Historia Ecclesiastica

>Ἔνθα καὶ περὶ τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Πάσχα ἡμέρας γενομένης >ζητήσεως, ἔδοξε κοινῇ γνώμῃ καλῶς ἔχειν ἐπὶ μιᾶς ἡμέρας πάντας >τοὺς ἁπανταχοῦ ἐπιτελεῖν. Τί γὰρ ἡμῖν κάλλιον, τί δὲ σεμνότερον >ὑπάρξαι δυνήσεται τοῦ τὴν ἑορτὴν ταύτην, παρ’ ἧς τὴν τῆς >ἀθανασίας εἰλήφαμεν ἐλπίδα, μιᾷ τάξει καὶ φανερῷ λόγῳ παρὰ πᾶσιν ἀδιαπτώτως φυλάττεσθαι; καὶ πρῶτον μὲν ἀνάξιον ἔδοξεν εἶναι τὴν >ἁγιωτάτην ἐκείνην ἑορτὴν τῇ τῶν Ἰουδαίων ἑπομένους συνηθείᾳ πληροῦν οἳ τὰς ἑαυτῶν χεῖρας ἀθεμίτῳ πλημμελήματι χράναντες >εἰκότως τὰς ψυχὰς οἱ μιαροὶ τυφλώττουσιν. ἔξεστι γὰρ τοῦ ἐκείνων >ἔθνους ἀποβληθέντος ἀληθεστέρᾳ τάξει, ἣν ἐκ πρώτης τοῦ πάθους ἡμέρας μέχρι τοῦ παρόντος ἐφυλάξαμεν , καὶ ἐπὶ τοὺς μέλλοντας >αἰῶνας τὴν τῆς ἐπιτηρήσεως ταύτης συμπλήρωσιν ἐγγίνεσθαι.

μηδὲν >τοίνυν ἔστω ἡμῖν κοινὸν μετὰ τοῦ ἐχθίστου τῶν Ἰουδαίων ὄχλου. >εἰλήφαμεν γὰρ παρὰ τοῦ σωτῆρος ἑτέραν ὁδόν· πρόκειται δρόμος >τῇ ἱερωτάτῃ ἡμῶν θρησκείᾳ καὶ νόμιμος καὶ πρέπων. τούτου >συμφώνως ἀντιλαμβανόμενοι, τῆς αἰσχρᾶς ἐκείνης ἑαυτοὺς συνειδήσεως ἀποσπάσωμεν,

ἀδελφοὶ τιμιώτατοι ἔστι γὰρ ὡς ἀληθῶς ἀτοπώτα- >τον ἐκείνους αὐχεῖν, ὡς ἄρα παρεκτὸς τῆς αὐτῶν διδασκαλίας ταῦτα >φυλάττειν οὐκ εἴημεν ἱκανοί. τί δὲ φρονεῖν ὀρθὸν ἐκεῖνοι δυνήσον- [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z T) [*](1 τυγχάνων = Gel. Socr. Codd. AM] ἐτύγχανον D Eus. ι 2 ἄχρις ὅτου DL und, σ ὅ auf Rasur, Ac ι 3 πάντων ἐφόρῳ = Eus. Socr. Cod. A] τῶν πάντων ἐφόρῳ ND Socr. Codd. FCM παντεφόρω T Gel. ι 4 ἀρέσκουσα = Gel. Eus. Socr.] ἀρκοῦσα An ι ἑνότητος = Gel. Eus. Socr.] θεότητος n ι 7 ἁγιωτάτης τοῦ πάσχα ἡμέρας An ἁγιωτάτης ἡμέρας τοῦ πάσχα sz τοῦ πάσχα ἁγιωτάτης ἡμέρας TGel. Eus. Socr. ι AT Gel. Eus. Socr. τελεῖν nsz ι 10 τοῦ = Gel. Eus. Socr.] ἢ τοῦ ΑΤ ι 11 λόγῳ = (-lel. Eus. Socr.] λογισμῶ A ι 12 καὶ > n ι 14 ἀθεμίτῳ — Ib εἰκότως = Gel. Eus. Socr.] ἀθεμίτως A ι 1(5 ἔθνους = Gel. Eus. Socr. Codd. FCM] ἔθους SL Eus. Cod. J ι ἐκ πρώτης = Gel. Eus. Socr.] ἐν καιρῶ τῆς An ι 17 ἡμέραν GLv ι 18 ἐγγίνεσθαι = Gel. Socr.] γίνεσθαι T ἐκτείνεσθαι Eus. ι 19 κοινὸν = Gel. Eus. Socr. > SV ι 20 γὰρ =Eus. nach πρόκειται ~ Socr. > TGel. ι 21 τῆσ ἱερωτάτης — θρισκείασ Τ ι νόμιμος καὶ πρέπων AT Eus. πρέπων καὶ νόμιμος nsDL πρέπον Λαὶ νόμιμον v ι 22 σινειδήσεως] συνηθείας nach Z. 13? ülicher)

