In Aristotelis Physicorum Libros Commentaria

Δύο μερῶν ὄντων τῆς φιλοσοφίας κατὰ Ἀριστοτέλην, τοῦ τε θεωρη- τικοῦ καὶ πρακτικοῦ, πρὸς τὸ θεωρητικὸν μάλιστα τὴν πᾶσαν σπουδὴν κατεβάλετο Ἀριστοτέλης· τούτῳ γὰρ τὴν τῶν ὄντων φύσιν ᾗ ὄνια γινώσκομεν. τοῦ δὲ θεωρητικοῦ εἰς τρία μέρη διῃρημένου, τὸ φυσιολογικὸν τὸ θεολογικὸν καὶ τὸ μαθηματικόν, περὶ τὸ φυσιολογικὸν μάλιστα κατεγένετο ὡς σύστοιχον μᾶλλον τῇ φύσει τῇ ἡμετέρᾳ, καὶ ὅτι τὸ μὲν θεολογικὸν καὶ μαθηματικὸν παρὰ πολλοῖς ἦν καὶ πρὸ Ἀριστοτέλους ἐξειργασμένα, τὸ δὲ φυσιολογικὸν οὐχ οὕτως. ὅθεν καὶ πλείστας ὁ Ἀριστοτέλης φυσικὰς πραγματείας συνέγραψε, καὶ συνδιεῖλε τοῖς φυσικοῖς πᾶσιν ὡς εἰπεῖν πράγμασιν τὸ τῶν ἑαυτοῦ συγγραμμάτων πλῆθος. ἵνα δὲ τοῦτο δείξωμεν, εὔλογον ἄν εἴη τῶν παρακολουθούντων τοῖς φυσικοῖς πράγμασιν αἵρεσιν ποιήσασθαι· μαθησόμεθα γὰρ οὕτως ὅτι καὶ αἱ τοῦ ’Αριστοτέλους πραγματεῖαι ἀκολούθως τοῖς φυσικοῖς συνδιῃρέθησαν πράγμασι.

Τὰ μὲν κοινῶς ἅπασι παρακολουθεῖ, τὰ δὲ ἰδίᾳ τισί· καὶ τῶν ἰδίᾳ τισὶ παρακολουθούντων τὰ μὲν τοῖς ἀιδίοις ἰδίᾳ ὑπάρχει, τὰ δὲ τοῖς ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ· καὶ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ ὑπαρχόντων τὰ μὲν τοῖς ὑπὲρ τὴν γῆν ἰδίᾳ ὑπάρχει, τὰ δὲ τοῖς ἐν τῇ γῇ· καὶ τῶν τοῖς ἐν τῇ γῇ ὑπαρχόντων τὰ μὲν ἰδίᾳ τοῖς ἀψύχοις ὑπάρχει, τὰ δὲ τοῖς ἐμψύχοις· καὶ τῶν τοῖς ἐμψύχοις ὑπαρχόντων τὰ μὲν τοῖς αἰσθητοῖς ἰδίᾳ ὑπάρχει, τὰ δὲ τοῖς ἀναισθήτοις. γέγραπται οὖν αὐτῷ περὶ τῶν κοινῶς πᾶσι τοῖς φυσικοῖς ὑπαρχόντων, ἥτις ἐστὶν ἡ προκειμένη πραγματεία, καὶ περὶ τῶν ἰδίᾳ τοῖς . ἀιδίοις ὑπαρχόντων ἐν τοῖς Περὶ οὐρανοῦ, καὶ περὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖς ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ παρακολουθούντων ἐν τοῖς Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς, ἐν δὲ τοῖς Μετεώροις περὶ τῶν ἰδίᾳ τούτοις ὑπαρχόντων γέ- [*](1 De titulo vide praefationem. prooemiura, ex quo pauca quaedam exccrpta extaut in codd. Paris. 2063 et Coisl. gr. 166, iutegrum solus servasse videtur codex M quo de of. praefatio 4 πρὸς M: περὶ t 6 θεολογιτιχὸν primitus M ἦν M: λίαν t αἵρεσιν] litteiae αἶ foro exhaustae M: διαίρεσιν emeudavit Diels 19 τῶν τοῖς ἐν t: τῶν ἐν τοῖς ἐν M 21 scribe αἰσθητικοῖς)

γραmαι αὐτῷ καὶ Περὶ μετάλλων τοιοῦτο δέ ἐστι καὶ ὁ τῶν Μετεώρων a 1r τέταρτος), ἐν οἷς περὶ τῶν τοῖς ἀψύχοις παρεπομένων ἐδίδαξεν. αἱ δὲ περὶ ζῴων καὶ φυτῶν πᾶσαι πραγματεῖαι αἱ μέν εἰσι περὶ τῶν ὡς ἐμψύχοις καὶ ἀναισθήτοις παρακολουθούντων, ὡς αἱ περὶ φυτῶν, αἱ δὲ περὶ τῶν ὡς ἑμψύχοις καὶ αἰσθητικοῖς, ὡς αἱ περὶ τῶν ζῴων πᾶσαι πραγματεῖαι καὶἱστορίαι. τούτοις δὲ αὐτοῖς, τοῖς ζῴοις τὰ μὲν ὡς ὅλοις παρακολουθεῖ, τὰδὲ τοῖς μέρεσιν αὐτῶν. περὶ μὲν οὖν τῶν ὡς ὅλοις ζῴοις παρακολουθούντων ἐν τῇ Περὶ ζῴων διείλεκται, περὶ δὲ τῶν τοῖς μέρεσιν αὐτῶν παρακολουθούντων ἔν τε τοῖς Περὶ μορίων ζῴων καὶ ἐν τοῖς Περὶ κινήσεως ζῴων καὶ τὰ Περὶ ὕπνου δὲ καὶ ἐγρηγόρσεως, Περὶ ζωῆς τε καὶ θανάτου καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις εἰς τὴν περὶ ζῴων συντείνει θεωρίαν, καὶ προσέτι τὰ Περὶ ψυχῆς. τοιαύτη μὲν οὖν ἡ πᾶσα περὶ φύσεως τοῦ Ἀριστοτέλους. πραγματεία. τὸ δὲ προκείμενον βιβλίον ἐστίν, ὡς εἴρηται, περὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι παρακολουθούντων, διὸ καὶ ἰδίως Φυσικὴν τὴν πραγματείαν ὠνόμασε. ταῦτα δέ ἐστι πέντε· ὕλη εἶδος τόπος χρόνος κίνησις. καὶ ἐν μὲν τοῖς πρώτοις τέτρασι βιβλίοις διδάσκει περὶ τῶν τεσσάρων, ἐν δὲ τοῖς τελευταίοις τέτρασι περὶ κινήσεως· ποικίλος γάρ ἐστιν ὁ περὶ κινήσεως λόγος, καὶ πολλὰ τούτῳ ἐστὶ τὰ παρακολουθήματα. ὅθεν καὶ τὴν ὅλην πολλάκις πραγματείαν Περὶ κινήσεως ὀνομάζει, “εἴρηται” λέγων “ἡμῖν ἐν τοῖς Περὶ κινήσεως”, τουτέστιν ἐν τῇ Φυσικῇ, ἐκ τοῦ μέρους ὅλην πραγματείαν ὀνομάζων. κατά τινας δὲ τῶν φυσικῶν καὶ τὸ κενὸν καὶ τὸ ἄπειρον ρον πᾶσι παρακολουθεῖ τοῖς φυσικοῖς πράγμασι. Δημόκριτός τε γὰρ πάντα φυσικὰ πράγματα συνεστάναι ἔλεγε ἐκ τῶν ἀτόμων τε καὶ τοῦ κενοῦ, καὶ Ἀναξαγόρας πάλιν ἀπείρους ἐν ἑκάστῳ ἔλεγεν εἶναι τὰς ὁμοιομερείας. ἀλλὰ καὶ τὰς ἀτόμους ὁ Δημόκριτος ἀπείρους εἶναι ὑπετίθετο· ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐδαμοῦ δύναται εἶναι τὸ κενὸν δείκνυσιν ἐν τῳ τεταρτῳ τῆς προκειμένης πραγματείας ὁ Ἀριστοτέλης, τὸ δὲ ἄπειρον ὅτι μὲν κατ’ ἐνέργειαν εἶναι οὐ δύναται οὐδ’ ὅλον ἅμα ὁμοίως δείκνυσι, δυνάμει δὲ μόνον καὶ κατὰ μέ|ρη συνεστάναι. εἰσὶ γὰρ τοιαῦτά τινα ἐν τῷ παντί, ἃ καθόλου μὲν [*](a 1 v) συστῆναι οὐ δύναται, κατὰ μέρη δὲ ὑφέστηκεν. ὥσπερ λέγομεν ὑφεστάναι τὴν ἡμέραν οὐ τῷ ὅλην ἅμα εἶναι, ἀλλὰ τῷ κατὰ μέρη· ὁμοίως δὲ καὶ τὸν ἀγῶνα ὑφεστηκέναι λέγομεν οὐ τῷ ὅλον ἅμα συνεστάναι, ἀλλὰ τῷ κατὰ μέρος, πυγμὴν φέρε εἰπεῖν ἢ πάλην ἢ τῶν ἄλλων τι. οὕτως δὲ καὶ τὸ ἄπειρον δείκνυσι πῇ μὲν ὄν, πῇ δὲ οὐκ ὄν· καθόλου μὲν γὰρ οὐκ ἔστι δείκνυσι, κατὰ μέρη δὲ τῷ γίνεσθαι ἀεὶ τὰ πράγματα καὶ ἐπ’ ἄπειρον. ἡ δὲ στέρησις παρακολουθεῖ μὲν καὶ αὐτὴ τοῖς φυσικοῖς, οὐ πᾶσι δέ, ἀλλὰ τοῖς ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ μόνοις· ταῦτα γὰρ πέφυκε παρὰ μέρος πῇ μὲν τοῦ εἴδους, τῇ δὲ τῆς στερήσεως μετέχειν. περὶ μὲν οὖν τῶν παρακολουτοιοῦτο [*](1 t: τοιοῦτ** Μ: fort, τοιοῦτος 2 τῶν ἐν τοῖς M 5 πραγματείαι (sic) M et, lit solef, t τέτρασι] ita Mt liic et p. 3,8 cf. 16 v 37 λέγων] cf. Bonitzii Index Arist. p. 102b15. Siinplic. p. 4, 15 Diels 26 τετάρτῳ c. 6 sqq. fort. καθ’ ὅλα et v. ;34 καθ’ ὅλον 31 ἡμέραν M: ἡμετέραν 1. contrario errore ἡμέρα pro ἡμετέρα daliit r 2 r 7 codex Κ ὅλην scripsi: ὅλη Mt 34 ἔστι Mt: imiuo εἶναι) θούντων τοῖς φυσικοῖς τοσαῦτα. ἐν δὲ τῷ πρώτῳ βιβλίῳ ἀνασκευάζει καὶ [*](a 1v) τὰς τῶν παλαιοτέρων περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν δόξας καὶ διδάσκει περὶ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ὕλης, ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ περὶ τοῦ εἰδους (διαλέγεται δὲ καὶ περὶ τῆς ὕλης, ὥσπερ καὶ ἐν τῷ πρώτῳ περὶ τοῦ εἴδους· ἀλλὰ μᾶλλον ἐν τῷ πρώτῳ περὶ τῆς ὕλης ἤπερ τοῦ εἴδους , ὡς καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ περὶ τοῦ εἴδους μᾶλλον ἤπερ τῆς ὕλης), ἐν δὲ τῷ τρίτῳ διδάσκει περὶ κιγήσεως καὶ ἀπείρου, ἐν δὲ τῷ τετάρτῳ περὶ τόπου χρόνου κενοῦ, ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς τέτρασι περὶ κινήσεως καὶ πάντων καὶ] τῶν παρακολουθύντων αὐτῇ. ἀμέλει καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ὁπηνίκα βούλεται ταῦτα τὰ βιβλία σημᾶναι οὕτω φησίν, ὅτι “εἴρηται ἡμῖν ἐν τοῖς Περὶ κινήσεως”.

p. 184a10 ἐπειδὴ τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει περὶ πάσας τὰς μεθόδους, ὧν εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα, ἐκ του ταύτα γινώσκειν.

Ἔθος τῷ ’ Αριστοτέλει ἀπό τινων κοινῶν ἀξιωμάτων ἄρχεσθαι· τῶν πραγματειῶν. οὕτω γοῦν καὶ ἐν τῇ Μεῖά τὰ φυσικὰ ἀπό τινος κοινοῦ ὁμο λογήματος ἤρξατο· “πάντες” γάρ φησιν “ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον δὲ ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις”· καὶ ἐν τῇ ’ Αποδεικτικῇ· “πᾶσα διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις ἐκ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως” καὶ ἐν τοῖς ’Ηθικοῖς· “πᾶσα τέχνη καὶ μέθοδος, ὁμοίως δὲ πρᾶξις καὶ προαίρεσις, ἀγαθοῦ τινος ἐφίεσθαι δοκεῖ”· οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα ἀπὸ κοινοῦ τινος ἀξιώματος τὴν ἀρχὴν ποιεῖται. ἔστι δὲ τὸ ἀξίωμα τοιοῦτον· πάσα ἐπιστήμη ἔχουσα ἀρχὰς ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα γινώσκεται γνωσθεισῶν τῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων καὶ στοιχείων. ἐπεὶ οὖν, φησί, καὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα, τότε γνωσόμεθα αὐτὰ ὅταν τἀς ἀρχὰς αὐτῶν καὶ τὰ αἴτια καὶ τὰ στοιχεῖα γνῶμεν. ἔστι δὲ ὁ ὅλος συλλογισμὸς τοιοῦτος· τῆς περὶ φύσεως ἐπιστήμης εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα· πᾶσα ἐπιστήμη ἧσπερ εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα γινώσκεται τῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων καὶ στοιχείων ἐγνωσμένων· καὶ ἡ περὶ φύσεως ἄρα ἐπιστήμη γνωσθήσεται ἐγνωσμένων τῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων καὶ στοιχείων. ὁ μὲν οὖν πᾶς συλλογισμὸς τοιοῦτος, αὐτὸς δὲ διὰ συντομίαν τὴν μείζονα μόνον θεὶς πρότασιν, τὴν λέγουσαν ὅτι πᾶσα μέθοδος ἧσπερ [*](5 ὡς t: ὥσπερ M 5 et 6 ἤπερ] fort. ἢ περὶ cl. e 7 v 9 sq. 8 alteram καὶ delevi 10 ἡμῖν scripsi: ὑμῖν Mt 11 hinc ad M accedit L 13 γινώσκειν L: γνωρίζειν Mt Aristoteles et infra p. 7,5 14 ἀπὸ κοινῶν τινῶν Mt 15 τῇ L: τῷ Mt Μετὰ τὰ φυσικά Al p. 980a21 17 ’Αποδεικτικῇ] Anal. Poster. Α 1 p. 71a1 18 μάθησις διανοητικὴ Aristoteles 19 τοῖς om. Mt ’Hθικοῖς Nicom. Α 1 p. 1094a1 καὶ πᾶσα μέθοδος et mox πρᾶξίς τε καὶ Mt Aristoteles 20 post δοκεῖ addit διὸ καλῶς ἀπεφήνατο (sic) τἀγαθὸν οὑ πάντ’ ἐφίεται ex Aristotele L 22. 23 τῶν ἀρχῶν γνωσθεισῶν traiciunt Mt 23 φησί om. Mt 27 ἧσπερ L: ᾗπερ Mt 28 καὶ τῶν στοιχείων L 30 ὁ μὲν οὖν L: καὶ μένει Mt ὁ συλλογισμὸς Mt 31 μόνον om. Mt)

εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα γινώσκεται ἐγνωσμένων τῶν ἀρχῶν καὶ [*](a 1v) ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα. παραλιμπάνει δὲ καὶ τὸ συμπέρασμα, τίωσι δὲ μόνον τὸ ἀκόλουθον τῷ συμπεράσματι· τὸ μὲν γὰρ συμπέρασμα ἦν ἴκα·. ἡ φυσιολογία ἄρα γνωσθήσεται τῶν ἀρχῶν γνωσθειῶν’. τὸ τούτου οὖν ἀκόλουθον τίθησι. τοῦτο δέ ἐστιν ὅτι, ἐπειδὴ ἡ φυσιολογία γινώσκεται τῶν ἀρχῶν γνωσθεισῶν, ὅπερ ἐκ τοῦ συλλογισμοῦ συνεπεράνθη, πειρατέον διορίσαι τὰς ἀρχὰς τῆς φυσιολογίας. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης οὕτως, Θεόφραστος δὲ καὶ ὅλον τὸν συλλογισμὸν ἔθηκεν ἐν τῇ ἰδίᾳ. Περὶ φύσεως πραγματείᾳ, παραμυθίας τινὸς ἀξιώσας καὶ τὴν ἐλάττονα πρότασιν τὴν ὅτιπερ τῆς φυσιολογίας εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα. τοῦτο γὰρ οὐ πρόδηλον. κατασκευάζει οὖν αὐτὴν τοῦτον τόν τρόπον· τὰ φυσικά, φησί, πράγματα ἢ σώματά ἐστιν ἢ ἐν σώματι τὸ εἶναι ἔχει, οἷον αἱ ῥοπαὶ καὶ αἱ δυνάμεις καὶ τὰ ὅμοια· πάντα δὲ τὰ σώματα καὶ τὰ ἐν σώματι τὸ εἶναι ἔχοντα σύνθετά ἐστι καὶ ὅτι μὲν τὰ σώματα σύνθετα πρόδηλον. συνθέτους δέ φησι καὶ τὰς δυνάμεις τὰς ἐν ὑποκειμένοις τοῖς σώμασι τὸ εἶναι ἐχούσας καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ ἐν ὑποκειμένῳ εἴδη, πρῶτον μὲν τῷ ἐκ γενῶν εἶναι καὶ διαφορῶν, ἔπειτα εἰ καὶ κατὰ τὸν ὁριστικὸν λόγον θεωρούμενα ἁπλᾶ ἐστιν, ἀλλ’ ὁ ὁριστικὸς λόγος οὐκ ἐν ὑπάρξει, ἀλλ’ ἐν μόνῃ τῇ ἐπινοίᾳ τὸ εἶναι ἔχει. ὡς μέντοι ἐνυπόστατα ὄντα μετὰ τοῦ ὑποκειμένου θεωρεῖται· ἡ γὰρ ἐνεργείᾳ οὖσα ὄψις οὐκ ἔστιν αὐτὴ ἡ δύναμις μόνον, ἀλλὰ μετὰ τοῦ ὀπτικοῦ πνεύματος. ἄλλως τε οἱ φυσικοὶ ὡς φυσικὰ καὶ ἐν ὑπάρξει πράγματα αὐτὰ θεωροῦντες μετὰ τοὐ ὑποκειμένου αὐτὰ θεωροῦσιν. ὁ γὰρ ὁριστικὸς αὐτῶν, ὡς εἶπον , λόγος ἐν μόνῃ τῇ ἐπινοίᾳ τὸ εἶναι ἔχει • ταύτῃ δὲ οὐδὲ ἰδέας ’) αὐτῶν εἶναι βούλεται ὁ Ἀριστοτέλης τῷ τὰ φυσικὰ εἴδη μὴ ὑφίστασθαι ἐξῃρημένα σωμάτων, ἀλλ’ ἐν ψιλῇ μόνον εἶναι ἐπινοίᾳ. ἄλλως τε οὐδὲν διοίσει ταῦτα τοῦ εἴδους τοῦ σώματος. ὥσπερ οὖν καὶ τοῦτο κατὰ μὲν τὸν ἴδιον λόγον ἁπλοῦν ἐστι, τὸ τριχῇ λέγω διαστατόν, πρὸς μέντοι τὴν ὕπαρξιν αὐτοῦ χρεία καὶ τῆς ὕλης, καὶ οὕτω λοιπὸν τὸ ἐν ὑπάρξει σῶμα οὐκ ἔστιν ἀπλοῦν, ἀλλὰ σύνθετον ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, οὕτω κἀπὶ τούτων ἔχει· κατὰ μὲν γὰρ τὸν ἴδιον αὐτῶν λόγον θεωρούμενα ἁπλᾶ ἐστιν, ὅταν μέντοι ὡς ὑπάρχοντα καὶ ἐνεργείᾳ αὐτὰ ὄντα θεωρήσωμεν, μετὰ τοῦ ὑποκειμένου σώματος αὐτὰ θεωροῦμεν. καὶ οὕτως οὐχ. ἁπλᾶ ἐστιν, ἀλλὰ σύνθετα), θετὰ), εἰ τοίνυν τὰ φυσικὰ πράγματα ἢ σώματά ἐστιν ἢ ἐν σώματι τὸ εἶναι ἔχει, ταῦτα δὲ σύνθετα, τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα σύνθετά ἐστι. πάντα [*](2 ὅτι (ante τῆς) Mt: ὅπερ L: inalim oTiTrep cl. v. 10 et p. 16,3 et 6, e 3 r 26, 5 v 49, i 3 v 13 k 2 v 26, m 7 r 3 et 15, 8 v 51, 9 r 6 al. 4 ’jSouv Mt at cf. p. 9,1 τούτου L: τούτῳ Mt G γινώσκεται om. L S οὑν om. L ef. p. 7, 13 Θεόφραστος] cf. Siinplic. p. 9,7 9 πραγμάτων primitiis L 13 οἷον L: οἶαι Mt 17 εἴδει et tnox τὸ ἐκ L lit ὁ om. L ἐν ὑπάρξει L: ἐν ὑπάρ*ει (oblitter.) M: ἐνυπάρχει t 22 τε L: τε καὶ Mt 24 δέ (ante οὐδὲ) om. Mt 25 εἶναι (post αὐτῶν) om. L 29 καὶ τῆς ὕλης om. Mt 33 θεοροῦμεν operarum errore t 35 τὰ (post σύνθετα) om. L ἄρα πάντα πράγματα Mt) δὲ τὰ σύνθετα στοιχεῖα καὶ αἴτια καὶ ἀρχὰς ἔχει· τὰ γὰρ ἁπλᾶ τοῦ συνθέτου [*](a 1v) ἐστὶ στοιχεῖα· τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα ἀρχὰς καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα ἔχει. οὕτω μὲν οὖν τὴν ἐλάττονα κατε|σκεύασε πρότασιν· ᾗ προσθεὶς ἂν [*](a 2r) μείζονα, ὅτι πᾶν ὃ ἔχει ἀρχὰς ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα γινώσκεται τούτων ἑγνωσμένων, οὕτω συνάγει ὅτι τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα γινώσκεται τῶν ἀρχῶν ἐγνωσμένων.

Ἀρχὰς δὲ τῶν πραγμάτων πάντων Πλατῶν μὲν ἕξ φησιν εἶναι, ὕλην, εἶδος. ποιητικὸν αἴτιον, παραδειγματικόν, ὀργανικόν, τελικόν· καὶ καλεῖ τὴν μὲν ὕλην ἐν ᾧ μητέρα γὰρ αὐτὴν καλεῖ καὶ δεξαμενὴν καὶ τιθήνην), τὸ δὲ εἶδος ὅ(τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἑκάστου τῶν πραγμάτων χαρακτηριστικόν, οὐχ ἡ ὕλη μία καὶ ἡ αὐτὴ οὖσα πάντων), τὸ δὲ ποιητικὸν ὑφ’ οὗ, τὸ ὀργανικὸν δι’ οὗ, τὸ παραδειγματικὸν πρὸς ὅ, τὸ τελικὸν δι’ ὅ. τούτων δὲ τῶν ἓξ τὰ μὲν τρία συναίτια καλεῖ, τὰ δὲ τρία αἴτια· τὸ μὲν γὰρ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικὸν καὶ τὸ παραδειγματικὸν αἴτια καλεῖ ὡς ἐξῃρημένα καὶ κύρια ὄντα τῆς ἑαυτῶν ἐνεργείας, τὴν δὲ ὕλην καὶ τὸ εἶδος καὶ. τὸ ὄργανον συναίτια, διότι μὴ ἔστι κύρια τῆς ἑαυτῶν ἐνεργείας. ὁ μὲν. οὖν Πλατῶν, ὡς εἶπον, ἐξ φησιν εἶναι τὰς τῶν ὄντων ἀρχάς, ὁ δὲ Ἀριστοτέλης τέσσαρας, ὕλην, εἶδος, ποιητικὸν αἴτιον, τελικόν· τὸ γὰρ ὀργανικὸν καὶ παραδειγματικὸν ὡς φυσιολόγος παρῆκεν οὐ γὰρ πρὸς παράδειγμα ἡ φύσις ποιεῖ· ζωὴ γάρ τις οὖσα οὕτω ποιεῖ, οὐχὶ δὲ γνῶσίς τις ὡς ὁ νοῦς). ὡς οὖν φυστκὸς τοῦ παραδειγματικοῦ καὶ τοὐ ὀργανικοῦ αἰτίου οὐ μεμνήσεται· ἔστι γὰρ καὶ φυσιολογεῖν θεολογικῶς, ὡς ὁ Πλατῶν ἐν τῷ Τιμαίῳ περὶ τῶν ἐχῃρημένων αἰτίων τῶν φυσικῶν πραγμάτων διαλεγόμενος, καὶ θεολογεῖν φυσικῶς, ὥσπερ ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ ἐκ τῶν φυσικῶν πραγμάτων τὴν διδασκαλίαν τῶν θείων ποιούμενος. ὁ οὖν τοιοῦτος φυσιολόγος, λέγω δὴ ὁ περὶ τῶν συντεταγμένων αἰτίων τοῖς φυσικοῖς πράγμασι διαλεγόμενος, οὔτε τοῦ παραδειγματικοῦ αἰτίου δεήσεται διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν, οὔτε τοῦ ὀργανικοῦ διὰ τὸ κοινῶς περὶ πάντων τῶν φυσικῶν αἰτίων καὶ τῶν πρωτίστων ποιεῖσθαι τὸν λόγον. εἰ μὲν γὰρ περί τινος φυσικοῦ ἦν αὐτῷ 6 λόγος, ὥσπερ τυχὸν τοῖς ἰατροῖς περὶ τῶν ἀνθρωπίνων σωμάτων, ἡδύνατο λέγειν ὄργανον εἶναι τῆς φύσεως τὰς κράσεις τυχὸν ἢ τὸ ἔμφυτον [*](1. 3 τὰ γὰρ ἁπλᾶ—στοιχεῖα ἔχει L; om. Mt 4 ἀρχὰς L: ἀρχὴν ilt 7 ἀρχὰς δὲ] hinc ad LM accedit Κ qui δὲ om. πλατῶν μὲν LMt: ὁ μὲν πλατῶν Κ Πλάτων] cf. infra glrlSsqq. Simplic. p. 3, 18. Porphyrins ap. Simplic. p. 10,32 9 μητέρα γὰρ κτλ. cf. Tim. p. Α, 50 D,51Α, 52 D, Α etc. γὰρ (post μητέρα) LMt: δὲ Κ καλεῖ post τιθήνην ponit Κ δεξαμένην L τιθήνην libri hie et e 5 r 3,32: τιθήνην Plato cf. h 6 v 42, 8 r 14, n 5 r 11 14 τὸ (ante τελικὸν) om. Κ 16 ὄργανον libri: imaio ὀργανικὸν. idem error in plerisque Simplicii libris p. 318,20 διότι μὴ ’jxiLMt: διὰ τὸ μὴ εἶναι K cf. ad p. 12,11, at de μὴ vocis usii cf. a 5 v 19 διότι—μὴ ἔλεγεν, b 3 v 243 διότι μὴ ἔχει etc. 17 Ἀριστοτέλης] cf. Metaph. Α 3 p. 983a26 20, Phys. B p. 194b23 18. 19 παραδειγματικὸν] τὸ ραδειγματικὸν (sic) L 20 ὡς οὑν Κ: ὁ οὖν τοιοῦτος (ex V. 25) LMt 21 μεμνήσεται LMt: μέμνηται Κ 21. 22 γὰρ καὶ] καὶ γὰρ Κ 23 αἰτιῶν K qui paulo post πραγμάτων om. 24 τῇ] τοῖς K τὰ iterat M: om. L 30 σωμάτων] πραγμάτων Κ. σῶμα et πρᾶγμα baud raro coufunduntur velut f 4 v 22, 5 r 41 al.)

θερμὸν ἤ τι τοιοῦτον· δι’ αὐτῶν γὰρ ποιεῖ ἡ φύσις τὰ ἴδια ἔργα· ἐπειδὴ a 2 r δὲ καὶ αὐτῶν τῶν κράσεων καὶ τῶν πρωτίστων στοιχείων, λέγω δὴ τῶν τεσσάρων, τὰ αἴτια ζητεῖ, εἰκότως οὐ παραλήψεται ὀργανικὸν αἴτιον· οὐ γὰρ διά τινος ὀργάνου ἡ φύσις συνίστησι τὰ πρῶτα στοιχεῖα, ἀλλ’ ἀμέσως ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους αὐτὰ δημιουργεῖ. καλεῖ δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τὴν μὲν ὕλην ἐξ οὗ, τὸ δὲ εἶδος καθ’ ὅ κατ’ αὐτὸ γὰρ καὶ χαρακτηρίζονται τὰ πράγματα καὶ λέγονται), τὸ δὲ ποιητικὸν ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, τὸ δὲ τελικὸν ὁμοίως τῷ Πλάτωνι δι’ ὅ. Ἀρχὰς δὲ καὶ αἴτια ἤτοι ἐκ παραλλήλου τὸ αὐτὸ λέγει, ἵνα ἀρχὰς μὲν καὶ αἴτια τὸ ποιητικὸν εἴπῃ καὶ τὸ τελικόν, στοιχεῖα δὲ τὰ λοιπὰ δύο, τὸ ὑλικὸν καὶ τὸ εἰδικόν, ἢ τὴν μὲν ἀρχὴν κοινῶς κατὰ πάντων κατηγορεῖ φαίνεται γοῦν ἕκαστον αὐτῶν ἀρχὴν καλῶν πανταχοῦ. “ἀνάγκη δέ”, φησίν, “ἢτοι μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἢ πλείους”, περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν λέγων. καὶ πάλιν “ὅτι μὲν οὖν ἐναντίας γε δεῖ εἶναι τὰς ἀρχάς, δῆλον”, περὶ ὕλης καὶ εἴδους λέγων. καὶ πάλιν περὶ τῶν αὐτῶν “ μία μὲν οὖν ἀρχή”, αὐτὴν τὴν ὕλην λέγων, “ἑτέρα δὲ ἡ ὁ λόγος”, τὸ εἶδος), αἴτια δὲ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τελικοῦ, στοιχεῖα δὲ ἐπὶ τῶν λοιπῶν δύο, τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους. τὸ δὲ ὧν εἰσὶν ἀρχαὶ προσέθηκε, διότι οὐ πᾶσα ἐπιστήμη ἢ μέθοδος οἰκείαις ἀρχαῖς χρῆται, ἀλλ’ εἰσί τινες ταῖς τῶν ἑτέρων ἐπιστημῶν ἀρχαῖς χρώμεναι, οἵα ἐστὶν ἡ διαλεκτική, ἥτις πάσας ὑποδύεται τὰς ἐπιστήμας· πειρᾶται γὰρ καὶ ἰατρικὰ ἀποδεικνύναι θεωρήματα ταῖς ἰατρικαῖς ἀρχαῖς χρωμένη καὶ μαθηματικὰ ταῖς μαθηματικαῖς, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. αὕτη οὗν ἡ μέθοδος ἡ διαλεκτικὴ οὐκ οἰκείας ἀρχὰς ἔχουσα, ἀλλὰ ταῖς ἀλλοτρίαις χρωμένη, οὕτως ἐνεργεῖ περὶ τὰ ὑποκείμενα. τοιαύτη ἐστὶ ἡ ῥητορικὴ ἀεὶ ταῖς τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν ἀρχαῖς χρωμένη καὶ οὕτω κατασκευάζουσα τὸ προκείμενον· διὸ καὶ ἀντίσιροφος εἶναι λέγεται τῇ διαλεκτικῇ, διότι ὁμοίως περὶ τὰ αὐτὰ στρέφονται ἀμφότεραι. μέθοδος δέ ἐστιν ἕξις ὁδοποιητικὴ μετὰ λόγου. ἐπειδὴ τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει περιπάσας τὰς μεθόδους. εἴπομεν ὡς ὅτι τοῦ συλλογισμοῦ τὴν μείζονα θεὶς πρόὅτι ἤ τι] (ex ἔτι) corr. L 4 πρώτιστα Mt ἀλλὰ μέσως L 5 ἐνεργεῖ L κατ’ αὑτὸ L: καθ’ αὐτὸ KMt καὶ (post γὰρ) om. Κ 9 ἤτοι oin. K 10 τὸ (post καὶ) om. L 11 ἰδικόν Κ κατηγορεῖν Κ, qui mox γοῦν om. 12 πανταχοῦ καλῶν Κ φησίν Phys. A 2 p. 15 13 ἤτοι cm. L τὴν ἀρχὴν Εἶναι Mt ὅτι μὲν οὑν κτλ. c. 5 p. 189a9 εἶναι δεῖ traicit L ἐναντίας δεῖ (om. γε) τὰς ἀρχὰς εἶναι, φανερόν (sed δῆλον loco simillimo p. 188a26) Aristoteles 15 περὶ τὴν αὐτὴν Κ μία κτλ. c. 7 p. 191a12 μίαν ἀρχήν Κ 15. 16. scribe ἀρχὴ αὕτη, τὴν ex Alist. 16 λέγω L ἐτέραν μία Arist. ἡ ὁ λόγος (cf. e 2 r 6. Simplic. p. 233,3) M: ἦ ὁ λογος L: in lac. om. Κ: ἧς ὁ λόγος t 16. 17 δὲ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τελικοῦ LK: δέ ἐστι τὸ ποιητικόν καὶ τὸ aildit t) τελικόν Mt 18 προέθηκε L 20 οἴα Κ ὑποδεικνύναι L 24 οὕτω Mt τοιαύτη δὲ καὶ (om. ἐστὶ) cod. Paiisiu. 2063 ὑποκείμενον Κ λέγεται εἶναι Κ 27 ἀμφότεραι στρέφονται περὶ τὰ αὐτά Mt δέ oiu. Κ ἕξις] ἐξῆς Κ 29. 30 ἐπειδὴ–ὡς om. Κ 30 ὡς ὅτι ὡσότι M) nulla interposita enuntiationc legitur etiam b 3 r 37. cf. Bouitzii Index Ar. p. 872a5. Vigerus ed. Herm. IV. p. 562. 850 μείζω L τάσιν παρῆκε τὴν ἐλάττονα καὶ τὸ συμπέρασμα. κεῖται οὖν εὐθὺς ἐν προοιμίοις [*](a 2r) ἡ μείζων πρότασις. διόπερ, ἵνα σαφέστερον ἐπιστήσωμεν τῷ λεγομένῳ, δεῖ τὸν ἐπειδή σύνδεσμον ἀφελεῖν καὶ οὕτως τὸ ῥητὸν ἀναγνῶναι· τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει περὶ πάσας τὰς μεθόδους, ὦν εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἲτια ἢ στοιχεῖα, ἐκ τοῦ ταῦτα γνωρίζειν. οὕτω γὰρ σαφεστέρα ἡ καθόλου πρότασις. ἢ οὕτως· ‘ περὶ πάσας πάσας τὰς μεθόδους, ὧν εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα, τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει ἐκ τοῦ ταῦτα γνωρίζειν’. εἶτα λαβόντας τὸν ἐπειδή σύνδεσμον προσθεῖναι ἔξωθεν τῇ ἐλάττονι προτάσει· ‘ἐπειδὴ οὖν καὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα, καὶ τὰ φυσικὰ ἄρα γνωσόμεθα ἐγνωκότες τἀς ἀρχὰς αὐτῶν καὶ τὰ αἴτια καὶ τὰ στοιχεῖα’. εἶτα λοιπὸν τὸ ἀκολουθοῦν τῷ συμπεράσματι ἀναγνῶναι, τὸ δῆλον οὖν ὅτι καὶ τῆς περὶ φύσεως ἐπιστήμης καὶ τὰ ἑξῆς. ταῦτα μὲν οὖν περὶ τῆς τοῦ ῥητοῦ συντάξεως. τὸ μέντοι εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι τινὲς ἐκλαμβάνουσιν ὡς ταὐτὸν δηλοῦν, ἀλλὰ τὸ μὲν εἰδέναι ἐπὶ τῆς ἁπλῆς γνώσεως τῆς ἄνευ ἀποδείξεως, τὸ δὲ ἐπίστασθαι ἐπὶ τῆς μετὰ ἀποδείζεως. οἱ δὲ ἐκ παραλλήλου ἄμφω λαμβάνουσιν ὡς ταὐτὸν σημαίνοντα. καὶ ὁ Πλατῶν δὲ τὸ εἰδέναι κατὰ τῆς ἀκριβεστάτης καὶ ἐπιστημονικῆς γνώσεως ἄγει· ὲν γὰρ τῷ Φαίδωνί φησι· “τὸ γὰρ εἰδέναι τοῦτό ἐστι λαβόντα του ἐπιστήμην ἔχειν καὶ μὴ ἀποβεβληκέναι”. ὧν εἰσὶν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα· εἰ μὲν τὸν ἤ σύνδεσμον διαζευκτικὸν λάβωμεν, καθολικωτέρα καὶ ἐπὶ πλειόνων γίνεται ἡ πρότασις· τὰ γὰρ μὴ φυσικὰ ἀλλὰ λογικὰ καὶ νοερὰ ἀρχὰς μὲν ἔχει καὶ αἴτια, στοιχεῖα δὲ οὐκ ἔχει· ἐὰν δὲ παραδιαζευκτικὸν λάβωμεν τὸν ἤ ἀντὶ τοῦ καί, ἐπὶ τῶν φυσικῶν μόνων χωρήσει ὁ λόγος, ὧν εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα. στοι|χεῖα γὰρ μόνων εἰσὶ τῶν συνθέτων [*](a 2v) πραγμάτων, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τῶν φυσικῶν. στοιχεῖον γάρ ἐστι τὸ συγκατατεταγμένον τῷ πράγματι ὃ καὶ μέρος τοῦ συνθέτου γίνεται, μέρος δὲ οὐχ οἷά εἰσι τὰ κυρίως μέρη ὁμοιομερῆ τε καὶ ὀργανικά· ταῦτα μὲν γὰρ ἰδίαν ἔχει περιγραφήν τε καὶ ἐνέργειαν, καὶ ἕκαστον αὐτῶν μέρος τι τοῦ συνθέτου ἀπείληφε, τὰ δὲ στοιχεῖα ὅλα δι’ ὅλων αὐτῶν καὶ διὰ τοῦ συνθέτου κεχώρηκεν, ὡς μηδὲν αὐτοῦ εἶναι σημεῖον ὃ μὴ τῶν στοιχείων μετείληφεν. ἔστι δὲ τὸ μὲν τῆς ἀρχῆς ὄνομα καθολικώτερον (φέρεται γὰρ καὶ ἐπὶ τοῦ εἴδους καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης καὶ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τελικοῦ [*](1 κεῖται οὖν Κ: ἔστι γοῦν L: ἔστιν οὖν Μt 3 ἐπειδή] ἐπεὶ Κ καὶ (ante οὕτως) iterat initio versus Κ 5. 6 οὕτω γὰρ — πρότασις in erasis M 6 καθόλου] καθὰ Κ γίνεται πρότασις L 8 λαβόντα Κ 9 καὶ (ante τῶν) om. L 12 οὑν om. Arist. (cf. p. 8,27) 13 οὑν om. L 15 ἀπλανὴς (sic) M 15. 16 ἄνευ ἀποδείξεων L 17 λαμβάνουσι (om. ὡς) t 19 Φαίδωνι p. 75 D λαβόντα λαμβάνοντα LMt του Plato: τοῦ LK: τὸ Mt 20 ἀποβεβηκέναι Κ: ἀπολωλεκέναι Plato 21 διαζευκτικὸν om. Κ 22 γίνεται om. Κ 23 παραδειγματικὸν L 24 τὸν ἡ ν' ö v' σύνδεσμον (ut v. 21) L μο χωρι Κ 25 αἱ ἀρχαὶ Mt μο Κ 26 ἐστι om. Κ 28 εἰσι] ἐστι Κ 29 τε (post περιγραφήν) om. L 30 ἀπήλγφεν Κ 31 σημεῖον om. L 31. 32 μὴ τὸ στοιχεῖον μετήληφεν Κ) καὶ τῶν λοιπῶν), τὸ δὲ αἴτιον καὶ τὸ στοιχεῖον μερικώτερά ἐστι, τὸ μὲν [*](a 2v) αἴτιον ἐπὶ τῶν κεχωρισμένων τοῦ ἀποτελέσματος ἀρχῶν τῆς τε ποιητικῆς καὶ τῆς τελικῆς καὶ ἐπὶ τῆς παραδειγματικῆς τε καὶ ὀργανικῆς, τὸ δὲ στοιχεῖον ἐπὶ τῶν συγκατατεταγμένων φέρεται ἀρχῶν, τοῦ εἴδους λέγω καὶ τῆς ὕλης, ἃ καὶ μέρος τοῦ ἀποτελέσματος γίνεται. οὐχ οὕτω δὲ μέρος ὡς τὰ ἀνομοιομερῆ λεγόμενα ἢ τὰ ὁμοιομερῆ, ἀλλ’ ὡς συμπληρωτικὸν τῆς οὐσίας τοῦ πράγματος. τίνι δὲ διαφέρει μέρος στοιχείου εἴπομεν.

p. 184a12 τότε γὰρ οἰόμεθα γινώσκειν ἕκαστον, ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν ταπρῶτα καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας καὶ μέχρι στοιχείων.

Ἀρχὰς πρώτας φησὶ καὶ αἴτια ἤτοι ἵνα ἀπὸ τῶν πρωτίστων ἀρχῶν ἀρξώμεθα, καὶ οὕτω μέχρι τῶν προσεχεστάτων κατέλθωμεν (τῷ γὰρ ὄντι τότε ἀκριβῶς ἕκαστον γνωσόμεθα , ὅταν καὶ τὰς πρωτίστας ἀρχὰς αὐτοῦ γνῶμεν καὶ τὰς μέσας καὶ τὰς προσεχεῖς καὶ συγκατατεταγμένας, ὅπερ ἐδήλωσε διὰ τοῦ εἰπεῖν καὶ μέχρι τῶν στοιχείων. καὶ γὰρ τὸ προσεδὲς ποιητικὸν αἴτιον τῶν φυσικῶν πραγμάτων, αὐτὴ λέγω ἡ φύσις, συγκατατέτακται τῷ πράγματι καὶ στοιχεῖον αὐτοῦ ἐστι δι’ ὅλου αὐτοῦ διήκουσα), ἢ ἀρχὰς πρώτας τὰς ἑκάστου πρώτας ἀκουστέον· τοῦτο γὰρ καὶ αὐ·τὸς ἐδήλωσεν εἰπών· τότε γὰρ γνωσόμεθα ἕκαστον. γνωσόμεθα γὰρ τὰ ἐν μετεώροις συνιστάμενα, ὅταν τὰς αὐτῶν πρωτίστας ἀρχὰς ὡς μετεώρων γνῶμεν, ὅτι ὕλην μὲν ἔχει τήνδε, εἶδος δὲ τόδε, ποιητικὸν δὲ αἴτιον τόδε, καὶ τελικὸν ὁμοίως· τὸ γὰρ τὴν πρωτίστην ὕλην γνῶναι οὐκ ἔστιν ἀπλῶς ὡς μετεώρων ἀρχὰς γνῶναι, ἀλλ’ ἀπλῶς ὡς σωμάτων. ὅταν οὖν τὰς ἑκάστου ἰδιαζούσας ἀρχὰς γνῶμεν ποιητικάς τε καὶ τελικάς, ἀφικώμεθα δὲ καὶ μέχρι τῆς τῶν στοιχείων αὐτῶν γνώσεως, τῆς τε ἰδίας αὐτῶν φημι ὕλης καὶ τοῦ εἴδους, τότε τῷ ὄντι τὴν ἀκριβῆ ἑκάστου γνῶσιν ἕξομεν.

p. 184a14 Δηλονότι καὶ τῆς περὶ φύσεως ἐπιστήμης πειρατέον διορίσαι.

Eἴπομεν ὅτι ὁ Ἀριστοτέλης τὸ συμπέρασμα τοῦ συλλογισμοῦ παρείς, ὅπερ ἦν ‘τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα γινώσκεται ἐγνωσμένων τῶν ἀρχῶν’, τὸ [*](1 τὸ (ante στοιχεῖον) oni. L μὲν γὰρ fortasse recte L 2 ἐπιτελέσματος Κ 3 καὶ τῆς τελικῆς om. Κ τε (post παραδειγματικῆς) om. Κ 5 ἁ oin. superscr. L 6 ὡς τὰ ὁμοιομερῆ ἢ τὰ ἀνομοιομερῆ (om. λεγόμενα) L 7 τίνι—εἴπομεν om. Κ 8 lemma om. Κ 11 ἀρχὰς τὰς πρώτας (ex lemmate) L πρωτίστων] τίστων (sir) Κ 12 κατέλθομεν Κ 13 αὐτοῦ ἀρχὰς Mt 17 αὐτοῦ (ante ἐστι) om. K ων 18 ἢ ἀρχὰς πρώτας om Κ τὰς] τοῦ L 20 αὐτῶν] οὺτ (sic) M 23 ὅτε οὑν Κ 24 τε (ante καὶ) om. Κ qui mox ἀφικόμεθα 20 γνώμην L 27 lemma om. K 28 διορίσασθαι (cf. p. 9,2) ex Aristotelc t, qui ex eodem addit πρῶτον τὰ περὶ τὰς ἀρχὰς. hunc editionis Trincav. morcm plcnioia semper lemmata ex edito tum Arislotelc exhibendi semel notasse satis erit)

ὰκόλουθον τῷ συμπεράσματι τίθησι. τοῦτο δέ ἐστιν ὅτι εἰ τὰ φυσικὰ γινώσκεται [*](a 2v) τῶν ἀρχῶν ἐγνωσμένων, πειρατέον δηλονότι διορίσασθαι περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν τοῖς γε ταῦτα γνῶναι βουλομένοις.

p. 184a16 Πέφυκε δὲ· ἐκ τῶν γνωριμωτέρων ἡμῖν ἡ ὁδὸς καὶ σαφεστέρων ἐπὶ τὰ σαφέστερα τῇ φύσει καὶ γνωριμώτερα.

Εἰρηκὼς ἐν τῷ προτέρῳ προοιμίῳ, ὅτι τὴν περὶ φύσεως ἐπιστήμην οὐκ ἄλλως ἕξομεν ἢ τὰς ἀρχὰς αὐτῆς ἐγνωκότες τὰ γὰρ φυσικά, φησί, πράγματα ἔχουσιν ἀρχὰς ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα· πᾶσα δὲ μέθοδος ἀρχὰς ἔχουσα ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα γινώσκεται τῶν ἀρχῶν ἐγνωσμένων· τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα γινώσκεται τῶν ἀρχῶν ἐγνωσμένων), νῦν βούλεται εἰπεῖν τίς ἐστιν ὁ τρόπος τῆς τῶν ἀρχῶν γνώσεως. ἰστέον οὖν ὅτι αὐτὸς εἶπεν ἐν τῇ Αποδετκτικῇ, ὅτι δύο τρόποι εἰσὶ τῆς ἐπιστημονικῆς γνώσεως, πρῶτος μὲν ὁ. ἀποδεικτικός, δεύτερος δὲ ὁ διδασκαλικός, οὗτοι δὲ ἀντιπεπονθότως ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους. ὁ μὲν γὰρ ἀποδεικτικὸς ἐκ τῶν πρώτων τῇ φύσει καὶ ἀρχικωτέρων ἀποδείκνυσι τὰ δεύτερα, ὁ δὲ διδασκαλικός, ἀποδεικτικός τις ὢν καὶ αὐτός, κατὰ δεύτερα μέτρα ἀποδείξεως ἐκ τῶν ὑστέρων τῇ φύσει τά πρότερα ἀποδείκνυσιν, ὃν καὶ τεκμηριώδη καλεῖ. οἷον εἴ τις ἰδὼν καπνὸν εἴποι πῦρ εἶναι ἐνταῦθα· ἐκ γὰρ τοῦ τῇ φύσει ὑστέρου τὸ πρότερον κατεσκεύασε. κεχρήμεθα δὲ τούτῳ τῆς διδασκαλίας τῷ τρόπῳ ἐπί τινων τῷ μὴ δύνασθαι τῷ προτέρῳ τε καὶ ἀποδεικτι,κωτέρῳ χρήσασθαι διὰ τὸ τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων πολλάκις οὕτως ἔχειν, ἢ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀρχικώτερα, ἢ διὰ τὸ ἔχειν μέν, ἀσαφέστερα δὲ ἡμῖν εἶναι καὶ ἀγνωστότερα. οὕτω γοῦν καὶ αὐτὸς ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ βουλόμενος ἀποδεῖξαι ὁποῖόν τί ἐστι τὸ τῆς σελήνης σχῆμα, ἐκ τῶν φωτισμῶν αὐτῆς κατεσκεύασεν ὅτι σφαιρικόν. φαίνεται γὰρ γινομένη δὶς μηνοειδής, δὶς διχότομος, δὶς ἀμφίκυρτος, ἅπαξ πανσέληνος· τούτους δὲ τοὺς φωτισμοὺς ἀδύνατον ἄλλῳ τινὶ σχήματι ἢ τῷ σφαιρικῷ ὑπάρξαι. ἐνταῦθα οὖν τεκμηριωδῶς ἐκ τῶν ὑστέρων τῇ φύσει, τῶν φωτισμῶν λέγω, τὸ τῇ φύσει πρότερον τὸ σχῆμα ἀπέδειξε, δέον ἐκ τοῦ δεῖξαι ὅτι ἐκ τῆς πέμπτης ἐστὶν οὐσίας διὰ τοῦτο ἀνάγκη σφαιρικὴν εἶναι ἀδύνατον γὰρ ἀίδιόν τι σῶμα εἶναι μὴ σφαιρικὸν ὄν), εἶτα ἐκ τοῦ σφαιρικὸν τὸ σῶμα εἶναι τῆς σελήνης διὰ τούτου δεῖξαι, ὅτι [*](3 γνῶναι om. L 4 lemma om. Κ 7 ἐγνωκο (hoc de librarii more ἐγνωκότα est) Κ 8 πᾶσα (om. δὲ) μέθοδος ἀρχὴν L 9. 10 τὰ φυσικὰ ἂρα—ἐγνωσμένων om. Mt 11 αὐτὸν Κ 12 ’Aοδεικτικῇ] cf. Anal. Post. Α 1. Simplic. p. 15, 15 sqii. 15 ἐνδείκνυσι L: δείκνυσι Κ τις om. L 16 κατὰ τἄ L δευτέρα err. ὢ. t 17 δείκνυσιν Κ 18 ὅτι πῦρ ἐστὶν Κ 20 ἀποδεικτικωτέρῳ τὲ καὶ προτέρῳ Mt 21 οὕτω Mt 22 εἶναι] ἐστὶ Κ 23 Περὶ οὐρανοῦ Bll p. 291b18 sqq. 24 τί] ἁ L 25 γινμένη err. typ. t μονοειδὴς L δὶς (ante διχότομος) om. superscr. α L 2 26 ἀδύνατον Κ 27 τῷ] τὸ Κ 28 τὸ (post πρότερον) om. Κ 30 εἶναι (ante μὴ) om. K 31 τὸ σῶμα L: σῶμα (om. τὸ) KMt)

ἀνάγκη πᾶσα οὕτω φωτίζεσθαι. τοῦτο γὰρ ἦν ἀκολουθότερον τῷ ἐκ τῶν ἀρχικωτέρων [*](a 2v) κατασκευάζειν τὰ ὕστερα. ἀλλ’ ἐπειδὴ γνωριμώτεροι ἡμῖν εἰσιν οἱ τῆς σελήνης φωτισμοὶ τοῦ σχήματος αὐτῆς, καὶ τοῦτο τῆς οὐσίας, εἰκοτως ἐκ σαφεστέρων τὰ ἀσαφέστερα κατασκευάζει. ἀλλὰ καὶ ὅταν περὶ τῶν καθολικωτέρων γενῶν διδάσκων ἐκ τῶν ὑστέρων τῇ φύσει διδάσκῃ περὶ αὐτῶν, ὑπογραφὰς καὶ οὐχ ὁρισμοὺς αὐτῶν ἀπο|διδούς, ἢ ὅταν περὶ τῆς [*](a 3r) ὕλης κατὰ ἀφαίρεσιν διδάσκῃ, διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀρχοειδέστερα αὐτῶν ἀνάγκη ἐκ τῶν ὑστέρων τῇ φύσει τὴν περὶ αὐτῶν ποιεῖσθαι διδασκαλίαν. ἐπεὶ οὖν καὶ νῦν πρόκειται τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάτων γνῶναι, ἀνάγκη θατέρῳ τούτων τῶν τρόπων γνῶναι. τῷ μὲν οὗν προτέρῳ ἀδύνατον· εἰ γὰρ βουληθείημεν ἐξ ἀρχῶν ἀεὶ τὰς ἀρχὰς κατασκευάζειν, ἐπ’ ἄπειρον οὕτως ἥξομεν ἀεὶ τῶν ληφθεισῶν ἀρχῶν ἑτέρας ζητοῦντες. λείπεται οὖν τῷ δευτέρῳ τρόπῳ εἰς τὴν τῶν ἀρχῶν διδασκαλίαν χρήσασθαι, καὶ ἐκ τῶν δευτέρων τῇ φύσει ἐπὶ τὴν τούτων γνῶσιν ἀνελθεῖν. καὶ γὰρ ἀεί, φησί, τὰ ὗέν τῇ φύσει πρότερα καὶ σαφέστερα ἡμῖν ὕστερά ἐστι καὶ ἀσαφέστερα, καὶ τὰ ἡμῖν πρότερά τε καὶ σαφέστερα τῇ φύσει ὕστερά ἐστι καὶ ἀσαφέστερα. διὰ τοῦτο οὖν δεῖ ἡμᾶς ἐκ τῶν σαφεστέρων καὶ προτέρων ἡμῖν, τῇ φύσει δὲ ὑστέρων καὶ ἀσαφεστέρων, ἄρξασθαι τῆς διδασκαλίας. ταῦτα δέ ἐστι, φησί, τὰ συγκεχυμένα· ταύτα γὰρ ἡμῖν ἐστι γνωριμώτερα καὶ σαφέστερα, τῇ φύσει δὲ ἀγνωστότερα. συγκεχυμένα δέ ἐστι τὰ καθόλου· ὥστε ἐκ τῶν καθόλου ἀρκτέον τῆς διδασκαλίας. ταῦτα μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης.

Ζητοῦσι δὲ ἐνταῦθα, πῶς φησι τὰ καθόλου ὕστερα εἶναι τῇ φύσει καὶ ἀσαφέστερα, ἡμῖν δὲ πρότερα καὶ γνωριμώτερα καίτοι ἀλλαχοῦ τὸ ἐναντίον τίον δείκνυται, ὅτι τῶν καθόλου ἡ γνῶσις ἀσαφεστέρα τέ ἐστιν ἡμῖν καὶ ὑστέρα παραγίνεσθαι πέφυκεν· ἐπιστήμης γὰρ μόνης τὸ καθόλου ἑλεῖν, ἡ δὲ ἐπιστήμη ὑστέρα ἡμῖν παραγίνεται), καὶ τίνα λέγει καθόλου ἐνταῦθα. λέγομεν οὗν ὅτι καθόλου ἐνταῦθά φησιν ἤτοι τὸ μερικόν, ὅπερ τοῦ καθ’ ἕκαστα διενήνοχεν, ὡς αὐτὸς ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας φησί, τῷ τὸ μὲν καθ’ ἕκαστον ὡρισμένον εἶναι, αὐτὸ δὲ ἀόριστον. οὐδὲν γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ μερικὸν ἢ καθ’ ἕκαστα ἀόριστον δυνάμενον πλείοσιν ἐφαρμόζειν. τοῦτο οὖν, δι’ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἀόριστον εἶναι, καὶ συγκεχυμένον εἰκότως ἐκάλεσε καὶ [*](1 ἀκολουθώτερον Κ τῷ scripsi: τὸ libri 1. 2 ἀρχικωτέρων L: ἀρκτικωτέρων KMt 2 εἰσὶν ἡμῖν L 3 τοῦτο L: τοῦ τ M: om. Kt 4 ἐκ τῶν σαφεστέρων fortasse recte Κ h καθολικωτάτων Κ διδάσκων KMt: διδάσκει L διδάσκῃ (post φύσει) Κ: διδάσκει Lilt 7 ἀφαίρεσιν διδάσκει Κ 8 περὶ αὐτῶ L 10 τούτων τῶν τρόπων L: τῶν τρόπων τούτων Mt: τούτων om. Κ γνῶναι scripsi: τὰς ἀρχὰς γνῶναι L: τοῦτο γνῶναι Κ: αὐτὰς γνῶναι Μt 12 ζητούντων Κ 18. 19 ταῦτα δέ ἐστι, φῆσί, τὰ συγκεχυμένα om. ct in marg. adscribit compendiose ζήτει Κ 21 οῦν om. Κ 24 ἀλλαχοῦ] cf. ad a 4 r 41 25 ἐστιν om. Κ 26 μόνος primitus L 28 ὅτι ἐνταῦθα καθόλου L 29 ἕκαστα] ἕκαστον Κ Περὶ ἑρμηνείας] cf. c. 70 30 ἕκαστον] ἔκαστα Κ τὸ ἀόριστον L ἕτερόν om. Mt 32 δι’ αὐτὸ ·τοῦτο τὸ Κ (item Paris. 2063, Coisl. gr. 166): διὰ τὸ οὕτω L: διὰ τὸ Mt συγκεχυμένων compend. Κ. at eodem syllabae ὢν compendio scrihit ν. 21 ἀρκτέον, p. 8,18 ἀκουστέον etc.)

καθόλου. καθόλου μὲν διὰ τὸ δύνασθαι πλείοσιν ἐφαρμόζειν, τοῦ καθ’ [*](a 3r) ἕκαστα ἑνὶ μόνῳ ἐφαρμόζοντος, συγκεχυμένον δὲ διότι ἀορίστως καὶ ἀδιαρθρώτως ἐφαρμόζει οἷς ἄν ἐφαρμόζῃ. τὰ γὰρ καθ’ ἕκαστα κατὰ τὸ καθόλου μὲν γινώσκοντες σαφῆ καὶ διηρθρωμένην αὐτῶν ἔχομεν τὴν γνῶσιν· ὅταν γὰρ εἴπω, ὅτι ὁ Σωκράτης ζῷόν ἐστιν ἢ ἄνθρωπός ἐστιν, ὡρισμένην ἔχω καὶ διηρθρωμένην τὴν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν τοῦ ζῴου φύσιν· κατὰ τὸ μερικὸν δὲ γινώσκοντες τὰ καθ’ ἕκαστα, ὡς ὅταν λέγωμεν ὅτι τὶ ζῷόν ἐστι καὶ τὶς ἄνθρωπός ἐστιν, οἷον ὅτι τὸ προσιόν τι ζῷόν ἐστιν ἤ τις ἄνθρωπός ἐστιν, ἀδιαρθρώτως καὶ συγκεχυμένως αὐτὸ γινώσκομεν. τὸ γὰρ τὶ ζῷον δύναται εἶναι καὶ ἄνθρωπος καὶ ἵππος καὶ τῶν λοιπῶν ἕκαστον· ὁμοίως καὶ ὁ τὶς ἄνθρωπος Πλάτων εἶναι ἢ Ἀλκιβιάδης ἢ ἕτερός τις. πρώτη οὖν ἡ τῶν συγκεχυμένων ἡμῖν γίνεται γνῶσις. τὸν γὰρ Σωκράτην ἰδὼν πόρρωθεν, πρότερον γινώσκω ὅτι ἔστι τι ζῷον, καὶ ταύτῃ συγκεχυμένη αὐτοῦ ὡς ζῴου ἐστὶν ἡ γνῶσις· δύναται γὰρ τὸ τὶ ζῷον τῶν ἄλλων ὁτιοῦν εἶναι· εἶτα καί τις ἄνθρωπος, καὶ ταύτῃ πάλιν, εἰ καὶ τῶν ἄλλων ζῴων διακέκριται, συγκεχυμένην καὶ οὕτως οὐδὲν ἧττον ἔχομεν αὐτοῦ τὴν γνῶσιν· δύναται γὰρ εἶναι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ὁστισοῦν. τῇ δὲ συγκεχυμένῃ ταύτῃ γνώσει προσθεὶς τὰς ἰδίας τοῦ Σωκράτους ἰδιότητας, οὕτως ἀκριβεστάτην αὐτοῦ ποιοῦμαι τὴν γνῶσιν. οὕτω γοῦν, φησί, καὶ τὰ παιδία τὸ μὲν πρῶτον συγκεχυμένην τὴν τῶν πατέρων γνῶσιν ἔχοντα, οὐχ ὡς πατέρας ἀλλ’ ὡς ἀνθρώπους γινώσκουσι· διὸ καὶ πάντας ἀνθρώπους πατέρας νομίζει· ὕστερον δέ, ὅταν λοιπὸν δυνηθῶσι ταῖς ἰδιότησι τοῦ πατρὸς ἐπιστῆσαι. τότε διηρθρωμέωνην αὐτοῦ τὴν γνῶσιν ἔχοντα τῶν ἄλλων ἀφορίζει ἀνθρώπων.

Καὶ ἑτέραν δὲ ἐξήγησιν τούτων τινὲς φέρουσιν. ἵνα γάρ φασί, κυρίως τὴν τοῦ καθόλου ἔννοιαν σώσωμεν, ῥητέον καθόλου λέγειν αὐτὸν τὸ ἐν τοῖς πολλοῖς· τό τε γὰρ πρὸ τῶν πολλῶν σαφὲς ἡμῖν ἀλλ’ ὀψέ ποτε γινωσκόμενον, τό τε ἐπὶ τοῖς πολλοῖς καὶ ὑστέροις μετὰ τὴν τελείωσιν τοῦ λόγου παραγίνεται, ὅταν λοιπὸν οἷοί τε ὦμεν ἐκ τῶν κατὰ μέρος τὴν κοινῶς ὑπάρχουσαν αὐτοῖς φύσιν ἀπομάξασθαι. ἄλλως τε τὸ μὲν περὶ τοῦ πρὸ τῶν πολλῶν διαλέγεσθαι θεολόγου μᾶλλον, τὸ δὲ περὶ τοῦ ὑστερογενοῦς διαλεκτικοῦ· λεκτικοῦ· φυσιολόγῳ δὲ προσῆκον περὶ τοῦ ἐν τοῖς πολλοῖς διαλέγεσθαι. τοῦτο οὖν, φασί, πρότερον ἡμῖν εἶναι λέγεται καὶ σαφέστερον καὶ συγκεχυμένον. ὅταν γὰρ προσιόντα τινὰ ἴδωμεν, κατὰ τὰ καθόλου καὶ συγκεχυμένα πρῶτον αὐτὸν γινώσκομεν· πρότερον γὰρ ἀπλῶς ὅτι σῶμά ἐστι νοοῦμεν, [*](2. 3 ἀδιορθώτως L: ἀναρθρώτως Κ 3 οἷς] to L ἐφαρμόζῃ] ἐφαρμόζει Κ κατὰ LK: καὶ Mt 4 διωρθωμένην aute corr. L 5 γὰρ om. L εἴπωμεν Mt ἐστιν (post ζῷόν) om. Κ ὁρισμένην Κ 6 τὴν (post καὶ) om. Κ 1 τὰ καθέκαστον L τὶ oin. Κ 8 ἐστιν (aute οἷον) om. Mt 12 πρότερον om. Κ 14 καί (post εἶτα) Κ: ὁ LMt: fort, καὶ ὅτι 15 πάλιν ταύτη L συγκεχυμένη L IS ἀκριβεστάτη Κ 19. 20 πατέρων] ἀνݲών (h. e. ἀνθρώπων) L 20 γνῶσιν ἔχοντα L: ἔχοντα γνῶσιν Mt: τὴν γνῶσιν τῶν πρݲων ἔχοντï (sic) traicit Κ 23 ἔχοντι Κ 24 φησι Κ 26 ποτε om. Mt 27 καὶ ὕστερον καὶ μετὰ L 28 λοιπὸν] γάρ Κ 29 περὶ τῶν πρὸ τῶν Κ 30 δεῖ λέγεσθαι Κ ὑστερογενοῦς LK : ὑστέρου γένους Mt 31 φυσιολόγου L 32 φασὶν Κ: φησι LMt 33 γάρ τινα προσιόντα Κ προιόντα primitus L)

εἶτα ὅτι ζῷον, εἶτα ὅτι ἄνθρωπος· ποῖον μέντοι σῶμα ἢ ποῖον ζῷον ἢ ποῖος [*](a 3r) ἄνθρωπος, οὐκέτι. φημὶ δὲ ἐγὼ τὴν δευτέραν ἐξήγησιν οὔτε τῇ Ἀριστοτελικῇ διδασκαλίᾳ συνᾴδειν, οὔτε τῇ φύσει αὐτῇ τῶν πραγμάτων. πρῶτον μὲν γὰρ τὰ παραδείγματα ἃ προφέρουσιν οὐ τοῦ γένους ἐστὶ τοῦ ἐν τοῖς πολλοῖς, ἀλλὰ τοῦ μερικοῦ καὶ ἀορίστου. τί γάρ ἐστιν ἄλλο τὸ ἐν τοῖς πολλοῖς γένος, εἴ μὴ ἡ ἄθροισις πάντων τῶν κατὰ μέρος, ἤγουν τὸ κοινῶς πάντων τῶν κατα μέρος κατηγορούμενον ; ὅταν δὲ τὸ προσιὸν εἴπω ζῷον εἶναι ἢ ἄνθρωπον εἶναι, οὐ τοῦτο νομίζω ὅτι ὁ προσιὼν τὸ ἄθροισμά ἐστι τῶν ζῴων, ἢ τὸ ζῶόν ἐστι τὸ πάντων τῶν κατὰ μέρος κατηγορούμενον, ἀλλὰ τὸ καθ’ ἕκαστον ζῷον ὑπολαμβάνω τὸ προσεχῶς ὑπὸ τὸ εἶδος τεταγμένον. ἀόριστον δὲ τοῦ· ἐστι, διότι μὴ ἔχω ἐρεῖσαι τὴν διάνοιαν ποῖόν τί ἐστι τῶν καθ’ ἕκαστα τῶν ὑπὸ τὸ εἶδος τεταγμένων. διὰ τοῦτο καὶ μερικόν φημι τὸ τὶ ζῷον καὶ οὐ καθ’ ἕκαστα, διότι ἀόριστον ὂν δύναται ἐπὶ πλειόνων καθ’ ἕκαστα ἐφαρμόζειν καὶ ταύτῃ καθολικώτερον αὐτῶν εἶναι] τῷ τὸ μὲν καθ’ ἕκαστα ὡρισμένον σμένον ὂν μηδαμῶς ἅλῳ τινὶ ἐφαρμόζειν δύνασθαι, τοῦτο δὲ διὰ τὸ ἀόριστον δύνασθαι πλείοσιν ἐφαρμόζειν. πρῶτον μὲν οὖν, ὅπερ εἶπον, οὐδὲ τὰ παραδείγματα τὸ ἐν τοῖς πολλοῖς γένος σημαίνει, ἔπειτα τὸ ἐν τοῖς πολλοῖς γένος, εἰ καὶ τῷ ὄντι τῇ μερικῇ φύσει καὶ ὕστερόν ἐῷ καὶ ἀσαφέστερον τοῦτο γὰρ οἶδεν ἡ φύσις ὃ καὶ ποιεῖ, ποιεῖ δὲ τῶν καθόλου οὐδέν, ἀλλὰ μόνως τὰ καθ’ ἕκαστα, εἶτα ὕστερον ἐκ τοῦ ἀθροίσματος τούτων τὰ καθόλου συνίσταται), ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον καὶ ἡμῖν ὕστερόν ἐστι κατὰ τὴν γνῶσιν, διὸ καὶ ἀσαφέστερον. πρώτως γὰρ τὸ καθ’ ἕκαστα γινώσκομεν· τούτου γὰρ καὶ ἡ αἴσθησις ἀντιλαμβάνεται· πρώτως δὲ τῇ αἰσθήσει ἐνεργοῦμεν, εἶτα ὕστερον λόγῳ· <ὃς> συλλέξας τὰ 1 κατὰ μέρος τῇ αἰσθήσει ἐγνωσμένα [*](a 3v) τὸ πάντων ἄθροισμα, ἢ ἁπλῶς τὸ ἐν πᾶσι κοινόν, γένος ἐκάλεσεν. ὥστε καὶ ἡμῖν ὑστέρα ἡ τοῦ γένους τοῦ ἐν τοῖς πολλοῖς γνῶσις, καὶ διὰ τοῦτο ἀσαφεστέρα· προχειρότερον γὰρ τοῖς καθ’ ἕκαστα ἐπιβάλλομεν ἢ τοῖς καθόλου. ἄλλως τε οὐδὲ τοῖς Ἀριστοτελικοῖς ἡ ἐξήγησις αὕτη συνᾴδει παραδείγμασιν. ὁ γὰρ παῖς εἰ καὶ πάντα ἄνθρωπον ὡς πατέρα γινώσκει, ἀλλ’ οὖν τοῦ καθόλου ἔννοιαν οὐκ ἔχει, ἀλλὰ τοῦ μερικοῦ, τοῦ ἀορίστου· μὴ ἔχων γὰρ διηρθρωμένους τοῦ καθ’ ἕκαστα τοὺς τύπους, οὓς ἐξ ἀρχῆς ἔσχε τοῦ ἀνθρώπου [*](1 ἢ ποῖον ζῷον om. L 2 δὲ] δεῖν Κ 4 οὐ τοῦ] οὒτε t 6 ἡ om K 6. 7 ἤγουν—μέρος om. Κ 8 εἶναι (post ἄνθρωπον) om. Κ 8. 9 ἐστι—ἐστι] εἶναι —εἶναι Κ 9 πάντων τῶν κατὰ μέρος Mt: κατὰ μέρος πάντων LK (nisi quod post πάντων addit τῶν κατὰ μέρος Κ) καθέκαστα Κ 10 προσεχές primitiis L 11 διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἐρίσαι (sic) τὴν διάνοιαν τὸν σκοποῦντα ποῖόν Κ at cf. ad p. 5,16 13. 14 διότι —αὺτῶν εἶναι delevi 14 τῶ τὸ μὲν Κ: τὸ μὲν γὰρ LMt 15 οὐδαμῶς Mt 15. 16 δύνασθαι—δύνασθαιΚ : δύνασθαι—δύναται L: δύναται—δύναται Mt 19 σαφέστερον Κ 20. 21 τούτων τὰ Mt: τούτου τὸ L : τἀΚ qui mox ἵσταται (sic) τούτων 21 καὶ ἡμῖν ὕστερον ora. L ὕστερον scripsi: ὕστερα KMt: ὕστερον post γνῶσιν ex correctione ’quid scripserit manus prima non ’) L 2 ἐστι] εἶναι K 22 ἀσαφέστερον L 2 : ἀσαφέστερα LKMt τὸ LK: τ* (iittera foro exhausta) M: τἄ t 23 τῇ αἰσθήσει L: κατὰ τὴν αἴσθησιν KMt 24 λόγῳ· ὃς scripsi: λόγω L: ὁ λόγος ΚΜt 27 γὰρ τοῖς] γὰρ τὰ Κ 29 ὡς] καὶ L 30 ἔχων] ἔχον Κ 31 τοῦ καθέκαστα τούς KMt: τοὺς καθέκαστα L: fuit fortassc τοὺς τοῦ καθ’ ἕκαστα) τύπους πᾶσιν ἐφαρμόζει. καὶ ἡμεῖς δέ, ὡς ἔφθην εἰπών, ὅταν τὸ προσιὸν [*](a 3v) ὡς ζῷον γινώσκωμεν, οὐχ ὡς γένος αὐτὸ γινώσκομεν ἴσμεν γὰρ ὅτι ἕν τί ἐστιν), ἀλλ’ ὡς ἀόριστον καθ’ ἕκαστα· τοῦτο δέ ἐστι τὸ μερικόν. παντελῶς ἄρα ἀνάρμοστος ἡ δευτέρα ἐξήγησις. καθόλου οὖν ἀκούσομεν κατὰ τὴν προτέραν ἐξήγησιν τὸ μερικόν, ὅπερ τῷ ἀόριστον εἶναι καὶ συγκεχυμένον ἐστὶ καὶ καθόλου. τὸ γὰρ γένος οὐκ ἔστι συγκεχυμένον· ὅταν γὰρ εἴπω ζῷον, ὥρισα τὴν οὐσίαν, κἄν ἐπὶ μυρίων ἢ ἑνὸς λέγηται, οὐδὲν μᾶλλον ἢ ἧπον γνωσθήσεται ἡ τοὐ ζῴου οὐσία· ὅταν δὲ εἴπω τὶ ζῷον, ἐπειδὴ δίδωσι μὲν ἡ ἔννοια μὴ μόνον τὸ ζῷον νομίζειν ἀλλὰ καί τινα διαφορὰν ὑπάρξασαν ξασαν αὐτῷ καὶ χωρίζουσαν αὐτὸ τῶν ἄλλων, οὐκέτι μέντοι τίς ἡ διαφορὰ προστίθησι τοῦτο γὰρ τοῦ καθ’ ἕκαστα ἰήιον), διὰ τοῦτο συγκεχυμένον ἐστὶ καὶ ἀδιάρθρωτον. ἔστι δέ, ὡς εἶπον, καὶ ὕστερον τῇ φύσει· ἐκ τῶν γὰρ καθ’ ἕκαστα τοῦτο τὸ ἀόριστον συνῆκται· κοινὴ γάρ τίς ἐστι φωνὴ δυναμένη ἐπὶ πάντων τῶν καθ’ ἕκαστα ἰδίᾳ καθ’ ἕκαστον ἐφαρμόζειν. ἐπεὶ οὖν τὰ οὕτως καθόλου καὶ συγκεχυμένα σαφέστερα ἡμῖν καὶ πρότερα, ἀναγκαῖον δὲ * * * καὶ ἐν τῷ περὶ τῶν ἀρχῶν λόγῳ ἐκ τῶν συγκεχυμένων τε καὶ κοινοτέρων, ἡμῖν δὲ σαφεστέρων, ἄρξασθαι. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι οὐ μόνον ἡμῖν τὰ κοινότερα καὶ συγκεχυμένα πρότερά ἐστι καὶ σαφέστερα, ἀλλὰ καὶ τῇ φύσει ἀεὶ γὰρ καὶ αὐτὴ τῆς δημιουργίας ἐκ τῶν κοινοτέρων καὶ ἀκιαρθρώτων θρώτων ἄρχεται· οἷον βουλομένη ποιῆσαι τὸν Σωκράτην πρότερον σώματος ἁπλῶς καταβάλλεται λόγους, ὅπερ ἐστὶ κοινόν τι οὐ μόνον ἐπὶ ἐμψύχων ἐφαρμόζον ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ἀψύχων, καὶ διὰ τοῦτο συγκεχυμένον· · ὅσον γὰρ ἐπὶ τῇ τοῦ σώματος δημιουργίᾳ ἄδηλον ποῖόν τι σῶμα τὸ προβληθέν· εἶτα προïοῦσα διαρθροῖ μᾶλλον τοῦτο καὶ ποιεῖ ζῷον, ἀλλ’ ἔτι μέντοι καὶ τοῦτο ἀόριστον καὶ κοινότερον· ὁμοίως κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἐκ τούτου ἄνθρωπον· εἶτα τέλος τὰς ἰδικωτάτας ἐπιθεῖσα διαφορὰς ποιεῖ τὰ καθ’ ἕκαστα, οἷον Σωκράτην, Ἀλκιβιάδην. καὶ τῇ φύσει ἄρα πρότερά ἐστι τὰ κοινότερα καὶ συγκεχυμένα, καὶ διὰ τοῦτο σαφέστερα αὐτῇ ταῦτα ὡς προ- σεχέστερα καὶ ἐγγύτερα· καὶ οὐκ εὔλογον πρὸς τοῦτο ἀπολογουμένους λέγειν, ὅτι σκοπὸν ἔχει ἡ φύσις τὸ καθ’ ἕκαστα ποιεῖν καὶ ὡς πρὸς τοῦτο πρῶτον [*](2 γινώσκωμεν scripsi: γινώσκομεν libri, seel huius modi barbaries librariis hie et alibi tribueuda videtur. cf. i 8 r 34. 44, 15 r 54, m 6 r 18 etc. καὶ post αὐτὸ addit Κ 3 καθέκαστον Κ 4 ἀκούσωμεν Κ τὴν oin. L 5 τὸ—εἶναι καὶ in erasis L ὅπερ Mt: ὅπως Κ: ὃ πρὸς L 6 καὶ (ante καθόλου) om. add. L2 7 οὐδενὶ Κ 9. 10 ὑπάρξουσαν Mt: fort, ὑπάρχουσαν (p. 11,29 pro ὑπάρχουσαν exhibent ὑπάρξασαν excerpta Paris, cod. Coisl. gr. 166) 10 αὐτὸ] αὐτῶ Κ 12 τῶν γὰρ LK: γὰρ τῶν Mt cf. a 4 v 44 14 καθέκαστα utrobique L 16 δὲ (post ἀναγκαῖον) Κ ot cod. Vatic. 250: omiscrunt LMt scilicet iit laeunaiu tegerent quam indicavi ita fere explendam εἰς τὴν τῶν ἀρχῶν γνῶσιν ἐκ τῶν προτέρων ἡμῖν καὶ σαφεστέρων ἄρξασθαι, ἀναγκαῖον τὴν ἀρχὴν Κ qui v. 17 ἡμῖν τε 19 αὐτὴ LM: LM: Κ: αὕτη t 20. 21 σώματι (omisso in proximis λόγους) L 21. 22 οὐ μόνον ἐπὶ ἀψύχων ἀλλὰ καὶ ἐμψύχων ἐφαρμόζων (sic) Κ 23 σῶμα ἐστὶ τὸ Κ 26 ἄιον (h. e. ἄνθρωπον) LK: ἂݲνݲοݲςݲ Mt εἰδικωτέρας Mt 30 τὸ] τὰ Κ τοῦτο τὸ πρῶτον L) τοὺς τῶν κοινοτέρων προβάλλεται λόγους· καὶ γὰρ καὶ ἡ ἡμετέρα γνῶσις σκοπὸν [*](a 3v) ἔχει τὸ καθ’ ἕκαστα γνῶναι, καὶ ὡς πρὸς τοῦτο ὁδῷ τινι κέχρηται τῇ ἐκ τῶν κοινοτέρων ἀρχῇ), φαμὲν οὖν ἡμεῖς τὴν ἀπορίαν ταύτην ἐπιλυόμενοι, ὅτι οὐδέποτε ἡ φύσις τὰ κοινὰ καὶ συγκεχυμένα ποιεῖ, ἀλλ’ ἀεὶ τὰ καθ’ ἕκαστα καὶ διηρθρωμένα. οὐ γάρ, ὥσπερ ἡμεῖς τὸ προσιὸν ἀποφαινόμενοί τι σῶμα εἶναι δυνάμεθα τὸ τὶ σῶμα τοῦτο φέρειν καὶ κατὰ ἀψύχου καὶ ἐμψύχου καὶ ἱππείου καὶ ἀνθρωπείου, τῆς φαντασίας τοῦ τοῦ τινὸς σώματος οὐδαμῶς κωλυομένης ἐπί τι τούτων φέρεσθαι, οὕτω καὶ ἡ φύσις, ὅταν ποιοῦσα τὸν Σωκράτην πρῶτον προβάλληται σῶμα, τοιοῦτον προβάλλεται, λεται, ὡς δύνασθαι τὸ αὐτὸ καὶ λίθῳ ἐφαρμόζειν ἢ ἵππῳ. οὐδαμῶς· ἀλλ’ οὐδὲ τῷ τυχόντι ἀνθρώπῳ, ἀλλὰ μόνως Σωκράτους δυνάμενον εἶναι σῶμα οὕτω προβάλλεται. ὁμοίως καὶ τὸ Σωκράτους ζῷον ποιεῖ καὶ τὸν ἄνθρωπον. ὥστε μόνως τὰ μερικὰ ἡ φύσις ποιεῖ. εἰ γὰρ καὶ πρῶτα προβάλλεται τὰ ὕλης λόγον ἐπέχοντα πρὸς τὰ μετὰ ταῦτα, καὶ κατὰ τοῦτο αὐτῇ κοινωνοῦμεν καθὸ ἀπὸ τῶν ὑλικωτέρων ἀρχόμεθα, ἀλλὰ διαφέρομεν καθὸ ἡ μὲν ἀπὸ τῶν μερικῶν ἄρχεται, εἶτα ἐκ τῆς τῶν καθ’ ἕκαστον συναγωγῆς ποιεῖ τὰ καθόλου, ἡμεῖς δὲ ἀπὸ τῶν καθολικωτέρων ἀρχόμενοι ἐπὶ τὰ μερικώτερα προβαίνομεν· καὶ ἡ μὲν ἀεὶ τὰ διηρθρωμένα ποιεῖ, ὕστερον δὲ ἐκ τούτων τὰ συγκεχυμένα γίνεται κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον, ἡμεῖς δὲ ἐκ τού· τῶν ἀρξάμενοι ἐπὶ τὰ διηρθρωμένα προβαίνομεν.

᾿Αλλὰ γὰρ ἄνωθεν τὸν σκοπὸν τῶν προκειμένων εἴπωμεν καὶ τοῦ ὅλου λόγου τὴν ἀγωγήν. πρόκειται, φησίν, ἡμῖν τὰ φυσικὰ πράγματα γνῶναι. φυσικὰ δὲ δηλονότι τὰ ἐν ὑπάρξει ὄντα καὶ ὑφεστηκότα, ταῦτα δέ ἐστι τὰ καθ’ ἕκαστα· οὐδὲν γὰρ τῶν κοινοτέρων τε καὶ καθόλου ὑφέστηκε καθ’ αὑτό. οὐδὲ γὰρ ἔστιν ἁπλῶς σῶμα ὃ μὴ πάντως ἢ ὅδε ὁ λίθος ἐστὶν ἢ τόδε τὸ ξύλον, οὐδὲ ἀπλῶς ζῷον ὃ μὴ ὅδε ὁ ἵππος ἐστίν, οἷον Ξάνθος ἢ Βαλίος, ἢ ὅδε ὁ ἄνθρωπος. οὐδὲ γὰρ γίνεται ὅλως τὸ καθόλου οὐδὲ γινώσκει αὐτὸ ἡ φύσις· ὃ γὰρ οἶδε τοῦτο καὶ δημιουργεῖ, καὶ ὃ δημιουργεῖ τοῦτο καὶ γινώσκει, δημιουργεῖ δὲ μόνον τὸ μερικόν· τοῦτο ἄρα καὶ γινώσκει μόνον· εἰ γὰρ ᾔδει τὸ καθόλου, καὶ ἐποίησεν ἄν αὐτὸ δηλονότι. ἐπεὶ οὖν πρό- [*](1 τοὺς τῶν KMt: τοὺς L κοινωτέρων (item p. 15,14) Κ καὶ (post γὰρ) om. Κ 3 οὑν καὶ ἡμεῖς L 6. 7 ἀψύχου καὶ ἐμψύχου Mt: ἀψύχων καὶ ἐμψύχων L: ἐμψύχου καὶ ν ἀψύχου Κ 8 καλυομένης err. typogr. t 10 tw αὐτῶ L 11 μόνως μο L α εἶναι Κ: ἐστι LMt 12 ὁμοίως] οὕτως Κ 14 αὐτοῦ L 15 ἀρχόμ α (quotl generatitn est ἀρχόμενα; at similiter ὑπεθέμ/, pro ὑπεθέμεθα iu codice M infra q 8 v 45) Κ 16 μερικωτέρων Mt τῆς τῶν Mt: τῶν τῆς K: τῶν om. L καθέκαστα Mt 17. 18 μερικωτέρα err. typ. t 18 ἡ LK superscr. M 2: eiMt 19 γίνονται νονται L 25 οὐδὲν γὰρ L ἢ ’post πάντως) L: ἡ. Κ: om. Mt (ante λίθος) et 27 (ante ἄνθρωπος) om. Κ 26 μὴ ὅδε ὁ Mt: μὴ δὲ L: μὴ ὁ Κ Βαλίος (cf. Lelirsii Aristarch. p. 271 2) scripsi: βαλίας L: βάλλιος Κ: βάλιος M, ubi βἐλιος sibi Icffere visiis hoc ipsum dedit t 30 ἂν K: om. LMt. saepe iu lalibiis excidit ἄν librariorum culpa, saepius fortasse ipsius Philoponi)

κειται ἡμῖν τὰ ὑποστάσει φυσικὰ πράγματα γνῶναι, γινώσκεται δὲ πᾶν [*](a 3v) ἐγνωσμένων τῶν ἀρχῶν, καὶ τὰ ἐν ὑποστάσει ἄρα φυσικὰ πράγματα γνωσόμεθα τὰς ἰδίας ἑκάστου αὐτῶν ἀρχὰς ἐγνωκότες. ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ ἔστιν ἑκάστου τῶν πρώτων ἀρχῶν ἀρχὰς ἑτέρας εὑρεῖν, δεῖ, φησίν, ἐκ τῶν δευτέρων τέρων τῇ φύσει, ἡμῖν δὲ προτέρων καὶ σαφεστέρων, ἀναδραμεῖν ἐπὶ τὴν τῶν ἀρχῶν γνῶσιν. δεύτερα δέ ἐστι τῇ φύσει, ἡμῖν δὲ πρότερα καὶ σαφέστερα, τὰ κοινότερα μὲν καὶ πλείοσιν ἐφαρμόζοντα, συγκεχυμένα δέ, τῶν ἰδικωτέρων τε καὶ διηρθρωμένων ἑκάστου ἀρχῶν. πρῶται γὰρ ἀεὶ παραγίνονται ἡμῖν αἰ κοινότεραί τε καὶ ἀδιάρθρωτοι φαντασίαι, ὕστερον δὲ ἐκ τούτων ἐπὶ τὰς ἰδικωτέρας τε καὶ διηρθρωμένας ὁδεύομεν ὡς δηλοῖ ἥ τε κατὰ τοὺς παῖδας γνῶσις καὶ ὅταν τινὰ πόρρωθεν προσιόντα ὁρῶμεν), μᾶλλον δὲ παντὸς πράγματος ἡ γνῶσις κατὰ τὴν πρώτην προσβολὴν ἐκ· τῶν κοινοτέρων πέφυκε γίνεσθαι. διὰ τοῦτο οὖν καὶ ἡμᾶς, φησί, δεῖ ἐκ τῶν κοινοτέρων τε καὶ συγκεχυμένων τὴν ἀρχὴν τῆς διδασκαλίας ποιήσασθαι. ἄρχεται γοῦν ἐντεῦθεν κοινῶς περὶ | τῶν ἀρχῶν ζητεῖν πότερον μία ἢ πλείους, [*](a 4r) αὕτη δὲ ἡ διδασκαλία τῶν κοινοτέρων ἐστὶ καὶ συγκεχυμένων· τὸ γὰρ ζητεῖν εἰ μία ἢ πλείους τῶν φυσικῶν αἱ ἀρχαὶ οὐδέν ἐστι περὶ τῆς ἰδιότητος ἑκάστης φυσικῆς ἀρχῆς εἰπεῖν, ἀλλὰ κοινότερον διδάξαι πόσαι εἰσὶν αἱ φυσικαὶ ἑκάστου ἀρχαί, ὅπερ καὶ ὕστερόν ἐστι τῇ φύσει συνειλεγμένον ἐκ τῶν κατὰ μέρος καὶ συγκεχυμένον. ἐπεὶ γὰρ ἡ φύσις ἕκαστον τῶν κατὰ μέρος ποιοῦσα οὐδὲν γὰρ τῶν καθόλου ποιεῖ, ὥσπερ εἴπομεν) παρέλαβε τοσάσδε τινὰς ἀρχὰς εἰς τὴν ἑκάστου γένεσιν, καὶ ἐπὶ πάντων τὰς αὐτὰς ἀρχὰς ὁμοίως παρέλαβε, τὸ κοινὸν δηλονότι τοῦτο καὶ καθόλου ὕστερόν ἐστι καὶ ἐκ τῆς τῶν κατὰ μέρος πραγμάτων γενέσεως ὑπέστη, καὶ συγκεχυμένον κεχυμένον δὲ διὰ τὸ μὴ διαρθροῦν τίς ποιέ ἐστιν ἡ ἰδιότης ἑκάστης ἀρχῆς. εἶτα ἐφεξῆς ἐπί τι μὲν διηρθρωμένον μᾶλλον προβαίνει ὁ λόγος, ἔτι μέντοι ὡς πρὸς τὰς ἰδικὰς ἑκάστου ἀρχὰς ἀδιάρθρωτόν τε καὶ συγκεχυμένον. ὅταν γὰρ μάθωμεν ὅτι ἡ μέν τίς ἐστι τῶν ἀρχῶν ὕλη, ἡ δὲ εἶδος, ἡ δὲ στέρησις, κοινόν τινα λόγον καὶ συγκεχυμένον ἐμάθομεν. ἄλλη γὰρ ἡ τοῖς οὐρανίοις καὶ ἀιδίοις ὑποκειμένη ὕλη καὶ ἄλλη <ἡ> τοῖς ἐν γενέσει· καὶ ἐν τούτοις ἄλλη μὲν ἡ τοῖς μετεώροις, ἄλλη δὲ ἡ τοῖς ἐν γῇ· καὶ ἄλλη μὲν φυτῶν, ἄλλη δὲ ζῴων. ὥστε κὰν περὶ τῆς ὕλης διδάσκῃ ἡμάς ἐν τούτοις, ἀλλὰ περὶ τῆς κοινότερον καλουμένης ὕλης, ἥτις ἐπὶ πάσης [*](1. 2 γνῶναι—πράγματα om. K 4 ἑτέρας εὑρεῖν ἀρχὰς Μt 7 ἐφαρμόζοντï Κ 8 εἰδικωτέρων Mt 11 προσιόντα, πόρρωθεν traioiimt Mt 13 οὖν] γοῦν L ἡμεῖς Mt δεῖν L 15 ζητεῖ L 16 αὐτὴ Κ 18 ἑκάστης L: ἑκάστου KMt. φυσικῆς ἄρκης L: τῶν φυσικῶν ἀρχῶν Κ: τῆς φυσικῆς ἀρχῆς Mt 18. 10 ἑκάστου αἱ φυσικαὶ ἀρχί Κ 19 ὐσύστερον (εἰσύστερον?) L συνειλημμένον Κ 20 συγκεχυμένον Kt: συγκεχυμένων LM 22 τοσάσδε om. Κ 24 ἐστιν Mt. καὶ (ante ἐκ) om. M πραγμάτων Mt : πάντων LK 25 διαρθροῦντές ποτε L 26 διηρθρωμένων compend. Κ cf. ad p. 10,32 28 ὅταν μὲν μὲν γὰρ (sic) Κ 29 εἶδος LKt: ὕλη M καὶ συγκεχυμένον λόγον Mt 30 ἀιδίοις] θείοις Κ alterum ἡ addidi τοῖς ἐν γένεσι (sic) Κ: τ . . . . . γ . . εσι L 31 ἐν τῇ γῇ Mt 32 διδάσκ ἡμᾶς L: διδάσκειν ἡμῖν Κ: ἡμᾶς διδάσκῃ Mt) ὕλης κατηγορεῖσθαι δύναται. οὐ μία δὲ ἡ τῆς ὕλης φύσις οὐδὲ τῆς πρώτης· [*](a 4r) ἄλλη μὲν γὰρ ἡ τῶν οὐρανίων , ἄλλη δὲ ἡ τῶν ἐν γενέσει. ῥᾴδιον δὲ ἐπιβλέψειεν ἄν τις, ὅτιπερ ἐν τοῖς πράγμασιν ἄλλο μέν τί ἐστι τὸ ὑποκείμενον καὶ ὥσπερ(?)(?) ὕλη ὑπεστρωμένον, ἄλλο δὲ τὸ εἶδος καὶ ἡ μορφὴ ἡ ἐγγινομένη ἐν αὐτῇ ὥσπερ ἐπὶ τῶν ξυλίνων τε καὶ κηρίνων σκευῶν καὶ πάντων τῶν τοιούτων ἔχει), καὶ ὅτι ἡ αὐτή ἐστιν ἐπὶ πάντων ἀναλογία, εἰ τῇ ἰδίᾳ ἑκάστου ἀρχῇ τις ἐπτστήσειεν, ὅτι τοῖς μὲν μετεώροις ἡ ξηρὰ καὶ ὑγρὰ ἀναθυμίασις ὑπόκειται, τοῖς δὲ οὐρανίοις πέμπτη τις οὐσία· τῷ γὰρ ὄντι πολλῆς ἐπιβλέψεως χρεία εἰς τὸ τὰς ἰδικὰς ἑλεῖν ἀρχὰς τῶν πραγμάτων. μάτων. ἴσως δὲ ἀπορήσειέ τις ὅτι, εἰ περὶ τῆς ἀνειδέου καὶ πρώτης ὕλης ἐνταῦθά ἐστιν αὐτῷ ὁ λόγος, πῶς φαμεν ὡς ἐκ τῶν ὑστέρων τῇ φύσει ποιεῖται τὴν διδασκλίαν ; πρώτη γὰρ πάντων ἀρχὴ αὐτή. φημὶ δὲ ἐγὼ ὅτι πρῶιον μὲν ἡ πρωτίστη ὕλη ὡς μὲν σωμάτων τῷ ὄντι ἐστὶ πρώτη ἀρχή, ὡς μέντοι ζῴων ἢ φυτῶν ἢ μετάλλων ἢ τῶν ἐν τοῖς μετεώροις συνισταμένων ἢ τῶν οὐρανίων ἄλλη τίς ἐστιν ἰδικωτέρα ἀρχή. ὅταν οὖν ὡς μετεώρων πρώιην ἀρχὴν ζητῶμεν, οὐ δυνάμεθα λέγειν τὴν ἀνείδεον ὕλην· αὕτη γὰρ οὐδὲν μᾶλλόν ἐστι τῶν μετεώρων ἀρχὴ ἡ πάντων ἀπλῶς τῶν σωμάτων· ἀλλὰ δεῖ ζητεῖν τὴν ἰδίως αὐτοῖς ὑποκειμένην καὶ ὡς μετεώρων πρωτίστην ἀρχήν. ἄλλως τε κἀν διδάσκῃ περὶ τῆς ἀνειδέου ὕλης, οὐδὲν ἧττον κοινοτέρα ἐστὶ συγκεχυμένη ἡ διδασκαλία· συγκεχυμένη μέν, διότι οὐδὲν ἧττον ἡ τῶν οὐρανίων ἀνείδεος ἐστιν ἢ ἡ τῶν ἐν γενέσει, καὶ ταύτῃ οὐδὲν ἴδιον περὶ τῆς ἰδίας ἢ τούτων ἢ ἐκείνων ὕλης εἴρηκεν, ἀλλὰ κοινόν τινα λόγον ἀποδέδωκε περὶ αὐτῶν· τὸ δὲ κοινὸν τοῦτο δηλονότι ὕστερόν ἐστι τῇ φύσει, ἐπειδὴ ἡ φύσις, ὡς εἴπομεν, οὐδὲν τῶν κοινῶν ποιεῖ, ἀλλὰ τὰ καθ’ ἕκαστα ἐξ ὧν συλλέγεται τὸ κοινόν. ἀλλ’ οὐδὲ ὅλως τὴν πρώτην ὕλην ἡ φύσις ποιεῖ. γίνεται μὲν γάρ, ὡς πολλάκις εἶπον, τὰ καθ’ ἕκαστα, τούτων δὲ προσεχὴς ἑκάστου ἡ ὕλη ἣν ἡ δημιουργὸς ἑκάστου φύσις ποιεῖ. τὴν οὖν πρώτην ὕλην οὐδεμία φύσις ποιεῖ· ἐκ τοῦ πρώτου γὰρ παρῆκται, οὐχ ὑπὸ φύσεως. εἰ οὖν ἔγνωσται τῇ φύσει τὰ πρῶτα λεγόμενα γόμενα ἃ ποιεῖ, τὴν δὲ ἀνείδεον ὕλην· ἡ φύσις οὐ ποιεῖ, οὐκ ἄρα περὶ τῆς [*](1 οὐδὲ τῆς πρώτης] τὸ δὲ τῆς πρωτίστης Κ 2 ῥᾴδιον δὲ] ῥάδιον ἄν Κ 3 ὅτιπερ L: ὅτι KMt τί] τοι Κ 4 ἐπεστρωμένον Mt a γινομένη L ὥσπερ Mt: ὡς Κ: ὥσπερ καὶ L (1 καὶ ὅτι KMt: καὶ ὅπερ L: scribe καὶ ὅτιπερ 8 καὶ ἡ ὐγρὰ Κ 10 scribendum ἁπορήσετεν ἄν τις. imsquam enim, nisi fuller, deest ἄν in hac formula praeter 1 18 r 26, ubi omissura in libris addidit t. valet taraen fortasse idem vocula ἴσως hie addita ὅτι (ante εἰ) om. L πρωτίστης Κ 11 ἐνταῦθά ἐστιν αὐτῶ L: ἐστὶν αὐτῶ ἐνταῦθα Κ: ἐνταῦθα αὐτῷ ἐστιν Mt ὡς L: om. Κ: ὅτι Mt 12 πρωτίστη Κ ἡ ἀρχὴ L αὕτη rectius Κ 13 ὅτι (post ἐγὼ) KMt: ὡς L μὲν (ante ἡ) om. L πρωτίστη] πρώτη primitus Κ 15 συντστασταμένων Κ ὅτι ὅτι οῦν et mox ζητοῦμεν Κ 18 αὐτῆς Κ 19 πρωτίστων L 20 ἧττόν ἐστι κοινοτέρα Mt 21 ἢ ἡ Mt: ἤ Κ: ἢ L 22 εἴρïκεν Κ. scatct hie codex huiusmodi erroribus quos omnes atlnotare nefas 24 τῶν κοινῶν οὐδὲν Mt 2(5 μὲν om. L 27 τούτω L προσεχὴς ἑκάστου ἡ Κ: προσεχὴς ἡ ἑκάστου L: ἑκάστου προσεχὴς ἡ Mt 28 τὴν μὲν οὖν Κ 29 ἐγνῶσθαι Κ τὰ om. Κ 30 ἅ ποιεῖ scripsi : πρῶτα (h. e. ݲ ποιεῖ LK: om. Mt ἡ φύσις οὐ ποιεῖ eximacta L ἄρα] ἄρει (sic) Κ) ἀνειδέου διδάσκων ὕλης περὶ τῶν τῇ φύσει πρώτων διδάσκει καὶ γνωριμωτέρων, [*](a 4r) εἰ μὴ ἁπλῶς τῇ καθόλου καὶ περιεκτικῇ τῶν ὅλων φύσει λέγοι τις γνωριμωτέραν εἶναι τὴν ἀνείδεον ὕλην.

Ἐπιστάσεως δὲ ἄξιον, πῶς οὐκ ἐναντία ἐστὶ τὰ ἐνταῦθα λεγόμενα τοῖς ἐν τῷ πρώτῳ τῆς ’ Αποδεικτκῆς. ἐνταῦθα μὲν γὰρ εἰπὼν ὅτι πέφυκε δὲ ἐκ τῶν γνωριμωτέρων ἡμῖν ἡ ὁδὸς καὶ σαφεστέρων ἐπὶ τὰ σαφέστερα τῇ φύσει καὶ γνωριμώτερα, τὰ καθόλου φησὶν ἡμῖν εἶναι γνωριμώτερα, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστα ἀσαφέστερα μὲν ἡμῖν, τῇ δὲ φύσει γνωριμώτερα (διό, φησίν, ἐκ τῶν καθόλου ἐπὶ τὰ καθ᾿ ἕκαστα δεῖ προϊέναι· τὸ γὰρ ὅλον, φησί, κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωριμώτερον, τὸ δὲ καθόλου ὅλον τί ἐστι)· ταῦτα οὖν εἰπὼν ἐνταῦθα, τἀναντία λέγει ἐν τῷ πρώτῳ τῆς ’ Αποδεικτικῆς. τὴν γὰρ τῶν καθόλου γνῶσιν ὑστέραν ἡμῖν φησι παραγίνεσθαι· “λέγω” γάρ φησι “πρὸς ἡμᾶς πρότερα καὶ γνωριμώτερα τὰ ἐγγυτέρω τῆς αἰσθήσεως· ἔστι δὲ πορρωτάτω μὲν τὰ καθόλου μάλιστα, ἐγγύτατα δὲ τὰ καθ’ ἕκαστα.” τὰ οὖν ζητούμενά ἐστι δύο, πῶς ἐνταῦθα μὲν τὰ καθόλου φησὶ γνωριμώτερα τῇ αἰσθήσει, καὶ διὰ τοῦτο δεῖν ἐκ τῶν καθόλου ἀρξαμένους ἐπὶ τὰ καθ’ ἕκαστα προïέναι, ἐν δὲ τῇ ᾿Αποδεικτκῇ ἐγγυτέρω φησὶ τῆς αἰσθήσεως εἶναι τὰ καθ’ ἕκαστα, πορρωτέρω δὲ τὰ καθόλου· καὶ πῶς ἐν μὲν τῇ ’ Αποδεικτικῇ πρῶτά φησιν εἶναι τῇ φύσει τὰ καθόλου, ἐνταῦθα δὲ τὰ καθ’ ἕκαστα τῇ φύσει πρῶτα. εἰ γὰρ καὶ μὴ ἐπὶ λέξεως οὕτως κεῖται, ἀλλ’ οὖν ἕπεται ἐξ ἀνάγκης· εἰ γὰρ σαφέστερα τῇ φύσει τὰ καθ’ ἕκαστα, καὶ πρῶτα δηλονότι. καὶ ἡμεῖς δὲ ἁρτίως ἐλέγομεν ὅτι ὃ ποιεῖ ἡ φύσις, τοῦτο καὶ γινώσκει μάλιστα, ποιεῖ δὲ τὰ καθ’ ἕκαστα. τὸ μὲν οὖν πρῶτον τῶν ἠπορημένων ἤδη σχεδὸν διελυσάμεθα, μεθα, ὅτι καθόλου ἐνταῦθα λέγει οὐ τὸ κυρίως καθόλου, ἀλλὰ τὸ μερικὸν καὶ συγκεχυμένον διὰ τὸ πλείοσιν ἐφαρμόζειν· οὐκ ἐναντία οὖν ταῦτα ἐκείνοις. ἀληθὲς μὲν γὰρ ὅτι τὸ καθ’ ἕκαστα τῇ αἰσθήσει γνωριμώτερον ὅλως γὰρ τοῦ καθόλου ἡ αἴσθησις οὐκ ἀντιλαμράνεται), ἀλλ’ ἐπειδὴ πᾶσα φύσις ἐκ τοῦ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον πρόεισι, διὰ τοῦτο πρότερον συγκεχυμένως καὶ ἀδιαρθρώτως ἐπιβάλλει τῷ καθ’ ἕκαστα ἡ αἴσθησις, διακρίνειν εὐθὺς τοὺς [*](1 διδασκάλων L 2 Xe Κ 4 ἐπιστάσεον (sic) Κ 6 δὲ ἡμῖν ἡ ὁδὸς ἐκ τῶν γνωριμωτέρων καὶ Κ 7 γνωριμωτέρα (sic) t 7. 8 εἶναι γνωριμώτερα om. Κ 8 ἀσαφέστερα L: εἰ σαφέστερα K: σαφέστερα Mt φύσει (ex φθίσει) corr. L τὸ καθόλου δὲ transponit L at of. p. 19,14 λέγει om L 12 ’ Αποδεικτικῆς] memoriter citat Anal. Post. Α 2 p. 72a1 λέγω δὲ πρὸς ἡμᾶς μὲν πρότερα καὶ γνωριμώτερα τὰ ἐγγύτερον τῆς αἰσθήσεως, ἀπλῶς δὲ πρότερα καὶ γρωριμώτερα τὰ πορρώτερον. ἔστι δὲ πορρωτάτω μὲν τὰ καθόλου μάλιστα, ἐγγυτάτω δὲ τὰ καθ’ ἕκαστα. cf. ad p. 10,24 13 ὑμῖν L παραγίνεσθαι Κ: περιγίνεσθαι LMt 16 γνωριμώτερά φησι transpomint Mt 19 μὲν oin. L 19. 20 τῇ φύσει τὰ καθόλου KMt: τὰ καθόλου τῆ φύσει L 20 δὲ om. Κ qui mox ἡ γὰρ (sic) 21 κεῖται om. L 23 ἐλέγομεν p. 14,27 sqq. 24 εἰρη- μένων Mt ἤδη om. Κ 25 ἐνταῦτα (sic) t τὸ καθόλου κυρίως Mt 26 *φαρμόζείν (* littera oblitter.) M: φαρμόζειν t 27 καθέσταστα (sic) t 28 οὐ καταλαμβάνεται Κ φύσις (of. p. 18,23) L: δύναμις φυσικὴ Κ: φυσικὴ φυσικὴ λ marg. M 2) M: φυσικὴ γνῶσις t 29 τέλειον] τε Κ Comment. Arist. XVI. Philop. in Phys. 2)

ἰδικοὺς τοῦ καθ’ ἕ|καστα χαρακτῆρας ἀπὸ τῶν λοιπῶν οὐκ ἐξισχύουσα· [*](a 4v) ὅθεν δι’ αὐτὸ τοῦτο τοῦ καθόλου τὴν τοιαύτην τῆς αἰσθήσεως γνῶσιν προσηγόρευσεν, ἐν δὲ τῇ ’ Αποδεικτικῇ τὸ κυρίως καθόλου λαμβάνει. ὥστε σύμφωνα καὶ οὐκ ἐναντία ταῦτα.

Ἀλλὰ πῶς τὰ καθ’ ἕκαστα καὶ διηρθρωμένα πρῶτα εἶναι τῇ φύσει ἐνταῦθα λέγεται, ἐκεῖ δὲ τὰ καθόλου; φημὶ τοίνυν ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα ζῴων οὐ μόνον ἐν ἑκάστῳ τοῦ ζῴου μέρει φυσική τις ἔστι δύναμις ἡ τὴν τούτου διοίκησιν ἐμπιστευθεῖσα, ἀλλ’ ἔστι τις καὶ ἡ τὸ ὅλον ἐπιτροπεύουσα καὶ μίαν ζωὴν καὶ ἁρμονίαν ἐκ πάντων τῶν μερῶν ἀποτελοῦσα, λοῦσα, εἴπερ ὕλης ἔχει πρὸς τὸ ὅλον τὰ μέρη λόγον, οὕτως ἀνάγκη καὶ ἐν τῷ παντί, ὥσπερ ἐστὶν ἡ ἐν ἑκάστῳ μερικὴ φύσις ἡ δημιουργικὴ τούτου καὶ σωστική, οὕτως ἐξ ἀνάγκης καὶ τὴν εἰς μίαν ὁλότητα τὰ καθ’ ἕκαστον ἁρμόζουσαν εἶναι δεῖ. ἐπεὶ πόθεν αἱ ἐν τοῖς γένεσί τε καὶ τοῖς εἴδεσι κοινότητες, εἰ μὴ ἦν τι τὸ τῆς κοινωνίας ταύτης αἴτιον; οὐ γὰρ ἐκ ταὐτομάτου, οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἡ κοινωνία. οὐκοῦν τὶς καὶ ἡ τούτου φυσικὴ αἰτία, εἰ καὶ μὴ καθ’ αὑτό τι τῶν τοιούτων ὑφέστηκεν, ἀλλ’ ἐν τῇ τῶν καθ’ ἕκαστα συνυφίσταται γενέσει, ὡς καὶ ἡ ἐπὶ ἑκάστου ἀτόμου ὁλότης οὐκ οὖσα τῶν μερῶν χωρὶς τῇ τούτων ἅμα πάντων συνυφίσταται γενέσει. ὥστε κἂν λέγωμεν μηδὲν τῶν ὅλων ἁπλῶς γίνεσθαι, ἀληθές· οὐδὲ γὰρ ὡς ὅλον ἁπλῶς αὐτὸ καθ’ αὑτὸ γίνεται, ἀλλὰ τῇ γενέσει τῶν μερῶν συναναφαίνεται. οὕτως οὖν οὔτε γίνεται καθ’ αὑτὸ τῶν καθόλου τι, καὶ τοῖς ὧν ἐστι καθόλου γινομένοις συναναφαίνεται. ἐπεὶ οὖν ἑκάστη φύσις τοῦτο γινώσκει πρῶτον οὗπερ καί. ἐστιν αἰτία, οὐκοῦν, ὥσπερ ἡ τὸ καθ’ ἕκαστα δημιουργοῦσα τοῦτο καὶ οἶδε πρῶτον κἀκ τοῦδε ὑστέρως ἐπὶ τὰ καθόλου πρόεισιν, οὕτως ἐκ τοῦ ἐναντίου ἡ τῶν καθόλου αἰτία ταῦτά τε γινώσκει πρῶτα καὶ σαφέστερα αὐτῇ ταῦτα τυγχάνει. ἐν μὲν οὖν τῇ Φυσικῇ πραγματείᾳ, ἐπειδὴ σκοπὸς μὴ μόνον ὡς φυσικὰ ἀπλῶς εἰδέναι, ἀλλὰ καὶ ὡς τοιάδε φυσικὰ ζῷα καὶ τοιάδε ζῷα καὶ ὡς τοιάδε μέταλλα, κἀν τοῖς Μετςώροις ὡς βροντὴν ὡς ἀστραπήν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων ὁμοίως, εἰκότως ὑστέραν ἡμῖν τὴν τῶν καθ’ ἕκαστα γίνεσθαί φησι γνῶσιν πρώτην δὲ τὴν τῶν καθολικωτέρων καὶ συγκεχυμένων, καθ’ ὃν ἤδη τρόπον ἔφθημεν εἰπόντες· ἐν δὲ τῇ ᾿Αποδεικτικῇ, ἐπειδὴ περὶ ἐπιστήμης ὁ λόγος ἥτις τῶν καθόλου ἐστὶ γνῶσις, πρῶτα εἶναι τῇ φύσει λέγει τὰ καθόλου [*](7 ἐστι (ante δύναμις) om. L 8 τούτου LK: τοιαύτην Mt διήκησιν Κ 10 ἔχει τὸ ὅλον πρὸς τὰ Κ 12 τὴν om. L 12. 13 καθέκαστα Mt 13 alterum τοῖς om. Κ 14 οὐ LK: οὐδὲ Μt 15 οὐκοῦν ἐστὶ τίς Κ 16 καὶ (post εἰ) om. L 17 ἡ om. superscr. L IS χωρὶς δὲ Κ 19 τῶν ὅλων (seil ὄντων Κ) ἀπλῶς KMt: ἁπλῶς τῶν ὅλων L 20 malim οὐδὲν γὰρ γένεσι Κ 23 ἂν post οὗπερ addit Κ et de oEv barbare inculcate V. ad g 5 r 8, h 6 r 46, l 3 r 48, 8 v 6, O 6 r 43, r 4 v 50 al. οὐκοῦν Mt: οὔκουν Κ: om. L 24 πρῶτον καὶ οἶδε Mt 26 τε om. L πρῶτα L: πρό- τερον Κ: πρῶτον Mt σαφέστερον Κ 27 φύσι (sic) πραγματία Κ μὴ μόνον σκοπὸς Mt 28 καὶ τοιάδε ζῷα om. Κ 21) ἡ ἀστραπὴν f. τῶν ἄλλον (sic; om. πάντων) Κ 30 φησι γίνεσθαι Mt 31 πρῶτον L 32 ἔφημεν L 33 λέγει εἶναι τῇ φύσει Mt)

καὶ γνωριμώτερα, καὶ ὕστερα ἡμῖν ταῦτα παραγίνεσθαι, τὴν αἰτίαν δηλονότι [*](a 4v) τῶν καθόλου φύσιν ἐκεῖσε λέγων. ὥστε σύμφωνα ταῦτα, οὐκ ἐναντία.

Πέφυκε δὲ ἐκ τῶν γνωριμωτέρων ἡμῖν ἡ ὁδὸς καὶ σαφεστέρων ἐπὶ τὰ σαφέστερα τῇ φύσει καὶ γνωριμώτερα. ἐκ τῶν ἡμῖν <μὲν> σαφεστέρων ἀρξάμενοι, φησί, τῇ δὲ φύσει ἀσαφεστέρων, τελευτῶμεν ἐπὶ τὰ ἡμῖν μὲν ἀσαφῆ, τῇ δὲ φύσει σαφῆ. ἐπεὶ οὖν, φησίν, ἡ ὁδὸς ἡ ἐπὶ γνῶσιν τῶν πραγμάτων καθόλου οὕτως πέφυκεν, ἀνάγκη καὶ νῦν ἡμᾶς τὴν τῶν φυσικῶν γνῶσιν ἑλεῖν βουλομένους τούτῳ τῷ τρόπῳ τῆς διδασκαλίας χρήσασθαι.

p. 184a22 Ὕστερον δὲ ἐκ τούτων γίνεται γνώριμα τὰ στοιχεῖα καὶ αἱ ἀρχαὶ διαιροῦσι ταῦτα.

Τὰ γὰρ κοινότερα καὶ συγκεχυμένα διαιροῦντες καταντῶμεν εἰς τὰ ἰδικώτερά τε διηρθρωμένα. τὸ γὰρ ὅλον κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωριμώτερον, τὸ δὲ καθόλου ὅλον τί ἐστι· πολλὰ γὰρ περιλαμβάνει βάωει ὡς μέρη. ὥσπερ γὰρ ἐν ἰοῖς αἰσθητοῖς, εἰ προσίοι τι ζῷον, θᾶττον ἡ ὄψις ὅλου τοῦ σώματος ἀντιλαμβάνεται ἢ κεφαλῆς τε καὶ χειρός (ὃθεν τάχιον ἄν εἴποι. ὅτι ζῷον τὸ προσιὸν ἡ ὅτι ἄνθρωπος), οὕτως ἐν τοῖς ὑπὸ λόγου θεωρουμένοις τὰ καθόλου τε καὶ κοινὰ σαφέστερα ἡμῖν ἐστι τῶν προσεχῶν τε καὶ κοινῶν. καὶ γὰρ ἔχει τινὰ ἀναλογίαν τὸ καθόλου πρὸς τὸ ὅλον· ὅνπερ γὰρ τρόπον τὸ ὅλον περιεκτικὸν τῶν οἰκείων ὑπάρχει μερῶν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸ καθόλου περιεκτικόν ἐστι τῶν μερικῶν. διενηνόχασι δὲ ἀλλήλων ὅτι τὸ μὲν καθόλου μεταδίδωσι τοῦ οἰκείου ὀνόματος τοῖς ὑφ’ ἑαυτὸ τεταγμένοις, τὸ μέντοι ὅλον οὐ πάντως· οὐ γὰρ ὁ δάκτυλος χεὶρ καλεῖται, οὐδὲ ὁ ὄνυξ δάκτυλος. ἐπεὶ οὖν ὡς τὸ ὅλον τῇ αἰσθήσει γνωριμώτερον ριμώτερον οὕτω τὸ καθόλου τῷ λόγῳ, ἐκ τῶν δὲ σαφεστέρων ἄρχεσθαι δεῖ καὶ γνωριμωτέρων, ἐκ τούτων κἀνταῦθα τῆς διδασκαλίας ἀρκτέον. οὕτω γοῦν οἱ ῥήτορες ποιοῦσι περὶ τῶν κοινῶν κεφαλαίων πρῶτον, εἶθ’ οὕτως περὶ τῶν ἰδίων εἴδους ἑκάστου διδάσκοντες. οὕτω καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς Ἀναλυτικοῖς τὸν περὶ τοῦ ἁπλῶς συλλογισμοῦ προτάττει λόγον τοῦ διαλεκτικοῦ καὶ ἀποδεικτικοῦ καὶ σοφιστικοῦ· ῥᾷον γὰρ ἀπὸ τῶν κοινῶν τὰ ἲκια καοπτευομεν.

[*](2 ἐκεῖσε LK: ἐκεῖ ὁ M: ἐκεῖ t 3. 4 Πέφυκε—γνωριμώτερα ora. Κ 3 τῶν ἡμῖν γρωριμωτέρων (om. ἡ ὁδὸς) M 5 μὲν addidi 6 μὲν Κ: om. LMt ἐπὶ τὴν γνῶσιν Κ 10 lemma om. Κ γνωριμώτερα M 10. 11 δὲ γνώριμα ἐκ τούτων γίνονται αἱ ἀρχαὶ, καὶ τὰ στοιχεῖα transponit t 12. 15 Td γὰρ κοινότερα—ὡς μέρη om. Κ 15 ὡς μέρη τὸ καθόλου Aristoteles 16 ὅλον Κ χειρὸς ita scriptum in M ut proclivi errore legas χειρὸς quod dedit t 17 fort. εἴποις vel εἴποι τις ὅτι (post ἡ) om. Κ τοῖς ὑπὸ] τύπω (sic) Κ 18 ἐστι] ἐπὶ Κ 19 ἔχει] in M visiis est sibi legere ἀεί t 20 ὑπάρχει τῶν οἰκείων Κ 20. 21 καὶ τὸν αὐτὸν Κ ubi mox ἐστι ex ἐπὶ corr. 24 ὄνιξ t 25 ἐκ τῶν δὲ L: ἐκ δὲ τῶν KMt at cf. p. 13,12 27 olL: καὶ Κ: om. Alt: καὶ οἱ (sed δὲ pro γοῦν) Tliemist. p. 106,28 quern paucis immutatis describit IMiilopomis 21) συλλογισμὸν L)

p. 184a26 Πέπονθε δὲ ταὐτὸ τοῦτο τρόπον τινὰ καὶ τὰ [*](a 4v) πρὸς λόγον· ὅλον γάρ τι ἀδιορίστως σημαίνει.

Τὸ μὲν γὰρ ὄνομα ὁλοσχερῶς καὶ συγκεχυμένως τὴν οὐσίαν σημαίνει τοῦ πράγματος, οἷον τὸ ἄνθρωπος τὸ ζῷον τὸ κύκλος· ὁ μέντοι λόγος, τουτέστιν ὁ ὁρισμός, ἀνειλιγμένως ἕκαστον τῶν ὑπαρχόντων τῷ πράγματι σημαίνει, καὶ οἷον διαιρεῖ αὐτὸ εἰς τὰ οἰκεῖα μέρη. ὅταν γὰρ εἴπω ‘ἄνθρωπος’, ὁλικήν τινα καὶ συγκεχυμένην εἴρηκα φωlνὴν πολλὰ ἐν αὑτῇ περιλαμβάνουσαν [*](a 5r) πράγματα, ὁ μέντοι ὁρισμὸς ἐοικὼς τῇ εἰς τὰ μόρια διαιρέσει· ζῷον γάρ, φησί, λογικὸν θνητὸν τὴν ὑποκειμένην ἡμῖν οὐσίαν ἀσυγχύτως ἐσήμανε. καλῶς δὲ τὸ τρόπον τινὰ προσέθηκε, διότι οὐχ ὥσπερ τὸ ὅλον αὐτὸ διαιρεῖται εἰς τὰ μέρη, οὕτω δὴ καὶ τὸ ὄνομά ἐστι τὸ ὑπὸ τοῦ ὁρισμοῦ διαιρούμενον, ἀλλὰ τὸ ὑπὸ τοῦ ὀνόματος σημαινόμενον διαιρεῖ ὁ ὁρισμός, καὶ οὐχ οἷόν περ τρόπον τὸ καθ’ ἕκαστα μέρος τυγχάνει τοῦ καθόλου, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἕκαστον τῶν δηλουμένων ὑπὸ τοῦ ὁρισμοῦ μέρος τυγχάνει τοῦ ὀνόματος. οὐ γὰρ ἡ αݲνݲ μὲν εἰ τύχοι συλλαβὴ τοῦ ἀνθρώπου δηλοῖ τὸ ζῷον, ἄλλη δὲ τὸ λογικόν, εἰ μὴ ἄρα κατὰ τὸ σημαινόμενον· τοὐ γὰρ σημαινομένου ὑπὸ τοῦ ὀνόματος μέρη ἐστὶ τὰ μέρη τοῦ ὁρισμοῦ, νῦν δὲ περὶ τῆς φωνῆς αὐτῆς ὁ λόγος, τοῦ μέντοι καθόλου, οἷον τοῦ ζῴου, τὰ καθ’ ἕκαστον ζῷα μέρη ἐστίν.

p. 184b15 Ἀνάγκη δ’ ἤτοι μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἡ πλείους.

᾿Εντεῦθεν εἰσβάλλει εἰς τὸν περὶ τῶν ἀρχῶν λόγον. ὅπερ δὲ εἴωθε ποιεῖν ἀεί, τοῦτο καὶ νῦν ποιεῖ· πρότερον τὰς τῶν παλαιοτέρων ψευδεῖς διελέγχει δόξας. λαμβάνει δὲ τὰς τῶν παλαιοτέρων δόξας ἐκ διαιρέσεως ἐπιστημονικῆς τε ἅμα καὶ ἐναργοῦς, ἐπιστημονικῆς μὲν ὅτι κατ’ ἀντίφασιν αἱ γὰρ ἐπιστημονικαὶ διαιρέσεις κατ’ ἀντίφασίν εἰσιν, ἐπιστημονικαὶ δὲ διότι ἄφυκτοι· οὐδὲν γὰρ ἐκπέφευγε τὴν ἀντίφασιν), ἐναργοῦς δὲ διότι ἐκ [*](1 lemma om. Κ ταὐτὸ τοῦτο om. L 2 ἀδιορίστως LM: καὶ ἀδιόριστον t: vel hoc vel καὶ ἀδιορίστως Aristotelis libri o γὰρ om. Κ at cf. Themist. p. 107 14 4 τό ἄνον τὸ ζῶον ὁ κύκλος L 5 ἀνειλιγμένως t: ἀνειλεγμένως M: ἀνειλιγμένος L: ἀνειλεγμένος Κ 7 αὑτῇ scripsi: αὐτὴ LK: ἑαυτῇ Mt 8 ἔοικεν Thcmistius 10 τινὰ] τινεὶ Κ. huiusinodi errores (cf. ad p. 16,30. 17,8) raro hine adnotabo 11 τὸ (post ἐστι) oblitteratum M: καὶ t 12 σημαινόμενον KMt: δηλούμενον L 13 οἷόν περ L: ὅνπερ KMt 14. 15 τὸν αὐτὸν — τυγχάνει τοῦ Κ: oin. LJIt 15 post ὀνόματος intcrpolat μέρη ἐστὶ τὰ μέρη xo-i ὁρισμοῦ t ἡ (post γὰρ) corr. ex ὁ, ut videtur, L αݲνݲ μὲν Κ: αݲνݲ L: ἁ μὲν Mt τύχη L 17 τοῦ γὰρ σημαινομένου LK: τοῦτο γὰρ σημαινομένως (compend.) M: τοῦτο γὰρ σημαίνεται t 17. 18 μέρη ἐστὶ — ὁρισμοῦ om. hic t cf. ad v. 15 ἐστὶ KM: εἰσὶ L 18. 19 otov xou om. Mt 20 lemma om. Κ 21 εἴωθεν t 22 ψευδεῖς L: ψευδεῖς περὶ τῶν ἀρχῶν Κ: περὶ τῶν ἀρχῶν ψευδεῖς Mt 21) δὲ τἀς] δὲ τὰ (sic) Κ 26 οὐδὰν γὰρ, ut videtur, Κ)

τῶν πᾶσι γνωρίμων· γνώριμον γὰρ πᾶσι τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος. ἀνάγκη [*](a 5r) γάρ, φησίν, τὰς ἀρχὰς ἢ μίαν εἶναι ἢ πλείους· εἰ δὲ καὶ μὴ αὐτόθεν ἀντί- φασίς ἐστι τὸ τοιοῦτον, ἀλλ’ οὖν ἰσοδυναμεῖ τῇ ἀντιφάσει· τὸ γὰρ οὐχ ἓν ἐξ ἀνάγκης πλείονά ἐστιν. ἀνάγκη οὖν, φησί, τὴν ἀρχὴν ἢ μίαν εἶναι ἢ πλείους· καὶ εἰ μίαν ἢ ἀκίνητον ἢ κινουμένην, εἰ δὲ πλείους ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους. καὶ αὐτὸς μὲν μέχρι τῶν ἐνταῦθα προήγαγε τὴν διαίρεσιν. ἐπειδὴ δὲ φαίνεται ἐν τοῖς ἑξῆς καὶ ἕτερα μόρια προστιθεὶς τῇ διαιρέσει, εὔλογον ἡμᾶς ἐξ ἀρχῆς τελείαν τὴν διαίρεσιν παραδοῦναι. ἀνάγκη οὖν τὰς ἀρχὰς ἢ μίαν εἶναι ἢ πλείους, καὶ εἰ μίαν ἢ ἀκίνητον ἢ κινουμένην, καὶ εἰ κινουμένην ἡ πεπερασμένην ἢ ἄπειρον, καὶ αὖ εἰ ἀκίνητον ἢ πεπερασμένην ἢ ἄπειρον, καὶ εἰ πλείους ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους, καὶ εἰ πεπερασμένας ἢ κινουμένας ἢ ἀκινήτους , καὶ εἰ ἀπείρους ἢ κινουμένας ἢ ἀκινήτους. καὶ ἡ μὲν διαίρεσις τῶν ἀρχῶν αὕτη, εἰ δέ τις ζητοίη τί δήποτε τὴν μίαν μὲν ἀρχὴν εὐθὺς εἰς τὸ ἀκίνητον καὶ κινούμενον διείλομεν, εἶτα εἰς τὸ πεπερασμένον καὶ ἄπειρον, τὰς δὲ πλείους πρῶτον εἰς τὸ ἄπειρον καὶ πεπερασμένον, εἶτα εἰς τὸ κινούμενον καὶ ἀκίνητον, ἐροῦμεν ὅτι δυνατὸν μὲν ἦν καὶ τῷ αὐτῷ τρόπῳ τῆς διαιρέσεως ἀμφότερα τὰ μόρια διελεῖν, πλὴν ἐπειδὴ τῷ μὲν ἑνὶ οἰκειοτέρα μᾶλλον ἡ κίνησις ἢ τὸ ἄπειρον, τῷ δὲ πλήθει τὸ ἄπειρον μᾶλλον ἤπερ ἡ κίνησις, διὰ τοῦτο τὴν μὲν μίαν ἀρχὴν εὐθὺς εἰς τὸ κινούμενον καὶ ἀκίνητον διείλομεν, τὰς δὲ πλείους εἰς τὸ πεπερασμένον καὶ ἄπειρον.

Μίαν μὲν οὖν ἀρχὴν εἶναι καὶ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένην ἐδόξασε Παρμενίδης καὶ Ξεωοφάνης· δῆλον δέ που πάντως ὅτι οὐ περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἦν τούτοις ὁ λόγος· ὡς γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς Μετὰ τὰ φυσικὰ εἶπεν, οὐχ οὕτω καὶ τῶν μαινομένων χειρόνως διέκειντο οἱ ἄνδρες οὗτοι, ὡς νομίζειν τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ μὴ εἶναι διάφορον· καὶ ἐξ αὐτῆς δὲ τῆς ’ Αρισοτελικῆς ῥήσεως πρόδηλον ὡς οὐ φυσικοὶ οἱ ἄνδρες οὖτοι. εἰπὼν καὶ εἰ μίαν, ἢ ἀκίνητον, ὥσπερ Παρμενίδης καὶ Μέλισσος, ἐπήγαγεν ἢ κινουμένην, ὥσπερ οἱ φυσικοί, ὡς δὴ μὴ φυσικῶν ὄντων τῶν περὶ Παρμενίδην. ἔτι δὲ δῆλον ὅτι οὐ περὶ τῶν [*](1. 2 ἀνάγκη — πλείους om. Κ 2 ἢ (ante μίαν) om. L 4 ἐστιν] εἶναι L οὖν] γὰρ Κ qui paulo post τἀς ἀρχὰς (ut v. 2 et 9) ἢ (post ἀρχὴν) om. L 5 ἢ ἀκίνητον κτλ.] cf. Aristoteles 6 πεπερασμένους Κ 7 τὴν διαίρεσιν LMt: τὸν λόγον Κ ἐν LK: καὶ ἐν Mt ἕξοις Κ 8 τῇ διαιρέσει om. L 9 καὶ (autc εἰ μίαν) om. L 9. 10 post ἢ ἀκίνητον addit εἶναι L 10 καὶ εἰ κινουμένην ἢ πεπερασμένην ἡ ἄπειρον om. M: καὶ εἰ ἀκίνητον ἢ πεπ. ἢ ἄπειρον Μ 2 (marg.) et t 11 αὖ εἰ ἀκίνητον εἰ ἀκινητον (ex ἀεικίνητον) coir. L 2: εἰ κινουμένην Mt 12 ἀπείρους] ἀπείρας t ἀκινήτους LK: ἀεικινήτους Mt 12. 13 καὶ εἰ ἀπείρους ἢ κινουμένας ἡ ἀκινήτους om. Κ 14 ζητεῖ K τὴν om. add. L 2 μὲν K: om. Lilt 14. 15 τὸ κινούμενον καὶ ἀκίνητον (ut V. 16 et 20 Κ 15 δὲ om. add. L 2 18 μᾶλλον (post οἰκειοτέρα) om. Mt 22 πεπειραμένην L 24 τούτοις] αὐτοῖς Κ 25 Μετὰ τὰ φυσικὰ] immo Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς Α 8 p. 325a18 . . . ἐπὶ δὲ τῶν πραγμάτων μανία παραπλήσιον εἶναι τὸ δοξά- ζειν οὕτως· οὐδένα γὰρ τῶν μαινομένων ἐξεστάναι τοσοῦτον ὥστε τὸ πῦρ ἓν εἶναι δοκεῖν καὶ τὸν κρύσταλλον κτλ. 26 διάφορα Κ 28 ἤτοι ἀκίνητον ὥς φησι Aristoteles 30 μὴ om. addit post φυσικῶν L2)

φυσικῶν ἔλεγον ἐξ ὧν καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῷ Περὶ γενέσεως φησι [*](a 5r) καὶ οἱ αὐτοῦ ὑπομνημαισταί, ὅτι ὁ Παρμενίδης ἐν τοῖς πρὸς δόξαν πῦρ καὶ γῆν ἔλεγεν εἶναι τὴν ἀρχὴν τῶν πάντων, ἐν δὲ τοῖς πρὸς ἀλήθειαν ἓν εἶναι τὸ πᾶν καὶ πεπερασμένον καὶ ἀκίνητον. οὐ νομιστέον δὲ ὅτι ἐν τοῖς πρὸς δόξαν οὐ τὰ αὐτῷ δοκοῦντα ἔλεγεν, ἀλλὰ τὰ τοῖς πολλοῖς, ἐν δὲ τοῖς πρὸς ἀλήθειαν τὰ αὐτῷ δοκοῦντα καὶ γὰρ καὶ ἐν τοῖς πρὸς δόξαν τὰ αὐτῷ δοκοῦντα ἔγραφεν), ἀλλ’ ἐπειδὴ περὶ τῶν νοητῶν ἦν αὐτῷ ἐν τοῖς πρὸς ἀλήθειαν ὁ λόγος, ταῦτα δὲ ὄντως ὄντα ἔλεγε καὶ ἀληθῶς ὄντα, διὰ τοῦτο οὕτως ἐπέγραψε τὸ βιβλίον. ἐν δὲ τοῖς πρὸς δόξαν περὶ τῶν αἰσθητῶν ὁ λόγος, ἅπερ καὶ ὁ Τίμαιος δοξαστὰ προσηγόρευσε· τὰ μὲν γὰρ ἀεὶ ὄντα νοήσει φησὶ μετὰ λόγου περιληπτά, τὰ δὲ αἰσθητά , ἅπερ γινόμενα καὶ ἀπολλύμενα καλεῖ, δόξῃ φησὶ μετ’ αἰσθήσεως ἀλόγου δοξαστά. ὥστε περὶ τῶ(ν νοητῶν ἔλεγε τὸ ἓν εἶναι αὐτὰ καὶ ἀκίνητα καὶ πεπερασμένα· ἐπειδὴ γὰρ τὰ νοητὰ πρὸς τῷ ἑνὶ μᾶλλόν εἰσιν ὡς ἐγγυτέρω ὄντα τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς, διὰ τοῦτο ἓν ἐκείνας ἐκάλεσε. μίαν μὲν οὖν καὶ πεπερασμένην καὶ ἀκίνητον Παρμενίδης ἔλεγε καὶ Ξενοφάνης, μίαν δὲ καὶ ἀκίνητον καὶ ἄπειρον] ὁ Μέλισσος περὶ τῶν αὐτῶν καὶ αὐτός, ὡς ἤδη εἶπον, διαλεγόμνος· πλὴν ὅτι οὗτος μὲν ἄπειρον ἔλεγε τὸ ἕν, οἱ δὲ περὶ Παρμενίδην πεπερασμένον, τοῦτο δὲ διὰ τὸ ἐκείνους μὲν εἰς τὴν ὁριστικὴν καὶ εἰδοποιὸν ποιὸν τῶν νοητῶν δύναμιν ἀπιδεῖν, τοῦτον δὲ εἰς τὴν ἀπειρίαν τῆς δυνάμεως. καλῶς δὲ ὅσοι ἓν τὸ ὃν εἰρήκασιν εὐθὺς καὶ ἀκίνητον ἐδόξασαν· εἰ γὰρ ἐκινεῖτο, οὐκέτι ἓν ἂν ἦν· ἦν γὰρ καὶ αὐτὴ ἡ κίνησις καὶ τόπος τις ἢ χρόνος ἤ τι τοιοῦτον, ἐν ᾧ ἡ κίνησις. ἰστέον δὲ ὅτι ἓν τὸ πᾶν λέγοντες οὗτοι οὐ περὶ τῶν ἀρχῶν ἐποιοῦντο τὸν λόγον· εἰ γὰρ μίαν ἔλεγον εἶναι τὴν ἀρχὴν τῶν ὄντων, οὐκέτι ἠδύναντο λέγειν ἓν τὸ ὃν εἶναι· οὔσης γὰρ τῆς ἀρχῆς ἀνάγκη εἶναι καὶ τὸ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς. ταῦτα γὰρ τῶν πρός τί εἰσιν· ἡ γὰρ ἀρχὴ τινῶν ἐστιν ἀρχή. ὥστε οὐ περὶ | τῶν ἀρχῶν τούτοις [*](a 5v) ὁ λόγος, ἀλλὰ περὶ τῶν ὄντων ἁπλῶς. ἀλλ’ εἰ μὴ περὶ τῶν ἀρχῶν τούτοις ὁ λόγος, τί δήποτε ὁ Ἀριστοτέλης ἐλέγχει τοὺς ἄνδρας τούτους ὡς κακῶς μίαν τὴν ἀρχὴν ὑποτιθεμένους; λέγω οὖν ὅτι, εἰ καὶ μὴ περὶ τῶν ἀρχῶν ἔλεγον, ἀλλ’ οὗν ὁ Ἀριστοτέλης ὡς εἰ καί τις ὑπετίθετο μίαν εἶναι τὴν τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἀρχήν, οὕτως ἐλέγχει τὸν λόγον ἀνασκευάσαι τὸ τοιοῦτον δόγμα βουλόμενος.

[*](1 καὶ αὐτὸς Κ: ὡς καὶ αὐτὸς LMt ὁ om. LK xdi LK: τῇ Mt Περὶ γενέσεως 1. c. p. 325a2 sqq. 2 αὐτοῦ ὐ . . . . τιστικοι L Παρμενίδης] cf. Zeller I 4 p. 520 n. 1. 2,531 sqq. ἐν τοῖς] ἐν tw L 5 αὐτῷ (ex αὐτὰ) corr. L: fort. αὐτῷ hie et bis in proximo sequentibus τὰ ἀλλὰ) Κ: om. LMt 6 καὶ (post γὰρ) om. K 8.9 δὲ ὄντως ὄντα—οὕτως K: δεόντως LMt 10 Τίμαιος Platonis p. Α 11 καὶ γινόμενα καὶ Κ 12 ἀπολλύμενα LK: ἀπολελυμένα Mt 14 ἐγγύτερα Κ 15 ἐκείνας ἐκάλεσε KM: ἐκεῖνα συνεκάλεσε L : ἐκεῖνα ἐκάλεσε t 15. 1(1 πεπετρωμένην primitus L 17 ἄπειρον indiixi 18 μὲν om. L 19. 20 αἰδοποιητικὴν (sic) δύναμιν (om. τῶν νοητῶν) Κ qui paulo post τούτους δὲ 21 ὅσοι] ὡσεὶ ct mox εἰρηκότες Κ 22 αὕτη L 25 λύειν sibi legere visus in M dedit t 26 τἄ ἀπό Κ 28 μὴ (ex μὲν) corr. L γ΄ 30 λε Κ 31 μίαν ὑπετίθετο Κ 32 τὴν om. L)

Μίαν μὲν τὴν ἀρχὴν ἔλεγον καὶ ἀκίνητον οἱ εἰρημένοι, τῶν δὲ μίαν καὶ [*](a 5v) κινουμένην λεγόντων οἱ μὲν πεπερασμένην ἔλεγον, οἱ δὲ ἄπειρον. μίαν μὲν καὶ κινουμένην καὶ. πεπερασμένην ἔλεγεν Ἵππασος Ἡράκλειτος Θαλῆς Ἵππων ὁ ἐπικληθεὶς ἄθεος. Ἡράκλειτος μὲν καὶ Ἵππασος τὸ πῦρ ἔλεγον ἀρχὴν τῶν ὄντων εἶναι διὰ τὸ λεπτομερέστερον αὐτὸ εἶναι τῶν ἄλλων καὶ εὔπλαστον οὐ γὰρ δὴ νομιστέον διὰ τὸ εἵδους λόγον αὐτὸ ἔχειν πρὸς τὰ ἄλλα ὡς περιεκτικὸν τῶν ἄλλων· νῦν γὰρ περὶ τῆς ὑλικῆς ἀρχῆς ὁ λόγος), Θαλῆς δὲ καὶ Ἵππων τὸ ὕδωρ διὰ τὸ γόνιμον, καὶ ὅτι τὴν γονὴν ὑγρὰν ἑώρων, καὶ τὰ σπέρματα δὲ εἰ καὶ ξηρά εἰσιν, ἀλλ’ οὖν οὐ φύει μὴ ὑγρανθέντα τε καὶ ἤδη λοιπὸν διαρρέοντα. μίαν δὲ καὶ κινουμένην καὶ ἄπειρον ὑπετίθεντο οἵ τε τὸν ἀέρα ὑποτιθέμενοι καὶ οἱ τὸ μεταξὺ ἢ ἀέρος καὶ ὕδατος, ἢ πυρὸς καὶ ἀέρος. Διογενὴς μὲν οὖν ὁ Ἀπολλωνιάτης καὶ Ἀναξιμένης τὸν ἀέρα ὑπέθεντο ἀρχὴν εἶναι διά τε τὸ εὔπλαστον καὶ ὡς ἐν σώμασιν ἀσώματον καὶ ἀνεπαίσθητον μᾶλλον. Ἀναξίμανδρος δὲ τὸ μεταξὺ ἢ ἀέρος καὶ ὕδατος, ἢ πυρὸς καὶ ἀέρος· ἐπεὶ γὰρ ἐν τῇ μεταβολῇ τῇ ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα οὐκ ἀμέσως γίνεται ἡ μετάβασις, ἀλλ’ οἷον ἐξατμίζεται πρότερον τὸ ὕδωρ, εἶτα ἡ ἀτμὶς ἔτι λεπτυνθεῖσα ἐξαεροῦται, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ ἀέρος εἰς τὸ πῦρ μεταβολῆς, τὸ μεταξὺ τοῦτο ἔλεγεν εἶναι τὴν ἀρχήν, ὅπερ ἀέρος μὲν εἶναι πυκνότερον, ὕδατος δὲ μανότερον, ἢ πυρὸς μὲν πυκνότερον, ἀέρος δὲ μανότερον. νότερον. οὗτος δὲ τῶν μὲν ἄλλων μᾶλλον κατώρθου, διότι μὴ ἕν τι τῶν στοιχείων τὴν ὕλην ἔλεγεν, ἀλλ’ ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα· ἔπταιε δέ, διότι εἰδοπεποιημένον ὑπετίθετο ἀέρος μὲν λέγων πυκνότερον, ὕδατος δὲ μανότερον. οὗτοι δὲ καὶ ἄπειρον ἔλεγον εἶναι τὸν ἀέρα ἢ τὸ μεταξύ, ἐπειδὴ ὑπενόησαν ὡς εἰ γίνοιτο μὲν ἀεὶ ἐξ αὐτῶν τὰ γινόμενα, μὴ εἴη δὲ ἄπειρα, ἐπιλιπεῖν τὴν γένεσιν ἀνάγκη· οὐ προσέσχον γὰρ τῇ ἀνταποδόσει καὶ τῇ εἰς ἄλληλα τῶν πραγμάτων μεταβολῇ. οἱ μὲν οὖν μίαν τὴν ἀρχὴν ὑποθέμενοι οὗτοι καὶ τοσοῦτοί εἰσιν, οὐδεὶς δὲ τῶν μίαν ὑποθεμένων μόνην τὴν γῆν ὑπέθετο εἶναι ἀρχὴν, διὰ τὸ δυσκίνητον αὐτῆς καὶ δυσμετάβλητον.

Τῶν δὲ πολλὰς ὑποθεμένων τὰς ἀρχὰς οἱ μὲν ἀπείρους ὑπέθεντο, οἱ δὲ πεπερασμένας, καὶ τούτων ἀμφοτέρων οἱ μὲν ἀκινήτους, οἱ δὲ κινουμένας· πλείους μὲν καὶ πεπερασμένας καὶ ἀκινήτους ὁ Τίμαιος ὑπετίθετο, θεὸν [*](1 fort. μὲν οὖν καὶ (post μίαν) om. L 3 Ἵππασος κτλ.] cf. Theophrast. Phys. Opin. fr. 1 Diels (Doxogr. p. 475) ap. Simplic. p. 23,21 sqq. 3 et 7 θαλλῆς (sic) L: θαλλὴ τ θαλλὴς V. 7) M : θάλης Κ: θαλῆς t 5 αὐτὸ L et (αὐ scriptum) M : αὐτὴν Κ: αὑτὸν t ὁ T) λόγον αὐτὸ αὐτ Κ) LK: αὐτὸ λόγον Mt 7 ἀρχῆς Κ: om. LMt 9 εἰσιν] ἐστὶ Κ φύη primitus Κ qui mox ὑγραθἐντα 12 aute Διογενὴς iterat (ex v. 15) ἐπεὶ γὰρ ἐν τῇ μεταβολῆ L ὑπετίθετο L 17 malim ὁμοίως δὲ καὶ τῆς om. LK IS μὲν εἶναι LK: μέν dsTtJlt 19. 20 et 22 μανώτερον ter LK 20 post ἄλλων adilit πάπων L κατόρθου Κ 21 ὕλην] ὅλην L 22 πυκνότερον λέγων Mt 23 δὲ (post οὗτοι) om. Κ εἶναι ἔλεγον et mox ὑπεννόησαν Κ 26 οἱ] εἰ Κ 28 αὐτοῦ L 29 ὑπετίθεντο L 30 πεπειρασμένας L 31 πλείους μὲν οὖν καὶ Κ 31. p. 24, 1 ὁ τίμιος —κινουμένας om. Κ Τίμαιος Platouis p. 26 sqq. cf. Alexander ap. Simplic. p. 2(5,13. Diels Doxograph. p. 287 sq. 31. p. 24,4 θεὸν—ὑπετίθετο om. L)

ἰδέαν καὶ ὕλην, πλείους δὲ καὶ πεπερασμένας καὶ κινουμένας ὅ τε Ἑμπεδοκλῆς [*](a 5v) τὰ τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, καὶ ὁ Ἱπποκράτης ὁ ἰατρὸς ὁμοίως τὰ τέσσαρα στοιχεῖα. ὁ δὲ Ἐμπεδοκλῆς δύο τοὺς κόσμους εἶναι ὑπετίθετο, τόν τε ἐκ τεσσάρων στοιχείων τὸν αἰσθητὸν καὶ τὸν σφαῖρον, τουτέστι τὸν νοητόν ὃν σφαῖρον ἐκάλει διὰ τὸ πρὸς ἑαυτὸν ἐπεστράφθαι καὶ πρὸς τῷ ἑνὶ εἶναι μᾶλλον), οὓς καὶ μεταβάλλειν ἔλεγεν εἰς ἀλλήλους · ἐπικρατούσης μὲν γὰρ τῆς φιλίας μεταβάλλειν τὰ στοιχεῖα εἰς τὸν σφαῖρον, ἐπικρατοῦντος δὲ τοῦ νείκους τὸν σφαῖρον εἰς τὰ στοιχεῖα μεταβάλλειν· οὐ τοῦτο λέγων ὅτι οἱ κόσμοι εἰς ἀλλήλους μεταβάλλουσιν, λουσιν, ἀλλὰ τὴν τῆς ψυχῆς τῆς ἡμετέρας εἰς τοὺς κόσμους τούτους σημαὶνων μεταβολήν. ἐπειδὴ γὰρ ἔστιν ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ καὶ ἑτεροποιὸς καὶ ταὐτοποιὸς δύναμις, ὅταν μὲν κατὰ τὴν ταὐτοποιὸν δύναμιν ἐνεργήσῃ, ὃν “ ταὐτοῦ κύκλον” ὁ Πλατῶν ἐκάλεσε, πρὸς τοῖς νοητοῖς γίνεται μᾶλλον ταύτην δὲ τὴν δύναμιν φιλίαν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκάλεσεν, ὅτι ἡ φιλία ἑνοποιός ἐστιν), ὅταν δὲ κατὰ τὴν ἑτεροποιὸν δύναμιν ἐνεργήσῃ, ἣν Πλατῶν μὲν “θατέρου κύκλον” ἐκάλεσεν, Ἐμπεδοκλῆς δὲ νεῖκος, πρὸς τοῖς αἰσθητοῖς γίνεται. τὴν οὖν μεταβολὴν τῆς ψυχῆς κατὰ τὸν αἰσθητόν τε καὶ νοητὸν κόσμον μεταβολὴν τῶν κόσμων ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκάλεσεν, ὅθεν καὶ τὸ πολυθρύλητον ἐκεῖνο περὶ ψυχῆς ἔφη·

ὡς καὶ ἐγὼ δεῦρ’ εἰμὶ φυγὰς θεόθεν καὶ ἀλήτης νείκεï μαινομένῳ πίσυνος, τουτέστι πεπεισμένος τῇ ἑτεροποιῷ τῆς ψυχῆς δυνάμει.

Πλείους δὲ καὶ ἀπείρους καὶ κινουμένας ἔλεγον Ἀναξαγόρας Δημόκριτος Ἐπίκουρος Λεύκιππος. Ἀναξαγόρας· μὲν τὰς ὁμοιομερείας ἀρχὰς τῶν ὄντων ὑπετίθετο, ὁμοιομέρεια δέ ἐστιν ἧς τὸ μέρος τῷ ὅλῳ ὅμοιον. ὑπάρχειν οὖν ἐν ἀλλήλαις τὰς ὁμοιομερείας, οἷον ἐν τῷ ξύλῳ ὁμοιομερεῖ ὄντι ὑπάρχειν καὶ σάρκα καὶ ὀστοῦν καὶ ὕδωρ καὶ πῦρ καὶ χρυσὸν καὶ πάντα ἁπλῶς, καὶ ἐν ἑκάστῳ καὶ τῷ τυχόντι ἀπείρους ἐνυπάρχειν ὁμοιομερείας. τοῦτο δὲ ὑπετίθετο, διότι ἑώρα πάντα ἐξ ἀλλήλων γινόμενα, εἰ καὶ μὴ κατὰ πρώτην γένεσιν, ἀλλ’ οὖν διὰ πλειόνων μέσων. περιφαναζςομενος οὖν τὴν ὕλην τὴν εἰς πάντα ἐπιτηδείαν μεταβληθῆναι, μὴ ἐξισχύων δὲ αὐτὴν τελείως θεωρῆσαι, ὑπέθετο [*](2 ἡ φίλια M 4 ὑπετίθετο K: ὑπέθετο Mt τῶν (sic) αἰσθητὸν Κ 5 τὸ νοητὸν Κ 5. 7 διἀ—ἀλλήλους iteiat L 6 τῷ ἐνὶ Μt: τοῦ ἑνὸς LK 7 μεταβάλλει τὰ στοιχεῖα Κ 8 εἰς τὸ σφαῖρον L 11 ἔστιν om. K 13. 15 ὅν—ἐνεργήσῃ om. L at vide ad v. 18 13 ὃν] fort. ἢν cl. v. 15 Πλάτων Tim. p. 37 C τοῖς νοητοῖς γίνεται] τὴν νοητὴν γὰρ Κ ubi saepissime confunduntur compendia vocum γάρ, γίνεται, γράφεται sim. 14 ἐνωποιός Κ 15 Πλατῶν 1. c. p. 37B 15 16 μὲν θατέρου LK: θατέρου μὲν Mt 16. 17 πρὸς τὴν αἰσθητὴν γὰρ Κ of. ad v. 13 17 οὖν (cf. iterata in L ad v. 18) K: μὲν οὑν LMt 18 post κόσμον iterat (14. 18) ἐμπεδοκλῆς ἐκάλεσεν ὅτι ἡ φιλία—ὅταν (om. δὲ) κατὰ—μέν θάτερον (sic)—τὴν οὖν—νοητὸν κόσμον, quoiuiu partem suo loco omiserat, L τῶν 0111. li 18. 19 πολυθρύλητον Κ: πολυθρύλλητον LMt 19 ἔφη vv. 7–8 K. –2 St. 20 ὡς ἐγὼ δεῦρο (om καὶ) L ἀλείτης Κ 21 νείκεï Κ: veixei LMt 25 ὁμοιομέρεια M: ὁμοιομερείᾳ Κ 27 πὰν (sic) priinitiis L 28 καὶ (ante τῳ) ora. Κ 29 ἑώρα om. L εἰ μὴ καὶ Κ τὴν πρώτην L 30 παραφανταζόμενος Κ at cf. p 7 v 52 31 ἐπιτηδείαν KMt ; ἰδίαν L ἐπέθετο L2 )

“ ὁμοῦ πάντα εἶναι χρήματα”, καὶ οὕτω τὴν ἐξ ἀλλήλων γένεσιν κατ’ [*](a 5v) ἔκκρισιν γίνεσθαι καὶ οὐ κατὰ μεταβολὴν τῆς οὐσίας. καλῶς δὲ καὶ τὰς ὁμοτομερείας μὲν ἐν ἀλλήλαις εἶναι ὑπέθετο, οὐκέτι δὲ καὶ τὰς ἀνομοτομερείας. οὐδεὶς γὰρ ἄν ὑπολάβοι ἐν προσώπῳ χεῖρα εἶναι ἢ ἐν χειρὶ πόδα. Δημόκριτος δὲ καὶ Λεύκιππος καὶ Ἐπίκουρος τὰς ἀτόμους καὶ τὸ κενὸν ὑπετίθεντο, τό τε κενὸν ἄπειρον εἶναι καὶ τὰς ἀτόμους τὰς ἐν αὐτῷ. ἀτόμους δὲ ἔλεγε σώματά τινα διὰ σμικρότητα ἀφανῆ καὶ ἀδιαίρετα διὰ σκληρότητα, οἷά εἰσι τὰ διὰ τῶν θυρίδων ἐν ταῖς ἀκτῖσι κονιορτώδη φαινόμενα ψήγματα, ἅπερ ἀφανῆ γίνεται μὴ ἐπιλαμπούσης ἀκτῖνος οὐ διὰ |τὸ [*](a 6r) μὴ εἶναι, ἀλλὰ διὰ τὴν σμικρότητα.

Πόλλας δὲ τὰς ἀρχὰς καὶ ἀπείρους καὶ ἀκινήτους οὐδεὶς ὑπέθετο.

p. 184 b 20 Καὶ εἰ ἀπείρους, ἥ οὔτως ὤσπερ Δημόκριτος, τὸ γένος ἕν, σχήματι ἢ εἴδει διαφερούσας.

Γένος φησὶ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὴν οὐσίαν τῶν ἀτόμων· ἕλεγε γὰρ μιᾶς μὲν οὐσίας εἶναι πάσας τὰς ἀτόμους, διαφέρειν δὲ ἀλλήλων τοῖς σχή- μασι, τῷ τὰς μὲν εἶναι σφαιρικάς, τὰς δὲ κυβικάς ἢ πυραμοειδεῖς, ἢ ἕτερόν τι τῶν σχημάτων ἔχειν. οὕτω δὲ πολλάκις καὶ ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς τὸ ὑποκείμενον γένος ὠνόμασε. σχήματι δὲ ἡ εἴδει· ἐκ παραλλήλου τὸ αὐτό φησιν. εἴδους γὰρ λόγον ἐν ταῖς ἀτόμοις τὸ σχῆμα ἔχειν ἔλεγεν ὁ Δημόκριτος. ἢ καὶ ἐναντίας· ἤιοι τοῦτό φησιν ὅτι ὁ Δημόκριτος ἓν τὸ γένος ὑπετίθετο τῶν ἀτόμων, διαφέρειν δὲ αὐτὰς κατὰ τὰ σχήματα, οὐ μόνον δὲ διαφέρειν, ἀλλὰ καὶ ἐναντίας εἶναι ἐπειδὴ γὰρ θερμότητα καὶ ψῦξιν καὶ λευκότητα καὶ μελανίαν οὐκ ἔλεγεν εἶναι ἐν ταῖς ἀτόμοις ὁ Δημόκριτος, ἀλλ’ ἐκ τῶν σχημάτων ἀπεγέννα τὰ πάθη καὶ τῆς πρὸς ἡμᾶς τῶν ἀτόμων σχέσεως· τὰς μὲν γὰρ σφαιρικάς, ὡς εὐκινήτους, θερμότητος καὶ τοῦ πυρὸς εἶναι αἰτίας· ὡς γὰρ εὐκίνητοι, διαιροῦσι θᾶττον καὶ διεισδύνουσι, τοῦτο δὲ ἴδιον πυρὸς τὸ τμητικὸν καὶ εὐκίνητον· τὰς κυβικὰς δὲ φέρε εἰπεῖν, ὡς ὠθούσας μᾶλλον καὶ πιλούσας, ψῦξιν ἐργάζεσθαι· πιλητιὁμοῦ [*](1 ὁμοῦ κτλ.] cf. Anaxag. fr. 1 Mull. 2 ἕκρισιν et mox μεταβολῆς (sic) Κ 3 ἀλλήλαις Κ: ἀλλήλοις t et, si silentio fides, LJl ὑπετίθετο L 3. 4 ἀνομοιομερεῖς Κ 4 οὔδει γὰρ M 5 λεύκιπος Κ ἐπίκουρος καὶ λεύκιππος traic. (of. p. 24,23 sq.) L G τό τε καινὸν L 7 ἔλεγε LK: ἔλεγεν vel ἔλεγον compendio incertoM: ἔλεγον foitasse reote t σώματος L 8 οἷα ἐστὶ Κ 8. i) ἀκτῖσι et ἀκτῖνος libri (praeter Κ qui ἀκτῖνος) lU τὴν oni. Κ 13 σχήματι δὲ ἡ t et Aristoteles (praetci- F) at cf. v. 18 et p. 26, 12 15. 17 διαφέρειν— ἔχειν iterat L 16 τὰς (aute μὲν) om. L 17 Ἀποδεικτικοῖς] uescio ubi. cf. Bouitz Index Ar. p. 152a6. Simplic. p. 193, 6, infra d2r43, f1r31 18 ἡ om. Κ 19 ταῖς] τοῖς Κ 19. 20 ἔχειν ἔλεγεν ὁ δημόκριτος L: ἔλεγεν ὁ δημόκριτος ἔχειν Κ: ἔλεγεν ἔχειν ὁ δημόκριτος Mt 20 ἤτοι τοῦτο Κ: ἡ τοιοῦτό τοιοῦτόν L) LMt 21 κατὰ σχῆμα Κ 23 ψῦξιν sim. constanter libri praeter Κ ταῖς Mt: τοῖς LK 26 αἰτίους L 28 ψῦξιν iterat L qui mox πηλιτικὸν)

κὸν γὰρ τὸ ψυχρόν. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν χρωμάτων γίνεσθαι ἔλεγεν. ὅταν [*](a 6r) μὲν τῶν πυραμίδων φέρε εἰπεῖν αἱ κορυφαὶ προσβάλλωσι τῇ ὄψει, τοιάνδε ποιεῖν χρώματος φαντασίαν, οἷον λευκοῦ. διακριτικὸν γὰρ τῆς ὄψεως τὸ λευκόν, διαιρετικὸν δὲ καὶ τὸ ὀξύ, οἵ ἐστὶ καὶ ἡ κορυφὴ τῆς πυραμίδος· ὅταν δὲ αἱ βάσεις, μέλανος· συγκριτικὸν γὰρ τὸ μέλαν, τοιοῦτον δὲ τὸ ἀμβλύ· πιλεῖ γὰρ καὶ εἰς ταὐτὸν τῇ πιλήσει συνωθεῖ τὰ διεστῶτα. ἐπεὶ οὖν τοῖς διαφόροις σχήμασι τῶν ἐναντίων παθῶν ποιητικαί εἰσιν αἱ ἄτομοι. οὐ μόνον διαφέρειν αὐτὰς τοῖς σχήμασιν εἶπεν, ἀλλὰ καὶ ἐναντίας εἶναι), ἢ μᾶλλον πρὸς τὸν Ἀναξαγόραν αὐτῷ τείνει ὁ λόγος, ὃς καὶ ἐναντίας εἶναι όμοτομερείας μερείας ἔλεγεν, οἷον πυρὸς καὶ ὕδατος. καὶ μᾶλλον τοῦτο ἀληθές, ἵνα καὶ ἡ ἀντιδιαίρεσις σωθῇ. εἰπὼν γὰρ καὶ εἰ ἀπείρους, ἢ οὕτως ὥσπερ Δημόκριτος, τὸ γένος ἕν, σχήματι ἥ εἵδει διαφερούσας, ἀνταπλέδωνκε τὸ ἕτερον τῆς διαιρέσεως μόριον εἰπὼν ἢ ἐναντίας, ὡσανεὶ ἕλεγεν ‘ἥ ὡς Ἀναξαγόρας λέγει ἐναντίας’ .

p. 184 b 22 Ὁμοίως δὲ ζητοῦσι καὶ οἱ τὰ ὄντα ζητοῦντες πόσα.

