In Aristotelis Categorias Commentarius

Ammonius

Ammonius, In Aristotelis Categorias Commentarius, Commentaria in Aristotelem Graeca, Vol 4.4. Busse, Adolf, editor. Berlin: Reimer, 1895.

[*](p. 4 b 20)

Τοῦ δὲ ποσοῦ τὸ μέν ἐστι διωρισμένον.

Πληρώσας τὸν περὶ τῆς οὐσίας λόγον, περὶ τοῦ ποσοῦ νῦν διαλαμβάνει. δευτέραν γὰρ ἔχει τάξιν ἐν ταῖς κατηγορίαις τὸ ποσόν· ἡ γὰρ [*](107r) πρώτη ὕλη ἀνείδεος οὖσα καὶ ἀσώματος πρότερον τὰς τρεῖς διαστάσεις δέχεται καὶ γίνεται τριχῇ διαστατὸν τὸ καλούμενον δεύτερον ὑποκείμενον, εἴθ’ οὕτως τὰς ποιότητας καὶ γίνεται σύνθετον ποσόν, <οἶον> τὸ διαστατὸν θερμότητα μὲν δεξάμενον καὶ ξηρότητα γίνεται πῦρ, ψυχρότητα δὲ καὶ ὑγρότητα γίνεται ὕδωρ, καὶ τἆλλα ὁμοίως. εἰκότως οὖν δευτέραν τάξιν ἔχει ἐν ταῖς κατηγορίαις τὸ ποσόν, τρίτην δὲ τὸ ποιόν· τὰ γὰρ πρός τι σχέσις τίς ἐστιν ἑτέρων κατηγοριῶν, ὁ δὲ τόπος καὶ ὁ χρόνος καὶ τὰ λοιπὰ ἀπὸ τούτων σεσύληται. πάλιν δὲ διαιροῦμεν τὴν οὐσίαν εἰς πρώτην καὶ εἰς δευτέραν, αὐτὸ δὲ τὸ πρῶτον καὶ τὸ δεύτερον τοῦ ἀριθμοῦ, ὥστε τῷ ἀριθμῷ προσκέχρηται τῷ τριχῆ διαστατῷ, ὁ δὲ ἀριθμὸς τοῦ ποσοῦ. εἰκότως τοίνυν περὶ τοῦ ποσοῦ δευτέρως διαλαμβάνει ὁ ᾿ Αριστοτέλης.

Διαιρεῖ οὖν τὸ ποσὸν εἰς συνεχὲς καὶ διωρισμένον, καὶ τὸ μὲν διωρισμένον εἰς δύο, εἰς ἀριθμὸν καὶ λόγον, τὸ δὲ συνεχὲς εἰς πέντε, εἰς γραμμὴν ἐπιφάνειαν σῶμα χρόνον τόπον. πάλιν δὲ ἐπιδιαιρεῖται τὸ ποσὸν εἴς τε τὸ [*](1 tit. Περὶ ποσοῦ F: ἀμμωνίου (post Photii expositiouem, quae iusciibitur Φωτίου περὶ ποσοῦ) M 2 δὲ om. M 3 ἐπλήρωσε M περὶ om. καὶ περὶ τοῦ M 4 δευτέραν—ποσόν· ἡ γὰρ πρώτη (5)] καὶ ζητοῦμεν τὴν τάξιν. ὁ γὰρ ἀρχύτας ἐν ταῖς αὐτοῦ κατηγορίαις | τὸ ποιὸν προτάτει τοῦ ποσοῦ φάσκων ὅτι μετὰ τὸ εἰπεῖν ἀριστοτέλην ἴδιον οὐσίας τὸ τόδε τι σημαίνειν εἶπε περὶ τῶν δευτέρων οὐσιῶν, ὅτι περὶ οὐσίας τὸ ποιὸν ἀφορίζουσι, καὶ πάλιν τῆς ἀτόμου οὐσίας κατηγόρησε τὸ ποιόν. τὸ γὰρ πῦρ θερμὸν φησὶ καὶ τὸ μέλι γλυκύ. εἰκότως τοίνυν τὸ ποιὸν ἐστὶ μετὰ τὴν οὐσίαν. φαμὲν οὖν πρὸς αὐτὸν ὅτι ποῖον φῆς ποιὸν τὸ οὐσιῶδες ἡ τὸ κατὰ συμβεβηκός; εἰ μὲν τὸ οὐσιῶδες, οὐ περὶ τοῦτο ὅλως διαλαμβάνει ὁ ἀριστοτέλης εἶπε γὰρ ἤδη περὶ αὐτοῦ ἐν τῆ οὐσία), εἰ δὲ τὸ κατὰ συμβεβηκός, αὐτὸς ἔφη ὁ ἀριστοτέλης ὡς αἱ δεύτεραι οὐσίαι ποιὸν μᾶλλον σημαίνουσιν, οὐ καθὼς δὲ τὸ συμβεβηκὸς ποιὸν σημαίνει. ἵνα οὖν μὴ μόνον ἀνατρέψωμεν ἀλλὰ καὶ δείξωμεν ὅτι δευτέραν τάξιν ὀφείλει ἔχειν τὸ ποσόν, εἴπωμεν ὅτι ἡ πρώτη F 7 οὕτως καὶ F συνθέτου ποσοῦ F οἷον ex Philop. inserui 8 δεξ. μὲν θερμ. colloc. M 10 τρίτον F 12 δὲ om. F 13 εἰς supra scr. F 14 ὥστε] ὡς F post ποσοῦ add. ἄλλως τε τὸ ποσὸν συνυφέστηκε τῆ οὐσία τῆ ἀνειδέῳ τῆ πρώτη, λέγω δὲ τῆ ὕλη· αὕτη γὰρ ἢ ἕν τι ἐστὶν ἢ πολλά· ταῦτα δὲ τοῦ ποσοῦ M 15 τοίνυν] οὖν Μ δεύτερον F 16 ὡρισμένον F post διωρ. add. εὐλόγως δὲ ὁ μὲν ἀρχύτας τὸ ποιὸν δεύτερον ἔταξε. τἀς γὰρ δευτέρας οὐσίας πρώτας ἔταττε τῆ φύσει ἑπόμενος αὐτῶν, διότι καθόλου εἰσίν, τὰ δὲ καθόλου ἐξ εἰκόνος καὶ ὁμοιώσεως λαμβάνεται, ὡς ἐκ τῶν κατὰ μέρος ἀνθρώπων καὶ τῆς αὐτῶν ὁμοιώσεως ἐπὶ τὸ καθόλου ἀνατρέχομεν. εἰ οὖν ἡ εἰκὼν καὶ ἡ ὁμοίωσις τοῦ ποιοῦ ἐστιν, εἰκότως τὸ ποιὸν ἔταξε δεύτερον ὁ ἀρχύτας, ὁ δὲ ἀριστοτἐλης τὸ ποσὸν ἐκ τοῦ πρώτως τὴν οὐσίαν ποσοῦσθαι ταῖς διαστάσεσι καὶ εἶθ’ οὕτως ποιοῦσθαι. διαρεῖ τοίνυν αὐτὸ εἶς τε διωρισμένον καὶ συνεχές F μὲν om. M 17 εἰς (ante γραμμὴν) om. M)