τίνος οὑν χάριν τούτοις ἑπόμεθα, οἳ δεινὴν πλάνην >νοσεῖν ὡμολόγηνται; δεύτερον γὰρ τὸ Πάσχα ἐν ἑνὶ ἐνιαυτῷ οὐκ ἄν >ποτε ποιεῖν ἀνεξόμεθα. ἀλλ’ εἰ καὶ ταῦτα μὴ προὔκειτο, τὴν ὑμε- >τέραν ἀγχίνοιαν ἐχρῆν καὶ διὰ σπουδῆς καὶ δι’ εὐχῆς ἔχειν πάντοτε >ἐν μηδενὸς ὁμοιότητι τὸ καθαρὸν τῆς ὑμετέρας ψυχῆς κοινωνεῖν >δοκεῖν ἀνθρώπων ἔθεσι.

>Πρὸς τούτοις κἀκεῖνο πάρεστι συνορᾶν, ὡς ἐν τηλικούτῳ πράγ- >ματι καὶ τοιαύτης θρησκείας ἑορτῇ διαφωνίαν ὑπάρχειν ἐστὶν >ἀθέμιτον. μίαν γὰρ ἡμῖν τὴν τῆς ἡμετέρας ἐλευθερίας ἡμέραν.

τουτέστι >τὴν τοῦ ἁγιωτάτου πάθους, ὁ ἡμέτερος παρέδωκε σωτήρ, μίαν εἶναι >τὴν καθολικὴν αὐτοῦ ἐκκλησίαν βεβούληται· ἧς εἰ καὶ τὰ μάλιστα >εἰς πολλούς τε καὶ διαφόρους τόπους τὰ μέρη διῄρηται, ἀλλ’ ὅμως >ἐν ἑνὶ πνεύματι, τουτέοτι τῷ θείῳ βουλήματι, θάλπεται.

λογισάσθω >δὲ ἡ τῆς ὑμετέρας ὁσιότητος ἀγχίνοια, ὅπως ἐστὶ δεινόν τε καὶ >ἀπρεπὲς κατὰ τὰς αὐτὰς ἡμέρας ἑτέρους μὲν ταῖς νηστείαις >σχολάζειν, ἑτέρους δὲ συμπόσια συντελεῖν, καὶ μετὰ τὰς τοῦ Πάσχα ἡμέρας ἄλλους μὲν ἐν ἑορταῖς καὶ ἀνέσεσιν ἐξετάζεσθαι, ἄλλους δὲ ταῖς >ὡρισμέναις ἐκδεδόσθαι νηστείαις. διὰ τοῦτο γοῦν τῆς προσηκούσης >ἐπανορθώσεως τυχεῖν καὶ πρὸς μίαν διατύπωσιν ἄγεσθαι τοῦτο ἡ >θεία πρόνοια βούλεται, ὡς ἔγωγε ἅπαντας ἡγοῦμαι αυνορᾶν.

