Historia Ecclesiastica

>Εἵ τις εἴπῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ποίημα ἢ διὰ τοῦ υἱοῦ γεγε- >νῆσθαι, ἀνάθεμα ἔστω.

>Εἴ τις μὴ εἴπῃ πάντα διὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου >τὸν πατέρα πεποιηκέναι, τουτέστι τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, >θεμα ἔστω.

>Εἴ τις μὴ εἴπῃ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύμα- >τος μίαν θεότητα, ἐξουσίαν, θειότητα, δυναστείαν, μίαν >κυρότητα, μίαν βασιλείαν, μίαν θέλησιν καὶ ἀλήθειαν, ἀνάθεμα ἔστω.

>Εἴ τις τρία πρόσωπα μὴ εἴπῃ ἀληθινά, τοῦ πατρὸς καὶ >υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἴσα, ἀεὶ ζῶντα, τὰ πάντα >τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, πάντα δυνάμενα, πάντα κρίνοντα, >ζωοποιοῦντα, πάντα δημιουργοῦντα, πάντα σώζοντα, ἀνάθεμα ἔστω.

>Εἴ τις μὴ εἴπῃ προσκυνητὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον παρὰ πάσης >τῆς κτίσεως, ὡς καὶ τὸν υἱὸν καὶ τὸν πατέρα, ἀνάθεμα >Εἴ τις περὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καλῶς φρονήσει, περὶ >τοῦ ἁγίου πνεύματος οὐκ ὀρθῶς ἔχει, αἱρετικός ἐστιν ὅτι πάντες >αἱρετικοί, περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ καὶ περὶ τοῦ ἁγίου >κακῶς φρονοῦντες, ἐν τῇ τῶν Ἰουδαίων καὶ τῶν ἐθνικῶν >τυγχάνειν ἔλέγχονται.

>Εἴ τις δὲ μερίσῃ θεὸν τὸν πατέρα λέγων καὶ θεὸν τὸν υἱὸν καὶ >θεὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ διισχυρίσαιτο θεοὺς λέγεσθαι καὶ [*](6 u. 13 Kol. 1, 16) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y) W) [*](3 εἰ τις — 4 ἔστω am Rand Ac > N ι 5 τοῦ υἱοῦ BYFW Cass. ΣΛ τοῦ υἱοῦ + τοῦ σαρκωθέντος ry ι 9 θειότητα BYFNsW übergeschrieben Ac divinitatem Cass. maiestatem Λ = Σ > Hy ι 12 ἴσα YFW auf Rasur Ac aequales Cass. ΣΛ εἰσ’ BrL ι κατέχοντα — 13 πάντα3 > B ι 13 τὰ ὁρατὰ Λαὶ τὰ ἀόρατα ryW Cass. ΣΛ = Kol. τὰ ἀόρατα καὶ τὰ ὁρατὰ YF ι 18 οὐκ ὀρθῶς ἔχει = Cass. ΣΛ] οὐ καλῶς ἔχει ἀνάθεμα ὅτι n ι 19 τοῦ θεοῦ YFryW Cass. Λ > BT ι 2 = de Cass. Λ ΒΣ ι 20 καὶ By καὶ τῆ YFrW ι 22 δὲ = Cass. Σ > ΒΛ ι μερίση B diviser it Cass. = Σ pariiatur Λ (aber patiatitr einige Codd., s. unten zu Z. 23 καὶ διισχυρίσαιτο > in Λ) μερίσῃ + θεότητα VFryW ι λέγων B Cass. ΣΛ λέγων + ἀνὰ μέρος YFryW ι τόν2] τὸ B ι 23 τὸ πνα(??) τὸ ἅγιον BYFW Cass. Λ τὸ ἅγιον πνα(??) ry ι καὶ διισχυρίσαιτο Σ διισχυρίσαι’ τὸ B διϊσχυριζόμενοσ ATW affirmans Cass., fehlt in Λ, s. Ζ. 22 die Lesart patiaiur ι θεούς Bry Cass. Λ τρεῖς θεοὺς YFW θεοὺς πολλοὺσ Σ ι οὐ y)