ἐκ θέσιν ἐχόντων τῶν μορίων συνεστηκὸς καὶ τὸ <ἐξ> οὐκ ἐχόντων καὶ τὸ μὲν ἐκ θέσιν ἐχόντων τῶν μορίων εἰς γραμμὴν ἐπιφάνειαν σῶμα τόπον, τὸ δὲ ἐκ μὴ ἐχόντων θέσιν εἰς χρόνον καὶ λόγον καὶ ἀριθμόν. τινὲς δὲ τὰ κυρίως εἴδη τοῦ ποσοῦ φασιν εἶναι τρία, ἀριθμὸν ὄγκον δύναμιν, τοῦτ’ ἔστι ῥοπήν· φασὶ γὰρ ὅτι ὁ λόγος καὶ ὁ χρόνος ταὐτόν ἐστι τῷ ἀριθμῷ, ἡ δὲ γραμμὴ καὶ ἡ ἐπιφάνεια καὶ τὸ σῶμα εἴς τι κοινὸν ἀνάγεται, τὸ μέγεθος, | ὁ δὲ τόπος ὁ αὐτός ἐστι τῇ ἐπιφανείᾳ, ὥστε τοῦ [*](107v) ποσοῦ τὸ μέν ἐστιν ἀριθμὸς τὸ δὲ μέγεθος τὸ δὲ δύναμις· ὑπὸ ταύτην γὰρ τό τε βαρὺ καὶ τὸ κοῦφον ἀνάγεται, ἅτινά εἰσι ῥοπαὶ τοῦ ποσοῦ· ὑπὸ γὰρ αὐτὸ ἀνάγονται. πῶς δὲ τῆς κινήσεως οὐκ ἐμνημόνευσε; καί φαμεν ὅτι ἡ κινήσις ἐνέργειά τις οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ ἀόριστον πρᾶγμα, διὸ οὐκ ἐμνήσθη αὐτῆς ὡς πρὸς εἰσαγομένους ποιούμενος τὸν λόγον · αὐτὴ γὰρ ἡ κίνησις οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ὁδὸς ἀπὸ τοῦ δυνάμει ἐπὶ τὸ ἐνεργείᾳ. |