Ἐκθέμενος τὴν διαίρεσιν νῦν βούλεται δεῖξαι, ὅτι οὐ περιέργως οὐδὲ καινοτέρως αὐτὸς ταύτῃ τῇ περὶ τῶν ἀρχῶν διαιρέσει ἐχρήσατο, ἀλλὰ πάντες οἱ πρὸ αὐτοῦ φυσικοὶ τῇ αὐτῇ διαιρέσει ἐν τῷ περὶ τῶν ἀρχῶν λόγῳ ἐχρήσαντο, ζητοῦντες πότερον ἕν τί ἐστι τὸ στοιχεῖον ἐξ οὗ τὰ πάντα ἢ πλείονα, καὶ πότερον κινούμενα ἢ ἀκίνητα.

p. 184b 25 Τὸ μὲν οὖν εἰ ἓν καὶ ἀκίνητον τὸ ὂν σκοπεῖν οὐ περὶ φύσεως ἐστι σκοπεῖν.

Ἐκθέμενος ἐκ διαιρέσεως τὰς περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν φυσικῶν δόξας καὶ εἰπὼν ποίου μορίου τῆς διαιρέσεως τίς τῶν ἀρχαιοτέρων προέστη, νῦν ἐπισκέπτεται σκέπτεται πρὸς ποίας μὲν τῶν δοξῶν φυσιολόγου ἐστὶ διαλεχθῆναι, πρὸς ποίας δ’ οὔ. καὶ γὰρ ἐπιστήμονος ἔργον ἐστὶ τὴν φύσιν τῶν ὑποβεβλη- μένων αὐτῷ πραγμάτων ἐπισκέπτεσθαι καὶ διακρίνειν τίνα μὲν αὐτῷ προσή- κει, τίνα δὲ μή· ὥσπερ ἀμέλει καὶ τέκτων ξύλων πολλῶν ὑποκειμένων τὰ μὲν ἐκλέξεται ὡς ἐπιτήδεια τῇ αὑτοῦ τέχνῃ, τὰ δὲ ἀπορρίψει. διὰ τοῦτο [*](1 ἔλεγε γίνεσθαι L 2 προσβάλλουσι Κ 4 διαιρετικὸν libri: immo διακριτικὸν cf. ad p. 27,1 et 4 v 4 5 μέλανος cod. Paris. 2063: μέλανες LKMt γὰρ K: ora. LMt δὲ καὶ τὸ icctc L ἀμφλύ primitus Κ. G τῇ πιλήσει συνωθεῖ om. L 8 εῖναι] ἐστίν L 10 ἀλήθει L 12 τὸ γένος om. L ἐν] ἐν LK 15 lemma om. Κ Ι7 κοινοτέρως t αὖ L τῶν om. Κ ἐχρήσατο] ἐχρήσαντο L 18. Ill ἐν τῷ—λόγῳ om. L 10 πάντα L: πράγματα KMt 21 lemma om. Κ τὸ ὃν σκοπεῖν L Aristot. : σκοπεῖν τὸ ὃν Mt 24 νῦν LK: καὶ Mt 20 δ’ οὐ] δὲ ἰδοῦ Κ ἐστὶ om. Κ 28 ὑποκειμένων πολλῶν Mt 21) τῇ αὑτοῦ conexi : τῇ αὐτοῦ LMt: αὐτοῦ ttj Κ ἀπορρέψει Κ)

καὶ νῦν ὁ Ἀριστοτέλης ἕν τι τῆς διαιρέσεως μόριον ἀποκρίνας, τὸ λέγον μίαν [*](a 6r) εἶναι τὴν ἀρχὴν καὶ ἀκίνητον, οὗ προίσταντο οἱ περὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον, φησὶν ὅτι οὐκ ἔστι φυσικοῦ τὸ πρὸς τούτους διαλέγεσθαι ἀναι- ροῦντας τὰς φυσικὰς ἀρχάς. οὐδεμιᾶς γάρ ἐστι τῶν κατὰ μέρος ἐπιστημῶν πρὸς τὸν ἀναιροῦντα τὰς οἰκείας ἀρχὰς αὐτῆς διαλέγεσθαι, διότι οὐδὲ τὸ ἀποδεικνύναι τὰς οἰκείας ἀρχὰς τῶν κατὰ μέρος ἐπιστημῶν, ἀλλὰ μόνης τῆς πρώτης καὶ ἀνυποθέτου φιλοσοφίας· αὕτη γὰρ τὰς πασῶν ἀρχὰς ἀποδείκνυσιν, αἱ δὲ κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι ἐξ ὑποθέσεως τὰς οἰκείας ἀρχὰς λαμβάνουσι. διὰ τοῦτο οὖν πρὸς τὸν ἀναιροῦντα τὰς ἀρχὰς ἡστινοσοῦν ἐπιστήμης οὐκ ἔστιν αὐτῆς ἐκείνης διαλέγεσθαι, ἀλλ’ ἢ τῆς προσεχῶς ὑπὲρ αὐτὴν τεταγμένης ἐπιστήμης, ἢ τῆς πασῶν κοινῆς. κοινὴν δὲ πασῶν ἐπιστήμην λέγει ἢ τὴν πρώτην καὶ ἀνυπόθετον φιλοσοφίαν, ἢ τὴν διαλεκτικήν. καὶ γὰρ αὕτη τὰς πάντων ἀρχὰς ἀποδείκνυδιν. οὕτω γὰρ αὐτὴν ἐν τοῖς τόποις ὡρίσατο· “ ὁ μὲν σκοπός”, φησί, ἴτης πραγματείας μέθοδον εὑρεῖν δἰ ἧς δυνησόμεθα συλλογίζεσθαι περὶ παντὸς τοῦ προτεθέντος ἐξ ἐνδόξων”. ταύτῃ οὖν ἡ διαλεκτικὴ διαφέρει τῆς πρώτης φιλοσοφίας, ὅτι ἡ μὲν ἐξ ἀρχῶν αὐτοπίστων καὶ κοινῶν ἐννοιῶν ποιεῖται τὰς ἀποδείξεις, ἡ δὲ διαλεκτικὴ ἐξ ἐνδόξων.) πρὸς γοῦν τὸν ἀναιροῦντα ὅτι τὸ σημεῖον ἀμερές ἐστιν, ἢ ἡ γραμμὴ μῆ·κος ἀπλατές, οὐ διαλέξεται ὁ γεωμέτρης, ἀλλὰ παραπέμψει τῷ πρώτῳ φιλοσόφῳ ταῦτα ἀποδεικνύναι. ὁμοίως ὁ ἰατρός, ὅτι ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων τὸ σῶμα καὶ περὶ αὐτῶν τῶν στοιχείων τῷ φυσικῷ παραπέμψει ἀποδεικνύναι· προτέτακται γὰρ φυσικῶς τοῦ ἰατροῦ ὁ φυσικός. πάλιν τῆς ὀπτικῆς τὰς ἀρχὰς γεωμετρία ἀποδείξει, καὶ γραμματικῆς μὲν μουσική, ταύτης δὲ ἀριθμητική. λαμβάνει μὲν γὰρ ὁ γραμματικὸς τάδε μὲν τὰ σ·τοιχεῖα μακρά, τάδε δὲ βραχέα, καὶ τὰ αὐτὰ νῦν μὲν βραχέα, ἄλλοτε δὲ μακρά· τὴν αἰτίαν δὲ αὐτὸς μὲν ἀγνοεῖ, ὁ μουσικὸς δὲ ἀπο- δείκνυσι. πάλιν ὁ μουσικὸς λαμβάνει ὅτι ἥδε πρὸς τήνδε ἡ χορδὴ τὸν ἡμιόλιον ἢ τὸν διπλασίονα ἡ τὸν ἐπίτριτον ἔχει λόγον, τὴν ἐν χορδαῖς μόνον τῶν ἀριθμῶν σχέσιν λαμβάνων· ὁ μέντοι ἀριθμητικὸς | καθόλου τίς [*](a 6v) ἐστιν ὁ τοὐ διπλασίου λόγος ἐξετάζει καὶ τῶν λοιπῶν, εἴτε ἐν χορδαῖς εἴη, εἴτε ὁπουδήποτε. καὶ αὐτῆς δὲ τῆς γεωμετρίας, δῆλον δὲ ὅτι πάσης τῆς [*](1 διακρίσεως Κ 2 προίστανται L τὸν ora. Mt 3 φησὶν οὖν ὅτι Κ οὐκ ἔστι LKM: οὐκέτι t 3. 4 ἀναιροῦντες Mt 4 ἐστι om. Κ 5 αὐτῆς] αὐτούς L 7 καὶ καὶ (alterum καὶ compend.) Κ 8 κατὰ τὸ μέρος t (at κα μέρος M) 10 ὑπὲρ] πρὸς Κ 13 malim καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ 14 Τόποις] Topic. Α 1 init. ὁ μὲν σκοπός] ἡ μὲν πρόθεσις Aristoteles 15 δι’ ἧς LK: ἀφ’ ἧς Mt Aristot. τοῦ om. Κ προτεθέντος προβλήματος Aristot. 18 γοῦν Κ: γὰρ LMt 18. 19 τὸ et ἡ Κ: om. LMt 20. 22 ὁμοίως—ἀποδεικνύναι Κ: om. LMt 22 φυσικῶς om. fort, recte Mt φυσικός LK: ἰατρός Mt 23 τὰς ἀρχὰς τῆς ὀπτικῆς Mt ὁ γεωμετρία ἀποδείξαι (sic) Κ 24 μουσική] μουσική] ταύτης δὲ μουσική L 26 δὲ (post ἄλλοτε) om. Mt 28 ἡ τὸν διπλασίονα] λαμβάνει L 30 διπλασίονος L 31 αὐτῆς] αὐτῶ L πάσης LM : καὶ πάσης fortasse recte Kt) μαθηματικῆς ἐπιστήμης, φασὶ προηγεῖσθαι τῆν ἀριθμητικήν· λαμβάωει γὰρ [*](a 6v) καὶ ὁ γεωμέτρης πλευρὰν πλευρᾷ διπλασίονα ἢ ἐπίτριτον , καὶ τοσοῦτον μὲν τὸ ἐν μεγέθει διπλάσιον ἢ ὁπωσοῦν λαμβάνει, ὁ μέντοι ἀριθμητικὸς καθόλου ταῦτα λαμβάνει καὶ ἀποδείκνυσι τίς ἐστιν ὁ τοῦ διπλάσιου λόγος καὶ τῶν ἄλλων. τὰς δὲ πάντων ἀρχὰς ὁ πρῶτος φιλόσοφος ἀποδείκνυσι. διὰ ταῦτα οὐκ ἔστι φυσικοῦ ἀνδρὸς πρὸς Παρμενίδην καὶ Μέλισσον διαλέγρθαι ἀναιροῦντας τὰς φυσικὰς ἀρχάς. λέγοντες γὰρ ἓν τὸ ὂν εἶναι καὶ ἀκίνητον, τῷ μὲν ὑποτίθεσθαι ἓν τὸ ὂν τὰς ἀρχὰς ἀναιροῦσι, τῷ δὲ ἀκί- νῆτον καὶ ὡς φυσικὰς ἀρχάς. ἓν γὰρ λέγοντες εἶναι τὸ ὂν ἀνάγκη πᾶσα] ἢ ἀρχὴν αὐτὸ ὑποτίθενται ἢ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς. ἀλλ’ εἰ μὲν ἀρχὴν αὐτὸ ὑπόθοιντο, ἀνάγκη πᾶσα εἶναι καὶ τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς· ταῦτα γὰρ τῶν πρός τί εἰσιν· ἡ γὰρ ἀρχὴ τινὸς ἢ τινῶν ἐστιν ἀρχή, ὡς αὐτός εἶπεν. ὥστε οὐχ ἓν τὸ ὄν, ἀλλὰ πολλά, ἥ τε ἀρχὴ καὶ τὰ ἀπ’ αὐτῆς· οὐκ ἄρα ἀρχὴν δύναιντο λέγειν τὸ ἕν. πάλιν δ’ αὖ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ὑποτιθεμένοις αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη πάσα καὶ τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ ὑποτίθεσθαι· ὥστε πάλιν οὐκέτι ἓν τὸ ὄν· νῦν δὲ ἓν ὑποτίθενται. ἀναιροῦσιν ἄρα ἑκατέρωθεν τὴν ἀρχήν· ἀρχῆς γὰρ οὔσης ἀδύνατον ἓν εἶναι τὸ ὄν. ταύτῃ μὲν οὖν τὴν ἀρχὴν ἀναιροῦσιν, ὡς φυσικὴν δὲ ἀρχὴν ἀναιροῦσι τῷ ἀκίνητον αὐτὸ ὑποτίθεσθαι. κίνησις γὰρ ἐναργῶς τοῖς φυσικοῖς ὑπάρχει πράγμασι· γένεσις γὰρ καὶ φθορὰ αὔξησις μείωσις ἀλλοίωσις καὶ ἡ κατὰ τόπον μεταβολὴ τοῖς φυσικοῖς ὑπάρχει πράγμασι· καὶ αὐτὸς δὲ ὁριζόμενος τὴν φύσιν ἀρχὴν εἶναι κινήσεως φησι καὶ ἠρεμίας. ὥστε ὁ τὴν κίνησιν ἀναιρῶν τὰς φυσικὰς ἀρχὰς ἀναιρεῖ. διὰ τοῦτο οὗν φησιν οὐ φυσικοῦ τὸ πρὸς τούτους δια- λέγεσθαι, ὡς φυσικοὶ δὲ ταύτην μετερχόμεθα τὴν πραγματείαν. ὅμως δέ, φησίν, ἐπειδὴ ἔχει τινὰ φιλοσοφίαν ἡ σκέψις περὶ τῶν ὄντων γὰρ ζητοῦσιν, εἰ καὶ μὴ ὡς φυσικοί, ἀλλ’ οὗν ὡς φιλόσοφοι), πρὸς αὐτοὺς ἀπαντήσωμεν. ἄλλως τε, ἐπειδὴ δοκοῦσί τινας φυσικὰς ἀπορίας λέγειν, εὔλογος ἡμῖν καὶ οὕτως ἡ πρὸς αὐτοὺς ἀπάντησις. τῷ γὰρ ἀναιρεῖν τὴν φύσιν ἓν εἶναι τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον ὑποτιθέμενοι περὶ φύσεως ἀποροῖεν ἄν· οὐ γὰρ [*](1 ἐπιστήμης t: ἐπιστήμης καὶ τῆς γεωμετρίας δηλονότι ἡ ἀστρονομίας L: ἐπιστήμης ὑπὸ γοῦν τὴν γεωμετρίαν δηλονότι ἡ ἀστρονομία Κ: ἐπιστήμης [lac. 8 litter.] δῆλον ὅτι ἡ ἀστρο- νομία M 2 πλευρὰ libri: imino πλευρᾶς 3 μὲν τὸ] μὲν τὸν Κ διπλάσιον α (διπλ cum signo compeiul. M) LKM: διπλασίονα t ὁποσοῦν Κ: λαμβάνει ante ἡ ὁπωσοῦν ponurit Mt 0. 4 ὁ μέντοι—λαμβάνει om. Κ 4 ταῦτα L: ’jxoMt Mt φυσικοῦ] φύσι (sic) Κ 7 ἀναιροῦντες M 8 ὃν εἶναι (utv. 7) Mt 8. ὒ δὲ ἀκινήτω L 9 εἶναι λέγοντες Κ ἀνάγκη πᾶσα ex proxime sequeutibus hue ilolata delevi 10 ὑποτίθενται LK: ὑποτιθέναι Mt ἀλλ’ εἰ μὲν] εἰ μὲν οὖν Κ II ὑποθεῖντο Κ 12 ἡ καὶ τινῶν L ἡ τινῶν post ἐστιν ἀρχή pouunt Mt 14 δὐναιντο] deest ἄν ὑποτιθεμένοις Κ: ὑποτιθέμενος LM: ὑποτιθεμένους t 16 οὐκέτι] οὐκ ἔστιν Κ 17 ταύτῃ] οὕτως Κ 18 δὲ] δὲ ἄρα L 22 φησι ct 23 φησιν 0111. L 22 φησι] cf. Pliys. B 1 p. 192b20 20 24 φυσικοὶ KMt: φυσικὴν L 25 παρὰ (siiperscr. περὶ) L 26 ἀπαντήσωμεν LK: ἀπαντήσομεν Mt 27 φυσικὰς oin. L 27. 28 ἡμῖν καὶ οὕτως LK; οὕτως ἡμῖν Ml 21) ἀπορεῖεν Κ) ἀρχή ἐστιν εἰμεν μόνον καὶ οὕτως ἕν ἐστιν· ἡ γὰρ ἀρχὴ τινὸς [*](a 6v) ἢ τινῶν. ὅτι δὲ οἱ τὸ ὂν ἓν ὑποτιθέμενοι ἀναιροῦσι τὰς ἀρχάς, κατασκευάζει ἐν δευτέρῳ σχήματι οὔτως. εἰ ἓν τὸ ὅν, οὐκ ἔστι πλῆθος. εἰ ἀρχή ἐστι, πλῆθός ἐστιν· εἰ ἓν ἄρα τὸ ὄν, οὐκ ἔστιν ἀρχή. ἀρχῆς γὰρ οὔσης, ἀνάγκη καὶ τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς εἶναι, τούτου δὲ ὄντος πλῆθος εἶναι ἀνάγκη. τὸ δὲ εἰ οὕτως ἓν ἀντὶ τοῦ ἀκίνητον. ἀκινήτου γὰρ ὄντος οὔτε ἐξ αὐτοῦ τι ἔσται, οὔτε αὐτὸ ἐξ ἄλλου, ἀρχῆς δὲ οὔσης κίνησιν ἀνάγκη εἶναι· εἰ γὰρ πάντῃ εἴη ἀμετάβλητος καὶ ἀκίνητος, οὐδ’ ἄν τι ἐξ αὐτῆς γένοιτο.

p. 185 a 5 Ὅμοιον δὴ τὸ σκοπεῖν εἰ οὕτως ἓν καὶ πρὸς θέσιν ὁποιανοῦν διαλέγεσθαι τῶν λόγου ἕνεκα λεγομένων.

“ Θέσις ἐστίν,” ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς τόποις εἴρηκε, “παράδοξος τῶν γνωρίμων τινὸς κατὰ φιλοσοφίαν”. οἷον ὁ Ἡράκλειτος ταὐτὸν εἶναι ἔλεγε τὰ ἐναντία, ὁμοίως δὲ οὗτοι ἓν τὸ πᾶν λέγοντες καὶ ἀκίνητον, ἢ ὡς Ζήνων ἔλεγε μὴ εἶναι κίνησιν, ἢ ὡς Ἀναξαγόρας πάντα κινεῖσθαι. τὸ οὖν σκοπεῖν, φησίν, εἰ τὸ ὂν ἕν ἐστι καὶ ἀκίνητον, ὅμοιόν ἐστι τῷ πρὸς ἄλλην ὁποιανοῦν διαλέγεσθαι θέσιν, οἷον τὴν Ἡρακλείτου, ὃς ἔλεγε ἐναντία τὰ αὐτὰ εἶναι. ὡς γὰρ πρὸς ταύτην τὴν θέσιν ἀντιλέγειν μάταιον τῆς ἐναργείας κρείττονος οὔσης πάσης ἀποδείξεως, ἢ πρὸς τὸν λέγοντα ὅτι τὸ πᾶν εἷς ἄτομός ἐστιν ἄνθρωπος, οὕτω καὶ πρὸς τὸν Παρμενίδου καὶ Μελίσσου λόγον. λόγου δὲ ἕνεκα λέγει ἀντὶ τοῦ ἕνεκα τοῦ λέγειν τι ἁπλῶς ἀποφαινομένους καὶ οὐδὲ συλλογιστικῶς, ὡς εἴ τις λέγοι ‘ ὁ ἄνθρωπος τρίπους ἐστίν᾿. ἢ λύειν λόγον ἐριστικόν. κατὰ κοινοῦ τὸ ὅμοιον δὴ τὸ σκοπεῖν καὶ τὰ ἑξῆς, ἢ λύειν λόγον ἐριστικόν. διαφέρει δὲ ὁ ἐριστικὸς λόγος τοῦ σοφιστικοῦ ταύτῃ, ὅτι ὁ μὲν σοφιστικὸς ὕλῃ μὲν ἀληθεῖ κέχρηται, τὸ δὲ σχῆμα ἀσυλλόγιστον ἔχει, ὁ δ’ ἐριστικὸς κατ’ ἀμφότερα ἔπταισται καὶ κατὰ τὴν ὕλην καὶ κατὰ τὸ σχῆμα. ὅπερ ἀμφότεροι μὲν ἔχουσιν οἱ λόγοι καὶ ὁ Μελίσσου καὶ ὁ Παρμενίδου. καὶ ὁ Παρμενίδου, φησί, λόγος καὶ ὁ Μελίσσου ἐριστικός ἐστιν· ἑκάτερος γὰρ αὐτῶν καὶ ψευδέσι κέχρηται προτάσεσι καὶ ἀσυλλογίστως προέρχεται. τίνας δὲ προτάσεις ψευδεῖς λαμβάνουσι καὶ ὅπως ταύτας ἀσυλλογίστως συμπλέκουσιν, [*](2 ὅτι δὲ εἰ τὸ Κ 2. o ἓν ὑποτιθέμενοι—ἔν τὸ ὄν om. K 5. 6 εἶναι ἀνάγκη L: ἐστὶν ἀνάγκη Κ: ἀνάγκη εἶναι Μt 6 εἰ delemlum 7 ἔσται] ἐστὶν Κ ὃ ἀμετάβλητος εἴη Mt 12 ἐν τοῖς Τόποις] Topic. Α 11 p. 104 ’ll) ulii ὑπόληψις παράδοξος παραδόξως sic Κ 16 τῶ LM: τὸ K: τοῦ t. nimirum in M tu) ita exaratum ut pro- clivi errore legas τοῦ 19 ἐνεργείας K 21 λέγει] τοῦ λέγειν M ἀντὶ τοῦ ἕνεκά του M 21. 22 λέγειν τι ἁπλῶς LK: τί ἁπλῶς λέγειν Mt 22 ἀποφαινομε L τις] τοι Κ λέγοι Κ: λέγει LMt 23 ἡ om. Κ 24 τὸ oui. Mt ἣ— ἐριστικόν om. Κ λύειν τὸ λόγον t 25 ἐρεστικὸς Κ 27 ἔπταισται M: ἕπαισται t: ἕπταισθαι Κ: ἕπεσθαι L τὸ oui. Κ ὕπερ (ὕ rubr.) Κ 2;) ἑκάτερος γὰρ αὐτῶν cm. L oO. ol ψευδεῖς προτάσεις iiivcrso online Κ 31 ταύτας Mt: ταῦτα LK)

ἐπιόντες αὐτοὺς τοὺς λόγους δείξομεν. ἀλλ᾿ εἰ καὶ ἀμφότεροι, φησίν, ἐριστικοὶ [*](a 6v) οἱ λόγοι, ἀλλὰ μᾶλλον ὁ Μελίσσου φορτικὸς καὶ οὐκ ἔχων ἀπορίαν. ὁ μὲν γὰρ Παρμενίδου εἰ καὶ ψευδῆ λαμβάνει καὶ ἀσυλλόγιστός ἐστιν, ἀλλ’ οὖν ἔχει τι δυσφώρατον καὶ δριμύ, ὁ δὲ Μελίσσου ἐπιπόλαιος ὢν φορτικός ἐστι καὶ οὐδεμίαν κινῶν τοῖς ἀκροωμένοις ἀπορίαν. ἀλλ’ ἑνὸς ἀτόπου δοθέντος οὔτω τὰ ἐφεξῆς συμπεραίνει. τοῦτο δέ, φησίν, οὐδὲν χαλεπόν, τουτέστιν ἢ τὸ συγχωρήσαντα ἑνὶ ἀτόπῳ τὰ ἑπόμενα κατασκευάσαι δεδομένου γὰρ τοῦ ὅτι ἡ γῆ ἵπταται, συμβήσεται μετεώρους ἡμᾶς εἶναι, τὰ βάρη ἐκτὸς τοῦ μέσου ἵστασθαι καὶ ἄλλα μυρία), ἢ οὐδὲν χαλεπὸν ἐπιλύειν καὶ ἐλέγχειν τὰ οὕτως ἐπιπολῆς εἰρημένα.

p. 185 a 12 Ἡμῖν δὲ ὑποκείσθω· τὰ φύσει ἢ πάντα ἢ ἕναι κινούμενά ἐστι.

Λάβωμεν, φησί, τοῦτο ἐξ ὑποθέσεως. οὐδὲ γὰρ φυσικοῦ ἐστι τὸ περὶ τῶν ἀρχῶν ἀποδεικνύναι, ὅτι τὰ φυσικὰ πράγματα ἢ πάντα κινοῦνται ἢ ἔνια· ἄλλως τε καὶ I ἐξ αἰσθήσεως τὴν πίστιν ἔχομεν τοῦ ἢ πάντα [*](a 7r) κινεῖσθαι ἢ ἔνια. προσέθηκε δὲ τὸ ἔνια διὰ τὰς δυνάμεις τὰς ἐν ὑποκειμένω καὶ τὰς ἀλόγους ψυχάς, ἅτινα φυσικὰ μέν ἐστιν, ἀκίνητα δέ· οὔτε γὰρ ἀλλοιοῦται, οὔτε αὔξει, οὔτε κατὰ τόπον κινεῖται.

p. 185 a 14 Ἄμα δὲ οὐδὲ λύειν ἅπαντα προσήκει, ἀλλ’ ἢ ὅσα ἐκ τῶν ἀρχῶν τις ἐπιδεικνὺς ψεύδεται.

Ἐπειδὴ πρὶν ἐλέγξαι τὰ παρ’ ἐκείνων ὑπέθετο κινεῖσθαι τὰ φυσικὰ πράγματα, ὑπὲρ τούτου ἀπολογούμενος προσέθηκε τὸ ὅτι οὐδὲ λύειν ἅπαντα προσήκει, ἀλλ’ ἐκεῖνα ὅσα, τῶν ἀρχῶν σῳζομένων, ἐξ αὐτῶν ψευδῆ τις κατασκευάζει. πρὸς δὲ τὸν ἀναιροῦντα τὰς ἀρχὰς καὶ πρὸς αὐτὰς φέροντα ἀπορίας ἀνασκευαστικὰς αὐτῶν οὐ χρὴ διαλέγεσθαι, οὐδὲ τὰ παρὰ τούτου φερόμενα ἄπορα ἐπιλύεσθαι. τὸ δὲ ἅμα δὲ οὐδὲ λύειν ἀντὶ τοῦ οὐδὲ γὰρ λύειν.

[*](1 αὐτῶν L 1.2 οἱ λόγοι ἐριστικοί L 3 ψευδῆ LK : ψευδεῖς Mt 4 ἔχει τὶ Κ: ἕχει Mt: oin. L δυσφωρω Κ 5 ἀπορίαν] ἀπόκρισιν G οὐδὲ Mt 7 τό] τὸν Κ 10 ἐπιπολῆς Mt: ἐπὶ πολλῆς L: ἐπὶ πολλοῖς Κ 11 ὑποκείσθω φησὶ Κ 12 ἐστι LK: εἶναι Mt Aristotcles; sed vel in libiis unde M manavit ἐστι non εἶναι fnisse arguunt oinissa verba inscqucntia λάβωμεν —ἐστι 13 λάβωμεν—ἐστι om Mt τοῦτο Κ: τὸ L φυσικοῦ L: τοῦ φυσικοῦ (cf. p. 32,19) Κ at of. p. 26,25 27,3. 28,6. 23 32,21 al. 16 δὲ καὶ τὸ L 19 lemma om. K 21. 22 τὰ φυσικὰ πράγματα om. L 22 ὅτι malim ahcsse 25 αὐτῶν] αὐτὸν Κ 20 φερόμενα om. L δὲ (post ἄμα) om. L)

p. 185a16 οἷον τὸν τετραγωνισμὸν τοῦ κύκλου τὸν μὲν διὰ τῶν [*](a 7r) τμημάτων γεωμετρικοῦ διαλῦσαι, τὸν δὲ Ἀντιφῶντος οὔ.

Ἱπποκράτης Χῖός τις ὢν ἔμπορος, λῃστρικῇ νηὶ περιπεσὼν καὶ πάντα ἀπολέσας, ἦλθεν Ἀθήναζε γραψόμενος τοὺς λῃστάς, καὶ πολὺν παραμένων. ἐν Ἀθήναις διὰ τὴν γραφὴν χρόνον, ἐφοίτησεν εἰς φιλοσόφους, καὶ εἰς τοσοῦτον ἕξεως γεωμετρικῆς ἦλθεν, ὡς ἐπιχειρῆσαι εὑρεῖν τὸν κύκλου τετραγωνισμόν. καὶ αὐτὸν μὲν οὐχ εὗρε, τετραγωνίσας δὲ τὸν μηνίσκον ᾠήθη ψευδῶς ἐκ τούτου καὶ τὸν κύκλον τετραγωνίζειν. ἐκ γὰρ τοῦ τετραγωνισμοῦ τοῦ μηνίσκου καὶ τὸν τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸν ᾠήθη συλλογίζεσθαι. ὁ δὲ Ἀντιφῶν καὶ αὐτὸς ἐπεχείρησε τετραγωνίσαι τὸν κύκλον, ἀλλ’ οὐ σῴζων τὰς γεωμετρικὰς ἀρχάς. ἐπεχείρησε δὲ οὕτως. ἐάν, φησί, ποιήσω κύκλον καὶ γράψω ἐντὸς τετράγωνον, τέμω δὲ τὰ τμήματα τοῦ κύκλου τὰ γενόμενα ἐκ τοῦ τετραγώνου δίχα, εἶτα ἀγάγω εὐθείας ἀπὸ· τῆς τομῆς ἑκατέρωθεν ἐπὶ τὰ πέρατα τοῦ τμήματος, ποιῶ ὀκτάγωνον σχῆμα. ἐὰν δὲ πάλιν τὰ περιέχοντα τὰς γωνίας τμήματα τέμωμεν δίχα, καὶ πάλιν ἀγάγωμεν ἀπὸ τῶν τομῶν εὐθείας ἑκατέρωθεν ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν τμημάτων, ποιοῦμεν πολύγωνον σχῆμα. ἐὰν οὖν ἐπὶ πολὺ τοῦτο ποιῶμεν, γίνεται πολυγωνότατον σχῆμα μικρὰς πάνυ ἔχον τὰς γωνίας, ἃς αἱ περιέχουσαι εὐθεῖαι διὰ τὸ σμικρὰς πάνυ εἶναι ἐφαρμόσουσι τῷ κύκλῳ. ἐπεὶ οὖν δέδοται πᾶν τὸ δοθὲν εὐθύγραμμον σχῆμα τετραγωνίσαι, ἐὰν τετραγωνίσω τὸ πολύγωνον τοῦτο, ἐπειδὴ ἐφαρμόζει τῷ κύκλῳ, τετραγωνίσας ἔσομαι καὶ τὸν κύκλον. οὗτος οὗν ἀναιρεῖ τὰς γεωμετρικὰς ἀρχάς· ἀρχὴ γάρ ἐστι γεωμετρικὴ μηδέποτε ἐφαρμόζειν εὐθεῖαν περιφερείᾳ, οὗτος δὲ δίδωσι, διὰ σμικρότητα, τινὰ εὐθεῖαν ἐφαρμόζειν τινὶ περιφερείᾳ. ὁ μὲν οὖν Ἱπποκράτης, ἐκ γεωμετρικῶν κῶν ἀρχῶν ὁρμηθεὶς καὶ τετραγωνίσας μηνοειδές τι τοῦ κύκλου τμῆμα, κακῶς τὸ ἑξῆς συνεπέρανεν, ἐκ τούτου καὶ τὸν τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸν συλλογίσασθαι βουληθείς· ὁ μέντοι Ἀντιφῶν ἀνελὼν τὰς γεωμετρικὰς ἀρχάς, τὸ μηδέποτε περιφερείᾳ εὐθεῖαν ἐφαρμόζειν , οὕτω τὸ ἑξῆς συνεπέρανεν. φησὶν οὖν ὅτι τὸν τετραγωνισμὸν τοῦ κύκλου ἐλέγξαι ψευδῆ ὄνια τὸν μὲν [*](1 lemina cm. Κ τοῦ κύκλου om. Aristoteles (excepto cod. Ι) 2 γεωμετρικῶν L οὔ M: om. L: οὐ γεωμετρικοῦ ex Aristot. t 3 Ἰπποκράτης] ππ (prima littera rubro addenda) Κ τὶς ὢν Χῖος K ληστρικὶ ναὶ Κ λῃστρικῇ] λῃστρικῇ compend. il 4 post λῃστὰ; irrepserunt Anstotelis verba p. 185 a 20 σκέψις. ἀρχὴ δ’ οἰκειωτάτη (sic) πασῶν Κ 5 num φιλοσόφων ? 6 τὸν τοῦ κύκλου Κ 8 τετραγωνίζειν] τετραγωνιστεὶν (sic) Κ 10 τὸν] τὴν t 12 τετράγωνον] τρίγωνον ἰσόπλευρον Themist. p. 109,23 at of. Simplic. p. 54,20 sqq. 14 τὰ πέρατα τοῦ τμήματος Κ: τὰ τοῦ τμήματος ματος πέρατα Mt: τὰ τμήματα (marg. ’ πέρατα τοῦ) L 15 τέμω L IT ποιῶμεν τοῦτο L 18 ἔχοντα L 20. 21 ἐὰν—τετραγωνίσας om. add. marg. Κ 23 εὐθεῖαν εὐθεῖα Κ) περιφερεῖ LK : εὐθείᾳ περιφέρειαν Mt 23. 24 οὗτος δὲ — περιφερείᾳ om. Mt 24 τινὶ περιφερεία L: περιφερεία τινί Κ 25 μονοειδὲς L τμῆμα τοῦ κύκλου Κ 26. 28 συνεπέρανεν, ἐκ τούτου — οὕτω τὸ ἑξῆς συνεπέρανεν Κ: συνεπέρανε (ceteris omissis) LMt 27 βουληθείς Κ: οἰηθεὶς cod. Paris. 2063 29 οὖν Mt: δὲ K: om. L)

Ἱπποκράτους γεωμετρικοῦ ἐστι διαλῦσαι, ὡς φυλάττοντος τοῦ Ἱπποκράτους [*](a 7r) τὰς γεωμετρικὰς ἀρχάς, τὸν δὲ Ἀντιφῶντος οὐκέτι διαλύσει ὁ γεωμέτρης, ἐπεὶ ἀνῃρημένων τῶν γεωμετρικῶν ἀρχῶν οὕτω συνῆκται.

p. 185 a 17 Οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπεὶ περὶ φύσεως μὲν οὔ, φυσικὰς δὲ ἀπορίας συμβαίνει λέγειν αὐτούς.

Εἰ καὶ περὶ φύσεως μὲν μηδὲν λέγουσιν οὗτοι οἱ ἄνδρες (οὐδὲ γὰρ κεχρημένοι ταῖς φυσικαῖς ἀρχαῖς, οὕτω συνελογίσαντο τὸ ὂν ἓν εἶναι καὶ ἀκίνητον), ἀλλ’ οὖν ἐπεὶ συμβαίνει φυσικὰς ἀπορίας αὐτοὺς λέγειν τῷ (τᾦ γὰρ ἓν εἶναι τὸ ὂν ὑποτίθεσθαι καὶ ἀκίνητον ἀναιροῦσι τὴν φύσιν, τῷ δὲ ὰναιρεῖν ρεῖν τὴν φύσιν συμβαίνει φυσικὰς αὐτοὺς ἀπορίας λέγειν), ἀναγκαῖον, φησίν, ἐπὶ μικρὸν πρὸς αὐτοὺς διαλεχθῆναι, οὐχ ὡς τοῦ δόγματος δεομένου τινὸς λόγου καὶ ἀγῶνος, ἀλλὰ διὰ τὸ τῶν προσώπων ύπειλημμένον. πολλάκις γὰρ διὰ τὴν ἀξιοπιστίαν τῶν προσώπων καὶ τὰ πάνυ σαφῆ ἀμφίβολα δοκεῖ τοῖς πολλοῖς. ἔχει δὲ καὶ ἄλλως αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἡ περὶ τούτων σκέψις τινὰ φιλοσοφίαν, τουτέστι καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ζητῆσαι περὶ τῶν ὄντων, πότερον ἕν ἐστιν ἢ πολλά, ἁρμόζοι ἄν τῇ πρώτῃ καὶ ἀνυποθέτῳ φιλοσοφίᾳ.

p. 185 a 20 Ἀρχὴ δὲ οἰκειοτάτη πασῶν.

Διαστειλάμενος ἐν τοῖς προλαβοῦσι πρὸς τίνας ἐστὶ τοῦ φυσικοῦ διαλεχθῆναι, πρὸς τίνας δ’ οὔ, καὶ εἰπὼν ὅτι πρὸς τοὺς περὶ Παρμενίδην καὶ Μέλισσον οὐκ ἔστι φυσικοῦ τὸ διαλέγεσθαι, διότι ἀναιροῦσιν οὗτοι τὰς φυσικὰς ἀρχὰς λέγοντες ἓν εἶναι τὸ ὂν καὶ ἀκίν·ητον· εἶτα εἰπὼν ὅτι εἰ καὶ μὴ φυσικοῦ τὸ πρὸς τούτους διαλέγεσθαι, ἀλλ’ οὖν * ἔχει τινὰ φιλοσοφίαν ἡ σκέψις, οὐ χεῖρον ἐπὶ σμικρὸν διαλεχθῆναι πρὸς αὐτούς, καὶ ἄλλως διότι κἂν μὴ περὶ φύσεως τι λέγωσιν, ἀλλ’ οὖν [ἐπειδὴ] φυσικὰς [*](1 ἱπποκράτους (priore loco) t: ἱππ κτ΄ K : ἱπποκράτην LM ἐστι] εἶναι Κ φυλάσσοντος L 3 οὗτος cod. Paris. 2063 4 lemma om. Κ ἐπειδὴ Aristoteles 5 αὐτοῖς Aristoteles (praeter cod. I) 6. 8 Εἰ καὶ—ἀπορίας αὐτοὺς λέγειν om. Mt 6 Eὶ] οἱ (ο rubrica) Κ οὗτοι L: αὐτοὶ Κ 7 συνελογίζοντο Κ 8 αὐτοὺς ἀπορίας ad V. 10 aberransK 8. 10 τῷ γάρ—λἐγειν LMt: ἂν (ita in fine, versus) γὰρ αἱ ἀπορίαι τὸ ὑποκείμενον ἀναιρεῖν ἐπιχειροῦσι καὶ ἐλέγχειν Κ 11 σμικρὸν (ut v. 24) Κ 12 προσώπων (raarg. τῶν προβλημάτων) L: προσόπων t 12. 13 ὑπειλημμένον —προσώπων Κ: om. LMt de voce ὑπειλημμένον of. q. 7 v 3 14. 16 ἕχει—φιλοσοφίᾳ om. K 14. 15 ἕχει—τινὰ φιλοσοφίαν tamquam lemma t 14 καὶ om. supersor. L 15 καθ’ αὑτὸ xdL: fort. καθ’ αὑτὸ τὸ 16 ἁρμόζοι fivL: ἀρμόζει Mt 18 lemma om. K 19 ὡς πρὸς L. quod si verum est, utrobique (19 et 20) legas πρός τινας. at cf. p. 26,25 20 τοὺς περὶ LMt: τὸν Κ 21 διαλέγεσθαι] διαλεχθῆναι L 22 ὅτι om. Κ 23 post ἀλλ’ οὖν lacuuam indicavi: ὅτι iuserit L: eciuidem ἐπειδὴ praefero quod post alterum ἀλλ’ οὖν (v. 25) perperam delatum uncis inchisi 23.24 ἀπορίαν καὶ φιλοσοφίαν Mt 24 μικρὸν Mt 25 ἄλλως] ἁπλῶς L διότι ora. Mt φύσεως λέγουσιν (om. τι) Κ)

ἀπορίας κινοῦσι τῷ ἀναιρεῖν τὰς φυσικὰς ἀρχάς· ταῦτα οὖν καὶ ἐν ἐκείνοις [*](a 7r) εἰπών, ἐμβάλλει λοιπὸν ἐντεῦθεν εἰς τοὺς λόγους τοὺς πρὸς αὐτούς. πρὶν δὲ πρὸς τὰ παρὰ τούτων λεγόμενα ἀπαντήσει, κοινῶς αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ πρόβλημα γυμνάζει. ἴδιον μὲν γάρ ἐστι τῆς πρὸς αὐτοὺς ἀντιλογίας πρὸς αὐτοὺς τοὺς παρ’ ἐκείνων λόγους ἀπαντῆσαι, δι’ ὧν ἐκεῖνοι τὸ δόγμα κατα- σκευάζειν ἐπιχειροῦσι, κοινῆς δέ ἐστι περὶ τοῦ προβλήματος σκέψεως τὸ κοινῶς αὐτὸ καθ’ αὑτὸ γυμνάσαι καὶ δεῖξαι εἴτε δυνατὸν οὕτως ἔχειν ἢ οὔ. εἶτα δείξας τοῦτο, ἰδίως καὶ πρὸς τοὺς αὐτῶν ἀπαντήσεται λόγους· δεῖ γὰρ τὰ προβλήματα καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ γυμνάζειν, καὶ τἀς ἀπορίας τὰς πρὸς αὐτὰ φερομένας ἐλέγχειν, ἵνα μὴ μένουσαι ταράττωσι τοὺς ἁπλουστέρους. διαιρέσει δὲ κέχρηται λέγων ποσαχῶς τὸ ἓν λέγεται, εἶτα δείκνυσιν ὅτι κατ’ οὐδὲν σημαινόμενον τοῦ ἑνὸς δυνατὸν λέγειν ἓν τὸ ὄν. τὸ οὖν ἕν, φησίν, ἤτοι ὀνόματί ἐστιν ἓν ἢ πράγματι. λέγω δὲ ὀνόματι ἕν, ὥσπερ ἂν εἴ τις τὸν ἀληθινὸν καὶ τὸν γεγραμμένον ἄνθρωπον ἓν λέγοι εἶναι, διότι ἓν ἔχουσι τὸ τοῦ ἀνθρώπου ὄνομα, ἢ καὶ πάσας τὰς κατηγορίας ἕν. διότι κοινὸν τὸ τοῦ ὄντος ἔχουσιν ὄνομα. τὸ οὖν ἓν ἤιοι ὀνόματί ἐστιν ἓν ἢ πράγματι· καὶ εἰ πράγ|ματι, ἢ τῷ καθόλου ἢ τῷ μερικῷ· καὶ εἰ τῷ καθόλου, a 7 v ἢ γένει ἢ εἴδει· γένει μέν, ὥσπερ ἂν <εἱ> εἴποι τις πάσας τὰς κατὰ μέρος οὐσίας ἓν διότι κοινὸν ἔχουσι γένος τὴν οὐσίαν, εἴδει δέ, ὡς εἴ τις τὴν λεύκανσιν καὶ τὴν μέλανσιν ἓν λέγοι, διότι κοινὸν ἔχουσι τὸ τῆς ἀλλοιώ- σεως ὄνομα, μᾶλλον δὲ τὴν ἐν ψιμμθίῳ λεύκανσιν καὶ τὴν ἐν ἱματίῳ, διότι κοινὸν ἔχουσιν εἶδος τὴν ἁπλῶς λεύκανσιν, ἢ τὰ λογικὰ πάντα ἓν εἶναι λέγοι, διότι εἶδος τοῦ ζῴου ἐστὶ τὸ λογικόν. εἰ δὲ τῷ μερικῷ πράγματι ἓν εἴη, ἤτοι ὡς συνεχὲς ἓν ἔσται, ὡς λέγομεν τὸ ξύλον ἓν εἶναι, ἢ ὡς ἀδιαίρετον, ὡς τὸ σημεῖον καὶ ἡ μονάς, ἡ ὡς τῷ λόγῳ ἕν, ὡς τὰ πολυώνυμα, οἷον λώπιον καὶ ἱμάτιον, καὶ ἄορ καὶ ξίφος· ταῦτα γὰρ τῷ λόγῳ ἕν ἐστι. λαμβάνει οὖν τὸ ἕτερον μόριον τῆς διαιρέσεως τὸ τῷ πράγματι ἓν καὶ τούτῳ ὡς καθόλου, καί φησιν ὅτι ταῦτα ἃ τῷ καθόλου λέγεται ἓν εἶναι ἤτοι οὐσία ἐστὶ δηλονότι ἤ τι τῶν συμβεβηκότων ἢ ποσὸν ἢ ποιὸν ἢ ἄλλο τι. εἶια τὴν μὲν οὐσίαν ὑπερτίθεται ἐν τοῖς ἑξῆς δείξει γὰρ ὅτι οὐδὲ ὡς οὐσία ἕν τί ἐστι τὸ ὄν· οὕτω γὰρ τὴν τῶν συμβεβηκότων ἀναιρήσομεν φύσιν), νῦν δὲ γυμνάζει μήποτε ὡς καθόλου τι τῶν συμβεβηκότων τὸ ὂν ἕν τί ἐστιν, [*](3 ὑπαντήσει Mt εἵτε] ὄτι Κ ἣ οὕ LK: εἵτε καὶ μή Mt cf. b 3 r 52, 3v 4etc. 8 post τοῦτο (non post ἰδίως) distinguit t ἀπαντήσεται (compend.) Κ: ἀπαντῆσαι LM : ἀπαντήσει t 10 πρὸς αὐτὰ Mt: πρὸς αὐτὰς L: αὐτὰς Κ μενουσιταταράττουσι (sic)K 11 δὲ LK: γὰρ Mt δείκνυσι (omisso ὅτι) K 12 λέγειν] λέγτειγε visus sibi legere in M dedit λέγειν γε t ὄν] ὄν ἐστι Κ 14 τις] τῆς L λέγοι correxi: λέγει libri 15 τὸ τοῦ Κ: τοῦ LMt πάσας τἀς] πάσης L 15. 16 κατηγορίαςζ τὸ τοῦ ὅν- in ras. Κ 16 ἐστιν oiu. Κ 18 εἰ addidi εἴπῃ L 19 γένος τὴν οὐσίαν KMt: τὸ τῆς οὐσίας ὄνομα L 20. 21 ἀλοιῶσεως Κ 21 ψιμμιθίω L: ψιμινθίω Κ 22 fort, ἢ εἰ 24 ἔστι] ἐστιν Κ 24. 25 ὡς τὸ ἀδιαίρετον Κ 25 τῷ] τὸ Κ 26 ἅωρ Κ ταῦτα—ἐστι recte cm. L ἐστι] εἶναι Κ 27 οὑν καὶ τὸ Κ τὸ (ante τῷ) om. L 28. 29 ἥτοι—δηλονότι om. L 29 ἡ τι] ἤτοι L 30 δείξας L οὐδὲ ὡς LK : ὡς οὐδὲ Mt) οἷον ποσόν· τῷ γὰρ ποσὰ εἶναι πάντα, οὕτω κατὰ τὸ καθόλου ἕν τι εἶναι [*](a 7v) ποσὸν λέγεται τὸ ὄν. πρὶν δὲ τοῦτο ἐλέγξει, ἐν μέσῳ παρεμβάλλει ὅτι οὐδ’ ὀνόματι δυνατὸν ἓν εἶναι λέγειν τὸ ὄν· οἷον πολλὰ μὲν εἷναι οὐσίαν τε συμβεβηκότα, τῷ δὲ πάντα ὄντα λέγεσθαι οὕτως ἓν λέγεσθαι εἶναι τὸ ὅν. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, φησίν, ἐναργῶς πολλὰ τὰ ὄντα καὶ οὐχ ὅν· οὐδὲ γὰρ ἄν, φησίν, εἴποι τις τὰ τῷ πράγματι πολλὰ διὰ τὸ ὀνόματος κοινοῦ μετέχειν ἓν εἶναι. τοῦτο οὖν ζητεῖ, εἰ δυνατὸν ποσὰ εἶναι πάντα, καὶ οὕτω διὰ τὸ γένος ἓν λέγεσθαι πάντα. τούτῳ γάρ, φησί, τῷ ποσῷ ἤτοι συνυφέστηκεν ἡ οὐσία ἢ οὔ· καὶ εἰ μὲν οὐ συνυφέστηκεν, ἔσται αὐθυπόστατον τὸ ὅπερ ἀδύνατον ἐν γὰρ τῇ οὐσίᾳ τὰ συμβεβηκότα τὸ εἶναι ἔχουσιν), εἰ δὲ συνυμέστηκεν, ἤτοι τῆς αὐτῆς οὔσης ἐννοίας τοῦ ποσοῦ καὶ τῆς οὐσίας καὶ ἕν τι πρᾶγμα σημαινόντων διαφόροις ὀνόμασιν. ἢ ἑτέρας μὲν ουσης τῆς οὐσίας, ἑτέρας δὲ τοῦ ποσοῦ. εἰ μὲν οὖν ἡ αὐτὴ οὐσία ποσοῦ καὶ οὐσίας, τὰ ἀσύγκλωστα συγκλώσουσιν εἰς ταὐτὸν ἄγοντες τῷ συμβεβηκότι τὴν οὐσίαν, εἰ δὲ ἕτερον ἡ οὐσία παρὰ τὸ ποσόν, πάλιν πολλὰ τὰ ὄντα. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι οὐ μάτην ὑπέθετο αὐτοὺς ποσόν τι λέγειν τὸ ὄν. ὁ γάρ τοι Μέλισσος, φησί, τὸ ὂν τοῦτο καὶ ἄπειρον εἶναί φησι, τὸ δὲ ἄπειρον τοῦ ποσοῦ ἐστιν ἢ εἶδος ἢ μέρος, ἢ ὅπερ καὶ μᾶλλον πάθος τῶν καθ’ αὑτό. δύναται μὲν γάρ τις ὡς εἶδός τι τοῦ ποσοῦ αὐτὸ εἰπεῖν, λέγων ‘ τοῦ ποσοῦ τὸ μέν ἐστιν ἄπειρον, τὸ δὲ πεπερασμένον’, πάθος δ’ ἄν εἴη μᾶλλον τῶν καθ’ αὑτό · οὐ γάρ ἐστιν ἅπλας τὸ ἄπειρον ποσόν, ἀλλὰ τῷ ποσῷ ὑπάρχει. τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ διττόν, ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς φησιν, ἢ οὗ ἐν τῷ ὁρισμῷ τὸ ὑποκείμενον παραλαμβάνεται, ὥσπερ ἐν τῷ ὅρῳ τῆς σιμότητος ἡ ῥίς· σιμότης γάρ ἐστι κοιλότης ἐν ῥινί, καί ἐστι πάθος καθ’ αὑτὸ τῆς ῥινὸς ἡ σιμότης. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῷ ὅρῳ τοῦ ἀρτίου ἢ τοῦ περιττοῦ παραλαμβάνομεν τὸ ὑποκείμενον· λέγομεν γὰρ ὅτι ἄρτιόν ἐστιν ἀριθμὸς δίχα τεμνόμενος. πάλιν τὸ χρεμετιστικὸν καθ’ αὑτὸ τῷ ἵππῳ ὑπάρχει· παραλαμβάνεται γὰρ ἐν τῷ τοῦ ὑποκειμένου ὅρῳ· ἵππος γάρ ἐστι, φαμέν, ζῷον ἄλογον χρεμετιστικόν. καὶ τοῦ κύκλου πάθος τὸ ἴσας εἶναι τὰς ἀπὸ τοὐ κέντρου, εἴπερ ἐν τῷ ὅρῳ τοῦ κύκλου παραλαμβάνεται. σχῆμα γάρ ἐστιν ἐπίπεδον τὸ ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον, πρὸς ἣν ἀφ’ ἑνὸς σημείου τῶν ἐντὸς πᾶσαι αἱ προσπίπτουσαι ἴσαι ἀλλήλαις εἰσί. καὶ τὸ [*](3 δυνατὸν om. et mox λέγειν Κ 5 τὰ] τὲ L C εἴπῃ L 7 πόσα Κ 8 ἓν εἶναι λέγεσθαι Κ 9 ἡ] ἡ M ἀνθυπόστατον L 11 αὐτῆς Mt: ὒ K: αὐτοῦ L τοῦ] καὶ τοῦ Κ 13 οὐσία libri : imrao ἔννοια πουσοῦ L 15 εἰ] ἡ Κ 16 δείκρυσιν (sic) Κ 16. 17 ὁ γὰρ κτλ.] cf. Aiistot. p. 185a32 17 φησι (post εἶναί) om. L 18 ἐστιν] εῖναι Κ ὅτιπερ Κ 10 αὑτό Mt: αὑτόν L: οαὑτὸ (immo ἑαυτό) Κ 20 ἐστιν ἄπειρον L: εἶναι ἄπειρον Κ: ἄπειρόν ἐστι Mt 21 τῶν] τοῦ Κ τῷ] τὸ aiitc correctionem Κ 22 δὲ] δ’ αὖ Κ Ἀποδεικτικοῦς] Aual. Post. Α 22 p. 81 12 23 auto ἡ οὗ excidisse puto ἡ ὃ ἐν τῷ τοῦ ὑποκειμένου ὁρισμῷ παραλαμβάνεται 21. 25 καθ’ αὑτὸ πάθος Mt 27 χρεμετιστικῶ Κ 27. 28 καθ’ — παραλαμβάνεται in ras. L 28 ἐν τῶ ὑποκειμένω Κ 28 ct 31 γὰρ εῖναι Κ 32 τῶν ἐντὸς] τοῦ ἑνὸς L προσπίπτουσαι εὐθεῖαι εὐθεῖαι ἶσαι Mt) ἄπειρον οὖν καθ’ αὑτὸ τῷ ποσῷ ὑπάρχει, διότι ἐν τῷ ὅρῳ αὐτοῦ τὸ· ὑποκείμενον [*](a 7v) κείμενον παραλαμβάνεται, λέγω δὴ τὸ ποσόν· φαμὲν γὰρ ἄπειρον εἶναι ποσὸν ἀδιεξίτητον. εἰ τοίνυν τὸ ὂν ἄπειρον εἶναι ἔλεγεν ὁ Μέλισσος, τὸ δὲ ἄπειρον τοῦ ποσοῦ ἐστι καθ’ αὑτό, τὸ ὃν ἄρα ποσόν τι ἔλεγε. κἄν γὰρ λέγηται ἄλλο τι εἶναι ἄπειρον, κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται εἶναι τῷ μετέχειν τοῦ ποσοῦ· ὥσπερ κἄν τὸ λευκὸν ἢ τὸ μέλαν λέγηται πολύ, οὐ καθ’ αὑτὸ λέγεται, ἀλλὰ κτὰ συμβεβηκὸς τῷ πολλὴν εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν ἐν ᾗ ἐστι τὸ χρῶμα ὡς αὐτὸς ἐν Κατηγορίαις εἶπεν. οὕτως οὖν κἄν οὐσία λέγηται ἄπειρος, οὐ καθ’ αὑτήν ἐστιν ἄπειρος· οὐδενὶ γὰρ τῶν τοῦ καθ’ αὑτὸ ὅρων ὑποπίπτει. οὔτε γὰρ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀπείρου ἡ οὐσία παραλαμβάνεται, οὔτε ἐν τῷ αὑτῆς ὁρισμῷ τὸ ἄπειρον παραλαμβάνει. ὥστε οὐ καθ’ αὑτὸ ἄπειρος ἡ οὐσία, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ μετέχειν ποσοῦ, ᾧ καθ’ αὑτὸ τὸ ἄπειρον ὑπάρχει. εἰ τοίνυν ἔλεγεν ὁ Μέλισσος τὸ ὂν ἄπειρον εἶναι, ἄπειρον δὲ καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός οὕτω γὰρ οὐχ ἓν ἔτι τὸ ὄν, εἰ συμβέβηκέ τινι), δῆλον ὅτι ποσὸν αὐτὸ ὑπετίθετο εἶναι. ὥστε οὐ μάτην ὑπεθέμεθα ποσὸν αὐτοὺς λέγειν τὸ ὄν.

Ἀρχὴ δὲ οἰκειοτάτη πασῶν, ἐπεὶ πολλαχῶς λέγεται τὸ ὄν, πῶς λέγουσιν οἱ ἓν εἶναι τὰ πάντα. ἐπειδὴ τὸ ὄν, φησί, πολλαχῶς λέγεται, οἰκειοτάτη ἄν εἴη ἀρχὴ ἐκθέσθαι τε τὰ σημαινόμενα νόμενα τοῦ ὄντος καὶ ἐρέσθαι αὐτούς· ποῖον τῶν σημαινομένων τοῦ ὄντος φατέ; πάλιν δέ. ἐπεὶ τὸ ἓν πολλαχῶς λέγεται, πῶς φασι τὸ ὂν τοῦτο ἓν εἶναι. τῷ γὰρ ὄντι οἰκειοτάτη ἀρχὴ ἐπὶ παντὸς οὑτινοσοῦν προβλήματος τὰς κυρίας εὑρίσκειν τῶν λεγομένων σημασίας, καὶ διαστέλλειν τὸ προκείμενον ἀπὸ τῶν ὁμωνύμως αὐτῷ λεγομένων· αἰτία γὰρ πλείστης πλάνης τοῖς ἀνθρώποις ἡ ὁμωνυμία γίνεται. συνέπλεξε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ἀμφο- τέρας τὰς διαιρέσεις τήν τε τοῦ ἑνὸς καὶ τὴν τοῦ ὄντος· διαιρῶν γὰρ εἰς τὴν οὐσίαν καὶ τὰ συμβεβηκότα τὸ ὄν, εὐθὺς διαιρεῖ καὶ εἰς τὰ γένη καὶ τὰ εἴδη καὶ τὰ ἄτομα. τὸ δὲ ἐφεξῆς, τὸ “ἕτι ἐπεὶ. καὶ αὐτὸ τὸ ἓν πολλαχῶς λέγεται”, οὐκ ἔστιν ἁπλῶς τοῦ ἑνὸς καθόλου διαίρεσις, [*](1 τῶ ποσῶ καθ’ αὑτὸ L 2 παραλλαμβάνεται M ’ 3 τὸ ὃν Κ: καὶ τὸ ὂν LMt : fort. τὸ ὃν καὶ εἶναι ἔλεγεν LK: ἔλεγεν (primitus ἓν . . . M) εἶναι Mt 4 καθ’ αὑτό ἐστι τοῦ ποσοῦ Mt 5 ἄλλο τι ἐστὶν Κ τῷ] τὸ L 8 Κατηγορίαις c. G p. 5 b 1 ubi πολὺ τὸ λευκὸν λέγεται τῷ τὴν ἐπιφάνειαν πολλὴν εἶναι οὐσίᾳ t 11 αὑτῆς scripsi : αὐτῆς libri 12. 13 ἀλλὰ ὑπάρχει iterat L 15 ὑποτίθετε Κ 17 ἀρχὴ — πασῶν om. Κ 17. 18 ἐπεὶ—πάντα (quae unum versum efficiunt ia M) om. t qui verba ἐπειδὴ— ὂν, πῶς —ἓν εἶναι τὰ πάντα lemmati addiderat p. 32, 18 17 ἐπεὶ LKM: ἐπειδὴ Aristoteles (praeter pr. E) 18 ὄν] ἐν (sic) Κ ὄν, ἰδεῖν πῶς Aristotelis cod. Ε (ubi πῶς ex ὡς), at cf. Simplic. p. 122,6 ἐν εἶναι τὰ πάντα LM: τὰ πάντα ἓν εἶναι Κ: cf. Aristot. 19 τε om. L 21 φατέ Κ: cpa M: φασί t: φησὶ L φασι] oompeud. tpa M: fort. φατε 22 ἐπὶ LK: ἐστι Mt 23 κυρίας] κακίας Κ λεγομένων LK : σημαινομένων Mt δημοσίας Κ 20 τὴν (post καὶ) om. LK 26. 27 διαιρῶν— συμβεβηκότα om. L 27 καὶ εἰς τὰ συμβεβηκότα Κ 28 γένη καὶ καὶ εἰς L) τὰ εἵδη LK: εἴδη καὶ τὰ γένη Μt ἐφεξῆς p. 5 211 τοῦ ἑνὸς] τοῦ ἓν dedit t hoc sibi in M legere visus)

ἀλλὰ τοῦ μάλιστα κυρίως ἑνός τουτέστι τοῦ ἀτόμου· καὶ τοῦτο γὰρ διαιρεῖ [*](a 7v) εἰς τὸ συνεχὲς καὶ τὸ ἀδιαίρετον καὶ τὸ τῷ λόγῳ ἕν.

p. 185 a 22 Πότερον ὡς οὐδίαν ἅπαντα ἢ ποσὰ ταῦτα ἢ ποιά. |

Τινὲς ὑπέλαβον διὰ τούτων τὸ καθόλου μόριον τῆς διαιρέσεως αὐτὸν [*](a 8r) ἐκτίθεσθαι, καὶ διὰ μὲν τοῦ εῖπεῖν πότερον ὡς οὐσίαν ἅπαντα ἢ ποσὰ ἄττα ἢ ποιά, τὸ κατὰ γένος ἓν λέγειν, διὰ δὲ τοῦ καὶ πάλιν πότερόν οὐσίαν, μίαν δὲ πάντα, οἷον ἄνθρωπον ἕνα ἢ ἵππον ἕνα, τὸ τὸ εἶδος ἕν· τὸ γὰρ μερικὸν μετ’ ὀλίγα ἐκτίθεσθαι ἔνθα λέγει· “λέγεται δὲ ἓν ἢ τὸ συνεχὲς ἢ τὸ ἀδιαίρετον ἢ οὗ ὁ λόγος ὁ αὐτός”. ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι, ἐπειδὴ ὅταν ἀκούσωμεν ἄνθρωπον ἕνα ἢ ἵππον ἕνα εὐθὺς ἡ διάνοια ἡμῶν εἰς τὸ μερικὸν ἀναφέρεται, διὰ τοῦτό φαμεν ὅτι διὰ μὲν τοῦ πότερον ὡς οὐσίαν πάντα ἢ ποσὰ ἄττα ἢ ποιὰ τὸ καθόλου αὐτὸν ἐκτίθεσθαι κοινῶς, τό τε κατὰ τὸ γένος καὶ τὸ κατὰ τὸ εἶδος, διὰ δὲ τοῦ οἷον ἄνθρωπον ἕνα ἢ ἵππον ἕνα τὸ μερικόν. ἐφεξῆς δέ, ὥσπερ ἤδη εἶπον, αὐτὸ τὸ μερικὸν διαιρεῖ.

p. 185a26 Ταῦτα γὰρ διαφέρει τε πολὺ καὶ ἀδύναιαλέγειν.

Τὰ ἀπηριθμημένα, φησί, ἥ τε οὐσία, φημί, καὶ τὸ συμβεβηκός, καὶ τῆς οὐσίας ἥ τε καθόλου καὶ ἡ μερική, ὁμοίως δὲ τὸ ποσὸν καὶ ποιὸν καὶ τὰ λοιπὰ λιπὰ συμβεβηκότα, πλεῖστόν τε διαφέρουσιν ἀλλήλων καὶ ἕκαστον αὐτῶν λέγειν ὑποτιθεμένων τῶν περὶ Παρμενίδην, ἀδύνατα πάντως ἕψεται τῇ ὑποθέσει.

p. 185a27 Εἰ μὲν γὰρ ἕσται οὐσία. καὶ ποτὸν καὶ ποσόν.

Ἐντεῦθεν, ὅπερ ἤδη εἶπον, μεταξὺ παρεμβάλλει τὴν ὑπόθεσιν ὀνόματι ἓν εἶναι τὸ ὄν, ὥσπερ αἱ δέκα κατηγορίαι καθ’ αὑτὸ τὸ ὂν ἕν εἰσιν, ὀνόματι μόνῳ τὸ ἓν ἔχουσαι. φησὶν οὖν ὅτι εἰ τὸ ὄν, ὅπερ καὶ ἓν ὑποτίθενται, λέγουσιν αὐτὸ καὶ οὐσίαν καὶ ποσὸν εἶναι καὶ τὰς ἄλλας κατηγορίας, [*](1 του L διαιρεῖται K 3 ὡς oui. t et Aristotelis cod. E οὐσία M ἅπαντα (at cf. V. 12) LKM et Aristotelis cod. E: τὰ πάντα t et ceteri Aiistot. libri ταῦτα oin. t Aristoteles: fort. ἄττα ut infra v. et 12 4 ὑπέλαβον διὰ τῶν τοῦ καθόλου μορίων τοῦτο τὸ μόριον Κ αὐτὸ LK 5 πότερον oin. L G ἄττα primitusM: ἄττα cett. 7 δὲ πάντα libri (et Aristotelis cod. Ε): τὰ πάντα vel δὲ τὰ πάντα ceteri Aristot. libri 8 λέγει. p. 185 b 7 9 τὸ διἀδαίρετον Κ οὗ] ὧν Aristoteles 10. 11 διάνοια μέν ἡμῶν Κ 12 ἅττα libri αὐτῶν Κ ἐκτίθεσθαι] de infiiiitivo post ὅτι cf. exempli causa c1r5, 6r23 al. 13 τὸ (post utrumque κατὰ) om. Κ τοῦ Κ: τοῦτο LMt 14 ἤδη om. K 15 ὑποδιαιρεῖ Κ Ifi ταῦτα τὲ γὰρ M καὶ ἀδύνατα λέγειν om. Κ 17 ἡ τε οὐσία, φημί om. Mt 18 ἡ (post καὶ) om. L καὶ τὸ ποιὸν Κ ID. 20 λέγειν ὑποτιθεμένων τῶν Mt: ὑποτιθεμένων ὑποτιθέμενον L) λέγειν τοὺς LK: nam καὶ εἰ ἕκαστον αὐτῶν ὑποτιθέμεθα λέγειν τοὺς? 21 οὐσίας compeiul. Κ ποτὸν καὶ ποιόν Aristotelis libri (praeter Ε), at cf. ρ. 38,3 et Diels z. Texigesch. jt. 13 22 εἶπον p. 31,2 τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν Mt 24 μόνον (omisso τὸ) Κ)

εἴτε ἀπολελυμένα ταῦτα καὶ χωριστὰ εἶναι ἀλλήλων ὑποτίθενται, εἵτε ἐν [*](a 8r) ἀλλήλοις εἶναι (ὥσπερ οὖν καὶ τὸ ἀληθὲς ἔχει τὰς ἄλλας ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἔχειν), ἀμφοτέρως συμβαίνει πολλὰ εἶναι φύσει τὰ ὄντα, μόνου δὲ τοῦ ὀνόματος κοινωνεῖν ἀλλήλοις καθὸ πάντα ὄντα λέγονται. ὥστε ὀνόματι μόνον τὸ ὅν, οὐ πράγματι. εἰ δὲ ἅπαντα ποιὸν ἢ ποσόν. ἀναιρέχει ἐπὶ τὸ ἕτερον τῆς διαιρέσεως μόριον τὸ ὑποτιθέμενον τῷ πράγματι ἕν, τῷ πράγματι δὲ ἢ ὡς συμβεβηκὸς ἓν ἢ ὡς οὐσίαν· ἀλλὰ νῦν, ὡς εἶπον, τὸν μὲν τῆς οὐσίας ὑπερτίθεται λόγον, τὸν δὲ τοῦ συμβεβηκότος γυμνάζει. εἰ οὖν ἕν τι εἴη τῶν συμβεβηκότων, φησί, τὸ ὂν τοῦτο, οἷον ποσόν, κἄν τε ὑποθῶνται συνυφεστάναι αὐτῷ τὴν οὐσίαν κἄν τε μή, ἄτοπος ὁ λόγος. εἰ μὲν γὰρ συνυφέστηκεν, οὐκέτι ἓν τὸ ὄν, ἀλλὰ πολλά· εἰ δὲ μὴ συνυφέστηκεν, ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει τὸ ποσόν, ἔσται χωριστὸν τῆς οὐσίας τὸ συμβεβηκός, ὅπεο οὐ μόνον ἄτοπόν ἐστιν ἀλλὰ καὶ ἀδύνατον. διὸ καὶ αὐτὸς ἄτοπον, ἐπήγαγεν εἰ δεῖ ἄτοπον λέγειν τὸ ἀδύνατον ἐπίτασίς ἐστι τοῦ ἀτόπου τὸ ἀδύνατον]. τῷ μὲν γὰρ ἀτόπῳ τὸ εὔλογον ἀντίκειται· ἄτοπον γάρ ἐστιν ὃ μὴ ἄν τις τοπάσειε διὰ τὸ μὴ ἔχεσθαι λόγου καὶ ἀκολουθίας τινός· τῷ οὖν ἀτόπῳ τὸ εὔλογον ἀντίκειται, τῷ δὲ ἀδυνάτῳ τὸ ἀναγκαῖον. ἐπίτασις δέ ἐστι τοῦ ἀτόπου τὸ ἀδύνατον· τὸ μὲν γὰρ ἄτοπον ἴσως ἄν ποτε καὶ γένοιτο οἷον οὐδεὶς ὑπονοήσειε πάντας ἀνθρώπους λούεσθαι· τὸ οὖν τοῦτο ὑπονοεῖν ἔστι μὲν ψεῦδος, οὐκ ἀδύνατον δέ), τὸ δὲ καὶ ψεῦδός ἐστι καὶ ἀδύνατον, οἷον εἴ τις εἴποι τὸν ἄνθρωπον πτερωτὸν εἶναι· τοῦτο γὰρ ἐπιτεταμένον ἐστὶ ψεῦδος, διότι πρὸς τῷ ψεύδει καὶ τὸ ἀδύνατον ἔχει.

p. 185 a 31 Οὐδὲν γὰρ τῶν χωριστόν ἐστι παρὰ τὴν οὐσίαν.

Τοῦτο τὸ ἅτοπον ὡς τῇ ὑστέρᾳ ὑποθέσει ἀκολουθοῦν ἐπήγαγε τῇ ὑπο- τιθεμένῃ εἶναι τὸ ποσὸν μὴ οὔσης οὐσίας, τὸ δὲ τῇ ἄλλῃ ὑπο.θέσει ἀκοεἶτα [*](1 (priore loco) Κ ὑποτίθοιντο L εἴτε καὶ ἐν Mt 2 οὖν oin. Κ de verbi το ἔχειν usu cf. c4r45 3 ἀμφο L: ἀμφοτέρων Κ τῇ φύσει Mt μόνον L δὲ om. Κ 4 κοινωνεῖν Κ. κοινωνῶν L : κοινωνεῖ Mt λέγεται Κ ὥστε καὶ Mt 4. 5 μόνον—ποσόν om. Κ 5 ἅπαντα L: πάντα Mt et Aristotelis cod. E aute coir. 5. 6 τὸ ἕτερον om. Κ G ἐν Mt: ἐν LK 6. 7 ·τῷ πράγματι δὲ om. Mt 7 ὡς εἶπον p. 33,30 7. 8 τὸ μὲν τῆς οὐσίας ὑποτίθεται εἷναι, τὸ δὲ τοῦ συμβεβηκότος (om. γυμνάζει) Κ 9 φασὶ L ὑπόθωνται Mt 10 συνυφαστάναι Κ αὖ L 13 ὅ in fiue et ὅπερ in principio insequentis versus Κ ἐστιν] εἶναι Κ 13. 14 εἰπὼν ἄτοπον om. Κ 14 sqq. cf. Simplic. p. 75, 10 sqq. 14. 15 ἐπίτασίς—ἀδύνατον dele vi 14 ἐπίτασίς Κ: ἐπίτασις UL: ἐπίτασις γάρ Mt 15. 17 ἄτοπον γάρ—εὕλογον ἀντίκειται om. et post τὸ ἀναγκαῖον ponit καὶ ἄτοπον μὲν ὃ μὴ ἄν τις τοπάσιεν (sic) διὰ τὸ μὴ ἔχεσθαι λόγον (sic) καὶ ἀκολουθείας τινός concinniiis Κ ubi mox τὸ δὲ ἀδύνατον ἐπίτασις ἐστὶ τοῦ ἀτόπου Κ ε 19 ὑπονοήσειε LK: ὑπονοήσει M: maluit ὑπονοήσει scriberc quam ἂν addere t 21 εἰ τις εἴπῃ εἴποι Κ) KMt : εἰ εἴποι τις L 21. 22 εἶναι πτερωτόν L 22 ἐπιτεταγμένον L: ἐπὶ τεταμένον t 24 χωριστόν—οὐσίαν oui. Κ 26 εἶναι LK: εἶναι ἓν Mt)

λουθοῦν οὐκέτι προσέθηκε, λέγω δὴ τῇ ὑποτιθεμένηῃ συνυπάρχειν ποσῷ [*](a 8r) τὴν οὐσίαν. λέξει μὲν οὖν καὶ ἐφεξῆς, ἤδη δὲ καὶ ἔφθη αὐτὸ εἰρηκὼς προσεχῶς· “εἰ μὲν γὰρ ἕσται” φησί “καὶ οὐσία καὶ π.οιὸν καὶ ποσόν, καὶ ταῦτα εἴτε ἀπολελυμένα ἀλλήλων εἵτη μή, πολλὰ τὰ ὅντα”. κἀνταῦθα γάρ, εἰ συνυπάρχει τῷ ποσῷ ἡ οὐ·σία, πολλὰ τὰ ὄντα καὶ οὐχ ἕν, καὶ τὰς ἑαυτῶν ἀναιροῦσιν ὑποθέσεις. πάντα γὰρ καθ’ ὑποκειμένου λέγεται τῆς οὐσίας. τὸ καθ’ ὑποκειμένου ὃ νῦν ε.ἶπεν ἀντὶ ἐν ὑποκειμένῳ εἴρηκεν.

p. 185 a 32 Ὁ Μέλισσος δὲ τὸ ὃν ἄπειρόν φησιν εἶναι· ποσὸν ἄρατό ὄν· τὸ γὰρ ἄπειρον ἐν τῷ ποσῷ.

Ἐπειδὴ ὑπέθετο μήποτε πάντα οὐσίαν μὲν οὐ λέγουσιν εἶναι, ποιὸν δὲ ἴσως ἢ ποσόν, βούλεται δεῖξαι διὰ τούτων, ὅτι οὐ μάτην ὑπέθετο αὐτοὺς ἢ ποιὸν ἢ ποσὸν λέγοντας τὸ ὄν. ἐκ γὰρ τῶν Μελίσσου, φησί, λόγων ἔστι δεῖξαι ὅτι τὸ ὄν ὅπερ ἔλεγε ποσὸν αὐτὸ ὑπετίθετο· ἄπειρον γὰρ αὐτὸ ἔλεγε, τὸ δὲ ἄπειρον τῷ ποσῷ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει. οὐσίαν δέ, φησίν, ἢ ποιότητα ἢ ἄλλο τι ἄπειρον εἶναι κα.θ’ αὑτὸ ἀδύνατον, εἰ μὴ κατὰ συμ- βεβηκὸς τῷ μετέχειν τοῦ ποσοῦ , ὥσπερ καὶ τὸ λευκὸν πολὺ λέγομεν οὐ καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ ἐν πολλῇ ἐπιφνείᾳ εἶναι.

Ζητητέον δὲ πῶς φησιν μὴ ὑπάρχειν ἐν τῇ οὐσία τὸ ἄπειρον, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ μετέχειν τοὐ ποσοῦ, οὗ πάθος ἐστὶ καθ’ αὑτὸ τὸ ἄπειρον· εἰ γὰρ τὸ σῶμα οὐσία ἐστίν, ὅρος δὲ τούτου τὸ τριχῇ διαστατόν, μέγεθός τι ἄρα καὶ ποσὸν τὸ σῶμα· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τὸ ἄπειρον ἄρα καὶ τὸ πεπερασμένον καθ’ αὑτὸ αὐτῷ ὑπάρξει. καὶ ἄλλως εἰ τρία εἴδη τοῦ μεγέθους τὸ μοναχῇ τὸ διχῇ τὸ τριχῇ διαστατόν, τουτέστι γραμμὴ ἐπιφάνεια σῶμα, τὸ δὲ σῶμα οὐσία ἐστίν, ἐστὶν ἄρα τὸ μέγεθος οὐσία. ὥσπερ ἐπὶ τῶν ποιοτήτων εἰσὶ μέν τινες οὐσιώδεις, ὁποῖαί εἰσιν ἐν τοῖς στοιχείοις, εἰσὶ δὲ καὶ ἐπουσιώδεις καὶ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχουσαι, οἷαί εἰσιν ἐν τοῖς ἡμετέ|ροις [*](a 8v) [*](1 προσέθηκε LK: ἐπήγαγε Mt 2 λέγει Mt δὲ om. Κ 3 καὶ ποσὸν καὶ ποιὸν (cf. ad p. 36,21) Mt 4 ἀπ’ ἀλλήλων Aristoteles εἴτε μή LK Aristot.: εἴτε καὶ μὴ Mt 4. 5 γάρ εἰσιν· ὑπάρχει K 5 ἡ οὐσία τῷ ποσῷ Mt 6. 7 τῆς οὐσίας λέγεται Arist. cod. E 7. 8 τὸ—εἵρηκεν om. K 7 τοῦ] τῷ t 9 Ὁ om. t cum Aristotele (piaeter cod. I) 9. 10 τὸ ὅν—ποσῷ om. Κ 9 φησιν εῖναι (cf. o5v40) L: εἶναί φησιν (cf. p. 34,17) Mt et Aristot. cod. Ε 10 ἄρα] ἄρα τι ex Aristot. t et ipse Philoponus o5v41 12 διὰ τούτων δεῖξαι Mt 12. 14 ὅτι οὐ—δεῖσαι om. Mt 13. 14 ἔστι δεῖξαι scripsi : ἐπιδεῖξαι L: ἔσται δεῖξαι Κ 14 ἔλεγε (post ὅπερ) L: ἔλεγεν Κ et, lit videtur, M: ἔλεγον t ὑπετίθετο Κ: ὑπέθετο L: ὑπετίθεντο Mt 15 ἔλεγε L: ἔλεγεν Κ: ἔλεγον Mt αὗ (ante ὑπάρχει) M : αὑτὸν t 16 καθ’ αὐτὸ (post malira abcssc 17 ὥσπερ κτλ.] cf. p. 35,7 sq. 19 ὑπάρχει L 21 τούτου] τόπου L 22 τὸ (ante πεπερασμένον) om. Mt 23 αὐτῷ] αὐτὸ Κ ἄλλους K 25 ἄρα ἐστι τό L ὥσπερ] fort, ὡς γὰρ vol ὥσπερ γὰρ 26 ὁποῖά t aute ἐν adduiit αἱ Mt et corr. L: οἱ Κ 26. 27 ἑπεισωδιώδεις (sic) L 27 οἷαί εἰσιν αἱ ἐν Κ)

σώμασι λευκότητες μελανίαι θερμότητες αἱ ἐπιγινόμεναι ἔξωθεν ψύξεις, [*](a 8v) οὕτως ἔστι τι καὶ οὐσιῶδες ποσόν, ὅπερ πρώτως εἰδοποιεῖ τὴν ὕλην, ὅπερ ἐστὶ καὶ τοῦ σώματος χαρακτηριστικόν. ἰδίας μὲν οὖν ἐστι θεωρίας τὸ περὶ τούτων ἀκριβέστερον διεξιέναι, εἴτε τῷ ὄντι οὐσιῶδές ἐστι τὸ τριχῇ τοῦ σώματος διαστατὸν καὶ αὐτὸ οὐσία τίς ἐστιν ἐν διαστάσει καὶ μεγέθει χα- ρακτηριζομένη, εἴτε μή· ἐπιλυόμενοι δ’ ὅμως τὴν ἀπορίαν φαμὲν ὅτι πρῶτον μέν, εἰ. κατὰ Ἀριστοτέλην μὴ ἁπλοῦν τί ἐστι τὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ ἐξ ὕλης τῆς πρώτης καὶ τοῦ ποσοῦ, τουτέστι τοῦ τριχῇ διαστατοῦ, συνέστηκε, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ἁπλῶς ποσὸν τὸ σῶμα. καὶ ἄλλως ἡ οὐσία οὐκ ἔστι φωνὴ ὁμώνυμος γένος γάρ ἐστιν), ἀλλ’ ὥσπερ τὸ ζῷον σημαίνει κοινήν τινα φύσιν ἑκάστῳ τῶν μερικῶν ὑπάρχουσαν ζῴων λέγω δὴ τὸ ἔμψυχον αἰσθητικόν), οὕτω καὶ ἡ οὐσία δηλοῖ τὸ αὐθυπόστατον· αὐθυπόστατοι γὰρ αἱ σωματικαὶ οὐσίαι καὶ αἱ ἀσώματοι. οὐκοῦν εἰ ἡ οὐσία ἐστὶ τὸ αὐθυ- πόστατον, τὸ δὲ αὐθυπόστατον οὐ ποσόν, τὸ δὲ ἄπειρον τοῦ ποσοῦ, τὸ ἄρα αὐθυπόστατον, τουτέστιν ἡ οὐσία, οὐκ ἄπειρον. κἂν ἐπὶ τῆς σωματικῆς δὲ μόνης οὐσίας γυμνάζηται ὁ λόγος, ᾗ τινι ὡς διαφορά τις τὸ τριχῇ διαστατὸν ἐπιγίνεται, οὐδ’ οὕτως καθ’ αὑτὸ τῇ σωματικῇ οὐσίᾳ ὑπάρξει ἢ τὸ ἄπειρόν ἢ τὸ πεπερασμένον τὸ γὰρ πεπεράνθαι ἡ ἄπειρα εἶναι τὰ συνεχῆ κατὰ τὴν ἔκτασιν λέγεται, οὐ κατὰ τὸ τριχῇ διεστάναι, τὸ δὲ κατὰ τὴν ἔκτασιν ποσὸν συμβέβηκε τοῖς σώμασι καὶ οὐ συμπληρωτικόν ἐστι τῆς τῶν σωμάτων οὐσίας. οὐδὲ γὰρ τὸ εἶναι τὸ ξύλον τρίπηχυ ἢ δακτυλιαῖον ἢ χιλίων πήχεων, τοῦτο ποιεῖ αὐτὸ εἶναι ξύλον· εἰ γὰρ ὡρισμένον οἷον φέρε τὸ πηχυαῖον εἰς τὸ εἶναι τὴν τοῦ ξύλου οὐσίαν συνετέλει, ἀδύνατον ἦν εἶναι ξύλον τὸ τὴν πηχυαίαν διάστασιν ὑπερβαῖνον ἢ ἐλλεῖπον. οὐκοῦν καὶ εἴ τις ἐπινοήσειε τὴν ἔκτασιν τοὐ ξύλου ἐπ’ ἄπειρον γινομένην, τὸ ποσὸν τοῦτο οὐ καθ’ αὑτὸ ὄν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπῆρχε τῷ ξύλῳ. ὥστε εἰ τὸ μὲν πεπερασμένον καὶ ἄπειρον ἐν τοῖς συνεχέσι τῷ ποσῷ τῷ κατὰ τὴν ὑπάρχει, τοῦτο δὲ συμβέβηκε τοῖς σώμασι, τὸ ἄρα πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τοῖς σώμασιν.

p. 185 b 3 Εἰ μὲν τοίνυν καὶ οὐσία καὶ ποσόν, δύο καὶ οὐχ ἔν τὸ ὅν.

Τὸ τῇ λοιπῇ ὑποθέσει ἑπόμενον νῦν ἐπήγαγε τῇ λεγούσῃ συνυπάρχειν τῷ [*](1 σώμασιν αἱ λευκότητες et αἱ ἐπιγιγνόμεναι Κ 2 τι καὶ] καί τι Κ 3 χαρακτιστικὸν (sic) Κ 4 ἀκριβῶς L 5 ἐν] οὐ t 6 7 πρῶτον μὲν post Ἀριστοτέλην colloc. Mt 8 συνέστη· ἡ Κ 11 ζώων ex ζῶον corr. I. L 12 14 αὐθυπόστατοι γὰρ—ἐστὶ τὸ αὐθυπόστατον oiu. Κ 13 ἐστὶ Mt: ἐπὶ L 17 οὐδ’ οὕτω tfj σωματικῇ οὐσίᾳ καθ’ αὐτὸ Mt 18 εἶναι] ἐστὶ Κ 21 τὸ (ante ξύλον) om. Κ τρίπηχυν L 22 χιλέων πηχέων Κ 23 συντελεῖ Κ ἢν om Mt 24 οὔκουν Κ 25 γιγνομένην τὸ· σὸν τοῦτο Κ 26 ὄν libri : imino ἄν 27 τῷ (ante κατὰ) om. t 28 τοῖς] τοῦ t (niliil onotatiun ex LKM) 30. p. 40. 1 Εἰ μἑν—τὰ ὄντα 0111. Κ 30 οὐσία καὶ ποσόν ἐστι M o-. p. 40.1 To τῇ—τὰ ὄντα om. t 32 νῦν L: om. M)

ποσῷ τὴν οὐσίαν· οὕτω γάρ, φησί, πολλὰ καὶ οὐχ ἓν τὰ ὄντα. εἰ δὲ οὐσία [*](a 8v) μόνον, οὑκ ἄπειρον τὸ ὄν, οὐδὲ μέγεθος ἕξει οὐθέν· ποσὸν τι ἔσται. ὑποθέμενος τὸ ποσὸν τὸ καθόλου μεταβαίνει ἐπὶ τὴν οὐσίαν, καὶ κοινότερον ἀπλῶς ὡς οὐσίαν ὑποτιθέμενος, οὕτως ἐξετάζει τὸν λόγον. εἰ οὖν τὸ ἓν τοῦτο, φησίν, οὐσίαν ὑπόθοιντο, οὐκέτι δυνηθήσονται ἄπειρον αὐτὸ ἢ πεπερασμένον ὑποτίθεσθαι· ταῦτα γὰρ τοῦ ποσοῦ, οὐσίας δὲ μόνον οὔσης ποσὸν οὐκ ἔσται. ὥστε εἰ πεπερασμένον Παρμενίδης ὑπετίθετο τὸ ὂν εἷναι, Μέλισσος δὲ ἄπειρον, οὐκ ἄν οὐσίαν αὐτὸ ὑποτίθεσθαι δύνανται.

p. 185b5 Ἔτι ἐπεὶ καὶ αὐτὸ τὸ ἓν πολλαχῶς λέγεται καὶ τὸ ὄν.

Προθέμενος ἀντειπεῖν τοῖς περὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον, ἀναγκαῖον ἐνόμισε πρότερον πρὸς αὐτὸ τὸ πρόβλημα ἐνστῆναι, εἶτα διαιρέσει χπησάμενος τοῦ ἑνός τὸ γὰρ ἕν, φησίν, ἢ ὀνόματί ἐστιν ἢ πράγματι, καὶ εἰ τῷ πράγματι, ἡ τῷ καθόλου ἢ τῷ μερικῷ), πρότερον ἔδειξεν ὅτι οὐ δύναται τῷ ὀνόματι ἓν εἶναι τὸ ὄν· εἶτα μετελθὼν ἐπὶ τὸ τῷ πράγματι ἓν καὶ τοῦτο τῷ καθόλου, ἔδειξεν ὅτι οὔτε ὡς συμβεβηκὸς δύναται ἓν εἶναι τὸ ὄν. εἶτα ἐφεξῆς ἔδειξεν ὅτι, ἐξ ὧν ἔλεγον οἱ περὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον, ποσόν τι ὑπετίθεντο τὸ ὄν · ἔλεγον γὰρ αὐτὸ Παρμενίδης μὲν πεπερασμένον, Μέλισσος δὲ ἄπειρον. ὥστε οὐ μάτην ὑπεθέμεθα ποσὸν αὐτοὺς λέγειν τὸ ὄν. εἶτα τελευταῖον ὅτι οὐδὲ οὐσίαν δυνατὸν αὐτοὺς ὑποτίθεσθαι ἔδειξε. λείπεται οὖν τὸ μερικὸν ἐξετάσαι, τοῦτο δὲ τριχῇ διαιρεῖ. τὸ γὰρ μερικὸν ἢ συνεχές ἐστιν ἢ ἀδιαίρετον ἢ τῷ λόγῳ ἕν, ὡς τὰ πολυώνυμα· ταῦτα γὰρ τῷ μὲν λόγῳ τῆς οὐσίας τὰ αὐτά ἐστιν, ὀνόματι δὲ μόνον διαφέρουσιν. εἰ μὲν οὖν ὡς συνεχὲς ἓν εἴη τὸ ὄν, ἐπειδὴ σύνεχες ἐστιν, ὡς αὐτὸς ὲν τῳ πέμπτῳ τῆς προκειμένης πραγματείας οριζεται, οὗ τὰ μόρια πρός τινα κοινὸν ὅρον συνάπτει, δῆλον ὅτι πλείονα μόρια ἔχει τὸ συνεχές· ὥστε εἰ καὶ ἔν ἐστιν ἐνεργείᾳ, ἀλλὰ πολλὰ δυνάμει. εἰ τοίνυν δυνάμει πολλά ἐστι τὸ συνεχές, οὐχ ἓν τὸ ὄν, ἀλλὰ πολλά. παντελῶς δὲ ἀνῄρουν ἐκεῖνοι τὸ πλῆθος, οὐδαμῇ οὐδαμῶς πλῆθος εἶναι λέγοντες. τες εἰ δὲ τοῦτο, οὐ δύνανται λέγειν συνεχὲς τὸ ὂν εἶναι . τὸ γὰρ συνεχὲς [*](1 εἰ δὲ] εἰ δ t 2 μόνον, οὐκ ἄπειρον om. M τὸ ὄν om. t et Arist. libri (practer I): τὸ (omissis 2. 3 ὄν, οὐδὲ—τι ἔσται) Κ οὐθέν L: οὐδέν Mt 3 ποθέμενος (sic) Κ 4 κοινώτερον Κ ὑποτιθέμενος t: ὑποτιθεμένοις LM: ὑποτιθέμενοι Κ ἐξετά- ζειν Κ 6 μόνης Mt 8 οὐκ ἂν] οὐ καὶ Diels, οὐκ ἄρ’ ego conieci τὴν οὺσίαν αὖ L δύναται Κ 1) lemma om. Κ 13 φασιν L 13. 14 καὶ εἰ τῷ πράγματι om. L 14 τῷ καθόλου] τὸ ία (sic) Κ 15 ἐπὶ τ τῶ K 10 τῳ] τὸ Κ οὔτε libii: immo οὐδέ 18 γὰρ siiperscr. L 19 ὑποθέμε Κ: ὑποθέμενος L 23 τὸ πολυώνυμον L 25 αὖ L πέμπτῳ] cf. E 3 p. a10sqq. Simplic. p.81,17 27. 28 ὤστε —συνεχές om. L 30 δύνανται Kt: δύναται LM εἶναι τὸ ὂν Mt)

δυνάμει πολλά ἐστιν. εἰ δὲ ἀδιαίρετον, οἷον ὡς τὸ σημεῖον ἢ ἡ μονὰς ἢ [*](a 8v) τὸ νῦν ἢ τὸ κίνημα ταῦτα γὰρ ἐν τοῖς φυσικοῖς ἀδιαίρετα), πῶς τοῦτο ἢ πεπερασμένον ἔσται, ὥς φησι Παρμενίδης, ἢ ἄπειρον, ὥς φησι Μέλισσος; τὸ γὰρ αμερές πέρας μὲν εἶναι δύναται, ὡς τὸ νῦν ἢ τὸ σημεῖον, πεπερασμένον ρασμένον δὲ ἢ ἄπειρον οὐδαμῶς· ταῦτα γὰρ ποσὰ ἄττα ἐστίν. αὐτόθεν οὗν τὸ οὕτως λέγειν ἓν τὰς ὑποθέσεις ἀμφοτέρων ἀναιρήσει. ἔπειτα εἰ ἀμερὲς εἴη τὸ ὄν, ἀναιρεθήσεται καὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιόν. καὶ ὅτι μὲν τὸ ποσὸν ἀναιρεθήσεται, πρόδηλον μεριστὸν γὰρ τὸ ποσόν· δύο γὰρ εἴδη τοῦ ποσοῦ τὸ συνεχὲς καὶ τὸ διωρισμένον, ἀμφότερα δὲ μεριστά)· ἀλλὰ δὴ καὶ τὸ ποιὸν ἀναιρήσουσι, πρῶτον μὲν ὅτι ἐν μεγέθει τὸ εἶναι ἔχει τὸ ποιόν, ἔπειτα τὸ σχῆμα καὶ ἡ μορφὴ τοῦ ποιοῦ εἶδός ἐστι, τοῦτο δὲ μεριστόν· ὥστε καὶ τὸ ποιὸν ἀναιρεθήσεται, εἰ ἀμερές τὸ ὄν. εἰ δὲ τῷ λόγῳ ἕν, ὥσπερ μέροψ καὶ βροτός τῷ γὰρ τῆς οὐσίας λόγῳ ἓν ταῦτα, ὀνόματι δὲ μόνῳ ἡ διαφορὰ τοῦ ὑποκειμένου τοῦ αὐτοῦ ὄντος), τὸν Ἡρακλείτου, φησί, λόγον συμβαίνει λέγειν αὐτούς. ἔλεγε γὰρ ὁ Ἡράκλειτος τὰ ἐναντία τὰ αὐτὰ εἶναι, τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν, τὸ γλυκὺ καὶ τὸ πικρόν. εἰ τοίνυν καὶ οὗτοι οὕτως ἔλεγον ἓν τὸ ὄν, τῷ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχειν, κἂν πλείοσιν ὀνόμασι καλεῖται, δῆλον ὅτι εἰς ταὐτὸν οἴσουσι τὰ ἐναντία, θερμὸν ἢ καὶ | ψυχρόν, [*](b lr) ξηρὸν καὶ ὑγρόν, ἀγαθὸν καὶ κακὸν ταὐτὰ ἔσται ὀνόματι μόνον διαφέροντα. ἀπολογούμενοι δέ τινες ὑπὲρ Ἡρακλείτου φασὶν ὅτι τὰ ἐναντία λέγων ταὐτὰ εἶναι, οὐ τοῦτο ἔλεγεν ὡς οὐδὲν διαφέρει τὸ ἀγαθὸν τοῦ κακοῦ, ἢ τὸ λευκὸν τοῦ μέλανος , ἀλλὰ πρῶιον μὲν ὅτι ἕν εἰσι τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ γένει, ἔπειτα ὅτι τὰ ἐναντία ἐνταῦθα ὄντα οὐκ εἰσὶν εἰλικρινῆ, ἀλλὰ συμμέμικταί πως πρὸς τὰ ἐναντία. οἷον οὐκ ἔστιν εἰλικρινῶς ἀγαθὸν εὑρεῖν ἢ εἰλικρινῶς κακόν· αὗται μὲν γὰρ αἱ τῶν ἐναντίων ἰδέαι μὴ γενόμεναι ἐν ὕλῃ εἰλικρινεῖς νεῖς εἰσι καὶ καθαραὶ ὅπερ εἰσίν, ἐν ὕλῃ δὲ γενόμεναι, διὰ τὸ τὴν ὕλην δεκτικὴν εἶναι τῶν ἐναντίων, μίγνυνταί πως πρὸς ἀλλήλας καὶ εἰλικρινεῖς οὐκέτι μένουσιν. οὐ μόνον δὲ τὰ ἐναντία εἰς ταὐτὸν ἄξουσιν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀντίφασιν. ἐπεὶ γάρ ἐστί τι τὸ οὐ λευκόν, ὅπερ ἀναιρεῖ μὲν τὸ λευκόν, σημαίνει δέ τι ἕτερον, εἰ λέγουσι πάντα τὰ ὄντα τῇ οὐσίᾳ ἓν εἶναι, τῷ ὀνόματι δὲ μόνον διαφέρειν, ἀνάγκη καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ οὐ λευκὸν τὸ αὐτὸ εἶναι. ὥστε συναληθεύσει ἡ ἀντίφασις, καὶ τὸ αὐτὸ ἔσται λευκὸν καὶ οὐ λευκόν, καὶ ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος, καὶ ὁ λόγος αὐτοῖς, φησί, γενήσεται οὐ περὶ τοῦ ἓν εἶναι τὰ πάντα, ἀλλὰ περὶ τοῦ μηδὲν εἶναι ὅλως. [*](1 ἢ ἡ Κ: ἢ LMt 2 κίνημα] cf. Ar. Pliys. Z 10 p. 141a4 4 πέρας μὲν εἶναι] πεπε- ρασμένον εἶναι οὐ L 5 πόσα Κ ἅττα libii 6 ἓν LK: τὸ ἓν Mt τῶν ἀμφοτέρων Κ 9 δὲ] γὰρ Κ 11 τὸ σχῆμα τοῦ ποιοῦ καὶ ἡ μορφὴ L 14 μόνον L 15 αὐτούς LK: αὐτοῖς Mt Aristoteles γὰρ ὁ K: ὁ L: γὰρ Mt 17 τὸ (aute κακόν, γλυκὺ ct πικρόν) L: om. KMt 19 ἢ] sciibe τε (Diels) vel δὲ καὶ (post ἢ) om. L 20. ξυρὸν Κ ταὐτὰ ἔσται scrpsi : ταῦτα ἔσται LMt : ταὐτά ἐστιν Κ 24 ἐνταῦθα ὄντα τὰ ἐναντία Mt εἰσὶν] ἔστιν Κ 28 δεκτικὸν t μίγνυταί Κ 20 δὲ] δὴ t καὶ ab eadein maim additum Κ 32 τὸ (ante οὐ) L : om. KMt 33 ὥστε καὶ Mt ἔσται] εἶναι Κ 34 φησί om. L 35 περὶ τὸ ἓν Κ) εἰ γὰρ τὸ λευκὸν ταὐτόν ἐστι τῷ οὐ λευκῷ, οὐ μᾶλλον ἔσται τὸ λευκὸν διὰ [*](b 1r) τὴν κατάφασιν, ἢ οὐκ ἔσται διὰ τὴν ἀπόφασιν. καὶ πρὸς τούτοις εἰς ταὐτὸν ἄξουσιν οὐσίαν ποιὸν ποσὸν καὶ τὰς δέκα κατηγορίας· ὀνόματι γὰρ μόνον διοίσουσιν αὗται, οὐ πράγματι. ταῦτα εἰπὼν ἐφεξῆς ἐπάγει· ὄτι, φησί, καλῶς ἐμεμψάμεθα αὐτοῖς εἰς ἄτοπον ἀπαγαγόντες ὡς τὰ ἐναντία εἰς ταυτον ἄγουσι, δῆλον ἐξ ὧν καὶ οἱ πρὸ ἡμῶν εἰς αὐτὴν ταύτην τὴν ἀπορίαν ἐθορυβήθησαν ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς μήποτε δόξῃ τὸ αὐτὸ ἓν καὶ πολλὰ εἶναι, ὡς ἐκ κοινῆς ἐννοίας ἔχοντες ὡμολογημένον ὅτι τὰ ἐναντία ἅμα εἶναι σύ δύναται. Ζήνων γὰρ ὁ Ἐλεάτης πρὸς τοὺς διακωμῳδοῦντας τὴν Παρμενίδου τοῦ διδασκάλου αὐτοῦ δόξαν λέγουσαν ἓν τὸ ὂν εἶναι ἐνιστάμενος καὶ συνηγορῶν τῇ τοῦ διδασκάλου δόξῃ, ἐπεχείρει δεικνύναι ὅτι ἀδύνατον πλῆθος εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν. εἰ γάρ, φησίν, ἐστὶ πλῆθος, ἐπειδὴ τὸ πλῆθος ἐκ πλειόνων ἑνάδων σύγκειται, ἀνάγκη εἶναι ἑνάδας πλείους ἐξ ὧν τὸ πλῆθος συνέστηκεν. εἰ τοίνυν δείξομεν ὅτι ἀδύνατον εἶναι πλείονας ἑνάδας, δῆλον ὅτι ἀδύνατον εἶναι πλῆθος· τὸ γὰρ πλῆθος ἐξ ἑνάδων. εἰ δὲ ἀδύνατον εἶναι πλῆθος, ἀνάγκη δὲ ἢ τὸ ἓν εἶναι ἢ τὸ πλῆθος, πλῆθος δὲ εἶναι οὐ δύναται, λείπεται τὸ ἓν εἶναι. πῶς οὖν ἐδείκνυεν ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι ἑνάδας πλείους; ἐπειδὴ οἱ τὸ πλῆθος εἰσάγοντες ἐκ τῆς ἐναργείας τοῦτο ἐπιστοῦντο ἔστι γὰρ ἵππος καὶ ἄνθρωπος καὶ ἕκαστον τῶν κατὰ μέρος, ὧν ἡ ἄθροισις τὸ πλῆθος ἀποτελεῖ), τὴν ἐνάργειαν οὖν σοφιστικῶς ἀνασκευάσαι βουλόμενος ὁ Ζήνων ἔλεγεν ὅτι, εἰ ἐκ τούτων τὸ πλῆθος, τὸ δὲ πλῆθος ἐξ ἑνάδων, ταῦτα ἄρα ἑνάδες. ἐὰν οὖν δείξωμεν ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι ταύτα ἑνάδας, δῆλον ὅτι οὐδὲ ἔσται τὸ ἐξ αὐτῶν πλῆθος, εἴ γε τὸ πλῆθος ἐξ ἑνάδων. δείκνυσιν οὗν τοῦτο οὕτως· ὁ ·Σωκράτης, φησίν, ὃν λέγετε ἑνάδα εἶναι συντελοῦσαν εἰς τὴν τοῦ πλήθους σύστασιν, οὐ μόνον Σωκράτης ἐστίν, ἀλλὰ καὶ λευκὸς καὶ φιλόσοφος καὶ προγάστωρ καὶ σιμός· ὥστε ὁ αὐτὸς ἓν καὶ πολλὰ ἔσται. ἀλλὰ μὴν τὸν αὐτὸν ἕνα εἶναι καὶ πολλὰ ἀδύνατον, οὐκ ἄρα ἔσται ἓν ὁ Σωκράτης. ὁμοίως οὐδὲ τὰ λοιπὰ ἐξ ὧν τὸ πλῆθος εἶναί φατε. εἰ δὲ μὴ δυνατὸν εἶναι πλείους ἑνάδας, δῆλον ὅτι οὐδὲ τὸ πλῆθος ἔσται· εἰ δὲ ἀνάγκη μὲν εἷναι τὸ ὂν ἢ ἓν ἢ πολλά, δέδεικται δὲ ὅτι πολλὰ οὐκ ἔστι τῷ μὴ εἶναι πλείους ἑνάδας, ἀνάγκη ἄρα ἓν εἶναι· τὸ αὐτὸ δὲ τοῦτο τ [*](3 ἄξουσι ποσὸν, ποιὸν (om. οὐσίαν) Mt κατηγορίας] κ ζ Κ μόνω Κ 4 ἀυτᾶι L: αὐτοῖς κ: om. Mt G do formula δῆλον ἐξ ὧν cf. e8r7, k3v38etc. εἰς ταύτην αὐτὴν Mt 7 τὸ αὐτὸ Kt: αὐτὸ M: αὐτὴ (sic) L εῖναι auto καὶ πολλὰ ponit K 8 ὁμολογούμενον (ex p. 43,8) t 8. 8 εἶναι οὐ δύναται L: εἶναι ἀδύνατον Κ: οὐ δύνανται (om. Eivctt) Mt 9 Ζήνων κτλ.] cf. Plat. Parm. p. 128 διακωμοδοῦντας Κ 10. 11 δηεκΠ λειονων μηγορῶν L 11 ἐπιχειρεῖ Κ 12 φησι πλῆθός ἐστιν Mt 12. 13 ἐκπλειόνων (sic) Κ 13 ἐνάδας εἶναι Mt 14 ὅτι ἀδύνατόν ἐστι πλείονας ἑνάδας εἶναι Κ 15 ἐξ om. L 16 ἀνάγκη δὲ itcrat Κ 17 οὐ δυνατὸν] ἀδύνατον Κ 18 ἐνεργείας et 20 ἐνέργειαν L 22 ἑνάδες] ἑνάδας Κ 23 τὸ (aute ἐξ) om. Mt 21 ὁ σωκράτης ὂν ἐλέγεται (sic) φηݲ Κ 27 ἓν καὶ L: καὶ (om. ἓν) KMt ἔνα libii: foit. ἓν 28 ἄρα ἔν ἔσται Mt 29 εἰ δὲ μὴ ἀδύνατον εἶναι Κ 30 ἡ (ante ἓν) om. Κ δέ (post δέδεικται) om. L) καὶ ἐκ τοῦ συνεχοῦς δείκνυσι. τὸ γὰρ συνεχὲς εἴ ἐστιν ἕν , ἐπειδὴ τὸ [*](b 1r) συνεχὲς ἀεὶ διαιρετόν, ἔστιν ἀεὶ τὸ διαιρεθὲν εἰς μόρια διελεῖν πλείονα· εἰ δὴ τοῦτο, πολλὰ ἄρα τὸ συνεχές. τὸ αὐτὸ ἄρα ἓν ἔσται καὶ πολλά, ὅπερ ἀδύνατον. ὥστε οὐκ ἔσται ἕν. εἰ δὲ μηδὲν τῶν συνεχῶν ἕν, ἀνάγκη δὲ εἴπερ ἔσται τὸ πλῆθος ἐξ ἑνάδων συγκεῖσθαι, ἐπεὶ * * * οὐδ’ ἄρα τὸ πλῆθος ἔσται. λείπεται ἄρα ἓν εἶναι τὸ ὄν. πρὸς ταύτην οὖν τὴν ἀπορίαν, φησίν, οἱ παλαιοὶ ἐθορυβοῦντο, μήποτε τὸ αὐτὸ καὶ ἓν ἔσται καὶ πολλά· ἐκ κοινῆς γὰρ ἐννοίας ὁμολογούμενον ἐλάμβανον μὴ δύνασθαι ἅμα τὰ ἐναντία εἶναι ἐν ταὐτᾷ. καὶ οἱ μέν, φησί, τὸ εἶναι ἀφεῖλον ἐπιλυόμενοι τὴν ἀπορίαν, ρίαν, ὥσπερ Λυκόφρων ὁ σοφιστής ἔλεγε γὰρ οὗτος ὅτι οὐ δεῖ λέγειν ὅτι Σωκράτης λευκός ἐστιν, ἀλλ’ ὅτι Σωκράτης λευκός· τὸ γὰρ ἔστι, φησί, προστιθέμενον ὕπαρξιν δίδωσι τῷ λευκῷ), οἶδέ, φησί, τὴν λέξιν μετερρύθμιζον λέγοντες ὅτι οὐ δεῖ λέγειν ὅτι Σωκράτης λευκός ἐστιν, ἀλλὰ λελεύκωται, ἵνα ῥῆμα ᾖ τὸ κατηγορούμενον καὶ μὴ ὄνομα, ὅπερ ἐστὶ γελοῖον εἰ γὰρ μὴ προσκέηται τὸ ἔστιν ἐν τῷ Σωκράτης λευκός, εἰ μὲν μηδὲ προσυπα- κούεται ἔξωθεν, ἀδιανόητος γίνεται ὁ λόγος καὶ ἀτελής ἄνευ γὰρ συμπλοκῆς ὁριστικοῦ ῥήματος οὐκ ἀπαρτίζεται λόγος ἀποφαντικός· τὸ γὰρ Σωκράτης λευκὸς ἄδηλον πότερόν ἐστιν ἢ οὐκ ἔστιν), εἰ δὲ προσυπακούεται, τὴν αὐτὴν πάλιν δύναμιν σχήσει κἂν εἰ ἐξ ἀρχῆς τῇ ὅλῃ προτάσει συνεπλάκη. καὶ τὸ λέγειν δὲ Σωκράτης λελεύκωται ἢ Σωκράτης περιπατεῖ ταὐτόν ἐστι τῷ εἰπεῖν Σωκράτης λελευκωμένος ἐστὶν ἢ περιπατῶν ἐστι· πᾶν γὰρ ῥῆμα ὁριστικὸν ἀναλύεται εἰς μετοχὴν καὶ τὸ ἔστι ῥῆμα. ταῦτα μὲν οὖν πρὸς τὰς ἀπορίας τοῦ Ζήνωνος οἱ ἀρχαιότεροι. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης φησὶν ὅτι ταῦτα ἔπασχον ἐκεῖνοι καὶ ἐθορυβοῦντο μήποτε τὸ αὐτὸ καὶ ἓν καὶ πολλὰ ἔσται, δι’ ἀπειρίαν λογικῆς ἐφόδου καὶ τῆς τῶν ὁμωνύμων φωνῶν σημασίας. τὸ γὰρ ἕν, φησίν, ὁμώνυμόν ἐστιν· ἢ γὰρ τῷ ὑποκειμένῳ ἐστὶν ἡ τῷ λόγῳ, καὶ πάλιν ἢ δυνάμει ἐστὶν ἢ ἐνεργείᾳ· καὶ τὰ πολλὰ ὡσαύτως. γίνονται οὖν αἱ πᾶσαι συζυγίαι ἔξ. τὸ γὰρ ἓν καὶ πολλὰ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ συμπλεκόμενα ποιεῖ συζυγίας δ΄. ἢ γὰρ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ πολλὰ καὶ τῷ λόγῳ, ἢ οὐδὲ τῷ ὑποκειμένῳ οὐδὲ τῷ λόγῳ, ἢ τῷ μὲν ὑποκειμένῳ πολλά, τῷ δὲ λόγῳ ἕν, ἢ ἔμπαλιν τῷ μὲν ὑποκειμένω [*](1 ἐκ superscr. Κ 1.2 ἐπειδὴ τὸ συνεχὲς (om. ἀεὶ) διαιρετὸν ἐστὶ, δεῖ τὸ διαιρεθὲν Κ 2 ἀδιαίρετόν (pro ἀεὶ διαρετόν) ἐστιν M ἀεὶ τὸ] αὐτὸ ante correctioneni L ἐστὶ διελεῖν L 3 δὴ LKM : δὲ fort, recte t 4 οὐκ ἔσται] οὐκ ἔστιν Κ 5 lacunain post ἐπεὶ statuit Diels: conicio <οὐ δυνατὸν εἶναι πλείους ἑνάδας, ἐξ ὧν τὸ πλῆθος x003E; ἄρα τὸ L : ἄρα KM : ἑνάδων coniecit t 7 φησίν post παλαιοί coUocat Κ καὶ (aute ἓν) om. K 9 ἐν xio αὐτῶ Κ τὸ ἔστιν Aristotelcs 10 οὕτως L 11 ὁ σωκράτης priore loco L τὸ γὰρ εἶναι Κ 11. 12 συντεθέμενον ὔπα ξιν Κ 12. 13 μετερίθμιζον Κ 13 ὅτι ὁ σωκράτης Mt 14 ἡ LK : εἴη Mt καὶ μὴ LK: ἀλλὰ μὴ Mt 15 γὰρ καὶ μὴ Mt προσκαίηται Κ ἐν τῷ σωκράτης λευκὸς τὸ έστιν Mt μηδὲ μὴ δὲ) Li μηδὲν KMt 16 γίνεται] γὰρ Κ IS πότερόν] πρῶτον Κ 19 δύναμιν πάλιν Κ κἀν] καὶ Κ 21 τῷ] τὸ Κ εἰπεῖν. LK: λέγειν Mt 23 τοῦ] τὰς L 25 ἀπορίαν Jl τῶν om. L 27 ἢ ἐναργεία (sic) K: ἓν ἢ ἐνεργεία L: ἢ ἐνεργείᾳ ἕν Mt 30 πολλὰ καὶ τὸ λόγω Κ) ἕν, τῷ δὲ λόγῳ πολλά. οἷον τῷ μὲν ὑποκειμένῳ ἓν καὶ τῷ λόγῳ πολλὰ [*](b 1r) τὸ λευκὸν καὶ τὸ θερμόν· ταῦτα γὰρ τῷ μὲν ὑποκειμένῳ ἓν καὶ ταὐτόν εἰσιν ἐν τῷ αὐτῷ γὰρ σώματι ἄμφω, οἷον τῷ Σωκράτει), τῷ λόγῳ δὲ ἕτερα ἕτερος γὰρ ὁ τοῦ θερμοῦ λόγος καὶ ἕτερος ὁ τοῦ λευκοῦ). ἀνάπαλιν δὲ τῷ μὲν λόγῳ ἕν, τῷ δὲ ὑποκειμένῳ πολλά, ὡς τὸ λευκὸν τὸ ἐν ψιμμυθίῳ καὶ τὸ ἐν χιόνι· εἷς γὰρ ἀμφοῖν ὁ ὅρος, χρῶμα διακριτικὸν ὄψεως, πολλὰ δὲ τῷ ὑποκειμένῳ χιόνι καὶ ψιμμυθίῳ. τῷ λόγῳ δὲ ἅμ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ ἓν τὸ λώπιον καὶ τὸ ἱμάτιον, ὁμοίως χθὼν καὶ γῆ. τῷ ὑποκειμένῳ δὲ καὶ τῷ λόγῳ πολλά, ὡς ὑγρότης καὶ ξηρότης· οὐ δύναται γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ ἅμα εἶναι ὑποκειμένῳ. καὶ ἐπιστήμη καὶ θερμότης, ἡ μὲν ἐν ψυχῇ, ἡ δὲ ἐν σώματι. τοσαύτας μὲν οὖν ποιεῖ συζυγίας τὸ ἓν καὶ τὰ πολλὰ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ συμπλεκόμενα, εἰ μέντοι τῷ δυνάμει καὶ τῷ ἐνεργείᾳ συμπλακείη, δύο | μόνας ποιεῖ συμπλοκάς. ἢ γὰρ δυνάμει [*](b 1v) ἕν, ἐνεργείᾳ δὲ πολλά, ὡς τὰ πυρὰ τὰ ἐν πλείοσι λύχνοις ἢ τὰ ὑδάτια τὰ ἐν τοῖς πλείοσιν ἀμφορεῦσιν ταῦτα γὰρ δυνάμει ἐστὶν έν, διότι δύνανται συνελθόντα ἑνωθῆναι, ἐνεργείᾳ δὲ πολλά· διῄρηνται γὰρ ἀπ’ ἀλλήλων), ἢ ἐνεργείᾳ μὲν ἕν, δυνάμει δὲ πολλά, ὡς τὸ συνεχές. τὰ δὲ λοιπὰ πάντα μόρια ἀσύστατα. τὸ αὐτὸ γὰρ ἅμα δυνάμει ἓν εἶναι καὶ ἐνεργείᾳ ἀδύνατον, ὁμοίως καὶ πολλά. πολλῷ οὖν ἀδυνατώτερον ἅμα καὶ ἓν καὶ πολλὰ δυνάμει μει τε καὶ ἐνεργείᾳ εἷναι. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τὸ αὐτὸ μὲν κατὰ τὸ αὐτὸ ἓν εἶναι καὶ πολλὰ τῷ ὄντι τῶν ἀδυνάτων ἐστίν. ἅμα γὰρ καὶ τῷ αὐτῷ τὰ ἐναντία εἶναι ἀδύνατον, ἢ ἁπλῶς τὰ ἀντικείμενα, οἷον τὸ αὐτὸ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ ἓν εἶναι καὶ πολλὰ ἀδύνατον ἢ τῷ λόγῳ, ἢ τὸ αὐτὸ δυνάμει καὶ ἓν εἶναι καὶ πολλὰ ἢ ἐνεργείᾳ καὶ ἓν καὶ πολλά· ταῦτα γὰρ ἐναντία ἐστί, διὸ οὐδὲ συνυφέστηκε. κατ’ ἄλλο μέντοι εἶναι πολλά, κατ’ ἄλλο δὲ ἕν, οὐδὲν κωλύει, οἷον κατὰ μὲν τὸ ὑποκείμενον ἕν, κατὰ δὲ τὸν λόγον πολλά, ὡς τὸ γλυκὺ καὶ τὸ ξανθὸν ἐν τῷ μέλιτι, ἢ τὸ ἐρυθρὸν καὶ ἡ στύψις ἐν τῷ οἴνῳ. πάλιν ἐνεργείᾳ μὲν εἶναι ὅν, δυνάμει δὲ πολλά, οὐδὲν ἄτοπον, ὡς τὸ συνεχές. ἢ ἔμπαλιν ἐνεργείᾳ μὲν πολλά, δυνάμει δὲ ἕν, ὡς ἐπὶ τῶν πλειόνων ὑδατίων. ἐπεὶ οὖν τὸ ἓν πολλαχῶς λέγεται, ἐπιλυσόμεθα τὴν μὲν προτέραν τοῦ Ζήνωνος ἀπορίαν διὰ TTj? προτέρας τοῦ ἑνὸς διαιρέσεως τῆς λεγούσης ἢ τῷ ὑποκειμένῳ ἓν εἶναι ἢ τῷ λόγῳ τὸ γάρ λευκὸν τὸ ἐν Σωκράτει καὶ φαλακρὸν καὶ τὰ λοιπὰ τῷ [*](1 καὶ Tio LK: Tli) δὲ rcctius Mt 2 ταῦτα μὲν τῶ μὲν Κ 3 οἷον τοῦ σὼ κτ Κ 5 λευκὸν τῶ ἐν Κ 5. 6 et 7 ψιμμιθίω L: ψιμυνθίω Κ 6 ὁ om. Κ χρώμα t 9 ὡς ξηρότης καὶ ὑγρασία K 10 εἶναι ἅμα L 12 συμπλεκόμενον ἡ μέντοι L 13 καὶ τὸ ἐνεργεία Κ 14 ἕν om. Κ 15 δύναται Κ 15, 16 συνελθόντα ἑνωθῆναι δύνανται Jit 17 δυνάμει δὲ πολλά LK: πολλὰ δὲ δυνάμει Mt ὡς] καὶ L 21 ἓν εἶναι LK: εἶναι ἓν Mt τῶν ἀδυνάτων] ἀδύνατον Κ 22 TO) αὐτῶ Κ: τὸ αὐτὸ L: κατὰ τὸ αὐτὸ fort, rectc Jit 22. 23 οἷον tcL αὐτῶ τὠκ 23. 24 ἢ τὸ αὐτὸ] ἣ τῶ αὐτῶ L 24 δυνάμει καὶ καὶ om. Κ) ἓν εἶναι καὶ LK: καὶ ὲν καὶ πολλὰ εἶναι δυνάμει Mt 25 συνεφέστηκε L εἶναι oin. Κ 27 τῷ oin. K 28 ή K: om. LMt εἶναι om. K 31 μὲν om. L) ζήνωνος Mt μὲν ὑποκειμένῳ ἕν isti καὶ ταὐτόν, λέγω δὴ τῷ Σωκράτει, τῷ δὲ ὁριστικῷ [*](b 1v) λόγῳ πλείονα), τὴν δὲ δευτέραν ἀπορίαν τὴν ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς διὰ τῆς δευτέρας, λέγω δὴ τοῦ δυνάμει καὶ τοῦ ἐνεργείᾳ. τὸ γὰρ συνεχὲς ἕν ἐστι καὶ πολλά, ἀλλ’ οὐ κατὰ ταὐτόν, ἀλλὰ πολλὰ μὲν δυνάμει, ἓν δὲ ἐνεργείᾳ. ὥστε οὐχ ἅμα ἔσονται τὰ ἐναντία· οὐ γὰρ ἐναντίον τῷ δυνάμει πολλὰ τὸ ἐνεργείᾳ ἕν, ἀλλὰ τὸ δυνάμει ἓν τῷ δυνάμει πολλά, καὶ τὸ ἐνεργείᾳ δὲ ἓν τῷ ἐνεργείᾳ πολλά. ἄλλως τε καὶ αὐτὸς δι’ αὑτοῦ ὁ τοῦ Ζήνωνος ἐλεγχθήσεται λόγος. ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ παντός, φησίν, ὡς εἰ μὴ πολλὰ εἴη ἓν πάντως ἐστί, διότι τὸ ὂν ἢ ἓν εἶναι ἢ πολλὰ ἀνάγκη, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ Σωκράτους καὶ πάντων τῶν λοιπῶν· εἰ γὰρ φαλακρός ἐστι καὶ σιμὸς καὶ φιλόσοφος καὶ ὅσα ἄλλα, ἀνάγκη δὲ ὄντος τοῦ Σωκράτους ἢ ἓν εἶναι αὐτὸν ἢ πολλά, οὐκ ἔσται δὲ ἕν, πολλὰ ἔσται ἐξ ἀνάγκης. ὥστε φεύγων ἕνα εἶναι λέγειν τῶν κατὰ μέρος ἕκαστον, ἵνα μὴ πολλὰ εἶναι τὸ ἓν ἐκ πολλῶν ἑνάδων συγκείμενον λέγῃ, ἕκαστον τῶν ὄντων πολλὰ λέγειν ἀναγκασθήσεται. οὐκ ἄρα πολλὰ μόνον ἔσται τὸ ὄν, ἀλλὰ πολλάκις πολλά.

p. 185b 7 Λέγεται δ’ ἓν ἢ τὸ συνεχὲς ἢ τὸ ἀδιαίρετον οὗ λόγος ὁ αὐτὸς καὶ εἷς ὁ τοῦ τί ἦν εἶναι.

Τὸ καθ’ ἕκαστα ἕν, φησίν, τριχῶς λέγεται λέγεται] καὶ ὡς συνεχὲς ἕν, ὡς λέγομεν ἓν τὸ ξύλον, καὶ ὡς τὸ ἀδιαίρετον, οἷον τὸ σημεῖον, καὶ ὡς τὰ πολυώνυμα, οἷον ἄορ ξίφος μάχαιρα. τὸν οὖν Σωκράτην ἓν ὄντα ἐπὶ τί ἀνοίσομεν; λέγω οὖν ὅτι ἐπὶ τὸ συνεχές· καὶ γὰρ καὶ αἱ Σωκράτους ἰδιότητες αἱ συμπληροῦσαι αὐτὸν καὶ αἱ ζωαὶ αὐταί, εἰ καὶ μή εἰσι καθ’ αὑτὰς συνεχεῖς, ἀλλ’ οὖν ἐν συνεχεῖ τὸ εἶναι ἔχουσι. διὰ τοῦτο οὗν ἐπὶ τὸ συνεχὲς αὐτὸν ἀνοίσομεν.

p. 185b11 Ἔχει δὲ ἀπορίαν περὶ τοῦ μέρους καὶ τοῦ ὅλου, ἵσως δὲ οὑ πρὸς τὸν λόγον, ἀλλ’ αὐτὴν αὑτήν.

Ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι, εἰ ὡς συνεχὲς ἔλεγον τὸ ὂν ἓν εἶναι, ἐπειδὴ τὸ συνεχὲς διαιρετόν ἐστιν, ἔσται τὸ ὂν οὐκέτι ἓν κυρίως ἀλλὰ πολλά, ἡπό- [*](1 τῷ Σωκράτει] τοῦ σὼ Κ 2 λόγῳ] λέγω L δευτέραν Mt: βݲ Κ: προτέραν ἐπὶ τοῦ συνεχῶς L 3 δευτέρας] β ex ἁ L 5 οὐκ ἄμα Κ 5. 6 οὐ γὰρ ἐναντίον τὸ δυνάμει πολλὰ Tto L 6 ἀλλὰ τὸ K : ἀλλὰ τῷ Lilt Tto (aute δυνάμει) LK : τὸ Mt 7 δι’ αὐτοῦ lAv 8 ἐλεχθήσεται Κ: λεχθήσεται L ὡς abundat 9 εἶναι] ἐστιν Κ 10 τοῦ om. Mt εἰ γὰρ καὶ Κ 12 οὐκ ἔσται] οὐκ ἔστι Κ 13 ἕνα libvi: imino ἓν εἶναι λέγειν Κ: εἶναι λέγων L: λέγειν εἶναι Mt τῶν om. K 14 λέγῃ] λέγει Κ 15 μόνον] μὲν L 16 δὲ ἢ (om. ἓν ut Arist. cod. 1) Κ οὗ] ὧν ex Aristotele t at cf. p. 36,1) 17 ὁ αὐτὸς—εἶναι om. Κ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς M 18 ἐν post φησίν collocat Κ altcmm λέγεται delevi καὶ (post λέγεται) LKM: γὰρ t 19 ἤγουν (compend.) τὸ σημεῖον Κ 19. 20 τὸ πολυώνυμον L 20 οἷον (ante ἄορ) om. IJv EvL: ἕνα KMt 21 ὅτι om. Κ 22 αὐταί] αὑτοῦ Κ 24 αὐτὸν soripsi: αὐτὰς L: αὐτὸ KMt ἀνοίσομεν LK: κινήσομεν Mt 25 δ’ άπορίαν Lt 25. 26 περὶ —καθ’ αὑτήν om. Κ 27 ἔλεγον Κ: ἔλεγε LMt)

ρησε δὲ ἄν τις πρὸς αὐτὸν ὅτι ‘κακῶς τὸ συνεχὲς πολλὰ εἴρηκας, ἐπειδὴ [*](b 1v) δυνάμει διαιρετόν ἐστι. τὸ γὰρ συνεχὲς ταὐτόν ἐστι τῷ ὅλῳ, τὸ δὲ ὅλον ταὐτόν ἐστι τοῖς μέρεσιν· οὐδὲ γὰρ ἐστιν ετερον παρὰ τὰ μέρῃ. ὥστε καὶ τὸ συνεχὲς ταὐτόν ἐστι τοῖς μέρεσιν. εἰ δὲ τὸ συνεχές, ἐπειδὴ καὶ τὸ ὅλον, δῆλον ὅτι καὶ τὰ μέρη οὐ πλείονα ἔσται, ἀλλ’ ἕν· οὐδὲ γὰρ κατ’ ἐνέργειαν λαμβάνεται ὑπάρχοντα, ἀλλὰ δυνάμει, ἐνέργειᾳ δὲ ἕν εἰσι’, φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἡ περὶ τοῦ μέρους ζήτησις καὶ τοῦ ὅλου, πότερον ἕτερά ἐστι ταῦτα ἀλλήλων ἢ ταὐτά, ἔχει ἀπορίαν οὐ μόνον πρὸς τὸν παρόντα νῦν λόγον, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ζητηθῆναι ἀξίαν. εἴτε γὰρ ταὐτά τις ὑπόθοιτο ταῦτα εἶναι, εἴτε ἕτερα, δόξει ἑκατέρᾳ ὑποθέσει ἄτοπόν τι ἀκολουθεῖν· εἰ μὲν γὰρ ἕτερον τὸ ὅλον τῶν μερῶν, ἐπειδὴ οὐδὲν ἕτερόν ἐστι τὸ ὅλον ἢ πάντα τὰ μέρη, συμβήσεται καὶ τὸ αὐτὸ ἑαυτοῦ ἕτερον εἶναι, ὅπερ ἄτοπον. καί ἐστιν ὁ συλλογισμὸς τοτοῦτος. τὸ ὅλον οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ πάντα τὰ μέρη, τὰ μέρη τοῦ ὅλου ἕτερά ἐστι τοῦτο γὰρ ὑπόκειται), τὸ ὅλον ἄρα τοῦ ὅλου ἕτερόν ἐστιν· αὐτὸ ἑαυτοῦ ἄρα ἕτερον τὸ ὅλον. εἰ μὲν οὖν τῶν τῶν μερῶν ὑποτεθείη, ταῦτα. εἰ δὲ ταὐτὸν τοῖς ὅλοις μέρεσι τὸ ὅλον, καὶ ἑνὶ ἑκάστῳ ταὐτὸν ἄν εἴη· εἰ γὰρ μὴ ταὐτὸν ἑνὶ ἑκάστῳ, οὐδὲ πᾶσιν ἅμα, εἰ δὲ ἑνὶ ἑκάστῳ ταὐτόν, ἔσονται καὶ ἀλλήλοις τὰ μέρη ταὐτά, ὅπερ ἄτοπον· τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ ταὐτὰ καὶ ἀλλήλοις ταὐτά. ὥστε ὅσον ἐκ τῶν ἀποριῶν τούτων, δόξει οὔτε ταὐτὸν οὔτε ἕτερον εἶναι τοῖς μέρεσι τὸ ὅλον.

Ἰστέον οὖν ὅτι τὸ ὅλον πῇ μὲν ταὐτόν ἐστι τοῖς μέρεσι, πῇ δὲ ἕτερον. ἕτερον μὲν γάρ ἐστι τῶν μερῶν, ὡς ἐπιγινόμενον τῇ πάντων συνθέσει καὶ ἀποτέλεσμα αὐτῆς ὄν, ταὐτὸν δὲ πάλιν τοῖς μέρεσι τὸ ὅλον, ὡς μηδενὸς ἐπιγινομένου ἔξωθεν τῶν μερῶν εἰς τὴν τοῦ ὅλου ὕπαρξιν. οἷόν τι λέγω· ἐὰν τῆς κιθάρας ἑκάστην χορδὴν ἰδίᾳ ἐντείνῃ τοσοῦτον, ὅσον εἰς τὴν Λύδιον τυχὸν ἁρμονίαν συντελέσαι, εἶτα πᾶσαι κεχωρισμέναι ὧσι καὶ μὴ εἰς ἓν συνηρμοσμέναι, ἑκάστη μὲν δηλονότι καθ’ ἑαυτὴν τὸν ἴδιον ἦχον ἀποτελεῖ, ἡ μέντοι ἁρμονία ἡ μετὰ τὴν σύνοδον πασῶν τῶν χορδῶν ἐκ τοῦ ἤχου πασῶν ἀποτελουμένη ἑτέρα ἐστὶ δηλονότι τοῦ ἤχου πασῶν τοῦ πρὶν συνελθεῖν αὐτάς· ἡ γὰρ συνδρομὴ πασῶν ἀπετέλεσέ τι εἶδος, ὃ μὴ ἦν ἐν πᾶσι τοῖς κατὰ μέρος μήπω συνελθοῦσιν. οὕτω μὲν οὖν ἡ ὁλότης τῆς ἁρμονίας ἑτέρα τῶν ἤχων πάντων τῶν κατὰ μέρος, κἀν ἅμα ἠχῶσι διεστηκότες ἀλλήλων, ἡ αὐτὴ δὲ τῷ μηδὲν ἕτερον παρὰ τὰς [*](3 οὐδὲ] οὐδὲν Κ 4 prius καὶ om. L εἰ δὲ LK: εἰ δὲ καὶ Mt εἰ δὲ τὸ συνεχὲς ἕν cod. Paris. 2063 5 γὰρ om. Κ 6 ὑπάρχοντα λαμβάνεται Mt εἰσι L: ἐστι Κ: om. Mt 7 ὅτι oin. Κ τοῦ (post περὶ) om. L 8 νῦν om. Mt 9 ταῦτα ταὐτά Mt 10 ὑποθοῖτο Κ ταῦτα om. Mt ἄτοπά τινα L 12. 14 συμβήσεται—πάντα τὰ μέρη om. K 12 ἐαυτοῦ L et, ut videtur, M: ἑαυτῷ Kt 15 καὶ ante αὐτὸ addit t ἄρα ἕτερον τὸ ὅλον LK: ἕτερόν ἐστιν Mt 1() ταῦτα] οὐ ταὐτὸν L 19 ὅπερ ἄτοπον vol ’Ieuda vel transponenda post τὰ γὰρἀλλήλοις ταὐτά (cf. Brandisii Seliol. ρ. 329 5 sqq.): sed fortasso haec ipsa τὰ γὰρ—ἀλλήλοις ταὐτά induci praestat 22 οὖν om. Κ 26 ἐντείνῃ LK: ἐντείνης Mt 27 λύδειον L 28 αὑτὴν Kt 33 fort. ἑτέρα μὲν)

κατὰ μέρος ἀπηχήσεις συνελθεῖν εἰς τὸ ἀποτελέσαι τὸ εἶδος τῆς ἁρμονίας. [*](b 1v) οὕτως καὶ ἐπὶ ἀνθρώπου, εἰ νοήσαις τὰ μόρια αὐτοῦ διεσπασμένα, ἕκαστον μέντοι τὴν ἰδίαν ἔχον ἐνέργειαν οἷον τὸν ὀφθαλμὸν τὴν ὑφθαλμοῦ καὶ χεῖρα ὁμοίως καὶ τὰ λοιπά), τούτων πάντων διῃρημένων ὄντων τὸ ἐκ τῆς πάντων των συνδρομῆς ἀποτε|λεσθὲν εἶδος ἕτερόν ἐστι. λεχθείη δ’ ἄν πάλιν καὶ [*](b 2r) ταὐτόν, ἐπεὶ μηδὲν ἄλλο παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστον μέρη καὶ τὰς ἰδίας ἐνεργείας συνέρχεται εἰς τὸ ἀποτελέσαι τὴν ὁλότητα τοῦ εἴσους· ἐκ γὰρ τῆς τῶν κατὰ μέρος ἐνεργείας <ἡ> κοινὴ τοῦ ζῴου ἐνέργεια ἀποτελεῖται.

Ἴσως δὲ οὐ πρὸς τὸν λόγον, ἀλλ’ αὐτὴν καθ’ αὑτήν. πῶς δοκεῖ μὴ πρὸς τὸν προκείμενον λόγον ἡ ἀπορία ἡ περὶ τοῦ ὅλου; καὶ εἰ μηδὲν πρὸς τὸν προκείμενον, τί αὐτῆς μέμνηται; δόξει μὲν οὖν μὴ εἶναι πρὸς τὸ προκείμενον, διότι ζητουμένου τοῦ πότερον ἓν τὸ ὂν· ἢ οὔ, καὶ εἰρημένου ‘εἰ ὡς συνεχὲς εἴη ἕν, ἐπειδὴ τὸ συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, πολλὰ ἔσται᾿ , οὔτε πρὸς κατασκευὴν τούτου, οὔτε πρὸς ἀνασκευὴν λυσιτελήσει ἡμῖν ἡ περὶ τοῦ ὅλου καὶ τῶν μερῶν ἀπορία. εἴτε γὰρ ταὐτὸν εἴη, οὐ παρὰ τοῦτο ἓν τὸ ὄν δύναται γὰρ καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρα διαιρεθῆναι), εἴτε μὴ εἴη ταὐτὸν ἀλλ’ ἕτερον, ἤδη διὰ τοῦτο πολλὰ τὰ ὄντα, εἰ μὴ ὡς διαι- ρετὸν‘ αὐτὸ εἶναι λάβωμεν. καὶ ὅλως τὸ ἀπορεῖν εἴτε ταὐτὸν τοῖς μερεστιν, εἴτε ἕτερον, οὐ δοκεῖ τοῦ παρόντος λόγου οἰκεῖον εἶναι. διὰ τί δὲ αὐτῆς μέμνηται καὶ πῶς ἔχει σχέσιν τινὰ πρὸς τὴν προκειμένην θεωρίαν, εἴπομεν ἐν τῇ ἀρχῇ. καὶ ὅλως ἐπειδὴ τῆς εἰς τὰ μέρη τοῦ συνεχοῦς διαιρέσεως ἐμνήσθη, οὐκ ἀνηρτημένη τοῦ προκειμένου ἡ τοιαύτη ζήτησις· τὸν γὰρ λέγοντα διαιρεῖσθαί τι εἰς μέρη, δεῖ ἔννοιαν ἔχειν τῆς τε τοῦ ὅλου φύσεως καὶ της τῶν μερῶν.

p. 185b12 Πότερον ἓν ἢ πλείω τὸ μέρος καὶ τὸ ὅλον.

Τὸ μὲν ἓν ἀντὶ τοῦ ταὐτὸν ἔθηκε, τὸ δὲ πλείω ἀντὶ τοῦ ἕτερον. καὶ πῶς ἓν ἢ πλείω ἀντὶ τοῦ καὶ πῶς ταὐτὸν (??) πῶς ἕτερον. καὶ περὶ τῶν μερῶν τῶν μὴ συνεχῶν λέγει ἢ τῶν κ(??)ὰ παράθεσιν ἢ τῶν ἀφε- στηκότων . κατὰ παράθεσιν μέν, ὡς ἐπὶ τῆς οἰκίας ζητητέον γὰρ καὶ ἐπὶ ταύτης εἰ ταὐτὸν ἢ ἕτερον τὸ ὅλον τοῖς μέρεσιν· εἰ μὲν γὰρ ταὐτόν, καὶ ἑκάστῳ ταὐτόν, εἰ δὲ τοῦτο, καὶ αὐτὰ ἑαυτοῖς ταὐτά. ὥστε ὁ ὄροφος τῷ θεμελίῳ ταὐτὸν καὶ αὐτὸς τοῖς τοίχοις, ὅπερ ἄτοπον), ἀφεστηκότα δέ φημι, our [*](1 ἀποχήσεις Κ συνελθεῖν Κ: συν διελθεῖν L: διελθεῖν Mt 3 ἐνέργειαν ἔχον L τὴν τοῦ ὀφθαλμοῦ L 5 ἐστι] εἶναι Κ 8 ἡ adilidi ἀποτελεῖται ἐνέργεια Mt 9 ἀλλ’ αὐτὴν καθ’ αὑτήν om. Κ 11 τὸν (cf. v. 10) KMt: τὸ (ut in seqiieu- tibus) L 13 εἰ] εἰς Κ 16 ἄπειρον Κ 17 τὰ ὄντα Mt corr. K: ὅντα L: * ante correctionem Κ εἰ LKM : ἐὰν t 22 ἀνηρτημένη Mt: ἄν ἠρτημένη Κ: ἄν εἴη μὴ ἠρτημένη L : scribencluui ἀπηρτημένη 23 εἰς τὰ μέρη Mt 25 lemma om. Κ 26 27 τὸ μὲν—πῶς ἕτερον om. Κ 28 τῶν μερῶν om. Κ 29 ἐπὶ (post καὶ) LK: περὶ Mt 31 ταὐτά] αὐτὰ L 32 αὐτὸς] οὗτος reote Κ)

οἷον πόδα χεῖρα καὶ τὰ λοιπά· τὸ γὰρ ὅλον εἰ ταὐτὸν ἑκάστῳ τῶν [*](b 2r) ἀνομοιομερῶν, καὶ ἀλλήλοις ταὐτὰ ἔσονται. ὥστε ἡ χεὶρ τῷ ποδὶ ταὐτον ἔσται.

p. 1851b15 Καὶ εἰ τῷ ὅλῳ ἓν ἑκάτερον ὡς ἀδιαίρετον, ὄτι καὶ αὐτὰ αὑτοῖς.

Εἰ ἓν ἑκάτερον, φησί, τῶν μερῶν ταὐτόν ἐστι τ·ῷ ὅλῳ, διότι ἀδιαίρετόν ἐστι, πρόδηλον ὅτι καὶ αὐτὰ ἑαυτοῖς ταὐτά εἰσι. τὸ οὖν ὡς ἀδιαίρετον αἰτίας ἐστὶν ἀπόδοσις, διὰ τί τῷ ὅλῳ τὸ μέρος ταὐτόν. τὸ δὲ ἑκάτερον ἀντὶ τοῦ ἔκαστον, τουτέστιν εἰ διὰ τὸ ἀδιαίρετα εἶναι τοῦ ὅλου τὰ μέρη ἕκαστον τῶν μερῶν τῷ ὅλῳ ἐστὶ ταὐτόν (τὸ γὰρ ἓν πάλιν ἀντὶ τοῦ ταὐτὸν κεῖται), καὶ τὰ μέρη αὐτὰ ἑαυτοῖς. τουτέστιν ἀλλήλοις ταὐτὰ ἔσται· οὐκοῦν ἡ κεφαλὴ τῇ χειρὶ ἡ αὐτὴ ἔσται. εἰ μὲν οὖν τὸ ἑκάτερον ἀντὶ τοῦ ἕκαστον ἀκουσόμεθα, τοιαύτη ἐστὶν ἡ τῶν ῥητῶν διάνοια, εἰ δὲ συνήθως τὸ ἑκάτερον ἐπὶ δύο νοοῖτο, λέγοι ἂν τό τε ὅλον καὶ τὸ μέρος. καὶ ἔστιν ἡ διάνοια τοιαύτη. εἰ, ἐπειδὴ τὸ ὅλον ἀδιαίρετόν ἐστι καὶ ἐν αὐτῷ θεωρεῖται καὶ τὸ μέρος, διὰ τοῦτο ταὐτόν ἐστι τῷ ὅλῳ τὸ μέρος, καὶ αὐτὰ αὑτοῖς τὰ μέρη, τουτέστιν ἀλλήλοις, ταὐτὰ ἔσται. διὰ τί δέ, εἰ τῷ ὅλῳ τὸ μέρος ταὐτόν, καὶ ἀλλήλοις ταὐτά εἰσιν; ὅτι εἰ τῶν μερῶν Σωκρά·τους ἕκαστον τῷ ὅλῳ Σωκράτει ταὐτόν ἐστι, τὰ δὲ τῷ αὐτῷ ταὐτὰ καὶ ἀλλήλοις ἐστὶ ταὐτά, καὶ τὰ μέρη ἄρα Σωκράτους ἀλλήλοις ἔσται ταὐτά.

p. 185b16 Ἀλλὰ μὴν εἰ ὡς ἀδιαίρετον, οὐκ ἔστι ποσὸν οὐδὲ ποῖον.

Ἐλέγξας τὴν ὑπόθε ιν τὴν λέγουσαν τὸ ὂν ἓν εἶναι ὡς συνεχές, μεταβαίνει ταβαίνει ἐπὶ τὴν ὡς ἀμερὲς ὑποτιθεμένην, καί φησιν, ὅπερ ἤδη εἴπομεν, ὅτι καὶ τὰ ποιὰ καὶ τὰ ποσὰ ἀναιρήσουσιν, καὶ οὐκέτι προχωρήσει αὐτοῖς τὸ λέγειν αὐτὸ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον.

[*](2 καὶ ἀλλήλοις iterat Κ ἔσονται corr. ἔπονται M 2. 3 ταὐτὸν τῷ ποδὶ Mt 3 ἔσται] ἐστὶ Κ 4. 5 ὡς—αὑτοῖς om. Κ 5 αὐτοῖς L 6 εἰ ἓν KM: ἓν L: εἰ t 8 διὰ τί] διότι Κ 9 εἰ διὰ] εἶδος Κ ἀδιαίρετον L 10 ἑκάστου Κ ἐστὶ] εἶναι Κ πάλιν] cf. p. 47,26 14 δύο LK: δυοῖν Mt λέγει ἂν Κ 15 εἰ Kt: om. LM 16 καὶ (post θεωρεῖται) om. Κ 17 αὐτοῖς libri ταὐτὰ] αὐτὰ li 18 τὸ μέρος xw ὅλω Κ 19 σωκράτει t: σωκράτη L: σݲὼݲκτ΄ KM 20 ἐστὶ] ἔσται Κ 20. 21 καὶ τά—ἕσται ταύτα om. K 22. 23 οὐκ ἕστι—ποιόν om. Κ 22 οὐκ ἔστι LM : οὐδὲν ἔσται t Aristoteles 25 ἐπὶ] ὡς ἐπὶ Κ ἐπιτιθεμένην L εἴπομεν p. 41,1 sqq. 26 προχωρήσει sciipsi: προσχωρήσει libri)

p. 185bl9 Ἀλλὰ μὴν εἰ τῷ λόγῳ, ὡς λώπιον καὶ ἱμάτιον.

[*](b 2r)

Ἐπὶ τὴν τρίτην μετέβη ὑπόθεσιν τὴν ἓν λέγουσαν τῷ λόγῳ τῷ ὁριστικῷ οὐ τοῖς ὀνόμασιν, οἷά ἐστι τὰ πολυώνυμα. τὸ αὐτὸ γὰρ ἔσται ἀγαθῷ καὶ κακῷ. ὅτι τὰ ἐναντία εἰς ταὐτὸν ἄξουσιν, ὥσπερ ὁ Ἡράκλειτος. καὶ μήτε ἀγαθῷ μήτε κακῷ· ὅτι καὶ τὴν ἀντίφασιν εἰς ταὐτὸν ἄξουσιν. ὥστε συναληθεύει ἡ ἀντίφασις. καὶ ἄνθρωπος καὶ ἵππος· ὅτι καὶ τὰ ἀπλῶς ἕτερα. καὶ οὐ περὶ τοῦ ἓν εἶναι τὰ ὄντα ὁ λόγος ἔσται, ἀλλὰ περὶ τοῦ μηδέν· εἰ γὰρ συναληθεύει ἡ ἀντίφασις, ὁ τὸ ὂν λέγων ἓν εἶναι, οὗτος λέξει τὸ ὂν οὐδὲν εἶναι. ὥστε κινδυνεύει ἐκ τούτων ὁ λόγος οὐχ ἓν μᾶλλον τὸ ὃν δεῖξαι ἣ οὐδέν. καὶ τὸ τοιῳδὶ εἶναι καὶ τὸ τοσῳδὶ ταὐτόν. εἰ γὰρ ὀνόματι μόνον διαφέρουσι τὰ πράγματα, ταὐτὸν ἔσται ποσὸν καὶ ποιὸν καὶ αἱ λοιπαὶ κατηγορίαι.

p. 185b25 ἐθορυβοῦντο δὲ καὶ οἱ ὕστεροι τῶν ἀρχαίων.

Τοῦτο οὐ πρὸς τὸ προσεχές, ἀλλὰ πρὸς τὸ ἀνωτέρω, ἔνθα ἔλεγε “ τὸ αὐτὸ γὰρ ἔσται ἀγαθῷ καὶ κακῷ”. οὕτω γὰρ ατοπον, φησί, τὰ ἐναντία τὰ αὐτὰ εἶναι, ὥστε καὶ τοὺς πρὸ ἡμῶν αὐτὸ τοῦτο φοβηθῆναι, μήποτε δόξῃ τὸ αὐτὸ ἅμα ἓν καὶ πολλὰ εἶναι, οἷον ὁ Σωκράτης καὶ λευκὸς ὢν καὶ φιλόσοφος καὶ Ἀθηναῖος. οἱ δὲ τὴν λέξιν μετερρύθμιζον. ὡς Μενέδημος ὁ Ἐρετριεύς. καὶ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ἀνωνύμως εἶπε, τινὲς δὲ ὑπενόησαν εἰς τὸν Πλάτωνα αὐτὸν αἰνίττεσθαι, παντελῶς ἄπειροι ὄντες καὶ αὐτῆς τῆς Πλατωνικῆς λέξεως. πανταχοῦ τε γὰρ ἀεὶ ταῖς προτάσεσι τὸ ἔστι προσκατηγορεῖται, ‘ἕστι τι τὸ δίκαιον’ καὶ ‘ἔστι τι τὸ καλόν’, καὶ ἐν τῷ Σοφιστῇ αὐτοῦ τούτου τοὺ θεωρήματος μεμνημένος μέμφεται τὼς νομίζοντας τὸ αὐτὸ ἓν καὶ πολλὰ εἶναι διὰ τὸ | πλείονα τοῦ αὐτοῦ κατηλόγῳ [*](b 2v) [*](1 post add. ἓν πάντα τὰ ὄντα t et Aristot. cod. I: ἓν τὰ ὄντα πάντα ceteri Ar. libri ὅντ (ἕντααπαντα cod. E) ὡς—ἱμάτιον om. Κ 2 μεταβέβηκεν Κ τῷ ὁριστικῷ λόγῳ 4. 5 καὶ μήτε ἀγαθῶ μήτε xaxcuLKM: καὶ μὴ ἀγαθῷ καὶ κακῷ t: fortasse καὶ μὴ ἀγαθῷ καὶ ἀγαθῷ cf. Aristotelis libri 6 συναληθεύσει Κ καὶ (ante ἄνθρωπος) Κ: om. LMt περὶ τὸ ἓν (cf. ad p. 41,35) Κ 7. 8 ὁ λόγος—μηδέν om. K post ἔσται addit αὐτοῖς Arist. cod. Ε 8 συναληθεύσει φησὶν ἡ Κ 10. 11 καὶ τὸ τοῳδὶ—ταὐτόν ora. Κ et t (qui v. 8 post μηδέν dederat) 10 τοιῶ δὴ L τὸ (aute τοσῳδὶ) om. Aristotelis libri (praeler 1) τοσῳδὶ Aristoteles: ποσωδὶ M: ποσῷ δὴ L 11. 12 verba εἰ γὰρ —κατηγορίαι (coufusa iu M cum lemmate) om. t 13 ὕστεροι τῶν ἀρχαίων LM: ὕστερον (ceteris omissis) Κ: ὕστερον, καθάπερ καὶ οἱ ἀρχαῖοι t 14 πρὸς xw ἀνωτέρω LK ἔλεγον L 15 κακῶ LK : κάκω εἶναι Mt at cf. v. 4 et Aristot. cod. E IG ὥστε] ἅτε L αὐτὸ τοῦτο φοβηθῆναι cm. L 17 τὸ αὐτὸ δόξῃ Mt καὶ ἓν καὶ L 18 μετερύθμιζον LK 19 τινὲς] Alexauder ap. Simplic. p. 99,29. Themist. p. 114,13 20 αἰνίττεσθαι αὑτὸν Κ 22 τὸ ἔστι] εἶναι Κ κατηγορεῖται L τι (aute τὸ δίκαιον) et τὸ (aute καλόν) om. Κ 23 Σοφιστῇ p. 251 Α sqq.)

γορεῖσθαι, καί φησιν ὅτι διὰ πενίαν τῆς κατὰ τὴν φρόνησιν κτήσεως τοῦτο [*](b 2v) πάσχουσι, μὴ δυνάμενοι διαστείλασθαι ὅτι τῷ αὐτῷ κατ’ ἄλλο μὲν ὑπάρχει τὸ ἓν εἷναι, κατ’ ἄλλο δὲ τὸ πολλά. ὡς μοναχῶς λεγομένου τοῦ ἑνὸς ἢ τοῦ ὄντος. τοῦτο ὡς διακωμῳδῶν αὐτοὺς ἐν μέσῳ εἶπεν. ὡς δή, φησί, τοῦ ἑνὸς μοναχῶς καὶ οὐ πολλαχῶς λεγομένου, ὥσπερ καὶ τοῦ ὄντος . τὸ γὰρ ἢ τοῦ ὄντος ἀντὶ τοῦ ὥσπερ καὶ τοῦ ὄντος.

p. 185b32 Πόλλα δὲ τὰ ὄντα ἢ λόγῳ.

Τὸ γὰρ μουσικὸν καὶ τὸ λευκὸν λόγῳ μὲν ἕτερα τῷ ὁριστικῷ, τὰ αὐτὰ δὲ τῷ ὑποκειμένῳ· ἐν ἑνὶ γὰρ καὶ τῷ αὐτῷ ἀνθρώπῳ. πολλὰ ἄρα τὸ ἐν· τὸ τῷ ὑποκειμένῳ ἓν πολλὰ τῷ λόγῳ ἐστί, καὶ τοῦτο οὐκ ἄτοπον οὐδὲ ἀδύνατον. ἢ διαιρέσει, ὥσπερ τὸ ὅλον καὶ τὰ μέρη. διαιρέσει φησὶν ἀντὶ τοῦ δυνάμει· τὸ γὰρ συνεχὲς ἐνεργείᾳ μὲν ἕν τί ἐστιν ὡς ὅλον, δύναμαι δὲ πολλά, καὶ τοῦτο οὐκ ἄτοπον. οἱ μέντοι ἀρχαιότεροι, φησίν, ἐνταῦθα ἤδη ἠπόρουν, λέγω δὲ ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς, καὶ οἷον νικώμενοι ὑπὸ τῆς ἀπορίας ὁμόσε τῷ ἀτόπῳ ἐχώρουν, καὶ ὡμολόγουν τὸ αὐτὸ ἓν εἶναι καὶ πολλά, ὡς ἄν, φησίν, οὐκ ἐνδεχόμενον τὸ αὐτὸ καὶ ἓν καὶ πολλὰ εἶναι, μὴ μέντοι τὰ ἀντικείμενα· τὸ γὰρ αὐτὸ δυνάμει ἓν καὶ πολλὰ εἶναι ἀδύνατον, ἢ ἐνεργείᾳ ἓν καὶ πολλὰ τὸ αὐτό ταῦτα γὰρ ἀντικείμενά ἐστιν, ἅμα δὲ τὰ ἀντικείμενα εἶναι ἀδύνατον), τὸ αὐτὸ δὲ δυνάμει μὲν πολλὰ εἶναι, ἐνεργείᾳ δὲ ἕν, οὐδὲν ἀδύνατον. τοίου· τὸν δέ ἐστι τὸ συνεχές.

p. 186 a 4 Τόν τε δὴ τρόπον τοῦτον ἐπιοῦσιν ἀδύνατον φαίνεται τὰ ὄντα ἓν εἶναι, καὶ ἐξ ὦν ἐπιδεικνύουσι, λύειν οὐ χαλεπόν.

Ἐνστὰς πρότερον πρὸς αὐτὸ τὸ δόγμα, νῦν μέτεισιν ἐπ’ αὐτοὺς τοὺς λόγους τῶν ἀμφὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον, δι’ ὧν κατεσκεύαζον ἓν εἶναι τὸ πάν καὶ ἀκίνητον, πρότερον δὲ τὸν Μελίσσου προχειρίζεται λόγον. δεῖ οὖν ἡμᾶς τὸν ὅλον λόγον τοῦ Μελίσσου πρότερον ἐκθέσθαι, καὶ εἶθ’ οὕτως ἐξετάσαι ἑκάστην τῶν προτάσεων ὅπως κατεσκευάζετο ὑπὸ τοῦ Μελίσσου, καὶ τελευταῖον εἰπεῖν ὅπως αὐτὰς ὁ Ἀριστοτέλης ἀνασκευάζει.

