In XII Prophetas

Cyril of Alexandria

Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.

Οἴμοι ψυχὴ, ὅτι ἀπόλωλεν εὐλαβὴς ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ κατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει, πάντες εἰς αἵματα δικάζονται, ἕκαστος τὸν πλησίον αὐτοῦ ἐκθλίβουσιν ἐκθλιβῇ, ἐπὶ τὸ κακὸν τὰς χεῖρας αὐτῶν ἑτοιμάζουσιν· ὁ ἄρχων αἰτεῖ, καὶ ὁ κριτὴς εἰρηνικοὺς λόγους ἐλάλησεν, καταθύμιον ψυχῆς αὐτοῦ.

Ἀτρεκὴς, ὡς ἔοικεν ἡμῖν, ὁ λόγος. ὀδύρεται γὰρ ὁ Προ- [*](e) φήτης ὡς οὐκ ὄντος εὐλαβοῦς ἐν ὅλῃ τῇ γῇ, δῆλον δὲ ὅτι τῇ τῶν Ἰουδαίων, καίτοι κομώσῃ πάλαι πλείσταις τε ὅσαις ἁγίων κεφαλαῖς, καὶ διαφανῆ τὴν δόξαν ἐχούσαις. ταύτῃτοί [*](Es. i. 21.) φησι καὶ διὰ φωνῆς Ἡσαΐου Θεός “Πῶς ἐγένετο πόρνη [*](1. οἱ deest in Edd. 2. ὁ προφητικὸς ἡμῖν ἐν τ. κατολ. λόγος Α. ὁ Προφήτης ἡμῖν ἐν τ. κατολοφύρεσθαι Edd. 5. κήδεται Α.Β. φείδεται Edd. 6. ἀφίησιν Α. ἀνίησιν Edd. φιλάνθρωπος ὢν Α. Θεὺς ὢν φιλ. Edd. 7. αὐταῖς Α. Statim ηὑρημένων correxi ex A. εὑρ. Edd. 8. ἐσώθησαν αἱ Σοδομιτῶν ποτὲ πόλεις Α. ἔσωθεν οἱ Σοδομιτῶν ποταμοὶ Edd. Verba κἂν—πόλεις desunt in B. 9. Θεοῦ] + καὶ Edd. invitis A.B. τοὺς om. A. λόγοις pro ὀλίγους A. 10. καὶ assumptum ex B. ἀνακοπτόντων pro ἀν- ακόπτοντος A. 12. κατορθῶν] ὁ κατορθῶν B. (36 al.) οὐκ ἔστιν pro οὐχ ὑπάρχει B. 13. ἐνθλιβῇ pro ἐκθλιβῇ F. Edd. 14. κακῷ pro τὁ κακὸν F. 15. λόγους εἰρηνικοὺς inverso ordine A. (87, 91, 310.) 16. αὐτοῦ] + ἐστιν Edd. (A.V. etc.) invitis A.B. 17. Ἀτρεκὴς Α. Ἔστιν ἀτρ. Edd. ὁ προφήτης accesserunt ex B. 19. κατακομώσῃ pro καίτοι κομώσῃ Α. 20. κεφαλαῖς ἁγίων inverso ordine A. ἐχούσῃ] ἐχούσἠ᾿ [ =ἐχούσῃ et ἐχούσαις] B. Statim ταύτῃ Α. τοῦτό Edd. 21. καὶ assumptum ex A. λοιπόν pro Θεός Α.)

711

“πόλις πιστὴ Σιὼν, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοι- “μήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δὲ φονευταί.” τὸ γὰρ δὴ μάλιστα φορτικώτατον καὶ εἰς ἄκρον αὐτοὺς φαυλότητος διελάσαι παρασκευάσαν, τὸ ἐφ᾿ αἵμασιν αὐτοὺς δικάζεσθαι, καὶ φονᾶν ἀγρίως, ἀποῤῥίπτεσθαι δὲ καὶ ὡς ἕωλον κομιδῇ τὸ ἀγαθουργεῖν, [*](a 455 A.) ὥστε καὶ ἀναγκαῖον ποιεῖσθαι σπούδασμα, τὸ ἐπὶ μόνῳ τῷ κακοῦν ἑτέρους τὰς χεῖρας ἔχειν εὐπρεπεῖς. οὐδὲν γάρ ἐστιν τοῖς ὧδε ζῆν ἐλευθερίας διαβέβληται τρόποις. ἆρ᾿ οὖν κατηῤῥώστησε μὲν τὸ ἐν τούτοις εἶναι τὰ ὑπήκοον, ἔῤῥωται δὲ τὸ ἡγούμενον, καὶ ὑγιαίνει τὸ κρίνον; οὐδαμῶς, φησίν· ὁ γὰρ ἄρχων αἰτεῖ καὶ ὁ κριτὴς εἰρηνικοὺς λόγους ἐλάλησε. πολλοὶ πολλάκις τῶν εἰς ἀρχὴν τεταγμένων, γεγόνασι [*](b) μὲν ἀνόσιοι καὶ φιλοκερδέστατοι, καὶ καταπωλοῦντες εὐκόλως τὰς ἑαυτῶν γνώμας τοῖς παραφθείρειν ἐθέλουσιν. ἀλλ᾿ εἰ καὶ νενεύκασιν ἤδη εἰς τὸ οὕτω γοῦν ἡττῆσθαι δοκεῖν λημμάτων καὶ δωροδοκίας, ἀποτρέπονταί πως καὶ δόξῃ χρηστῇ κατακαλλύνειν ἐπείγονται τοὺς ἑαυτῶν τρόπους· τὸ δὲ δὴ προήκειν εἰς τοῦτο λοιπὸν ἀθλιότητος νοῦ καῖ τρόπων αἰσχρῶν, ὡς μονονουχὶ καὶ χεῖρα προτείνειν, κἂν εἰ μὴ λάβοι, δικάζων τὸν τοῦ δικαίου καταφθείρειν λόγον, καὶ ἀναισχύντως ἀπειλεῖν, πῶς οὐκ ἂν εἴη λοιπὸν ἁπάσης ἐπέκεινα [*](c) βδελυρίας; μετ᾿ ἐμφάσεως δὴ οὖν ὁ λόγος, καὶ οἱονεὶ [*](3. διελάσαι Α.Β. διέρχεσθαι Edd. 4. αὐτοῦ pro αὐτοὺς Α. 5. ἀποῤῥίπτεσθαι δὲ καὶ ὡς ἕωλον κομιδῇ τὸ ἀγαθουργεῖν Α. καὶ ὡς ἕωλ. κ. ἀποῤῥ. τὸ ἀγ. [τὸ ἀγ. ἀποῤῥ. Edd.] Β. Edd. 6. ἐπὶ μόνῳ τῷ κακοῦν ἑτέρους Α. ἐπὶ μόνον τό κακὸν Β. ἐπὶ μόνον τοὺς [τὰς Pont.] κατοικοῦντας Edd. 7. ἔχειν εὐπρεπεῖς Α. ἔχ. εὐτρεπεῖς conjecit vir inclytus Theod. Heyse, sed nonne ironice dicitur? ἐκείνους τρέπειν Edd. 8. εἰ Β. ἐν Edd. 13. ἀρχὰς Α. 15. παραφθείρουσιν pro παραφθ. ἐθέλουσιν Β. 16. ἤδη accessit ex B. τὸ οὕτω Β. τοῦτο τὸ Edd. Statim μὴ pro γοῦν Edd. repugnantibus A.B. ἡττᾶσθαι δοκοῦν pro ἡττῆσθαι δοκεῖν Α. 17. ἐγκλημάτων pro λημμάτων Edd. invitis A.B. Statim κἂν pro καὶ iid. ἀποτρέπονταί Α. ἀποτρέπωνταί Εdd. δωροδοκίαις ἐπιτέρπονται ὅμως pro δωροδ. ἀπ. πως Β. 18. ἐπείγωνται Edd. invitis A.B. τοὺς ἑαυτ. ante ἐπειγ. transp. B. 19. προσήκειν pro προήκειν Α. νοῦ καὶ τρόπων B. oὐκ ἐκ τρόπων (sic) A. οὐαὶ πρὸς τῶν Edd. 21. καταφθείρει Α. καὶ om. A. 22. ἀπειλῇ pro ἀπειλεῖν Edd. 23. μετεμφάσεως (sic) iid.)