Ὅθεν ἐπειδὴ τοῦτο οὕτως ἐπανορθοῦσθαι προσῆκεν, ὡς μηδὲν [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](3 ἀπάγῃ = Socr. Cod. C] ἀπάγει ASocr. Cod. A ἀπάγοι Gel. ἄγει s ἀγάγοι Τ ἀγάγῃ Eus. Socr. ι 8 ποτε ποιεῖν AT Gel. Eus. Socr. ποιεῖν ποτε nsz ι ἀνεξοίμεθα H ἀνεξώμεθα Socr., aber ἀνεξόμεθα Socr. Cod. C ι καὶ ταῦτα μὴ nDL Gel. Eus. Socr. καὶ ταῦτα μὴ A μὴ καὶ ταῦτα sV μὴ καὶ ταῦτα μὴ F καὶ μὴ ταῦτα T ι 9 δι’ εὐχῆσ T Eus. Socr. εὐχῆσ Ansz πάντοτε ἔχειν ~ n ι 10 ὁμοιότητι DT Gel. Eus. Socr. ὁμοιώματι AnsLv ι ὑμετέρας nTEus. ἡμετέρας sz > A ι 11 δοκεῖν SDLVTGel. Eus. δοκεῖ AF ἧ δοκεῖν Socr. > nG ι 12 κἀκείνω T ι 13 τοιαύτησ AzTGel. Eus. Cod.VSocr. τοιαύτη nsEus. Codd. JMBA 1 14 μίαν γὰρ am Rand Ac ι ἡμῖν = Gel. Eus. Socr. > A ι 15 τὴν > NLGel. ι παραδέδωκε L ι 16 ἧς εἰ καὶ τὰ = Eus. Socr.] ἧσ’ καὶ n εἰ καὶ τὰ Gel. ι 18 ἐν ἑνὶ AzGel. ἑνὶ TSocr. ἐν nsEus. HSS ι θείῳ] ὁσίω T ι 21 συντελεῖν = Eus.] ἐκτελεῖν Τ τελεῖν Socr. ἐπιτελεῖν Gel. Socr. Cod. A ι 22 ἐν = Gel. Eus. > ALvT Socr. ι ἐξετάζεσθαι ἐζετά auf Rasur Ac) A)

ἵνα δὲ τὸ κεφαλαιω- >δέστατον συντόμως εἴπω, κοινῇ πάντων ἤρεσε κρίσει τὴν >τοῦ Πάσχα ἑορτὴν μιᾷ καὶ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ συντεθεῖσθαι· οὐδὲ >πρέπει ἐν τοσαύτῃ ἁγιότητι εἶναί τινα διαφοράν, καὶ κάλλιον >σθαι τῇ γνώμῃ ταύτῃ ἐν ᾗ οὐδεμία ἔσται ἀλλοτρίας πλάνης >ἁμαρτήματος ἐπιμιξία.

>Τούτων οὕτως στοιχούντων, ἀσμένως δέχεσθε τὴν οὐράνιον χάριν καὶ θείαν ὡς ἀληθῶς ἐντολήν·

πᾶν γὰρ ὅ τι δἂν ἐν τοῖς ἁγίοις τῶν ἐπισκόπων συνεδρίοις πράττηται, τοῦτο πρὸς τὴν θείαν [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](1 εἶναι κοινόν An Eus. Socr. κοινὸν εἶναι s εἶναι κοινωνόν T κοινὸν εἶναι ἡμῖν L κοινὸν ἡμῖν εἶναι Dv εἶναι ἡμῖν ἧμίν übergeschrieben) κοινόν Ac ἡμῖν κοινόν Gel. ι 2 ἔστι τε = Soor.] ἔστι δὲ L Gel. Eus. ἔστιν ἑτέρα D ι τε2 > TGel. ι 3 τῆς] τῶν τῆς Α ι 6 ἀρέσειν szTEus. Socr. ἀρέσκειν AnGel. ι ὅπερ ἂν nV ι τὴν = Socr ] τὴν τῶν τῶν sLEus. Codd. MBA Socr. Cod. Α ι nach Ῥωμαίων + τε T ι πόλιν = Gel. Eus. Socr.] πολιτείαν n ι 7 τε > DT ι Σπανίας = Eus ] ἱσπανίασ σπανίαν Gel. ι 8 βρετανίασ DFT ι Λιβύας = Gel. Eus] λιβίησ NS Λιβύην HGTSocr. ι ὅλην = Eus. Soor.] ὅλην τὴν A ι 8/9 καὶ Ποντικὴν διοίκησιν ~ Τ ι 9 φυλάττηται = Socr. Codd. FCM] φυλλάττεται LFT Gel. Eus. HSS Socr. Cod. Α ι vor γνώμῃ + τῆ V ι 11 πλεῖον AGTEus. Codd. JMB Socr. Codd. AC ι 13 ὁ > v ι ἀκριβὴσ AnDT Gel. Eus. Socr. εὐσεβὴσ sLv ι καὶ2] τὸ Gel. ι 14 κοινωνίαν ἔχειν ἐπιορκίας T ι ἔχειν ANGT Gel. Eus. HSS Socr. Codd. AFC ἔχει HSz Socr. Cod.M ι 14/15 κεφαλαιωδέστεροι T Eus. Codd. JMBA Gel. ι 17 τινα > T ι 18 ἔσται AT Eus. Cod. V Socr. ἐστὶν nsz Gel. Eus. Codd. JMBA ι 20 δέξασθε L δέξασθαι D ι οὐράνιον = Gel.] οὐρανίαν T Eus. Cod. J Socr. τοῦ θεοῦ Eus. I 21 δὰν szTAc Gel. Eus. Socr. ἂν An)