Ἔστιν οὗν ὁ τοῦ Μελίσσου λόγος οὗτος, μᾶλλον δὲ Μελίσσου μὲν οὐκ ἔστιν [*](1 φησιν] cf. Platon. 1. c. ὑπὸ πενίας τῆς περὶ φρόνησιν κτήσεως τὰ τοιαῦτα τεθαυμακόσι κτλ. τὴν oin. L 2 τὸ αὐτὸ L 3 τὸ (post ὑπάρχει) corr. ex τῶ ἓν] ἑνὶ KM τὸ πολλά Mt : τὰ πολλά LK λεγόμενος Κ 4 ἡ τοῦ ὄντος om. Κ 10 τὸ τῴ] ἤτοι τὸ TIO Κ 11 οὐδὲ ἀδύνατον Om. Κ ὥσπερ—μέρη om. Κ 13 δὲ om. (superscr. ον?) L 14 ἤδη ἡπόρουν LM: ἡδῆ ἠποροῦντο Κ: διηπόπουν t 16 17 ἐνδεχόμενόν τε αὐτὸ Κ 17 τὰ om. L 19 τὰ om. Κ 22 lemma om. Κ 23 καὶ (ante ἐξ) om. t 24 Ἀναστὰς ( Ἀ rubrica) Κ 26 πρότερον δὲ καὶ L 27 ἡμᾶς om. Mt τοῦ μελίσσου λόγον Mt)

ὁ συλλογισμός, ἀλλὰ τοσοῦτον ἐκεῖνος ὑπετίθετο ὅτι ‘τὸ ὂν ἄναρχόν ἐστι, [*](b 2v) τὸ ὂν ἕν ἐστι, τὸ ὃν ἄπειρόν ἐστι, τὸ ὃν ἀκίνητόν ἐστι’. τούτων οὖν τῶν τεσσάρων ὑποτεθέντων ὑπὸ τοῦ Μελίσσου, τινὲς ᾠήθησαν αὐτὸν ἀπό τινος συλλογισμοῦ τὰ τοιαῦτα συνάγειν, ὃν ἐκτίθεται ὁ Ἀριστοτέλης. εἴτε δὲ καὶ τὸν συλλογισμὸν ὁ Μέλισσος ἐξετίθετο, εἴτε ἄλλοι ἐκ τοιούτου συλλογισμοῦ σμοῦ ᾠήθησαν αὐτὸν ταῦτα συνάγειν, οὐδὲν διαφερόμεθα. ἁπλῶς γοῦν ὁ συλλογισμὸς ἐξ οὗ τὰ εἰρημένα συνάγεται ἐστὶ τοιοῦτος· τὸ ὂν οὐ γέγονε, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει, τὸ μὴ ἔχον ἀρχὴν οὐδὲ πέρας ἔχει, τὸ μὴ ἔχον πέρας ἄπειρόν ἐστι, τὸ ὂν ἄρα ἄπειρόν ἐστιν. οὕτω μὲν οὗν ὅτι ἄπειρόν ἐστιν ἐδείκνυεν, ἔνθεν δὲ ὅτι καὶ ἓν καὶ ἀκίνητον. εἰ γὰρ ἄπειρον, δῆλον ὅτι καὶ ἓν ἂν εἵη. τὸ γὰρ ἄπειρον τὸν πάντα τόπον κατείληφεν, εἰ δὲ τοῦτο, οὐ συγχωρήσει ἄλλο εἶναι, ἐπεὶ οὕτως οὐκ ἂν εἴη ἄπειρον. διὰ δὲ τὸ ἓν εἶναι καὶ ἄπειρον, δι’ ἀμφότερα ταῦτα καὶ ἀκίνητον ἔσται· εἰ γὰρ τὸν ὅλον κατείληφε τόπον, οὐχ ἕξει ποῦ κινηθῆναι. πάλιν εἰ ἕν ἐστιν, ἀνάγκη αὐτὸ καὶ ἀκίνητον εἷναι· εἰ γὰρ κινοῖτο, ἀνάγκη εἶναι ἢ τόπον ἢ χρόνον ἐν ᾧ κινεῖται, ἢ αὐτὸ τῆς κινήσεως τὸ εἶδος καθ’ ὃ κινεῖται. ὥστε πάλιν οὐκ ἔσται ἕν, ἀλλὰ πολλά. διὰ τούτων μὲν οὖν ὅτι ἓν τὸ ὂν καὶ ἄπειρον καὶ ἀκίνητον ὁ Μέλισσος κατεσκεύαζε.

Δεῖ δὲ ἐπισκέψασθαι ἑκάστην τῶν προτάσεων πόθεν αὐτῷ εἴληπται. ὅτι μὲν γὰρ τὸ ὂν οὐ γέγονε, δείκνυσιν οὕτως. εἰ γὰρ γέγονε τὸ ὄν, ἢ ἐξ ὄντος γέγονεν ἢ ἐξ οὐκ ὄντος· εἰ μὲν οὖν ἐξ ὄντος, ἔσται τὸ ὂν πρὶν γενέσθαι τὶ μὲν γὰρ ὂν ἐκ τινὸς ὄντος γίνεται, τὸ δὲ ἁπλῶς ὂν οὐκ ἄν ἐξ ὄντος αὐτὸ γὰρ ἐξ αὑτοῦ γίνοιτο ἄν. ὥστε πρὶν γενέσθαι ἦν, ὅπερ ἄτοπον), εἰ δὲ ἐξ οὐκ ὄντος, ἀνάγκη ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος· τὸ γὰρ ὂν εἰ γίνεται, ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος γένοιτ’ ἄν. ἀλλὰ τοῦτο κοινόν ἐστιν ὁμολόγημα πάντων τῶν φυσικῶν τὸ μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι δεῖ γὰρ ὑπομένειν τι ἐν τῇ γενέσει ὃ μεταβάλλει, καὶ τὸ γινόμενον [*](1 post τοσοῦτον addit μὲν L 1.2 ἄποιον (om. ἀναρχόν —ἄπειρόν —ἄπειρόν) K 3 δι᾿ (sic) Κ αὐήθη Κ 5 ἄλλοις L ἐκ τοῦ τοιούτου Κ 6 συναγα- γεῖν Κ γοῦν Κ: γὰρ οὖν L: γὰρ Mt 8 γινόμενον Κ 10 ἐστιν (ante ἐδείκνυεν) om. Κ ἓν καὶ om. Κ 10. 11 εἰ γὰρ ἄπειρόν ἐστι Mt 11 δῆλον —ἄπειρον om. Κ 13 ἓν καὶ ἄπειρον εἶναι Jit 14 οὐκ Κ οὐχ ἕξει ποῦ κινηθῆναι] servavi librorum omnium scripturam idem facturus m 1v32, 35, 2r28, 37, q3r23, r2r18, quamvis levi sane mutatione ubique liceat rescribere vel που pro ποῦ (cf. 17 v11, q4v30 et ex. gr. Simplie. p. 486,9) vel κινηθῇ et χωρῇ (cf. m 2r22 et infra ad p. 53,33.) non dissimile est quod codices omnes exhibent 12r40 λέγειν ποίῳ μὲν συγχωρεῖν συγχωρεῖ t), ποίῳ δ’ οὑ. confcrenda sunt oraniuo, nee tamen sine cautione, quae ex Jacobi Leopardii scidis ediditL. de Sinner in Mus. Rhen. 3 (1835) p. 13. Lobeck ad Phryn. p. 772 (Addend, ad p. 753) 15 κινοῖτο] κοινῶτο M: κοινοῖτο t 16 ἡ τόπον ἢ χρόνον εἶναι Mt 17 έσται ἕν] ἔστιν ἓν τὸ ὃν Κ 18 ὃν καὶ om. M: superscr. M 2 22 οὐκ ἄν Kt: οὐκ LM 23 ἐξ αὐτοῦ LK γίνοιτο ἄν] γένοιτ’ ἄν Κ 24 μηδαμῇ om. et post μηδαμῶς ὄντος addit γίνεσθαι (cf. v. 26 sq.) Κ 25 γίνεται] γένοιτο K: fort, γί- νοιτο ἁπλῶς fxrjKMt: μὴ ἁπλῶς L 25. 26 ὁμολόγημά ἐστι Mt 26 τῶν φιλοσόφων Κ μηδαμῆ om. Κ ὄντως L)

δεῖ δύνασθαι γενέσθαι τοῦτο ὅπερ γενήσεται· δεῖ γὰρ τὸ παιδίον δύνασθαι [*](b 32v) γενέσθαι γραμματικόν. οὕτως οὖν καὶ τὸν γενησόμενον ἄνθρωπον δεῖ εἰς τοῦτο ἐπιτηδειότητα ἔχειν, τὸ δὲ τὴν ἐπιτηδειότητα ἔχον καὶ αὐτὴ ἡ ἐπιτηδειότης ὄν τί ἐστι· πᾶν ἄρα τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος γίνεται). εἰ τοίνυν ἀνάγκη τὸ ὂν εἰ γίνοιτο, ἡ ἐξ ὄντος γίνεσθαι ἢ ἐκ μὴ ὄντος, ἑκατέρῳ δέ τι ἄτοπον ἕπεται, δῆλον ἄρα ὅτι τὸ ὂν οὐ γέγονεν. ὅτι δὲ τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει, δείκνυσιν ἐκ τοῦ ἀντικειμένου ἀντιστροφῇ χρησάμενος. λαμβάνει γὰρ ὅτι τὸ γενόμενον πᾶν ἀρχὴν ἔχει. εἰ τοίνυν. τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει. ὅτι δὲ τό ἀρχὴν ἔχον καὶ πέρας ἔχει, ἐκ κοινῶν πάλιν ὁμολογημάτων εἴληφε· καὶ γὰρ ἡ ἀρχὴ πέρας τί ἐστιν. ἡ μὲν οὖν ὅλη ἀγωγὴ τοῦ Μελισσείου λόγου αὕτη.

Ἐγκαλεῖ δὲ αὐτῷ ὁ Ἀριστοτέλης πλείονα, καὶ πρῶτον τὴν ἀντιστροφὴν ὅτι κακῶς ἀπὸ τοῦ ἡγουμένου ἐποιήσατο. ὁ γὰρ νόμος τῆς σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῆς ὀφείλει ἐκ τοῦ ἑπομένου γίνεσθαι· τότε γὰρ ἀληθὴς γίνεται, ὅταν λάβωμεν τὸ ἀντικείμενον τῷ ἑπομένῳ καὶ κατασκευάσωμεν τὸ ἀντικείμενον τῷ ἡγουμένῳ, ἐὰν δὲ ἀπὸ τοῦ ἡγουμένου γένηται ἡ ἀντιστροφή, οὐ πάντως ἀληθεύει, εἰ μὴ ἐξισάζωσιν οἱ ἀντιστρέφοντες ὅροι. εἰ μὲν γὰρ ἄνθρωπος, πάντως καὶ ζῷον· οὐ μὴν εἰ μὴ εἴη τι ἄνθρωπος, διὰ τοῦτο πάντως οὐδὲ ζῷον ἔσται ὁ γὰρ ἵππος οὐκ ἄνθρωπος μέν, ζῷον δ’ ὅμως), ἀλλ᾿ εἴ τι μὴ ζῷον εἴη, τοῦτο οὐδὲ ἄνθρωπος. ἀληθὲς οὖν ἀεὶ τὸ ἐκ τοὐ ἑπομένου ἀντιστρέφειν, ψεῦδος δὲ τὸ ἐκ τοῦ ἡγουμένου. εἰ τοίνυν ἀντιστρέψωμεν ἐκ τοῦ ἑπομένου, ὥσπερ νόμος τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ, ἥτις ἀεὶ τὸ ἀναγκαῖόν τε καὶ ἀληθὲς ἔχει, ποιοῦμεν συλλογισμὸν ἐν δευ- τέρῳ σχήματι ἐκ δύο ἀποφατικῶν· ‘ εἰ γὰρ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ ἀρχὴν ἔχον οὐδὲ γέγονε. τὸ οὖν ὂν οὐ γέγονε. τὸ μὴ ἀρχὴν ἔχον οὐ γέγονεν.’ ὥστε ἀσυλλόγιστος I ἡ συζυγία. ἔπειτα εἰ καὶ συγχωρήσωμεν τῇ [*](b 3r) ἀντιστροφῇ τοῦ Μελίσσου, καὶ οὕτως ἐλεγχθήσεται ὁ λόγος· τὸ γὰρ τῆς ἀρχῆς σημαινόμενον διττόν ἐστι. λέγεται γὰρ ἀρχὴ ἤτοι ἡ χρονική, λέγω δὲ αὐτὸ τὸ νῦν ἐν ᾧ γίνεταί τι, ἢ ἡ πραγματική, οἷον ἡ ὕλη ἢ τὸ εἶδος· ἤγουν ἐπὶ τοῦ ζῴου ὃ ποιεῖ πρῶτον ἡ φύσις φέρε εἰπεῖν τὸ σαρκίον, ἢ [*](1 τοῦτο om. superscr. L tw παιδὶ L 2 τὸν] τὸ L 3 αὐτὴ L 4 ante γίνεται addit τινὸς Κ 5. 6 δὲ ἄτοπόν τι Κ 7. 9 δείκνυσιν—οὐκ ἔχει ouiissis inteipolat οὕτω κατεσκεύαζεν L 1) γινόμενον (post μὴ) Κ τὸ τὸ τὴν ἀρχὴν L 10 καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ Κ 11 μελισσείου J. KM: μελίσσου t 12 τἄ πλείονα Κ πρώτην L et compend. M 13. 14 xfj σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ (ut v. 22) L 14 ἀληθὲς L 1(5 γένηται LK: γίνηται Jit 17 ἐξισάζουσιν Mt 18 τι] τὶς Κ 21. 22 ἀντιστρέψομεν Mt 22 ἑπομένου in marg. L 2: ἡγουμένου L 23 τε om. Κ ἀληθὲς Mt: τὸ ἀληθὲς Κ: ἀληθινὸν L 24 ἐκ δύο ἀποφατικῶν ora. Κ ἀποφατικῶν] ἀποκαταφατικῶν L γινόμενον Κ 25 οὖν om. K 26 ὥστε] ἥπερ t 26. 27 ἕπειτα—Μελίσσου om. L συγχωρήσωμεν Κ: συγχωρήσομεν Mt 27 οὗτος ante correctionem Κ post οὕτως iuserit δὲ L 2 ἐλεχθήσεται Κ δὲ] δὲ] δὴ L ἡ ἣ) om. Κ 30 ἤγουν] ἡ ὡς idque a noto vocis ἤγουν non intellccto corapendio (quod ct in Κ extat) oiiginem traliit L ὃ om. L σαρκίον] superscr. ὕλη L2)

πάλιν ἀρχὴ ἡ καρδία ἢ ὁ ἐγκέφαλος. ποίαν οὖν ἀρχὴν ὁ Μέλισσος ἐλάμβανεν; [*](b 3r) εἰ μὲν τὴν χρονικήν, ἴδωμεν τί ἕπεται τῷ λόγῳ. τὸ ὂν οὐ γέγονε, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει τὴν χρονικήν, τὸ μὴ ἔχον ἀρχὴν χρονικήν οὐδὲ πέρας ἔχει χρονικόν δεῖ γὰρ καὶ τὸ πέρας δηλονότι ἀναλόγως τῇ ἀρχῇ λαμβάνειν), τὸ μὴ ἔχον πέρας χρονικὸν ἀτελεύτητόν ἐστι, τὸ ὂν ἄρα ἀτελεύτητόν ἐστιν. ἀλλὰ μὴν καὶ ἄναρχόν ἐστι κατὰ χρόνον ἐπεὶ μὴ γέγονε, τὸ δὲ ἄναρχον κατὰ χρόνον καὶ ἀτελεύτητον ἀίδιόν ἐστι, τὸ ὂν ἄρα ἀίδιόν ἐστιν. ἀκολουθήσει οὖν τῇ ἀντιστροφῇ, ἀρχὴν λαμβανόντων ἡμῶν τὴν χρονικήν, τὸ τὸ ὂν οὐκ ἄπειρον εἶναι ἀλλ’ ἀίδιον. εἰ δὲ τὴν πραγματικὴν ἀρχὴν λάβωμεν, οὐκέτι χώραν ἕξει ἡ ἀντιστροφή· οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει πραγματικήν, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐχ ἕξει πραγμα- τικήν. τί γὰρ ἐκώλυε, καὶ εἰ ἀγένητον ἦν τὸ ὄν, σῶμα δ’ οὖν ὅμως ὑπάρχον, ἀρχὴν ἔχειν πραγματικὴν τὴν ὕλην ἑαυτοῦ καὶ τὸ εἶδος; καὶ τῶν σφαιρῶν δὲ ἀρχὴ πραγματικὴ ἄν εἴη τὸ κέντρον, πέρας δὲ ἡ ἐπιφάνεια, καὶ εἰ ἀγένητοι εἶεν καὶ τοῦτό τις συγχωρήσειεν. ἔπειτα, φησί, τί κωλύει καὶ ἄπειρον αὐτὸ ὂν κινεῖσθαι περὶ ἑαυτὸ δινούμενον καὶ μὴ ἐπιλαμβάνον τόπον ἕτερον, ὥσπερ τὸ ἐν τῷ κεράμῳ ὕδωρ καὶ ὥσπερ τὰ κύκλῳ κινούμενα πάντα, οἷον τὰ οὐράνια; ἔπειτα, φησίν, εἰ καὶ κατὰ τόπον κινεῖσθαι οὐ δύναται τὸ ἄπειρον, τί κωλύει ὅσον ἐπὶ ταῖς σαῖς ὑποθέσεσι κατ’ ἀλλοίωσιν αὐτὸ κινεῖσθαι ; αὐτὸς μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης δείκνυσιν ὅτι τὸ ἄπειρον, εἴπερ γε ὅλως εἴη, πάντῃ τε καὶ πάντως καὶ δύναμιν ἄπειρον ἕξει καὶ διὰ τοῦτο ἀμετάβλητον ἔσται κατὰ πᾶσαν μεταβολήν· εἰ γὰρ μεταβάλλει, δεῖ μεταβάλλειν αὐτὸ ὑπὸ τοῦ μεταβλητικοῦ, τὸ δὲ πάσχον ὑπὸ μείζονος πάσχει δυνάμεως οὕτε γὰρ ὑπὸ τῆς ἐλάττονος, οὔτε ὑπὸ τῆς ἴσης πάθοι τι ἄν), τοῦ δὲ ἀπείρου οὐκ ἔστι μεῖζον. καὶ ἄλλως ὅτι οὐδὲ ἔσται τὸ δρᾶσον εἰς τὸ ἄπειρον, εἴ γε μηδὲ συνυπάρξαι τι αὐτῷ ἕτερον δύναται τοῦ ἀπείρου τὸ πᾶν κατειληφότος. οὐ γὰρ δὴ καθ’ ἑτέραν μὲν τῶν διαστάσεων ἄπειρον ἄν εἴη, καθ’ ἑτέραν δὲ οὕ μυθῶδες γὰρ τοῦτο καὶ ἀποκληρωτικόν), ἀλλὰ δῆλον ὅτι, εἴ γε ὅλως δύναταί τι σῶμα ἄπειρον εἶναι, κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις ἄπειρον ἄν εἴη. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης, ὡς εἶπον, δείκνυσιν ὅτι τὸ ἄπειρον πάντως καὶ ἀμετάβλητον, διότι καὶ ἀπειροδύναμον, ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Μέλισσος διὰ τοῦτο μόνον ἔλεγε τὸ ἄπειρον μὴ κινεῖσθαι, διότι μὴ ἔχει ποῦ μεταβῇ κατειληφὸς τὸν πάντα τόπον, διὰ τοῦτο ὡς πρὸς [*](1 καρδία] ’superscr. ’ εἶδος opinor) ’quae iion expeihvi ’ 2 μὲν LK: μὲν γὰρ M: μὲν γὰρ t 3 γινόμενον LK 6 ἄναρχόν] ἄχρονον primitus M 10 λάβωμεν KM: λάβοιμεν (ad quod niliil eiiotatum ex L) t 11 ἀρχὴν (ante οὐχ) om. Mt 12 ἀγέννητον et in proximis ἔχει M 13 ἑαυτοῦ καὶ τὸ εἶδος] καὶ τὸ εἶδος αὐτοῦ Κ 14 δὲ (post σφαιρῶν) om. L 15 ἀγέννητοι t καὶ (post κωλύει) om. Κ 16 περὶ αὐτὸ Κ ἐπιλαμβανόμενον Κ 17 τῷ om. Κ 21 τε] γε L πάντως] litterae αντως in las. K 23 ὑπὸ τοῦ] ἀπὸ τοῦ L 24 πάθη primitus L 28 μυθῶδες] θυμῶδες primitus L: μύθω (sic) Κ 29. 30 post διαστάσεις non post εἶναι distinguit t 30 διαστάσεις ἅἅπειρον (sic) Κ 32 μόνον om. Κ 33 μεταβῆναι compend. K v. ad p. 51,14) ταύτην τὴν ὑπόθεσίν φησιν οὐδὲν κωλύει αὐτὸ καὶ κατὰ τόπον κινεῖσθαι [*](b 3r) δινούμενον καὶ κατ’ ἀλλοίωσιν. εἰ μὲν οὖν διὰ τοῦτο μόνον ὁ Μέλισσος ἀκίνητον ἔλεγε τὸ ὄν, τῷ ὄντι οὐδὲν ἐκώλυεν αὐτὸ καὶ κύκλῳ κινεῖσθαι καὶ ἀλλοιοῦσθαι, εἰ δὲ μὴ μόνον διὰ τοῦτο, ἀλλὰ διότι καὶ ἓν αὐτὸ ὑπετίθετο, τίθετο, οὐκ ἐλέγχοιτ’ ἄν ὅσον ἐκ τούτων. τὸ γὰρ τῷ ὄντι ἓν καὶ μόνως ἓν ἀμετάβλητον ἄν εἴη κατὰ πᾶσαν μεταβολήν· εἰ γὰρ μεταβάλλοι, ἔσται τι τὸ καθ’ ὃ ἡ μεταβολή, καὶ οὕτως οὐχ ἓν ἔσται πάλιν, ἀλλὰ πλείω.

Αἱ μὲν οὖν πρὸς τὸν τοῦ Μελίσσου λόγον ἐνστάσεις τοῦ Ἀριστοτέλους αὗται. πρὸς δὲ τὸ μὴ γεγονέναι τὸ ὂν οὐκ ἀντιλέγει· δοκεῖ γὰρ καὶ αὐτῷ τοῦθ’ οὕτως ἔχειν, ἀγένητον τὸ πᾶν οἰομένῳ. εὔλογον δὲ οἶμαι μὴ ἀνεξέταστον καταλεῖψαι τὴν ἐπιχείρησιν, δι’ ἧς ὡς οὐχ οἷόν τέ ἐστι γεγονέναι τὸ ὂν κατεσκευάσθη. ὅτι μὲν γὰρ τὸ ἁπλῶς ὂν οὐκ ἄν γένοιτο ἐξ ὄντος, ἐναργὲς οἶμαι παντί· εἴη γὰρ ἄν πρὶν γενέσθαι. πῶς δὲ οὐδὲ ἐκ μὴ ὄντος οἷόν τε αὐτὸ γίνεσθαι; οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ τοῖς πολλοῖς τῶν φυσικῶν οὕτως ἔδοξεν, ἤδη καὶ ἀληθὲς εἶναι τοῦτο ἀνάγκη· πολλὰ γὰρ καὶ ἄλλα οὐκ ἀληθῶς αὐτοῖς ἔδοξεν, ὧν πολλὰ καὶ Ἀριστοτέλης ἀπήλεγξεν. ἀλλ’ οὐδ᾿ εἰ πρὶν γενέσθαι τὸ ὂν δύνασθαί φαμεν αὐτὸ γενέσθαι, ἤδη διὰ τοῦτο ἐκ προϋποκειμένου τινὸς ὄντος τὴν γένεσιν αὐτοῦ ὑποτιθέμεθα ὡς ὑλικοῦ τί γὰρ κωλύει διὰ τὸ προυπάρχειν αὐτοῦ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, καὶ οὐχὶ διὰ τὸ ὕλην τινὰ προüποκεῖσθαι τὴν εἰς τὸ γινόμενον μεταβάλλουσαν, ταύτῃ λέγειν ἡμᾶς ὡς ὅτι πρὶν γένηται ἠδύνατο γενέσθαι; κατὰ γὰρ τὴν ὑλικὴν αἰτίαν, εἰ μὴ δειχθείη αὐτὴ καθ’ αὑτὴν οὖσα ἀγένητος, οὐκ εὔλογον κατ’ αὐτῆς φέρειν τὸ δύνασθαι· πῶς γὰρ ἡ ὕλη δύνασθαι λέγοιτ’ ἂν τόδε τι εἶναι, εἰ μὴ αὐτὸ τοῦτο πρότερον δειχθείη ὅτι ὑφέστηκεν; ὡς οὐδὲ τὸ εἶδος λέγοιτ’ ἄν δύνασθαί τι, πρὶν ὑποστῇ. ὥστε εἰ μὲν αὐτό τις λέγει ἐξ ὄντος ἀντὶ τοῦ ἐκ ποιητικοῦ αἰτίου, ὁμολογοῦμεν πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος γίνεσθαι παντὶ γὰρ ἀδύνατον χωρὶς αἰτίου γένεσιν ἔχειν), εἰ δὲ ὡς προüποκειμένου ὑλικοῦ αἰτίου, οὐκέτι ἀνάγκη ἐκ τοῦ λέγειν ‘τὸ ὂν πρὶν γε· νἐσθαι ἠδύνατο γενέσθαι’ ἐξ ὄντος αὐτὸ γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐκ μὴ ὄντος, εἴπερ μὴ δειχθείη πρότερον ἡ ὕλη αὐτὴ κατὰ τὸν αὑτῆς λόγον ἀγένητος οὖσα καὶ ἄφθαρτος. τέως μέντοι τὸ νῦν δὴ λεχθὲν ἐπιχείρημα οὐκ ἀναγκάζει ἐξ ὄντος γίνεσθαι τὰ γινόμενα κατὰ τὸ ὑλικὸν αἵτιον, ἀλλ’ ὅσον ἐπ’ αὐτῷ [*](1 fort. κωλύειν 3 αὐτῶ primitus Κ 5 tw γὰρ ὄντι (om. τὸ) Κ 6 μεταβάλλοι L: μεταβάλλει Κ: μεταβάλοι Mt 7 τὸ (post τι) om. Mt αὐτὸ Κ 10 ἀγένητον Mt: ἀγέννητον L: ἀκίνητον Κ οἰομένων compend. Κ 11 καταλῆψαι Κ τέ] τι primitus L 12 γένηται Κ 13 post παντί add. εἶναι Mt γὰρ om. L πρὶν γενέσθαι expunxit ’ δὲ οὐδὲ] δὲ οὐκ Κ 14 αὐτὸ (scriptum ἀυ M) LKM: αὐτ (h. e. αὐτὸν) t Ifi ἀληθῶς] ἀληθῆ fort. recteL 16 ποητικὸν Κ 20 τὴν] τῆς (sic) Κ γενόμενον L 21 ὡς ὅτι] v. ad p. 6,30 23 αὐτῆς] αὐτὴν Κ 25 δύνασθαι λέγοιτ’ ἄν τι Mt αὐτό] οὕτω 26 ὁμολογουμένως et 27 γίνεται Κ 29 αὐτὸ Kt et corr. L: αὐτοῦ M et primitus L γίνεσθαι] γενέσθαι t μὴ ὄντως primitus Κ 30 αὐτῆς libri 31 δὴ λεχθὲν ex δεχθὲν corr. M: διαλεχθὲν Κ 32 αὐτῷ Mt: αὐτὸ (Hermann ad Viger. ed. IV p. 858) LK at cf. p. 53,19)

καὶ ἐκ μὴ ὄντος ἐνδέχεται, συνυφισταμένης τῆς ὕλης ἅμα τοῖς εἴδεσιν ὑπὸ [*](b 3r) τῆς δημιουργικῆς αἰτίας. ὥσπερ γὰρ τὰ εἴδη παράγει μὴ ὄντα πρότερον, τί κωλύει καὶ τὴν ὕλην μὴ οὖσαν παράγειν, ἵνα καὶ ἐξ ὁλοκλήρου δημιουργὸς ᾖ; εἰ δὲ καὶ τὴν ὕλην παράγει, δεήσει καὶ αὐτὴν ἡ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. μήποτε δὲ οὐδ’ ὅλως ἐπὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος ἔχει χώραν τὸ ζητεῖν εἴτε γέγονεν εἴτε μή, εἴπερ τὸ ὂν οὐκ ἔστι τῶν δέκα κατηγοριῶν γένος, ἀλλὰ φωνὴ ὁμώνυμος εἰς διάφορα διαιρουμένη σημαινόμενα. μένα. τὰ μὲν γὰρ γένη καὶ ὅλως τὰ καθόλου φύσεως τινός ἐστι δηλωτικά ἡ γὰρ τοῦ ζῴου φύσις ἄλλο τί ἐστι παρὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ παρ’ ἕκαστον τῶν λοιπῶν· ὅθεν εἰ καὶ πάντως ἐν τοῖς μερικοῖς θεωρεῖται ζῴοις, ἀλλ’ οὖν ἔχει τινὰ κατὰ τὸν αὑτῆς λόγον φύσιν, εἴτε γέγονεν εἴτε οὔ), αἱ δὲ ὁμώνυμοι φωναὶ οὐσίας ἢ ὅλως ὑποστάσεως τινος κοινῆς οὐκ οὖσαι δη- λωτικαί, πῶς ἂν λέγοιντο ἢ γίνεσθαι ἢ μὴ γίνεσθαι; τὸ γὰρ μῦς, φέρε, οὐδεμιᾶς κοινῆς φύσεως δηλωτικόν ἐστι. μηδεμιᾶς οὖν ὑποκειμένης κοινῆς φύ|σεως ἐν τοῖς ὁμωνύμοις, πῶς ἂν λέγοιτο ἢ γίνεσθαι ἢ μή; ὁμοίως οὖν, [*](b 3v) εἰ καὶ τὸ ὂν γένος μὲν οὐκ ἔστι, φωνὴ δὲ μόνον ὁμώνυμος, οὐδεμία δη- λονότι κοινὴ φύσις ὑπὸ τοῦ ὄντος σημαίνεται. κατὰ φωνὴν γὰρ μόνην ἡ τῶν δέκα κατηγοριῶν ἐστὶ κοινωνία· οὐκ ἔστι γὰρ ὄν τι ἁπλῶς, ἀλλ’ ἢ οὐσία ἐστὶν ἢ ποσὸν ἢ τῶν ἄλλων τι. ὥστε οὐδ’ ὅτι γέγονεν, οὐδ’ ὅτι οὐ γέγονε ζητεῖν περὶ αὐτοῦ εὔλογον , ζητοῦμεν δὲ εἰ γέγονε τὸ σῶμα ἢ οὔ, εἰ γέγονεν ὁ κόσμος ἢ οὔ, καὶ εἰ γέγονε, πότερον ἐξ ὄντων ἢ ἐξ οὐκ ὄντων· καὶ οὐκ ἀδύνατον ἐπὶ τούτων καὶ ἐξ ὄντων λέγειν, εἰ δειχθείη προυποκεῖσθαι τὴν ὕλην ἐν ᾗ ὑφίσταται τὸ γινόμενον, καὶ ἐκ μὴ ὄντων, εἰ καὶ αὐτὴ ἡ ὕλη ἅμα τῷ εἴδει εἰς τὸ εἶναι παράγοιτο. πρὸς μὲν οὖν τὸ μὴ γεγονέναι τὸ ὂν τοσαῦτα καὶ παρ’ ἡμῶν ὡς πρὸς τὸ παρὸν ἡγείσθω, ἐν ἄλλοις ἡμῖν γεγυμνασμένων ἱκανῶς τῶν τοιούτων θεωρημάτων.

Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ὁμολογεῖ μὴ εἶναι φυσικοὺς τοὺς ἄνδρας τούτους, δηλοῦσι δὲ καὶ αὐτὰ τὰ συγγράμματα τῶν ἀνδρῶν ὁ γὰρ Παρμενίδης, ἐν τοῖς πρὸς ἀλήθειαν ἓν εἶναι λέγων τὸ ὄν, ἐν τοῖς πρὸς δόξαν δύο φησὶν εἶναι τὰς ἀρχὰς τῶν ὄντων, πῦρ καὶ ὕδωρ, διὰ τῶν ἄκρων περιλαμβάνων καὶ τὰ μέσα, ὡς δὴ ἐν τούτοις μὲν περὶ τῶν φυσικῶν διαλεγόμενος, ἃ καὶ δοξαστὰ καλοῦσιν, ἐν δὲ τοῖς πρὸς ἀλήθειαν περὶ τῶν νοητῶν), ἄξιον ἐπισκέψασθαι ὡς πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦ ἀνδρὸς τὴν τῶν προτάσεων ἀκολουθίαν.

[*](1 συνιφισταμένης operarum errore t 4 καὶ (ante αὐτὴν) om. Mt 11 αὑτῆς scripsi: αὐτοῦ libri εἴτε] οὗτε utrobique primitus L οὔ LKM: μή t 14. 15 κοινῆς φύσεως (ante ἐν) LK: φύσεως κοινῆς Mt 15 λέγοιντο L 16 μόνον ora. Κ 19. 20 οὐδ’ ὅτι οὐ γέγονε om. L 21 ἢ γέγονεν ὁ κόσμος Κ: fort, ἢ εἰ γέγ. ὁ κόσμος 21. 22 ἐξ ὄντων ἢ ἐξ οὐκ ὄντων om.L 24 παραγάγοιτο L 25 post τὸ ὂν addit καὶ ὡς superscr. L-) οὐκ ἀδύνατον L τοσαῦτα] ‘superscr. quaedam L 2 ὡς—ἡγείσθω om. L ὡς om. Κ ἡγείσθω] εἰρήσθω Diels, ἀρκείτω ego conieci 26 ἱκανῶς γεγθμνασμένων L 27 ὁ Ἀριστοτέλης om. L 27. 28 τούτους τοὺς ἄνδρας L 29 παρμενίδης LK : μέλισσος (v. Zeller Ι 4 p. 561 et 662,2) Mt 30 ὕδωρ libri: immo γῆν d. p. 22,2, c 6r54 sqq. idem error in iuterpolatis d 4r33 34 προστάσεων Κ)

Ἰστέον οὖν ὅτι τὸ μὲν νοητὸν πᾶν ὂν ἐκάλουν, τὸ δὲ αἰσθητὸν γινόμενον. [*](b 3v) οὕτω γοῦν καὶ ὁ Πλατῶν αὐτὰ καλεῖ, ἐξ αὐτοῦ λαβὼν “τί τὸ ὂν ἀεί, γέ- νεσιν δὲ οὐκ ἔχον;’’ περὶ τοῦ νοητοῦ λέγων, “τί δὲ τὸ γινόμενον μὲν ἀεί, ὂν δὲ οὐδέποτε;” περὶ τοῦ αἰσθητοῦ. “τὸ μὲν δὴ νοήσει μετὰ λόγου περιληπτόν, τὸ δ’ αὖ δόξῃ μετ’ αἰσθήσεως ἀλόγου δοξαστόν.” ·ἐπεὶ οὗν ἐν τῷ νοητῷ ἑώρων ἐπικρατοῦσαν τὴν ἕνωσιν ἔστι μὲν γὰρ ἐν πᾶσι καὶ ἕνωσις καὶ διάκρισις, ἀλλ’ ἀεὶ τὸ κρεῖττον καὶ ἐγγυτέρω τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς τῇ ἑνώσει μᾶλλον κεκράτηται. ἔστι γοῦν καὶ ἐν ἡμῖν καὶ ἐν τοῖς ἀλόγοις καὶ ἕνωσις καὶ διάκρισις, ἀλλ’ ἐπικρατεῖ μᾶλλον ἐκείνων ἐν ἡμῖν ἡ ἕνωσις· ἥμερον γὰρ καὶ κοινωνικὸν ζῷον ὁ ἄνθρωπος· ἐν ἐκείνοις δὲ μᾶλλον ἡ διάκρισις. πάλιν καὶ ἐν ἡμῖν καὶ. ἐν τοῖς οὐρανίοις ὁρᾶται καὶ ἕνωσις καὶ διάκρισις, ἀλλ’ ἐν ἐκείνοις μᾶλλον ἡμῶν ἐπικρατεῖ ἡ ἡ ἕνωσις. ὁμοίως καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς πάντων μᾶλλον ἐπικεκράτηκεν ἡ ἕνωσις), ἐπεὶ οὖν ἑώρων αὐτὰ κεκρατημένα τῇ ἑνώσει, καὶ οἱονεὶ διὰ πάντων τὴν κοινὴν καὶ μίαν πάντων ἀρχὴν ὁρωμένην διὰ τὴν πρὸς αὐτὴν ἕνωσιν, ἕν τε ἔλεγον εἶναι τὸ νοητὸν πᾶν καὶ ἄναρχον, μὴ διαστέλλοντες αὐτὰ τῆς ἰδίας ἀρχῆς, μηδὲ ἄλλο μὲν εἶναι τὴν ἀρχήν, ἄλλο δὲ τὸ ἀπὸ ταύτης, διὰ τὸ αὐτὴν διὰ πάντων ὁρᾶσθαι μίαν οὖσαν καὶ ἄναρχον. διὰ τοῦτο γοῦν ἀκολούθως μηδὲ πέρας ἔχειν αὐτὸ ἔλεγον, διὰ τὸ ἀπειροδύναμον καὶ ἐπὶ πάντα διῆκον καὶ μὴ ὑπό τινος ἀποπερατούμενον. ὥστε εἰ πᾶν τὸ νοητὸν ὂν ἐκάλουν καὶ οὐ γενόμενον, πᾶν δὲ πάλιν ἄναρχον εἶναι διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν, ἐξισάζει ταῦτα ἄρα ἀλλήλοις τό τε μὴ γενόμενον καὶ τὸ μὴ ἀρχὴν ἔχον· ἐπὶ τῶν αὐτῶν γὰρ ἄμφω. ὁμοίως καὶ εἰ τὸ] γενητὸν πᾶν τὸ αἰσθητὸν ἔλεγον, τοῦτο δὲ πᾶν ἀρχὴν ἔχει ἢ χρονικὴν ἢ πραγματικήν, καὶ ταῦτα ἄρα ἐξισάζει ἀλλήλοις τό τε γενόμενον καὶ τὸ ἀρχὴν ἔχον. ὥστε εἴ τι γενόμενόν ἐστι, τοῦτο καὶ ἀρχὴν ἔχει, καὶ εἴ τι ἀρχὴν ἔχει, τοῦτο καὶ γέγονε . καὶ πάλιν εἴ τι μὴ γενόμενον, τοῦτο ἀρχὴν οὐκ ἔχον, καὶ ἔμπαλιν εἴ τι ἀρχὴν οὐκ ἔχον, τοῦτο οὐδὲ γενόμενον. ὥστε [*](1 γενόμενον L 2 οὔπω οὖν Κ Πλάτων Tim. p. 27 D τὸ ἂν ἄν ἀεί] τὸ ὂν ὅ (item Simplic. p. 135,10) Κ 3 ἔχον Mt: ἔχων L: ἔχων Κ τί δὲ KMt: om. L: ἡ τί L-: καὶ τί Plato γενόμενον ἀεί (om. μὲν) Κ 5 περιληπτὸν ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ ὄν, τὸ δ’ αὖ δόξῃ μετ’ αἰσθήσεως ἀλόγου δοξαστὸν γιγνόμενον καὶ ἀπολλύμενον, ὄντως δὲ οὐδέποτε ὄν Plato cf. p. 22,10 (5 ἐν xw νοητῷ LKM : ἐκ (ita enira in M sibi legere visus erat) τῶν νοητῶν t 9 καὶ ἐν (post ἡμῖν) add. corr. L 1 1 ἡ διάκρισις add. corr. L 12 καὶ (ante ἕνωσις) om. L post καὶ διάκρισις expunxit ἀλλ’ ἀεὶ τὸ κρεῖττον (e v. 7 hue delata) L 2 ἡμῶν om. L 13 post μᾶλλον iterat πάντων Κ ἐπικράτηκεν t 14 ἐπεὶ] Κ 15 πάντων (post μίαν) LK: πάντως Mt 16 ἐν] έν Κ et ante corr. L εἶναι om. L 16. 18 μὴ διαστέλλοντες—ἅναρχον post ἀποπερατούμενον (v. 20) collocat L 17 αὐτὰ LMt: αὐτὸν Κ: fort, αὐτὸ τὸ (post δὲ) om. Κ 18 οὖσαν] οὐσίαν Κ 19 ἔχειν αὐτὸ LK: αὐτὸ ἔχειν Mt 20. 21 ὤστε—γενόμενον cm. L 21. 22 πᾶν δὲ—μὴ γενόμενον om. Κ 21 ἄναρχον om. L 23. 26 ἐπὶ τῶν—καὶ τὸ ἀρχὴν ἔχον om. ly 23 τὸ delcvi γενητὸν] fort. γενόμενον 26. 27 ἔχει —ἕχει KMt: ἔχον — ἔχον L 27 μὴ] τὸ μὴ I. 28 ἔχον (priore loco) LK: ἔχει Jit ante τοῦτο οὐδὲ γενόμενον expunxit τοῦτο καὶ γενόμενον L 2 οὐδὲ LK: μηδὲ Mt)

ἐκ τοῦ ἡγουμένου ἢ ἐκ τοῦ ἑπομένου ποιήσασθαι τὴν ἀντιστροφήν, εἰκότως καὶ ὁ Μέλισσος, ὡς ἐπὶ ἐξισαζόντων πραγμάτων ποιούμενος τὴν τὴν ἀντιστροφήν, ἀδιάφορον ἡγήσατο τὸ ἐκ τοῦ ἡγουμένου ἀντιστρέψαι. οἷον ἐπὶ τοῦ γελαστικοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου οὐδὲν διαφέρει εἰπεῖν ‘εἰ ἄνθρωπος καὶ γελαστικόν, εἰ δὲ μὴ γελαστικόν, οὐδὲ ἅνθρωπος’, ἢ ‘εἰ δὲ μὴ ἄνθρωπος, οὐδὲ γελαστικόν’. καὶ ἀκίνητον δὲ οὕτως ἔλεγεν, ὡς ἑστῶσαν ἐχόντων ἐκείνων τὴν οὐσίαν καὶ τὴν ἐνέργειν καὶ παντελῶς ἀμετάβλητον. οὕτω γοῦν καὶ Ἀριστοτέλης ἀκίνητα καλεῖ τὰ νοητὰ πάντα, οὐ μόνον τὰ θεῖα, ἀλλὰ καὶ τὰς ψυχάς, ἐν οἷς δείκνυσιν ὡς ἀνάγκη τὰ πρώτως κινοῦντα αὐτὰ εἶναι ἀκίνητα. καλῶς οὖν καὶ ὁ Ἁριστοτέλης, ὡς φυσικός, φυσικώτερον τρόπον ἐπιλαμβάνεται τῶν λόγων, καὶ ὁ Μέλισσος θεολογικώτερον τοῖς τοιούτοις λόγοις ἐχρήσατο.

Τόν τε δὴ τρόπον τοῦτον ἐπιοῦσιν ἀδύνατον φαίνεται τά ὅντα ἓν εἶναι, καὶ ἐξ ὧν ἐπιδεικνύουσι, λύειν οὐ χαλεπόν. ἐπειδὴ [*](43) προθέμενος ἐλέγξαι τὴν δόξαν τῶν ἀμφὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον πρότερον κοινότερον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ πρόβλημα ἐγύμνασε, μέλλει δὲ νῦν τὸν Μελίσσου λόγον διελέγχειν, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι τόν τε εἰρημένον τρόπον ἐπιών τις τὴν τοιαύτην δόξαν τὴν περὶ τοῦ ἓν εἶναι τὰ πάντα εὑρήσει ἀδύνατον οὖσαν, καὶ τοὺς λόγους ἐξ ὧν αὐτὴν οὗτοι πειρῶνται κατασκευάζειν οὐ χαλεπὸν διελέγξαι. δεῖ γὰρ τὸν ἐπιστήμονα μὴ μόνον αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ πράγματα ὅπως ἔχουσι φύσεως ἀποδεικνύναι, ἀλλὰ καὶ τὰς φερομένας ἀπορίας κατὰ τῆς περὶ αὐτῶν ἀληθοῦς δόξης ἐπιλύεσθαι. ὁπότερον γὰρ ἄν ἄτη, χωλεύει τὸ ἕτερον· εἴτε γὰρ τοὺς τῶν ἐναντίων ἐλέγξεις λόγους, οὔπω δῆλον ὡς ἔχει τὰ πράγματα φύσεως δυνατὸν γὰρ ἀληθὲς μέν τι κατασκευάσαι, μὴ ἐξ ἀναγκαίων δὲ προτάσεων· οἷον ὅτι ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, ἐκ τοῦ τιμᾶν τοὺς προγονικοὺς τάφους. καὶ οὐχ ὁ ἐλέγξας τοὺς λόγους τούτους ἤδη καὶ τὸ δόγμα ἀνεῖλε· πόθεν γὰρ δῆλον, μὴ εἰσὶν ἕτεροι λόγοι ἐξ ἀνάγκης τοῦτο κατασκευάζοντες;), εἴτε αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ πράγματα δείξομεν ὅπως ἔχει φύσεως, τὰς δὲ ἀπορίας μὴ ἐπιλυσόμεθα, μένουσαι so αὗται ταράττουσιν ἡμᾶς. διὰ τοῦτο οὖν ὁ Ἀριστοτέλης δείξας ὅτι οὐκ ἐντῶν [*](1 ἰσαζόντων L 3 ὡς ἐπὶ om. L 4 ἡγουμένου ἢ ἐκ τοῦ ἑπομένου ποιήσασθαι M 6 ἣ εἰ μὴ δὲ ἄνθρωπος Κ 7 ἐκείνων ἐχόντων Κ 8 γοῦν] γὰρ Κ 10 ἐν οἷς δείκνυσιν κτλ.] cf. Pliys. Θ 6 p. 258b10sqq. 11 φυσικότερον et in proxiinis τὸν λόγον Κ 12 post Μέλισσος velim addi ὡς θεόλογος 13. 14 ἀδύνατον—χαλεπόν om. Κ 15 τὸν (ante Παρμενίδην) om. t καὶ τὸν μέλισσον Κ 16 τὸ (ante πρόβλημα) om. Mt δὲ] οὖν Κ 17 τοὺς μελίσσου λόγους L διελέγξιν Κ 21 ἐπιδεικνύναι Κ 22 περὶ αὐτὸ Κ ἀληθοῦς om. Κ 23 χολεύει Κ γὰρ om. L ἐλέγξεις L: ἐλέγξῃς L: ἐλέγξει Mt 24 ὡς] ὅπως L τὰ πράγματα φύσεως LK: φύσεως τὰ πράγματα Mt 20 τιμᾶν LKM: τιμᾶσθαι t 27 μὴ Κ: εἰ μὴ L: ὅ μὴ M: ὅτι μὴ t 20 δείξωμεν K φύσις L ἐπιλυσώμεθα LK 30 ταράττουσιν ἡμᾶς LK: ταράττουσι τοὺς ἁπλουστέρους (of. p. 33. 10) Mt οὖν καὶ ὁ fort, recte Κ)

δέχεται ἓν εἶναι τὸ ὄν, καὶ τοὺς λόγους τοὺς τοῦτο κατασκευάξοντας νῦν [*](b 3v) προτίθεται διελέγξαι. ἀμφότεροι | οὖν , φησί, καὶ ὁ Μέλισσος καὶ ὁ [*](b 4r) Παρμενίδης τὸν ἐριστικὸν συλλογίζονται τρόπον, προτάσεις τε ψευδεῖς λαμβάνοντες καὶ ἀσυλλογίστως συλλογιζόμενοι. τὸ μὲν οὖν ἀσυλλόγιστον αὐτοῖς ἐγκαλεῖ, διότι ἀμφότεροι κακῶς τῇ ἀντιστροφῇ ἐχρήσαντο, ἐκ τοῦ ἡγουμένου ποιησάμενοι αὐτήν. καὶ γὰρ καὶ ὁ Παρμενίδης τῷ αὐτῷ τῆς ἀντι- στροφῆς ἐχρήσατο τρόπῳ. ‘τὸ παρὰ τὸ ὄν’ γάρ φησιν ‘οὐκ ὄν, τὸ οὐκ οὐδέν, τὸ ὂν ἄρα ἕν’. συνήγετο μὲν γὰρ ἐκ τῶν προτάσεων ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν ἄρα οὐδέν’, ὁ δὲ τὸ συμπέρασμα τοῦτο ἀντιστρέψας ἐκ τοῦ ἡγουμένου ἀντέστρεψε, δέον ἐκ τοῦ ἑπομένου. εἰ γὰρ τὸ παρὰ τὸ ὄν, φησίν, οὐδέν ἐστιν, τὸ ὂν ἄρα ἕν ἐστιν· ἀντίκειται γὰρ τῷ μὲν οὐκ ὄντι τὸ ὄν, τῷ δὲ οὐδὲν τὸ ἕν. ἔδει οὖν ἐκ τοῦ ἑπομένου ἀντιστρέψαι καὶ εἰπεῖν· τὸ ἓν ἄρα ὄν. οὕτω μὲν οὖν ἀσυλλόγιστοι αὐτῶν εἰσιν οἱ λόγοι, κακῶς τῇ ἀντιστροφῇ χρησάμενοι. λαμβάνουσι δὲ ψευδῆ· καὶ τέως ὁ Μέλισσος ὅτι οἴεται τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν μὴ ἔχειν. εἰ γὰρ καὶ διὰ τὴν ἀντι- στροφὴν ἐλήφθη ἡ τοιαύτη πρότασις, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ δυνατὸν καὶ ἀσυλλογίστως συμπερᾶναί τι ἀληθές ὡς ὅταν εἴπω ‘ὁ ἄνθρωπος οὐ λίθος, ὁ λίθος οὐχ ἵππος, ὁ ἄνθρωπος ἄρα οὐχ ἵπποε᾿ , ἐνταῦθα ἀληθὲς μὲν τὸ συμπέρασμα, ἀσυλλογίστως δὲ συνῆκται ἐκ δύο ἀποφατικῶν), ἐπεὶ οὖν οὐ πάντως τῇ ἀσυλλογίστῳ ἀγωγῇ ἕπεται τὸ ψεῦδος, διὰ τοῦτο οὐ μόνον τὸ ἀσυλλογίστως λαβεῖν τὰς προτάσεις αὐτῷ ἐγκαλεῖ, ἀλλ’ ὅτι μετὰ τοῦ ἀσυλλογίστου καὶ ψευδεῖς εἵληφε. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ ὁ Παρμενίδης πέπονθε, διὰ τῆς ἀσυλλογίστου ἀντιστροφῆς ψευδὲς συναγαγών τι, τὸ ὂν ἓν εἶναι. φορτικώτερον δέ φησιν εἶναι τὸν Μελίσσου λόγον, διότι ὁ μὲν Παρμενίδης δύο λόγους ἐκθέμενος ἐν μὲν τῷ ἑνί, οὗπερ καὶ ἀρτίως ἐμνήσθημεν, λαβὼν ἀληθεῖς προτάσεις ἐν παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, τὸ οὐκ ὂν οὐδέν’, κακῶς τὸ συμπέρασμα ἀντέστρεψεν, , ὁ μέντοι Μέλισσος εὐθὺς ἐν ἀρχῇ κακῶς τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ χρησάμενος, ἐκ ταύτης ψευδεῖς εἴηγφε προτάσεις. φορτικὸς οὖν ὡς εὐθὺς ἐξ αὐτῆς τῆς τῶν προτάσεων λήψεως προσιστάμενος τοῖς ἀκροωμένοις, καὶ μηδὲν δεινὸν λέγων καὶ οἷον κινοῦν ἀπορίαν. ὁ μέντοι Παρμενίδης καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ δριμύτερον προῆλθεν. ἔστι δὲ ὁ λόγος τοιοῦτος· ‘εἰ τὸ ὂν ἓν σημαίνει καὶ ἡ ἀντίφασις οὐ συνα- ληθεύει, τὸ ὂν ἄρα ἕν ἐστιν᾿ . οὔτε γὰρ τὰς προτάσεις πρὸς κοινὸν ὅρον συναπτούσας ἔταξεν, οὕτε τὸ συμπέρασμα ἐκ τῶν ἐκκειμένων ὅρων συνήδιελέγξαι [*](2 διελέξαι LK : δεῖξαι καὶ ἐλέγξαι Mt 3 ἐραστικὸν Κ fi καὶ (post γὰρ) om. L 8 προστάσεων (prius σ eras.) Κ ὁ δὲ] οὐδὲ Κ 11 post ἀντίκειται addit μὲν Κ 13. 14 ἀσυλλόγιστοι—χρησάμενοι] durum enuntiatum, nisi verba αὐτῶν et οἱ λόγοι inducas. cf. Aristotelis lihri et infrabovl 14 δὲ καὶ ψευδῆ ilt 16.17 ἀσυλλογίστως καὶ δυνατὸν K 19 ἀποφαντικῶν L 20 ἀλλογίστω et 23 ἀλλογίστου L 21 προθέσεις L 22 ἀσυλλογίστους (ante καὶ) Κ: maliin et hie ἀσυλλογίστως 23 συναγαγών τι, τὸ ὃν ἓν εἶναι Κ: συνάγοντι τὸ ὃν ἓν add. L 2) εἶναι L: συναγαγὼν (om. τι) ἐν τὸ ὃν εἶναι Mt 27 ἐν ἀρχῇ om. Κ at cf. p. 59,7 30 προϊστάμενος ΚΜ λέγον L κινοῦν LKM: κινεῖν L 2 : κινῶν t 31 δευτέρῳ λόγῳ] ἐρχομένω ( ἐχομένῳ Dials) L 33 τὸ] τὸν L) γαγε, καὶ διὰ τοῦτο μὴ προφανῆ τὸν ἔλεγχον ἔχων ἀπορίαν κινήσειεν ἂν [*](b 4r) εἰκότως τοῖς ἀκροωμένοις, ὅπῃ ἀληθείας ἢ ψεύδους ἔχεται τὰ εἰρημένα· διὰ τοῦτο οὖν φορτικώτερον τὸν Μελίσσου λόγον εἴρηκε, διὰ τὸ μηδεμίαν ἔχειν ἀπορίαν, ἀλλ’ εὐθὺς εὐφώρατον εἶναι τοῖς ἀκροωμένοις· τῷ γὰρ ὄντι φορτικοὺς τοὺς τοιούτους ἡγούμεθα λόγους καὶ ἄχθος περιττόν, ὅσοι μετὰ τοῦ ψεύδους οὐδὲ τὸ δριμὺ καὶ δυσέλεγκτον ἔχουσιν. ἀλλ’ ἑνὸς ἀτόπου δοθέντος τὰ ἄλλα συμβαίνει· λαβὼν γὰρ ὁ Μέλισσος εὐθὺς ἐν ἀρχῇ ἓν ἄτοπον τὴν ἀσυλλόγιστον ἀντιστροφήν, καὶ ἐκ ταύτης ψευδῆ πρότασιν τὴν λέγουσαν ‘τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει᾿ , τὴν πραγματικὴν δηλονότι, οὕτως ἐκ ταύτης τῆς ἀρχῆς τὰ ἑξῆς ἄτοπα συνήγαγε, τὸ καὶ ἓν καὶ ἄπει- ρον καὶ ἀκίνητον εἶναι τὸ ὄν. τοῦτο δέ, φησίν, οὐδὲν χαλεπὸν αἰτήσαντα ἓν ψεῦδος, ἐκ τούτου μυρία συναγαγεῖν· εἰ γὰρ δοθείη τὸν ἄνθρωπον πτηνὸν εἶναι, ἀκολουθήσει τὸ καὶ πτέρυγας αὐτὸν ἔχειν καὶ ἵπτασθαι καὶ ἄλογον εἶναι καὶ ᾠοτοκεῖν καὶ μυρία ἄλλα.

p. 186a13 Εἶτα καὶ τοῦτο ἅτοπον τὸ παντὸς οἵεσθαι εἶναι ἀρχὴν τοῦ πράγματος καὶ μὴ τοῦ χρόνου.

Ἐπειδὴ προδήλως ἀρχὴν τὴν πραγματικὴν ὁ Μέλισσος ἐλάμβανε, τὸ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα ὁμώνυμόν ἐστιν, αὐτὸς δὲ παραδέδωκεν ημιν ἐν τῳ περὶ τῶν ὁμωνύμων τόπῳ, ὅτι, ὅταν ὁμώνυμος ἡμῖν φωνὴ ἐν προβλήματι προτείνηται, δεῖ διαστέλλεσθαι τὰ σημαινόμενα τῆς ὁμωνύμου φωνῆς καὶ ἀφορίζειν περὶ ποίου ἐστὶν ὁ λόγος, διὰ τοῦτο ἐγκαλεῖ τῷ Μελίσσῳ, ὅτι περὶ ὁμωνύμου φωνῆς τῆς ἀρχῆς διαλεγόμενος οὐ διεστείλατο αὐτῆς τὰ σημαινόμενα, ἀλλ’ ὡς ἕν τι σημαινούσης τὴν πραγματικὴν ἀρχὴν οὕτω περὶ αὐτῆς διαλέγεται.

p. 186a14 Καὶ γενέσεως μὴ τῆς ἁπλῆς, ἀλλὰ καὶ ἀλλοιώσεως, ὥσπερ οὐκ ἀθρόας γινομένης μεταβολῆς.

Ἐπειδὴ ὑπετίθετο ὁ Μέλισσος πὰν τὸ γινόμενον εὐθὺς καὶ ἀρχὴν ἔχειν πραγματικήν, πραγματικὴν δὲ ἀρχὴν τὴν κατὰ μόριον οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς ὢ τὴν ὡς στοιχεῖον· οὕτω γὰρ οὐ συνῆγεν ὃ ἠβούλετο. μάλιστα μὲν γὰρ καὶ εἴ τινα εἴη μὴ γενόμενα, σώματά γε ὅμως ὄντα, ἀνάγκη γε πάντως αὐτὰ ἀρχὴν τὴν κατὰ τὸ στοιχεῖον ἔχειν· πᾶν γὰρ σῶμα ἐξ ὕλης καὶ [*](1 προφανῆ ex προφαݲ corr. L 2 ἀκροουμένοις Κ: ἀκροομένοις M 4 εὐφόρατον 5 καὶ ἄχθος περιττόν om. Κ 7 τὰ ἄλλα συμβαίνει om. Κ 9 ἔχειν L 2 10. 11 ἓν ἄπειρον (om. καὶ) L: ἓν 7 (= δὲ) ἄπειρον ’ 11 φησίν, οὐδὲν LK: οὐδὲν M: οὐδὲ t 13 τὸ καὶ] καὶ τὸ Κ 15 ἔπειτα Κ ἄτοπον om. L 15. 16 τὸ παντὸς—χρόνου om. Κ 17 προδήλως ἔλαβεν ἀρχὴν (ora. in proximis ἐλάμβανε) Mt 18. 19 ἐν τῷ περὶ τῶν κτλ.] cf. ex gr. Ar. Soph. Ε1. 4 p. 165b30sqq 21 ἀφορίζειν] ἀφοὺς(??) (sic) Κ 22 διεστείλλατο Κ 25. 26 απλῆς—μεταβολῆς μεταβολῆς om. Κ 30 εἴη μὴ LK: μὴ εἴη Mt ὁμοίως L ἀνάγκη τὲ L 31 ἐξ ὅλης)

εἴδους τῶν ἁπλουστάτων. ἔπειτα οὐκ εἰ μὴ ἔχει ἀρχὴν τὴν κατὰ τὸ [*](b 4r) στοιχεῖον, ἀνάγκη τοῦτο καὶ ἄπειρον εἶναι τῷ μεγέθει· τοὐναντίον γὰρ εἴ τι μὴ ἐκ στοιχείων σύγκειται, τοῦτο οὐδ’ ὅλως μέγεθος ἕξει. ὥστε πολλῷ μᾶλλον οὐδ’ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον ἔσται. τοιαῦτα δέ ἐστι τὰ ἀσώματα πάντα, οἷον ψυχὴ νοῦς, καὶ τὸ σημεῖον δὲ τοιοῦτόν ἐστιν. ἀρχὴν οὖν ἐλάμβανε τὴν κατὰ μόριον, οἷον ὅτι παντὸς τοῦ γινομένου γίνεται πρότερον τόδε τὸ μόριον), ἐγκαλεῖ οὖν αὐτῷ ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι κακῶς οὐ μόνον τῆς ἁπλῆς γενέσεως ἀρχὴν οἴεται τὴν τοιαύτην εἶναι, ἀλλὰ καὶ πάσης ἁπλῶς. ἁπλῆν δὲ δηλονότι γένεσιν τὴν τῆς οὐσίας φησίν· ἔστι γάρ, φησίν, ἀλλοίωσις ἥτις οὐ κατὰ μόριον γίνεται, ἀλλ’ ἀθρόον ἀλλοιοῖ τὸ πρᾶγμα, οἷον ἐπὶ τῆς πήξεως τοῦ γάλακτος· οὐδὲ γὰρ ἄλλο μὲν πρότερον, ἄλλο δὲ ὕστερον αὐτοῦ μόριον ἀλλοιοῦται, ἀλλ’ ὁμοτίμως διόλου γίνεται ἡ πῆξις. ὢ ὁμοίως καὶ ἐπὶ ἡλιοκαίας τὰ μόρια ὧν πρώτως ἐφάπτεται ὁ ἥλιος ὁμοτί- μως ὅλα δι’ ὅλων ἅμα μελαίνονται, καὶ οὐχὶ τοῦτο μὲν πρότερον, δεύτερον δὲ ἄλλο. κακῶς οὖν παντὸς τοῦ γινομένου ἀρχὴν τὴν αὐτὴν ὑπέθετο· ἑτέρως γάρ ἐστιν ἀρχὴ καὶ ἐπὶ τῆς ἀθρόας ἀλλοιώσεως τῷ μὴ τὸ εἶδος ἀθρόον ἅμα παραγίνεσθαι, οἷον τὴν τελείαν πῆξιν, ἀλλ’ οἷον πρόδρομά τινα τοῦ τελείου εἴδους ἴχνη παραγίνεσθαι, λέγω δὴ τὰς ὑφειμένας πήξεις. |

p. 186a16 Ἔπειτα διὰ τί ἀκίνητον, εἰ ἕν; ὥσπερ γὰρ καὶ τὸ μέρος ἐνόν, τοδὶ τὸ ὔδωρ, κινεῖται ἐν ἑαυτῷ, διὰ τὶ οὐχὶ καὶ τὸ πᾶν; τί, φησίν, ἐκώλυεν καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ ὄντος κινεῖσθαι αὐτό ; ὥσπερ γάρ, φησί, καὶ τὸ μέρος τοῦ ὕδατος ἐνυπάρχον ἐν τῷ ὅλῳ, καίτοι τοῦ ὅλου ἀκινήτου μένοντος, αὐτὸ κινεῖται ὥσπερ ὅταν χαλάσαντες ἐν θαλάσσῃ 25 τὴν χεῖρα δινήσωμεν τὸ περὶ τὴν χεῖρα ὕδωρ, τοιοῦτοί εἰσι καὶ οἱ ἴλιγγοι 5 οἱ ἐν τοῖς ὕδασι γινόμενοι), τί κωλύει οὖν, φησί, καὶ τὸ ὂν ἄπειρον ὂν καὶ ἓν ἀκίνητον μὲν εἶναι κατὰ τὸ ὅλον, κινεῖσθαι δὲ κατὰ τὰ μέρη; ὥσπερ 1 τῶν LK: καὶ τῶν Mt οὐκ] οὐ γὰρ Κ τὴν om. Κ 2 καὶ ἄπειρον τοῦτο Mt 6 γενομένου L 7 τὸ om. L 8 ἀρχὴν οἴεται τὴν τοιαύτην LK: οἴεται τὴν adil. t) ἀρχὴν τὴν τοιαύτην Mt 9 ἀπλῆν ex ἁπλῶν corr. L 10 ἀλλοιοῖ] ἄλλοι οἱ Κ 12 αὐτοῦ post μόριον collocat Κ διόλου] διὰ λόγου K ἡ πῆξις γίνεται Mt 13 πρώτως LK: πρότερον Mt 14 ὅλα δι’ ὅλλων Κ νοντα opcranim errore t 14. 15 δεύτερον LK: ὕστερον Mt 15 παντὸς ex πάντως corr. Κ τὴν αὐτὴν] τοιαύτην L 2 ὑπετίθετο L 16 ἑτέρω Κ ἀρχὴ om. L τῷ μὴ τὸ Mt : τὸ μὴ τὸ LK 19 ἔπειτα καὶ διὰ τί t et Arist. codd. FI 19. 21 εἰ ἕν; — τὸ πᾶν om. Κ 20 ἐνόν] ἓν ὄν LMt et Arist. libri: ἐνόν (sic) super- scr. L 2: dedi ἐνόν quia hauc scripturam primo explicat Pliilopomis, qiicra consentaneum est in suo Aristotele repporisse ENdN τοδὶ corr. L et t: τὸ τὸ M: τό διὰ primitus L κινεῖσθαι primitus L ἐν αὑτῷ t οὐχὶ LM et Ar. cod. I: οὐ t 21 τὸ om. Aristoteles (praeter rec. E) 22 τοῦ ὄντος om. Mt 23 γάρ om. Κ 24 θαλABBREV M 25. 26 οἱ ἵλιγγες ἐν L 26 γινόμενοι oper. errore t ὃν καὶ] ὅν καὶ M

καὶ ὁ οὐρανὸς τῷ μὲν ὅλῳ ἐστὶν ἀκίνητος, τοῖς δὲ μέρεσι κινούμενος. εἰ [*](b 4v) μὲν οὖν τὸ ὥσπερ γὰρ καὶ τὸ μέρος ἐνὸν ὑφ’ ἕντο ἐνὸν ἀναγνῶμεν, ἀντὶ τοῦ ἐνυπάρχον, οὕτως ἡ ἑρμηνεία, εἰ δὲ κατὰ διαστολήν, ἀντὶ τοῦ ‘ὤσπερ γὰρ καὶ τὸ μέρος τοῦ ὕδατος, τοδὶ λέγω τὸ ὕδωρ, ἓν καὶ αὐτὸ ὑπάρχον, κινεῖται ἐν ἑσυτῷ’ καὶ γὰρ τὸ μέρος ἀποσπασθὲν τῆς ὁλότητος, οἷον τὸ ἐν τῷ κεράμῳ ὕδωρ, ἕν τί ἐστι καὶ αὐτό). ὥσπερ οὖν τοῦτο καὶ ἕν ἐστι καὶ οὐδὲν κωλύει αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ κινεῖσθαι, διὰ τί μὴ καὶ τὸ ὄν, εἰ καὶ ἕν ἐστι, κινεῖται ἐν ἑαυτῷ; ἔπειτα, φησίν, ἔστω μὴ κινεῖσθαι αὐτὸ κατὰ τόπον. τί κωλύει αὐτὸ κατ’ ἀλλοίωσιν κινεῖσθαι; εἴπομεν δὲ ἡμεῖς ὅτι ἡ ὑπόθεσις τοῦ ἑνὸς παντελῶς τὴν κίνησιν ἀναιρεῖ.

p. 186al9 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τῷ εἴδει οἷόν τε ἓν εἶναι, πλὴν τῷ εξ ου. Ὥσπερ συνηγορῶν τῇ Μελίσσου δόξῃ φησίν, ὅτι εἴ γε δεῖ τῷ ὄντι ἓν τὸ ὂν λέγειν, οὕτως ἔσται ἓν τὸ ὂν οὐ τῷ εἴδει, ἀλλὰ τῷ ὥσπερ, φησί, καὶ τῶν φυσικῶν τινες εἰρήκασιν, οἷον οἵ τε τὰ ἄτομα λέ- γοντες ἓν γὰρ εἶναι τὸ γένος, σχήματι δὲ διαφέρειν), καὶ ὅσοι ἓν εἶναι τὸ στοιχεῖον ὑπέθεντο, πυκνώσει δὲ καὶ μανώσει τούτου τὰ ἄλλα γεννᾶ- σθαι. ἀλλ’ εἰ καὶ τῲ ὑποκειμένω ἓν ὦσι τὰ ὄντα, ἀλλ’ οὖν τοῖς εἴδεσι διαφέρουσιν· ὥστε οὐ μᾶλλον διὰ τὸ ὑποκείμενον ἓν ἔσται τὰ ὄντα, ἢ πολλὰ διὰ τὰ εἴδη, ἐπεὶ χαρακτηρίζονται τὰ πράγματα οὐ κατὰ ὕλην, ὠὰ κατὰ τὸ εἶδος.

p. 186a22 Καὶ πρὸς Παρμενίδην δὲ ὁ αὐτὸς τρόπος τῶν λόγων. ἐνστὰς καθόλου πρὸς τὸ πρόβλημα ὅτι ἀδύνατον ἓν εἶναι τὸ ὄν, εἶτα προχειρισάμενος τὸν Μελίσσου λόγον, δι’ οὗ ἐκεῖνος ἓν εἶναι τὸ ὂν κατεσκεύαζε, καὶ διελέγξας αὐτόν, ἀκολούθως καὶ τοὺς Παρμενίδου νῦν προχει- ρίζεται λόγους καὶ διελέγχει. ὥσπερ <δὲ> αἱ δόξαι ἥ τε Μελίσσου καὶ ἡ Παρμενίδου τὰ μέν τινα ἔχουσι κοινά, τὸ λέγειν ἓν εἶναι τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον, τὰ δὲ ἑκάστη ἰδίᾳ, τὸ τὸν μὲν ἄπειρον εἶνα.ι λέγειν τὸ ὄν, τὸν δὲ πεπερασμένον, οὕτω καὶ οἱ πρὸς τούτους ἔλεγχοι οἱ μέν εἰσι κοινοί, οἱ δὲ [*](1 ἀκίνητον Κ 2 ενον—ενον scripsi: ἓν ὂν—ἐνὸνL: ἓν ὂν —ἓν K: ἓν ὂν Mt τοδὶ t: τὸ δὶ ΚΜ: τὸ δὲ L: τόδε L 2 ἔν καὶ αὐτὸ—ὕδωρ om. K 6 xiu om. L 7 οὐδὲ L 9 τί γὰρ κωλύει κατ’ ἀλλοίωσιν αὐτὸ Mt εἴπομεν p. 22.21 δὲ καὶ ἡμεῖς Mt 10 ἡ om. Κ 11. 12 οἷόν τε-ἐξ οὖ om. Κ 13 ὥσπερ γὰρ L συναγορεύων Mt 17 τούτου τὰ ἄλλα LK: τὰ ἄλλα ἐκ inserit t) τούτου Mt γενᾶσθαι KM 18 ὦσι KMt: εἰσὶ L 19 ἔσται] ὦσι Κ 22 lemma om. Κ ubi quae praecedunt ἐπεὶ καὶ —εἶδος ut lemma uotautur 24 προχειρησάμενος τοῦ μελίσσου Κ 25 ἀκολουθεῖ L νῦν om. Κ 26 δὲ t (nihil euotatum ex LK): om. M ἤ τε]αἴ τε Κ καὶ ἡ Μt:] kaὶ αἱ Κ: καὶ L 27 xiva Mt : ti L : τοι Κ ἓν τὸ ὃν εἶναι Κ 28 τὰ Mt : τὸ LK ἰδία LKM : ἵδια t τὸ τὸν] τῶ τὸν K 28. p. 62, 1 τὸν δὲ—γὰρ εἰσι om. K)

ἴδιοι πρὸς ἕκαστον· κοινοὶ μὲν γάρ εἰσι δι’ ὧν ἐλέγχεται τὸ μὴ εἶναι ἓν [*](b 4v) καὶ ἀκίνητον τὸ ὄν, ἴδιοι δὲ δι’ ὧν ὁ μὲν ἐλέγχεται ὅτι οὐκ ἄπειρον, ὁ δὲ ὅτι οὐδὲ πεπερασμένον. δείξει γὰρ ὅτι τὸ ὂν τοῦτο, ὅπερ καὶ ἓν εἶναι ὑποτιθέντι, ὅτι οὔτε ἄπειρον αὐτὸ ἐνδέχεται εἶναι, οὔτε πεπερασμένον. εἰσὶ δὲ οἱ τοῦ Παρμενίδου λόγοι δύο, ὧν τὸν ἕτερον ἐν τούτοις ἐκτίθεται οὗπερ καὶ ὁ Θεόφραστος μέμνηται καὶ Πλάτων), τὸν δὲ ἕτερον ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. ἔστι δὲ ὁ λόγος τοιοῦτος· τὸ παρὰ τὸ ὄν, φησίν, οὐκ ὅν ἔστη τὸ οὐκ ὂν οὐδέν, ἓν ἄρα τὸ ὄν, ἤτοι τὸ ὂν ἄρα ἕν. ὁ μὲν οὖν λόγος τοιοῦτος, ἡμάρτηται δὲ καὶ κατὰ τὰς προτάσεις καὶ κατὰ τὴν ἀντιστροφήν. τὸ γὰρ συμπέρασμα ἀπὸ τοῦ ἡγουμένου κακῶς ἀντιστρέφει. ἔστι δὲ τὸ συμπέρασμα τοῦτο· τὸ παρὰ τὸ ὃν ἄρα οὐδέν. τῆς οὖν σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῆς καθόλου ἀληθευούσης, ὅταν λάβωμεν τὸ τῷ ἑπομένῳ ἀντικείμενον καὶ συναγάγωμεν τὸ τῷ ἡγουμένῳ ἀντικείμενον, αὐτὸς κακῶς ἐκ τοῦ ἡγουμένου ἐποιήσατο τὴν ἀντιστροφὴν λαβὼν τὸ ἀντικείμενον τῷ ἡγουμένῳ καὶ συναγαγὼν τὸ ἀντικείμενον τῷ ἑπομένῳ. ἔστι δὲ ἡγούμενον μὲν ἐν τῷ συμπεράσματι ‘τὸ παρὰ τὸ ὅν’, ἑπόμενον δὲ τὸ ‘οὐδέν’, ἀντίκειται δὲ τῷ μὲν παρὰ τὸ ὂν τὸ ὅν, τῷ δὲ οὐδὲν τὸ ἕν. εἰ τοίνυν ὑγιῶς ἐποιήσατο τὴν ἀντιστροφήν, ἐκ τοῦ ἑπομένου συνῆγε ‘τὸ ἓν ἄρα ὅν’, καὶ ἀληθές ἄν ἦν τοῦτο. ἡ μὲν οὖν κατὰ τὴν ἀντιστροφὴν τοῦ συμπεράσματος ὢ ἁμαρτία τοιαύτη, ἐγκαλεῖ δὲ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ταῖς προτάσεσι, καὶ πρῶτόν γε τῇ ἐλάττονι τῇ λεγούσῃ ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν’. τῶν γὰρ ὅντων, φησίν, ἐναργῶς πολλῶν ὄντων τοῦτο γὰρ ἐκ τῆς ἐναργείας εἰλήφθω), οὐκ ἔδει ἑνικῶς προαγαγέσθαι τὸν λόγον, οὐδὲ φωνὴν ὁμώνυμον λαβεῖν ἐν προτάσει τὴν τοῦ ὄντος, ἀλλ’ εἰπεῖν ‘τὰ παρὰ τὰ ὄντα οὐκ ἅντα’. εἰ δὲ τοῦτο εἶπεν, αὐτόθεν πολλὰ εἰσῆγε τὰ ὄντα. ἀλλὰ δὴ κἄν συγχωρήσωμεν αὐτῷ ἕν τι σημαίνειν τὸ ὂν καὶ ἀληθῆ εἶναι τὴν ἐλάττονα πρότασιν, ἡ μείζων ψευδὴς ἔσται. ἔστω γὰρ ἀληθὲς τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν εἶναι, ἕν τι σημαίνοντος τοῦ ὄντος, οἷον τὴν οὐσίαν, οὐκέτι μέντοι ἀληθὲς τὸ οὐκ ὂν οὐδὲν εἶναι· καὶ γὰρ τὰ συμβεβηκότα οὐκ ὄντα μὲν διότι οὐκ οὐσίαι, οὐ μὴν οὐδέν. ταύτης τῆς προτάσεως καὶ ὁ Πλατῶν ἐν τῷ Σοφιστῇ τῷ διαλόγῳ ἐπιλαμβάνεται. πολλὰ γὰρ ἐγκώμια πρότερον κατατείνας τοῦ Παρἰδία [*](1 πρὸς L 3 δείξαι Κ 4 ὑποτίθενται Κ: ὑποτίθεται LMt ὅτι LK: om. fortasse recte Mt 5 παρμενίδους (ex παρμενίδης) L: παρμݲενι δ΄ Κ λόγοι iterat L ὧν τὸ ἕτερον et in proximis τὸ δὲ ἕτερον Κ 6 Θεόφραστος Phys. Opin. fr. 7 (Diels, Doxogr. p. 483) Πλατῶν] nescio ubi 10 κακῶς ἀπὸ τοῦ ἡγουμένου Mt 10. 11 ἐστι δὲ καὶ καὶ expimctum, ut videtur) L 11. 12 ἀντιθέσεως M 19 ἄν (post ἀληθὲς) om. Κ 20. 21 καὶ πρῶτόν γε LK: πρῶτον δὲ Mt 23 προαγαγέσθαι L: προκγέσθαι Κ.. προσαγαγέσθαι Mt 24 ὄντος LK: ἑνός Mt 24. 25 εἰ δὲ — τὰ ὄντα om. Mt 25 αὐτόθεν corr. ex αὐτόθι L 2 26 τὴν om. add. L 2 27. 28 ἕν τι σημαίνοντος] ἐν τισι μένον Κ 30 Σοφιστῇ p. 241D cf. p. 250D sqq. 31 ἐγκώμια κατατείνας πρότερον Κ) μενίδου καὶ πατέρα αὐτὸν καλέσας, φησὶν ὅτι εἰ καὶ ἀληθὲς εἴη τὸ παρὰ [*](b 4v) τὸ ὂν οὐκ ὂν εἶναι ἴσμεν γὰρ ὅτι ὂν ἐκάλει τὸ νοητόν· εἴ τι οὖν ἐστι τὸ παρὰ τὸ νοητὸν ὅπερ ὄντως ὄν ἐστι, τοῦτο οὐκ ὂν ἔσται), οὐκέτι μέντοι ἀληθὲς τὸ οὐκ ὂν οὐδὲν εἶναι. τὰ γὰρ αἰσθητὰ πάντα οὐκ ὄντα μέν, διότι μόνως ὄντα τὰ νοητά, οὐ μέντοι οὐδέν· εἰσὶ γάρ τι καὶ τὰ αἰσθητά. ὥστε κἀν τὴν ἐλάττονα πρότασιν ὑποθώμεθα ἀληθεύειν, ἡ μείζων ψευδὴς ἔσται· ἐκ μιᾶς δὲ προτάσεως οὐδὲν συνάγεται. ἄλλως τε πῶς λέγει ἓν τὸ ὂν εἶναι; ἢ γὰρ |ὀνόματι ἓν ἔσται ἢ πράγματι· καὶ εἰ πράγματι, ἢ γένει ἢ τῷ εἴδει ἢ τῷ ἀριθμῷ· καὶ εἰ τῷ ἀριθμῷ, ἢ ὡς συνεχὲς ἢ ὡς τῷ λόγῳ ἕν· τὸ γὰρ ὡς ἀδιαίρετον νῦν παραλιμπάνει, διότι οὐδὲ | χώραν [*](b 5r) ἔχει ἐπὶ τῶν ἀνδρῶν τούτων ἡ ὑπόθεσις αὕτη, εἴ γε ὁ μὲν ἄπειρον ἔλεγε τὸ ὄν, ὁ δὲ πεπερασμένον, τὸ δὲ ἄπειρον καὶ τὸ πεπερασμένον τοῦ μεγέ- θους εἰσίν, τὸ δὲ ἀδιαίρετον οὔτε ἄπειρον οὔτε πεπερασμένον. εἰ μὲν οὗν ὀνόματι μόνῳ ἕν ἐστι τὸ ὂν πραγμάτων ὄντων διαφόρων, αὐτόθεν πολλὰ τὰ ὄντα. εἰ δὲ πράγματι, εἴτε γένει εἴτε εἵδει, πάλιν πολλὰ τὰ ὄντα· πολλὰ γὰρ περιέχει τὸ γένος διαφέροντα τοῖς εἴδεσι καὶ τὸ εἶδος διαφέροντα τοῖς ἀτόμοις. εἰ δὲ τῷ ἀριθμῷ ἓν εἴη τὸ ὄν, εἰ μὲν τῷ λόγῳ ταὐτόν λέγω δὲ ὡς πολυώνυμον), τὸν Ἠρακλείτου ἐροῦσιν λόγον, ὅνπερ ἤδη εἶπεν ὥστε τὰ ἐναντία τὰ αὐτὰ ἔσται καὶ ἡ ἀντίφασις, καὶ οὐ μᾶλλον ἔσται τὸ ὂν ἢ οὐκ ἔσται), εἰ δὲ ὡς συνεχὲς ἓν τὸ ὄν , ἀνάγκη τοῦτο, φησίν, οὐσίαν εἶναι μόνον ἢ συμβεβηκὸς μόνον ἢ σύνθετόν τι ἐξ οὐσίας καὶ συμβεβηκότος. εἰ μὲν οὖν σύνθετον ἐξ οὐσίας καὶ συμβεβηκότος, ἐναρ- γῶς πολλὰ τὰ ὄντα. οὐδὲ γάρ , ἐπειδὴ συνυπάρχουσιν ἀλλήλοις ἡ οὐσία καὶ τὰ συμβεβηκότα, ἤδη που ἕν τι καὶ ταὐτόν εἰσι πρᾶγμα. τοῦτο γάρ, φησίν, ἐστὶ καὶ τὸ τῆς πλάνης αἴτιον τῷ Παρμενίδῃ. οὐ συνεῖδε γὰρ ὅτι ἄλλο μέν ἐστι τὸ δεκτικὸν τῶν συμβεβηκότων, ἄλλο δὲ αὐτὰ τὰ συμβεβη- κότα, οὐ μόνον πρὸς τὸ ὑποκείμενον, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἄλληλα· ταύτα γὰρ πάντα, εἰ καὶ ἕν τι ἀποτελοῦσιν, ἀλλ’ οὖν ὁ τοῦ εἶναι λόγος ἑκάστου ἕτερός ἐστιν· ἄλλως γὰρ ἀποδώσεις τοῦ ὑποκειμένου, λέγω δὴ τῆς οὐσίας, τὸν ὁρισμόν, καὶ ἄλλως τοῦ ποσοῦ καὶ τοῦ ποιοῦ καὶ τῶν λοιπῶν. ὥστε εἰ οὕτως ὑπόθοιντο τὸ συνεχὲς ἓν εἶναι ὡς σύνθετον ἐξ οὐσίας καὶ συμβεβηκότων, ἐναργῶς πάλιν πολλὰ καὶ οὐχ ἓν τὸ ὄν, εἰ δὲ τὸ ὂν οὐσίαν [*](2 εἶναι] ἐστιν Κ ὅτι τὸ ὃν L 3 ὄντως] ὄντος Κ ἔσται] ἐστὶν Κ 5 τὰ (post καὶ) add. L 2 6 ὑποθόμεθα Κ 8 εἰ L: ἢ K: εἰ τῷ Mt 11. 10 ὡς τὸ λόγω Κ 11 ἔχει post τούτων collocat L εἴτε Κ 12 τὸ δὲ ὡς ἄπει- ρον K 14 αὐτόθεν LK: αὐτόθι Mt IG περιέχει τὸ ex περιέχειν corr. Κ διαφέρον hic et in pioximis Κ 17 ἀριθμῷ cm. add. in luarg. M- IS πολυώ- νυμα L ὅνπερ LK: ὅπερ Mt 19 ἤδη] εἴδη Κ 10. 20 ἡ ἀντίφασις—τὸ ὃν ἢ in ras. Κ 22 εἰ μὲν—συμβεβηκότος om. Κ 24 ταὐτὸν ἔστι τὰ πράγματα Κ 25 αἴτιος ’: ’quid scripserit L non ’ ὅτι ὁ M) LKM: τὸ t 26 ἅλλα δὲ αὐτὰ Κ 28 ὁ τοῦ] ὅτου Κ 29 ἀποδώσει Κ 30 τοῦ ποσοῦ καὶ cm. Κ 31. p. 64,1 1 ὑποθεῖντο et ὑποθοῖντο Κ 31. 32 συμβεβη Κ) μόνην ὑπόθοιντο, ὅπερ καὶ εὔλογον ὑπονοεῖν οὐ γὰρ δήπου τὸ ὂν τοῦτο [*](b 5r) συμβεβηκὸς ἔλεγον εἶναι) * * * εἶτα μνησθεὶς τῆς οὐσίας, καὶ εἰπὼν ὅτι οὐκ εὔλογον τὸ ὑποτίθεσθαι αὐτοὺς συμβεβηκὸς λέγειν τὸ ὄν, πρότερον αὐτὸ τοῦτο διελέγχει τὸ τμῆμα τῆς διαιρέσεως, εἶτα ἀνατρέχει ἐπὶ τὴν ὑπόθεσιν τὴν τῆς οὐσίας. εἰ γάρ, φησίν, εἴποιμεν τὸ ὂν συμβεβηκὸς εἶναι, ἐπειδὴ τὸ συμβεβηκὸς τινὶ συμβέβηκε, λέγω δὴ τῇ οὐσίᾳ, ἀνάγκη εἶναί τι τοῦτο ᾧ συμβέβηκεν· ἔστιν ἄρα ἡ οὐσία. ἀλλ’ ἐπειδὴ μόνον τὸ συμβεβηκὸς ὄν ἐστι, δῆλον ὅτι ἡ οὐσί οὐκ ὂν ἔσται, καὶ οὐ τὶ μὲν ὅν, τὶ δὲ οὐκ ὄν οὕτω γὰρ ἄν πολλὰ ἦν τὰ ὄντα), ἀλλ’ ὅλως μὴ ὄν. ἀλλὰ μὴν ὑπέκειτο καὶ εἶναι, ἵνα καὶ συμβῇ αὐτῇ τὸ ὄν, τουτέστι τὸ συμβεβηκός, τὶ ἄρα οὐκ ὂν ἔσται, ὅπερ ἄτοπον. οὐκ ὂν μὲν γάρ, διότι τὸ συμβεβηκὸς μόνον ἐστὶν ὄν, εἶναι δὲ ἀνάγκη πάλιν τὴν οὐσίαν, ᾗ τινι καὶ συμβεβηκέναι λέγεται τὸ ὄν· ἔσται τι ἄρα, ἡ οὐσία λέγω, καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν. καὶ ἄλλως οὐκ ὂν μὲν ἔσται, ἐπειδὴ τοῦτο ὑπέκειτο, ἔσται δὲ πάλιν ὄν, ἐπειδὴ τοῦ ὄντος μετέχει, λέγω δὴ τοῦ συμβεβηκότος, τὰ δὲ μετέχοντά τινος πα- ρωνύμως ἀπ’ ἐκείνου καὶ ὀνομάζεται. τὸ γὰρ μετέχον τοῦ λευκοῦ λευκὸν λέγεται, καὶ τὸ μετέχον τῆς μουσικῆς μουσικόν· μουσικὴ γὰρ καὶ ἡ ἐπι- στήμη καὶ ἡ μουσικὴ γυνή. ὥστε εἰ τὸ μὴ ὄν, τουτεστιν ἡ οὐσία, με- τέχει τοῦ συμβεβηκότος, τουτέστι τοῦ ὄντος, ὂν ἂν εἴη καὶ αὐτή· ὥστε τὸ αὐτὸ καὶ ὂν καὶ μὴ ὂν ἔσται. πάλιν ἐπειδὴ τὸ συμβεβηκὸς ὄν ἐστι, τὸ δὲ ὂν τοῦτο ἑτέρῳ συμβέβηκε, τοῦτο δὲ οὐκ ὄν ἐστιν, ἔσται τὸ ὂν τὸ αὐτὸ καὶ οὐκ ὄν. ἔστι γὰρ ἐν τῷ οὐκ ὄντι, τὸ δὲ ἐν τῷ οὐκ ὄντι ὂν οὐκ ὂν ἔσται. ἀδύνατον ἄρα τὸ ὂν συμβεβηκὸς εἶναι. τοῦτο δείξας, ἀνατρέχει ἐπὶ τὸ ἐξ ἀρχῆς προτεθέν, μήποτε οὗν τὸ ὂν οὐσίαν μόνην ὑποτίθενται εἶναι, “οἷον ἄνθρωπον ἕνα” ἢ ἁπλῶς σῶμά τι. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, ἐπειδή, ὑπάρχουσι ταῖς οὐσίαις τὰ συμβεβηκότα καὶ διὰ τοῦτο ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι ὁ Σωκράτης λευκός ἐστιν ἢ ὁ ἄνθρωπος ἢ τὸ σῶμα, ἔσται πάλιν τὸ ·αὐτὸ καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν· εἰ γὰρ ἀληθὲς εἰπεῖν τὴν οὐσίαν λευκὴν εἶναι, τὸ δὲ λευκὸν οὐκ ὄν ἐστιν, ἡ οὐσία ἄρα οὐκ ὄν ἔσται. ἀλλὰ μὴν ἔστι καὶ τὸ ὄν. τὸ αὐτὸ ἄρα καὶ ὂν καὶ οὐκ ὂν ἔσται. καὶ πάλιν εἰ τὸ λευκὸν οὐκ ὄν ἔστιν, ἔστι δὲ τοῦτο ἐν τῇ οὐσίᾳ, ἡ δὲ οὐσία ὄν ἐστι, τὰ οὐκ ὄντα ἄρα ἐν τῶ ὄντι ἔσται. τὸ δὲ ἐν τῷ ὄντι ὂν ὄν ἐστι· τὸ οὐκ ὂν ἄρα ὂν ἔσται. [*](1 οὐ γὰρ δήπου κτλ.] cf. b 6 r 1 δήπου φησὶ τὸ ἓν ὃν Κ 2 post εἶναι lacimaiu indicavi 3 αὐτοὺς] αὐτὸν L λέγειν] εἶναι Κ 4 τοῦτο ora. Mt διελέγχει post διαιρέσεως colloc. Mt 5 τὴν (ante τῆς) om. L εἴπωμεν L 6 post ἐπειδὴ addit δὲ t ἀνάγκη τί εἶναι Mt 8 ἔσται] ἔστι 1. 8,9 K κ̣αὶ οὔτι μένον τὶ καὶ οὐκ ὃν· οὕτω Κ D μὴν] μὴ ante correctionem L 10 καὶ (ante εἶναι) om. Mt τουτέστι τὸ ct 19 τουτέστι τοῦ ex τουτέστιν corr. Κ 11 γάρ OIU. 12 μόνον ἐστὶν ἐστὶ τὸ L) ὄν LMt: ἔστι μόνον ὄν Κ πάλιν ἀνάγκη Κ U τούτω L 15. 16 παρωνύμως καὶ ὁμωνύμως L cf. Simplic. p. 12220 ὑπ’ L καὶ om. L τὸ γὰρ μέτοχον L 20 πάλιν δὲ Mt 21 τὸ ὃν (ante τὸ αὐτὸ) om. Mt 2;5 συμβεβηκὸς LK : συμβαίνει Mt 24 ἐξ ἀρχῆς] c. 2 p. 185 a22 29 ἡ K: ἣ LMt καὶ οὑκ LK: oὐκ Mt εἰ] εἰς L 31 τὰ οὐκ ὄντα] τὸ οὐκ ὅν K 32 ἔσται. τὸ] ἐστὶ· TO) Κ) ἀδύνατον ἄρα τὴν οὐσίαν μόνην ὑποτίθεσθαι αὐτοὺς τὸ ὄν. μήποτε οὖν [*](b 5r) ὅλως τὰ συμβεβηκότα οὐχ ὑποτίθενται εἶναι, ἀλλ’ αὐτὴν καθ’ αὑτὴν μόνην, καὶ οὕτως οὐδὲν) τῶν εἰρημένων ἀτόπων ἕψεται. ἀλλὰ ταύτην τὴν ὑπόθεσιν ἐφεξῆς γυμνάσει, δεῖ δὲ εὐγνωμόνως ἡμᾶς καὶ τῶν Παρμενίδου λόγων ἀκούοντας ἐκ τῶν παρ’ αὐτοῦ τοῦ Παρμενίδου τὴν διάνοιαν αὐτοῦ ὢ ἑλεῖν. τί οὖν φησιν ἐν τοῖς ἔπεσιν αὐτὸς περὶ τοῦ ὄντος;

οὖλον μουνογενὲς καὶ ἀτρεμὲς ἠδ’ ἀγένητον.

καὶ πάλιν .

οὐκ ἦν οὐκ ἔσται ὁμοῦ πάν, ἔστι δὲ μοῦνον.

καὶ πάλιν.

ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει.

εἰ δέ φησιν “ὁμοῦ πᾶν” καὶ “ἐὸν ἐόντι πελάξει”, ᾔδει ἄρα τὸ πλῆθος ἐν τοῖς οὖσιν ὑπάρχειν. ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ περὶ φυσικῶν ἦν αὐτοῖς ὁ λόγος, ἀλλὰ περὶ τῶν νοητῶν, διὰ τοῦτο τὴν ἐν ἐκείνοις ἕνωσιν θεωροῦντες καὶ τὸ ἀμετάβλητον οὕτως αὐτὰ ἐκάλουν.

Καὶ πρὸς Παρμενίδην δὲ ὁ αὐτὸς λόγων, καίει τινες ἄλλοι ἴδιοι. τουτέστι τῷ αὐτῷ τῶν λόγων τρόπῳ καὶ τὸν Παρμενίδην ἐλέγξομεν ἓν λέγοντα τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον· ὁμοίως γὰρ καὶ αὐτὸς καὶ ψευδεῖς εἵληφε τὰς προτάσεις καὶ ἀσυλλογίστως συλλοφίξεται. εἰ τοίνυν ὁ αὐτὸς τρόπος τῶν λόγων ἡμῖν καὶ πρὸς τοῦτον, δῆλον ὅτι ἐπιλυσόμεθα καὶ τοὺς τούτου λόγους πῇ μὲν ἐλέγχοντες ὅτι ψευδεῖς, πῇ δὲ ὅτι ἀσυλλόγιστοι, καὶ τοῖς αὐτοῖς οὖν τρόποις τῶν λόγων τῷ Μελίσσῳ ἐλεγχθήσεται, καὶ ἰδίοις ἑτέροις. φασὶ δὲ γεγράφθαι αὐτῷ ἰδία βιβλίον πρὸς τὴν Παρμενίδου ὢ δόξαν, ὃ νῦν αἰνίττεται διὰ τοῦ εἰπεῖν καὶ εἴ τινες ἄλλοι ἴδιοι.

p. 186a23 Καὶ ἡ λύσις πῇ μὲν ὅτι ψευδής, πῇ δὲ ὅτι οὐ περαίνεται.

Ἐπιλυσόμεθα, φησί, τὸν Παρμενίδου λόγον διττῶς, καὶ ὅτι ψευδεῖς εἴληφε προτάσεις καὶ ὅτι οὐδ’ οὕτως συμπεραίνει ἐξ αὐτῶν τοῦτο ὃ [*](3 ἕψεται Μ 4 ὑπόθεσιν] litterae θέσιν in ras. L ἐφεξῆς p. 186b14 5 τοῦ Παρμενίδου om. Κ 6 ἔπεσιν] ἔσιν (sic) Κ αὐτὸς ἐν τοῖς ἔπεσιν L 7 οὖλον—ἀγἐνητον Parmen. v. 51) Κ. 65 St. οὖλον K μονογενὲς LM μουνογενές τε καὶ Par- menides at cf. Diels ad Simpliu. p. 30, 2 et 78.13 ἀγέννητον L ἀγένητον etiaiu Simplic. p. 120,23 qui alibi ἀτέλεστον 9 οὐκ ἦν— μοῦνον corrupta: οὐδέ ποτ’ ἢν οὐδ’ ἐστι, ἐπεὶ νῦν ἐστὶν ὁμοῦ πᾶν Parin. v. 60 Κ. 66 St. 11 ἐὸν—πελάζει v. 80 Κ. 86 St. ἐὸν γὰρ] νέον γὰρ Μ ἐόντι] ἐόν Κ 12 ὁμοῦ πᾶν L: ὁμοῦ πάπα Κ: πᾶν ὁμοῦ Mt καὶ ἑὸν Μ ἐόντι Κ: ἐοντι L: νέον τί Μ; ἐὸν τί t δει ἅοα— οὖσιν ὑπ- in erasis K 13 αὐτῶ Κ 15 οὕτω L 16 δὲ om. K αὐτὸς ὁ τρόπος L 16. 17 τρόπος—ἴδιοι om. Κ 17 εἰσὶν ἴδιοι vel δῖοί εἰσι Aristotelis libri 18 λέγοντες L καὶ (ante ψευδεῖς) om. L 20 ἐπιλυσώμεθα L 21 tt] μέν et tt; δὲ Κ ὅτι utnimquc om. Κ ψεῦδος L 23 φασὶ δὲ κτλ.] cf. Zeller Ι 4 468.2 δὲ om. Κ ἰδίᾳ] ἴδια Κ βίβλον L 24 ἴδιοι LK: ἕτεροι Mt 25 τῆι μὲν LIv: τῇ μὲν Mt et Aristotelis libri (praeter I) 25. 26 ὅτι ψευδής—συμπεραίνεται om. K 25 πῆ δὲ L: τῇ δὲ Mt et Arist. libri (praeter Ι))

βούλεται. καὶ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἔλεγεν ὅτι ἀμφότεροι ὅ τε Μέλισσος καὶ ὁ [*](b 5r) λαμβάνει τὰς προτάσεις, ὅτι τὸ ὂν πολλὰ σημαῖνον ὡς ἐν τι σημαῖνον οὕτω παρείληφεν ἐν τῇ ἐλάττονι προτάσει· τὸ γὰρ ἁπλῶς ἐνταῦθα ἀντὶ τοῦ μοναχῶς, καὶ δῆλον ἐκ τοῦ ἀντιδιαστεῖλαι αὐτῷ τὸ πολλαχῶς· ᾗ ἁπλῶς γάρ φησι λαμβάνει τὸ ὂν λέγεσθαι, ἀντὶ τοῦ μοναχῶς, λεγόμενον πολλαχῶς. εἴπομεν δὲ ὅτι καὶ ἡ μείζων πρότασις ψευδής ἐστι. τὸ μὲν ψεῦδος ἐν ταῖς προτάσεσι τοιοῦτον, τὸ δὲ ἀσυμπέραντον οὐκ ἔοικε διὰ τὴν ἀντιστροφὴν λαμβάνειν ὁ Ἀριστοτέλης· ἔχει γὰρ ἡ λέξις οὕτως· ἀσυμπέραντος δὲ ὅτι, εἰ μόνα τἀ λευκὰ ληφθείη σημαίνοντος ἓν τοῦ λευκοῦ, οὐδὲν πολλὰ πολλὰ τὰ λευκὰ καὶ οὺκ ἕν. τουτέστι κἀν κἅν συγχωρήσωμεν αὐτῷ ἀληθῆ λαβεῖν τὴν ἐλάττονα πρότασιν καὶ τὸ ὃν ἕν τι σημαίνειν, οἷον τὸ λευκόν, ἀληθὲς μὲν τὸ εἰπεῖν ὅτι τὸ παοὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν, τουτέστι τὸ παρὰ τὸ λευκὸν οὐ λευκόν, οὐκέτι δὲ ἕξει χώραν ἡ μείζων πρότασις ἡ λέγουσα τὸ οὐκ ὂν οὐδέν, τουτέστι τὸ οὐ λευκὸν οὐδέν ἐστιν. οὐκ ὂν μὲν γὰρ τὸ οὐ λευκόν, διότι τὸ ὂν ἓν μόνον σημαίνει τὸ λευκόν· οὐ μέντοι ἤδη καὶ οὐδὲν ἔσται, ἐπεὶ καὶ ἡμεῖς τὴν ὕλην ἑτέραν τῶν ὄντων πάντων λέγοντες εἶναι τουτέστι τῶν εἰδοπεποιημένων) διὰ τὸ πᾶσιν ὑπεστρῶσθαι, ὅμως οὔ φαμεν αὐτὴν οὐδὲν εἶναι· ὥστε ἀνῃρημένης τῆς μείζονος προτάσεως οὐδὲν συμπερανθήσεται. ἐκ μιᾶς γὰρ προτάσεως οὐδὲν συμπεραίνεται. ἄλλως τε κἄν δῶμεν τὸ ὂν ἓν εἶναι, τοῦτο δὲ τὸ ὂν λευκόν ἐστιν, οὐδὲν ἧττον καὶ οὕτω πολλὰ ἔσονται τὰ ὄντα· τὰ γὰρ λευκὰ πολλά. τὸ γὰρ λευκὸν ἓν εἶναι ἢ γένει ἢ εἴδει μόνον δυνα- τόν, εἰ δὲ οὕτως ἓν τὸ λευκόν, πολλὰ δηλονότι καὶ οὐχ ἓν τὰ λευκά· πλειόνων γὰρ περιεκτικὸν τὸ γένος καὶ τὸ εἶδος. οὐ γὰρ δὴ τὸ λευκὸν ὡς ἕν τι ἄτομον ληψόμεθα. ἀδύνατον γάρ, φησί, τοῦτο. ἀδύνατον γὰρ] ἀνάγκη γάρ, εἰ ἓν εἴη ἄτομον, ἢ ὡς συνεχὲς εἶναι ἓν ἢ ὡς τῷ λόγῳ ταὐτόν, ἀδύνατον δὲ ἀμφοτέρως. οὔτε γὰρ ἕν τι συνεχές ἐστι τὸ λευκόν ἐναργῶς γὰρ διακεκριμένα εἰσὶν ἀπ’ ἀλλήλων), οὔτε τῷ λόγῳ εἰσὶ ταὐτά· ἄλλος γάρ ὁ τοῦ λευκοῦ λόγος, καὶ ἄλλος ὁ τοῦ ὑποκειμένου τοὐ δεδεγμένου αὐτό.

[*](1 ἐξ ἀρχῆς p. 186a7 (cf. c. 2 p. 185a9) 1. 2 ὅ τε παρμενίδης καὶ μέλισσος L 2 καὶ (ante ψευδῆ) om. L 5 τὸ (ante πολλαχῶς) om. L ᾖ scripsi ex Aristo- tcle: ἡ K: ἡ LMt C 7 λεγόμενον LMt: λεγομένου Κ et Arist. (in cod. Ε sii- perser. rec. γρ. καὶ λεγόμενον) at cf. Themist. p. 117,5. Simplic. p. 117, IT, 8 ἐστι om. Κ ἀσυμπέραστον libri 9. 12 pro ἕχει—τουτέστι habet καὶ γὰρ ὅπερ φησὶ τοιοῦτον ἐστὶ Κ 9 λέξις L: coiupend. X; M: λύσις t 10 ἀσυμπέραντ M: ἀσυμπέραντον L: ἀσυμπέραστος t ὅτι oin. M λειφθείη L M. 10.11 σημαίνοντος] litteras σὴ add. M 2 12 τουτέστιν t xavLKM: ἄν t λαμβάνειν Κ 13 ἐν τι M 13.14 ὅτι τὸ παρὰ ex ὅτιπερ corr. ’-’ 11 τουτέστι om. Κ 16 ἐστιν et οὐ om.K 17 οὐ μέτοι L 19 οὐδὲν εἶναι] ἓν εἶναι Κ 20 συμπερασθήσεαι Mt 21 ὂν] ὃν (sic) Mt 22 ὂν LKM: ἓν t 23. 24 μόνον δυνατόν] ἀδύνατον Κ 26 (puie imcis inclusi om. t et, si silcntio fides, Κ 27 εἴη τὸ ἄτομον Mt 29 ταῦτα ante correct. K 30 ἄλλως K δεδειγμένου et p. 67,2 δεδειγμένῳ primitus L)

Ἴδωμεν δὲ καὶ ἐπὶ λέξεως αὐτῆς πῶς φησιν. ἄλλο γὰρ ἔσται [*](b 5v) τὸ εἶναι λευκῷ καὶ τὸ δεδεγμένῳ. εἰπὼν ὅτι εἰ καὶ ἓν σημαίνει τὸ λευκόν, οὐδὲν ἧττον πολλὰ τὰ λευκά, διότι ἢ γένει ἓν ἔσται ἢ ειοει, επηγαγεν. οὔτε γὰρ τῇ συνεχείᾳ ἓν έσται τὸ Λεῦκον, ουτε τῷ λόγῳ. ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ‘οὕτε γὰρ ὡς καθ’ ἕκαστον ἓν ἔσται τὸ λευκόν’, τὸ δὲ καθ’ ἕκαστον ἢ ὡς συνεχὲς ἐλέγετο ἓν εἶναι ἢ ὡς ἀδιαίρετον ἢ ὡς τῷ λόγῳ ταὐτόν. ἐπεὶ οὖν οὐδὲν αὐτῷ συντείνει τὸ ἀδιαίρετον, παρῆκεν αὐτὸ νῦν. διχῇ οὖν διελὼν τὸ καθ’ ἕκαστον, δείκνυσιν ὅτι κατ’ οὐδέτερον δυνατὸν ἓν εἶναι λέγειν τὸ ὄν, τουτέστι τὸ λευκόν· τοῦτο γὰρ ὑπόκειται νῦν τὸ ὂν σημαίνειν. καὶ ὅτι μὲν οὐ δυνατὸν ὡς τῷ λόγῳ ταὐτὸν εἶναι, φησίν· ἅλλο γὰρ ἕσται τὸ εἶναι λευκῷ καὶ δεδεγμένῳ, τουτέστιν οὐ δυνατὸν ἕνα ὁρισμὸν τοῦ λευκοῦ ἀποδοῦναι. τὸ γὰρ λευκὸν σῶμά ἐστι τοιώσδε κεχρωσμένον, καὶ ὁρισμὸς ἄλλος μὲν ἀποδίδοται τοῦ ὑποκειμένου, ἄλλος δὲ αὐτῆς τῆς λευκότητος· οὐ γάρ ἐστι τῶν καθ’ αὑτὸ ὑφεστηκότων τὸ λευκόν, ἀλλὰ τῶν ἐν σώματι ἐχόντων τὸ εἶναι. εἰ τοίνυν μὴ δυνατὸν ἕνα ὁρισμὸν τοῦ ὑποκειμένου καὶ τῆς λευκότητος ἀποδοῦναι, οὐκ ἄρα ὡς τῷ λόγῳ ταὐτὸν ἓν ἔσται τὸ λευκόν.

p. 186a29 Καὶ οὑκ ἕστι παρὰ λευκὸν οὐδὲν χωριστόν· οὐ γὰρ ᾗ χωριστόν, ἀλλὰ ἰῷ εἶναι ἕτερον τὸ λευκὸν καὶ ᾧ ὑπάρχει.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ λευκὸν τοῦ ὑποκειμένου, ἵνα μή τις ὑπονοήσῃ ὅτι τῷ εἶναι ἰδέαν τινὰ τοῦ λευκοῦ χωριστὴν καὶ οὐκ ἐν ὑπο- κειμένῳ τινί, ταύτῃ ἕτερός ἐστιν ὁ τοῦ λευκοῦ λόγος παρὰ τὸ ὑποκείμενον, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι οὐκ ἕστι χωριστόν τι εἶδος ἕτερον παρὰ τὸ λευκὸν τὸ ἐν ὑποκειμένῳ τῷ σώματι τὸ εἶναι ἔχον, ὥσπερ τυχὸν ὑποτίθεται Πλάτων. οὐ γὰρ τῷ χωριστὸν εἶναί τι λευκὸν ἕτερόν ἐστι τοῦ ὑποκριμ΄ρνου, ἀλλὰ τῷ τὴν οὐσίαν ἑτέραν ἔχειν, κἂν μυριάκις χωρισθῆναι οὐ πέφυκε, ταύτῃ καὶ τὸν ὁριστικὸν λόγον ἕτερον δέχεται. ὥστε εἰ ἀδύνατον ἓν εἶναι τῷ [*](1 αὐτ L 2 καὶ τὸ L: καὶ τῷ KMt at cf. v. 11 ἣ γένει ἕσται ἔν ἣ L 5 οὔτε γὰρ ὡς libri: niun οὐ γὰρ ὡς? ἔσται] εἶναι L 7 ταὐτὸν εἶναι φη M cf. V. 10 sq. οὖν (post ἐπεὶ) om. Κ: maliin δὲ αὐτὸ Κ 8 τὸ καθέκαστον Mt: τὸ καθέκαστα L: τὰ καθέκαστα Κ 9 εἶναι λέγειν L: εἶ (sic) λέγειν K: λέγειν εἶναι Mt lU οὐ om. L 11 ἄλλως Κ τὸ (ante δεδεγμένῳ) LKM: tw t (et Aristot. libri FI et pr. E) 13 καὶ ὁ ὁρισμὸς Κ ἀποδιδῶται Κ 14 ἄλλως ὡς αὐτῆς Κ 17 ἓν om. L 18 ἔστι LM: ἔσται Kt Aristoteles at cf. V. 23 18. Ι9 οὐδὲν χωριστόν—ὑπάρχει 0111. Κ 19 τῷ (post ἀλλά) scripsi ex Aristotele cl. v. 26: τὸ libri (et Aristot. coii. F) τὸ λευκὸν t et, si sileutio tides, L: τῶ λευκῶ M (et Arist. cotl. F) 20 τὸ om. L 21 ἰδέαν τινὰ KMt: ἰδίαν τινὰ οὐσίαν L οὐκ Mt: om. LK 23 οὐκ ἔστι LK: οὐκέστι M: οὐκέτι t 24 ὥσπερ] ὣς L post Πλατῶν liabet διὰ τὰς . . . . . (spatium quiuque litter, ubi L- scripsit quosdam apices quos iuterprotor ἰδέας) L 26 ἑτέραν λέγ’ M) LKM: ἕτερον t χωρ(??)θῆναι)

λόγῳ τὸ λευκόν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τὸ ὄν, οὐχ ἓν ἄρα οὐδ’ οὕτως τὸ· ὄν. [*](b 5v) κἄν τὴν οὐσίαν δέ τις ὑπόθοιτο, ἀδύνατον πάλιν μίαν εἶναι τῷ λόγῳ. δεκτικὴ γὰρ αὕτη τῶν συμβεβηκότων, ἅτινα πάλιν ἕτερον τὸν τοῦ εἶναι δέχεται λόγον. ὥστε οὐδαμῶς ἓν εἶναι τὸ ὂν δυνατὸν ὡς τῷ λόγῳ TotuTov ὅν. ἀλλὰ τοῦτο Παρμενίδης οὔπω συνεώρα, ἅτι κἄν ἅμα ὦσι καὶ ἐν τῷ αὐτῷ διάφορα πράγματα ἕτερον τὸν τοῦ εἶναι λόγον ἐπιδεχόμενα, οὐχ ἕν εἰσι διὰ τὸ ὑποκείμενον μᾶλλον ἢ πολλὰ διὰ τούς ὁριστικοὺς λόγους. καὶ τοῦτο τῆς πλάνης αὐτῷ αἴτιον γέγονε, τὸ ὁρᾶν τὰς κατηγορίας πάσας ἅμα οὔσας· ἔνόμισε γὰρ ὅτι διὰ τοῦτο καὶ τὸ ὂν ἕν ἐστιν.

p. 186a32 Ἀνάγκη δὴ λαβεῖν οὐ μόνον ἓν σημαίνειν τὸ ὄν, καθ’ οὗ ἂν κατηγορηθῇ, ἀλλὰ καὶ ὅπερ ὂν καὶ ὅπερ ἕν.

Δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν ὡς τῷ λόγῳ ταὐτὸν ἓν τὸ ὄν, βούλεται νῦν δεῖξαι [*](51) ὅτι οὐδὲ ὡς συνεχές. εἴρηται δὲ ὅτι εἰ ὡς συνεχὲς ἕν, ἢ ὡς οὐσία μόνον ἔσται, ἢ συμβεβηκὸς μόνον, ἢ μικτὸν ἐξ ἀμφοῖν· τέως οὖν ὅτι οὐ δύναται οὐσία μόνον εἶναι δείκνυσιν. ἀνάγκη οὖν, φησίν, εὐγνωμονέστερον ἀκούοντας τῶν λόγων τὸ ὂν ὅ φασιν οὐ μόνον ἓν σημαίνειν ἐνδέχεσθαι, ὡς αὐτοί φασιν, ἀλλὰ καὶ ὅπερ ὂν καὶ ὅπερ ἐν· <ὅπερ ὄν,> τουτέστι τὸ κυρίως ὄν, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ οὐσία, καὶ τὸ ἔμπαλιν ὅπερ ἐν, τουτέστι τὸ κυρίως ἕν, ὅπερ ἐστὶ | τὸ τῷ ἀριθμῷ ἕν. οὐ γὰρ δή, φησί, τὸ συμ- b 6 r βεβηκὸς. ἄν λέγοιεν τὸ ὄν, τοῦτο δὲ ἐσήμανεν εἰπών· τὸ γὰρ συμβε- βηκὸς καθ’ ὑποκειμένου τινὸς λέγεται, τουτέστιν ἐν ἄλλῳ ἔχει τὸ εἶναι. ὥστε κυριώτερον ἂν τὴν οὐσίαν λέγοιεν τὸ ὄν. εἶτα τοῦτο εἰπὼν τρέπεται εἰς τὸ δεῖξαι ὅτι ἀδύνατον τὸ συμβεβηκὸς αὐτοὺς ὑποτίθεσθαι. εἰ γὰρ τοῦτο, φησίν, εἴη τὸ ὄν, τὸ ᾧ συμβέβηκε τὸ ὂν οὐκ ἔσται, συμβέβηκε δὲ τῇ οὐσία· ὥστε εἰ τὸ συμβεβηκὸς μόνον ὄν, ἡ οὐσία οὐκ ὂν ἔσται ἑτέρα γάρ ἐστι τοῦ ὄντος), εἰ δὲ οὐκ ὂν ἡ οὐσία, τὶ ὂν ἄρα οὐκ ὂν ἔσται ὑπόκειται γὰρ ἡ οὐσία τῷ συμβεβηκότι, ὥστε ἔστι τι ἡ οὐσία)· ἀλλὰ [*](1 εἶπε Κ ;5 δεκτικὴ Kt: δεκτι (in exitu versiclui) M: δεκτικὸν L συμβεβηκότων ἐστὶν Mt τὸν τοῦ Kt: τὸ ὃν τοῦ M: τοῦτον L 4 δυνατὸν post οὐδαμῶς ponit Κ 4. 5 ταὐτὸν ὄν] ταὐτόν εἶναι Κ 5 οὔπω συνεώρα om. K οὐδέπω L ἑώρα Ari- stotelis cod. Ε ὅτι] ο)ὐ συνεῖδε φὴ ὁ παρμεν ὅτι Κ (1 ἐπιδεχόμεθα Κ et ante correct. L S γέγονεν αἴτιον Mt τὰς om. L 9 οὔσας] εἶναι Κ ὅτι om. et εἶναι (pro ἐστιν) Κ 10. 11 οὐ μόνον—ὅπερ ἕν om. Κ 10 post λαβεῖν e vulgato Αristotele addunt τοῖς λέγουσιν ἓν τὸ ὃν εἶναι (L)t οὐ (cf. Simplicii libri p. 121, 26) LM: μὴ t Aristoteles at cf. v. 16 13 εἴρηται p. 63,20sqq ὅτι εἰ Mt: ὅτι τὸ L: ὅτι Κ ὡς (ante οὐσία) recte om. Κ 15 οὑν] γὰρ Κ 16 ἐκδέχε- σθαι Mt quod praestare videtur 17 ὡς αὐτὰ L ὅπερ ὃν καὶ ὅπερ ἐν· ὅπερ ὄν; scripsi: ὅπερ ὂν καὶ ὅπερ ἒν L: ὅπερ ὄν K: ὅπερ ἕν Mt 18 τὸ κυρίως ὅν—τουτέστι sei-vavit Κ: om. LMt 21. 22 τὸ εἶναι ἔχει Mt 22 λέγοιεν τὴν οὐσίαν Κ 26 ἐστι] εἶναι Κ 27 ὥστε ἔστι LM: ὥστε εἶναι Κ: ὥστε ἔσται t ἡ (post τι) om. Mt)

τἁ συμβεβηκὸς μόνον ὄν, ὥστε ἡ οὐσί οὐκ ὄν· τὸ αὐτὸ ἄρα καὶ ὂν καὶ [*](b 6r) ἅκ ὄν, ὅπερ ἀδύνατον.

p. 186b1 οὐ δὴ ἔσται ἄλλῳ ὑπάρχο.ν τὸ ὅπερ ὄν.

Εἰ ἀδύνατον, φησί; τὸ αὐτὸ ἅμα ὂν καὶ μὴ ὂν εἶναι, τοῦτο δὲ συμβέβηκεν ἐκ τοῦ ὑποθέσθαι ἡμᾶς τὸ ὂν συμβεβηκὸς εἶναι, ἀδύνατον ἄρα ἄλλῳ συμβεβηκέναι τὸ ὄν· οὐ γὰρ ἐνδέχεται, φησίν, ὂν εἷναι τὸ συμβεβηκός, εἰ μὴ πολλὰ σημαίνει τὸ ὄν, ὥστε καὶ τὴν οὐσίαν ὄν τι εἶναι καὶ τὸ συμβεβηκός. εἰ γὰρ ἕν τι σημαίνει τὸ ὄν, συμβήσεται τὰ εἰρημένα ἄτοπα· ἀλλὰ μὴν ὑπόκειται ἓν τὸ ὂν σημαίνειν, ἀδύνατον ἄρα τὸ ὂν συμβεβηκὸς εἶναι.

p. 186b4 4 Εἰ οὖν τὸ ὅπερ ὂν μηδενὶ συμβέβηκεν ἀλλὰ ἐκείνῳ τι μᾶλλον τὸ ὅπερ ὂν σημαίνει τὸ ὂν ἡ μὴ ὂν;

Δείξας ὅτι ἀδύνατον τὸ ὂν συμβεβηκὸς αὐτοὺς ὑποτίθεσθαι, ἀνατρέχει ἐπὶ τὸ ἐξ ἀρχῆς, ὅτι οὐδὲ οὐσίαν μίαν αὐτὸ δυνατὸν εἶναι. διχῶς δὲ στικτέον, ἢ οὕτως· εἰ οὖν τὸ ὅπερ ὂν μηδενὶ συμβέβηκεν, ἀλλὰ μᾶλλον ἐκείνῳ ἕτερόν τι συμβέβηκεν, εἶτα ὧδε ὐποστίξαντας ἐπαγαγεῖν. τὸ ὅπερ ὂν σημαίνει τὸ ὄν μὴ ὅν; ἤ μᾶλλον εἰς τὸ ἀλλ' ἐκείνῳ στικτέον, εἶτα ἐφεξῆς· τί μᾶλλον τὸ ὅπερ ὂν καὶ τὰ τὰ ἐξῆς. ὁ δὲ νοῦς· εἰ οὖν ἀδύνατον τό ὅπερ ὂν συμβεβηκέναι τινί, ἀλλ’ ἐκείνῳ τουτέστι τῷ ὅπερ ὄντι) συμβέβηκεν. ἕτερόν τι, τουτέστι τῇ οὐσίᾳ τὸ συμβεβηκός, τί μᾶλλον τὸ ὅπερ ὂν ( τουτέστιν ἡ οὐσία) τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν σημαίνει ; τουτέστιν οὐδὲν μᾶλλον ἔσται ὂν ἢ οὐκ ὂν ἡ οὐσία. πῶς δὲ τοῦτο συμβαίνει ἐπήγαγεν· εἰ γὰρ ἔσται τὸ ὅπερ ὂν τὸ αὐτὸ καὶ λευκόν, τὸ λεύκῳ δὲ εἶναι μή ἐστιν ὅπερ ὄν οὐδὲ συμβεβηκέναι αὐτῷ οἷόν ἴε τὸ ὄν· οὐδὲν γὰρ ὂν ὃ οὐχ ὅπερ ὄν), οὐκ ἄρα ὂν τὸ λευκόν. ὃ δὲ λέγει [*](26) τοῦτό ἐστιν. ἐπειδὴ τὸ ὅπερ ὄν, τουτέστιν ἡ οὐσία, ἐστὶ καὶ λευκή λέγομεν γὰρ τὸν Σωκράτην λευκὸν εἶναι), τὸ δὲ λευκὸν οὐκ ἔστιν ὅπερ ὄν [*](3 ἄλλω LM: ἄλλως Κ: ἄλλο t ὑπάρχον ἢ τὸ t τὸ ὅπερ ὄν om. Κ 6 οὑδὲ γὰρ Κ 7 τὸ ὃν σημαίνει Aristotelis liliri λέγειν εἶναι Mt 11 μηθενὶ Κ 11. 12 βέβηκεν—μὴ ὄν om. Κ ἀλλ’ ἐκείνῳ t 12 ἢ τὸ μὴ ὄν t lo ὐπολαμβάνειν Κ 14 αὐτὸ om. Mt 15 τικτέον ante ante correct. L 15 15.16 ἀλλὰ— συμβέβηκεν om. L 16 εἶτα ὑποστίξαντας ὦδε ὧδε (ὦδε M) Mt 17 ἡ τὸ μὴ ὄν t ἐκείνως Κ 19 ὂν 0111. Κ συμβεβηκέναι] συμβέβηκε (sic) Κ 19.20 ἁλλ’ — ἕτερόν τι om. Κ 19 τουτέστι L: 0111. Alt iM ἡ] εἰ ἡ Κ τουτέστιν (auto οὐδὲν) 0111. Κ 22 ὃν (pest ἔστι) 0111. Κ ἡ οὐσία Κ: ἢ οὐσία LMt 23 τὸ ὅπερ ὅν post ἔσται om., post λευκὸν addit ὅπερ ὄν M 23. 25 pvo τὸ οὐχ ὅπερ ὄν insorit ἕως τὸ (scribe τοῦ) Κ cf. Diels ad simplic. praef. p. X sq. 23 τὸ (ante λευκῷ) L: τῷ Mt δ’ εἶναι t 21 οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ex Aristot. vulg. t at cf. p. 7(1,4 αὐτῷ 0111. M 2(; τοῦτό LK: τοιοῦτόν Mt ἐπειδήπερ τό ὅν Mt)

μόνη γάρ ἐστιν ἡ οὐσία οὐσία ὄν), τὸ ὅπερ ὂν ἄρα οὐχ ὅπερ ὄν. τὸ αὐτὸ [*](b 6r) ἄρα καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ γὰρ ἀληθὲς εἰπεῖν τὴν οὐσίαν λευκήν, τὸ δὲ λευκὸν οὐκ ὄν, ἡ οὐσία ἄρα οὐκ ὄν· ὑπόκειται δὲ καὶ ὄν, τὸ αὐτὸ ἄρα καὶ οὐκ οὐκ ὄν. οὐδὲ γὰρ συμβεβηκέναι αὐτῷ οἷόν τε τὸ ὅν. οὑδὲν γὰρ ὃν ὄ οὐχ ὅπερ ὅν. οὐκ ἅρα ὅν τὸ λευκόν. τὸ λευκόν, φησίν, οὐκ ἔστιν ὄν· οὐκ ἐνδέχεται γὰρ αὐτῷ ὑπάρξαι τὸ ὄν. πὰν γὰρ ὂν εὐθὺς καὶ ὅπερ ὄν ἐστιν , ὅπερ ὂν δὲ μόνως ἡ οὐσία , καὶ μόνως ἅρα ὃν ἡ οὐσία. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἄρα ὃν τὸ λευκόν. οὐχ οὕτως δὲ ὡς ὅπερ τὶ μὴ ὅν, ἀλλ’ ὅλως μὴ ὄν. ἐπειδὴ ἕδειξεν ὅτι τὸ λευκὸν οὐκ ἔστιν ὄν, διότι μόνως ὂν ἡ οὐσία, ἔστι δὲ μὴ ὂν καὶ τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν καὶ τὸ τὶ μὴ ὄν ὥσπερ ὁ Σωκράτης τὶ μὴ ὄν· οὐκ ἔστι γὰρ Πλατῶν ἢ Ἀλκιβιάδης), διὰ τοῦτο, φησί, τὸ λευκὸν μὴ ὄν ἐστιν, οὐχ ὡς τὶ μὴ ὄν, ἀλλ’ ὅλως μὴ ὄν, διότι καὶ τὸ μόνως ὄν, ἡ οὐσία, οὐκ ἔστι τὶ ὄν, ἀλλ’ ἁπλῶς ὄν. ὥστε εἰ ἀπλῶς ὂν ἡ οὐσία καὶ μόνον ὄν, τὸ συμβεβηκὸς ἄρα ἁπλῶς μὴ ὄν.

p. 186b10 Τὸ ἅρα ὅπερ ὃν οὐκ ὅν.

Τοῦτο συμπέρασμά ἐστι τοῦ ὅλου λόγου· εἰ γὰρ τὸ ὅπερ ὂν ἡ οὐσί ἐστίν, ἡ οὐσία δέ ἐστι καὶ λευκόν, τὸ λευκὸν δὲ οὐκ ὄν, τὸ ὅπερ ὂν ἄρα οὐκ ὄν. πάλιν δὲ διὰ τῶν ἑξῆς αὐτὸ τοῦτο ἐπαναλαβὼν κατεσκεύασεν· ἀληθὲς γὰρ εἰπεῖν ὅτι λευκόν. ἀληθές, φησί, τὸ ὅπερ ὂν εἰπεῖν ὅτι λευκόν· εἰ γὰρ τὸ ὅπερ ὂν ἡ οὐσία, τὴν δὲ οὐσίαν ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι λευκόν ὢ λέγομεν γὰρ τὸ σῶμα λευκὸν εἶναι), τὸ ὅπερ ὂν ἄρα ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι λευκόν. τὸ δὲ λευκὸν οὐκ ὂν ἐσήμανε μόνον γὰρ ὂν ἡ οὐσία)· ὥστε καὶ τὸ ὅπερ ὂν οὐκ ὃν ἕσται. ὥστ’ εἰ καὶ τὸ λευκὸν σημαίνει ὅπερ ὄν, πλείω ἄρα σημαινει ὄν. εἰ ἄτοπον, φησί, τὸ ὅπερ καὶ μὴ ὂν εἶναι, διότι τὸ ὅπερ ὄν ἐστι καὶ λευκόν, τὸ δὲ λευκὸν μὴ ὄν ἐστι, ψεῦδος ἄρα τὸ λευκὸν μὴ ὂν εἶναι. ὂν ἄρα τὸ λευκόν. πᾶν δὲ ὂν εὐθὺς καὶ ὅπερ ὄν· ὥστε καὶ τὸ λευκὸν ὅπερ ὄν. εἰ δὲ τοῦτο, ἔστι δὲ καὶ ἡ οὐσία ὅπερ ὄν, πλείω ἄρα σημαίνει τὸ ὂν καὶ οὺχ ἕν.

[*](1.2 τὸ ὅπερ ὃν ἄρα οὐκ ὅπερ (sic) ὄν—καὶ οὐκ ὄν servavit Κ: oin. LMt 3. 4 ὑπόκειται—καὶ οὐκ ὄν servavit Κ. oin. LMt 4. 4,5 αὐτῶ οἶόν τε L: οἶόν τε αὐτῷ Mt: οἷοντε oiu. K 5 τὸ ὅν—ἅρα ὃν τὸ λευκόν om. K τὸ ὅν L: τὸ λευκόν Mt 7 ὅπερ ὃν δὲ] ὅπερ δὲ ὂν Κ N οὕτω t 9 ὡς ὅπερ KJlt: ὡς (cf. V. 12) L: scribendum ὡς ὥσπερ ex Aristotele (at ὡς ὅπερ' cod. E ubi non raro littcra ρ in exitu verbomra apostiopho notatur) τὶ μὴ ἄν] μὴ ὄν τι Aristot. cod. E ἀλλ’ ὅλως μὴ ὄν Gin. Κ 116 σωκράτης τί μὴ ὃν ἐστίν Mt 16 ὅπερ ὂν] ὅπερ ὃν (LKM)t. item p. 71,12 17 τοῦτο τὸ Κ τοῦ λόγου ὄλου Mt ly διὰ δὲ τῶν ἐφεξῆς αὐτὸ τοῦτο πάλιν Mt 23 ἐσήμανε LM: ἐσήμαινε Kt 24. 25 ὥστ' — σημαίνει τὸ ὅπερ ὄν cm. Κ 24 τὸ ὅπερ (post σημαίνει) L: ToMt: ὅπερ (cm. τὸ) Aristoteles 26 τὸ (post διότι) om. Κ 27 ὃν (ante εἶναι) om. L)

p. 186bl2 Οὐ τοίνυν οὐδὲ μέγεθος ἕξει τὸ ὄν, εἴπερ ὅπερ ὂν τὸ [*](b 6r) ὅν. ἑκατέρῳ γὰρ ἕτερον τὸ εἶναι τὦν μορίων.

Εἰς ἕτερον ἐπάγει τὸν λόγον. εἰ μόνως, φησίν, ὅπερ ὂν ἡ οὐσία, ἀνάκγη μηδὲ μέγεθος ἔχειν τὸ ὅπερ ὄν τὸ γὰρ μέγεθος ποσόν, τὸ δὲ ποσὸν συμβεβηκός, τὸ δὲ συμβεβηκὸς μὴ ὄν), εἰ δὲ τὸ ὅπερ ὂν οὐχ ἕξει μέγεθος, οὐδὲ πεπερασμένον οὐδὲ ἄπειρον ἔσται. ὥστε καὶ τὰς ἑαυτῶν ἀναιρήσουσιν ὑποθέσεις, ἓν ὑποτιθέμενοι σημαίνειν τὸ ὄν, τὴν οὐσίαν. ἑκατέρῳ γὰρ ἕτερον τὸ εἶναι τῶν μορίων τῆς τῆς μεμεγεθυσμένης, οἷον τοῦ σώματος μόρια καλεῖ τήν τε οὐσίαν αὐτὴν καὶ τὸ ποσόν. ταῦτα οὖν, φησίν, εἰ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ ἓν καὶ ταὐτόν εἰσιν, ἀλλ’ οὖν τὸ εἶναι ἕτερόν ἐστιν ἑκατέρῳ αὐτῶν· ἄλλος γὰρ ὁ τῆς οὐσίας λόγος καὶ ἄλλος ὁ τοῦ μεγέθους. ὥστε εἰ τὸ ὅπερ ὂν μόνον ἐστὶν ἡ οὐσία, τὸ μέγεθος ἄρα οὐκ ὄν. ὥστε οὐχ ἕξει μέγεθος ἡ οὐσία, ἵνα μὴ τὸ αὐτὸ καὶ ὂν καὶ οὐκ ὂν εἴη. εἰ δὲ μὴ ἕξει μέγεθος. οὔτε ἄπειρος ἔσται οὔτε πεπερασμένη. ταῦτα γὰρ τοῦ ποσοῦ.|

p. 186b 14 Ὅτι δὲ διαιρεῖται τὸ ὅπερ ὃν εἰς ὅπερ ὅν τι ἅλλο καὶ [*](b 6v) τῷ λογῳ φανερόν. Διελὼν τὸ κυρίως ἕν, λέγω δὲ τὸ τῷ ἀριθμῷ, εἴς τε τὸ συνεχὲς καὶ τῷ λόγῳ ταὐτόν, καὶ εἰπὼν ὅτι εἰ ὡς συνεχὲς ἓν εἴη τὸ ὄν, ἢ οὐσία ἔσται ἡ συμβεβηκός (εἰ γὰρ σύνθετον ἐξ ἀμφοῖν, ἐναργῶς πολλὰ τὰ ὄντα), εἶτα δείξας ὅτι οὐδ’ εἰ οὐσία μόνον εἴη, ἐπειδὴ ἡ οὐσία δεκτική ἐστι τῶν συμβεβηκότων καί ἐστιν ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι ἡ οὐσία λευκόν ἐστι τὸ δὲ λευκὸν οὐκ ὄν, καὶ ἡ οὐσία οὐκ ὄν ἐστιν, ὑπέκειτο δὲ καὶ ὃν εἶναι τὸ αὐτὸ ἄρα καὶ ὂν ἔσται καὶ μὴ ὄν· ἐπειδὴ ἐκ τοῦ ὑποτίθεσθαι τὴν οὐσίαν δεκτικὴν εἶναι τῶν συμβεβηκότων συνήχθη τὸ ἄτοπον, εἷπε δὲ ἄν τις ὅτι μήποτε οὐδ’ ὅλως δεῖ ὑποτίθεσθαι εἶναι τὰ συμβεβηκότα, ἀλλὰ μόνην τὴν οὐσίαν εἶναι, διὰ τοῦτο νὺν τοῦτο προτίθεται δεῖξαι δεῖξαι τὸ ὃν τὴν [*](1 οὐ] *ὐ (ο rubrica addend.) Κ. om. L 1.2 εἵπερ—μορίων om. Κ 2 τῷ εἶναι L 3 ἐπάγει L ἄπαγε (sic) K : ἀπάγει Mt εἰ μόνως] οὐ μ/ οݲABBREV (sic) L ἡ αβ om. Κ 4 ἀνάγκη δὲ μὴ δὲ L 4. 5. τὸ δὲ συμβεβηκὸς ποσὸν (traic. M2) M 7. 8 ἑκα τρ΄ γὰρ ἑ τρ΄ (omissis τὸ εἶναι τῶν μορίων) Κ 8 scribendum τῶν μορίων. <τῶν μορίων> τῆς 8. 9 μεγεθυνομένης L 11 ἕτερόν] ἐ τρ΄ Κ ἐστιν om. Κ ἑκατέρῳ Mt: ἐκάτερον LK 13 ἵνα μὴ TU) αὐτῶ (om. καὶ) ὂν Κ 14 ἔστι] ἐστι Κ Hi lemma om. Κ εἰς ὅπερ ὃν τί ἄλλο M 18 διελόμενος Κ εἴς] εἴ L 18. 19 καὶ τὸ τῶ λόγω fort. recte Κ 20 γὰρ καὶ Κ 22 ἀληθῶς Κ δὲ om. Κ 23 ante ὑπέκειτο addit ἄρα Κ 25 εἶναι] ἀλλὰ Κ ὅτι KM: τὸ t (ubi nihil enotatum ex L) cf. ad p. 63,25 26 οὐδ’ ὅλως δεῖ LK: δεῖ ὄλοως (sine οὐδ’) Mt)

οὐσίαν ὑποθώμεθα εἶναι καὶ ταύτην ἀριθμῷ μίαν καὶ μηδ’ ὅλως ὑπάρχειν [*](b 6v) αὐτῇ τὰ συμβεβηκότα, καὶ οὕτως δειχθήσεται οὐδὲν ἧττον πολλὰ τὰ ὄντα [*](11) καὶ οὐχ ἕν. λέγει δὲ δυνάμει ταῦτα. πότερον διδάσκετε ἡμᾶς περὶ τῆς οὐσίας ταύτης ἢ οὔ; εἰ μὲν οὖν οὐδὲν ἡμάς διδάσκετε, ἀλλ’ ἀξιοῦτε ἡμᾶς ταῖς ἀποφάνσεσιν ὑμῶν ἕπεσθαι, οὐ πεισόμεθα ὑμῖν· εἰ δὲ διδάσκετε, ἢ ὀνόματος πάντως ἡμὰς διδάσκετε, ἢ διὰ λόγου. εἰ μὲν οὖν δι’ ὀνόματος ἡμᾶς διδάσκετε, οὐ πεφύκασι τὰ ὀνόματα τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων ἡμῖν παριστᾶν . ὁ γὰρ τὴν τοὺ ἀνθρώπου μαθεῖν θέλων φύσιν οὐδὲν πλέον εἵσεται διὰ τῆς ‘ἀνθρώπου’ φωνῆς. καὶ ἄλλως εἰ τὰ ὀνόματα τῶν πραγμάτων των ἱκανὰ ἦν εἰς παράστασιν τῆς οὐσίας αὐτῶν, πάντες ἄνθρωποι ὁμοίως ἦμεν ἐπιστήμονες, ὁμοίως εἰδότες τί ὑφ’ ἑκάστου τῶν ὀνομάτων σημαίνεται. εἰ δὲ διὰ λόγου, ἢ δι’ ὁρισμοῦ πάντως ἢ δι’ ὑπογραφῆς. καθό λοῦ πᾶσα διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις κατὰ τρεῖς γίνεται τρόπους· ἢ γὰρ κατὰ ἀπόφασιν ὥσπερ ὁ Πλάτων τὴν περὶ θεοῦ φησι γίνεσθαι καὶ τῆς ὕλης διδασκλίαν. ὅτι οὔτε τόδε ἐστὶν οὔτε τόδε θεός, ἀλλ’ ὅτι “ὑπὲρ ταῦτα”, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης ὅτι χείρων τούτων), ἢ κατὰ ἀναλογίαν ᾧ ·τρόπῳ πάλιν ἐπὶ θεοῦ καὶ τῆς ὕλης κέχρηται, λέγων ὅτι ὃν λόγον ἔχει ὁ ἥλιος πρὸς τὰ ἐγκόσμια πάντα, τοῦτον ὁ θεὸς ἁπλῶς πρὸς πάντα τὰ ὄντα, καὶ ὃν λόγον ἔχει ὁ χαλκὸς πρὸς τὰ χαλκᾶ σκεύη, τοῦτον τὸν λόγον ἡ ὕλη πρὸς τὰ ἔνυλα πάντα), ἢ δι’ ὁρισμῶν. πᾶς δὲ ὁρισμὸς καὶ ὑπογραφὴ ἐκ πλειόνων ἐστὶν ὀνομάτων, ἢ ὀνομάτων καὶ ῥημάτων. τὰ οὖν πλείονα ταῦτα ὀνόματα ἤτοι ἓν καὶ ταὐτὸν σημαίνουσιν, ἢ πλείονα καὶ διάφορα· ἀλλ’ εἰ μὲν ἓν καὶ ταὐτὸν σημαίνοιεν, πάλιν δι’ ὀνόματός ἐστιν ἡ διδασκαλία τί γὰρ διαφέρει διὰ τοὐ ξίφους ἢ μαχαίρας ἢ σπάθης διδάξαι τὸ ὑποκείμενον; καθ’ ἕκαστον γὰρ ὄνομα τὸ αὐτὸ σημαίνομεν ὑποκείμενον), εἰ δὲ πλείονα καὶ διάφορα σημαίνουσιν αἱ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμεναι φωναί, ἤτοι οὐσίας πλείους σημαίνουσιν ἢ συμβεβηκότα. εἰ μὲν οὖν οὐσίας πλείους σημαίνουσιν, αὐτόθεν πολλὰ τὰ ὄντα πολλαὶ γὰρ οὐσίαι, αἱ δὲ οὐσίαι ὄντα εἰσίν), εἰ δὲ συμβεβηκότα, ἢ αὐτῷ τῷ ὄντι συμβεβήκασιν ἢ ἑτέρῳ, καὶ ἢ χωριστά εἰσιν ἢ ἀχώριστα.

Δείκνυσιν οὖν ὅτι οὐδεμία ὑπόθεσις ἀληθὴς εἶναι δύναται, πρὸς δὲ τὴν δεῖξιν τούτων προλαμβάνει τέσσαρά τινα ἀξιώματα. ἓν μὲν ὅτι [*](1 μὴ δόλως Jl 3 διδάσκεται et rursus in inscquentibiis διδάσκεται et ἀξιοῦται Κ 4 οὖν om. Κ οὐδὲν om. L 4. 5 ἀλλ’ ἀξιοῦτε— δὲ διδάσκετε om. L 5 ἔπε— σθαι—δμῖν iu eras. Κ εἰ δὲ διδάσκεται ante correct. Κ (i ἡμᾶς] ὑμᾶς 1 6. 7 ἡ διὰ λόγου— ἡμᾶς διδάσκετε om. Κ 7 post πεφύκασι aiUlit δὲ Κ 9 ἀνθρώ- που LK: ἄνθρωπος fort, recte Mt 11 fort. ἦμεν ἄν 14 Πλάτων Rep. VI, p. 509 A. Β φησι] φύσιν Κ γίνεσθαι post διδασκαλίαν tiaic. Mt καὶ] κατὰ Κ 15 alteram τόδε om. L IG χείρων Mt: χείρω LK cf. el r 5 19 ὁ χαλκὸς κτλ.] cf. Tim. p. Α sq. 23 πάλιν δι’ ἀνόματος Κ ἔσται L 24 διὰ] τὰ Κ μαχαίρας ἢ σπάθης recte vitletur correxisse (cf. p. 20, 15 sq.) t: μάχαιραν μαχαίραν L) ἢ σπάθην LK: μάχαιρα ἢ σπᾶ M 25 post σημαίνομεν aiidit ἤτοι διὰ τὸ ξίφος εἰπεῖν ἢ πάθην (sic) Κ 27 οὖν om. Κ αὐτό Jl 28 πο γὰρ αἱ οὐσίαι Κ αἱ δὲ οὐσίαι om. L 29 ἡ (ante αὐτῶ) om. Κ ἐστιν Κ 30 ἀληθὲς primitus Κ 31 παραλαμβάνει Κ)

τὸ χωριστὸν συμβεβηκὸς δὐναται καὶ ἀπογίνεσθαι τοῦ δποκειμένου. δεὐτερον [*](b 6v) δὲ ὅτι τῶν ἀχωρίστων συμβεβηκότων τῶν μὲν μιᾷ τινι ὡρισμένῃ φύσει ὑπαρχόντων ὥσπερ τὸ ἄρτιον καὶ τὸ περιττὸν ἀριθμῷ, εὐθύτης καὶ καμπυλότης γραμμῇ), τῶν δὲ πλείοσι τὸ γὰρ μέλαν ἐστὶν ἀχώριστον τοῦ Αἰθίοπος, ὑπάρχει δὲ καὶ κόρακι καὶ ἐβένῳ καὶ ἄλλοις πλείστοις), εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἀχωρίστου συμβεβηκότος τοῦ ὡρισμένῃ φύσει μιᾷ ὑπάρχοντος τὸ ὑποκείμενον παραλαμβάνεται, ὅπερ καὶ ἕν τι ση- μαινόμενόν ἐστι τῶν καθ’ αὑτό ὥσπερ εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς σιμότητος ἡ ῥίς· λέγομεν γὰρ σιμότητα εἶναι κοίλανσιν ἐν ῥινί, καὶ ἄρτιον εἶναι ἀριθμὸν δίχα τεμνόμενον). τρίτον ὅτι εἰς μὲν τὸν τοῦ ὅλου ὁρισμὸν τὰ μέρη παρα- λαμβάνεται, εἰς δὲ τὸν τῶν μερῶν οὐκέτι τὸ ὅλον· οἷον ἄνθρωπον ὁριζόμενοι ζῷον λογικὸν θνητὸν παραλαμβάνομεν ἅτινα μέρη ἐστὶ τοῦ ἀνθρώπου, τὸ ζῷον δὲ ὁριζόμενοι ἢ τὸ λογικὸν οὐκέτι εἰς τὸν ὁρισμὸν τούτων τινὸς ὢ τὸν ἄνθρωπον παραλαμβάνομεν. τέταρτον ὅπερ νῦν μὲν οὐ τίθησιν, ἐφεξῆς δὲ αὐτοῦ μεμνήσεται, ὅτι οἷς δπάρχει τὰ μέρη, τούτοις ἐξ ἀνάγκης καὶ τὸ ὅλον ὑπάρξει, καὶ ἔμπαλιν οἷς τὸ ὅλον, καὶ τὰ μέρη. τὰ μὲν οὖν ἀξιώματα ταῦτα.

Δείκνυσιν οὖν ὅτι ἀδύνατον τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμενα αὐτῷ τῷ ὄντι συμβεβηκέναι οὕτως, ὥστε καὶ χωρίζεσθαι δύναται. ἔστω γὰρ ὡς ἐν δποδείγματι εἷς ἄνθρωπος τὸ ὄν· τούτου ὁρισμὸς τὸ ζῷον λογικὸν δίπουν· εἰ οὖν τὸ ζῷον καὶ τὸ λογικὸν καὶ τὸ δίπουν συμβεβηκότα εἰσὶ χωριστὰ τοῦ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ συμβεβηκός ἐστι χωριστὸν ὃ δύναται τοῦ δποκιμένου χωρίζεσθαι καὶ μὴ ἀεὶ εἶναι ἐν αὐτῷ, δῆλον ὅτι ἔσται ποτὲ ὁ ἄνθρωπος οὔτε ζῷον οὔτε δίπους οὔτε λογικόν. ὥστε οὐκ ἂν εἴη ὁριστικὰ ταῦτα τοῦ ἀνθρώπου· τὰ γὰρ ὁριστικὰ αὐτοῦ χαρακτηριστικά τε αὐτοῦ εἰσι καὶ ἀεὶ αὐτῷ ὑπάρχει. ἀδύνατον ἄρα χωριστὰ εἶναι τοῦ ὄντος συμβεβηκότα τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ αὐτοῦ παραλαμβανόμενα, καὶ ἐχρησίμευσεν ἡμῖν εἰς τοῦτο τὸ πρότερον λῆμμα, τὸ λέγον τὰ χωριστὰ συμβεβηκότα μὴ ἀεὶ παρεῖναι τῷ ὑποκειμένῳ. εἰ δὲ συμβεβηκότα εἶεν ἀχώριστα τῷ ἀνθρώπῳ τὸ ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ἥτοι αὐτῷ μόνῳ συμβέβηκεν ὡς τῷ ἀριθμῷ τὸ ἄρτιον), ἢ καὶ ἄλλοις, ὡς τὸ μέλαν οὐ τῷ Αἰθίοπι μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ ἐβένῳ. εἰ μὲν οὗν αὐτῷ μόνῳ συμβέβηκε τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοὺ ὄντος παραλαμβανόμενα, ἔδει εἰς τὸν ὁρισμὸν ἑνὸς ἑκάστου αὐτῶν τὸ ὑποκείμενον, τουτέστι τὸν ἄνθρωπον, παραλαμβάνεσθαι· ὑποκείμενος γὰρ αὐτοῖς ὁ ἄνθρωπος διὰ τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέ|γουσαν ἀχώριστα εἶναι [*](b 7r) [*](1 καὶ 0111. Κ ἀπογ***νέθαι Κ 2 δρισμένη Κ 6 συμβεβηκέναι L ύ ει ὡρισμένου L: ὡρισμένους compendio incerto Κ 7 φύσει Κ: φ L : φυ M: φύσῃ t ὑπάρχοντα L καὶ om. Κ ἔν τι M 8 συμότητος et 9 σημότητα L 9 καίλασιν Κ ἀριθμὸν oiii. addit Jl- ’ ἐστὶ) εἶναι Κ 14 ἐφεξῆς p. 186b34 cf. IMiilop. p. 15sqq. 15 τούτοις] τούτων compend. M 18 δύναται LKM: δύνα- σθαι emendat t 19 ὁ ὁρισμὸς Κ 20 συμβεβηκότα] συμβεβηκόσιν L 21 εἰσὶ] ἐστὶ Κ 23 ’uit. δίπουν 25 εἰσι] ἐστὶ Κ 26 συμβεβηκότος Κ 27 τὸ (ante πρότερον) om. L 27. 28 συβεβηκότα—συμβεβηκότα] συμβέβηκε—συμβέβηκεν Κ 31 τῆ LK : τῷ Mt 33 δποκείμενος] δποκείμενον Κ 34 ὁ ἄνθρωπος αὐτοῖς L)

αὐτοῦ ταῦτα τὰ συμβεβηκότα. ἀδύνατον δὲ εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ ζῴου καὶ [*](b 7r) τοῦ δίποδος παραληφθῆναι τὸν ἄνθρωπον· οὐδέποτε γὰρ εἰς τὸν ὁρισμὸν· τοῦ μέρους τὸ ὅλον παραλαμβάνεται, μέρος δὲ τὸ ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ὅλον δέ τι ὁ ἄνθρωπος. τοῦτο δὲ ἐκ τῆς ἐναργείας δῆλον καὶ ἐκ τούτου· καθάπερ γὰρ ὁ ὁρισμὸς ὅλον τὸ πρᾶγμα σημαίνει, οὕτω δηλονότι καὶ τὰ μέρη αὐτοῦ τὰ τοῦ πράγματος μέρη, εἰ δὲ μὴ ἐνδέχεται τὸ ὑποκείμενον εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτῶν παραληφθῆναι, οὐδ’ ἄρα ἐνδέχεται τῶν τοιούτων συμβεβηκότων εἶναι τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ὄντος παραλαμβνόμενα. εἰ γὰρ εἰς τὸν ἑκάστου ὁρισμὸν παραληφθείη τὸ ὑποκείμενον, ἐπειδὴ τὰ εἰς ὁρισμόν τινος παραλαμβανόμενα μέρη εἰσὶν αὐτοῦ, ἔσται καὶ τὸ ὅλον τοῦ μέρους μέρος, εἴ γε παραλαμβάνεται εἰς τὸν τοῦ μέρους ὁρισμόν. ἀδύνατον ἄρα ἀχώριστα εἶναι συμβεβηκότα τοὺ ὄντος, ὡς αὐτῷ μόνῳ ὑπάρχοντα, τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ αὐτοῦ παραλαμβανόμενα. τοῦτο δὲ ἐδείχθη διὰ τοῦ δευτέρου καὶ τρίτου λήμματος, ὅτι τε ἐν τῷ ὁρισμῷ τῶν καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων τό ὑποκείμενον παραλαμβάνεται, καὶ ὅτι ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ μέρους οὐ παραλαμβάνεται τὸ ὅλον. διττοῦ δὲ ὄντος τοὐ καθ’ αὑτό, τοῦ τε ἐν τῷ ὁρισμῷ τὸ ὑποκείμενον παραλαμβάνοντος καὶ ὃ ἐν τῷ τοῦ ὑποκειμένου ὁρισμῷ παραλαμβάνεται τοιαῦτα δέ ἐστι τὸ λογικὸν τὸ δίπουν καὶ ἁπλῶς τὰ μέρη τῶν οὐσιῶν), εἰκότως τοῦ προτέρου μόνον ἐμνήσθη· τοῦτο γὰρ μόνον τῶν συμβεβηκότων ἐστί, τὸ δὲ λοιπὸν ἐπὶ οὐσιῶν λέγεται μέρος γάρ ἐστι τῆς οὐσίας), κἂν ὑπόθοιτό τις τοῦτο ὃ βουλόμεθα, δίδωσι διαιρετὴν εἶναι τὴν οὐσίαν εἰς οὐσίας. ὅτι μὲν οὖν τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ὄντος παραλαμβανόμενα οὐ συμβέβηκεν αὐτῷ οὔτε ὡς χωριστὰ οὔτε ὡς ἀχώ· ριστα, δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων. μήποτε οὖν ἄλλῳ τινὶ συμβεβήκασιν. ’) ἀλλ’ εἰ τοῦτο, τῷ αὐτῷ καὶ τὸ ὅλον συμβεβηκὸς ἄν εἴη· ᾧ γὰρ τὰ μέρη ὑπάρχει, τούτῳ καὶ τὸ ὅλον, καὶ ἔμπαλιν. ἀλλ’ ἀδύνατον τὸ ὂν συμβεβη- κὸς εἶναι ἄλλῳ· ὥστε οὐδὲ ἑτέρῳ συμβεβηκέναι δυνατὸν τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμενα. τοῦτο δὲ ἐδείχθη διὰ τοῦ τετάρτου λήμματος, ὅτι ᾧ τὰ μέρη ὑπάρχει, τούτῳ καὶ τὸ ὅλον. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι εἰ μὲν πάντα τὰ μέρη ἑνὶ συμβεβηκότα εἴη, καλῶς ἄν καὶ τὸ ὅλον τῷ αὐτῷ συμβαίνοι, εἰ δὲ ἄλλῳ ἄλλο μέρος, οὐκέτι οἷον ἄλλῳ τὸ ζῷον, ἄλλῳ τὸ δίπουν· οὐ γὰρ τὸ δίπουν εὐθὺς καὶ ἄνθρωπος), φημὶ οὖν ὅτι ἐπειδὴ τὸν ἄτομον λαμ- βάνω ἄνθρωπον, δηλονότι καὶ τὸ ἰδικὸν τούτου ζῷον καὶ τὸ δίπουν παρα- λήψομαι· εἰ δὲ τοῦτο, μερισθήσεται ὁ ὅλος ἄνθρωπος, ὥστε ᾧ τὸ δίπουν [*](1 αὐτοῦ Κ: αὐτὰ LMt ταὺτα L: om. KMt 3 παραλαμβάνεται τὸ ὅλον L 4 ἔκ τε τῆς fort, recte Κ ἐνεργείας Κ: ἐνἅρ (sic) L 7 ἄρα] ἄνδρα L 8 τοῦ ὄντος om. Κ l-J ὑπάρχον Κ 14 ὅτι τε Κ: ὅτε LMt 16 διττοῦ κτλ.] cf. p. 34,22 17 τοῦ om. L 19 μόνον LK: μόνου Mt. 21 δποθοίτο (sic) Κ βουλόμεθα (sup. οὐ accent. eras.) Κ 25 συμβέβηκεν ἄν εἴη L 26 τοῦτο Κ et ante correct. L ἀλλ’ ἀδύνατον] ἀλλὰ δυνατὸν Κ 2(1. 27 συμβεβηκὸς] συμβεβηκὼς Κ: συμβέβηκεν L 28 λίμματος Κ 29 τούτῳ L: τοῦτο KMt post ὅτι trcs littorae eras. Κ 30 συμβαίνοι Κ: σημαίνοι L: συμβαι M: συμβαίνει t 33. 34 τὸ ἰδικὸν—ᾦ τὸ om. L παραλείψομαι Κ) ὑπάρξει, καὶ τὸ τοὐ ὅλου μέρος ὑπάρξει, ᾧ δὲ πάντα τὰ μέρη, καὶ τὸ [*](b 7r) ὅλον. ὥστε οὐδὲ ἄλλῳ συμβεβηκέναι δυνατὸν τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμενα. [*](26) ὅλως ἄρα συμβεβηκότα εἶναι οὐ δύνανται. εἰ δὲ οὐσίαι, πολλὰ τὰ ὄντα καὶ οὐχ ἕν· μερίζεται γὰρ τὸ ὂν εἰς ἕτερα τῷ εἴδει ὄντα. Ὅτι δὲ διαιρεῖται τὸ ὅπερ ὂν εἰς ὅπερ ὄν τι ἄλλο καὶ τῷ λόγῳ φανερόν. εἰπὼν προσεχῶς ὅτι “οὐ τοίνυν ούδε μέγεθος ἕξει τὸ εἰ γὰρ ἕν ἐστι τὸ ὄν, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ οὐσία, δηλονότι οὐχ ἕξει τι μέγεθος· τοῦτο γὰρ τοῦ ποσοῦ. εἰ γὰρ ἕξει, ἐπειδὴ ἕτερος ὁ τοῦ ποσοῦ λόγος καὶ ἕτερος ὁ τῆς οὐσίας, πλείονα ἔσονται τὰ ὄντα· εἰ γάρ τις ὑπόθοιτο τὸ ποσὸν ὑπάρχειν μὲν τῇ οὐσίᾳ, μὴ ὂν δὲ εἶναι, εἵπετο τὸ αὐτὸ καὶ ὂν καὶ μὴ ὂν εἶναι. ἀνάγκη οὖν, εἴπερ ἡ οὐσία τὸ ὄν, μηδὲ μέγεθος αὐτὴν ἔχειν μηδ’ ὅλως ἕτερόν τι τῶν συμβεβηκότων. καὶ ἕπεται μὲν καὶ τούτῳ τῷ λόγῳ τὸ ἐναντιοῦσθαι αὐτοὺς ταῖς ἰδίαις ὑποθέσεσιν οὕτω γὰρ οὔτε ἄπειρον ἔσται, οὔτε πεπερασμένον), πλὴν νῦν δείκνυσιν ὅτι κἂν τοῦτο αὐτοὺς λέγειν ὑποθώμεθα, αὐτὴν καθ’ αὑτὴν μόνην εἶναι τὴν οὐσίαν χωρὶς συμβεβηκότων, καὶ οὕτως οὐδὲν ἧττον δείκνυται πολλὰ τὰ ὄντα· διαιρεῖται γὰρ αὕτη ἡ οὐσία εἰς ἑτέρας οὐσίας τῷ ὁριστικῷ λόγῳ, εἰ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ αἱ αὐταί εἰσιν. ὁ γὰρ ἄνθρωπος, εἰ καὶ εἷς ἐστιν αὐτῷ τούτῳ τῷ ἄνθρωπος εἶναι, ἀλλ’ οὖν διαιρεῖται εἰς τὸ ζῷον καὶ τὸ λογικὸν καὶ τὸ θνητόν, ἅτινα ἕτερα καὶ ἀλλήλων εἰσὶ κατὰ τὸν ὁριστικὸν λόγον. ἢ οὖν εἰς τὸ καὶ τῷ λόγωι ὑποστικτέον, ἵνα ᾖ ῾ὅτι δὲ ἡ οὐσία διαιρεῖται εἰς ἑτέρας οὐσίας φερούσας ἀλλήλων τῷ λόγῳ τῷ ὁριστικῷ, εἰ καὶ μὴ τῷ ὑποκειμενῳ, στικτέον μετὰ τὸ εἰς ὅπερ ὄν τι ἄλλο, εἶτα ἐφεξῆς τὸ καὶ τῷ λόγῳ φανερὸν ἀντὶ τοῦ καὶ τῷ λόγῳ δεῖξαι δυνατόν· ῾ὅτι ἡ οὐσία διαιρεῖται ἑτέρας οὐσίας, ὡς δὴ τούτου μὲν ἐκ τῆς ἐναργείας φανέρου ὄντος, οεικνυμένου δὲ καὶ λόγῳ᾿. p. 186b17 Εἰ γὰρ μὴ ὅπερ ὄν τι, συμβεβηκότα ἔσται. Εἰ γὰρ τὰ εἰς ἃ ὁ ἄνθρωπος διαιρεῖται ὑπὸ τοῦ ὁριστικοῦ λόγου μὴ εἰσὶν οὐσίαι.. ἀνάγκη συμβεβηκότα εἶναι· εἰ δὲ τοῦτο, ἀνάγκη ἢ αὐτῷ ἐκείνῳ συμβεβηκέναι ἢ ἑτέρῳ, καὶ ἢ χωριστὰ εἶναι ἢ ἀχώριστα, ἀμφότερα δὲ ἀδύνατον.