712

κατακεκραγότος τῆς πλεονεξίας Ὁ ἄρχων αἰτεὶ καὶ ὁ κριτὴς εἰρηνικοὺς λόγους ἐλάλησεν.

Ἆρ᾿ οὖν αἰτιάσαιτό τις τὸν εἰς εἰρήνην συλλέγοντα τοὺς μεμερισμένους εἰς διαφοράν; εἶτα πῶς ἂν ἀληθὲς εἴη, ὅτι [*](S.Matth. v. 9.) “Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ,” καὶ ποὶος αὐτῶν ὁ μισθός; ἀλλὰ σώζεται μὲν τοῖς τῆς εἰρήνης βραβευταῖς τὰ ἐ'ντεὺθεν αὐχήματα. πλὴν ὁ κρίνων ὀρθῶς, τὸ τῷ θείῳ δοκοῦν διερμηνεύει [*](d) ωόμῳ, καὶ τοὺς μὲν ἀδικοῦντας ἐλέγξει, συναγορεύσει δὲ πάντως τοῖς ἠδικημένοις. ὅταν δὲ τοῖς ἀδικοῦσι λέγωμεν λόγους εἰρηνικοὺς, οὐκ ἐλέγχοντες αὐτοὺς ὡς ἡμαρτηκότας, τότε δὴ τότε παραλύσομεν ἐναργῶς τὸ τῷ Νομοθέτῃ δοκοῦν. [*](Mal.ii.7.) ἔφη γὰρ ὅτι “Στόμα ἱερέως φυλάξεται κρίσιν, καὶ νόμον “ἐκζητήσουσιν ἐκ στόματος αὐτοῦ.” παρέπεται δέ πως ἀεὶ τοῖς δωροδοκεῖν εἰωθόσι τὸ μήτε δύνασθαι κρίνειν ὀρθῶς, μήτε μὴν ἐκ παῤῥησίας ἐλέγχειν τοὺς ἡμαρτηκότας, συμβου- [*](e) λεύειν δὲ μᾶλλον τὰ πρὸς εἰρήνην, κἂν εἰ πλείστην ὅσην ἐπιφέρωσί τισι τὴν πλεονεξίαν. καὶ τῆς νόσου τὴν αἰτίαν σαφῆ καθιστὰς ὁ Προφήτης, φησί Καταθύμιον ψυχῆς αὐτοῦ ἐστιν· ἀρέσκει γὰρ ἴσως αὐτῷ, φησὶ, καὶ τὸ ἐκτόπως γεγενημένον. εἶτα πῶς ἐπιτιμήσει τοῖς ἠδικηκόσιν; ὃ γὰρ ἐπαινέσας ἔχει, πῶς ἂν ἔτι καταμωμήσαιτο; χρῆμα δὴ οὖν ἀνόσιόν τε καὶ ἐπιζήμιον ἀληθῶς ἡ πλεονεξία καὶ τὸ καταθλίβειν ἑτέρους.