>Τὸ γὰρ ὄνομα τῶν θεῶν καὶ τοῖς ἀγγέλοις καὶ τοῖς πᾶσί ἁγίοις >παρὸ τοῦ θεοῦ ἐτέθη καὶ ἐχαρίσθη· περὶ δὲ τοῦ πατρὸς τοῦ υἱοῦ καὶ >τοῦ ἁγίου πνεύματος, διὰ τὴν μίαν καὶ ἴσην θεότητα, οὐχὶ τῶν >ὀνόματα ἀλλὰ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ἐνδείκνυται καὶ σημαίνεται, ἵνα >μεν ὅτι εἰς πατέρα καὶ υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα μόνον βαπτιζόμεθα, >οὐχὶ εἰς τὰ τῶν ἀρχαγγέλων καὶ ἀγγέλων ὀνόματα, ὡς αἱρετικοὶ >ὡς Ἰουδαῖοι ἢ ἐθνικοὶ παραφρονοῦντες. αὕτη τοίνυν ἡ τῶν Χριστια- >νῶν σωτηρία ἐστὶν ὥστε πιστεύοντες τῇ τριάδι, τουτέστι τῷ πατρὶ >τῷ υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι, καὶ βαπτιζόμενοι εἰς αὐτήν, μίαν >τητα καὶ δυναστείαν καὶ θειότητα καὶ οὐσίαν, εἰς αὐτὸν κιστεύομεν.«

Ταῦτα μὲν οἰὶ Γρατιανοῦ περιόντος ἐγένετο. ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνος [*](16—S. S. 303, ὁ vgl. Rufin. H. Ε. XI 13—14 [Georg. Mon. 563, 25] — 16—S. vgl. Synops. 66, 1. Zonar. XIII 18, If S. 84, 18 Socrat. Y 11, 1—5. Sozomen. VII 13) [*](* 16—S. 305, 11 Sytneon. Vita Ambrosii B V F HN (nj + GS (s) = r AL (y) W [bis 15]) [*](1 θεὸν διὰ rtjv μίαν θεότητα Bry Cass. ΣΛ μίαν θεότητα ἐν τρισὶν ὑποστάσεσι VFW ι δυναστείαν Bry Cass. Λ μίαν δυναστείαν Σ ι 3 θεὸν ἵνα Bry Cass. Σ > VFW, iind? (unsicherer Text) Λ ι nach ἵνα + ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν ry, fehlt in Cass. ΣΛ; vgl. zu Ζ. 1. alter Randzusatz ι ὑπεξελόμενος δὲ] ὑφεξελόμενοσ δὲ B subtrahens uero Cass. subtrahens autem einige Codd. Λ subtrahens andere Codd. Λ = Σ ἡ πάλιν ὑφεξελόμενοσ ὑπεξελόμενοσ VHSW) VFryW W ι τὸ ἅγιον πνεῦμα n ι 3/4 ὡς μόνον ὑπονοήσει YnyW = Σ ὡς μόνον ὑπονοῆσαι BFs tanquam solum opinatus Cass. ita (ita > einige Codd.) solum existimet Λ 4 ἡ πιστεύεσθαι ἵνα θεὸν = Λ] ἧ μὴ πιστεύεσθαι ἵνα θεὸν sy ἡ πιστεύεσθαι Σ; λέγεσθαι ἧ — θεόν nicht übersetzt von Cass. ι 6 πᾶσιν = Cass ΣΛ > B ι πᾶσιν τοῖς ~ y I 7 ἐτέθη καὶ BYFW Cass. ΣΛ > ry ι περὶ] παρὰ V ι 9 ἡμῶν ilCass. nobis Λ »scribendum est ἡμῖν« Val. ι 9/10 πιστεύομεν Β ι 10 μόνον BYFsW Cass. ΣΛ > ny ι 11 καὶ ἀγγέλων > W ι καὶ B Cass. et (Yariante auf) Λ ἧ YFry.Z ι nach ὥς + οἱ ryW ι 14 βαπτιζόμενοι — 15 πιστεύομεν Π in ea baptixati, unam deitatem et potestatem et divinitatcm et substanliam in euni esse credimus Cass. Cod. L βάπτ’. εἰς αὐτὴν μίαν θεότητα καὶ μίαν δυναστείαν καὶ μίαν οὐσίαν εἰς αὐτὴν πιστεύομεν Σ, unsicherer und unbrauchbarer Text in Λ; ob οὐσίαν εἰς αὐτὴν oder οὐσίαν αὐτῆς? vgl. substantiatn eiusdem viele Codd. Λ s. oben S. 301, 9f ι 16 οβ(??) am Rand HSS ι οὑν > s Symeon ι ἐπειδὴ] ἐπε n)

