Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
>ὅστις ἐπειδὰν τῷ ὑμετέρας τύχῃ προσόψεως, ὅσης παρ’ ἐμοῦ αἰδοῦς >τετύχηκε γνώσεσθε. οὐ γὰρ θαυμαστὸν εἴ τι δἂν ὑπὲρ αὐτοῦ >πεποίηκα· καὶ γὰρ τὴν ἐμὴν ψυχὴν ἥ τε τοῦ ὑμετέρου πόθου εἰκὼν >καὶ τὸ τοῦ τηλικούτου ἀνδρὸς σχῆμα εἰς τοῦτο ἐκίνει καὶ προέτρεπεν. >ἡ θεία πρόνοια ὑμᾶς διαφυλάξει, ἀκελφοὶ.«
Μετὰ τούτων ὁ θεῖος Ἀθανάσιος ἀφίκετο τῶν γραμμάτων. πάντες δὲ αὐτὸν ἀσμένως ἀπέλαβον, καὶ ἀστοὶ καὶ χωρητικοί, καὶ —S 96, 4 vgl. Socrat. II 3, 5—6 Sozomen. IIl 2, 7 — — S. 96, 1 Gregor. Nazianz. Orat. XXI 29
[*](B A HN (n) + S = r L + FV (v) = z Τ [von 17 an])[*](1 διαπαῖξαι BrL Athan. Soor. Sozom. u. A, aber αῖ auf Rasur Ac διαπατάξαι v ι ἀφαιρεθεὶσ ArLFAthan. ἀφαιρεθείσησ V ἀφῃρέθην B ἀφῃρέθη Socr. Sozom. ι 2 nach ἀνδρών + καὶ Sozom. ι κεκέλευσται B κελευσθεὶς Socr., Athan. wie im Text ι 3 ὡς > Bn ι αὐτὴ Π ταύτῃ Athan. Socr. Sozom. ι 3/4 ἐπλεονάζειν ν übergeschrieben Ac) A ἐπιπλεονάζειν u, Athan. Socr. Sozom. wie im Text ι 4 ἡ > B ι θείαις > B ι 5 βοηθείαις πεποιθυῖα ~ B ι τύχης] ψυχῆσ S ι ἐξουθενήθη B ι 6 εἰ > B ι τὰ > An ι 6/7 θεοσέβειαν — ἡμῶν > B ι 8 σεβαστὸς nz Athan. Socr. Sozom. εὐσεβεὶσ B εὐσεβέστατοσ S θεοσεβέστατοσ A ι ὁ ἐμὸς > B ι τόπω > L ι 9 προείρητο AS προείρητο B ι προσλήψεις Bv ι 10 ἀνεπαύσατο — 11 πληρώσαι > S ι 12 ἐμοῦ übergeschrieben Ac ι 13 gn;vsesuai B ι αὐτοὺς B I 14 ἧ τε] εἴτε B ι 15 τὸ τοῦ τηλικούτου ἀνδρὸς σχῆμα L Athan. Socr. τὸ τηλικούτου ἀνδρὸς σχῆμα (πρόσχημα r) rv Sozom. τοῦ τηλικούτου ἀνδρὸς τὸ σχῆμα A τὰ τηλικούτων ἀνδρὸσ σχήματα B ι 16 ὑμὰς vor ἀδελφοὶ ~ n ι διαφυλάξει BA Athan. Cod. Par. διαφυλάξοι rz Sozom. (aber διαφυλάξει Cod. T) Socr. Cod. A διαφυλάξαι Socr. Codd. FCM ι ἀγαπητοὶ ἀδελφοί ~ SvAthan. Socr. Cod. A ι 17 γ am Rand Sz ι nach τούτων + οὖν Τ ι 18 αὐτὸν > L ι χωριτικοί n)οἱ ὀλίγοι καὶ οἱ πολλοί, μόνους δὲ ἠνία τῆς Ἀρείου μανίας τοὺς θιασώτας ἐπανελθών. διὸ δὴ πάλιν τὰς οἰκείας ἐκίνησαν μηχανὰς Εὐσέβιός τε καὶ Θεογόνιος καὶ ὅσοι τῆς τούτων ὑπῆρχον συμμορίας, καὶ πάλιν τὰς τοῦ βασιλέως νέου γε ὄντος διώρυττον ἀκοάς, ἐρῶ δὲ καὶ ὅπως οὗτος ἐκ τῆς τῶν ἀποστολικῶν δογμάτων εὐθύτητος παρετράπη.