Ἐπάρατον δὲ πρὸς τούτῳ καὶ τὸ αἰσχρῶν ἡττῆσθαι λημ- [*](456 A. a) μάτων, ἥκειν δὲ εἰς τοῦτο δυσβουλίας, ὡς ἀλογῆσαι λοι[]ον καὶ τῶν εἰς ὀρθότητα τρόπων, καὶ τὸ κρίνειν ἀδεκάστως, [*](2 λόγους εἰργνικοὺς inverson ordine (ut supra) A. 3. αἰτιάσαιτό A. αἰτιάσεταί Edd. τῇ εἰρήνῃ pro εἰς εἰρήνην A. 4. διαφοράν] Sic correxi ex B. διαφθοράν A. Edd. ἂν et εἴη desunt in A. 6. τῆς om. A. 7. διερμηνεύει] Sic edidi. διερμηνεύειν (sic) A. διερμηνεύσει b. ἑρμηνεύει Edd. 8. ἀδικοῦντας A.b. ἀδίκους Edd. 9. λέγωμεν B.b. λέγωσι Edd. 10. αὐτοὺς assumptum ex B. τοὺς pro αὐτοὺς ὡς b. 11. παραλύσομεν A.B. παραλύσωμεν b. παραλύουσι Edd. 13. ἐκζητοῦσιν Edd. invitis A.B. 14. δωροδοκεῖν] δωροληπτεῖν B. invito b. 17. τῆς νόσου τὴν hoc. ordine A.b. τὴν alt. om. B. 21. ἔχει B. ἔχειν A. ἔχῃ Edd. verbum hoc om. b. καταμωμήσεται Edd. invitis A.B.b. 22. ἡ assumptum ex A. 24. ἡττᾶσθαι A. 25. τε pro δὲ A. 26. ἀδίκως pro ἀδεκάστως A.)

713

μηδὲ ποιεῖσθαι περὶ πολλοῦ, προσκεῖσθαι δὲ μᾶλλον τοῖς ἀδικεῖν εἰωθόσι, καὶ μερίζεσθαι πρὸς αὐτοὺς τὴν ἀσέβειαν, ἀλλοτρίαις τε οὕτω κοινωνεῖν ἁμαρτίαις. ὑποκείσεται δὲ [*](1 Tim. v. 22.) ὅτι πάντη τε καὶ πάντως ὀργαῖς τε καὶ δίκαις ὁ τοῖς ὧδε δεινοῖς πλημμελήμασιν ἑαυτὸν ἐνιεὶς, πῶς ἂν ἐνδοιάσειέ τις, εἴπερ ἕλοιτο φρονεῖν ὁρθῶς;

[*](b)

Καὶ ἐξελοῦμαι τὰ ἀγαθὰ αὐτῶν ὡς σῆς ἐκτρώγων καὶ βαδίζων ἐπὶ κανόνος ὡς ἐν ἡμέρᾳ σκοπιᾶς.

Διττὸν ἐπηπείλησεν αὐτοῖς ἐπάγειν τῆς δίκης τὸν τρόπον. ἔφη γὰρ ὅτι “Καὶ ἐγὼ ἄρξομαι τοῦ πατάξαι σε, καὶ ἀφανιῶ Supra [*](vi. 13, 14.) “σε ἐπὶ ταῖς ἁμαρτίαις σου. σὺ φάγεσαι καὶ οὐ μὴ ἐμ- “πλησθῇς, καὶ ἐξώσω σε ἐν σοὶ, καὶ καταλήψῃ καὶ οὐ μὴ “διασωθῇς.” προσεπετίθει δὲ, ὅτι καὶ “Σύ σπερεῖς καὶ οὐ [*](Ib. 15.) “μὴ ἀμήσῃς, σὺ πιέσεις ἐλαίαν καὶ οὐ μὴ ἀλείψῃ ἔλαιον, καὶ “οἶνον καὶ οὐ μὴ πίητε.” ὅτι τοίνυν οἰχήσεται μὲν αὐτοῖς [*](c) τῆς ἐξ ἀγρῶν εὐκαρπίας τὸ ἀμφιλαφὲς, ἐλλείψει δὲ καὶ τὰ ζωαρκῆ, καὶ τῇ τῶν χρειωδεστάτων ἐνδείᾳ καταπιεσθήσονται, διδάσκει λέγων, ὡς ἐν εἴδει μὲν σητὸς δαπανήσειν πάντα αὐτῶν τὰ ἀγαθὰ, τουτέστι, τὰ οἷς ἦν εἰκὸς οὐ μετρίως ἐντρυφᾶν, καὶ τὸ τῆς εὐημερίας διακεκτῆσθαι πλάτος. ὅτι δὲ ἔμελλον παταχθήσεσθαί τε καὶ ἀφανισθήσεσθαι, ἐξωσθῆναί τε, ὥσπερ καὶ ἔν σφισιν αὐτοῖς, τουτέστιν, ἀλλήλοις συνδιολεῖσθαι, καὶ ὑπό γε σφῶν αὐτῶ οἴκων τε καὶ πόλεων ἐλεεινῶς ἐκπέμπεσθαι, διατρανοῖ λέγων Καὶ βαδίζων [*](d) [*](1. μὴ pro μηδὲ B. προκεῖσθαι A. 5. ἑαυτὸν πλημμελ. inverso ordine B. 7. ἀγαθὰ αὐτῶν A. αὐτῶν ἀγαθὰ Edd. (153.) 8. ὡς f. Edd. (36, 49, 153) cf. infra. καὶ A. Neutrum habet B. 9. αὐτοῖς ἐπάγειν hoc ordine A. 10. ἀφανίσω Edd. 13. προσεπετίθει] Sic correxi. προσεπιτίθει A. Edd. καὶ prius assumptum ex B. 14. ἐλαίαν] ἔλαιον Edd. 16. εὐκαρπίας] ἀκαρπίας iid. repugnantibus A.B. 18. μὲν εἴδει inverso ordine A. δαπανήσειν Β. δαπανήσει Edd. 19 τὰ αὐτῶν pro αὐτῶν τὰ Β. 20. κεκτῆσθαι Β. 21. τε καὶ ἀφανισθήσεσθαι desunt in A. 22. τήσιν pro σφισιν Α.)

714

ἐπὶ κανόνος ὡς ἐν ἡμέρα σκοπιᾶς· ἐξελοῦμαι γάρ φησι τὰ ἀγαθὰ αὐτῶν. καὶ οὐχὶ δὴ μόνον ὡς σῆς ἐκτρώγων, ἀλλὰ καὶ βαδίζων ἐπὶ κανόνος ὡς ἐν ἡμέρα σκοπιᾶς. καὶ δυσέφικτον μὲν κομικῇ τὸ ῥησίδιον, οἶμαι δὲ ἔγωγε μὴ ἂν ἑτέρως αὐτὸ νοηθῆναι δύνασθαι πρὸς ἡμῶν, εἰ μὴ γένοιτο σαφὴς ἡ τῶν εἰς τοῦτο βλεπουσῶν ἱστοριῶν προαφήγησις, ὃ δὴ καὶ ποιεῖν περάσομαι.