Ταῦτα μὲν οὖν τοῖς ἀπολειφθεῖσιν ἐπέστειλε. τοὺς δὲ συνεληλυθότας ὀκτωκαίδεκα δὲ ἤσαν καὶ τριακόσιοι) πολλοῖς μὲν ἐφιλοφρονήσατο καὶ λόγοις καὶ δώροις, πολλὰς δὲ στιβάδας εὐτρεπισθῆναι κελεύσας κατὰ ταὐτὸν εἱστίασεν ἅπαντας, τοὺς μὲν ἀξιωτέρους ὁμοτραπέζους λαβών, τοὺς δὲ ἄλλους διελὼν εἰς τὰς ἄλλας. θεασάμενος δέ τινας τοὺς δεξιοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκκεκομμένους καὶ μαθὼν ὡς τὸ περὶ τὴν εὐσέβειαν ἑδραῖον τοῦ πάθους ἐγένετο πρόξενον, τὰ χείλη τοῖς τραύμασι προσενήνοχεν , ἑλκύσειν ἐκεῖθεν τῶ φιλήματι τὴν εὐλογίαν πιστεύων.

πέρας δὲ τοῦ συμποσίου λαβόντος, ἕτερα πάλιν αὐτοῖς προσενήνοχε δῶρα. καὶ μέντοι καὶ γράμματα πρὸς τοὺς τῶν ἐθνῶν προστατεύοντας δέδωκεν ἄρχοντας, καθ’ ἑκάστην πόλιν χορη- [*](12 —15 Euseb. Vit. Const. III 15. vgl. Sozomen. I 25, 1 –16 — 19 vgl. Rufin. H. E. X 4. Socrat. I 11, 2) [*](* 11 — S. 47, 3 Th. loannes, Mnemeia Hagiologika S. 215, 1 – 12 —19 Georg. Mon. 504, 8 – 12 — S. 47, 6 Niceph. H. E. VIII 26 A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z T) [*](1 τὴν AzT Gel. Eus. Socr. > ns ι 3 vor λόγον + τῆς καθολικῆσ πίστεως TGel. ι vor ἡμέρας + τοῦ πάσχα TGel. ι 4 ὀφείλεται AG ι ἵνα = Gel. Eus. Socr. Α ι 9 ἡμετέρας TZGel. Eus. HSS ὑμετέρας Socr. ι 10 διαφυλάξει AT Eus. Cod. VSocr. Codd. FM διαφυλάξοι GzEus.Codd. JMBA Socr. Codd. AC διαφυλάξειεν n φυλάξοι SGel. ι ἀδελφοὶ ἀγαπητοί NT Gel. Eus. Socr. ἀδελφοί μου ἀγαπητοί H ἀγαπητοὶ ἀδελφοί A ἀγαπητοί ι sz ι 11 ια am Rand HSS ι ταῦτα] ταύτην Τ ι οὑν = Gel. > A ι ἀπολειφθεῖσιν = Gel.] ἀποῦσιν Τ* ι 13 δὲ] τε Τ ι 13/ 14 εὐτρεπισθῆναι κελεύσας = Gel. Mnem.] εὐτρεπίσας Τ* ι 14 κατ’ αὐτὸν n ι ἑστίασεν NGF Gel. Georg. ι 15 ἄλλας ΠMnem ἄλλας τραπέζας Gel. ι 16 ἶνας = Gel. Georg. Mnem.] ἐν αὐτοῖσ’ παφνούτιον καί τινας ἄλλουσ Τ* ι ὡς] ὅτι T ι 18 ἑλκύσειν = Gel. Georg. Mnem.] ἑλκύσαι DT)

