Περὶ ὀρθογραφίας

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

Τὰ διὰ τοῦ ινο προπαροξύτονα διὰ τοῦ ῖ γράφεται, φήτινοϲ, λίθινοϲ, δρύινοϲ, ξύλινοϲ, κόφινοϲ, ἀνθρώπινοϲ, κάμινοϲ,ἔνδινοϲ ὅθεν ἔνδινον. πλὴν εἰ μὴ ὦϲιν ἀπὸ ἁπλοῦ ἔχοντα τὴν ει δίφθογγον οἷον ἀπὸ τοῦ ξένοϲ γίνεται ξεῖνοϲ κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ ι καὶ ἐκεῖθεν εὔξεινοϲ καὶ ἀπὸ τοῦ πεῖνα ὀξύπεινοϲ.

Πάντα τὰ εἰϲ ποϲ λήγοντα ὀνόματα παρὰ τὸν ἵππον γινόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἰον Χρύϲιπποϲ, Ἀρίϲτιπποϲ, Ἕριμπποϲ. καὶ τὰ θηλυκὰ ὡϲαύτωϲ οἰον Ξανθίππη, Λευκίππη, Μελανίππη.

Τὰ εἰϲ κρδϲ γινόμενα διϲύλλαβα εἴτε κύρια εἴτε μὴ κύρια ἀποϲτρέ`φεται τὴν ει δίφθογγον, μικρόϲ, πικρόϲ, ῖγκροϲ. Τὰ εἰϲ ροϲ ἔχοντα προηγούμενον ϲύμφωνον εἴτε διϲύλλαβα εἴτε ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον, Ἴμβροϲ ὄνομα πόλεωϲ, Κίμβροϲ ἐθνικόν, λιβρόϲ ἡ ϲκοτεινὴ νύξ, φιτρόϲ,δικροϲ, ἶγκροϲ ὁ ἐγκέφαλοϲ, λίϲτροϲ ὁ ξυϲτήρ.

Τὰ διὰ τοῦ ιροϲ διϲύλλαβα κύρια καὶ βαρύνεται καὶ διὰ τοῦ ι γράφεται οἰον Ἶροϲ, εἰ καὶ παρὰ τὸ εἴρειν κοὕνεκ’ ἀγγέλεϲκε κιών ὅτε κέν τιϲ ἀνώγοι» (ϲ 7), Πῖροϲ ὄνομα ποταμοῦ, Τίροϲ ὄνομα ποταμοῦ, Ϲκίροϲ τὸ κύριον, μεθ’ ὧν ἱρόϲ ὁ ἱερόϲ, λιρόϲ ὁ ἀναιδήϲ, ϲιρόϲ τὸ προϲηγορικὸν ὁ κατώγειοϲ οἰκὸϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ἑιροϲ προπαροξύτονα ἀπὸ ῥημάτων γινόμενα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται, οἷον μάϲϲω μάγειροϲ, πέπτω πέπειροϲ, ὀνῶ τὸ ὠφελῶ ὄνειροϲ, ἀῖϲϲω αἴγειροϲ, ηδω Ἄνδειροϲ ὄνομα ποταμοῦ. κονῶ όνειροϲ ὄνομα ἔθνουϲ, καίω καυϲτειρόϲ, οἰϲ ἴϲωϲ ϲυνέδραμε τὸ Κάβειροι, ὅπερ Ἀλεξίων καὶ Φιλόξενοϲ διὰ τοῦ ι, ἡ δὲ παράδοϲιϲ δίφθογγον ἔχει.