[*](1. 2 τῶν (ante μορίων) om. F 1 συνεστηκὸς — μορίων (2) in mrg. suppl. F3 ἐξ inserui 2 ἐκ om. M ἐχόντ. θέσιν colloc. M εἰς om. F 3 ἐκ om. F 6 εἴς τι] ἐπὶ F 8 τὸ μὲν μέγεθος τὸ δὲ ἀριθμὸς M ὑπὸ ταύτην] τουτέστι ῥοπὴ· ῥοπὴ· ὑπ’ αὐτὸ F 9 τε om. F 10 ἀλλὰ πῶς καὶ τῆς F καί om. 11 ἡ om. M 12 οὐκ] οὔτε M αὕτη γὰρ 31 13 ὁδὸς τῆς ἀπὸ M post ἐνεργεία add. φασὶ δὲ τινὲς περὶ τῆς διαιρέσεως ὅτι κακῶς διεῖλεν ὡς γένος εἰς εἴδη διαιρούμενος. ἀμήχανον εὑρεῖν εἶδος ἐν εἴδει περιεχόμενον ἢ εἶδος ὑπὸ ἄλλου εἴδους συνιστάμενον, ἐν δὲ τῶ ποσῷ τὸ συνεχὲς γίνεται ἐκ τοῦ διωρισμένου καὶ τὸ διωριζόμενον (sic) ἐκ τοῦ συνεχοῦς. ἰδοὺ γὰρ τὸ μέγεθος συνεχὲς ὂν διαιρεῖται, πάλιν τὸ σῶμα συνεχές ὂν γίνεται ἐκ γραμμῆς καὶ ἐπιφανείς, ἅπερ ἄμφω λαμβανόμενα διηρημένα εἰσί. φαμὲν οὖν πρὸς αὐτοὺς ὅτι οὔτε τὸ διωρισμένον ἐκ τοῦ συνεχοῦς γίνεται· ἰδοὺ γὰρ ὁ λόγος διωρισρἐνος ὢν ἐξ οὐδενὸς γέγονε συνε- χοῦς, ἀλλ’ ·οὐδὲ ὁ ἀριθμός, ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὸ σῶμα συνεχὲς ὂν ὢν F) εἰ καὶ γέγονεν ἐκ γραμμῆς καὶ ἐπιφανείας, οὐ δήπου καὶ ἡ γραμμὴ καὶ ἐπιφάνεια ἐκ συνεχῶν γεγόνασιν οἷον τοῦ σημείου· ἀμερὲς γάρ ἐστι καὶ οὐ δύναται ἢ συνεχὲς εἶναι ἢ διωρισμένον καλῶς οὑν διεῖλεν ὡς γένος εἰς εἴδη τὸ ποσόν. ἕτεροι δὲ φασὶ, διὰ τί μὴ καὶ ῥοπῆς ἐμνήσθη ἐν τῆ διαιρέσει, ἶνα ἡ διαίρεσις ἦ εἰς τρία; καὶ φαμὲν ὅτι συνεχοῦς μεμνημένος καὶ ῥοπῆς ἐμνήσθη. ἐν γὰρ τῶ συνεχεῖ ποσῷ οἷον ἐν σώματι ἡ ῥοπή. ἕτεροι (ἕτερα F) δὲ πρὸς τοῦτο ἀπαντῶντες οὐ πάντως φασὶν ἐν τῶ συνεχεῖ ἡ ῥοτή · ἰδοὺ γὰρ τὰ οὐράνια σώματα συνεχῆ, καὶ αἱ ἀυλότητες δὲ τῶν στοιχείων συνεχεῖς, καὶ ῥοπὴ ἐν αὐτοῖς οὐδεμία. ἡ γὰρ ῥοπὴ σωμάτων τῶν ἀπὸ τοῦδε εὑ (τοῦδε τοῦδε F) κινουμένων ἐστί, ταῦτα δὲ καθόλου οὐ κινοῦνται, ἵνα ἄνω ἣ κάτω γένωνται. λέγοντες οὑν ἀκριβέστερον ἐπιλυόμεθα, ὅτι ἡ ῥοπὴ ἐν σώμασιν ἐστίν, τῶν δὲ σωμάτων τὸ ἶσον καὶ ἄνισον κατηγορήσεις, ὅπερ ἐστὶ ποσοῦ, τῆς δὲ ὁλκῆς οὐκέτι, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ ὅμοιον ἢ ἀνόμοιον, ὅπερ ἐστὶ ποιοῦ. διὸ ἐν τῶ περὶ ποσοῦ λόγω οὐκ ἐμνήσθη αὐτῆς φασὶ δέ τινες ὅτι πλεονασμῶ ἐχρήσατο ἐν τῶ μνησθῆναι ἐπιφανείας καὶ τόπου· ἡ γὰρ ἐπιφάνεια τόπος ἐστί. καὶ λέγομεν ὅτι ὁ τόπος εἰ καὶ μῆκος ἐστὶ καὶ πλάτος τῶν σωμάτων, ἀλλὰ καὶ πέρας ἐστί. τόπος οὖν ἐστιν ἐπιφάνεια περατοῦσα. ἐμνήσθη οὖν ἐπιφανείας, ἀνάγκη λοιπὸν καὶ τοῦ πέρα- τός μνησθῆναι, ὅπερ ἐστὶν ὁ τόπος. ἰστέον δὲ ὅτι πᾶν περατοῦν τοῦ περατουμένου μιᾷ λεί- πεται διαστάσει, οἷον ὁ τόπος τοῦ σώματος· τὸ γὰρ σῶμα τριχῆ διαστατόν, ὁ δὲ τόπος διχῆ, πάλιν ἡ γραμμὴ πέρας οὖσα τῆς | ἐπιφανείας λείπεται αὐτῆς μιᾷ διαστάσει. ἕτεροι δὲ λέγουσιν, ὅτι τοῦ σώματος ἐνταῦθα οὐκ ὤφειλε μνησθῆναι· ἐν γὰρ τῆ οὐσία ἐμνήσθη αὐτοῦ διελὼν αὐτὴν εἰς σῶμα καὶ ἀσώματον. λέγομεν οὑν ὅτι ἐκεῖ περὶ τοῦ φυσικοῦ καὶ συνθέτου σώματος, ἐνταῦθα δὲ περὶ τοῦ μαθηματικοῦ, ἤγουν τῆς ἀστρονομίας. καὶ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ συνεχοῦς. τὸ δὲ διωρισμένον εἰς λόγον καὶ ἀριθμόν. διωρισμένον δέ ἐστιν, οὗ τὰ μόρια οὐδεὶς ὅρος κοινὸς συνάπτει. ποῖος οὑν ὅρος κοινὸς ἔσται ὁ συνάπτων τὰ πέντε καὶ τὰ πέντε, ἵνα γένηται δέκα; ἆρα μία τῶν μονάδων τοῦ δέκα ἀριθμοῦ; οὐδαμῶς, ἐπεὶ εὑρεθήσεται ἡ δεκὰς ἔννας ἐξαιρουμένης τῆς μονάδος ἐκείνης. ἀλλ’ ἑτέρα παρὰ τῶν δέκα; ἔσται ἕνδεκα, ὅπερ ἄτοπον. ἐμνήσθη οὑν ἀφ’ ἑτέρας ἀρχῆς ‘ἔτι δὲ καὶ ὁ χρόνος καὶ ὁ τόπος᾿ , ἐπειδὴ ὁ χρόνος καὶ ὁ τόπος ὑπὸ τὴν ἀστρονομίαν ἀνάγεται καὶ ὑπὸ τὴν μαθηματικήν, κατ’ ἄλλο δὲ καὶ ἐπὶ τὴν φυσιολογίαν. ἐν γὰρ τούτοις ἅπασι καὶ τόπου χρεία καὶ χρόνου. F 1 τὰ] τὸ Aristot. 3 ἐν τῶ ὑποκ.] ὑπομένει M 4 τὰ] τὸ Afistot. 6 τὴν (post τόπω) om. M κατὰ om. F post σχέσιν add. καὶ τῶν θέσιν ἐχόντων γραμμὴ ἐπιφάνεια τόπος καὶ σῶμα, οὐκ ἐχόντων θέσιν χρόνος ἀριθμὸς καὶ λόγος. τὰ γοῦν θέσιν ἔχοντα τρία θέλει ἔχειν, ἐν τόπω εἶναι, τουτέστι κεῖσθαί που, καὶ δεῖξιν ἔχειν οἱονεὶ αἴσθησιν, καὶ συνεχὲς εἶναι. ἐπειδὴ δὲ ὁ χρόνος καὶ κεῖταί που καὶ συνεχής ἐστι, δεῖξιν δὲ οὐκ ἔχει ἅμα γὰρ παρῆλθε καὶ ἔφθαρται. ἐν γὰρ τῶ γενέσθαι τὸ εἶναι ἔχει), τούτου χάριν μετὰ τῶν μὴ ἐχόντων θέσιν ἀπαριθμεῖται αὐτόν. πάλιν τὰ συνεχῆ καὶ τάξιν ἔχει. διὸ καὶ ὁ χρόνος τάξιν ἔχει. τὰ δὲ τάξιν ἔχοντα οὐ πάντως καὶ θέσιν ἔχει· ἰδοὺ γὰρ ὁ χρόνος θέσιν μὲν οὐκ ἔχει, τάξιν δὲ ἔχει. εἶτα τρίτην διαίρεσιν φησὶ τοῦ ποσοῦ, ὅτι τὸ ποσὸν ἢ καθ’ αὑτό ἐστιν ἢ κατὰ συμβεβηκός. ὄντος γὰρ τοῦ μεγάλου καὶ μικροῦ καὶ πολλοῦ καὶ ὀλίγου τὸ μὲν μέγα καὶ μικρὸν τῶν συνεχὼν κατηγορεῖται, τὸ δὲ πολὺ καὶ ὀλίγον τῶν διωρισμένων. ὅσα οὖν τούτων ἡ μέγα ἢ μικρὸν ἡ πολὺ ἢ ὀλίγον ἀμέσως κατὰ τοῦ ποσοῦ λέγονται, ταῦτα κυρίως εἰσὶ ποσά, ὅσα δὲ διὰ μέσου τινός, κατὰ συμβεβηκός. οἷον κυρίως ποσόν, ὅταν εἴπω πολλὴν τὴν ἐπιφάνειαν, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὅταν εἴπω πολὺ τὸ λευκόν· διὰ γὰρ τὴν ἐπιφάνειαν λέγω, ἐν ἧ ἐστὶ τὸ λευκόν. πάλιν πολὺς ὁ χρόνος κυρίως, πολλὴ δὲ ἡ πρᾶξις οὐ κυρίως. ἰστέον ὅτι τὸ ποσὸν ἀντιδιῄρηται καὶ τῶ μεγάλω καὶ τῶ πολύ. μετὰ τοῦτο ἑτέραν διαίρεσιν παραδέδωκεν, ὅτι τὸ ποσὸν ἡ ὡρισμένον ἐστὶν ἡ ἀόριστον F 7 ἔστι] ἔτι F 8 ante διωρισμένον add. Ζητητέον τίνος χάριν εἶπεν ‘ἔτι δὲ παρὰ ταῦτα χρόνος καὶ τόπος᾿ , καὶ μὴ εἶπεν οὕτω ‘συνεχὲς δὲ γραμμὴ ἐπιφάνεια σῶμα τόπος χρόνος᾿ . πρὸς ὃ ἐροῦμεν, ὅτι ἡ μὲν γραμμὴ καὶ τὸ σῶμα καὶ ἐπιφάνεια συνεχῆ ἀλλήλοις ἐστίν. ἐξ ἀλλήλων γὰρ τίκτεται. ὁ δὲ τόπος καὶ ὁ χρόνος ἕτερα παρὰ ταῦτα. διὸ τούτου χάριν ἔδοξε ταῦτα χωρίζειν ἐκείνων M διωρ. οὑν M 9 ἀλλήλοις — συνάπτει (10) om. F)