Γαβὰ τοίνυν κώμη τις ἐστὶν, ἤγουν πολίχνη κατὰ τὴν Ἰουδαίαν, ἐπὶ γηλόφου κειμένη, ἐκνεμηθεῖσα δὲ καὶ εἰς κλῆρον τοῖς ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν, ὠνόμασται δὲ τοῦτο καὶ [*](e) βουνὸς καὶ σκοπιά. μεμνήμεθα δὲ ὅτι Λευίτης ἀνὴρ, ὡς ἐν τῇ βίβλῃ γέγραπται τῶν κριτῶν, ὑβρισθείσης αὐτῷ τῆς παλλακίδος ὑπὸ τῶν ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν ἐν αὐτῇ τῇ γῇ [*](Jud. xix. 29.) Γαβαὰ, κατατεμὼν τὸ λείψανον εἰς δυοκαίδεκα μέρη, ἁπάσαις ἔπεμψε ταῖς φυλαῖς, τῶν ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν τὸ πλημ- [*](Ib. xx. 1 sqq.) μέλημα καταφανὲς ἅπασι καθιστάς. εἶτα συμβέβηκεν ἐντεῦθεν κατεξαναστῆναι μὲν πολέμου νόμῳ τῶν ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν τὰς ἑν ἀρχῇ μὲν νενικηκότων τῶν ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν, [*](457 A. a) ὕστερον δὲ τῶν ἑτέρων φυλῶν κατεφθαρκυιῶν αὐτοὺς εἰσάπαν. μέμνηται τῆς ἱστορίς καὶ ὁ προξήτης Ὡσηέ. Φησὶ [*](Hos. 8, 9. ix.) γὰρ, ὅτι “Μανίαν ἐν οἴκῳ Κυρίου κατέπηξαν, ἐξθάρητσαν “κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ βουνοῦ.” ἐπειδὴ γὰρ, φησὶν, εἰδωλολατρείαν καὶ ψευδομαντείαν· ταυτὶ γὰρ ἡμῖν ἐν τούτοις ἡ μανία δηλοῖ· κατέπηξαν ἐν οἵκῳ Κυρίου, ταύτῃτοι καὶ [*](1. ἐπὶ κανόνος ὡς ἐν ἡμέρᾳ σκοπιᾶς] Sic edidi. ὡς ἐν ἡμερᾳ σκ. ἐπὶ κ. A. ὡς ἐπὶ κ. ἐν ἡμ. σκοπ. Β. ἐπὶ καν. ἐν ἡμ. σκοπ. Edd. Statim haec ἐξελοῦμαι γάρ—ἐν ἡμέρᾳ σκοπιιᾶς accesserunt ex A.B. Praemittit καὶ δυσέφικτον μὲν κομιδῇ τὸ ῥησείδιον (sic)· οὕτω γάρ φησιν (omittens γὰρ φησι post ἐξελοῦμαι) B. 2. ὡς assumptum ex B. 3. ὡς assumptum ex A. Post σκοπιᾶς, pergit πλῆν ὅτι δυσέφικτον, οἶμαι ἔγωγε B. ὡς ἐφικτὸν (sic) pro δυσέφικτον Α. 4. δὲ A. τε Edd. 5. δύνασθαι νοηθῆναι nverso ordine B. 10. τῆς pro τοῖς (sic) A. τοῦτο assumptum ex A. 11. ἔν τινι (sic) pro ἐν τῇ Α. Statim βιβλίῳ Α. 12. ὑβρισμένης pro ὑβρισθείσης A. 13. παλλακίδος] γυναικὸς B. γῇ om. B. e. habet A. Statim Γαβαὰ A. (A.V.) Γαβᾶ B. Γαβὰ Edd. 19. ἀρχαῖς A. Βεωιαμὶν] + τὰς ἑτέρας φυλὰς Edd. invito A. 22. Κυρίου] Θεοῦ Edd. (Vat.) 23. εἰδωλολατρεῖαι καὶ ψευδομαντεῖαι Edd. Statim τουτὶ A. 24. ἡμῖν assumptum ex A.)

715

κατεφθάρησαν ὡς ἐν ταῖς ἠμέραις τοῦ βουνοῦ, τουτέστι, τῆς Γαβαά. ὅτι δε ὁ βουνὸς ἤτοι Γαβαὰ καλεῖται καὶ σκοπιὰ, μαθήσῃ σαφῶς ἐκ τῶν γεγραμμένων ἐν τῇ τρίτῃ [*](b) τῶν βασιλειῶν. Ἀσὰ μὲν γὰρ βεβασίλευκε τῆς Ἱερουσαλῆμ, Βαασὰ δὲ τῆς Σαμαρείας καθ᾿ ἕνα καιρόν. ἐπειδὴ δὲ κατεμερίζοντο πρὸς διχόνοιαν, καὶ ἀλλήλοις ἐπιμηνίσαντες τὸν τοῦ πολέμου νόμον ὡπλίζοντο, “Ἀνέβη, φησὶ, [*](3 Reg. xv. 17.) “Βαασὰ βασιλεὺς Ἰσραὴλ ἐπὶ Ἰούδαν, καὶ ᾠκοδόμησε τὴν “Ῥαμὰ, τοῦ μὴ εἶναι ἐκπορευόμενον καὶ εἰσπορευόμενον “τῷ Ἀσὰ βασιλεῖ Ἰούδα.” καταθέοντος δὲ τὴν Σαμαρει- [*](Ib. 21.) τῶν τοῦ Ἄδερ, ὁ μὲν Βαασὰ τῆς Ῥαμὰ ἀπεσκευάζετο, τοῖς [*](c) πολεμίοις ἀντανιστάμενος. ἐκδεδράμηκε δὲ τῶν Ἱεροσολύμων ὁ Ἀσὰ, εἶτα γεγονὼς ἐν Ῥαμά “Παρήγγειλε, φησὶ, [*](Ib. 22.) “παντὶ Ἰούδα εἰς Ἐνακεὶμ, καὶ αἴρουσι τοὺς λίθους τῆς “Ῥαμὰ καὶ τὰ ξύλα αὐτῆς ἅ ᾠκοδόμησε Βαασὰ, καὶ “ᾠκοδόμησεν ἐν αὐτοῖς ὁ βασιλεὺς Ἀσὰ πᾶν βουνὸν Βε- “νιαμὶν καὶ τὴν σκοπιάν.” ἐκαλεῖτο δὴ οὖν ἡ Γαβαὰ βοῦνός τε καὶ σκοπιά· διερμηνεύεται γὰρ οὕτως ἡ Γαβαὰ, διὰ τὸ ἦρθαί τε ὑψοῦ, καὶ ἐν γηλόφῳ κεῖσθαι καὶ σκκοπιᾷ.

