Historia Ecclesiastica

οὕτως ὁ θεῖος Φλαβιανὸς τὴν δυσώδη διορύξας πηγὴν καὶ γυμνῶσαι παρασκευάσας τὰ θανατικὰ νάματα, πρὸς τὸν δύστηνον ἔφη πρεσβύτην· πεπαλαιωμένε ἡμερῶν κακῶν, ἐλέγξαι σε τὸ σὸν στόμα καὶ οὐκ ἐγώ· τὰ δὲ χείλη σου καταμαρτυρησαι σου«. δήλης δὲ ταύτης τῆς νόσου γεγενημένης, τῆς μὲν Συρίας ἐξηλάθησαν, εἰς δὲ τὴν Παμφυλίαν ἐχώρησαν καὶ ταύτην τῆς λώβης ἐνέπλησαν.

Ἐγὼ δὲ τῆς ἱστορίας τὰ λοιπὰ διηγήσομαι καὶ τῆς καταιγίδος ἣ τὰς πολλὰς κατὰ τῶν ἐκκλησιῶν τρικυμίας ἐκίνησε, τὴν ἀρχὴν [*](16/17 Susanna 52 — 17/18 Hiob 15, 6) [*](B V2 HN(n) + GSP(s) = r AL (y) F) [*](1 κεκρυμμένον = Damasc. Georg.] ἐνκεκρυμμένον B, quocl celabat Cass. 2 ὠφέλειαν Bry Damasc. Georg. τὶν ὠφέλειαν V2F ι 3 ἐγγίνεσθαι BV2S Damasc. Georg. γίνεσθαι ’yF, accedere Cass. ι μόνον V ι 5 οὕτω δὴ = Damasc. Georg. Cass. Σ > y ι 6 δὲ > Ρ ι 7 ἐπιφοιτᾶν B Damasc. advenire Cass. ἐπιφοιτᾶ V2ryF Georg. ι ἅγιον B = Cass. ι 8 Λαὶ BV2 Damasc. Georg. > ryF ι 10 ἀπαλλάττειν B = Cass. ἀπαλλάττον ο corr. V2, ων Ρ) V2ryF Damasc. ι 11 εὐτάκτωσ V2 ι 14 τοῖς > B ι 15 παρασκεάσασ B ι 15/16 τὰ θανατικὰ νάματα B τὰ νάματα V2rF τὰ δυσσεβῆ νάματα y τὰ νοήματα Damasc, et eins pocida cunctis examinanda producens Cass. ι 17 ἐλέγξαι σε nGLF ἐλέγξαι σε B ἔλεγξαί σε SP ἐλέγξει σε V2 ἐνέλεγξαί σε Α ἤλεγξέ σε Damasc. Georg, increpcuit te Cass. ι 18 καταμαρτυρήσαι σου V2nGP καταμαρτυρῆσαί σου y καταμαρτυρήσαισάν σου BSF κατεμαρτύρησάν σου Damasc. καταμαρτυροῦσί σου Georg, testantur adversum ie Cass.; vielleicht hat Theod. 17/18 (wie Georg. Cass.) nicht örthlich citieit (s. Z, 17 οὐ statt μὴ LXX) u. haben die Abschreiber nach ihren Bibeln corrigiert? ι δὲ ταύτης ἦς r δὲ /////// τῆσ V2 δὴ τὰ τῆς B δὲ τῆς F δῆτα τῆς y; cumque hic languor Cass. τῆς . . . νόσω ταύτης Georg. ι 21 ιβ am Rand BV2r)

ἔδοξε δὲ αὐτῷ μὴ γυμνὸν τῆς θείας παρατάξασθαι χάριτος, ἀλλὰ τῇ τοῦ παναγίου βαπτίσματος πανοπλίᾳ φραξάμενον. καὶ τοῦτο μὲν εὑ γε ἔδοξε καὶ μάλα σοφῶς· τὸ δὲ μετὰ τοῦτο πολλὴν τῆς ψυχῆς μαλακίαν καὶ τῆς ἀληθείας προδοσίαν δηλοῖ.