Κατ’ ἐκεῖνον δὲ τὸν χρόνον Ἰουστίνα, ἡ Βαλεντινιανοῦ μὲν τοῦ μεγάλου γαμετή τοῦ δὲ νέου μήτηρ, ἃ πάλαι τῆς Ἀρειανικῆς διδασκαλίας ἐδέξατο σπέρματα δῆλα πεποίηκε τῷ παιδί. τοῦ μὲν γὰρ ὁμόζυγος τὸ θερμὸν ἐπισταμένη τῆς πίοτεως, λαθεῖν ἅπαντα τὸν χρόνον ἐσπούδαοε· τοῦ δὲ παιδὸς τὸ τῶν φρενῶν ἁπαλὸν καὶ εὔεικτον θεωμένη προσενεγκεῖν τὴν ἐξαπάτην ἐθάρρησεν.

ὁ δὲ τῆς μητρὸς τὰς ὑποθήκας ὀνησιφόρους ὑπολαβὼν (εἰς γὰρ τὸ τῆς φύσεως δέλεαρ ἀποβλέπων τὸ θανατηφόρον ἄγκιστρον οὐχ ἑώρα), Ἀμβροσίῳ πρώτῳ τοὺς περὶ τούτων προσενήνοχε λόγους, ἡγούμενος, εἰ τοῦτον μεταπείσοι, τῶν ἄλλων ῥᾳδίως ἂν περιέσεσθαι καὶ οὐδένα ἀντίπαλον ἔσεσθαι.

ὁ δὲ τῆς τε τοῦ πατρὸς ἀνεμίμνησκεν εὐσεβείας καὶ τὸν κλῆρον παρεκάλει φυλάττειν ὃν παρέλαβεν ἄσυλον· ἐδίδασκε δὲ καὶ τὴν τῶν δογμάτων διαφοράν, καὶ ὅπως τὰ μὲν τῇ τοῦ κυρίου διδασκαλίᾳ καὶ τοῖς τῶν ἀποστόλων συμβαίνει κηρύγμασι, τὰ δὲ ἄντικρύς ἐστιν ἐναντία καὶ τῇ πνευματικῇ νομοθεσίᾳ μαχόμενα.

ὁ δὲ νέος, οἷα δὴ νέος καὶ παρὰ μητρὸς ἠπατημένης θηγόμενος, οὐ μόνον οὐ προσίετο τὰ λεγόμενα, ἀλλὰ καὶ θυμοῦ πλήρης ἐγίγνετο καὶ λόχοις ὁπλιτῶν τε καὶ πελταστῶν τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς περιβόλους ἐκύκλου. [*](6—11 vgl. Rufin. H. E. XI 15 [Georg. Mon. 564, 10-17] 10—17] — 22—S. 304, 8 vgl. Paulini Vita Ambrosii 13 [griechisch Papadopoulos-Kerameus Ἀνάλεκτα Ἱεροσολ. σταχυολ. I 41]. Ambros. Epist. 20, 2 u. 8. Epist. 21, 14 PL 16) [*](* 6—23 Niceph. H. E. XII 19 — 6—S. 318, 4 Vaticanus syriac. 145 f. 69v (— Σ)) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](3 νέον Bry Symeon νέον ὄντα VF ι 4 τισ B δέ τισ VFry δὴ Symeon τὴν βαλ. καταφρονήσας νεότητα VF ι 4 u. 6 οὐαλεντινιανοῦ BV Symeon ι 6 ιγ am Rand HSS ι καιρὸν VF ι ἰουστῖνα VF ι μὲν BVFy Symeon > r ι 9 ὁμόζυγος B ὁμοζύγου YFry Symeon; vgl. S. 75,16; 189,19 ι 11 προενεγκεῖν Val., s. aber Z. 14 ι 12 ὑποθήκας BVFny Symeon συνθήκας s ι 13 ἀποβλέ- πων — ἄγκιστρον = Symeon Nic. Σ > B ι οὐκ B ι 15/16 καὶ οὐδένα ἀντίπαλον ἔσεσθαι ΒΣ > VFry, vgl. Symeon: αὐτὸς δὲ οἶον ἀντίπαλον τὸν ἄνδρα ἐδόκει εἶναι ι 16 τε > ry, übergeschrieben Ac ι 20 ἐστιν BVFr Symeon > y ι 21 δὴ VFry Symeon > B ι θηγόμενος = Σ] θελγόμενος S Symeon ι 2 > L ι 22 ἐγένετο s, ἐγίνετο Symeon ι καὶ λόχοις — 23 ἐκκλησιαστικούς = Symeon > s ι 23 κύκλου G κυκλῶν S)