“Ἄρξομαι δὴ οὖν τοῦ πατάξαι σε, καὶ ἀφανιῶ σε ἐπὶ [*](Supra vi. 13.) “ταῖς ἁμαρτίαις σοῦ,” καὶ οὐ καθ᾿ ἕτερον τρόπον, ἢ κατ᾿ ἐκεῖνον αὐτὸν τὸν ἐν ἡμέρα σκοπιᾶς. βαδιοῦμαι γὰρ ὥσπερ [*](d) ἐπὶ κανόνος, οὐκ ἐκκλινῶ δὲ εἰς δεξιὸν οὔτε μὴν εἰς εὐώνυμον, τῆς κατὰ σοῦ δίκης τὴν ὁδὸν ἐρχόμενος.

Ἕοικε δ[ε πάλιν τοιοῦτόν τι ὁ προφητικὸς ἡμῖν ὑπεμφαίνειν λόγος. προφητεέι μὲν γὰρ ὁ Μιχαίας ἐν ἡμέραις Ἰωάθαμ [*](2. Γαβαὰ Α. Γαβά Edd. 5. Βασὰ Β. (93, 236.) βασαὰ Edd. et infra. 6. διχόνοιαν Α. διάνοιαν Edd. ἐπιμηνιάσαντες Α. 7. τοῦ om. A. 8. ἐπὶ] + τὸν Edd. invito A. 9. τῷ pro τοῦ iid. invito A. τὸν pro καὶ εἰσπορ. τῷ B. Statim παντὶ Ἰούδα παρήγγειλε φησιν inverso ordine A. 14. εἰς συνακεὶμ Α. (82.) ἀροῦσι pro αἴρουσι Α. τῇ pro τῆς B. 16. Haec ὁ βασιλεὺς assumpta ex A. βασιλεὺς B. πᾶν restitui ex A. περὶ B. Edd. 17. Haec ἐκαλεῖτο—σκοπιὰ accesserunt ex A.B. Γαβαὰ sic correxi. Γαβὰ B. σκοπιά (sic) A. 18. τε accessit ex B. solo. 20. σε αλτ.] + φησι e. invito A. 24. κατὰ σοῦ δίκης A.b. καταδίκης Edd. 25. τι τοιοῦτον πάλιν inverso ordine A. 26. μὲν assumptum ex A.)

716

καὶ Ἄχαζ καὶ Ἐζεκίου. ἀλλ᾿ ὁ μὲν Ἰωάθαμ ἀνὴρ γέγονεν εὐσεβὴς, ὁ δὲ δὴ Ἄχαζ βδελυρὸς καὶ ἀπηχθημένος καὶ τῶν ὅτι μάλιστα διαβεβλημένων εἰς δυσσέβειαν. οὗ καὶ βασιλεύοντος Φακεὲ ὁ τοῦ Ῥομελίου, βασιλένων δὲ τὸ τηνικάδε [*](e) τῆς Σαμαρείας, πεπολέμηκε τὸν Ἰούδαν, σύνοπλον ἔχων τὸν Ῥαασσὼν τὸν τῆς Δαμασκοῦ βασιλέα, πλείστους τε ὅσους ἀπέκτεινεν ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ. γέγραπται γὰρ οὕτως ἐν τῇ δευ- [*](2 Par. xxviii. 5,6.) τέρᾳ τῶν Παραλειπομένων περὶ τοῦ Ἄχαζ “Καὶ παρέ- “δωκεν αὐτὸν Κύριος ὁ θεὸς αὐτοῦ διὰ χειρὸς βασιλέως “Συρίας, καὶ ἐπάταξεν ἐν αὐτῷ, καὶ ᾐχμαλώτευσεν ἐ αὐ- “τῶν αἰχμαλωσίαν πολλὴν, και ἤγαγεν εἰς Δαμασκὸν, καὶ “εἰς τὰς χεῖρας βασιλέως Ἰσραὴλ παρέδωκεν αὐτὸν, καὶ [*](458 A. a) “ἐπάταξεν ἐν αὐτῷ πληγὴν μεγάλην, καὶ ἀπέκτεινε Φακεὲ “ὁ τοῦ Ῥομελίου βασιλεὺς Ἰσραὴλ ἐν Ἰούδα, ἐν ἡμέρᾳ “μιᾷ ἐκατὸν εἴκοσι χιλιάδας ἀνδρῶν δυνατῶν ἰσχύϊ, ἐν τῷ “αὐτοὺς καταλιπεῖν Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν.”