τὸ γὰρ ὅμοιον πέπονθεν ὁ ταλαίπωρος πάθος Ἀδὰμ τῷ προπάΤορι. τοῖς γὰρ τῆς ὁμόζυγος λόγοις καὶ οὕτος καταθελχθεὶς ἐξηνδραποδίσθη, καὶ γέγονεν οὐ δορυάλωτος, ἀλλ ἀπατηλῶν καὶ γυναικείων ῥημάτων ὑπήκοος.

τῆς γάρ τοι ᾿ Αρειανικῆς ἐξαπάτης ἐκείνη πρότερον θήραμα γενομένη συνεθήρευσε καὶ τοῦτον, καὶ οὑν αὐτῇ πεσεῖν εἰς τὸ τῆς βλασφημίας ἀνέπεισε βάραθρον. ἡγεῖτο δὲ ξεναγῶν καὶ μυσταγωγῶν ὁ Εὐδόξιος · αὐτὸς γὰρ ἔτι τῆς ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως κατεῖχε τοὺς οἴακας, οὐκ ἰθύνων ἀλλὰ βαπτίζων τὸ σκάφος.

τότε δὴ οὖν παρ’ αὐτὸν τῆς μυήσεως τὸν καιρὸν ὅρκοις δεσμεῖ τὸν τρισάθλιον, ὥστε καὶ τῇ τοῦ δόγματος δυσσεβείᾳ προσμεῖναι, καὶ τοὺς τἀναντία φρονοῦντας πάντοθεν ἐξελάσαι. [*](9/10 vgl. Synops. 60, S. Zonar. XIII 16, 1 S. 76, 1—14 vgl. Sozomen. VI 6, 10 Socrat. IV 1, 6) [*](* 1—S. 233, 3 Cass. VII 13 — 8—19 Cod. syriac. Br. Mus. Add. 17,147 F 143r (= Σ) —9 —19 Theophan. 57, 3. Polydeukes 390, 6. Exe. Bar. F. 221r) [*](B V2 HN (n) + GSP (s) = r AL (y) F) [*](1 γᾶρ : ἡ am Rand yF ι οὐάλησ s ι 2/3 διαβατῶν τὸν Ἴστρον ~ n ι 3 τε > GyF ι συναθροῖσαι καὶ] συναθρόισασ y ι 4 κατ’ αὐτῶν στρατεῦσαι ~ B ι δὲ BV2s οὑν nyF ι αὐτῷ] αὐτὸν L αὐτῶν B ι 5 χάριτος παρατάξασθαι ~ BP ι 6 σοφῶς HSF, ο auf Rasur, V2 sapienter Cass. σαφῶς BNGPy 8 ὅμοιον] ὁμοιούσιον P i 9 ὁμόζυγοσ B ὁμοζύγου V2ryF, vgl. S. 75, 16 u. 19 189, 19 ι 10 δοριάλωτοσ BV2 ι nach δορυάλωτος + μόνον n, Cass. Σ wie im Text ι ἀλλ’] ἀλλὰ καὶ n ι 11 καὶ > V2r ι ῥηματίων F ι ὑπήκοσ V2 τοι] τῆς F > y ι 12 γενομένη ο auf Rasur Ac) A γεναμένη B ι 12/13 καὶ τοῦτον συνεθήρευσεν ~ L ι 13 καὶ > F ι ἀνέπεσε A ι 14 ξεναγωγῶν s ι ὁ > B ι 15 ἐκκλησίας BCass. Σ > V2ryF ι 16 ἰθύνων B ἰ//θύνων V2 εὐθύνων ryF ι βαπτίζων] ποντίζων B, vgl. Theodoret. de Provid. Orat. VI PG 83, 648 C ι οὑν = ergo Cass. Σ > yF 1 18 προσμεῖναι] παραμεῖναι yF ι φρονοῦντασ ryF sapientes Cass. πρεσβεύοντασ B ἀντιπρεσβεύοντασ V2, vgl. vgl. z. B. unten S. 247, 3 ι 18/19 πάντοθεν = Cass. Σ] πάντας L)