Κωνσταντία Λικιννίου μὲν ἐγεγόνει γαμετή, Κωνσταντίνου δὲ ἦν ἀδελφή. ταύτῃ τις πρεσβύτερος τὴν Ἀρειανικὴν εἰσδεξάμενος λώβην, συνήθης ἐγένετο. καὶ τὴν μὲν νόσον οὐ προφανῶς ἐδείκνυ, ουνεχῶς δὲ αὐτῇ προσδιαλεγόμενος ἔλεγε συκοφαντίαν ὑπομεμενηκέναι τὸν Ἄρειον.
ταύτην ὁ πανεύφημος Κωνσταντῖνος μετὰ τὴν τοῦ δυσσεβοῦς σεβοῦ ἀνδρὸς τελευτὴν παντοδαπῆς κηδεμονίας ἠξίου καὶ τῶν τῆς χηρείας ἀνιαρῶν πεῖραν οὐκ εἴα λαβεῖν, καὶ παρ᾿ αὐτὴν δὲ τὴν τελευτὴν παρῆν αὐτῇ τὴν ἁρμόττουσαν θεραπείαν προσφέρων.
τότε δὴ τοῦτον κληθῆναι κελεύσασα τὸν πρεσβύτερον, τῆς τοῦ βασιλέως ἀξιοῦσθαι προμηθείας ἱκέτευεν. ὁ δὲ Κωνσταντῖνος καὶ τηνικαῦτα τοῦτο ποιήσειν ὑπέσχετο καὶ μετὰ ταῦτα πεπλήρωκε τὴν ὑπόσχεσιν·
μετέδωκε γὰρ αὐτῷ παρρησίας ὅτι μάλιστα πλείστης. ἀλλ᾿ ὅμως καὶ πολλῆς ἀξιούμενος θεραπείας οὐκ ἐθάρρησεν ἀποκαλύψαι τὴν νόσον, βεβαίαν ὁρῶν περὶ τὰ θεῖα τοῦ βασιλέως τὴν γνώμην.
ἐπειδὴ δὲ Κωνσταντῖνος εἰς τὴν ἀνώλεθρον μεθιστάμενος βασιλείαν τοῖς παισὶν ἐν διαθήκαις τὴν ἐπίκηρον ταύτην βασιλείαν διένειμεν (οὐδεὶς δὲ τούτων τελευτῶντι παρῆν), τούτῳ μόνῳ τῷ πρεσβυτέρῳ τὰς διαθήκας ἐπίστευσε, Κωνσταντίῳ ταύτας δοθῆναι κελεύσας· οὗτος γὰρ τῶν ἄλλων πληοιέστερος ὢν πρὸ τῶν ἄλλων ἀφίξεσθαι προσδόκιμος ἦν.