[*](p. 4 b 21)

Καὶ τὰ μὲν ἐκ θέσιν ἐχόντων τρὸς ἄλληλα.

[*](108r)

᾿ Αντὶ τοῦ ῾ ὧν τὰ μόρια ὑπομένοντα καὶ συνυφεστῶτα τάξιν ἔχει τινὰ καὶ συνέχειαν πρὸς ἄλληλα ἐν τῷ ὑποκειμένῳ τεταγμένα'.

[*](p. 4 b 22)

Ta δὲ οὐκ ἐξ ἐχόντων θέσιν.

Τοῦτ᾿ ἔστιν ἅτινα ἐν τῷ γενέσθαι ἔχει τὸ εἶναι. θέσιν δὲ λέγει οὐ τὴν ἐν τόπῳ τὴν κυρίως λεγομένην, ἀλλὰ τὴν κατὰ σχέσιν.

[*](p. 4 b 22)

Ἔστι δὲ διωρισμένον μέν.

Διωρισμένον ἐστί, καθὼς | καὶ αὐτός φησιν, οὗ τὰ μόρια πρὸς οὐδένα 108ν κοινὸν ὅρον συνάπτει ἀλλήλοις, συνεχὲς δέ ἐστιν οὗ τὰ μόρια πρὸς ἕνα κοινὸν ὅρον συνάπτει.

[*](p. 4 b 25)

Τῶν μὲν γὰρ τοῦ ἀριθμοῦ μορίων οὐδείς ἐστι κοινὸς ορος, προς ον συναπτει τα μορια αυτου.

Ὅτι μὲν ποσόν ἐστιν ὁ ἀριθμός, οὐ κατασκευάζει ὡς ἐναργές, ὅτι δὲ διωρισμένον, ἀποδείκνυσιν ἐκ τοῦ μηδένα ἔχειν αὐτὸν κοινὸν ὅρον τὸν τὰ μόρια αὐτοῦ συνάπτοντα πρὸς ἄλληλα.

[*](p. 4 b 28)

Καὶ τὰ τρία γε καὶ τὰ ἑπτὰ πρὸς οὐδέν κοινὸν ὅρον συνάπτει.

Τοῦτ' ἔστι φύσει διωρισμένος ὁ ἀριθμός ἐστι· τὰ γὰρ πέντε καὶ τὰ πέντε ἀεὶ διώρισται καὶ πρὸς οὐδένα κοινὸν ὅρον συνάπτει.

[*](p. 4 b 32)

Ὅτι μὲν γὰρ ποσόν ἐστιν.

Δείκνυσι περὶ τοῦ λόγου ὅτι ποσὸν καὶ ὅτι διωρισμένον ποσόν ἐστιν, ἀλλὰ πρῶτον ὅτι ποσόν, οὐχ ἁπλῶς ὁμολογουμένου τοὐ τὸν λόγον εἶναι ποσόν, εἰ μὴ μετά τινος ἀποδείξεως τοῦτο προβῇ. φησὶ δὴ διὰ τοῦτο τὸν μετὰ φωνῆς λεγόμενον λόγον ποσὸν εἶναι, ὅτι καταμετρεῖται ὑπὸ συλλαβῶν· οὐ γὰρ καθὸ σημαίνει τι οὐδὲ καθὸ σύνθετος· εἰ γάρ τι ὑπό τινος καταμετρεῖται, τὸ καταμετρούμενον τοῦ καταμετροῦντος ἢ διπλάσιον ἢ πολυπλάσιόν ἐστι· ταῦτα δὲ ἴδια τοῦ ποσοῦ. εἰ οὖν φαίνεται τῷ λόγῳ τὸ ἴδιον τοῦ ποσοῦ παρακολουθοῦν, ποσὸν ἄν καὶ ὁ λόγος εἴη. ἀλλὰ πῶς ὁ λόγος ὢν τῶν ἐν συμπλοκῇ θεωρουμένων, εἴ γε ἐξ ὀνόματος καὶ ῥήματος σύγκειται, ὑπὸ μίαν τῶν κατηγοριῶν πίπτει, εἴ γε αἱ κατηγορίαι τῶν ἄνευ συμπλοκῆς εἰσιν; ἐροῦμεν πρὸς τοῦτο ὅτι δεῖ κοινότερον ἀκούειν τοῦ λόγου ὡς σημαίνοντος τὴν λέξιν. ἐπειδὴ δὲ ὁ λόγος πολλαχῶς λέγεται λέγεται λέγεται γὰρ καὶ ὁ προφορικὸς λόγος, λέγεται καὶ ὁ ἐνδιάθετος λόγος), νῦν περὶ τοῦ προφορικοῦ λόγου φησίν.

[*](p. 5 a 1)

῾ Η δὲ γραμμὴ συνεχής ἐστι.