[*](6 Choer. 170, 30; 201, 11; 246, 17. 1. 11 περὶ ποϲ. 290. 14. 1. 14 Ϲhoer. 239, 16, Arc. 74, 4. 1. 16 Choer. 235, 6; 239, 16. E. M. 387, 40. l. 20 Theogn. 69, 31, Arc. 68, 12; Ep. Cr. 1 210, 6, unde Ιροϲ explevi. ln E.M. 475, 93 τὰ διὰ τοῦ ιροϲ διϲύλλαβα κύρια καὶ βαρύνονται καὶ διἀ τοῦ ι γράφονται οἰον Κίροϲ ὄνομα κύριον, Πῖροϲ ὄνομα ποταμοῦ, καὶ Τίροϲ ὄνομα ποταμοῦ, λίροϲ ποταμὸϲ Φρυγίαϲ. ϲκῖροϲ ὁ γύψοϲ. Ϲβῆροϲ (? Ϲῆροϲ) δὲ ὄνομα κύριον. πρόϲκειται κύρια διὰ τὸ λῆροϲ η φλυαρία καί νειρόϲ ὀξύτονον. οὐκ ἔϲτι δὲκύριον. ϲημαίνει δὲ τὸν ὁρμητικόν. praeter vocabula, quae Theogn. et  Arcad. proferunt, Κίροϲ et Μίροϲ propria proponuntur omisso Ϲκίροϲ ex appellativis ϲκῖροϲ ὁ γνψοϲ, quod ap. Hesych. ϲκεῖροϲ scriptum est, et adiectivum νειρόϲ, quod Hesych. explicat ϲψοδρόϲ, ἔϲχατοϲ. Hinc apparet grammaticum E. Magni non ab omni parte Herodianea tradere, sed suspicio oritur Herodianum eoam quaedam vocabδula per ει scribi adnotasse, licet id fortasse non probaret. De ίρόϲ ef. Choer. 223, 33, de λιρόϲ 235, 3 et 238, 25. l. 25 Theogn. 71, 19, E. M. 28, 39, Choer. 177, 29 245, 7, E. Orion. 17, 14. Ep. Cr. 1 306, 6 ubi τὰ διὰ τοῦ ειροϲ ῥήματα (scr. ῥηματικὰ δίφθογγον (οὐκ omittendum) ἔχει. cf. supra C 15, 16, 17.)
449

Τὰ διὰ τοῦ ιροϲ ἐπὶ πόλεωϲ λεγόμένα καὶ μὴ οὐδέτερα διὰ τοῦ ι γράφεται, ίϲτιροϲ, Ϲτάλιροϲ, Κύϲτιροϲ, Δύϲιροϲ, Ϲίτιροϲ, Βεδύϲιροϲ. Κάμιροϲ ὄνομα πόλεωϲ. τὸ ἤπειροϲ οὐκ ἀντίκειται ἡμῖν. οὐκ ἐπὶ πόλεωϲ γὰρ ἀλλ’ ἐπὶ χωρίου. οὕτε τὸ Ϲτάγειροϲ· ἔχει γὰρ οὐδέτερον τὰ Ϲτάγειρα. κατὰ δὲ τὴν παράδοϲιν διὰ τοῦ ι γράφεται. τὰ δὲ ἄλλα πάντα διὰ τῆϲ ει γράφεται, μάτειροϲ, Κάμειροϲ (sc. ὁ ἥρωϲ) χωρὶϲ εἰ μὴ ὦϲιν ἀπὸ διϲυλλάβου οἷον ἄϊροϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ιϲοϲ διϲύλλαβα κύρια μονογενῆ βαρύτονα διὰ μακροῦ τοῦ ι γράφει τὴν παραλήγουϲαν οἰον Κρῖϲοϲ, Νῖϲοϲ, Ἶϲοϲ, Κῖϲοϲ, Πῖϲοϲ.

Τὰ εἰϲ ιϲϲοϲ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον κυπάριϲϲοϲ, νάρκιϲϲοϲ, Μέλιϲϲοϲ, λύρμιϲϲοϲ, Βόλιϲϲοϲ, Ἀρχέμιϲϲοϲ ὄνομα ποταμοῦ, περιϲϲόϲ.

Τὰ εἰϲ ἱϲοϲ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ὀξύτονα καὶ βαρύτονα διὰ τοῦ ι γράφεται, ίηφιϲόϲ, ἰλιϲόϲ, εδριϲόϲ, Ἀμιϲόϲ, Ἀμνιϲόϲ, Ἄρνιϲοϲ, Λάριϲοϲ, Μήριϲοϲ, Μάριϲοϲ, Πάμιϲοϲ, Κρίμιϲοϲ,Μόρμιϲοϲ,Nάιϲοϲ, ὕριϲοϲ. τὸ δὲ παράδειϲοϲ ἀπὸ τοῦ δεῖϲα ἔχει τὴν ει δίφθογγον.