ἐξήλασε μὲν γὰρ ἐκ τῆς Ἀντιόχου τὸν μέγαν Μελέτιον, ἐκ δὲ Σαμοσάτων τὸν θεῖον Εὐσέβιον, Λαοδίκειαν δὲ Πελαγίου τοῖ θαυμασίου ποιμένος ἐστέρησεν· ὃς ἐδέξατο μὲν νέος ἰὸν τὸν τοῦ γάμου ζυγόν, ἐν αὐτῇ δὲ τῇ παστάδι. τῇ πρώτῃ τῶν γάμων ἡμέρᾳ, τὴν ἁγνείαν ἔπεισε ἦς κοινωνίας προτιμῆσαι τὴν νύμφην καὶ φιλοστοργίαν ἀδελφικὴν ἀντὶ γαμικῆς συναφείας ἔχειν αὐτὴν ἐξεπαίδευσεν.

οὕτω μὲν δὴ τὴν σωφροσύνην κατώρθωσεν. εἶχε δὲ καὶ τὰς ταύτης ἀδελφὰς ἀρετὰς ἐν ἑαυτῷ οὑν αὐτῇ χορευούσας· οὑ δὴ ἕνεκα ψήφῳ κοινῇ τὴν προεδρίαν ἐδέξατο.

ἀλλ’ ὅμως οὐδὲ αἱ τῆς πολιτείας ἀκτίνες κατῄδεσαν τὸν τῆς ἀληθείας πολέμιον· ἀλλὰ τοῦτον μὲν εἰς τὴν Ἀραβίαν ἐξέπεμψεν, εἰς δὲ τὴν ᾿ Αρμενίαν τὸν θεῖον Μελέτιον, εἰς δέ γε τὴν Θρᾴκην Εὐσέβιον τὸν τοῖς ἀποστολικοῖς ἱδρῶσι περιρρεόμενον.

Οὑτος γὰρ πολλὰς τῶν ἐκκληησιῶν ἐρήμους εἶναι ποιμένων 4 [ιδ΄ μαθών, στρατιωτικὸν ἀμπεχόμενος οχῆμα καὶ τιάρᾳ καλύπτων τὴν κεφαλήν, καὶ τὴν Συρίαν περιῄει καὶ τὴν Φοινίκην καὶ τὴν Παλαιστίνην, πρεσβυτέρους χειροτονῶν καὶ διακόνους καὶ τὰ ἄλλα τάγματα τῆς ἐκκλησίας ἀναπληρῶν· εἰ δέ ποτε καὶ ἐπισκόπων ὁμογνωμόνων ἐπέτυχε, καὶ προέδρους ταῖς δεομέναις ἐκκλησίαις προὐβάλλετο.