Εἰκότως· ἕκαστον γὰρ αὐτῆς μόριον συνάπτει πρὸς ἄλλο κοινῷ ὅρῳ [*](1 ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν F 3 συναργές F 4 διωριμένων (sic) F 6 γε] γὰρ M 8 ἐστὶν ὁ ἂρ. colloc. M τὰ δὲ πέντε καὶ πέντε M 11 πρότερον περὶ τοῦ λόγου δείκνυ- σιν ὅτι ὁ λόγος ποσόν ἐστιν, εἶθ’ οὕτως ὅτι καὶ διωρισμένον ἐστὶν ὁ λόγος δείκνυσιν ἀλλὰ πρῶτον M 12 ποσὸν] τὸ ποσὸν M: om. F 13 ποσοῦ F δὴ Paris. 1973: δὲ FM 14 post ὅτι additum καὶ del. F 17 πολλαπλάσιον M 18 ἀλλὰ] ἄξιον δὲ ζητήσεως M 21 ἐροῦμεν οὑν M 22 ἐπειδὴ — φησίν (24) eicias 23 λέγεται γὰρ — ἐνδιάθετος λόγος] ὁ προφορικὸς γὰρ καὶ ἐνδιάθετος λόγος λέγεται F 24 ante νὺν add. ὡσαύτως καὶ ὁ ψυχικός F 25 συνεχές M καὶ εἰκότως F 26 ἄλλο scripsi: ἄλλω F: evan. M)

τῷ σημείῳ. δεῖ δὲ λαβεῖν τὴν διαίρεσιν νῷ καὶ μὴ ἐνεργείᾳ, ἐπεὶ διαιρήσεις αὐτὴν καὶ οὐκ ἐάσεις εἶναι συνεχῆ.

[*](p. 5 a 3)

Τὰ γὰρ τοῦ ἐπιπέδου μόρια.

῾Ο μὲν γεωμέτρης ἐπίπεδον καλεῖ τὴν ἀποτεταμένην ἐπιφάνειαν, οἱ δὲ παλαιοὶ τὸ ἐπίπεδον ἐπὶ πάσης ἐπιφανείας ἔλεγον. ὁ δὲ κοινὸς ὅρος τῆς ἐπιφανείας, πρὸς ὃν τὰ μόρια αὐτῆς συνάπτουσι πρὸς ἄλληλα, ἐστὶν ἡ γραμμή. λέγεται δὲ καὶ τὸ σῶμα ποσὸν κατὰ τὰς τρεῖς δοαστασεις καὶ μόνον ἐπεὶ καθὸ ὑποκείμενόν ἐστι τοῖς συμβεβηκόσι καὶ ἓν καὶ ταὐτὸν τῷ ἀριθμῷ ὂν δεκτικὸν τῶν ἐναντίων, τῇ οὐσίᾳ ὑποτάσσεται. συνῆπται δὲ τὸ ποσὸν τῇ· σωματικῇ οὐσίᾳ, διὸ καὶ εὐλόγως περὶ τούτου μετὰ τὴν οὐσίαν λέγει.

[*](p. 5 a 6)

Εστι δὲ καὶ ὁ χρόνος καὶ ὁ τόπος τῶν τοιούτων.

Ἤγουν τῶν συνεχῶν· ὁ γὰρ· παρεληλυθὼς χρόνος καὶ ὁ μέλλων συνάπτει πρὸς τινα κοινὸν ὄρον τὸν νυν.

[*](p. 5 a 8)

Πάλιν ὁ τόπος τῶν συνεχῶν.

τόπος δέ ἐστιν, ὡς ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει λέγεται, πέρας τοῦ περιέχοντος, καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον· οἷον τοῦ οἴνου τόπος ἡ τοῦ κεράμου κοίλη ἐπιφάνεια· οὐδὲ γὰρ ὅλος ὁ κέραμος· οὗτος γὰρ ἔχων [*](109r) κοιλότητα καὶ κυρτότητα ἐν τῇ κοιλότητι περιέχει τὸ τοῦ οἴνου σῶμα· κἂν γὰρ ξέσωμεν ἦς ἐκτὸς ἐπιφανείας μέρος τι ὡς σώζεσθαι τὴν ἐντός, οὐδὲν ἧττον περιέχεται ὁ οἶνος. ὃ οὖν λέγει, τοῦτό ἐστιν· εἰ πᾶν σῶμα ἐν τόπῳ, τὸ δὲ σῶμα συνεχὲς καὶ πρός τινα κοινὸν ὅρον τὰ μόρια αὐτοῦ συνάπτει, καὶ ὁ τοῦ σώματος ἄρα τόπος συνεχὴς καὶ πρός τινα κοινὸν ὅρον αὐτοῦ τὰ μόρια συνάπτει· εἰ γὰρ μὴ συνάπτει τὰ τοῦ τόπου μόρια πρός τινα κοινὸν ὅρον, ἀλλὰ διῄρηνται ἀπ’ ἀλλήλων, ἔσται τι τῶν τοῦ σώματος μορίων μὴ ὂν ἐν τόπῳ, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον.

[*](p. 5 a 13)

Ἔτι τὰ μὲμ ἐκ θέσιν ἐχόντων.

Διελὼν τὸ ποσὸν εἴς τε τὸ διωρισμένον καὶ τὸ συνεχὲς καὶ ἐπισιαιρεῖς [*](1. 2 καὶ οὐκ ἐᾶς αὐτὴν M 4 ὁ μὲν γὰρ F ἐπιτεταμένην F 5 πάσης τῆς F 7 καὶ om. M τἀς om. M 8 ἐπεὶ eicias ante τοῖς συμβ. add. τὸ auifAa F ὃν om. M τῇ] ἐστι F 10. 11 μετὰτ. τ. οὐσ. π. τούτου colloc. M 12 ἔστι—τοιούτων] ὁ γὰρ νῦν χρόνος συνάπτει M 13 ἤγουν τῶν συνεχῶν] ἐκ τούτων δείκνυσι τὸν χρόνον τῶν συνεχῶν M 15 καὶ ὁ τόπος πάλιν F 16 ἐν τ. φ. ἀκρ.] τῆ φυσικὴ F (cf. Δ 4 p. 212a20) 18 ὅλως F 19 κυρτ. καὶ κοιλ. colloc. M 23 συνεχὲς M 24 μὴ γὰρ colloc. M τοῦ τόπου] τούτου M 25 ἔστι M 26 μορίων om. F 28 εἴς] πρός M)

διελὼν εἴς τε τὸ ἐκ θέσιν ἐχόντων τῶν μορίων καὶ μή, διαλεχθεὶς πρότερον περὶ τῶν | συνεχῶν καὶ διωρισμένων, νῦν τὴν ἐπιδιαίρεσιν ἐπισκέπτεται. [*](109v) δεῖ δὲ τὰ ἐξ ἐχόντων θέσιν τρισὶ τούτοις χαρακτηρίζεσθαι, τῷ τε ὑποκειμένῳ καὶ τῷ κεῖσθαι αὐτῶν τὰ μόριά που καὶ μὴ ἀφανίζεσθαι, τοῦτ’ ἔστιν ἔν τινι εἶναι, καὶ τῷ τάξιν ἔχειν πρὸς ἄλληλα.