Τὰ διὰ τοῦ ιϲοϲ ἐπὶ ποταμῶν ὀξύνεται καὶ διὰ τοῦ ι γράφεται Ἰλιϲόϲ, Κηφιϲόϲ, Ἀμνιϲόϲ. εἰ δέ τι βεβαρυτόνηται, τοῦτο παρώνυμον ὤφθη ἀπὸ θηλυκοῦ Ἄρνιϲοϲ Ἄρνιϲα, άριϲοϲ Λάριϲα.

Τὰ εἰϲ ϲτοϲ ὑπερθετικὰ διϲύλλαβα ὄντα φυλάττει τὴν δίφθογγον, λῶν λῷϲτοϲ, ῥᾴων ῥᾷϲτοϲ, μείων μεῖϲτοϲ, πλείων πλεῖϲτοϲ. εἰ δὲ εἴη ὑπὲρ δύο ϲυλλαβάϲ, ἀποβάλλει τὸ ε, ἀρείων ἄριϲτοϲ, χερείων χείριϲτοϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ιτοϲ ἀποϲτρέφεται τὴν ἑι δίφθογγον οἶον ἄτιτοϲ ὁ ἀτιμώρητοϲ, ἀκόνιτοϲ, Ἐπαφρόδιτοϲ, ἀδήριτοϲ, ϲῖτοϲ, μίτοϲ, λιτόϲ, Τρῖτοϲ, ῥῖτοϲ· δεῖ προϲθεῖναι χωρὶϲ τοῦ κλειτόϲ ὁ εὔδοξοϲ καὶ τὰ παρ’ αὐτό· ταῦτα γὰρ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἶον πολύκλειτοϲ, ἀγάκλειτοϲ, Ἡράκλειτοϲ. τὸ δὲ ἄϲειϲτοϲ πολύϲειϲτοϲ οὐκ ἀντίκειται ἡμῖν, ἐπειδὴ οὐκ ἔϲτι διὰ τοῦ ιτοϲ ἀλλὰ διὰ τοῦ ειϲτοϲ.

Τὰ εἰϲ φοϲ μονογενῆ μὴ ὄντα οὐδέτερα ἁπλᾶ μὴ ὄντα Ἰταλικὰ ἑνὶ φωνήεντι θέλει παραλήγεϲθαι οἰον λόφοϲ, ζόφοϲ, κέκφοϲ, ϲέρφοϲ, γρῖφοϲ, ἔριφοϲ,Τήλεφοϲ, Κίνυφοϲ, Ϲέριροϲ. πρόϲκειται «μονογενῆ» διὰ τὸ ὁ [*](l. 1 E. M. 488, 7, Theogn. 71, 33, ubi de Πύϲτιροϲ· τοῦτο καὶ διὰ διφθόγγου γράφεται, Choer. 259, 22, ubi idem de urbibus canon atque in E. M. proponitur, unde κατὰ δὲ τὴν παράδοϲιν διὰ τοῦ ι γράφεται addidi. περὶ ποϲ. 283 10 de ἤπειροϲ Choer. 217, 7, An. Ox. II 327, 1. 1 8 Theogn. 72, 13. 1.11 Theogn. 73, 5, Arc. 77, 9. 1 14 Theogn. 73, 12, Arc. 77, 14, παρόδειϲοϲ ex Choer. 251, 17 apposui. l. 18 Choer. 172, 12; 220, 26, 228, 25 verba εἰ δέ τι l. usque ad finem ipse addidi, quum ex superiore canone appareat hunc non plenum esse praetermissis barytonis fluviorum nominibus. cf. Lob. Proli, 414. l. 21 E. M. 676, 13, An. Paris. Ill 398, 20. 1. 25 περὶ ποϲ. 293, 3, Theogn. 74, 25 et 75, 21, Arc. 79, 3 et 82, 8, E. M. 703, 15, Choer. 170, 4, 180, 29 238, 12, 252, 26, 256, 16, 257,12. ct. fr. 44 1. 31 Choer. 257, 3, 188, 5 περὶ ποϲ. 294, 1, Theogn. 76, 13.)