Ὁπόσην δὲ ἀνδρείαν τε καὶ σοφίαν ἐπεδείξατο βασιλικὸν δεξάμενος νόμον ὃς ἐκέλευεν αὐτὸν τὴν Θρᾴκην καταλαβεῖν, ἀναγκαῖον [*](* 3—S. 237, 17 Niceph. H. E. XI 21 4—9 Cass. VII 14—8, 237, 17 Ciiss. VII IG —16 —21 Cod. syriac. Br. Mus. Add. 12,155 F 111 r. Polydeukes 402, 23 — 23—S. 236, 13 Polydeukes 402. 18. 404,2. Theophan. 59, 13. Exe. Bar. Michael Syr. VIII 7 S. 295) [*](B V2 HN (n) + GSP (s) = r AL (y) F) [*](1 Οὕτω: ιγ am Rand HSS ι 2 βραχέως Ρ ι 3 ὠμοσμένων BNF ὀμοσμένων GA ι μὲν > B [4 θεῖον = Nie] μέγαν B, smictum Cass. ι 5 λαοδικείασ V2 ι 6 μὲν > P ι 10 τὰς übergeschrieben Ac ι ἐν > B ι ἑ ἑαυτῷ] ἑαυτῆ GS ι 11 εἵνεκα V2syF ι 12 αἱ > B, nach πολιτείας übergeschrieben V2 ι 13 ἀλλὰ: ἰδ’ am Rand B ι εἰς2 — U Μελέτιον > P ι 14 γε > ΒΡ ι 15 τὸν τοῖσ’ B τοῖσ’ τοῖσ τὸν rvF ι περιρεόμενον BV2GS περιραιόμενον Ρ ι 16 Οὕτος: ἰδ’ am Rand yF ι πολλοὺς B ι 18 καὶ1 > n Cass. Polyd. ι περιείη BP ι 20 vor ἐπισκόπων + τῶν V2 ι ὁμογνώμων B ι 20/21 ἐπέτυχεν ὁμογνωμόνων ~ L ι 21 προβάλλετο B ι 22 τε nur in B ι καὶ σοφίαν = Cass. > yF ι 23 ἐκέλευεν B praecipiebat Cass. ἐκέλευσεν V2ryF)

εἰ γὰρ μάθοι, ἔφη, τὸ πλῆθος ζήλῳ θείῳ συντεθραμμένον, σὲ μὲν κατακοντιοῦσιν , ἐγὼ δὲ τὰς ὑπὲρ τῆς σῆς τελευτῆς εἰσπραχθήσομαι δίκας«. ταῦτα εἰπὼν καὶ τὴν ἑσπερινὴν λειτουργίαν συνήθως ἐπιτελέσας, περὶ αὐτὰς τοῦ ὕπνου τὰς εἰσβολάς, ἑνὶ θαρρήσας τῶν οἰκετῶν, μόνος ἐξελήλυθεν ὁ πρεσβύτης βαδίζων· εἵπετο δὲ ὁ θεράπων, προσκεφάλαιον μόνον καὶ βιβλίον κομίζων.

καταλαβὼν δὲ τοῦ ποταμοῦ τὴν ὄχθην (παρ᾿ αὐτοὺς γὰρ τοῦ ἄστεως τοὺς περιβόλους ὁ Εὐφράτης ἔχει τὸν πόρον), ἐπέβη τε πορθμείου καὶ τοῖς ἐρέταις ἐλαύνειν ἐπὶ τὸ Ζεῦγμα προσέταξεν. ἡμέρας δὲ γενομένης, ὁ μὲν τὸ Ζεῦγμα κατέλαβεν, τὰ δὲ Σαμόσατα ὀδυρμῶν ἢν καὶ θρήνων μεστά.

τοῦ γὰρ οἰκέτου ἐκείνου τοῖς γνωρίμοις τὰ προστεταγμένα μηνύσαντος, καὶ τίνας μὲν αὐτῷ συνεκδημῆσαι προσήκει, ποίας δὲ βίβλους κομίσαι, ὠλοφύροντο μὲν ἅπαντες τοῦ ποιμένος τὴν στέρησιν, πλήρης δὲ ὁ τοῦ ποταμοῦ πόρος τῶν πλεόντων ἐγένετο.

ἐπειδὴ δὲ ἀφίκοντο καὶ τὸν ποθούμενον εἶδον ποιμένα, ὀδυρόμενοι μὲν καὶ στένοντες καὶ πηγὰς δακρύων προχέοντες πείθειν ἐπειρῶντο μένειν, καὶ μὴ προέσθαι τοῖς λύκοις τὰ πρόβατα.

ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔπεισαν ἤκουσαν δὲ αὐτοῦ τὸν ἀποστολικὸν ἀναγινώσκοντος νόμον ὃς διαγορεύει σαφῶς ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις ὑποτάσσεσθαι) οἱ μὲν αὐτῷ χρυσίον προσήνεγκαν, οἱ δὲ ἀργύριον, ἄλλοι δὲ ἐσθῆτα, ἕτεροι δὲ οἰκέτας, ὡς εἰς ξένην καὶ ἑκὰς κειμένην ἀπαίροντι γῆν.

ὁ δὲ σμικρά τινα παρὰ τῶν γνωριμωτέρων λαβὼν καὶ διδασκαλίαις [*](2 vgl. Basil. Epist. 243, 2 PG 32, 905 A — 21 Tit. 3, 1) [*](B V2 HN(n) + GSP(s) = r AL (y) F) [*](2 οἱ V2 αὐτῶ iLF αὐτώ καὶ A > B ι παρεγγύησεν B παρέγγύησε V2 4 κατακοντιοῦσιν BV2 καταποντιοῦσιν ryF, interimet Cass. ’de peur que le peuple . . . ne le « Michael ι 1) παρ’ αὐτώ — 10 τῶ περιβόλῳ yF, juxta ipsos nmros Cass. ι ἄστεως BP, ο auf Rasur V2F ἄστεοσ nGSy ι 10 πορθμείου Η πορθμίου BV2 πορθμίω s πορθμείῳ NyF ι 11 προσέταξεν] παρηγγύησε y ι ἡμέρας — 12 κατέλαβεν BV2 Cass. > ryF ι 12 γεναμένησ B ι 15 ὀλοφύρωντο B ingemiscebant Cass. ὠλοφύραντο, aber α scheint aus ο corr., V2 ι 17 ποιμένα εἶδον cvD B ι 18 μὲν > B ι 19 πρόβατα BrNic. ores Cass. θρέμματα V2BmyF ι 20 δὲ2] γὰρ B ι ἀναγιγνώσκοντα B ι 22 ἤνεγκαν B, obiulerunt Cass. ἄργυρον n ι ἄλλοι δὲ BV2 οἱ δὲ ryF ι αἰσθητὰ B ι 23 ὥς εἰς ξένην > yF, am Rand Ae ι καὶ] τὴν L ι ἑκὰς κειμένην yF κεκακισμένην B πόρρω κειμένην T ἀπῳκισμένην V2 tanquani ad ’percgrinam et exlraneam propcranti terram Case.)

Διηγήσομαι δὲ καὶ τῆς τούτων πίστεως τὸ θερμόν τε καὶ ἀκραιφνές, ἀδικεῖν νομίζων εἰ μὴ διὰ τῆς συγγραφῆς ἀείμνηστος γένοιτο. ἐπειδὴ γὰρ οἱ τῆς Ἀρείου συμμορίας, τοῦ πάντα ἀρίστου ποιμένος τὴν ποίμνη,, γυμνώσαντες, ἕτερον ἀντ’ ἐκείνου προὐβάλοντο πρόεδρον, οὐδεὶς τῶν τὴν πόλιν ἐκείνην οἰκούντων, οὐ πενίᾳ συζῶν, οὐ πλούτῳ κομῶν. οὐκ οἰκέτης, οὐ χειροτέχνης, οὐ γηπονος, οὐ φυτοκόμος, οὐκ ἀνήρ, οὐ γυνή, οὐ νέος, οὐ πρεσβύτης, εἰς ἐκκλησιαστικὸν συνήθως ἀφίκετο σύλλογον· μόνος δὲ διῆγεν ἐκεῖνος, οὐδενὸς αὐτὸν οὔτε ὁρῶντος οὔτε λόγου μεταδιδόντος, καίτοι φασὶν αὐτὸν ἐπιεικείᾳ συνεζηκέναι ποiλῇ. ἐρῶ δὲ καὶ τούτου τεκμήριον.