[*](1 μέρος] μέρους Κ πάντα τὰ Κ: παρὰ τὰ L: τὰ Mt 2 οὐδὲ Κ: om. LMt ἐν τῷ Κ: ἐν LMt ἆρα αὐσία L τῷ LK: τὸ Μt εἰπὼν p. 186b12 10 εἴπετο scripsi: εἴπετο Κ: εἶπε LMt : fort. εἵπετο ἂν 15. 16 συμβεβηκότος L 16 αὐτὴ Κ 18 τῷ] τὸ Κ 18 19 εἶναι ἄνθρωπος L 20 καὶ (ante ἀλλήλων) om. Κ τὸν] τῶν K 21 εἰς οὐσίας ἑτέρας Mt 21. 22 διαφερούσας LK: διαιρούσας Mt 22 ἀλλήλων scripsi: ἀλλήλαις LK: ἀλλήλας Mt μὴ τὸ ὑποκείμενον Κ 23 μετὰ τὸ om. Mt ὄν τι post ἄλλο ponit L εἶτα] εἰς τὰς Κ 25 φανεροῦ μὲν ἐκ τῆς ἐναργείας Mt 27 ὄν τι] ὄντα t συμβεβηκότα ἔσται om. Κ 27. 29 ἔσται — συμβεβηκότα om. superscr. L 29. 30 ἀνάγκη post συμβεβηκέναι colloc. Mt 29 καὶ ἡ αὐτῶ Κ 31 ἀδύνατον KM : ἀδύνατα (L)t)

p. 186b18 Συμβεβηκός τε γὰρ λέγεται τοῦτο, ἢ ὅ ἐνδέχεται b 7r ὑπάρχειν καὶ μή.

Τοῦτο τὸ πρῶτον ἀξιώμα, ὅτι τὸ χωριστὸν συμβεβηκὸς οὐκ ἔστιν ὅτε καὶ οὐχ ὑπάρχει. ἢ οὗ ἐν τῷ λόγῳ ὑπάρχει τὸ ᾧ συμβέκηκεν. τὸ δεύτερον ἀξίωμα, ὅτι ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀχωρίστου συμ- βεβηκότος τὸ ὑποκείμενον παραλαμβάνεται, οὐ παντὸς δὲ ἀχωρίστου, ἀλλὰ τοῦ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντος· καθ’ αὑτὸ γὰρ τῇ ῥινὶ ἡ σιμότης. οἶον τὸ μὲ·ν καθῆσθαι ὡς χωριζόμενον. παράδειγμα τοῦ προτέρου· τῷ γὰρ ἀνθρώπῳ ὑπάρχει τὸ καθῆσθαι οὐκ ἀεί, ἀλλὰ ποτὲ μὲν ποτὲ δὲ οὔ. ἐν δὲ τῷ σιμῷ ὑπάρχει ὁ λόγος ὁ τῆς ῥινός. παράδειγμα τοῦ δευτέρου.

p. 186b23 Ἔτι ὅσα ἐν τῷ ὁριστικῷ λόγῳ ἔνεστιν ἢ ἐξ ὧν ἐστίν, [*](b 7v) ἐν τῷ λόγῳ τῷ τούτων οὐκ ἐνυπάρχει ὁ λόγος ὁ τοῦ ὄλου.

Τὸ τρίτον ἀξίωμα, ὅτι ἐν μὲν τῷ τοὺ ὅλου ὁρισμῷ τὸ μέρος παραλαμβάνεται, ἐν δὲ τῷ τοῦ μέρους οὐκέτι τὸ ὅλον. εἰπὼν δὲ ὅσα ἐν τῷ ὁριστικῷ λόγῳ ἔνεστιν, προσέθηκεν ἢ ἐξ ὧν ἐστίν· ὡς γὰρ αὐτὸς εἶπεν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, οὐ παντὸς ἔστιν ὁρισμὸν ἀποδοῦναι. οὔτε γὰρ τῶν γενικωτάτων γενῶν, οὔτε τῶν ἀτόμων· εἰ γὰρ ὁ ὁρισμὸς ἐκ γενῶν ἐστι καὶ τῶν συστατικῶν διαφορῶν, οὕτε δὲ τῶν γενικωτάτων γένος ἔστι λαβεῖν οὔτε τῶν ἀτόμων τὰ γὰρ γένη τῶν εἰδῶν ἐστι γένη, οὐχὶ τῶν ἀτόμων), δηλονότι οὐδ’ ἂν ὁρισμόν τις τούτων ἀποδοίη. Σωκράτους γὰρ καὶ Πλάτωνος καὶ Ἀλκιβιάδου οὐδὲν ἂν εἴη κοινὸν γένος οὐδὲ εἶδος, εἴπερ ἑκάστου μὲν ἄθροισμά τι ἴδιον συμβεβηκότων ἐστὶ χαρακτηριστικόν, τούτων δὲ τῶν ἀθροισμάτων οὐκ ἔστι τι συνωνύμως κατηγορῆσαι. ὅταν γὰρ εἴπω Σωκράτης ζῷόν ἐστιν ἢ ἄνθρωπος, οὐ τοῦ ἀθροίσματος τῶν συμβεβηκότων χαρακτηρίζει τὸν Σωκράτην κατηγόρησα τὸ ζῷον, εἰ μὴ παρὰ φύσιν παρὰ φύσιν γὰρ λέγεται κατηγορία ὅταν τοῦ συμβεβηκότος τὴν οὐσίαν κατηγορή- σωμεν , ὡς ὅταν εἴπω τὸ λευκὸν τοῦτο ἄνθρωπός ἐστι· κατὰ φύσιν γὰρ κατηγορῶ, ὅταν τῆς οὐσίας τὸ συμβεβηκὸς κατηγορήσω), ἀλλὰ τῷ ἀνθρώπῳ [*](2 ἐνυπάρχειν K καὶ μή] om. Κ : καὶ μὴ ὑπάρχειν ex Aristotele t 3.5 ἀξίωμα— δεύτερον om. Κ 3 ὅτι (om. τὸ) χωριστὸν συμβέβηκεν L 4 οὐχ om. L ἢ οm. L ὑπάρχειν L ὑπάρχει ante ἐν τῷ λόγῳ ponit t 4. 5 συμβέβηκε 31 5. 6 συμβέβηκε Κ 7 καθ’ αὑτὸ—σιμόιης aptc transponas post δευτέρου (v. 10) 11 ὅσα] οὗ M 11. 12 ἔνεστιν–ὅλου om. Κ 11 ἕν ἐστιν 7, M 14 ἐν δὲ τὸ τοῦ K 15 ἔνεστιν (sic) Κ: ἔνεστιν M: ἔνεστι Lt 16 non videtur tale quid in Posterioribus Analyticis exstare: potuil Philoponus hoc ipsum inferre ex Metaph. H 6 p. 1045 b2 sqq. ad quem locum cf. Bonitzius οὔτε γὰρ] οὔτε γοῦν ante coriect. L 19 γὰρ om. superscr. L οὐχὶ] οὐ Κ 20 σωκράτου et in proximis οὑδὲ ἂν εἴη L 22 ἀθροίσματι K: ἀθροισ L τοῦτο et in οὐκέτι τίσϊν ὠνύμως κατηγορίσαι Κ 27 γὰρ] malin δὲ 28 ὅταν] ὡς)

τῶ μερικῶ φημι ὑπάρχειν τὸ ζῶον, καὶ ζῷον οὐ τὸ τυχόν. ἀλλὰ τὸ μερικὸν [*](b 7v) τὸ αὐτῷ ἐκείνῳ ὑπάρχον· οὐ γὰρ δὴ ὁ Σωκράτης τὸ ζῷόν ἐστι τὸ γενικόν, τὸ κοινῶς πάντων κατηγορούμενον. ὡσαύτως καὶ τὸν ἄνθρωπον αὐτοῦ κατηγορεῖσθαί φαμεν τὸν αὐτῷ πάλιν ὑπάρχοντα, τὸν συγκείμενον ἐκ τοῦδε τοῦ ζῴου καὶ τοῦδε τοῦ λογικοῦ. ἐπεὶ οὖν, ὡς εἶπον, οὐ πάντα ὁρισμῷ σημαίνεται, ἀλλ’ ἔστιν ἃ καὶ ὑπογραφικῷ λόγῳ, διὰ τοῦτο εἶπεν ἢ ἐξ ὧν ἐστίν· οὔτε γὰρ τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμενα εἰς τὸν ἴδιον ἕκαστον ἑαυτοῦ ὁρισμὸν τὸ ὅλον παραλαμβάνει οἷον τὸ ζῷον τὸν ἄνθρωπον ἢ τὸν ἵππον, οὗ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβάνεται), οὔτε τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἐξ ὧν τὸ σύνθετον σῶμα σύγκειται, εἰς τὸν ἴδιον ἕκαστον ἑαυτοῦ ὁρισμὸν τὸ σύνθετον σῶμα παραλαμβάνει, οὔτε μὴν εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ τῆς κλίνης ποδὸς ἡ κλίνη, οὔτε εἰς τὸν τῆς χειρὸς ὁ Σωκράτης. ἐπιτήρησον. δὲ ὅτι οὐκ ἐπήγαγε τὸ τέταρτον ἀξίωμα νῦν, προσθήσει δὲ αὐτὸ ἐφεξῆς.

p. 186b26 Εἰ τοίνυν ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον καὶ τῷ συμβέβηκε τὸ δίπουν, ἀνάγκη χωριστὸν εἷναι αὐτό, ὥστε ἐνδέχοιτ᾿ ἂν μὴ δίπουν εἶναι τὸν ἄνθρωπον, ἢ ἐν τῷ λόγῳ τῷ τοῦ δίποδος ἐνέσται ὁ τοῦ ἀνθρώπου λόγος.

Εἰ τὰ παρ’ ἡμῶν ληφθέντα, φησίν, ἀξιώματα οὕτως ἔχει ὥσπερ εἴρηται, ἔστι δὲ τὰ μέρη τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου συμβεβηκότα τῷ ἀνθρώπῳ, ἢ χωριστά εἰσιν αὐτοῦ συμβεβηκότα καὶ ἐνδέχεταί ποτε τὸν ἄνθρωπον μὴ εἶναι δίποδα ἢ ζῷον ἢ λογικόν, ἢ ἀχώριστα καὶ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ δίποδος ἢ τοῦ ζῴου ἢ τοῦ λογικοῦ τὸν ἄνθρωπον παραληψόμεθα. ἀμφότερα δὲ ἀδύνατα· ἀεί τε γὰρ δίπουν ὁ ἄνθρωπος καὶ λογικὸν καὶ οὐκ ἐν τῷ ὁρισμῷ τῶν μερῶν τὰ ὅλα παραλαμβάνεται. ἀλλ’ ἔμπαλιν εἰς τὸν τῶν ὅλων τὰ μέρη. τὸ δὲ ἑξῆς· ἀνάγκη χωριστὸν εἶναι αὐτό, ἢ ἐν τῷ λόγῳ τῷ τοῦ δίποδους ἐνέσται ὁ τοῦ ἀνθρώπου λόγος, τουτέστιν ἀνάγκη ἢ χωριστὸν συμβεβηκὸς εἶναι αὐτὸ τοῦ ἀνθρώπου. ἢ ἀχώριστον.

p. 185 b31 Εἰ δὲ ἄλλῳ συμβέβηκε τὸ δίπουν καὶ τὸ ζῷον, καὶ ἐστιν ἑκάτερον ὅπερ ὄν τι, καὶ ὁ ἄνθρωπος ἄν εἴη τῶν συμβεβηκότων ἑτέρῳ.

Δείξας ὅτι ἀδύνατον τὰ μέρη τοῦ ὁρισμοῦ αὐτῷ ἐκείνῳ συμβεβηκέναι [*](1 τυχόν, ἀλλὰ τὸ om. Κ 3 κατηγορούμενος Κ 7 ἕξων Κ 8 αὐτοῦ L παραλαμβάνει Κ: παραλαμβάνεται L : λαμβάνει Mt 9 τὰ LK: om. Mt 10 αὐτοῦ L 13 προσθήσει Mt: πρόσθε L: προσθήσοι Κ ἐφεξη (sic) Κ 14 τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον] οὕτως ἔχει M 14. 17 καὶ τῷ–λόγος οm. K 17 ἐνέσται Μ: ἓν ἔσται L: ἔνεσται t 18 λειφθέντα Κ 18. 19 εἴρηται LK: εἰρήκαμεν Μt 20 χωριστὰ αὐτοῦ εἰσι Κ 21 ἢ (ante λογικόν) om. Κ 22 παραλειψόμεθα Κ 23 καὶ λογικόν om. Mt 24 τῶν ὅλων] τοῦ ὅλου L 25 ἐξῆς (sic), ἀνάγκη Κ: ἐξ ἀνάγκης LMt 2(; ἐνέσται Mt: ἓν ἔσται L: Ηνεσται ut vid. ex ἔνεσται Κ 27 συμβέβηκεν Κ 28 Εἰ δ’ t ἄλλο Κ 28. 30 καὶ μή–ἐτέρῳ om. Κ 31 δείξας ὅτι οὐ δύναται Κ)

εἰ γάρ, φησί, τὰ μέρη τοῦ ὁρισμοῦ μὴ εἰσὶν οὐσίαι τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ καὶ μή ἐστιν ἑκάτερον ὅπερ ὅν τι), συμβέβηκε δ’ εἰ ἐν ἄλλῳ τινί, ἐπειδὴ ᾧ τὰ μέρη ὑπάρχει τούτῳ καὶ τὸ ὅλον, καὶ τὸ ὅλον ἄν εἴη συμβεβηκὸς ἑτέρῳ. ὥστε ὁ ἄνθρωπος καὶ ἁπλῶς ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων τινὶ ἔσται, ὅπερ ἄτοπον καὶ ἀδύνατον, τὴν οὐσίαν συμβεβηκὸς εἷναι.

p. 186β33 Ἀλλά τὸ ὅπερ ὂν ἔστω μηδενὶ συμβεβηκός.

Ἐπειδὴ εἶπε "καἰ ὁ ἄνθρωπος ἔσται τῶν συμβεβηκότων έτέρῳ", καὶ εἰς τοῦτο ὡς ἄτοπον ἀπήγαγε τὸν λόγον, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι ὑποκείσθω τοῦτο ἡμῖν όμολογούμενον, ἐπειδὴ καὶ ὑπὸ τῆς ἐναργείας μαρτυρεῖται, ὅτι ἡ οὐσία οὐκ ἔστι τῶν ἑτέρῳ τινὶ συμβεβηκότων, ἀλλὰ τῶν καθ’ αὑτὸ ύφεστηκότων.

p. 186β34 Καὶ καθ' οὗ ἄμφω καὶ ἑκάτερον], καὶ τὸ ἐκ τούτων λεγέσθω.

Ἐπειδὴ ἔλαβεν ὅτι ᾧ τὰ μέρη συμβεβήκασιν ἀνάγκη καὶ τὸ ὅλον συμ βεβηκέναι μὴ προüποθέμενος αὐτό, διὰ τοῦτο νῦν αὐτὸ τίθησι, καί φησιν· καὶ τοῦτο κείσθω ἡμῖν ἀξίωμα ἐκ τῆς ἐναργείας όμολογούμενον, ὅτι καθ’ οὗ ἂν κατηγορηθῇ πάντα τὰ μέρη, καὶ τὸ ἐκ πάντων συγκείμενον κατηγορεῖται· εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ἕτερον τῶν μερῶν τὸ ὅλον, ἀνάγκη πᾶσα ᾧ ἄν ὑπάρξῃ πάντα τὰ μέρη, τούτῳ καὶ τὸ ὅλον ὑπάρξαι. ἐὰν δὲ ἔχῃ ἡ γραφὴ τὸ καὶ ἑκάτερον, οὕτως ἐξηγητέον· καὶ καθ’ οὗ ἄμφω ἅμα τὰ μέρη κατηγορεῖται καὶ ἑκάτερον ἰδία, κατηγορηθήσεται καὶ τὸ ὅλον τὸ ἐκ τούτων συγκείμενον. ἐὰν δὲ ᾖ ἡ γραφὴ καὶ καθόλου, οὕτω νοητέον· καὶ καθο- λικῷ λόγῳ ἄμφω ἐπὶ τοὐ αὐτοῦ κατηγορητέον, ἐφ’ οὗ τὰ μέρη ἐπὶ τούτου καὶ τὸ ὅλον, καὶ ἔμπαλιν.

[*](1 οὗ ἐστιν ὁ Κ 2 μὴ om. Κ 3 τὸ καὶ Kt: καὶ τὸ LM συμβεβηκότα δὲ εἰ ἐν K: scribe συμβεβηκότα δ’ εἶεν 4 τοῦτο Κ καὶ τὸ ὅλον (altero loco) om. superscr. M 2 4. 5 ἂν εἴη post συμβεβηκὸς colloc. Mt 6 τὴν οὐσίαν om. Κ συμβεβηκὸς Mt: συμβέβηκεν LK verba τὴν οὐσίαν συμβεβηκὸς εἶναι malim abesse 7 ὃν LKM: ὄν τι t 8 ἔσται (L)t: ἔστω KM: ἄν εἴη Aristoteles 9 ὡς εἰς ἄτοπον M τὸν λόγον] τὸ ὅλον Κ 10 τοῦτο om. Κ καὶ τὸ ὑπὸ L ἐναργείας (L)t: ἐνεργείας KM 11 ἑτέρων et καθ’ αὑτὴν Κ 13 verba καὶ ἑκάτερον, quae non agnoscit Philoponiis in priore explanatione (cf. Arist. cod. Ε. Simplic. p. 129,19), delevi: καὶ ἀμφότερον L 13. 14 τούτων λεγέσθω om. K 15 ὅτι om. L 16 μὴ LK: καὶ μὴ Mt μὴ προüποθέμενος] cf. p. 73,14. 77,12 17 ἐνεργείας Κ 19 μὴ ἔστι τῶν μερῶν τὸ ὅλον ἕτερον Mt 20 τοῦτο et ἔχει Κ 21 τὸ καὶ] καὶ τὸ K 22 ἴδια Κ distinxi post ἰδίᾳ cl. Simplic. p. 129,26: post ἰδίᾳ et ante καὶ ἑκάτερον distinguit t 23 ᾖ] ἢ Κ 24 ἀμφότερα et τοῦτο Κ 25 καὶ τὸ ἔμπαλιν L)

p. 186b35 Ἐξ ὰδιαιρέτων ἄρα τὸ πᾶν. [*](b 7v) Toῦτο διττῶς ἐξηγητέον· ἢ γὰρ ἐξ ἀδιαιρέτων, τουτέστιν ἐκ ση- μείων ἐπειδὴ γὰρ τὸ κυρίως ἕν, λέγω δὴ τὸ τῷ | ἀριθμῷ ἕν, τριχῶς [*](b 8r) ἐλέγετο ἢ ὡς συνεχὲς ἢ ὡς ἀδιαίρετον ἢ ὡς τῷ λόγῳ ταὐτόν, ἀνελὼν ὅτι οὔτε ὡς τῷ λόγῳ ταὐτὸν δυνατὸν εἶναι, οὔτε ὡς συνεχὲς κατ’ οὐ- δένα τρόπον οὔτε ὡς οὐσίας ὄντος τοῦ συνεχοῦς οὔτε ὡς συμβεβηκότος οὔτε ὡς ἐξ ἀμφοῖν συγκειμένου, καὶ οὐσίας οὗτε δεκτικῆς τῶν συμβεβη- κότων οὔτε μή, εἰκότως τὸν λειπόμενον εἰσάγει τρόπον. εἰ γὰρ τὸ κυρίως ἓν μήτε ὡς συνεχὲς εἴη μήτε ὡς τῷ λόγῳ ταὐτόν, λείπεται αὐτὸ σημεῖον εἶναι καὶ ἐκ σημείων· σημεῖον μὲν γὰρ τῷ μήτε συνεχὲς εἶναι μήτε τῷ λόγῳ ταὐτόν, ἐκ σημείων δὲ τῷ τὸν ὁριστικὸν αὐτοῦ λόγον πλείονα παρα- λαμβάνειν ἐξ ἀνάγκης ὀνόματα σημαντικά τινων ἃ μέρη αὐτοῦ γίνεται), ἢ οὖν οὕτως τὸ ἐξ ἀδιαιρέτων, ἢ ἐξ ἀδιαιρέτων ἀντὶ τοῦ ἐξ οὐσιῶν. ἐπεὶ γὰρ ἔδειξεν ὅτι ἀδύνατον τὸν τοῦ ἀνθρώπου ἤτοι τὸν τοῦ ὄντος λόγον εἰς συμβεβηκότα διαιρεῖσθαι, ἕπεται τὸ εἰς οὐσίας εἶναι αὐτοῦ τὴν διαίρεσιν, ἐπειδὴ ἀνάγκη πάντως πολλά τινα σημαίνειν τὸν ὁρισμόν· ὥστε συγκέοιτο ἂν τὸ ὂν ἐξ ὄντων μόνον, τουτέστιν ἐξ οὐσιῶν μόνον. καὶ οὕτως οὖν πολλὰ τὰ ὄντα, κἄν μὴ διαιρῆται ἐνεργείᾳ τὸ πᾶν. εἰ δὲ ἐξ οὐσιῶν μόνον, οὐδαμῶς μεθέξει τοῦ ποσοῦ, εἰ δὲ τοῦτο, οὔτε πεπερασμένον ἔσται οὔτε ἄπειρον. καὶ ἐπίτηδες οὕτως εἶπε τὸ πᾶν καὶ οὐ τὸ ὄν, πληκτικώτερον ποιῶν τὸ πᾶν, ἐπειδὴ ἐκ διωρισμένων ἐστὶ ποσῶν • τὸ οὖν πάν, φησίν, ὅπερ ἔφης ἓν εἶναι, καὶ οὕτως ἐκ πλειόνων οὐσιῶν ἔσται, καὶ οὐκέτι ἓν ἄν εἴη, ἀλλὰ πολλά.

p. 187a1 Ἔνιοι δὲ ἐνέδοσαν τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις.

Ἐλέγξας τὸν Παρμενίδειον λόγον, νῦν φησιν ὅτι οὐχ ἠμεῖς μόνοι πρὸς αὐτὸν ἀντειρήκαμεν, ἀλλὰ καὶ οἱ πρὸ ἡμῶν, εἰ καὶ· μὴ δεόντως ἐποιήσαντο τὴν· ἀπάντησιν. εἶτα βουλόμενος ἐλέγξαι αὐτοὺς οὐ καλῶς ἐπιλυσαμένους τὸν Παρμενίδου λόγον, πρότερον αὐτὸν τὸν λόγον αὐτοῦ ἐκτίθεται, οὐ τοῦτον δὲ ὃν καὶ πρότερον ἐξέθετο, ἀλλὰ τὸν δεύτερον. ἔστι δὲ ὁ δεύτερος [*](1 ἄρα τὸ πᾶν] ἅπαν τὸ ὃν M 2 ἡ γὰρ Κ 5 δύναται Κ 6 τρόπων compend. K ὄντως Κ 9. 11 λείπεται – ταὐτόν om. Κ 10 μὲν γὰρ LM: μὲν t 12. 13 ἡ οὖν Κ 13 ἀντὶ τοῦ κτλ.] cf. Alexander ap. Simplic. p. 129,8 sqq. 15 εἰς οὐσία (sic) Κ αὐτοῦ εἶναι Mt 16 πάντως 0111. Mt πολλὰ τινὰ LKM 2 πολλὴ τινὰ M: πολλὰ t συγκέοιτο] συμβαίνει Κ 17 μόνον (post ὄντων) KMt: οο ὤνων L μόνον (post οὐσιῶν) Mt: μόνων L: μόνων Κ οὖν] ἂν Κ 18 μόο νον Κ: μόνων L: μόνων Mt 21 οὖν coniecit t: οὐ KM: εἰ L: au ὄν? 22 ἔφης ἓν L : ἔφησ Κ.. ἔφη M : ἔφη ἒν t 24 lemma om. Κ 25 παρμενίδιον et in proxi- mis ἀντιρήκαμεν Κ 28 παρμενι L: τοῦ παρμενίδου Κ: παρμενίδειον Mt 29 δὲ (ante ὃν) οm. superser. K πρότερον p. 186a23 cf. Philop. p. 38,31. 62,5)

τοῦ Παρμενίδου λόγος τοιοῦτος· εἰ τὸ ὂν ἓν σημαίνει καὶ ἡ ἀντίφασις οὐ [*](b 8r) συναληθεύει, ἓν ἄρα τὸ ὅν. εἰσὶ δὲ ἐν ὥ λόγῳ αἱ δύο ὑποθέσεις ἀντὶ μιᾶς ἐν ἡγουμένου λόγῳ παραλαμβανόμεναι ῾εἰ τὸ ὂν ἓν σημαίνει καὶ ἡ ἀντίφασις οὐ συναληθεύει᾿, εἶτα ἑπόμενον ῾ἒν ἄρα τὸ ὄν᾿. καὶ πολλάκις γὰρ οὐ μιᾷ μόνῃ ὑποθέσει ἀκολουθεῖ τὸ ἑπόμενον, ἀλλὰ δύο, οἷον ἐὰν εἴπω ἱεῖ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, ἔστι τὰ ὑπὸ γῆν δικαιωτήρια᾿. οὐκ ἀναγκαίως ἕψεται τῷ ἡγουμένῳ τὸ έπόμενον· τί γὰρ εἰ καὶ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος εἴη, πρόνοια δὲ μὴ εἴη; ἐὰν δὲ ἀμφοτέρας τἀς ὑποθέσεις συμπλέξω πλέξω ῾εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάκατος καὶ εἰ ἔστι πρόνοια᾿, τότε ὂτι ἔστι τὰ ὑπὸ γῆν δικαιωτήρια. ἀλλ’ οὐδὲ τῇ ἑτέρᾳ μόνῃ ἕπεται· κἄν γὰρ πρόνοια μὲν ᾖ, ἡ ψυχὴ δὲ ἀθάνατος μὴ εἴη, οὐκ ἔστι τὰ ὑπὸ γῆν δικαιωτήρια, τοῦ κρινομένου μὴ ὄντος. ὥσπερ οὖν ἐνταῦθα ταῖς δύο μὲν ὑποθέσεσιν ἀκολουθεῖ τὸ ἑπόμενον, τῇ δὲ ἑτέρᾳ μόνῃ οὐκέτι, καὶ ἐπὶ τοῦ λόγου τοῦ Παρμενίδου. κἄν τε γὰρ ἓν σημαίνει τὸ ὄν, συναληθεύει δὲ ἡ ἀντίφασις, οὐκέτι ἕπεται τὸ ὂν ἓν εἶναι εἰ γὰρ συναληθεύει ἡ ἀντίφασις, ἔστι καὶ τὸ μὴ ὂν δηλονότι· εἰ δὲ τοῦτο, οὐκέτι ἓν τὸ ὄν), κἄν τε πάλιν μὴ συναληθεύῃ μὲν ἡ ἀντίφασις, τὸ δὲ ὂν μὴ ἓν σημαίνοι ἀλλὰ πλείονα, δῆλον ὅτι οὐκ ἀκολουθήσει τὸ ἓν εἶναι τὸ ὄν. ἐὰν δὲ ἀμφοτέρας συμπλέξωμεν. τήν τε λέγουσαν τὸ ὄν ἓν σημαίνειν καὶ τὴν λέγουσαν μὴ συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, εὐλόγως ἀκολουθήσει ἀμφοτέραις τὸ ἓν εἶναι τὸ ὄν. ὁ μὲν οὖν Παρμενίδου λόγος ἓν κατασκευάζων τὸ ὃν τοιουτος.

χηνῶν δὲ ὁ τούτου μαθητὴς συνηγορῶν τῷ διδασκάλῳ κατεσκεύαζεν ὅτι καὶ ἓν τὸ ὃν καὶ ἀκίνητον ἐξ ἀνάγκης, ταῦτα δὲ κατεσκεύαζεν ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τῶν συνεχῶν διχοτομίας. εἰ γὰρ μὴ ἓν εἴη τὸ ὂν καὶ ἀδιαίρετον, ἀλλὰ διαιροῖτο εἰς πλείονα, οὐδὲν ἔσται κυρίως ἕν εἰ γὰρ διαιροῖτο τὸ συνεχές, ἐπ’ ἄπειρον ἄν εἴη διαιρετόν), εἰ δὲ μηδέν ἐστι κυρίως ἕν, οὐδὲ πολλά, εἴ γε τὰ πολλὰ ἐκ πολλῶν ἑνάδων σύγκειται. ἀδύνατον ἄρα εἰς πολλὰ διαιρεῖσθαι τὸ ὄν·· μόνως ἄρα ἕν ἐστιν. ἢ οὕτως· εἰ μὴ τὸ ὂν ἓν εἴη, φησί, καὶ ἀδιαίρετον, οὐδὲ πολλὰ ἔσται· τὰ γὰρ πολλὰ ἐκ πολλῶν [*](1 εἰ] εἰς Κ 2. 4 ὲν ἄρα—συναληθεύει om. hic et v. 5 post θαυμαστόν habet αἱ δύο ὑποθέσεις αὐτὸ (sic) μιᾶς ἐν ἡγουμένω λόγω παραλαμβανόμεναι· εἰ τὸ ὃ ἓν σημαίνει· καὶ ἡ ἀντίφασις οὐ συναληθεύει· εἶτα ἑπόμενον· ἄρα τὸ ὄν· καὶ οὐδέν γε θαυμαστόν Κ 2 εἰσὶ Μt: εἰ L 4. 5. 13 ἑπόμενον Μ 4 ἄρα τὸ ὄν ἕν traicit L 6 et 10 ὑπὀ τὴν γῆν L 6. 10. 12 δικαιοτήρια Κ 8 ἀμφωτέρας Κ 8. 9 συμπλ L 9. 10 ἀκολουθήση Κ 10 ἕπεται ante correct. M 12 δύο (of. v. 6) LK: δυσὶ Mt ὑποθέσεσιν (compend. ὑποθ/ M) LM: ὑποθήσεσιν Κ: ὑπόθεσιν (sic) t 14. 15 κἄν τε γὰρ ἒν σημαίνει σ η L) τὸ ὄν, συναληθεύει δὲ ἡ ἀντίφασις LK: κἄν τε γὰρ συναληθεύῃ ἡ ἀντίφασις, ὲν δὲ σημαίνῃ τὸ ὂν Mt ἔπεται ἓν εἶναι τὸ ὃν Mt 17 συναληθεύει Κ μὲν om. L σημαίνοι (velut v. 11 εἴη) LM: σημαίνει Κ: σημαίνῃ t 18 δῆλον ὅτι LK: δῆλον (om. ὅτι) M: δῆλον ὡς t 23 τῷ] τὸ Κ 27. 28 ἐστι et τὰ (post γε) om. Κ 28 ἐκ τῶν πολλῶν L)

ἑνάδων. ἑκάστη οὖν ἑνὰς ἤτοι μία ἐστὶ καὶ ἀδιαίρετος, ἢ καὶ αὐτὴ εἰς [*](b 8r) πολλὰ διαιρεῖται. εἰ μὲν οὖν μία ἐστὶ καὶ ἀδιαίρετος ἑκάστη μονάς, ἐξ ἀτόμων μεγεθῶν τὸ πᾶν ἔσται, εἰ δὲ καὶ αὗται διαιροῦνται, πάλιν περὶ [*](41) ἑκάστης τῶν διαιρουμένων μονάδων πευσόμεθα ταὐτά· καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ὥστε ἀπειράκις ἄπειρον ἔσται τὸ πᾶν, εἰ πολλὰ εἴη τὰ ὄντι εἰ δὲ τοῦτο ἄτοπον, μόνως ἄρα ἓν τὸ ὄν, καὶ πολλὰ εἶναι τὰ ὄντα οὐχ οἷόν τε· ἑκάστην γὰρ μονάδα ἀπειράκις τεμεῖν ἀνάγκη, ὅπερ ἄτοπον. ὅτι δὲ τὸ ἓν τοῦτο καὶ ἀκίνητόν ἐστιν, ἐκέχρητο λόγῳ τοιούτῳ. εἰ κινεῖταί τι, φησί, τήνδε τὴν πεπερασμένην γραμμήν, ἀνάγκη πᾶσα πρὶν τὴν ὅλην κινηθῆναι ’. τὴν ἡμίσειαν κινηθῆναι, καὶ πρὶν τὸ ἥμισυ τῆς ὅλης κινηθῆναι, ἀνάγκη πρότερον τὸ τέταρτον, καὶ πρὸ τοῦ τετάρτου τὸ ὄγδοον, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπει- ρον· τὸ γὰρ συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν. ἀνάγκη ἄρα, εἰ κινεῖταί τι πεπερασμέην γραμμήν, ἄπειρά τινα κινηθῆναι μεγέθη πρότερον· εἰ δὲ τοῦτο, πᾶσα δὲ κίνησις ἔν τινι χρόνῳ πεπερασμένῳ γίνεται οὐδὲν γὰρ ἐν τῷ ἀπείρῳ χρόνῳ κινεῖται), ἔσται ἄρα τὰ ἄπειρα μεγέθη κινηθῆναι ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, ὅπερ ἀδύνατον· ὅλως δὲ τὸ ἄπειρον ἀδιεξίτητον. Πρὸς οὖν τοὺς λόγους τούτους, φησίν, ἐνέδοσαν οἱ πρὸ ἠμῶν, τόν τε τοῦ Παρμενίδον καὶ τὸν τοῦ Ζήνωνος. ἐνδεδωκέναι δὲ αὐτούς φησι διὰ τὸ μαλακώ- τερον ἐνστῆναι αὐτοὺς πρὸς τοὺς λόγους· μαλακώτερον δὲ ἐνέστησαν, διότι ταῖς προτάσεσι συγχωρήσαντες τῷ συμπεράσματι διεμάχοντο, λῦσαι μὲν τοὺς λόγους οὐκ ἰσχύσαντες, πρὸς τὸ συμπέρασμα δὲ διατεινόμενοι. ὅτι μὲν γὰρ τὸ ὂν ἓν σημαίνει καὶ ἡ ἀντίφασις οὐ συναληθεύει ἐνεδίδοσαν, τῷ δὲ ἑπομένῳ οὐκέτι συνεχώρουν, τῷ ἓν εἶναι τὸ ὄν, τοὺς | μὲν λόγους οὐκ [*](b 8v) ἀναλύοντες, ἀντικατασκευάζοντες δὲ καὶ εἰς ἑτέραν ἀπορίαν ἄγοντες τὸν λόγον. ταῦτα δέ φασιν αὐτὸν αἰνίττεσθαι εἰς Πλάτωνα καὶ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ ὁ Θεμίστιος· ὑποτιθέμενος γὰρ ὁ Πλατῶν, φασίν, ἐν τῷ Σοφιστῇ εἶναι τὸ καθόλου μὴ ὄν, ὅπερ τὴν τοῦ ὄντος φύσιν ἐκπέφευγεν. ἀνῄρει τὸ τὰ πάντ·α ἓν εἶναι λέγων οὕτως· ἱεῖ τὸ ὂν πᾶν ἕν ἐστιν, οὐκ ἔσται τὸ μὴ ὄν· ἀλλὰ μὴν ἔστι τὸ μὴ ὄν· οὐκ ἄρα τὸ ὂν πᾶν ἕν ἐστι᾿. πόθεν δὲ ὁ Πλατῶν συγχωρῶν ἓν σημαίνειν τὸ ὄν, οὐκέτι συνεχώρει τὸ ἓν εἶναι καὶ τὰ πάντα: διότι ᾤετο αὐτοὺς τὸ ὂν τὸ ὄντως ὂν λέγειν, λέγω δὴ τὴν ἰδέαν καὶ τὸ [*](1 ἤτοι] εἴτε Κ qui mox ἢ καὶ ἡ αὐτὴ 2 καὶ ἀδιαίρετος ἡ·· καὶ· αὐτὴ εἰς πολλὰ διαιρεῖται εἰ μὲν οὖν μία ἐστὶ καὶ ἀδιαίρετος ἢ καὶ αὐτὴ εἰς· πολλὰ ἑκάστη M 3 μεγεθῶν Κ δὲ om. L αὐταὶ Κ 4 ταὐτά scripsi: τὰ αὐτὰ L: ταῦτα KMt 6 μόνος Κ εἶναι om. Κ 9 τήνδε] τὴν δὲ Κ πρὶν Κ: πρὸς LM: πρὶν τοῦ M 2t 11 καὶ πρὸ–ὄγδοον om. Mt τοῦ τετάρτου] τοῦ δ' Κ: τοῦδε L ὄγδοον] ηݲ LK 13 πεπερασμένη M 14 ἕν τινι operarum errore t πεπερασμένη Κ γίνεται] Γ Κ 16 fort. ὅλως γὰρ 17. 18 ἐνέδοσαν–φησι om. L 20 τῶ συμπεδιεμάχοντο Κ 21 ἰσχύοντες Mt 23 ἑπομένῳ ante correct. M συωεχωροῦντο ἓν εἶναι Κ 25 Ἀλέξανδρος ap. Simplic. p. 134, 19 sqq. 135.15 sqq. 26 Θεμίστιος p. 122,28 sqq. Σοφιστῇ p. 258 B sqq. at cf. Simplic. p. 136,10 sqq. εἶναι om. Κ 27 καθόλου] καθὸ (in exitu versus) M 28 ἓν ἐστιν Mt: ἔνεστιν LK 29 ἓν ἐστι] ἔνεστι Κ 30 σημαίνει Κ συνεχώρει] συγχωρεῖ Κ 31 τὸ ὄντως ὃν Κ: τοῦ ὄντως ἒν L: τοῦ ὄντως Μ: τὸ ὄντως t eεἰδέαν Κ) νοητόν, ὅπερ καὶ αὐτὸς καὶ μόνον ἔλεγεν εῖναι ἄν καὶ παρὰ τοῦτο πᾶν οὐκ [*](b 8v) ὂν καὶ ἓν εἶναι τοῦτο. ἀλλ’ εἰ καὶ τοῦτο, ἓν εἶναι ἔλεγε καὶ μόνον ὄν, οὐκέτι τὸ παρὰ τοῦτο πᾶν μὴ εἶναι ἔλεγεν· εἶναι γὰρ καὶ τὸ μὴ ὄν, τουτέστι ἥν ἄμορφον ὕλην, ἥτις εἰ καὶ παντελῶς ἑτέρα ἐστὶ τοῦ ὄντος, ἀλλ’ οὖν ἔστι καὶ αὐτή. συγκεῖσθαι οὖν ἔλεγε τὸ πᾶν ἔκ τε τοῦ ὄντος, ὃ καὶ ἓν εἶναι ἐδίδου, καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ὅπερ τὴν ὕλην εἶναι ὑπελάμβανεν. ἔνθεν τῇ προτάσει συγχωρῶν τῇ λεγούσῃ τὸ ὂν ἓν σημαίνειν, οὐκέτι συνεχώρει τῷ ἁπλῶς πᾶν ὅτιπερ ἐστὶ τοῦτο ἓν εἶναι, ὅπερ τὸ τοῦ συλλογισμοῦ συμπέρασμα ἐβούλετο. μέμφεται οὖν αὐτῷ ὁ Ἀριστοτέλης ὡς μαλακῶς πρὸς τὸν συλλογισμὸν τοῦ Παρμενίδου ἀπαντήσαντι· τοῦτο δέ, συγχωρήσας τὸ ὂν ἓν σημαίνειν, οὐκέτι συγχωρεῖ τὸ ὃν πᾶν ἓν εἶναι, διὰ τὸ εἰσάγειν ἑτέραν τινὰ φύσιν, ἣν εἰ καὶ παντελῶς ἑτέραν εἶναι λέγει τοῦ ὄντος, εἶναι μέντοι καὶ ταύτην λέγει. τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ τῇ ἀντιφάσει περιπίπτειν· συγχωρήσας γὰρ τὸ ὂν ἓν εἶναι, λέγει πάλιν ὅτι πολλὰ τὰ ὄντα διὰ τὸ εἶναι καὶ τὸ μὴ ὄν, ὅπερ τοῦ ὄντος παντελῶς ἐστιν ἕτερον. τοῦτο δὲ τί διαφέρει τοῦ τὸ ὂν ἕν τε εἶναι λέγειν καὶ οὐχ ἕν; οὐδὲ γὰρ διὰ τοῦ τὸ μὲν κυρίως εἶναι λέγειν, τὸ δὲ μὴ κυρίως, ἐκφεύγει τὴν ἀντίφασιν, εἰ μὴ καὶ μᾶλλον αὐτῇ περιπίπτει· διαφορὰς γὰρ τῶν ὄντων ποιῶν πλείω φανερῶς ἀριθμὸν αὐτοῖς ἀποδίδωσι. διὰ τοῦτο οὖν μέμφεται αὐτῷ ὁ Ἀριστοτέλης καί φησιν ὅτι δυνατὸν ἦν καὶ συγχωρήσαντα μίαν εἶναι τὴν τοῦ ὄντος φύσιν δεῖξαι ὅτι οὕτως πολλὰ τὰ ὄντα, οὐ διὰ τὸ ὑπο- θέσθαι τὸ ἀπλῶς μὴ ὄν, ὅπερ καθόλου τοῦ ὄντος ἐστὶν ἕτερον τοῦτο γάρ, ὥσπερ εἶπον, οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ἀντιφάσει περιπεσεῖν), ἀλλὰ διὰ τοῦ ὑποθέσθαι τὸ τὶ μὴ ὄν, ὅπερ οὐχ ἕτερόν ἐστι τοῦ ὄντος, ἀλλ’ ἐν αὐτῷ τῷ ὄντι τὸ εἷναι ἔχει, λέγω δὴ τὸ κατὰ τὴν ἑτερόγητα μὴ ὄν, ὅπερ καὶ αὐτὸς ὁ Πλάτων φησὶν οὐ παρ’ ἔλαττον εἶναι τοῦ ὄντος. κἄν γὰρ συνάγηται ἐκ τοῦ Παρμενίδου λόγου ἓν εἶναι τὸ ὄν, οὐκ ἀνάγκη τὸ κατ’ ἀριθμὸν ἓν συνάγεσθαι. οὐδὲ γὰρ ἕπεται τοῦτο ταῖς προτάσεσι. τὸ γὰρ ἓν σημαίνειν τὸ ὂν οὐ τῷ ἀριθμῷ ἕν ἐστι σημαίνειν, οὐδὲ τοῦτο συγχωρήσομεν, ἀλλὰ τῷ γένει ἕν. ὥστε καὶ τὸ συμπέρασμα τὸ τῷ γένει ἓν συνάξει. εἰ δὲ τῷ [*](1 καὶ (ante μόνον) om. Mt ἔλεγεν ὂν εἶναι Mt 3 τὸ παρὰ] τόπον Κ 4 ἑτέρα (sic) ἐστι Κ: ἕτερα ἐστὶ M: ἕτερά ἐστι (nihil enot. ex L) t 5 αὕτη Mt 5. 1; συγκεῖσθαι–ὑπελάμβανεν ad verbum fere ex Themist. p. 123,6 7 ἔνθεν] ἐν Κ σημαίνειν] εἶναι συμβαίνειν L 8 τῷ] τὸ Κ 9 συμπέρασμα] συμπαρα- λαβεῖν corruptum ex συμπέρασμα λαβεῖν quod verum esse potest) Κ 10 σύλλο- γον Κ τοῦ] τὸν Mt ἀπαντήσαντι LK: ἀπάντη M: ἀπαντήσαντα t 1 1 ἐν (post πᾶν) om. Κ 15 τὸ (ante μὴ) om. L τοῦ ὄντως Κ 16 τοῦτο δὲ κτλ.] ex Themist. p. 123,12 12 τοῦ τὸ] τοῦτο Κ τε] τι L 17 διὰ τοῦτο τὸ μὲν K 18 εἰ καὶ μὴ Κ περιπίμπτει K διαφορὰν Themistius 19 πλείω LKM: πλείους t δίδωσι Mt 21 τὴν ὄντως φύσιν δεῖξαι ὅτι καὶ οὕτω Κ ex qno καὶ recipiendum videtur διὰ] δὲ Κ fort, οὐ διὰ τοῦ 23 ἐστιν ἡ ἀντίφασις Κ 24 αὐ το Κ 26 Πλατῶν Sopli. p. 258 A sq. 29 τούτω fort. recte corr. L cf. ad p. 84,8 2;). 30 ἀλλὰ τῶ γένει ἣν (sic) Κ 30 δὲ τῷ] δὲ τὸ Mt) γένει ἓν τὸ ὄν, οἷον εἰ τύχοι ζῷον ἢ οὐσία, ἐστὶν ἐν τούτῳ δηλονότι καὶ [*](b 8v) τὸ μὴ ὅν, οὐ τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὄν, ὅπερ καὶ τὶ ὄν ἐστιν. ὁ γὰρ ἄνθρωπος ὂν καὶ μὴ ὄν ἐστιν· οὐ γάρ ἐστιν ἵππος ἢ ὄνος. εἰ δὲ ἔστι καὶ τὸ μὴ ὄν, πολλὰ ἄρα τὸ ὄν, καὶ οὐκ ἔστι τοῦτο τῇ ἀντιφάσει περιπεσεῖν· οὐδὲ γὰρ ἓν λέγοντες εἶναι τὸ ὂν καὶ παρὰ τοῦτο ἕτερον μὴ εἶναι, τὸ μὴ ὂν εἰσάγομεν τὸ ἐκπεπτωκὸς παντελῶς τοῦ ὄντος τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ τὸ αὐτὸ ὃν καὶ μὴ ὂν λέγειν), ἀλλὰ τὸ κατὰ τὴν ἑτερότητα μὴ ὄν, ὅπερ καὶ ὄν ἐστιν. ὥστε τὸ αὐτὸ ἄλλως μὲν ὂν ἔσται, ἄλλως δὲ οὐκ ὄν, καὶ οὐ τὸ αὐτὸ κατὰ τὸ αὐτὸ ὂν καὶ μὴ ὄν· οὐ γὰρ ᾗ ἄνθρωπος οὐκ ὄν, ἀλλ’ ᾗ οὐκ ἔστιν ἵππος. τὸ μέντοι λέγειν ὅτι ἔστι τι ὃ παντελῶς ἕτερόν ἐστι τοῦ ὄντος, εἶτα τοῦτο ἐγκαταριθμεῖν τοῖς οὖσι καὶ λέγειν πολλὰ τὰ ὄντα ἄντικρυς τὸ αὐτό ἐστι κατὰ τὸ αὐτὸ ὂν καὶ μὴ ὂν ποιεῖν. ἄλλως τε αὐτόθεν ἔδει τῇ προτάσει ἐνστῆναι τῇ λεγούσῃ τὸ ὂν ἓν σημαίνειν, καὶ διελεῖ τὸ ἓν ποσαχῶς λέγεται, ὅτι ἢ ὀνόματι ἢ πράγματι· καὶ εἰ πράγματι, ἢ γένει ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ· καὶ εἰ τῷ ἀριθμῷ, ἢ ὡς συνεχὲς ἢ ὡς ἀδιαίρετον ἢ ὡς τῷ λόγῳ ταὐτόν· καὶ δεῖξαι ὅτι κατ’ οὐδεμίαν ὑπόθεσιν ἔρρωται ὁ τοῦ Παρμενίδου λόγος, ὥσπερ αὐτὸς ἐποίησε.

Πρὸς μὲν οὖν τοὺς τοῦ Παρμενίδου λόγους οὕτως, πρὸς δὲ τὸν Ζήνωνος τὸν Ξενοκράτην φασὶν ἀπαντῆσαι ὑποθέμενον μὴ ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι τὴν τῶν μεγεθῶν τομήν· καταλήγειν γὰρ εἰς ἀτόμους γραμμὰς τεμνομένην τὴν γραμμήν. ἠγνόησε δὲ καὶ οὗτος ἀντιφάσει περιπεσὼν διὰ τοῦ δοκεῖν φεύγειν τὴν ἀντίφασιν· τὸ αὐτὸ μὲν γὰρ ἓν καὶ πολλὰ εἶναι οὐκ ἀδύνατον, οὐδὲ ἀντίφασις τὸ τοιοῦτον, εἰ τὸ μὲν ᾖ δύναμει τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, ταὐτὸν δὲ ποιεῖν γραμμήν τε καὶ ἀδιαίρετον, ἄντικρυς ποιεῖν ἐστι τὴν γραμμὴν οὐ γραμμὴν καὶ τὸ μέγεθος οὐ μέγεθος, εἴ γε ἐπ’ ἄπειρον διαι- ρετόν ἐστι τὸ μέγεθος. ἔνιοι δὲ ἐνέδοσαν τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις. ἀμφοτέροις φησὶ τοῖς τε τοῦ Παρμενίδου καὶ τοῖς τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ Ζήνωνος· τοῖς μὲν τοῦ διδασκάλου ὁ διδάσκαλος Πλατῶν, τοῖς δὲ τοῦ μαθητοῦ Ζήνωνος ὁ μαθητὴς Πλάτωνος ὁ Ξενοκράτης.

[*](1 ἡ] ἡ Κ 2 ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὄν om. Κ 5 λέγονται Κ 6 εἰσάγωμεν τὸ ἐπιπεπτωκὸς L 7 τὸ κατὰ] ἢν Κ 9 καὶ μὴ] ὡς μὴ Κ ᾗ] ἡ k 10 10 οὐκ ὢν L ῇ] ἤ LK ὂτι ἔσται τι Κ κατὰ] ἤ Κ 13 αὐτὸ M 14 διελεῖν ποσαχῶς τὸ ἓν Mt 15 εἴδη Κ 19 τοῦ οm. L 19. 20 ζήνωνα L 20 ξενωκράτην φησὶν Κ φασὶν] velut Alexander ap. Simplic. p. 138, 11. Themistius p. 122,19 20. 21 τὴν τῶν μεγεθῶν γίνεσθαι Mt 21 μεγέθων Κ 21. 22 καταλήγειν˜–γραμμήν om. L 21 καταλήγειν scripsi cl. Simplic. p. 140,10: compend. καταλ/ M: καταλήσειν(si modo recte enotavi) K: καταλύσειν t 22 ἡγνώησε Κ 23 τὴν ἀντίφασι (sic) Κ εἶναι] εἰσιν Κ 24 ἡ LKM: εἴη t 25 ταὐτὸν κτλ.] ex Themist. p. 122,26 28 ἐνέδωσαν Κ τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις om. K 29 φησὶ τοὺς (sic) τε Κ τοῖς (post καὶ) om. L μαθητοῦ (ante αὐτοῦ) om. Κ 31 ὁ (ante Ξενοκράτης) om.)

p. 187a1 Τῷ μὲν ὅτι πάντα ἕν εἰ τὸ ὂν ἓν σημαίνει, ὅτι το μη ον.

Τῷ μὲν λόγῳ τοῦ Παρμενίδου, τῷ κατασκευάζοντι ὅτι πάντα ἕν ἐστιν ἐκ τοῦ λαμβάνειν πρότασιν τὴν λέγουσαν τὸ ὄν ἓν ἓν σημαίνειν, ἐνδεδώκασι, δέον εὐθὺς ἐνστῆναι τῇ προτάσει, καὶ ζητῆσαι πῶς λαμβάνουσιν ἓν σημαίνειν τὸ ὄν, καὶ διελεῖν τὸ ἓν ποσαχῶς λέγεται, καὶ δεῖξαι ὅτι κὰτ οὐδὲν τῶν σημαινομένων τοῦ ἑνὸς εὐοδεῖ αὐτοῖς ὁ λόγος, ὅπερ ἡμεῖς ἐποιήσαμεν. οἱ δὲ τούτῳ συγχωρήσαντες, τῷ συμπεράσματι ὅπερ ἀναγκαίως συνήγετο διεμάχοντο διὰ τοῦ ὑποτίθεσθαι εἶναι καὶ τὸ μὴ ὄν. εἴπομεν δὲ τὴν τοῦ Πλάτωνος ἔννοιαν, ὅτι ἐπειδὴ τὸ ὂν ὑπελάμβανεν αὐτοὺς λέγειν τὸ νοητόν, τὴν δὲ ὕλην εἶναι μὲν λέγει ὂν δὲ μὴ εἶναι, μᾶλλον δὲ καὶ τὰ αἰ- σθητὰ πάντα, διὰ τοῦτο καὶ ἓν εἶναι τὸ ὂν συνεχώρει, καὶ μὴ εἶναι I τὰ [*](c 1r) πάντα ἓν διὰ τὸ εἶναι καὶ τὸ μὴ ὂν.

p. 187a2 Τῷ δὲ τῆς διχοτομίας, ἄτομα ποιήσαντες μεγέθη. Ὅτι καὶ τῇ Ζήνωνος ἀπορίᾳ, δι’ ἧς κατεσκεύαζε καὶ ἓν εἶναι τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς τῶν μεγεθῶν, κακῶς ἐνέδοσαν ψευδῶς ὑποθέμενοι μὴ εἶναι ἐπ’ ἄπειρον τὰ μεγέθη διαιρετά. ἐνδεδώκασι γὰρ ὅτι εἰ ἐπ’ ἄπειρον τὰ μεγέθη διαιρετὰ εἴη, μήτε κίνησιν εἶναι, μήτε εἶναί τι κυρίως ἕν, καὶ διὰ τοῦτο μηδὲ πολλά, ἐπειδὴ τὸ πλῆθος ἐκ πολλῶν μονάδων. ἔνθεν ὁ Ξενοκράτης ἀνῄρει τὴν ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομήν. αὐτὸς γοῦν πολλαχῶς συγχωρήσας τούτῳ ἀληθεῖ ὄντι, ὅμως ἐπελύσατο μοναχῶς τὴν ἀπορίαν ἐν οἷς καὶ τοῦτό φησιν ὅτι τῶν μεγεθῶν ἡ τομὴ δυνάμει μέν ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον, ἐνεργείᾳ δὲ οὕ ἀδύνατον γὰρ γενέσθαι ἐνεργείᾳ τὸ ἄπειρον), ὥστε καὶ ἡ κίνησις δυνάμει μὲν δι’ ἀπείρων διελεύσεται, ἐνεργείᾳ δὲ διὰ πεπερασμένων· οὐδὲ γὰρ κατὰ σημεῖον γίνεται ἡ κίνησις, ἀλλά κατὰ μέγεθος ὡρισμένον. διχοτομίαν δὲ ἐκάλεσε τὴν [*](1 τὰ πάντα L 1. 2 σημαίνειτο (sic, om. ὅτι ἔστι τὸ μὴ ὄν) Κ 3 λόγου et πάντων Κ 4 τὴν πρότασιν τὴν Μt 5 εὐθὺς οὐστῆναι Κ 7 εὑοδεῖ (sic) K: εὐο Μ: εὐοδοῖ t αὐτοῦς (sic) Κ 8 τούτῳ t: τούτω Μ 2: τούτω (sic) K: LM 8. 9 distinctionem addidi ante τῷ, sustuli ante διεμάχοντο 8 ὅπερ] ὅπως Κ 9. U) δὲ καὶ τὴν Κ 10 ἔνοιαν (om. ὅτι) Κ 11 λέγει Μ) LKM: ἔλεγεν t τὰ LK: ἀυτά M: αὐτὰ t 12 τὸ ὃν] τὸ ἓν L 14 τῆς LKM: ἐκ τῆς t et Arist, cod. E 15 ζήνων ὡς Κ κατεσκεύαζεν (om. καὶ) Mt 19 εἶναί τι κυρίως L: εἶναι κυρίως (om. τι) Κ: εἶναι κυρίως τὶ Mt ἕν et μηδὲ (ante πολλὰ) scripsi: ὄν et μήτε libri at ef. p. 80,25 sqq. 20 ξυνοκράτης Κ 21 τομήν] τὸ μὴν hic et saepe Κ πολλαχοῦ Κ τούτῳ] οὐ τῶ L ἀληθῆ M 22 μοναχῶς] πολ- λαχῶς Κ φησιν] cf. c. 2 extr. et Γ 6 21 ἐνεργείᾳ γενέσθαι Mt 25 ἐλεύσεται Μt διὰ πεπερασμένη Κ)

Ζήνωνος ἐπιχείρησιν, καὶ δῆλον διὰ τί· διότι τῷ ἀεὶ τὸ ληφθὲν μέγεθος [*](c 1r) p. 187a3 Φανερὸν δὲ καὶ ὃτι οὐκ ἀληθές, ώς εἰ ἓν σημαίνει τὸ ὂν καὶ μὴ οἷόν τε εἶναι τὴν ἀντίφασιν ἅμα, οὐκ ἔσται οὐδὲν μὴ ὄν· οὐδὲν γὰρ κωλύει μὴ ἁπλῶς εἶναι, ἀλλὰ ὄντι εἶναι τὸ μὴ ὂν. Οὐκ ἀληθῆ, φησίν, ὑπονοεῖ ὁ Πλατῶν ὅτι τῷ συλλογισμῷ τοῦ Παρμενίδου ἕπεται τὸ ἀνῃρῆσθαι καθόλου τὸ μὴ ὂν καὶ κατὰ μηδένα τρόπον δύνασθαι εἶναι· ἕπεται μὲν γὰρ τῇ ὅλῃ τοῦ συλλογισμοῦ ἀγωγῇ τὸ ἓν εἶναι τὸ ὄν, οὐ μέντοι τὸ μηδαμῶς εἶναι τὸ μὴ ὄν. ἐπειδὴ γὰρ τὴν ὅλην ὁ Πλατῶν μὴ ὂν ἐκάλει καὶ ἐξῃρῆσθαι αὐτὴν τῆς τοῦ ὄντος φύσεως ἔλεγεν, εἵπετο δὲ τοῖς Παρμενίδου λόγοις τὸ μηδὲν εἶναι ὅπερ μὴ τῆς τοῦ ὄντος ἐστὶ φύσεως, ἔνθεν συνῆγεν, φησίν. ὁ Πλάτων ὅτι ἕπεται τῷ Παρμενιδείῳ λόγῳ τὸ μηδαμῶς εἶναι τὸ μὴ ὄν. τοῦτο δέ, φησίν, οὐκ ἔστιν ἀληθές· οὐδὲν γὰρ κωλύει καὶ τοῦ συλλογισμοῦ τούτου ἀληθοῦς ὄντος, λέγω δὴ τοὐ κατασκευάζοντος ὅτι ἕν ἐστι τὸ ὄν, εἶναι καὶ τὸ μὴ ὄν. ἀλλ’ οὐ τοῦτο λέγω τὸ μὴ ὂν τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, ὅπερ παντελῶς ἕτερόν ἐστι τοῦ ὄντος, ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὄν, ὅπερ ἐν τῷ ὄντι ἐστί, τουτέστι τὸ κατὰ τὴν ἑτερότητα μὴ ὄν. τὸ οὖν οὐκ ἀληθές, ὡς εἰ ἓν σημαίνει τὸ ὂν καὶ μὴ οἷόν τε ἅμα εἶναι τὴν ἀντίφασιν, ἀντὶ τοῦ οὐκ ἀληθὲς τὸ τῷ ὅλῳ συλλο- γισμῷ ἕπεσθαι τὸ μὴ εἶναι μηδὲν μὴ ὄν· τὰς γὰρ προτάσεις ἀντὶ τοῦ ὅλου συλλογισμοῦ ἔθηκε. τὸ δὲ ἑξῆς οὐδὲν γὰρ κωλύει εἶναι τὸ μὴ ὄν, οὐ τὸ ἁπλῶς, ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὄν.

p. 187a6 Tὸ δὲ δὴ φάναι παρ’ αὐ τὸ ὄν, ώς εἰ μή τι ἔσται ἄλλο, ἓν πάντα ἔσεσθαι, ἄτοπον.

Οτι οὐκ ἀνάγκη τῷ συλλογισμῷ τῷ Παρμενίδου ἕπεσθαι τὸ μὴ εἶναι τὸ μὴ ὄν, διὰ τούτων κατασκευάζει. τὸν οὗν δέ σύνδεσμον ἀντὶ τοῦ γάρ [*](1 ζήνων ὡς Κ τῷ] τὸ Κ ἀεὶ τὸ om. Mt λιφθὲν Κ 3 οὐκ ἀληθές om. L 4 μὴ οἴονται Κ εἶναι τὴν ἀντίφασιν ἄλλα (sic) L: εἶναι τὴν ἀντίφασιν (ἀντίφασι hic et v. 20 K) KM: ἅμα τὴν ἀντίφασιν εἶναι t. locus dubius, cf. v. 20 et Aristotelis libri 8 ἀνηρεῖσθαι Κ 8. 1) καὶ μὴ δύνασθαι κατ’ οὐδέν τρόπον εἶναι Mt 9 τῆ ὕλη Κ ἀγωγῇ τοῦ συλλογισμοῦ Mt 11 ἔλεγεν L: om. KMt: probabilius εἶπεν propter insequens εἴπετο εἴπετο M) excidisse conicias 12 μηδὲν LK: μὴ δὲ M : μηδὲ t 11) ἔνθεν φησι συνῆγεν Mt ἕπεται M παρμενιδίω (accent, eras. sup. νι; ἴω et quae sequuntur usque ad εἶναι τὸ μὴ ὄν in erasis) Κ 16. 17 ἀλλ’ οὐ τούτου λέγω τὸ μιὄν Κ 17 τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν] τὸ μὴ ὃν ἁπλῶς L παντελῶς ἐστιν ἕτερον Mt 18 ὅπερ om. L 20 ἄμα om. L ἅμα ἀληθὲς εἶναι M 21 ἕπεσθαι] οἴεσθαι L μηδὲν] τὸ μηδὲν L 22 τέθεικε Κ οὐδὲ γὰρ M 24. 24.25 μή τι–ἄτοπον om, Κ 25 ἔσεται t)

ἐπακούσωμεν· τὸ γὰρ λέγειν, φησίν, ὅτι εἰ μὴ εἴη ἕτερόν τι παρὰ τὸ ὂν [*](c 1r) ὅπερ παντελῶς ἕτερόν ἐστι τῆς τοῦ ὄντος οὐσίας, ἤδη ἀνάγκη πάντα ἓν εἷναι ὡς γὰρ τούτου ἑπομένου ἠναγκάζετο ὁ Πλάτων ὑποτίθεσθαι τὸ ἁπλῶς [*](31) μὴ ὄν, ἵν’ οὕτω πολλὰ δείξῃ τὰ ὄντα), ἄτοπόν ἐστι. τίς γὰρ μανθάνει, φησίν, αὐτὸ τὸ ὂν εἰ μὴ τὸ ὅπερ ὄν τι εἶναι; τουτέστι τίς ἀκούων παρ’ αὐτῶν τὸ ὄν, οὐ τὸ ὅπερ ὂν νομίζει αὐτοὺς λέγειν, τουτέστι τὸ κυρίως ὄν, λέγω δὴ τὴν οὐσίαν; εἰ δὲ τοῦτό ἐστι τὸ ὄν, οὐδὲν κωλύει αὐτὸ πολλὰ εἷναι, ὥσπερ εἴπομεν. τῷ γὰρ γένει ἓν εἶναι τὸ ὂν ἀκουσόμεθα καὶ οὐ τῷ ἀριθμῷ, εἰ δὲ τοῦτο, δηλονότι καὶ τὸ τὶ μὴ ὂν ἔστιν ἐν τούτῳ· ἕκαστον γὰρ τῶν ὑπὸ τὸ γένος εἰδῶν καὶ τῶν ὑπὸ τὸ εἶδος ἀτόμων οὐκ ἔστιν ὅπερ τὸ ἕτερον. οὐκ ἀληθὲς ἄρα τὸ νομίζειν ἕπεσθαι τῷ Παρμενίδου συλλογισμῷ τὸ ἀνῃρῆσθαι τὸ μὴ ὄν. δύναται δὲ καὶ ἴδιον ἐπιχείρημα εἶναι τοῦτο, ὅτι οὐδὲ ἀναγκαῖον ἦν διὰ τῆς ὑποθέσεως τοῦ μὴ ὄντος ἐλέγξαι τὸν Παρμενίδου λόγον· εἰ γὰρ δυνατὸν τὸ ἓν τῷ γένει καὶ οὐ τῷ ἀριθμῷ ἀκούειν, ὢ περιττὸν τὸ διὰ τῆς ὑποθέσεως τοῦ μὴ ὄντος δεικνύναι θέλειν πολλὰ εἶναι τὰ ὄντα, ἐξὸν αὐτόθεν δεῖξαι διὰ τῆς διαιρέσεως ὅτι πολλὰ τὰ ὄνια· τῷ γὰρ γένει τὸ ἓν καὶ οὐ τῷ ἀριθμῷ. κατὰ ταύτην δὲ τὴν ἔκδοσιν οὐ μετα- ληψόμεθα τὸν δέ εἰς τὸν γάρ· ἔστι γὰρ ἀρκτικός.

p. 187a10 Ὅτι μὲν οὖν οὓτως ἓν εἶναι τὸ ὄν ἀδύνατον, δῆλον. ώς δ’ οἱ φυσικοὶ λέγουσι, δύο τρόποι εἰσίν.

Ἐλέγξας τὴν δόξαν τὴν <τῶν> ἀμφὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον, τὴν λέγουσαν ἓν εἶναι τὸ ὄν, μέτεσιν ἐπὶ τὸν τῶν φυσικῶν ἔλεγχον καί φησιν· ὅτι μὲν ὡς ἐκεῖνοι ἓν τὸ ὂν λέγουσιν ἀδύνατον ὑποθέσθαι, δέδεικται, ὡς δὲ οἱ φυσικοὶ λέγουσιν ἓν τὸ ὄν· λέγουσι δὲ οὐ τῷ πάντα ἓν εἶναι, ἀλλὰ τῷ μίαν πάντων ἀρχὴν ὑποτίθεσθαι, μίαν δὲ ἀρχὴν ὑποτίθενται Ἡράκλειτος μὲν τὸ πῦρ, Ἀναξιμένης δὲ τὸν ἀέρα, Θαλῆς δὲ τὸ ὕδωρ, Ἀναξίμανδρος δὲ τὸ μεταξύ· τούτων δὲ διττοί εἰσιν οἱ τρόποι. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν μανώσει καὶ πυκνώσει τοῦ κατ’ αὐτοὺς στοιχείου, οὕτω γεννῶσι τὰ ἄλλα οἷον Θαλῆς τὸν ἀέρα στοιχεῖον ὑποτιθέμενος, τοῦτον μανούμενον μὲν ἔλεγε ποιεῖν τὸ πῦρ, πυκνούμενον δὲ ἠρέμα ποιεῖν τὸν ἄνεμον, ἔτι δὲ μᾶλλον πυκνούμενον ποιεῖν τὰ νέφη, ἔτι δὲ μᾶλλον τὸ ὕδωρ, καὶ ἐπὶ πλέον τὰ γήινα πάντα), οἱ μὲν οὖν οὕτως ἔλεγον ἐκ τοῦ ἑνὸς τὴν γένεσιν γίνεἐπακούσομεν [*](1 Mt 2 ἤδη] εἴδη Κ 2.3 ἕν ἐστιν Κ 3 ἀπλῶς] ἀεὶ Κ 5 φησίν om. Mt ubi novum indicatur lemma 9 ἕκαστον t: ἑκάστου LKM θέλει Κ 16 αὐτόθι L 18 εἰς τὴν L γάρ (post τὸν) in ras. Κ ἀρεκτικὸς Κ 19 lemraa om. Κ 20 δὲ οἱ L 21 τὴν τῶν scripsi: τὴν LKM: τῶν t 24 τὸ ὃν ἕν L 25 ἀλλὰ to μίαν Κ 26 τὸ ἀέρα 27 τούτων (sic) Κ 28 πυκνώσει καὶ μανώσει Μt αὐτοῦ et γενῶσι Κ 29 Θαλῆς] ὁ θαλῆς Μt θάλης K; ἀναξίμανδρος L: ἡ ἀναξιμένης superscr. M 2. correctio Ἀναξιμένης (cf. Simplic. p. 149,29 sqq.) ne recipiatur obstat geminus locus c 7 v 45; v. Zeller I 4 p. 180,6. Diels Doxograph. p. 145 30 τὸ ἄνεμον Κ 30. 31 ἔπι δὲ–νέφη servavit (cf. Simplic. l. c.) Κ: om. LMt 31 δὲ om. M)

σθαι, Ἀναξίμαν|δρος δὲ τὸ μεταξὺ πυρὸς ἤ ἀέρος καὶ ὓδατος [*](c 1v) λέγων στοιχεῖον τὰ ἄλλα ἐκ τούτου ἐκκρίνεσθαι ἔλεγεν· ἐνυπάρχειν γὰρ έν τούτῳ ἀπείρῳ ὄντι τὰς ἐναντιότητας, εἶτα ἐκκρινομένας ἐξ αὐτοῦ ποιεῖν ἁ λοιπά.· οἱ μὲν οὖν πυκνώσει καὶ μανώσει λέγοντες, ἀλλοιώσει τοῦ κὰτ αὐτοῦς στοιχείου γεννῶσι τὰ ἄλλα, ὥστε συμβαίνειν αὐτοῖς τὴν ἀλλοίωσιν λέγειν (οὓτω γοῦν καὶ λέγουσιν ὅτι τὸ γίνεσθαι τοιόνδε καθέστηκεν ἀλλοιοῦσθαι), Ἀναξίμανδρος δὲ οὐκ ἀλλοιώσει τοῦ μεταξὺ γεννᾷ τὰ ἄλλα, ἀλλ’ ἐκκρίσει ἐνυπαρχόντων ἐν αὐτῷ. εἶτα θέλων σαρέστερον δεῖξαι πῶς ἔλεγεν ἐκκρίσει γίνεσθαι ὁ Ἀναξίμανδρος ἐκ τοῦ ἑνὸς τὰ ἄλλα, μέμνηται τῶν περὶ Ἀναξαγόραν καὶ Ἐμπεδοκέα.

Ἔστι δὲ ἡ μὲν τοῦ Ἀναξαγόρου δόξα τοιαύτη. ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων ὑπετίθετο ὑλικὰς μὲν τὰς ὁμοιομερείας ταύτας δὲ ἀπείρους εἶναι τὸν ἀριθμόν) καὶ τὴν ἐναντίωσιν, πρίν τε τὸ πᾶν γενέσθαι, πάσας ἅμα μεμῖχθαι· τὸν δὲ νοῦν, ὃν καὶ ποιητικὸν αἴτιον ὑποτίθεται, ἀπό τινος χρόνου ἀρξάμενον θελῆσαι μὲν διακρῖναι ἀπ’ ἀλλήλων πάντα, μὴ μὴν δυνηθῆναι τελείαν ποιήσασθαι τὴν διάκρισιν, ἀλλὰ τὰ μὲν ἀνομοιομερῆ διέκρινε συγκείμενα καὶ αὐτὰ ἐκ τῶν ὁμοιομερῶν, τὰ μέντοι ὁμοιομερῆ εἰλικρινῶς οὐκ ἴσχυσε διακρῖναι, ἀλλ’ οὖν ἐκεῖθεν ἀρχὴν τῇ ἐκκρίσει δόντα ἐσαεὶ τοῦτο ποιεῖν. οὕτως οὖν γίνεσθαι πάντα ἐκ πάντων τῷ πάντα ἐν ἀλλήλοις ὑπάρχειν· εἶναι γὰρ ἐν τῷ ξύλῳ καὶ σάρκα καὶ ὀστοῦν καὶ χρυσὸν καὶ πάντα ἁπλῶς, καλεῖσθαι δὲ ἕκαστον ἐκ τοῦ πλεονάζοντος τοῦ ἐν αὺτῷ· ὥσπερ ἐπὶ σωροῦ πανσπερ- μίας, εἰ ἐνυπάρχει πλέον τῶν λοιπῶν σπερμάτων ὁ σῖτος, καλεῖται ὁ σωρὸς ἐκεῖνος σῖτος ἐκ τοῦ πλεονάζοντος, οὕτως ἔνθα μέν ἐστι πλείων ἡ σὰρξ τῶν ἄλλων τοῦτο τοῦτο καλεῖσθαι, ἔνθα δ’ ὀστοῦν ὁμοίως ὀστοῦν. ώσαύτως καὶ ἐπὶ ξύλου καὶ χρυσοῦ καὶ τῶν λοιπῶν. ὥσπερ οὖν εἴ τις ἀπὸ τῆς πανσπερμίας κρυπτομένας κριθὰς δι’ ὀλιγότητα ἐξαγάγῃ καὶ ποιήσει σωρείαν κριθῶν, οὐ γένεσιν κριθῶν οὗτος ἐποίησεν, ἀλλ’ ἔμκανσιν μόνον καὶ ἔκκρισιν, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων· ὅταν γὰρ ἐκ σαρκὸς ὀστοῦν γίνηται ἤ τι ἕτερον, οὐκ ἔστι τοῦτο γένεσις κυρίως, ἀλλ’ ἔκφανσις μόνον καὶ ἔκκρισις τοῦ πρὶν κρυπτομένου. πλὴν ἐπὶ μὲν τοῦ σωροῦ τῆς πανσπερμίας ἔστιν ἕν τι εἶδος εἰλικρινὲς ἐκκρῖναι, οἷον κριθάς, ἐπὶ δὲ τῶν ὁμοιομερειῶν τοῦτο ἀδύνατον· οὐκ ἐνδέχεται γὰρ οὐδέποτε σάρκα εἰλικρινῆ ἐκκριθῆναι ἢ λίθον ἢ χρυσὸν ἢ ἄλλο τι, ἀλλ’ ἀεὶ ἐν παντὶ τῷ ἐκκρινο- [*](1 ἢ ἀέρος om. Κ 2 ἐκ τοῦ ἐκρίνεσθαι Κ 15 ἐκκρινομένας (cf. Νeuhäuser, Anaximander [Bonnae 1883], p. 126 n.) L: ἐκκρινόμενα Κ: ἐκκρινόμενος Mt 4. 5 ἀλλώσει τοῦ κατ’ αὐτὸν Κ 6 γοῦν] γὰρ Κ τὸ γίνεσθαι κτλ.] cf. Aristot. p. 187a29. Zeller I 4, 875.3 8 ὲνύπάρχοντα ἐν αὐABBREV 9 ὁ ἀναξίμανδρος γίνεσθαι Mt 11 Ἀναξαγόρου] L 13 πρίν γε Κ γίνεσθαι Mt ἄμα om. Κ μεμόχθαι Κ 14 καὶ om. L: num ὡς? 14. 15 θελήσαιμεν Κ 16 ἀνομοιομέρη Κ 18 ἀλλ’ οὖν ἀλλοῦν) Κ: ἀλλήλων (sublata distinctione post διακρῖναι) L: ἄλλων δ’ Mt ἀρχὴ Κ 21.22 ἐπὶ τοῦ σωροῦ πανσπερμία L 23 πλείω L 26 ἐξαγάγει Κ ποιήσει libri: immo ποιήσῃ 27 ἔκφασιν Κ γένηται L 32 ὁμοιομερῶν Mt εἰλικρινῆ L: εἰλικρινὲς Κ: εἰλικρινὲς M: t 33 ἤ τι ἄλλο Κ)

μένω ὁπηλίκον ἄν ᾖ πάντα ἔνεστι, καλεῖται δὲ ἐκ τοῦ πλεονάζοντος. ταῦτα [*](c 1v) οὖν τὰ μικρὰ σαρκία συναγόμενα ἢ τὰ λιθάρια ποιεῖ σάρκα ἢ λίθον ἤ τι τοιοῦτον, ἡ δὲ τῶν ὁμοιομερῶν σύνθεσις ποιεῖ τὰ ἀνομοιομερῆ.

[*](26)

Οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀναξαγόρας. ὁ δὲ Ἐμεδοκλῆς τέσσαρα ὑπετίθετο· τὰ ὑλικὰ αἴτια· ταῦτα δὴ τὰ πολυθρύλητα στοιχεῖα διὸ καὶ ῥιζώματα πάντων αὐτὰ ἐκάλει, "τέσσαρα" λέγων "τῶν πάντων ῥιζώματα"), ποιητικὰ δὲ αἴτια τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν· ἀλλ’ οὐχ ἅμα, ἀλλ’ ἀνὰ μέρος. τῆς μὲν γὰρ φιλίας ἐπικρατούσης συνάγεσθαι καὶ συγκρίνεσθαι τὰ σοιχεῖα καὶ ποιεῖν τὸν νοητὸνκόσμον, ὃν σφαῖρον ἐκάλει, ὅταν δὲ πάλιν κατά τινα περίοδον ἐπικρατήσῃ τὸ νεῖκος, διακρίνεσθαι τὸν σφαῖρον ἐκεῖνον καὶ ποιεῖν τὰ τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τοῦτον τὸν κόσμον. ἐπεὶ οὖν ἑώρα τά τε ἄλλα πάντα καὶ ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων γινόμενα καὶ αὐτὰ ἐξ ἀλλήλων, τὰ μὲν σύνθετα σώματα μόνῃ τῇ συγκρίσει τῶν στοιχείων ἔλεγε γίνεσθαι ἀμετάβλητα γὰρ· ὑπετίθετο), ὅταν δὲ γίνηται ἐξ ὕδατος ἀὴρ ἢ ἐξ ἀέρος πῦρ ἢ καὶ ἔμπαλιν, οὐ μεταβάλλοντος τοῦ ὕδατος ἢ τοῦ ἀέρος γίνεσθαι τὰ λοιπά, ἀλλ’ ἐνυπάρχειν ἐν ἀλλήλοις κατ’ ἐνέργειαν τὰ στοιχεῖα. ἐπειδὰν οὗν μανωθῇ ὁ ἀήρ, τὸ ἐνυπάρχον πῦρ καὶ συνεχόμενον χώραν εὑρηκὸς ἐκκρίνεσθαι, πάλιν δὲ ὅταν πυκνωθῇ ὁ ἀήρ, τὰ ὑδάτια τὰ ἐνυπάρχοντα καὶ διεσπαρμένα ἐν αὐτῷ τῇ θλίψει τῇ ἐκ τῆς πυκνώσεως ἐξακοντίζεσθαι ἐκπυρηνιζόμενα, οἷόν τι πάσχουσι καὶ οἱ διὰ τῶν δακτύλων ἐκθλιβόμενοι πυρῆνες· ἐνυπάρχοντες γὰρ καὶ κεκρυμμένοι ὑπὸ τοὺς δακτύλους, ὅταν πυκνωθῶσιν οἱ δάκτυλοι, ὢ τῇ θλίψει ἐξακοντόζονται, οὐ γινόμενοι τότε, ἀλλ' ἐκκρινόμενοι μόνον καὶ ἐκφαινόμενοι·

Ὅν τρόπον οὖν, φησίν, οἱ περὶ Ἀναξαγόραν καὶ Ἐμπεδοκλέα ἐκρίσει τὴν γένεσιν γίνεσθαι λέγουσιν, οὕτω καὶ ὁ Ἀναξίμανδρος ἐκ τοῦ κατ’ αὐτὸν στοιχείου ὅπερ ἐστὶ τὸ μεταξὺ πυρὸς καὶ ἀέρος ἢ ἀέρος καὶ ὕδατος), ἀπείρου ὄντος καὶ πάντα ἐν ἑαυτῷ περιέχοντος, τὰ ἄλλα γίνεσθαι, μᾶλλον δὲ ἐκκρίνεσθαι· τὴν γὰρ γένεσιν οὐδὲν εἶναι ἄλλο ἢ ἔκκρισιν καὶ ἔκφανσιν. καὶ δῆλον ὅτι ταῦτα λέγων ὁ Ἀναξίμανδρος αὐτὸς τὰς ἑαυτοῦ θέσεις ἀνῄρει· οὐ γὰρ ἂν ἔτι εἴη μία ἡ κοινὴ τῶν πάντων ἀρχὴ τὸ μεταξύ, εἴ γε μὴ αὐτὸ ἐκεῖνο ὑπόκειται τοῖς γινομένοις, εἰ μή τις καὶ τοὺς ἐντὸς τοῦ οἴκου πάντας ἐξ ἑνὸς στοιχείου εἶναι λέγοι [*](1 ἔνεστι t: ἓν ἐστι LKM 2 συνερχόμενα Κ ἢ (ante λίθον) om. Κ 3 ὁμοιο- μερειῶν L 4 ὁ (post οὖν) om. L ἐμπεδοκλῆς M 5 δὴ] malim δὲ πολυθρύλλητα libri 6 τέσσαρα scripsi: δ Κ: ä L: πρῶτα Mt at cf. Emped. v. 55 Karst. 33 St. 7 ἀλλ’ oúκάμα K γὰρ om. L 11 καὶ (ante ἐκ) videtur recte omittere Κ 12 γινόμενα Mt: γενόμενα L: om. Κ 13 γὰρ ταῦθ’ L 14 ἡ καὶ LK: καὶ Μt 15 μεταβάλλοντος (sic) Κ 17 εὑρηκὼς Κ 18 διεσπαρμένα LK: διεσπασμένα Mt 19 ἐκπυρηνιζόμενα (cf. q2v3. 3r29 sqq.) ἐκπυριγιζόμενα Κ: ἐκπυρρηνιζόμενα M : ἐκπυῤ΄ρηνιζόμενα t 20 πυρῆνες L: πυρῆνες Κ: πυρρῆωες M: πυῤῥῆνες t ἐνυπάρχοντε Κ 25 λέγουσι γίνεσθαι Κ 26 κατ’ αὐτὸν] κατὸν (sic) Κ 27 ὄντος ἐν αὐτῶ τε πάνταπεριέχοντος L 28 γὰρ om. K 28. 211 ἢ ἔκκρισου (sic) καὶ ἔκφασιν Κ 30 τὰ ἑαυτοῦ θέσει Κ ἂν om. Mt εἴη ἔτι εἴη Κ τῶν om. L ἁπάντων et in proximis εἰ γὰρ μὴ Κ 32 τοῦ om. Κ λέγοι L: λέγει KMt)

τοῦ περιέχοντος οἴκου. μᾶλλον οὖν εἰς τὴν Ἀναξαγόρου δόξαν ἐκπίπτει [*](c 1v) ταυτα λεγων.

Ταῦτα δὲ εἰπὼν Ἀριστοτέλης, τρέπεται ἐπὶ τὸν ἔλεγχον τῆς Ἀναξαγόρου δόξης, ἀλλὰ πρὶν εἰς τοὺς ἐλέγχους εἰσβαλεῖν, λέγει πόθεν καὶ ἐκ ποίας ἐννοίας κινηθεὶς ὁ Ἀναξαγόρας, οὕτως ἐδόξασε πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι καὶ μηδὲν εἶναι εἰλικρινὲς ὅπερ ἐστί. φησὶ·ν οὖν ὅτι διὰ δύο αἰτίας· μίαν μὲν τὸ νομίζειν τὴν κοινὴν πάντων τῶν φυσικῶν δόξαν ἀληθῆ εἶναι, ὅτι οὐδὲν ἐκ τοῦ μη- δαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεται, ἀλλὰ πάντα τὰ γινόμενα ἔκ τινος ὄντος γίνεται. ἐχρήσατο οὗν τοιούτῳ συλλογισμῷ· πάντα τὰ γινόμενα ἢ ἐξ ὄντων ἢ ἐξ οὐκ ὄντων γίνεται (καὶ δῆ|λον ὅτι περὶ τὴν διαίρεσιν αὐτῷ γέγονεν ἡ [*](c 2r) αἰτία τῆς πλάνης, τῷ παραλιπεῖν τι μόριον τῆς διαιρέσεως· τὸ γὰρ γινομενον πᾶν ἢ ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος γενήσεται, ἢ ἐκ τοῦ ἁπλῶς ὄντος, ἢ ἐκ τοῦ πῇ μὲν ὄντος πῇ δὲ μὴ ὄντος. τὸ τρίτον οὖν τμῆμα παραλιμ- πάνων, ὅπερ καί ἐστιν ἀληθές, εἰς τὴν πλάνην ταύτην ἐξέπεσεν), εἰ οὖν ἢ ἐξ ὄντων μόνων ἢ ἐξ οὐκ ὄντων γίνεται τὰ γινόμενα. ἐκ μὴ ὄντων δὲ ἀδύ- νατον διὰ τὸ κοινὸν ἀξίωμα, ἐξ ὄντων ἄρα. ἀλλ’ εἰ ἐξ ὄντων, ἢ ἐξ όμοειδῶν δῶν ἢ ἐξ ἑτεροειδῶν· ἐξ ἑτεροειδῶν μὲν ἀδύνατον ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἵππος ἵππον, ἄνθρωπος δὲ ἵππον οὐκέτι), εἰ δὲ ἐξ ὁμοειδῶν, ἀνάγκη πᾶσα, ὅταν ἴδωμεν ὀστοῦν ἐκ σαρκὸς γινόμενον, ἐπεὶ μὴ δυνατὸν τὰ ἑτεροειδῆ γεννᾶν ἄλληλα, ἐνυπάρχειν ἐν τῇ σαρκὶ τὸ ὀστοῦν ὅπερ ἐξ αὐτῆς γεγενῆσθαι. οὕτω καὶ ἐπὶ πάντων. ἐ·πεὶ οὖν πάν ἐκ παντὸς γίνεται ἤτοι κατὰ πρώτην γένεσιν, ἤτοι διὰ πλειόνων ἐκ τοῦ ἄρτου γὰρ αἷμα καὶ ἐξ ἐκείνου σάρξ, εἶτα πολλάκις ἐκ σαρκὸς ὀστοῦν ἢ ἕτερόν τι· σηπομένης γὰρ γένοιτο ἄν ἐξ αὐτῆς ὕδωρ ἢ πῦρ ἢ 77) ἢ σκώληξ ἢ ἄλλο ὁτιοῦν), ἀνάγκ·η πᾶσα πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι νομίζειν· οὐδὲ γὰρ ἐπέστησε τῷ κοινῷ ὑποκειμένῳ, διόπερ συμβαίνει πᾶν ἐκ παντὸς γίνεσθαι. πρῶτον μὲν οὗν τοῦτο ἔπεισε τὸν Ἀναξαγόραν ταύτῃ τῇ δόξῃ συνθέσθαι, δεύτερον δὲ τὸ ὁρᾶν ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία γινόμενα· θερμὸν γὰρ ἐκ ψυχροῦ γίνεται καὶ ξηρὸν ἐξ ὑγροῦ, λευκὸν ἐκ μέλανος καὶ τὰ λοιπά. ἐπεὶ οὖν τὰ ἐναντία οὐδέποτε γεννητικὰ τῶν ἐναντίων γένοιντο φθαρτικὸν γὰρ μᾶλλον τὸ ἐναντίον τοῦ ἐναντίου, μή τοί γε γεννητικόν), ἀνάγκη πᾶσα ἐν τῷ ψυχρῷ σώματι ἐνυπάρχειν θερμὰ σωμάτια, ὧν ἐκκρινομένων τὴν γένεσιν τοὺ θερμοῦ γίεἰσβαλεῖν [*](4 (cf. p. 20,21. 90,4. 1 2 r 37) L: εἰσκαλεῖν K: ἐμβαλεῖν (cf. p. 33,2. n 1 r 46 p 7 r 3) Mt ἐννοίας K: αἰτίας LMt at cf. p. 94,18. 96,4 7. 8 οὐδὲν ἐκ τοῦ μὴ, μηδαμῶς ὄντως ὄντως eliam L) Κ 8 9 ἔκ τινος–γινόμενα om. K ἐχρήσατο κτλ.] cf. Themist. p. 125,17 (Simplic. p. 162,27) 10 γίνεσθαι Κ αὐABBREV Κ 11 τῷ Mt: τὸ LK 12 γεννήσεται Κ 13. 14 παραλίμπάνον L 14 καί καί Κ ἡ om. Κ 1.5 μόνον Κ γίνεσθαι τἄ γ·ινόμενα κατ’ αὐτόν Κ 17 ἐξ ἑτεροειδῶν altero loco om. LK 17. 18 ἄνθρωπος γὰρ–γεννᾷ] cf. ex. gr. Arist. Phys. B 7 p. 198a26 20 ἄλληλαμἔνὑπάρχειν Κ 21 γεγενῆσθαι LM : γεγεννῆσθαι Κ : γεγένηται correxit t 22 κατὰ τὴν πρώτην Κ: nuin κατὰ μίαν? 27 οὖν om. LK 28 τὸ] τῶ Κ γίνεται] γίνεσθαι K 30 γενητικὰ Κ γένοιντο LK: γένοιτο Mt: deest ἄν 31 μή τοι γε L: ει μή τι KMt 32 ἐνυπάρχειν et in proximis ἐκρινομένων Κ)

νεσθαι. ἀνήγκη οὖν τὰς ἐναντότητας ἅμα εἶναι ἐν αὐτοῖς, λέγεσθαι [*](r 2r) δὲ ἕκαστον ἐκ τῆς ἐπικρατούσης· θερμὸν γὰρ λέγεται, ὲν ᾠ πλείονα τὰ θερμὰ σώματα. ὁμοίως ψυχρὸν λευκὸν καὶ τὰ λοιπά. ταῦτα εἰπών, τὓτω λοιπὸν εἰς τοὺς ἐλέγχους εἰσβάλλει.

Ὡς δὲ οἱ φυσικοὶ λέγουσι, δύο τρόποι εἱσί. δεῖ προσυπακοῦσαι ώς οἱ φυσικοὶ λέγουσιν ἕν εἶναι τὸ ὄν· κατὰ κοινου γαρ τὸ ἔν εἰναι τὸ ὄν. ἐπισημειωτέον ὅτι ἀντιδιαστέλλει τοὺς περὶ Μέλισσον καὶ Παρμενίδην τοῖς φυσικοῖς, δηλονότι μὴ περὶ φυσικῶν πραγμάτων οἰόμενος ἐκείνοις διαλέγεσθαι, ἀλλ' θεολογεῖν ἤ περὶ ἑτέρων τινῶν διαλέγεσθαι. ἤλεγξε δὲ αὐτὸς τοὺς λόγους διὰ τὸ μή τινας ὑπολαβεῖν περὶ τῶν φυσικῶν ὑπονοίας εἶναι τῶν πραγμάτων τῇ ἀξιοπιστίᾳ τῶν προσώπων εἰς ψευδεῖς ὑπονοίας περῖ τῶν πραγμάτων παρασυρηναι.

p. 187a 12Οἱ μὲν γὰρ ἕν ποιήσαντες τὸ ὄν σῶμα τὸ ὐποκείμενον, ἤ τῶν τριῶν τι ἤ ἄλλο.

Οἱ μὲν τῶν φυσικῶν, φησίν, ἓν ποιήσαντες τὸ ὂν, τουτέστι μιαν τὴν ἀρχὴν πάντων καὶ τὸ ὑποκείμενον ποιήσαντες, καὶ τοῦτο ούκ άσώματόν τόν τι, ἀλλὰ σῶμα κατ’ ἐνέργειαν, καὶ σῶμα ἢ ἕν τι τῶν τριῶν στοιχείων πυρὸς ἀέρος ὔδατος, ἤ ἄλλο τι παρὰ ταῦτα μεταξὺ τούτων, οἶον ύπετίθετο τὸ Ἀναξίμανδρος, τὰ ἄλλα σώματα γεννῶσιν ἐκ τοῦ κατ' αὐτοὺς στοιχείου πυκνουμένου ἢ μανουμένου. εἰπὼν δὲ ἰοὶ μὲν τῶν φυσικῶν ἓν ποιήσαντες τὸ ὄν πυκνότητι καὶ μανότητι τὰ ἄλλα γεννῶσι', τὴν ἀνταπόδοσιν οὐκ εὐθὺς ἐπήγαγεν, ὰλλὰ μετ' ὀλίγον ἔνθα φησίν· "οἱ δὲ ὲκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνουσιν". οἱ μὲν γὰρ ἓν ποιήσαντες τὸ ὄν οὐ δοκεῖ οἰκείως τῇ ὰνταποδίσει κεχρῆσθαι· εἰπὼν γὰρ οἰ μὲν γὰρ ἔν ποιησαντες τὸ ὄν, ἀνταποδιδοὺς πρὸς τοῦτό φησιν οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἐνὸς ἐνούσας" καὶ τὰ ἑξῆς. ἀκόλουθον δὲ ἦν τῷ τἰπόντι οι μεν γαρ εν ποιησαντες τὸ ὄν, ἀνταποδιδόντι εἰπεῖν ‘οἱ δὲ πολλὰ ποιήσαντες᾿. δεῖ οὗν μικρὸν. μεταρρυθμίσαι τὴν λέξιν, ἳνα τὴν ἀκόλουθον ἀνταπόδοσιν ἴδωμεν. ουτως οὖν ὑπερβιβαστέον τὴν λέξιν· 'ώς δὲ οἱ φυσικοὶ λέγουσι, δύο εἰσίν. ἓν γὰρ ποιήσαντες τὸ ὂν σῶμα τὸ θποκειμενον καὶ τα ἕξης, [*](1 αὐτοῖς] ἀνݲοݲις (h. e. ἀνθρώποις) Κ 5 Ὡς δὲ—εἰσί om. Κ 6 οἱ σοφιστικοὶ 6. 7 κατὰ–ὄν om. L 6 κατὰ κοινοῦ corr. κατοινοῦ Κ γὰρ τὸ Κ: γὰρ Μt 7 τὸ ὄν om. Κ ἐπεὶ σημειωτέον Κ δὲ ὅτι fort, recto Mt L: ἀντίδιαστέλλει K: ἄντιδιαστέλλει M: διαστέλλει t 9 τινῶν om. Κ 10 τό om. Mt ὑπολαμβάνειν Κ ψεῦδος L 12 ὑποσυρῆναι L 13. 14 ματὸ ὑποκείμενον–ἄλλο om. Κ 15 ποιήσαντές φησιν ἔν Mt ὄν LK: πᾶν Mt 16 τὴν om. Mt 18 παρὰ] περὶ L 21 πυκνότητα et in proximis ante corr. μανότητα L οὐκ ponit post εὐθὺς L 23 ἐκκρίνουσιν hic et infra p. 93,13. 17 ἐκκρίνεσθαι (cf. p. 91,2) Aristotelos 24 ἀνταποδώσει Κ 25 ἀνταποδιδοὺς] ἀνταποδίδωσι L φησι ante πρὸς τοῦτο colloc. Mt καὶ φησιν L 2 27 τὸ ἕν om. Mt ἀνταπόδοσιν εἰπεῖν L 28 μεταρυθμίσαι M: μερυθμῖσαι Κ ἀνταπόδωσιν Κ 29 ὑπερβιβαστέον τῆ λέξει Κ)

τὰ ἄλλα γεννῶσιν, οἱ μὲν πυκνότητι καὶ μανότητι, οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἑνὸς [*](c 2r) ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνεσθαι λέγουσι᾿. τὸ δὲ “ὡς οἱ φυσικοὶ λέγουσιν” οὐκ ἔστι καθόλου κατὰ πάντων τῶν φυσικῶν· δῆλον γὰρ ὅτι ὡς οἱ φυσικοὶ οἱ ἓν εἶναι τὴν ὑποκειμένην ὕλην ὑποτιθέμενοι. καὶ πρὸς τοῦτο δὲ τὴν ἀνταπόδοσιν ἐπάγει λέγων “ὅσοι δὲ ἓν καὶ πολλά” Γαῦτα δέ ἐστιν ἐναντία. εἰπὼν ὅτι μίαν μὲν ὑποτίθενται τὴν ὕλην καὶ τὸ ὑποκείμενον, πυκνότητι δὲ καὶ μανότητι λεννῶσι τὰ ἄλλα, ἐπίτηδες ἐπισημειοῦται ὅτι ταῦτα δέ, ἡ πυκνότης καὶ ἡ μανότης, ἐναντία ἐστίν, ἐπειδὴ χρησιμεύει αὐτῷ τοῦτο εἰς τὴν αὑτοῦ δόξαν· μέλλει γὰρ καὶ αὐτὸς ἐφεξῆς τὰ ἐναντία μετὰ τῆς ὕλης ἀρχὰς ὑποτίθεσθαι. διὰ τοῦτο οὖν έπισημειοῦται ὅτι καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ φυσικοί, εἰ καὶ μὴ ἀκριβῶς, ὅμως περιε- φαντάζοντο τὰς τῷ ὄντι ἀρχὰς τῶν ὄντων τὰ ἐναντία· εἰ γὰρ λέγουσι πυκνότητι καὶ μανότητι ·γεννᾶσθαι ἐκ τοῦ κατ’ αὐτοὺς ὑποκειμένου τὰ ἄλλα, πυκνότης δὲ καὶ μανότης ἐναντία ἐστίν, ἐκ τῶν ἐναντίων ἄρα τὴν γένεσιν εἶναι ὑπετίθεντο.

p. 187a16 Καθόλου δὲ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις, ὥσπερ, τὸ μέγα φησὶ Πλάτων καὶ τὸ μικρόν.

Ἐπειδὴ εἷπεν ὅτι οἱ φυσικοὶ ὡς ἀρχὰς εἰδοποιοὺς τῆς λαμβάνουσι τὰ ἐναντία, οἷον ἐπὶ μίαν ἐναντίωσιν καθολικωτέραν ἀνάγει πάντα τὰ ἐναντία περιέχουσαν ἐν ἑαυτῇ πάσας τὰς ἐναντιώσεις, τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν. καὶ ἔστιν ὅλος ὁ λόγος τοιοῦτος· οἱ ἓν ποιοῦντες τὸ ὑποκείμενον σῶμα πυκνότητι καὶ μανότητι ἐξ αὐτοῦ τὰ ἄλλα γεννῶσι, ταῦτα δὲ ἐναντία εἰσίν. ὥστε ἐναντίας ὑποτίθενται τὰς εἰδοποιοὺς τῶν ὄντων ἀρχὰς οἱ̣ φυσικοί. καὶ ἵνα κοινῶς περιλάβωμεν κατὰ ποίαν ἐναντίωσιν πάν|τες τὴν γένεσιν τῶν ὄντων ἐκ τῆς κατ’ αὐτοὺς ὕλης ἔλεγον γίνεσθαι, [*](c 2ν) φαμὲν ταύτην εἶναι τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν· κοινοτέρα γὰρ αὕτη τῶν ἐναντίων ἡ ἀντίθεσις καὶ ἐν ἑαυτῇ τὰς ἄλλας περιέχουσα. τοιαύται γοῦν εἰσι καὶ αἱ Πλάτωνος ἀρχαὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὧν τὸ μέν ἐστιν ὑπεροχὴ τὸ μέγα, τὸ δὲ ἔλλειψις τὸ μικρόν, εἰ καὶ διαφόρως ὑπετίθεντο τὸ ἓν καὶ τὰ ἐναντία ὅ τε Πλάτων καὶ οἱ ἄλλοι, ὡς ἐφεξῆς ἐρεῖ. ύπεροχὴν δὲ καὶ ἔλλειψίν φησι τὰ ἐναντία ἢ κατὰ τὸ κρεῖττον καὶ χεῖρον τῶν ἐναντίων ἐρεῖ γὰρ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ὅτι τὸ μὲν χεῖρον τῶν ἐναντίων στερήσει ἀναλογεῖ, τὸ δὲ κρεῖττον εἴδει· καὶ ἐνταῦθα οὗν τὸ μὲν χεῖρον, οἷον [*](4 τιθέμενοι Κ 5 ἐπάγοι Κ ὅσοι uno duclu M: ὅτι ὄτι (quod et Brandisio fraudi fuit Scholl. p. 334b47) t 7 πυκνότητα et μανότητα ante corr. L 8 ταῦτα δὴ ἡ L 9 αὐτῷ] αὐτὸ Κ αὐτοῦ libri 10 ἐφεξῆς] cf. Α7 p. 191a12 sqq. γενᾶσθαι 15 ὑπετίθετο Κ 16 δ’ ὑπεροχὴ t 16. 17 ἔλλειψις–μικρόν om. Κ 17 φησὶ γ’ ὁ πλατῶν t 21 ὁ λόγος ὅλος L 23 ὄντων] λόγων ante corr. L 24 παραλάβωμεν Κ 25 γέννεσιν (sic) K 26 ταύτην τὴν ὑπεροχὴν εἶναι Μt 27 τοιαῦτα 28 γοῦν LK: οὑν Mt ;)2 ἐν τοῖς ἑξῆς] cf. ad f 4r29 ἐν om. Κ 32. 33 στερήση et in proximis εἴδη Κ 33 τὸ μὲν χεῖρον οἷον LK: οἷον τὸ χεῖρον M: τὸ χεῖρον οἰον t)

τὸ μέλαν, ἔλλειψις ἂν εἴη , τὸ δὲ κρεῖττον, οἷον τὸ λευκόν, ὑπεροχή), ἤ [*](c 2v) οὗν οὕτως, ἢ ἵνα τῶν ἰσορρόπων ἐναντίων τὸ μὲν ἐν μείζονι ὄγκῳ ὑποκείμενον ὑπεροχὴν εἴποιμεν, τὸ δὲ ἐν ἐλάττονι ἔλλειψιν. οἷον ἐὰν λάβωμενἀέρα καὶ γῆν τοσοῦτον κινούμενον τὸν ἀέρα ἐπὶ τὸ ἄνω ὅσον τὴν γῆν ἐπὶ τὸ κάτω, καὶ συντόμως εἰπεῖν ἵνα λάβωμεν ἰσοταχῶς τὰς ἐναντίας κινούμενα κινήσεις, ὁ μὲν ἀὴρ ἐν μείζονι ὢν ὑποκειμένῳ ὑπεροχὴ ἄν εἴη κατὰ τὸν ὄγκον, ἡ δὲ γῆ ἐν ἐλάττονι οὖσα ὄγκῳ ἔλλειψις· διότι καὶ τὸ βαρὺ σῶμα μεταβάλλον εἰς τὸ κοῦφον μανούμενον ὄγκον πάντως μείζονα λαμβάνει, τὸ δὲ κοῦφον μεταβάλλον εἰς τὸ βαρὺ ἣττονα. ἐὰν οὖν ἰσόρροπα ὧσι κατὰ τὰς οἰκείας ῥοπάς, ἐξ ἀνάγκης τὸ κοῦφον μείζονα σχήσει ὄγκον. τὸ αὑτὸ δὲ εἴποι ἄν τις καὶ ἐπὶ λευκοῦ καὶ μέλανος καὶ τῶν λοιπῶν ἐναντίων· τὸ γὰρ ἐκ μέλανος λευκὸν γινόμενον ἴσως μὲν καὶ μανότερον γενήσεται κατὰ τὸ ὑποκείμενον, πλὴν ἐπεὶ τὸ λευκὸν διακριτικὸν τὸ δὲ μέλαν συγκιτικόν, εἴη ἂν τὸ μὲν λευκὸν ὑπεροχή, ὡς αἴτιον ταύτης, τὸ δὲ μέλαν ἔλλειψις, ὡς συγκριτικόν. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως. ἴσως δὲ οὐδὲ δεῖ ἐπὶ πάντων ἀπλῶς τῶν ἐναντίων τὸν λόγον ἐκλαβεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ τούτων ἅπερ ἐστὶν αἴτια γενέσεως καὶ φθορᾶς.

p. 187a18 Πλὴν ό μὲν ταῦτα ποιεῖ ὓλην τὸ δὲ ἓν τὸ εἶδος, οἱ δὲ τὸ μὲν ἒν τὸ ὑποκείμενον ὕλην, τὰ δὲ ἐνατία διαφοράς.

Ὁμοίως μὲν ὅ τε Πλάτων καὶ ὅσοι ἓν μὲν ὑπέθεντο τὸ στοιχεῖον, πυκνώσει δὲ καὶ μανώσει τά ἄλλα ἐξ αὐτοῦ ποιοῦσι, τρεῖς ἀρχὰς τίθενται τά τε ἐναντία καὶ τὸ ἕν ὥσπερ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἐφεξῆς τίθεται), ἐναντίως μέντοι τοῖς ἄλλοις ὁ Πλάτων περὶ τοὺς τρόπους τῶν ἀρχῶν τούτων ἠνέχθη. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι τὴν μὲν ὕλην καὶ τὸ ὑποκείμενον τὸ ἓν λέγουσι, τὰ δὲ ἐναντία εἰδοποιοὸς διαφορὰς τοὐ ὑποκειμένου (κρατούμενον γὰρ τὸ ὑποκείμενον ποιὲ μὲν τῇ πυκνώσει ποιὲ δὲ τῇ μανώσει, οὕτω γεννᾶν τὰ σώματα), Πλάτων δὲ ἔμπαλιν τὰ μὲν ἐναντία, λέγω δὲ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὕλην ποιεῖ, τὸ δὲ ἓν τὸ εἶδος τὸ τῇ ὕλῃ ἐπιγινόμενον καὶ ποιοῦν τὰ σώματα. ἴσμεν δὲ ὅτι Πυθαγόρειος ὁ Πλάτων, συμβολικῶς δὲ πάντα οἱ Πυθαγόρειοι ἔλεγον, ἐπεὶ κἀκεῖνοι τὴν ἀόριστον δυάδα τὴν ὕλην καλοῦσιν. ἐπειδὴ γὰρ ὁριστικὸν μὲν καὶ ἑνοποιοῦν τὸ εἶδος, ἀόριστος δὲ ἡ ὕλη καὶ [*](3 ὑπεροχῆς Κ 3.4 λάβωμεν ἄκρα καὶ γῆν Κ 5 ἰσοταχῶς K 10 11 είζονα σχήσει — τις in ras. K 11 ἄν τις εἴποι εἴπῃ 1) Mt 12 γενόμενον et μανώτερον L 14 εἴη om. K 1(5 οὐδὲ δεῖ Κ: οὐδὲ Mt et, si silentio fides, L ante ἐκλαβεῖν inserit δεῖ t ἐκβαλεῖν K 17 γενέσεως αἴτια Κ 18 πλὴν LM: πλὴν ὅτι ex Aristotele t ct, si silentio fides, Κ at cf. Simplic. p. 150,7 τὸ δὲ] οἱ δὲ M 18. 19 τὸ εἶδος–διαφοράς om. Κ 19 δ' ἐναντία Μt διαφοράς καὶ εἴδη t γ 20 ὑπέθετο Κ 21 ἐξ αὐτοῦ ποιοῦσι LK: γεννῶσιν ἐξ αὐτοῦ Mt 22 ἐφεξῆς c 6 τίθεται LK: τίθησιν Mt 27 λέγω δὲ τὸ] λέγει· τὸ δὲ L 28. 29 ποιοῦντα σώματα Κ 21) πυθαγόριος et in πυθαγόροι (sic) Κ 30 τὴν ἀχώριστον (lacuna) άδα τὴν ὔλην K 31 μὲν om. Mt)

σκῖασμοῦ τοῖς εἶδεσιν αἰτία (ἀδιάστατα γὰρ ὄντα φόσει δεξαμένη διίστησι· [*](r 2r) τὸν γὰρ τοῦ ἀνθρώπου λόγον ἀμερῆ καὶ ἀδιάστατον ὄντα καθ’ αὑτὸν διίστησιν εἰς διάφορα κατατέμνουσα μόρια· τὸ τυχὸν γοῦν τοῦ σπέρματος μεῖναν τὸν ὅλον ἄνθρωπον γεννᾷ, ὡς ἅτε δὴ ἀμερίστως ἐν παντὶ τῷ σπέρματι καὶ τῷ τυχόντι αὐτοῦ μορίῳ τῶν λόγων τοῦ ζῴου ἐνόντων), διὰ τοῦτο διὰ τῆς δυάδος τὴν ὕλην ᾐ νίττοντο, εἶτα ἐπειδὴ τῶν ἄλλων ποιοτήτων πρῶτον ἡ ὕλη δέχεται τὸ ποσόν (πρῶτον γὰρ ποσοῦται καὶ γίνεται τριχῇ διαστάτη), διὰ τοῦτο τὴν δυάδα μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλεσεν ὁ Πλατῶν. ὥστε διὰ μὲν τὸ ἀόριστον τῆς ὕλης καὶ μηδένα οἰκεῖον ὅρον ἔχειν, δυάδα αὐτὴν ἐκάλεσε (πρώτη γὰρ ἀπὸ τῆς μονάδος ἡ δυὰς τὴν διαίρεσιν ἐδέξατο), διὰ δὲ τὸ πρώτως δέχεσθαι τὸ ποσὸν καὶ προσεχέστατον εἶναι τοῦτο τῆς ὕλης εἶδος, μέγα καὶ μικρόν· ταῦτα γὰρ τοῦ ποσοῦ.

p. 187 α20 Οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνουσιν, ὣσπε Ἀναξίμανδρός φησι.

Τοῦτο συνεχὲς πρὸς τὸ ἄνω· ῾ ἓν ῾ἓν γὰρ ποιήσαντες τὸ ὂν σῶμα τὸ ὑποκείμενον οἱ μὲν τὰ ἄλλα γεννῶσι πυκνότητι καὶ μανότητ᾿, εἶτα ἡ ἐνταῦθα· οἱ δὲ ἐκτοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνουσιν, οἷος ἦν ὁ Ἀναξίμανδρος· ἐνυπάρχειν γὰρ ἔλεγεν ἐν τῷ μεταξύ, ὅπερ ἦν κατ’ αὐτὸν στοιχεῖον, τὰ ἐναντία ἐνεργείᾳ.

p. 187a21 Καὶ ὃσοι δὲ ἓν καὶ πολλά φασιν εἶναι, Ἐμπεδοκλῆς καὶ Ἀναξαγόρας· ἐκ τοῦ μίγματος γὰρ ἐκκρίνουσι τὰ ἄλλα.

Eἰπὼν ὅτι ὁ Ἀναξίμανδρος ·ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐκκρίνει τὰς ἐναντιότητας, ἵνα σαφέστερον παραστήσῃ ἡμῖν πῶς ἔλεγεν ἐκκρίνεσθαι ἐκ τοῦ ἑνὸς τὰ ἐναντία, διὰ τοῦτο ὡς ἐν παραδείγματι μέμνηται τῆς Ἐμπεδοκλέους καὶ Ἀναξαγόρου δόξης, καὶ ὅπως οὗτοι ἐξ ἀλλήλων ἐκκρίνεσθαι ἔλεγον τὰ κατ’ αὐτοὺς στοιχεῖα. ἐκ τοῦ μίγματος γὰρ ἐκκρίνουσι ἄλλα· ὁ μὲν Ἀναξαγόρας τὸ πρὶν ἐμμιχθείσας πάσας ἅμα τὰς ὁμοιομερείας ἐκ τοῦ μίγματος ἐκείνου ἐκκρῖναι αὐτὰς τὸν νοῦν, καὶ νὺν δὲ ἀεὶ ἐκκρίνεσθαι ἐξ [*](1 φύσει om. L 1. 3 διίστησι–δεξαμένη om. Κ 4 τὸν ὅλον τὸν Κ γεννᾶν Κ ἄτε] *Τ charta perforata M: om. t 5 ἐνόντων Kt: ἓν ὄντων 6 ἠνίττοντο (sc. Pythagorei) LK: ἠνίξατο Mt 7 πρῶτον μὲν γὰρ L ποσοῦτε Κ 9. 10 δυάδα δὲ αὐτὴν Κ 11 τὸν ποσὸν Κ προσεχέστατον scripsi: προσέσχατον Κ: πρὸς ἔσχατον LMt 13 Οἱ] εἰ corr. L: *ι (ο rubr. addend.) Κ 13 14 — φησι Κ ἐκκρίνουσιν] cf. ad p. 90,23 16. 17 πυκνώτητι et ἐναντιώτητας κατ᾿ αὐτὸ K 20. 22 εἶναι—τὰ ἄλλα 0111. Κ 20 εἶναι τὰ et Αristotelis cod. E 21 γὰρ καὶ οὗτοι Aristotelis libri (praeter F) 23 ἀναξύμανδρος Κ 24 ὑμῖν L 25 τῆς om. L ἐμπεδοκλέου Κ 28 ἐμιχθείσας Κ πάσας om. Mt 29 post ἐκείνου excidisse videtur φησὶν)

ἀλλήλων ἕκαστον γὰρ μῖγμά τι εἶναί φησι πολλῶν ὁμοιομερειῶν), ὁ δὲ [*](c 2v) Ἐμπεδοκλῆς καὶ αὐτὸς μὲν τὴν ἀρχὴν ἐκ τοῦ σφαίρου ἐκκρίνει τὰ στοιχεῖα, καὶ νῦν δὲ ἐμμεμῖχθαί φησιν ἐν ἀλλήλοις τὰ στοιχεῖα τὰ τέσσαρα οὐ μέντοι πάντα ὡς Ἀναξαγόρας ἔλεγεν, εἶτα κατ’ ἔκκρισιν γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων ὅνπερ εἴπομεν τρόπον. διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων | ὅ τε Ἀναξαγόρας [*](c 3r) καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὅτι ὁ μὲν Ἀναξαγόρας ἅπαξ τὸν νοῦν φησιν ἐκ τοῦ μίγματος τοῦ πρώτου ἀρξάμενον διακρίνειν εἰσαεὶ τοῦτο ποιεῖν, καὶ μηκέτι ἐνδέχεσθαι πάλιν ἓν μῖγμα πάντα γενέσθαι, ὁ μέντοι Ἐμπεδοκλῆς πολλάκις τοῦτο ποτὲ ποτὲ μὲν γὰρ ἐκ τοῦ σφαίρου ἐκκρίνεσθαι τὰ στοιχεῖ, ποτὲ δὲ πάλιν τὰ στοιχεῖα συγκρίνεσθαι εἰς τὸν σφαῖρον, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον ἀνακάμπτειν κατά τινα περίοδον. πρώτη μὲν οὗν διαφορὰ Ἐμπεδοκλέους καὶ Ἀναξαγόρου αὕτη, ἑτέρα δὲ ὅτι ὁ μὲν Ἀναξαγόρας τὰ κατ’ αὐτὸν στοιχεῖα, λέγω δὴ τὰς ὁμοιομερείας, ἄπειρα ἔλεγεν, ὁ δὲ Ἐμπεδοκλῆς τὰ τέσσαρα ταῦτα στοιχεῖα πῦρ ἀέρα ὕδωρ καὶ γῆν. καλούμενα δὲ αὐτὰ εἷπεν, διότι οὐκ ἔστι κυρίως στοιχεῖα (oὐδὲ γάρ εἰσιν ἁπλᾶ, ἀλλὰ σύνθετα), κυρίως δὲ στοιχεῖα ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος.

p. 187a26 Ἔοικε δὲ Ἀναξαγόρας ἄπειρα οὕτως οἰηθῆναι.

Ἐντεῦθεν βούλεται ἐκθέσθαι ἐκ ποίας ἐννοίας ὁρμηθεὶς ὁ Ἀναξαγόρας [*](11) ἄπειρά τε ὑπέθετο εἶναι τὰ ὁμοιομερῆ καὶ πάντα ἐν πάσι μεμῖχθαι. καί φησιν ὅτι διὰ τὸ νομίζειν ἀληθῆ εἶναι τὴν τῶν φυσικῶν δόξαν, ὅτι οὐδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεται, ὥστε δεῖ προüπάρχειν τὸ γινόμενον· εἰ δὲ τοῦτο, ἔκκρισις ἄρα ἐστὶν ἡ γένεσις. διὰ τοῦτο μὲν οὖν πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι ἔλεγε, διότι ἑώρα πᾶν ἐκ παντὸς γινόμενον· διότι δὲ ὑπελάμβανεν ἀίδιον εἶναι τὴν γένεσιν καὶ μὴ ὑπολείπειν, ἀπείρους ὑπετίθετο τὰς ὁμοιομερείας ἐν ἑκάστῳ, ἵνα μὴ ὑπολείπῃ ἡ γένεσις, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἡ ἔκκρισις.

p. 187a29 Διὰ τοῦτο γὰρ οὓτω λέγουσιν, ἦν ὁμοῦ πάντα, καὶ τὸ γίνεσθαι τοιόνδε δαθέστηκεν ἀλλοιοῦσθαι. οἱ δὲ σύγκρισιν καὶ οιακρίσιν.

Διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν, φησί, τοὺς φυσικοὺς μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μη- δαμῶς ὄντος γίνεσθαι, λέγουσιν ὅτι ἦν ὁμοῦ πάντα. ὁμοῦ δὲ πάντα λέγει [*](1 ὁ δὲ Κ: ὅτι δὲ LMt 3 τὰ δ στοιχεῖα L 6 καὶ–ἐκ in erasis K ὁ (post καὶ) om. K μὲν om. 7 καὶ εἰσαεὶ Μt 8 ἐν μίγμα γενέσθαι πάντα Κ 9 γὰρ om. L 10 ἐκκρίνεσθαι L τοῦτο om. L 11 ἀνακάπτειν περί τινα Κ ἐμπεδοκλέος Κ 13. 14 τὰ δ ταῦτα στοιχεῖα K: τὰ δ στοιχεῖα L : om. Mt 14 καὶ (ante γῆν) om. Κ καλοῦμεν Κ 14. 15 εἶπεν αὐτά Μt 1 5 ἔστι] εἰσὶ Κ 17 ἄπειρα–οἰηθῆναι om.K οὕτως μοιο ἄπειρα e Αristotele t 19 ὑπετίθετο L ὁμερεῖ Κ 20 νομίζῃ Κ 21 ὄντος γίνεται Μt: ὄντως γίνεσθαι Κ: ὄντως γίνεσθαι L 24 ἀπολείτειν Μt 27. 29 ἦν–διάκρισιν om. K 27 ἣν] ἵν᾿ L πάντα LM: τὰ πάντα e vulg. Arist. t 31)

μάλιστα μὲν Ἀναξαγόρας, ἔπειτα δὲ κ̣αὶ Ἀναξίμανδρος· ἐν τῷ μεταξὺ γὰρ [*](c 3r) πάντα ὑπάρχειν φησί, γίνεσθαι δὲ ἐξ αὐτοῦ τῇ ἐκκρίσει οὐ μεταβάλλοντος τοῦ μεταξύ, ἀλλ’ ἐκκρινομένων ἐξ αὐτοῦ τῶν ἄλλων. καὶ Ἐμπεδοκλῆς δὲ ἐνυπάρχειν φησὶν ἐν ἀλλήλοις τὰ στοιχεῖα, ἅπερ καὶ ἀρχὰς καὶ “ῥιζώματα πάντων” ἔλεγε, καὶ ὅταν ἐξ ὕδατος δὲ γίνηταί τι τῶν ἄλλων, οὐ μεταβάλλειν τὸ ὕδωρ εἰς ἐκεῖνο, ἀλλ’ ἐκκρίνεσθαι ἐξ αὐτοῦ ἐνυπάρχον, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. καὶ ἐν τῷ σφαίρῳ πανία, φησίν, ἐνυπῆρχεν οὐ μόνον τὰ στοιχεῖα ἅπερ καὶ νῦν ἐν ἀλλήλοις ἐνυπάρχειν, ἀλλὰ καὶ τὰ τῶν συνθέτων εἴδη ἐν τῷ σφαίρῳ ἐνυπῆρχε, τοῦ νείκους δὲ ἐπικρατήσαντος ἐξεκρίθησαν ἐκ τοῦ σφαίρου τά τε στοιχεῖα καὶ τὰ τῶν συνθέτων εἴδη. ὅθεν καὶ τὴν γένεσιν οἱ μὲν ἀλλοίωσιν λέγουσιν, ὅσοι τὸ ὕδωρ ἢ τὸν ἀέρα ὑποτιθέμενοι μανότητι καὶ πυκνότητι γεννῶσι τὰ ἄλλα, οἱ δὲ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν. οἵ τε περὶ τὸν Δημόκριτον καὶ Ἐμπεδοκλέα· συγκρίσει γὰρ ὁ μὲν τῶν στοιχείων ὁ δὲ τῶν ἀτόμων τὰ ἄλλα γίνεσθαί φασι, διακρίσει δὲ φθείρεσθαι. καὶ. ὁ Ἀναξαγόρας δὲ δηλονότι ἐκκρίνεσθαι λέγων τὰ τὰ όμοιομερῆ καὶ ταύτην εἶναι τὴν γένεσιν, καὶ συγκρίνεσθαι ἔλεγε πλείους ὁμοιομερείας εἰς τὴν τοῦ συνθέτου γένεσιν, διακρίνεσθαι δὲ πάλιν αὐτὰς ἀπ’ ἀλλήλων ἐν τῇ φθορᾷ. ἁρμόσει δὲ κοινότερον κατὰ πάντων ἡ ἀλλοίωσις· καὶ γὰρ τὰ ἐκκρινόμενα ἢ συγκρινόμενα καὶ διακρινόμενα ἀλλοίωσίν τινα ὑπομένει, τά μὲν κατὰ τὴν θέσιν τὰ δὲ κατὰ τὴν ἔκφανσιν.

p. 187a31 Ἔτι δὲ ἐκ τοὐ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία.

Ὅτι καὶ ἔνθεν ὑπενόει ὁ Ἀναξαγόρας πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι διὰ τὸ μηδὲν μὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ὁρᾶσθαι δὲ ἐκ τῶν ἐναντίων γινόμενα, τὸ δὲ ἐναντίον φθαρτικὸν μᾶλλον ἢ γεννητικὸν εἶναι τῶν ἐναντίων. ἔνθεν οὖν συνῆγεν ὃτι πάντα ἐν ἀλλήλοις εἰσί, μὴ φαίνεσθαι δὲ διὰ σμικρότητα τῶν ὄγκων, ὀνομάζεσθαι δὲ ἕκαστον ἐκ τοῦ πλεονάζοντος, ὥσπερ ἐπὶ τῆς πανσπερμάς· λέγεται γὰρ αὕτη, εἰ πλεονάζει τὸ τοῦ σίτου εἶδος, σῖτος· οὕτως ἔνθα πλεονάζει σὰρξ ἢ ὕδωρ, οὕτω καλεῖσθαι. αἴτιον δὲ αὐτῷ γέγονε τῆς ἀπάτης τὸ λαμβάνειν ὅτι δεῖ πάντως ἢ ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι τὰ γινόμενα, ἢ ἐκ τοῦ ὄντος· γίνεται μὲν [*](1 μάλλιστα Κ 4 ἐν om. L 5 ἔλεγε] cf. ad p. 6 δὲ om. L γίνεται Κ 7 λοιπῶν ὁμοίως. καὶ Kt: λοιπῶν· ὁμοίως δὲ καὶ L: λοιπῶν· ὁμοίως καὶ Μ: fort. λοιπῶν . <ὁμοίως> καὶ δὲ πάντα Κ 8 ἐν ἀλλήλοις καὶ νῦν L ἐνυπάρχειν L: ὑπάρχειν ΚΜ: ὑπάρχει t: fort. ἐνυπάρχει 9 verba ἐν τῷ σφαίρῳ ἐνυπῆοχε si abessent nemo desideraret 9. 10 ἐν τῶ σφαίρῳ ἐνυπῆρχεν (sic) — εἴδη iterat K 11 ὐτιθέμενοι (sic) Κ 13 τὸν (litterae ὸν in ras.) Κ 14 τὰ ova. Κ γίνεσθαι καὶ φασὶ L 17 τοῦ om. L 18 κατὰ πάντων κοινότερον L 20 ἔκφασιν Κ 21 δὲ LM: δὲ καὶ K: δ’ t ἐξ–ἐναντία om. Κ τἀναντία t 22 ὑπενόει Κ: ὑπονοεῖ LMt 24 ἐναντίον LK: τῶν ἐναντίων Mt γενητικὸν εἶναι τοῦ ἐναντίου Κ 25 εἰσι] εἰ Κ 27 εἰ πλεονάζοι L 28 σῖτος Κ: om. LMt 30 ὄντος (ante γιος νεσθαι) Mt: ὄντως ος L: ὄντως Κ γίνονται μὲν Κ)

γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ἀλλ’ οὐκ ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος, ἀλλ’ ἐκ τοῦ τοῦ

[*](c 3r)

p. 187b7 εἴδη τὸ μὲν ἄπειρον ᾗ ἄπειρον ἄγνωστον. |

Ἐκθέμενος τὴν Ἀναξαγόρου δόξαν καὶ εἰπὼν ἐκ ποίας ἐννοίας εἰς τὴν [*](c 3v) ὑπόθεσιν ταύτην ἦλθεν, ὅτι ἔκ τε τοῦ μηδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος οἴεσθαι γίνεσθαι καὶ ἐκ τοῦ τὰ ἐναντία ὁρᾶν ἐξ ἀλλήλων γινόμενα, νῦν τρέπεται ἐπὶ τὸν ἔλεγχον τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ τίθησι πλείονα ἐπιχειρήματα ἀνασκευαστικὰ τῆς Ἀναξαγορείου δόξης, ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἐντρεπτικόν ἐστιν οὐκ ἐκ τῆς φύσεως τῶν πραγμάτων, ἀλλ’ ὡς πρὸς τὸν Ἀναξαγόραν καὶ ἀπλῶς τὸ τοῦ ἐπιστήμονος πρόσωτον· δείκνυσι γὰρ ὅτι ἡ ὑπόθεσις αὕτη πᾶσαν ἀναιρεῖ ἐπιστήμην. ἔστι δὲ τὸ ἐπιχείρημα τοιοῦτον· εἰ αἱ ἀρχαὶ τῶν πραγμάτων ὁμοιομέρειαί εἰσιν, αἱ δὲ ὁμοιομέρειαι ἄπειροι, τὸ δὲ ἄπειρον ἄγνωστον τῇ αὑτοῦ φύσει, αἱ ἀρχαὶ ἄρα τῶν ὄντων ἄγνωστοι· ὧν δὲ αἱ ἀρχαὶ ἄγνωστοι, καὶ αὐτὰ ἄγνωστα· ἄγνωστα ἄρα τὰ ὄντα. ὥστε ἀνᾐρηται ἐκ τῶν ὄντων ἡ ἐπιστήμη, εἴ γε καὶ ἡ γνῶσις. ἡ γὰρ ἐπιστήμη γνῶσίς τις· ἐπὶ πλέον γὰρ ἡ γνῶσις τῆς ἐπιστήμης. ἡ μὲν γὰρ ἐπιστήμη περιορίζειν πέφυκε καὶ περιλαμβάνειν λόγῳ τὰ πράγματα, τὸ δὲ ἄπειρον λόγῳ περιορίσαι ἀδύνατον (εὐθὺς γὰρ αὐτὸ πεπερασμένον ποιοῦμεν), εἴ γε ἄπειρόν ἐστιν, οὗ ἀεὶ ἔξω τι τοῦ ληφθέντος ἔστιν εὑρεῖν· ἀναιρήσομεν ἄρα τῶν ἐπιστημῶν τὰς ἀκριβεστάτας γεωμετρίαν ἀστρονομίαν. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἀναξαγόρας δῆλον ὡς ἐπιστήμην οἰόμενος ἔχειν τῶν ὄντων οὕτως ἡμᾶς περὶ αὐτῶν διδάσκει· ὥστε οὐκ εἰσὶν ἄπειροι αἱ ἀρχαὶ τῶν ὄντων, εἴπερ ἐπιστήμων ὁ Ἀναξαγόρας, ἢ εἰ ἄπειροι, οὐκ ἐπιστήμων ἐκεῖνος· εἰ δὲ μὴ ἐπιστήμων, οὐ πεισόμεθα αὐτῷ ἀποφαινομένῳ περὶ ὧν οὐκ ἔγνωκε. πρῶτον μὲν οὖν ἐπιχείρημα τοῦτο ἐντρεπτικόν, ὡς εἶπον, οὐ πραγματειῶδες.

Τοῦ δὲ δευτέρου ἐπιχειρήματος πραγματειώδους ὄντος προλαμβάνει ἀξίωμά τι τοιοῦτον· τὰ εἴδη πάντα, φησίν, ἐν ὡρισμένῳ τινὶ ποσῷ πέφυκεν ὑφίστασθαι, καὶ οὔτε κατὰ μέγεθος εἰς ὁτιοῦν πέφυκεν αὔξεσθαι οὔτε ἐπὶ σμικρότητα εἰς ὁτιοῦν πέφυκε μειοῦσθαι, ἀλλ’ ἔστι τις ὅρος ἐπί τε τὸ μεῖζον καὶ ἐπὶ τὸ ἔλαττον, οὗ ἐπέκεινα ὑπάρξαι τὸ εἶδος οὐ δύναται. ἔστω δὴ [*](1. 2 ἁπλῶς μὴ ὄντως et τι μηόντως Κ 2 ἑξῆς καὶ LK : καὶ ἑξῆς Mt 3 ᾖ t: ἡ M: ἦι LK aute ἄγνωστον ras. fere octo litter. Κ 5 ἔκ τε τοῦ μηδὲν Κ: ἐκ τοῦ μηδὲν ἔκ τε τοῦ μηδὲν L: ἐκ τοῦ μηδὲν Mt 8 ἀναξαγόρου Μt ἐντρεπικόν Κ 11 ἀνερεῖ Κ τὴν ἐπιστήμην Mt 12 post αἰ δὲ ras. quatuor litter. Κ 13 ἄγνωστον om. Κ αὑτοῦ scripsi: αὐτοῦ LMt: ἑαυτοῦ Κ δὲ αἱ] δὲ οἱ Κ 14 alterum ἄγνωστα om. L 15 γνῶσις. ἡ γὰρ om. Κ 17 τὸ δὲ ἄπειρον τόδε ἄπειρον (sic) Κ 18 πεπερασμένον αὐτὸ Mt 19 οὗ LKM: ᾗ t τοῦ ληφθέντος τι L ἀναιρήσωμεν Κ 22 διδάσκει περὶ αὐτῶν Mt 24 ἀποφαινομε΄ addito compendio syllabae ἃς Κ 25 οὑν om. L 25. 26 πραγματιῶδες (sic, ut solet) — ἐπιχειρήματος iterat Κ 27 ἀξιώματι L φησι πάντα Mt πόσω (sic) Κ 28 αὔξασθαι Κ 29 μειοῦσθαι πέφυκεν Mt 30 ἐπὶ τὸ (post καὶ) om. superscr. L)

πρῶτον ἡμῖν ὁ λόγος ὡς ἐπὶ τῶν τελειοτέρων εἰδῶν· ἐν τούτοις γὰρ ὡς [*](c 3v) τρανεστέροις σαφέστερος ὁ λόγος. τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος δύναται μὲν #x003E; πηχυαίῳ μεγέθει συστῆναι, δύναται δὲ καὶ ἐν τετραπήχει ἢ πενταπήχει, οὐ μέντοι ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι δύναται. οὐ γὰρ δὴ καὶ ἑκατοντάπηχθς γένοιτ’ ἄν ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἴσος τοῦ κόσμου τῷ μεγέθει· οὐ γὰρ τὸν ἐν ἐπινοίᾳ ἄνθρωπον λαμβάνομεν, ἀλλὰ τὸν ἐν ὑπάρξει. τοῦτον οὖν δῆλον ὅτι ἀδύνατον ἐπὶ πολύ τι μέγεθος καὶ ὑπὲρ τὸ πᾶν αὔξεσθαι, ἀλλ’ ἔστι τι ὡρισμένον μέγεθος, οὗ ἐπέκεινα αὐξηθῆναι οὐ δύναται· τὰ γὰρ εἴδη ἐπὶ πολύ τι ὑποκείμενον διιστάμενα ἐξίτηλα γίνεται. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τὴν αὔξησιν ἀδύνατον ἐν παντὶ μεγέθει ὑπάρξαι τὰ εἴδη, οὕτω καὶ τὴν μείωσιν. γένοιτο μὲν γὰρ πυγμαῖος ἄνθρωπος, οὐ μὴν καὶ δακτυλιαῖος ἡ κεγχραμίδι ἴσος· οὐ γὰρ δύναται τὸ σμικρὸν πάνυ μέγεθος καταδέξασθαι τὸ εἶδος, ὥσπερ ἀμέλει καὶ τέκτων ἐν πηχυαίῳ μὲν ξύλῳ ποιήσει τὸ τοῦ πλοίου εἶδος, ἐν δακτυλιαίῳ δὲ οὐκέτι, καὶ κεραμεὺς τὸ τοῦ ἀμφορέως εἶδος οὐκ ἂν ποιήσειεν ἐν πηλῷ ἴσῳ κεγχραμίδι. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ὡρισμένου τινὸς ποσοῦ χρεία ἐπί τε μέγεθος καὶ σμικρότητα εἰς τὸ ὑπάρξαι τὰ εἴδη, οὕτω δηλονότι καὶ ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν· εἴδη γάρ τινα καὶ τὰ ὁμοιομερῆ. ὥστε δηλονότι καὶ τὸ τῆς σαρκὸς εἶδος καὶ τὸ τοῦ ὀστοῦ καὶ τὸ τοῦ ὕδατος οὔτε κατὰ μέγεθος ἐν τῷ τυχόντι συσταίη ἄν οὐ γὰρ δὴ καὶ ἐν ἴσῳ καὶ ἐν μείζονι τοῦ παντός· οὐ γὰρ ἄν ὑποσταίη τι τοιοῦτον, περὶ δὲ τῶν ἐν ὑποστάσει ὁ λόγος), οὔτε κατὰ σμικρότητα· ἀλλ’ ἔστι τι πάντως μέγεθος, οὗ ἐν τῷ ἐλάττονι οὐκ ἄν συσταίη τὸ εἶδος τῆς σαρκός. ἔστιν ἄρα τις ἄτομος καὶ ἐλαχίστη σάρξ. ὁμοίως καὶ ἐπὶ παντὸς ὁμοιομεροῦς. ὅτι δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, μάθοις ἂν καὶ ἐντεῦθεν. πάντα τὰ σώματα σύνθετα οὐχ ὡς ἔτυχε κεκραμένης τῆς ὕλης γίνεται, ἀλλ’ ἕκαστον εἶδος δεῖται τοιώσδε κεκραμένης ὕλης, ἵν’ οὕτως ἐπιτηδείᾳ ἐκείνῃ πρὸς ὑποδοχὴν αὐτοῦ γενο- μένῃ ἐπιγένηται· οὐ γὰρ ὡς ἔτυχε κεκραμένων τῶν στοιχείων ἐπιγένοιτ’ ἄν αὐτοῖς τὸ τῆς σαρκὸς εἶδος ἢ τὸ τοῦ ὀστοῦ, ἀλλὰ τὸ μὲν τῆς σαρκὸς εἶδος δεῖται τοιᾶσδε κράσεως ὑποκειμένης, ἑτέρας δὲ τὸ τοῦ ὀστοῦ, καὶ ὢ ἄλλο ἄλλο ἄλλης. εἰ τοίνυν τοῦτο οὕτως ἔχει, ἔστι δὲ ὑποκείμενον τοῖς εἴδεσι τῶν συνθέτων σωμάτων οὐ μόνον ποιότης τις, λέγω δὲ ἡ τοιάδε τῶν στοι- [*](1 τούτοις] τοῖς ante correct. Κ 2 τρανοτέροις L at cf. e 6r49.8r 17 μὲν ἐν scripsi: μὲν KMt: μὲν καὶ ἐν L 3 τετραπηχυαίω ἢ πενταπηχυαίω L 4 αὔξασθαι Κ ἑκατοντάταχ χυς (sic) Κ 5 ἴσως Κ τῷ μεγέθει τοῦ κόσμου Mt γὰρ δὴ Mt 5. 6 τὸν ἐπινοῖ (om. ἐν) K 6 λαμβανόμενον L 7 αὔξασθαι Κ 8 ὁρισμένον Κ 10 μεγέθη Κ fort, καὶ ἐπὶ τὴν μείωσιν γένοιτο] deest ἄν 116 ἄνθρωπος et in proximis δακτυλαῖος et κεγχαμιδίισος Κ 13 τέκτον K 14. 15 ποιήση Κ 15 κεχραμίδι ante correct. Κ ὥσπερ iterat in principio versiculi M ὁρισμένου Κ 16 ἐπί τε] ἐπί τε] (sic) Κ 18 τὸ (ante τοῦ ὕδατος) om. Κ ὕδατος] δέρματος L at cf. p. 98, 6. 99,33 19 κατὰ τὸ μέγεθος L 20 δὲ om. superscr. Κ 21 ἔστι τίς πάντως Κ 24 τοῦτο om. Κ μαθοκἄν K ἐνταῦθα L τὰ σύνθετα σώματα Κ 25. 26 κεκραμμένης utrobique et 27 κεκραμμένων Κ 26. 27 γενομένη Κ: γινομένῃ LMt 27 ἐπιγένηται] γένηται L 28 αὐτοῖς LK : αὐτῆς compendiose M: αὐτῇ t) χείων κρᾶσις, ἀλλὰ καὶ ποσότης, 'εὔλογον ὥσπερ ποιὸν οὐ τὸ τυχὸν ἐνδέχεται [*](c 3ν) αὐτοῖς ὑποκεῖσθαι, οὕτω μηδὲ ποσὸν τὸ τυχὸν ὑπάρχειν. τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις, ἰσοτίμως καὶ τοῦ ποσοῦ καὶ τοῦ ποιοῦ ὑποκειμένων, ποιὸν μὲν μὴ τὸ τυχὸν παραλαμβάνεσθαι ἀλλ’ ὡρισμένον τι, ποσὸν δὲ τὸ τυχόν; ὥρισται ἄρα καὶ τὸ ποσὸν τὸ τοῖς εἴδεσιν ὑποκείμενον. ἔστιν ἄρα τις ἐλαχίστη σὰρξ καὶ ἐλάχιστον ὕδωρ, οὗ ἐν ἐλάττονι μεγέθει οὐκ ἂν συσταίη τὰ εἴδη ταῦτα. καὶ τοῦτο εἰκότως· εἰ γὰρ τὸ γενησόμενον σὰρξ πάσχει τι ὑπὸ τοῦ ποιοῦντος, εὔλογον ὥσπερ τὸ διαιρούμενον οὐ κατὰ τὸ τυχὸν ὂν μέγεθος διαιρεθείη ἄν, ἀλλ’ ἐκφεύγει τὸ διαιροῦν διὰ σμικρότητα, κἄν τῇ δυνάμει διαιρετὸν ᾖ, οὕτω καὶ τὸ πεισόμενόν τι κατὰ ποιότητα οὐχ ὁπηλικονοῦν ὑπάρχον πάσχειν, ἀλλ’ ἐκφεύγειν διὰ σμικρότητα τὸ πάθος, μὴ πάσχον δὲ οὐ δέξεται τὸ εἶδος τοῦ ποιοῦντος δηλονότι.

Πρὸς ταῦτα ἀποροῦσιν ἡμῖν οἱ ἀπὸ τῶν μαθημάτων. εἰ δέδοται, φασί, τὴν δοθεῖσαν εὐθεῖαν δίχα διελεῖν, ἐπειδὴ πᾶν μέγεθος ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν, δηλονότι καὶ ἥν φατε ἐλαχίστην σάρκα διέλοιμεν ἄν δίχα. τὰ οὖν διαι- ρεθέντα πότερον σαρκία ἐστὶν ἢ οὔ ; εἰ μὲν οὖν σαρκία, ἔστιν ἄρα λαβεῖν τῆς δοθείσης ἐλάττονα σάρκα καὶ οὐκ ἐκείνη ἦν τὸ ἐλάχιστον, εἰ δὲ τὰ διαι- ρεθέντα μή εἰσι σαρκία, πῶς συντιθέμενα πάλιν σάρκα ποιήσουσι; καὶ εἰ ὁμοιομερὴς ἡ σάρξ, δηλονότι καὶ τὰ μέρη ταύτης σάρκες ἄν εἶεν. ἔστιν c 4r ἅρα πάσης τῆς ληφθείσης σαρκὸς ἐλάττονα λαβεῖν, ἐπειδὴ καὶ πᾶσα σὰρξ ὁμοιομερής. πρὸς ταὐτά φαμεν ὅτι τὴν σάρκα ἔστι λαβεῖν καὶ ὡς εἶδός τι ἔστι] καὶ ὡς μέγεθος· ὡς μὲν οὖν μέγεθος οὖσα ἡ σὰρξ ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετή διὸ οὐδὲ ἔστι λαβεῖν ἐλάχιστον μέγεθος), ὡς μέντοι εἶδός τι οὖσαν οὐκέτι δυνατὸν ἐπ’ ἄπειρον διελεῖν, ἀλλὰ πάντως καταλήξει εἴς τινα ἐλαχίστην σάρκα, ἣν ἐὰν διέλωμεν, εὐθὺς ἅμα τῇ διαιρέσει τὸ τῆς σαρκὸς ἐφθείραμεν εἶδος. ὥσπερ γὰρ τὸν ἄνθρωπον ἔστι λαβεῖν καὶ ως ἄνθρωπον καὶ ὡς μέγεθος, καὶ ὡς μὲν μέγεθος ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετὸν καὶ ἀεὶ εἰς ὁμοειδῆ μεγέθη λέγω ἡ τομή] , ἐὰν μέντοι διέλω ὡς ἄνθρωπον εἰς κεφαλὴν καὶ πόδας, ἅμα τῇ διαιρέσει ἔφθαρται τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος καὶ οὔτε ἐν τῷ ὅλῳ ἐστίν οὐδὲ γὰρ ἔστι τὸ ὅλον) οὔτε ἔν τινι τῶν μερῶν ἄτομον γὰρ ὁ ἄνθρωπος), οὕτω λέγω καὶ ἐὰν τὴν ἐλαχίστην σάρκα διέλῃς, εὐθὺς τῇ τομῇ ἔφθειρας τὸ εἶδος· ἄτομος γὰρ ἡ ἐλαχίστη σάρξ, καὶ τὰ τμηθέντα μόρια μεγέθη μέν εἰσι σάρκες δὲ οὔ. καὶ ὥσπερ τοῦ ἀνθρώπου κἀν μυριάκις συνθῇς τὰ μόρια, οὐκέτι ποιεῖς ἄνθρωπον, διότι οὐ μόνης τῆς συνθέσεως δεῖ τῶν μερῶν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐπιστατούσης φύσεως [*](1. 2 οὐ τὸ τυχὸν–τίς in eras. Κ 3 ποιοῦ ὑποκείμενον ποῖον (sic: ὂν in eras.) Κ 5 ποσὸν] τυχὸν L 6 οὑ ἐκκλάττονι Κ 7 γεννησόμενον L 13. τὴν δοθεῖσαν φασὶν Mt 14 εὐθείαν in M exaratum repperit t 16 πότερον scripsi: πρότερον libri (diserte M) 19 καὶ ταύτης τὰ μέρη Mt 20 λειφθείσης Κ 21 in marg. rubr. ὅρα πῶς καθὰ τῆς ἰδίας δόξης φησὶν ὁ φιλόπονος Κ 22 ἔστι delevi ἐστι δὲ καὶ ὡς μέγεθος Κ 23. 24 τοι εἶδός τι οὖσαν in eras. K 24 εἴς τινα] εἰς τὴν Κ 28 λέγω ἡ τομή delevi; spectabant haec, opinor, ad verbum καταλήξει v. 24 post λέγω addunt δὴ Mt 31 fort, ἄτομος ἐὰν om. L 32 διέλῃς LK: τέμῃς concinnius Mt ἔφθειρας τὸ εἶδος L: τὸ εἶδος (om., si recte enotavi, ἔφθειρας) Κ: τὸ ὅλον ἐφθειρας Mt 33 ὥσπερ ἐπὶ τοῦ fort, recte (K)t 34 συνθῆ Κ)

καὶ ἐπιτιθείσης τᾶι εἴδη, οὕτω λέγω καὶ ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν ὅτι κἂν [*](c 4r) μυριάκις συνθῇς τὰ μόρια τῆς τμηθείσης σαρκός, οὐκέτι ποιήσεις σάρκα τῆς φύσεως μὴ ἐνυπαρχούσης. ὡς γὰρ τῶν ξύλων πάντων σωρευθέντων ἐξ ὧν ἡ ναῦς οὐκ ἄν γένοιτο ναῦς, καὶ τῶν ξύλων καὶ λίθων πάντων ἐξ ὧν ἡ οἰκία #x003E; οὐκ ἄν γένοιτο μὴ τῆς τέχνης ἐπιστατούσης, οὕτω τὰ μόρια τῆς σαρκὸς συντεθῇ, οὐκ ἄν γένοιτο σὰρξ μὴ ἐπιστατούσης τῆς φύσεως. ὁμοιομερὴς δὲ καὶ ἡ ἐλαχίστη σάρξ, ἀλλ’ ἐν ὅσῳ σῴζει τὴν ὁλότητα· τότε γὰρ καὶ τὸ τῆς σαρκὸς εἶδος σῴζει. τότε οὖν τὰ δυνάμει λαμβανόμενα μέρη σάρκες, ἐπειδὴ καὶ τὸ ὃλον, ἐπὰν δὲ διαιρεθῇ οὐκέτι. ὥστε διὰ πάντων δέδεικται ὅτι ἔστιν ἐλαχίστη σάρξ, καὶ τοῦτο ἀκολούθως τῇ προόδῳ τῶν πραγμάτων συμβέβηκε. τὰ μὲν γάρ ἐστι τῶν ὄντων γενικώτατα καὶ κοινότατα ἐπὶ πάντων τῶν ὄντων ἐκτεταμένα, οἷον τὸ ὃν καὶ τὸ ἓν (οὐδὲν γὰρ ἔστιν ὃ μὴ τοῦ ἑνὸς ἢ τοῦ ὄντος μετέχει), τὰ δὲ ἄτομα καλούμενα εἴδη ἐστένωται ταῖς κατηγορίαις διὰ τὸ μερικώτατα ὡς ἐν ειδεσιν εἶναι, καὶ οὔτε ἐπὶ πλειόνων ἐστὶ κατηγορούμενα ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος ἐπὶ μόνων ἀνθρώπων, ὁ δὲ ἵππος ἐπὶ ἵππων), οὔτε ἐφ’ ὦν κατγορεῖται ὡς ἔτυχεν ἐχόντων· οὔτε γὰρ ὁ νεκρὸς ἄνθρωπος ἄνθρωπος, οὔτε τὸ μόριον τοῦ ἀνθρώπου ἔτι ἄνθρωπος. σὰρξ δὲ καὶ ὀστοῦν καὶ τὰ ὁμοιομερῆ μέσην τάξιν ἔχοντα ἐπ’ ἐλαττόνων μέν ἐστιν ἢ τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, ἐπὶ πλειόνων δὲ ἢ τὰ ἄτομα εἴδη· σὰρξ μὲν γὰρ καὶ ὀστοῦν καὶ ἐπὶ ἵππου καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζῴων κατηγορεῖται καὶ ἐπὶ τῶν μορίων αὐτῶν, οὐκέτι μέντοι καὶ ἐπὶ τοῦ μορίου τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἢ τοῦ ὀστοῦ, ὅταν διαιρεθῇ. τότε γὰρ σὰρξ μὲν ἢ ὀστοῦν οὐκέτ’ ἄν αὐτῶν κατηγορηθείη, τὸ μέντοι ἓν καὶ τὸ ὃν οὐδὲν ἧττον. εἰ γὰρ καὶ μὴ σάρκες εἰσὶ τὰ μόρια τῆς ἐλαχίστης σαρκός, ἀλλ’ οὖν ὄντα ἐστί· μεγέθη γάρ εἰσι καὶ σώματα.

Δεύτερον ἀξίωμα λαμβάνει ὅτι πᾶν σῶμα πεπερασμένον μετρεῖται ὑπὸ σώματος πεπερασμένου, τὸ μεῖζον ὑπὸ τοῦ ἐλάττονος· οἷον τὸ ἑκατονταπηχυαῖον μετρεῖται καὶ τῷ δεκαπηχυαίῳ δεκάκις καὶ τῷ πηχυαίῳ ἑκατοντάκις· ἀλλὰ μὴν καὶ τῷ δακτυλιαίῳ, καὶ ἀπλῶς εἰπεῖν παντὶ πεπερασμένῳ ἐλάττονι τὸ μεῖζον μετρεῖται.

Τούτων προειλημμένων δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον πάντα ἐν πᾶσιν εἷναι καὶ τὴν ἔκκρισιν ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι. καὶ ἔστι πρῶτον μὲν ἐπιχείρημα πραγματειῶδες, ἀπὸ δὲ τῆς ἀρχῆς δεύτερον, τοῦτο· εἰ ἐκ τῆσδε, φησί, τῆς ὁμοιομερείας τοῦ ὕδατος ἐξάγοιτο ὁμοιομέρεια σαρκὸς καὶ πάλιν ἄλλη καὶ πάλιν ἄλλη καὶ ἄλλη, ἐπειδὴ πεπερασμένη ἐστὶν ἡ ἐν τῷ ὕδατι σὰρξ τῷ μεγέθει ( ἐπειδὴ [*](1 ἐπιτιθἡσης Κ 2 συνθεὶς et τμηθἡσης K 3 συντεθέντων Κ 5 ἡ οἰ- κεία Κ alterum οἰκία addidi 6 συντεθεῖ et γένητο Κ τῆς (post ἐπιστατού- σης) om. Κ 7 ἐν ὅσῳ] ἐνῶ (h. e. ἐν ᾦ) Κ 10 πάντων LK: τούτων Mt τούτω Κ 11 προσόδῳ Mt 13 οὐδὲ L 15 πλεῖον Κ 16 ἐφ’ ἵππων 18 ἔτι om. Κ 20 τῶν om. superscr. M 21 αὐτῶν Κ: αὐτοῦ LMt 23 αὐ- τοῦ L 24 οὐδὲν LK: οὐδ’ Mt 31 προειλημένων et mox ἀδυνάτου Κ γμα τρ 32. 33 πρατιῶδες Κ 33 δεύτερον] #x772; L: δεῦ KM: δευτέρας t 33. 34 ὁμοιομερία et sim. saepe Κ 34 iterata καὶ πάλιν ἄλλη libraviis deberi videntur)

καὶ ἡ ὁμοιομέρεια ἐκείνη τοῦ ὕδατος οεπερασμένη ἐστὶ τῷ μεγέθει), πᾶν [*](e 4r) δὲ πεπερασμένον πεπερασμένων ἀεί τινων ἀφαιρουμένων καταδαανᾶται, ἀνάγκη πᾶσα ἀεὶ ἀφαιρουμένων ἐκ τῆς σαρκὸς τῆς ἐν τῷ ὕδατι σαρκίων τινῶν καταδαπανηθῆναι αὐτήν. οὐ γὰρ δὴ διὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον εἶναι τὰ μεγέθη διαιρετά, ἀεὶ διαιρουμένη ἡ ἐν τῷ ὕδατι σὰρξ εἰς ἐλάττονα καὶ ὢ οἷον διχοτομουμένη οὐκ ἐκλείψει· κἄν γὰρ ἀεὶ διχοτομῆται, ἥξει πάντως εἰς τὸ ἐλάχιστον τῆς σαρκὸς μέγεθος (δέδεικται γὰρ ὅτι ἔστι τις ἐλαχίστη σάρξ), εἰ δὲ ἥξει εἰς τὸ ἐλάχιστον τῆς σαρκὸς μέγεθος τεμνομένη ἡ ἐν τῷ ὕδατι σάρξ, δῆλον ὅτι ἀφαιρεθέντος ἐκείνου οὐκέτι ἐκκριθήσεται ἐκ τοῦ ὕδατος ἐκείνου σάρξ, εἰ δὲ τοῦτο, οὐκέτι πᾶν ἐν παντὶ ἐνέσται οὐδὲ ἐπ ἄπειρον ἡ ἔκκρισις. καὶ οὐδέν μοι διοίσει κἂν αἱ ἐκκρινόμεναι σάρκες οὐκ εἰσὶ καθαραί, ἀλλὰ μεμιγμέναι ἑτέραις ὁμοιομερείαις· κἄν γὰρ μὴ καθαραὶ ἐξίωσιν, ἐπειδὴ ἔχει ἡ ὑπόθεσις ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι τὴν ἔκκρισιν, ἀνάγκη πᾶσα, κἄν τὰ ἀεὶ ἐκκρινόμενα σαρκία ἐλάχιστα ὧσι, καταδαπανηθῆναι τὴν ὅλην σάρκα τὴν· ἐν τῷ ὕδατι διὰ τὸ δεύτερον ἀξίωμα τὸ λέγον μετρεῖσθαι τὸ πεπερασμένον ὑπὸ τοῦ πεπερασμένου· εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἡ ἔκκρισις. δυοῖν οὖν ἀνάγκη θάτερον, ἢ ἐπιλεῖψαι τὴν ἔκκρισιν τῆς σαρκός, ὡς ὁ λόγος ἀπέδειξεν, ἢ εἰ ἐπ’ ἄπειρον ἐκκρίνοιτο ἐκ τοῦ ὕδατος σαρκία, ἐπειδὴ ὣρισται τὸ ἐλάχιστον τῆς σαρκὸς μέγεθος, ἀνάγκη ἴσα ἄπειρα ἐν πεπερασμένῳ μεγέθει ὑπάρχειν, ὅπερ ἀδύνατον. ταὐτὸν γάρ ἐστιν εἰπεῖν ἐν πεπερασμένῳ τὸ ἄπειρον ὑπάρχειν· τὸ γὰρ ἐξ ἀπείρων συνεστηκὸς ἄπειρόν ἐστι.

Tρίτον ἐπιχείρημα ἕτερον τίθησι τοιοῦτον. εἰ ὥρισται τὸ ποσὸν τῆς σαρκὸς ἐπί τε τὸ μεῖζον ἐπί τε τὸ ἔλαττον, ἀδύνατον ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἐκκριθῆναι ἕτερόν τι· πᾶν γὰρ σῶμα πεπερασμένον ἀφαιρεθέντος τινὸς ἔλαττον γίνεται, ἐπειδὴ πᾶν πεπερασμένον ὑπὸ παντὸς ἐλάττονος πεπερασμένου καταμετρεῖται. ὥστε εἰ ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἐκκριθήσεταί c 4v τι, ἔσται ἐλάττων τῆς ἐλαχίστης, ὅπερ ἀδύνατον. οὐκ ἄρα πάντα ἐν πᾶσι.