Ἰστέον οὖν, ὅτι θεῷ προσκρούοντες ἐν ἐνδείᾳ μὲν εὐθὺς ἐσόμεθα παντὸς ἀγαθοῦ, καὶ λιμὸς ἡμᾶς κατατήξει δεινὸς [*](cf. Gal. v. 15.) τῶν θείων καὶ πνευματικῶν ἀγαθῶν, ἀλλήλους δὲ ὥσπερ δάκνοντες δαπανήσομεν. οὐ γὰρ βραβεύει Χριστὸς τὴν ἰδίαν [*](b) εἰρήνην τοῖς οὐκ ἀγαπῶσιν αὐτὸν, ὃ δὴ μάλιστα συμβαῖνον ὁρᾶται τοῖς τῆς ἀληθείας ἐχθροῖς, παρ᾿ οἷς οὐκ ἔστιν εὑρεῖν χάρισμα πνευματικὸν, ἀλληλοφαγίαν δὲ ὥσπερ καὶ διαμάχην, ἔριν καὶ φιλονεικίαν καὶ σχίσματα· καὶ περὶ αὐτῶν ἂν [*](Hier. xvi. 5, 4.) λέγοι Θεός “Ὅτι ἀφέστηκα τὴν εἰρήνην μου ἀπὸ τοῦ λαοῦ “τούτου, καὶἐν θανάτῳ νοσερῷ ἀποθανοῦνται” καὶ ἰσχὺν [*](1. Ézex;ia pro Ἐζεκίου Edd. invitis A.B. 2. καὶ ἀπηχθημένος desunt in B. 4. βασιλεύων Α.Β.βασιλεύς Edd. Statim δὲ assumptum 12. Ἰσραὴλ] + καὶ Α. 13. πληγὴν μεγάλην ἐν αὐτῷ inverso ordine A. υἱὸς pro ὁ τοῦ Α. (19, 93,μ 108). 14. βασιλέως pro βασιλεὺς Α. 15. εἴκοσι om. A. (74, 106, 120, 134, 236.) 16. αὐτῷ αὐτοὺς pro αὐτοὺς Α. Haec τὸν Θεὸν αὐτῶν accesserunt ex A. 20. λοιπὸν pro Χριστὸς Α. 21. συμβαίνειν Edd. invitis A.B. 23. χάρισμα] χρίσμα iid. 24. αἰκίσματα pro σχίσματα Α. 25. λέγοι] λέγοιτο Α. τὴν εἰρήνην μου hoc ordine A. μου τὴν εἰρ. B. Edd. 26. ἀποθανειται Edd. invitis A. B. Statim θεοῦ add. iid. Quae sequuntur usque ad fin. scholii, desunt in B.)

717

καὶ ὁμοψυχίαν οὐκ ἐκείνοις· πόθεν; ἀλλὰ τοῖς τὰ αὐτοῦ σέβουσι διανέμοντος, καὶ οἷς ἂν εἰκότως τὸ τῆς εἰρήνης ἐνιζήσειεν ἀγαθὸν, τὴν τῆς ἀληθείας τιμῶσι δύναμιν, καὶ τὸ κατατέμνεσθαί ποι πρὸς ἐκτόπους εἰκαιοβουλίας οὐκ ἀνεχομένοις, [*](c) καταθαυμάζειν δὲ μόνον τῆς ἀληθείας τὸ κάλλος ἐσπουδακόσιν.

Οὐαὶ οὐαὶ αἱ ἐκδικήσεις σου ἥκασιν, νῦν ἔσονται κλαυθμοὶ αὐτῶν.

Ἀκούεις ὅπως καὶ τὰς τῶν θρηνούντων ἀπομιμεῖται φωνὰς, οὐ προσδοκώντων ἔτι τὰς συμφορὰς, ἀλλ᾿ οἷον ἐν αὐταῖς ἤδη γεγενημένων, καὶ κλαιόντων γυναικοπρεπῶς; ἥκασι γὰρ αἱ ἐκδικήσεις σου φησὶ, τουτέστιν, ἐνέστηκεν ὀ τῆς [*](d) δίκης καιρὸς, ἐν χερσὶν ὁ πόλεμος, ἐπὶ θύραις ὁ πόνος. ἐπιφέρων γὰρ ὅτι Νῦν ἔσονται κλαυθμοὶ αὐτῶν, δέδειχεν ἐναρῶς, ὅτι μὴ εἰς μακρὰς ὑπερθέσεις τὰ τῆς προφητέιας ἔρχεται, κεῖται δὲ ὥσπερ ἐν ὀφθαλμοῖς. μετὰ γάρ τοι τὸν Ἰωάθαμ εὐθὺς γέγονεν ὁ Ἄχαζ πονηρὸς καὶ ἀποστάτης, καὶ τῶν ἰδίων τέκνων σφαγεὺς, ἂ τοῖς τῶν δαιμονίων ἀνετίθει βωμοῖς. ἐπ᾿ αὐτοῦ πεπτώκασιν “ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ ἑκατὸν εἴκοσι χιλιάδες” [*](2 Par. xxviii. 6.) τῶν ἐκ φυλῆς Ἰούδα καὶ Βενιαμίν. ἰστέον δὲ, ὅτι κατ᾿ ἐκεῖνο [*](e) τοῦ καιροῦ καὶ αὐτὸς ἐκτέτικε δίκας ὁ Ἰσραήλ. Φακεὲ γὰρ βασιλεύοντος, ἀνέβη Θεγλαφαλασὰρ βασιλεὺς Ἀσσυρίων κατὰ τῆς Σαμαρείας, καὶ πλείστας μὲν ὅσας αὐτῆς ὠλόθρευσε πόλεις, εἶλε δὲ καὶ τὴ Δαμασκὸν, καὶ αὐτὸν ἀπέκτεινε τὸν ῾Ρασσὼν, ὥστε καθ᾿ ἕνα καιρὸν συμβέβηκε δαπανηθῆναι μὲν τὸν Ἰούδαν καὶ τὸν Βενιαμὶν ὑπὸ τῶν ἐν Σαμαρείᾳ δέκα φυλῶν, αὐτοὺς δὲ τοὺς ἐν Σαμαρείᾳ παθεῖν ὃ δεδράκασιν ὑπὸ τοῦ Βαβυλωνίου. ὁρᾷς οὖν, ὅπως μονονουχὶ [*](a 459 A.) [*](1. πόθεν;] Sic correxi. ποθὲν Α. Edd. τὰ Α. τοῦ Εdd. 4. τοῖς pro ποι Α. εἰκαιοβουλίαν Aubertus. 5. μόνον Α. μᾶλλον Edd. 7. οὐαὶ accessit ex A.B. (Alex. XII.) Statim αἱ assumptum ex A. deest A. 10. αὐταῖς] Sic correxi ex A. αὐτοῖς Εdd. κλαόντων Α. γυναικοπρεπῶς κλαιόντων inverso ordine B. 16. ὁ deest in Edd. 20. τοῦ om. B. 21. βασιλεύσαντος Β. 23. καὶ prius assumtpum ex B. 24. ῥαασσὼν α. ῾Ραασὼν Edd. 25. τὸν alt. assumptum ex A.)