ἐντεῦθεν οὗτος τῷ Κωνσταντίω γενόμενος γνώριμος (ἀπέδωκε γὰρ [*](7—18 vgl. Rufin. H. E. X 12, 976, 24—977, 14. Socrat. l 25, 1—5. Sozomen. Il 27, 2—4. Gelas. Cyzic.III 12 — 20— S. 97, 5 vgl. Rufin. H. E. X 12, 978, 5—19 — 21—24 vgl. Socrat. I 39, 3—5. Sozomen. II 34, 2) [*](* 11 — 14 Gelas. Cyzic. lll 12, 142a 12 — 16-18 ebd. 142b, 8 — 20— S. 97, 22 Cass. IV 5) [*](B A HN (n) + S = r L + FV (v) = z Τ [bis 3 Θεογόνιος]) [*](1 οἱ ὀλίγοι καὶ οἱ BT οἱ ὀλίγοι καὶ L ὀλίγοι καὶ οἱ F ὀλίγοι καὶ ArV | ἀρειμανίασ ο B | 2 πάλιν > BA, nach τὰς οἰκείας ~T | 3 θεόγ///νιοσ A θεόγνιοσ LT θέογνισ V | 7 γݲ am Rand An | λικινίου BSL | 9 μὲν > B | 13 χηρείας] χάριτοσ B | 16 ἱκέτευεν BAr ἱκέτευσεν z und, σ übergeschrieben, Ae | 17 τοῦτο ποιήσειν] ποιεῖνB | 19 ἐθάρσησεν A | 21 τοῖσ παισὶν am Rand Ac | 25 ἀφίξεσθαι A ἀφικέσθαι Brz)
καὶ τῶν έξξκγσθπων δῆθεν τὴν ζάλην ὀλοφυρόμενος, αἰτίους ἔλεγε τοὺς τὴν ἄγραφον τοῦ ὁμοουσίου φωνὴν ἐντεθεικότας τῇ διδασκαλίᾳ τῆς πίστεως, καὶ τοῦτο καὶ τοῖς ἱερωμένοις καὶ τοῖς πολλοῖς ἐργάζεσθαι τὴν διάστασιν. ἐντεῦθεν Ἀθανασίου καὶ τῶν τὰ ἴσα φρονούντων κατηγορῶν τἀς κατὰ τούτων ἐπιβουλὰς ἐτεκταίνετο.
Τούτῳ συνεργῷ κεχρημένοι Εὐσέβιός τε καὶ Θεογόνιος καὶ Θεόδωρος ὁ Περίνθιος (ἐλλόγιμος δὲ διαφερόντως ὁ Θεόδωρος ἦν καὶ δὴ καὶ τῶν θείων εὐαγγελίων τὴν ἑρμηνείαν συνέγραψεν, Ἡρακλεώτην δὲ αὐτὸν ὀνομάζουσιν οἱ πολλοί), οὗτοι συνεχῶς ἅτε δὴ γειτονεύοντες τὸν βασιλέα ὁρῶντες, τὴν ἀπὸ τῆς ἐξορίας ἐπάνοδον Ἀθανασίου παμπόλλων ἔλεγον αἰτίαν γεγενῆσθαι κακῶν, καὶ οὐ μόνον τὴν Αἴγυπτον μεταλαγχάνειν τοῦ κλύδωνος, ἀλλὰ καὶ τὴν Παλαιστίνην καὶ τὴν Φοινίκην καὶ τὰ ἄλλα ὅμορα ἔθνη.
Τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις λόγοις τὴν κουφοτάτην αὐτοῦ πολιορκήσαντες γνώμην, ἔπεισαν αὐτὸν ἐξελάσαι τῆς ἐκκλησίας τὸν Ἀθανάσιον· ὁ δὲ προμαθὼν τὴν ἐπιβουλὴν ὑπεχώρησε καὶ τὴν Εσπέραν κατείληφε. καὶ γὰρ τῷ Ῥώμης ἐπισκόπῳ (Ἰούλιος δὲ τηνικαῦτα τὴν ἐκκλησίαν ἐκείνην ἐποίμαινεν) οἱ περὶ Εὐσέβιον τὰς κατὰ Ἀθανασίου συντεθείσας συκοφαντίας ἐξέπεμψαν.