[*](p. 5 a 22)

᾿ Επὶ δὲ τοῦ ἀριθμοῦ.

Τὰ γὰρ τοῦ τόπου μόρια κεῖται ἔν τινι, τῷ σώματι οὗ ἐστιν ὁ τόπος*

[*](p. 5 a 25)

Ἤ ποῖά γε πρὸς ἄλληλα συνάπτει τῶν μορίων. οὐδὲ τὰ τοῦ χρόνου.

οὐδὲ γὰρ ὅλος ὁ χρόνος ἅμα ὑφίσταται, ἀλλὰ κατὰ μόνον τὸ νῦν, ἐν δέ γε τῷ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι μόνον τὸ εἶναι ἔχει. ὃ οὖν οὐχ ὑπομένει, πῶς ἔχοι τινὰ θέσιν λαβεῖν;

[*](p. 5 a 28)

᾿ Αλλὰ μᾶλλον τάξιν τινά.

τάξιν δὲ λέγει φυσικήν· πρότερον γὰρ τὸ νῦν τοῦ μέλλοντος, οὐκέτι δὲ τὸ μέλλον τοῦ νῦν πρότερον. καὶ τοῦτό ἐστι τάξις φυσική , ὅταν μὴ ἀνακάμπτῃ. πρὸς ἡμᾶς δὲ τάξις ἐστίν, ὅταν ἀδιαφόρως ἀνακάμπτῃ, οἷον † ῾ πρῶτος ὅδε τῶνδε᾿ ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρξάμενοι τοῦ πρώτου, καὶ πάλιν εἰ βουληθείημεν ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἀρξάμενοι εἰπεῖν.

[*](p. 5 a 23)

Καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ δὲ ὁμοίως.

ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸς διττός, ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμῶν, ὁ δὲ ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς ὥσπερ καὶ ξέστης διττός, ὁ μὲν ὡς μετρῶν οἷον ὁ χαλτῶν [*](1 om. M μὴ eras. M ante διαλεχθεὶς add. καὶ F2 3. 4 ὑποκειμένω] ὑπομένειν M 4 καὶ τῶ κεῖσθαί που τουτέστιν ἔν τινι εἶναι καὶ σώζεσθαι αὐτῶν τὰ μόρια καὶ μὴ ἁφὰν. καὶ xdi τάξιν ἔχειν π. ἁ. M αὐτοῦ F 4. 5 τοῦτ᾿ — εἷναι post ὑποκειμένῳ collocaveris 6 δέ γε Aristot. 7 ὁ om. M 8 post τόπος defectum sigaavi 9 συνάπτει — χρόνου (10) om. M post μορίων fort, scholion interiit 11 ὅλος ἅμα ὁ χρ. colloc. M τὸν νῦν F 12 γε om. M γενέσθαι F μόνον εὐθὺς M ὃ] εἰ M 13 ἔχει M θέσιν λ. τινα colloc. M 14 μᾶλλον] μόνον F 15 δὲ om. M φυσ. λέγει colloc. M 16 καὶ τὸ μέλλον M 17 ἀνακάμπτῃ] ἀναστραφῇ M 18 πρῶτος — εἰπεῖν F: πρῶτος ὅσδε (sic) τῶνδε ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρχόμενοι τούτου ἐροῦμεν, ἀλλὰ ἔξεστι καὶ τὸ ἀνάπαλιν ἐκ τῶν ἀριστερῶν ἀρχόμενοι εἰπεῖν M; locus sauari vix potest: οἷον ὅταν ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἀρξάμενοι πρῶτον εἴπωμεν τὸν δεξιόν, πάλιν δὲ εἰ βουληθείημεν ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἄρξασθαι τὸν ἀριστερὸν πρῶτον εἴπωμεν Philop. 22 καὶ supra scr. F μετρῶν Philop.: μέτρον F: μετρεῖν Μ 22. p. 60,1 χαλκὸς F)

κοῦς ξέστης, ὁ δὲ ὡς μετρούμενος οἷον οἴνου καὶ μέλιτος), ἐπεὶ οὗν ὁ ἀριθμὸς διττός. ὡς εἴρηται, ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ δὲ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμὸς δῆλον ὅτι οὐκ ἄν εἴη ἐκ θέσιν ἐχόντων μορίων οὐ γὰρ ἔχει τινὰ θέσιν τὰ μόρια αὐτοῦ, ἀλλ’ ἔστι μόνον ἐν τῇ ψυχῇ νοητός), ὁ δὲ ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς οἷον ἐν τοῖς δέκα ἀνθρώποις ἢ ἵπποις ἐξ ἐχόντων θέσιν ἐστί· τὰ γὰρ μόρια αὐτοῦ κεῖταί που καὶ θέσιν τινὰ ἔχει πρὸς ἄλληλα· διὰ τοῦτο οὕτως εἶπεν θέσιν δὲ οὐ πάνυ λάβοις ἄν, καὶ οὐκ εἶπεν ‘οὐδαμῶς λάβοις ἄν’.

[*](p. 5 a 33)

Καὶ ὁ λόγος δὲ ὡσαύτως.

Τοῦτ᾿ ἔστι καὶ ὁ λόγος τῶν μὴ ἐχόντων θέσιν ἐστίν· ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ λέγεσθαι τὸ εἶναι ἔχει καὶ οὐδὲν αὐτοῦ τῶν μορίων μένει, ἵνα καί τινα θέσιν λάβῃ.

[*](p. 5 b 1)

Οἷον πολὺ τὸ λευκόν.