718

τὸν κανόνα τῆς ὀργῆς διατρέχων, τὸν ἐν καιρῷ τοῦ βουνοῦ ἤτοι τῆς σκοπιᾶς, τετιμώρηκε τοὺς ἡμαρτηκότας.

[*](1 Cor. x. 11.)

Ἀλλ᾿ ἐκεῖνα μὲν τοῖς ἀρχαίοις “συνέβη τυπικῶς, ἐγράφη “δὲ εἰς νουθεσίαν ἡμῶν,” ἵνα τοῖς ἴσοις ἐναλῶναι πλημμελήμασι ἀεὶ διεκνεύοντες, διατελῶμεν ἐν εὐπαθείαις, εὐμενῆ καὶ φίλον καὶ προεστηκότα τὸν τῶν ὅλων ἔχοντες Θεόν. ἁρμόσειε [*](b) δ᾿ ἂν καὶ μάλα εἰκότως τοῖς τὰ ὀρθὰ διαστρέφουσι, καὶ τὴν τῶν ἁπλουστέρων παραλύουσι πίστιν, καὶ ἡμᾶς αὐτοὺς ὡς εἰπεῖν Οὐαὶ οὐαὶ αἰ ἐκδικήσεις σου ἥκασι, νῦν [*](Ib. viii. 12.) ἔσονται κλαυθμοὶ αὐτῶν. “Ἁμαρτάνοντες γὰρ εἰς τοὺς ἀδελ- “Φοὺς καὶ τ΄πτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν ἀσθενοῦσαν, “εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνουσι.” καὶ ὅτι πάντη τε καὶ πάντως [*](Prov. i. 31. Ib. 32.) ἀπολογήσονται τῷ Κριτῇ, καὶ “τῆς ἑαυτῶν δυσσεβείας “ἔδονται τοὺς καρποὺς,” πῶς ἔστιν ἀμφιβαλεῖν; ”Ἀνθ᾿ “ὧν γὰρ ἠδίκουν νηπίους, φονευθήσονται, καὶ ἐξετασμὸς “ἀσεβεῖς ὀλεῖ,” κατὰ τὸ γεγραμμένον.

[*](c)

Μὴ καταπιστεύετε ἐν φίλοις, μηδὲ ἐλπίζετε ἐπὶ ἡγουμένοις, ἀπὸ τῆς συγκοίτου σου φύλαξαι τοῦ ἀναθέσθαι τι αὐτῇ· διότι μἱὸς ἀτιμάζει πατέρα, θυγάτηρ ἐπαναστήσεται ἐπὶ τὴν μητέρα αὐτῆς, νύμφη ἐπὶ τὴν πενθερὰν αὐτῆς, ἐχθροὶ πάντες οἱ ἄνδρες οἱ ἐν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ.

Πλημμελοῦντες πολυτρόπως οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, καὶ ἐπί γε σφίσιν αὐτοῖς καταθηγοντες εἰς ὀργὰς τὸν τῶν ὅλων Δεσπότην, εἶτα διὰ τῶν ἁγίων προαναμανθάνοντες προφητῶν, ὡς [*](d) ἐν ἀφύκτοις ἔσονται κακοῖς, εἰ μὴ ταῖς ἐπιεικείαις ἐξημεροῦν ἕλοιντο τὸν Δεσπότην, δέον ἑλέσθαι φρονεῖν ὀρθῶς, καὶ ταῖς εἰς τὸ ἄμεινον ἀναδρομαῖς τιθασεύειν λελυπημένον· τοῦτο [*](1. τῶν pro τὸν Edd. ἐν] + τῷ Β. 2. σκηνοπηγίας pro σκοπιᾶς Α. Statim τετιμώρηται Α. 3. συνέβη om. A. 4. ἁλῶναι Β. 5. εὐπαθείαις Α. εὐπαθείᾳ Edd. 6—16. ἁρμόσειε δ᾿ ἂν καὶ etc. usque ad fin. scholii desunt in B. 8. παραλύουσι Α. διαλύουσι Edd. 9. ὡς om. A. οὐαὶ assumptum ex A. 13. ἀπολογήσονται—πῶς om. A. 14. ἀμφιβαλεῖν ἐστιν inv. ordine A. 17 ἡγουμένοις] + καὶ F. Edd. (Co.) 20. ἐχθροὶ] καὶ ἐχθροὶ Β. οἱ om. A. (Vat.) habet F. 21. οἱ om. A. (86, 147.) invito F. 23. τὸν deest in Edd. 27. λελυπημένον Α. λελυπημένους Edd.)