Τέταρτον ἐπιχείρημα. εἰ πάντα ἐν πᾶσι, φησίν, ἐπ’ ἄπειρον δὲ καὶ ἡ ἔκκρισις, ἐν ἑκάστῃ ὁμοιομερείᾳ ἔσονται σάρκες ἄπειροι καὶ ὀστᾶ ἄπειρα καὶ πάντα ἁπλῶς, καὶ πάλιν ἐν ἑκάστῃ σαρκὶ τῇ ἐν τῇ ὁμοιομερείᾳ ἢ αἵματι ἢ ἄλλῳ τινὶ πάλιν πάντα ἄπειρα ἔσονται, καὶ πάλιν ἐν ἑκάστῳ ἐκείνων ἄπειρα· ὥστε ἐν ἑκάστῃ ὁμοιομερείᾳ ἀπειράκις ἔσται τὸ ἄπειρον· οὗ τί ἄν καταγελαστότερον, ἐν τῇ ἐλαχίστῃ σαρκὶ ἀπειράκις ἄπειρα εἶναι σώματα καὶ πλήθει καὶ μεγέθει; πλήθει μὲν διότι διῄρηται ἀπ’ ἀλλήλων μόνον ἁπτόμενα, μεγέθει δὲ ὅτι τὸ ἐξ ἀπείρων συγκείμενον ἄπει· ρόν ἐστιν. οὐ μόνον δὲ ἑκάστη ὁμοιομέρεια ἀπειράκις ἄπειρα περιέξει, [*](2 τινῶν ἀεὶ Mt 6 ἐκλείψει KM: ἐλλείψει (nihil enotatum ex L)t διχοτομεῖται Κ 10 ἒν ἔσται Κ 11 μοι] μὴ Κ 13 ἐξιῶσιν Κ 14 καταπανηθῆναι Κ 17 δυοῖν κτλ.] cf. Themist. p. 129,4 ἐπιλείψεται Κ 18 ἐκρίνοιτο 22 ἕτε· ρον om. Mt 24 ἐκκριθῆναι σαρκὸς Mt 27 ἐλάττων (cf. p. 106,1) L: ἐλάττον K: ἔλαττον (cf. Aristot. p. 188a1) Mt 29 ἄπειροι (extreiua paruiu clara iu M) LKM: ἄπειραι t oo οὗ τί ἂν] ὥστε τί ἄν τούτου Κ 35 τὸ om. Κ ὁμοιομερεία Κ)

καὶ οἱ τόποι ἀπειράκις ἄπειροι ἔσονται· διῃρημέναι γάρ εἰσιν ἀπ’ ἀλλήλων [*](c 4v) ὅσαι μὴ ἐνυπάρχουσιν, ἀλλ’ ἔφθησαν διακριθῆναι, καὶ αὗται δὲ ἄπειροί ἄσιν· ὥστε καὶ οἱ περιέχοντες αὐτὰς τόποι ἄπειροι, καὶ οἱ μεταξὺ οἷς διείργονται. ἀπειράκις οὖν τὸ ἄπειρον ἀπειράκις εἰσοίσομεν, ὅπερ ἐστὶ καταγέλαστον.

Πέμπτον, ὅτι ἀνόητος, φησίν, ἐστὶν ὁ Ἀναξαγόρου νοῦς· εἰ γὰρ βού- λεται μὲν πάντα διακρῖναι καὶ κατὰ τὸ ποσὸν καὶ κατὰ τὸ ποιόν, ἵνα μήτε αἱ διάφοροι ὁμοιομέρειαι ἐν ἀλλήλαις ὦσιν οἷον σαρκὸς ὀστοῦ καὶ τῶν λοιπῶν), μήτε αἱ τῷ εἴδει μὲν αἱ αὐταὶ ἀριθμῷ δὲ διάφοροι οἷον αἱ τῆς σαρκὸς ὁμοιομεέρειαι), τοῦτο δὲ οὐ δύναται διά τε τὸ ἐπ’ ἄπειρον εἶναι μέγεθος διαιρετὸν καὶ διὰ τὸ μὴ οἷόν τέ ποτε τὰς· διαφόρους ὁμοιομετὸ ρείας εἰλικρινεῖς εἶναι, ἀνόητος ἂν εἴη ὁ νοῦς τοῖς ἀδυνάτοις ἐπιχειρῶν. τὸ δὲ μήποτε, φησί, διακριθήσεσθαι τὰ πράγματα, ὀρθῶς μὲν λέγεται παρὰ Ἀναξαγόρου, οὐκ εἰδότως δέ· εἰσὶ γὰρ ἐν τοῖς οὖσι καὶ τὰ συμβεβη- κότα καὶ αἱ ἕξεις, ἅτινα οὐδέποτε χωρισθῆναι δύναται τῶν ὑποκειμένων. εἰ τοίνυν πάντα βούλεται χωρίσαι ὁ νοῦς, δηλονότι καὶ τὰ συμβεβηκότα καὶ τὰς ἕξεις· ταῦτα δὲ ἀδύνατον χωρίσαι· ἀνόητος ἄρα τὰ ἀνόητα ζητῶν ὁ νοῦς. κακῶς δὲ λαμβάνει, φησί, καὶ τὸ ἐκ τῶν ὁμοειδῶν γίνεσθαι τὰ γινόμενα. ἔστι μὲν γάρ, φησίν, ὡς ἐκ τῶν ὁμοειδῶν γίνεται τὰ γινόμενα· γίνεται γὰρ πηλὸς ἐκ πηλῶν ὁμοειδῶν, μείζων ἐκ τῶν μικροτέρων, γίνεται δὲ καὶ ἐξ ἀνομοειδῶν, ἐξ ὕδατος καὶ γῆς, καὶ οἰκία δὲ ἐκ πλίνθων καὶ ξύλων ἀνομοειδῶν ὄντων γίνεται. ὥστε κακῶς ἐλάμβανε τὰ γινόμενα ἐξ ὁμοειδῶν πάντως γίνεσθαι. καὶ οὐκ ἐπὶ τεχνητῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ φυσικῶν τοῦτο ὁρῶμεν· ἐκ γὰρ ξύλων πῦρ καὶ ἐξ ὕδατος ἀὴρ καὶ ἐκ τῶν σηπομένων σωμάτων διάφορα γίνεται ζῷα, οὐ μόνον ἐξ ἐμψύχων, ἀλλὰ καὶ ἐξ ἀψύχων. ταῦτα εἰπών, φησὶν ὅτι εἰ δυνατὸν τὰ αὐτὰ ἐξ ἀπείρων καὶ ἐκ πεπερασμένων γεννῆσαι, κάλλιον τὸ ἐκ πεπερασμένων γεννᾶν ἢ ἐξ ἀπείρων· τὸ γὰρ ἄπειρον ἄγνωστον. ὥστε κρείττων ὁ Ἐμπεδοκλῆς τοῦ Ἀναξαγόρου, ὅσον ἐπὶ τούτῳ, πεπερασμένας ὑποτιθέμενος τὰς ἀρχάς.

Εἰ δὴ τὸ μὲν ἄπειρον ᾗ ἄπειρον ἄγνωστον. τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα χείρημα τὸ ἐντρεπτικόν. τὸ ἄπειρον ἢ τῷ ποσῷ ἐστιν ἄπειρον, ἢ τῷ ποιῷ. καὶ τὸ μὲν κατὰ ποιὸν ἄπειρον πάντως καὶ κατὰ ποσόν· εἰ γὰρ εἴδη εἶεν [*](3 οἱ (ante μεταξὺ) parum dare exaratum in M: om. t 4 ἀπειράκις (ante εἰσοίσομεν) om. Mt 5 πέμπτον ἐπιχείρημα L ἔσται Κ ἀναξαγόρα Κ: ἀναγορ ἀναξαγόρειος?) M 6 μὲν om. Κ 7 αἱ] έν (sic) Κ ὁμοιομέρειαι hic et v. 9 Κ ἀλλήλαις scripsi: ἀλλήλοις M: ἀλλήλας t et. si silentio fides, LK 8 αἱ (ante αὐταὶ) om. M 10 πότε Κ 13 οὐκ om. snpeiscr. L γὰρ superscr. (deleto ut videtur καὶ) M 15 ὁ νοῦς om. L Hi ταῦτα LK: πάντα Mt τὰ ἀνήνυτα couiecit t: τὰ ἀδύνατα Aristoteles ζητεῖ L 17 καλῶς L et ante correct. M δὲ om. LM 18 ὣς M γίνεται τὰ] γίνεσθαι τὰ L: fort, <οὕτως καὶ ἐκ τῶν γίνεσθαι τὰ 19 μεῖζον Κ τῶν malim abesse 21 τὸ τἄ Κ ὁ 22 ὁμοιοειδῶν L at cf ad p. 107,11 μόνων L 23 καὶ (ante ἐκ) om. L 25 εἰπὼν corr. ex ὰ . . ῶν M 26 γενἀν Κ 28 τοῦτο Κ 31 κατὰ τὸ ποιὸν et κατὰ τὸ ποσόν Κ)

ἄπειρα, ἀνάγκη καὶ τὰ ὐποκείμενα αὐτοῖς ἄπειρα εἶναι. εἴ δὲ τῷ ἀριθμῷ [*](c 4v) εἴη τὸ ἄπειρον, οὐκέτι ἕπεται τὸ καὶ τῷ εἴδει ἄπειρον εἶναι· δυνατὸν γὰρ ὑποθέσθαι ἄπειρα μὲν τῷ ἀριθμῷ τὰ ὑποκείμενα, ὁμοειδῆ δὲ πάντα. ὡς ἄν οὖν ἔχῃ τὸ ἄπειρον, οὕτως ἔχει καὶ τὸ ἄγνωστον. εἰ μὲν οὖν ἀπείρους τῷ ἀριθμῷ τοῖς δὲ εἴθεσι πεπερασμένας ὑπετίθετο, ἐκ ποίων μὲν ἀρχῶν ἦν τὰ πράγματα δυνατὸν γνῶναι, ἐκ πόσων δ’ οὐκέτι· ἐπεὶ δὲ καὶ καἀ τὸ ποσὸν καὶ κατὰ τὸ ποιὸν ἀπείρους ὑπετίθετο τὰς ἀρχὰς ὁ Ἀναξαγόρας, δῆλον ὅτι παντελῶς ἄγνωστοι αἱ ἀρχαί. τῶν δὲ ἀρχῶν ἀγνώστων οὐσῶν καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν ἄγνωστα· τότε γὰρ γινώσκεται τὰ σύνθετα, ὅταν γνῶμεν ἐκ πόσων καὶ ποίων ἀρχῶν σύγκεινται.

p. 187b13 Ἔτι δὲ ἀνάγκη, οὗ τὸ μόριον ἐνδέχεται ὁπηλικονοῦν εἶναι κατὰ μέγεθος καὶ σμικρότητα, καὶ αὐτὸ ἐνδέχεσθαι.

Τὸ πρῶτον τῶν λημμάτων, ὅτι ὥρισται τῆς σαρκὸς καὶ τῶν λοιπῶν εἰδῶν τὸ μέγεθος ἐπί τε τὸ μεῖζον ἐπί τε τὸ ἔλαττον, καὶ οὔτε ἐπ’ ἄπειρον ὢ αὔξεται, οὔτε ἐπ’ ἄπειρον μειοῦται. κατασκευάζει δὲ τοῦτο ἐκ τῶν ὅλων, λέγω δὲ τῶν συνθέτων, ὧν μόριά ἐστι τὰ ὁμοιομερῆ, κατασκευάζει δὲ διὰ τοῦ δευτέρου τῶν ὑποθετικῶν. ἔστι δὲ ὁ συλλογισμὸς οὗτος · εἰ τὰ μόρια ἐνδέχεται ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι καὶ μειοῦσθαι, καὶ τὸ ὅλον ἄν ἐνδέχοιτο ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι καὶ μειοῦσθαι ἐκ τῶν μερῶν γὰρ τὸ ὅλον σύγκειται· οὐδὲ γὰρ αὔξεσθαι ἢ μειοῦσθαι δυνατὸν τὸ ὅλον, τῶν μερῶν μὴ ηὐξημένων ἢ μειωθέντων), ἀλλὰ μὴν τὸ ὅλον ἀδύνατον ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι καὶ μειοῦσθαι, καὶ τὰ μόρια ἄρα. ὥστε στήσεται τὸ ποσὸν τῶν μορίων ἐπί τε τὸ μεῖζον ἐπί τε τὸ ἔλαττον. ἔστιν ἄρα τις ἐλαχίστη σὰρξ καὶ ὀστοῦν, ὥσπερ οὖν καὶ μεγίστη. ἀλλ’ ἴσως ἀντιλέγει τις τῷ συνημμένῳ τὸν ὑπὲρ Ἀναξαγόρου λόγον ποιούμενος, ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ ἐπ’ ἄπειρον ἡ τῶν ὁμοιο- μερῶν γίνεται μείωσις, ἤδη καὶ τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ ἐπ’ ἄπειρον μειοῦ- σθαι· εἰ μὲν γὰρ μία ἦν ἐν ἑκάστῳ ζῴῳ σαρκὸς ὁμοιομέρεια ἢ ὀστοῦ ἢ αἵματος, εὔλογον ἦν, ὡς ἂν ηὖξεν ἢ ἐμειοῦτο τὸ μόριον, οὕτως αὔξειν καὶ μειοῦσθαι καὶ τὸ ὅλον, νῦν δὲ οὐχ οὕτως ἔχει, ἀλλὰ πλείους ὁμοιομέρειαι συνιοῦσαι σαρκὸς ἢ ὀστοῦ ἢ τῶν λοιπῶν, οὕτω ποιοῦσι τὴν τοῦ ζῴου σάρκα καὶ τὸ ὀστοῦν. οὐκ ἀνάγκη οὖν συμμειοῦσθαι ταῖς ὁμοιομερείαις τὸ τὸ (ante καὶ) om. Κ 3. 4 ὡς δ’ ἄν (om. οὑν) Κ 5 τοῖς εἴδεσι δὲ Mt 6 ἐπειδὴ δὲ t 6. 7 κατά (om. τὸ) ποσὸν primitus omiserat Κ qui mox κτὰ ποιὸν 8 οὐ- σῶν ἀγνώστων Μt 10 ἐκ ποίων καὶ πόσων ἀρχῶν σύγκειται Κ 11 δὲ LKM: δ’ εἰ t Aristotelcs (at cod. E pr. δ* δὲ?], rec. δ’ ἂν) 11. 12 ἐνδέχεται –ἐνδέχεσθαι om. Κ [*](12 μικρότητα t ἐνδέχεται L 14. 15 οὔτ’ ἐπ΄ ἄπειρον αὔξεται iterat Κ 16 ἀμοτιουερῆ (sic) Κ 18. 19 καὶ τὸ ὅλον ἄν ἐνδέχοιτο ἐπάπειρον αὔξεσθαι (codex αὔξασθαι) καὶ μειοῦσθαι Κ: om. LM: καὶ τὸ ὅλον omissis ceteris add. in marg. M et t 20 οὐδὲ γὰρ τὸ ὅλον αὔξεσθαι ἢ μειοῦσθαι δυνατὸν Mt 22 τῶ ποσῷ L 24 fort. ἀντιλέγοι cl. g3r14sq. ct quae de voce ἴσως adnotavi ad p. 16,10 τις] cf. Τhemist. p. 127,17 sqq. 25 ἡ om. K 27 ἣν μία Mt ὀστοῦ ἢ] ὁ τοῦ L 28 ἢν, ὡς LK: om. Mt: exspectes ἂν ἢν, ὡς ηὖξεν scripsi: ηὔξητο L: ηὗξη Κ: ηὔξει Mt 31 οὑν] ἐν Κ)

ζῷον. δυνατὸν γὰρ πολλὰς ὁμοιομερείας, κἂν μικραὶ ὦσι, συνθεῖναι τὸ τοῦ [*](c 4v) ζῴου σῶμα, ὥσπερ φέρε εἰπεῖν τοὺς μὲν λίθους, ἐξ ὧν ἡ οἰκία, δυνατὸν ἐπ’ ἄπειρον μειοῦσθαι, οὐκέτι μέντοι καὶ τὴν οἰκίαν, διότι ἐκ πλειόνων καὶ οὐκ ἐξ ἑνὸς λίθου σύγκειται· συγκέοιτο γοῦν ἡ αὐτὴ ποτὲ μὲν ἐξ ἐλαττόνων, εἰ μείζονες εἶεν, ποτὲ δὲ ἐκ πλειόνων, εἰ ἑλάτ|τονες εἶεν. ἀλλ’ [*](C 5r) εἰ καὶ τοῦτο οὕτως ἔχει, πάντως ὥρισται τὸ ποσὸν τῶν ὁμοιομερειῶν ἐξ ὧν ἡ τοῦ ἀνθρώπου σὰρξ σύγκειται. ἔστωσαν οὖν πέντε τινὲς ὁμοιομέρειαι σαρκός. αὗται οὖν πότερον ἐπ’ ἄπειρον μειοῦνται ἢ οὔ; εἰ μὲν οὖν ἐπ ἄπειρον μειοῦνται, ἥξουσι πάντως εἴς τι μέγεθος, ἐν ᾧ ἀδύνατον εἶναι τὴν τοῦ ἀνθρώπου σάρκα, οἷον ἐν δακτυλιαίῳ ἢ ἐν κέγχρου μεγέθει· ὥστε εἰ ἀδύνατον τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τοσοῦτον μειωθῆναι, δῆλον ὅτι καὶ τὰς τῆς σαρκὸς ὁμοιομερείας, ὥστε πάλιν εἰς τὸ αὐτὸ περιάγεται ὁ λόγος. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι ὰλλ' αἱ μὲν ὁμοιομέρειαι πεφύκασιν ἐπ’ ἄπειρον μειοῦσθαι, τὸ δὲ σύνθετον οἷον ὁ ἄνθρωπος οὐ πέφυκε σῴζεσθαι ἐπὶ πολὺ μειουμένων τῶν ὁμοιομερειῶν· ἐπεὶ καὶ καθ’ ὑμᾶς τῆς σαρκὸς δηλονότι καὶ ἐν ἐλάττονι πολὺ μεγέθει δυναμένης συστῆναι, εἴπερ ἡ τοὐ ἀνθρώπου σάρξ ἐστιν οἵα ἐστὶν ἥ τε τῶν παιδίων καὶ τῶν ἐμβρύων, ὅμως ἐν τῷ τελείῳ ζῴῳ οὐ φθάνει πολύ τι μειωθῆναι πρὶν φθαρῇ τὸ ζῷον. οὕτως εἰ καὶ ἐπ’ ἄπειρον αἱ ὁμοιομέρειαι τέμνονται, ἀλλ’ οὐ τὸ ὅλον ζῷον πέφυκεν ἐν τῇ ὁπωσοῦν ἐχούσῃ ὁμοιομερείᾳ συνίστασθαι.’ ἀλλ’ οὗτος ὁ λόγος οὐ σῳζόντων ἐστὶ τὰς Ἀναξαγορείους ὑποθέσεις, ὃς ἔλεγεν οὐδὲν ἕτερον εἶναι τὸ σύνθετον καὶ τὸ ὅλον ἢ τὴν συνδρομὴν τῶν ὁμοιομερειῶν. ἡμῖν μὲν γὰρ τοῖς λέγουσιν ὅτι τῇ τοιᾷδε τῶν στοιχείων συνθέσει καὶ κράσει ἔξωθεν ἐπιγίνονται τὰ εἴδη ἕτερα ὄντα παρὰ τὰ ὑποκείμενα, εὐλόγως τοῦτο ἕπεται οὐ γὰρ ὁπωσοῦν ἐχουσῶν τῶν ὁμοιομερειῶν πέφυκε τὸ εἶδος ἐπιγίνεσθαι), Ἀναξαγόρᾳ δὲ μηδὲν ἕτερον ἐπιγίνεσθαι ἔξωθεν λέγοντι παρὰ τὰ ὁμοιομερῆ, ἀλλὰ πάντως ἐν τοῖς ἁπλοῖς εἶναι τὰς ὁμοιομερείας (καὶ γὰρ καὶ ὀφθαλμοῦ, φέρε τῶν διαφόρων χιτώνων καὶ τριχῶν καὶ αὐτὰ τὰ χρώματα καὶ πάσας τὰς ἐν τῷ συνθέτῳ ποιότητας ὑπάρχειν ἐν τοῖς ἁπλοῖς), εὔλογον τὸ ἕπεσθαι πάντως τῇ τῶν ὁμοιομερειῶν μειώσει καὶ τὸ ὅλον συμμειοῦσθαι. διὰ τί γὰρ <ούχ> ὥσπερ πλείους ἢ μείζους ὁμοιομέρειαι ὀφθαλμοῦ ποιοῦσι τὸν μέγαν ὀφθαλμόν, οὕτω καὶ μικρόν ; ὥστε ἀναγκαίως ἀληθὲς ἂν εἴη τὸ συνημμένον, ὅσον ἐπὶ ταῖς Ἀναξαγόρου ὑποθέσεσι. τί ποτε δέ ἐστιν ὅλως τὸ λέγειν τὴν ἀνθρώπου σάρκα ἐκ πλειόνων συνεστάναι σαρκίων; διὰ τί γὰρ καὶ τῶν πλειόνων τούτων σαρκίων ἕκαστον οὐκ ἐκ πλειόνων [*](4 σύγκειται] σύγκειτο Κ γοῦν LMt: γὰρ Κ: raalim γὰρ ἄν 8 αὗται οὑν LK : αὖ Mt 12 πάλιν post αὐτὸ colloc. Mt 13 ἀλλ’ αἱ Mt: ἄλλαι LK 15 ἡμᾶς Κ τῇ σαρκὶ L καὶ ἐν K: καὶ L: ἐν Mt 17 ἐστὶν] γὰρ Κ καὶ ἡ τῶν Κ 18 φθανείη t 19 τέμνεται Κ 23 τοιάδε Κ 25 ἐχο(??)σουν (sic) Κ 26 ἔξωθεν ἕτερον ἐπιγίνεσθαι Κ πάντων couipoiul. Κ 27 καὶ (post γὰρ) om. K ὀφθαλμῶ L 29. 30 εὔλογον πάντως τὸ ἕπεσθαι Κ 31 οὐχ addidit t: sed probabilius οὐχ ante οὕτω (v. 32) excidisse couicias συνελθοῦσαι ὀφθαλμοῦ Mt 33. p. 1041 τί ποτε–τομή] cf. Themist. p. 128,9 34 ἐστι τὸ λέγειν ὅλως Κ 35 σαρκίων τούτων L cum Themistio, qui quod praecedit πλειόνων omittit) συνέστηκεν, εἴ γε ἐπ’ ἄπειρον τῶν ὁμοιομερειῶν ἡ τομή; ὥστε ἢ οὐδὲ [*](e 5r) ἔσται ὅλως μία τις ὁμοιομέρεια ἢ καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου σὰρξ μία. συμβή- σεται δὲ κἀκεῖνο γελοῖον ὄν, τὴν μὲν τοῦ ἐλέφαντος σάρκα ἐξ ἐλαττόνων σαρκίων συγκεῖσθαι, τὴν δὲ τοῦ κώνωπος ἐκ πλειόνων· οὐδὲν γὰρ ἔτι διοίσει τὸ ἐκ πλειόνων ἢ ἐλαττόνων λέγειν ἀορίστου τοῦ μεγέθους τῶν ἀρχῶν ἑ ὑπάρχοντος καὶ ἐπὶ τὸ μεῖζον καὶ ἐπὶ τὸ ἔλαττον.

p. 187b15 Λέγω δὲ τῶν τοιούτων τι μορίων, εἰς ὃ ἐνυπάχον διαιρεῖται τὸ ὅλον.

Διττῶς τὸ ἐνυπάρχον δυνατὸν ἐκλαβεῖν, ἢ ὡς πρὸς τὸ μέρος ἢ ὡς πρὸς τὸ ὅλον. πρὸς τὸ μέρος μὲν οὕτως· μόρια δέ, φησί, ταῦτα λέγω ἅτινα καὶ μετὰ τὴν ἐκ τοῦ ὅλου διαίρεσιν ὑφεστήκασι καὶ οὐ φθείρονται· ἀεὶ γὰρ ἀπόρροιαί τινες ἐκ τοῦ σώματος γίνονται. τὰ οὖν ἀπορρέοντα σώματα καὶ μετὰ τὴν ἐκ τοῦ ὅλου διαίρεσιν δύναται καὶ καθ’ ἑαυτὰ ὑπο- στῆναι. εἰ δὲ τὸ ἐνυπάρχον πρὸς τὸ ὅλον ἀκουσόμεθα· τούτου μόρια, φησί, λέγω ταῦτα ὧν καὶ διαιρεθέντων ἐκ τοῦ ὅλου οὐδὲν ἧττον σῴζεται τὸ ὅλον, τοιαῦτα δέ ἐστιν, ὡς εἶπον, τὰ ἀεὶ ἐξ ἡμῶν ἀπορρέοντα σώματα. ὁ μὲν οὖν νοῦς οὗτος, προσέθηκε δὲ τοῦτο, ἐπειδὴ εἶπεν " οὗ τὸ μόριον ἐν- δέχεται ὁπηλικονοῦν εἶναι", ἵνα μή τις ὑπολάβῃ μόρια αὐτὸν λέγειν τοῦ ὅλου τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος. διὰ τοῦτό φησιν ὅτι ταῦτα λέγω τὰ μόρια ἅτινα καὶ μετὰ τὴν διαίρεσιν τὴν ἐκ τοῦ ὅλου καθ’ ἑαυτὰ ὑφέστηκεν, ἤγουν διαιρεθέντα οὐ φθείρει τὸ ὅλον, ὧν οὐδέτερον τῷ εἴδει καὶ τῇ ὕλῃ ὑπάρχει· χωρισθεῖσα γὰρ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὔτε τὸ ὅλον σῴζει εντι, οὔτε καθ’ ἑαυτὰ ὑποστῆναι δύναται. ταῦτα δὲ οὐδὲ μόριά ἐστι τοῦ συνθέτου, ὢ ἀλλὰ στοιχεῖα, διὸ οὐδὲ διαιρεῖσθαι ἄν λέγοιτο αὐτοῦ· διαίρεσις μὲν γὰρ ἐπὶ τῶν μορίων λέγεται, ἀνάλυσις δὲ ἐπὶ τῶν στοιχείων. σὰρξ δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα μόρια ζῴου, καὶ οἱ καρποὶ τῶν φυτῶν. ὥσπερ γὰρ τὸ ζῷον ἀνομοιομερές ἐστιν, οὕτω δὴ καὶ τὰ φυτά· μόρια γὰρ τοῦ φυτοῦ πρέμνος φλοιὸς κλάδος φύλλα καρποὶ ἐντεριώνη καὶ εἴ τι τοιοῦτον, ἅπερ ἑτεροειδῆ ἐστι, πρὸς ἑαυτὸ δὲ ἕκαστον ὁμοιομερές.

p. 187b22 Ἔτι εἰ πάντα μὲν ἐνυπάρχει τὰ τοιαῦτα ἐν ἀλλήλοις.

Τὸ πρῶτον τῶν ἐπιχειρημάτων βούλεται ἐκθέσθαι, εἶτα εἰπὼν τὴν [*](1. 2 ἢ οὐδὲ ἔσται K: έσται οὐδὲ L: οὐδὲ (transposito ἔσται post ὁμοιομερεῖ) Mt 2 ἢ] εἰ L ἡ iterat ante σὰρξ M 2. 6 συμβήσεται — ἔλαττον] cf. Themist. p. 128,12 3 κἀκεῖνον K 5 τὴν ἀρχὴν Themistius 6 ὑπάρχοντα L 7. 8 εἰς ὅ–ὅλον orn. Κ 9 Διττῶς] εἰ καὶ πῶς 1. 14 pest τούτου distinguit M: τούτου· in οὕτω· recte mutavit t 16 τὸ ὅλον] τοῦ ὅλου L 17 οὖν om. Mt 18 ὑπολάβοι L μόρια post λέγειν colloc. Κ: ciusdeni traiectionis vestigia dcprehendas in L ubi litterae μό in erasis 19 ὅτι et mox τὴν ἐκ om. K 21 τῆ ὕλη καὶ τῶ εἴδει Κ 24 λέγοιτο ἄν Mt μὲν om. Κ 25 δὲ] δὲ καὶ ὀστοῦν Αristoteles 26 μόρια– φυτῶν om. Κ οἱ] οὐ L 28 πρέμνος KMt: πρέμνον L κλάδος ante φλοιὸς Mt 30 Ἔτι] ὅτι ὅ rubr.) Κ τὰ p;anta t πάρχει τὰ τοιαῦτα ἐν ἀλλήλοις om. K)

Ἀναξαγόρου ὑπόθεσιν, πρὶν συναγάγῃ τὸ ἑπόμενον τίθησ’. τὸ δεύτερον [*](c 5r) ἀξίωμα, ἐπειδὴ δι’ ἀμφοτέρων τὸ πρῶτον συμπεραίνει ἐπιχείρημα. ἅπαν δὲ σῶμα, φησί, πεπερασμένον ἀναιρεῖται ὑπὸ σώματος πεπε- ρασμένου. τὸ δὲ ἀναιρεῖται ἀντὶ τοῦ καταμετρεῖται· τὸ γὰρ μετρούμενον ἴσα ἀεὶ τῷ μέτρῳ ἀφαιρούμενον ἐπείπει καὶ καταδαπανᾶται.

p. 187b29 í καὶ ἀεἰ εἴη ἐλάττων ἡ ἐκκρινομένη, ἀλλ’ ὅμως οὐχ ὑπερβαλεῖ μέγεθός τι τῇ σμικρότητι. |

Ἳνα μή τις εἴποι ὅτι οὐκ ἀνάγκη ἀεὶ ἀφαιρουμένων σαρκίων ἐκλείπειν [*](c 5ν) τὴν ἐν τῷ ὕδατι σάρκα εἰ μὲν γὰρ ἴσα ἀεὶ ἀφῃρεῖτο, τῷ ὄντι ἀναγκαῖον ἦν ὑπολιπεῖν διὰ τὸ μετρεῖσθαι τὸ πεπερασμένον ὑπὸ τοῦ πεπερασμένου, νῦν δὲ τὰ ἀφαιρούμενα ἀεὶ ἐλάττονά ἐστιν· ὥστε οὐκ ἀνάγκη ἐπιλείπειν, διότι τὸ συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν), διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀρι- στοτέλης, ὅτι εἰ καὶ ἀεὶ ἐλάττονα ἀφαιροῖτο, ἀλλ’ οὖν πάντως τινὸς μεγέθους οὐχ ὑπερέξει τὰ ἐκκρινόμενα κατὰ σμικρότητα. ἐπεὶ οὗν ὥρισται τὸ ποσὸν τῆς σαρκός, οὐχ ὑπερέξει δηλονότι κατὰ τὸ ἔλαττον τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς τὰ ἐκκρινόμενα, ἀλλὰ στήσεται ἡ τομὴ ἐν τῇ ἐλαχίστῃ σαρκί. πᾶσα οὖν ἀνάγκη τοιούτων ἀεί, λέγω δὴ τῶν ἐλαχίστων σαρκίων, ἐκκρινομένων καταδαπανηθῆναι τὸ ὅλον, ἐπειδὴ τὸ πεπερασμένον ἀναιρεῖται ὑπὸ τοῦ πεπερασμένου, ἢ εἰ μὴ τοῦτο, ἴσα πεπερασμένα ἄπειρα τὸν ἀριθμὸν ἐνέσονται ἐν τῷ πεπερασμένῳ, ὅπερ ἀδύνατον. τὸ οὖν οὐχ ὑπερέξει μέ- γεθός τι τῇ σμικρότητι ἀντὶ τοῦ οὐ παντὸς μεγέθους ἔλαττον τὸ ἐκκρινόμενον δυνατὸν ἐκκρίνεσθαι, κἂν ἀεὶ ἔλαττον ἐκκρίνηται· ἔστι γάρ τι τὸ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς μέγεθος, οὗ ἔλαττον ἀδύνατον ἐκκριθῆναι.

p. 187b35 Πρὸς δὲ τούτοις, εἰ ἅπαν σῶμα ἀφαιρεθέντος τινὸς ἔλαττον ἀνάγκη γίνεσθαι.

Ἕτερον ἐπιχείρημα τὸ τρίτον ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, ὅτι εἰ ὥρισται τῆς σαρκὸς τὸ ποσόν, ἀδύνατον ἐκ τῆς ἐλαχίστης ἐκκριθῆναί τι· εἰ γὰρ ἐκκριὑπόθεσιν [*](1 LK: δόξαν Mt 5 ἀφαιρούμενα Κ 6 plenius lemma Ἀφαιρεθείσης γὰρ ἐκ τοῦ ὕδατος σαρκὸς, καὶ πάλιν ἄλλης γινομένης ἐκ τοῦ λοιποῦ ἀποκρίσει, εἰ καὶ etc. t εἴη ἐλάττων LKM: ἐλάττων ἔσται t Aristoteles 6. 7 ἀλλ’ ὅμως — σμικρότητι om. K 7 ὑπερβαλεῖ (cf. v. 14 et 20) L: ὑπερβάλλει (cf. Diels ad Simplic. p. 169,9) Mt τῆς σμικρότητος L 8 εἴπῃ cod. Paris. Gr. 2063 9 τὴν] τὴν] Κ γὰρ om. Mt ἀφήρητο Κ ἀναγκαῖα t 10 ὑπολιπεῖν corr. ex ἀπολιπεῖν M: ὑπο- λείπειν Κ 11 ἐπιλιπεῖν L 12 ἐστι] εἶναι Κ 13 ἀφαιροῖτο Mt: ἀφαιροῖτο Κ: ἀφῃρεῖτο L 16 ἐν om. superscr. Κ 17 τοιούτων om. Mt 20 ἓν ἔσονται M: ἔσονται Κ ὑπερέξει] ὑπάρξει M : ὑπερβαλεῖ Aristoteles 24 του Κ ἅπαν LM : ἅπαν μὲν Kt Aristoteles 24. 25 ἀφαιρεθέντος — γίνεσθαι om. Κ 24 τινὸς om. L 25 ἔλαττον L 26 τὸ om. Κ 26. 27 τῆς σαρκὸς τὸ ποσὸν Κ: τῇ σαρκὶ τὸ ποσὸν L: τὸ ποσὸν τῆς σαρκὸς Mt)

θείη τι ἐξ αὐτῆς, γενήσεται ἐλάττων τῆς ἐλαχίστης σααός, ὅπερ ἀδύνατον, [*](e 5v) τοῦτο δὲ διότι ἅπαν σῶμα ἀφαιρεθέντος τινὸς ἔλαττον γίνεται, τοῦτο δὲ διότι πᾶν πεπερασμένον καταμετρεῖται ὑπὸ παντὸς πεπερασμενου.

p. 188a2 Ἔτι δὲ ἐν τοῖς ἀπείροις σώμασιν ἐνυπάρχοι ἄν ἤδη σὰρξ ἄπειρος.

Τέταρτον τοῦτο, ὅτι συμβήσεται ἐν ἑκάστῃ ὁμοιομερείᾳ ἀπείρων ὄντων, καὶ πάλιν ἐν ἑκάστῃ τῶν ἀπείρων ἄλλων ἀπείρων ἐνυπαρχουσῶν, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, ἀπειράκις τὸ ἄπειρον εἶναι.

p. 188a3 Κεχωρισμένα μέντοι ἀπ' ἀλλ ήλων, οὐδὲν μέντοι ἧττον ὄντα, καὶ ἄπειρον ἕκαστον.

Κεχωρισμένα εἶπεν ἀντὶ τοῦ κατ’ ἐνέργειαν καὶ τοῖς τόποις δια- κεκριμένα, οὐχ ὥσπερ ἐν τῇ ὕλῃ δυνάμει λέγομεν πάντα ἐνυπάρχειν οὐ γὰρ οὕτως ἔλεγεν ὁ Ἀναξαγόρας πάντα ἐν ἀλλήλοις ὑπάρχειν, ὥσπερ λέγεται ἡ ὕλη πάντα εἶναι δυνάμει), ἀλλ’ ὥσπερ ἐν ἐν πανσπερμίᾳ πάντα ἐνυπάρχει κριθὴ καὶ σῖτος καὶ τὰ λοιπὰ τῶν σπερμάτων ἐνεργείᾳ ὄντα. καὶ ἐνυπάρχουσιν οὖν, φησίν, ἐν ἑκάστῃ ὁμοιομερείᾳ ἄπειρα σώματα, καὶ οὐδὲν ἧττον ἕκαστον τῶν ἐνυπαρχόντων καὶ αὐτὸ ἄπειρόν ἐστιν· ἔστι γὰρ καὶ ἐν ἐκείνῳ ἄπειρα.

p. 188a5 Τὸ δὲ μηδέποτε διακριθήσεσθαι.

Ὅτι ἀνόητος ὁ κατὰ Ἀναξαγόραν νοῦς τοῖς ἀδυνάτοις ἐπιχειρῶν, εἴπερ θέλει μὲν αὐτὸς διακρῖναι πάντα, τοῦτο δὲ γενέσθαι ἀδύνατον. ἀλλὰ τὸ μηδέποτε διακριθήσεσθαι πάντα, εἰ καὶ ἀγνοῶν ἔλεγεν ὁ Ἀναξαγόρας, ἀλλ’ οὖν ὀρθῶς ἔλεγεν· αὐτὸς μὲν γὰρ τὰ σώματα ἔλεγε μηδέ. ποτε ἀπ’ ἀλλήλων διακριθήσεσθαι, ἤτοι καὶ τὰ πάθη καὶ τὰς ἕξεις, οὐ διὰ τὸ μὴ φύσιν ἔχειν καθ’ αὑτὰς ὑποστῆναι, ἀλλὰ διὰ τὸ τὴν μῖξιν μὴ δύνασθαι εἰλικρινῶς χωρίσαι τὰ μιχθέντα, ὥσπερ εἴ τις καὶ τοῦ οἰνομέ- λιτος εἴποι μὴ ἐνδέχεσθαι τὸν οἶνον καὶ τὸ μέλι χωρισθῆναι. εἰ οὖν εἰσὶν ἐν τοῖς πᾶσι καὶ τὰ πάθη καὶ αἱ ἕξεις ἅπερ καθ’ αὑτὰ ὑποστῆναι οὐ πέτί [*](1 ἐξ αὐτπης Κ: τί ἐξ αὐτοῦ L: ἐξ αὐτῆς τὶ Mt ἔλάττον L cf. p. 100,27 2. 3 ἅπανδιότι διότι om. K 3 πᾶν περασμένον Κ 5 Ἔτι] ὅτι ὅ (ὅ rubr.) K δ’ ἐν t 5. 6 ἐνυπάρχοι–ἄπειρος om. K 9 εἶναι] ἐστὶν Κ 10 ἀπ’ ἀλλήλων οὐδὲν μέντοι iterat L 10. 11 οὐδὲν μέντοι — ἕκαστον om. Κ 10 οὐδὲν μέντοι LM: οὐδὲν δὲ ex Aristotele t 12. 13 διακεκριμένα Κ ct cod. Paris. Gr. 2063: διηρημένα L: διειλημμένα Mt 13 λέγομεν δυνάμει Mt 14. ’) ὥσπερ ἡ ὕλη λέγεται Mt 15 εἶναι LK : om. Mt 19 καὶ om. K 24 αὐτὰ L 25 καὶ τὰ πάθη LK: κατὰ πάθη Mt 26 καθ’ αὑτὰ cod. Paris. Gr. 2063 fort, διὰ τὸ <τὸν νοῦν διὰ> τὴν μῖξιν 27 ὅπερ L 28. 29 εἰσὶν post ἕξεις colloc. Μt 29 τοῖς om. Mt ἅπερ LK : ἅ Mt)

φυκε, ζητεῖ δὲ καὶ ταῦτα χωρίσαι ὁ νοῦς, ἐπειδὴ πάντα βούλεται διακρῖναι, [*](c 5v) ἀνόητος ἄν εἴη τοῖς ἀδυνάτοις ἐπιχειρῶν.

p. 188 a 7 ἐὰν διακριθῶσιν, ἔσται τι λευκὸν καὶ ὑγιεινὸν οὐχ ἕτερόν τι ὂν οὐδὲ καθ’ ὑποκειμένου. ἑ οὐ γάρ ἐστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ λευκόν τι, ἀλλὰ δεῖ πρότερον ἕτερόν τι εἶναι, εἶτα λευκὸν εἶναι ἢ μέλαν ἤ τι τοιοῦτον· τὸ γὰρ λευκὸν ἢ ἄνθρωπός ἐστιν ἢ ἵππος ἢ ψιμμύθιον ἤ τι ἄλλο. ἐὰν οὖν χωρισθῶσι τὰ πάθη, ἔσται τι λευκὸν ὃ οὔτε ἄνθρωπός ἐστιν οὔτε ἕτερόν τι, οὐδ’ ὅλως ἐν ὑποκειμένῳ τινὶ τὸ εἶναι ἔχον, ὅπερ ἀδύνατον. τὸ δὲ καθ’ ὑποκειμένου ἀντὶ τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ εἶπε· τοῦτο δὲ πολλαχῶς εἶπεν.

p. 188a13 ὐκ ὀρθῶς δὲ οὐδὲ τὴν γένεσιν λαμβάνει τῶν ὁμοειδῶν.

Ὅτι κακῶς λαμβάνει ἐκ τῶν ὁμοίων γίνεσθαι τὰ γινόμενα. γίνεται μὲν γὰρ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπων καὶ ἵππος ἐξ ἵππων, γίνεται δὲ καὶ ἐξ ἀνομοειδῶν· ἐξ ἵππων γὰρ σφῆκες σηπομένων, καὶ ἐκ ταύρων μέλισσαι, καὶ ἐξ ὕδατος ἀήρ, καὶ ἐκ τούτου πῦρ. κακῶς οὖν ἐλάμβανεν ὅτι ἐξ ὁμοει- δῶν πάντως ἡ γένεσις, ἐλάμβανε δὲ τοῦτο διὰ τὸ μηδὲν οἴεσθαι ἐκ του μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἔκ τινος δὲ γινόμενα μὴ ἄνευ τοῦ | ἐναντίου γενέσθαι. [*](c 6r) οὐ καλῶς δὲ οὐδὲ τὸ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος μὴ γενέσθαι τι ἐλάμβανεν· ἐκ <γὰρ> τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς μὲν ὄντος ὡς ἐξ ὕλης οὐκ ἂν γένοιτό τι, ἐκ τοῦ τὶ δὲ μὴ ὄντος ἀνάγκη τὴν γένεσιν εἶναι. καὶ γὰρ κατὰ τὸ ὑλικὸν αἴτιον ἐκ τὶ μὴ ὄντος γίνεται τὸ γὰρ σπέρμα τὶ μὴ ὅν· οὐκ ἄνθρωπος γάρ), καὶ καὶ κατὰ τὸ ποιητικόν· τὸ γὰρ αἴτιον ἐξ ἀνάγκης δεῖ διαφέρειν τοῦ αἰτια- τοῦ, εἰ καὶ κατ’ οὐδὲν ἄλλο, ἀλλ’ οὖν πάντως κατ’ αὐτὸ τὸ αἴτιον καὶ αἰτιατόν. ὥστε ἔστι τὶ μὴ ὂν τὸ αἴτιον· οὐκ ἔστι γὰρ ὅπερ τὸ αἰτιατόν.

p. 188a15 Καὶ οὐχ ὁ αὐτὸς τρόπος ὡς πλίνθοι ἐξ οἰκίας καὶ οἰκία ἐκ πλίνθων.

οὐχ ὅνπερ τρόπον, φησίν, ἐκ πλίνθων ἡ οἰκία, τοῦτον τὸν τρόπον ἐκ τῶν πηλῶν ὁ πηλός· ἡ μὲν γὰρ οἰκία ἐξ ἀνομοειδῶν τῶν πλίνθων, ὁ [*](1 ὁ om. Mt 3 plenius lemma Ei οὑν μέμικται τὰ χρώματα, καὶ αἱ ἔξεις, ἐὰν etc. t ἐὰν δὲ L ἔσται τι] ἔτι Κ 3. 4 καὶ ὑγιεινὸν–ὑποκειμένου om. Κ 3 καὶ Μ: ἢ (nihil enot. ex L) t et Aristotelis libri (praeter E) 5 δεῖ ex δὴ Κ 5. 6 ἕτερόν τι L : τι (omisso ἕτερον quod consentaneum est excidisse propter homoeoteleutou post πρό- τερον) Κ: τι ἕτερον Mt 6 λευκὸν ἢ μέλαν εἶναι Mt 7 ψιμμύθιον t: ψιμύθιον KM: ψιμμίθιόν τι L 9.10 ὑποκειμένου] ὑποκειμένω L 10 πολλαχῶς LK: πολλαχοῦ recte Mt cf. Bonitz Index Ar. p. 798b38 sqq. 11 λαμβάνει τῶν ὁμοειδῶν om. K ὁμοειδῶν] cf. p. 101,17. Diels, z. Textgesch. p. 30, n. 4 13 ἐξ ἵππου Κ 17 γινόμενον Κ 18 μὴ γί- νεσθαι L distinxi post ἐλάμβανεν ct addidi γὰρ 19 τι om. Κ 20 τὶ δὲ] τόδε L 21 ἐκ LK: ἐκ τοῦ Mt fort. γίνεταί τι 25. 26 ὧμ πλίνθων om. Κ 27 φασὶν L)

δὲ πηλὸς ἐξ ὁμοειδῶν τῶν πηλῶν. εἶπον δὲ ὅτι οὐ κυρίως γίνεσθαι λέγεται [*](c 6r) τᾶι ὁ πηλὸς ἐκ πηλῶν· οὐδὲ γὰρ γένεσις τοῦτό ἐστιν ἀλλὰ πρόσθεσις, εἰ ξὴ γίνεσθαι ἁπλῶς εἴποι τις τοσόνδε πηλόν.

p. 188a16 οὕτω δὲ καὶ ὕδωρ καὶ ἀὴρ ἐξ ἀλλήλων καὶ εἰσὶ καὶ γίνονται.

Τουέστιν ἐξ ἀνομοειδῶν, ὥσπερ καὶ ἡ οἰκία ἐκ πλίνθων. βέλτιόν τε ἐλάττω καὶ πεπερασμένα λαβεῖν, ὅπερ ποιεῖ Ἐμπεδοκλῆς. εἰ γὰρ δυνατὸν τὰ αὐτὰ γεννᾶν ἐκ τῶν πεπερασμένων ἅπερ καὶ ἐκ τῶν ἀπείρων, κάλλιον τὸ ἐκ τῶν πεπερασμένων· τὰ γὰρ ἄπειρα ἄγνωστα. ὅθεν ταύτῃ μᾶλλον ὁ Ἐμπεδοκλῆς κατορθοῖ, τῷ πεπερασμένας ὑποτίθεσθαι τὰς ἀρχάς.

p. 188a19 Πάντες δὲ τὰ ἐναντία ἀρχὰς ποιοῦσιν.

Ἀντειπὼν κατ’ ἀρχὰς πρὸς τὴν Παρμενίδου καὶ Μελίσσου δόξαν, καὶ δείξας ὅτι ἀδύνατον ἓν εἶναι τὸ ὄν οὔτε γὰρ ἀρχὴ δύναται εἶναι, οὔτε ἀπὸ τῆς ἀρχῆς), μετῆλθεν ἐπὶ τὰς τῶν φυσικῶν δόξας καὶ εἶπεν ὅτι οἱ μὲν μίαν ὑποτίθενται τὴν ἀρχὴν οἱ δὲ πλείους , καὶ οἱ μὲν ἀπείρους οἱ δὲ πεπερασμένας, εἶτα ἤλεγξε τὴν Ἀναξαγόρου δόξαν ἀπείρους τὰς ἀρχὰς ὑποτιθεμένη. ἀκόλουθον ἦν ἐφεξῆς δεῖξαι ὅτι οὐδὲ πλείους ἐνδέχεται εἶναι καὶ πεπερασμένας· τούτου γὰρ δειχθέντος, κατελιμπάνετο τὸ ἀληθὲς ὅτι ἓν εἶναι τὸ στοιχεῖον τὸ ὑλικόν. περὶ γὰρ τούτου αὐτῷ καὶ προέκειτο δεῖξαι· καὶ γὰρ ὅτε τὴν τῶν ἀρχῶν διαίρεσιν ἐποιεῖτο, ὅτι ἀνάγκη τὰς ἀρχὰς ἢ μίαν εἶναι ἢ πλείους, περὶ τῶν ὑλικῶν ἀρχῶν ἔλεγεν. ὅτι μὲν οὖν ἔστι τις ἀρχὴ τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ἔδειξεν ἐν ἀρχῇ, μᾶλλον δὲ ἔλαβεν ὡς ὡμολογημένον ὅτι τῶν φυσικῶν πραγμάτων εἰσὶν ἀρχὶ καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα, παρεθέμεθα δὲ ἡμεῖς καὶ τὸν Θεοφράστου λόγον, δι’ οὗ ἐδείκνυ ἀρχὰς εἶναι τῶν φυσικῶν πραγμάτων. ἔδειξε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης αὐτὸ τοῦτο καὶ ἐν τοῖς πρὸς Παρμενίδην καὶ Μέλισσον λόγοις, πρῶτον μὲν τῷ ἀνελεῖν τὴν ὑπόθεσιν τὴν μάλιστα τὸ εἶναι ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάεἶπον [*](1 p. 101,19 (?): εἶπε L 1. 2 γίνεσθαι λέγεται L: λέγεται γίνεσθαι Mt: λέγεται om. Κ 3 ἀπλῶς om. Κ τις LK: τίς ἁπλῶς Mt 1 lemma om. Κ 5 continuat lemma βέλτιον δ’ (sic) ἐλάττω–ἐμπεδοκλῆς t 6 Τουτέστιν–πλίνθων om. Κ 6 7 βέλτιόν τε hic omnes libri (ct Arist. cod. E) 8 γενᾶν Κ 10 τῷ] τὸ L 12 lemma om. Κ δὲ] δὴ Aristoteles τἀναντία t 13 ἀντειτῶν ἁ rubrica) Κ καὶ κατ’ ἀρχὰς L 11 γὰρ om. Κ 18 ὑποτιθεμένην LK: ὑποτιθεμένου Mt ἐφεξῆς om. superscr. M 19 ὅτι] fort, τὸ at cf. ad p. 06, 1 1 20 εἶναι] ἐστὶ Κ αὐτῷ] αὺτοῦ Κ 21 ὅτε κτλ.] Phys. Α 2 init. ὅτε] ὅτι L 24 ὁμολογημένον Κ 25 παρεθέμεθα p. 4,8 τὸν τοῦ θεοφράστου L 26 οὗ ἐδείκνυεν L 27 ἐν τοῖς κτλ.] Α 2 p. 184b25 sqq. 28 τῷ] τὸ Κ 28 p. 109,1 τὸ εἶναι ἔστιν Κ) ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἀναιροῦσαν ἀναιροῦσιν L) LK: ἀναιροῦσαν τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάτων Mt)

τῶν ἀναιροῦσαν αὕτη δέ ἐστιν ἡ λέγουσα ἓν εἶναι τὸ ὄν· ἑνὸς γὰρ ὄντος, [*](c 6r) ὡς ἤδη εἶπον, ἀναιρεῖται καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς), ἔπειτα εἰ πλείω τὰ ὄντα, αὐτόθεν εἰσάγει ὅτι καὶ ἀπό τινός εἰσιν ἀρχῆς. ἐπεὶ γὰρ ἔστι κοινωνία τις ἐν τοῖς πολλοῖς καὶ διαφορά, αὕτη δὲ μήτε ἀπὸ ταὐτομάτου αὐτοῖς ἐπεγένετο, μήτε ἐξ ἑνὸς τοῖς λοιποῖς ἐκεῖνο γὰρ ἄν εἴη ἀρχή), λείπεται τὸ ἔκ τινος ἄλλου ἀρχοειδεστέρου τὴν κοινωνίαν αὐτοῖς ἐφήκειν. ὅτι μὲν οὖν ἔστιν ἀρχὴ τῶν φυσικῶν, δῆλον· ταύτην δὲ ἀνάγκη ἢ μίν εἶναι ἢ πλείους· καὶ εἰ πλείους, ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἐνδέχεται ἀπείρους εἶναι τὰς ἀρχάς, ἔδειξεν ἐν τοῖς πρὸς Ἀναξαγόραν λόγοις· καὶ εἰκότως ταύτην πρώτην ἤλεγξε τὴν ὑπόθεσιν, διότι μᾶλλον αὐτὴ τῇ ἀληθείᾳ μάχεται, λέγω δὴ τῇ λεγούσῃ μίαν εἶναι τὴν ὑλικὴν ἀρχήν. εἰ οὖν μία ἐστὶν ἡ ὑλικὴ ἀρχὴ καὶ οὐκ ἐνδέχεται πλείους εἶναι, πολλῷ μᾶλλον οὐδ’ ἀπείρους. ἀκόλουθον οὖν ἦν δεύτερον ἐλέγξαι ὅτι οὐδὲ πλείους καὶ πεπερασμένας ἐνδέχεται εἶναι, ἵνα οὕτως λοιπὸν τὸ ἀληθὲς καταλείπηται ὅτι μία ἐστὶν ἡ ὑλικὴ ἀρχή , ὁ δὲ τοῦτο μὲν οὐ ποιεῖ, μεταβαίνει δὲ πρότερον ἐπὶ τὰς εἰδικὰς ἀρχάς, εἶτα ὕστερον ἀνατρέχει ὢ ἐπὶ τὸ λεῖπον καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ πλείους καὶ πεπερασμένας ἐνδέχεται τὰς ὑλικὰς ἀρχὰς εἶναι. δείξας γὰρ ὅτι τὰς εἰδικὰς ἀρχὰς δεῖ ἐναντίας εἶναι, ἵνα τῷ δρᾶν καὶ πάσχειν εἰς ἀλλήλας τὴν γένεσιν ποιῶσι καὶ τὴν φθοράν, διὰ τὸ μήτε τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχὸν ποιεῖν μήτε τὸ τυχὸν ὑπὸ τοῦ τυχόντος πάσχειν, ἀλλὰ τὸ ἐναντίον ἐκ τοῦ ἐναντίου, ἐπαπορεῖ τῷ λόγῳ, καὶ δείξας ὅτι οὐχ οἷόν τε μόνα εἶναι τὰ ἐναντία ἀρχάς οὐδὲ γὰρ ἐνδέχεσθαι αὐτὰ εἰς ἑαυτὰ ποιεῖν καὶ πάσχειν, εἴ γε μηδὲ συνεῖναι ὅλως αὐτὰ καθ’ αὑτὰ δύνανται, δεῖ δὲ τὸ ποιοῦν καὶ πάσχον συνελθεῖν εἰς ταὐτόν), ἀναγκαίως εἰσάγει τὸν περὶ τῆς ὕλης λόγον, ὅτι δεῖ ἄρα καὶ τρίτην τινὰ ἀρχὴν εἶναι ὑποκειμένην τοῖς ἐναντίοις, ἥτις ἀνὰ μέρος ὑπ’ αὐτῶν πάσχουσα ποιήσει τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν. εἶτα τοῦτο λαβὼν ἐλέγχει τὸ λοιπὸν τμῆμα τῆς διαιρέσεως τῶν ὑλικῶν ἀρχῶν, ὅτι οὐκ ἐν- δέχεται πολλὰς εἶναι καὶ πεπερασμένας· εἰ γὰρ ἀρκεῖ ἡ μία τοῖς ἐναντίοις ὑποκειμένη εἰς γένεσιν τῶν ὄντων, περιττὴ ἂν εἴη ἡ ἑτέρα.

Ταῦτα μὲν οὖν ἐν ἐκείνοις ἐξετάσομεν τῆς γὰρ συνεχείας ἕνεκα τοῦ λόγου καὶ τῆς οἰκονομίας ταῦτα ἡμῖν εἴρηται), τὸ δ’ οὖν προκείμενόν ἐστι δεῖξαι ὅτι ἀνάγκη τὰς εἰδικὰς ἀρχὰς ἐναντίας εἶναι. ὅτι οὖν ἐναντίαι εἰσί, πιστοῦται ἔκ τε τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας καὶ ἐκ τοῦ λόγου· καὶ γὰρ πάντες, φησί, τὰς ἀρχὰς ἐναντίας ὑπέθεντο καὶ οἱ ἓν καὶ οἱ πλείω λέγοντες τὰ ὄντα.

[*](1. 2 γὰρ ὄν ἤδει εἶπον Κ 2 εἶπον p. 28,8 sqq. καὶ (ante ἡ) 0111. L 3 ὅτι om. K ἀρχῆς εἰσιν et in proximis αὐτὴ δὲ Κ 5 ἐπιγίνεται Κ τοῖς πολλοῖς L ἐκεῖνο Kt: ἐκεῖνα L: ἐκείνη M ἄν om. L 8 καὶ εἰ πλείους om. Mt 10 πρῶτον L 11 αὐτὴ L et, ut videtur, M: αὐτῇ Kt : malim αὕτη et mox ἀληθεῖ δὴ] δὲ L 13 οὖν om. Mt 14 οὕτω t 15 καταλίπηται L 16 πρότερον LK: πρῶτον Mt ἰδικὰς LK 17 καὶ ἐπὶ τὸ L οὐδ’ εἰ Κ 18 ἰδικὰς (om. ἀρχὰς) δεῖ ἐναντία L 19 τῷ] τὸ L 21. 22 τῶ λόγω–οἶόν τε in eras. Κ 22 μόνας εἶναι τὰς ἐναντίας Κ 23 εἴτε μηδὲ L 24 εἰσελθεῖν L 30 ἡ om. L 31 οὑν] ἐν (sic) Κ ἐξετάσωμεν Κ 33 ἰδικὰς Κ οὖν et mox τε om. K 34 ἐκ om. L)

καὶ γὰρ αὐτὸς ὁ Παρμενίδης ἐν τοῖς πρὸς ἀλήθειαν ἓν εἶναι λέγων τὸ ὅν, [*](c 6r) ἐν τοῖς πρὸς δόξαν τὰ ἐναντία ἀρχὰς ὑπετίθετο τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρόν· καλεῖ δὲ τὸ μὲν ψυ|χρὸν γῆν τὸ δὲ θερμὸν πῦρ. τὸ δὲ θερμὸν καὶ τὸ [*](c 6v) ψυχρὸν ἐναντία. καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς τὰ τέσσαρα στοιχεῖα λέγων ἀρχάς, τὸ μὲν πῦρ θερμὸν ἔλεγε, τὰ δὲ λοιπὰ ψυχρά. καὶ ὅσοι δὲ μανώσει ἢ πυκνώσει τοῦ κατ’ αὐτοὺς στοιχείου τὰ ἄλλα γεννῶσιν, οἷός ἐστιν ὁ Θαλῆς, τὰ ἐναντία ἀρχὰς ὑποτίθενται· μάνωσις γὰρ καὶ πύκνωσις ἐναντία. καὶ Δημόκριτος δὲ τὰς ἀτόμους καὶ τὸ κενὸν ὑποτιθέμενος, τὰς ἀτόμους πλῆρες ἐκάλει· τὸ πλῆρες γὰρ καὶ τὸ κενὸν ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων ἔλεγε, τὸ δὲ πλῆρες καὶ τὸ κενὸν ἐναντία, ἅτινα ὂν καὶ οὐκ ὂν ἐκάλει, καὶ δὲν καὶ οὐδέν, δὲν μὲν τὸ πλῆρες τὸ δὲ κενὸν οὐδέν. σύγκρισίν τε καὶ διάκρισιν ὅ τε Δημόκριτος αἰτίας ἔλεγεν εἶναι γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ ὁ Ἀναξα- γόρας, ὁ μὲν τῶν ὁμοιομερῶν ὁ δὲ τῶν ἀτόμων. ἀλλὰ καὶ ὁ Πλατῶν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἀρχὰς ὑπετίθετο. ταῦτα δὲ πάντα ἐναντία. ἀλλ’ ἴσως ἐρεῖ τις ὅτι οὐ πάντες τὰ κατ’ αὐτοὺς ἐναντία εἰδικὰς ὑπετίθεντο ἀρχάς· ὅ τε γὰρ Πλάτων τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν τὴν ὕλην ἔλεγε, καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς τὰ τέσσαρα στοιχεῖα. ὁμοίως καὶ ὁ Παρμενίδης τὸ πῦρ καὶ τὴν γῆν· οὐ γὰρ δήπου, ὡς ἄν τις ὑπολάβοι, τὸ μὲν πῦρ ποιητικὸν ἢ εἰδικὸν ἔλεγε, τὴν δὲ γῆν ὑλικόν. εἰ γὰρ ἐναντία ἐστὶ ταῦτα, ἀδύνατον τό ἕτερον τῷ ἑτέρῳ ὑποκεῖσθαι ὡς ὕλην · φθαρτικὰ γὰρ ἀλλήλων τὰ ἐναντία, ἡ δὲ ὕλη σωστικὴ τοῦ εἴδους ἐστίν. ὥστε ταύτῃ μὲν οὐκ ἄν εἴη τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ εἶδος, ἀλλ’ οὐδὲ ποιητικὸν τὸ πῦρ· ἐναντία γὰρ αὐτὰ ὑπετίθετο, τὰ δὲ ἐναντία ἰσοσθενῆ εἰσι, καὶ οὐδὲν μᾶλλον τὸ ἕτερον εἰς τὸ ἕτερον δρᾷ ἢ τὸ ἕτερον. ἀλλ’ εἰ καί τινες τούτων τὰ ἐναντία ὡς ὕλην ὑπετίθεντο, ἀλλ’ οὐ τοῦτο ἁπλῶς νῦν πρόκειται δεῖξαι, τίνες μὲν ὡς ὕλην αὐτὰ ἐλάμβανον τίνες δὲ ὡς εἶδος, ἀλλ’ ὅτι ἁπλῶς ὑπ’ αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς φύσεως κινούμενοι ἐναντιότητα ἐν ταῖς ἀρχαῖς ὑπετίθεντο. καὶ τοῦτο εἰκότως· δεῖ γὰρ ταῖς τρωτίσται ἀρχαῖς τρία ταῦτα ὑπάρχειν, τὸ μήτε ἐξ ἄλλων εἶναι οὐ γὰ ἄν ἦσαν τρῶται ἀρχαί), μήτε ἐξ ἀλλήλων οὐ γὰρ ἄν εἶεν κυρίως ἀρχαὶ πρῶτ ἔσται γὰρ οὕτως ἕκαστον καὶ ἀρχὴ καὶ οὐκ ἀρχή). καὶ ἐξ αὐτῶν εἶναι τὰ ἄλλα τοῦτο γὰρ μάλιστα ἴδιον τῶν ἀρχῶν), ταῦτα δὲ πάντα τοῖς ἐναντίοις ὑπάρχει τοῖς πρώτοις. πρῶτα δὲ ἐναντία [*](1 καὶ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 131,18 2 ἀρχὰς om. superscr. M ὑπετίθετο L 6 τοῦ καταυτοῦ Κ γενῶσιν Κ θαλῆς t 7 ὑποτίθενται LK: ὑπετίθενται αἰ compend.) M: ὑπετίθεντο t 8 τὰς ἀτόμους καὶ τὸ κενὸν ὑποτιθέμενος Κ: τὰς ἀτό- μους ὑποτιθέμενος καὶ τὸ κενόν L: τὸ κενὸν καὶ τὰς ἀτόμους ὑποτιθέμενος Mt 10 καὶ δὲν Κ: καὶ ἓν LMt cf. Democr. fragm. Phys. 8 Mull, et Zeller I4 p. 770,3 11 δὲν μὲν Κ: καὶ ἓν μὲν L: ἓν μὲν Mt 12 γενέσεως εἶναι L 13 ὁμοιομερειῶν Mt 14 εἶναι ἀρχὰς L 16 καὶ τὸ μέγα καὶ L 18 ὑπολάβῃ Κ μὲν om. L 21 σωματικὴ L 22 ὑπετίθετο K: ὑποτίθενται L: ὑποτίθεται Mt τὰ δὲ] τὸ δὲ L 23 εἰσι om. Κ 21 ὡς] εἰς L ’) πρόκειται δεῖξαι LK: δεῖξαι προέκειτο Mt 26 ὅτι ὑπ’ αὐτῆς ἁπλῶς Κ 27. p. 111,3 cf. Themist. p. 132,3 sqq. 27 εὐλόγως Arist. at cf. c8r14. 17 εἶεν] ἦσαν L 31 τὰ ἄλλα] cf. c8r25)

γάρ, διότι πρώτως ὑπάρχουσι τῇ ὕλῃ, οὐκ ἐξ ἀλλήλων δέ, διότι οὐδέτερον τοῦ ἑτέρου ποιητικόν, ἐξ αὐτῶν δὲ τὰ ἄλλα, διότι κατὰ τὴν συμπλοκὴν τούτων πρὸς τὴν ὕλην τὰ ἄλλα γίνονται πάντα , καὶ ὅτι κατὰ μεταβολὴν ἡ γένεσις, ἡ δὲ μεταβολὴ ἐξ ἐναντίων καὶ εἰς ἐναντία, ὡς δειχθήσεται.

οὕτω μὲν οὖν ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν δόξης δείκνυσιν ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαί, δείκνυσι δὲ καὶ ἐκ τοῦ λόγου αὐτὸ τοῦτο. λαμβάνει δὲ πρότερον δύο τινὰ ἀξιώματα ἐκ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ὁμολογούμενα, ἓν μὲν ὅτι οὐ τὸ τυχὸν πέφυκεν ὑπὸ τοῦ τυχόντος πάσχειν, οὐδὲ ποιεῖν τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχόν· οὐ γὰρ ἄν ποιήσειε γραμμὴ εἰς γλυκὺ οὐδὲ πείσεται ὑπ’ αὐτοῦ, οὐδὲ σίδηρος εἰς ἀδάμαντα δράσ·ειεν ἄν. οὐ τοίνυν οὐδὲ γίνεται τὸ τυχὸν ὑπὸ τοῦ τυχόντος καὶ τοῦτο ἄν εἴη τῶν ἀξιωμάτων τὸ δεύτερον)· οὐ γὰρ ἄν γένοιτό τι ἐκ μουσικοῦ γλυκὺ ἢ ἐκ μέλανος μουσικόν, ἀλλὰ λευκὸν ἐκ μέλανος γίνεται καὶ θερμὸν ἐκ ψυχροῦ καὶ ἐξ ἀγαθοῦ κακὸν καὶ ἔμπαλιν. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ φθειρόμενον οὐκ εἰς τὸ τυχὸν φθείρεται· οὐ γὰρ ἄν φθαρείη μουσικὸν εἰς μέλαν ἢ μέλαν εἰς γλυκύ, ἀλλὰ τὸ μὲν μουσικὸν εἰς ἄμουσον φθείρεται καὶ τὸ μέλαν εἰς τὸ λευκὸν καὶ τὸ γλυκὺ εἰς πικρόν. ὥστε γίνεται τὸ ἐναντίον ἐκ τοῦ ἐναντίου, καὶ φθείρεται τὸ ἐναντίον εἰς τὸ ἐναντίον. καὶ οὐ δεῖ θαυμάζειν εἰ ἔναγχος μὲν ἐλέγομεν μὴ εἶναι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία, νῦν δέ φαμεν μᾶλλον δὲ ἐκ τῆς ἐναργείας εἰλήφαμεν) ὅτι οὔτε ἐκ τοῦ τυχόντος γίνεταί τι οὔτε εἰς τὸ τυχὸν φθείρεται, ἀλλὰ γίνεται ἐξ ἐναντίου καὶ φθείρεται εἰς ἐναντίον. ἄνω μὲν γὰρ ἐλέγομεν μὴ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία, μήτε ὡς ἐκ ποιητικοῦ αἰτίου μήτε ὡς ἐξ ὑλικοῦ· οὔτε γὰρ παρακτικόν ἐστι τοὺ θερμοῦ τὸ ψυχρὸν καὶ δημιουργικόν, οὔτε τὸ θερμὸν τοῦ ψυχροῦ, οὔτε ἀπλῶς τὸ ἐναντίον τοῦ ἐναντίου, τοὐναντίον δὲ καὶ φθαρτικὰ ἀλλήλων εἰσὶ τὰ ἐναντία. ἀλλ’ οὐδὲ ὡς λέγομεν ἐκ χαλκοῦ γίνεσθαι τὸν ἀνδριάντα, οὕτως ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία· οὐ γὰρ ὑπομένει τὸ ἕτερον ἐπελθὸν τὸ λοιπόν, ὥσπερ ὁ χαλκὸς τὸ τοῦ ἀνδριάντος εἶδος, καὶ ἁπλῶς ἡ ὕλη τὸ εἶδος· ἅμα γὰρ ἦν οὕτω τὰ ἐναντία. οὕτω. μὲν οὖν οὐκ ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία. ἐξ ἀλλήλων δὲ πάλιν λέγεται τῷ μετ’ ἄλληλα εἶναι, ὥσπερ ὁ Πλάτων ἐν τῷ Φαίδωνι κυριώτερον ὠνόμασε μετ' ἄλληλα’ αὐτὰ εἰρηκώς, διότι μετὰ τὸ λευκὸν τὸ μέλαν εὐθὺς γίνεσθαι πέφυκε, καὶ πάλιν φθαρέντος τοῦ μέλανος τὸ λευκόν, καὶ ἐπὶ [*](1 ἄλλων LKM: ἀλλήλων t 3 τὴν om. Κ 8 ὁμολογημένα (sic) Κ 9 πέ- φυκεν οm. L ποιεῖν ποιεῖ superscr. L) τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχόν LK: ποιεῖν εἰς τὸ τυχὸν τὸ τυχόν (alterum τὸ τυχόν om. t) Mt 10 ἄν ποιήσει ἐν γραμμὴ Κ 11 δρώσειεν potius quam δράσειεν legas in M 12 εἴη τὸ ἀξίωμα Κ 17 εἰς τὸ πικρόν L 20 ἐνεργείας L 22 εἰς τὸ ἐναντίον L ἄνω] ἄλλω L 24 ἐξ om. L πρακτικόν Mt: παρακτικόν L: παρεκτικόν Κ 26 τοὐναντίον] τουναντόυ Κ ἀλλήλων–ἀλλ' in eras. Κ 28 ἐπελθὼν Κ 21) fort, ἄν ἢν ;50 οὖν om. Κ οὐκ ora. L 31 τὸ μετ’ Κ Φαίδωνι] respiei videtur p. 102D sqq. (cf. p. 70D sqq.). of. infra c8r48. Themist. p. 132, 16 32 διότε (ε ex ϊ) Κ 33 καὶ (ante πάλιν) in ras. L)

πάντων ὁμοίως. οὕτως οὖν ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία, ὅτι οὐκ ἄν γένοιτό τι [*](c 6v) θερμὸν μὴ πρότερον ψυχρὸν ὄν, καὶ τὸ ὡς θερμὸν φθειρόμενον εἰς ψυχρὸν πάντως μεταβάλλει. πάντως οὖν καὶ ἡ γένεσις ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον καὶ ἡ φθορὰ ὡσαύτως, εἰ δὲ τοῦτο, ἀρχαὶ ἄν εἶεν πάντων τῶν φύσει γινομένων τὰ ἐναντία. ἐπὶ μὲν οὖν τῆς τῶν συμβεβηκότων γενέσεως καὶ φθορᾶς πρόδηλον τὸ τοιοῦτον, ἀλλ’ ἐπειδὴ κοινῶς πάντων τὰς ἀρχὰς ζητοῦμεν καὶ αὐτῶν τῶν οὐσιῶν, δεῖ δεῖξαι πῶς καὶ τῶν οὐσιῶν ἀρχαὶ ἄν εἶεν τὰ ἐναντία· δέδεικται γὰρ ὅτι τῇ οὐσίᾳ οὐδέν ἐστιν ἐναντίον. ἡ μὲν οὖν κατὰ ἀλλοίωσιν γένεσις πρόδηλον ὅτι ἐξ ἐναντίων καὶ εἰς ἐναντία, καὶ οὐ μόνον αὐτή, ἀλλὰ καὶ ἡ τῶν ἁπλῶν σωμάτων εἰς ἄλληλα μεταβολή· εἰ γὰρ καὶ μὴ ἔστιν οὐσία οὐσίᾳ ἐναντία, ἀλλ’ οὖν κατ’ ἐναντίας ποιότητας ἡ εἰς ἄλληλα τῶν στοιχείων γίνεται μεταβολή. οὐκ ἔστι μὲν γὰρ τὸ πῦρ τῷ ὕδατι ὡς οὐσία οὐσίᾳ ἐναντίον κοινὸν γὰρ ἔχουσι τὸ ὕπο· κείμενον), κατ’ εἴδη μέντοι ἐναντία· εἰδοπεποίηται γὰρ ἕκαστον αὐτῶν, τὸ μὲν κατὰ | τὸ θερμὸν καὶ ξηρόν, τὸ δὲ κατὰ τὸ ὑγρὸν καὶ ψυχρόν. λέγεται c 7r τᾶι δὲ οὐσία οὐσίᾳ μὴ εἶναι ἐναντία οὐχ ἀπλῶς πᾶσα, ἀλλ’ ἡ σύνθετος, τὰ μέντοι ἁπλᾶ εἴδη κατ’ ἐναντίωσιν χαρακτηρίζεται, τὸ ξηρὸν λέγω καὶ τὸ ὑγρὸν καὶ ψυχρὸν καὶ θερμόν· ἐν δὲ τοῖς συνθέτοις οὐδέν ἐστι καθάπαξ ἠναντιωμένον πρὸς τὸ ἕτερον· πάντων γὰρ τὸ ὑποκείμενον ἓν καὶ ταὐτόν.

Τὰ μὲν οὖν ἁπλᾶ ὅτι ἐξ ἐναντίων γίνεται καὶ εἰς ἐναντία φθείρεται, εἴτε κατ’ οὐσίαν εἴη ἡ μεταβολή, ὡς ἐπὶ τῶν στοιχείων, εἴτε κατὰ συμβεβηκός, πρόδηλον, ἐπὶ δὲ τῶν συνθέτων οὐσιῶν οὐκέτι προφανὲς τὸ ἐξ ἐναντίων ἔχειν αὐτὰς τὴν γένεσιν καὶ εἰς ἐναντία φθείρεσθαι· τοῦτο δέ, φησί, συμ- βαίνει διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι τὰς ἀντικειμένας ταῖς γενέσεσι διαθέσεις. ἵνα οὖν δείξῃ ὅτι καὶ αἱ τῶν συνθέτων γενέσεις ἐξ ἐναντίων εἰσίν, εὑρίσκει μέθοδον κατὰ τὴν ἀγχίνοιαν τὴν ἑαυτοῦ, δι’ ἧς ἔδειξεν ὅτι πάντως καὶ αἱ σύνθετοι οὐσίαι ἐξ ἐναντίων γίνονται. φησὶν οὖν ὅτι αἱ κατὰ σύνθεσιν τῶν ἁπλῶν γενόμεναι οὐσίαι ἔχουσι δηλονότι τῆς συνθέσεως τῶν ἁπλῶν τινα λόγον καὶ ἁρμονίαν, καθ’ ἣν ἐγένοντο ἡ γὰρ τοιάδε τῶν ἁπλῶν σύνθεσις καὶ κρᾶσις τὰ σύνθετα ποιεῖ), καὶ καθόλου τὰ σύνθετα τῶν πραγμάτων ἢ τάξιν ἔχουσι μόνην καθ’ ἣν ἐγένοντο ἢ σύνωσιν μόνην ἢ ἀμφότερα· οἷον ἀνδριὰς μὲν οὗν μόνην τάξιν ἔχει, διότι ἕκαστον τῶν μορίων τὴν οἰκείαν δεῖ ·ἔχειν χώραν, ὁ σωρὸς δὲ τῶν καρπῶν μόνην [*](3 καὶ om. Mt 4 ἀρχὴ ἂν εἴη Κ 4. 5 τὰ ἐναντία ante πάντων ponit L 5 γενέσεως τε καὶ Mt 10 αὐτὴ LK: αὕτη recte Mt 10. 11 post εἰς ἄλληλα μεταβολή addit οὐκ ἔστι μὲν ἄλλως· Κ 11 καὶ om. L οὐσί οὐσία L: οὐσία οὐσίας KMt 13 γὰρ (post κοινὸν) iterat Κ 14 γὰρ om. sublata post ἐναντία distinctione Mt 14. 15 τὸ μὲν] τοῦ μὲν Κ 16 οὐσία οὐσία Κ: οὐσία LMt χαρακτηρίζονται L 18 καὶ ψυχρὸν] τὸ ψυχρὸν Κ 19 πάντως L τῶν στοιχείων 21 τὸ στοιχεῖον L 24 ὠνομάσθαι libii 2() altennn τὴν om. Κ αὐ- τοῦ Κ 28 γενόμεναι L: γινόμεναι KMt οὐκ ἔχουσι L 29 καθ’ ἣν ἐγένοντο om. Mt 29 sq. ση(μείωσαι) marg. Μ 30 καὶ καθόλου] καὶ Κ 32 οὖν om. Mt 33 καρπὸν compend. Κ)

σύνθεσιν οὐδὲ γὰρ τάξεως δεῖ τοῖς κόκκοις, ἀλλὰ μόνον σωρείας), ἡ δὲ [*](c 7r) οἰκία καὶ τάξιν καὶ σύνθεσιν. τὰ αὐτὰ δὲ ταῦτα καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἔστιν ἰδεῖν· σύνθεσις μὲν γὰρ μόνη ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν, οἷον λίθων ἢ σαρκῶν αἵματος καὶ τῶν τοιούτων, σύνθεσις δὲ καὶ τάξις ἐπὶ τῶν ἀνομοιομερῶν ζῴων καὶ φυτῶν καὶ τῶν τοιούτων, τάξιν δὲ μόνην ἐπὶ τῶν φυσικῶν οὐκ έστιν εὑρεῖν. δῆλον δὲ ὅτι διαφέρει ἡ τῶν φυσικῶν σύνθεσις τῶν τεχνη- τῶν, διότι ἐπὶ μὲν τῶν τεχνητῶν σωρεία μόνον ἐστὶ καὶ παράθεσις τῶν συντιθεμένων, ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν καὶ συμπάθειά τις γίνεται πρὸς ἄλληλα τῶν συντιθεμένων, ἣν καλοῦμεν κρᾶσιν. εἰ τοίνυν κτὰ σύνθεσίν τινα καὶ ἁρμονίαν γίνεται λίθος καὶ ξύλον καὶ ἵππος καὶ ἄνθρωπος, δῆλον ὅτι καὶ ἐγένοντο ἐξ ἀναρμοστίας καὶ ἀσυνθεσίας. ὥσπερ ἡ οἰκία σύνθεσίς τίς ἐστι τοιάδε καὶ σχῆμα· τοιγαροῦν γίνεται ἐξ ἀσυνθεσίας καὶ ἀσχημοσύνης τῆς τοιᾶσδε. ὁμοίως δὲ καὶ εἰ] ἡ ἁρμονία οἷον ἡ Λύδιος ἡ Φρύγιος ἡ Ἰάς, ἁρμονία τις οὖσα τῆς νεάτης πρὸς τὴν ὑπάτην τὸν ἡμιόλιον, φέρε εἰπεῖν, ἢ τὸν ἐπίτριτον ἡ τὸν διπλασίονα ἐχούσης λόγον· καὶ γὰρ δῆλον ὅτι ἐκ τοῦ μὴ διπλασίου ἢ μὴ ἡμιολίου ἢ μὴ ἐπιτρίτου, ὅπερ ἐστὶν ἀναρμοστία τῆς Λυδίου τυχὸν ἡ τῆς Φρυγίου ἢ τῆς Ἰάδος ἁρμονίας. καὶ φθείρεται δὲ πάλιν ἡ ἁρμονία καὶ σύνθεσις εἰς τὴν ἀσυνθεσίαν καὶ ἀναρμοστίαν.

Ωσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ἔχει, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῆς τῶν οὐσιῶν γενέσεως. ἐπεὶ γὰρ ὁ ἄνθρωπος τοιάδε τίς ἐστι σύνθεσις καὶ ἁρμονία τῶν ἁπλῶν, ᾗ ἐπι- γίνεσθαι πέφυκε τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι γέγονεν ἐξ ἀσυνθεσίας καὶ ἀναρμοστίας, καὶ ἀπλῶς πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ οὐ τοιοῦδε γίνεται, ἐξ οὐ τοιοῦδε δὲ οὐ παντός, ἀλλὰ τοῦ ἀντικειμένου. ἀλλ’ αἱ μὲν ἕξεις καὶ τὰ εἴδη ἰδίῳ ἑκάστη ὀνόματι κέκληται, αἱ μέντοι ἀντικείμεναι διαθέσεις τούτων οὐκ ἔχουσιν ἴδια ὀνόματα, ἀλλὰ τῷ κοινῷ τῆς στερήσεως ὀνόματι κέκληνται· ὅθεν οὐ δοκεῖ ἐκ τῶν ἐναντίων ταῦτα γίνεσθαι, ὥσπερ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἢ τὸ τηρὸν καὶ τὸ ὑγρόν, ἐξ ὧν καὶ τοῖς ἁπλοῖς σώμασιν ἡ εἰς ἄλληλα μετα- βολή. ὅθεν πρόδηλος καὶ ἐπὶ τούτων ἡ ἐναντιότης καθ’ ἣν γίνονται, ἐπὶ δὲ τῆς τῶν συνθέτων γενέσεως διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι τὰς ἀντικειμένας διαθέσεις, ἄδηλον δοκεῖ εἰ ἐκ τῶν ἐναντίων αὐτοῖς ἡ γένεσις, καὶ μὴ ἁπλῶς ἐκ τῆς στερήσεως ἥτις ἄν ᾖ, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνη- τῶν ἔχει. ἡ γὰρ Λύδιος ἁρμονία γίνεται ἐκ τῆς ἀναρμοστίας τῆς Λυδίου. ἀλλ’ ἡ Λύδιος ἀναρμοστία δύναται εἶναι Φρύγιος ἁρμονία ἢ ἑτέρα τις, δύναται δὲ καὶ ἁπλῶς ἀναρμοστία εἶναι τῶν χορδῶν ὁπωσοῦν ἐχουσῶν, [*](1 σωρείας μόνον Mt 3 ἡ deleverim 4 ἢ αἵματος Κ 6 δὲ om. L 6. 7 τεχνίτων priore loco compendiose, τεχνιτῶν altero loco Κ 7 παράθεσις t: περίθεσις LKM 8. 9 γίνεται τῶν συντιθεμένων πρὸς ἄλληλα Κ 11 τίς om. Mt 12. 13 τῆς τοιάδε Κ 13 εἰ clelevi ἡ φρύγιος LK: ἡ φρύγιος Mt ἡ ἰάς L: ἡ ἰάς KMt 14 ωεάτης LK: νήτης Mt at cf. g1v40. 41 τὴν ἡμιόλιον L 16 μὴ aute διπλασίου om. Mt, ante ἡμιολίου om. L ὅπερ ὑπὲρ ἀναρμοστίας L 17 τυχὸν τῆς Λυδίου Mt τῆς ἠἱάδος Κ 20 ᾖ] ἡ Κ 22 ἐξουτιοῦδε utrobiquo Κ δὲ om. Κ 24 κέκλησται, ut videtur. Κ 21) συνθέτων ex σωμάτων corr. M 30 εἰ] ἡ Κ 32 δοκεῖ L)

καὶ τοῦτο ποικίλως ἄλλοτε ἄλλως ἐπιτεταμένων μᾶλλον ἢ ἀνειμένων. καὶ [*](c 7r) ἡ τῆς οἰκίας σύνθεσις ἐξ ἀσυνθεσίας γινομένη ἐξ ἀορίστου τῆς ἀσυνθεσίας ταύτης γίνεται· δύναται γὰρ ὁ οἰκοδόμος ἄλλοτε ἐξ ἄλλης ἀναρμοστίας καὶ ἀσυνθεσίας λίθων ποιῆσαι τὴν οἰκίαν συντιθεὶς τοὺς λίθους καὶ ἁρμόζων. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν τεχνητῶν οὐχ ὥρισται τὸ ἀντικείμενον, διότι τοῖς πολλοῖς τῶν τεχνητῶν οὐδὲ ἐξ ἐναντίων ἡ γένεσις, ἀλλ’ ἐκ στερήσεων μόνον· τοῦτο δὲ διότι οὐδὲ τῷ σχήματι καὶ τῇ μορφῇ ἔστι τι ἐναντίον, εἰ μὴ οὕτως ὡς ἀσχημάτιστον ἐσχηματισμένῳ καὶ ἄμορφον μεμορφωμένῳ, τοῦτο δὲ στέρησίς ἐστι καὶ ἕξις, οὐκ ἐναντιότης. ὅσαι οὗν τῶν τεχνῶν σχῆμα μόνον ἢ μορφὴν τοῖς ἰδίοις ἔργοις ἐπιτιθέασιν, ἐπειδὴ τῇ μορφῇ καὶ τῷ σχήματι οὐδὲν εστιν ἐνάντιον, οἶά τοῦτο οὐδὲ ἐξ ἐναντίων ποιοῦσι τὰ τοια ἔργα, ἀλλ’ ἐκ στερήσεων μόνον, ὅσαι δὲ καὶ περὶ τὰ ἄλλα εἴδη τῆς ποιό- τητος ἐνεργοῦσιν, ἐν οἷς ἐστὶ τὸ ἐναντίον, αὗται πάντως ἐκ τῶν ἐναντίων ποιοῦσιν ἢ πάντως ἐκ τῶν μεταξύ· ἐκ λευκοῦ γὰρ οἱ βαφεῖς μέλαν ποιοῦσιν ἡ τῶν μεταξὺ καὶ πεπηγὸς ἐκ κεχυμένου καὶ σκληρὸν ἐκ μαλακοῦ καὶ ἔμπαλιν, καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. αἱ μὲν οὖν τέχναι οὕτως, ἡ δὲ φύσις ἐπειδὴ μὴ σχῆμα μόνον τοῖς πράγμασιν ἐπιτίθησιν, ἀλλὰ καὶ τὰς λοιπὰς οὐσιώδεις ποιότητας, ἐν οἷς ἐστὶν ἡ ἐναντιότης, ἐξ ἀνάγκης δεῖ πάντως τὰ γινόμενα ὑπ’ αὐτῆς ἐξ ἐναντιώσεων τινων γίνεσθαι, εἰ καὶ μή εἰσιν ὠνομασμέναι αὗται αἱ ἐναντιώσεις· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἐκ τῆς στερήσεως ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον, λέγω δὴ τοῦ οὐκ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ καὶ ὁ ἵππος οὐκ ἄνθρωπός ἐστι, καὶ ὁ λίθος οὐκ ἄνθρωπος, καὶ πάντα τὰ μετ’ αὐτόν. διὰ τί μὴ γίνεται προσεχῶς ἐκ λίθων ὁ ἄνθρωπος ἢ ἐξ ἵππου ἢ ἐξ ἄλλου τινὸς τῶν παρ’ αὐτόν, λέγω δὴ ὡς ὑλικοῦ αἰτίου, ἵνα τὸ σπέρμα τυχὸν τὸ ἵππειον καὶ τὸ ἀνάλο|γον τῷ γυναικείῳ καταμηνίῳ τὸ ἐν τῇ ἵππῳ ἀνθρώπου ὕλη [*](c 7ν) γένηται; ὁμοίως διὰ τί μὴ προσεχῶς ὕλη ἀνθρώπου γίνεται λίθος ἤ τι τῶν λοιπῶν ἐμψύχων τε καὶ ἀψύχων; ἐπεὶ οὐδ’ ὅσα ἐκ στερήσεων καὶ οὐκ ἐξ ἐναντίου γίνονται, οὐδὲ ταῦτα ἁπλῶς ἐκ τῆς τυχούσης στερήσεως γίνεται. λέγοιτο δ’ ἂν καὶ τὸ ὕδωρ οὐκ οἰκία καὶ ὁ ἵππος οὐκ οἰκία, ἀλλ’ ὅμως οὐκ ἄν γένοιτο ἐκ τούτων οἰκία, διότι μηδὲ κυρίως ἐπὶ τούτων τῶν ἡ στέρησις, ἀλλὰ μόνον ἡ ἀπόφασις, στέρησις δὲ ἐπὶ τούτων ἐφ’ ὧν καὶ ἡ ἕξις πέφυκε γίνεσθαι. ἀλλ’ ἐφ’ ὧν μὲν ἡ γένεσις σχημάτων ἐστὶ μόνον καὶ μορφῶν, ἐπὶ τούτων οὐκ ἔστιν ἐπὶ τῆς στερήσεως εὑρεῖν ἐνανἐπιτεταμένον [*](1 ct ἀνειμένον Κ 3 ἄλλοτε Κ: ἄλλως τὲ L: ἄλλος τὲ ἄλλοτέ M) Mt λλ 6 διότι τὰ πο Κ 6 et 12 στερήσεως Κ 9 στέρησίς τίς ἐστι L 11 ἴδια] οἰκεῖα Κ 1 12 μόνων L εἴδει Κ 1 4 πιοῦσιν et paulo post βαφοῖς Κ τ΄ 16 ἐπὶ πὰν Κ 17 ἐπιτήθησιν Κ 18 fort. ἐν αἷς πάντως δεῖ Mt 19 ἐναντιώσεων LK: ἐναντίων Mt 22 διατὶ γὰρ μὴ fortasse recte Κ 23 γίνεται Μt: compend. (cf. ad p. 119,7) Κ: γίνεσθαι L ὁ om. K ἐξ ἵππων L 21 ἵππιον L 25 καὶ LK: om. Mt γυναικίω LK τὸ (ante ἐν) scripsi: τῷ libri ἵππῳ] ὑπὸ Κ 27 ἐπειδὴ Mt 28 γίνονται δὲ (non οὐδέ) ταῦτα Κ 29 οὐκ οἰκία (post ἵππος) om. L 31 ὧν KMt: οὖ L 32 γέννησις L 32. 33 καὶ μορφῶν ἐστι μόνον traicit Κ 33 μόνων L) τίωσιν, ἐφ’ ὧν δὲ καὶ ποιότητές εἰσι παθητικαί, ἐπὶ τούτων ἐξ ἀνάγκης [*](c 7v) καὶ ἡ ἐναντιότης. ἐπὶ γοῦν τῆς προσεχοῦς ὕλης ἐξ ἧς ὁ ἄνθρωπος, λέγω δὴ τοῦ σπέρματος καὶ τοῦ καταμηνίου, εἰ καὶ καλεῖται ταῦτα οὐκ ἄνθρωπος ὡς ἔχοντα ἐν ἑαυτοῖς τὴν τοὐ ἀνθρώπου στέρησιν, ἣν ἀποβαλόντα εὐθὺς τὸ εἶδος δέχονται, ἀλλ’ οὖν ἀνάγκη εἶναί τινα ἐν τούτοις καὶ ἐναντίωσιν πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἄνθρωπον δὲ λέγω τὸν σύνθετον, λέγω δὴ τὸ ἡρμο- σμένον σῶμα, ᾧ τὸ εἶδος τὸ ζωτικὸν ἐπιγίνεσθαι πέφυκεν)· εἰ γὰρ πάσχει τι καὶ μεταβάλλει οὐσιωδῶς, οὔτε δὲ τὸ ὅμοιον εἰς τὸ ὅμοιον μεταβάλλει, οὔτε ἁπλῶς εἰς ἕτερόν τι, ἀλλ’ εἰς τὸ ἐναντίον, ἀνάγκη πᾶσα εἶναί τινα ἐναντίωσιν ἐν τῷ σπέρματι, καθ’ ἣν πάσχον ποιεῖ τὸ σῶμα ἐξ ὑγροτέρου, φέρε εἰπεῖν, ξηρότερον γινόμενον, ἐκ κεχυμένου πεπηγός, ἐκ θερμοτέρου ψυχρότερον, καὶ οὕτω πάσχον μᾶλλον ἢ ἧττον κατὰ τὰς ἐναντίας ποιότητας τὰ διάφορα τοῦ ἀνθρώπου ἐπιτελεῖ μόρια ὀστοῦν σάρκα νεῦρον καὶ τὰ λοιπά. ὅπερ δὲ ἐπὶ τούτου εἶπον, τοῦτο καὶ ἐπὶ πάντων ἐμψύχων τε καὶ ἀψύχων φημί, λέγω δὴ μετάλλων· κἀκεῖ γὰρ ἡ αὐτὴ ἀναλογία. ὥστε εἰ ταῦτα οὕτως ἔχει, πρόδηλον ὅτι πᾶσα γένεσις ἐξ ἐναντίων καὶ εἰς ἐναν- τία. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ φθορά. δέδεικται ἄρα καὶ ἐκ τοῦ λόγου ὡς ἀνάγκη τὰς εἰδοποιοὺς τῶν ὄντων ἀρχὰς ἐναντίας εἷναι.

Μήποτε δὲ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν πάντων ἔστι τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν φυλάξαι· οὐ γὰρ ἐκ τῆς αὐτῆς ἀναρμοστίας καὶ ἀσυνθεσίας θρόνος τε ἄν γένοιτο καὶ ἀβάκιον. νῦν γὰρ περὶ ὕλης τῆς προσεχεστάτης ἡμῖν ὁ λόγος, ἥτις μόνου ἐστὶ προσεχῶς τοῦδέ τινος· διὰ τοῦτο γὰρ καί φαμεν μὴ πᾶν ἐκ παντὸς γίνεσθαι. εἰ γὰρ περὶ τῆς ἁπλῶς ὕλης ἦν ἡμῖν ὁ λόγος, δῆλον ὅτι κατὰ ταύτην πᾶν ἐκ παντὸς γίνεται ἀναλυομένου ἑκάστου εἰς τὴν ὕλην, καὶ οὕτως τῆς ἐκείνῳ ὑποκειμένης ὕλης πᾶσι τοῖς ἄλλοις ὑποκεῖσθαι δυναμένης, καὶ ἢ εὐθὺς καὶ ἀμέσως, ἢ διά τινων μέσων, λέγω δὴ πρώτων, εἰς ἄλλα καὶ ἄλλα μεταβαλλούσης· οἷον φθαρέντος τοῦ λίθου τὰ ὑποκείμενα αὐτῷ τέσσαρα στοιχεῖα μεταβάλλει εἰς καρπούς, κἀκεῖνο εἰς αἷμα, κἀκεῖνο εἰς σπέρμα, ὅπερ ἐστὶ προσεχῶς ὕλη ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἀμέσως ὡς ὅτε ἵππῳ σηπομένῳ σφῆκες γίνονται ἢ σκώληκες. ἐπεὶ οὖν οὐ περὶ τῆς ἁπλῶς ὕλης καὶ κοινῆς ἡμῖν ὁ λόγος, ἀλλὰ περὶ τῆς προσεχεστάτης, φημὶ ὅτι οὐ μόνον ἐπὶ τῶν [*](1 ποιότητές] πιο Κ 2 ἐπεὶ γοῦν Κ προσεχῶς L 4 ἀνθρώπου iterat Κ ἀπολαβόντα LK 5. 6 τινα ἐναντιο ἐν τούτοις πρὸς Κ 7 ᾦ] ὡς L 11 γενόμε- νον L 14 ἐμψύχου Κ 14. 15 τὲ καὶ ἀψύχου (sic) bis habet Κ 15 μεταλλήλων compend. Κ 19 αὐτὴν om. Mt 19. 20 φυλάσσειν L 20 αὐτῆς om. Κ γένοιτο ἄν L 21 ἀβάκιον] ἀβάκκιον fere constanter (atcf. cf. d5v34. e1r13. g1v11) Κ: ἀββάκιον (sed infra p. 116.6 τὸ ἀβάκιον et p. 116.8 τοῦ ἄβα M) LMt τῆς om. Κ ἥτις] ὅση τίς L 23 γὰρ περὶ LK: γὰρ μὴ περὶ Mt ὑμῖν Κ 24 οὕτω t 25 δυναμένης om. Κ 26 εἰς ἄλλα] εἰς ἄλληλα L 27 στοιχῖα Κ 28 κἀκεῖνοι utrobique (priore loco fortasse recte) Κ 29 καὶ εἰ μέσως ὡς ὅταν Κ σηπομένων compend. Κ num ἵππου σηπομένου? 30 σφίκες L 31 τῆς προσε (sed recte οττ΄ p. 116,15 πρόσεχε ) Κ)

φυσικῶν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν οὐκ ἐκ τῆς τυχούσης ἀναρμοστίας [*](c 7v) καὶ ἀσυνθεσίας τὸ τυχὸν εἶδος· ὁ γὰρ τέκτων ἄλλως μὲν κατασκευάζει τὴν τοῦ ἀβακίου ὕλην, ἄλλως δὲ τὴν τοῦ θρόνου ἢ ἑτέρου τινός. εὐτρε- πισθείσης οὖν τῆς ὕλης τοῦ τε ἀβακίου καὶ τοῦ θρόνου μήπω μέντοι συναρμοσθέντων τῶν ὑλικῶν, ἔστι τις καὶ ἐν τῇ ὕλῃ τοῦ ἀβακίου ἀναρ- μοστία καὶ ἀσυνθεσία, ἔστι δὲ καὶ ἐν τῇ τοῦ θρόνου, καὶ οὔτε τὸ ἀβάκιον γένοιτο ἂν ἐκ τῆς ἀναρμοστίας καὶ ἀσυνθεσίας τῆς ἐν τῇ ὕλῃ τοῦ θρόνου, οὔτε ὁ θρόνος ἐκ τῆς τοῦ ἀβακίου. ἰδία ἄρα ἀναρμοστία καὶ ἀσυνθεσία ἀντίκειται ἑκάστῳ, ἐν ᾗ ἴσως καὶ ἐναντιότης τις ἐνθεωρηθήσεται κατ’ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἀνάρμοστον καὶ ἀσύνθετον. τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν. καὶ γὰρ ἐπὶ τῆς Λυδίου εἰ τύχοι ἁρμονίας ἔστι τις ἑκάστης χορδῆς τάσις, ᾗτινι γενομένῃ εὐθὺς ἐπιγίνεται τὸ τῆς ἁρμονίας εἶδος. τῇ οὖν εὐθὺς πρὸ αὐτῆς ἀναρμόστῳ τάσει ὑπάρχοι ἄν ἡ ἀναρμοστία αὐτῆς, ἤγουν κἀν ἑκάστη τῶν χορδῶν τὴν προσήκουσαν τάσιν λάβοι, πρὶν οἷον συντεθῶσιν αἱ χορδαὶ καὶ ὁ ἀπ’ αὐτῶν ἦχος συγκραθῇ, ἡ προσεχέστατά ἐστιν ἀντι- κειμένη ἀναρμοστία τῇ Λυδίῳ ἁρμονίᾳ καὶ οὐδεμιᾷ ἄλλῃ.

p. 188a19 οἵ τε λέγοντες ἓν τὸ πᾶν καὶ μὴ κινούμενον.

Ὁ γὰρ Παρμενίδης, καίτοι ἓν λέγων τὸ πᾶν, ὅμως ἐν τοῖς δόξαν θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἀρχὰς τίθεται τῶν ὄντων. καὶ οἱ μανὸν καὶ πυκνόν, ὧν ἐστι Θαλῆς· τὸν γὰρ ἀέρα ὡς ὕλην ὑποτιθεὶς μανότητι καὶ πυκνότητι ἐξ αὐτοῦ εἰδοποιεῖ τὰ λοιπά. καὶ Δημόκριτος πλῆρες καὶ κενόν· πλῆρες γὰρ τὰς ἀτόμους ἐκάλει, κενῷ δὲ ταύτας διείργεσθαι. ἐκ τῆς συμπλοκῆς οὖν τοῦ κενοῦ καὶ τοῦ πλήρους εἰδοποιεῖδθαι πάντα. ἀλλ’ ἐπειδὴ πολλὴ διαφορὰ ἐν τοῖς οὖσιν, ἑτέρας ὑποτιθέμενος ἐναντιώσεις, οὕτως ἀπεδίδου τῆς διαφορᾶς τῶν ὄντων τοὺς λόγους· ὅσον γὰρ ἐπὶ τῷ κενῷ καὶ τῷ πλήρει, ἐπειδὴ πάντα ἐκ τούτων, οὐδὲν ἄν ἔμελλον ἀλλήλων διοίσειν. διὰ τοῦτο οὗν ἕτερα τρία γένη ἐναντίων ὑποτίθεται, ὧν πρὸς τὰς διαφορὰς διάφορα εἶναι καὶ τὰ ἀποτελούμενα. εἶναι μὲν γὰρ ἐναντίας ἀλλήλαις τοῖς σχήμασι τὰς ἀτόμους τῷ τὰς μὲν εἶναι γεγωνιωμένας, τὰς δὲ ἀγωνίους· ἐναντίον γὰρ εἶναι τὸ γεγωνιωμένον τῷ ἀγωνίῳ. διαφέρειν οὖν τὰ σύνθετα κατά τε ταύτην τὴν ἐναντίωσιν τῷ τὰ μὲν ἐκ γεγωνιωἀσυνθεείας [*](2 Κ παρασκευάζει L 4 ὕλης ἢ τοῦ ἀβακκίου ἢ τοῦ θρόνου Κ καὶ τοῦ] καὶ τοῦ L: καὶ τῆς τοῦ Mt 5 ἐστι τίς (sic) initio versus interat M 7 τῆς ἐν LK: ἐν (om. τῆς) Mt 8 τοῦ] fort, ἐν τῇ τοῦ ἄρα Mt: om. L: ἄρα ἡ Κ 1 1 ἑκάστη χορδὴ Κ 12 ἥτινι Κ οὖν om. superscr. M 13 ἡ ἀναρμοστία αὕτη Κ 14 λάβοι τά- σιν L οἶον] ὅλως L 15 συνκραθῆ Κ ἢ ot mox οὐδεμία Κ 17 ἐν LKM: ὅτι ἓν t Aristoteles καὶ μὴ κινούμενον om. Κ 18 ὁ γὰρ L: ·γὰρ ὁ rubr. addend.) K: ὃ τε γὰρ Mt καίτοι Κ: καὶ τὸ LMt ’20 ὧν ἐστι Θαλῆς κτλ.] cf. ad p. 80,29. 123,15 θαλλῆς L: θαλής in nonnullis editionish Trincav. exemplish 21 πλῆρες] τὸ στερεὸν Bekkeri Aristoteles at cf. Diels z. Tex(??)gesch. p. 11 30 τῶ ἀγονίω Κ)

μένων ἐναντίων εἶναι τὰ δὲ ἐξ ἀγωνίων, ἔτι δὲ καὶ κατὰ τὴν τάξιν τῶν [*](c 7v) ἀτόμων· οἷον ἐν τούτῳ πρώτας μὲν εἶναι τὰς σφαι|ρικὰς εἰ τύχοι, τὰς δὲ [*](c 8r) πυραμοειδεῖς ὑστέρας οἷον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τυχὸν αἱ μὲν σφαιρικαὶ ἄνω, ὅθεν σφαιροειδὴς ἡ κεφαλή, αἱ δὲ πυραμοειδεῖς περὶ τὴν γένυν), ἐν ἑτέρῳ δὲ ἔμπαλιν, ἐναντίον δὲ τὸ πρῶτον τῷ ὑστέρῳ. ἔτι διαφέρουσι καὶ κατὰ τὴν θέσιν τῶν ἀτόμων, οἷον εἰ αἱ πυραμίδες ἐν τούτῳ μὲν τὰς κορυφὰς κάτω ἔχουσι, τὰς δὲ βάσεις ἄνω οἷον ἐν τῇ γένυί κάτω μὲν αἱ κορυφαὶ ἄνω δὲ αἱ βάσεις, ἐν ἑτέρῳ δὲ ἄνω μὲν αἱ κορυφαὶ κάτω δὲ αἱ βάσεις), ἐναντιότητες δὲ κατὰ τὴν θέσιν τὸ ἄνω τῷ κάτω, τὸ δεξιὸν τῷ ἀριστερῷ, τὸ ἔμπροσθεν τῷ ὄπισθεν. ὥστε καὶ οὗτος ἀρχὰς τῶν ὄντων τὰ ἐναντία ὑποτίθεται, ἐκάλει δὲ τὸ σχῆμα τὴν θέσιν τὴν τάξιν Ἀβδηρικαῖς φωναῖς ‘ῥυσμὸν τροπὴν διαθιγήν’, ῥυσμὸν μὲν τὸ σχῆμα, τροπὴν τὴν θέσιν, διαθιγὴν τὴν τάξιν.

p. 188a26 Ὅτι μὲν οὖν τὰ ἐναντία πως πάντες ποιοῦσιν ἀρχάς, <δῆλον>.

Τό πως προσέθηκε διότι οὐ κυρίως ἐναντία ἐστὶ τὸ γεγωνιωμένον τῷ ἀγωνίῳ ἢ τὸ εὐθὺ τῷ περιφερεῖ, ἀλλ’ εἴ γε ἄρα ὡς ἕξις καὶ στέρησις, ἕξις μὲν τὸ εὐθύ, στέρησις δὲ τὸ καμπύλον τὸ μὲν γὰρ εὐθὺ ὥρισται, τὸ δὲ καμπύλον ἀόριστον), ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἀγώνιον καὶ τὸ γεγωνιωμένον, τοιαῦται δὲ αἱ ἕξεις καὶ αἱ στερήσεις. ὥστε ἢ οὐδ’ ὅλως ἀντίκειται ταῦτα ἄλληλοις, ἀλλὰ μόνον ἕτερά ἐστιν, ἢ εἴ τις καὶ βούλοιτο ἀντικεῖσθαι, οὐκ ἄλλως δυνατὸν ἢ ὡς ἕξιν καὶ στέρησιν.

p. 188a27 Καὶ τοῦτο εἰκότως.

Εἰκότως, φησί, τὰ ἐναντία ἀρχὰς ὑπέθεντο· τρία γὰρ ταῦτα ὑπάρχει [*](17) ταῖς ἀρχαῖς ταῖς πρώταις κατὰ κοινὴν ἔννοιαν, τό τε μὴ εἶναι ἐξ ἄλλων οὐκέτι γὰρ ἄν εἶεν πρῶται ἀρχαί), καὶ τὸ μὴ ἐξ ἀλλήλων εἶναι εἴτε γὰρ εἴη ἡ ἑτέρα ἐκ τῆς ἑτέρας, ἡ μὲν ἔσται ἀρχὴ ἡ δὲ οὐκ ἀρχή, εἴτε ἀμφότεραι ἐξ ἀλλήλων εἶεν, οὐδὲν μᾶλλον ἑκατέρα αὐτῶν ἀρχὴ ἔσται ἢ [*](1 ἐναντίων] ἐναντία L ἀγωνίων LK : ἀγωνίων εἶναι Mt, 3 πυραμοειδὴς Κ 4 περὶ LK: πρὸς Mt γένην Κ 5 ἔτι δὲ L 6 οἷον εἰ αἱ πυραμίδες om. Κ 7 γένυί Κ 11 ἀβδηῥικ" Κ: ἀβδηριτικαῖς corr. L at cf. Philopon. De gen. et corr. 7r5 Ald. 12 et 13 διαφυγὴν utrobique Κ 14 τἀναντία t 14 et 16 πῶς libri 14. 15 πάντες–δῆλον om. Κ 14 ποιοῦσιν ἀρχάς LM: ποιοῦσι τὰς ἀργάς t et Aristotelis libri 15 δῆλον addidit t 16 ἐναντία LK: ἐναντίον Mt ἐστὶ] ὑπάρχει ὑπὲρ L 17 ἀγώνω Κ ἡ καὶ τὸ L 17. 18 τῶ περιφερεῖ–μὲν τὸ εὐθὺ Κ: om. nulla lacuna indicata Mt: τῶ καμπύλω (de coniectura, ut videtur) omissis ceteris L 20 αἱ (post καὶ) om. L οὐδὀὕλως (sic) Κ: οὐδόλως LMt 21 ἀλλή- λοις Κ: ἀλλήλαις L: ἄλληλα Mt 23 εἰκότως LKM: εὐλόγως ex Aristotele t at cf. p. 110,27 24 ἀρχὰς om. Mt 26 ἄν om. Κ 28 ἐκατέρα (vel ἑκατέρω) Κ: ἑκάτερα (nihil enot. ex LM) t post αὐτῶν addit ἢ Κ)

οὐκ ἀρχή), ὅτι δὲ καὶ ἐξ αὐτῶν τὰ ἄλλα δεῖ εἶναι, πρόδηλον. ἐπεὶ οὗν [*](c 8r) ταῦτα ὑπάρχειν δεῖ τοῖς πρώτοις ἐναντίοις· διότι μὲν γὰρ πρῶτά ἐστιν, οὐκ εἰσὶν ἐξ ἄλλων, διότι δὲ ἐναντία, ἀδύνατον ἐξ ἀλλήλων· οὔτε γὰρ ποιητικὰ ἀλλήλων τὰ ἐναντία τοὐναντίον γὰρ φθαρτικά εἰσιν ἀλλήλων), οὔτε τὸ ἕτερον τῷ ἑτέρῳ ὑποκεῖσθαι δύναται· δεῖ γὰρ τὴν πρώτην ἀρχὴν ἀμετάβλητον εἶναι, ἀμετάβλητον δὲ ὂν εἰ ὑποκέοιτο τῷ ἐναντίῳ, τὰ ἐναντία ἔσονται ἐν τῷ αὐτῷ, ὅπερ ἀδύνατον. πῶς δὲ καὶ ἐκ τούτων τὰ ἄλλα; διότι κατὰ μεταβολὴν πᾶσα γένεσις, ὡς δειχθήσεται, μεταβολὴ δὲ πᾶσα ἐξ ἐναντίου καὶ εἰς ἐναντίον.

p. 188a31 Ληπτέον δὴ πρῶτον ὅτι πάντων τῶν ὄντων.

Δείξας ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαί, βούλεται καὶ ἐκ τοῦ λόγου τοῦτο δεῖξαι. πρότερον δὲ τίθησι τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τοῖς γινομένοις πᾶσι καὶ φθειρομένοις, ὅτι οὔτε ἐκ τοῦ τυχόντος τὸ τυχὸν γίνεται, οὔτε μὴν φθείρεται εἰς τὸ τυχόν, ἀλλ’ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά. καὶ τοῦτο δῆλον ἐπὶ πάσης τῆς τῶν συμβεβηκότων γενέσεως· ἐκ ψυχροῦ γὰρ τὸ θερμόν, καὶ φθείρεται πάλιν εἰς τὸ ψυχρόν, καὶ τὸ ἄνω γινόμενον ἐκ τῶν κάτω μεταβάλλει καὶ τὸ κάτω πάλιν ἐκ τῶν ἄνωθεν, καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. εἰ μή τις λαμβάνει ὢ κατὰ συμβεβηκός. ἀδύνατον, φησί, μὴ ἐξ ἐναντίου ἅς ἐναντίον εἶναι τὴν γένεσιν, εἰ μή τι κατὰ συμβεβηκός· οἷον εἰ γίνεταί τι λευκὸν ἐκ μέλανος, συμβέβηκε δὲ τὸ μέλαν εἶναι καὶ θερμόν, λέγοιτο ἄν κατὰ συμβέβηκὸς ἐκ θερμοῦ τὸ λευκὸν γεγονέναι, διότι ἐξ οὗ γέγονε τοῦ μέλανος συνέβη θερμὸν εἶναι. ὁμοίως καὶ ὁ μουσικὸς εἰ θερμαίνοιτο, κτὰ συμβε- βηκὸς ἐκ μουσικοῦ θερμὸν λέγεται γεγονέναι, διότι τὸ ψυχρὸν ἐξ οὗ γέγονε τὸ θερμὸν συνέβη καὶ μουσικὸν εἶναι. δόξει δὲ τὰ] ἐναντία ἑαυτῷ λέγειν, ἄνω μὲν λέγων μὴ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία, ἐνταῦθα δὲ μὴ ἄν ἄλλως γενέσθαι τὸ ἐναντίον ἢ ἐκ τοῦ ἐναντίου. πῶς μὲν οὖν ἐκεῖ λέγει μὴ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων, ἱκανῶς ἐδείξαμεν, ἐνταῦθα δὲ τὸ ἐξ ἀλλήλων τὸ [*](2 δεῖ ταῦτα ὑπάρχειν Mt post δεῖ excidisse conicio <ταῖς ἀρχαῖς ταῖς πρώταις, εἰκότως ἐναντία ἀρχὰς ὑπέθεντο· πάντα γὰρ ταῦτα ὑπάρχει>. nam si ipse Philoponus incuriose apodosin, certe non ὑπάρχειν δεῖ scripsisset sed ὑπάρχει ἐναντία Κ 3 εἰσὶ ἐξ t 5. 9 δεῖ γὰρ–ἐναντίνίον] ex Themist. p. —25 7 τῷ om. Mt τούτων] πάντων L τὰ ἄλλα (cf. p. 110,31. Diels ad Simplic. p. 182,12) LK: πάντα Μt Aristoteles videntur praeterea et Simplicius et Philoponus in suo Aristotele invenisse non μήτε ἐξ ἀλλήλων εἶναι μήτε ἐξ ἄλλων sed inverso ordine μήτε ἐξ ἄλλων εἶναι μήτε ἐξ ἀλλήλων cf. p. 110,28. 11725 9 ἐναντίου in las. Κ 10 ὅτι–ὄντων om. Κ ἁπάντων e vulgato Aristotele t 14 τὸ τυχὸν (ante γίνεται) Κ: τυχὸν (om. τὸ) L: τυχόν τὶ Mt εἰς τὸ τυχόν] fortasse εἰς τὸ τυχὸν τὸ τυχόν cf. ad p. 111,9 post ἐναντίου add. καὶ Mt 18 λαμβάνῃ M: num λαμβάνοι? ἄν (vol ἐὰν) μή τις λαμβάνῃ Arist. libri 19 κατὰ συμ: (sic) Κ ἐναντίου LΚ: ἐναντίων Mt 20 εἰ (post οἶον) om. Κ 22 λευκὸν γεγονέναι Mt: μέλαν γενέσθαι LK τοῦ μέλανος] τὸ μέλαν L 23 θερμῶ εἶναι L 25 συμβέβηκε Κ δόξοι Κ τὰ delevi 26 ἂν) ὃν L 27. 28 λέγει μὴ LK: μὴ λέγει Μt 28 ἐδεί- ξαμεν p. 111, 19 τὸ (post ἀλλήλων) om. supersor. M)

μετ’ ἄλληλά φησιν, ὥσπερ καὶ ὁ Πλάτων κυριώτερον αὐτὰ ἐκάλεσε· μετ’ [*](c 8r) ἄλληλα γὰρ ἄν κυριώτερον λεχθείη ἢ ἐξ ἀλλήλων, διότι ἀνάγκη πᾶσα μὴ ἄλλως γενέσθαι μέλαν τι μὴ λευκὸν πρότερον ὑπάρχον, μηδὲ θερμὸν ὃ μὴ πρότερον ψυχρὸν ἦν. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως.

p. 188b1 Ἤ τῶν μεταξύ.

Οἷον ἐκ τοῦ φαιοῦ γίνεταί τι λευκὸν ἢ μέλαν, μεταξὺ δὲ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανος τὸ φαιόν. κἄν γὰρ γίνηταί τι ἐκ τοῦ μεταξύ, οὐχ ᾗ μεταξύ ἐστι γίνεται ἐξ αὐτοῦ, ἀλλ’ ᾗ τοῦ ἐναντίου μετέχει· γίνεται γὰρ ἐκ τοῦ φαιοῦ τὸ μέλαν οὐχ ᾗ μῖγμά ἐστι τὸ φαιὸν τοῦ λευκοῦ καὶ τοὐ μέλανος, ἀλλ’ ᾗ μετέχει τοὐ λευκοῦ. | ὥστε καὶ ταῦτα ἐκ τῶν ἐναντίων [*](c 8ν) γίνεται.

p. 188b9 Ἐπεὶ καὶ τὰ μὴ ἁπλᾶ τῶν ὄντων ἀλλὰ σύνθετα κατὰ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον.

οὐχ ὡς ἐξειλήφασί τινες τὰ μὲν ἐπάνω περὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς [*](6) μεταβαλλόντων εἴρηται, ταῦτα δὲ ἐπὶ τῶν κατ’ οὐσίαν, ἵνα σύνθετον τὴν οὐσίαν ἀκούσωμεν· εἰ γὰρ σύνθετον εἶπε τὴν οὐσίαν διὰ τὸ ἐξ ὑποκειμένου εἶναι καὶ εἴδους, ὥς φασιν, οὐδὲ τὰ ἐν ὑποστάσει ποιὰ ἄνευ τοῦ ὑποκειμένου θεωροῦνται. καὶ ἄλλως εἰ περὶ πάσης οὐσίας ἔλεγε τὸ ἐπεὶ καὶ τὰ μὴ ἀπλατῶν ὄντων ἀλλὰ σύνθετα, πῶς φησι μὴ ὼνομάσθαι ἀντικειμένας διαθέσεις τῶν οὐσιῶν καθ’ ἃς γίνεται; ἐπὶ γοῦν τῶν ἁπλῶν πρόδηλοι αἱ ἀντικείμεναι διαθέσεις ἐξ ὧν μεταβάλλουσι, λέγω δὴ ἐπὶ τῶν στοιχείων· ἐκ θερμοῦ γὰρ εἰς ψυχρὸν καὶ ἐκ ξηροῦ εἰς ὑγρὸν καὶ ἔμπαλιν. τὶ οὖν ἐγώ φημι ; ὅτι προθέμενος περὶ τῆς πάντων μετα- βολῆς εἰπεῖν, καὶ εἰπὼν πῶς τε τὰ κατὰ συμβεβηκὸς μεταβάλλοντα μεταβάλλει βάλλει καὶ πῶς τὰ ἁπλᾶ σώματα ὅτι προφανῶς ἐξ ἐναντίων, ἐπεὶ δοκοῦσιν αἱ σύνθετοι οὐσίαι μὴ ἐξ ἐναντίων ἴσχειν τὰς μεταβολάς, διὰ τοῦτο καὶ ἐπὶ τούτων γυμνάζει τὸν λόγον. φησὶν οὖν ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν συνθέτων οὐ- σιῶν πάντως ἐξ ἐναντίων εἰσὶν αἱ γενέσεις, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ τὰς ἐναντίας διαθέσεις ὠνομάσθαι, οὐκ ἔστιν οὕτω τοῦτο δῆλον· ἐπ’ ἐνίων μὲν γὰρ [*](1 μετ’ ἀλλήλων Κ Πλατῶν] cf. ad p. 111,31 ἀυ L 1. 2 μετάλληλα γὰρ libri 2 λεχθῆ Κ 2. 3 μὴ ἂν ἄλλως (ex p. 1 18,26 sq.) Mt 4 καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως LKM: om. t ubi mox plenius lemma Ὁμοίως δὲ τούτοις καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἢ τῶν μεταξύ 7 γὰρ om. Κ γίνηται] compeiid. αι (ut γίνεται utrobiqiie in proximo sequeuti- bus) Κ ante τι addit δὲ Κ ἐκ τῶν μεταξὺ L 9 οὐχ ὅτι μίγμα Κ 14 ἐξαλήφασί Κ ἐπὶ] ἐπὶ] fort, περὶ 16 ἀκούσομεν Κ τὴν οὐσίαν εἶπε Mt 17 ὥς] ἡ L 18 οὐσίας et 19 τὰ om. Κ 20 ἐπὶ t: ἐπεὶ LKM 23 ἐγώ φημι LK: ἔχω εἰπεῖν; φημὶ Mt προτιθέμενος L πάντων] αὐτῶν K 24 πῶς τε t: ὥστε KM: πῶς (om. τε) L 24. 25 μεταβάλλει] βάλλοντα βάλλει L 26 μὴ om. superscr. M ἔχειν 1, 29 πρόδηλον L ἐπ’ ἐνίων κτλ.] of. Themist. p. 13412)

αἱ στερήσεις αὐτῶν κοινῶς ὀνομάζονται, ἐπ’ ἐνίων δὲ οὐδὲ αἱ στερήσεις, [*](c 8v) ἀλλ’ αἱ ἀποφάσεις μόναι· τὴν μὲν γὰρ τῶν ὑποκειμένων σύνθεσιν καὶ ἁρμονίαν, ἐξ ὧν αἱ γενέσεις, καὶ τὴν τῶν αὐτῶν πάλιν ἀναρμοστίαν καὶ ἀσυνθεσίαν κοινοῖς ὀνόμασι καλεῖν ἔχομεν, αὐτὸ τοῦτο ἁρμονίαν καὶ ἀναρμοστίαν καλοῦντες καὶ σύνθεσιν καὶ ἀσυνθεσίαν, τὴν μέντοι ἰδίαν ἑκάστου ἁρμονίαν ἢ τὴν ἀντικειμένην ταύτῃ ἀναρμοστίαν οὐκέτι ἔχομεν ἰδικοῖς καλέσαι ὀνόμασι, καὶ τὰ μὲν ὑποκείμενα οὕτως ὀνομάζομεν καὶ τὰ τούτοις ἀντικείμενα ἐξ ὧν γίνονται καὶ εἰς ἃ φθείρονται, τῶν μέντοι εἰδῶν αὐτῶν οὐκέτι δυνάμεθα τὸ ἀντικείμενον στερητικῶς ὀνομάσαι, ἀλλ’ ἀποφατικῶς αὐτὸ καλοῦμεν οὐκ ἄνθρωπος καὶ οὐχ ἵππος, καίτοι τῶν εἰδῶν ὡρισμένοις ὀνόμασιν ὠνομασμένων, οἷον ἀνθρώπου ἵππου. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. ἀλλ’ εἰ καὶ τὸ οὐκ ἄνθρωπός φέροιτο, φησί, καὶ ἐπὶ λίθου καὶ ἵππου καὶ πάντων τῶν μετὰ τὸν ἄνθρωπον, δῆλον δήπου ὅτι οὐκ ἐκ τοῦ τυχόντος οὐκ ἀνθρώπου γίνεται ὁ ἄνθρωπος οὐ γὰρ ἐξ ἵππου ἢ ἐκ λίθου), ἀλλ’ ἔστι τι ὡρισμένως τῷ ἀνθρώπῳ ἀντικείμενον, ἐξ οὗ ἢ μεθ' ὃ γίνεται· ὅπερ διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι ἰδίῳ ὀνόματι πλάνην ἐμποιεῖ μήποτε οὐκ ἐξ ἐναντίου ἡ γένεσις. ὃ δὲ ἐπὶ ἀνθρώπου, τοῦτο καὶ ἐπὶ πάντων, καὶ ὅπερ ἐπὶ γενέσεως, τοῦτο καὶ ἐπὶ φθορᾶς.

p. 188b15 15 Διαφέρει δὲ οὐδὲν ἐπὶ ἁρμονίας εἰπεῖν ἢ τάξεως ἤ συνθέσεως.

Επειδὴ ὡς ἐπὶ ἁρμονίας ἐγύμνασε τὸν λόγον, διὰ τοῦτο εἶπε μηδὲν διαφέρειν κἄν μὴ κατὰ ἁρμονίαν, ὡς ἐπὶ τῆς λύρας, κατὰ σύνθεσιν δὲ ἡ γένεσις ᾖ ἢ κατὰ τάξιν, ὡς ἐπὶ στρατοπέδου· καὶ γὰρ ἡ τῆς οἰκίας σύνθεσις ἐξ ἀσυνθεσίας γίνεται, καὶ ἡ τοῦ στρατοπέδου τάξις ἐξ ἀταξίας, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἐσχηματισμένον, ὡς ὁ ἀνδριάς, ἐξ ἀσχηματίστου γίνεται, καὶ τούτων οὐ τῶν τυχόντων οὔτε ἀναρμοστίας οὔτε ἀσυνθεσίας οὔτε ἀταξίας οὔτε τοῦ ἀσχηματίστου, ἀλλὰ τῶν προσεχῶς ἑκάστῃ συνθέσει ἢ ἁρμονίᾳ ἢ τῶν ἄλλων τινὶ ἀντικειμένων. εἴη γὰρ ἄν ἀσυνθεσία ὡς πρὸς τὴν σύνθεσιν τῆς οἰκίας ἡ τῆς νεὼς ἢ ἡ τοῦ ἀνδριάντος· ἀλλ’ οὐχ οἷόν τε ἐκ ταύτης γενέσθαι οἰκίαν· ὥστε ὡρισμένην τινὰ ἀνάγκη εἶναι ἀσυνθε- σίαν ἐξ ἧς ἡ οἰκία, εἰ καὶ μὴ κατὰ ἄτομόν τι, ἀλλ’ ἐν πλάτει· πλὴν ἁ·. στερήσεις αὐτῶν κοινῶς τινὸς pro κοινῶς Κ) LK: κοινῶς αἱ στερήσεις αὐτῶν Mt [*](2 μόνον Κ 3 τῶν om. Κ πάλιν om. Mt a καὶ σύνθεσιν om. L 5. 6 ἑκάστου ἁρμονίαν ἰδίαν M 6 ταύτην Κ 6. 7 καλέσαι ἰδικοῖς Κ 9 ante ὀνομάσαι addit αὐτὸ Κ ἀποφαντικῶς L 12 φέροιτο, φησί φασὶ L) KL: φησὶ φέροιτο Mt ἐπὶ ἵππου καὶ λίθου Mt 19 δ’ οὐθὲν t ex Aristotele δ’ om. Bekkeri typotheta) 19. 20 εἰπεῖν–συνθέσεως om. Κ 21 διατοῦτο εἶπε Mt: διὰ τοῦτο εἰπεῖν Κ: διὰ τοῦ εἰπεῖν L μηδὲ L 23 γέννεσις Κ 25 ὁ om. Mt καὶ κἀκ Mt οὐ] ἐκ Κ ἡ τῆς Mt: ἣ τῆς LK ἡ (post ἥ) om. L 30 τινὰ τινὰ 31 καὶ (post εἰ) om. L 31 πλάτει (in M nescio quid correctum) KM: πλατεῖ (L) t)

στέρησις ἤτοι ἐναντίον τι, ἐξ οὗ γίνεται καὶ εἰς ὃ φθείρεται. ὃ δὲ ἐπὶ τούτου εἶπον, τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν.

p. 188b20 Καὶ ἕκαστον τούτων τὰ μὲν τάξις, τὰ δὲ σύνθεσίς τίς ἐστιν.

Ἡ μὲν οἰκία σύνθεσίς τις, ὁ δὲ ἀνδριὰς τάξις μᾶλλον τῶν μορίων· σύνθεσις γὰρ μᾶλλον ἐπὶ τῶν ἀνομογενῶν κυριώτερον λέγεται, οἷον ξύλων καὶ λίθων καὶ πλίνθων ἐξ ὧν ἡ οἰκία. μᾶλλον δὲ καὶ ἐπὶ οἰκίας ἡ τάξις καὶ ἐπὶ ἀνδριάντος ἡ σύνθεσις· ἔστι γάρ τι πρῶτον ἐν τῇ οἰκίᾳ, οἷον θεμέλιοι, εἶτα δεύτερον οἱ τοῖχοι, εἶτα ἡ ὀροφή, καὶ ἄλλως ἀδύνατον. ἔστι δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνδριάντος οὐ μόνον τάξις μορίων, ἀλλὰ καὶ σύνθεσις.

p. 188b23 δὲ δὲ μεταξὺ ἐκ τῶν ἐναντίων ἐστίν, οἷον χρώματα ἐκ λευκοῦ καὶ μέλανος.

Μεταξὺ γὰρ τὸ φαιὸν τὸ ὠχρὸν τὸ ἐρυθρὸν καὶ πάντα τὰ παρὰ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, ἅπερ ἐκ τῆς μίξεως ἐστι τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέ- λανος. ὥστε εἴ τι γίνεται ἐκ τῶν μεταξύ, πάλιν ἐξ ἐναντίου γίνεται· καθὸ γὰρ μετέχει τοῦ ἐναντίου τὸ μεταξύ, οὕτως ἐξ αὐτοῦ γίνεται τὰ γινόμενα. ὥστε εἰ ταῦτα οὕτως ἔχει, ἀνάγκη | πᾶσαν γένεσιν καὶ φθορὰν ἐξ ἐναντίων d 1r εἶναι καὶ εἰς ἐναντία, εἰ δὲ τοῦτο, ἀρχαὶ ἂν εἶεν εἰδοποιοὶ τῶν ὄντων τὰ ἐναντία. τὸ δὲ “ἢ ἐξ ἐναντίων ἢ εἰς ἐναντία’’ ἐξ ἐναντίων μὲν ἡ εἰς ἐναντία δὲ ἡ φθορά. δῆλον δὲ ὅτι καὶ τὸ λοιπὸν ἐπὶ ἑκατέρου· καὶ γὰρ ἐπὶ τῆς γενέσεως τὸ εἰς ἐναντία καὶ ἐπὶ τῆς φθορᾶς τὸ ἐξ ἐναντίων, ἀλλὰ κυριώτερον ἐπὶ μὲν τῆς γενέσεως τὸ ἐξ, ἐπὶ δὲ τῆς φθορὰς τὸ εἰς, ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς τελευταίοις δείκνυσι.

p. 188b26 Μέχρι μενοῦν ἐπὶ τοσοῦτον σχεδὸν συνηκολουθήκασι καὶ τῶν ἄλλων οἱ πλεῖστοι.

Δείξας ὅτι ἀνάγκη τὰς εἰδικὰς ἀρχὰς ἐναντίας εἶναι ἔκ τε τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας καὶ ἐκ τοῦ λόγου, ὅτι τοῖς μεταβάλλουσι πᾶσι κατὰ τὰ [*](4 λαὶ ἕκαστον] καστον (littera rubro addenda: ergo καὶ om.) Κ 4. 5 τάξις–ἐστιν om. Κ 7 ἀνομοιογενῶν Κ 8 καὶ (ante λίθων) om. Μt 9 τι (nihil enot. ex L) t: τοι KM 9. 10 οἷον οἱ θεμέλιοι Κ 12 ἐκ om. superscr. M 12. 13 ἐστινμέλανος om. Κ 14 τὸ ὠχρὸν] ὡς ὠχρὸν L πάντα τὰ LK: τὰ πάντα Mt περὶ L 16 ἐκ τῶν LK: ἐκ τοῦ Mt καθὰ Κ 20 ἢ (post τὸ δὲ) om. superscr. M 24 ἐν τοῖς τελευτ.] Ε 5 p. 229a22 25 lemma om. Κ οὖν] δὴ t ἐπὶ τοσοῦτον (Arist. cod. Ε ante corr. Simplic. p. 187,28. Theraist. p. 135.21) LM: τούτου t at of. p. 125,15. 22 25. 26 συνηκολουθήκασι post πλεῖστοι traicit M σχεδὸν ambigue positum notaverat Simplic. p. 187,32) at cf. p. 125,15 27 ἰδικὰς Mt ἐκ τῆς (om. τε) Κ)

ἐναντία ἡ μεταβολή, ἐπειδὴ βούλεται ἀρχὰς κοινοτάτας λαβεῖν τῶν ὁπωσοῦν [*](d 1r) μεταβαλλόντων, οὐ πάντα δὲ τὰ μεταβάλλοντα κατὰ τὰ ἐναντία μεταβάλλει καὶ γὰρ ἀπὸ κακίας εἰς ἀρετήν, ἀπὸ ἀνεπιστημοσύνης εἰς ἐπιστήμην, ταῦτα δὲ ἐναντία οὐκ ἔστιν· οὔτε γὰρ ἡ ἀρετὴ τῇ κακίᾳ ἐναντία, οὔτε ἡ ἀνεπιστημοσύνη τῇ ἐπιστήμῃ, ἀλλὰ στερήσεις καὶ ἕξεις· αἱ γὰρ κακίαι ἀόριστοι ὥσπερ καὶ αἱ στερήσεις, τὰ δὲ ἐναντία ὥρισται διότι καὶ εἰδοπεποίηται, ἥ τε ἀνεπιστημοσύνη σαφῶς στέρησις μόνον τῆς ἐπιστήμης. εἰλή- φθωσαν γὰρ μὴ ἁπλῶς οἱ διαστρόφους δόξας ἔχοντες, εἶτα εἰς ἐπιστήμην ἀγόμενοι· μάλιστα μὲν γὰρ καὶ οὗτοι κατὰ στέρησιν ἀντίκεινται τοῖς ἐπιστήμοσιν, εἴ γε καὶ ἡ κακία καθόλου στέρησις ἀρετῆς, ἀλλὰ διὰ τὸ τῆς στερήσεως ἀόριστον οὐκ ἔστι μοναχῶς ἡ τῆς κακίας πρὸς τὴν ἀρετὴν ἀντίθεσις. θέσις. ὥσπερ γὰρ ἡ καμπυλότης στέρησις οὖσα τῆς εὐθύτητος οὐκ ἔστιν ἐν ὅρῳ τινί, ἀλλ’ ἐστὶ πᾶσα ἁπλῶς ἡ τῆς εὐθύτητος ἔκστασις, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν κακιῶν ἔχει. ὅμως ἐὰν τὸν μήπω διαστρόφους ἐννοίας ἔχοντα λάβωμεν, ἀλλ’ ἐκ παίδων εἰς ἐπιστήμην ἀγόμενον, πρόδηλον ὡς οὗτος ἐκ στερήσεως, τῆς ἀνεπιστημοσύνης λέγω, εἰς εἶδος ἄγεται τὴν ἐπιστήμην· οὐδεμία γὰρ προυπόκειται διάστροφος δόξα, ἀλλὰ μόνον ἄγνοια τοῦ ἀληθοῦς), ἐπεὶ οὖν τὰς κοινοτάτας ἀρχὰς πάντων τῶν ὁπωσοῦν μεταβαλλόντων βού- λεται λαβεῖν, οὐ πάντα δέ, ὡς εἶπον. τὰ μεταβάλλοντα κατὰ τὰ ἐναντία μεταβάλλει, βούλεται ἐπὶ τὰς καθολικωτάτας πάντων τῶν ὄντων ἀρχὰς ἀναγαγεῖν τὰ ἐναντία, τὸ εἶδος λέγω καὶ τὴν στέρησιν, καθ’ ἃ οὐ μόνον τὰ φυσικὰ ἀλλὰ καὶ τὰ ὑπερφυῆ μεταβάλλει, καὶ δεῖξαι ὅτι αὗται αἱ δύο ἀρχαὶ πάσης μεταβολῆς εἰσιν αἴτιαι τῇ ἑαυτῶν ἀνὰ μέρος παρουσίᾳ καὶ ἀπουσίᾳ τὰς μεταβολὰς ποιοῦσαι. βούλεται μὲν οὖν εἰς ταῦτα ὡς εἰς κα· θολικώτατα ἀναγαγεῖν τὰς ἀρχάς, ἀλλὰ πρὶν τοῦτο ποιήσει πρότερον ἀντι- λέγει ταῖς δόξαις ταῖς περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν πρὸ αὐτοῦ, καὶ διδάσκει τί μὲν ἔχουσι κοινόν, τί δὲ διάφορον. φησὶν οὖν ὅτι πάντες οἱ περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν ὄντων δοξάσαντες, εἰ καὶ δοκοῦσι μὴ τὰς αὐτὰς ἐναντιώσεις πάντες ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἀποτίθεσθαι, ἀλλὰ ἄλλος ἄλλην, ἀλλ’ οὖν σύμφωνα πάντες εἰρήκασιν ἑαυτοῖς, καὶ κατά τι δοκοῦντες διαφέρειν κατά τι κοινω- νοῦσι πάντες· διαφέρουσι μὲν γὰρ ἀλλήλων τῷ τοὺς μὲν μερικώτερα λαβεῖν ἐναντία, τοὺς καθολικώτερα, καὶ τοὺς μὲν γνώριμα μᾶλλον τῇ αἰσθήσει τῆ [*](2. 3 οὐ—καὶ γὰρ om. (indicat lacunam L) LK 4 γὰρ om. M καὶ ἡ κακία L: καὶ ἡ κακία KMt 5 τῆ ἐπιστήμη ἐπιστήμει M) LKM: καὶ ἡ ἐπιστήμη t 6 διότι] διὸ Κ 8 μὴ om. superscr. L 10 διὰ τὸ τῆς Κ: διὰ τὸ L: τὸ Mt (??) 13 ἀλλ’ ἐστὶ] ἀλλὰ Κ 15 προδήλως ὡς L 17 ὑπόκειται M ἄγνοι τἀληθοῦς Κ 21 καθ’ ἁ· Κ: καθ’ ἡ ut vid. L: καθὼς Μt 23 αἰτίαι Κ 23. 24 παρουσία (om. καὶ ἀπουσία) τὰς μεταβολλὰς (sed ρουσία τὰς μεταβο in eras.) Κ 24 ποιοῦσαι LKM: ποιῆσαι t εἰς (post ὡς) om. L 25 ποιήσει LM: ποτῆσαι Kt 25. 26 ἀντιλέγει ταῖς δόξαις ταῖς K: ἐξέρχεται ταῖς δόξαις ταῖς L: ἐκτί- θεται τἀς δόξας τὰς Mt 29 πάντες ἐν LK: τες ἐν (sic) M: ἐν ἀποτίθεσθαι LK: ὑποτίθεσθαι Mt at cf. m 7v31 31 πάντες om. Mt γὰρ om. Κ 32 γνωρίμους L) ἤπερ τῷ λόγῳ, τοὺς δὲ τῷ λόγῳ μᾶλλον ἢ τῇ αἰσθήσει. τῶν γὰρ ἐναντίων [*](d 1r) τίων τὰ μὲν τῇ αἰσθήσει μᾶλλόν εἰσι γνώριμα ἢ τῷ λόγῳ, τὰ δὲ τῷ λόγῳ μᾶλλον ἢ τῇ αἰσθήσει, ἐν ἀμφοτέροις δὲ τούτοις τὰ μέν εἰσι καθολικώτερα, τὰ δὲ μερικώτερα· οἷον γνώριμα τῇ αἰσθήσει μᾶλλον ἢ τῷ λόγῳ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ξηρὸν καὶ ὑγρόν, μανὸν καὶ πυκνόν, τῷ δὲ λόγῳ μᾶλλον γνώριμα ἢ τῇ αἰσθήσει νεῖκος καὶ φιλία, περιττὸν καὶ ἄρτιον, μονὰς καὶ δυάς. ἔστιν οὖν ἐν ἑκατέρῳ καὶ τὸ καθολικώτερον καὶ τὸ μερικώτερον· οἷον ἐν τοῖς κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωρίμοις ἔστι μερικὸν μέν, φέρε εἰπεῖν, τὸ λευκὸν καὶ μέλαν, ὑπὲρ τοῦτο δὲ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ὑπὲρ τοῦτο δὲ τὸ μανὸν καὶ πυκνόν, ὑπὲρ τοῦτο δὲ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὑπὲρ τοῦτο δὲ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις· ἐν δὲ τοῖς κατὰ τὸν λόγον γνωρίμοις ὑποκείσθω μερικώτερον μὲν σύγκρισις καὶ διάκρισις, τούτου δὲ ἐπὶ πλέον νεῖκος καὶ φιλία, ὑπὲρ τοῦτο δὲ τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον ὑπὲρ δὲ τοῦτο μονὰς καὶ δυάς. ὅσοι μὲν οὖν ἀρχὰς εἰλήφασιν ἢ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ὡς Παρμενίδης, ἢ τὸ μανὸν καὶ πυκνόν, ὡς Θαλῆς, ἢ τὸ μέγα καὶ μικρόν, ὡς Πλατῶν, οὗτοι τῇ αἰσθήσει γνωριμωτέρας λαμβάνουσι τὰς ἀρχάς, ἀλλ’ οἱ μὲν καθολικωτέρας οἱ δὲ μερικωτέρας. ὅσοι δὲ νεῖκος καὶ φιλίαν, ὡς Ἐμπεδοκλῆς, ἢ περιττὸν καὶ ἄρτιον ἢ μονάδα καὶ δυάδα, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι, οὗτοι τῷ λόγῳ μᾶλλον γνωριμώτερα ἐλάμβανον, καὶ τούτων πάλιν Ἐμπεδοκλῆς μὲν μερικωτέρας ἐλάμβανεν ἀρχάς, οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καθολικωτέρασ. ταύτῃ μὲν οὖν ἑτέρας ἀρχὰς ἐλάμβανον, λέγω δὴ κατά τε τὸ ὑποκείμενον ἕτερον γὰρ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν τοῦ μανοῦ καὶ πυκνοῦ) καὶ κατὰ τὸ καθόλου καὶ τὸ μερικόν, τὰς αὐτὰς δὲ πάντες ἐλάμβανον τῷ πάντας, φησί, τὰ ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας λαμβάνειν, τουτέστι κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν. ὥσπερ γὰρ τὸ ταὐτὸν οὐ μόνον τῷ ὑποκειμένῳ ἢ τῷ λόγῳ, ἀλλὰ καὶ τῇ ἀναλογίᾳ λέγομεν γὰρ ὡς τόδε θερμόν, οὕτω τόδε ψυχρόν· ἐνταῦθα γὰρ ἡ ταὐτότης, ἤγουν ἡ ὁμοιότης, οὔτε τῷ ὑποκειμένῳ ἐστὶν οὔτε τῷ λόγῳ· ἕτερος γὰρ ὁ ἑκατέρου ὁρισμός· ἀλλὰ τῇ ἀναλογίᾳ. λέγομεν γὰρ ὡς ἔχει τὰ β' πρὸς τὰ ὅ, οὕτω τὰ φ́ πρὸς τὰ ία· πάλιν οὖν ἐνταῦθα ἡ ταυτότης κατὰ τὴν ἀναλογίαν), τῷ οὖν λαμβάνειν πάντας καὶ ἐναντία καὶ τὰ ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας ἐναντία, ταύτῃ τὰ αὐτὰ πάν- τες ἔλεγον.

[*](1 ἤπερ τῷ] ἡ ἤ τῶ Κ 1.3 τῶν γὰρ — μᾶλλον ἡ τῇ αἰσθήσει om. L 2 δὲ τούτοις] om. K 3 δὲ τούτοις] τούτοις δὲ μᾶλλον Κ ἐστι Κ om. Mt 10 τὸ μανὸν καὶ πυκνόν, ὑπὲρ τοῦτο δὲ om. Κ 11 τὸν om. L 12 νῖκος Κ 13 ὑπὲρ δὲ τοῦτο (ante μονὰς) KMt: ὑπὲρ τοῦτο δὲ L 15 θαλλῆς L: θάλης Κ ἣ (ante τὸ μέγα) Kt: καὶ LM 18 διάδα et πυθαγόριοι, ut fere constanter, Κ 19. 20 οὖτοι–Πυθαγόρειοι om. L 20 ἐλάμ- βανε τὰς ἀρχάς Κ 21 οὖν ἀργὰς ἑτέρας Mt ἔλαμβον (sic) M 22 καὶ τοῦ πυκνοῦ Mt 25 τῷ] τὸ Κ 26 ὡς τὸ θερμόν Κ τόδε (post οὕτω) corr. ex τότε L 27 ἤγουν ἠμοιότης Κ 26 λέγομεν γὰρ πάλιν Κ: malim λέγομεν δὲ β' corr. L: δύο KMt: δεύτερα ante corr. L δ Lt: τέσσαρα KM φ'] β' L τὰ αABBREV Μ: τὰ φABBREV (ut vid.) K: τὸ α L: τὰ χίλια t 30 τῷ] τὸ Κ 31 καὶ τὰ–ἐναντία οm. Κ)

Ἰστέον γὰρ ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι πάντα τὰ ὄντα καὶ πάσας τὰς ἐναντιώσεις [*](d 1r) εἰς δύο συστοιχίας ἀνῆγον, τήν τε τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τὴν τοῦ κακοῦ· ταύταις γὰρ πᾶσαν ἐναντίωσιν ἐμέριζον. τῇ μὲν γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ συστοιχίᾳ τὸ κρεῖττον τῶν ἐναντίων ἀπένεμον, τῇ δὲ τοῦ κακοῦ τὸ χεῖρον· οἷον λευκὸν καὶ μέλαν, λογικὸν καὶ ἄλογον, ψυχρὸν καὶ θερμόν, νεῖ- κος καὶ φιλίαν, τὸ μὲν λευκὸν καὶ τὸ λο- γικὸν καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὴν φιλίαν τῆς τοῦ ἀγαθοῦ συστοιχίας εἶναι ἔλεγον, τὰ δὲ τούμέγα τοῖς ἀντικείμενα τῆς τοῦ κακοῦ. καὶ τῶν παραληφθεισῶν οὖν ἐναντιώσεων ὑπὸ τῶν πα- λαιοτέρων ἐν ταῖς τῶν ὄντων ἀρχαῖς τὰ μὲν ἕτερα μόρια ὑπὸ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ συστοιχίαν

ἀγαθόν κακόν

μονάς δυάς

περιττόν ἄρτιον

φιλία νεῖκος

ὑπεροχή ἕλλειφις

μέγα μικρόν

διάκρισις

θερμόν φυχρόν

ἀνάγεται, τὰ δὲ ἕτερα ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ· οἷον τῶν κατὰ τὸν λόγον γνωρίμων ἐναντιώσεων ἡ μὲν μονὰς καὶ τὸ περιττὸν καὶ ἡ φιλία ὑπὸ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ, τὰ δὲ ἀντικείμενα ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ. πάλιν τῶν κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωρίμων ἐναντιώσεων τὸ μὲν θερμὸν καὶ ἡ διάκρισις καὶ τὸ μέγα ὑπὸ τὴν ὑπεροχήν, αὕτη δὲ ὑπὸ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ συστοιχίαν, τὰ δὲ ἀντικείμενα ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ. πάντες οὖν τὰ κατὰ τὴν αὐτὴν συστοιχίαν εἰλήφασιν· ἢ γὰρ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ἢ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν, ἢ νεῖκος καὶ φιλίαν. ὡς γὰρ ἔχει τὸ θερ|μὸν καὶ τὸ ψυχρόν, οὕτως ἔχει σύγκρισις καὶ διάκρισις, [*](d 1v) καὶ μέγα καὶ μικρόν, καὶ νεῖκος καὶ φιλία· ὁμοίως γὰρ ἀντίκειται. οὐκοῦν καὶ ἐναλλὰξ ὡς ἔχει τὸ μέγα πρὸς τὴν διάκρισιν καὶ αὕτη πρὸς τὸ θερμόν, οὕτω τὸ μικρὸν πρὸς τὴν σύγκρισιν καὶ αὕτη πρὸς τὸ ψυχρόν· ὁμοίως γὰρ περιεκτικὸν τὸ μέγα τῆς διακρίσεως καὶ αὕτη τοῦ θερμοῦ, ὡς τὸ μικρὸν τῆς συγκρίσεως καὶ αὕτη τοῦ ψυχροῦ. τῷ οὖν ἐξ ἑκατέρας συστοιχίας [*](5 sqq. marg. appicta descripsi ex Mt: om. spatio in margine relicto Κ: commixta habet L cum versibus 14 sqq. hoc fere modo : ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ· οἷον τῶν κάτα τῶν λόγων γνωρίμων έναντιωσεων· ἡ μόνας καὶ τὸ πέριττον καὶ ἡ φιλία· ἀγαθὸν· κακὸν· ὑπὸ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ· τὰ δὲ ἀντικείμενα ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ μονὰς· δυὰς· φιλία· νεῖκος πάλιν τῶν κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωρίμων ἐναντιώσεων περιττὸν· ἄρτιον τὸ μὲν θερμὸν καὶ ἡ διάκρισις καὶ τὸ ὑπεροχὴ· καὶ ἔλλειψις φιλία νεῖκος μέγα ὑπὸ τὴν ὑπεροχὴν· μέγα· μικρὸν· αὕτηδὲ ὑπὸ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ συστοιχίαν διάκρισις. σύγκρισις τὰ δὲ ἀντικείμενα ὑπὸ τὴν τοῦ κακοῦ· θερμὸν ψυχρὸν πάντες οὖν (v. 19) κτλ. iam vides in margine libri quem describens omnia confudit librarius codicis L par φιλία νεῖκος bis poni, primum post μονὰς· δυὰς· rursus post ὑπεροχὴ· καὶ] ἔλλειψις 6. 7 νίκος Κ 7. 8 τὸ μὲν λευκὸν καὶ τὸ λογικὸν LK: τὸ μὲν λογικὸν καὶ τὸ λευ- κὸν Mt 11. 12 πανλαιοτέρων πὰν in exitu versiculi) t 14. 16 οἴον— κακοῦ om. Mt 14 τὸν λόγον scripsi: τῶν λόγον Κ: τῶν λόγων L 15 μὲν om. L 18 συστοιχείαν hic et ν. 9, et p. 125,6 συστοιχείας K 19 τὰ om. L 21 σύγκρησις καὶ διάκρησις ct 23 διάκρησιν K 24 καὶ αὐτὴ πρὸς et 25 καὶ αὐτὴ τοῦ Κ 26 αὕτη Mt: αὐτὴ K: αὐ L) ὁμοίως ἢ τὰ μερικώτερα λαμβάνειν ἡ τὰ ὁμοίως καθολικώτερα, ταύτῃ λέγονται [*](d 1v) τὰ αὐτὰ λαμβάνειν· οὐδεὶς γὰρ ἔλαβε, φέρε εἰπεῖν, τὸ μέγα καὶ τὴν σύγκρισιν, ἢ τὴν διάκρισιν καὶ τὸ ψυχρόν (ταῦτα γὰρ οὐχ ὁμοίως [*](6) τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τοῦ κακοῦ ἀφεστήκασιν, ἀλλὰ τὸ μὲν μᾶλλον τὸ δὲ ἧττον), ἀλλὰ πάντες τὰ τὴν αὐτὴν ἀπόστασιν ἀφεστηκότα τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τοῦ κακοῦ ταῦτα λαμβάνουσι. τῷ οὖν πάντας ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας λαμβάνειν τὴν καθ’ αὑτοὺς ἐναντίωσιν, ταύτῃ πάντης τὰ αὐτὰ λέγουσιν, ἕτερα δὲ τῷ τοὺς μὲν τῷ λόγῳ γνώριμα μᾶλλον τοὺς δὲ τῇ αἰσθήσει, καὶ τοὺς μὲν καθολικώτερα τοὺς δὲ μερικώτερα. ἐπεὶ οὖν κοινὰς πάντων ἀρχὰς ζητοῦμεν, δῆλον ὅτι κατορθοῦσι μᾶλλον οἱ τὰς καθολικωτέρας ἐναντιώσεις λαμβάνοντες· ὥστε εἰ συνῄσθοντο οἱ τὰ μερικώτερα λαμβάνοντες, ἠγάπησαν ἄν δηλονότι καθολικωτέρας λαβεῖν, ἵνα ἐπὶ πλειόνων ἐκτείνωσι τὰς ἀρχάς. διὰ τοῦτο οὖν δεῖ ἡμᾶς ζητήσαντας τίνες ἄν εἶεν κοινόταται πάντων ἀπλῶς ἀρχαί, ταύτας ὑποθέσθαι.

Μέχρι μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον σχεδὸν συνηκολουθήκασι καὶ τῶν ἄλλων οἱ πλεῖστοι. εἰς τοῦτο, φησί, συμφώνως πάντες ἠνέχθησαν, ὥστε τὰς ὑπ’ αὐτῶν ἀρχὰς τῶν ὄντων καλουμένας ἐναντίας τίθεσθαι.

p. 288b28 Καίπερ ἄνευ λόγου τιθέντες.

οὐχ ὅτι οὐδενὶ λόγῳ ἐχρῶντο εἰς τὸ κατασκευάσαι ἃς ὑπετίθεντο ἀρχάς, ἀλλ’ ὅτι οὐδενὶ πιθανῷ, ὥστε καὶ πείθειν δύνασθαι. ἀλλ’ εἰ καὶ ἀπαραμυθήτως ἐτίθεσαν τὰ οἰκεῖα δόγματα, ἀλλ’ οὖν συμφώνως πάντες τὰς ἀρχὰς ἐναντίας εἶναι ὑπέθεντο. ἡ μὲν οὖν κοινωνία “ἐπὶ τοσοῦτον” ἡ δὲ διαφορὰ ὅτι οἱ μὲν καθολικώτερα καὶ περιεκτικώτερα ἐλάμβανον, οἱ δὲ μερικώτερα, καὶ οἱ μὲν γνωριμώτερα τῇ αἰσθήσει μᾶλλον ἢ τῷ λόγῳ, οἱ δὲ τῷ λόγῳ μᾶλλον ἢ τῇ αἰσθήσει. οἰ μὲν γὰρ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ὁ Παρμενίδης, ὧν τὸ μὲν θερμὸν πῦρ ἐκάλει, τὸ δὲ ψυχρὸν γῆν. οἱ δὲ ὑγρὸν καὶ ξηρόν. ὁ Πορφύριός φησι τὸν Ξενοφάνην τὸ ξηρὸν καὶ τὸ ὑγρὸν δοξάσαι ἀρχάς, τὴν γῆν λέγω καὶ τὸ ὕδωρ, καὶ χρῆσιν αὐτοῦ παρατίθεται τοῦτο δηλοῦσαν·

γῆ καὶ ὕδωρ πάντ’ ἔσθ’ ὅσα φύοντ’ ἠδὲ γίνονται. ταύτης δὲ τῆς δόξης δοκεῖ καὶ Ὅμηρος εἶναι ἐν οἷς φησιν ἀλλ’ ὑμεῖς μὲν πάντες ὕδωρ καὶ γαῖα γένοισθε.

[*](1 ὁμοίως ἡ τὰ] fort, ἢ τὰ ὁμοίως 2 ἔλαβε] ἔλ (h. e. ἔλεγε) L 4 κακοῦ] κακ (sic) Κ 5 ἀπόφασιν ante corr. M 6 κακοῦ] κα κ(??) Κ 7 αὐτοὺς (of. Simplic. p. 189,35 τἀς οἰκείας ἀντιθέσεις, ut correxit Diels) scripsi: αὐτὴν L: αὐτῶν Κ: αὐτὸ Mt 8 τῷ λόγῳ] τὸ λόγω Κ 9 μικρώτερα Κ 12 δηλονότι post καθολικωτέρας traic. Mt 13 κοινώταται Κ 15. 16 σχεδὸν—πλεῖστοι cm. Κ 15 σχεδὸν L: cm. Mt 16 πάντες συμφώνως Mt 18 καίπερ ἄωε: (sic), oinissis λόγου τιθέντες, Κ 19 ὑποτίθενται L 20 πειθανῶ Κ εἰ] ἔτι Κ 27 ὑγρὸν bis habet L ὁ (rubro addend.) om Κ ξενοφανὴ Κ 28 χρῆσιν Κ: τὴν βῆσιν L: βῆσιν Mt 30 γῆ καὶ ὕδωρ κτλ. Xeuophau. fr. 10 Mull.; cf. Simplic. p. 188,32 sqq. ἐστ’ ὅσα Κ φύοντ’ KM: φύοντι (L)t ἠδὲ Κ 31 Ὅμηρος Η 99 32 ἀλλ’ Κ: ἀλλ’ ὡς LMt γένοιδθαι Κ)

καὶ οὁδέν γε θαυμαστὸν καὶ ὥσπερ Παρμενἱὅην, ἑν τοῖς πρὸς δόξαν [*](d 1v) δύο λέγειν τὰς ἀρχὰς ἐν τοῖς πρὸς ἀλήθειαν ἕν εῖναι λέγοντα.

p. 188b34 οἱ δὲ περιττὸν καὶ ἄρτιον ἢ νεῖκος καὶ φιλίαν αἰτίας τίθενται.

Νεῖκος μὲν καὶ φιλίαν Ἐμπεδοκλῆς, περιττὸν δὲ καὶ ἄρτιον οἱ Πυθαγόρειοι· μονάδα γὰρ καὶ δυάδα. οὗτοι δὲ γνωριμώτερα τῷ λόγῳ μᾶλλον ἢ τῇ αἰσθήσει ἔλεγον· οὐ γὰρ γνώριμον τῇ αἰσθήσει τὸ νεῖκος καὶ ἡ φιλία, ἢ τὸ περιττὸν καὶ ἄρτιον. ἕτερα μὲν ὥσπερ καὶ δοκεῖ τοῖς πλείστοις, τουτέστι προφανὲς πᾶσιν ὅπως ἕτερα λέγουσιν· ἕτερον γὰρ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρὸν νείκους καὶ φιλίας, καὶ τὰ λοιπὰ ὁμοίως.

p. 188b37 ταὐτὰ δὲ ᾗ ἀνάλογον· λαμβάνουσι γὰρ ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας.