ὁ δὲ τῷ τῆς ἐχ- [*](5—11 vgl. Socrat. II 2, 1—2 — 22—S. 98, 4 vgl. Athanas. 20 f. Socrat. II 11, 6—7) [*](* 1/2 Gelas. Cyzic. III 12, 142b, 10 — 22—S. 98, 8 Cass. IV 6) [*](B A HN (n) + S = r L + FV (v) = z Τ [von 2 κατιδὼν — 21 Ἀθανάσιον]) [*](1 θαμὰ zGel. u. θ übergeschrieben Ae ἅμα Ar ἅμα B, s. S. 70, 3 ι 2 καθειδὼν B ι εὔριπον] εὐρίπιστον T, vgl. εὔριπον Nie. IX 29 und unten II 31, 10 ι τὴν vor τοῦ ~ Τ ι 3 καὶ] καθάπερ rv ι 4 τὸν] τῶ) BS ι 4/5 δέξασθαι B, assumere Cass. ι 7 τούτω LF τούτων V ι καὶ τοῖς > B ι 9 ἴσα BAT ὅμοια rz vor τἀς + καὶ A ι 11 Τούτῳ: δ am Rand BSz ι Τούτῳ — 12 Περίνθιος] συμπράττων εὐσεβίω τε καὶ θεογονίω καὶ θεοδώρω τῶ περινθίω T* ι συνεργοὶ B θεόγ///νιοσ Α θεόγνιοσ LV Theognius Cass. Codd. LP ι 12 nach Περίνθιος + gestrichen A ι 13 καὶ > Τ ι συγγέγραφεν Α ι 14 οὗτοι BrzTCass. οἱ αὐτοὶ A ι 15 vor τὼ· + καὶ Arz ι 19 δ am Rand A ι 20 τῆς ἐκκλησίας ἐξελάσαι ~ z ι 22 nach γὰρ + καὶ B ι 23 ἐκείνην > B ι nach περὶ + τὸν nF)
καὶ οὗτος μὲν ἐξώρμησεν εὐθὺς τὴν κλῆσιν δεξάμενος· οἱ δὲ τὸ δρᾶμα συντεθεικότες εἰς μὲν τὴν Ῥώμην οὐκ ἀπῆλθον, εὐφώρατον εἰδότες τὸ ψεῦδος, ἔρημα δὲ τοῦ νομέως τὰ πρόβατα θεασάμενοι λύκον αὐτοῖς ἀντὶ ποιμένος ἐπέστησαν· Γρηγόριος δὲ τούτῳ ὄνομα ἠν. ἓξ δὲ ἔτη θηρίων ἀγρίων ὠμότερον τῇ ποίμνῃ χρησάμενος, δίκας ἔτισε τῆς πονηρίας, ὑπ’ αὐτῶν πικρῶς διαφθαρεὶς τῶν προβάτων.
Ἀθανάσιος δὲ πρὸς Κώνσταντα ἀφικόμενος (Κωνσταντῖνος γὰρ ὁ πρεσβύτατος πολεμῶν ἐτεθνήκει), τῆς Ἀρειανικῆς φάλαγγος τὰς ἐπιβουλὰς ἀπωδύρετο καὶ τὸν κατὰ τῆς ἀποστολικῆς πίστεως ὠλοφύρατο πόλεμον, καὶ τοῦ τε πατρὸς ἀνέμνησε καὶ τῆς συνόδου τῆς μεγίστης ἣν ἐκεῖνος συνήλισε, καὶ ὡς τὰ παρ’ ἐκείνων γραφέντα τοῦ συνεδρίου κοινωνῶν ἐκράτυνε νόμῳ.
τοιαῦτα ποτνιώμενος εἰς τὸν πατρῷον ζῆλον τὸν βασιλέα διήγειρεν. παραυτίκα γὰρ τούτων ἀκούσας ἐπέστειλε τῷ ἀδελφῷ, παραινῶν τῆς πατρῴας εὐσεβείας ἄσυλον φυλάξαι τὸν κλῆρον· καὶ γὰρ ἐκεῖνος εὐσεβείᾳ τὴν βασιλείαν κρατύνας καὶ τοὺς Ῥωμαίων τυράννους κατέλυσε καὶ τοὺς ἐν κύκλω βαρβάρους ὑπέταξε.