Ἔργον ἐπιστήμονος μὴ μόνον τὰ ὑποβεβλημένα αὐτῷ πράγματα σκοπεῖν, ἀλλὰ καὶ τὰ δοκοῦντα μὲν εἶναι, κατὰ ἀλήθειαν δὲ οὐκ ὄντα διεξέρχεσθαι καὶ διελέγχειν. ἐπεὶ οὖν τὸ λευκὸν δοκεῖ ποσὸν εἶναι λέγομεν γὰρ πολὺ καὶ ὀλίγον λευκόν, ἅπερ ἐστὶ τοῦ ποσοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν πρᾶξιν λέγομεν μακράν), φησὶν ὅτι κυρίως οὐκ εἰσὶ ταῦτα ποσά, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· ἐπειδὴ γὰρ τὸ λευκὸν ἐν ἐπιφανείᾳ, ἐκείνης πολλῆς ἢ ὀλίγης οὕσης λέγομεν τὸ λευκὸν πολὺ ἢ ὀλίγον εἶναι. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς πράξεως οἷον πόλεμος μακρὸς λέγεται κατὰ συμβεβηκός· ἐπειδὴ γὰρ ὁ πόλεμος ἔν τινι χρόνῳ γέγονεν οἷον ἐν δέκα ἔτεσι, λέγομεν | <δὲ> τὸν [*](110r) χρόνον μακρὸν εἶναι, διὰ τοῦτο καὶ τὴν πρᾶξιν κατὰ συμβεβηκὸς μακρὰν εἷναι λέγομεν. καὶ ἡ κίνησις πολλὴ λέγεται τῷ τὸν χρόνον πολὺν εἶναι· ὁ χρόνος γὰρ μέτρον ἐστὶ κινήσεως· μῆνα γὰρ λέγομεν τὴν τῆς σηλήνης ἀποκατάστασιν, ἐνιαυτὸν δὲ τὴν τοὐ ἡλίου, νυχθήμερον δὲ τὴν τοῦ παντὸς οὐρανοῦ· ἐὰν γάρ τις ἐρωτηθῇ πόση τίς ἐστιν ἡ πρᾶξις, τὸν χρόνον ἀποκρίνεται, οἷον δεκαετής. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας· ὅση γὰρ ἄν ἡ ἐπιφάνεια ᾖ, τοσοῦτον καὶ τὸ λευκὸν φήσειεν εἶναι· ἐὰν γὰρ ἐρωτη [*](1 post ξέστης add. εἰ τύχοι Μ οἴνου ξέστης ἢ καὶ μέλιτος M 2 ὁ δὲ — ψυχῆ (3) om. F 5 ἀριθμοῖς M ἔ τοῦτο δὲ F λάβη τις ἄν Γ’ 8 λάβης F 10 τοῦτ’ ἐστι καὶ ὁ λ.] φησὶ F 13 οἷον om. F 15 σκοπεῖν πρ. colloc. F 16 διελλἐγχειν F δοκεῖ τὸ λευκὸν colloc. M 17 λευκὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλ. M ἅπερ] ἅτινα F τοῦ ποσοῦ ἐστι colloc. M 20 ἡ ὀλίγον εἶναι ἢ πολλὐ (sic) F δὲ om. F 21 ὁ πόλεμος F 21. 22 γὰρ ὁ πόλεμος om. F 22 λέγ. δὲ Philop.: καὶ διὰ τοῦτο λἐγ. F: λἐγ. Μ 23 χρόνον] πόλεμον F διὰ τοῦτο καὶ τὴν πρ.] ὁμοίως καὶ τὴν πρ. διὰ τοῦτο F 23. 24 λἐγ. μακράν εἶναι om.) M 24 καὶ ἡ κίνησις — πολὺν εἶναι] ὥστε τὰ κυρίως λεγόμενα ποσὰ μόνα τὰ εἰρημένα ἐστί, τὰ δ’ ἄλλα κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται. tum lemma τῶ γε τὸν χρόνον πολὺν εἶναι M 24. 25 ὁ γὰρ χρ. M 26 τὴν τοῦ ἡλίου — τἠν τοῦ om. F 27 οὐρανοῦ om. M τις (prius) om. F 29 φησὶν M)

θῶμεν πόσον ἐστὶ τὸ λευκόν, λέγομεν δίπηχυ, ὅση ἐστὶν ἡ ἐπιφάνεια ἡ ἔχουσα τὸ λευκόν. ὥστε οὐκ αὐτὸ τὸ λευκὸν λέγομεν πολὺ ἢ ὀλίγον εἶναι, ἀλλὰ τὴν ἐπιφάνειαν· δύναται γὰρ τὸ ἐν πηχυαίᾳ ἐπιφανείᾳ λευκὸν μᾶλλον εἶναι λευκὸν τοῦ ἐν διπήχει, καὶ τότε οὐ λέγομεν λευκὸν πλέον, ἀλλὰ λευκὸν λευκοῦ μᾶλλον.

[*](p. 5 b 11)

Ἔτι τῷ τοσῷ οὐδέν ἐστιν ἐναντἴον.

Παραδοὺς ἡμῖν τὴν διαίρεσιν τοῦ ποσοῦ καὶ εἰπὼν ποῖά τέ ἐστι τὰ κυρίως ποσὰ καὶ ποῖα τὰ κατὰ συμβεβηκὸς λεγόμενα, βούλεται νῦν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς οὐσίας πεποίηκεν, ἴδιον ἀποδοῦναι τοῦ ποσοῦ. |