Πῶς κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν λαμβάνουσιν ἑρμηνεύων, ἐπήγαγε τὸ λαμβάνουσι γὰρ ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας, εἴπομεν δὲ πῶς ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας λαμβάνουσι. τὰ μὲν γὰρ περιέχει, τὰ δὲ περιέχεται τῶν ἐναντίων. πῶς ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας λαμβάνουσι, σημαίνει διὰ τούτων· ἐπεὶ γὰρ τῶν ἐναντίων τὰ μέν ἐστι καθολικώτερα τὰ δὲ μερικώτερα, ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας λαμβάνειν φημὶ αὐτοὺς τὰς ἐναντιώσεις, διότι τὰ σύστοιχα ἐναντία λαμβάνουσι τὰ ὁμοίως ἢ περιέχοντα ἢ περιεχόμενα. οὐ λαμβάνουσι γάρ, φέρε εἰπεῖν, θερμὸν καὶ μέλαν (τὸ γὰρ θερμὸν περιέχει, τὸ δὲ μέλαν τῶν περιεχομένων), ἀλλὰ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ἅπερ ὁμοίως περιεκτικά εἰσι. καὶ χεῖρον καὶ βέλτιον· οἱ μὲν γὰρ τὰς περιεκτικωτέρας τῶν ἐναντίων λαμβάνοντες βέλτιον λαμβάνουσιν, ἐπεὶ καὶ κοινοτάτας ἀρχὰς δεῖ λαβεῖν τὰς ἐπὶ πάντα τὰ ὄντα διηκούσας, οἱ δὲ μερικωτέρας χεῖρον, διότι ἐπ’ ἐλαττόνων ἁρμοζούσας καὶ οὐκ ἐπὶ πλειόνων ἢ ἐπὶ πάντων ἐλάμβανον.

[*](1 παρμενίδη Κ 3 οἱ δὲ LKM: ἕτεροι δὲ ex Arist. t 3. 4 ἢ—τίθενται 0111. Κ 3 ἢ LM: οἱ δὲ t et Aristotelis libri (at in cod. E οἱ δέ in erasis ab al. m.) 5 φιλίαν Κ 6 οὗτοι] αὐτοὶ Κ λόγῳ] λέγειν L 8 καὶ (ante δοκεῖ) om. Κ et Arist. cod. F 9 προφανὴς Κ ὅπως—λέγοθσιν om. L 10 νείκους—ὁμοίως om. Κ 11 ταὐτὰ scripsi ex Arist.: ταῦτα LKM: τὰ αὐτὰ t ᾖ] ἡ Κ 11. 12 λαμβάνοθσι—συστοιχίας om. Κ 14. 16 post συστοιχείας (sic) om. εἴπομεν—συστοιχίας Κ 17 διὰ τούτων LK: δι’ αὐτῶν Mt 20 οὐ λαμβάνουσι γὰρ Κ: οὐ λαμβάνουσι (om. γάρ) L: οὐ γὰρ λαμβάνουσι γὰρ (sic) Mt 22 περιεκκτικά Κ 22. 23 τὰς περιεκτικωτέρας LK: τὰ περιεκτικώτερα Mt 23 ἀναντίων Κ 23. 24 κοινοτάτας L: κοινωτάτας Κ: ττ κοινο addito compendio syllabae ας Μ: κοινότητας (sic) t 24. 25 μερικωτέρας LK: μερικώτερα Mt 20 ἢ] οἲ Κ)

p. 189a5 To μὲν καθόλου κατὰ τὸν λόγον γνώριμον, τὸ δὲ καθ' [*](d 1v) ἕκαστον κατὰ τὴν αἴσθησιν.

οὐ τὸ αὐτὸ λαμβάνει γνώριμον νῦν καὶ ἀνωτέρω· ἄνω μὲν γὰρ διῄρει τὰς ἐναντιώσεις εἴς τε τὰς τῷ λόγῳ γνωρίμους καὶ εἰς τὰς τῇ αἰσθήσει, καὶ ἐν ἑκάστῳ τούτων διαίρεσιν ἐποιεῖτο τοῦ τε καθολικωτέρου καὶ τοῦ μερικωτέρου· ἦν γὰρ καὶ ἐν τοῖς κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωρίμοις τά τε καθολικώτερα καὶ τὰ μερικώτερα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τοῖς κατὰ τὸν λόγον.

οὐχ ὅπερ οὖν ἔλεγεν ἐκεῖ τῇ αἰσθήσει γνώριμον ἢ τῷ λόγῳ, τοῦτο καὶ ἐνταῦθά φησιν, ἀλλ’ ἐν ἑκάστῃ σειρᾷ τὰ μὲν καθολικώτερα γνωριμώτερα τῷ λόγῳ, τὰ δὲ μερικώτερα μᾶλλον τῇ αἰσθήσει. καὶ γὰρ ἐν τοῖς κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωρίμοις τὰ μὲν καθολικώτερα οἷον μανότης καὶ πυκνότης, τῷ λόγῳ μᾶλλον γνώριμα τοῦ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, ταῦτα δὲ μᾶλλον τῇ αἰσθήσει γνώριμα ἤπερ τῷ λόγῳ· ὁμοίως δὲ καὶ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις μᾶλλον τῷ λόγῳ γνώριμος ἢ τῇ αἰσθήσει, καὶ μᾶλλον μα|νότητος καὶ [*](d 2r) πυκνότητος. ὁμοίως καὶ ἐν τοῖς κατὰ τὸν λόγον τὰ μὲν καθολικώτερα τῷ λόγῳ μᾶλλόν ἐστι γνώριμα ἢ τὰ μερικώτερα, τὰ δὲ μερικώτερα τῇ αἰσθήσει μᾶλλον ἡ τὰ καθολικώτερα.

p. 189a11 ἐχόμενον δ’ ἄν εἴη λέγειν πότερον δύο ἢ τρεῖς ἢ πλείους εἰσίν.

Ὅτι μὲν τὰ ἐναντία παραληπτέον ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάτων φθάσας ἤδη ἀπέδειξεν, ἐντεῦθεν δὲ τὸ προκείμενον δεῖξαι ὅτι τὴν πρωτίστην καὶ κοινοτάτην ἐναντίωσιν ἀνάγκη πᾶσα μίαν εἶναι. τοῦτο οὗν βουλόμενος δεῖξαι ἀναλαμβάνει τὸν περὶ τῶν ἀρχῶν λόγον καὶ δείκνυσιν ὅτι οὔτε μίαν ἐνδέχεται εἶναι τὴν ἀρχήν, οὔτε ἀπείρους, ἀλλὰ πλείους μὲν μιᾶς, πεπερασμένας δὲ ταύτας. αὕτη δὲ ἡ διαίρεσις οὐχ ἁπλῶς εἰδικῶν ἐστιν ἀρχῶν ἢ ὑλικῶν, ἀλλὰ κοινῶς τῶν ἀρχῶν· ὥσπερ γὰρ καὶ τὴν ὑλικὴν ἀρχὴν ἢ μίαν εἶναι ἀνάγκη ἢ πλείους, καὶ εἰ πλείους, ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους, οὕτω δὴ καὶ καθόλου τὰς ἀρχὰς τῇ αὐτῇ ὑποπεσεῖν διαιρέσει ἀνάγκη· ἀνάγκη γὰρ ἢ μίαν εἶναι ἢ πολλάς, καὶ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους. ἀνελὼν οὖν τὰ ἄκρα καταλιμπάνει τὸ μέσον καὶ ἀληθές. μίαν μὲν οὖν ἀδύνατον εἶναι τὴν ἀρχήν, διότι ἐδείχθη τὰ ἐναντία δεῖν εἶναι ἀρχάς, [*](1 μὲν LM: μὲν γὰρ Kt Aristoteles τὸν λόγον] τὸ Κ 1. 2 τὸ δὲ—αἴσθησιν om. Κ 6 τὴν om. L 8 λόγω τούτω καὶ M 9 σειρὰ Κ 12 μᾶλλόν εἰσι γνώριμα Mt τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ add. Mt) ψυχροῦ, ταῦτα δὲ μᾶλλον KMt: τῇ αἰσθήσει αἰσ in · τὸ δὲ θερμὸν καὶ ψυχρὸν μᾶλλον conciimius LK: ἡ Mt καὶ ἡ ὑπεροχὴ Κ 14 καὶ μᾶλλον μανό- in eras. Κ 14. 15 μανότητος καὶ πυκνότητος Κ: μανότητα καὶ πυκνότητα L: μανότης καὶ πυκνότης Mt 15 τοῖς] τῶ L 16 ἐστι om. Κ 18. 19 πότερον—εἰσίν om. Κ 19 εἰσίν M: εἰσί Lt 21 ἀπέδειξεν LK: ὑπέδειξεν Mt 21. 22 προτίστην καὶ κοινωτάτην Κ 23 τῶν περὶ τῶν ἀρχῶν λόγων Κ 25 αὑτὴ δὲ Κ 31 ante ἀρχάς adilit τὰς t)

τὸ δὲ ἐναντίον τινὶ ἐναντίον οὐδὲν γὰρ αὐτὸ ἑαυτῷ ἐστιν ἐναντίον)· τῶν [*](d 2r) πρός τι γάρ. ὥστε ἀδύνατον μίαν εἶναι τὴν τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἀρχήν. ἀπείρους δὲ τὰς ἀρχὰς ἀδύνατον εἶναι, πρῶτον μὲν διὰ τὸ ἀναιρεῖσθαι τὴν ἐπιστήμην, ὡς καὶ ἔμπροσθεν ἐλέγετο, μᾶλλον δὲ καὶ αὐτὴν τὴν ψιλὴν γνῶσιν τῶν ὄντων (τῶν γὰρ ἀπείρων γνῶσις οὐκ ἔστι, τῶν δὲ γινωσκομένων, οὐδὲ τὰ ἐξ αὐτῶν γνωσθείη ἄν· ὥστε καθόλου πάντων ἄγνοιαν εἰσάγουσιν οἱ ἀπείρους εἶναι τὰς ἀρχὰς ὑποτιθέμενοι), ἔπειτα δέ, ὅπερ ἐν τῷ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς εἴρηκε, συμβήσεται οὕτω διπλασιασθῆναι τὸ ἄπειρον· ἡ γὰρ ἐναντίωσις δύο περιέχει ἐναντία, ὥστε εἰ ἄπειροι αἱ ἐναντιότητες, διπλάσια ἔσονται τὰ ἐναντία· ἔσται οὖν τοῦ ἀπείρου διπλάσιον. ἔπειτα καθ’ ἕκαστον, φησί, γένος μία τις ἡ καθολικωτάτη ἐναντίωσις, καὶ τοῦτο δῆλον ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς. ἐν γὰρ τῇ ἐπιφανείᾳ πρωτίσιη ἐναντίωσις ἡ κατὰ τὸ πλατὺ καὶ τὸ στενόν· τὸ γὰρ τραχὺ καὶ τὸ λεῖον, εἰ καὶ ὑπάρχει πρώτως τῇ ἐπιφανεία, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ποσόν τί ἐστι συνεχές, ἀλλὰ καθὸ μετέχει τῆς τοῦ κεῖσθαι κατηγορίας κατὰ γὰρ τοιάνδε θέσιν τῶν μορίων ὑπάρχει αὐτῇ τὸ τραχὺ καὶ τὸ λεῖον), τὸ μέντοι πλατὺ καὶ στενὸν ὡς ἐπιφανείᾳ πρώτως ὑπάρχει, τουτέστιν ὡς ἑνὶ τῶν τοῦ μεγέθους εἰδῶν. ὁμοίως ἐν τῷ γένει τοῦ ἀριθμοῦ πρωτίστη ἐναντίωσις τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, ἐν τῷ τοῦ χρώματος γένει τὸ μέλαν καὶ τὸ λευκόν. ὑπὸ ταῦτα γὰρ τὰ λοιπά. εἰ τοίνυν καὶ ἡ οὐσία ἕν τι γένος ἐστὶν ἧς τὰς ἀρχὰς ζητοῦμεν, ἀνάγκη πᾶσα καὶ ἐν ταύτῃ τὴν πρωτίστην ἐναντίωσιν μίαν εἶναι. ἔστι δὲ ἐν τῇ οὐσίᾳ καθολικωτάτη ἐναντίωσις κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν, ὑφ’ ἣν πᾶσαι αἱ ἄλλαι ἀνάγονται, καὶ οὐ μόνον ἐπὶ τῆς γενητῆς καὶ φθαρτῆς οὐσίας θεωρεῖται αὕτη ἡ ἀντίθεσις, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς τῶν οὐρανίων καὶ ἐπὶ τῆς ὑπερφυοῦς. ἥ τε γὰρ ψυχὴ ἐξ ἀγνοίας εἰς γνῶσιν μεταβάλλουσα κατὰ στέρησιν καὶ ἕξιν μεταβάλλει καὶ ἀπὸ κακίας εἰς ἀρετήν, εἴ γε τελειωτικὸν τῆς οὐσίας τῆς ψυχῆς ἐστιν ἡ ἀρετή, τὸ δὲ τὴν τελειότητα τὴν ἑαυτοῦ ἀπολαμβάνον τὸ εἶδος τὸ ἑαυτοῦ ἀπολαμβάνει, τὸ δὲ ἀπειληφὸς τὸ εἶδος τὸ ἑαυτοῦ, πρὶν ἀπολάβῃ ἐν στερήσει τούτου ἧν· διὸ καλῶς ἐν τοῖς Περὶ ψυχῆς γενέσει μᾶλλον ἀπεικάζει τὴν τοιαύτην τῆς ψυχῆς μεταβολήν, ἤπερ ἀλλοιώσει. καὶ ἐν τοῖς οὐρανίοις δὲ ἡ τοιαύτη ἀντίθεσις θεωρεῖται· εἰ γὰρ καὶ μὴ ἀνὰ μέρος ποτὲ μὲν τὸ εἶδος, ποτὲ δὲ τὴν στέρησιν δέχονται, ὥσπερ τὰ ἐν γενέσει, ἀλλ’ οὖν τὴν ἑτέραν ἔχει ἐπικρατήσασαν τοῦ ὑποκειμένου, λέγω δὴ τὴν κατὰ τὸ εἶδος. [*](1 γὰρ αὐτῶ ἑαυτῶ ἐναντίον ἐστὶ L 1.2 τῶν πρός] τὸ πρὸς Κ 4 ἔμπροσθεν p. 96 14 sqq. 4. 5 τὴν ψιλὴν γνῶσιν τῶν ὄντων L: ψιλὴν τὴν γνῶσιν τῶν ὄντων Κ: ψὴν τῶν ὄντων γνῶσιν Mt 8 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] of. Β 5 p. 332b30 sqq. cum Pliilop. comm. f. 56r23 8. 9 διπλασιασθῆναι κτλ.] cf. Tlicmist. p. 136,16 ἐναντιώτητες Κ 11 ἔπειτά φησι καθ' ἕκαστον Mt τίς ἐστιν ἡ Κ 12 ἐκ τοῦ ἐπαγωγοῦ M 13 τὸ (ante στενόν) om. Mt βραχὺ t 14 οὐχ ᾗ] οὐχὶ Κ καθὼς Mt 16 αὐτὴ 17 ἐπιφάωεια Κ 24 γεννητῆς Lt ἀντίθεσις] ἐναντίωσις L 25 ἥ τε] εἴτε Κ 27 τελειοτικὸν et 28 ἀπολαμβάνων Κ 29 ἀπειφὸς (sic) Κ 30 Περὶ ψυχῆς] an Β 5. 417b6 sqq.? eadem tradet Philoponus infra in exceiptis cod. Paris. 1853 ad E 1 p. 224 b 11 31 εἴπερ K 34 τοῦ ὐποκειμένου ἐπικρατήσασαν Mt τὴν om. L) ἄλλως τε ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον τῶν οὐρανίων μεταβολῆς εὕροις <ἂν> ἀνὰ [*](d 2r) μέρος ἑκάτερον τούτων ἐπικρατοῦν· τὸ γὰρ ἐν τῷ ὑπὲρ γῆν τόπῳ ἡμισφαίριον ἐστέρηται δηλονότι τοῦ ὑπὸ γῆν, καὶ καθ’ ἕκαστον τῶν μορίων ὡσαύτως. ὥστε εἰ μία ἐστὶν ἐν τῇ οὐσίᾳ πάσῃ ἡ πρωτίστη ἐναντίωσις, ὑπὸ δὲ ταύτην αἱ ἄλλαι πᾶσαι ἀνάγονται, δῆλον δήπου ὅτι οὐδὲ ἄπειροι αἱ ἀντιθέσεις, οὐδὲ πεπερασμέναι μὲν πλείους δὲ δύο.

Ζητοῦσι δὲ ἐνταῦθα πρῶτον μὲν τί φησι γένος ἐνταῦθα ὁ Ἀριστοτέλης, ἔπειτα πῶς ἐν παντὶ γένει μία ἐστὶν ἐναντίωσις, καὶ τρίτον ὅτι εἰ περὶ πάσης μεταβολῆς ἐνταῦθα ὁ λόγος, μᾶλλον δὲ εἰ περὶ τῶν κοινοτάτων ἀρχῶν πάντων ὁμοῦ τῶν φυσικῶν πραγμάτων, εἰσὶ δὲ φυσικὰ πράγματα οὐ μόνον ἡ οὐσία ἀλλὰ καὶ αἱ λοιπαὶ κατηγορίαι, πῶς εὑρηκὼς τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς οἴεται πάντων τῶν ὄντων τὰς ἀρχὰς εὑρηκέναι· εὗρε γὰρ τοσοῦτον, ὅτι ἐν τῇ οὐσίᾳ ἑνὶ ὄντι γένει μία ἐστὶν ἡ πρωτίστη ἐναντίωσις, ἣν ἔφαμεν εἶναι τὴν κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν. γένος μὲν οὗν ἐνθαῦτά φασιν αὐτὸν οἱ ἐξηγηταὶ λέγειν οὐ “ τὸ κατὰ πλειόνων καὶ διαφερόντων τῷ εἴδει ἐν τῷ τί ἐστι κατηγορούμενον” ἀλλὰ τὸ ὑποκείμενον, ἓν δέ ἐστι καὶ τοῦτο τῶν τοῦ γένους σημαινομένων τῷ Ἀριστοτέλει. πολλαχοῦ γὰρ τὸ ὑποκείμενον γένος ἐκάλεσε καὶ ἐν τοῖς προλαβοῦσιν· ἓν γὰρ εἶναι τῷ γένει τὰς ἀτόμους ἔλεγεν ὑποτίθεσθαι τὸν Δημόκριτον, τουτέστι τῷ ὑποκειμένῳ. λαμβάνει οὖν τὴν οὐσίαν πᾶσαν ἐνταῦθα οὐχ ὡς διαιρουμένην εἰς εἶδος καὶ στέρησιν, ἀλλ’ ὡς τὴν αὐτὴν αὐτὴν ὑποκειμένην εἴδει καὶ στερήσει ἀνὰ μέρος, ὥσπερ ἄν εἴποιμεν ὑποκεῖσθαι πάντα τὰ ἀνθρώπεια σώματα τῷ λευκῷ καὶ τῷ μέλανι. οὕτως οὖν φαμεν καὶ τὴν οὐσίαν πᾶσαν ὑποκεῖσθαι καὶ δοχεῖον εἶναι πρωτίστης ἐναντιώσεως τῆς κατὰ τὸ εἶδρς καὶ τὴν στέρησιν· ὅσας γὰρ ἄλλας δέχεται ἀντιθέσεις, ὑπὸ ταύτην ἀνάγονται, κἄν τε τὴν τοὐ ἐμψύχου καὶ ἀψύχου εἴποις, κἄν τε τὴν τοῦ λογικοῦ καὶ ἀλόγου, κἄν ἡντιναοῦν ἄλλην. ὅταν γὰρ γίνηται λογικόν τι, δηλονότι τὸ γινόμενον λογικὸν στέρησιν εἶχε πρὸ τούτου τοῦ εἴδους τοῦ λογικοῦ (οἷον τὸ ἄρτι διαπλασθὲν ἔμβρυον), εἶτα τοῦ εἴδους τούτου ἐπιγινομένου ἐν τῷ ὑποκειμένῳ ἡ στέρησις ὑπεχώρησε, καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. ἀλλ’ ἴσως ἐρεῖ τις πρὸς ταῦτα, ὅτι ‘καὶ τί ἄλλο ταῦτα λέγοντες ἢ τὸ γένος τὸ κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον λέγομεν; λέγων γὰρ ἐν τῷ παντὶ γένει τῆς οὐἀλλ' [*](1 ὥστε Κ εὕρης M ἄν addidit t 2 τὼ γὰρ Κ 2. 3 ἡμισφαιρίω Κ 3 ἐσταίρηται Κ 4 ἐστὶν compend. M: γε t 6 πλεῖαι L δύο om. K 7 Ζητοῦσι κτλ.] cf. Siinplic. p. 191,13 10 κοινωτάτων Κ 12. 13 εὗρε εὑ in ras.) δὲ τοσοῦτον L 13 γένει (Γ M) LKM: γίνεται t 14 (ante στέρησιν) ora. L 15 τὸ om. L 15. 16 τὸ κατά κατὰ—κατηγορούμενον verba sunt Aristotelis γένος definientis Top. Α 5 p. 102a31 17 ἓν δὲ καὶ τοῦτό ἐστι Mt 18 τοῖς προλαβοῦσιν] cf. ad p. 25,17 19 ἔλεγεν ante εἶναι traic. Mt 22 τὰ ἀνθρώπεια πάντα Mt 23 φαμεν om. L πάσαν (sic) Κ 26 τὴν τοῦ τοῦ om. καὶ ἀψύχου LK: τὴν τοῦ ἀψύχου καὶ τὴν τοῦ ἐμψύχου Mt 27 ἡντινωνοῦν (sic) M 29 ἐπιγενομένου L ἐν om. superscr. M 30 ἡ στέρησις] ὑστέρησις L 31 ταῦτα om. K)

σίας καὶ περιλ·αμβάνων πᾶσαν οὐσίαν, τί ἄλλο ἢ τὸ κοινότατον λέγω γένος; [*](d 2r) πάλιν δ’ αὖ τὴν τοῦ λογικοῦ καὶ ἀλόγου ἀντίθεσιν ἢ ἐμψύχου καὶ ἀψύχου ὑπὸ τὴν στέρησιν καὶ τὴν ἕξιν ἀνάγων, ἥν φημι τῆς οὐσίας πρωτίστην εἶναι ἐναντίωσιν, τί ἄλλο ἢ τὸ γένος τῆς οὐσίας τὸ εἰς ταῦτα [*](d 2v) διαιρούμενον λαμβάνω;’ φημὶ οὖν πρὸς ταῦτα, ὅτι εἰ καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν λαμβάνω, λέγω δὴ τὴν κοινοτάτην, ἀλλ’ οὖν ἑτέραν καὶ ἑτέραν σχέσιν ἔχουσι πρὸς τὰς διαφοράς· εἴρηται γάρ, καὶ καλῶς εἴρηται, ὅτι τὰ γένη καὶ προηγεῖται τῶν διαφορῶν ἐν τῇ γενέσει καὶ σύνεισιν αὐταῖς μετὰ τὴν γένεσιν· ἐν γὰρ τῇ τοῦ ἀνθρώπου γενέσει πρῶτον ἐν τῇ ὕλῃ γίνεται τὸ σῶμα, εἶτα τούτῳ ὑποκειμένῳ ὡς ἐν ὕλῃ δευτέρᾳ ἐπιγίνεται τὸ ζῷον, καὶ τούτῳ πάλιν ὡς προσεχεστέρᾳ ὕλῃ τὸ ἀνθρώπειον εἶδος, ὅθεν καὶ ὕλης λόγον ἐπέχειν τὰ γένη πρὸς τὰς διαφορὰς ὁ Πορφύριος ἔλεγεν. οὕτω μὲν οὖν προηγεῖται, σύνεισι δὲ ταῖς διαφοραῖς ἐν τοῖς ἤδη γεγονόσι πράγμασιν. ὅταν μὲν οὖν ὡς ὕλης λόγον ἐπέχοντα τὰ καθολικώτατα λάβωμεν, τότε οὔ φαμεν ταῦτα διαιρεῖσθαι κατὰ τὰς διαφορὰς εἰς τὰ εἴδη, ἀλλ’ ὑποκεῖσθαι αὐταῖς, ὅταν δὲ ὡς συνόντα ταῖς διαφοραῖς, οἷον ἐν τοῖς ἤδη γενομένοις πράγμασι, τότε οὐκέτι ὑποκεῖσθαι, ἀλλὰ διαιρεῖσθαι κατ’ αὐτάς. ὅταν οὖν διαιρῶμεν τὸ γένος, τὸ κατὰ πλειόνων δηλονότι κατηγορούμενον διαιροῦμεν καὶ τὸ ἤδη ὑφεστηκὸς καὶ συνὸν ταῖς διαφοραῖς, μόνον οὐχὶ λέγοντες ὅτι ἡ κοινὴ αὕτη φύσις καὶ τῷδε καὶ τῷδε τῷ εἴδει ὑπάρχει, νῦν δὲ ἐπεὶ μὴ ὡς ὄντα διαιρεῖν ἡμῖν πρόκειται τὰ πράγματα, ἀλλ’ ὡς γινόμενα θεωρεῖν, τὸ κοινὸν τῆς οὐσίας γένος ὑποκεῖσθαί φαμεν ταῖς ἐναντιώσεσι, καθ’ ἃς ἕκαστον τῶν ὄντων γίνεται, τὴν πρωτίστην #003E; κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν· διό φαμεν πρωτίστας ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων, ἐξ ὦν τὸ εἶναι ἔχουσι, τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν. δῆλον δὲ καὶ ἐντεῦθεν, ὅτι οὐ τὸ γένος τὸ κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον λέγομεν, ὅτι καὶ τὸ εἰδικώτατον εἶδος εἴποιμ’ ἂν οὕτω γένος· φήσαιμι γὰρ ἂν ἐν ἑνὶ τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει εἶναι τὴν κατά τὴν ἐπιστήμην καὶ τὴν ἀνεπιστημοσύνην ἐναντίωσιν, ἢ τὴν κατὰ τὴν γνῶσιν καὶ τὴν ἄγνοιαν, οὐδὲν ἄλλο λέγων ἢ ὑποκεῖσθαι τὸν ἄνθρωπον γνώσει καὶ ἀγνωσίᾳ, ἣν καὶ πρώτην ἐναντίωσιν εἴποιμ’ ἄν ὡς ἀνθρώπῳ λογικῷ ὑπάρχειν. τὸ μὲν οὖν τῶν ἀπόρων πρῶτον οὕτως ἡμῖν διῃτήσθω.

Δεύτερον δὲ ἦν, πῶς ἐν παντὶ γένει μία ἐστὶν ἐναντίωσις. φημὶ οὖν ὅτι ἐν μὲν τῷ ποσῷ ἤτοι τὸ διωρισμένον καὶ τὸ συνεχές εἰλήφθω [*](1 παραλαμβάνων Κ πάσαν ante corr. Κ κοινώτατον Κ λέγω LKM: λέγων t 2 δ’ au TTjv Mt: δαυτήν Κ: δ’ αὐτὴν L xal om. L 6. 7 ἔχουσι σχίσιν iMt 7 καὶ om. Κ Id. 11 καὶ τοῦτο πάλιν ὥσπερεχεστε Κ 11 ἀνθρώπειον LK: ἀνθρώπινον (compend. ἀνινον t) Mt 13 δὲ καὶ L 19 ὑφεστικὸς Κ μονονουχὶ Κ 20 τῷδε καὶ τῷδε]. τόδε καὶ τόδε τῷδε L νῦν δὲ ἐπεὶ LK: ἐπεὶ δὲ Mt 21 μὴ ὡς ὄντα L: καὶ μὴ ὄντα Κ: μὴ ὄντα Mt πράγματα (litterae γματα in eras.) Κ 23 δὲ addidt t 23. 24 τὴν κατὰ] τὲ καὶ L ubi proxima διό—στέρησιν omittuntur 26 ὅτι (post λέγομεν) LK: διότι Mt 27 ἄν (post γὰρ) K: om. LMt 33 μία ἔστιν Κ: μία, ὥσπερ LMt ἡ ἐναντίωσις Mt 34 ἤτοι LKM: ἔστι perperam t)

δὲ πάλιν μὴ ὡς εἰς ταῦτα διαιρούμενον τὸ ποσόν, ἀλλ’ ὡς ὑποκείμενον [*](d 2v) αὐτοῖς ἐν ὕλης λόγῳ), ἤγουν ἡ ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις δύναται γὰρ ὑπὸ μὲν τὴν ὑπεροχὴν τὸ διωρισμένον ἀνάγεσθαι ποσόν, ὑπὸ δὲ τὴν ἔλλειψιν τὸ συνεχές· τὸ γὰρ αὐτὸ μέγεθος ἐὰν διωρισμένον γένηται, ὑπὸ μείζονος ὅλον ὡς ὅλον περιλαμβάνεται τόπου), τοῦ δὲ ποιοῦ εἴη ἄν πρωτίστη ἐναντίωσις ἡ κατὰ τὸ μανὸν καὶ πυκνόν. ὅτι μὲν γὰρ αἱ παθητικαὶ ποιότητες καὶ τὰ πάθη ὑπὸ τὴν μανότητα καὶ τὴν πυκνότητα ἀναχθήσονται, πρόδηλον· ὑπὸ γὰρ τὴν τοῦ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ ξηροῦ τε καὶ ὑγροῦ ἀντίθεσιν πᾶσαι αἱ ἄλλαι τελοῦσιν. ἐκ γὰρ τῆς τούτων κράσεως πᾶσαι αἱ ἄλλαι ποιότητες γίνονται, αὗται δὲ προφανῶς ὑπὸ τὴν μανότητα καὶ πυκνότητα τελοῦσιν, ὥστε καὶ αἱ ὑπὸ ταύτας· τὰ γὰρ τέσσαρα στοιχεῖα, ἅτινα ἐκ τῆς συμπλοκῆς τῶν δύο τούτων ἐναντιώσεων γίνονται, προφανῶς πυκνότητι καὶ μανότητι μεταβάλλουσιν εἰς ἄλληλα. δύναμις δὲ καὶ ἀδυναμία, εἰ μὲν ἐπὶ τῶν παθητικῶν ποιοτήτων λέγοιντο, οἷον τὸ δύναμιν ἔχον τοῦ θερμαίνεσθαι ἢ ψύχεσθαι ἢ ξηραίνεσθαι ἢ ὑγραίνεσθαι ἡ κατὰ ἄλλην ποιότητα μεταβάλλειν ἢ ἀδυναμίαν τούτου ἔχειν, πρόδηλον ὅτι καὶ αὗται ὑπὸ μανότητα καὶ πυκνότητα ἀναχθήσονται, ἐπειδὴ καὶ αἷς ὑπάρχουσι ποιότησιν ὑπὸ ταύτας ἀνάγονται· εἰ δὲ ἐπὶ τῶν λογικῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων, οἷον δύναμιν μουσικῆς ἢ ἄλλης τινὸς ἐπιστήμης ἢ ἀδυναμίαν τούτου φημί, ἐπειδὴ ἐν σώματι γενομένη ἡ ψυχὴ ἐκ τῆς πρὸς τὸ σῶμα συμπλοκῆς διαφόρους ἐπιτηδειότητας ἀναδέχεται, τὸ δὲ σῶμα ἐκ τῆς κράσεως τῶν παθητικῶν ποιοτήτων συνέστηκεν, οὕτως ἄν καὶ ἡ κατὰ τὴν δύναμιν καὶ ἀδυναμίαν ποιότης ὑπὸ τὰς παθητικὰς ἀνάγοιτο ποιότητας, αὗται δὲ ἐδείχθησαν χθησαν ὑπὸ μανότητα καὶ πυκνότητα ἀναγόμεναι. εἰ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀλόγων λαμβάνομεν τὴν ἀδυναμίαν (λέγομεν γὰρ τὸν ἵππον ἀδυναμίαν ἔχειν γραμματικῆς), δῆλον ὅτι καὶ ἐνταῦθα οὐκ ἄνευ τῆς τοιᾶσδε κράσεως τῶν παθητικῶν ποιοτήτων ἡ τοιαύτη ἀδυναμία γίνεται· οὐ γὰρ ἡ τυχοῦσα ψυχὴ εἰς τὴν τυχοῦσαν ἐπιλάμπει κρᾶσιν τῶν σωμάτων. διὰ οὖν τὸ μὴ πεφυκέναι εἰς τὴν τοιαύτην κρᾶσιν τῶν σωμάτων τῶν ἀλόγων ἐπιλάμπειν τὴν λογικὴν ψυχήν, ἀδυναμίαν λέγονται ἔχειν τῶν λογικῶν ἐπιστημῶν. ἕξις δὲ καὶ διάθεσις ὁμοίως τῇ δυνάμει καὶ ἀδυναμίᾳ ἀναχθήσονται· καὶ ἡ μὲν ἐπὶ τῶν παθητικῶν ποιοτήτων λεγομένη πρόδηλος, ἡ δὲ ἐπὶ τῆς ψυχικῆς ἕξεως καὶ διαθέσεως τῆς κατὰ τὰς ἐπιστήμας διὰ τὴν ἐκ τῆς δυνάμεως τῆς ψυχῆς ἐπιτηδειότητα * * * μᾶλλον ἢ ἧττον ἡ ἕξις γίνεται καὶ ἡ διάθεσις. εἴπομεν δὲ ὅτι τὴν ἐπιτηδειότητα καὶ ἀνεπιτηδειότητα ἐκ τῆς συμπλοκῆς [*](1 εἰς om. L 5 ὡς] εἰς Κ περιλαμβάνεται L: πλαμβάνεται Μ: παραλαμβάνεται Kt τόπον Κ 6 καὶ τὸ πυκνόν K γὰρ oiu. L 8 τὴν τοῦ] τῆς τοῦ Κ 9. 10 πᾶσαι αἱ ἄλλαι (post κράσεως) LK: αἱ ἄλλαι πᾶσαι Mt 10 αὐταὶ Κ 12 γίνεται Κ 12. 13 μανότητι καὶ πυκνότητι Mt 17 αἷς ὑπάρχουσι ὑπάρχουσιν ποιότησιν KMt: αἱ ὐπ’ αὐτὰς ὑπάρχουσαι ποιότητες L 18 ταύτας LK: ταύταις Mt 20 ἐν Tui σώματι L 22 τὴν om. Mt 25 ἔχειν ἀδυναμίαν Mt 26 τῆς τῆς om. L) τοιᾶσδε LK: τῆς τοιαύτης Mt 28 τὴν et κρᾶσιν om. Κ 32 λεγομένη] γινομένη L 34 post ἐπιτηδειότητα interciderit φανερά· διὰ γὰρ τὴν ποιότητα τῆς ψυχῆς ἐπιτηδεία) τῆς πρὸς τὸ σῶμα ἔσχεν ἡ ψυχή. τὸ δὲ τέταρτον εἶδος τῆς ποιότητος, [*](d 2v) τὸ σχῆμα Λέω καὶ ἡ μορφή, οὕτως ἀναχθήσονται ὑπὸ μανότητα καὶ πυκνότητα, τὸ μὲν σχῆμα ὅτι δέδεικται ὅτι τῶν ἰσοπεριμέτρων σχημάτων τὰ πολυγωνότερα πολυχωρητότερα, καὶ διὰ τοῦτο τοῦ γεγωνιωμένου τὸ ἰσοπερίμετρον σφαιρικὸν πολυχωρητότερον (ἀνάξεις οὖν τὰ σφαιρικὰ σχήματα, ὑπὸ δὲ τὴν πυκνότητα τὸ γεγωνιωμένον, διότι καὶ τὸ αὐτὸ σῶμα μανούμενον μὲν μεῖζον ἔσται, πυκνούμενον δὲ ἔλαττον), ἡ δὲ μορφὴ θέσις τις οὖσα τῶν μορίων καὶ οἱονεὶ διάστασις μάνωσις ἄν εἴη ἐοικυῖα τῇ τεχνητῇ μανώσει τῇ κατὰ διάστασιν τῶν μορίων γινομένῃ, ὡς ἐπὶ τοῦ ἐκτεινομένου ἱμάντος ἔχει ἢ ἐπὶ τοῦ ξαινομένου ἐρίου. οὕτω μὲν οὖν καὶ τὴν μανότητα ὑπὸ μίαν ἐναντίωσιν ἀνάξομεν. ἐπεὶ οὖν αἱ λοιπαὶ κατηγορίαι ἰδίαν ὕπαρξιν οὐκ ἔχουσιν, ἀλλ’ ἐν ταύταις ἔχουσι τὸ εἶναι, δηλονότι τούτων ὑπὸ καθολικωτάτας ἐναντιώσεις ἀναγομένων διὰ τούτων κἀκεῖναι ἀνηγμέναι ἄν εἶεν. ταῦτα μὲν οὖν τοῦ πιθανοῦ μᾶλλον ἢ τοῦ ἀληθοῦς ἕνεκα λελέχθω, δεῖ δὲ προσεχέστερον μίαν ἐναντίωσιν ἀκούειν καθ’ ἕκαστον γένος, τουτέστι καθ’ ἑκάστην κατηγορίαν, τὴν καθ’ ἣν ἡ ἀποβολὴ καὶ ἡ πρόσληψις τοῦ εἴδους γίνεται, αὕτη δέ ἐστι τὸ εἶδος καὶ ἡ στέρησις, αὕτη δὲ ἄν εἴη ἐν τῇ κατηγορίᾳ τῆς οὐσίας ἡ ἐναντίωσις. τοῦτο δὲ πάλιν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ αὐτὸ διὰ τοῦ αὐτοῦ δεικνύειν, καὶ ζητεῖν μὲν δεῖξαι ὅτι ἡ ἐν τῇ οὐσίᾳ πρώτη ἐναντίωσις τὸ εἶδός ἐστι καὶ ἡ στερησις, λαμβάνειν δὲ πάλιν ὁμολογούμενον ὅτι ἐν παντὶ γένει μία ἐστὶν ἐναντίωσις ἡ κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν, καὶ διὰ τοῦ|το καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ [*](d 3r) ἡ αὐτὴ ἄν εἴη. δεικνύει δὲ τὸ μίαν εἶναι ἐναντίωσιν ἐν ἑκάστῳ γένει καὶ οὕτως. εἰ ἑκάστου, φησί, τῶν ὄντων εἴτε καθόλου εἴη εἴτε μερικὸν εἷς ἔστιν ὁρισμὸς καὶ οὐκ ἐνδέχεται τοῦ αὐτοῦ δύο εἶναι ὁρισμούς, δῆλον ὅτι ὁ μὲν ὁρισμὸς ποιήσει τὴν γένεσιν ἐκείνου, τὸ δὲ τῷ ὁρισμῷ ἀντικείμενον τὴν φθοράν· ὥστε εἰ ἑνὶ ὄντι τῷ ὁρισμῷ ἕν ἐστι καὶ τὸ ἀντικείμενον, ἀνάγκη μίαν εἶναι ἐναντίωσιν περὶ ἕκαστον τῶν πραγμάτων περὶ ἣν ἡ γένεσις γίνεται καὶ ἡ φθορά. οὐ πάντως δὲ ἑκάστην τῶν ἐναντιώσεων δυνατὸν ὀνόματι σημᾶναι, ἀλλ’ ἀρκεῖ τῷ κοινῷ τοῦ εἴδους καὶ [τῷ] τῆς στερήσεως ὀνόματι πάσας καλεῖσθαι. ἀλλὰ καὶ τοῦτο, ὅτι ἕκαστον μὲν τῶν πραγμάτων κατὰ μίαν ἐναντίωσιν τὴν γένεσιν ἔχοι καὶ τὴν φθορὰν δείκνυσιν, οὐκέτι μέντοι ὅτι τὰ ὑπὸ τὸ γένος πάντα εἴδη, οἶον τὰ τέσσαρα εἴδη τῆς ποιότητος, ὑπό τινα κοινοτάτην ἐναντίωσιν ἀνάγονται προσεχῶς ὑπὸ τὴν [*](4 πολυγωνότερα L: πολυγωνώτερα Κ: πολυγωνιώτερα Mt διὰ τούτου (sic) K 8 θέσεως compeml. Κ 9 ty) τέχνη τῆ Κ 10 ξαινομένου M: ξενομένου LK: ξαιομένου t 11 μανότητα] immo ποιότητα 14 ταῦτα] τὰ Κ 15 ἀληθινοῦ Mt μᾶλλον ante εἵνεκα (sic M) iterat M 16 τῴ καθ’ LK: καθ’ (om. τὴν) Mt 17 ἡ πρόσληψις] ἀπόληψις (oui. ἡ) L 18 καὶ ante ἐν add. Mt 19 οὐδέν ἐστιν ἄλλο Mt ζητεῖν et in proximis (v. 21) λαμβάνειν KM: ζητεῖ ct λαμβάνει (L)t 20 ἡ (post ὅτι) om. Κ 24 φησί] φύσις Κ 25 ὁ ὁρισμός Mt 2(5 ἐκείνου iterat L 27 ὄντϊ ϊ ex ω) Κ ἐστι] εἶναι Κ 28 περὶ ἣν ἧς ἧς Κ) libri: immo καθ’ ἣν 30 τῷ (ante τῆς) delevit t ’M ὅτι (post τοῦτο) inscr. ’-’t: om. LKM ;12 lyoiLMt: ἔχον (sic) Κ: immo ἔχει 32. 33 ἐνδείκνυσιν L 33 εἴδει altero loco L) ποιότητα οὖσαν, ὅπερ βούλεται τὸ ἐν ἑκάστῳ γένει μίαν εἶναι ἐναντίωσιν· [*](d 3r) τὸ γὰρ εἶδος καὶ ἡ στέρησις ὁμωνύμως πάσης ἐναντιώσεως κατηγοροῦνται. τρίτον ἦν τῶν ζητουμένων, πῶς εὑρηκὼς τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς ἔχειν οἴεται πάντων τὰς ἀρχὰς καὶ τῶν λοιπῶν κατηγοριῶν. φασὶν οὖν οἱ ἐξηγηταὶ ὅτι ὥσπερ τὸ ὃν πρώτως μὲν ἐφήκει τῇ οὐσίᾳ, διὰ δὲ τὴν οὐσίαν καὶ ταῖς λοιπαῖς κατηγορίαις (ἐν αὐτῇ γὰρ τὸ εἶναι ἔχουσιν), οὕτως καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ στέρησις κυρίως μὲν ἐν τῇ οὐσίᾳ ὑπάρχει, δι’ αὐτὴν δὲ καὶ ἐν τῖς λοιπαῖς κατηγορίαις. ὥστε εἰ ἐφήκει ἀπὸ τῆς οὐσίας ἐπὶ τὰ λοιπὰ γένη τὸ εἶδος καὶ ἡ στέρησις κατὰ τὸ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, εἰκότως εὑρηκὼς τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς τὰς πάντων ἂν ἔχοι. ταῦτα δὲ σύμφωνα ἂν εἴη τοῖς ἐν προοιμίοις εἰρημένοις, ὅτι δεῖ ἀπὸ τῶν κοινοτέρων καὶ συγκεχυμένων ἄρξασθαι· τὸ γὰρ δεῖξαι ὅτι τὸ εἶδος καὶ ἡ στέρησις ἤδη καὶ πάντων εἰσὶν ἀρχαί, τὰ κοινά ἐστι καὶ συγκεχυμένα δεῖξαι, κοινὰ μὲν ὡς πᾶσιν ἐφαρμόζοντα, συγκεχυμένα δὲ ὡς μηδὲν ἴδιον περὶ τῆς ἰδικῆς ἑκάστου ἀρχῆς σημαίνοντα. ἐστι δὲ καὶ τῇ φύσει ὕστερον ὡς κοινότερον καὶ ἐκ τῶν καθ’ ἕκαστα συνειλεγμένον.

Ἐπὶ τούτοις τρίτον τίθησιν ἐπιχείρημα ὁ Ἀριστοτέλης δεικνὺς ὅτι οὐκ εἰσὶν ἄπειροι αἱ ἀρχαί, ἔστι δὲ τοῦτο. εἰ ἐστί, φησίν, ἄλλα ἄλλων πρότερα ἐναντία, καὶ τὰς ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν, ἀνάγκη πᾶσα μὴ μόνον πεπερασμένας εἶναι τὰς ἀρχάς, ἀλλὰ μηδὲ πλείους δυοῖν· ἀλλὰ μὴν τὸ πρῶτον, καὶ τὸ δεύτερον ἄρα. ζητοῦμεν δὲ ἐν τῷ συλλογισμῷ τούτῳ πρῶτον μὲν τί ποτέ ἐστι τὸ ἀεὶ μένειν τὰς ἀρχάς, ἔπειτα πῶς ἀληθεύσει τὸ συνημμένον. οἱ μὲν οὖν ἐνόμισαν ἀρχὰς αὐτὸν λέγειν τὰ οὐράνια, ταῦτα δὲ ἀίδια εἶναι· ἀλλ’ οὐ περὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου ἐστὶν ὁ λόγος ἐνταῦθα, ἀλλὰ περὶ τοῦ εἰδικοῦ, ὥστε οὐ περὶ τῶν οὐρανίων φησίν. ἕτεροι δέ φασιν ἀρχὰς αὐτὸν λέγειν τὰ πρὸ τῶν πολλῶν εἴδη· τούτων γάρ, φασίν, ἀεὶ μενόντων, οὕτως τὰ ἐνταῦθα γίνονται. ἀλλ’ οὐδὲ τοῦτο ἀληθές· πρῶτον μὲν γὰρ οὐδὲ βούλεται εἶναι τὰ πρὸ τῶν πολλῶν εἴδη ὁ Ἀριστοτέλης, ἔπειτα περὶ ἀρχῶν φησιν ἐναντίων καὶ ποιητικῶν καὶ παθητικῶν εἰς ἀλλήλας, καὶ τῇ ἑαυτῶν παρουσίᾳ καὶ ἀπουσίᾳ ποιούντων τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν, οὐ τοιαῦτα δ’ ἐστὶ τὰ πρὸ τῶν πολλῶν. ἄλλοι φασὶ τὸ τριχῆ διαστατὸν λέγειν αὐτόν· τοῦτο γὰρ ἀεὶ μένειν διὰ τὸ ἀμετάβλητον εἶναι. [*](3 ἔχοιν Κ 4 καὶ ante τὰς ἀρχὰς traic. Mt κατηγοριῶν] κτὰ L 5 ὥσπερ om. Mt 6 τὰς λοιπὰς κατηγορείας Κ 7 δι’ αὐτῆς δὲ Κ 9 κατὰ τὸ L: καὶ τὸ Κ: κτὰ τὰ Mt 10 τῆς om. Κ συμφώνως Κ 11 ὲν προοιμίοις c. 1 p. 184a18 sqq. κοινοτάτων L 12 ἤδη καὶ Mt: εἴδη καὶ K: om. L 14 περὶ τῆς] ἐπὶ (om. τῆς) L εἰδικῆς Κ 15 σημαίνοντο Κ καὶ (ante τῇ) om. L ὡς κοινο Κ καὶ altorum om. superscr. M 16 συνειλεγμένων L 17 ἐπιτίθησιν L 19 πᾶσα om. Mt 21 τὸ πρότερον Κ fort. ζητῶμεν 22 ἔπειτα δὲ L 24 αὐτῷ αἰτίου L 25 εἰδικοῦ L: ἰδικοῦ KMt 26 ἀρχὰς αὐτὸν] ἀρχὴν αὐτὴν L τοῦτο L 27 ἀεὶ] ἐκεῖ Κ γίνεται Κ 28 οὐδὲ τὰ πρὸ τῶν πολλῶν εἴδη βούλεται εἶναι Mt 29 ἔπειτα ἔπιτα Κ) KMt: εἶτα L iterat Κ 31. 32 τὸ τριδιαστατὸν Κ)

ἀλλ’ οὐδὲ τοῦτο ἀληθές· περὶ τῶν εἰδικῶν γὰρ ἀρχῶν ὁ λόγος, τοῦτο δὲ [*](d 3r) ὕλης λόγον ἐπέχει μᾶλλον, οὐκ εἴδους. φαμὲν οὖν ἡμεῖς τὸ ἀεὶ μένειν τοῦτο σημαίνειν αὐτῷ τὸ ἐπὶ πάσης μεταβολῆς εὑρίσκεσθαι, καὶ πᾶσαν μεταβολὴν [*](31) κατὰ ταύτας γίνεσθαι· ὥσπερ εἰ περὶ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου ζητῶν τις ἔλεγεν ὅτι τὰ ξύλα ὕλη τῶν πραγμάτων οὐκ ἔστι, διότι μὴ ἀεὶ εὐρίσκεται σκεται (οὐδὲ γὰρ ἐν τοῖς χαλκοῖς σκεύεσιν ὕλη τὰ ξύλα ὑπόκειται οὐδ᾿ ἐν τοῖς χρυσοῖς, δεῖ δὲ τὴν ὕλην τὴν κοινὴν πάντων ἀεὶ εὑρίσκεσθαι, τουτέστιν ἐπὶ πάσης μεταβολῆς καὶ πάντων τῶν πραγμάτων), οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα τὰς κοινοτάτας εἰδικὰς ἀρχὰς πάντων τῶν ὄντων ζητῶ·ν, φησὶ δεῖν ἀεὶ αὐτὰς εὑρίσκεσθαι, τουτέστιν ἐπὶ πάντων τῶν φυσικῶν πραγμάτων τὰς αὐτὰς εἶναι, καὶ πᾶσαν μεταβολὴν κατ’ αὐτὰς γίνεσθαι.

Πῶς δὲ τὸ συνημμένον ἀληθὲς ἄν εἴη, λοιπὸν δεῖ δεῖξαι, ὅτι εἰ ἐστὶν ἄλλα ἄλλων πρότερα ἐναντία, καὶ “τὰ μὲν περιέχει τὰ δὲ περιέχεται”, ἐπειδὴ τἀς κοινὰς πάντων τῶν ὄντων ἀρχὰς ζητοῦμεν, δῆλον ὅτι τὰ καθολικώτατα ἐναντία παραληψόμεθα εἰς τὸν τῶν ἀρχῶν λόγον, διότι δὲ τὰς ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν, τὰ αὐτὰ ἀεὶ ἀρχαὶ ἔσονται καὶ οὐκ ἄλλοτε ἄλλα, ἐκ τούτων δ’ ἀνάγκη πᾶσα πεπερασμένα αὐτὰ εἶναι. διὰ μὲν γὰρ τὸ πρώτιστα λαμβάνειν ἐναντία, πεπερασμένα ἀνάγκη αὐτὰ εἶναι· εἰ γὰρ ἄπειρα εἶεν, πολλαπλασίονα τοῦ ἀπείρου ἔσται τὰ περιεχόμενα ὑπ’ αὐτῶν· πλείονα γὰρ τὰ περιεχόμενα τῶν περιεχόντων. ἀλλ’ εἰ καὶ πεπερασμένα ἀνάγκη εἶναι τὰ καθολικώτατα, εἰ μὴ ἀνάγκη ἦν τὰ αὐτὰ ἀεὶ εἶναι ἐπὶ πάσης μεταβολῆς * * * καὶ οὕτως πάλιν, εἰ καὶ μὴ ὡς ὑφεστηκότα ἄπειρα ἦν, ἀλλ’ οὖν ὡς γινόμενα· ἀεὶ γὰρ ἄλλοτε ἄλλων παραλαμβανομένων ἐναντίων συνέβαινεν ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι τῶν ἀρχῶν τὸν ἀριθμόν. ὥστε δι’ ἀμφοτέρας τὰς ὑποθέσεις πεπερασμέωας ἀνάγκη εἶναι τὰς ἀρχάς, δι’ αὐτὰς δὲ πάλιν ταύτας καὶ δύο μόνας. εἰ γὰρ μὴ ἦσαν δύο, οὐκέτι κοινοτάτην τινὰ ἐναντίωσιν ἐλάβομεν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπὶ πάντων εὑρισκομένην· ἀνάγκη γὰρ καὶ ταύτας ἢ ὑπ ἄλλην τινὰ ἀνάγεσθαι, ἢ μὴ πάσης μεταβολῆς αἰτίας εἶναι τὰς αὐτάς, ἀλλὰ ἄλλης μὲν ταύτην ἄλλης δ’ ἐκείνην. ἀμέλει γοῦν δύο ἐναντιώσεων οὐσῶν καθ’ ἃς τὰ τέσσαρα στοιχεῖα τὴν γένεσιν ἔχει, τῆς τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ καὶ τῆς τοῦ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ, οὐ κατ’ ἄμφω τὰς ἐναντιώσεις γίνονται ἐπὶ πάντων τῶν στοιχείων αἱ μεταβολαί. τὸ πῦρ γοῦν εἰς ἀέρα [*](1 εἰδικῶν L: ἰδικῶν KMt 2 λόγος L ἡμεῖς] sed fere eadein dixerat Ammoiiius ap. Simplic. p. IDS, 198,17 sqq. 3 αὐτὸ et εὑρήσκεσθαι Κ G οὐδ’ ἐν] οὐδὲ (om. ἐν) M 9 εἰδικὰς ἰδικὰς Κ) ἀρχὰς πάντων τῶν ὄντων LK: καὶ ἰδικὰς ἀρχὰς Mt 9. 10 δεῖ αὐτὰς ἀεὶ Κ 12 εἰ καὶ Κ 13 ἄλλων oin. L τὰ μὲν κτλ. c. 5 p. 189a2 14 ἀρχὰς τῶν ὄντων Mt 16 μένειν] μένειν τὰ αὑτὰ ἀεὶ δεῖ μένειν Κ οὑκ om. superscr. Μ 2 17 αὐτὰ εἶναι LK: εἶναι αὐτὰ Mt τὸ τὰ πρώτιστα Κ 18 πεπερασμένα ἀνάγκη om. Κ 20. 21 καθολικώτερα Κ 21 τὰ αὐτὰ εἶναι ἀεὶ Κ post μεταβολῆς lacunam iudicavi 24 αὔξασθαι Κ 25 ταύτας om. superscr. M: ταῦτας (sic) Κ 26 ἐλάβωμεν Κ 27 καὶ τὴν iterat in principio novae pagiuae M ὃ om. L 28 ἄλλα Κ ἀνάγεσθαί τινα Mt 30 καθ’ ἅς] καθὰ Κ 32 ἀέρα] ἄκρα M)

καὶ ψυχράν· ἄμφω γὰρ θερμά. πάλιν ὁ ἀὴρ εἰς ὕδωρ κατὰ τὴν θερμὴν καὶ ψυχράν, οὐκέτι δὲ κατὰ τὴν ξηρὰν καὶ ὑγράν· ἄμφω γὰρ ὑγρά. πάλιν ὕδωρ εἰς γῆν κτὰ ξηρὰν καὶ ὑγρὰν μόνην· ἄμφω γὰρ ψυχρά. ἐπὶ μόνων δὲ τῶν ἐναντίων κατ’ ἀμφοτέρας γίνεται ἡ μεταβολή, πυρὸς καὶ ὕδατος, ἀέρος καὶ γῆς. οὐκ | ἐπὶ πάντων ἄρα κατ’ ἀμφοτέρας τὰς ἐναντιώσεις ἡ [*](d 3v) μεταβολὴ γίνεται· ὥστε εἰ δεῖ κοινοτάτην τῶν στοιχείων ἀντίθεσιν εὑρεῖν καθ’ ἣν πάντα μεταβάλλει, αὕτη δ’ ἂν εἴη τυχὸν πυκνότης καὶ μανότης κατὰ ταύτην γὰρ πάντων γίνεται ἡ μεταβολή) * * * εἰ δὲ τοῦτο, δῆλον ὅτι ἀδύνατον δύο ἐναντιώσεις πάσης μεταβολῆς αἰτίας εἶναι· ὥστε ἀνάγκη τὴν πρωτίστην ἐναντίωσιν καὶ κοινοτάτην καθ’ ἣν πᾶσα γίνεται μεταβολὴ μίαν εἶναι. αὐτὸς μὲν οὖν τοσοῦτον διὰ τούτων δείκνυσιν, ὅτι πεπερασμεναι εἰσὶν αἱ ἀρχαὶ αἱ εἰδικαί, ἔκ τε τούτων καὶ ὅτι εἰ δυνατὸν τὰ αὐτὰ γεννᾶν ἐκ πεπερασμένων ἀρχῶν ἅπερ καὶ ἐξ ἀπείρων, βέλτιον τὸ ἐκ πεπερασμένων· ρασμένων· κάλλιον γὰρ τοῦ ἀορίστου τὸ ὡρισμένον, ἀεὶ δὲ ἡ φύσις τὸ κάλλιον ἐπιλέγεται ἂν ᾖ δυνατόν, δυνατὸν δὲ ἐκ πεπερασμένων ἀρχῶν τὰς αἰτίας πάντων ἀποδοῦναι, ὥσπερ ποιεῖ Ἐμπεδοκλῆς. τοσοῦτον μὲν οὖν, ὅπερ εἶπον, νῦν δείκνυσιν ὅτι πεπερασμένα δεῖ εἶναι τὰ ἐναντία τὰ τῶν φυσικῶν πραγμάτων εἰδικὰ αἴτια, εἰ καὶ συναναφαίνεται ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι δεῖ μίαν μόνην εἶναι ἐναντίωσιν τὴν πρωτίστην καὶ κοινοτάτην, ὥσπερ ἐδείξαμεν. διαλεχθεὶς δὲ ἐφεξῆς περὶ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου, αὐτὸ τοῦτο προχειρίσεται καὶ δείξει ἀκριβῶς ὅτι καὶ μίαν μόνην ἐναντίωσιν ἀνάγκη εἶναι τὴν πρωτίστην καὶ ἓν τὸ ὑποκείμενον καὶ πλέον μιᾶς ἀδύνατον.

p. 189a13 Μία δὲ ἐναντίωσις ἐν παντὶ γένει ἑνί.

Γένος λέγειν αὐτὸν ὁ Θεμίστιος ἐξέλαβεν, οὗ τὴν διαίρεσιν ἐπὶ εἴδη [*](18) μόνον καὶ οὐκ εἰς γένη ποιούμεθα· περὶ γοῦν χρῶμα, φησί, μία ἡ ἐναντίωσις τὸ μέλαν καὶ τὸ λευκόν, περὶ χυμὸν τὸ γλυκὺ καὶ τὸ πικρόν. τοῦτο [*](2 εἰς τὸ ὕδωρ Κ 3 γὰρ (aute ὑγρά) LKt: γίνεται M 4 κτὰ ξηρὰν] κατὰ τὴν ξηρὰν K μόνων] μόνον Κ 6 καὶ ἀέρος καὶ L 7 εἰ δεῖ] εἴδει L 8 αὕτη δ’ LK: αὐτὴ (om. δ’) Mt 9 ταύτην LK: ταύτας Mt post μεταβολή lacunam indicavi 11 ἡ μεταβολὴ L 12 οὖν διὰ τούτων τοσοῦτον L 13 ἰδικαὶ KMt ε— εἰ om. Κ 14 γενᾶν Κ 14. 15 πεπερασμένα priore loco, πεπερασμ altero loco Κ 14 ἅπερ] cf. Arist. ὅσαπερ p. 189a16 15 τὸ ὡρισμένον ἐστίν Mt 16 ἐκ πεπερασμένω K 18 τὰ alterum om. Mt 19 ἰδικὰ Κ εἰ καὶ LKM: οἷς t 20 ὅτι δὲ μίαν εἶναι μόνην Κ 21 διελεγχθεὶς Κ 21. 22 προχειρίσεται LK: προχειρίζεται Mt 22 δεῖξαι Κ 23 post πρωτίστην iterata (ex v. 20) καὶ κοινοτάτην ὥσπερ ἐδείξαμεν dclet M καὶ ἐν τὸ ὑποκειμένω Κ 24 δὲ LKM: τε γὰρ t: τε Aristoteles verba μία δὲ ἐναντίωσις trahit ail praecedeutein explauationeoi Κ, ubi rursus lemma μία τε (sic) ἐναντίωσις ἓν (sic; om. παντὶ γένει ἑνί) 25 θεμίστειος Κ Θεμίστιος p. 136,19 19 25. 26 διαίρεσιν εἰς εἴδη ποιούμεθα οὐκ εἰς γένη Tliemistius 26 ἡ Κ: ἢν ἡ L: om. Mt 26. 27 ἐναντιώσεις Κ)

δ’ οὐκ ἔστι σύμφωνον τῇ Ἀριστοτελικῇ ἐννοίᾳ· περὶ πᾶν γὰρ τὸ γένος τῆς [*](d 3v) οὐσίας τὴν μίαν ἐναντίωσίν φησιν εἶναι, οὐκ ἔστι δὲ τῆς κοινοτάτης οὐσίας ἡ διαίρεσις προσεχῶς εἰς εἴδη, ἀλλ’ εἰς ὑπάλληλα γένη· ἐναντίωσις δέ ἐστιν ἡ σχέσις τῶν δύο ἐναντίων.

p. 189a21 Ἐπεὶ δὲ πεπερασμέναι, τὸ μὴ ποιεῖν δύο μόνον ἔχει τινὰ λόγον.

Ἀποδείξας διὰ πολλῶν ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαὶ καὶ ἐναντία τὰ πρώτιστα, καὶ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἀπείρους εἶναι τὰς ἀρχάς, διότι τὴν πρωτίστην ἐναντίωσιν καὶ κοινοτάτην δεῖ ἐν τῷ τῶν ἀρχῶν λόγῳ παραλαμβάνειν ἐξ οὗ ἐδείκνυτο δύο εἶναι τὰς ἀρχάς, ἐπειδὴ μία ἡ πρωτίστη ἐναντίωσις), βουλόμενος οὖν καὶ τὴν τρίτην ἀρχὴν εἰσαγαγεῖν, λέγω δὴ τὴν ὕλην τὸ ὑποκείμενον τοῖς ἐναντίοις, ἀπορητικῶς προάγει τὸν λόγον καὶ εἰς τοὐναντίον ἐπιχειρεῖ δεικνὺς ὅτι οὐχ ἱκανὰ τὰ ἐναντία ἐν ἀρχῆς λόγῳ παραλαμβάνεσθαι, ἀλλὰ δεῖ τὴν ἀρχὴν μήτε ἐναντίον τι ἔχειν καὶ εἶναι αὐθυπόστατον, ἵνα ἔκ τε τῶν προτέρων ἐξ ὧν ἐδείκνυτο ὅτι δεῖ τὰς ἀρχὰς ἐναντίας εἶναι διὰ τὸ δεῖν μεταβάλλειν τὰ πράγματα μεταβάλλουσι δὲ εἰς ἄλληλα τῷ δρᾶν καὶ πάσχειν εἰς ἄλληλα, δρῶσι δὲ καὶ πάσχουσιν οὐ τὰ τυχόντα, ἀλλὰ τὰ ἐναντία), καὶ ἐκ τῶν νῦν ὅτι οὐχ οἷά τέ εἰσι τὰ ἐναντία τὸν τῶν ἀρχῶν ἀποληροῦν λόγον, ἀλλὰ δεῖ τι εἶναι τὸ τοῖς ἐναντίοις εἴδεσιν ὑποκείμενον, ἀμφότερα συναχθῇ ὅτι καὶ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὰ ἐναντία ἀρχαί. ἐπιχειρεῖ οὖν πολλαχῶς ὅτι οὐκ ἀρχαὶ τὰ ἐναντία, καὶ πρῶτον μὲν οὕτως. οὐδέν, φησί, τῶν ἐναντίων αὐτὸ καθ’ αὑτὸ εἰς τὸ ἐναντίον πέφυκε δρᾶν· οὔτε γὰρ μανότης εἰς πυκνότητα δρᾷ ἄνευ τινὸς ὑποκειμένου περὶ τὸ ὑποκείμενον γὰρ ἡ μάχη αὐτῶν ἑκατέρου καταλαβεῖν αὐτὸ βουλομένου), οὔτε τὸ θερμὸν εἰς τὸ ψυχρόν. ἀλλ’ οὐδὲ ἡ φιλία εἰς τὸ νεῖκος ποιεῖ· οὐ γὰρ τὸ νεῖκος συνάγει ἡ φιλία, ἀλλ’ οὐδὲ τὴν φιλίαν διακρίνει τὸ νεῖκος, ἀλλ’ ἕτερόν τί ἐστιν αὐτοῖς ὑποκείμενον εἰς ὃ ἀνὰ μέρος ἥ τε φιλία καὶ τὸ νεῖκος δρᾷ. οὐκ ἄρα αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἀρχαὶ τὰ ἐναντία, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ ὑποκείμενον· αὐτὸ γάρ ἐστι τὸ μεταβάλλον καὶ τὸ αἴτιον τοῖς ἐναντίοις τοῦ ποιεῖν καὶ πάσχειν, ὥστε τοῦτο ἄν εἴη ἀρχή. καὶ ἄλλως τὰ ἐναντία, φησίν, ἐν ὑποκειμένῳ, τὰς ἀρχὰς δὲ τῆς οὐσίας οὐκ ἐν ὑποκειμένῳ δεῖ εἶναι, τὰ ἐναντία ἄρα οὐκ ἀρχαί. πόθεν δ’ ὅτι τὰς ἀρχὰς τῆς οὐσίας οὐκ ἐν ὑποκειμένῳ δεῖ εἶναι; ὅτι τὸ ὑποκείμενον τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ πρότερον τῇ [*](1. 2 περὶ πᾶν—εἶναι om. Κ 2 πᾶν γὰρ L: γὰρ πᾶν Mt, 4 ἐστι σχέσις ante correct. M 5 lemma om. Κ 10 εἶναι βݲ L 10. 11 βούλομαι L LKt: κατὰ M: καὶ τὰ lit vid. corr. M2 δὴ] δὲ Κ 12 post ἀπορητικῶς δὲ L προάγει LK: εἰσάγει Mt at cf. p. 138,1. 29 lo ὅτι οὐκεἰκανὰ Κ 14 ἐναντίου Κ 18 καὶ om. L οὐχοία Κ 19 ἀποπληροῦντα L εἶναι τὸ] ἐστι Κ 20 ἄμφω Κ 21 ἐπιχείρει Κ 25 οὐ γὰρ] εἰ γὰρ L 26. 27 ἀλλ’ οὐδὲ—ἥ τε φιλία om. Κ 30 τοῦ] τοῦτο Κ 31 prius ἐν om. L 32. 33 τὰ ἐναντία ἄρα—εἶναι; K: om. LMt 33 τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ Mt: τὼ (sic) τοῦ ἐν ὑποκειμένω Κ: τὸ ἐν ὑποκειμένου L)

φύσει καὶ ἀρχή. οὕτω γοῦν καὶ ἡ οὐσία ὑποκείμενον οὖσα ταῖς λοιπαῖς [*](d 3v) κατηγορίαις προτέρα τῇ φύσει ἐστὶν αὐτῶν καὶ ἀρχοειδεστέρα. ὥστε εἰ ἀρχαὶ τὰ ἐναντία, τὰ δ’ ἐναντία ἐν ὑποκειμένῳ, τὸ δ’ ὑποκείμενον ἀρχὴ τῶν ὄντων ἐν ὑποκειμένῳ, ἔσται ἄρ τῆς ἀρχῆς ἀρχή· τῆς γὰρ ἐναντιώσεως ἀρχῆς οὔσης ἀρχὴ ἔσται τὸ ὑποκείμενον αὐτῇ. ἔσται ἄρα τῆς ἀρχῆς ἀρχή.] πάλιν τὰ ἐναντία οὐδέν ἐστιν ὑποκείμενον, τὰς ἀρχὰς ὑποκεῖσθαι δεῖ, τὰ ἐναντία ἄρα οὐκ εἰσὶν ἀρχαί. πάλιν τὰ ἐναντία οὐκ οὐσίαι, αἱ ἀρχαὶ τῆς οὐσίας οὐσίαι, τὰ ἐναντία ἄρα οὐκ ἀρχαί. ὅτι δὲ τὰς ἀρχὰς τῆς οὐσίας οὐσίας δεῖ εἶναι δείκνυσιν οὕτως. εἰ ἐξ οὐκ οὐσιῶν, φησίν, ἡ οὐσία, ἔσται πρὸ τῆς οὐσίας ἡ οὐκ οὐσία, ἡ δ’ οὐκ οὐσία τὰ συμβεβηκότα ἐστί, τὰ συμβεβηκότα ἄρα πρὸ τῆς οὐσίας ἔσονται, ὅπερ ἀδύνατον· τοὐναντίον γὰρ ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων προτέρα συνανιρεῖ γὰρ καὶ οὐ συναναιρεῖται). ὥστε εἰ τὰς ἀρχὰς τῆς οὐσίας οὐσίας δεῖ εἶναι, οὐσία δὲ τὸ ὑποκείμενον αὐθυπόστατον γάρ), τὰ δὲ ἐναντία οὐκ οὐσίαι, τὸ ὑποκείμενον ἄρα καὶ οὐ τὰ ἐναντία ἀρχαὶ τῆς οὐσίας.

Απορήσειε δ’ ἄν τις, πῶς φησι τἀς ἀρχὰς τῆς οὐσίας οὐσίας δεῖν εἶναι· δεῖ γὰρ τὴν ἀρχὴν ἕτερον εἶναι τοῦ οὗ ἐστιν ἀρχή. καὶ εἰ κατὰ ἄλλο σημαινόμενον ἡ ἀρχὴ οὐσία εἴη καὶ κατὰ ἄλλο τὸ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, διὰ τί μὴ καὶ τὸ εἶδος οὐσία, οὐ κατὰ τὸ αὐτὸ σημαινόμενον καθ’ ὃ καὶ τὸ ὑποκείμενον, ἀλλὰ καθ’ ἕτερον; πῶς δ’ ὅλως τὸ ὑποκείμενον καὶ τὴν ὕλην οὐσίαν φησί, τὸ δ’ εἶδος οὐκέτι; καίτοι γε αὐτὸς ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τὸ εἶδός φησι μᾶλλον εἶναι οὐσίαν· | κατ’ αὐτὸ γὰρ χαρακτηρίζονται d 4r τὰ πράγματα, κατὰ δὲ τὴν ὕλην οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσιν. ὅτι μὲν οὖν διάφορον τὸ τῆς οὐσίας παρ’ αὐτῷ σημαινόμενον, δῆλον· καὶ τὴν ὕλην γὰρ καὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ συναμφότερον οὐσίαν καλεῖ, πολλάκις δὲ καὶ ἀπλῶς πὰν τὸ ὂν οὐσίαν καλεῖ, τὴν ὕπαρξιν μόνην τῶν πραγμάτων τῆς οὐσίας σημαινούσης. ἐνταῦθα οὖν τὴν οὐσίαν τὸ αὐθυπόστατόν φησι καὶ μὴ δεόμενον ὑποκειμένου πρὸς τὸ εἶναι, ὥσπερ καὶ ἐν ταῖς Κατηγορίαις. ἐπεὶ [*](1 ὑποκείμενον ὑποκείμ K) KMt: ὑποκειμένη L 2 προτέρα Κ: πρώτη LMt γὰρ τῆ φύσει (om. ἐστὶν) Κ 3 ἐν LK: οὐκ ἐν Mt 3. 4 τὸ δ’ ὑποκείμενον—ὑποκειμένῳ om. Mt 3 ἀρχὴ] ἀρ LK 4 ὄντων Κ.. ων (?) L ἐν ὑποκειμένῳ scripsi: ἐστιν ὑποκείμενον L: om. Κ. scriptura admodum incerta; conieceram etiam ἀρχὴ τῶν οἷς ἐστιν ὑποκείμενον 4. 6 τῆς γὰρ—ἀρχῆς ἀρχή LK: om. Mt 5 αὐτὴ L: αὐτὴ Κ 5. 6 έσται ἄρα τῆς ἀρχῆς ἀρχή delevi 9. 10 δείκνυσιν—ἡ οὐκ οὐσία in eras. M φησὶν ἔσται ἡ οὐσί L 12 ἡ οὐσία post τῶν συμβεβηκότων traic. Mt πρό Κ 13 οὐ συναιρεῖται L 13. 14 οὐσία δὲ τὸ ὑποκείμενον iterat K 14 οὐσίαι] οὐσία L 15 οὐ om. L 16 δεῖν Mt: δεῖ LK 18 ἡ ἀρχὴ οὐσία εἴη K: ἡ ἀρχὴ εἴη Mt: ἡ οὐσία (om. ἀρχὴ εἴη) L καὶ τὰ ἄλλο Κ 21 τὸ εἶδος δ᾿ οὐκέτι L 21. 22 ἐν τῷ δευτέρῳ β΄ t) λόγῳ] respici videtur Phys. Β 1 p. (193b6 (cf. Metaph. Z 3 p. 1029a29 etc.) 22. 24 εἶναι οὐσίαν—μὲν οὖν] ἔστι ceteris omissis Κ 24 διάφορον LKM: διάφορον M2: ἀδιάφορον t 25. 26 οὐσίαν καλεῖ, πολλάκις—τῶν πραγμάτων om. Κ 25 πολλάκις] cf. Bonitz. Ind. Arist. p. 544a26 27 φησι LK: καλεῖ Mt 28 ὑποκείμενον Κ Κατηγορίαις c. 5 p. 2a11 sqq.)

οὖν ἀπορητικῶς ἐνταῦθα προάγει τὸν λόγον, ἔτι δὲ ἡ σύνθετος οὐσία [*](d 4r) αὐθυπόστατος καὶ μὴ ἐν ἑτέρῳ ἔχουσα τὸ εἶναι, διὰ τοῦτο ἐπειδὴ τὸ αὐθυπόστατον αὐτῇ ἐκ τῆς ὕλης μᾶλλον ἐφήκει ἢ ἐκ τοῦ εἴδους (τὸ γὰρ εἶδος δέεται ὑποκειμένου εἰς ὕπαρξιν, ἡ δ’ ὕλη ὑποκειμένου τινὸς οὐ δεῖται), διὰ τοῦτο μᾶλλον ἀρχὴν καὶ αἰτίαν τῆς συνθέτου οὐσίας τὴν ὕλην φησίν· εἰ γὰρ καὶ ἐφίεται ἡ ὕλη τοὐ εἴδους, ἀλλ’ οὐχ ἵνα ὑπάρξῃ, ὥσπερ τὸ εἶδος τῆς ὕλης εἰς ὕπαρξιν χρῄζει, ἀλλ’ ἵνα ὁρισθῇ καὶ κοσμηθῇ. ταύτῃ μὲν οὖν τὴν ὕλην οὐσίαν ἐκάλεσε διὰ τὸ αὐθυπόστατον, καὶ δεῖν φησι τὰς ἀρχὰς τῆς συνθέτου οὐσίας αὐθυποστάτου οὔσης καὶ αὐτὰς αὐθυποστάτους εἶναι. εἰ γὰρ μὴ εἶεν αὐθυπόστατοι αἱ ἀρχαὶ τῆς οὐσίας, τὸ μὴ αὐθυπόστατον τοῦ αὐθυποστάτου αἴτιον ἄν εἴη καὶ πρότερον, ὅπερ ἀδύνατον· τοὐναντίον γὰρ τοῦ μὴ αὐθυποστάτου τὸ αὐθυπόστατον αἴτιον καὶ πρότερόν ἐστι τῇ φύσει, ὡς τῶν συμβεβηκότων ἡ οὐσία· συναναιρεῖ γὰρ καὶ οὐ συναναιρεῖται. κατὰ τοῦτο οὖν μᾶλλον οὐσία τοῦ εἴδους ἡ ὕλη, κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον μᾶλλον τὸ εἶδος τῆς ὕλης οὐσία, διότι τοῦτο χαρακτηριστικόν ἐστι τῆς ἑκάστου οὐσίας· ἡ γὰρ ὕλη κοινή.

Ἔτι ἀπορίας ἄξιον, πῶς φησι μὴ εἶναι τὰς ἀρχὰς τῆς οὐσίας ἐν ὕπο· κειμένῳ, καὶ πῶς πρότερον εἶναι ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ ὑποκείμενον· οὔτε γὰρ τῷ προτέρῳ συγχωρήσει τις εἶναι γάρ τινας τῶν ἀρχῶν ἐν ὑποκειμένῳ), καὶ τὸ δεύτερον ἐλέγξει οὐδέποτε γάρ ἐστιν ἡ ὕλη ἄνευ εἴδους). φημὶ οὖν ὅτι κἄν μηδέποτέ ἐστιν ἡ ὕλη ἄνευ εἴδους, ἀλλ’ οὖν φύσει ἐστὶ προτέρα· συναναιρεῖ γὰρ καὶ οὐ συναναιρεῖται. ἐὰν γὰρ τῇ ἐπινοίᾳ διέλωμεν ἐξ αὐτῆς τὰ εἴδη, αὐτὴν μὲν δυνάμεθα κατ’ ἐπίνοιαν ὑποστῆσαι οὐ δεῖται γὰρ ἑτέρου ὑποκειμένου πρὸς τὸ εἶναι), τὸ μέντοι εἶδος οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν ὑπάρξαι δύναται χωρὶς τῆς ὕλης. καὶ εἰ κατὰ μέρος παρῆγεν ὁ θεὸς τὰ πράγματα, τί ἄν προυπέστησε; δῆλον ὅτι τὸ ὑποκείμενον καὶ δεξόμενον τὰ εἴδη, εἶτα τὸ ἐν ἐκείνῳ ὑπάρξαι ὀφεῖλον. πρότερον ἄρα τῇ φύσει τὸ ὑποκείμενον, καὶ ταύτῃ μᾶλλον ἀρχὴ τῆς συνθέτου οὐσίας, οὐχ ὡς οὐκ ὄντος τοῦ εἴδους ἀρχῆς, ἀλλ’, ὡς εἶπον, ἀπορητικῶς προάγει τὸν λόγον, ἵνα δείξῃ ὅτι ἀναγκαίως εἰς τὸν τῶν ἀρχῶν λόγον δεῖ τοῦ ὑποκειμένου. οὕτως μὲν οὖν ἐκ τοῦ λόγου κατεσκεύασεν, ὅτι ἐστὶν ἀρχὴ τὸ ὑποκείμενον ἡ ὕλη. εἰ οὖν, φησί, καὶ ὁ πρῶτος δόξει λόγος ἀληθὴς εἶναι, ὅτι τὰς ἀρχὰς ἐναν- [*](1 σύνθεσις Κ οὐσία bis L 2 μὴ (om. ἐν) ἑτέρω ἔχουσα τοῦ εἶναι K 4 δέεται (cf. ad g 7r27. o 2r l) LMt: δεκταὶ Κ 5 καὶ om. L 6 ἐφείεται Κ 7 ταύτην Κ 19 τῆς om. Κ 10 αί om. K 10 11 τὸ (om. μὴ) ἐνυπόστατον L 12. 13 αἴτιόν ἐστι καὶ πρότερον Mt 14 τοῦ] τῆ (sic) M ἡ om. Mt 15 τοῦτο LK: αὐτὸ Mt 17 ἀπορίας ἀπορείας Κ) ἄξιον LK: ἀπορήσειεν ἄν τις Mt 17.18 ἐν ὑποκειμένω L: ἐνυποκειμένας Κ: ἐν ὑποκειμέναις Mt 18 πρότερον ἐν τῇ οὐσία εἶναι Mt ἐν om. superscr. Κ 19 συγχωρήσει ω in ras. 2—3 litter.) Κ εἶναι τινας] fort, εἰσὶ γάρ τινες 20 ἡ om. Mt 21 ὅτι κἂν] καὶ Κ 23 μὲν] δὲ L ὑποστῆναι L 25 παρῆγεν L: προσῆγεν K: προῆγεν Mt 26 προσυπέστησε Κ καὶ om.L δεξόμενον Lt: δεξόμεθα Κ: δεξάμενον M 27 τῇ φύσει om. Κ 211 τοῦ Mt: τῆς τοῦ LK 30 λόγων Κ 31 κατεσκευά////// ante correct. M τὸ] τῶ M 32 ὁ προ πρότερος Themist. p. 137,29) λόγος δόξει Κ τὰς ἀρχὰς τὰς L)

τίς δεῖ εἶναι, καὶ ὁ δεύτερος ὁμοίως, δεῖ συνθέντας ἀμφοτέρους εἰπεῖν, ὅτι [*](d 4r) καὶ τὰ ἐναντία ἀρχαὶ διὰ τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν, καὶ τρίτον ἡ ὕλη, ἐπεὶ μὴ αὐτὰ εἰς ἑαυτὰ ποιεῖν πεφύκασι τὰ ἐναντία, ἀλλ’ ἐν ἑτέρῳ τινὶ ὑπάρχοντα. οὐδ’ αὖ πάλιν μόνην τὴν ὕλην δυνατὸν εἶναι ἀρχήν· οὐδενὸς γὰρ αὕτη ποιητική. δείξας οὖν ἐκ τοῦ λόγου ὅτι καὶ τρίτην δεῖ εἶναι ἀρχὴν τὴν ὕλην, πιστοῦται αὐτὸ τοῦτο καὶ ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας· οὕτως γάρ, φησί, δεῖται τοῦ ὑποκειμένου ὁ τῶν ἀρχῶν κατάλογος, ὥστε τῶν ἀρχαιοτέρων τινὲς οὐδὲ ἓν τοῦτο πεποιήκασιν, ἀλλὰ πολλά, Ἐμπεδοκλῆς μὲν τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, Παρμενίδης δὲ δύο, ἄλλοι δὲ τρία, ἕτεροι ἕν· καὶ τῶν ἓν εἰρηκότων οἱ μὲν ἕν τι τῶν τεσσάρων, οἱ δ’ ἕτερον παρὰ ταῦτα μεταξὺ τούτων. ἀποδέχεται δὲ τοὺς ἓν τὸ ὑποκείμενον ὑποθεμένους <μᾶλλον> τῶν πλείονα δείξει γὰρ ἐφεξῆς ὅτι ἀδύνατον δύο εἶναι ὕλας, ὥσπερ καὶ δύο ἐναντιώσεις), τῶν δὲ τὸ ἓν τὸ ὑποκείμενον εἰρηκότων μᾶλλον τῶν ἄλλων ἀποδέχεται τὸν Ἀναξίμανδρον τὸ μεταξὺ εἰρηκότα, ὡς ἐγγυτέρω πως ὄντος τούτου τῆς ὅλης διὰ τὸ μηδὲν εἶδος ἔχειν τῶν ἐξ αὐτοῦ γινομένων. μετὰ δὲ τοῦτον μᾶλλον κατορθοῖ ὁ Ἀναξιμένης τὸν ἀέρα ὕλην ὑποτιθέμενος· ἥκιστα γὰρ αἰσθητὰς διαφορὰς τῶν ἄλλων ἔχει ὁ ἀήρ. μετὰ τοῦτον Θαλῆς τὸ ὕδωρ ὕλην ὑποτιθέμενος· καὶ γὰρ καὶ τοῦτο πρὸς τῷ ἄποιον εἶναι καὶ τἀναντία ὑπομένει πάθη. θερμαίνεται γὰρ καὶ ψυχεται τὸ αὐτό, καὶ χεῖται καὶ πήγνυται ὑπομένον τὸ αὐτό ὑγρὸν γὰρ ὂν καὶ “δυσόριστον τῷ οἰκείῳ ὅρῳ, εὐόριστον δὲ ἀλλοτρίῳ”. οὕτως γὰρ ὁ ὑγροῦ λόγος ἐν τῷ Περὶ γενέσεως ἀποδέδοται), καὶ ξηραίνεται τὸ αὐτὸ κρυσταλλούμενον· ξηρὸν γάρ ἐστι τὸ δυσόριστον ἀλλοτρίῳ ὅρῳ, εὐόριστον δὲ οἰκείῳ. ἥκιστα δὲ οἰκείως τοὺς περὶ ὕλης λόγους ἀποδεδώκασιν οἱ πῦρ εἰρηκότες· ἐναργεστέρα γὰρ ἡ συμπλοκὴ τοῦ πυρὸς πρὸς τὰ ἕτερα μόρια [*](1 δεύτερος ὁμοίως, δεῖ LK: δεύτερος, δεῖ ὁμοίως Mt συνθέντας scripsi: συνθέτας L: συνθέτους Κ: συνθέτως Mt 4 μόνην τὴν ὕλην δυνατὸν δυνατὸν δυνατὸν om. L) LK: δυνατὸν τὴν ὕλην μόνην Mt 5 αὐτὴ Κ ὅτι καὶ τρίτην (τρίτην h. e. γ́ corruptum in γήν, ut saepe pro γῆν, Κ) δεῖ LK: ὅτι καὶ τρίτην M: καὶ τρίτην t 6 τῶν πολλῶν L 7 κατάλογος Mt: κατάλαγος Κ: κατάληψις vel κατάληξις compend. L 9 δύο scripsi: πῦρ γῆν LM: πῦρ καὶ γῆν t: γῆν (sic) καὶ ὕδωρ (at cf. p. 125,26 et ad p. 55,30) Κ ἕτεροι ἂν (sic) Κ 11 ὑποτιθεμένους L μᾶλλον addidi 12 πλείονα LK corr. M: πλείονων M primitus et t δείξη Κ IM prius τὸ recte om. Mt 14 εἰρηκότα] εἰρηκότως compend. Κ 15 πῶς libri ὄντως Κ ὄντος post τούτου traicit L 17 αἰσθητὰς διαφορὰς scripsi: αἰσθητὰ διαφορᾶς Κ: αἰσθητὰ δι’ ἅ φησι (errore ex compendio διαφ orto) L: διαφορὰς αἰσθητὰς Mt. ceterum cf. Aristot. p. 189b7 τῶν ἄλλων om. Mt 18 θαλλῆς L: θάλης Κ καὶ alterum om. Κ 18. 19 πρὸς τὸ ἄποιον L 19 τὰ ἐναντία Κ ὑπομένῃ Κ 20 ὑπομένων Κ 21 δυσόριστον] δισόριστον Κ: ἀόριστον Aristoteles ἀλλοτρίῳ LK: τῷ ἀλλοτρίῳ Mt εὐόριστον δὲ ἀλλοτρίως vel εὐόριστον ὄν (om. ἀλλοτρίως) Aristotelis libri οὕτως] οὗτος LK: οὕτω Mt 22 Περὶ γενέσεως Β 2 p. 329b30 ἀποδέδοται (alterum o in ras.) M: ἀποδέδεικται Κ 23 κρυσταλούμενον (sic) corr. ex καὶ κρυσταλο//////// Μ ξηρὸν κτλ.] cf. Arist. p. cit. 31 24 οἰκείῳ] οἰκείω LK: τὸ οἰκείω M: τῷ οἰκείῳ t ἀποδεδόκασιν Κ 25 ἐνεργεστέρα L) τῶν ἐναντίων, ξηρότητά καὶ θερμότητα, διόπερ καὶ ἀμετάβλητον εἰς [*](d 4r) τἀναντία μένον πῦρ. πάντες ὅ οὗτοι ἢ μίαν ἢ πλείους ὑποθέμενοι ὕλην, [*](46) τοῖς ἐναντίοις ταύτην εἰδοποιοῦσιν, οἱ μὲν μανότητι καὶ πυκνότητι, οἱ δὲ νείκει καὶ φιλίᾳ, οἱ δ’ ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ ἐναντιώσει, ὥσπερ εἴρηται.

p. 189a25 Ἀλλ᾿ ἄμφω ἔτερόν τι τρίτον.

Κτὰ κοινοῦ τὸ “συνάγει”· οὔτε γάρ, φησίν, ἡ φιλία τὸ συνάγει, οὔτε τὸ νεῖκος τὴν φιλίαν, ἀλλ’· ἄμφω τό τε νεῖκος καὶ ἡ φιλία ἕτερόν τι τρίτον συνάγουσιν ἢ διακρίνουσιν.

p. 189a26 Ἔνιοι δὲ καὶ πλείω λαμβάνουσιν ἐξ ὧν κατασκευάζουσι τὴν τῶν ὄντων φύσιν.

Τοσοῦτον χρεία τοῦ ὑποκειμένω εἰς τὸν τῶν ἀρχῶν λόγον, ὥστε καί [*](d 4v) τινες τῶν πρὸ ἡμῶν καὶ πλείονα τὰ ὑποκείμενα τοῖς ἐναντίοις ὑποτιθέασιν. οὐδενὸς γὰρ ὁρῶμεν τῶν ὄντων οὐσίαν τὰ ἐναντία, τὴν δὲ ἀρχὴν οὐ καθ’ ὑποκειμένου δεῖ λέγεσθαί τινος· ἔσται γὰρ ἀρχὴ τῆς ἀρχῆς. τοῦτο δυνατὸν καὶ συνημμένως ὡς ἕνα συλλογισμὸν τὸ ὅλον λαβεῖν, καὶ διῃρημένως ἀκοῦσαι ὡς δύο συλλογισμούς, ἵν ᾖ τὸ οὐδενὸς γὰρ ὁρῶμεν τῶν ὄντων οὐσίαν τὰ ἐναντία ἓν ἐπιχείρημα, καὶ τὸ λοιπὸν ἕτερον. εἰ μὲν οὖν ὡς ἓν ἐπιχείρημα τὸ ὅλον λάβωμεν, οὕτως· πρὸς δὲ τούτοις, φησίν, ἄπορόν τι ἡμῖν ἐπακολουθήσει, εἰ μὴ ὑποθώμεθα τοῖς ἐναντίοις ὕλην τινά· οὐδενὸς γὰρ ὁρῶμεν οὐσίαν τὰ ἐναντία, τουτέστιν οὐδὲν οὐσίωται ἐν τῷ ἐναντίον εἶναι, ἐπειδὴ τὰ ἐναντία συμβεβηκότα ἐστί, τὴν δ’ ἀρχὴν τῶν ὄντων οὐ καθ’ ὑποκειμένου δεῖ λέγεσθαι, τουτέστιν οὐκ ἐν ὑποκειμένῳ, ἀντὶ τοῦ συμβεβηκότος. ἔστιν οὖν ὁ ὅλος συλλογισμὸς τοιοῦτος· τὰ ἐναντία συμβεβηκότα, αἱ ἀρχὶ τῶν πραγμάτων οὐ συμβεβηκότα, τὰ ἐναντία οὐκ ἀρχαὶ τῶν πραγμάτων. διὰ τί δ’ οὐκ εἰσὶ συμβεβηκότα αἱ ἀρχαὶ τῶν πραγμάτων, τὴν αἰτίαν προσέθηκεν· ἔσται γὰρ ἀρχὴ τῆς ἀρχῆς· τὸ γὰρ ὑποκείμενον τοῖς συμβεβηκόσιν ἀρχὴ ἂν αὐτῶν εἴη· προϋποκεῖσθαι γὰρ δεῖ κατὰ φύσιν τὸ δεξόμενον. τοῦ κατηγορουμένου δὲ εἶπε, διότι τὸ συμβεβηκὸς τῆς οὐσίας κατηγορεῖται· λέγομεν γὰρ τὸν ἄνθρωπον λευκὸν εἶναι. καὶ ἄλλως [*](2 τὰ ἐναντία L fort, μόνον cl. Diels ad Simplic. p. 203,24 τὸ πῦρ L ἢ (ante μίαν) om. L ὑποτιθέμενοι Mt 3 μανότητα καὶ πυκνότητα ante correct. M 4 νεῖκος Κ 5 τρίτον om. Κ 6 οὔτε] cf. p. 136,25 et Arist. libri 7 τό τε LK: τὸ (om. τε) Mt 8 ἢ διακρίνουσιν om. Κ 9. 10 ἐξ ὧν—φύσιν om. Κ 12 ἐπιτιθέασιν Κ 13 οὐθενὸς Κ 13. 15 τῶν ὄντων—ἀρχῆς om. Κ 15 τοῦτο δυνατὸν cvan. L 16 ὡς δύο om. L 18 λάβοιμεν t 19. 20 ὑποθόμεθα Κ 21 ἐν] ἓν Κ 22 τῶν ὄντων] τοῦ λόγου L 23 συμβεβηκότος LK: συμβεβηκός fort, recte Mt 24 ὅλως Κ σύλλογος L 25. 26 τὰ ἐναντία—εἰσὶ συμ- in eras. Κ 25 ἄρα ante οὐκ addit t 26 post εἰσὶ addit τὰ L 27 ἔσται LK: ἔστω Mt 29 δεξόμενον] fort. δεξόμενον τοῦ κατηγορουμένου 30 γὰρ om. Κ)

εἰ μηδὲν οὐσίωται ἐν τῷ ἐναντίον εἶναι, διότι τὰ ἐναντία συμβεβηκότα, [*](d 4v) δῆλον ἄρα ὅτι οὐδὲ ἀρχὰς τῶν οὐσιῶν δυνατὸν εἶναι τὰ ἐναντία· ἔσονται γὰρ αἱ ἀρχαὶ τῶν οὐσιῶν συμβεβηκότα· εἰ δὲ τοῦτο, ἀρχὴ δὲ τῶν συμβεβηκότων [*](16) τὸ ὑποκείμενον αὐτοῖς, ἔσται τῆς ἀρχῆς ἀρχή, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ μὲν οὖν συνεχὲς εἴη τὸ ῥητόν, οὕτως αὐτὸ νοητέον, εἰ δὲ διῃρημένον, οὕτως· πρὸς δὲ τούτοις ἀπορήσειεν ἄν τις, εἰ μὴ τρίτην τινὰ ἀρχὴν τοῖς ἐναντίοις ὑποθήσεται. τίς δ’ ἡ ἀπορία ἐπήγαγεν· οὐδενὸς γὰρ ὁρῶμεν οὐσίαν τὰ ἐναντία. οὐδὲν γὰρ ἐν τούτῳ οὐσίωται, ἐν τῷ ἐναντίον τι εἶναι πρὸς ἄλλο· οὐδὲ γὰρ ἐν τούτῳ οὐσίωται τὸ πῦρ, ἐν τῷ ἐναντιον εἶναι τῷ ὕδατι, ἐπεὶ οὐδέποτ’ ἄν μετέβαλλεν εἰς τὸ ὕδωρ, ἀλλ’ ἔστι τι τὸ ὑπομένον ἐν τῇ εἰς ὕδωρ μεταβολῇ, ὅπερ οὐκ ἔστι τῷ ὕδατι ἐναντίον. εἰ δὲ μὴ ὑποκέοιτο τοῖς ἐναντίοις τρίτη τις ἀρχή, τοῦτο ἄν συμβαίνοι, τὸ ἐν τῇ ἐναντιότητι οὐσιῶσθαι τὰ πράγματα. εἶτα τὸ ἐφεξῆς ἀπ’ ἄλλης ἀρχῆς· τὴν δ’ ἀρχὴν οὐ καθ’ ὑποκειμένου δεῖ λέγεσθαί τινος καὶ τὰ ἑξῆς. ἡ ἀρχὴ οὐ καθ’ ὑποκειμένου, τὰ ἐναντία καθ’ ὑποκειμένου, τὰ ἐναντία ἄρα οὐκ ἀρχαί. εἰ γὰρ ἡ ἀρχὴ καθ’ ὑποκειμένου, ἔσται τῆς ἀρχῆς ἀρχή· τὸ γὰρ ὑποκείμενον ἀρχὴ τοὐ ἐν ὑποκειμένῳ.

p. 189a32 Ἔτι οὐκ εἶναί φαμεν οὐσίαν ἐναντίαν οὐσίᾳ· πῶς ἂν οὖν ἐκ μὴ οὐσιῶν οὐσία εἴη;

Τὰ ἐναντία, φησίν, οὐκ οὐσίαι, αἱ ἀρχαὶ τῶν οὐσιῶν οὐσίαι, τὰ ἐναντία ἄρα οὐκ ἀρχαὶ τῶν οὐσιῶν. πόθεν δ’ ὅτι αἱ ἀρχαὶ τῶν οὐσιῶν οὐκ] οὐσίαι, ἔδειξε διὰ τοῦ εἰπεῖν· ἢ πῶς ἂν πρότερον μὴ οὐσία οὐσίας εἴη; δυνάμει λέγων ὅτι αἱ ἀρχαὶ τῶν οὐσιῶν οὐκ οὐσίαι, αἱ δ’ οὐκ οὐσίαι τὰ συμβεβηκότα ἐστίν, ἔσονται ἄρα αἱ ἀρχαὶ οὐσιῶν τὰ συμβεβηκότα. [*](1 οὐσιοῦται Κ ἐν τῷ ἐναντίῳ L 3 ἀρχὴ] ἀρχαὶ L 5 οὕτως] οὐ τὸ K νο*τένο ante corr. M 7 ὑποθήσεται] cf. Avistotelis libri et Diels ad Simplic. p. 199,32 8. 9 οὐδὲν γὰρ—πρὸς ἄλλο Κ: om. LMt οὐσιῶται utrobique Κ 10 τῷ] τό t μετέβαλλεν Κ: μετέβαλλον L: μετέβαλεν Mt 11 ὑπομένον] ὑποκείμενον Κ ὅπερ LKt: ὥσπερ M 12. 13 συμβαίνοι scripsi: συμβαίνῃ LKM: συμβαίη t 13 ἐν τῇ orn. Κ ἐναντιώτητι Κ τὸ (post εἶτα) om. Κ 14. 15 δεῖ λέγεσθαί τινος LK: τινὸς δεῖ λέγεσθαι Mt 15. 16 ἡ ἀρχὴ οὐ καθ’ ὑποκείμενον· τὰ ἐναντία καθ’ ὑποκείμενα K 17 ἐν ὑποκειμένῳ Mt: ἐν ὑποκειμένου L: ἐνυποκειμένου Κ 18 εἶναι] ἔστι Κ οὐσίᾳ] οὐσία* (littera erasa) Κ 18. 19 πῶς—εἴη om. Κ 18 ἄν οὖν LM: γὰρ ἄν t at cf. Aristotelis cod. I et Simplicii libri p. 200,25 19 εἴη LM: ἂν εἴη t 20 τὰ ἐναντία—αἱ ἀρχαὶ om. Κ inter αἱ ἀρχαὶ et τῶν οὐσιῶν οὐσίαι irrepserunt (ex v. 22) Aristotelis verba ἢ πῶς ἂν πρότερον προτέραν corr. M) μὴ οὐσία οὐσίας οὐσία utrobique L) εἴη in LM: his omissis absurde interpolat οὐσίαι t 21 τῶν οὐσιῶν (altero loco) om. L οὐκ alterum delevi 22 ἔδειξε διὰ M: ἔδειξε; διὰ t et, si silentio fides, LK ἄν om. L πρότερον Κ: προτέρα LMt at cf. ad v. 20 οὐσία (post μὴ) om. L 23 λέγω L post λέγων ὅτι videtur excidisse εἰ 23. 24 αἱ δ’ οὐκ οὐσίαι om. L 24 ἐστίν] εἰσὶν L ἄρα αἱ Κ: ὅτι αἰ (sic) L: ἄρα (om. αἱ) Mt fort, τῶν οὐσιῶν)

εἰ δὲ ταῦτα ἀρχή, ἔσται πρότερα τῇ φύσει τὰ συμβεβηκότα τῆς οὐσίας, [*](d 4v) ὅπερ ἀδύνατον· τοὐναντίον γὰρ προτέρα τῇ φύσει ἡ οὐσία. p. 189b3 Δοκεῖ δὲ τὸ μεταξὺ μᾶλλον. Μαλλὸν, φησί, κατορθοῦσιν οἱ τὸ μεταξὺ ὡς ὕλην ὑποτιθέντες τῶν ἐν τι τῶν τεσσάρων στοιχείων ὑποτιθεμένων, διότι <μετ᾿> ἐναντιώσεών τινων τὰ τέσσαρα στοιχεῖα τὰ ἕτερα μόρια], δεῖ δὲ τὴν ὕλην, ὥσπερ ἐδείχθη, μὴ ἔχειν τινὰ ἐναντίωσιν.

p. 189b8 Ἀλλὰ πάντες τὸ ἓν τοῦτο τοῖς ἐναντίοις σχηματί- ζουσιν.

Ὅτι οὐ μόνον τῆς ὕλης ἔσχον ἔννοιαν οἱ παλαιοί, εἰ καὶ μὴ κατωρθωμένως, ἀλλὰ καὶ τῶν εἰδοποιῶν ἀρχῶν ἐναντίων οὐσῶν, ἅσπερ καὶ ἀνάγει πάσας εἰς τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν· ὥστε αἱ ἀρχαὶ τῶν ὄντων, φησί, τρεῖς ἡ ὕλη καὶ ἡ ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις. καὶ ταύτας πάντες ἀρχὰς ἔλεγον εἶναι, διεφώνουν δὲ περὶ τὴν τάξιν αὐτῶν καὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ παθητικόν· οἱ μὲν γὰρ Πυθαγόρειοι, οἷς καὶ ὁ Πλατῶν ἠκολούθησε, τὰ δύο ὡς ὕλην ὑποτιθέντες πάσχειν ἔλεγον ταύτην ὑπὸ τοῦ ἑνὸς τοῦ εἴδους, καὶ οὕτως ποιεῖν τὴν γένεσιν, οἱ δὲ τοῦ Πλάτωνος παλαιότεροι φυσικοὶ τὸ ἓν ὕλην ποιοῦντες ἢ τὸ μεταξὺ ἢ ἕν τι τῶν τεσσάρων, πάσχειν τοῦτο ἔλεγον ὑπὸ τῆς δυάδος καὶ οὕτως ποιεῖν τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν, οἷς καὶ ὁ Ἀριστοτέλης κατὰ τοῦτο ἠκολούθηκε.

p. 189b16 Τὸ μὲν οὖν τρία φάναι τὰ στοιχεῖα εἶναι ἔκ τε τούτων καὶ ἐκ τοιούτων ἄλλων ἐπισκοποῦ | σι δόξειεν ἂν ἔχειν λόγον.

Ὅτι μὲν οὖν καὶ ἐναντίας δεῖ εἶναι τὰς ἀρχὰς καὶ πρὸς ταύταις ὑποκείμενόν τι τρίτον, ἱκανῶς διὰ τῶν προλαβόντων ἔδειξε, περὶ δὲ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀρχῶν οὐκ αὐτάρκη τὰ εἰρημένα· ἠπόρησε γὰρ ἄν τις ὅτι δίδωμι δεῖν ἐναντίας εἶναι τὰς ἀρχὰς καὶ πρὸς τούτοις εἶναι καὶ τὸ ὑποκείμενον, μή- [*](1 ἀρ K: fort. ἀρχαί πρότερον Κ 2 προτέρα (compend. M) Mt: πρὸ LK 4 κατορθοῦσιν] καθηγορηθήκασιν ante corr. L 5 ὑποτιθεμένων] καθ’ ὑποκειμένων Κ μετ’ addidit t: om. LKM ἔναν (in exitu versiculi) ἐναντιώσεων M 6 τἄ (ante τέσσαρα) Mt: εἰ τὰ LK τὰ ἕτερα μόρια delevit t: sed lacunis potius laborare locus videtur. cf. p. 13925 8 lemma om. Κ πάντες LM: πάντες γε t Aristoteles 10 εἶχον t ἕνοιαν et mox κατορθωμένως Κ 11 ἅσπερ LM: ὥσπερ K: ἅπερ t 13 ἔλληψις ταῦτα Κ πάντες] πάντη τὰς L 14 εἷναι om. L διεφόνουν Κ 15 τὸ (ante παθητικόν) om. L 10 ὡς] εἰς L 17. 19 τὴν γένεσιν—ποιεῖν om. Κ 20 κατὰ τοῦτο ἠκολούθηκε L: κατηκολούθηκε Κ: κατὰ πάντα ἠκολούθηκε Mt 21. 23 ἐκ τε τούτων— λόγον om. Κ 24 ἕτι (sic) μὲν οὖν Κ 25 ἀριθμοῦ LK: ὁρισμοῦ Mt 27 τἀς ἀρχὰς om. L fort, πρὸς ταύταις)

ποτε δὲ δύο ἢ πλείους εἰσὶν ἐναντιώσεις, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ ὑποκείμενα δύο [*](d 5r) ἢ πλείονα.᾿ καὶ διὰ τῶν προλαβόντων μὲν οὖν δέδεικται ὅτι τὴν πρωτίστην ἐναντίωσιν μίν δεῖ εἶναι οὐκ αὐταρκῶς, διὰ δὲ τῶν παρόντων δείκνυται ὅτι ἀδύνατον πλεῖον μιᾶς ἐναντιώσεως εἶναι καὶ ὑποκειμένου ἑνός. λαμβάνει οὑν ἐκ διαιρέσεως τὰς ἀρχὰς τάς τε εἰδικὰς καὶ τὰς ὑλικὰς λέγων οὕτως· ἀνάγκη πᾶσα ἢ μίαν εἶναι ἐναντίωσιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς, ἢ οὐ ἀλλὰ πλείους, ὁμοίως δὲ καὶ ὑποκείμενον ἢ ἓν εἶναι, ἢ οὐχ ἓν ἀλλὰ πλείονα. τεσσάρων οὖν ὄντων τμημάτων τούτων γίνονται ἓξ συζυγίαι, ὧν αἱ μὲν δύο αἱ ἐναντίαι ἀσύστατοι, συνίστανται δὲ αἱ λοιπαὶ τέσσαρες αἵ τε δύο ὑπάλληλοι καὶ δύο αἱ λοιπαὶ διαγώνιοι· ἢ γὰρ καὶ αἱ ἐναντιώσεις πλείους καὶ τὰ ὑποκείμενα, ἢ πλείους μὲν αἱ ἐναντιώσεις ἓν δὲ τὸ ὑποκείμενον, ἢ ἔμπαλιν πλείω μὲν τὰ ὑποκείμενα μία δὲ ἡ ἐναντίωσις, ἢ ἓν τὸ ὑποκείμενον καὶ ἡ ἐναντίωσις μία. ἐὰν οὖν δειχθῇ ὅτι ἀδύνατον τὰς τρεῖς τὰς ἄλλας συστῆναι, ὑπολιμπάνεται ἡ λοιπὴ ἡ λέγουσα ἓν εἶναι τὸ ὑποκείμενον καὶ μίαν τὴν ἐναντίωσιν. προχειρίζεται οὖν τὴν μίαν συζυγίαν πρότερον τὴν λέγουσαν ἓν εἶναι τὸ ὑποκείμενον καὶ πλείους τὰς ἐναντιώσεις, λαμβάνει δὲ διὰ τὸ σαφὲς τοῦ λόγου ἀντὶ τῶν πλειόνων ἐναντιώσεων δύο· ἃ γὰρ ἄν δειχθῇ ἐπὶ τῶν δύο ἐναντιώσεων, ταῦτα καὶ ἐπὶ πλειόνων δειχθείη ἄν. εἰ οὖν ἓν μὲν τὸ ὑποκείμενον δύο δὲ αἱ ἐναντιώσεις, ἐρησόμεθα τοὺς τοῦτο ὑποτιθεμένους, πότερον ἑκατέρα τῶν ἐναντιώσεων πάντα δύναται γεννᾶν, ἢ ἡ μὲν ἄλλα ἡ δὲ ἄλλα. εἰ μὲν οὖν ἑκατέρα πάντα γεννᾶν δύναται, περιττὴ ἡ μία ἅπαξ τῆς μιᾶς πάντα γεννῆσαι δυναμένης οὐδὲν δὲ οὐδὲ μάτην οὔτε περιττὸν ποιεῖ οὔτε ὁ θεός οὔτε ἡ φύσις), εἰ δὲ οὐχ ἑκάστη πάντα ποιεῖ, ἀλλ’ ἡ μὲν ταῦτα ἡ δὲ ἐκεῖνα, ἀναιρήσομεν τὴν εἰς ἄλληλα τῶν πραγμάτων μεταβολήν οὐ γὰρ μεταβάλλει τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχόν, ἀλλὰ τὸ ἐναντίον εἰς τὸ ἐναντίον), δέδεικται δὲ ὅτι πάντων ἐστὶν εἰς ἄλληλα ἡ μεταβολή. οὕτως μὲν οὖν ἀδύνατον δύο εἶναι τὰς ἐναντιώσεις ἓν δὲ τὸ ὑποκείμενον, εἰ δὲ δύο μὲν εἴη τὰ ὑποκείμενα μία δὲ ἡ ἐναντίωσις, ταὐτὰ πάλιν ἀπορήσομεν. εἰ μὲν γὰρ ἐξ ἑκατέρου ὑποκειμένου πάντα δυνατὸν γενέσθαι, περιττὸν τὸ ἕν, εἰ δ’ ἐκ θατέρου μέν τινα γίνεται ἐκ τοῦ λοιποῦ δὲ τὰ λοιπά, ἀναιρεθήσεται πάλιν ἡ εἰς ἄλληλα τῶν πραγμάτων μεταβολή· ὥσπερ γὰρ οὐ μεταβάλλει εἰς ἄλληλα τὰ μὴ ἐναντία, οὕτως πάλιν τὰ μὴ τὸ αὐτὸ ἔχοντα ὑποκείμενον οὐκ ἄν ποτε μεταβάλλοι [*](3 οὐκ αὐταρκῶς δὲ fortasse recte Κ 4 πλεῖον Κ: πλείους LMt at cf. p. 135,23 ἐναντιώσεις εἶναι καὶ ὑποκείμενα πλείονα ἑνός L 5 ἰδικὰς KM 6 ἐναντίωσιν εἶναι Mt 7 ὑποκείμενα L οὐχ] οὐκ Κ 8 τμηθέντων L 12. 13 μία δὲ—ἐὰν οὖν δει- eras. Κ 14 λοιπὴ errore typogr. t 17 ἀντὶ τῶν Κ: αὐτῶν τῶν LMt 18 ἃ γὰρ ἂν] ἀλλἂν Κ ἐπὶ τῶν πλειόνων K 20 ἑκάτε (sic) Κ 21 πάντως ὡς compend.) Κ 23 οὐδὲ μάτην LK: οὔτε μάτην recte (at cf. g 7r29) Mt 24 οὐκ ἑκάστη Κ ἀναιρήσωμεν L 29 τὰ αὐτὰ L εἰ μὲν LK: εἰ δὲ M: εἴτε t 30 ἐι δ' KM: εἰ δ' ἂν L: εἴτε t: fort. εἰ δ' αὖ δὲ τὰ λοιπὰ K: τὰ λοιπὰ (om. δὲ) L: ἕτερα M: δὲ ἕτερα t 32 μὴ (ante ἐναντία) om. L 33 μὴ LKM: μὲν t ἔχοντα] ἕψοντα (sic) Κ ὑποκείμενα LK μεταβάλλοι Mt: μεταβάλλει Κ: μεταβάλοι L. eadem varietas p. 1442) εἰς ἄλληλα. διὰ τοῦτο κήρινος μὲν ἵππος μεταβάλλει εἰς κήρινον ἀνδριάντα, [*](d 5r) χαλκοῦς δὲ ἵππος οὐκ ἄν ποτε μεταβάλλοι εἰς κήρινον ἀνδριάντα. ὥστε οὐδὲ δύο ὑποκείμενα δυνατὸν εἶναι καὶ μίαν ἐναντίωσιν, διὰ τοὺς αὐτοὺς δὲ λόγους οὔτε δύο ὑποκείμενα καὶ δύο ἐναντιώσεις. ὥστε εἰ ἀνάγκη μίαν τῶν τεσσάρων ὑποθέσεων εἶναι ἀληθῆ, ἐληλεγμένων τῶν τριῶν ἡ τετάρτη ὑπολείπεται ἡ ἓν λέγουσα τὸ ὑποκείμενον καὶ μίαν τὴν ἐναντίωσιν. κέχρηνται δὲ πολλαχοῦ τῇ τοιαύτῃ δείξει καὶ οἱ γεωμέτραι, ὁπηνίκα τῇ κατ εὐθεῖαν δείξει μὴ δύνανται χρήσασθαι· ἀναιροῦντες γὰρ τὰ ἀντιδιῃρημένα τῷ ἀληθεῖ, τὸ καταλιμπανόμενον ἔχουσιν ἀληθές. οἷον ὅτι ἡ διάμετρος τῇ πλευρᾷ ἢ σύμμετρος ἡ ἀσύμμετρος· ἀνελὼν οὖν τὸ σύμμετρον, τὸ καταλιμπανόμενον ἀληθὲς ἔχει, ὅτι ἀσύμμετρος. προστίθησι δὲ κἀκεῖνο, ὅπερ ἤδη ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπεν, ὅτι εἰ ἐν παντὶ γένει μία ἐστὶν ἐναντίωσις, καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ δηλονότι ἑνὶ ὄντι γένει μία ἔσται ἡ πρωτίστη ἐναντίωσις.

Ταῦτα εἰπὼν ζητεῖ ἐφεξῆς πόσας δεῖ καλεῖν τῷ ἀριθμῷ τὰς ἀρχὰς ταύτας, πότερον δύο ἡ τρεῖς· δόξει γὰρ κατὰ ἄλλην καὶ ἄλλην ἔννοιαν ποτὲ μὲν τρεῖς, ποτὲ δὲ δύο δέον αὐτὰς καλεῖν. δυνατὸν μὲν γὰρ τρεῖς αὐτὰς καλεῖν, δύο μὲν τὰ ἐναντία τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν, ἓν δὲ τὸ ὑποκείμενον τὴν ὕλην, δυνατὸν δὲ μὴ τρεῖς ἀλλὰ δύο λέγειν τὰς ἀρχὰς συναιροῦντας τὰς τρεῖς εἰς τὰς δύο· τὴν γὰρ ὕλην καὶ τὴν στέρησίν τινες εἰς ταὐτὸν ἄγουσι, καὶ ἕν τι καὶ ταὐτὸν νομίζουσιν εἶναι τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν. ἐπεὶ οὖν συμβάλλεται πρὸς τὸ δεῖξαι πότερον δεῖ δύο λέγειν τὰς ἀρχὰς ἢ τρεῖς, καὶ εἰ ἄμφω καὶ δύο καὶ τρεῖς, πῶς δεῖ λέγειν δύο καὶ πῶς τρεῖς, τὸ διαστείλασθαι πρότερον ὅτι ἕτερόν ἐστιν ἡ ὕλη τῆς στερήσεως, εἰ καὶ μὴ τῷ ὑποκειμένω, ἀλλ’ οὖν τῷ λόγῳ, πρῶτον τοῦτο ποιεῖ καὶ δείκνυσι κατὰ δύο τρόπους ὅτι ἑτέρα ἐστὶ τῆς ὕλης ἡ στέρησις, καὶ ἐκ τῆς χρήσεως τῆς κοινῆς καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων φύσεως. ἐκ μὲν τῆς κοινῆς κρήσεως, ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς στερήσεως φέρομεν καὶ τὸ ἐκ τοῦδε πρόσρημα καὶ τὸ τόδε λέγομεν γὰρ καὶ ἐξ ἀμούσου μουσικὸν γενέσθαι καὶ τὸν ἄμουσον γενέσθαι μουσικόν, καὶ ὅτι ὁ ἀφιλόσοφος γέγονε φιλόσοφος καὶ ἐξ ἀφιλοσόφου γέγονε φιλόσοφος), ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης φέρομεν μὲν ἀμφότερα τὰ προσρήματα, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀλλ’ ἀνὰ μέρος, ἐπ’ ἄλλου μὲν τὸ ἐξ οὗ ἐπ’ ἄλλου δὲ τὸ τόδε. λέγομεν γὰρ ἐκ χαλκοῦ γενέσθαι ἀνδριάντα οὐ τὸν χαλκὸν γενέσθαι ἀνδριάντα, καὶ τὸν ἄνθρωπον ἐκ σπέρματος καὶ [*](1 κύρινος μὲν Κ 2 δὲ ἵππος] δὲ ἵππους L 3 δυνατὰ L καὶ μίαν K: μίαν L: μίαν δ’ Mt 4 οὔτε libri: immo οὐδὲ 5 εἶναι iterat Κ ἐληλεγμένων ἡ corr.) Κ 7 καὶ om. Mt 8 εὐθεῖαν KM χρήσεσθαι Κ 8. 9 ἀναιροῦντες—διάμετρος iterata del. Κ 12 ἡδῆ L: εἴδη Κ: om. Mt ἔμπροσθεν p. 189a13 13 ἑνὶ ὄντι δηλονότι L ἕνιόντι Κ 10 δέον KM: δέονται L: δεόντως t μὲν γὰρ—καλεῖν in erasis Κ 18 συναναιροῦντες L 20 εἶναι LK: ἓν εἶναι Mt 22 πῶς δεῖ δύο λέγειν Mt 22. 23 τὸ διαστείλασθαι M: τὸ διαστέλεσθαι Κ: τῷ διαστείλασθαι t et, si silentio fides, L 23 πότερον Κ ὅτι] ὃ L τῷ] τὸ K 24 πρῶτον τοῦτο KM: τοῦτο πρῶτον L: πρῶτον οὖν τοῦτο t 26 ἐκ μὲν κτλ.] alteram enuntiati partem apponet demum d 6r 11 28 τὸ τόδε Mt: τοῦτο δὲ Κ: τόδε L καὶ (post γὰρ) om. L 29. 30 καὶ ἐξ ἀφιλοσόφου γέγονε φιλόσοφος om. L 30 μὲν om. Κ 33 οὐ—ἀνδριάντα om. Κ)

ἐκ τοῦ καταμηνίου λέγομεν γενέσθαι, οὐ τὸ σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον [*](d 5r) ἄνθρωπον. ἀλλ’ εἰ καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων ἀμφότερα λέγεται, ἀλλ’ ἔστι τῇ μὲν ὕλῃ οἰκειότερον καὶ προσφυὲς τὸ τόδε, τῇ δὲ στερήσει τὸ ἐκ τοῦδε, διότι ἡ μὲν ὕλη ὑπομένει τὸ εἶδος ἐπιόν, ἡ δὲ στέρησις οὐχ ὑπομένει. τῷ οὖν ὑπομένοντι οἰκεῖον τὸ τόδε, τῷ δὲ μὴ ὑπομένοντι τὸ ἐκ τοῦδε. ἀλλ’ εἰ οἰκεῖον τῇ ὕλῃ τὸ τόδε διὰ τὸ ὑπομένειν, τί δήποτε ἐπὶ μὲν τῆς στερή|σεως ἀμφοτέροις ἔστιν ὅτε κεχρήμεθα τοῖς προσρήμασι καὶ τῷ ἐκ d 5v τοῦδε καὶ τῷ τόδε, ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης θατέρῳ μόνον; φημὶ οὖν ὅτι ἡνίκα μὲν ἀπὸ τῆς στερήσεως ὀνομάζομεν τὸ ὑποκείμενον, ἐπειδὴ τῇ στερήσει συναναλαμβάνομεν διὰ τῆς φωνῆς καὶ τὴν ὕλην ὄταν γὰρ εἴπω τὸ ἄμουσον, οὐ τὴν ἀμουσίαν ἁπλῶς φημι, ἀλλὰ τὸ μετέχον τῆς ἀμουσίας), ἐπεὶ οὖν ἡ φωνὴ καὶ τὸ μετέχον καὶ τὸ μετεχόμενον σημαίνει, εἰκότως καὶ τὸ τῇ ὕλῃ προσῆκον πρόσρημα φέρομεν ἐπ’ αὐτῆς τὸ τόδε καὶ τὸ τῇ στερήσει τὸ ἐκ τοῦδε. ἐπὶ μὲν οὖν τῆς στερήσεως οὕτως· ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης, ἐπειδὴ ἡ φωνὴ οὐκ ἔχει συναναλαμβανομένην τὴν στέρησιν ὅταν γὰρ εἴπω τὸν ἄνθρωπον γίνεσθαι μουσικόν, ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἔχει ἀμφαινομένην ἐν τῇ φωνῇ τὴν στέρησιν, λέγω δὴ τὸ ἄμουσον. καὶ ὅταν εἴπω ὅτι Σωκράτης λευκὸς γέγονεν, οὐκ ἔστιν ἐν τῷ Σωκράτει ἐμφαινομένη ἡ τοῦ λευκοῦ στέρησις, τουτέστι τὸ μὴ λευκόν), διὰ τοῦτο τῷ ἑνὶ μόνῳ προσρήματι τὰ τοιαῦτα καλοῦμεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μουσικὸς γέγονε καὶ ὅτι Σωκράτης λευκὸς ἢ φιλόσοφος. οὐκέτι δὲ καὶ ἐξ ἀνθρώπου μουσικὸς ἢ ἐκ Σωκράτους φιλόσοφος.

Ἀλλ᾿ εἰ διὰ τὸ μὴ συναναλαμβάνεσθαι τῇ ὅλῃ κατὰ τὴν φωνὴν στέρησιν, διὰ τοῦτο τῷ ἑνὶ μόνῳ προσρήματι προσαγορεύομεν τὴν ὕλην, διὰ τί μὴ ἐπὶ πάσης ὕλης τῷ αὐτῷ κεχρήμεθα προσρήματι, λέγω δὴ τῷ τόδε, ὅπερ καὶ οἰκεῖον εἶναι αὐτῇ μᾶλλον εἰρήκαμεν, ἀλλ’ ἐπί τινος ὕλης μόνον τὸ ἐκ τοῦδε λέγομεν, ὅπερ τῇ στερήσει μᾶλλον προσήκει; καίτοι εἰ μὴ συνεμφαίνεται κατὰ τὴν φωνὴν ἐπὶ τῆς ὅλης ἡ στέρησις, διὰ τί μὴ μᾶλλον ἐκ τοῦ οἰκείου τῇ ὕλῃ προσρήματος ἀεὶ καλοῦμεν τὴν ὅλην καί φαμεν τὸ σπέρμα ἄνθρωπον γενέσθαι καὶ τοὺς λίθους οἰκίαν, ἀλλ’ ἐκ σπέρματος ἄνθρωπον καὶ ἐκ λίθων οἰκίαν; φημὶ οὖν πρὸς τοῦτο, ὅτι ὅταν ἐξ ὕλης λέγωμεν γίνεσθαί τι, ἐπειδὴ οὐκ ἐκ τῆς πρώτης ἀλλ’ ἐκ τῆς προσεχοῦς ὕλης λέγομεν γίνεσθαι, ἡ δὲ προσεχὴς ὕλη ἐπὶ τῶν κατ’. οὐσίαν γινομένων οὐχ ὑπομένει ἀλλ’ ὅλη μεταβάλλει οὐδὲν γὰρ τοῦ σπέρματος καὶ του καταμηνίου ὑπομένει), τὸ δὲ τόδε πρόσρημα τὸ ὑπομένον ἐμφαί- [*](1 ἐκ om. Mt καταμηρίου et mox καταμήριον Κ G ὕλει L 7 ἐστὶν ὅτι Κ τῷ ἐκ] τοῦ ἐκ Κ 8 τῆς ὕλης L: τοῦ εἴδους KMt 10 ὅτε γὰρ Κ 12 καὶ τὸ μετέχον om. t 13 τὸ (post τόδε καὶ) om. LK 15 συναλαμβανομένην Κ 15. 17 τὴν στέρησιν—τὴν στέρησιν omissis absurde interpolant τὴν φωνήν Mt 17 καὶ ὅταν εἴπω γαρ LKM: καὶ ὅταν εἴπω M2: καὶ γὰρ ὅταν εἴπω t 18 ἐμφαινόμενον Κ 19 τῶ iterat Κ 20 ὁ om. Mt 20. 21 ὅτι ὁ σωκράτης L 23 διὰ τὸ μὴ LK: μὴ διὰ τὸ Mt 26 αὐτὴ 29. 30 καὶ οὐ φαμὲν L 30 οἰκείαν Κ 31 ὅτι] ὡς L 32 λέγωμεν γίνεσθαί] γίνηται L 33. 34 γινομένων om. Mt 35 ὑπομένον] ὑποκείμενον L)

νεῖ, διὰ τοῦτο ἐπὶ τῶν τοιούτων οὐ τὸ τόδε, ἀλλὰ τὸ ἐκ τοῦδε λέγομεν· [*](d 5v) ἐπὶ γὰρ τῶν κατ’ οὐσίαν γενέσεων οὐδὲν τῆς προσεχοῦς ὕλης, τοῦ σπέρματος λέγω καὶ τοῦ καταμηνίου, ὑπομένει πλὴν τῆς ὑποκειμένης πρώτης ὕλης καὶ τοῦ τριχῇ διαστατοῦ. διὰ τοῦτο ἐπὶ πάσης οὐσιώδους γενέσεως οὐ τὸ τόδε. ἀλλὰ τὸ ἐκ τοῦδε λέγομεν· οὐ γὰρ τὸν σῖτον λέγομεν γίνεσθαι σῖτον, ἀλλ’ ἐκ σίτου σῖτον καὶ ἐκ κριθῆς κριθήν, διότι ὁ σπέρματος καὶ ὕλης λόγον ἐπέχων σῖτος οὐχ ὑπομένει, ὅταν ἐξ αὐτοῦ ἕτερος γίνηται σῖτος, ἀλλὰ καθ’ ὅλην τὴν οὐσίαν μεταβάλλει οὐδενὸς ὑπομένοντος τοῦ αὐτοῦ, πλήν, ὡς εἶπον, τῆς πρώτης ὕλης καὶ τοῦ τριχῇ διαστατοῦ. ἐπί τε οὖν τῶν κατ’ οὐσίαν γενέσεων διὰ τοῦτο μόνως τὸ ἐκ τοῦδέ φαμεν οὐ τὸ τόδε, καὶ ἐπὶ τούτων ὅσαι κατ’ οὐσίαν μὲν οὐκ εἰσί, μιμοῦνται δὲ τὰς κατ’ οὐσίαν γενέσεις· ἡ γὰρ ἐκ χαλκοῦ τοῦ ἀνδριάντος γένεσις κατ’ οὐσίαν μὲν γένεσις οὐκ ἔστι, μιμεῖται δέ πως τὴν κατ’ οὐσίαν γένεσιν. διὰ τοῦτο οὖν, ὅταν μὲν θερμανθῇ ὁ χαλκὸς ἢ ἐρυθρὸς γένηται ἢ κτά τινα τοιαύτην μεταβολὴν μεταβάλῃ, ἥτις ἔοικε τῇ κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολῇ, οὕ φαμεν ἐκ χαλκοῦ ἐρυθρὸν γενέσθαι, ἀλλὰ τὸν χαλκὸν ἐρυθρὸν καὶ τὸν χαλκὸν θερμὸν γενέσθαι, διότι κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολὴ τὸ τοιοῦτον· ὅταν δὲ ἀνδριὰς γένηται ἢ τρίπους ἢ λέβης ἤ τι τοιοῦτον, οὐκέτι τὸν χαλκὸν ἀνδριάντα φαμὲν γενέσθαι ἢ λέβητα ἢ τρίποδα, ἀλλ’ ἐκ χαλκοῦ ἀνδριάντα καὶ λέβητα καὶ τρίποδα, ἐπειδὴ ἀπομιμήματά ἐστι ταῦτα τῆς κατ’ οὐσίαν γενέσεως. ὁμοίως καὶ ἐπὶ πάντων τῶν τοιούτων, ὅτι ἐκ λίθων καὶ ξύλων οἰκία καὶ τὸ ἀβάκιον ἐκ ξύλων· οἷον γὰρ εἶδος φυσικὸν δοκεῖ ἐν τοῖς τοιούτοις ἐπιγίνεσθαι. ὅταν μὲν οὖν ἐρυθρὸν ἢ θερμὸν εἴπω, οὐ συνεμφαίνεται ἡ δεκτικὴ τοῦ τοιούτου ὕλη. ὥσπερ δ’ ὅταν εἴπω ἄνθρωπον ἢ ἵππον, εὐθὺς συνεπινοοῦμεν τὴν ὕλην ἐξ ἧς μετέβαλλεν, οἷον τὸ τοιόνδε σπέρμα ἐξ οὗ τὴν γένεσιν ἔσχεν, οὕτως καὶ ὅταν ἀνδριάντα εἴπω ἢ οἰκίαν, εὐθὺς χαλκὸν ἐπινοῶ ἢ τὰ ξύλα καὶ τοὺς λίθους· καὶ ὥσπερ ἐκεῖ οὐδὲν τοῦ σπέρματος ὑπομένει πλὴν τοῦ τριχῇ διαστατοῦ, οὕτως δοκεῖ καὶ ἐν τῇ τῆς οἰκίας γενέσει μεταβεβλῆσθαι πάντως τῶν κατὰ μέρος λίθων τὸ εἶδος καὶ ἄλλο τι ἐκ πάντων γενέσθαι. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. ἐπεὶ οὖν πολλὴ τῶν τοιούτων πρὸς τὰς κατ’ οὐσίαν γενέσεις ἡ ὁμοιότης, διὰ τοῦτο καὶ ἡ κοινὴ χρῆσις ὁμοίως τὸ ἐκ τοῦδε ἐπὶ αὐτῶν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν κατ’ οὐσίαν γενέσεων, ἤνεγκε· καὶ ὥσπερ φαμὲν ἐξ ὕδατος ἀέρα [*](2 τῶν om. M 4 οὐσιωδοῦ Κ 5 σίτον constanter Κ γενέσθαι L 6 ἐκ σίτου LK: ἐκ τοῦ σίτου Mt 9 πρώτης L: ᾱ ης Κ: om. Mt 10 μόνω τῶν ἐκ Κ τοῦδε L τῶνδε KMt post φαμεν addit καὶ ταῦτα L 11 οὐκ om. L 11. 12 τἀς οι κατασείαν et mox utrobique κατσίαν Κ 11 γίνηται M 15 μεταβάλῃ t: μεταβάλοι L: μεταβάλλοι KM 16 ἐρυθρὸν (post χαλκοῦ) om. L: fort. <θερμὸν καὶ ἐκ χαλκοῦ> ἐρυθρὸν post χαλκὸν ἐρυθρὸν addit γενέσθαι Κ 17 μεταβολὴ] μεταβάλη Κ 20 ἀπὸ μιμήματά M εἰσι L 22 οἰκία Mt: οἰκίαν compend. Κ: ἡ οἰκία L τὸ libri: fortasse ὅτι ἀβάκιον] ἀββάκιον LMt: ἀκάκοιν K 25 μετέβαλεν Mt 26 ἔσχεν LKM: ἔχει t 29 μεταβλῆσθαι πῶς τῶν Κ 30 πάντων] an τούτων? 31 ἡ om. Mt 33 φαμὲν om. superscr. K) γεγονέναι οὐ τὸ ὕδωρ ἀέρα, οὕτως καὶ ἐκ χαλκοῦ ἀνδριάντα οὐ τὸν χαλκὸν [*](d 5v) ἀνδριάντα μιμεῖται γὰρ ἡ τέχνη τὴν φύσιν), καὶ πάλιν ὥσπερ τὸ ὕδωρ φαμὲν θερμὸν γενέσθαι οὐκ ἐξ ὕδατος θερμὸν γενέσθαι, οὕτως καὶ τὸν χαλκὸν θερμὸν γενέσθαι· κατὰ ποιότητα γὰρ ἡ μεταβολή, καὶ τὸ ὑποκείμενον ὑπομένει. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων τὸν αὐτὸν τρόπον.

Ἰστέον δ’ ὅτι οὐδ’ ἐπὶ πάσης στερήσεως ἁπλῶς ἀμφοτέροις κεχρήμεθα τοῖς προσρήμασι καὶ τῷ ἐκ τοῦδε καὶ τῷ τόδε· οὐ γὰρ ἄν εἴποιμεν, ὥσπερ ἐξ οὐκ ἀνθρώπου ἄνθρωπον γενέσθαι, οὕτω δὲ καὶ τὸν οὐκ ἄνθρωπον γενέσθαι ἄνθρωπον, ἀλλὰ μόνως τὸ ἐξ οὐκ ἀνθρώπου· καὶ ἐξ οὐκ οἰκίας οἰκίαν λέγοντες γενέσθαι καὶ ἐξ οὐκ ἀνδριάντος ἀνδριάντα οὐκ ἄν εἴποιμεν τὸν οὐκ ἀνδριάντα γενέσθαι ἀνδριάντα καὶ τὴν οὐκ οἰκίαν οἰκίαν. τούτου δ’ ἡ αἰτία ἐκ τῶν προειρημένων δήλη. ἐπεὶ γάρ, ὡς εἴπομεν, τὸ τόδε τῇ ὕλῃ μέν ἐστιν οἰκεῖον, οὐ πάντως δ’ ἐπ’ αὐτῆς λέγεται ἔνθα μὴ ὑπομένει, οὕτως κἄν συναναλαμβάνηται ἀεὶ τῇ στερήσει ἡ ὕλη, ἐπειδὴ ἡ ὑποκειμένη τῇ στερήσει ὕλη μὴ ἀεὶ ὑπομένει, ἐπὶ τούτων τὸ ἐκ τοῦδε μόνον ἐπὶ τῆς στερήσεως λέγομεν ἐφ’ ὧν ἡ ὕλη οὐχ ὑπομένει, οὐκέτι δὲ καὶ τὸ τόδε· λέγομεν γὰρ ἐξ οὐκ ἀνθρώπου ἄνθρωπον γενέσθαι, οὐκέτι δὲ καὶ τὸν οὐκ ἄνθρωπον γενέσθαι ἄνθρωπον, ἐκ τῆς στερήσεως ἐπὶ τούτων τὴν γένεσιν καὶ οὐκ ἐκ τῆς ὕλης ὀνομάζοντες. ἐφ’ ὧν δ’ ὑπομένει ἡ ὕλη, τότε καὶ ἐκ τῆς ὕλης καὶ ἐκ τῆς στερήσεως τὴν γένεσιν ὀνομάζομεν· λέγομεν γὰρ καὶ ἐξ ἀμούσου μουσικὸν γενέσθαι καὶ τὸν ἄμουσον d 6r γενέσθαι μουσικόν. κἄν ἐπὶ τοῦ ἀνδριάντος δ’ ὑπομένῃ μὲν ἡ ὕλη, μὴ λέγηται δὲ ὁ οὐκ ἀνδριὰς γίνεσθαι ἀνδριάς, ἀλλὰ μόνον ἐξ οὐκ ἀνδριάντος γίνεσθαι ἀνδριάς, σύμφωνον καὶ τοῦτο τοῖς προειρημένοις λόγοις· διὰ γὰρ τὸ μιμεῖσθαι ταύτας τὰς γενέσεις τἀς κατ’ οὐσίαν γενέσεις, ἐν αἷς μηδὲν τῆς προσεχοῦς ὕλης ὑπομένει, διὰ τοῦτο, ὥσπερ οὐ λέγεται ὁ οὐκ ἄνθρωπος γίνεσθαι ἄνθρωπος, οὕτως οὐδ’ ὁ οὐκ ἀνδριὰς ἀνδριάς. συνελὼν οὖν τὰ εἰρημένα φημί, ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς στερήσεως λέγεται ἀμφότερα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τὰ προσρήματα καὶ τὸ ἐκ τοῦδε καὶ τὸ τόδε εἰ γὰρ καὶ μὴ ἐπὶ πάσης στερήσεως, ἐπί τινων γάρ), ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης οὐδέποτε ἀμφότερα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ λέγεται, ἀλλὰ ποτὲ μὲν τὸ ἐκ τοῦδε, ποτὲ δὲ τὸ τόδε. εἰ τοίνυν ἐπὶ τῆς στερήσεως ποιὲ μὲν ἀμφότερα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ λέγεται, ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης οὐδέποτε ἀμφότερα ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἀλλὰ θάτερον, ἔοικεν ἑτέρα εἶναι τῆς ὕλης ἡ στέρησις.

[*](3 φαμὲν om. superscr. Κ 3. 4 οὐκ ἐξ ὕδατος—χαλκὸν θερμὸν γενέσθαι om. Mt 4 scribendum videtur γενέσθαι <οὐκ ἐκ χαλκοῦ θερμὸν γενέσθαι> 6 οὐδ'] οὐκ L 8. 9 οὐκ ἀνθρώπου—μόνως τὸ ἐξ om. Κ 10 καὶ] ὡς Κ 11 εἴπωμεν LM οὐκ (ante οἰκίαν) om. LK 12 τούτων Κ 13 μέν om. Κ post λέγεται addit τὸ τοιοῦτον L 16 ὧν] ὃν Κ 17 γίνεσθαι ante correct. L 18 οὐκ ἄνθρωπον ἄνθρωπον γενέσθαι Κ 19. 20 ὑπομένῃ Κ δ’ ἡ ὕλη ὑπομένει L 20 τὴν γένεσιν om. Κ 22 ὑπομένει LK 23 ὁ om. L 25 ταύτας Κ 27 γίνεται L 29 καὶ τοῦ ἐκ Κ εἰ γάρ KMt: εἰ (om. γὰρ) L 30 τινων γάρ libri: immo τινων γοῦν τῆς iterat Κ 31. 33 ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ λέγεται, ἀλλὰ—οὐδέποτε ἀμφότερα om. Κ 31 ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ λέγεται L: λέγεται ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Mt 33 τῆς αὐτῆς libri: immo τοῦ αὐτοῦ)

Ἡ μὲν οὖν ἐκ τῆς χρήσεως τῆς κοινῆς διάκρισις τῆς ὕλης ἀπὸ [*](d 6r) τῆς στερήσεως τοιαύτη, διακρίνεται δὲ καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων, ὅτι ἡ μὲν ὕλη ἐν ταῖς μεταβολαῖς ὑπομένει τὸ ἐπιὸν εἶδος, ἡ δὲ στέρησις ἐναντία οὖσα τῷ εἴδει οὐχ ὑπομένει ἀλλ’ ὑπεξίσταται αὐτῷ· ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ὑπομένει τὸ μουσικὸν καὶ τὸ λευκὸν καὶ οὐχ ὑπεξίσταται, τὸ δ’ ἄμουσον οὐχ ὑπομένει τὸ μουσικὸν ἐπιόν, οὐδὲ τὸ μὴ λευκὸν λευκόν. καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. ὥστε εἰ ἡ μὲν ὕλη ὑπομένει τὸ εἶδος ἡ δὲ στέρησις οὐχ ὑπομένει, ἕτερα ἄν εἶεν ταῦτα ἀλλήλων. εἰ δὲ μὴ πᾶσα ὕλη ὑπομένει οὐχ ὑπομένει γὰρ τὸ σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον ἐπιὸν τὸ ἀνθρώπειον εἶδος), οὐ θαυμαστόν. πρῶτον μὲν γὰρ εἰ καὶ μὴ πᾶσα ὕλη ὑπομένει ἀλλ’ ἔστι τις ὑπομένουσα, μηδεμία δὲ στέρησις ὑπομένει, ἱκανὸν καὶ τοῦτο τὴν διάκρισιν αὐτῶν ἐνδείξασθαι· ἔπειτα καὶ εἰ μὴ ἡ προσεχὴς ὕλη ἐπὶ πάντων ὑπομένει, ἡ γοῦν πρώτη ὕλη καὶ τὸ τριχῇ διαστατὸν ἐπὶ πάντων τῶν μεταβαλλόντων ἀμετάβλητον ὑπομένει, ἡ δὲ στέρησις οὐδέποτε ὑπομένει. ἄλλως τε ἀδύνατόν ἐστι μὴ πάντως τὴν ὕλην τήν τε πρώτην καὶ τὴν προσεχῆ ὑπομένειν. ἐφ’ ᾗ τὸ εἶδος εὐθὺς ἐπιγίνεται· μέρος γάρ ἐστι τοῦ συνθέτου. πρόδηλος ἄρα καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἡ διάκρισις τῆς ὕλης ἀπὸ τῆς στερήσεως.

Τὸ μὲν οὗν τρία φάναι τὰ στοιχεῖα. σημειωτέον ὅτι οὐκ εἶπε ῾τὸ μὲν οὖν τρεῖς φάναι τὰς ἀλλὰ τὸ μὲν οὖν τρία φάναι σημαίνων σημαίνων ὅπερ κατ’ ἀρχὰς ἡμῖν εἴρηται, ὅτι τὰ μὲν στοιχεῖα καὶ ἀρχαί, αἱ δ’ ἀρχαὶ οὐκέτι στοιχεῖα. ὅτι μὲν οὗν ἀρχὰς καλεῖ τὰ στοιχεῖα τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, καὶ ἤδη ἐδείξαμεν καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς αὐτὸς σαφῶς τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος ἀρχὰς καλέσει, ὅτι δ’ οὐ πᾶσα ἀρχὴ στοιχεῖον, σαφὼς ἐδήλωσεν εἰπὼν τὸ μὲν οὗν τρία φάναι τὰ στοιχεῖα. ἀρχαὶ γὰρ πλείους τριῶν· ἔστι γὰρ καὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικόν.

p. 189b18 Πρὸς μὲν γὰρ τὸ πάσχειν ἱκανὸν τὸ ἕν.

ὅτι οὐ δυνατὸν δύο μὲν εἶναι ὑποκείμενα, μίαν δ’ ἐναντίωσιν· ἱκανὸν γὰρ τὸ ἓν ὑποκείμενον πάσχον ἀνὰ μέρος ὑφ’ ἑκατέρου μορίου τῆς ἐναντιώσεως πάντα γεννῆσαι.

[*](7 ὥστε om. K εἰ μὲν ἡ ὕλη L 8 εἶεν ἂν Mt 9 πᾶσα ἡ ὕλη L οὐχ ὑπομένει om. Κ 10 ἐπιὸν Mt: ἔπι L: ἐπὶ Κ ἀνθρώπιον (sic) compend. Κ 11 μὴ om. M πᾶσα ἡ ὕλη L ἀλλ’ — μηδεμία in erasis Κ ἀλλ’ LK: ἀλλ’ οὖν Mt μηδεμία LK: οὐδεμία Mt 12 οὐχ ὑπομένει (cf. v. 8) Mt ἱκανὸν δὲ καὶ t αὐτοῦ L 13 ἡ (ante προσεχὴς) om. LK 14 ἀμετάβλητος fort, recte L 15 οὐδέποτε LK: οὐδαὶ vel οὐδὲν M: οὐδὲ t 18 ἀπὸ] οἷον τοῦ ἀπὸ in principio novae paginae M 21 σημαῖνον Κ κατ’ ἀρχὰς p. 7,32 23 τὸ ὕδος Κ καὶ (ante ἤδη) om. L? ἐν τοῖς ἑξῆς velut c. 7 p. 191a12 τοῖς ἕξοις αὐτὸ Κ 20 πλείους· οὐκ ἐστι γὰρ (om. τριῶν) L 27 μὲν γὰρ t et, si silentio fides, LK: γὰρ (om. μὲν) M et Arist. cod. E 29 πάσχον Mt: πάσχων Κ: πάσχειν L ὑπεκατέρου Κ τῆς om. L)

p. 189b19 Εἰ δὲ τεττάρων ὄντων δύο ἔσονται ἐναντιώσεις, δεήσει [*](d 6r) χωρὶς ἑκατέρᾳ ὑπάρχειν ἑτέραν τινὰ μεταξὺ φύσιν.

Ὑποθέμενος δύο ὑποκείμενα μίαν δ’ ἐναντίωσιν, νῦν ὑποτίθεται τὰ λοιπὰ δύο τμήματα τό τε λέγον δύο μὲν ἐναντιώσεις ἓν δὲ τὸ ὑποκείμενον, καὶ τὸ λέγον δύο τὰς ἐναντιώσεις καὶ τὰ ὑποκείμενα· ἀλλιπέστερον δ’ εἴρηται κατὰ τὴν λέξιν. δεῖ οὖν ἔξωθέν τι προσυπακούσαντα τὸ ἐντελὲς δεῖξαι· ‘εἰ δὲ τεσσάρων ὄντων δύο ἔσονται ἐναντιώσεις, δεήσει ἢ χωρὶς ἑκατέρᾳ ὑπάρχειν ἑτέραν τινὰ μεταξὺ φύσιν, ἢ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἀμφοτέραις ταῖς ἐναντιώσεσιν᾿. εἰ γὰρ μὴ τοῦτο οὐδὲ τὸ ἀναγκαῖον ἔχει ὁ λόγος· οὐ γὰρ ἀνάγκη πλειόνων οὐσῶν ἐναντιώσεων τὰ ὑποκείμενα αὐταῖς πλείονα εἶναι. ἓν γὰρ καὶ ταὐτὸν ὑποκείμενον πολλῶν ἐναντιώσεων δύναται εἶναι δεκτικόν· τὸ αὐτὸ γὰρ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ, καὶ πυκνοῦ καὶ μανοῦ, καὶ μυρίων ἄλλων δεκτικόν. τὸ δὲ εἰ δὲ τεττάρων ὄντων ἀντὶ τοῦ τῶν μορίων τῶν ἐναντιώσεων· δύο γὰρ οὐσῶν ἐναντιώσεων τέσσαρά ἐστι τὰ μόρια αὐτῶν. μεταξὺ δ’ εἶπε τὴν ὑποκειμένην φύσιν, λέγω δὴ τὴν ὕλην· ἔστι γὰρ οἷον κοινόν τι χωρίον τοῦ πολέμου τῶν ἐναντίων καὶ οἷον μεταίχμιον.

p. 189b21 Εἰ δὲ ἐξ ἀλλήλων δύνανται γεννᾶν δύο οὖσαι, περίεργος ἡ ἑτέρα τῶν ἐναντιώσεων.

Τὸ ἐξ ἀλλήλων οὐ τοῦτό φησιν, ὅτι ἥδε μὲν τάδε ἥδε δὲ τάδε, ἀλλ’ οὐδ’ ὅτι συμπλεκόμεναι δύνανται ἐξ αὑτῶν πάντα γεννᾶν (ὥσπερ ἡ τοῦ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ ἐναντίωσις πάντα τὰ στοιχεῖα), ἀλλ’ ὅτι ῾εἰ καὶ ἑκατέρα αὐτῶν δύναται καθ’ ἑαυτὴν πάντα γεννῆσαι᾿. καὶ ὅτι τοῦτό φησιν, ἐδήλωσεν εἰπὼν περίεργος ἡ ἑτέρα τῶν ἐναντιώ- [*](1 τεττάρων Κ: τεσσάρων (L)Mt 1. 2 δύο—φύσιν om. Κ 2 ἑκατέρᾳ scripsi: ἑκατέρα LM: ἑκατέρας ex Arist. (at cod. Ε ἑκάτερ* pr., ἑκατέρων comp. corr.) t 3 ὑποθέμενοι Κ 4 τμίματα Κ λέγων compend. Κ μὲν εἶναι ἐναντιώσεις Mt τὸ (post δὲ) om. L 5 ἐλλειπέστερον K 6 προυπακούσαντα L 8 ἑκατέρα (cf. V. 2) LK: ἑκατέρ (h. e. ἑκατέραν,. at saepe in hoc codice, praesertim in libris ΙΙΙ — IV, eodem signo indicatur littera α) M: ἑκατέρας t 9. 10 προσυπακούσμωεν LK: προσυπακούσομεν Mt 11 ταὐτὸ t 12 γὰρ καὶ Κ 14 εἰ δὲ Κ: εἴδει L: εἰ Mt 14. 15 τῶν ἐναντιώσεων post ὄντων traicit L 14 τοῦ τῶν LK: τοῦ (om. τῶν) Mt 16 δὴ LK: δὴ M: δὲ t 18 δ’ ἐξ t 18 19 γεννᾶν—ἐναντιώσεων om. Κ 18 δύο οὖσαι LM: om. t et Aristot. cod. F 18. 19 post περίεργος addit ἄν εἴη t cf. Aristotelis libri 20 ἥδε δὲ τάδε om. L ἥδε δὲ] ἡ δὲ Κ 21 συμπλεκόμεναι LM: συμπλεκόμενα (K)t αὐτῶν libri πάντα LK: πᾶν Mt ις 22 καὶ τοῦ ψυχροῦ καὶ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ Κ ἐναντιώσεις Κ: ἐναντίώσεις L 23 ἑκάτερα L)

σεων· εἰ γὰρ δονατὸν μίαν ἐναντίωσιν πάντα γεννῆσαι, περιττὴ ἐξ ἀνάγκης [*](d 6r) ἡ ετερα.

p. 189b22 Ἅμα δὲ καὶ ἀδύνατον πλείους εἶναι ἐναντιώσεις τὰς πρώτας· ἡ γὰρ οὐσία ἕν τι γένος.

Ἕτερον ἐπιχείρημα, ὅπερ καὶ φθάσας ἤδη εἶπεν, ὅτι ἐν· παντὶ γένει μία ἐστὶν ἐναντίωσις, ἓν δὲ γένος καὶ | ἡ οὐσία, καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ ἄρα [*](d 6v) μία ἂν εἴη ἐναντίωσις ἡ καθολικωτάτη. εἰ γὰρ καὶ πλείους εὑρεθήσονται αἱ ἐναντιώσεις, πᾶσαι ὑπὸ μίαν γενικωτάτην ἀναχθήσονται, ὥσπερ καὶ ἐπὶ ποιότητος τὸ μέλαν καὶ τὸ λευκὸν χρώματός ἐστι προσεχὴς ἐναντίωσις· ὥστε κἂν πλείους ἔσονται αἱ ἐναντιώσεις, καὶ αἱ ἀρχαὶ αἱ προσεχεῖς τῶν ὄντων εἴδει διοίσουσιν, οὐ γένει, καὶ τῷ πρότερον καὶ ὕστερον· πᾶσαι γὰρ ὑπὸ μίαν τὴν κοινοτάτην ἀναχθήσονται κοινὸν γένος οὖσαν τῶν μετ’ αὐτὴν πασῶν.

p. 189b27 Ὅτι μὲν οὖν οὔτε ἓν τὸ στοιχεῖον οὔτε πλείω δυοῖν ἢ τρίων·

Δύο μέν, ἤτοι ἵνα λάβωμεν ἓν τὸ ὑποκείμενον καὶ μίαν τὴν ἐναντίωσιν περιεκτικὴν τοῦ εἴδους καὶ τῆς στερήσεως, ἢ ὅπερ κάλλιον) τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, διὰ τὸ τὴν στέρησιν μὴ κυρίως μηδὲ καθ’ αὑτὸ εἶναι ἀρχήν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ὡς καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς ἑξῆς δηλώσει. τῷ γὰρ ἐν ὑποκειμένῃ τῇ ὕλῃ ὑπάρχειν καὶ ἡ στέρησις ἐν τῇ γενέσει οὐδὲν συμβάλλεται τὸ καθ’ αὑτήν· οὐ γὰρ αὐτῆς, ἀλλὰ τῆς ἀπουσίας αὐτῆς δεῖται τὰ γινόμενα. τούτων δὲ πότερον, καθάπερ εἴπομεν, ἀπορίαν ἔχει πολλήν. ἄπορον, φησί, πότερον δύο δεῖ λέγειν τὰς ἀρχὰς ἢ τρεῖς· καὶ δῆλον ὅτι οὐ περὶ τῶν ἀρχῶν ἁπλῶς ἀπορεῖ πόσαι τε καὶ ποῖαί εἰσι [*](1 δυνατὰ L 3. 4 πλείους—γένος om. Κ 5 φθάσ (h. e. φθάσεν) M ἤδη εἶπεν p. 189a13 εἶπεν iterat M fort, ὅτι <εἰ> ἐν 6 ἡ δὲ om. Μ. 7 εἰ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 140,7 9 πιότητος compend. M 11 τῷ] τὸ Κ προτέρω L 12 κοινοτάτην compend. Κ: κοινότητα LMt κοινὸν] τὸ t 12. 13 μετὰ ταύτην (om. πασῶν) Mt 14 τὸ στοιχεῖον (cf. p. 151,5) Lt: τῶν στοιχείων (ut Aristot. cod. 1 ft Themist. p. 140,14) Κ: om. M 16 λά (in exitu versus) λάβωμεν M 19 ὡς LK: ὥσπερ Mt καὶ KM: γὰρ καὶ t (ubi nihil enotatum ex L) ἐν τοῖς ἑξῆς c. 7 p. 190b27. 191a5 sqq. (cf. Philop. d 8v 41) τῷ γὰρ scripsi: τὸ γὰρ L: τὰ γὰρ Κ: τῷ (om. γὰρ) Mt 19. 20 ἐν ἐν om. L) ὑποκειμένη L et ut vid. M: ἐνυποκείμενα Κ: ἐν ὑποκειμένῳ t 20 ἐνυπάρχει Κ καὶ ἡ στέρησις ἐν καὶ ἐν Κ) τῆ γενέσει LK: καὶ ἐν τῇ γενέσει ἡ στέρησις Mt: an δηλώσει· τῷ γὰρ ὑποκειμένῳ τῇ ὕλῃ ἐνυπάρχει. καὶ ἡ στέρησις κτλ.? οὐδὲν] οὐδὲ 21 τὸ καθ’ αὑτήν Mt: τῶ καθαυτήν Κ: καθ’ ἑαυτήν (om. τὸ) L δεῖται K: δεῖ LMt 22 πότερον] προ L 22. 23 καθάπερ—πολλήν om. Κ 23 ἄπειρον Κ δεῖ L: om. Κ: post ἀρχὰς traic. Mt 24 ἀπορεῖ ἁπλῶς Mt πόσα τὲ καὶ ποιὰ εἰσί t)

τοῦτο γὰρ ἤδη ἔδειξεν ὅτι τρεῖς, δύο μὲν τὰ ἐναντία ἓν δὲ τὸ ὑποκείμενον), [*](d 6v) ἀλλὰ πότερον ταύτας τὰς εὑρεθείσας ἀρχὰς τρεῖς δεῖ καλεῖν συναριρθμοῦντας καὶ τὴν στέρησιν, ἢ δύο τῆς στερήσεως μὴ κυρίως οὔσης ἀρχῆς διὰ τὰ εἰρημένα. τὸ δὲ καθάπερ εἴπομεν, προσεχῶς δηλονότι· εἶπε γὰρ ὅτι μὲν οὖν οὔτε ἓν τὸ στοιχεῖον οὔτε πλείω δυοῖν ἢ τρίων.

p. 189b30 Ὧδε οὗν λέγομεν περὶ πάσης γενέσεως ἐπελθόντες.