τούτων τὸ τριτημόριον μέχρι καὶ τήμερον χορηγεῖται, Ἰουλιανοῦ μὲν τοῦ δυσσεβοῦς πάντα καθάπαξ ἀφελομένου, τοῦ δὲ μετ’ ἐκεῖνον τὰ νῦν χορηγούμενα παρασχεθῆναι προστεταχότος ὁ γὰρ λιμὸς ὀλίγην ἐποίει τότε τὴν εἰσφοράν. εἰ δὲ τοῦ νῦν χορηγουμένου τριπλάσιον ἦν τὸ τηνικαῦτα παρασχεθέν, ῥᾴδιον τὴν τοῦ βασιλέως μεγαλοψυχίαν τῷ βουλομένῳ καταμαθεῖν.

Οὐ μὴν δὲ οὐδὲ ἐκεῖνο δίκαιον ἡγοῦμαι παραδοῦναι σιγῇ· φιλαπεχθήμονες γὰρ ἄνδρες ἐγράψαντο τῶν ἐπισκόπων τινὰς καὶ τῷ βασιλεῖ τὰς ἐγγράφους κατηγορίας ἐπέδοσαν.

ὁ δὲ πρὸ τῆς γεγενημένης ὁμονοίας ταύτας δεξάμενος, εἶτα δεσμὸν ἐπιθεὶς καὶ τῷ δακτυλίῳ σημηνάμενος, φυλαχθῆναι προσέταξεν. ἔπειτα τὴν σύμβασιν ἐργασάμενος ταύτας κομίσας παρόντων αὐτῶν κατέκαυσεν, ὀμωμοκὼς ἠ’ μὴν μηδὲν τῶν ἐγγεγραμμένων ἀνεγνωκέναι. οὐ γὰρ ἔφη χρῆναι τῶν ἱερέων τὰ πλημμελήματα δῆλα γίνεσθαι τοῖς πολλοῖς, ἵνα μὴ σκανδάλου πρόφασίν ἐντεῦθεν λαμβάνοντες ἀδεῶς ἁμαρτάνωσιν.

φασὶ δὲ αὐτὸν καὶ τόδε προσθεῖναι, ὡς εἰ αὐτόπτης ἐπισκόπου γάμον ἀλλότριον διορύττοντος γένοιτο, συγκαλύψαι ἂν τῇ πορφυρίδι τὸ παρανόμως γινόμενον, ὡς ἂν μὴ βλάψῃ τοὺς θεω- μένους τῶν δρωμένων ἡ ὄψις. οὕτω παραινέσας καὶ τοσαύτης ἀξιώσας τοὺς ἱερέας τιμῆς, καταλαβεῖν ἕκαστον τὴν οἰκείαν παρηγγυησε ποίμνην.

Ἐγὼ δὲ τῆς τῶν Ἀρειανῶν ἕνεκα βδελυρίας, οἳ οὐ μόνον τῶν κοινῶν ἡμῖν καταφρονοῦσι πατέρων ἀλλὰ καὶ τοὺς σφετέρους ἀρνοῦνται, τὴν Εὐσεβίου τοῦ Καισαρέων ἐπιστολὴν ἣν περὶ τῆς πίστεως ἔγραψεν ἐνθεῖναι βούλομαι τῇ συγγραφῇ, τῆς τούτων λύττης ἔλεγχον ἔχουσαν ἐναργῆ.

τοῦτον γὰρ γεραίροντες ὡς ὁμόφρονα, τοῖς ὑπὸ τούτου γραφεῖσιν ἄντικρυς ἀντιλέγουσιν. γέγραφε δὲ τὴν ἐπιστολὴν πρός τινας τὰ Ἀρείου φρονοῦντας, προδοσίαν, ὡς εἰκός, ἐγκαλοῦντας αὐτῷ. δηλοῖ δὲ ἄμεινον τὰ γεγραμμένα τὸν τοῦ γεγραφότος σκοπόν. » Εύσεβίου τοῦ Καισαρείσς τῆς Παλαιστίνης ἐπισκόπου ἐπι- στολὴ ἣν ἀπὸ τῆς Νικαίας ἀπέστειλεν ὅτε ἡ μεγάλη σύνοδος συνεκροτήθη.