450
κοῦφοϲ, ἡ κοῦφοϲ τὸ κοῦφον· «μὴ ὄντα » δὲ «οὐδέτερα » διὰ τὸ λαῖφοϲ· κἁπλᾶ » δὲ διὰ τὸ φιλοῖφοϲ ὁ ϲυνουϲιαϲτήϲ· «Ἰταλικὰ » δὲ διὰ τὸ Ῥοῦφοϲ.

Τὰ εἰϲ φδϲ λήγοντα οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἱον τρῖφοϲ, ἔριφοϲ, Κίνυφοϲ, Ϲέριφοϲ, ξίφοϲ, ϲτῖφοϲ.

Τὰ εἰϲ βοϲ οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἰον Ϲωτήρχοϲ, Ἰάμβλιχοϲ, Φρύνιχοϲ, ὅϲϲιχοϲ, μείλιχοϲ ὁ πράοϲ, δόλιχοϲ τὸ ὄϲπριον, δολιχόϲ ὁ μακρόϲ· τάριχοϲ, λέγεται δὲ καὶ ἀρϲενικῶϲ καὶ οὐδετέρωϲ. δεῖ προϲθεῖναι χωρὶϲ τοῦ τεῖχοϲ καὶ τῶν παρ’ αὐτοῦ, εὔτειχοϲ, δίτειχοϲ, καλλίτειχοϲ. ταῦτα γὰρ διὰ τῆϲ εἰ γράφεται.

Πρὶ τῶν εἰϲ ῦϲ.

Τὰ εἰϲ ῦϲ λήγοντα ὀνόματα διὰ τοῦ ι γράφεται κατὰ τὴν παραλήγουϲαν καὶ οὐκ ἔχει δίφθογγον τὴν ϲἰ, οἰον πίτυϲ, ἰλύϲ, ἰϲχύϲ, ίχθύϲ, δριμύϲ, ἥμιϲυϲ, ὀζύϲ, Ἐρινύϲ, ίξύϲ ἡ ῥάχιϲ, λιγύϲ, βριθόϲ ὁ ίϲχυρόϲ χωρὶϲ τοῦ κλειτύϲ, ϲημαίνει δὲ. τὰ ἐξέχοντα μέρη τῶν ὀρῶν. πρόϲκειται «τὴν εἰ δίφθογγον » διὰ τὸ εὐρύϲ καὶ αἰπύϲ. ταῦτα γὰρ διφθόγγῳ παραλήγεται, ἀλλ’ οὐ τῇ ι.

ΤΠερὶ τῶν εἰϲ ἑῦϲ.

Τὰ εἰϲ ευϲ ὡϲ ἐπὶ τὸ πλεῖϲτον οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι, εἰ μὴ ἀπὸ πρωτοτύπου ἔχει τὴν ει δίφθογγον οἰον βαϲιλεύϲ. ἱππεύϲ, Ἰλεόϲ ὄνομα κύριον, Ἀχιλλεύϲ, ἐριθεύϲ· ἔϲτι δὲ εδοϲ ὀρνέου, Ἐρετριεύϲ, ἁλιεύϲ, Ἰλιεύϲ ἀπὸ τοῦ Ἰλίου. τὸ δὲ λιον πόλιϲ ἐϲτίν. Κιτιεύϲ, Δωριεύϲ, Τειριεύϲ, Φινεύϲ. πρόϲκειται «ὡϲ ἐπὶ τὸ πλεῖϲτον» διὰ τὸ Νειλεύϲ· τοῦτο γὰρ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται· οὐκ ἐπὶ τοῦ Νηλέωϲ τοῦ πατρὸϲ τοῦ Νέϲτοροϲ, ἐκεῖνο γὰρ διὰ τοῦ η γράφεται, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ λεγομένου Ἀττικῶϲ οἰον ὁ Νείλεωϲ τοῦ Νείλεω. πρόϲκειται «εἰ μὴ ἀπὸ πρωτοτύπου ἔχει τὴν ει δίφθογγον » διὰ τὸ Ῥοιτειεύϲ καὶ Ϲιγειεύϲ. ἀπὸ γὰρ τοῦ Ῥcίτειον καὶ Ϲίγειον γεγόναϲι. ἔϲτι δὲ ἀκρωτήριον Τροίαϲ.

Περὶ τῶν εἰϲ α θηλυκῶν ὀνομάτων.