Ἐπεὶ βούλεται δεῖξαι πότερον δύο δεῖ λέγειν εἶναι τὰς ἀρχὰς τὰς στοιχειώδεις ἢ τρεῖς, δεῖ, φησί, πρότερον εἰπεῖν πῶς γίνονται τὰ γινόμενα· ἐφόδιον γὰρ τοῦτο πρὸς τὴν προκειμένην εὑρήσομεν ζήτησιν. ἔστι γὰρ κατάφυσιν τὰ κοινὰ πρῶτον εἰπόντας οὕτως τὰ περὶ ἕκαστον οἰκεῖα ἰδίως θεωρεῖν· ἀεὶ γὰρ τῆς γνώσεως τῶν μερικωτέρων προηγεῖται ἡ τῶν καθόλου γνῶσις. οὕτω βουλόμενος τἀς διαφορὰς τῶν συλλογισμπῶν διδάξαι, πρότερον ἐδίδαξε τί ποτε ὅλως ἐστὶ συλλογισμός· ὁ γὰρ τί ἐστι συλλογισμὸς ἀγνοῶν οὐδέποτε εἴσεται τί ποτέ ἀποδεικτικός. ἐξ ἀρχῆς δὲ τοῦτο προτίθεται ποιῆσαι, ἐκ τῶν κοινοτέρων ἄρξασθαι τῆς διδασκαλίας. ἔχεις οὖν καὶ ἐντεῦθεν τὸν σκοπὸν τῆς προκειμένης πραγματείας, ὅτι ἐστὶ περὶ τῶν κοινῶς παρακολουθούντων πᾶσι τοῖς γινομένοις καὶ φθειρομένοις. πάσης δὲ γενέσεως φησιν οὐ μόνον τῆς κατ’ οὐσίαν, ἀλλὰ καὶ τῆς κατὰ συμβεβηκός. καὶ δῆλον ὅτι καὶ ἐντεῦθεν σαφές ἐστιν, ὅπως ἔλεγεν ἐν ἀρχῇ ἐκ τῶν καθόλου δεῖν ἄρξασθαι ὡς σαφεστέρων καὶ τῇ αἰσθήσει γνωριμωτέρων, “καθόλου” λέγων οὐ τὰ κοινὰ γένη καὶ ἀξῃρημένα τῶν μερικῶν, ἀλλὰ τὰ μερικὰ μὲν πλείοσι δ’ ἐφαρμόττοντα· οὕτως γὰρ καὶ ἐνταῦθά φησι δεῖν ἀπλῶς περὶ γενέσεως εἰπεῖν διὰ τὸ κατὰ φύσιν εἶναι τὸ ἐκ τῶν κοινοτέρων ἄρχεσθαι. καὶ ἐπέρχεται τῷ λόγῳ τὰς κατὰ μέρος γενέσεις· οὐδὲ γὰρ ἔστι τις ἁπλῶς γένεσις, ἐπεὶ μηδὲν ἔστι τι κοινὸν [*](2 εὑρεθήσας Κ 3 καὶ om. t 4 δὲ] τε L 5 γὰρ Κ: γ΄ L: τρεῖς Mt οὖν om. Κ δυοῖν scripsi: β΄ L: δύο KMt 7 ὧδ’ οὖν ἡμεῖς (vel ἡμεῖς γε) λέγωμεν (vel λέγομεν) πρῶτον περὶ Aristotelis libri οὑν om. Mt λέγωμεν Mt γενέσεως ἐπελθόντες om. Κ 8 εἶναι om. L 8. 9 τὰς στοιχειώδεις ἀρχὰς Κ 9 πρότερον] πρῶτον K 10 εὑρέσομεν M 11. 13 πρῶτον—γνῶσις om. K 11 εἰπόντας L: εἰπόντα Mt 12 οἰκεῖα om. Aristot. ἰδίως L: ἰδία Mt: variant Aristotelis libri ἰδία F et E, ἴδια I): malim ἴδια (deleto glossemate οἰκεῖα) τῶν L: om. Mt 13 βουλόμενος κτλ.] cf. Ar. Anal. Prior. Α 1 p. 24b18 sqq. 14 ἐδίδαξε] ἐδίδαξαι invenit in M et dedit t ὅλος LK 15 ἴσεται Κ post ἀποδεικτικὸς addit συλλογισμός Κ 16 προστίθεται L καὶ ἐκ Κ 17 ἔχει Κ ἐνταῦθα Κ 18 γινομένης Κ 19 οὐσίαν compend. KM: οὐσίας (L)t 20 καὶ (ante τῆς) om. superscr. M 21 ἐν ἀρχῇ] Phys. Α 1 p. 184a23 σαφεστέρω Κ 23 ἐφαρμόζοντα (cf. p. 10, 31 sqq.) Κ at cf. i 6 r 5 24 καὶ om. superscr. L 25 εἶναι om. M τὸ om. superscr. Κ 26 μηδέν LM: μηδέ (Κ)t. οὐδέν τι et μηδέν τι codicis M quoque librariis invisa (cf. k 8 r 6), fere coustanter (at cf. f 7 v 48. p 4 r 47) exturbat (d 8 v 37. e l r 5. 4 r 4 etc.) t)

γένος τοῦ ὄντος, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ ὂν ὁμώνυμός ἐστι φωνή, οὕτω δὴ καὶ [*](d 6v) ἡ γένεσις. ἀπορήσειε δ’ ἄν τις, εἰ περὶ τῶν παρακολουθούντων πᾶσιν ἁπλῶς τοῖς φυσικοῖς ἐνταῦθα διαλέγεται καὶ ζητεῖ νῦν πόσαι τούτων αἱ ἀρχαὶ πότερον δύο ἢ τρεῖς, πῶς πρὸς εὕρεσιν τούτου ζητεῖ πῶς γίνονται τὰ γινόμενα πάντα, ἵνα ἐκ τούτων καὶ τὸν τῶν ἀρχῶν ἀριθμὸν εὕρῃ· οὐδὲ γὰρ μόνα τὰ γινόμενα φυσικά, ἀλλ’ ἔστι τινὰ τῶν φυσικῶν καὶ ἀγένητα, λέγω δὴ τὰ οὐράνια. φημὶ οὖν ὡς ἐπὶ σαφεστέρων τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων ποιεῖται τὸν λόγον, ἐκ τούτων δὲ μετάγει τὸν λόγον καὶ ἐπὶ τὰ μὴ γινόμενα. ἀμέλει γοῦν καὶ συμπεραινόμενος τὸν λόγον τοῦτον, ἐπὶ πάντων ἁπλῶς συμπεραίνεται λέγων· “φανερόν” γὰρ τοίνυν φησὶν “ὡς, εἴπερ εἰσὶν αἰτίαι καὶ ἀρχαὶ τῶν φύσει ὄντων, ἐξ ὧν πρώτων εἰσὶν ἢ γεγόνασιν, ὅτι γίνεται πάντα ἔκ τε τοῦ ὑποκειμένου καὶ τῆς μορφῆς” ὥστε εἰ καὶ εἰς θεωρίαν τῶν ἀρχῶν διὰ τὸ σαφὲς προεχειρίσατο τὰ γινόμενα καὶ φθειρόμενα; ἀλλ’ οὖν τὰς αὐτὰς ἀρχὰς δείκνυσιν εἷναι καὶ ἐπὶ τῶν ἀιδίων· ὥσπερ γὰρ τῶν γενητῶν εἰσιν τῆς γενέσεως ἀρχαί, οὕτως τῶν ἀιδίων τοῦ εἶναι.

p. 189b32 Φαμὲν δὴ γίνεσθαι ἐξ ἄλλου ἄλλο καὶ ἕτερον ἑτέρου ἢ τὰ ἁπλᾶ λέγοντες ἢ τὰ συγκείμενα.

[*](44)

Ὅταν, φησίν, ἔκ τινος λέγωμεν γίνεσθαι, ἢ ἐξ ἁπλοῦ φαμεν ἢ ἐκ συνθέτου· καὶ πάλιν τὸ γινόμενον ἢ ἁπλοῦν λέγομεν γίνεσθαι ἢ σύνθετον. οἷον ὅταν εἴπω ὅτι ὁ ἄνθρωπος μουσικὸς γέγονεν, ἢ ὅτι τὸ ἄμουσον μουσικὸν γέγονεν, ἐξ ἁπλοῦ λέγω τοῦ ἀνθρώπου ἢ τοῦ μουσικοῦ ἁπλοῦν τι γενέσθαι τὸ μουσικόν. ὅταν δ’ εἴπω ὅτι ἐξ ἀνθρώπου ἀμούσου ἄνθρωπος γέγονε μουσικός, ἐκ συνθέτου λέγω σύνθετον γεγονέναι· σύνθετον γὰρ καὶ ὁ ἄμουσος ἄνθρωπος, συγκείμενος ἐκ τοῦ ἀμούσου καὶ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ τὸ γενόμενον ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος. ἔστι δὲ καὶ τὸ μὲν ἁπλοῦν λαβεῖν, d 7r τὸ δὲ σύνθετον, ὡς ὅταν εἴπω ‘ ἐξ ἀμούσου ἀνθρώπου γέγονε μουσικός’, ἢ ὅταν ‘ ἐξ ἀμούσου μουσικὸς ἄνθρωπος γέγονεν’. ἔλαβον γὰρ ποτὲ μὲν τὸ ἐξ οὗ γίνεται σύνθετον, ποτὲ δὲ τὸ γινόμενον, θάτερον δ’ ἁπλοῦν. ἁπλοῦν [*](1 δὴ om. Κ 3 ἐνταῦθα τοῖς φυσικοῖς Κ 4 τοῦτο L γίνονται] γὰρ Κ 6 ἀγέννητα t 7 ἐπισαφεστέρων Μ 10 φησὶν c. 7 p. 190b17; cf. infra p. 15911 11 πρῶτον Κ 11. 12 εἰσὶ καὶ γεγόνασι Aristotelis libri (praeter E) ante ὅτι omisit hic Philoponus Aristotelis verba μὴ κατὰ συμβεβηκὸς ἀλλ’ ἕκαστον ὃ λέγεται κατὰ τὴν οὐσίαν 12 πάντα (cf. el r 26) libri: πᾶν vol ἅπαν Aristotelis libri 13 εἰ parnm clare exaratum M: om. t προεχειρίσασατο ante corr. M: προεχειρήσατο L 15 γεννητῶν t 16 τοῦ εἶναι truhit ad proximum lemma (addita distinctione post φαμὲν) Κ 17 δὴ M: δεῖ K: γὰρ (L?) t ex Arist. γενέσθαι M 17. ἕτερον ἐξ ἑτέρου LK: ἐξ ἑτέρου ἕτερον Μt Arist. 19 λέγομεν Κ 20 ἁπλοῦν] ἁπλῶς L 21 ὁ om. L ὅτι τὸ LK: τὸ (om. ὅτι) Mt 22 μουσικοῦ LMt: ἀμουσικοῦ Κ: immo ἀμούσου 23 γίνεσθαι L 24 σύνθετος γὰρ Κ 25 ὁ om. superscr. M 28. 29 γὰρ τὸ ἐξ οὗ ποτὲ μὲν γίνεται L 29 τὸ om. L)

μὲν οὑν λέγω τὸ γινόμενον ἄνθρωπον καὶ τὸν μὴ μουσικόν. γινόμενον [*](d 7) νῦν λέγει τὸ ὑποκείμενον, ἐφεξῆς δὲ “γινόμενον” λέγει τὸ εἰς ὃ γίνεται ἡ μεταβολή· ὃ δὲ γίνεται τὸ εἶδος, ὡς δηλοῖ καὶ τὰ παραδείγματα. ὃ δέ φησι τοῦτό ἐστιν· ἁπλῆν λέγω γένεσιν, ὅταν καὶ τὸ γινόμενον ἀπλοῦν ᾖ καὶ ὃ γίνεται, σύνθετον δέ, ὅταν ἀμφότερα σύνθετα ᾖ. τούτων δὲ τὸ μὲν οὐ μόνον λέγεται τόδε γίνεσθαι, ἀλλὰ καὶ ἐκ τούτου. εἰπὼν πῶς γίνεται τὰ γινόμενα, ὅτι ἢ ὡς ἁπλᾶ ἐξ ἁπλῶν ἢ ὡς σύνθετα ἐκ συνθέτων, βούλεται νῦν τὰ ἁπλᾶ ταῦτα ἐξ ὧν γίνεται τὰ γινόμενα, ἤτοι τὰ γινόμενα, ὡς αὐτὸς εἶπεν, εἰπεῖν τίνα διαφορὰν ἔχουσι πρὸς ἄλληλα, λέγω δὴ ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ἄμουσον· μήποτε γὰρ ὀνόματα μόνον ἐστὶ δύο ἓν καὶ ταὐτὸν πρᾶγμα σημαίνοντα. καὶ ἐντεῦθεν ἡ διάκρισις γίνεται τῆς ὕλης καὶ τῆς στερήσεως· διακρίνει οὖν ταῦτα πρῶτον ἀπὸ τῆς κοινῆς χρήσεως, ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς στερήσεως οὐ μόνον λέγομεν τὸ τόδε ὅτι ὁ ἄμουσος γίνεται μουσικός), ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦδε ὅτι ἐξ ἀμούσου γέγονε μουσικός), ἐπὶ δὲ τῆς ὕλης ἀνὰ μέρος ἢ τὸ τόδε ἢ τὸ ἐκ τοῦδε.

p. 190a9 Τῶν δὲ γινομένων ὡς τὰ ἁπλὰ λέγομεν γίνεσθαι, τὸ μὲν υπομενον γινεται.

Διακρίνας ἀπὸ τῆς κοινῆς χρήσεως τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν, διακρίνει [*](17) νῦν αὐτὰ καὶ ἀπ’ αὐτῆς αὐτῶν τῆς φύσεως, ἥπερ ἐστὶ πραγματικὴ διάκρισις, ὅτι ἡ μὲν ὕλη ἐν τῇ γενέσει ὑπομένει καὶ οὐκ ἐξίσταται τῷ εἴδει, ἡ δὲ στέρησις οὐχ ὑπομένει ἀλλ’ ὑπεξίσταται τοῦ εἴδους ἐπιγινομένου. τὸ δὲ ὡς τὰ ἁπλᾶ λέγομεν γίνεσθαι προσέθηκεν, ἐπειδὴ ἡ σύνθετος γένεσις οὐδὲν συμβάλλεται αὐτῷ πρὸς τὸ διακρῖναι τὴν ὕλην τῆς στερήσεως· ὅταν γὰρ συνέλωμεν τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν, λέγοντες τὸν ἄμουσον ἄνθρωπον, πῶς ἄν διακρίνοιμεν ἐπὶ τούτου τὴν ὕλην τῆς στερήσεως; ἑνὶ γὰρ ὀνόματι τὸ γινόμενον προσαγορεύομεν τῷ ῾ἄμουσος ἄνθρωπος’, καὶ τὸ ὃ γίνεται τῷ ‘μουσικὸς ἄνθρωπος’. πρόδηλον δὲ ὅτι οὐδὲν ἐνταῦθα [*](1 μὲν οὖν LK: δὲ Mt τὸ γινόμενον ἄνθρωπον—μουσικόν om. Κ τὸν ἄνθρωπον Aristoteles τὸν μὴ μὴ om. L et ante corr. M) libri: immo τὸ μὴ ex Arist. 2 νῦν] οὖν L ἐφεξῆς p. 190b12 (cf. Philop. p. 159,4) 4 καὶ ἁπλὴν Κ: ἁπλῶν (sic) L 5 ᾖ καὶ] εἶ καὶ Κ 6 λέγεται Kt: κ κείμενον?) λέγεται L: γίνεται λέγεται M 6. 7 τόδε—τούτου om. Κ 6 τόδε] τὸ δὲ M: τόδε τὶ e vulg. Arist. (L?)t 6. 7 ἀλλὰ καὶ ἐκ τούτου (cf. Arist. cod. E: at legit Philoponus τοῦδε) L: om. Mt 7 ὅτι ἢ] ἡ ὅτι ἢ L 9 ἤτοι τὰ γινόμενα Κ: om. LMt 11 μόνον] μέν Κ ταὐτὸ Mt 13 τὸ abesse malim 16 τῶν δὲ λεγομένων M 16. 17 ὡς—γένεται om. Κ 16 γίνεσθαι λέγομεν M γίγνεσθαι et 17 γίγνεται t 17 ὑποκείμενον (omisso γίνεται) M 19 αὐτὰ LK: αὑτὰς fortasse recte Mt εἴπερ Κ 20 ὑπομένει ἐν τῆ γενέσει L 20. 21 τῷ εἴδει] τοῦ εἴδους L 21. ἐπιγινομένου LK: ἐπιγινομένη Mt 22 τὰ ἁπλᾶ Κ: ἁπλᾶ LMt 25 ἄνθρωπον] immo ἄνθρωπον <γίνεσθαι μουσικὸν ἄνθρωπον> β α 26 προσαγορεύομεν τὸ γινόμενον Κ 26 27 ὥσπερ—ἀνθρωπος om. Κ 27 τῷ μουσικὸς t: τὸ μουσικὸς LM ὅτι ἐνταῦθα, οὐδὲν Mt scribendum οὐδὲ)

τὸ συμπεπλεγμένον ἐν τῇ γενέσει ὑπομένει· οὐχ ὑπομένει γὰρ ὁ μουσικὸς [*](d 7r) ἄνθρωπος, ὡς καὶ αὐτός φησι.

p. 190a13 Διωρισμένων δὲ τούτων, ἐξ ἀπάντων τῶν γινομενων ἀεὶ ὑποκεῖσθαι τὸ γινόμενον.

Δείξας πῶς γίνονται τὰ γινόμενα καὶ διακρίνας τῆς στερήσεως τὴν ὕλην, δείκνυσι λοιπόν, ὅπερ ἐξ ἀρχῆς προέθετο, πότερον δεῖ τρία λέγειν εἶναι τὰ στοιχεῖα ἢ δύο, καί φησιν ὅτι διωρισμένου τοὐ περὶ τῶν γινομένων λόγου ἔστιν ἐκ πάντων τούτων τῶν γινομένων τοῦτο συλλογίσασθαι εἴ τις εἰς πάντα τὰ γινόμενα ἐπεκτείνει τὴν ἑαυτοῦ διάνοιαν, ὅτι ἀνάγκη εἶναί τι ὃ μέλλει τὴν γένεσιν ἀναδέξασθαι· τοῦτο δ’ ἡ ὕλη. τοῦτο δέ, φησίν, ἀριθμῶ μέν ἐστιν ἕν, τῷ δὲ λόγῳ οὐχ ἓν ἀλλὰ δύο· ἄλλο γάρ ἐστι τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ ἄλλο ἀμούσῳ. ὅθεν ἐν τῇ γενέσει ὁ μὲν ἄνθρωπος ὑπομένει, τὸ δ’ ἄμουσον οὐχ ὑπομένει. ὥστε, εἰ ἀνάγκη ἐπὶ πάσης γενέσεως ὑποκεῖσθαί τι τὸ γινόμενον, ἔστι δέ τι καὶ ὃ γίνεται τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ εἶδος), τὸ δὲ ὑποκείμενον ἀριθμῷ μὲν ἕν ἐστι τῷ δὲ λόγῳ δύο, ἄλλως μὲν δύο ἔσονται τὰ στοιχεῖα ἄλλως δὲ τρία, ἀριθμῷ μὲν δύο τῷ δὲ λόγῳ τρία. καὶ εἰ τὸ ἓν ἐξ αὐτῶν, τουτέστιν ἡ στέρησις, μὴ ὑπομένει, κυρίως δὲ στοιχεῖα ταὐτά ἐστιν ἃ μέρος γίνεται τοῦ πράγματος, δῆλον δήπου ὅτι τὰ κυρίως καὶ καθ’ αὑτὸ στοιχεῖα δύο ἂν εἶεν· τὸ γὰρ ἕτερον οὐ καθ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς στοιχεῖον. p. 190a16 Τὸ γὰρ εἴδει λέγω λόγῳ ταὐτόν. Ἐπειδὴ τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν ἀριθμῷ ἓν εἶπεν, εἴδει δ’ οὐχ ἕν, ἵνα μή τις ὑπονοήσῃ τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν εἴδει ταὐτὸν λέγειν, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι εἴδει λέγω ἀντὶ τοῦ ὁριστικῷ λόγῳ. ὅτι δὲ οὐχ ἓν τῷ λόγῳ ἡ ὕλη καὶ ἡ στέρησις, πάλιν ἀναλαβὼν τὰς εἰρημένας διακρίσεις ἐκτίθεται.

[*](1 ὑπομένει (post γενέσει) Κ: om. LMt 3. 5 ἐξ ἁπάντων—γινόμενον om. Κ 3 γιγνομένων et 5 γιγνόμενον (L)t 4 ἄν] ἐάν Arist. cod. E 4. 5 δεῖ ὑποκεῖσθαι ἀεὶ τὶ t 7 ἐξ ἀρχῆς p. 189b28 προὔθετο Κ δεῖ γ΄ λέγειν Κ: τρία δεῖ λέγειν L: δεῖ τρία λέγειν δεῖ (sic) M: τρία λέγειν δεῖ t 8 διορισμένου Κ 19 τοῦ Κ συλλογίζεσθαι L 9. 10 εἴ τις εἰς Κ: εἶτ’ εἰς LMt 11 τοῦτο οὑν φησιν L 12 τὸ (post ἐστι) Mt: τῶ K: τοῦ L 14 ὑπὸ πάσης Κ 16 ἕν om. superscr. L 18. 19 κυρίως—πράγματος] cf. p. 8,5 19 στοιχεῖα ταῦτά L: τὰ στοιχεῖα ταῦτά Κ· ταῦτα στοιχεῖά Mt 20 καὶ om. Κ 21 τὸ στοιχεῖον Mt 22 τὸ Lt: *ῶ (littera rubr. addenda) Κ: τῶ M 24 ὑποβάλλῃ Κ εἴδη hic v. 25 Κ ταὐτὸν L: αὐτὸν Κ: ταῦτα Mt: suspicor ταὐτὸν αὐτόν 25 τοῦ L: τοῦ τῶ KMt)

p. 190a21 Τὸ δ’ ἔκ τινος γίνεσθαί τι καὶ μὴ τόδε γίνεσθαι μᾶλλον [*](d 7r) μὲν λέγεται ἐπὶ τῶν μὴ ὑπομενόντων.

[*](46)

Οτι εἰ καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης καὶ ἐπὶ τῆς στερήσεως λέγεται καὶ τὸ ἐκ [*](51) τοῦδε καὶ τὸ τόδε, ἀλλὰ μᾶλλον μὲν τὸ τόδε ἐπὶ τῆς ὕλης, τὸ δ’ ἐκ τοῦδε ἐπὶ τῆς στερήσεως· καὶ ἐπὶ μὲν τῆς ὕλης ἀνὰ μέρος θάτερον, ἐπὶ δὲ τῆς στερήσεως ἀμφότερα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ καὶ τὸ ἐκ τοῦδε καὶ τὸ τόδε. οὐ δεῖ δὲ νομίζειν ὅτι, ὅταν λέγῃ ὅτι ἀμφότερα λέγεται ἐπὶ τῆς στερήσεως, ὅτι ἐπὶ πάσης στερήσεως λέγει ἀμφότερα λέγεσθαι, ἀλλ’ ὅτι ἐπί τινος | στερήσεως [*](d 7v) ἀμφότερα λέγεται· ἐπὶ γὰρ τῆς στερήσεως τῶν κατ’ οὐσίαν εἰδῶν ἐδείξαμεν ὅτι οὐ λέγεται τὸ τόδε, ἀλλὰ μόνον τὸ ἐκ τοῦδε.

p. 190a31 Πολλαχῶς δὲ λεγομένου τοῦ γίνεσθαι, καὶ τῶν μὲν οὐ γίνεσθαι ἀλλὰ τόδε τι γένεσθαι, ἁπλῶς δὲ γίνεσθαι τῶν οὐσιων μονων.

Ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι οὐ μόνον ἐναντιώσεως χρεία ἐν ταῖς ἀρχαῖς τῶν [*](7) φυσικῶν πραγμάτων, διὰ τὸ μὴ τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχὸν ποιεῖν καὶ πάσχειν μόνως δὲ τὸ ἐναντίον εἰς τὸ ἐναντίον, ἀλλὰ δεῖ καὶ ὑποκειμένου εἰς ὃ δράσουσιν ἀνὰ μέρος τὰ ἐναντία, τὰ δὲ παραδείγματα τοῦ δεῖν πάντως εἶναι τὸ ὑποκείμενον οὐκ ἐπὶ τῶν κατ’ οὐσίαν μεταβαλλόντων ἐλάμβανεν, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν κατὰ ἀλλοίωσιν μεταβαλλόντων ἐξ ἀμούσου γὰρ ἀνθρώπου γένεσθαι τὸν μουσικὸν ἄνθρωπον ὑποκειμένου τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῷ ἀμούσῳ καὶ τῷ μουσικῷ, καὶ τὸν χαλκὸν δ’ ἀνδριάντα γίνεσθαι), ἐπεὶ οὖν αὗται αἱ μεταβολαὶ οὐ κατ’ οὐσίαν εἰσὶν ἀλλὰ κατὰ ποιότητα, βούλεται νῦν δεῖξαι ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν κατ’ οὐσίαν μεταβαλλόντων ἀνάγκη τι εἷναι ὑποκείμενον, περὶ ὃ δρῶντα εἰς ἄλληλα τὰ ἐναντία ποιεῖ τῶν οὐσιῶν τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν. ὅτι μὲν γὰρ τὰ κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας μεταβάλλοντα περί τι μένον ὑποκείμενον μεταβάλλει, προφανές· εὐθὺς γοῦν τὰ κατὰ ποσὸν μεταβάλλοντα, οἶον τὰ αὐξόμενα, ὄντα τινὰ πρότερον οὕτως αὔξεται· ἄνθρωπος γάρ ἐστιν ὁ αὐξόμενος ἢ φυτὸν ἢ ἕτερόν τι, καὶ τὸ μειούμενον ὁμοίως. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ κατὰ ·ποιὸν μεταβάλλοντα· τὸ γὰρ [*](1 καὶ τὸ μὴ τόδε t τόδε] τὸ δὲ M post alterum γίνεσθαι addunt τι Aristotelis libri 1. 2 ante μᾶλλον iterat λέγεται Κ 2 μὴ om. superscr. M 3 λέγεται] γίνεται Κ 4 τὸ (post καὶ) om. Κ 7 ὅτι (post στερήσεως) delet t 8 λέγεσθαι] λέγεται L 10 ἐδείξαμεν p. 147,6 sqq. 11 lemma om. Κ 11. 12 γίγνεσθαι primo, tertio et quarto loco t 12 οὐ LM: οὐχ ἁπλῶς t 13 μόνων LM: μόνον t cf. p. 158,11 et Aristot. libri 16 καὶ om. L ὑποκείμενον Κ 16 17 εἰς ὃ δράσουσιν ἀνὰ μέρος LK: ἀνὰ μέρος εἰς ὄι δράσουσι M: εἰς ὃ ἀνὰ μέρος δράσουσι t 18 μεταβαλόντων Κ 19 γὰρ ἀνθρώπου ἀνݲοݲυݲ Κ) Kt: γὰρ ἄνݲοݲνݲ LM 21 vel interpolata 22 κατὰ (post ἀλλὰ) om. Mt 23 post τι addit ἐστιν Κ 26 μένον] μὲν ὃν Κ 27 βάλλοντα L αὐξανόμενα L πότερον L 28 αὔξηται Κ: αὔξουσιν L αὐξανόμενος L 29 prius ὁμοίως om. Mt)

λευκαινόμενον ἢ θερμαινόμενον σῶμά τί ἐστι. πάλιν τὸ κατὰ τόπον μεταβάλλον [*](d 7v) ὁμοίως· ἔστι γάρ τι πρότερον τὸ ἄνω ἢ κάτω γινόμενον. ὁμοίως καὶ τὸ γινόμενον· πατὴρ ἢ δεξιὸν ἢ ἀριστερὸν εἶναί τι δεῖ πρότερον ἢ ἄνθρωπον ἢ ζῷον ἢ σῶμα. ὅτι μὲν οὖν τὰ μεταβάλλοντα κατὰ τὰς κατηγορίας ταύτας ὑποκεῖσθαι δεῖ πρὸ τῆς μεταβολῆς, πρόδηλον· ἐπὶ δὲ τῶν κατ’ οὐσίαν μεταβαλλόντων δοκεῖ τοῦτο μὴ εὐσύνοπτον εἶναι, διότι ἡ ουσία κατ’ οὐδενὸς ὑποκειμένου λέγεται, ὥσπερ αἱ ἄλλαι κατηγορίαι. ἔστι δὲ καὶ ἐπὶ ταύτης οὐδὲν ἧττον τὸ τῇ μεταβολῇ ὑποκείμενον· τὰ γὰρ φυτὰ καὶ ζῷα ἐναργῶς ἐκ τῶν σπερμάτων ἔχει τὴν γένεσιν, καὶ τὰ μέταλλα δὲ χυτὰ ὄντα ἐναργῶς ὑποκείμενον ἔχει τὸ ὑγρόν. κοινῶς δὲ πάντων τῶν φυσικῶν ὑποκείμενον τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, λέγω δὲ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, περὶ ἃ κιρνάμενα τοίως ἢ τοίως τὰ φυσικὰ εἴδη ἐγγίνεται· καὶ αὐτῶν δὲ τῶν στοιχείων καὶ ἁπλῶς πάντων ὑποκείμενον τὸ τριχῇ διαστατόν, τουτέστι τὸ ἄποιον σῶμα, περὶ ὃ ἀμετάβλητον μένον ὡς σῶμα αἱ μεταβολαὶ γίνονται, ποιουσῶν καὶ πασχουσῶν περὶ αὐτὸ τῶν οὐσιωδῶν ποιοτήτων. ὅτι δ’ ὡς σῶμα ἀμετάβλητόν ἐστι τὸ δεύτερον ὑποκείμενον, δέδεικται ἡμῖν ἐν τοῖς Συμμίκτοις θεωρήμασι.

Διαιρεῖ δ’ ὁ Ἀριστοτέλης πάντα τὰ γινόμενα εἰς πέντε, ἵνα δείξῃ ὅτι ἐπὶ πάντων τῶν τρόπων τῆς γενέσεως ἔστι πάντως· ὑποκείμενόν τι. τὰ οὖν γινόμενα, φησί, τὰ μὲν μετασχηματίσει γίνεται, τὰ δὲ προσθέσει, τὰ δὲ ἀφαιρέσει, τὰ δὲ συνθέσει, τὰ δὲ ἀλλοιώσει. μετασχηματίσει μὲν οὖν φησὶ γίνεσθαι ἤτοι τὰ κατὰ ἀλλοίωσιν μεταβάλλοντα τουτέστι τὰ κατὰ ποιότητα), ἢ τὰ κατὰ τὸ τέταρτον εἶδος τῆς ποιότητος μεταβάλλοντα τὸ σχῆμα καὶ τὴν μορφήν, ὡς ὁ ἀνδριάς· οὐδὲν γὰρ ἕτερον ἐξαλλάττεται ἐν τῷ χαλκῷ πλὴν τοῦ σχήματος καὶ τῆς θέσεως τῶν μορίων. κατὰ πρόσθεσιν δὲ γινόμενά φησι τὰ κατὰ ποσὸν μεταβάλλοντα· τὸ γὰρ αὐξόμενον προσθέσει αὔξεται τῇ τροφῇ γάρ), προσθέσει δὲ οὐ τοῦ ὁμοουσίου οὐ γὰρ κατὰ πρόσθεσιν σαρκὸς ἡ σὰρξ αὔξεται), ἀλλ’, ὡς ἐν τῷ Περὶ γενέσεως εἴρηται, περιχεομένης τῆς ὑγρότητος τῆς ἐκ τῆς τροφῆς τοῖς μορίοις οὕτως ἡ μεταβολὴ εἰς τὰ μόρια γίνεται, διὸ καὶ τὰ αὐξανόμενα πλείονι τροφῇ χρῆται. ἀφαιρέσει δὲ γίνεται ἤ, ὥσπερ αὐτός φησιν, ὁ Ἑρμῆς ἐκ τοῦ λίθου τινῶν γὰρ ἀποξε- [*](2 ἢ τὸ κάτω Κ 4. 5 τὰς κατηγορίας] τηςγορίας (sic) Κ 7 καθουδενὸς ὑποκείμενον Κ 8 τό πρὸ τῆς μεταβολῆς L 10 ὑποκείμενον om. K 11 δὲ τῶν] δὲ τὸ Κ 12 περιἀἀνακιρνάμενα Κ τοίως ἢ τοίως Κ.. τοιῶς ἢ τοιῶς LMt (hoc accentu libri omnes h 7 r 31. i I v 51. k 5 r 42. 47. l 1 r 27 etc.) 13 ὑποκειμένων Κ 14 τουτέστιν (om. τὸ) Κ ὃ] οὖν Κ 15 περὶ αὐτῶν Κ 16 ἀμετάβλητον εἶναι τὸ βݲ ον Κ 17 συμμικτικοῖς Κ 18 διαιρεῖ LK: θεωρεῖ Mt δ’] γοῦν Κ γινόμενα] ὑποκείμενα L 20 φημὶ L σχηματίσει M 21 τὰ δὲ ἀφαιρέσει om. Κ 22 inter μὲν et οὑν 2 litterae eras. K 23 ἡ τὰ K: ἤτοι τὰ) L: τουτέστι τὰ Mt 25 οὐδὲ Κ 27 αὐξανόμενον Κ τροφῇ Mt: τριφῆ Κ: μορφῇ L 28 ὁμοουσίου Κ: ὁμοίου LMt σὰρξ] σὰρ L 29 Περὶ γενέσεως Α 5 p. 322a8 sqq. περιχεομένης scripsi: περιεχομένης libri at cf. Philopon. Do gen. et corr. f. 25r42 sqq. 27r38 sqq. Ald. 30 τῆς (post ἐκ) om. L εἰς τὰ μόρια om. L 31 πλείων τροφὴ χρεῖται K ἀφαιρίσει L 32 ἤ] καὶ L ἑρμῆς ex ἑρμὶς corr. M2:)

σθέντων τοῦ λίθου μορίων, οὕτως γίνεται), ἢ καὶ ἐπὶ τῶν φύσει, ὡς ἐπὶ [*](d 7v) τῶν φθινόντων καὶ μειουμένων διὰ τὴν ἐκδιαφόρησιν. συνθέσει δὲ γίνεται ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, ὥσπερ ἡ οἰκία καὶ ἡ κλίνη· ἥ τε γὰρ οἰκία κατὰ μόνην τὴν τῶν λίθων καὶ ξύλων σύνθεσιν ἀπετελέσθη, καὶ ἡ κλίνη κατὰ τὴν σύνθεσιν τῶν μορίων· οὐδὲν γὰρ ἕτερον ἐπὶ τούτων ὁ τεχνίτης ἢ τὰς ὕλας εὐεργοὺς ποιήσας συνέθηκεν. ἔστι δὲ καὶ ἐπὶ φυσικῶν τὰ κατὰ σύνθεσιν γινόμενα· συντίθησι γὰρ ἡ φύσις καὶ τὰ στοιχεῖα εἰς γένεσιν τῶν ὁμοιομερῶν, καὶ τὰ ὁμοιομερῆ εἰς γένεσιν τῶν ὀργανικῶν, καὶ ταῦτα εἰς τὴν τοῦ ὅλου ζῴου γένεσιν, εἰ καὶ ἐπακολουθεῖ ἔξωθεν τῇ τοιᾷδε συνθέσει τὸ τοιόνδε εἶδος, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν. συντίθεσθαι δὲ λέγεται τὰ ὅμ.οια, οὐ τὰ ἀνόμοια. οὐκ ἄν οὖν εἴποις συγκεῖσθαι ἐν τῷ σώματι τὴν ἐπιφάνειαν· οὐ γὰρ σύγκειται τὸ σῶμα ἐκ σώματος καὶ ἐπιφανείας, οὐδ’ ἡ ἐπιφάνεια ἐξ ἐπιφανείας καὶ γραμμῶν, ἀλλὰ γραμμὴ γραμμῇ λέγεται συντίθεσθαι, καὶ ἐπιφάνεια ἐπιφανείᾳ, καὶ σῶμα σώματι. οὕτως οὖν οὐκ ἄν κυρίως εἴποις συντίθεσθαι τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, ἀλλὰ γίνεσθαι ἐν τῇ ὕλῃ τὸ εἶδος· ταύτῃ οὖν καὶ ἁπλᾶ λέγομεν τὰ στοιχεῖα, ἐπειδὴ οὐ σύνθεσις ὁμοίων ὁρᾶται ἐν αὐτοῖς, ἀλλὰ σύνοδος ἀνομοίων εἴδους καὶ ὕλη κατ’ ἀλλοίωσιν δὲ γίνεσθαί φησι τὰ κατ’ οὐσίαν μεταβάλλοντα, διότι ὅλον τὸ ὑποκείμενον ἀλλοιοῦται καὶ μεταβάλλει, καὶ οὐδὲν αὐτοῦ μένει εἰδοπεποιημενον· τοῦ γὰρ σπέρματος καὶ τοῦ καταμηνίου οὐδὲν εἶδος ὑπομένει ἐν τῇ γενέσει τοῦ ζῴου, ἀλλ’ ὅλον τρέπεται καὶ μεταβάλλει.

Κατὰ πέντε οὖν τρόπους γινομένης τῆς γενέσεως, ἐν πᾶσι τούτοις | εὐρίσκεται [*](d 8r) τὸ ὑποκείμενον, περὶ ὃ ἡ μεταβολὴ γίνεται σῳζόμενον· ἐπὶ μὲν τῶν μετασχηματιζομένων ὁ χαλκὸς καὶ τὰ ὅμοια, ἐπὶ δὲ τῶν αὐξομένων τὸ ζῶον τὸ φυτόν, ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ ἀφαίρεσιν ὁ λίθος, ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ σύνθεσιν, ὡς ἐπὶ οἰκίας, οἱ λίθοι καὶ τὰ ξύλα, ἐπὶ δὲ τῶν μεταβαλλόντων καὶ τρεπομένων κατὰ τὴν οὐσίαν αὐτὸ τὸ σῶμα καὶ τὸ τριχῇ διαστατόν. ὥστε ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον ἂν εἴη ὅτι ἐν παντὶ γινομένῳ, ὥσπερ ἐναντίωσις ἔστι καθ’ ἣν γίνεται τὰ γινόμενα, οὕτως ἔστι τι πάντως καὶ ὑποκείμενον περὶ ὃ ποιοῦντα καὶ πάσχοντα τὰ ἐναντία τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν ποιεῖ. τοὺς πέντε δὲ τρόπους τούτους τῆς γενέσεως δυνατὸν καὶ ἐπὶ τῶν κατ’ οὐσίαν μεταβαλλόντων θεωρῆσαι· ἡ γὰρ φύσις οὐ μόνον συντίθησιν ἀλλήλοις τὰ στοιχεῖα, ἀλλὰ καὶ ἀλλοιοῖ καὶ τρέπει, καὶ οὕτως ἐξ αὐτῶν ποιεῖ τὸ σπέρμα, καὶ ἐκ τούτου πάλιν ἀλλοιωθέντος τὸ σαρκίον, εἶτα ἐκεῖ αὔξει καὶ τέλος [*](2 φθεινόντων Κ τὴν διαφόρησιν fortasse recte L 3 ὥσπερ ἡ οἰκεία et γὰρ ἡ οἰκία Κ 4 ξύλων καὶ λίθων Mt 6 εὐεργοὺς Mt: εὐεργοῦς Κ: εὐεργῶς L cf. Arist. Phys. B 2 p. 194a34 9 εἰ LK: ἧ ex εἰ corr. M: ᾗ t τοιάδε Κ οὐκ ἂν οὖν Κ: οὐκοῦν L: οὔκουν Mt 12 ἐκ τοῦ σώματος L 13 γραμμὴ] γραμμὴν Κ 13. 14 συντίθεσθαι λέγεται Mt 15 εἴπεις Κ 16 ταῦτ’ οὖν καὶ οὐχ ἁπλᾶ L 20 ὑπομένει Mt: ἀπομένει LK 23 ὃ Mt: οὗ LK γίνεται σωζόμενον ἡ μεταβολή Themist. p. 147,18 σοζόμενον Κ 23. 24 σχηματιζομένων L 24 αὐξανομένων Κ 28 γινομένῳ] γινόμενον Κ 29 περὶ om. LM 30 ποιοῦν τα deletum) καὶ πάσχον τὰ (in exitu versus) τὰ ἐναντία M 31 δὲ om. L τούτους] τοὺς K 34 ἀλλοιωθέν τε τὸ L ἐκεῖ] num καὶ?)

σχηματίζει. εἴποις δ’ ἄν καὶ ἀφαίρεσιν ἐν τούτοις κατεργάζεσθαι τὴν φύσιν· ἀφαιρεῖται γὰρ πᾶν εἴ τι ἔστιν ἐν τῷ σπέρματι καὶ τῷ καταμηνίῳ [*](11) περιττωματικὸν καὶ μὴ συμβαλλόμενον εἰς τὴν τοῦ ζῴου γένεσιν. ἐκ πάντων οὖν τῶν εἰρημένων δῆλον, φησίν, ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον σύνθετόν ἐστιν ἐξ ὑποκειμένου καὶ εἴδους. τὸ δ’ ὑποκείμενον διττόν ἐστι· τὸ μὲν τῷ εἴδει ἀντικείμενον, ὃ καὶ ὑπεξίσταται τῷ εἴδει τοῦτο δέ ἐστιν ἡ στέρησις), τὸ δὲ ὃ ὑπομένει τὸ εἶδος καὶ δέχεται ἐπιόν τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ ὕλη). καὶ ἔστι μὲν τὸ γινόμενον ἡ ὕλη, ὃ δὲ γίνεται τὸ εἶδος.

Πολλαχῶς δὲ δὲ λεγομένου τοῦ γίνεσθαι καὶ τῶν μὲν οὐ γίνεσθαι ἀλλὰ τόδε τι γίνεσθαι, ἀπλῶς δὲ γίνεσθαι τῶν οὐσιῶν μόνον. εἴρηται πολλάκις ὅτι ἁπλῆν μὲν γένεσιν τὴν τῶν οὐσιῶ.ν καλεῖ, τινὰ δὲ τὴν τῶν συμβεβηκότων, διότι ἐπὶ μὲν τῶν κατ’ οὐσίαν γινομένων ἁπλῶς φαμεν ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, ἐπὶ δὲ τῆς κατὰ συμβεβηκὸς γενέσεως οὐχ ἀπλῶς γεγονέναι φαμέν, ἀλλὰ τὶ γεγονέναι· λευκὸς γὰρ γέγονεν ἢ μουσικὸς ἄνθρωπος. ὅτι μὲν οὖν ἐπὶ τῆς τινὸς γενέσεως πάντως ἔστι τι τὸ ὑποκείμενον, προφανές· ζητητέον δὲ εἰ καὶ ἐπὶ τῆς κατ’ οὐσίαν γενέσεως τοῦτο ἔστι. καὶ πρός τι ἕτερον. τὰ πρός τι ἐν τῷ εἶναί τε καὶ λέγεσθαι ἑτέρων τὸ εἶναι ἔχει· διὰ τοῦτο οὖν τὰ πρός τι θέλων εἰπεῖν, οὕτως εἶπε πρός τι ἕτερον. διὰ τὸ μόνην τὴν οὐσίαν μηθενὸς κατ᾿ ἄλλου λέγεσθαι ὑποκειμένου, τὰ δ’ οὐσίας. ὅτι πρόδηλον τὸ ἐπὶ τῆς τῶν συμβεβηκότων γενέσεως εἶναί τι ὑποκείμενον, πιστοῦται ἐκ τοῦ μηδὲ εἶναι ὅλως αὐτὰ δύνασθαι δίχα ὑποκειμένου τινός, τοῦτο δ’ ἡ οὐσία· ἐπειδὴ δὲ ἡ οὐσία κατ’ οὐδενὸς λέγεται ὑποκειμένου, δόξειεν ἂν ἡ τῆς οὐσίας γένεσις μὴ ἐξ ὑποκειμένου εἶναι.

p. 190b1 Ὅτι δὲ καὶ ἡ οὐσία καὶ ἅσα ἄλλα ἁπλῶς ὄντα ἐξ ὑποκειμένου τινὸς γίνεται.

Εἰπὼν ἡ οὐσία ἐπὶ τὸ κοινότερον ἀνῆλθεν, ὅτι καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ γινόμενα· κοινῶς γὰρ δείξει ἐπὶ πάντων τῶν γινομένων, ὅτι πάντως χρεία ὑποκειμένου τινός. διαιρεῖ δέ, ὡς ἔφθην εἰπών, πάντα τὰ γινόμενα εἰς πέντε τρόπους, ἐφ’ ὧν πάντων τὸ δεῖσθαι ὑποκειμένου δείκνυσιν· ἐπήλθομεν δὲ πᾶσι κατὰ μέρος.

[*](1. 2 τὴν φύσιν om. L 3 περιττοματικὸν Κ 8 γίνεται αὐτὸ εἶδος L 9 τοῦ γίγνεσθαι omissis (9. 11) καὶ τῶν—μόνον Κ καὶ om. 1. 11 fort. μόνων cl. p. 155,13. Simplic. p. 214,1 καλεῖ τὴν τῶν οὐσιῶν Mt: 14 γέγονεν] γεγονὼς Κ 15 πάντως om. Mt 17 καὶ πρός τι] καὶ πρὸς Aristoteles καὶ (post τε) om. Κ 19 μηθενὸς K: μηδενὸς Mt: μὴ (addito τινὸς post ἄλλου) L 20 ὑποκείμενον hic et v. 24 (post λέγεται) Κ 22 μηδὲν Κ ὅλω εἶναι Mt 23 τοῦτο δ’ ἔστιν ἡ Κ 25 ἡ οὐσία libri et Simplic. p. 213,4: ἁ οὐσίαι vel οὐσία Aristotelis libri 25. 26 ἄλλα—γίνεται om. Κ 26 τινὸς LM om. t 27 εἰπὼν ἡ οὐσία iterat L 29 ὑποκείμ Κ ὡς LK: ὣ (sic) M ὃ t ἕφθην εἰπών p. 156,18 30 ὑποκείμενον Κ)

p 190b11 Ὅτι τὸ γινόμενον ἅπαν ἀεὶ σύνθετόν ἐστι. [*](d 8r) Σύνθετον ἐκ τοῦ ὑποκειμένου καὶ τοῦ εἴδους, ὧν τὸ μέν ἐστι γινόμενον τὸ εἶδος, τὸ δὲ ὃ γίνεται ἡ ὕλη· γίνεσθαι γὰρ ἡ ὕλη λέγεται ὅπερ τὸ εἶδος τῷ δέχεσθαι αὐτό. ἀνωτέρω δὲ εἰπὼν “τὸ γινόμενον” εἶναι τὸ ἐνταῦθα τὸ γινόμενον τὸ εἶδός φησιν· ἔστι γάρ τι, φησί, τὸ γινόμενον. νόμενον, τουτέστι εἶδος, ἔστι δὲ ὃ τοῦτο γίνεται, τουτέστιν ἡ ὕλη· αὐτὴ γὰρ γίνεται ὅπερ τὸ εἶδος. καὶ τοῦτο διττόν, ἢ τὸ ὑποκείμενον ἢ τὸ ἀντικείμενον. καὶ αὐτό, φησί, τὸ ὑποκείμενον σύνθετόν ἐστι τῷ λόγῳ· τὸ μὲν γὰρ αὐτῷ τῷ εἴδει ἀντίκειται τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ στέρησις), τὸ δ’ ὑπόκειται καὶ ὑπομένει αὐτὸ ἐπιόν, καὶ σὺν αὐτῷ τὸ σύνθετον ἀποτελεῖ.

p. 190b17 Φανερὸν οὖν ὡς, εἴπερ εἰσὶν αἰτίαι καὶ ἀρχαὶ τῶν φύσει ὄντων, ἐξ ὧν πρώτων εἰσὶν ἢ γεγόνασι μὴ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλ’ ἕκαστον ὃ λέγεται κατὰ τὴν οὐσίαν.

Δῆλον, φησίν, ὅτι, εἴπερ ἀρχαί εἰσι τῶν φύσει ὄντων ταῦτα ἐξ πρώτων ἐνυπαρχόντων ἕκαστον γίνεται καὶ συμπληροῖ ἑκάστου τὸ εἶναι, ὅτι ταῦτά ἐστιν ἐξ ὧν σύγκειται ἕκαστον ἐκ τοῦ ὑποκειμένου καὶ τοῦ εἴδους· ταῦτα γάρ ἐστι τὰ πρώτως συντιθέντα τῶν φυσικῶν ἕκαστον. εἰ οὖν ἀρχαὶ τὰ πρώτως συντιθέντα, συντίθησι δὲ τὸ εἶδος καὶ τὸ ὑποκείμενον, αὗται δήπου ἂν εἶεν ἀρχαὶ πάντων τῶν φυσικῶν. ἐξ ὧν πρώτων εἰσὶν ἢ γεγόνασι. καλῶς εἰσὶν ἢ γεγόνασι· τὸ μὲν γὰρ εἰσὶν ἐπὶ τῶν οὐρανίων καὶ τῶν ὁλοτήτων στοιχείων, τὸ δὲ γεγόνασιν ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος πάντων τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων. μὴ κατὰ | συμβεβηκός, [*](d 8v) ἀλλ’ ἕκαστον ὃ λέγεται κατὰ τὴν οὐσίαν· συγκεῖσθαι λέγοιτ’ ἂν ὁ ἀνδριὰς καὶ ἐκ τοῦ ἐρυθροῦ χαλκοῦ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἐκ τοῦ ἐρυθροῦ. καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς ὕλης ἐστὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ [*](1 plenius lemma Ὥστε δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι κτλ. t ἐστιν Μ: om. Κ 2 σύνθετον L: om. KMt ἐκ τοῦ LK: ἐξ Mt 4 τῷ] τὸ Κ ἀνωτέρω] cf. ad p. 1532 γιγνόμενον Κ 5 τὸ (post ἐνταῦθα) om. L 7 αὕτη fortasse recte Alt καὶ τοῦτο] Καὶ ἔστι μέν τι τὸ γινόμενον· ἔστι δέ τι ὃ τοῦτο γίνεται. καὶ τοῦτο ex Aristotele t 7. 8 ἢ γὰρ τὸ ὑποκείμενον t Aristoteles 8 ἐστι] εἶναι Κ 9 τῶ μὲν γὰρ Κ αὐτῷ] αὐτοῦ? 10 ἐπιμένει Κ αὐτὸ ἐπιὸν Mt: αὐτὸ ἐποιὸν Κ: αὐτῶ ἐπεὶ L 12 ὡς εἶπον omissis (12. 14) εἴπερ—οὐσίαν Κ αἱ αἰτίαι L 13 εἰσὶ, καὶ γεγόνασι t at cf. p. 152,11 14 κατὰ τὴν ex Aristotele t: κατ’ (om. τὴν) LM at cf. v. 24 15 sqq. cf. Themist. p. 147,29 sqq. 15 ὅτι L: om. K: ὡς Mt Themistius 17 ταῦτά K: ταὐτά Mt: ταὐτόν L fort. ἕκαστον· <σύγκειται δὲ ἕκαστον> 18 συντεθέντα Κ 19 τίθησι L 20 αὐταὶ Κ ἀρχαὶ ἂν εἶεν L 21. 22 ἐπὶ τῶν στοιχείων τῶν ὁλοτήτων καὶ τῶν οὐρανίων Mt 22 ὁλοτήτων] fortasse ὁλικωτάτων 24 λέγοιτ’ ἄν Κ. ἂν λέγοντες L: λέγοντες ἂν M: λέγεται t 25 καὶ om. L χαλκοῦ LK: χαλκ M: καὶ ἐκ χαλκοῦ t)

ἑπὶ τοῦ εἰδος· λέγεται γὰρ τοῦ τριπήχτοε ἀνδριάντος κατὰ συμβεβηκὸς [*](d 8v) αἴτιον εἶναι τὸ τρίπηχυ· ἀνδριάντα γὰρ καθ’ αὑτὸ ποιεῖ, τρίπηχυ δὲ κατὰ συμβεβηκός. σύγκειται γὰρ ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου καὶ μουσικοῦ τρόπον τινά· διαλύσεις γὰρ τὸν λόγον εἰς τοὺς λόγους ἐκείνων. ὅτι σύνθετός ἐστιν ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος, πιστοῦται ἐκ τῆς ἀναλύσεως· ἐξ ὧν γὰρ ἕκαστον σύγκειται, εἰς ταῦτα καὶ διαλύεται. τὸν γὰρ λόγον τοῦ μουσικοῦ ἀνθρώπου ἀναλύσεις εἰς τοὺς λόγους ἐξ ὧν συνέστηκε, τοῦ ἀνθρώπου φημὶ καὶ τοῦ μουσικοῦ· ὁ γὰρ ὁρισμὸς τοῦ μουσικοῦ ἀνθρώπου ἀναλύεται εἰς τὸν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὸν τοῦ μουσικοῦ. γράφεται δὲ καὶ εἰς τοὺς ὅρους· ἀναλύεται. γὰρ ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος εἰς τὸν ἄνθρωπον καὶ εἰς τὸν μουσικόν. τὸ δὲ τρόπον τινὰ προσέθηκεν οὐ μάτην, ἀλλὰ διότι τὰ συντιθέμενα ἡ σώματά ἐστιν ἢ γοῦν αὐθυπόστατα πράγματα, τὸ δὲ μουσικὸν οὔτε σῶμα οὔτ’ αὐθυπόστατον, ἀλλ’ ἐν ὑποκειμένω.

p. 190b23 Ἔστι δὲ τὸ μὲν ὑποκείμενον ἀριθμῷ μὲν ἕν, εἴδει οε ουο.

Δείξας ὅτι ἑτέρα ἐστὶ τῆς ὕλης ἡ στέρησις διχόθεν ἔκ τε τῆ·ς τῶν ὀνομάτων προφορᾶς καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων φύσεως, νῦν προτίθεται δεῖξαι πῶς ἔχουσι πρὸς τὸ ἀρχαὶ εἶναι, πότερον ὁμοίως εἰσὶν ἀρχαὶ ἥ τε ὕλη καὶ ἡ στέρησις ἢ οὔ, καὶ πῶς ἑκατέρα. ἵνα οὖν τοῦτο εὕρῃ, ζητεῖ πρότερον πῶς ἔχουσι πρὸς τὸ εἶναι· ὡς γὰρ ἄν ἔχωσι πρὸς τὸ εἶ· νᾶι, οὕτως ἕξουσι δηλονότι καὶ πρὸς τὸ ἀρχαὶ εἶναι. ἔστιν οὖν κυρίως ὂν τὸ τόδε τι καὶ ἀριθμητόν ὁ δὲ λόγος μοι δῆλος ἐπὶ τῶν φυσικῶν), ἀριθμητὸν δὲ καὶ τόδε τι κυρίως τὸ σύνθετον· δεικτικὸν γὰρ τοῦτο. πόθεν οὖν ἐφήκει τῷ συνθέτῳ τὸ τόδε τι εἷναι; φησὶν ὅτι ἀπὸ τῆς ὕλης μᾶλλον ἢ ἀπὸ τοῦ εἴδους, διότι τὸ μὲν εἶδος μετὰ τὸ χωρισθῆναι τῆς ὕλης εὐθὺς ἔφθαρται ἡ δ’ ὕλη μένει. καὶ τὸ μὲν ἄνευ ὅλης οὐκ ἄν ὑποσταίη ἡ δ᾿ ὕλη, εἰ καὶ μὴ ἔστι ποτὲ ἄνευ εἴδους, ἀλλ’ οὖν ὅσον ἐπὶ ἰδίῳ λόγῳ ὑπάρχοι ἄν καὶ δίχα εἴδους. ὥστε τῷ συνθέτῳ τὸ αὐθυπόστατον ἐφήκοι ἄν ἐκ τῆς ὕλης μᾶλλον ἢ ἐκ τοῦ εἴδους, τοῦτο δέ φαμεν τὸ τόδε τι καὶ ἀριθμητόν, τὸ δὲ τόδε τι καὶ ἀριθμητὸν τοῦτο εἶναι τὸ ὄν· ἡ [*](1 γὰρ τοῦ] γὰρ τὸ L 2 ποιεῖ LKM: ποιεῖ χαλκός (debebat saltern ὁ χλακός) t: fort, εἴποις ἄν 3. 5 ἐξ ἀνθρώπου—ἐκείνων om. Κ 4 τὸν λόγον (cf. v. 7) L: τοὺς λόγους Mt 5 ante ἐκείνων repetit τοὺς Aristoteles 7 διἀναλύσεις K 10 γράφεται κτλ.] cf. Diels z. Textgesch. p. 9 13 ἢ γοῦν ἤγουν Κ) αὐθυπόστατα LKM: ἢ αὐθυπόστατα γοῦν t 14 ἀλλ’ ἐνὑποκείμενον Κ 15 lemma om. Κ μὲν (post τὸ) LM (Arist. cod. E. Simplic. p. 217,1): om. t at cf. infra e 1 r 26 et 48 17 τῶν om. Κ 20 ἑκάτερα Κ 21 πρότερον ex πότερον corr. M2 ἔχωσι] ἔχουσι K 23. 25 λόγος — ἐφήκει om. Κ 23 δῆλον L: δηλονότι? 25 τὸ] τῶ Κ φησὶν οὖν ὅτι L 28 ἐστι ποτὲ L: εἶναι ποτὲ Κ: έστιν (traiecto ποτέ post εἴδους) Mt οὖν om. Mt 29 ὑπάρχει ἂν Κ τῷ] τὸ Κ 30 ἐφήκοι Lt: ἐφήκειοι Κ: ἐφήκει M 31 τὸ δέ τόδε τι καὶ ἀριθμητὸν om. t)

ὕλη ἄρα ὂν καὶ κυρίως ὄν, ἡ δὲ στέρησις οὐκ ἀριθμητὴ οὐδὲ τόδε τι [*](d 8 v) ἀόριστος γάρ), ὥστε οὐδὲ κυρίως ὄν, ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ μὲν οὐκ ὄν, εἴ γε τὸ ὂν τόδε τι, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὄν, διότι ἐν τῷ ὄντι, τοῦτο δ’ ἐστὶ τῇ ὕλῃ. ὥστε εἰ καθ’ αὑτὸ μὲν ὂν ἡ ὕλη καὶ κυρίως ὄν, ἡ δὲ στέρησις καθ’ αὑτὸ μὲν μὴ ὂν κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὄν, ὡς δ’ ἄν ἔχωσι ταῦτα πρὸς τὸ ὄν, οὕτως ἔχουσι καὶ πρὸς τὸ ἀρχαὶ εἶναι, δῆλον ὅτι ἡ μὲν ὕλη κυρίως ἄν εἴη καὶ καθ’ αὑτὸ ἀρχή, ἡ δὲ στέρησις κατὰ συμβεβηκός. καὶ καθόλου δὲ τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι μόνως μὴ ὄντα, τὰ δὲ μόνως ὄντα, τὰ δὲ πῇ μὲν ὄντα πῇ δὲ μὴ ὄντα· μόνως μὲν οὖν μὴ ὄντα τὰ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄνια, μόνως δὲ ὄντα τὰ εἴδη, διότι οὐ πεφύκασι ταῖς στερήσεσι συμπλέκεσθαι οὐ συμπλέκονται γὰρ τὰ ἀντικείμενα), πῇ δὲ ὄντα πῇ δὲ μὴ ὄντα ἡ ὕλη καὶ ἡ στέρησιν ἀλλ’ ἡ μὲν ὕλη καθ’ αὑτὸ μὲν ὄν, κατὰ συμβεβηκος δὲ μὴ ὄν, διότι ἔστιν ἐν αὐτῇ τὸ μὴ ὄν, τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ στέρησις ᾧ καὶ δῆλον πῶς μόνως ὂν τὸ εἶδος), ἡ δὲ στέρησις καθ’ αὑτὸ μὲν μὴ ὄν, κατὰ συμβεβηκὸς δ’ ὄν. ὡς ἄν οὖν ἔχωσι πρὸς τὸ ὄν, οὕτως σχήσουσι δήπου καὶ πρὸς τὸ ἀρχαὶ εἶναι· οὐκοῦν ἡ μὲν ὕλη καθ’ αὑτὸ ὂν οὖσα καθ’ αὑτὸ ἄν εἴη καὶ ἀρχὴ καὶ κυρίως ἀρχή, ἡ δὲ στέρησις, ἐπειδὴ κατὰ συμβεβηκὸς ὄν ἐστι, κατὰ συμβεβηκὸς ἄν εἴη ἀρχή· οὐδὲν γὰρ συνεισφέρει τι ἡ στέρησις εἰς τὸ εἶναι καὶ τὴν ὕπαρξιν τοῦ πράγματος, ἀλλὰ μόνον τῇ ἀπουσίᾳ ἑαυτῆς εἰς τὴν τοῦ πράγματος συμβάλλεται γένεσιν.

Ταῦτα εἰπὼν συγκεφαλαιοῦται τὰ εἰρημένα, ὅτι δῆλον ἐκ πάντων τῶν εἰρημένων πόσαι τε ἀρχαὶ καὶ τίνες, ὅτι κατά τινα μὲν τρόπον τρεῖς, κατά τινα δὲ τρόπον δύο· κυρίως μὲν γὰρ αἱ ἀρχαὶ δύο ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος αὗται γάρ εἰσιν αἱ συμπληρωτικαὶ τῶν πραγμάτων καὶ εἰς τὸ εἶναι αὐτῶν συμβαλλόμεναι) εἴποις δ’ ἄν κατά τινα τρόπον τρεῖς τὰς ἀρχάς, διότι συμβάλλεταί πως εἰς τὴν γένεσιν τοῦ πράγματος καὶ ἡ στέρησις· δεῖ γὰρ τὸ ληψόμενον εἶδός τι πρότερον ἐστερῆσθαι τούτου, εἶτα τὴν στέρησιν ἀποβάλλον οὕτω τὸ εἶδος δέχεσθαι. πῶς μὲν οὖν τρεῖς καὶ πῶς δύο ἀρχαὶ δῆλον, τῷ αὐτῷ δὲ τρόπῳ εἴποις ἄν πῇ μὲν ἐναντίας εἶναι τἀς ἀρχάς, πῇ δ’ οὐκ ἐναντίας· διότι μὲν γὰρ οὐ πάσχει τὸ τυχὸν ὑπὸ τοῦ τυχόντος ἀλλὰ τὸ ἐναντίον ὑπὸ τοῦ ἐναντίου, οὕτως ἄν εὔλογον τὸ ἐναντίας λέγειν τὰς ἀρχάς, ἀλλ’ ἐπεὶ αὐτὰ καθ’ ἑαυτὰ τὰ ἐναντία οὐ πέφυκε ποιεῖν καὶ πάσχειν ὑπ’ ἀλλήλων, δόξειεν ἂν μὴ δεῖν μὲν ἐναντίας εἶναι τὰς ἀρχάς, ἀλλ’ ἀρκεῖν θάτερον τῶν ἐναντίων τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ γεννᾶν τὰ πράγματα. ἐπελύσατο δὲ τὴν δοκοῦσαν ἐναντίωσιν εἰπὼν ὅτι καὶ τῶν [*](1 ἀριθμῇ (h. e. ἀριθμητὸν) Κ 3 ἐν τῷ] ἓν τὸ Κ 4. 6 ἡ δὲ—πρὸς τὸ ὄν om. L 5 ἔχωσι] ἔχουσι Κ 6 ἀρχὴ εἶναι Κ δῆλον οὖν ὅτι Mt κυρίως compend. (ut saepe) M: κύριον t 8 τὰ δὲ μόνως ὄντα om. L 10 οὐ LK: om. M: μὴ superscr. M2 et t 16 ἀρχὴ εἶναι Κ 17 καὶ (post εἴη) om. 18 καὶ ἀρχή recte Κ οὐδὲ γὰρ t 22 εἰρημένων ἐστὶ Mt 24 εἰσιν om Mt 25 συμβαλόμεναι Κ 27 λειψόμενον Κ 27. 28 ἀποβαλὼν Κ: fort. ἀποβαλὸν 28. 29 οὖν αἱ ἀρχαὶ τρεῖς καὶ πῶς δύο, δῆλον· τῷ δὲ αὐτῶ, Mt 31 ἂν] non necessarium est addi εἴη 34 τῇ παρουσίᾳ καὶ ἀπουσία Mt)

ἐναντίων δεῖ καὶ τοῦ ὑποκειμένου, ἀλλὰ θατέρου μὲν τῶν ἐναντίων μετὰ [*](d 8v) τοῦ ὑποκειμένου, ὡς συμπληροῦντος τὴν οὐσίαν τοῦ πράγματος, θατέρου δέ, λέγω δὴ τῆς στερήσεως, κατὰ συμβεβηκός. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς τὸν τρόπον καθ᾿ ὃν ἐπιβάλλειν δυνατὸν τῇ γνώσει τῆς ὕλης ὑποτίθεται. δ’ ὅτι πρὸ αὐτοῦ ὁ Πλάτων δύο τρόπους φησὶν εἶναι, καθ’ οὓς δυνατὸν εἰς τὴν τῆς ὕλης γνῶσιν λθεῖν· ἕνα μὲν τὸν ἐξ ἀφαιρέσεως, λεγόντων ἡμῶν ὅτι ὕλη ἐστὶν ὃ μήτε ἵππος ἐστὶ μήτε ἄνθρωπος καὶ καθόλου μήτε σῶμα μηδέν, ἀλλ’ ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα, ὃ πᾶσι τούτοις ὑπόκειται. τούτῳ τῷ τρόπῳ φησὶ καὶ τὸ πρῶτον γινώσκεσθαι | αἴτιον· οὐδὲ γὰρ ἐπ’ αὐτοῦ [*](e 1r) ἔστι τι καταφῆσαι, ἀλλ’ ἐξ ἀφαιρέσεως τῇ γνώσει αὐτοῦ ἐπιβάλλομεν, λέγοντες ὃ μήτε σῶμά ἐστι μήτε ψυχὴ μήτε νοῦς μήτε ἄλλο τι, ἀλλ’ ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα πάντων ὑπεραναβεβηκός. διὸ καὶ ἀνωμοιῶσθαί φησι τῷ πρώτῳ τὴν ὕλην καὶ ὡμοιῶσθαι, ὡμοιῶσθαι μὲν διότι ἀμφότερα ἐξ ἀφαιρέσεως πάντων τῶν ὄντων νοοῦνται, ἀνωμοιῶσθαι δὲ διότι ἐπὶ μὲν τῆς ὕλης λέγοντες μηδὲν εἶναι αὐτὴν τῶν ὄντων φαμέν τι, ἀλλ’ ἕτερόν τι χεῖρον πάντων τούτων ὃ καὶ ὑποκείμενον πᾶσι, τὸ δὲ πρῶτον μηδὲν ὂν τῶν ὄντων κρεῖττόν ἐστι πάντων καὶ πάντων ὑπεραναβεβηκός. ἀνόμοιος οὖν ἡ ὁμοιότης· τοῦ μὲν γὰρ ἐπὶ τὸ κρεῖττον ἡ ἀφαίρεσις τοῦ δ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον, ἡ ὁμοιότης μὲν κατὰ τὸ ἀνείδεον, ἀνομοίως δ’ ὅτι τὸ μὲν ὑπὲρ τὸ εἶδος, ἡ δὲ χείρων ἢ κατὰ τὸ εἶδος. εἷς μὲν οὖν τρόπος τῆς γνώσεως τῆς ὕλης οὗτος, δεύτερος δ’ ὁ κατὰ ἀναλογίαν, ᾧ καὶ Ἀριστοτέλης νῦν ἐχρή- σατο, ὅτι ὃν λόγον ἔχει ὁ χαλκὸς πρὸς πάντα τὰ χαλκᾶ σκεύη καὶ τὰ ξύλα πρὸς πάντα τὰ ξύλινα σκεύη, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει καὶ ἡ ὕλη πρὸς πάντα τὰ ὄντα· ὅνπερ γὰρ τρόπον τυφλῷ εἰ βουληθείημεν ὑπογράψαι τίς ἡ τοῦ ξύλου φύσι ἤγομεν ἄν αὐτόν εἰς τὴν τοῦ ξύλου ἔννοιαν φάσκοντες ὅτι ἐκεῖνό ἐστι ξύλον, ὃ οὔτε κλίνη ἐστὶν οὔτε θύρα οὔτε ἀβάκιον οὔτε ἕτερόν τι τῶν ξυλίνων σκευῶν, ἀλλ’ ὃ πᾶσι τούτοις ὑποβέβληται καὶ αὐτὸ μηδὲν ἔχον ἐν τῇ οὐσίᾳ τῶν τοιούτων εἶδός τι πέφυκε πάντα δέχεσθαι, τὸν αὐτὸν τρόπον ἀναχθησόμεθα καὶ εἰς τὴν τῆς ὕλης ἔννοιαν λέγοντες μηδεμίαν εἶναι αὐτὴν τῶν φυσικῶν εἰδῶν, ὃ πᾶσι δὲ τούτοις ὑποβέβληται καὶ ὑπέστρωται, τοῦτο εἶναι τὴν ὕλην. ὅθεν ὁ Πλατῶν καὶ “νόθῳ ληπτὴν αὐτὴν εἶπε, διότι ἐπιβαλεῖν μὲν τῇ οὐσίᾳ αὐτῆς καὶ γνῶναι τί [*](3 δὲ om. M 4 ἐπικαλεῖν Κ τὴν γνῶσιν L 5 ὅτι ὁ πλατῶν πρὸ αὐτοῦ Mt Πλάτων] cf. ad p. 72,13 sqq. 6 τὸν Lt: τῶν KM 7 καθόλου Kt: καθὸ LM 8 ὑπόκειτε Κ 8. 20 τούτω τῷ τρόπῳ—κατὰ τὸ εἶδος om. Κ 9 καὶ πρῶτον γίνεσθαι (om. τὸ et αἴτιον) L 11 ἄλλο τι] τέλος L 12 πάντα M 13 καὶ ὡμοιῶσθαι om. L 13 14 ἀμφότερα post ὄντων tratic. Mt 14 ἀνομοίως δὲ L 15 μηδὲν LM: μηδὲ t φαμέν τι L: τὶ φαμὲν Mt 16 ὃ καὶ L: καὶ Mt an ὑπόκειται? 19 ἀνομοίως LM: ἀνόμοιος t ὑπὲρ τὸ εἶδος L: ὑπὲρ εἶδος Mt 20 ἡ δὲ L: ἡ δὲ ὕλη Mt 20. 21 εἴς μὲν οὑν τῆς γνώσεως τῆς ὕλης ὁ τρόπος οὗτος Mt 21 δεύτερον L: δύο Κ 22 χαλκὰ M 24 εἰ τυφλῷ L κολουθείημεν Κ 20 ὅτι om. Κ ἀκάκιον K: ἀββάκιον L 27. 28 καὶ αὐτὸς μὴ δὲν ἔχον M 30 μηδεμίαν KM: μηδὲν de coniectura (L)t αὐτὴν post εἰδῶν traicit L ὃ πᾶσι δὲ LK: ὃ δὲ πᾶσι Mt 31 εἶναι τοῦτο L ὁ LK: καὶ Mt Πλάτων Tim. p. 52 Β) ποτέ ἐστιν ἀδύνατον, ἐκ τῆς τῶν ἄλλων δ’ ἀφαιρέσεως καὶ ἐξ ἀναλογίας [*](e 1r) ἔννοιαν αὐτῆς ἴσχομεν· τῷ αὐτῷ δὲ πάλιν τρόπῳ καὶ εἰς ἔννοιαν τοῦ πρώτου ἔρχεσθαι, ἐφ’ οὗ εἰκόνα μίαν καὶ μόνην φασὶν εἶναι τὸν ἥλιον. τῶν μὲν γὰρ ἄλλων δυνάμεων, ἅτε μερικωτέρας ἐχόντων τὰς ἐνεργείας, καὶ εἰκόνας ἐποίησαν πρὸς ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου ἐνεργείας, ἐπὶ μέντοι τοῦ πρώτου καὶ πάντων αἰτιωτάτου μίαν καὶ μόνην εἰκόνα εὑρήκασι φυσικὴν τὸν ἥλιον· ὃν τρόπον γὰρ ὁ ἥλιος πάντων ὑπερέχει τῶν ἐγκοσμίων, τὸν αὐτὸν τρόπον πάντων τῶν ὄντων ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ ὑπερέχει τὸ πρῶτον, καὶ ὡς ὁ ἥλιος πάντα φωτίζει, οὕτω κἀκεῖνο πάντα ἀγαθύνει μιᾷ ἐπιβολῇ ἑκάστου πρὸς τὰ ἑαυτοῦ μέτρα μεταλαμβάνοντος τῆς ἀγαθουργοῦ αὐτοῦ ἐνεργείας, ὥσπερ καὶ τοῦ ἡλιακοῦ φωτὸς τὰ δεκτικὰ κατὰ δύναμιν μεταλαμβάνει ἐκείνου μιᾷ ἐνεργείᾳ πάντα φωτίζοντος.

Ἔστι δὲ τὸ μὲν ὑποκείμενον ἀριθμῷ μὲν ἕν, εἴδει δὲ δύο. ἐπειδὴ προσεχῶς εἶπεν ὅτι “γίνεται πάντα ἔκ τε τοῦ ὑποκειμένου καὶ μορφῆς”, καὶ ἀνήγαγεν ὑπὸ τὰς δύο ταύτας ἀρχὰς πάντα τὰ γινόμενα, τοῦτο, φησί, τὸ ὑποκείμενον οὐχ ἀπλῶς ἕν ἐστιν, ἀλλ’ ἀριθμῷ μὲν ἕν, τῷ δὲ λόγῳ δύο· ἔχει γὰρ ἐν αὑτῷ τὴν στέρησιν, ἥτις ἑτέρα ἐστὶ κατὰ τὸν λόγον τῆς ὕλης· ἄλλον γὰρ ὁρισμὸν ἀποδώσεις τῆς ὕλης καὶ ἄλλον τῆς στερήσεως, οἷον τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ ἀμούσου. πότερον οὖν ὁμοίως ἑκάτερον τῶν συμπληρούντων τὸ ἓν τοῦτο ὑποκείμενον ἀρχή ἐστι τοῦ συνθέτου ἢ οὐκ ὁμοίως, διὰ τῶν ἑξῆς δείκνυσιν.

p. 190b24 Ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος καὶ ὁ χρυσὸς καὶ ὅλως ἡ ὕλη ἀριθμητή· τόδε γάρ τι μᾶλλον καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἐξ αὐτοῦ γίνεται τὸ γινόμενον.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι τὸ ὑποκείμενον τῷ μὲν ἀριθμῷ ἕν ἐστι, τῷ δὲ εἴδει δύο, βούλεται τοῦτο αὐτὸ δεῖξαι καὶ ἐξ αὐτοῦ συναγαγεῖν ὅπως ἐκάτερον ἔχει πρὸς τὸ ἀρχὴ εἶναι. φησὶν οὖν ὅτι ἡ ὕλη ἀριθμητή ἐστι· τόδε γάρ τι. καὶ γὰρ τῆς μουσικῆς ὕλη ὁ ἄνθρωπος, ὅσπερ τόδε τί ἐστι καὶ ἀριθμητός, καὶ τῆς κλίνης τὸ ξύλον, τὴν μέντοι ἀμουσίαν ἢ τὴν ἀσχημοσύνην οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τόδε τι, διότι μηδ’ ὅρον ἔχει μηδὲ ὑφίσταται· [*](1 ἀφαιρέσεως scripsi: ἀναιρέσεως libri 2 πάλιν om. Κ 3 εἰκονομίαν Κ φησιν L 5 ἐποίησεν compend. Κ 6 εὑρήκασιν εἰκόνα Mt 8 τὸν αὐτὸν] τοῦτον τὸν Κ δὴ τρόπον Mt ἀσυγκρίτοις L ὑπεροχὴ Κ 9 καὶ ὥσπερπάντα πάντως t) φωτίζει ὁ ἥλιος Mt. ὁ om. L μιᾷ] nihil enot. e codicibus ad μία quod exhibet t 12 λαμβάνει Κ μιᾷ KM: μία (L)t 13 ἀριθμῷ—δύο om. Κ 14 γίνεται πάντα τὰ πάντα L) ἔκ τε τοῦ LK: πάντα γίνεται ἐκ τοῦ Mt de πάντα vide ad p. 152,12 15 ὑπὸ LK: ἐπὶ Mt 17 αὐτῷ libri 18 ἀποδώσει Κ ὕλης] ψυχῆς L καὶ ἄλλον om. Κ 19 πότερον Κ: πρότερον LMt 20. 21 τοῦτο ὑποκείμενον—ἑξῆς Κ: om. LMt 22. 24 καὶ ὅλως—γινόμενον om. 23 μᾶλλον L: om. Mt 23. 24 ἐξ αὐτοῦ γίνεται L: γίνεται ἐξ αὐτοῦ Mt 26 ὅπως LK: πῶς Mt 27 ἔχη Κ ἡ iterat initio versiculi M ἀριθμητί Κ 28 γὰρ (post καὶ) om. Mt ὕλη LK: ὕλης Mt ὅσπερ LKM: ὅπερ t 30 τὸ δέ τι et mox ἔχη Κ)

τὸ μὲν γὰρ τόδε τι ὅν τί ἐστιν, ὃ δὲ μὴ ἔστι τόδε τι, οὐκ ἄν εἴη κυρίως [*](e 1r) ὄν. ἡ μὲν οὖν διάκρισις αὐτῶν αὕτη, ἔχεις δ’ ἐντεῦθεν καὶ ὅπως ἑκάτερον ἀρχή· ἡ μὲν γὰρ ὕλη τόδε τι οὖσα καὶ συμπληροῦσα τὸ σύνθετον καθ’ αὑτὸ ἄν εἴη ἀρχή, ἡ δὲ στέρησις οὐ καθ’ αὑτὸ μέν οὐ γὰρ ὁρᾶται ἐν τῷ συνθέτῳ, οὐδ’ ἔστι τόδε τι τοῦ συνθέτου ὥσπερ ἡ ὕλη), διότι δὲ τῇ καθ’ αὑτὸ ἀρχῇ συμβέβηκε, λέγω δὴ τῇ ὕλῃ, κατὰ συμβεβηκὸς ἄν εἴη ἀρχή. εἰπὼν δὲ ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ χρυσός, ἀνῆλθεν ἐπὶ τὸ καθόλου προσθεὶς καὶ ὅλως ἡ ὕλη. τὸ δὲ εἰπεῖν τόδε γάρ τι μᾶλλον ῾μᾶλλον τόδε τι τοῦ εἴδους ἡ ὕλη᾿ φησίν, <ἢ>, ὡς ἤδη εἴπομεν, πρὸς τὴν στέρησιν, ὅτι μᾶλλον τῆς στερήσεως ἡ ὕλη τόδε τι. τοῦτο δέ φημι διὰ τὴν πρώτην· ἐκείνη γὰρ οὐκ οὖσα καθ’ αὑτὴν ἀριθμητή, ὅμως μᾶλλόν ἐστιν ἀριθμητὴ τῆς στερήσεως· διότι γὰρ τῷ συνθέτῳ, ὅπερ ἐστὶ κυρίως τόδε τι, μᾶλλον ἡ ὕλη συνεργεῖ ὑπομένουσα καὶ θεωρουμένη πως ἐν αὐτῷ, τῆς στερήσεως τῇ παρουσίᾳ τοῦ εἴδους ἀφανιζομένης, μᾶλλον ἡ ὕλη τῆς στερήσεως ἀριθμητή. ἡ δὲ στέρησις καὶ ἡ ἐναντίωσις συμβέβηκεν. οὐχ ὡς ἕτερόν τι σημαίνων παρὰ τὴν στέρησιν ἐπήγαγε τὸ καὶ ἡ ἐναντίωσις, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἄμφω ἰὴ στέρησις ἥτις ἐστὶ καὶ ἐναντίωσις’.

p. 190b28 Ἓν δὲ τὸ εἶδος, οἷον ἡ τάξις ἢ ἡ μουσική.

Συνεχὲς τοῦτο τῷ ἀνωτέρω “ἔστι δὲ τὸ μὲν ὑποκείμενον ἀριθμῷ μὲν ἕν. εἴδει δὲ δύο”, εἶτα ἐφεξῆς ἓν δὲ τὸ εἶδος, τὰ δὲ μέσα κατασκευαστικά ἐστι τοῦ προτέρου. φησὶν οὖν ὅτι οὐχ ὥσπερ τὸ ὑποκείμενον δύο ἐστὶ τῷ λόγω, οὕτως καὶ τὸ εἶδος, ἀλλὰ τοῦτο καὶ τῷ λόγῳ καὶ τῷ ἀριθμῷ ἕν ἐστιν. ἀλλ’ εἰ ἓν τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι καὶ ἀριθμητὸν καὶ τόδε τι, καὶ κατὰ ἄλλο μὲν μᾶλλον τόδε τι τῆς ὕλης τὸ εἶδος κατὰ αὐτὸ γὰρ ἕκαστον λέγεται τόδε τι, οἷον ἄνθρωπος ἵππος), κατὰ ἄλλο δὲ μᾶλλον ἡ ὕλη τοῦ εἴδους, εἴ γε πᾶν τὸ τόδε τι αὐθυπόστατόν ἐστι καὶ οὐκ ἐν ἄλλῳ ὑφεστηκός, τὸ δὲ αὐθυπόστατον τὸ σύνθετον ἐκ τῆς ὕλης μᾶλλον ἢ ἐκ τοῦ εἴδους, εἴπερ τὸ μὲν εἶδος ἄνευ ὕλης εἶναι οὐ δύναται, τὴν δ’ ὕλην [*](2 ἐντεῦθεν καὶ ὅπως] εὐθέως καὶ πῶς Κ 3 οὖσα Mt: ὄν LK 6 ἀρχὴ Κ 7 ἡ ἀρχή Κ 8 fort. τῷ δὲ εἰπεῖν 8. 9 ἢ μᾶλλον τόδε τι LK: om. Mt 9 τοῦ εἴδους ἡ ὕλη φησὶν LK: τὸ εἶεος ἢ ὕλη φὴ M: τὸ εἶδος ἢ ἡ ὕλη, ἔστιν t ἢ (ante ὡς) addidi ἡ σύγκρισις κτλ.] cf. Themist. p. 148,15 σύγκρησις Κ 11 πρώτην ὕλην K at cf. p. 172,14 κατ᾿ αὐτὴν K ὁμοίως L 14 ἐν αὑτῶ Μ 15 τῆς στερήσεως] τίς τε (h. e. τῆς στ) Κ ἡ (ante ἐναντίωσις) Κ: om. LMt at cf. v. 17 15. 16 συμβέβηκεν LKM: συμβεβηκός recte ex Aristotele t 17 ἐστὶ om. superscr. M 19 ἢ ἡ μουσικὴ om. Κ ἢ om. M 20 τοῦτο τῷ] τούτω L ἀνωτέρῳ t 21 εἴδη δὲ Κ 21. 22 κατασκεβαστικά Κ 25 καὶ LK: compendium mihi aliunde non notum M: ὃ t τὸ εἶδος om. (L)t 20 ἕκαστον om. superscr. M 27 ἐστι om. Mt 27. 28 καὶ οὐκ—αὐθυπόστατον om. Κ 28 τὸ σύνθετον] aut τῷ συνθέτῳ ex L recipiendum aut τὸ σύνθετον ἔχει scribendum 29 τὴν ὕλην δὲ Mt)

ἄνευ εἴδους ἐπινοῆσαι δυ|νατόν, ὥσπερ τὸν χαλκὸν ἅνευ τῶν τεχνητῶν [*](e 1v) εἴδους οὐκ εἰς τὸ εἶναι δεῖται, ἀλλ’ εἰς τὸ κοσμηθῆναι.

p. 190b29 Διὸ ἔστι μὲν λεκτέον ὡς δύο εἶναι τὰς ἀρχάς, ἔστι δὲ ὡς τρεῖς.

Δύο μέν, ἤτοι τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, ὡς εἴρηται, ἢ τὰ ἐναντία. καὶ [*](7) εἰ τὰ ἐναντία, δόξειεν ἄν σύμφωνον εἶναι τὸ ἐπαγόμενον καὶ ἔστι μὲν ὡς τὰ ἐναντία, ἔστι δὲ ὡς οὔ· διότι μὲν γὰρ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορὰ τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν γίνεται, δόξει τὰ ἐναντία ἀρχαὶ εἶναι τὰ γὰρ τὰ γὰρ ἐναντια τὰ ποιοῦντα καὶ πάσχοντα), ὥστε δύο ἀρχαὶ τὰ ἐναντία. δόξει δὲ πάλιν μὴ εἶναι τὰ ἐναντία ἀρχαί, διότι αὐταὶ καθ’ ἑαυτὰς αἱ ἐναντιότητες οὐ πεφύκασι ποιεῖν εἰς ἀλλήλας. ἀλλὰ καὶ ταύτην, φησί, τὴν ἀπορίαν ἐλύσαμεν ὑποθέντες τρίτην τινὰ φύσιν τοῖς ἐναντίοις, περὶ ἣν τά πάθη καὶ αἱ γενέσεις καὶ αἱ φθοραὶ μὴ οὖσαν αὐτὴν ἐναντίαν· ὥστε δῆλον ἐκ τούτων ὅτι κατά τι μὲν τρεῖς ἀρχαὶ τὰ ἐναντία καὶ τὸ ὐποκείμενον, κατά τι δὲ δύο τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη, ὅπερ εἶδος τῇ ἀπουσίᾳ καὶ τῇ παρουσίᾳ ποιήσει τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν.

p. 190b35 Ὥστε οὔτε πλείους τῶν ἐναντίων αἱ ἀρχαὶ τρόπον τινά.

Οὐ τοῦτό φησιν ὅτι τὰ ἐναντία μόνον ἀρχαί, ἀλλ’ ὅτι κατὰ τὸν ἀριθμὸν πλείους τῶν ἐναντίων οὐκ ἔσονται αἱ ἀρχαὶ κατά τινα τρόπον, τουτέστι κατὰ τὸ ποσόν. πλείους ἀντὶ τοὐ πλείω δύο κατά τινα τρόπον οὐκ εἰσί. καὶ ὅτι τοῦτό φησι, δῆλον ἐξ ὧν ἐπήγαγεν ἀλλὰ δύο μόνον ὡς εἰπεῖν τῷ ἀριθμῷ, οὔτε παντελῶς δύο διὰ τὸ ἕτερον ὁπάρχειν τὸ [*](1 ἐπινοῆσαι Κ: ἐστὶ νοῆσαι LMt τεχνιτῶν Κ 2 τὸν ἴδιον λόγον ἡ ὕλη κἂν ὑπέστη καθ’ ἑαυτήν Κ τοῦ] τοῦτο L 4 λεκτέον ὡς δύο LM: ὡς δύο λεκτέον Kt cum Aristotele 5 δ’ ὡς t 7 δόξειεν ἄν L: δόξει ἂν Κ: δόξει Mt *ὰν ἔστι κ addendum) Κ 8 ναντία—οὔ om. Κ ante ἔστι δὲ omisit Philoponus Aristotelea οἶον εἴ τις λέγοι—ἀνάρμοστον 9 τὸ πάσχειν M: τῷ πάσχειν t γίνονται recte L ἀρχαὶ (ita scriptum ut syllaba αἰ simillima sit compendio ω h. e. ῶν) M: ἀρχῶν t 9. 10 τὰ γὰρ ἐναντία ἔστι τὰ Κ 11 τὰ ἐναντία ἀρχαί αί parum clare M) KM: ἀρχαὶ τὰ ἐναντία L: τὰ ἐναντία ἀρχάς t καθ’ αὑτὰς L ἐναντιώτητες Κ 13 τρι (h. e. τρίτην) M: τριττήν t περὶ] πϊρϊ Κ 14 ἐναντίαν LKM: ἐναντίον emendavit t 15 τι μὲν LK: τινα μὲν τρόπον Mt γ΄ ἀρχὰς Κ τὰ ὑποκείμενα L τι δὲ LK: τινα δὲ Mt 16 τῇ παρουσίᾳ καὶ (om. τῇ) ἀπουσία Mt 18. 19 ἐναντίων—τινά om. Κ 21 αἱ Κ: om. LMt 22 post πλείους add. τῶν ἐναντίων t: fort. πλείους <δὲ τῶν ἐναν- πλείω LKM: πλείους t fort, δυοῖν 23 δύο μόνον (om. δύο) M: μόνον δύο t: δύο (om. μόνον) Aristot. 24. p. 166,1 οὔτε—αὐτοῖς om. Κ οὔτ’ αὖ Aristoteles)

εἶναι αὐτοῖς· εἰ γὰρ καὶ δύο ἀρχαὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, ἀλλ’ οὖν, ἐπειδὴ [*](e 1v) τὸ εἶναι τῇ ὕλῃ οὐ ταὐτόν κατὰ ἄλλο γὰρ ἔχει τὸ ὕλη εἶναι, καὶ κατὰ ἄλλο τὸ ἐστερῆσθαι τοὐ εἴδους) * * * καὶ πείθει τοῖς παραδείγμασιν· ἄλλο γάρ ἐστι, φησί, τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ ἄλλο τὸ ἀμούσῳ. διὸ καὶ μετὰ τὸ δέξασθαι τὴν μουσικὴν ἄνθρωπος μὲν ἔτι ἐστίν, ἄμουσος δ’ οὐκέτι· ὑπεξίσταται γὰρ τῷ εἴδει ἡ στέρησις. p. 191a3 Πόσαι μὲν οὖν ἀρχαὶ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν, εἴρηται. οὐκ εἶπε φυσικῶν μόνον, ἵνα μὴ καὶ τὰ οὐράνια περιλάβῃ, ἀλλὰ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν· ἐν γὰρ τοῖς οὐρανίοις οὐκ ἔστιν ἐν ἀρχῆς λόγῳ ἡ στέρησις. ἀλλὰ μόνον τὸ εἶδος καὶ τὸ ὑποκείμενον. τὸ μὲν οὖν περὶ γένεσιν διὰ τοῦτο εἶπε, τῶν φυσικῶν δὲ διὰ τὰ προαιρετά· οὐ θεωρεῖται γὰρ ἐπ’ αὐτῶν οὔτε ὕλη οὔτε εἶδος, εἰ μὴ κατὰ ἀναλογίαν, οἷον τοῦ συλλογισμοῦ ὕλη μὲν αἱ προτάσεις εἶδος δὲ τὸ συμπέρασμα. καὶ τὰ ἐναντία δύο εἶναι. εἰκότως· τὸ γὰρ ἐναντίον τινὶ ἐναντίον, οὐδὲν δ’ ἐστὶν αὐτὸ ἑαυτῷ ἐναντίον. τρόπον δέ τινα ἄλλον οὐκ ἀναγκαῖον· τὸ γὰρ εἶδος ἀποπληροῦν τὴν χώραν τῆς στερήσεως ἀπὸν μὲν ποιήσει τὴν φθοράν, παρὸν δὲ τὴν γένεσιν. ἱκανὸν ἄρα καὶ τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων μετὰ τῆς ὅλης εἰς τὸν τῆς ἀρχῆς λόγον παραλαμβανόμενον. p. 191a7 Ἡ δ’ ὑποκειμένη φύσις ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν. ἐντεῦθεν τίς ὁ τρόπος τῆς γνώσεως τῆς ὕλης ὑποτίθεται, ὅτι κατὰ ἀναλογίαν, εἴπομεν δ’ ὅτι ὁ Πλατῶν καὶ τῷ ἐξ ἀφαιρέσεως τρόπῳ κέχρηται. οὕτως αὕτη πρὸς οὐσίαν ἔχει καὶ τόδε τι καὶ τὸ ὄν. εἰπὼν πρὸς οὐσίαν καὶ τόδε τι, ἀνῆλθεν ἐπὶ τὸ καθολικώτερον εἰπὼν καὶ τὸ ὄν· ὑποκειμένη γὰρ ἡ ὕλη τῇ οὐσίᾳ, δι’ αὐτῆς δηλονότι καὶ τοῖς συμβεβηκόσιν ὑπόκειται. καὶ συλλογίσῃ αὐτὸ οὕτως· ἡ ὕλη τῇ οὐσία [*](1 ἀρ Κ: αἱ ἀρχαὶ L 2 ὕλη] ὕλῃ (LKM)t 3 ἐστερεῖσθαι Κ post εἴδους indicavi lacunam (excidit οὐ παντελῶς δύο sim.) 4 φησιν ἔστι Mt τῶ ἀνθρώπω et τῶ ἀμούσῳ Κ 7 αἱ M superscr. Κ: om. (L)t cf. Aristotelis libri et Themist. p. 149,5 7. 8 περὶ—εἴρηται om. Κ 8 καὶ πῶς πόσαι, εἴρηται ex Arist. t 9 περιλάβη LK: παραλάβη (sed M praepositionis incerto compendio) Mt 11 μὲν οὖν om. L: οὖν om. M 12 περὶ LKM: τῶν περὶ t εἶπεν M 14 οἷον τοῦ LK: om. Mt 15. 16 τὸ γὰρ ἐναντίον—ἑαυτῷ ἐναντίον om. Κ 15 οὐδὲν δ’ Mt: οὐδὲν (om. δ’) L 16 ἄλλον] ἀλλὰ M 18 ἄρα] γὰρ L 19 τῆς (ante ὕλης) om. Mt 20 post φύσις addit οὐκ M: del. M2 ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν om. 21. 22 ὑποτίθεται, ὅτι κατὰ ἀναλογίαν in ras. Κ 22 εἴπομεν p. 162.5 23 πρὸς οὐσίαν—καὶ τὸ ὄν om. Κ καὶ τόδε L: καὶ τὸ τόδε Mt Aristoteles at cf. v. 24 24 ἀνῆλθεν LK: ἀνήγαγεν Mt at cf. p. 158,27. 164.7 al. τοῖς καθολικῷ Κ 25 ὐποκειμένη γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 149,16 ὑποκείμενον Κ δι’ ἑαυτῶν L 26 συλλογίση LK: συλλογίσαισ M: συλλογίσαιο t) ὑπόκειται, ἡ οὐσία τοῖς συμβεβηκόσιν ὑπόκειται, καὶ ἡ ὕλη ἄρα τοῖς συμβεβηκόσιν [*](e 1v) ὑπόκειται.

p. 191a12 Μία μὲν οὖν ἀρχὴ αὕτη, οὐχ οὕτως μία οὖσα οὐδὲ ἓν ως το τοοε τι.

Ἀπαρίθμησιν πάλιν τῶν ἀρχῶν ποιεῖται. ἔστιν οὖν τέως ἡ ὕλη ἀρχὴ μία, ἀλλ’ εἰ καὶ λέγεται μία, οὐχ οὕτως ἔχει τὸ εἶναι ἕν τι καὶ ἀριθμητὴ ὥσπερ τὸ τόδε τι, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ σύνθετον τοῦτο γάρ ἐστι καὶ τὸ μερικὸν καὶ τὸ κυρίως ἀριθμητόν)· εἰ γὰρ καὶ τῷ συνθέτῳ ὑπάρχειν ἐλέγομεν τὸ τόδε τι ἐκ τῆς ὕλης, ἀλλ’ οὖν μᾶλλον τόδε τι καὶ ἀριθμητὸν τὸ σύνθετον. καὶ θαυμαστόν γε οὐδέν, ἐπεὶ <εἰ> καὶ τὸ παθητικὰ εἶναι τὰ ἐκ τῆς ὕλης ἔχει διὰ γὰρ τὴν τῆς ὕλης ἐπιτηδειότητα τοιαῦτά ἐστι τὰ σώματα), ἀλλ’ οὖν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν θεωρουμένη ἡ ὕλη πάντῃ ἐστὶν ἀπαθής. δυνατὸν δὲ δαὶ τὸ οὐχ οὕτως μία οὖσα οὐδὲ ἕν ὡς τὸ τόδε τι ἐπὶ τοῦ εἴδους λαμβάνειν, ἵνα τόδε τι λέγῃ τὸ εἶδος ἑκάστου γὰρ τὸ εἷναι κατὰ τὸ εἶδος), ἵνα τὸ ἕν καὶ τὸ τόδε τι ἐπὶ τοῦ εἴδους μᾶλλον φέρῃ. τοῦτο δὲ διότι τὸ μὲν εἶδος ἔν ἐστιν ἀεὶ καὶ τὸ αὐτὸ οὐδεμίαν ἀλλοίωσιν ἐπιδεχόμενον, ἡ δ’ ὕλη ποικίλως ἀλλοιοῦται καὶ μεταβάλλεται κατὰ τὴν [*](e 2r) διάφορον ὑποδοχὴν τῶν εἰδῶν. τῷ οὖν τὸ μὲν εἶδος τὸ αὐτὸ μένειν, τὴν δ’ ὕλην ποικίλως ἀλλοιοῦσθαι, ταύτῃ μᾶλλον τῆς ὕλης ἓν τὸ εἶδος εἶπεν· ἀνωτέρω δ’ ἡμεῖς κατὰ ἄλλον τρόπον μᾶλλον εἶναι τόδε τι τὴν ὕλην τοὐ εἴδους, καθὸ οὐ δεῖται ἡ ὕλη ἑτέρου ὑποκειμένου πρὸς τὸ εἶναι, ὥσπερ τὸ εἶδος τῆς ὕλης, ἀλλ’ αὐτάρκης ἐστὶ καθ’ ἑαυτὴν ὑποστῆναι. εἴρηται δὲ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν κατὰ τίνα μὲν τρόπον ἡ ὕλη μᾶλλον τόδε τι, κατὰ τίνα δὲ πάλιν τὸ εἶδος. μία δὲ ἡ ὁ λόγος. τὸ ηݲ καὶ τὸ οݲ ἀμφότερα ἄρθρα ἅμα ἐστί, λόγον δ’, ὡς πολλάκις εἴρηται, τὸ εἶδός φησιν. εἰπὼν οὖν τὴν ἀρχὴν τὴν ὑλικήν, λέγει καὶ τὴν εἰδικήν, καί φησιν ὅτι ἐστὶ καὶ τὸ εἶδος μία ἀρχή. ἔταξε δὲ τὰ δύο ἄρθρα κατὰ τοῦ αὐτοῦ, καθότι ὁ λόγος ὡς μὲν ἀρχὴ θηλυκόν ἐστιν, ὡς δὲ λόγος ἀρσενικόν. διὰ τοῦτο οὖν τὰ δύο ἄρθρα κατὰ τοῦ αὐτοῦ ἔταξε τό τε θηλυκὸν καὶ τὸ ἀρσε- [*](3. 4 οὐχ—τόδε τι om. K 3 οὕτωςL: οὕτως L: οὕτω Mt at cf. v. 13 οὐδὲ ἓν M: οὐδὲ ἓν ὃν t: οὐδὲ ἓν ὃν (si modo recte nihil adnotatum ad vocem ὃν) L: οὑδὲ οὕτως ἓν vel οὐδὲ οὕτως ὃν Aristotelis libri 4 τὸ om. M 5 ποιεῖται πάλιν τῶν ἀρχῶν Mt ἐστιν (v del.) ἔστι t ἡ ὕλη τέως Κ 6 ἀριθμητὴ LK: ἀριθμητὸν Mt 8. 9 ἐλέγομεν ὑπάρχειν Κ ἐλέγομεν p. 160,24 sqq. 9 μᾶλλον τὸ add. Κ) τόδε τι LK: τόδε τι μᾶλλον Mt 10 ἐπειδὴ Mt εἰ addidi 11 διὰ] δεῖ Κ ἐπιτιδειότητα Κ ἐστι] γὰρ Κ 12 ἑαυτὴν Mt 12. 13 παντὶ (sic) εἶναι ἀπαθής· δυνατὸν δὲ ἴσως καὶ Κ 13 οὕτω t οὐδὲν ὡς Κ τὸ (ante τόδε) om. Mt 14 λαβεῖν Κ τι om. Mt ἑκάστω Κ 18 τῷ] τὸ Κ οὖν τὸ μὲν LK: μὲν οὖν to Mt 20 ἀνωτέρω p. 137.27 sqq. 22 αὔταρκές (sic) LK ἑαυτῆς compend. M 23 ἔμπροσθεν p. 164.25 23. 24 κατά τινα utrobique Κ 24 δὲ ἡ Lt: δὲ ἢ Κ: δὲ (om. ἡ) M cf. p. 6.16 et Arist. libri (cod. E δὲ ἦι pr., δὲ ἡ rec.) τὸ ἡ καὶ τὸ ὁ t 25 ἅμα Κ: om. LMt 26 τὴν (ante ὑλικήν) om. L εἰδικήν L: ἰδικήν KMt καί (ante φησιν) om. L 27 δὲ om. superscr. L τὸ αὐτό (at cf. V. 29) Κ 28. 29 ἀρσενικόν—θηλυκὸν καὶ τὸ om. L)

νικόν, τὸ μὲν θηλυκὸν πρὸς τὴν ἀρχὴν τὸ δὲ ἀρσενικὸν πρὸς τὸν λόγον, [*](e 2r) ὡς ἄν εἰ ἔλεγεν ῾ἡ δ’ ἑτέρα ἀρχὴ ὁ λόγος ἐστί, τουτέστι τὸ εἱδος’.

p. 191a15 Πρῶτον μὲν οὖν ἐλέχθη ὅτι ἀρχὴ τὰ ἐναντία.

Ἑντεῦθεν ἀνακεφαλαιοῦται πάντα τὰ εἰρημένα. καὶ πῶς ἔχουσιν αἱ ἀρχαὶ πρὸς ἀλλήλας. ὅτι αἱ μὲν αὐτῶν εἰσι καθ’ αὑτὸ ἀρχαί, αἱ δὲ κατὰ συμβεβηκός· καὶ ἡ μὲν ὕλη καὶ ἡ στέρησις ἀριθμῷ μὲν ἓν λόγῳ δὲ δύο, τὸ δὲ εἶδος καὶ τῷ λόγῳ καὶ τῷ ἀριθμῷ ἐν· καὶ ἡ μὲν θηλείᾳ ἀναλογεῖ τὸ δὲ ἄρρενι, καὶ ὅσα ἄλλα περὶ αὐτῶν εἶπε.

p. 191a19 Πότερον δ’ οὐσία τὸ εἶδος ἢ τὸ ὑποκείμενον, οὔπω δῆλον.

Τὴν περὶ τούτων θεωρίαν ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ ὑπερτίθεται, ἔνθα ζητεῖ εἴτε οὐσία ἐστὶ τὸ εἶδος εἴτε μή, καὶ ὅπως τὸ εἶδος ἀρχή, καὶ εἴτε πᾶν ἄφθαρτον εἴτε ἔστι τι καὶ φθαρτόν, καὶ εἰ μὴ ἅπαν εἶδος ἄφθαρτον, πῶς ἅπαν ἀρχή. καὶ ἵνα συντόμως εἴπωμεν τὰ ἐκεῖσε αὐτῷ περὶ τούτου εἰρημένα, φησὶν ὅτι ἑκάτερον ἔχει τι πλεονέκτημα κατὰ τοῦ λοιποῦ εἰς τὸ εἶναι μᾶλλον οὐσία· μᾶλλον μὲν γὰρ οὐσία τοῦ εἴδους ἡ ὕλη, διότι ἡ μὲν ὕλη αὐθυπόστατόν τι πρᾶγμά ἐστι, τὸ δ’ εἶδος ἄνευ ὕλης εἶναι οὐ δύναται, τῆς ὕλης μηδὲν δεομένης τοῦ εἴδους εἰς τὸ εἶναι· μᾶλλον δὲ πάλιν τὸ εἶδος οὐσία ἤπερ ἡ ὕλη, διότι ἡ μὲν κοσμεῖται καὶ τάττεται καὶ ὁρίζεται τῇ παρουσίᾳ τοὐ εἴδος, τὸ δ’ ὁρίζει καὶ κοσμεῖ, καὶ ὅτι ἕκαστον τῶν ὄντων οὐ κατὰ τὴν ὕλην ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶδος χαρακτηρίζεται. ὥστε κατά τι μὲν μᾶλλον οὐσία ἡ ὕλη ἤπερ τὸ εἶδος, κατά τι δὲ πάλιν μᾶλλον οὐσία τὸ εἶδος ἤπερ ἡ ὕλη.

p. 191a20 Ἀλλ᾿ ὅτι αἱ ἀρχαὶ τρεῖς καὶ πῶς τρεῖς.

Τὸ πῶς τρεῖς ἀντὶ τοῦ ποῖαι τρεῖς, ὅτι ἡ] ὕλη εἶδος στέρησις. καὶ τίς ὁ τρόπος αὐτῶν. εἴπομεν ὅτι αἱ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀρχαὶ αἱ δὲ κατὰ [*](2 δὲ ἀρσενικὸν] δ’ ἄρθρον Κ 3 ὅτι ἀρχὴ τἀναντία om. Κ ἀργὴ LM: ἀρχαὶ recte ex Arist. t τὰ ἐναντία M: τἀναντία (L)t 4 ἀνακεφαλεοῦται M 5 αἱ (ante ἀρχαὶ) om. L εἰσὶν ἀρχαὶ καθ’ αὐτό L 6. 7 λόγω δὲ—ἀριθμῶ ἕν Κ: om. LMt 7 καὶ ἡ] καὶ εἰ Κ 7. 8 θήλει, ἀναλο Κ 8 τὸ δὲ ἄῤῥενι t: τοδἄρενι Κ: τὸ δὲ δ’ L) ἄρρεν LM 9. 10 τὸ εἶδος—δῆλον om. Κ 11 sqq. cf. Simplic. p. 234,2 sqq. 11 Μετὰ τὰ φυσικὰ Ζ 3 12. 14 καὶ ὅπως—ἅπαν ἀρχή ex Themist. p. 149,19, unde conicias post καὶ εἰ excidisse μὲν ἅπαν εἶδος ἄφθαρτον, πῶς οὐκ ἀίδιον ἅπαν, εἰ δὲ 14 εἴπομεν Κ 14. 15 εἰρημένα περὶ τούτου Κ 17 αὐθυπότατόν (sic) M 19 ἥπερ M: εἴπερ (item v. 22 et 23) Κ 20 ὅτι om. Κ 21 ὄντων] οὔτων Κ ἀλλὰ om. superscr. L 22 μᾶλλον (post πάλιν) om. L 24 αἱ om. Κ καὶ πῶς τρεῖς om. Κ 25 Τὸ πῶς τρεῖς om. t ἡ delevi 26 μὲν] ἀρχαὶ L)

συμβεβηκός, καὶ ὅτι ἡ μὲν ὕλη τὸ ὑποκείμενον τὸ δὲ εἶδος τὸ κοσμοῦν [*](e 2r) καὶ ὁρίζον αὐτήν, ὥσπερ τὸ τοῦ ἀνδριάντος εἶδος τὸν χαλκόν.

p. 191a23 Ὅτι δὲ μοναχῶς οὕτως λύεται καὶ ἡ τῶν ἀρχαίων ἀπορία, λέγομεν μετὰ ταῦτα.

Τεκμήριόν ἐστι τῶν καλῶς καὶ ἐπιστημονικῶς ἀποδεδομένων λόγων, ὅταν τοιοῦτοι ὦσιν οἱ ἀποδοθέντες περὶ τοῦ πράγματος λόγοι, ὡς καὶ τὴν αὐτοῦ τοῦ πράγματος φύσιν ἱκανῶς παραστῆσαι καὶ τὰς φερομένας πρὸς αὐτὸ ἀπορίας ἐπιλύσασθαι. τοιοῦτοί εἰσι καὶ οἱ ἀποδοθέντες λόγοι περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν φυσικῶν πραγμάτων ὑπὸ Ἀριστοτέλους· τάς τε γὰρ ἀρχὰς τὰς κοινοτάτας τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἱκανῶς ἡμῖν παρέστησε, καὶ τὰς φερομένας ἀπορίας πρὸς αὐτὰ δι’ αὐτῶν ἐπιλυσόμεθα, ὅπερ καὶ νῦν ὁ Ἀριστοτέλης ποιεῖ. φέρονται δὲ ἀπορίαι περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ὧν ἤδη ἐμνήσθημεν ἐν τοῖς πρὸς Ἀναξαγόραν λόγοις, εἰσὶ δ’ αὗται αἱ τὴν γέ- νεσιν αναιρουσαι.

Ζητοῦντες γάρ, φησίν, οἱ πάλαι τὴν τῶν πραγμάτων ἀλήθειαν, ὑπὸ ἀπειρίας διαλεκτικῆς ἐξετράπησαν τῆς ἀληθείας καὶ ἐνόμισαν μηδ’ ὅλως εἶναι γένεσιν. εἰ γὰρ γίνοιτό τι, φασίν, ἢ ἐξ ὄντος γίνεται ἢ ἐκ μὴ ὄντος. ἀλλ’ οὔτε ἐξ ὄντος δυνατὸν γενέσθαι πῶς γὰρ ἂν τὸ ὂν γένοιτο; ἔσται γὰρ πρὶν γενέσθαι), οὔτε ἐκ μὴ ὄντος ἀδύνατον γὰρ ἐκ μὴ προυποκειμένου τινὸς γενέσθαι τι). καὶ κοινὴ δόξα ἐστὶν αὕτη πάντων τῶν φυσικῶν τὸ μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι· δεῖ γὰρ τὸ γενησόμενόν τι πρὶν γενέσθαι δύναμίν τινα καὶ ἐπιτηδειότητα ἔχειν εἰς τὸ γενέσθαι. εἰ γὰρ πρὶν γένοιτό τι μὴ δύναιτο γενέσθαι, οὐδ’ ἄν γένοιτο. ἀνάγκη οὖν πρὶν γενέσθαι ἔχειν δύναμιν τοῦ γενέσθαι· τὸ δὲ δυνάμενον γενέσθαι ὄν τί ἐστι, καὶ αὐτὴ ἡ δύναμις· οὐδὲν ἄρα ἐκ τοῦ μηδαμὴ μηδαμῶς ὄντος γίνεται. ἔοικεν οὖν μηδ’ ὅλως εἶναι ἡ γένεσις. διὰ τοῦτο οὖν τὴν γένεσιν ἀναιροῦντες, ἐκκρίσει καὶ συγκρίσει καὶ θέσει τοῖς τοιούτοις τὰ πράγματα ἐποίουν. ἐκ δὲ ταύτης, φησί, τῆς ἀρχῆς ὁρμώμενοι, καὶ τὸ πλῆθος ἀνῄρουν ἐκ τῶν ὄντων· “ ἑνὸς γὰρ ἀτόπου δοθέντος”, ὡς αὐτός φησι, μυρία ἕψεται. ἐξ οὗ γὰρ ἀνῄρουν τὴν γένεσιν τῷ μὴ δύνασθαι τὸ μὴ ὂν ὑποκεῖσθαι τοῖς γινομένοις ἐξ οὗ γίνονται εἰ γὰρ ὑποκέοιτο αὐτοῖς τὸ μὴ [*](1 συμβεβυκός t 2 ὁρίζων Κ 3 lemma om. Κ 4 λέγομεν M: λέγοιμεν L: λέγωμεν t 7 τοῦ iterat Κ 7. 8 πρὸς αὐτὸ φερομένας Mt 9 ὑπὸ ὑπ’ t) LKt: ὑπὲρ M ἀριστοτέλ M 9. 10 ἀρχὰς τὰς τε pro τὰς L) κοινοτάτας LK: κοινοτάτας ἀρχὰς Mt 10 παρέστησαν concinnius Mt 11 πρὸς αὐτὰς Mt καὶ om. L 13 ἐμνήσθημεν p. 89,3 sqq. 94,18 sqq. 14 ἀναιροῦσι L 16 διαλεκτικῆς] τοῦ διαλέγεσθαι Themist. p. 150,2 17 γίγνοιτό t ἡ (pro ἣ) utrobique Κ 18 γένοιτο LKM: γίνοιτο t 19 γὰρ om. Κ μὴ om. superscr. L 21. 22 γίνεσθαι—εἰς τὸ om. K 23 γένοιτό τι KM: γίνοιτό τι (L)t 24 δύναμιν τινὰ τοῦ L 25 αὐτὴ L: αὕτη KMt at cf. p. 52,3 26 διὰ τοῦτο κτλ.] cf. Themist. p. 150,7 27 ἐκκρίσει LK: ἐνκρίσει (sic) M: διακρίσει t 29 φησι] cf. Phys. Α 2 p. 185a11 vel 3 p. 186a9 (cl. Philop. p. 30,5. 5911. 174, τῷ] τὸ Κ 31 γίνονται LK: γίνοιντο Mt ὑποκέοιντο M)

ὄν, συμβήσεται τὸ μὴ ὂν εἶναι), ἐκ τούτου καὶ τὸ πλῆθος ἀνῄρουν. | εἰ γὰρ [*](e 2v) ἔστι πλῆθος, ἔστι καὶ ἑτερότης, εἰ δὲ τοῦτο, ἔστι καὶ τὸ μὴ ὄν· οὐκ ἔστι γὰρ Σωκράτης ὅπερ Πλατῶν. ὥστε ἐστὶ Σωκράτης μὴ ὄν· οὐ γάρ ἐστι Πλατῶν. ἔστι δὲ καὶ ὄν· Σωκράτης γάρ ἐστι. τὸ αὐτὸ ἄρα καὶ ὂν καὶ μὴ, ὂν ἔσται, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, καὶ πλῆθος εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν ἀδύνατον. ἓν ἄρα τὸ ὃν καὶ ἀκίνητον. ἐκεῖνοι μὲν οὗν ἐκ τούτων ἀνῄρουν τὴν γένεσιν δι’ ἀπειρίαν τῆς διαλεκτικῆς μεθόδου· καλῶς μὲν γὰρ περὶ γενέσεως ζητοῦντες ἐκ διαιρέσεως προήγαγον τὸν λόγον καὶ διαιρέσεως τῆς κατ’ ἀντίφασιν, λέγοντες ὅτι εἰ γίνεταί τι ἢ ἐξ ὄντος γίνεται ἢ ἐκ μὴ ὄντος ἀντίφασις γὰρ τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν), κακῶς δ’ ὅτι ἀτελῶς ἐχρήσαντο τῇ διαιρέσει· οὐδὲ γὰρ τὸ ὂν ἑνός τινος πράγματός ἐστι σημαντικόν, ὁμοίως δὲ οὐδὲ τὸ μὴ ὄν. ἔδει οὖν καὶ τούτων ἐπιδιαίρεσιν ποιήσασθαι, καὶ οὕτως πάντα τὰ μόρια τῆς διαιρέσεως ἐπισκοπῆσαι, εἰ ἐνδέχεται κατά τι αὐτῶν γενέσθαι τὴν γένεσιν· ὁμώνυμος γὰρ φωνὴ καὶ τὸ ὄν, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ μὴ ὄν. ἀπλῶς μὲν γὰρ ὂν οὐδέν ἐστιν· οὐδὲ γὰρ ἔστι κοινή τις φύσις τοῦ ὄντος, ἀλλ’ ἔστιν ὁμώνυμος φωνὴ κατὰ πλειόνων γενῶν κατηγορουμένη· ἢ γὰρ οὐσία ἐστὶ τὸ ὂν ἢ ποσὸν ἢ ποιὸν ἤ τι τῶν ἄλλων. ὁμοίως οὐδὲ τὸ μὴ ὂν ἕν τι καὶ ἁπλοῦν σημαίνει, ἀλλ’ ἤτοι τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, ὅπερ μηδὲν τῶν ὄντων ἐστίν, ἢ τὸ τὶ μὴ ὄν· ἡ γὰρ οὐσία τὶ μὴ ὄν· οὐδὲ γάρ ἐστιν ὅπερ τὸ ποσὸν ἢ τὸ ποιόν. ὁμοίως καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον καὶ ὄν ἐστι καὶ μὴ ὂν κατὰ ἄλλο καὶ ἄλλο, ἄλλο μὲν ὄν τι ἄλλο δὲ μὴ ὄι.

Ἐκεῖνοι μὲν οὖν διὰ τὴν ἀπειρίαν τῆς διαιρετικῆς μεθόδου εἰς ταύτην τὴν ἀτοπίαν ἐξέκλιναν, ὥστε τὰ ἐναργῆ οὕτως ἀνελεῖν βιαζόμενοι ὑπὸ τοῦ λόγου, τήν τε γένεσίν φημι καὶ τὸ πλῆθος. ἐπιλύεται δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τὰς ἀπορίας ἐκ τῶν ἀποδεδομένων λόγων περὶ τῶν ἀρχῶν· εἴρηται γὰρ ὅτι τῶν ἀρχῶν αἱ μέν εἰσι καθ’ αὑτὸ ἀρχαὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, ἡ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἡ στέρησις. καὶ ἐκ τοῦ καθ’ αὑτὸ οὖν καὶ ἐκ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ἐπιλύεται τὴν ἀπορίαν, καὶ ἐκ τοὺ δυνάμει καὶ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ. εἰ μὲν γὰρ ἀπλῶς ἐγίνετό τι, δῆλον ὅτι καὶ ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος ἐγίνετο ἄν· νῦν δὲ τὸ γινόμενον τὶ ἐστίν οὐδὲν γὰρ ἁπλῶς γίνεται)· εἰ δὲ δῆλον ὅτι καὶ ἐκ τινὸς μὴ ὄντος γίνεται· ὡς γὰρ [*](1. 2 γάρ ἐστιν Lt 2 στερότης Κ 4. 5 ἄρα καὶ μὴ ὃν, καὶ ὃν ἔστι Mt 5 εἶναι] οἶναι Κ 5. 6 πλῆθος ἐν τοῖς οὖσιν εἶναι. ἀδύνατον Mt 6 ἓν ἄρα τὸ ὂν Κ: ἄρα τὸ ὃν ἓν L: ἄρα τὸ ὃν (om. ἓν) Mt ἐκ τούτων om. superscr. M 9 κατ’ ἀντίφασιν in textu, κατ’ ἐναντία in mrg. M ἢ] ἡ utrobique Κ 11 ἑνός om. K 12 ἐπιδιαίρεσιν scripsi: ἐπὶ διαίρεσιν libri 14 ὁμόνυμας et 16 ὁμόνυμος K καὶ om. Κ 15 μὲν γὰρ γὰρ superscr. L) ὃν LK: μὲν γὰρ (om. ὃν) Mt 17 κατηγορούμ K ἢ γὰρ L: ἡ γὰρ KMt 18 εἴτοι Κ 20 οὐδὲ] οὐ K ἢ τὸ ποιόν om. Κ 22 διαιρετικῆς LK: διαλεκτικῆς (cf. ν. 7. p. 169,16. 174,18) Mt 23 ἀτοπίαν LK: ἀπειρίαν Mt ἐναργῆ ἀνελεῖν, οὕτω βιαζόμενοι Mt 24 φημι LK: φησι Mt 25. 2() εἴρηται γὰρ ὅτι τῶν ἀρχῶν om. L 25 εἴρηται κτλ.] cf. ad p. 172,27 27. 28 τοῦ συμβεβηκότος ἐπιλύεται L 28 ἐκ (ante τοῦ ἐνεργείᾳ) om. Mt 20 ἐκ τοῦ LK: ἐκ (om. τοῦ) M: ἐξ t 30. 31 οὐδὲν γὰρ—τί ἐστιν (sic) Κ: om. LMt 31 post δῆλον addunt ἄρα M2t)

τὸ ἀπλῶς ὂν ἐξ ἀπλῶς μὴ ὄντος γίνεται, οὕτω καὶ τὸ τὶ ὂν ἐκ τινὸς μὴ [*](e 2v) ὄντος γίνεται. τὸ μὲν οὖν ἁπλῶς ὃν ἀδύνατον γενέσθαι· γένοιτο γὰρ ἂν ἐκ τοῦ πάντῃ μὴ ὄντος, καὶ ἐνταῦθα ὑγιὴς ὁ παρ’ αὐτῶν λεγόμενος λόγος. ἐπειδὴ δὲ τὸ γινόμενον οὐχ ἀπλῶς γίνεται ἀλλὰ τὶ, καὶ τὸ ἐξ οὗ γίνεται τὶ μὴ ὂν έσται· τὸ δὲ τὶ μὴ ὂν καὶ τὶ ὄν ἐστι, τοῦτο δὲ σύνθετόν ἐστιν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους· πᾶν γὰρ τὸ ἐνεργείᾳ ὂν τοιοῦτον. ὅταν οὖν λέγωμεν ὅτι γίνεται τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος, οἷον τὸ πῦρ ἐξ ἀέρος, ἐκ καθ’ αὑτὸ μὲν ὄντος τοῦ ἀέρος δηλονότι λέγομεν γίνεσθαι τὸ πῦρ καθ’ αὑτὸ γὰρ ὃν ὁ ἀήρ), ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ὡς ἐξ ὄντος, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· καθ᾿ αὑτὸ γὰρ ἔμπροσθεν ἐλέγομεν εἶναι ἀρχὴν τοῦτο ὃ μέρος γίνεται γινομένου, ὡς ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος. εἰ οὖν ὁ ἀὴρ οὐ γίνεται μέρος τοῦ πυρός, δῆλον ὅτι οὐ καθ’ αὑτὸ ἐξ ὄντος τοῦ ἀέρος γίνεται τὸ πῦρ, ἀλλ’ ὅτι συνέβη τὸ ἐξ οὗ καθ’ αὑτὸ γίνεται, λέγω δὴ τὴν ὕλην, τὸ τοῦ ἀέρος εἶδος ἔχειν. οὐδὲν γὰρ συμβάλλεται εἰς τὴν τοῦ πυρὸς γένεσιν τὸ ἀέριον εἶδος· γίνεται γοῦν οὐδὲν ἧττον καὶ ἐξ ὕδατος καὶ γῆς καὶ ἐκ πάντων τῶν συνθέτων πῦρ. εἰ μὲν οὖν ἐκ τῆς ὕλης θεωροῦμεν γινόμενον, ἐκ ταύτης ὡς ἐκ καθ’ αὑτὸ ὄντος γίνεται καθ’ αὑτὸ γὰρ ὂν ἡ ὕλη καὶ καθ’ αὑτὸ ὡς ἐξ ὄντος· μέρος γὰρ αὐτοῦ γίνεται ἡ ὕλη. καὶ οὐδέν γε ἄτοπον· οὐ γὰρ ὅπερ ἐστὶν ἡ ὕλη τοῦτο γίνεται, ἀλλὰ ἄλλο μέν ἐστιν, ἄλλο δὲ γίνεται), ἀλλ’ ἐκεῖνοι τὴν ἐκ τῆς ὕλης γένεσιν οὐδ’ ἐνενόουν, ἀλλ’ ἐκ τῶν μερικῶν γενέσεων τὰς ἀπορίας ἔφερον, ὅτι φαίνεται ὁ ἀὴρ γινόμενος πῦρ· εἰ οὖν ἐστιν ὁ ἀήρ, οὗτος δὲ γίνεται πῦρ, τὸ ὂν ἄρα γίνεται. φαμὲν οὖν ἡμεῖς πρὸς τὴν αὐτῶν ἀπορίαν ἀπαντῶντες, ὅτι εἰ καὶ ἐξ ἀέρος γίνεται, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ἀὴρ οὕτως ἐξ αὐτοῦ γίνεται ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ συνέβη τὸ ὑποκείμενον τὸ ἀέριον εἶδος ἔχειν· ὥστε εἰ καὶ ἐξ ὄντος γίνεται τὸ γινόμενον, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ὄν ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ συμβέβηκε τὸ ἐξ οὗ καθ’ αὑτὸ γίνεται τουτέστιν ἡ ὕλη] ὂν εἶναι, τουτέστιν εἰδοπεποιῆσθαι. πάλιν καὶ ὅταν ἐκ μὴ ὄντος λέγωμεν γίνεσθαι, οὐχ ᾗ μὴ ὄν ἐστιν οὕτως γίνεται ἐξ αὐτοῦ γινόμενον· οὐ γὰρ ἡ στέρησις τοῦ πυρὸς μέρος αὐτοῦ γίνεται. λέγομεν οὖν τὸ πῦρ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἀλλ’ οὐχ ἀπλῶς ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλ’ ἐκ τινὸς μὴ ὄντος γίνεται γὰρ ἐξ οὐ πυρός), ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἐκ τοῦ οὐ [*](2 post ἂν addit καὶ L 3 παντὶ (sic) Κ 4 ἁπλῶς Γ αι (h. e. γίνεται) γίνεται) λέγεται Κ 5 τὶ ὄν Κ: τὸ τὶ ὄν LMt 6. 7 λέγομεν KM 8 μὲν LK: μὴ Mt 10 καὶ καθ᾿ αὑτὸ γὰρ M ἔμπροσθεν p. 154,18 sqq. 164,3 sqq. 12 ἐξόντας Κ τὸ τοῦ LK: τὴν τοῦ Mt 14 τὸ ἀέριον ὕδωρ L 16 θεοροῖμεν Κ γινόμενον γινόμ) Κ: τὸ γινόμενον L: γινομένην Mt ὡς (post ταύτης) Mt: καὶ LK 19 ἄλλο μὲν γάρ (om. ἀλλὰ) L 20 οὐδ’ ἐνενόουν M: οὐδὲ ὲ ex ὲν) ἒν ἐνόουν Κ: οὐδὲν ἐνενόουν L: οὐδ’ ἐννόουν t 21 ἐφέρομ M γενόμενος L 22 οὗτος δὲ LMt: αὐτὸς δὲ Κ 23 ἀπατῶντες Κ ἀλλ’ οὗν (sic) οὐχ Κ 24 οὕτως] οὔτε L 25. 26 τὸ γινόμενον Κ: τὰ γινόμενα LMt 26 ἀλλ’ ἢ M 26. 27 τῷ ἐξ οὖ καθ’ αὐτὸ γίνεται, τουτέστι τῇ ὕλῃ t: malui τουτέστιν ἡ ὑάλη inducere quam rescribere τουτέστι τὴν ὕλην 27 εἰδοπεποιεῖσθαι Κ 28 οὐχ ἡ Κ: οὐχὶ M οὕτως Κ: οὕτω L: οὔτε Mt 29 γινόμενον LM: γίνεται Κ: τὸ γινόμενον coniecit t 31 γὰρ ἐξοῦ πυρός Κ) πυρὸς γίνεται, ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ μὲν ἐκ τοῦ ὑποκειμένου, ἐπειδὴ δὲ τοῦτο [*](e 2v) ἔχει τὴν στέρησιν τοῦ πυρός, ὅπερ ἐστὶ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄν, λέγομεν τὸ πῦρ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος. κἀν τὴν προσεχῆ δὲ γένεσιν σκοπήσωμεν, ἔστι δηλονότι ἐν τῷ ἀέρι ἡ τοῦ πυρὸς στέρησις· ἔστι γὰρ ὁ ἀὴρ οὐ πῦρ, τουτέστι τὶ μὴ ὄν. γίνεται οὖν ἐκ τοῦ τὶ μὴ ὄντος οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, μόνως δὲ καθ’ αὑτὸ ἐκ τοῦ ὑποκειμένου καὶ τῆς ὕλης γίνεται. ἀλλ’ εἰ καὶ ἐκ καθ’ αὑτὸ ὄντος τῆς ὕλης γίνεται καὶ καθ’ αὑτὸ ὡς ἐξ ὄντος, <οὐ> συνάγεται ἄτοπον τὸ τὸ ἤδη εἶναι πρὶν γενέσθαι· οὐδὲ γὰρ τοῦτο γίνεται ὅπερ ἤδη ἐστίν, ἀλλὰ ἄλλο μέν ἐστιν ἄλλο δὲ γίνεται. ὥσπερ ὁ χαλκὸς γινόμενος ἀνδριὰς οὐ τοῦτο γίνεται ὅπερ ἦν, ἀλλὰ ἄλλο μέν ἐστιν ἄλλο δὲ γίνεται, οὕτως καὶ ἐπὶ πάντων τῶν φύσει γινομένων, ὅταν τὴν ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ τριχῇ διαστατοῦ γένεσιν αὐτῶν θεωρήσωμεν, τοῦτο συμβαίνει. ἔστιν οὖν ἐπὶ πάσης γενέσεως καὶ ἐκ τῆς πρώτης καὶ ἐκ τῆς προσεχοῦς καὶ τὸ ἐξ ὄντος καὶ τὸ ἐκ μὴ ὄντος, καὶ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἀντίφασις· οὐ γὰρ κατὰ τὸ αὐτὸ ἐξ ὄντος καὶ ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλ’ ἐξ ὄντος μέν, | ἐπειδὴ ἕτερόν τί ἐστιν, ἐκ [*](e 3r) μὴ ὄντος δέ, ἐπειδὴ τοῦτο οὐκ ἔστιν ὃ γίνεται. ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τῆς ἐκ τῆς ὕλης γενέσεως ἐκ καθ’ αὑτὸ μὲν ὄντος γίνεται, οὐχὶ δὲ ἐκ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄντος οὐ γὰρ μέρος γίνεται ἡ στέρησις τοῦ γινομένου, ὥσπερ ἡ ὕλη), ἐπὶ δὲ τῆς προσεχοῦς γενέσεως, οἷον ὅταν γίνηται ἐξ ἀέρος πῦρ, οὔτε ὡς ἐκ καθ’ αὑτὸ ὄντος γίνεται, οὔτε ὡς ἐκ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄντος οὔτε γὰρ ὁ ἀὴρ οὔτε ἡ στέρησις τοῦ πυρὸς μέρος γίνεται τοῦ πυρός), ἀλλὰ καὶ ἐξ ὄντος καὶ ἐκ μὴ ὄντος καὶ κατὰ συμβεβηκὸς γίνεται ἐκ τοὐ ἀέρος τὸ πῦρ, ἐξ ἄλλου δέ τινος ὄντος γίνεται καθ’ αὑτὸ τῆς ὕλης κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον.

Καθ’ ἕνα μὲν οὖν τρόπον οὕτως ἐπιλύεται τὰς ἀπορίας, ἐκ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός, ἅπερ ἐν τῷ τῶν ἀρχῶν λόγῳ παρείληφεν· εἶπε γὰρ τῶν ἀρχῶν τὰς μὲν εἶναι καθ’ αὑτὸ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, τὴν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς τὴν στέρησιν. ὥστε ἐξ οὗ γίνεται οὐ πάντως ἐκ καθ’ αὑτὸ ὄντος γίνεται, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος. ἐλύθησαν οὖν αἱ ἀπορίαι ἐκ τοῦ περὶ τῶν ἀρχῶν ἀποδεδομένου λόγου, ἐπιλύεται δ’ αὐτὰς καὶ ἐκ τοῦ δυνάμει καὶ ἐκ τοῦ ἐνεργεία. ἐπεὶ γάρ ἐστι τῶν πραγμάτων τὰ μὲν δυνάμει τὰ δὲ ἐνεργείᾳ, ὅταν λέγωμεν ἐξ ὄντος γίνεσθαι, ἐκ [*](1 ἐπεὶ δὲ L 4 δῆλονK ἡ K τί μὴ ὄν Κ: τὸ μὴ ὄν τὶ (post τοῦ) om. Mt 6. 7 ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ὑποκειμένου L 7 ὕλης λέγεται. ἀλληεἰ καὶ μὴ (om. ἐκ) καθ’ Κ 8. 9 καὶ καθ’ αὐτὸ ὡς—τοῦτο γίνεται om. Κ 8 οὐ addidi τὸ τὸ L: τὸ Mt 10 fort. ὥσπερ γὰρ ὁ at cf. p. 38.25 11 ἢν LK: ἐστιν Mt 12. 13 ἢ καὶ τοῦ τριψὴ διαστατοῦ Κ 14 post προσεχοῦς addit ὕλης t at cf. p. 16411 15. 17 καὶ τοῦτο—ὃ γίνεται ex Themist. p. 152,15 17 ἐπὶ] ἐπεὶ Κ 18 οὐχ ἦ L 19 τοῦ γινομένου KL: τοῦ ἀντικειμένου Mt 20 γίνηται t: γίνεται KM: γένηται L πῦρ, οὔτ ἐκ (h. e. plane οὔτε ὡς ἐκ) M: omisit tamen ὡς t 22 ἐξόντως Κ 23 καὶ (ante κατὰ) recte om. L 24 γίνεται ὄντος fort, recte Mt 26 κατὰ συμβεβηκότος Κ λόγων compend. M παρειλήφαμεν Κ 27 εἶπε κτλ.] Arist. c. 7 p. 190b24 sqq. 30 τῶν om. Mt 31 ἐκ τοῦ (ante ἐνεργείᾳ) om. Κ)

δυνάμει μὲν ὄντος λέγομεν ἐνεργείᾳ δὲ μὴ ὄντος. ὁμοίως καὶ ὅταν ἐκ τοῦ [*](e 3r) μὴ ὄντος, οὐκ ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ μὲν μὴ ὄντος δυνάμει δ’ δυνάμει γάρ ἐστιν ἡ ὕλη πάντα τὰ φυσικὰ εἴδη, ἐνεργείᾳ δ’ οὐδέν, διότι οὐδὲ χωρὶς τῶν εἰδῶν ὑπάρξειέν ποτε. οὐκ ἔστι δὲ ταὐτὸν τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός· ἔστι γὰρ καὶ δυνάμει εἶναι καὶ καθ’ αὑτό, καὶ δυνάμει καὶ κατὰ συμβεβηκός, ὁμοίως δὲ καὶ ἐνεργείᾳ καὶ καθ’ αὑτό, καὶ ἐνεργείᾳ καὶ κατὰ συμβεβηκός. ὅταν γὰρ εἴπω ὅτι ὁ ἰατρὸς ἰατρεύει, ἐνεργείᾳ εἶπον καὶ καθ’ αὑτό, ὅταν δὲ ὁ ἰατρὸς ἰατρεύσει, δυνάμει εἶπον καὶ καθ’ αὑτό· καὶ πάλιν ὅταν μὲν εἴπω ὅτι ὁ ἰατρὸς οἰκοδομεῖ, ἐνεργείᾳ εἶπον καὶ κατὰ συμβεβηκός οὐ γὰρ ᾗ ἰατρὸς οἰκοδομεῖ, ἀλλ’ ᾗ συνέβη οἰκοδόμον ὄνια αὐτὸν καὶ ἰατρὸν εἶναι· τοὐ οἰκοδόμου οὖν καθ’ αὑτὸ οἰκοδομοῦντος λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς ὁ ἰατρὸς οἰκοδομεῖν, διότι ἕν εἰσι τῷ ὑποκειμένῳ ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ οἰκοδόμος), ὅταν δὲ εἴπω ὅτι ὁ ἰατρὸς οἰκοδομήσει, δυνάμει εἶπον καὶ κατὰ συμβεβηκός. ὥστε ἐκ μὲν τῆς ὕλης καθ’ αὑτὸ μὲν ὄντος γίνεται τὰ γινόμενα, δυνάμει δ’ ὄντος καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ, διότι καθ’ ἑαυτὴν οὐχ ὑφέστηκεν ἡ ὕλη ἐνεργείᾳ ἐκτὸς εἰδῶν, ἀλλὰ κατὰ τὸν ἴδιον λόγον δυνάμει ἐστὶ πάντα ἐνεργείᾳ δὲ οὐδέν, ἐπειδὴ ἐνεργείᾳ ὑπάρχειν λέγεται τὸ εἰδοπεποιημένον. πάλιν καὶ ἐκ τῆς στερήσεως ἐξ ἐνεργείᾳ μὲν μὴ ὄντος γίνεται, δυνάμει δ’ ὄντος. τίς οὖν ἡ διαφορὰ τῆς ὕλης πρὸς τὴν στέρησιν, εἴ γε ἐξ ἀμφοῖν ἐκ δυνάμει μὲν ὄντων γίνεται, ἐνεργείᾳ δὲ μὴ ὄντων; ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς ὕλης τὸ μὲν ὂν καθ’ αὑτό ἐστι καθ’ αὑτὸ γὰρ ὂν ἡ ὕλη, τὸ δὲ μὴ ὂν κατὰ συμβεβηκός, διότι συνέβη τὴν στέρησιν αὐτὴν ἔχειν), ἐπὶ δὲ τῆς στερήσεως ἔμπαλιν ἐπὶ μὲν τοῦ μὴ ὄντος τὸ καθ’ αὐτό, ἐπὶ δὲ τοῦ ὄντος τὸ κατὰ συμβεβηκός· καθ’ αὑτὸ γάρ μὴ ὂν ἡ στέρησις, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὄν, διότι συνέβη αὐτὴν ἐν τῇ ὕλῃ εἶναι. ὥστε εἰ τὸ γινόμενον γίνεται ἐκ τοῦ δυνάμει μὲν ὄντος ἐνεργείᾳ δὲ μὴ ὄντος, οὐκ ἄρα τὸ τινόμενον ἦν πρὶν γενέσθαι· οὐ γὰρ ἦν ἐνεργείᾳ. καὶ πάλιν ὅταν ἐκ μὴ ὄντος λέγωμεν γίνεσθαι τὸ ὄν, οὐκ ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος λέγομεν, ἀλλ’ ἐκ τοὐ ἐνεργείᾳ <μὲν> μὴ ὄντος δυνάμει δὲ ὄντος. ὥστε καὶ διὰ τοῦ καὶ τοῦ ἐνεργείᾳ ἐπιλέλυνται αἱ ἀπορίαι, καὶ τούτου δὲ τοῦ τρόπου τῆς ἐπιλύσεως οἱ ἀποδεδομένοι περὶ τῶν ἀρχῶν λόγοι αἴτιοι· ἡ γὰρ στέρησις ἐνυ- [*](1 post λέγομεν add. γίνεσθαι Mt ὁμοῖος (sic) Κ δὲ καὶ L 2 μηδαμῶς ὄντως Κ 2. 3 μὲν μὴ ὄντος] μὲν μὴ ὄν Κ 4 ὑπάρξει L: scribe ὑπάρξειεν ἄν 4. 5 οὐκ ἔστι LK: οὐκέτι Mt 5 τὸ extremum om. superscr. M 7. 8 ὁμοίως— συμβεβηκὸς om. Κ 9 post δὲ add. ὅτι Mt ἰατρεύσει Κ: ἰατρεύση LMt καὶ (post εἶπον) om.K 9. 10 καὶ πάλιν] πάλιν δ’ Κ 10 ὅτι om. K 11 ἀλλ’ ᾗ] ἀλλ’ ἢ M: ἄλλα (sic) Κ οἰκοδόμον αὐτὸν ὄνια Κ 11. 12 malim ἰατρὸν ὄντα αὐτὸν καὶ οἰκοδόμον cl. p. 175,10 13 καὶ ὁ ἰατρὸς (priore loco) fort, recte Κ ἓν εἰσι Κ: ἓν M: ἐν (L)t τῶ ὑποκειμένω LM: τὸ ὑποκείμενον Κ: τῷ αὐτῷ ὑποκειμένῳ t 14 ὅτι om. Mt οἰκοδομήση M 16 καθ’ αὐτὴν (sic) Κ 17. 18 δύνα (sic) ἐπὶ Κ 21 μὲν om. superscr. M ὅτι Κ: ὅπερ LMt: fort. ὅτιπερ cf. ad p. 4,2 26 αὐτῇ L 27 γίνεται om. L 28 οὐ γὰρ ἡ ἐνεργεία Κ 29 λέγωμεν Lt: λέγομεν KM 30 μὲν addidi 31 ἐπιλύονται Mt καὶ τούτου κτλ.] cf. Themist. p. 152,27 τούτο (sic) Κ) πάρχουσα τῇ ὕλῃ δυνάμει αὐτὴν εἶναι ποιεῖ καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ. ἐπειδὴ γὰρ [*](e 3r) τὸ δεχόμενον τὸ εἶδος τοῦτο καὶ τὴν στέρησιν πέφυκε δέχεσθαι, καὶ οὐκ ἂν δέξαιτο τὴν στέρησιν τὸ μηδὲ τὸ εἶδος πεφυκὸς δέχεσθαι, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις, διὰ τοῦτο ἐπειδὴ ἔστιν ἐν τῇ ὕλῃ ἡ στέρησις, πέφυκε δήπου καὶ τὸ εἶδος εἶναι ἐν αὐτῇ. ἐπειδὴ οὖν πέφυκε μὲν ἐν αὐτῇ εἶναι, οὔπω δὲ ἔστιν ἀδύνατον γὰρ ἅμα εἶναι τὴν στέρησιν καὶ τὸ εἶδος), διὰ τοῦτο δυνάμει λέγεται εἶναι καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ. πρόδηλον δὲ δήπου ἐκεῖνο, ὅτι καὶ τὴν στέρησιν ἐνταῦθα λαμβάνομεν μεταβάλλουσαν εἰς τὸ εἶδος; καὶ οὐχ ὡς ἐν Κατηγορίαις τὴν ἕξιν μόνην εἰς τὴν στέρησιν, οὐκέτι δὲ καὶ ἔμπαλιν· τοῦτο δὲ διότι ἐκεῖ μὲν ἕξιν καὶ στέρησιν ἐν εἰδοπεποιημένῳ πράγματι ἐλαμβάνομεν γινόμενα, ἐνταῦθα δὲ περὶ τὸ ἀνείδεον καὶ πρῶτον ὑποκείμενον τὸ εἶδος γινόμενον καὶ τὴν στέρησιν θεωροῦμεν. p. 191a24 Ζητοῦντες γὰρ κατὰ φιλοσοφίαν πρῶτοι τὴν ἀλήθειαν. Πρώτους φησὶ κατὰ φιλοσοφίαν οὐ τῷ ἀξιώματι πρώτους, ἀλλὰ τῷ χρόνῳ, τὴν δὲ ἀλήθειάν φησι καὶ τὴν. φύσιν ἀντὶ τοῦ τὴν ἐν τῇ φύσει ἀλήθειαν. ἐξετράπησαν οἷον ὁδόν τινα ἄλλην ἀπωσθέντες ὑπὸ ἀπειρίας. ὑπὸ ἀπειρίας, φησί, διαλεκτικῆς ἐκ τῆς ἐπὶ τὴν ἀλήθειαν ὁδοῦ ἐξετράπησαν· εἰ γὰρ ᾔδεισαν διαστείλασθαι τὸ ὂν ποσαχῶς λέγεται καὶ τὸ μὴ ὄν, καὶ ἔτι τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, οὐκ ἂν ἐνόμισαν ἀδύνατον εἶναι γενέσθαι τι καὶ ἐξ ὄντος καὶ ἐκ μὴ ὄντος. ἔκ τε μὴ ὄντος οὐδὲν ἂν γενέσθαι· ὑποκεὶσθαι γάρ τι δεῖ. δεῖ ἀεὶ τῷ γινομένῳ ὑποκεῖσθαί τι ἐξ οὗ γίνεται, τὸ δὲ μὴ ὂν οὐ δυνατὸν ὑποκεῖσθαι τῷ ὄντι· ἐν ταὐτῷ γὰρ ἄν εἴη τὸ [*](e 3ν) ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν. καὶ οὕτω δὴ τὸ ἐφεξῆς συμβαῖνον αὔξοντες· τῷ δοθέντι, φησίν, ἀτόπῳ ἀεὶ τὰ ἐπισυμβαίνοντα αὔξοντες ἑνὶ γὰρ δοθέντι ἀτόπῳ μυρία ἀκολουθεῖ), καὶ τὸ πλῆθος ἐκ τῶν ὄντων ἀναιροῦσιν ἓν εἶναι μόνον λέγοντες τὸ ὄν, οἵτινες ἦσαν οἱ περὶ τὸν Παρμενίδην καὶ Μέλισσον· ἐκεῖνοι μὲν οὗν ταύτην'ἔλαβον τὴν δὀξαν διὰ τὰ εἰρημένα. τὴν δόξαν τήν τε λέγουσαν μὴ εἶναι γένεσιν καὶ τὴν τὸ πλῆθος ἀναιροῦσαν ἐκ τῶν ὄντων, διὰ τὸ νομίσαι τὸ μὴ ὂν μηδαμῇ μηδαμῶς δύνασθαι ὕπαρξιν [*](1 αὐτὴ L ποιεῖ post ἐνεργείᾳ colloc. Mt 2 alterum τὸ om. L πέφυκε δέχεσθαι om. Κ 4 Κατηγορίαις c. 10 p. 12a26sqq. 5 ἐπεὶ οὖν L μὲν εἶναι ἐν αὐτῇ Mt 6 γὰρ tx coir. L 7 εἶναι om. Mt κἀκεῖνο 1. 8 μεταβάλλουσαν μὲν Κ καὶ οὐχ] οὐ γὰρ L 9 ἐγκατηγορίαις Κ καὶ om. L 16 τοῦ τὴν K: τοῦ (om. τὴν) LMt τῇ om. superscr. L 17 ἀποσθέωτες Κ 18 ὑπὸ ἀπειρίας (alteio loco) scripsi: ὕπο ἀπορίας LM: omittit (aclhibita distinctione post ἀπωσθέωτες) t et, si silcutio fides, Κ 21. 22 ἡ ἐξ ὄντος ἐκ Κ 22. 23 ἐκ τε—τι δεῖ om. Κ 23 τι (post ὑποκεῖσθαί) Κ: ἀεὶ LM: ἀεὶ τὸ t 24 οὐ δύναται Mt 25 δὴ] δεῖ L αὔξοντας auk- corr. L: om. Κ 28 ἤσαν] ἔστησαν Κ 29 ταύτην —εἰρημένα om. Κ) ἔχειν· διὰ γὰρ τοῦτο οὔτ’ ἂν γενέσθαι τι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, μήτε πλῆθος [*](e 3v) εἶναι ἐν τοῖς οὖσι διὰ τὸ τὸ αὐτὸ συμβαίνειν καὶ ὂν εἶναι καὶ μὴ ὄν.

p. 191a34 Ἡμεῖς λέγομεν ὅτι ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἢ τὸ μὴ ὂν ἧτό ὂν ποιεῖν ἢ πάσχειν.

Ἡμεῖς, φησίν, ἐπιλυόμενοι τὴν ἀπορίαν φαμὲν ὅτι τὸ ὂν καὶ μὴ ὂν διττῶς λέγεται, ἢ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός, ἢ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ. καὶ τίθησι τοῦ πρώτου τρόπου παράδειγμα τοιοῦτον. λέγομεν, φησί, τὸν ἰατρὸν ἰατρεύειν, λέγομεν δὲ πάλιν τὸν ἰατρὸν οἰκοδομεῖν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἰατρεύειν τὸν ἰατρὸν καθ’ αὑτό φαμεν (καθὸ γὰρ ἰατρὸς ἰατρεύει), τὸ δὲ τὸν ἰατρὸν οἰκοδομεῖν κατὰ συμβεβηκός, διότι συνέβη τῷ ἰατρῷ οἰκοδόμῳ εἶναι· οὐ γὰρ ᾗ ἰατρὸς οἰκοδομεῖ, ἀλλ’ ᾗ οἰκοδόμος. ὥσπερ δὲ ἐπὶ τοῦ ποιεῖν τι τὸν ἰατρὸν τὸ μέν ἐστι καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ πάσχειν· λέγομεν γὰρ τὸν ἰατρὸν ἀνίατρον γενέσθαι, λέγομεν δὲ πάλιν λευκαίνεσθαι τὸν ἰατρόν, ἀλλ’ ἀνίατρος μὲν γίνεται καθ’ αὑτό καθὸ γὰρ ἰατρός ἐστιν ἀνίατρος γίνεται), λευκαίνεται δὲ οὐ καθὸ ἰστρός ἀλλὰ καθὸ μέλας, διότι συνέβη τῷ ἰατρῷ μέλανι εἶναι· διὰ τοῦτο τοῦ μέλανος λευκαινομένου ὁ ἰατρὸς κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται λευκαίνεσθαι. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τοῦ ἰατροῦ ἔχει, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος· λέγομεν γὰρ ἐξ ὄντος γίνεσθαι καὶ ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ οὔτε ἐξ ὄντος οὔτε ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· οὐδὲν ἄτοπον τὸ γίνεσθαι τὸ ὂν ἐξ ὄντος ἐξ ἄλλου ὄντος ἄλλο ὄν πολλαχῶς γὰρ τὸ ὄν), ἀλλ’ οὐ καθὸ ὄν ἐστιν, ἀλλὰ καθὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὄν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐκ μὴ ὄντος οὐχ ᾗ μὴ ὄν, ἀλλ’ ᾗ κατὰ συμβεβηκὸς μὴ ὄν. τὸ αὐτὸ μὲν γὰρ ὂν ἐκ τοῦ αὐτοῦ ὄντος οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς γένοιτ’ ἄν, οἶον ὕδωρ ἐξ ὕδατος, ἐξ ἄλλου μέντοι ὄντος ἄλλο ὂν γένοιτο ἄν κατὰ συμβεβηκός. εἴρηται δὲ ἡμῖν περὶ τούτου ἀκριβέστερον ἤδη. ἡ μὲν οὖν διάνοια τῶν ῥητῶν αὕτη, τὰ δὲ κατὰ τὴν λέξιν, ἐπειδὴ εἴρηται ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς στερήσεως φέρομεν ἀμφότερα τὰ προσρήματα καὶ τὸ ἐκ τοῦδε καὶ τὸ τόδε, ἐπὶ δὲ ἦς ὕλης ἀμφότερα μέν, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ. ἀλλ’ ἐπ’ ἄλλου μὲν τὸ ἐκ τοῦδε ἐκ γὰρ τοῦ σπέρματος καὶ τοῦ καταμηνίου φαμὲν τὸν ἄνθρωπον γενέσθαι, οὐ τὸ σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον ἄνθρωπον [*](3. 4 ὅτι—πάσχειν om. Κ 3 ἐκ om. ciun vulg. Arist. (liabet cod. E) t 3. 4 γίο γνεσθαι t 5 ἀπορίαν] ἀπόφασιν M. nimirum vox ἀπορία saepissiuie ἁ vol ἁ etiam sine signo compenclii scribitiir 6. 7 ἐνεργία Κ 7 λέγομεν γάρ φησι K 10 τὸν om. Κ οἰκοδόμῳ Mt: οἰκοδόμον L: καὶ οἰκοδόμῳ Κ 11 οὐ γὰρ ἡ Κ 12 τι post ἰατρὸν pouit L 15 οὐ καθὸ] οὐ καθ’ ἃ L 16 τοῦ om. L 18 τοῦ (ante μὴ) om. Κ 19 γενέσθαι Κ 20 distinctionem ante οὐδὲν om. (LM)t: οὖν post οὐδὲν inserit Κ: probabilius rescribas οὐδὲ vel οὐδὲν <δὲ> τὸ om. Κ 20. 21 γενέσθαι Mt 22 καθὸ (post ἀλλὰ) om. superscr. M 23 ἀλλ’ ᾗ] ἀλλὰ Κ 25 ἄλλο ἄν γένοιτο ἄν Κ 26 ἀκριβέστερον ἤδη om. Κ 27 ἐν τοῖς ἔμπροσθεν p. 144, 27sqq. 31 γίνεσθαι L)

γενέσθαι, τὸν δὲ χαλκόν φαμεν ἀνδριάντα γενέσθαι οὐκ ἐκ τοῦ χαλκοῦ [*](e 3v) τὸν ἀνδριάντα) * * * ἐπεὶ οὖν καὶ τὸ ἐκ τοῦδε καὶ τὸ τόδε φέρομεν ἐπὶ τῆς ὕλης καὶ ἰπὶ τῆς στερήσεως, διὰ τοῦτο νῦν αὐτὸς καὶ ἐπὶ τοῦ ὄντος καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ ὄντος ἀμφοτέροις ἐχρήσατο τοῖς προσρήμασιν. νῦν γὰρ λέγομεν, φησίν, ὅτι τὸ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος· ἰδοὺ ἐπὶ του ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος τὸ ἐκ τοῦδε. πάλιν δὲ καὶ τὸ τόδε ἐπήγαγεν ἐπὶ τῶν αὐτῶν· ἢ τὸ μὴ ὂν γάρ φησιν ἢ τὸ ὃν ποιεῖν τι ἢ πάσχειν. εἰπὼν ὅτι τὸ ἐξ ὄντος ἢ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἐπῖ τὸ καθολικώτερον προάγει τὸν λόγον· ἢ τὸ μὴ ὂν γάρ φησιν ἢ τὸ ὂν ποιεῖν τι ἢ πάσχειν. ἐπὶ πλέον γὰρ τοῦ γίνεσθαι τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν. καὶ γὰρ τὸ γίνεσθαι πάσχειν τί ἐστιν, αἱ δὲ κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας μεταβολαὶ γενέσεις μὲν οὐκ εἰσί, ποιήσεις δέ τινες καὶ παθήσεις μόνον· μόνη γὰρ ἡ κατὰ τὴν οὐσίαν μεταβολὴ γένεσις. ἀλλ’ ἐπειδὴ λέγεται καὶ κοινότερον ἡ ὢ γένεσις ἐπὶ πάσης μεταβολῆς λέγομεν γὰρ καὶ λευκὸν γίνεσθαι, ἢ ἄνω ἢ κάτω γίνεσθαι), διὰ τοῦτο πάλιν προϊὼν ἐπὶ τὸ καθολικώτερον προῆλθεν· εἰπὼν γὰρ ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν ποιεῖν τι ἢ πάσχειν ἐπήγαγεν ἢ ὁτιοῦν τόδε γίνεσθαι, ἵνα μὴ μόνον ἐπὶ τῆς κατ’ οὐσίαν γενέσεως, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ ποσὸν καὶ ποιὸν καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον ἀκούσωμεν τῶν εἰρημένων.

p. 191b 112 Ὥστε ἐπειδὴ τοῦτο διχῶς λέγεται.

To τὸν ἰατρὸν ποιεῖν τι ἢ πάσχειν· λέγεται γὰρ ἢ καθ’ αὑτὸ ποιεῖν ἢ κατὰ συμβεβηκός, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ πάσχειν ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός· ἀμφότερα γὰρ καὶ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν τοῦ αὐτοῦ ἐστι παραδείγματα, τοῦ καθ’ αὑτὸ λέγω καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τοῦ ἰατροῦ τὸ ποιεῖν ἢ τὸ πάσχειν διχῶς λέγεται ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ τὸ ἐξ ὄντος γίνεσθαι ἢ ἐκ τοὐ μὴ ὄντος, καὶ τὸ τὸ μὴ ὂν γίνεσθαι ἢ τὸ ὂν διχῶς ἂν λέγοιτο ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός.

[*](1 τὸν δὲ] οὐδὲ τὸν L οὐκ καὶ οὐκ Mt) ἐκ τοῦ χαλκοῦ KMt: ἐκ τοῦ χαλκοῦ δὲ L 1. 2 superscriptis vocabulis ἄνον, μουσικόν etc. commendat coniecturam τὸν δὲ ἄνθρωπόν φαμεν μουσικὸν γενέσθαι καὶ οὐκ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου τὸν μουσικόν ’-’. patet L et M 2 absurda (liiidem sustulisse, nee tamen emeudasse locum lacuna (nam deest quod deesse uon debuit ἐπ’ ἄλλου δὲ τὸ τόδε) ct iiiterpolationo graviter laborantem 2 ἐπεὶ οὖν καὶ τὰ ἐκ Κ 7 τι καὶ πάσχειν L S εἰπὼν Kt : εἶπον LM τὸ (post ὅτι) oiu. Κ μὴ] ἐκ μὴ V. 5 (cf. V. 26) et p. 175,3. at videtur hie Pliilopouus Tliemistium (p. 150,16) sequi ἐπὶ τὸ K: ἐπί τι LMt at cf. v. 15 et p. 166,24 9 προάγει LK: ἀνάγει Mt 10 ἐπὶ πλέον—ποιεῖν καὶ in erasis Κ γὰρ (post καὶ) om. superscr. L 12 παθείσεις Κ 13 τὴν om. L 16 ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν] ita hie libri at cf. v. 7. 9. 26sq. p. 175,4 ri (ante πάσχειν) om. Κ 20 ὥστ’ Mt 21 Τὸ τὸν—πάσχειν om. Κ: fort. (Διχῶς λέγεται> τὸ τὸν κτλ. τὸ τὸν] τοῦ τὸν L ποιεῖν (post αὑτὸ) om. Κ 22 τὸ deleverim 23 ἐστι] εἶναι Κ παραδείγματος Κ 24 λέγω post συμβεβηκός traic. Mt κατὰ κτ συμβεβη Κ οὗν] καὶ Κ 25 τὸ ποιεῖν] ποιεῖν τὶ Κ 26 τὸ (ante ἐξ) om. K τοῦ um. foiiasse recfe Κ)

p. 191b6 Ἐπεὶ δὲ μάιστα λέγομεν κυρίως τὸν ἰατρὸν ποιεῖν τι e 3v ἢ πάσχειν.

Εἰπὼν ὅτι διχῶς λέγεται τὸ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ὥσπερ καὶ τὸ ἐξ ἰατροῦ γίνεσθαί τι, διαστέλλεται νῦν ποῖον μάλιστα τῶν δύο σημαινομένων κυριώτατον λέγεται ἐπὶ τοῦ προκειμένου. καί φησιν· ὥσπερ κυρίως μάλιστα λέγεται ὁ ἰατρὸς ποιεῖν τι ἢ πάσχειν, ὅταν ᾗ ἰατρὸς ποιῇ τι ἢ πάσχῃ οἷον ἰατρεύει ἢ ἀνίατρος γίνεται), οὕτως, φησί, καὶ τὸ ἐξ ὄντος ἢ μὴ ὄντος γίνεσθαί τι ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν γίνεσθαι κυρίως ἄν λέγοιτο, ὅταν μὴ ὂν ᾗ μὴ ὃν γίνηταί τι, τουτέστιν ὅταν ὑπομένον | καὶ μένον ἕτερόν [*](e 4r) τι γίνηται. τότε οὖν κυρίως ἐκ μὴ ὄντος γίνοιτο ἄν τι, ὅταν ὑπομένον τὸ μὴ ὂν οὕτως δέχοιτο τὸ ὄν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· οὐκέτι δὲ κυρίως ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ὅταν ὑποχωρῇ τὸ μὴ ὂν τῷ ὄντι. οἱ οὖν πρότεροι τὰ διττὰ ταῦτα σημαινόμενα μὴ διελόντες ἐνόμισαν, φησίν, ὅταν λέγηταί τι ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, κυρίως ἐκ μὴ ὄντος γενέσθαι· οὐδὲν γὰρ ἄλλο τί ἐστι σημαινόμενον τοῦ ἐκ μὴ ὄντος ἢ τὸ κυρίως. διὰ τοῦτο καί, φησίν, ἀπέστησαν τοῦ ὅλως γένεσιν εἷναι ὑποτίθεσθαι, καὶ ἀπεφήναντο μηδὲν γίνεσθαι. δῆλον ὅτι καὶ τὸ μὴ ἐξ ὄντος γίνεσθαι τοῦτο σημαίνει. ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν γίνεσθαι κυρίως ἄν λέγοιτο, ὅταν μὴ ὃν γίνηταί τι ᾗ μὴ ὄν.] οὐ μόνον τὸ κυρίως μὴ ὂν τοῦτο σημαίνει τὸ ῄ μὴ ὄν, ἀλλὰ καὶ τὸ κυρίως ὂν τὸ ᾖόν. ὅπερ ἐκεῖνοι μὲν οὐ διελόντες ἀπέστησαν. μὴ διελόντες τὸ ὂν εἰς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὸ καθ’ αὑτό. μηδὲν τῶν ἄλλων, τουτέστι μὴ εἶναι πλῆθός τι, ἀλλ’ ἓν εἶναι μόνον τὸ ὂν καὶ μηδὲν εἶναι τῶν ἄλλων τι τῶν παρὰ τὸ ὄν. ταῦτα δὲ εἶεν ἄν τὰ τινὰ μὴ ὄντα, ἅπερ οὐκ εἶναί φασιν.