[*](1. 2 ἡ ἔχουσα τὸ λευκόν] ἐν ἧ ἐστι τὸ λευκόν M 2 ὥστε — ἐπιφάνειαν (3)] ἡ πολὺ ἣ ὀλίγον ὡς πρὸς τὸ ὑποκείμενον M αὐτὸ Philop.: ἂν F 3 γὰρ] δὲ M τὸ ἐν πηχυαία ἐπιφ. Philop.: ἡ ἐν πήχει ἐπιφάνεια FM λευκὸν] λευκὴ οὖσα F 4 λευκὸν] λευκὴ F: om. M τοῦ] τῆς F τότε] ὅτι γε F 6 ἔτι ἔτι ποσῷ] τῶ δὲ ποσῷ M 7 παραδοὺς—ἀποδοῦναι τοῦ ποσοῦ (9)] Δύο ταῦτα ζητοῦμεν ἐνταῦθα, τουτέστι πῶς τῶ ἔτι δὲ ἐχρήσατο, ὡς δηλονότι καὶ ἑτέρου προαποδεδομένου πρὸς ἀποδ. F) ἰδίου, καὶ πάλιν πῶς ἐν τῶ τῆς οὐσίας λόγω φθάσας εἶπε τὸ ‘οὐδὲ τῶ ποσῷ ἐστὶν ἐναντίον᾿ καὶ ἐνταῦθα πάλιν αὐτοῦ ἐμνήσθη, καὶ ταῦτα φιλοσύντομος ὧν ἀεί. καὶ πρὸς μὲν τὸ πρῶτον φαμὲν ὅτι καὶ ἕτερον ἴδιον λεληθότως ἀποδέδωκε, τοῦτο δέ ἐστι τὸ καταμετρεῖσθαι. ἔλεγε γὰρ ὅτι ὁ λόγος μακρὰ καὶ βραχεία συλλαβὴ καταμετρεῖται) καὶ ὁ ἀριθμὸς δὲ τῶ ἀρτίῳ καὶ τῶ περιττῷ, καὶ ὁ χρόνος δὲ τύχη τύχη μηνὶ καὶ ἐνιαυτῶ. καὶ διὰ τοῦτο τῶ ἔτι ἐχρήσατο. πρὸς δὲ τὸ δεύτερον φαμὲν ὅτι ἐν τῶ τῆς οὐσίας λόγω τὸ ὅτι οὐ μόνω τῶ ποσῷ ὑπάρχει μὴ ἔχειν ἐναντίον ἔδειξεν, ἐνταῦθα δὲ ζητεῖ πότερον πρότερον F) παντὶ ὑπάρχει ὑπάρχειν F) ἡ μὴ παντί. λοιπὸν δεικνύομεν ὅτι οὐδέν ἐστιν ἐναντίον τῶ πολὺ καὶ ὀλίγω ἐκ τοῦ τὰ ἐναντία φθαρτικὰ εἶναι ἀλ- λήλων, τὸ δὲ πολὺ ἐκ τοῦ ὀλίγου συμπληροῦται. οὐκ ἄρα ἐστὶν ἐναντίον. μετὰ ταῦτα ζη- τοῦμεν, πῶς εἰ τῶ διωρισμένω ποσῷ τὸ πολὺ καὶ ὀλίγον κυρίως λέγεται, εὑρίσκομεν καὶ ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς πολὺ καὶ ὀλίγον λεγόμενον, οἷον πολὺ τὸ σῶμα, πολὺ τὸ ὕδωρ, ἅπερ ἐστὶ συνεχῆ. καὶ λέγομεν πρὸς τοῦτο ὅτι τὸ συνεχὲς δύναται καὶ ἐνεργεία καὶ ἐπινοία διαιρεθῆναι, τὸ δὲ διαιρεθὲν οὐκέτι καὶ συνεχὲς εἶναι. διὰ τοῦτο τὸ μὲν πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ἐπὶ τῶν συνε- χῶν λέγονται, οἷον τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐπὶ τῶν διωρισμένων. οὔτε δὲ φαμὲν ἐπιδέχεσθαι ἐναντιότητα τὸ ποσόν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς γραμμῆς φαμὲν ὅτι τὸ πάθος αὐτῆς ἐστιν ἡ εὐθύτης καὶ ἡ καμπυλότης, καὶ τοῦ ἀριθμοῦ τὸ ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν, οὕτω φαμὲν πάθος εἶναι τοῦ ποσοῦ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλίγον, ὅτι περὶ τὸ ποσὸν συμβαίνουσιν ἐν ἄλλω καὶ ἄλλω χρόνω, ὡς αὐτῶ τῶ ἀριστοτἐλει δοκεῖ ἐν τοῖς μετὰ τὰ φυσικὰ καὶ πλάτωνι καὶ πλωτίνω ἐν τοῖς ἐννεάσιν. ἔτι δὲ φαμὲν ὅτι τὰ μετρούμενα ἢ ἴσα μετροῦνται μετρῶνται F) ὡς δέκα ξύλα πήχεα δέκα πήχεσιν ἴσοις ἢ ἀνίσοις πήχεσιν μετροῦνται (ὡς— μετροῦνται F3), ἡ ἄνισα ἀνίσοις, ὡς ὅταν καὶ τὰ μετρούμενα καὶ τὰ | μετροῦντα ἄνισα ἑαυτῶν ὦσιν. μετὰ τοῦτο φησὶν ὁ ἀφιστοτέλης ὅτι μᾶλλον δοκεῖ ἡ ἐναντιότης περὶ τὸ ἄνω καὶ κάτω, ἐὰν ἄρα θέλωσι τινὲς ἐναντιότητα τοῦ ποσοῦ εἰπεῖν. πρὸς οὑς φαμὲν ὅτι τὸ ἄνω καὶ κάτω διττόν· ἡ γὰρ πρὸς ἡμᾶς ἢ πρὸς τὴν φύσιν. καὶ εἰ μὲν πρὸς ἡμᾶς εἴποιεν, λέγομεν ὅτι τὸ ἄνω πρὸς τὸ κάτω λέγεται καὶ τὸ κάτω ὡς πρὸς τὸ ἄνω, ὥστε τῶν πρός τι εἰσὶ καὶ οὐ τοῦ ποσοῦ. εἰ δὲ πρὸς τὴν φύσιν, ἐπειδὴ οὐδέποτε μεταβάλλεται τὸ (τῶ F) ἄνω καὶ γίνεται ἡ ἐναλλάξ, ἴδιον δὲ τῶν ἐναντίων τὸ μεταβάλλειν εἰς ἄλληλα, οὑκ ἄρα εἰσὶν ἐναντία. F)

[*](p. 5 b 14)

Εἰ μὴ τὸ πολὺ τῷ ὀλίγῳ.

[*](111r)

Ἐνταῦθα οἰκείως τὸν περὶ τούτων ἐξετάζει λόγον, εἰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐναντία εἰσίν· ἐν γὰρ τῷ περὶ τῆς οὐσίας λόγῳ μνησθεὶς μόνον παρῆλθε, συγχωρήσας αὐτὰ ἐναντία εἶναι τῇ ἀντιπαραστάσει. ἔστι δὲ τοῦ ποσοῦ τὰ μὲν ὡρισμένα, τὰ δὲ ἀόριστα· ὡρισμένα μὲν ὡς τὸ δίπηχυ καὶ τὸ τρίπηχυ, ἃ καὶ κυρίως ποσά ἐστιν, ἀόριστα δὲ ὡς τὸ μέγα καὶ μικρὸν καὶ πολὺ καὶ ὀλίγον. ἔστι δὲ τὸ μὲν μέγα καὶ μικρὸν ἀπὸ τοῦ συνεχοῦς μέγα γὰρ σῶμα καὶ μικρὸν λέγομεν, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων συνεχῶν καὶ θέσιν ἐχόντων), τὸ δὲ πολὺ καὶ ὀλίγον ἀπὸ τοῦ διωρισμένου καὶ θέσιν μὴ ἔχοντος· πολὺς γὰρ ὁ χρόνος καὶ ὀλίγος λέγεται, ὁμοίως καὶ ὁ ἀριθμός. μός. διὸ καὶ ἐπὶ τῶν παραδειγμάτων γυμνάσας τὸ μέγα καὶ μικρὸν ἐπὶ τοῦ ὄρους ἔλαβε καὶ τῆς κέγχρου, ἅπερ ἦν τοῦ συνεχοῦς· σῶμα γὰρ ἑκάτερον.