719

μὲν οὐκ ἔδρων οἱ δείλαιοι· πόθεν; δυσβουλίας δὲ μᾶλλον εἰς τοῦτο κατώλισθον, ὡς οἴεσθαί τε καὶ πιστεύειν, ὅτι περιέσονται μὲν τῆς θείας ὀργῆς, κατευμεγεθήσουσι δὲ, καὶ λίαν εὐκόλως, πολέμου παντὸς, εἰ τὰς τῶν ὁμόρων ἐθνῶν ἔχοιεν ἐπικουρίας, καὶ τὰς τῶν ἀρχόντων συμπνοίας καὶ ὑποσχέσεις. [*](e) ὅτι δὲ ψυχροῖς καὶ εἰκαίοις ἐπιτεθαῤῥήκασι φενακισμοῖς, καὶ ἀνόνητον ἕξουσι παντελ[ς τὴν ἐπίδα, διδάσκειν αὐτοῦς ὁ Προφήτης πειρᾶται, λέγων Μὴ καταπιστεύετε ἐν Φίλοις, μηδὲ ἐλπίζετε ἐπὶ ἡγυμένοις· σφαλερὸν γὰρ τὸ χρῆμα καὶ ἀνόνητον παντελῶς. ἐπειδὴ γὰρ ἧκεν ὁ Βαβυλώνιος καταδῃώσων τὴν Σαμάρειαν, τότε δὴ τότε τῶν ὁμόρων ἐθνῶν οἱ ἡγούμενοι, καίτοι πλείστην ὅσην αὐτοῖς ὑπισχνούμενοι τὴν ἐπικουρίαν, τοὺς ὑπέρ γε σφῶν αὐτῶν ἀγῶνας ἔχοντες οὐ μετρίως, ἀσπαστὸν ἡγοῦντο τὸ σώζεσθαι μόνον, τὸ δὲ δὴ χρῆωαι καὶ [*](a 460 A.) ἐπικουρεῖν, οὐδ᾿ ὅσον εἰς νοῦν ἐποιοῦντο τάχα. μὴ τοίνυν ἐν φίλοις καταπιστεύετε, μηδὲ ἐλπίζετε ἐπὶ ἡγουμένοις· ἴστε δὲ, φησὶν, ὅτι Θεοῦ καθ᾿ ἡμῶν κινοῦντος τὰ ἐξ ὀργῆς, οὐδὲ αὐτὸς ὑμῖν ὁ τῆς φύσεως νόμος καὶ τῆς ἐμφύτου φιλοστοργίας ἡ δύναμις τὴν εὔνοιαν χαριεῖται, κἂν γοῦν τῶν ἐξ αἵματος ἐγγύς τε καὶ αὐτοί. καὶ γύναιον μὲν ἀνδρὸς ἀλογήσει τότε, υἱοὶ δὲ πατράσειν ἐπαναστήσονται, καὶ μὴν καὶ [*](b) μητράσι θυγατέρες. αὐτὸς γὰρ, φησὶν, ὁ τῆς φιλοστοργίας τοὺς νόμους ἐγχαράττων τῇ φύσει, μεταπείσειεν ἂν εὐκόλως καὶ ιμεταβαλεῖ πρὸς τὸ ῥᾴθυμον.

Πλὴν ὅτι τῆς ἔν γε τούτοις ἡμῖν ῥᾳθυμίας ὁ τρόπος οὐχ εἷς ἂν νοοῖτο καὶ ὁ αὐτὸς, ἀλλὰ διττὸς καὶ διάφορος. οἱ μὲν γὰρ τοῖς φιλοστοργίας προσκρούουσι νόμοις, ἀνοσίως [*](1. οἱ δείλαιοι· πόθεν;] Sic edidi ex B. οἱ δείλαιοι ποθὲν Α. οἱ δείλαιοί ποτε Edd. 2. τε οm. A. 6. εἰκαίοις] ἀεικάκοις Α. Statim ἐπιτεθαρρήκασι β. ἐπιτεθαρσ. Εdd. 7. ἕξουσι α. ἔχουσι Εdd. 8. καταπιστεύετε Α. πιστεύετε iid. 9. γὰρ] δὲ Α. ῥῆμα (sic) pro χρῆμα Α. 14. δὴ om. A. 15. ἑτέρους Edd. 16. ἐπὶ] + τοῖς iid. invito A. 17. ἰστέον b. ὑμῶν] ἡμῶν iid. repugnantibus A.B.b. 18. ἡμῖν iid. invitis A.b. τῆς alt. om. A. Statim ἐκφύτου Edd. invitis A.b. 19. ἔννοιαν Α. κἂν γοῦν Α.Β.b. ἤγουν Edd. 20. τε assumptum ex B. 27. ὁ om. A. 28. ἀνοσίως] ἀναιδῶς Β.)

720

τοῖς γεγεννηκόσι ἐπιφυόμενοι, οἱ δὲ τοῦτο δρῶσι καὶ Θεὸν εὐφραίνοντες καὶ τὰς ἰδίας ψυχὰς ἀνασώζοντες. καὶ γοῦν [*](S. Luc. xii. 51—53.) ἔφασκεν ὁ Σωτήρ “Δοκεῖτε ὅτι εἰρήνην παρεγενόμην δοῦναι [*](c) “ἐν τῇ γῇ; οὐχὶ, λέγω ὑμῖν, ἀλλ᾿ ἂ διαμερισμόν. ἔσονται “γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν πέντε ἐν ἑνὶ οἴκῳ διαμεμερισμένοι, τρεῖς “γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν πέντε ἐν ἑνὶ τρισί. διαμερισθήσονται πατὴρ ἐπὶ “υἱῷ καὶ υἱὸς ἐπὶ πατρὶ, μητὴρ ἐπὶ τὴν θυγατέρα καὶ θυ- “γάτηρ ἐπὶ τὴν μητέρα, πενθερὰ ἐπὶ τὴν νύμφην αὐτῆς “καὶ νύμφη ἐπὶ τὴν πενθεράν.” ψήφῳ δὴ οὖν ὀρθῇ στεφανώσομεν τὴν οὕτω λαμπρὰν ἀφιλοστοργίαν. προσοικειοῖ γὰρ τῷ Θεῷ, κἂν εἰ τῆς κατὰ σάρκα συγγενείας ἀποτέμοι τινὰς, ὥστε καὶ ἀναμελῳδεῖν εὖ μάλα τὸ διὰ φωνῆς τοῦ Ps. xxvi. d 10. “Δαυείδ Ὅτι ὁ πατήρ μου καὶ ἡ μήτηρ μου ἐγκατέλειπόν “με, ὁ δὲ Κύριος προσελάβετό με.”

Ἐγὼ δὲ ἐπὶ τὸν Κύριον ἐπιβλέψομαι, ὑπομενῶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρί μου, εἰσακούσεταί μου ὁ Θεός μου.