[*](1 lemma ἐ)πεὶ δὲ μάλιστα nee plura Κ μάλιστα λέγομεν κυρίως L: μάλιστα κυρίως λέγομεν M: λέγομεν κυρίως μάλιστα t 4 νῦν iterat in principio novae paginae L 4. 6 τῶν δύο—μάλιστα om. Κ 6 κυρίως compend. M: καθὼς t ᾖ] ἡ Κ 7 τι om. Κ ἰατρεύει M: ἰατρεύῃ et mox γίνηται fort, recte t 8. 9 ἡ τὸ ἂν—γίηνταί τι K: omittunt (addito ἐστι post γίνεσθαί τι) LMt cf. ad v. 18sq. 9 ᾗ et γίνηταί scripsi: ἢ et γίναταί Κ καὶ μένον libri: fort. τὸ μὴ ὃν 10 γίνηται L: γίνεται K: γένηται Mt γένοιτο Mt ὑπομένων Κ 12 κατὰ scriptum coinpendio simillimo ei quo vox κυρίως significatur M: κυρίως t ὑποχωρήση L 13 διττὰ] δίαιτά L ταῦτα] πάντα Κ 14 λέγεται Κ γενέσθαι LKM: λέγεσθαι coniecit t 14. 15 οὐδὲν LKM: οὐδὲ t at cf. v. 23 et ad p. 151, 26 15 xt laxtLKM: immo τι εἶναι cum t 15. 16 διατοῦτο οὖν φησιν Κ 16 17 ἀπέφηναν αὐτὸ L 17 μηδὲν] μὴ δὲ LM post δῆλον addit δὲ et auto ἐξ om. μὴ t 18. 22 τοῦτο σημαίνει—μηδὲν τῶν ἄλλων om. Κ 18 τοῦτο σημαίνει ἡ τὸ ὃν ἢ τὸ μὴ ὃν γίνεσθαι M: ἢ τὸ ὃν τοῦτο σημαίνει ἡ τὸ μὴ ὃν γίνεσθαι L: ἡ τὸ ὃν, ἡ τὸ μὴ ὃν γίνεσθαι, τοῦτο σημαίνει t 18. 19 ἡ τὸ ἄν—γίηνταί τι ᾗ μὴ ὄν hue delata ex v. 8 (ubi ea recte servavit Κ) uncis inclusi 18 καὶ κυρίως ἄν t 18. 19 ὅταν μὴ ὃν γίνηταί τι ᾗ μὴ ὄν scripsi: ὅταν μὴ ὃν ἡ,γἐ- τὸ ἡ μὴ ὄν M: ὅταν μὴ ὃν ἡ γίνηταί τι εἶναι ἢ μὴ ὄν L: ὅταν ᾖ ὂν, ἡ ᾖ μὴ ὂν γίνηται t 19 post οὐ μόνον inserit γὰρ t 22 μηδὲν τῶν ἄλλων] μηθὲν οἴεσθαι γίγνεσθαι μηδὲ εἶναι τῶν ἄλλων Aristoteles 23 μηδὲν KM: μηδὲ (L)t περὶ τὸ ὂν L 24 τὰ τινὰ— φασιν ora. Κ)

p. 191b15 Ἐκ γὰρ τῆς στερήσεως, ὅ ἐστι καθ’ αὑτὸ μὴ ὄν, οὐκ [*](e 4r) ἐνυπάρχοντος γίνεταί τι.

Λέγομεν, φησί, καὶ ἡμεῖς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· γίνεται γὰρ ἐκ τῆς στερήσεως, ἥτις ἐστὶ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄν, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἐκ τῆς στερήσεως γίνεται οὐκ ἐνυπάρχει γὰρ ἐν τῷ γινομένῳ ἡ στέρησις), ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· καθ’ αὑτὸ γὰρ μόνως ἐκ τῆς ὕλης. δύναται δὲ καὶ ἐκ μὴ ὄντος ἐκ τῆς ὕλης γίνεσθαι λέγεσθαι, διότι κατὰ συμβεβηκὸς μὴ ὃν ἡ ὕλη διὰ τὸ ἐνυπάρχειν αὐτῇ τὴν στέρησιν. οὕτως δὲ δύναται καὶ ἐνυπάρχειν τὸ μὴ ὂν τοῖς γινομένοις, ἀλλ’ οὐ τὸ καθ’ αὑτὸ μὴ ὂν ἀλλὰ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς μὴ ὄν, ἡ ὅλη, ᾧ συμβέβηκε τὸ μὴ ὄν. θαυμάζεται δὲ τοῦτο καὶ ἀδύνατον οὕτως δοκεῖ, γίνεσθαι ἐκ μὴ ὄντος. ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ‘λέγομεν ἐκ μὴ ὄντος καὶ ἡμεῖς γίνεσθαι, ἐκ μὴ ὄντος δ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός’ τοῦτο, φησίν, αὐτὸ θαυμαστὸν δοκεῖ εἶναι καὶ ἀδύνατον, τὸ γίνεσθαί τι ἐκ μὴ ὄντος, ἀλλ’ οὐκέτι ἀδύνατον δόξειεν εἶναι κατὰ τὰς ἡμετέρας ὑποθέσεις. ὡσαύτως δὲ οὐδὲ ἐξ ὄντος οὐδὲ τὸ ὂν γίνεσθαι, πλὴν κατὰ συμβεβηκός. τοῦτο συνεχὲς πρὸς τὸ ἄνω “ἡμεῖς δέ φαμεν γίνεσθαι μὲν οὐδὲν ἁπλῶς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ὅμως μέντοι γίνεσθαι καὶ ἐκ μὴ ὄντος κατὰ συμβεβηκός”, εἶτα ἐφεξῆς ὡσαύτως δὲ οὐδ’ ἐξ ὄντος οὐδὲ τὸ ὂν γίνεσθαι, πλὴν κατὰ συμβεβηκός. ὥσπερ, φησίν, ἐκ τοῦ μὴ ὄντος λέγομεν γίνεσθαι, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ ἐκ τοῦ ὄντος κατὰ συμβεβηκὸς γίνεται τὰ γινόμενα. τοῦτο δ’ ἐπὶ τῆς προσεχοῦς γενέσεως· γίνεται γὰρ ἐξ ὄντος τοῦ ἀέρος τὸ πῦρ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ἐξ ὄντος δέ, διότι συνέβη ἀέρα εἶναι τὸν εἰς πῦρ μεταβάλλοντα. πῶς δὲ κατὰ συμβεβηκὸς εἴπομεν, διὰ τὸ μηδὲν συντελεῖν τὸ ἀέριον εἶδος εἰς τὴν τοῦ πυρὸς γένεσιν γίνεται γοῦν καὶ ἐκ τῶν ἄλλων πάντων), καὶ ὅτι οὐ γίνεται μέρος τοῦ πυρὸς ὁ ἀὴρ ἀλλ᾿ ὑπεξίσταται. οἷον εἰ ἐκ τοῦ ζῴου ζῷον γίγνοιτο καὶ τινὸς ζῴου τὶ ζῷον. ὅτι τὸ ὂν ὅταν λέγωμεν ἐξ ὄντος γίνεσθαι, οὐ [*](1 lemma 0111. Κ 6 ἐνυπάρχον Mt 7 δὲ] γὰρ L 9 αὐτὴ Κ οὕτως Κ: οὗτος L: οὕτω Mt οὐ δύναται L καὶ ἐνυπάρχειν LK: ὡς ἐνυπάρχον Mt 11 ᾦ] fort, ᾖ 11. 12 καὶ—ὄντος om. Κ 12 οὕτω Mt γίγνεσθαί τι Aristoteles εἶπαν (sic) K 12. 13 λέγομεν καὶ ἡμεῖς ἐκ μὴ ὄντος Κ 13 ἀλλὰ] καλὰ Κ 14 θαύμαστον Κ post δοκεῖ εἶναι addit (ex v. 15) κατὰ τὰς ἡμετέρας ὑποθέσεις L τὸ om. Κ 16 δὲ οὐδὲ L: δ’ οὐδ’ Κ: οὑδέ Mt 16 17 οὐδὲ τὸ ὂν—συμβεβηκός om. Κ 17 ἡμεῖς δὲ καὶ αὑτοί Arist. 18 τοῦ om. Aristoteles 19 καὶ ἐκ K: ἐκ τοῦ L: ἐκ Mt Aristot. οἷον κατὰ Arist. 20 ἐξ ὄντως Κ οὐδὲ τὸ ὄν — συμβεβηκός om. Κ 21 φησίν om. L 25 εἰς τὸ πῦρ L 26 εἴπομεν p. 171,6sqq. 27 ἐκ om. superscr. Κ 28 οἷον εἰ Mt: οἶον (om. εἰ) LK τοῦ (post ἐκ) om. Arist. et ipse Philoponus p. 179,14 at cf. p. 180,8 γίνοιτο Mt 29 καὶ τινὸς ζῴου τὶ ζῷον om. K καὶ τινὸς LM: καὶ ἔκ τινος t Aristoteles (praeler cod. E) ὅτι τὸ ὃν ὅταν LK: ὅτι τὸ ζῶον (om. ὅταν) M: ὅτι ὅταν τὸ ὃν t λέγομεν Κ)

καθὸ ὄν ἐστιν ἐξ οὗ γίνεται οὕτως λέγομεν ἐξ αὐτοῦ γίνεσθαι αὐτό, ἀλλὰ [*](e 4r) κατὰ συμβεβηκὸς ἐξ ὄντος, πιστοῦται νῦν διὰ τῶν παραδειγμάτων. λέγομεν γάρ, φησί, ζῷον ἐκ ζῴου γίνεσθαι, ἐκ ζῴου δὲ νῦν λέγομεν, ὡς ἐξ ὑλικοῦ αἰτίου· περὶ τούτου γὰρ νῦν ὁ λόγος. οὐδὲ γὰρ ὡς ἐξ ἀνθρώπου ἄνθρωπον, ὡς ἐκ ποιητικοῦ αἰτίου, ἀλλ’ ὡς ἐξ ἵππου μὲν σφῆκας, ἐκ ταύρου δὲ μελίσσας· ἵπποι μὲν σφηκῶν γενέσεις, ταῦροι δὲ μελισσῶν. ὅταν οὖν λέγωμεν ζῷον ἐκ ζῴου γίνεσθαι, οἷον ἐξ ἵππων σφῆκες, οὐ δήπου τοῦτο λέγομεν, ὅτι ᾗ ζῷον ὁ ἵππος μεταβάλλει εἰς ζῷα τοὺς σφῆκας οὐδὲ γὰρ ὑπόκειται τοῖς σφηξὶν ὡς ὕλη ὁ ἵππος), ἀλλὰ τοῦτο λέγομεν, ὅτι ἔκ τινος ᾧ συμβέβηκε ζῴῳ εἶναι ἄλλο τι γίνεται ᾧ καὶ αὐτῷ ζῴῳ εἶναι ὑπάρχει. οὕτως οὖν καὶ εἰ γίνοιτο ὕδωρ ἐξ ἀέρος, τὸ ὂν ἐξ ὄντος γίνεσθαι λέγομεν, οὐχ ὅτι τὸ ἤδη ὂν γίνεται οὐδ’ ὅτι τὸ γινόμενον ἔστι πρὶν γενέσθαι, ἀλλ’ ὅτι ἔκ τινος οὗ τὸ ὂν κατηγορεῖται, κατὰ συμβεβηκὸς γίνεται ἕτερόν τι ὃ καὶ αὐτὸ ὂν ὑπάρχει. εἰπὼν δὲ εἰ ἐκ ζῴου ζῷον γίνοιτο, ἐπειδὴ οὐδὲν ἁπλῶς ὡς ζῷον γίνεται, ἀλλὰ τὸ γινόμενον πάντως τὶ ζῷόν ἐστιν, ἐπήγαγε καὶ ζῴου τὶ ζῷον. γίνοιτο γὰρ ἄν οὐ μόνον ἐκ τινὸς ζῴου κύων, ἀλλὰ καὶ ἐκ ζῴου· οὐχ ᾗ γὰρ ζῷον· ὑπάρχον γὰρ ἤδη τοῦτο. ὥσπερ γὰρ ἀληθές ἐστι τὸ εἰπεῖν ὅτι γίνεται ἐξ ἵππου κύων τυχὸν ἢ σφῆκες ἢ ἕτερόν τι, οὕτως ἐστὶν ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι καὶ ἐκ ζῴου γέγονε κύων. ἀλλ’ εἰ καὶ λέγομεν ἐκ ζῴου ζῷον γεγονέναι, οὐχ ᾗ ζῷον λέγομεν τὸ ἐξ οὗ γίνεται, οὕτως γεγονέναι ἐξ αὐτοῦ τὸ ζῷον. εἰ γὰρ ᾗ ζῷον τὸ ἐξ οὗ οὕτως γίνεται, οὐδ’ ἄν ἐγένετο· ἤδη γὰρ ὑπάρχον ἐν τῷ ἐξ οὗ τὸ ζῷον. δῆλον ἄρα ὅτι οὐχ ᾗ ζῷον τὸ ἐξ οὗ, οὕτως ἐξ αὐτοῦ ζῷον, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἐκ ζῴου, ὥσπερ εἴπομεν. p. 191b23 Εἰ δὲ τι μέλλει γίνεσθαι ζῷον μὴ κατὰ συμβεβηκός, [*](e 4v) οὐκ ζώου ἔσται. Εἰ γίνεται, φησίν, ἐκ τινὸς ζῴου μὴ κατὰ συμβεβηκὸς ἐξ ἐκείνου ἀλλὰ καθ’ αὑτό, οὐκ ἐκ ζῴου ἔσται γινόμενον ἀλλ’ ἐκ μὴ ζῴου, οἷον ἐκ τοῦ [*](1 αὐτοῦ LKM: αὑτοῦ t 2 λέγωμεν Κ 3 ἐκ τοῦ ζώου priore loco L 4 γὰρ νῦν] νῦν γὰρ Κ 6 μελίσας Κ γένεσις Κ et Simplic. p. 239,19 ubi recte γὰρ (pro μὲν) ὅταν μὲν οὖν Mt λέγομεν Κ γίνεται Κ ἵππων compend. M: ἵππου t σφῆκες LK: σφῆας Mt 8 ᾗ] 9 τοῖς] ταῖς L σφιξιν aute corr. L 9. 14 ὅτι—ὑπάρχι ad verbum fere ex Themist. p. 152,3 sqq. 11 οὖν ἀεὶ γένοιτο ὕδωρ Κ 12 ἤδη om. superscr. M: post ὃν ponit Themistius 13 ὃ] ὂν L ᾧ 14 tu καὶ αὐτῶ τὸ ov Thoiuistiiis γίγνοιτο Κ 14. οὐδὲν οὐδ’ LMt 15 cb; om. L 16 καὶ τινὸς] καὶ ἐκ τινός Κ at cf. p. 178,29 1(5. 18 γίνοιτο—τοῦτο om. Κ 16 μὲν γὰρ ἄν Aristoteles 17 ὁ κύων et ἀλλ’ οὐχ ᾗ ζῷον Arist. ὑπάρχον LM: ὑπάρχει t ex Arlstotele 18 ἤδη om. superscr. M ὅτι] οὐ Κ ἐξ ἵππου om. L 19 ἐστὶν] εἶναι Κ 20 post καὶ λέγομεν addit ὅτι Κ γεγονέναι (post ζῷον) eiusmodi compendio scriptum in M ut prodivi errore legas, quod visus est sibi legere t, γενόμενον 21 εἰ LK: ou Mt 22 οὕτως Κ.. dvxo; LMt ὑπάρχει Κ 22. 23 ἐν τῷ] ἓν τὸ L 23 ζῶον τὸ ἐξ Kt: τὸ ζῶον ἐξ Μ: ζῶον ἐξL οὕτως] ὄντος L 25. 26 γίνεσθαι—ἔσται om. Κ 27 γίνεται] γὰρ Κ fort, ζῴου) σπέρματος ἢ ἐκ τῆς ὕλης. ὥσπερ οὖν, φησίν, ἐπὶ τούτων ἔχει, οὕτως καὶ [*](e 4v) ἐπὶ τοῦ ὄντος εἰ γίνοιτό τι ἁπλῶς ὄν, οὐκ ἐξ ὄντος γενήσεται ἤδη γὰρ ἔστιν), ἀλλ’ ἐκ τοῦ πάντῃ μὴ ὄντος. ἀλλ’ οὐδὲ ἐκ μὴ ὄντος ἁπλῶς δυνατὸν γενέσθαι· τὸ γὰρ κυρίως ἐκ μὴ ὄντος εἴπομεν σημαίνειν τὸ ᾗ μὴ ὅν, τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ εἴρηται τὸ μέρος γινόμενον τοῦ ὑποκειμένου· ἀδύνατον ἄρα γενέσθαι τὸ ἁπλῶς ὄν, ἀλλὰ τὸ τὶ ὂν γίνεται ἐκ τινὸς μὴ ὄντος οὐ καθὸ μὴ ὂν οὐδὲ γὰρ ὑπομένει τὸ ὂν τὸ μὴ ὄν), ἀλλ’ ᾗ κατὰ συμβεβηκὸς μόνον. ζητήσεις δ’ εἰ καλῶς εἴρηται τὸ ἐκ τοῦ ζῴου ζῷον γίνεσθαι, οἷον εἰ ἐξ ἵππου κύων γίνοιτο ἢ σφῆκες ἢ ἐκ ταύρων μέλισσαι· οὐδὲ γὰρ ἐκ ζῴων ὄντων ταῦτα γίνεται, ἀλλ’ ὥσπερ καὶ ἐξ ἄλλης τινὸς ὕλης φθαρέντος τοῦ ζῴου καὶ τῆς ὕλης αὐτοῦ ἀναλυθείσης καὶ οὕτως ἄλλο εἶδος προσλαβούσης ζῴου. ὥστε ἐπὶ τούτων πάντων οὐχ ὡς ἐκ ζῴου ζῷον γέγονεν, ἀλλ’ ἐκ μὴ ζῴου ζῷον. ὥστ’ ἐπὶ τούτων περιττὴ ἡ] ἐπεξεργασία τὸ λέγειν ὅτι οὐχ ᾗ ζῷον γέγονεν ἐνυπῆρχε γάρ), ἀλλ’ ᾗ τὶ ζῷον, οἷον ἵππος. καὶ γὰρ ἀληθῶς καὶ ᾗ ζῷον ἐκ τούτων γέγονεν· οὐ γὰρ ἐκ ζῴου γέγονεν. εἰ δὲ λέγοι τις ὅτι ποτὲ γέγονε ζῷον, τί μᾶλλον ἐπὶ τούτου ἐρεῖς ἢ ἐφ’ ἡστινοσοῦν ἄλλης ὕλης; ἕκαστον γὰρ δύναταί ποτε ὕλη γεγενῆσθαι ζῴου. εἰ οὖν δεῖ πρὸς τὰ νῦν λεγόμενα οἰκειοτέροις χρήσασθαι παραδείγμασι, χρησόμεθα τοῖς ἐκ σκωλήκων καὶ καμπῶν γινομένοις πτηνοῖς· κάμπαι γάρ τινες πρότερον οὖσαι καὶ σκώληκες μὴ φθαρεῖσαι ἐξ εἴδους εἰς εἶδος μεταβάλλουσι. καὶ ἔστιν ἐνταῦθα γένεσις ἐκ ζῴου εἰς ζῷον· μεῖναν γὰρ ζῷον γέγονεν ἕτερον ζῷον. καὶ δῆλον ὅτι ἐνταῦθα οὐχ ᾗ ζῷον ἡ γένεσις. ἦν γὰρ ζῷον μηδὲν παρατρέψαν τῆς τοῦ ζῴου οὐσίας· τὸν γὰρ αὐτὸν ὁρισμὸν τοὐ ζῴου καὶ ὅτε ἦν κάμπη ἢ σκώληξ ἐπεδέχετο, καὶ μετὰ ταῦτα ὅτε γέγονε πτηνόν. γέγονεν οὖν οὐκ ἐκ ζῴου ζῷον οὐδ’ ᾗ ζῷον, ἀλλ’ ἐκ τινὸς ζῴου τὶ ζῷον. τινὸς δὲ ὅταν εἴπω, τὸ εἶδος λέγω· οἷον ἐκ τοιοῦδε εἴδους ζῴου τοιόνδε εἶδος ζῴου. εἰ δὲ ᾗ ζῷόν ἐστιν ἐγένετο, ἐξ οὐ ζῴου ἄν ἐγένετο οὐδὲ γὰρ ἔστι πρὶν γενέσθαι), οἷον ὡς οἱ ἐκ τῶν σπερμάτων γινόμενοι σκώληκες· γίνονται γὰρ ἡ ζῷα, ἀλλ’ οὐκ ἐκ ζῴων.

[*](2 γένοιτο Κ 2. 3 post ἤδη γὰρ ἐστιν addit ἀλλ’ ἐκ τοῦ τὶ μὲν ὄντος τὶ δὲ μὴ ὄντος· ἡ γὰρ ὕλη ἐστι μὲν αὑτὸ δὴ τοῦτο ὁ (h. e. ὃ) ἐστὶν· ἄνݲοݲςݲ δὲ οὐκ έστιν L 3 ἐκ] ἀλλ’ οὐκ L. ceterum cf. Themist. p. 152, llsqq. παντὶ (sic) Κ 4 εἴπομεν p. 177,5 sqq. 7 ἀλλ’ ἡ LM: ἀλλ’ εἰ Κ: ἄλλαι 8 μόνον om. Κ ζητήσεις Kt: ζητήσει LM 8. 9 γίνεσθαι ζῶον L 9 εἰ om. superscr. M ἐξ ἵππου γίνοιτο κύων Κ: κύων ἐξ ἵππου γίγνοιτο Aristotelis libri γένοιτο L ταύρου t 10 ἐκ om. Mt ἐξ om. L II καὶ ἐκ τῆς ὕλης L ἀναλυθήσης Κ 12 προλαβούσης L τούτων πάντων KMt: πάντων τούτων L 13 ἡ delevi 14 τὸ LKM: τοῦ t 14. 15 ἓν ὑπῆρχε γάρ· ἀλλήτι ζῶον Κ 16 λέροι L: λέγει KMt γέγονε CuiovLK: ζῶον γέγονε M: ζῶον γέγονε t 17. 18 γὰρ ποτὲ δύναται γεγενῆσθαι ὕλη Mr 18 γεγενεῖσθαι Κ λεγόμενα om. Mt 19 χρησώμεθα Κ σκωλύκων Κ 20 κάμπται Κ πρῶτον L 24 ἣν] ἡ M 25 οὖν Κ: 0111. LMl 28 ἐγίνετο priore loco Κ οὐ ζώω L post alterum ἐγένετο addit ἓν L οὐδὲν γάρ Κ 29 γίνονται sciipsi: γίνεται libri)

p. 191b26 Ἕτι δὲ τὸ εἶναι ἅπαν μὴ εἶναι οὐκ ἀναιροῦμεν. [*](e 4v) ἐπειδὴ εἶπεν ‘οὔτε ἐξ ὄντος γίνεται οὔτε ἐκ μὴ ὄντος’, δοκεῖ δὲ τοῦτο τὸ ἀξίωμα τῆς ἀντιφάσεως ἀναιρεῖν, οὐκ ἀναιροῦμεν, φησί, τοῦτο· λέγομεν γὰρ καὶ ἐξ ὄντος καὶ ἐκ μὴ ὄντος, καὶ οὐκ ἀντιφάσει περίπιπτομεν. οὐ γὰρ κατὰ ταὐτὰ ἢ ἐξ ὄντος καὶ μὴ ὄντος λέγομεν, ἢ μήτε ἐξ ὄντος μήτε ἐκ μὴ ὄντος· ἐξ ὄντος μὲν γάρ, ἐπειδὴ ἕτερόν τί ἐστιν ἐξ οὗ γίνεται, ἐκ μὴ ὄντος δέ, ἐπειδὴ μὴ ἔστι τοῦτο ὃ γίνεται. καὶ συντόμως εἰπεῖν, διὰ τὴν στέρησιν οὔτε ἐξ ὄντος ᾗ ὂν γίνεται, διότι συνυπάρχει τῇ ὕλῃ ἡ στέρησις καὶ ταύτῃ ἐκ μὴ ὄντος καθ’ αὑτὸ γὰρ μὴ ὂν ἡ στέρησις), οὔτε ἐκ μὴ ὄντος ᾗ μὴ ὄν, διότι οὐκ ἔστι συνουσιωμένη ἡ στέρησις τῇ ὕλῃ, ἀλλ’ ὑποχωρεῖ τὸ εἶδος ἐπιόν.

p. 191b27 Εἷς μὲν δὴ τρόπος οὗτος, ἄλλος δὲ ὅτι ἐνδέχεται τὰ αὐτὰ λέγειν κατὰ τὴν δύναμιν καὶ ἐνέργειαν.

Ἐλέγξας ἐκ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς τὰς περὶ τῆς γενέσεως φερομένας ἀπορίας, νῦν ἐλέγχει καὶ ἐκ τοῦ δυνάμει καὶ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ. λέγομεν γὰρ ἐξ ὄντος γίνεσθαι τὰ γινόμενά ἐκ τοῦ δυνάμει μὲν ὄντος ἐνεργείᾳ δὲ μὴ ὄντος, τοιοῦτον δ’ ἡ ὕλη, ὥστε εἰ λέγομεν ἐξ ὄντος γίνεσθαι, οὔ φαμεν εἶναι τὸ γινόμενον πρὶν γενέσθαι· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ ὄντος φαμὲν τὸ ἐνεργείᾳ ὃν γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐκ τοῦ δυνάμει μὲν ὄντος ἐνεργείᾳ, δὲ μὴ ὄντος. οὕτως κἂν ἐκ μὴ ὄντος λέγωμεν, οὐκ ἐκ τοὐ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος φαμέν, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ μὲν μὴ ὄντος δυνάμει δὲ ὄντος. ὥστε διὰ τούτων οὔτε τὴν γένεσιν ἀναιροῦμεν, καὶ τὰς ἀπορίας δι’ ὧν ἀναιρεῖσθαι ἐδόκει ἡ γένεσις ἐπιλυόμεθα.

p. 191b29 Τοῦτο δ’ ἐν ἄλλοις διώρισται δι’ ἀκριβείας.

Ἐv τῷ Θ τῆς Μετὰ τὰ φυσικά· ὅλον γὰρ τὸ βιβλίον ἐκεῖνο εἰς τοῦτο ἀνάλωσε, λέγων τί ποτέ ἐστι τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ. ὥ στε (ὅπερ ἐλέγομεν) λύονται δι’ ἃς ἀναγκαζόμενοι ἀναιροῦσι [*](1 ἅπαν—ἀναιροῦμεν om. Κ ἅπαν iterat post εἶναι M ἡ LM: ἡ τὸ ex Arist. vulgata t 2 εἶπεν ὅτι οὕτε Mt τοῦτο] οὖτο (sic) Κ: an οὕτω? 4 ἐκ cm. Κ οὐκαντιφασὶ Κ 5 ταῦτα Κ καὶ μὴ LK: καὶ ἐκ μὴ Mt ἡ μήτε] εἰ μήτε L 6 μήτε ἐκ Κ: μήτε δὲ ἐκ LMt ἐπειδὴ (ante ἕτερόν) LK: ὅτι Mt at cf. Themist. p. 152, 15sqq. 8 ᾖ] ἢ Κ συνυπάρχον Mt 11 τοῦ εἴδους ἐπιόντος L: possis etiam (cl. p. 17712. 185,29 al.) τῷ εἴδει ἐπιόντι, sed neutrum necessarium videtur 12. 13 ἄλλος— ἐνέργειαν om. Κ 12 δ’ ὅτι t 13 καὶ L: καὶ τὴν Mt Arist. 14 ἐκ τοῦ oin. K κατὰ συμβεβηκότος Κ 15 ἐκ alteram om. Mt IG et 19 μὲν L: om. KMt 17 δ’ ἡ LK: δὴ ἡ M: δὲ ἡ t 19 ὃν Ivt: εἶναι ov LM 20 λέγομεν Κ μηδααμῇ om. superscr. L 23 ἡ γένεσις] ἐγένετο L 24 μετ’ ἀκριβείας L 25 Θ t: θῆτα Lk θῆτα M 26 ὥσθ’ Kt 27. p. 182,1 αἱ ἀπορίαι—ἔνα om. Κ)

τῶν εἰρημένων ἔνι. τῶν εἰρημένων, τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ἔνια [*](e 4v) ἀναιροῦσι, τὰ γενητὰ καὶ τὰ φθαρτά. αὕτη γὰρ ἂν ὀφθεῖσα ἡ φύσις πᾶσαν ἔλυσεν αὐτῶν τὴν ἀπορίαν. αὐτὴ ἡ φύσις ἡ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τοῦ δυνάμει καὶ τοῦ ἐνεργεία ἀναφανεῖσα· εἰ γὰρ ἐπέστησαν τῇ διαιρέσει ταύτῃ τῶν πραγμάτων, λελυκότης ἦσαν ἄν τὰς ἀπορίας δι’ ἃς τὴν γένεσιν ἀνῄρουν.

p. 191b35 Ἡμμένοιμὲν οὖν καὶ ἕτεροί εἰσιν αὐτῆς, ἀλλ’ ουχ ικανως.

Ἀποδεδωκὼς τὸν περὶ τῆς ὕλης λόγον καὶ δείξας ὅτι ταύτῃ μόνον λύοιντο ἄν αἱ τῶν παλαιῶν περὶ τῆς τῶν φυσικῶν πραγμάτων γενέσεως ἀπορίαι, νῦν βούλεται δεῖξαι ὅτι τῶν πρὸ αὐτοῦ οὐδεὶς διηρθρωμένως οὕτως τὸν περὶ αὐτῆς ἀποδέδωκε λόγον. φησὶν οὖν ὅτι ταύτης τῆς ὕλης, ἧς ἡμεῖς τὸν λόγον ἀποδεδώ|καμεν, ἥψαντο μὲν καὶ ἔνιοι τῶν πρὸ ἡμῶν, οὐχ ἱκανῶς [*](e 5r) δέ. ὅσοι μὲν γὰρ ἓν τὸ στοιχεῖον ὑποτιθέμενοι εἰδοπεποιημένον τοῦτο ἔλεγον ἢ τῶν τεσσάρων ἓν ἡ ἕτερόν τι μεταξὺ τούτων, οὐδ’ ὅλως εἰς ἔννοιαν ἦλθον τῆς ὕλης, Πλατῶν δ’ ἦλθεν εἰς τὴν ἔννοιαν τὴν περὶ τῆς ὕλης. εἰ γάρ, φησί, τιθήνην αὐτὴν καὶ δεξαμενὴν τῶν εἰδῶν ἑτέραν αὐτὴν πάντων τῶν εἰδῶν εἶναί φησι, σαφῶς οὖν λέγει αὐτὸ τοῦτο· ‘δέχεται γάρ’, φησί, ‘ πάντα καὶ μορφὴν οὐδενί ποτε τῶν εἰσιόντων τὴν αὐτὴν εἴληχχεν οὐδαμῇ οὐδαμῶς’. ὥστε ἥψατο τῆς φύσεως τῆς ὕλης, ὅτι τὸ ἀνείδεον ἐστι καὶ πᾶσιν ὑποκείμενον, οὐχ ἱκανῶς δὲ τὸν περὶ αὐτῆς ἀποδέδωκε λό- γον. οὐ γὰρ διέκρινεν αὐτὴν τῆς στερήσεως, ὥσπερ ἡμεῖς. ἡμεῖς μὲν γάρ φαμεν, ὅτι εἰ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ ταὐτόν ἐστι τῇ στερήσει, ἀλλ’ οὖν τῷ λόγῳ διακρίνεται, καὶ διεκρίναμεν αὐτὴν καὶ ἐκ τῆς ἡμετέρας χρήσεως, καὶ ὅτι ἡ μὲν ὕλη ὑπομένει τὸ εἶδος ἐπιὸν ἡ δὲ στέρησις οὐχ υπομενει, ὁ δὲ Πλατῶν εἰ καὶ φαίνεται λέγων καὶ αὐτὸς τρεῖς ἀρχὰς τό τε μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ ἔτι τὸ ἐν, ὅπερ τὸ εἶδος ἔλεγεν, ἀλλ’ οὖν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐπὶ τῆς ὕλης ἄμφω ἔφερεν ὀνόματα γὰρ δύο καθ’ ἑνὸς πράγματος [*](2 γεννητὰ t γὰρ ἀναφανθεῖσα Κ 3 πᾶσαν KM: ἅπασαν Lt αὐτῶν om. K ἀπορίαν KM: ἄγνοιαν L: ἄνοιαν t ἔλυσεν αὐτῶν πᾶσαν τὴν ἄγνοιαν vel ἅπασαν ἔλυσεν αὐτῶν ταύτην τὴν ἄγνοιαν Aristotelis libri 4 καὶ τὸ κατὰ Κ 5 τῶν πραγμάτων ταὐτὴ Mt 7 lemma om. Κ ἥμενοι t αὐτῶν M 10 λύοντο Κ παλαιῶν LK: ἀρχαίων Mt 10. 11 ἀπορίαι ante περὶ colloc. Mt U οὕτως compend. Κ: ὄντως LMt at cf. p. 184,10 12 περὶ αὐτῶν L ἧς Κ: om. LMt TO 13 μὲν L: δὲ Κ: μέντοι Mt ἔνιοι] ἕτεροι Κ 15 τι] τι τῶν L 15. 16 εἰς ἔννοιαν οὐδ’ ὅλως ἦλθε περὶ τῆς ὕλης εἰπεῖν. πλατῶν δ’ L IG ἦλθεν] ἦθεν Κ τὴν (post εἰς) om. Κ 17 τιθήνην (sic) κτλ.] cf. p. 183,30 et ad p. 5,9 18 εἶναι Κ: om. L: ὡς Mt οὖν L: ἄν Κ: om. Mt δέχεται κτλ.] Tim. p. SOB ubi δέχεταί τε γὰρ ἀεὶ τὰ πάντα, καὶ μορφὴν οὐδεμίαν ποτὲ οὐδενὶ τῶν εἰσιόντων ὁμοίαν εἴληφεν κτλ· 20 ἐστι] εἶναι Κ 22 alterum ἡμεῖς om. Κ 23 τὸ ὑποκείμενον hie et p. 1833. 4 sq. Κ 25 ἐπιμένει priore loco Mt 26 καὶ αὐτὸς om. Κ 27 ἔτι] τί L 28 πράγματα Κ)

κατηγορεῖ· τὴν γὰρ ὕλην μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλει). ὥστε οὐχ ὁμοίως [*](e 5r) ἡμῖν τὴν τριάδα τῶν ἀρχῶν εἰσέφερεν· ἡμεῖς μὲν γὰρ τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν εἰ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ τὸ αὐτὸ λέγομεν, ἀλλ’ οὖν τῷ λόγῳ διάφορα εἶναί φαμεν, αὐτὸς δὲ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν οὐ μόνον τῷ ὑποκειμένῳ ἔλεγεν, ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ, ὀνόματι δὲ μόνον τὴν διαφορὰν εἶναι, ὡς ἔχει ἐπὶ τῶν πολυωνύμων πραγμάτων. εἰ δέ τις εἴποι μὴ ταὐτὸν σημαίνειν τῷ Πλάτωνι τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἀλλ’ ἐπὶ διαφόρων κατηγορεῖσθαι, οὐ δήπου δείξει ὅτι τὸ μὲν ἕτερον ἐπὶ τῆς ὕλης ἔφερε τὸ δὲ λοιπὸν ἐπὶ τῆς στερήσεως, ἀλλ’ εἰ καὶ συγχωρήσομεν ἕτερον σημαίνειν τῷ Πλάτωνι τὸ μέγα καὶ ἕτερον τὸ μικρόν, ἀλλ’ οὖν πάντως δύο ὑλῶν ἄν εἶεν σημαντικά, ὥστε οὐδὲν ἧττον οὐ διακέκριται τῆς ὕλης ἡ στέρησις. τὸ μὲν γὰρ νομίζειν, ὅτι οὐδ’ ὅλως εἶναι ἐνόμιζεν ὁ Πλάτων τὴν στέρησιν, εὔηθες· οὗτος γοῦν ἐστιν ὁ λέγων εἶναί τι μὴ ὄν, ὃ μὴ παρ’ ἔλαττόν ἐστι τοῦ ὄντος, καὶ εἰ μηδὲν εἶδός φησιν ἔχειν τὴν ὕλην, ᾔδει δήπου τὴν στέρησιν τῶν εἰδῶν ἐνοῦσαν αὐτῇ, ὥστε οὐκ ἠγνόει ὅτι ἔστιν ἡ στέρησις. πάλιν γοῦν φησιν αὐτὸς εἶναι μὲν πάντα κατὰ τὸ εἶδος, γίνεσθαι δὲ κατὰ τὴν μετάληψιν, φθείρεσθαι δὲ κατὰ ἀποβολήν, ὥστε τὸ ἀποβάλλον τὸ εἶδος στέρησιν ἔχει τοῦ εἴδους. εἰ οὖν ἔστι μὲν ἡ στέρησις, μηδὲν δέ φησι περὶ αὐτῆς, ἤτοι διὰ τὸ τὴν αὐτὴν εἶναι νομίζειν τῷ εἴδει ἢ τὴν αὐτὴν τῇ ὕλῃ· ἀλλὰ τῷ μὲν εἴδει οὐκ ἄν εἶναι τὴν αὐτὴν ἐνόμισεν ἦν γὰρ ἄν ἅμα τὰ ἐναντία), ὥστε εὔλογον τῇ ὕλῃ τὴν αὐτὴν εἶναι νομίζειν. εἰ δὲ τὴν αὐτὴν τῇ ὕλῃ, ἢ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ τὴν αὐτήν, ἢ λόγῳ μὲν ἑτέραν ὑποκειμένῳ δὲ μόνῳ τὴν αὐτήν. εἰ μὲν οὖν ἑτέραν τῷ λόγῳ αὐτὴν ὑπελάμβανεν, ὥσπερ καὶ ἡμεῖς, ἔδει αὐτὸ τοῦτο διορίσαι καὶ διαστείλασθαι, εἰ δὲ μὴ φαίνεται τοῦτο ποιῶν, δῆλον δήπου ὅτι καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ τὴν αὐτὴν ὑπελάμβανεν εἶναι αὐτὴν τῇ στερήσει.

Ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης ταῦτα. ὁ δὲ Πλατῶν ὅτι μὲν τὴν ὕλην οὐ ταὐτὸν εἶναι τῇ στερήσει ὑπετίθετο, σαφῶς οὕτως οὐκ ἔστιν αὐτὸν εὑρεῖν λέγοντα, ὅτι δὲ ἑτέραν ἥδει οὖσαν τῆς ὕλης τὴν στέρησιν, σαφὲς ἐκ τῶν εἰρημένων· εἰ γὰρ λέγει τὴν ὕλην μητέρα καὶ τιθήνην καὶ δεξαμενὴν τῶν εἰδῶν καὶ μηδὲν εἶδος ἔχειν τῶν εἰσιόντων, δῆλον ὅτι στέρησιν εἶχε τῶν εἰδῶν. ὅταν οὖν δέχηται τὰ εἴδη, οὐ δήπου ἅμα καὶ τὴν στέρησιν αὐτῶν ὧν δέχεται ἔχειν [*](1 κατηγόρει corrigendum putavit t 5 ἔλεγεν ἕν fort, recte Mt malim ὀνόματος μόνω Κ 6 εἴπῃ M 7 τῷ Πλάτωνι] πλατῶν L 8 οὐ δείπου δεῖξαι K ἔφερε LKM: φέρει t 9. 10 τὸ πλάτωνιΚ: τὸν πλάτωναL 13 ouv Mt λέγων κτλ.] cf. Plat. Soph. p. 258 A sq. (supra p. 82,26) εἶναί oui. Κ U φησιν Tira. p. 50D sq. ^ ft ἤδει εἰ corr.? M) LM: ἤ Κ: ἤδη t ’) αὑτὴ Κ ἠγνόει ὅ ἔστιν. ὅτι ἔστι στέρη- σις Κ ὅτι recepi ex Κ: τίς L: εἰ Mt 16 φησιν] uescio ubi. cf. p. 184,3 sqq. ὁ αὐτὸςΚ εἶναι μὲν αὐτὸς L 17 κατὰ τὴν ἀποβολήν recte Mt fort, τὸ ἀποβαλὸν 18 δέ oui. L post περὶ delet τῆς M 19 τὸ νομίζειν τὴν αὐτὴν εἶναι Mt 19. 20 utrobique τὸ (pro τῷ) Κ 20 ἂν alteruui θὼ. LK 21 τὴν αὑτὴν (post ὕλῃ) et v. 23 (post μόνῳ) K: ταὐτὴν utrobique (L)Mt 24 et 26 ὑπελάμβανον Κ 24 καὶ (post ὥσπερ) om. K 28. 29 ὑπετίθετο—τὴν στέρησιν oui. L 29 ἕτερον Κ 30 καὶ μηδὲν κτλ.] V. ad p. 18218)

δύναιτ’ ἄν. συμβήσεται γὰρ τὸ αὐτὸ ἅμα καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι· ὥστε [*](e 5r) ἐν τῷ δέχεσθαι τὰ εἴδη ἀποβάλλει τὴν τούτων στέρησιν, εἰ δὲ τοῦτο, ἑτέρα ἄν εἴη παρὰ τὴν στέρησιν. καὶ εἴ φησιν εἶναι πάντα κατὰ τὸ εἶδος, γίνεσθαι μὲν κατὰ τὴν μετάληψιν τοῦ εἴδους, φθείρεσθαι δὲ κατὰ τὴν τούτου ἀποβολήν, τὸ δ’ ἀποβάλλον τὸ εἶδος ἡ ὕλη, καὶ ἡ ἀποβολὴ τοῦ εἴδους οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ στέρησις εἴδους, πρὶν ἄρα ἀποβάλῃ τὸ εἶδος ἐκεχώριστο αὐτῆς ἡ στέρησις· ὥστε ἕτερον εἶναι τὴν ὕλην τῆς στερήσεως ἐνόμιζεν. εἰ δὲ μὴ σαφῶς οὕτως ἐπὶ λέξεως λέγει ὥσπερ ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἕτερόν ἐστι τῷ λόγῳ ἡ στέρησις τῆς ὕλης, οὐδὲν θαυμαστόν· αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ Ἀριστοτέλης ὁ εἰπών, ὅτι οὐκ ἄν ἡμεῖς οὕτως διηρθρωμένην περὶ τῶν πραγμάτων ἔχειν τὴν γνῶσιν ἠδυνήθημεν, μὴ παρὰ τῶν παλαιοτέρων τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ σπέρματα τῆς ζητήσεως εἰληφότες· καὶ οὐδέν γε θαυμαστὸν τῶν ἄλλων ἡμῖν τὰς ἀφορμὰς τῆς τῶν πραγμάτων γνώσεως δεδωκότων αὐτοὺς ἡμᾶς τὰ παρ’ ἐκείνων πλατύνειν καὶ διαρθροῦν.

p. 191b36 Πρῶτον μὲν γὰρ ὁμολογοῦσιν ἁπλῶς γίνεσθαί τι ἐκ μὴ ὄντος, ᾗ Παρμενίδην ὀρθῶς λέγειν.

Ὅτι ἥψαντο μὲν τοῦ περὶ τῆς ὕλης λόγου οὐχ ἱκανῶς δέ, πρῶτον μὲν οὖν δείκνυσιν ἐκ τοῦ ἀποδέχεσθαι τοὺς Παρμενίδου λόγους. εἰ γὰρ συνεχώρουν τὸ ὂν ἓν σημαίνειν, τοῦτο δὲ ἀγένητον εἶναι, ἔλεγον δὲ καὶ γίνεσθαί τινα, ἀνάγκη πᾶσα ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος γίνεσθαι• τὸ γὰρ ὁπωσοῦν ὂν ἓν εἶναι καὶ ἀγένητον. καὶ πάλιν, εἰ συνεχώρουν τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν εἶναι, τὸ ὂν δὲ ἀγένητον εἶναι, τὸ γινόμενον ἄρα ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος ἔλεγον γίνεσθαι. ὥστε διὰ μὲν τοῦ τὸ γινόμενον ἐκ μὴ ὄντος λέγειν γίνεσθαι, ἐπειδὴ τὸ μὴ ὂν τὴν ὕλην ἐκάλουν ἐκ γὰρ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος κοινὴ δόξα τῶν φυσικῶν μηδὲν ἄν γίνεσθαι), εἰς ἔννοιαν τῆς ὕλης ἦλθον ἥτις οὐδέν ἐστι τοιοῦτον οἷον τὰ γινόμενα, διὰ δὲ τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν καλεῖν τὴν ὕλην οὐ κατωρθωμένην ἔσχον αὐτῆς τὴν ἔννοιαν· οὐ γάρ ἐστιν ἁπλῶς μὴ ὄν, ἀλλὰ πῇ μὴ ὄν (κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ μὴ ὂν διὰ τὸ τὴν ἔχειν), καὶ ἐνεργείᾳ μὲν μὴ ὂν δυνάμει δ’ ὄν. ἁπλῶς δὲ μὴ ὂν ἔλεγον [*](1 αὐτὸ om. Κ 2 ὑποβάλλει L 3 ἕτερα Κ 4 μετάλ L 6 ἀποβάλῃ M2t: ἀποβάλλει LKM 6. 7 κεχώριστο αὐτοῦ Κ 7 εἶναι om. Κ τῆς στερήσεως τὴν ὕλην Mt 9 ἡ στέρησις τῆς ὕλης LK: ἡ ὕλη τῆς στερήσεως Mt ὒ. 10 ἔστι γὰρ αὐτὸς ὁ L 10 εἰπών] notum est Aristotclem ubique τῶν ἀρχαίων opiniones magni facere ad inveniendum vcrum, ueque certum locum respiccre Philoponus videtur. velim in piimis conferas Metaph. Α 10. α1. Λ 8 p. 1074a38 — b 14 al. διηρθρωμένην οὕτως L H μὴ παρὰ Κ: μήπως L: μὴ Mt 11. 12 παλαιῶν Mt 12 εἰληφότων ut vid. ante corr. L 12. 13 θαυμαστὸν οὐδὲν (om. καὶ et γε) L 14 αὑτοὺς] αὑτῶν L τὰ om. L ἐπιδιαρθροῦν Κ 15. 16 ἁπλῶς— λέγειν om. Κ 15 τι ora. Aristoteiis libri (piacter I) 16 ἡ M 17 οὖν om. Kt 19. 21. 22 ἀγέννητον t 20 ἓν om. L 22. 23 γίνεσθαι ἔλεγον invenso ordinc Κ 23 τοῦ] οὖν K: fort, τὸ 24 ἐκάλει Κ τοῦ om. supcnscr. M 25 ἦλθον τῆς ὕλης Mt 26 διὰ δὲ τ·οῦ ἀπλῶς Κ καλεῖν LK: λέγειν Mt 26. 28 καλεῖν— ἀπλῶς μὴ ὄν iterat Κ 27 κατορθωμένην Κ)

τὴν ὕλην, ᾗ συνεχώρουν ταῖς Παρμενίδου προτάσεσι τῇ τε λεγούσῃ τὸ ὂν [*](e 5r) ἓν σημαίνειν καὶ τῇ λεγούσῃ τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν· εἰ γὰρ ἓν τὸ ὂν [*](e 5v) ἔλεγεν ὁ Παρμενίδης, πᾶν δ’ εἴ τι παρὰ τοῦτο μὴ ὂν εἶναι οὐ τὶ μὴ ὂν ἀλλ’ ἀπλῶς μὴ ὄν, ἀνάγκη πᾶσα τὸν ἀποδεχόμενον τὴν δόξαν ταύτην τὴν λέγουσαν τὸ ὂν ἓν εἶναι καὶ ἀγένητον, λέγοντα δὲ γένεσιν εἶναι, ἐπειδὴ ἐκ τοῦ ὄντος οὐδὲν δύναται γενέσθαι ἀμετάβλητον γὰρ τοῦτο), ἐκ τοῦ ἀντικειμένου αὐτῷ λέγειν γίνεσθαι, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, κἂν μὴ διαρρήδην τοῦτο λέγῃ. ὥστε οὐ σῴζει Πλατῶν τὴν τῆς ὕλης φύσιν ἁπλῶς μὴ ὂν αὐτὴν λέγων ἐξ ἧς γίνεται τὰ γινόμενα, ἥτις πῇ μὲν ἔστι πῇ δ’ οὔ· δυνάμει μὲν γὰρ ἔστιν ἐνεργείᾳ δ’ οὔ, καὶ καθ’ αὑτὸ μὲν ὂν κατὰ συμβεβηκὸς δὲ οὐκ ὂν διὰ τὸ ἔχειν τὴν στέρησιν, ἥτις ἐστὶ καθ’ αὑτὸ οὐκ ὄν. εἴρηται δὲ καὶ περὶ τούτων ἱκανῶς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ὅτι τὸ ὂν ὁ Πλατῶν τὸ νοητὸν ἔλεγεν, καὶ ὅτι οὐ τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν εἰσῆγεν, ἀλλὰ τὸ κατὰ τὴν ἑτερότητα μὴ ὄν.

p. 29a1 Εἶτα φαίνεται εἴπερ ἐστὶν ἀριθμῷ, καὶ δυνάμει μόνον μίαν εἶναι.

οὐ γὰρ φαίνονται διαστελλόμενοι ταῦτα, ὥσπερ ὁ Ἀριστοτέλης. καὶ ἄλλως εἰ ἔλεγον ἐκ τοῦ ἀπλῶς μὴ ὄντος γενέσθαι τὰ γινόμενα ἐκ τῆς ὕλης λέγοντες κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον, δῆλον ὅτι διὰ τὸ ἕν τι λαμβάνειν τὴν ὕλην μετὰ τῆς στερήσεως, ἥτις ἡ στέρησις ἀπλῶς μὴ ὄν ἐστι.

p. 192a2 Τοῦτο δὲ διαφέρει πλεῖστον.

οὐ τὸ τυχὸν διαφέρει τὸ λέγειν καὶ ἀριθμῷ καὶ λόγῳ μίαν εἶναι τοῦ λέγειν ἀριθμῷ μὲν μίαν εἶναι λόγῳ δὲ δύο διὰ τὴν στέρησιν, ἀλλὰ πολλὴ τούτων ἐστὶν ἡ διαφορά. πόση δ’ ἡ διαφορὰ ἐπιφέρει· καὶ τὴν μὲν ἐγγὺς πως, τὴν ὕλην, τὴν δὲ στέρησιν οὐδαμῶς. ἐγγὺς οὐσίαν τὴν ὕλην φησίν, ὅτι τε μέρος γίνεται τῆς οὐσίας καὶ ὅτι, ὥσπερ ἡ οὐσία ὑπόκειται ταῖς λοιπαῖς κατηγορίαις οὕτως καὶ ἡ ὕλη ταῖς οὐσίαις. διὰ τοῦτο οὐσία πως ἡ ὕλη, ἡ δὲ στέρησις οὐδαμῶς, ἐξισταμένη καὶ ὑποχωροῦσα τοῖς ειοεσιν.

[*](1 ᾗ scripsi: ἢ K: εἰ ἧ L: οἳ corr. ex οἷ vel ex ηἷ Μ: οἳ t τε om. L εἰ γὰρ—λέγῃ] cf. Themist. p. 153,23 sqq. 3 δ’ εἴ τι LMt: δέ τι Κ 4 ἀλλὰ πλῶς κὴ ὄν Κ 5 καὶ ἀγένητον om. add. L2 ἀγέννητον t 6 inter τοῦ et ὄντος delet μὴ M 7 αὐτῶ K: αὐτὸ LMt 8 διαρρίδην et λέγη (ex λέγει) K 9 ἐξῆς Κ 12 δὲ om. L τούτου Mt ἱκανῶς om. K τοῖς] τῷ L ἔμπροσθεν p. 81,31 sqq. 14 τὴν στερο Κ 15. 16 αὐτοῖς—εἶναι om. Κ 16 μόνον μίαν LM et Arist. cod. Ι: μίαν μόνον t: μία μόνον Arist. at cf. Simplic. p. 244,23 17 διαστελλόμενα Κ 18 γίνεσθαι Κ 20 ἡ στέρησις deleverim 21 lemma om.K 22 διαφ M: διαφέρειν L τοῦ] τὸ M 23 μίαν μὲν ἀριθμῷ εἶναι Mt 25 οὐσίαν—οὐδαμῶς om. Κ οὐσίαν πως (cf. Simplic. p. 246, 23) L et Arist. cod. I: καὶ οὐσίαν πῶς Mt 26 φασὶν K 28 πῶς libri)

p. 192a6 οἱ δὲ τὸ μὴ ὂν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ὁμοίως, ἢ τὸ e 5v συναμφότερον ἡ τὸ χωρὶς ἑκάτερον.

Ἡμεῖς μέν, φησίν, οὕτως χωρίζομεν τῆς ὕλης τὴν στέρησιν, ἐκεῖνοι δὲ τὴν ὕλην τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν λέγουσιν, εἴτε δ’ ὅν τι σημαίνει αὐτοῖς ἀμφότερα τὰ ὀνόματα εἴτε διάφορα, ὅμως γοῦν ὕλης σημαντικὰ αὐτοῖς ἐστι τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν. ὥστε, φησίν, ἑτέρως ἡμεῖς τρεῖς ἀρχὰς ὑποτιθέμεθα καὶ ἑτέρως ἐκεῖνοι· ἡμεῖς μὲν γὰρ τρία πράγματά φαμεν ὕλην εἶδος στέρησιν, ἐκεῖνοι δ’ ὀνόματα μὲν τρία, πράγματα δὲ δύο· τὸ γὰρ μέγα καὶ τὸ μικρὸν τῆς ὕλης αὐτοῖς ἐστι σημαντικόν, εἴτε μία αὐτοῖς εἴη ἡ ὕλη εἴτε δύο. μέχρι μὲν γὰρ δεῦρο προῆλθον, ὅτι δεῖ τινα ὑποκεῖσθαι φύσιν. μέχρι μέν, φησί, τοῦ ὑποθέσθαι φύσιν τινὰ ὑποκειμένην τοῖς εἴδεσι πᾶσι καλῶς αὐτοῖς προῆλθεν ὁ λόγος, τὸ δ’ ἑξῆς οὐκέτι· ταύτην γὰρ τὴν φύσιν οὐ μίαν ἀριθμῷ μόνον φασίν, ἀλλὰ καὶ λόγῳ, καὶ οὐχ ὡς ἡμεῖς δύο τῷ λόγῳ. ἀναλαμβάνει δὲ τὰς δείξεις ἐφεξῆς, ὅτι ἑτέρα τῆς ὕλης ἡ στέρησις.

p. 192a13 Ἡ μὲν γὰρ ὑπομένουσα συναιτία τῆς τῶν γινομενων ἐστιν, ὥσπερ μήτηρ.

Καλῶς καὶ Πλατωνικῶς τὸ συναιτία· τὸ γὰρ κυρίως αἴτιον ἐξῃρῆσθαι δεῖ τοὐ ἀποτελέσματος, ὥσπερ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ παραδειγματικόν, συναίτιον δ’ ἡ ὕλη, ὡς συντελοῦσα εἰς τὴν γένεσιν καὶ μέρος γινομένη τοῦ πράγματος. μήτηρ δέ, διότι ὥσπερ ἡ μήτηρ δέχεται τὸ σπέρμα καὶ φυλάττει καὶ τελεσφορεῖ, οὕτω καὶ ἡ ὕλη δέχεται τὰ εἴδη καὶ φυλάττει καὶ ὢ εἰς τὸ τέλειον ἄγει τῇ ἑαυτῆς χορηγίᾳ, ἀεὶ τῇ παρ’ ἑαυτῆς προσθήκῃ ὑποβάθραν τῷ εἴδει ποιοῦσα τῆς τελείας παρουσίας.

p. 192a14 Ἡ δὲ ἑτέρα μοίρα τῆς ἐναντιώσεως πολλάκις ἄν φαντασθείη τῷ πρὸς τὸ κακοποιὸν αὐτῆς ἀτενίζοντι τὴν διάνοιαν οὐδ’ εἶναι τὸ παράπαν.

Ὥσπερ ἀπολογίαν ὑπὲρ Πλάτωνος ταύτην προσέθηκεν, ἀποδιδοὺς τὴν [*](1. 2 τὸ μέγα—ἑκάτερον com. Κ 3 χωρίζωμεν Κ 5 ὅμως γοῦν LK: οὐδὲν πρὸς τὸν ῃ λόγον· εἰ (sic M: εἰt) γάρ Mt at cf. Themist. p. 154,14 6 εἷναι K ὥστε ἑτέρως φησὶν Mt 7 ὑποτιθέμεθα nm. K μὲν om. Κ 8 μὲν om. L γὰρ om. K 9 ὕλης αὐτῆς ἐστι L εἴη LK: ἐστιν Mt 10. 11 δεῦρο —φύσιν om. Κ 13 μόνον ἀριθμῶ Mt 14 τὰς δόξας L 16. 17 μένουσα—μήτηρ om. Κ 16 τῆς μορφῆς (cf. Simplic. p. 248,21) M: τῆς μορφῆς L: τῇ μορφῇ t Arist. 18 πλατωνικῶς] πλάτωνι ἡ Κ αἴτιον LK: ὂν Mt 21 μήτηρ δὲ διότι om. in mrg. add. L ὥσπερ ἡ L: ὡς KMt 23 ἑαυτοῦ piiore loco L χορηγεῖα Κ προσθέσει L 23. 24 ὑπὸ βάθραν ct mox τὰ τῆς Κ 25 δὲ MK: δ’ Lt μοῖρα bis scripserat Κ 25.27 ἐναντιώσεως—παράπαν om. Κ 26 τῷ] τὸ L ἐνατενίζοντι t 28 ταύτην προσέθηκεν LK: προσέθηκε ταῦτα Mt)

αἰτίαν διὰ τί μὴ διέκρινε τὴν ὕλην τῆς στερήσεως. εἰ γὰρ ἀποβλέψειέ τις, [*](e 5v) φησίν, εἰς τὸ κακοποιὸν τῆς στερήσεως, δόξειεν ἄν μηδ’ εἶναι τὸ παράπαν· ἣν δὲ δοκεῖ τις μηδ’ εἶναι, πῶς ἄν διακρίνειε τοῦ ὄντος; διακρίσεως γὰρ δεῖ καὶ διαστολῆς ἐν τοῖς οὖσιν, οὐκ ἐν τοῖς μὴ οὖσι. κακοποιὸν δέ φησι τὴν στέρησιν, διότι τῆς φθορᾶς αὕτη ἐστὶν αἰτία, ὥσπερ τὸ εἶδος τῆς γενέσεως καὶ τοῦ εἶναι, ἑκάστῳ δὲ τὸ εὖ καὶ τὸ ἀγαθὸν κατὰ τὸ εἶναι. ἐπεὶ οὖν ἡ κοινὴ πάντων ἀρχὴ τἀγαθόν ἐστι, δῆλον ὅτι πᾶν ὅπερ ἔστιν ἀγαθόν ἐστιν· οὐδὲν γὰρ δύναται εἶναι μὴ μετέχον τοῦ ἀγαθοῦ. τὸ εἶναι ἄρα ἑκάστῳ ἀγαθόν, ἐπειδὴ τὸ εἶναι ἐκ τῆς πρώτης ἀρχῆς, αὕτη δὲ τἀγαθόν. εἰ δὲ τὸ εἶναι ἀγαθόν, τὸ μὴ εἶναι κακόν· εἰ δὲ τὸ μὴ εἶναι κακόν, τὸ τοῦ μὴ εἶναι αἴτιον κακοποιὸν ἄν εἴη. ἐπεὶ οὖν οὐδὲ εἶναι δύναται τὸ μὴ μετέχον τοῦ ἀγαθοῦ, κακοποιὸς ἄρα οὖσα ἡ στέρησις οὐδ’ ἂν εἴη ὅλως, εἴ γε τὸ ὂν πάντως καὶ ἀγαθόν. διὰ τοῦτο οὖν, φησί, δόξει μηδὲ εἶναι ὅλως ἡ στέρησις, πάλιν δ’ αὖ εἶναι καὶ αὐτὴν ἀνάγκη, ἐπειδὴ οὐκ ἄνευ ταύτης ἡ γένεσις· τῷ γὰρ ὄντι, ὡς ὁ Θεμίστιός φησι, “θαυμαστὸν μὲν εἰ ἔστι φθείρουσα | τὸ εἶναι, θαυμαστὸν δὲ εἰ μὴ ἔστι ποιοῦσα τὸ γίνεσθαι· [*](e 6r) οὐ γὰρ ἄν γίνοιτό τι μὴ φθειρομένου τινός, ἀλλ’ ἦν ἅπαντα ἀίδια.”

p. 192a16 Ὄντος τινος θείου καὶ ἀγαθοῦ καὶ ἐφετοῦ.

Πῶς κακοποιὸς ἡ στέρησις διὰ τούτων κατασκευάζει. ὄντος γάρ, φησί, θείου τινός, λέγει δὲ τοῦ εἴδους τοῦ ἐνύλου· οὐχ ὡς ἄν τις γὰρ ὑπολάβοι περὶ τοῦ πρώτου φησὶ τοῦ θείου καὶ ἀγαθοῦ καὶ ἐφετοῦ· τούτῳ γάρ φησιν ἐναντίον εἷναι, τῷ πρώτῳ δὲ οὐδὲν ἐναντίον. θεῖον οὗν φησι τὸ ἔνυλον εἶδος, θεῖον δ’ ὡς παρὰ θεοῦ προιόν, ἀγαθοῦ δέ, διότι τὸ εἶναι ἑκάστῳ ἀγαθόν. τὴν μὲν στέρησιν ἐναντίον φαμὲν τῷ εἴδει, διότι τοῦ μὴ εἶν.αι αἰτία ἡ στέρησις, εἰ δὲ τῷ ἀγαθῷ ἐναντίον ἡ στέρησις, κακον ἡ στέρησις. ἡ δὲ ὕλη οὐκ ἐναντία τῷ εἴδει· ἐφίεται γὰρ αὐτοῦ, φησίν, ὡς αἰσχρὸν καλοῦ καὶ θῆλυ ἄρρενος. ὡς γὰρ μετέχουσα τῆς αἰ- σχρότητος, λέγω δὴ τῆς στερήσεως, οὕτως ἐφίεται τοῦ καλοῦ· κοσμεῖται γὰρ ὑπ’ αὐτοῦ. εἰ τοίνυν ἐφίεται τοῦ εἴδους ἡ ὕλη, οἱ ἄρα ἓν τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν νομίζοντες τὴν στέρησιν λέγουσι τοῦ εἴδους ἐφίεσθαι, εἴ γε ταὐτὸν ἡ ὕλη καὶ ἡ στέρησις· τὸ ἐναντίον ἄρα τοὐ ἐναντίου ἐφίεται. τὸ δ’ ἐφιέμενον τοῦ ἐναντίου τῆς αὑτοῦ φθορᾶς ἐφίεται· φθαρτικὰ γὰρ [*](2 δόξαν ἄν μηδ’ εἶναι αὐτὴν τὸ Κ 3 ἣν] εἰ Κ μηδ’ LK: μὴ Mt 5 αὐτή ex αὐτὴ Κ 6 ἑκάστῳ κτλ.] cf. Tliemist. p. 154,26 7 τὸ ἀγαθόν (post ἀρχὴ) Κ ὅπερ] ὅτιπερ Κ 9 πρώτης L: προτέρας KMt δὲ τὸ ἀγαθόν Κ 11 οὐδὲ seripsi: οὐδὲν libri τὸ om. Κ 12 οὐδ’ ἂν LK: οὐδὲν ἂν Mt 13 τὸ ὂν πάντως LK: πᾶν τὸ ὃν Mt οὖν om. Mt μηδὲν εἶναι Κ 15 Θεμίστιος p. 154,27 17 γένοιτό Mt καὶ φθειρομένου Theinistius (at καὶ om. ed. Ald.) 18 ἀγαθοῦ] θαυμαστοῦ Κ καὶ (ante ἐφετοῦ) om. L καὶ ἐφετοῦ om. Κ 19 Πῶς—στέρησις om. Κ 21 ὑπολάβου M φησὶ τοῦ] fort, φησὶ τὸ 23 ἀγαθοῦ] ἀγαθὸν Κ 24 fort, τὴν μὲν 25 ἐναντίον] ἐναντία Κ 26. 27 γάρ φησιν αὐτοῦ Mt 32 αὑτοῦ αὐτοῦ L: ἑαυτοῦ KMt 32. p. 188,1 φθαρτικὰ—ἄρα τῆς ἑαυτοῦ φθορᾶς ἐφίεται om. Mt)

ἀλλήλων τὰ ἐναντία· αὐτό τι ἄρα τῆς ἑαυτοῦ φθορᾶς ἐφίεται, ὅπερ [*](e 6r) ἀδύνατον· οὐδὲν γὰρ τῆς ἑαυτοῦ φθορᾶς ἐφίεται. καίτοι εἰ ἐφετὸν τὸ εἶδος διότι καὶ τοῦ εἶναι αἴτιον, τὸ δ’ εἶναι ἀγαθόν, ἀνάγκη πᾶσα ἢ αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐφίεσθαι ἢ τὸ ἐναντίον αὐτοῦ ἐφίεσθαι, τὴν στέρησιν λέγω ἢ τὴν ὕλην· ἀλλ᾿ οὔτε αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐφίεται ἀνενδεὲς γὰρ ἑαυτοῦ, ἐφίεται δέ τις τοῦ ἀπόντος καὶ ὃ μὴ ἔχει) οὔτε ἡ στέρησις τῆς ἑαυτῆς γὰρ ἄν φθορᾶς ἐφίοιτο)· λείπεται ἄρα τὴν ὕλην ἐφίεσθαι τοῦ εἴδους· εἰ δὲ ἡ ὕλη τοῦ εἴδους ἐφίεται, ταὐτὸν δὲ τῇ στερήσει ἡ ὕλη, τῆς ἑαυτῆς φθορᾶς ἐφίοιτο ἄν. καὶ ἄλλως εἰ ταὐτὸν ἡ ὕλη τῇ στερήσει, πῶς σῴζοιτο ἄν τὸ τινὸς εἴδους αὐτὴν μεταλαμβάνειν; εἰ μὲν γὰρ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ὕλη ταὐτὸν τῇ ἀνθρωπείᾳ στερήσει, καὶ ἁπλῶς εἰ ἡ τὶς ὕλη τῇ τινὶ στερήσει ταὐτόν, φθειρομένης τῆς στερήσεως τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ γενέσει τοῦ ἀνθρώπου φθαρείη ἄν καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ὕλη· τὸ δὲ φθαρὲν πῶς ἄν δέξαιτο τὸ εἶδος; οὐκ ἐν ὕλῃ ἄρα τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος. καὶ εἰ ἡ τὶς ὕλη τινὶ στερήσει καὶ ἡ ἁπλῶς ὕλη τῇ ἁπλῶς στερήσει ταὐτόν· καὶ ἔμπαλιν εἰ ἡ ἀπλῶς τῇ ἀπλῶς, καὶ ἡ τὶς τῇ τινὶ. εἰ τοίνυν ἡ ἁπλῶς ὕλη ταὐτὸν τῇ ἀπλῶς στερήσει, δῆλον ὅτι κἄν τινὸς μὲν εἴδους μεταλάβοι, τινὸς δὲ μή, φθείροιτ’ ἄν καὶ οὐκ ἄν εἴη ἄφθαρτος. ὥστε εἰ ταὐτὸν τῇ ὕλη ἡ στέρησις, οὔτε ἄφθαρτος ἄν εἴη, οὔτε τὰ εἴδη ἐν ὕλῃ σχήσουσι τὸ εἶναι διὰ τὸ φθαρτὴν αὐτὴν εἶναι· ὡς γὰρ ἡ στέρησις ὑπεξίσταται τῷ εἴδει, οὕτως καὶ ἡ ὕλη ταὐτὸν οὖσα τῇ στερήσει. θεῖον μὲν οὖν τὸ εἶδος, ὡς παρὰ θεοῦ προΪόν, ἀγαθὸν δέ, ἐπειδὴ τὸ εἶναι ἑκάστῳ ἀγαθόν, δι’ αὐτὸ δὲ καὶ ἐφετόν· καὶ πᾶσι γὰρ ἐφετὸν τὸ ἀγαθόν. πῶς δέ φησι τὸ εἶδος μὴ εἶναι ἐνδεές, τὸ δὲ ἐνδεὲς τῆς ὕλης ὑπάρχει; οὐχ ὅτι οὐ δεῖται τῆς ὕλης πρὸς τὸ εἶναι, ἀλλ’ ὅτι ἡ μὲν ὕλη αἰσχρὰ οὖσα καὶ ἀόριστος δεῖται τοῦ ὁρίζοντος καὶ εἰδοποιοῦντος, τὸ δὲ εἶδος αὐτὸ κάλλος ὂν καὶ ὅρος οὐ δεῖταί τινος εἰς τοῦτο· τὸ γὰρ ἐνδεὲς δεῖ πρῶτον εἶναι, εἶτα ἐνδεὲς ἢ ἀνενδεὲς εἶναι. ἡ μὲν οὖν ὕλη κἄν μὴ δεῖται τοῦ εἴδους εἰς τὸ εἶναι ὅσον ἐπὶ τῷ αὑτῆς λόγῳ, ἀλλ’ οὖν οὖσα ἐνδεής ἐστι καὶ δεῖται τοῦ ὁρισθῆναι καὶ κοσμηθῆναι, τὸ δ’ εἶδος ἔστι καὶ οὐκέτι δεῖταί τινος τοῦ εἰς τάξιν ἢ εἰς ὅρον ἄγοντος. οὐ [*](2 εἰ (K)t: om. LM o καὶ om. L αὐτὸ Lt: αὐτὸ* M; τὸ Κ. 4 ἐφίεται altoro loco Κ λέγω, τῆς ὕλης M: λέγωντῆνὕλην K: λέγων (ceteris oiuissis) L: λέγω, τῆς ὕλης t 5 γὰρ αὐτοῦ Κ 7 ἐφίοιτο LM: ἐφίοντο Κ: ἐφίετο t εἰ δὲ ἡ Mt: ἡ δ’ ἡ Κ: ἡ δὲ L 7. 8 τοῦ εἴδους ἐφίεται LK: ἐφίεται τοῦ εἴδους Mt 8 τῆς στερήσεως Mt ἑαυτῆς K: ἑαυτοῦ t ad quod nihil adiiotatum ex LM 9 εἰ l-K: εἰ μὴ Mt πῶς ἄν σώζοιτο Mt at cf. Thoinist. p. 155,19 10 ἡ μὲν γὰρ ἡ Κ 11 καὶ ἀπλῶς η θει om. K εἰ ἡ τὶς t: εἰτίς M: εἰ τὶς ἡ L: ἡ τὶς Κ φερομένης L 13 δέξετο Κ 14 εἴδους Κ τῇ addidi 15 εἰ ἡ Mt: εἴη Κ: ἡ L 16 ἡ ἡ τὶς τῇ Mt: εἴ τις τῆ L: εἰ τὶς Κ εἰ τοίνυν εἰ ἁπλῶς L 22 καὶ (ante πᾶσι) delet t 23 πῶς γάρ L τὸ δὲ LR: ὃ Mt 24 ὑπάρχειν Κ οὐχ ὅτι δὲ οὐ L ὅρος Κ 27 ἢ] καὶ K 28 xcil LMt: xo K αὑτῆς scripsi: αὐτῆς LK: ἑαυτῆς Mt) καθ᾿ αὑτὸ δέ φησι τὴν ὕλην αἰσχράν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· αἰσχρότης [*](e 6r) μὲν γὰρ ἡ στέρησις, αἰσχρὸν δ’ ἡ ὕλη διὰ τὸ μετέχειν τῆς στερήσεως. αἰσχρὸν δὲ κατὰ συμβεβηκός· οὐ γὰρ τῷ ἑαυτῆς λόγῳ ἡ γὰρ στέρησις τῷ ἑαυτῆς λόγῳ αἰσχρόν), ἀλλ’ ὅτι συνέβη ἐν στερήσει τῶν εἰδῶν αὐτὴν εἶναι. καὶ εἰ πέφυκε τὰ εἴδη ἐπιδέχεσθαι, οὐκ ἂν εἴη καθ᾿ αὑτὴν αἰσχρά· οὐ γὰρ ἄν ποτ·ε τὸ ἐναντίον ἐδέξατο. ὡσαύτως δὲ καὶ θῆλυ κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ παθητικὸν μὲν τὸ θῆλυ, ποιητικὸν δὲ τὸ ἄρρεν καὶ εἰδοποιόν· καὶ ἡ ὕλη δὲ παθητικόν, ποιεῖ δ’ εἰς αὐτὴν τὸ εἶδος.

p. 192a25 Φθείρεται δὲ καὶ γίνεται ἔστι μὲν ὥς, ἔστι δ’ ὡς οὔ.

Δείκνυσι δὲ ἐντεῦθεν ὅτι καὶ ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος ἡ ὕλη, ἀγένητος δὲ οὐ κατ’ αἰτίαν, ἀλλὰ κατὰ χρόνον· καὶ τοῦτο δῆλον μὲν καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν ἐπιχειρημάτων ἐξ ὧν δείκνυσιν αὐτὴν καὶ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον, δῆλον δὲ καὶ ἐκ τῶν ἀλλαχοῦ αὐτῷ εἰρημένων περὶ γὰρ τοῦ πρώτου λέγωε φησὶν “ἐκεὶθεν γὰρ τοῖς πᾶσι τὸ εἶναί τε καὶ ζῆν, τοῖς μὲν τρανέστερον ρον τοῖς δὲ ἀμυδρότερον”, ὥστε καὶ τῇ ὕλη. καὶ πάλιν “ἐκ τοιαύτης ἄρα ἀρχῆς ἐξήρτηται ὅ τε οὐρανὸς καὶ ὁ κόσμος”, ὥστε καὶ τὸ τοῦ κόσμου ὑποκείμενον) * * * ἐκ τῶν ἐπιχειρημάτων αὐτῶν, ὅτι τὴν κατὰ χρόνον γένεσιν ἀναιρεῖ τῆς ὕλης. τί γάρ φησιν; ὅτι εἰ μὴ εἴη ἀγένητος ἀλλὰ γίνοιτο, ὑποκεῖσθαί δεῖ πρῶτον ἐξ οὗ γίνεται καθ’ αὑτὸ μὴ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ταύτῃ τῇ ὑποθέσει δείξας ἄτοπόν τι ἑπόμενον, ἀναιρεῖ μὲν ταύτην, εἰσάγει δὲ τὴν ἐναντίαν. εἰ δὲ λέγει ὅτι εἰ γενητὴ εἴη ἡ ὕλη, δεῖ τι αὐτῆς πρότερον ὑποκεῖσθαι, δῆλον ὅτι κατὰ χρόνον γενητὴν ὑποτίθεται, εἴ γε καὶ | προυποκεῖσθαί τι αὐτῆς ἀνάγκη· ταύτην δὲ τὴν ὑπόθεσιν ἀναιρεῖ· [*](e 6v) τὸ ἄρα κατὰ χρόνον γενητὸν εἶναι τὴν ὕλην ἀναιρεῖ, οὐ τὸ κατ’ αἰτίαν· τὸ δὲ τῷ κατὰ χρόνον γενητῷ ἀντικείμενον τὸ κατὰ χρόνον ἐστὶν ἀγένητον· κατὰ χρόνον ἄρα ἀγένητον εἶναι βούλεται τὴν ὕλην οὐ κατ’ αἰτίαν. ἔστιν οὖν, φησί, καὶ ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος, φθείρεσθαι δὲ καὶ γίνεσθαι λέγοιτο ἄν κατὰ συμβεβηκός· ἐπεὶ γὰρ ἡ στέρησις ἐν τῇ ὕλῃ οὖσα τῇ πααἰσχρόν [*](1 αἰσχρόν K 3 ἑαυτῆς] ἐν αὐτῆς K 4 αὐτὴν L : αὐτὸν Κ: αὐτὴ M: αὐτῇ t ἁ 5 δέχεσθαι Κ αἰσχρὸν M 8 καὶ om. Mt παθητικὰ L 9 ἔστι μὲν—οὔ om. Κ ἔστι δὲ ὡς (oui. οὔ) L 10 δείκνυσι δὲ LK : δείκνυσιν Mt ἀγέννητος, γεννητός siin. coustauter invitis libris manusciiptis t, idque liiuc nou amplius adaotabo 11 αἰτίαν] οὐσίαν L 14 φησίν] cf. De cael. Α 9 p. 27a28 ὅθεν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐξήρτηται, τοῖς μὲν ἀκριβέστερον τοῖς δ’ ἀμαυρῶς, τὸ εἶναί τε καὶ ζῆν 14. 15 τρανότερον Mt cf. ad p. 97,2 15 πάλιν] Metaph. Λ 7 p. 1072 b 13 ubi ἤρτηται et ἡ φύσις (pro ὁ κόσμος) 17 ἐκ LM: καὶ ἐκ Κ: δῆλον δὲ καὶ ἐκ t: lacimam indicavi 18. 19 γένοιτο L 21 εἰσάγοι Κ γενητὴ εἴη K: γενητὴ L: εἴη γενητὴ Mt 22 τι oui. L αὐτῆς LM: αὐτοῖς αὐτῇ t. eadein varietas v. 23 24 γενητὴν Κ 25 τὸ δὲ τῷ scripsi: τῶ δὲ τῶ LK: τῷ δὲ Mt ἀντικειμένῳ Κ τὸ κατὰ χρόνον ἐστὶν ἀγένητον LK: τὸ κατ᾿ αἰτίαν ἐστὶ γενητὸν Mt 26 ἀγένητον LK: γενητὸν Mt)

ρουσίᾳ τοῦ εἴδους φθείρεται καθ’ αὑτό, λέγοιτο ἄν καὶ αὐτὴ κατὰ συμβεβηκὸς [*](e 6v) φθείρεσθαι· εἰ γὰρ ἀνείδεος ἡ ὕλη, τὸ δ’ ἀνείδεον τοῦτο στερητικόν ἐστι τῶν εἰδῶν, ἐπειδὴ τῶν εἰδῶν παραγινομένων φθείρεται τὸ ἀνείδεον τῆς ὕλης εἰδοποιεῖται γάρ), διὰ τοῦτο καὶ αὐτὴ κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται φθείρεσθαι· οὐ γὰρ αὐτὸ τὸ εἶναι αὐτῆς καί, ἵνα οὕτως εἴπω, οὐχ ἡ φύσις καὶ ἡ οὐσία αὐτῆς φθείρεται, ἀλλὰ μόνον τὸ ἀνείδεον. ὥσπερ καὶ τοῦ κηροῦ καθ’ αὑτὸ ἀσχηματίστου ὄντος, ὅταν σχηματισθῇ, τὸ μὲν ἀσχημάτιστον αὐτοῦ ἔφθαρται καὶ ταύτῃ λέγοιτο ἄν καὶ ὁ κηρὸς ἐφθάρθαι κατὰ συμβεβηκός), οὐ μέντοι αὐτὴ ἡ τοῦ κηροῦ οὐσία ἔφθαρται, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης ἔστιν εἰπεῖν· ὅτι γὰρ ἡ στέρησις ἐν αὐτῇ οὖσα καθ’ αὑτὸ φθείρεται, λέγοιτο ἂν καὶ αὐτὴ κατὰ συμβεβηκὸς φθείρεσθαι, γίνεσθαι δὲ πάλιν, ὅταν ἀποβαλοῦσα τὸ εἶδος προσλάβῃ τὴν στέρησιν. τῷ γὰρ τὴν στέρησιν ἐν αὐτῇ γενέσθαι καὶ αὐτὴ ἄν γίνεσθαι λέγοιτο κατὰ συμβεβηκός, ἐπεὶ καὶ τῷ ἑαυτῆς λόγῳ ἀνείδεος ἐστιν· ὥσπερ ἄν εἰ τὸν ἀμφορέα φθείρεσθαι λέγοι τις φθαρέντος τοῦ ἐν αὐτῷ οἴνου, ἢ τὸν λευκὸν ἵππον φθαρέντος τοῦ λευκοῦ, γίνεσθαι δὲ πάλιν ἐγγινομένου.

Οὕτω μὲν οὖν φθείρεσθαι καὶ γίνεσθαι λέγοιτο ἄν ἡ ὕλη οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, καθ’ αὑτὸ δέ, φησί, καὶ ἀγένητόν ἐστι καὶ ἄφθαρτον. καὶ ἵνα τοῦτο δείξῃ, ἀποδίδωσι τὸν τῆς ὕλης ὁρισμὸν ἐξ οὗ δείκνυσιν ἀδύνατον αὐτὴν ἢ γενέσθαι ἢ φθαρῆναι· ὕλην γάρ, φησί, λέγω τὸ πρῶτον ὑποκείμενον ἑκάστῳ, ἐξ οὗ γίνεταί τι ἐνυπάρχοντος μὴ κατὰ συμβεβηκός. τὸ πρῶτον μὲν εἶπε διὰ τὸ τριχῇ διαστατόν· ἔστι γὰρ καὶ τοῦτο ὑποκείμενον πᾶσι τοῖς λοιποῖς ἀλλ’ οὐ πρῶτον, καὶ ἕτερον ἑτέρῳ μερικώτερόν ἐστιν ὑποκείμενον ἀλλ’ οὐ πρῶτον, πρῶτον δ’ ὑποκείμενον πᾶσιν ἡ ὕλη. τὸ δὲ ἐξ οὗ ἐνυπάρχοντος, ὅτι γίνεται καὶ ἐκ τῆς στερήσεως τὰ γινόμενα, ἀλλ’ οὐκ ἐνυπάρχοντος, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ἐκ τῆς ὕλης δὲ καθ’ αὑτό· ἐνυπάρχον γάρ. καὶ ἔχεις ἐντεῦθεν ἐκ τίνος καθ’ αὑτὸ γίνεται τὰ γινόμενα. τοῦ ὅρου οὖν τῆς ὕλης οὕτως ἔχοντος, δείκνυσι τέως ὅτι ἀγένητος οὕτως· εἰ γὰρ γίνεται, ἐκ τινος ὑποκειμένου γενήσεται οὐδὲν γὰρ ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεται), τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ τῆς ὕλης φύσις, ὃ πρῶτόν ἐστιν ὑποκείμενον· ὥστε ἔσται ὕλη πρὶν γενέσθαι ὕλην. καὶ πάλιν εἰ φθείρεται, εἴς τι φθαρήσεται, εἰς ὃ δὲ ἔσχατον φθείρονται τὰ φθειρόμενα ἡ ὕλη ἐστίν· ὥστε ἐφθαρμένη [*](2 στερητικόν] στέρησις Κ 3 παραγενομένων L 4 αὐτὴ LK: αὕτη Mt 6 ἡ οὐσία αὐτὴ Κ 8. 9 καὶ ταύτῃ —ἔφθαρται om. Κ 8 ἐφθάρθαι] ἔφθαρται L 9 αὐτὴ ἡ τοῦ κηροῦ L: ἡ τοῦ κηροῦ αὑτὴ Mt οὕτω M: om. t καθ᾿ αὐτὴ (sic) Κ 11 δὲ om. L 12 ἀποβαλοῦσα LK: ἀποβάλλουσα Mt 13 αὐτὴ (post καὶ) LK: αὕτη Mt γίνεσθαι ἂν Κ γίνησθαι M 14 τῷ] τὸ Κ ὥσπερ ἄν ἢ M ὥσπερ κτλ.] cf. Themist. p. 156,7. Simplic. p. 253,20 16 ἐγγενομένου Κ 17. 18 ἀγέηντός ἄφθαρτος K 20 prius ἡ om. L 20. 21 ὕλην γάρ, φησί, λέγω LM: λέγω γὰρ ὕλην Kt Aristot. 21. 22 ἑκάστῳ—συμβεβηκός om. Κ 21 ἑκάστῳ LM: ἑκάστου t 24 ἀλλ’ οὐ πρῶτον (prioro loco) L: ἀλλ’ οὐ πρώτως Mt: ἀλλὰ Κ 27 κατὰ συμβεβηκο Κ ἐνυπάρχον LM: ἐνυπαρ K: ἐνυπάρχοντος t 30 γεννήσεται t 32 ἔσται LK: ἐστιν Mt 33 ἐφθαρμένα Κ)

ἔσται πρὶν φθαρῆναι. εἰ γὰρ εἰς ὃ φθείρεται τοῦτο ὕλη ἐστί, πρὶν δὲ [*](e 6v) φθαρῆναι ὕλη ἦν, πρὶν φθαρῆναι ἄρα ἐφθαρμένη ἔσται καὶ μετὰ τὸ φθαρῆναι πάλιν ἔσται. καὶ πάλιν περὶ ἐκείνης τῆς ὕλης ἐξ ἧς γίνεται καὶ εἰς ἣν φθείρεται ἐρωτητέον εἰ ἀγένητος εἴη καὶ ἄφθαρτος ἢ οὔ · εἰ μὲν γὰρ καὶ αὐτὴ γίνοιτο καὶ φθείροιτο, καὶ αὐτῆς δηλονότι δεῖ προϋκοκεῖσθαι ἑτέραν, καὶ ἢ ἐπ’ ἄπειρον οὕτως δεῖ προϊέναι, ὅπερ ἄτοπον, ἢ στῆναι εἴς τι ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον. ἐκεῖνο οὖν ἔσται ἡ πρώτη ὕλη. καὶ διὰ τί ἐπὶ τῆς πρώτης τοῦτο ἐλέγομεν; περὶ γὰρ τῆς πρώτης ἡμῖν ὁ λόγος.

Οὕτως οὖν δείκνυται ἡ ὕλη καὶ ἀγένητος οὖσα καὶ ἄφθαρτος ἀξιώματος τούτου κειμένου, ὅτι οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος. εἰ δέ τις μὴ συγχωρήσειε τῷ ἀξιώματι; καὶ γὰρ κατ’ αὐτὸν τὸν Ἀριστοτέλην τὰ εἴδη οὐκ ἐκ τῶν κράσεων ὄντα ἔξωθεν ἐπιγίνεται ταῖς κράσεσιν· οὐ γὰρ ἡ τῶν στοιχείων κρᾶσις ποιεῖ τὴν ἄλογον ψυχὴν ἢ ὅλως τὰς ζωάς, ὁπότε οὐδὲ τὰ λοιπὰ εἴδη, τὸ τῆς σαρκὸς λέγω καὶ τὸ τοῦ ὀστοῦ καὶ τὰ τοιαῦτα, ἀλλ᾿ ἔξωθεν ἐκ τῆς ὅλης δημιουργίας ἐπιγίνεται ταῖς κράσεσιν οὐκ ὄντα πρότερον. δῆλον δήπου ὅτι καὶ ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος ἐπιγίνεται, οὐχ ὡς ἐξ ὑλικοῦ λέγω αἰτίου· οὐ γὰρ προυποκείμενόν τι ὑλικὸν αἴτιον οὕτω τραπὲν ἐποίησε τὴν ἄλογον ψυχήν. ἡ δὲ κράσις ἐπιτήδειον μόνον ποιεῖ τὸ σῶμα εἰς τὸ δέξασθαι αὐτήν, οὐ μέντοι ἡ κράσις ψυχή ἐστιν. ὥσπερ γὰρ ὁ τὰς χορδὰς τῆς λύρας κατασκευάζων ἐπιτηδείας αὐτὰς ποιεῖ εἰς τὸ κατοδέξασθαι τὸ εἶδος τῆς ἁρμονίας, καὶ οὐχ αἱ χορδαὶ ἁρμονίαι εἰσίν, ἀλλ’ ἔξωθεν ὑπὸ τοῦ τεχνίτου ἡ ἁρμονία ταῖς χορδαῖς ἐπιτίθεται, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς τῶν σωμάτων τῶν ζῴων κράσεως ἔχει· τῇ γὰρ ἐπιτηδειότητι τῆς κράσεως ἔξωθεν αἱ ζωαὶ ἐπιτίθενται ὑπὸ τῆς δημιουργίας· οὐ γὰρ δὴ τὸ χεῖρον τοῦ κρείττονος εἴη ἄν αἴτιον καὶ τῆς ψυχῆς τὸ ἄψυχον καὶ τῆς ζωῆς τὸ ἄζωον. ὥστε εἰ τὰ τοιαῦτα μὴ ἀίδια ὄντα, ἀλλὰ γινόμενα καὶ ἀπογινόμενα, μὴ ἔκ τινος ποῦποκειμένης ὕλης τὴν οὐσίαν καὶ τὴν εἰς τὸ εἶναι ὕπαρξιν δέχεται, πῶς ἄν τις παραδέξαιτο τὸ μηδὲν ἐκ τοὐ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι, ἀλλ’ ὡς ἐκ προϋποκειμένου ὑλικοῦ αἰτίου; ταῦτα δέ φημι ὡς πρὸς τὴν πρώτην τῆς ὕλης ὑπόστασιν, ὅτι οὐδὲν κωλύει ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος αὐτὴν ὑποστῆναι, εἴ γε καὶ νῦν τὰ εἴδη πάντα αὐτὴν τὴν οὐσίαν αὑτῶν οὐκ ἔκ τινος προυποκειμένου ἔχουσι· τὸ γὰρ σύνθετόν ἐστι τὸ γινόμενον ἐκ τῆς ὕλης. νῦν μέντοι ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος γινομένων, ὅτι ἡ ὕλη ἑκάστου οὔτε γίνεται οὔτε φθείρεται, σαφές. ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτοῦτο [*](1 ἡ ὕλη Mt 2 ἐφθαρμένη ἄρα Mt 3 καὶ ἐξ ἧς Κ 5 καὶ (ante αὐτὴ) om. L αὐτὴ] αὕτη M γένοιτο L καὶ αὐτῆς om. L αὐτῆς KM: αὐτῇ (cf. ad p. 189,22) t δηλονότι oin. Mt 6 καὶ εἰ ἐπ’ L 9 οὖσα om. Mt 12 ὄντα] οὔτο (sic) Κ 13 ἀνάλογον Κ 14 τὸ τῆς scripsi: τὸ LMt: τῆς Κ τὸ τοῦ L: τοῦ K: τὸ Mt 15 γίνεται L ὄντα Kt: ὄντος LM 16 ὅτι oiu. LM μηδαμῶς] δαμῶς] μηδαμῶν K ἐπιγίνεται M: γίνεται t 18 κράσις LMt: διάκρισις Κ 20 ὁ om. superscr. Κ λύρας] ὕλης Κ 21 καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ χορδαὶ ἁρμονίαι Mt 22 τοῦ Κ: om. LMt 23 τὴν γὰρ ἐπιτηδειότητα Mt 24 δὴ] δεῖ M 26 μὴ (ante ἐκ) om. M: οὐκ inser. M2t 28 τὸ om. Κ 29 fort. ἀλλ᾿ ὡς 32 αὑτῶν libri)

τον ὡς πρὸς τὸν παρόντα λόγον, πλειόνων εἰς τὸν τόπον ὄντων ἐπιχειρηματων.

[*](e 6v)

Ζητήσειε δ᾿ ἄν τις ἐν τούτοις εἰκότως, πῶς τῆς ὕλης ὁρισμὸς ἀποδέδοται· εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ἑλεῖν ἐπιβλητικῶς τὴν τῆς ὕλης οὐσίαν, καὶ διὰ τοῦτο τὴν γνῶσιν αὐτῆς κατ’ ἀναλογίαν ἢ ἐξ ἀπο|φάσεως ἴσχομεν, πῶς [*](e 7r) νῦν ὁρισμὸν τῆς ὕλης ἀποδίδωσιν; οἱ γὰρ ὁρισμοὶ καταφατικοί, τῆς δὲ ὕλης οὐκ ἔστι τι καταφῆσαι. φαμὲν οὖν ὅτι ὁ νῦν ἀποδεδομένος τῆς ὕλης ὁρισμὸς οὐ τῆς οὐσίας αὐτῆς ἐστι δηλωτικός οὐ γὰρ καταφάσκει τι αὐτῆς), ἀλλὰ τῆς σχέσεως αὐτῆς ἣν ἔχει πρὸς τὰ εἴδη· καὶ ὥσπερ τῶν γενῶν οἱ ὁρισμοὶ οὐκ ἄλλο τι αὐτῶν καταφάσκουσιν, ἀλλὰ μόνον τὴν σχέσιν λέγουσιν ἣν ἔχουσι πρὸς τὰ ὑπ᾿ αὐτά ὅταν γὰρ εἴπω “γένος ἐστὶ τὸ κατὰ πλειόνων καὶ διαφερόντων τῷ εἴδει ἐν τῷ τί ἐστι κατηγορούμενον”, οὐ τίς ἡ οὐσί τοῦ γένους εἶπον, ἀλλὰ τίνα σχέσιν ἔχει πρὸς τὰ ὑπ’ αὐτό· καὶ ἔστιν οὐ κυρίως οὗτος ὁρισμός, ὑπογραφὴ δὲ μᾶλλον), οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης φαμὲν ὅτι οὐχ ὁρισμός ἐστιν ὁ νῦν αὐτῆς ἀποδεδομένος, ἀλλὰ μᾶλλον ὑπογραφή, δηλῶν ποίαν σχέσιν ἔχει πρὸς τὰ ὑλικὰ πράγματα.

Ὡς δὲ κατὰ δύναμιν οὐ καθ’ αὑτό. τουτέστιν ὡς κατὰ τὴν οἰκείαν δύναμιν καθ’ αὑτὴν ἄφθαρτός ἐστιν· ἀεὶ γάρ ἐστι δυνάμει πάντα. τὴν μὲν γὰρ στέρησιν οὐκ ἀεὶ ἔχει, τὸ μέντοι δυνάμει πάντα εἶναι ἀεὶ ἔχει, τοῦτο δέ έστιν αὐτης η φυσις.

p. 192a34 Περὶ δὲ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς, πότερον μία ἢ πολλαὶ καὶ τίς ἢ τίνες εἰσί, δι’ ἀκριβείας τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἔργον ἐστὶ διορίσασθαι.

Περὶ τῆς ἀρχῆς, φησί, τῆς κατὰ τὸ εἶδος, λέγει δὲ τοῦ χωριστοῦ εἴδους καὶ αἰτίου τοῖς ἐνταῦθα εἴδεσι τοῦ εἶναι, οὐ περὶ τοῦ ἐν τοῖς πολλοῖς. περὶ τούτου γὰρ τοῦ φυσικοῦ διαλαβεῖν ἐστι. πότερον δὲ ἕν ἐστι τοῦτο ἢ πλείονα, καὶ εἰ ἓν τί ποτε τοῦτό ἐστι, καὶ εἰ πλείονα τίνα ταῦτα καὶ πόσα, τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἔργον ἐστὶ διορίσασθαι, διὸ ὑπερτίθεται ἐν ἐκείνοις τὸν περὶ τούτων λόγον. διαλέγεται δὲ περὶ αὐτῶν ἐν τῷ Λ τῆς Μετὰ τὰ φυσικά, πότερον ἕν ἐστι τοῦτο ἢ πολλά, καὶ εἰ πολλὰ πόσα ταῦτα, καὶ ὅπως τὰ πολλὰ πρὸς τὸ ἓν ἔχουσιν, ὅτι πάντα ἐκεῖθεν [*](1 τὸν (post πρὸς) om. superscr. L 3 ζητήσειν L 3. 4 ἀποδέδοται KMt: ἀποδίδοται L 7 οὐκ ἔστι τι L: οὐδέν ἐστι KMt καταφῆσαι scripsi: καταφῆναι (LKM)t ἀποδεδομένως Κ 7. 8 τῆς ὕλης ὁρισμὸς KMt: ὅρος τῆς ὕλης L 9 οἱ om. L 11 γένος κτλ.] Ar. Top. Α5 p. 102a31. cf. p. 129,15 τὸ] τῶ Κ 13 ἀλλὰ τίνα σχέσιν ἔχει K: ἀλλά τινα σχέσιν (om. ἔχει) LMt αὐτό Κ: αὐτὰ LMt οὐ] ἡ L κυρίως K: κύριος LMt 14 ὁ ὁρισμὸς Mt ὑπογράφει Κ 15 αὐτῆς om. Κ 15. 16 δηλῶν K: δῆλον L: δηλοῦσα Mt 18. 19 τὴν μὲν γὰρ στέρησιν K: τῇ μὲν γὰρ στερήσει LMt 20 δέ om. M αὐτῆς] αὐ K 21. 23 πότερον—διορίσασθαι om. Κ 23 ἔργον om. M διορίσαι Aristoteles 25 εἶναι iterat operarum eirore t 20. 27 ἐστι τοῦτο om. Mt 27 τίνα] τίνα καὶ L 28 πρότης (sic) Κ 30 λݲ M: λάβδα L: λάμβδα Κ: τριακοστῷ t. ceterum cf. Bonitzii Ind. Arist. p. 98a29sq. 31 πάντα κτλ.] cf. p. 189,13 sqq.)

ἤρτηται· “οὐκ ἀγαθόν” γάρ φησι “πολοκοιρανίη”. ὥστε οἶδε καὶ αὐτὸς [*](e 7r) κατὰ Πλάτωνα καὶ τὰ χωριστὰ καὶ ἐξῃρημένα εἴδη καὶ αἴτια τῶν ἐνταῦθα, καὶ οὐ μάτην ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγομεν, ὅτι τὸ “τὰς ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν” περὶ τούτων ἔλεγε τῶν εἰδῶν. περὶ δὲ τοῦ φυσικοῦ εἴδους, ὅπερ ἐστὶ γενητὸν καὶ φθαρτόν, ἐν τῷ ἐφεξῆς λόγῳ διαλέξεται καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις πάσαις φυσικαῖς πραγματείαις, οἷον περὶ τῶν εἰδῶν τῶν ζῴων ἢ τῶν μετεώρων καὶ τῶν ἄλλων ἁπλῶς φυσικῶν. ὅτι μὲν οὖν εἰσὶν ἀρχαί. ἐδείξαμεν ἐν ἀρχῇ τοῦ λόγου, ὅτι εἰ τὰ φυσικὰ πράγματα σύνθετα, τῶν δὲ συνθέτων τὰ ἁπλὰ ἀρχαί, τὰ φυσικὰ ἄρα πράγματα ἀρχὰς ἔχει. καὶ τίνες νες καὶ πόσαι τὸν ἀριθμόν. ὅτι ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ στέρησις, καὶ ὅτι πῇ μὲν τρεῖς αἱ ‘ἀρχαὶ αἱ ἀπηριθμημέναι, πῇ δὲ δύο αἱ κυρίως καθ’ αὑτὸ ἀρχαί, ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος· ἡ γὰρ στέρησις οὐ καθ’ αὑτὸ ἀρχή, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός.

[*](1 φησι Metaph. Λ 10 p. 1076a4 ex Horn. Β 204 πολυκοιρανία L 2 πλάτω Κ: πλάτωνος L ἐξῃρημένα Κ: ἐξηρτημένα LMt 3 ἐλέγομεν] immo hoc negaverat p. 133,25 sqq. τὸ om. Κ τὰς ἀρχὰς κτλ.] c. 6 p. 189 a 19 5 διαλέγεται L 6 πραγματείαι (sic) iiiveuit in M ueque correxit t 8 ἐν ἀρχὴ τοῦ λόγου Κ: τοῦ λόγου L: τῷ λόγῳ Mt ἐν ἀρχῇ p. 4,12 sqq. εἰ καὶ xd Mt 9 ἄρα om. Κ ἀρχὰς] ἀρχαὶ Κ 11 δύο αἱ κυρίως Κ: κυρίως δύο LMt 13 τέλος σὺν θω τοῦ πρώτου τῶν φυσικῶν ἀριστοτέλους | σύνοψις τοῦ πρώτου βιβλίου ἕως ἐνταῦθα subscribit L)

p. 192b8 Τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει, τάδε δι’ ἄλλας αἰτάς.

Προκείμενον ἦν ἐξ ἀρχῆς τῷ Ἀριστοτέλει ἐκθέσθαι τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν πραγμάτων, καὶ ἐν μὲν τῷ πρώτῳ λόγῳ διελέχθη περὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους, ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς ὕλης πολὺν κατέτεινε λόγον, τάς τε τῶν παλαιοτέρων ψευδεῖ περὶ αὐτῆς δόξας ἀνακαθαιρόμενος καὶ τὴν ἑαυτοῦ ἐκθέμενος, καὶ εἰπὼν ὅτι ἐστὶν ὕλη τὸ πρῶτον ὑποκείμενον ταῖς οὐσίαις, καὶ ὅτι μία μέν ἐστι τῷ ἀριθμῷ λόγῳ δ’ οὐ μία, καὶ ὅτι ἐρχόμεθα εἰς ἔννοιαν αὐτῆς τῷ κατ’ ἀναλογίαν τρόπῳ χρώμενοι, καὶ ὅτι αὐτὴ ἐφίεται τοῦ εἴδους ὡς αἰσχρὸν καλοῦ καὶ θῆλυ ἄρρενος, ἀλλ’ αἰσχρόν ἐστι καὶ θῆλυ οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· περὶ δὲ τοῦ εἴδους βραχέα διαλεχθεὶς ὅτι ἐστὶ θεῖον καὶ ἐφετὸν καὶ ἀνενδεές, οὐ μέντοι τί ποτέ ἐστι τὸ εἶδος εἰρηκώς, ἐπήγαγε πρὸς τῷ τέλει ὅτι περὶ μὲν τοῦ χωριστοῦ εἴδους καὶ ἀιδίου τῆς πρώτης ἐστὶ φιλοσοφίας διαλαβεῖν, περὶ δὲ τοῦ γενητοῦ καὶ φθαρτοῦ ἐν τοῖς ἑξῆς ἐροῦμεν. πρόκειται οὖν αὐτῷ ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ περὶ τοῦ εἴδους διαλαβεῖν, ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ εἶδος τὸ ἑκάστου ἡ φύσις ἐστὶν ἡ ἑκάστου ἥ τε γὰρ φύσις ἡ ἑκάστου οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ ἑκάστου εἶδος, καὶ τὸ εἶδος οὐδέν ἐστιν ἄλλο ἢ ἡ φύσις ἡ ἑκάστου), διὰ τοῦτο βουλόμενος περὶ τοῦ εἴδους διδάξαι ζητεῖ τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις· ἐὰν γὰρ εὕρωμεν τί ἐστιν ἡ φύσις, εὑρηκότες ἄν εἴημεν τί ἐστι τὸ εἶδος. ζητεῖ οὖν [*](1 De titulo cf. praefat. εἰς τὸ δεύτερον τῶν φυσικῶν σὺν θὼ L: ἀρχὴ τοῦ δευτέρου τῶν φυσικῶν τῆς ἐξηγήσεως M: om. K: φυσικῆς ἀκροάσεως βιβλίον δεύτερον t 3 leiiinia om. K 5 διελέχθη scripsi: δικιλέχθη (cf. ad g 5r25) LMt: διηλέχθη Κ 7 περὶ αὐτῆς ψευδεῖς Mt 7. 8 καὶ τὰν ἑαυτοῦ ἐκθέμενος iterata del. Κ 9 οὐ μία] οὐδεμία Κ 10 ἀναλογίαν] ἐναντίας L αὐτὴ LK: αὕτη Mt 12 καθ’ αὑτὸ L: καθ’ αὐτὸ Κ: κατ’ αὐτὸ Mt βραχέα K: βραχέως L: om. Mt πρὸς τῷ τέλει c.9 p. 192a36 15 ἐστὶ φιλοσοφίας LK: φιλοσοφίας ἐστὶ Mt δὲ om. Κ 18 ἡ τὸ] ἡ τὸ Κ 19 οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ἡ φύσις (om. ἡ) ἑκάστου L)

ἐν ἀρχῇ τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις, εἶτα περὶ τῶν παρωνύμως ἀπὸ τῆς φύσεως [*](e 7r) λεγομένων, τί τὸ ἔχον φύσιν τί τὸ φύσει τί τὸ κατὰ φύσιν. ἀλλ’ ἐπειδὴ ἡ φύσις οὐ μόνον εἰδι|κόν ἐστιν αἴτιον, ἀλλὰ καὶ ποιητικὸν καὶ τελικόν, ὡς [*](e 7v) αὐτὸς προϊὼν ἐρεῖ ὅτι ἔρχεται πολλάκις τὰ τρία εἰς ταὐτὸν τὸ εἶδος τὸ ποιητικὸν τὸ τελικόν, διὰ τοῦτο ἐπανατρέχει εἰς τὴν τῶν ἀρχῶν διαίρεσιν καὶ διαιρεῖ ποσαχῶς αἱ ἀρχαὶ καὶ ἀποδίδωσι τριττὴν τὴν τῶν ἀρχῶν διαίρεσιν οὖσαν, ὅτι τῶν ἀρχῶν αἱ μέν εἰσι προσεχεῖς αἱ δὲ διὰ μέσων, καὶ αἱ μὲν καθ’ αὑτὸ αἱ δὲ κατὰ συμβεβηκός, καὶ αἱ μὲν ἁπλαῖ αἰ δὲ συμπεπλεγηέναι, πᾶσαι δὲ αἱ μὲν δυνάμει αἱ δὲ ἐνεργεία. ἔνθα καὶ παρεισκυκλεῖ πάλιν τὸν περὶ τῆς ὕλης λόγον καὶ διαλέγεται περὶ αὐτῆς, δισλέγεται δὲ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν πάντων αἰτίων ἐνταῦθα καὶ περὶ τύχης καὶ αὐτομάτου, καὶ ἐρεῖ πῶς ἐστιν αἴτια ὧν λέγεται εἶναι αἴτια, ἐπειδὴ καὶ λέγονταί τινα ἐκ ταὐτομάτου γίνεσθαι καὶ ἀπὸ τύχης. ἔστιν οὖν ὡς συντόμως εἰπεῖν τῶν δύο βιβλίων ὁ σκοπὸς περὶ ὕλης καὶ εἴδους, ἀλλὰ τὸ μὲν πρότερον μᾶλλον περὶ ὕλης ἢ περὶ εἴδους, τὸ δὲ δεύτερον μᾶλλον περὶ εἴδους ἢ περὶ ὕλης, καὶ περὶ τῶν λοιπῶν πάντων αἰτίων τῶν· φυσικῶν τῶν ἢ καθ’ αὑτὸ λεγομένων αἰτίων ἢ κατὰ συμβεβηκός. καὶ τέως ἐν ἀρχῇ περὶ τοῦ εἴδους. καὶ ἐπειδή, ὡς εἶπον, τὸ εἶδος ἑκάστου οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ἡ φύσις ἡ ἑκάστου, διαλέγεται πρότερον τί ἐστι φύσις. ἵνα οὖν εὕρῃ τί ἐστι φύσις, λαμβάνει τίνι διαφέρει τὰ φυσικὰ πράγματα τῶν μὴ φυσικῶν· ῃ γὰρ ἄν διαφορᾷ διαφέρῃ τῶν μὴ φυσικῶν τὰ φυσικά, ταύτῃ ἂν εἴη φυσικά. οὕτω καὶ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς θέλων λαβεῖν τί ἐστιν ἡ ψυχή, ἐζήτησε τίνι διαφέρει τὰ ἔμψυχα τῶν ἀψύχων, καὶ καθ’ ὃ διαφέρουσι τοῦτο εἶπεν εἶναι ψυχήν. τίνι οὖν διαφέρει τὰ φυσικὰ τῶν μὴ φυσικῶν; ὅτι τὰ μὲν φυσικὰ φαίνονται τῆς κινήσεως ἑαυτῶν καὶ τῆς ἠρεμίας τὴν ἀρχὴν ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντα· τά τε γὰρ ζῷα ὅταν κινῆται οὐκ ἔξωθεν ὑπό τινος κινεῖται, ἀλλ’ ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὸ κινοῦν, καὶ τὰ ἄψυχα δέ· οἷον οἱ λίθοι ἀφιέμενοι οὐχ ὑπὸ τοῦ ἀφιέντος ἐπὶ τὸ κάτω κινοῦνται ἐκεῖνος γὰρ μόνον ἀφῆκεν), ἀλλ’ ἡ ἐν αὐτοῖς φυσικὴ ῥοπὴ κατήνεγκεν αὐτούς· οὕτω καὶ τὸ πῦρ ἀφεθὲν κάτωθεν ὑπὸ τῆς ἐν αὐτῷ φύσεως ἠνέχθη ἐπὶ τὸ ἄνω. εἶτα ἐνεχθέντα εἰς τὰς οἰκείας ὁλότητας καὶ τοὺς οἰκείους τόπους ὑπὸ τῆς ἐν αὐτοῖς φύσεως ἡρεμεῖ. οὐ μόνον δὲ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως τὰ φυσικὰ ἐν ἑαυτοῖς ἔχουσι τὴν ἀρχήν, ἀλλὰ καὶ τῆς κατὰ ἀλλοίωσιν καὶ αὔξησιν. [*](1 τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις ἐν ἀρχῇ Mt 2 ἔχον φύσει (om. φύσιν, τί τὸ) Κ 3 ἰδικόν Κ 4 ἐρεῖ c. 7 p. 11)8 a 24 τὸ (ante εἶδος) om. Mt G. 7 οὖσαν διαίρεσιν Κ 9. 10 παρεισκυκλοῖ L at cf. r 1v22 11. 16. 17 αἰτιῶν Κ 11 καὶ (post τύχης) om. L 12 αἴτια utrobiqiie t: αἴτιον L: αἰτία Κ: αἴτια priore et ἐναντία altero loco M 14 καὶ εἴδους] καὶ εἶδος L 14. 15 fort. τοῦ μὲν πρώτου et τοῦ δὲ δευτέρου 15 περὶ ὕλης μᾶλλον Mt περὶ (inter ἢ et εἴδους) om. Mt 18 οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἡ et 19 ἡ ἑκάστου (post φύσις) Κ: om. LMt 19 πρότερον Κ: πρῶτον LMt 20 ἐστιν ἡ φύσις Κ 21 διαφορᾶς Κ διαφέρη LK: διαφέρει M: διαφέροι t 21. 22 τοῦτο ἄν εἴη ἡ φύσις K: τοῦτο ἄν εἴη φύσις Themist. p. 157, 16 22 τῇ] τὠκ Περὶ ψυχῆς Α 2 p. 403a24 sqq. 24 εἶπεν om. Mt 25 αὐτῶν Κ 27 οἶον οἱ scripsi: οἷον K: οἱ LMt 29 αὐτούς L: αὑτὰ K: αὐτά Mt 3 ἔχωσι Κ) τό τε γὰρ αὖξον ἔσωθέν ἐστιν ὕλῃ χρώμενον τῇ τροφῇ καὶ τὸ κατὰ ποιότητα [*](e 7v) μεταβάλλον ἐκ μελάνων λευκοὺς ποιοῦν ἢ ψυχροτέρους ἢ θερμοτέρους, ἢ ὑγραῖνον ἢ ξηραῖνον. ὅτι γὰρ οὐχ ὑπό τινος ἔξωθεν αἰτίας, ἀλλ ὑπὸ τῆς φύσεως ὕλῃ χρωμένης τῇ τροφῇ ἀλλοιούμεθα καὶ αὐξανόμεθα, πρόδηλον· καὶ ἐξαιματοῦσα δὲ τὴν τροφὴν καὶ μεταβάλλουσα πρὸς ἕκαστον τῶν μορίων ἀλλοιώσει χρῆται. οὕτω μὲν οὖν πάντα τὰ φυσικὰ ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὴν κίνησιν, τὰ δὲ μὴ φυσικά, οἷον τὰ ἀπὸ τέχνης, τὸ τῆς κινήσεως αἴτιον ἔξωθεν ἔχει. τῆς γὰρ κλίνης ἔξωθεν τὸ αἴτιον, ὁ τέκτων· οὐ γὰρ· ἐν τῷ ξύλῳ ἡ ποιήσασα τὴν κλίνην αἰτία, ἀλλ’ ἔξωθεν. ὁμοίως καὶ τὸ κινῆσαν τὴν οἰκίαν εἰς τὸ τοιόνδε εἶδος ἔξωθεν, ὁ οἰκοδόμος. εἰ τοίνυν ταύτῃ διαφέρει τὰ φυσικὰ τῶν μὴ φυσικῶν τῷ τὰ μὲν ἀρχὴν ἔχειν ἐν ἑαυ- τοῖς κινήσεως καὶ στάσεως, τὰ δὲ τεχνητὰ ἔξωθεν, ἔοικε τοῦτο εἶναι ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ στάσεως. οὐ γὰρ μόνον κινήσεως ἐστιν ἀρχὴ ἡ φύσις, ἀλλὰ καὶ στάσεως· κινεῖ μὲν γὰρ ἵνα εἰς τὸ εἶδος ἀγάγῃ, ἵστησι δὲ ἵνα φυλάξῃ ἐν τῷ εἴδει. ἀποδίδωσιν οὖν ἔνθεν τὸν ὁρισμὸν τῆς φύσεως, ὅτι ἔστιν ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός. ἠρεμία δέ μοι νοείσθω νῦν οὐ μόνον ἡ ἀντιδιαιρουμένη τῇ κινήσει, ἀλλὰ καὶ ἡ στάσις· οὐ μόνον γὰρ τῆς μετὰ τὴν κίνησιν ἠρεμίας ἡ φύσις αἰτία, ἀλλὰ καὶ τῶν ὁπωσοῦν ἄνευ τοῦ κινεῖσθαι ἑστώτων ἀεί, ὡς ἐπὶ τῶν κέντρων τῆς τῶν πόλων στάσεως ἐροῦμεν. ὁ μὲν οὖν ὁρισμὸς τοιοῦτος. ἀρχὴ δὲ οὐ μόνον κινήσεως ἡ φύσις ἀλλὰ καὶ ἠρεμίας, διότι τέλους τινὸς στοχάζεται ἡ φύσις· οὐ γὰρ ἁπλῶς δι’ αὐτὸ τοῦτο ἵνα κινῆται τὰ κινούμενα διὰ τοῦτο κινεῖ, ἀλλ’ ἵνα εἴς τι τέλος καὶ εἶδος ἔλθῃ. ἐπεὶ οὖν τούτου στοχάζεται, εἰκότως ὅταν ἀγάγῃ εἰς τοῦτο ἵστησι τὸ κινούμενον τετυχηκὸς τοῦ τέλους, ἵνα φυλάξῃ ἐν τούτῳ, δι’ ὃ καὶ ἐκίνησε. τὸ δὲ πρώτως προσέθηκε, διότι καὶ ἡ λογικὴ ψυχὴ κινεῖ τὸ ζῶον καὶ ἔστιν ἡ τοιαύτη ἀρχὴ τῆς κινήσεως οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἐν αὐτῷ τῷ κινουμένῳ, ἀλλ’ οὐ πρώτως κινεῖ ἡ λογικὴ ψυχή, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀλόγου, καὶ οὐδὲ αὕτη πρώτως κινεῖ τὸ ζῷον, ἀλλὰ τῷ τὴν φύσιν κινεῖν. αὕτη οὖν ἡ πρώτως κινοῦσα· ἐκίνησε μὲν γὰρ ἡ αἴσθησις ἐπί τι, ἤτοι ἡ ὄψις ἢ ἡ ἀκοὴ ἢ τῶν ἄλλων τις ἑωρακότες γάρ τι κινούμεθα ἐπ’ αὐτό), ἀλλ’ οὐ πρώτως ἡ ὄψις ἐκίνησε τὸ ζῷον λέγω δὲ πρώτως τὸ προσεχῶς), ἀλλ’ ἡ ὄψις μὲν τὴν ὄρεξιν κινεῖ, αὕτη δὲ τὰς φυσικὰς δυνάἐκ [*](2 ante uonnuUa iuteicidisse videntur ποιοῦν scripsi: ποιῶν libri 3 αἰτίας ἔξωθεν L 4 ἀλλοίομεν καὶ αὔξομεν Κ 5 ἐξαιματοῦσα iu ras. L 6 κέχρηται L τὰ φυσικὰ πάντα L 13 οὐ γὰρ Κ: ἀλλ’ οὐ LMt, quod si verum est, deleas oportet in praecedentibus καὶ στάσεως 15 ἐντεῦθεν fort, recto Κ τὸν ὁρισμὸν in ras. L 16 πρώτως (cf. V. 26. p. 198,1 204,25) t et, si silentio fides, L: πρώτω KM cf. 5r26. Diels ad Simplic. p. 266,4 20 τῶν πόλων] ὅλων (sic) Κ 21 ὄρος Κ τοιοῦτος LK: οὕτος Alt 22 διότι] δι’ ἣν ὅτι M 23 ἶνα κινεῖται Κ 24 τούτου] τοῦτο Κ 26 διὸ καὶ M πρώτως (L)Mt: πρώτω Κ 28 τῶ κινούμενον Κ 29 et 33 αὕτη scripsi: αὐτὴ libri 29 πρῶτον L 30 γὰρ] οὖν L ἡ (post γὰρ) oui. Κ 31 ἡ ἡ Mt: ἢ L: ἡ K οὐ πρώτω K) μεις, αὗται δὲ τὸ ζῷον. εἰ τοίνυν μηδ’ ἡ ἄλογος ψυχὴ πρώτως κινεῖ τὸ [*](e 7v) ζῷον, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲ ἡ λογική· ὥστε κἄν κινῇ ἡ ψυχὴ καὶ ἡ λογικὴ καὶ ἡ ἄλογος, καὶ ἔστι τὸ κινητικὸν τοῦτο αἴτιον ἐν τῷ κινουμένω, ἀλλ’ ἐπειδὴ οὐ πρώτως κινεῖ, τουτέστι προσεχῶς, διὰ τοῦτο οὐκ ἔστι φύσις ἡ ψυχή. καὶ ἡ ναῦς δὲ τὸ κινοῦν ἐν ἑαυτῇ ἔχει, τὸν κυβερνήτην ὃς αὐτὴν κινεῖ, ἀλλ’ οὐ φύσις 6 κυβερνήτης· οὐ γὰρ πρώτως κινεῖ, ἀλλὰ διὰ τοῦ πηδαλίου, τὸ δὲ πηδάλιον ἔξωθεν κινεῖ. καὶ οὐδ’ ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως καὶ ἡ αἰτία ἐν τῷ πηδαλίῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ κυβερνήτῃ, καὶ κινεῖ δι’ ὀργάνου τοῦ πηδαλίου τὴν ναῦν. εἰ δὲ καὶ ἡ φύσις δι’ ὀργάνων κινεῖ, ἀλλ’ ἐνυπάρχει τούτοις ἃ καὶ πρώτως κινεῖ, ὁ δὲ κυβερνήτης οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς τηδαλίοις, ἀλλ’ ἔξωθεν αὐτὰ κινεῖ, καὶ τὴν ναῦν δ’ ἔξωθεν κινεῖ, εἴ γε διὰ τοῦ πηδαλίου, τοῦτο δ’ ἔξωθεν.

Μήποτε δὲ δυνατὸν λέγειν, ὅτι καὶ ἡ ψυχὴ τῶν ζῴων καθό ἐστι ζῷα φύσις ἐστίν. εἰ γὰρ τῆς τῶν ζῴων κινήσεως ᾗ ζῷά ἐστιν ἡ ψυχὴ αἰτία πρώτως καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ ἔστιν ἐν αὐτοῖς, καὶ μὴ μόνον τὰ ἄψυχα φυσικά, ἀλλὰ καὶ τὰ ζῷα καὶ ἁπλῶς τὰ ἔμψυχα, ἔοι|κεν ἄρα φύσις [*](e 8r) εἶναι καὶ αὐτή, εἰ μὴ μέλλοιμεν οὐ φυσικὰ λέγειν τὰ ἔμψυχα ᾗ ἔμψυχά ἐστι. ψυχὴν δ’ οὐ τὴν λογικήν, ἀλλὰ τὴν λοιπὴν πᾶσαν· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ προσεχῶς κινοῦσα τὰ φυσικά. καὶ μήποτε δυνατὸν διὰ ταύτην εἰρῆσθαι τὸ πρώτως· κινεῖ γὰρ καὶ ἡ διάνοια ἐν τῷ κινουμένῳ οὖσα, ἀλλ’ οὐ πρώτως, ἀλλ᾿ ἐν τῇ λοικῇ ψυζῇ. τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς προσέθηκε, διότι καὶ ὁ νοσῶν ἰατρὸς ὑγιάσοι ἄν ἑαυτόν, ἀλλ᾿ οὐχ ᾗ νοσῶν τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως τῆς εἰς ὑγείαν ἐν ἑαυτῷ ἔχει, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ᾗ συμβέβηκε τὸν νοσοῦντα καὶ ἰατρὸν εἶναι. ὅτι γὰρ οὐχ ῇ νοσῶν ἐστιν οὐδ’ ᾗ ὑγιαζόμενος τὴν ἀρχὴν τῆς ὑγιάνσεως ἐν ἑαυτῶ ἔχει, δῆλον ἐξ ὧν οὐκ ἀεὶ ταῦτα συντρέχουσιν ἀλλήλοις· οὐ γὰρ πᾶς ὑγιαζόμενος ἐν ἑαυτῷ ἔχει τὴν ἀρχὴν τῆς ὑγιάνσεως, ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς ὁ ἰατρὸς ὑγιάζει ἑαυτόν. ὁμοίως κἂν ἕτερός τις τῶν ἐπιστημόνων κινῇ ἑαυτὸν εὑρίσκων αὐτὸς θεωρήματα.

Ὁ μὲν οὖν ὅρος τῆς φύσεως οὗτος. ἐπιστάσεως δὲ ἄξιον, ὅτι οὗτος ὁ ὁρισμὸς οὐκ ἔστι τοῦ τί ἐστιν ἡ φύσις σημαντικός, ἀλλὰ τῆς ἐνεργείας τῆς φύσεως· οὐ γὰρ τί ἐστιν ἡ φύσις ἐμάθομεν διὰ τοῦ μαθεῖν ὅτι ἀρχή ἐστι κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ἀλλὰ τί ποιεῖ. ἵνα οὖν καὶ τῆς οὐσίας αὐτῆς τὸν ὁρισμὸν ἀποδῶμεν, λεκτέον οὕτως, ὅτι ἐστὶν ἡ φύσις ζωὴ ἤτοι δύναμις καταδεδυκυῖα διὰ τῶν σωμάτων, διαπλαστικὴ αὐτῶν καὶ διοικητική, ἀρχὴ κινήσεως οὖσα καὶ ἠρεμίας [*](2 κίνη M ἡ extreimiin om. superscr. L 3 κινητικὸν] κινοῦν L 6 ἀλλ’ οὐ—πρώτως κινεῖ Κ: om. LMt 8 καὶ κινεῖ] fort, ὃς κινεῖ 9 ὀργάνου t 13 μήποτε δὲ L: ἡ μήποτε δὲ K: ἡ μήποτε (om. δὲ) Mt 14 ἢ ζῷά ἐστιν ἡ ψυχὴ Κ 15 τὰ om. superscr. L 16 ἄρα] γὰρ Κ 17 καὶ αὐτή K: αὕτη (om. καὶ) LMt 18 fort. λογικὴν 19 διὰ ταῦτα L 21 οὐ] μὴ p. 19(5,17. h5r26. Aristoteles at p. 198,1 22 ὑγιάσῃ ἄν M. de futuri cum ἄν usu cf. m6r6, 03v27, q5r32al., Diels ad Simplic. p. 5,5 23 ᾖ νόσων et ὑγίειαν Κ 24 ἢ συμβέβηκε Κ 27 ἐν αὐτῷ L 28 ἑαυτόν LK: αὐτόν M: αὑτόν t 29 κινῇ σαυτὸν L 30 οὖν oui. LM ὄρος Κ 31 τοῦ τί] τοῦτο L 35 αὐτῶ Κ καὶ ἠρεμίας οὖσα Mt)

ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καθ᾿ αὑτὸ καὶ οὐ κατασυμβεβηκός. ὅτι [*](e 8r) δὲ οὐ μόνον τῶν ἐμψύχων ἐστὶ διοικητικὴ ἡ φύσις, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀψύχων, δῆλον ἔχει γὰρ ἕκαστον δύναμιν φυσικὴν συνεκτικὴν τοῦ εἶναι· ἔφθαρτο γὰρ ἄν καὶ εἰς τὸ μὴ ὂν μετέστη μηδενὸς ὄντος τοῦ συνέχοντος), ἀλλὰ δῆλον ὅτι ὥσπερ τὸ εἶδος ἐν τοῖς ἐμψύχοις τρανέστερον, οὕτω καὶ ἡ τῆς φύσεως πρόνοια. δῆλον οὖν καὶ ἐντεῦθεν, ὅτι συμπεριλήψεται ὁ ὅρος καὶ τὴν τῶν ἐμψύχων φύσιν, ἥτις ἐστὶν ἡ ψυχή· ἡ γὰρ τῶν ἐμψύχων ζωὴ οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ψυχή.

Ἀπορήσειε δ᾿ ἄν τις πρὸς τὸν ὁρισμὸν τῆς φύσεως, πῶς φαμεν αὐτὴν εἶναι ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρεμίας· εἰ γὰρ καὶ τὰ οὐράνια σώματα φυσικά, ἐκεῖνα δὲ στάσεως ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν οὐκ ἔχει ἀεικίνητα γάρ ἐστιν), ἔοικε μὴ κοινὸς εἶναι πάσης φύσεως ὁ ὁρισμὸς οὗτος. ἀλλὰ καὶ αἱ ὁλότητες τῶν στοιχείων ἀκίνητοι. τὸ γὰρ πῦρ ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ οὐ κινεῖται, ἀλλὰ μόνως ἕστηκεν· ἡ γὰρ ἐγκύκλιος αὐτοῦ κίνησις καὶ ἔτι τοῦ προσεχοῦς ἀέρος οὐ φυσική, ἀλλ’ ὑπὲρ φύσιν, διὰ τὸ συμπεριάγεσθαι τῇ περιφορᾷ τῶν οὐρανίων. ὅτι δὲ τῷ οἰκείῳ λόγῳ ἀκίνητοί εἰσιν αἱ ὁλότητες, δῆλον ἐκ τῶν λοιπῶν δύο στοιχείων, ὕδατος λέγω καὶ γῆς, ἅπερ ὡς ὅλα ἀκίνητά ἐστιν. ὥστε εἰ αἱ ὁλότητες ἀκίνητοι, πῶς φαμεν τὴν φύσιν ἀρχὴν εἶναι κινήσεως καὶ ἠρεμίας; φαμὲν οὖν πρὸς τοῦτο, ὅτι μάλιστα μέν ἐστι καὶ ἐπὶ τῶν οὐρανίων οὐ μόνον κινήσεως ἡ ἐν αὐτοῖς φύσις αἰτία, ἀλλὰ καὶ στάσεως· ἕστηκε γὰρ ἡ ὁλότης τὰ κέντρα οἱ πόλοι, τῆς δὲ στάσεως ταύτης ἡ φύσις τῶν οὐρανίων αἰτία. ἄλλως τε ἐπειδὴ ἡ φύσις εἴς τι τέλος ἀφορῶσα κινεῖ, ἵνα τύχῃ τούτου, καὶ τυχοῦσα ἵστησιν ἐν ἐκείνῳ, τὰ δὲ οὐράνια ἀεὶ ἐν τέλει ἐστὶ καὶ ἀεὶ ἐν ἀρχῇ (καθ᾿ ἕκαστον γὰρ νῦν καὶ ἀρχή ἐστι καὶ ἀποκατάστασις· ὁ γὰρ ἥλιος ἐν Κριῷ νῦν ὢν καὶ ἀποκατάστασιν ἔχει τῆς ἐξ αὐτοῦ περιόδου ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ ἀρχὴν πάλιν ἑτέρας περιόδου, καὶ οὕτω καθ’ ἕκαστον σημεῖον ἔχει, καὶ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν μερῶν καὶ ἐπὶ τῶν ὅλων σφαιρῶν ἔστιν εἰπεῖν)· ὥστε εἰ ἐκεῖνα ἀεὶ ἐν τέλει ἐστὶ καὶ οὐκ ἐξίσταται τούτου, ἠρεμοίη ἄν κατὰ τοῦτο, καθὸ οὐδέποτε τοῦ ἐν τέλει εἶναι ἐξίσταται. ὥστε ἡ ἐν αὐτοῖς φύσις οὐ μόνον κινήσεως αὐτοῖς ἐστιν αἰτία, ἀλλὰ καὶ τῆς τοιαύτης ἠρεμίας τοῦ ἀεὶ ἐν τέλει εἶναι καὶ ἐν τούτῳ ἠρεμεῖν. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν δὲ στοιχείων, λέγω δὴ τῆς ὁλότητος τοῦ πυρὸς καὶ γῆς καὶ τῶν λοιπῶν, εἰ καὶ μὴ κινεῖται ὡς ὅλα ὑπὸ τῆς ἐν αὐτοῖς φύσεως κατὰ τόπον, ἀλλ’ οὖν τὴν ἀλλοιωτικὴν κίνησιν κινοῦνται θερμαινό. μένα ἢ ψυχόμενα, ἔτι τε βλαστάνουσα ἡ γῆ· εἰ γὰρ καὶ μὴ αἱ ὁλότητες [*](2 δὲ om. superscr. K 3 τοῦ om. Κ 4 μὴ et proximiim ὅτι supeiscr. M ὃν] οὐ Κ 5 ἐν τῶν ἐμψύχων (sic) Κ 5. 6 τῆς φύσεως] φύσις L 7 γὰρ τῶν] γὰρ τὰ L 8 ψυχή in las. L 9 αὐτὴν Mt: αὑτὴν Κ: αὐτὸν L 10 φυσικὰ σώματα Mt 12 εἶναι] ἐστιν Κ 13. 14 μόνον t 21 πόλοι (iitterae ολοι in ras.) L T 22 ἓς (om. τι) L 24 καθέκασ et mox ἡ ἀρχὴ Κ 27 μερικῶν Κ 28. 29 οὐκ ἐξίσταται K: οὐκ ἐξίστανται LJIt 21) ἂν κατὰ] ἀνὰ κ (= καὶ) τὰ Κ 30 ὥστε εἰ ἐν αὑτοῖς Κ 31 τῆς] τοῖς K 33 καὶ τῆς γῆς Mt καὶ (post εἰ) om. superscr. L 35 εντι τε LK coir. Μ: ἐστι τὲ ut vid. ante corr. M: ἔστι θὲ (sic) t)

μίαν ἀλλοίωσιν ἀλλοιοῦνται ἀθρόον, ἀλλὰ μέρεσι π[*](e 8r) ὁλότης ἄλλου ἄλλως ἀλλοιουμένου. εἰ δέ τις εἴποι ‘ ἀλλὰ τὰ στοιχεῖα ἔξωθεν ἔχει τῆς ἀλλοιώσεως τὸ αἴτιον, τὸν ἥλιον λέγω’, ἴστω ὅτι οὐδὲ τὰ ζῷα ἄνευ τοῦ ἡλίου κινηθείη ἄν τὰς φυσικὰς κινήσεις, ἐπεὶ μηδὲ εἶναι δύνανται, ἀλλ᾿ ἔστιν ὡς ἐν τοῖς ζῴοις τὸ αἴτιον ἐντός, εἰ καὶ βοηθεῖται ὑπὸ τῆς τροπῆς τῆς ἔξωθεν τοῦ ἡλίου, οὕτω καὶ ἐν τοῖς στοιχείοις· εἰ γὰρ καὶ τὸ ἔμφυτον θερμὸν καὶ αἱ ἄλλαι φυσικαὶ κινήσεις ἀλλοιότεραι γίνονται κατὰ τὰς τῶν καιρῶν τροπάς, ἀλλ’ ὅμως τῶν ἀλλοιωτικῶν τοῦ ζῴου κινήσεων τὴν φύσιν αἰτιώμεθα. κἄν μὴ συγχωρήσῃ δέ τις τῆς ἀλλοιωτικῆς τῶν στοιχείων κινήσεως ἐν αὐτοῖς εἶναι τὴν αἰτίαν, τῆς γοῦν τοπικῆς ἐν αὐτοῖς προφανῶς ἐστι τὸ αἴτιον· οὐ γὰρ πασῶν τῶν ἐν ἑκάστῳ κινήσεων ἡ φύσις αἰτία. δυνατὸν δὲ τοῦ ὁρισμοῦ καὶ οὕτως ἀκούειν, ὅτι ἐστὶν ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, οὐ πάντως ὅτι ἐν ᾧ ἐστιν ἀρχὴ κινήσεως, ἐν τούτῳ ἐστὶ καὶ ἠρεμίας ἢ ἔμπαλιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ τῆς κινήσεως καὶ τῆς ἠρεμίας τῆς ἐν τοῖς φυσικοῖς ἡ φύσις ἐστὶν αἰτία, εἴτε ἄμφω ἐστὶν ἐν τῷ αὐτῷ εἴτε θάτερον. καὶ ἄλλως λέγομεν καὶ ταῖς ὁλότησι τῶν στοιχείων κατὰ τὰ μέρη τὴν φύσιν ἀρχὴν εἶναι κινήσεως καὶ ἠρεμίας· πάντα γὰρ τὰ μέρη τῶν στοιχείων πέφυκε κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν, ὥσπερ καὶ τὸν οὐρανόν φαμεν ὅλον κατὰ τὰ μέρη κινεῖσθαι. τινὲς δέ φασι τὴν τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν φύσιν ὁρίσασθαι τὸν φιλόσοφον, οὐ πᾶσαν ἁπλῶς φύσιν, ὅπερ οὐκ εὔλογον ἔμοιγε φαίνεται· περὶ τῶν κοινῶς γὰρ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς παρακολουθούντων ἐστὶ τὸ προκείμενον βιβλίον.

Τί μὲν οὖν ἐστι φύσις, εἴρηται. φύσιν δὲ ἔχον ἐστί, φησίν, ὅσα τὴν τοιαύτην ἀρχὴν ἐν ἑαυτοῖς ἔχει, τουτέστιν ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρεμίας · ταῦτα δέ· ἐστι, φησίν, οὐσίαι, καὶ δηλονότι αἱ σωματικαὶ καὶ ἔνυλοι. καὶ κατασκευάζει αὐτὸ τοῦτον τὸν τρόπον· τὰ ἔχοντα ἔχοντα ὑπόκειται τῇ [*](e 8v) φύσει ἡ γὰρ φύσις ἐν ὑποκειμένῳ ἐστί), τὰ ὑποκείμενα συμβεβηκότα εἶναι οὐ δύνανται οὐδὲν γὰρ τῶν συμβεβηκότων ὑποκείμενον), τὰ δὲ μὴ ὄντα συμβεβηκότα οὐσίαι εἰσίν, ὥστε τὰ ἔχοντα φύσιν οὐσίαι εἰσί. κατὰ φύσιν δέ ἐστι, φησί, τό τε ἔχον φύσιν· λέγομεν γὰρ ὅτι τὸ πῦρ κατὰ φύσιν ἐστὶν οὐ κατὰ τέχνην, ὁμοίως καὶ ἄνθρωπον καὶ ἵππον καὶ πάντα τὰ φυἁθρόον, [*](1 ἀλλ᾿ οὖν τοῖς K 2 ἀλλ’ οὐ ἀλλ’ ὡς ἀλλ᾿ οἰομένου Κ ἀλλοιωμἐνου L εἴπη M 3 τῆς ἀλλοιώσεως τὸ τὸν Κ) LK: τὸ τῆς ἀλλοιώσεως Mt 5 ἔστιν malim abesse ἐντός om. Jit εἰ om. L 6 οὕτω δὲ καὶ Κ καὶ (post γὰρ) om. L 7 ἀλλοιότερα Κ 8 τῶν prius om. Κ 9 συγχωρήσει ante correct. Κ 10 ἐν prius om. Κ 10. 11 προφανῶς ἐν αὐτοῖς 11. 12 κινήσεων—ἀρχὴ om. Κ 13 14 οὐ πάντως—ἐστὶ καὶ ἐρημίας exhibet Κ: om. LMt 15 τοῖς αὐτοῖς φυσικοῖς t 16 ὁλότησιν t 17 τὴν corr. ex τῶν M 18 post πέφυκε addit καὶ Κ καὶ (post ὥσπερ) om. L 21 ἐμοί γε Κ 22 τὸ προκείμενόν ἐστι βιβλίον Mt 23 ἔχον LK: ἔχοντα obscuro compendio M: ἔχοντά t 23. 24 τὴν τοιαύτην ἀρχὴν ἐν ἑαυτοῖς LK: ἐν αὐτοῖς τὴν τοιαύτην ἀρχὴν Mt 25 fort. ταῦτα δέ εἰσι cl. p. 204,14 δῆλον ὃ et mox καὶ αἱ ἔνυλοι L 26 ὑπόκεινται Κ 27 ἐν ὑποκειμένῳ] ἐνυποκείμενοι Κ τὰ δὲ ὑποκείμενα Mt 28 δύναται Κ ὑποκείμενα Κ 29 εἰσίν] ἐστὶν Κ ὥστε—εἰσί om. Κ 31 ἄνθρωπος καὶ ἵππος conieeit t ἵππον] εἶπον L)

σίκα· λέγονται δέ, φησί, κατὰ φύσιν καὶ αἱ καθ’ αὑτὸ φυσικαὶ καὶ τελειωτικαὶ [*](e 8v) τῶν φύσιν ἐχόντων ἐνέργειαι, οἷον τῷ πυρὶ ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω φορὰ καὶ τῇ γῇ ἡ ἐπὶ τὸ κάτω. ταῦτα γάρ, φησίν, οὔτε φύσις ἐστίν, οὔτε φύσιν ἔχει· φύσις μὲν γὰρ οὐκ ἔστι, διότι ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ταῦτα δὲ κινήσεις μέν εἰσι κινήσεως δ’ αἴτια οὐκ εἰσίν· ἀλλ’ οὐδὲ φύσιν ἔχει, εἴ γε τὰ μὲν ἔχοντα φύσιν ὑποκείμενά εἰσι, ταῦτα δὲ ἐν ὑποκειμένῳ ἐστὶ καὶ οὐχ ὑποκείμενα· ὥστε ἐπὶ πλέον τοῦ ἔχοντος φύσιν τὸ κατὰ φύσιν. τὸ δὲ φύσει λέγεται, φησί, καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ φύσιν, λέγεται δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἔχοντος φύσιν· ἀρχόμενος γοῦν φησιν, ὅτι φύσει δὲ λέγομεν τά τε ζῷα καὶ τὰ μέρη αὐτῶν. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης οὕτω, ταύτῃ δὲ εἰς ταὐτὸν ἄξει τὸ φύσει τῷ κατὰ φύσιν, εἴ γε ἀμφότερα ἐπὶ τῶν αὐτῶν λέγεται. ἔστι δὲ ἀκριβέστερον εἰπεῖν, ὅτι τὸ μὲν κατὰ φύσιν ἐπὶ μόνων τῶν τελειωτικῶν ἐνεργειῶν λέγεται, τὸ δὲ φύσει καὶ ἐπὶ τῶν τελειωτικῶν, τῶν ἀπὸ φύσεως φημι, ἐνεργειῶν, ἐν αἷς τὸ κατὰ φύσιν, καὶ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν, καὶ ἀπλῶς τῶν ἐχόντων φύσιν καὶ ἀπὸ φύσεως καὶ μὴ ἔξωθεν γινομένων, κἄν παρὰ τὸν σκοπὸν τῆς φύσεως γίνεται· ὡς καὶ φυσικὸν λέγομεν θάνατον καὶ νοσῶδες φύσει σῶμα καὶ τὸ γῆρας πάλιν φυσικὸν λέγομεν καὶ φύσει, ἅπερ οὐ κατὰ σκοπὸν τῆς φύσεως γίνεται, ἀλλὰ δι’ ἀσθένειαν τῶν σωμάτων καὶ παρὰ φύσιν.

Ζητοῦσιν δὲ περὶ τοῦ παρὰ φύσιν καθόλου, οἷον ἐπὶ τῶν τεράτων καὶ ἐπὶ τῶν φερομένων ἐκ τοὐ παντὸς κούφων σωμάτων παρὰ φύσιν ἐπὶ τὸ κάτω, πότερον φύσει. αὐτὰ καλεῖν δεῖ ἢ οὔ, καὶ εἰ μὴ φύσει εἰσὶ τὰ παρὰ φύσιν, πότερον τέχνῃ ἐστὶν ἢ αὐτομάτῳ ἢ λογισμῷ ἢ νῷ ἤ τινι ἁπλῶς ἄλλῳ παρὰ τὴν φύσιν. καὶ οἱ πολλοὶ μὲν καὶ κλεινοὶ τῶν ἐξηγητῶν τοῦ φιλοσόφου φασὶ καὶ τὰ παρὰ φύσιν φύσει εἶναι· οὐ γὰρ δὴ τὰ τέρατα τέχνη ποιεῖ ἢ λογισμὸς ἢ νοῦς· μόνῃ ἄρα φύσει καὶ ταῦτα γίνεται. φαμὲν οὖν ἡμεῖς πρὸς τοῦτο, ὅτι ἐπειδὴ ἡ φύσις τέλος ἔχει τὸ ἀγαθὸν καὶ πρὸς τοῦτο ἀφορᾷ, διὸ καὶ ὡρισμένα ἔχει τὰ ἔργα ἀεὶ γὰρ δύο ὀφθαλμοὺς θέλει ποιῆσαι τῷ ἀνθρώπῳ καὶ χεῖρας δύο καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, ὡς ἔχει), τὰ δὲ παρὰ φύσιν ἀόριστά ἐστιν, οὐκ ἂν εἶεν φύσει τὰ παρὰ φύσιν, εἴ γε τὰ μὲν φύσει ὡρισμένα ἐστί, τὰ δὲ παρὰ φύσιν ἀόριστα. ἔπειτα ἐπειδὴ μιμεῖται ἀεὶ τὴν φύσιν ἡ τέχνη, ἴδωμεν ἐπὶ τῶν τεχνητῶν τὸ τέχνῃ καὶ τὸ παρὰ τέχνην ὅπως ἔχει, καὶ ὡς ἄν εὕρωμεν ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, οὕτως ἀποφαινώμεθα [*](1. 2 καὶ αἱ τελειωτικαὶ Mt 2 ἡ] ἢ Κ ἐπὶ τὰ ἄνω L 5 εἰσι] ἐστιν Κ εἰσίν] ἔστιν** (2 lilt, eras.) Κ 6. 7 ὑποκείμενα ἐστὶν ταῦτα δὲ ἐνυποκείμεναι ἐστὶν Κ 7 ἐστὶ] εἰσί L ὥστε κτλ.] cf. Themist. p. 159,27 9 ἀρχόμενος p. 192b9 δὲ λέγομεν] δέ φαμεν εἶναι (cf. p. 202,22. 205,20) vel μὲν Arist. libri 10 οὖν om. Mt 13. 14 τὸ δὲ—τελειωτικῶν, τῶν in cras. Κ 14 φήμη Κ 15 καὶ τῶν ἀπὸ K 16 κἀν] καὶ L γίνηται Mt 17 καὶ πάλιν L 17. 18 λέγομεν καὶ φύσει Κ: λέγομεν θάνατον καὶ φύσει LMt 20 ζητοῦσιν Κ: ζητοῦντες L et compend. M: ζητοῦμεν t φύσει αὐτὰ Κ: φύσει αὐτὸ L: φύσιν αὐτὰ Mt φύσει ἐστὶν Κ 23 ἡ τινι LK: ἢ Mt 24 τὴν om. L 25 οὐ] καὶ L πέρατα L 26 ἡ ναῦς Κ 28 ὑριν σμένως Κ ποιῆσαι θέλει Mt 30 ἐστιν om. Κ εἴτε L 31 ὑρισμε Κ παρὰ Κ et compend. M: περὶ (L)t 33 ἀποφαινώμεθα t: ἀποφαινόμεθα LKM)

καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν. φημὶ οὖν ὅτι τέχνην καλεῖν εἰώθαμεν τήν τε ἐπιστήμην [*](e 8v) στήμην αὐτήν, οἷον τεκτονικὴν ἢ ἄλλην τινά, καὶ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς τέχνης· φαμὲν γὰρ πολλάκις θεασάμενοι καλῶς εἰργασμένην εἰκόνα, ὅτι πολλὴν ἔχει τὴν τέχνην. ἐπεὶ οὖν τὸ κατὰ τέχνην εἰργασμένον τέχνην καλοῦμεν, δῆλον ὅτι τὸ μὴ κατὰ τέχνην εἰργασθέν, ἀλλ’ ὡς ἔτυχεν οὐχ ὑπὸ τεχνίτου, παρὰ τέχνην καλοῦμεν. εἰ τοίνυν τὸ παρὰ τέχνην οὐ τέχνῃ γέγονεν, ὡς δ’ ἔχει ἐπὶ τῆς τέχνης οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως, καὶ τὸ παρὰ φύσιν ἄρα οὐ φύσει ἔσται. οὕτω μὲν οὖν δόξει εὐλόγως τὰ παρὰ φύσιν μὴ εἶναι φύσει.

Μήποτε δὲ μηδὲ ταῦτα ἀπλῶς παρὰ φύσιν εἰσίν, ἀλλὰ τῇ μὲν μερικῇ φύσει οὐ φύσει ἀλλὰ παρὰ φύσιν, ἥ δὲ καθόλου καὶ φύσει καὶ κατὰ φύσιν· ἡ μὲν γὰρ μερικὴ φύσις ἑνὸς εἴδους στοχάζεται καὶ μίαν στέρησιν φεύγει, ἡ δ’ ὁλικὴ φύσις καὶ παντὸς εἴδους στοχάζεται καὶ πᾶσαν στέρησιν φεύγει. διὰ τοῦτο τῇ μὲν τοῦ ἀνθρώπου φύσει τὸ τέρας οὔτε φύσει ἐστὶν οὔτε κατὰ φύσιν, τῇ δ’ ὅλῃ φύσει, ἐπεὶ μηδὲν ἐν τῷ παντὶ παρὰ φύσιν (οὐδὲν γὰρ κακὸν ἐν τῷ παντί), οὐκ ἔστι παρὰ φύσιν, ἀλλὰ φύσει καὶ κατὰ φύσιν· γίνεται γὰρ καὶ ταῦτα ὑπὸ τῆς ὁλικῆς φύσεως μεταβαλλούσης τὴν ὑποκειμένην ὕλην καὶ ἀνεπιτήδειον ποιούσης πρὸς τὸ καταδέξασθαι τῆς μερικῆς φύσεως τὸ εἶδος. οἷόν τι λέγω· εἰ τὸ περιέχον τοιώσδε κραθὲν ὑπὸ τῆς κυκλοφορίας τῶν οὐρανίων δράσειέ τι εἰς τὴν ὕλην τοῦ γινομένου ἀνθρώπου, ὥστε ἀνάρμοστον γενέσθαι πρὸς τὸ καταδέξασθαι τὸ εἶδος ὅπερ ἡ φύσις ἐπιτιθέναι πέφυκεν, ἀποτεύξεται μὲν ἡ ἀνθρωπεία φύσις τοῦ σκοποῦ διὰ τὴν τῆς ὕλης ἀνεπιτηδειότητα, ἕτερον δὲ γενήσεται εἶδος. ὅπερ παρὰ φύσιν έν ἐστι τῇ μερικῇ φύσει, ὡς δὲ πρὸς τὴν ὅλην φύσιν κατὰ φύσιν καὶ φύσει· οὐδὲν γὰρ αὐτῇ παρὰ φύσιν, ἐπειδὴ μηδὲ ἡ φθορὰ παρὰ φύσιν, εἴ γε ἡ. γένεσις κατὰ φύσιν, τῆς δὲ γενέσεως κατὰ φύσιν οὔσης, καὶ ἡ φθορὰ ἐξ ἀνάγκης κατὰ φύσιν ἔσται, εἴ γε ἡ ἄλλου γένεσις ἄλλου ἐστὶ φθορά. παραδείγματι δέ τινι χρήσομαι, ἐξ οὗ σαφὲς ἡμῖν ἔσται τὸ συμβαῖνον ἐπὶ τῶν παρὰ φύσιν γινομένων· ὑποκείσθω γάρ τις κιθαρῳδὸς ἁρμόσας λύραν κατά τινα τῶν ἁρμονιῶν, εἶτα ἀνακρουέσθω τι μέλος, ἔξωθεν δέ τις ἐπιχανυούτω τινὰς ἢ πάσας τὰς χορδάς, ἢ γοῦν, ἵνα ἐγγυτέρω γενώμεθα τοῦ παραδείγματος, ὑγρότητι ἢ ξηρότητι τοὐ περιέχοντος παθοῦσαι μεθαρμοζέσθωσαν αἱ χορδαί, εἶτα ὁ κιθαρῳδὸς κινείτω τὰς χορδὰς τοῖς δακτύλοις οὕτως, ὡς μέλος τι τεχνικὸν ἀποτελέσαι ἄν, εἴ γε ἦσαν ἡρμοσμέναι κατὰ [*](1 καλεῖν iteratum delet Κ 5 εἰργασθὼν (sic) Κ 5. 6 ὑπὸ τοῦ τεχνίτου καλοῦμεν παρὰ τέχνην L 10 εἰσίν] ἐστὶν Κ 11 καὶ (ante φύσει) om. L 13. 14 ἡ δ ὁλικὴ—φεύγει om. Mt 15 μηδὲν ἐν L: μὴ δ’ ἐν M: μηδὲν (om. ἐν) Kt παντὶ παρὰ τὴν φύσιν L 18 ὑποκειμένης (compend.) et ἀνεπιτηδείαν Κ 18. 10 τῆς μερικῆς φύσεως τὸ τὸ om. L) εἶδος LK: τῆς φύσεως τῆς μερικῆς τὸ εἶδος Mt 20 οὐρανῶν Mt δράσει ἔτι Κ 25 αὕτη L ἐπεὶ Mt 28 χρήσομαι compoud. M: χρήσεται t ἐξ οὐ Κ 29 γινομένων ex κινουμένων corr. M 30 ὁρμονίων Κ ἀνακρούεσθαι t 31 ἡ γοῦν ex ἤγουν corr. M ἐγγυτέρῳ ἐγγυτέρῳ t 32 πασ θοῦσα (L)t 31 οὕτω L ἀποτελέσαιαν Κ)

λόγον αἱ χορδαί. ὥσπερ οὖν ἐνταῦθα ὁ μὲν κιθαρῳδὸς κρούει ὡς πέφυκε [*](e 8v) τὴν λύραν, ἡ μέντοι ὑποκειμένη τῶν χορδῶν ὕλη τὸ μὲν μέλος ὃ προὔθετο ὁ κιθαρῳδὸς οὐκ ἀποτελεῖ, ἄτεχνον δέ τινα καὶ ἀρρύθμιστον καὶ ἀόριστον ἦχον , οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως· τῆς γὰρ ὑποκειμένης ὕλης τῷ εἴδει τῷ ἀνθρωπείῳ ἢ ἄλλῳ τινὶ ζῴῳ ὑπὸ τῆς περιφορᾶς καὶ συμπλοκῆς τῶν οὐρανίων ἀνεπιτηδείου γινομένης, συμβαίνει τὴν γινομένην περὶ αὐτὴν ὑπὸ τῆς φύσεως ἐνέργειαν | ἡμαρτημένην γενέσθαι, καὶ ὥσπερ τὸν ἦχον [*](f lr) τὸν γινόμενον ὑπὸ τοῦ κιθαρῳδοῦ ἐκ τῆς ἀναρμόστου κιθάρας οὔ φαμεν τέχνῃ γενέσθαι οὐδὲ κατὰ τέχνην, καίτοι ὑπὸ τεχνίτου γενόμενον, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως οὔ φαμεν φύσει γενέσθαι, ἐπεὶ μηδὲ κατὰ τὸν ὡρισμένον τῆς φύσεως λόγον γέγονε, πρὸς μέντοι τὴν τοῦ παντὸς φύσιν φύσει φαμὲν γενέσθαι, διότι κατὰ φύσιν τῷ παντὶ τὸ ἄλλα φθείρειν ἐν τῷ γεννᾶν ἄλλα. οὕτως οὖν διὰ τὴν τοῦ ὅλου κίνησιν ἔφθειρε μὲν τὴν ὑποκειμένην ἁρμονίαν τῆς κράσεως τῆς ὕλης τοῦ ζῴου, ἄλλην δ’ ἐποίησεν, ἥτις διὰ τὴν ἀνεπιτηδειότητα ἑαυτῆς οὐ κατεδέξατο τὸ εἶδος τὸ φυσικόν, ἀλλ’ ἕτερον τι ἀρρύθμιστον καὶ ἀόριστον, ὡς ἄν ἔτυχεν ἐπιτηδειότητος ἔχουσα ἡ ὕλη.

Τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει, τὰ δὲ δι’ ἄλλας οὐχ ἁπλῶς πάντων τῶν ὄντων, ἀλλ’ ἤτοι τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων, ἢ καὶ πάντων τῶν φυσικῶν τε καὶ περὶ τὰ φυσικὰ γινομένων· καὶ γὰρ τὰ ἀπὸ τέχνης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου περὶ τὰ φυσικὰ συνίσταται. δι᾿ ἄλλας δὲ αἰτίας εἶπεν, οἷον τέχνην τύχην προαίρεσιν αὐτόματον λογισμὸν νοῦν.

p. 192b9 Φύσει δέ φαμεν εἶναι τε ζῷα καὶ τὰ μέρη (??)

Τὰ μέρη προσέθηκε, διότι οὐχ ὡς ἔχει ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν φυσικῶν πάντως καὶ τὰ ὅλα καὶ τὰ μέρη φύσει καὶ γὰρ καὶ ἔστι τὸ ὅλον ζῷον φύσει καὶ χεῖρες καὶ πόδες ὁμοίως, καὶ οὐ μόνον τὰ ἀνομοιομερῆ ἀλλὰ καὶ τὰ ὁμοιομερῆ, καὶ οὐ μόνον ταῦτα ἀλλὰ καὶ τὰ στοιχεῖα ἐξ ὧν ταῦτα συνέστηκε, καὶ ἁπλῶς τῶν φύσει ὅ τι ποτέ ἐστιν εἴτε μέρος εἴτε στοιχεῖον πάντως φύσει ἐστίν), ἐπὶ δὲ τῶν τεχνητῶν εἰ καὶ τὰ ὅλα τέχνῃ ἐστίν, οἷον οἰκία κλίνη ἀβάκιον, [*](1. 2 ὡοπέφυκε et ὑποκείμενοι Κ 3 ἀρύθμιστον Κ 4 ἔχει om. L 5 περὶ φορᾶς Κ 6 γενομένης fort, recte Κ γινομένην περὶ αὐτὴν LK: περὶ αὐτὴν γινο- * * μένην Mt 7 ὑπὸ recte viiletur omittere Κ 9 γινόμενον ante corr. il: γινομένου ‘superscr. nescio ’) L οὕτω] εντω Κ, ubi haec et quae scqinintur usque ad φύσει γενἐ- in erasis 10 ἐπειδὴ Κ 11 λόγον corapendio non satis perspicuoM: λόγως ’) t 13. 14 ἁρμονίην Κ 15 ἑαυτῆς LK: αὐτῆς Mt 16 ἀρύθμιστον Κ ἔχουσα KMt: ἴσχουσα L 17 τὰ δὲ δι’ ἄλλας αἰτίας om. Κ 20 καὶ τὰ ἀπὸ ταὐτομάτου Κ et exceipta cod. Paris. 1853 21 δὲ om. Κ 22 δὲ φαμὲν εἶναι LKM: μὲν e vulg. Arist. t at cf. p. 200,9 τά τε—αὐτῶν om. Κ 23 τεχνιτῶν Κ 25 φύσει· καὶ γὰρ καὶ έστιν Κ: φύσει καὶ ἐστὶ καὶ L: φύσει ἐστὶ, καὶ Mt 28 ὅ τι ποτέπάντως φύσει oin. add. inrg. Κ 29 ὅλλα Κ τέχνη Κ: τεχνητά LMt ἀβάκον t: ἀκάκιον Κ: ἀββάκιον LM. item. p. 203,16)

ἀλλ’ οὐχὶ καὶ τὰ τυχόντα μέρη ἤτοι στοιχεῖα· οὐ γὰρ δὴ ξύλα καὶ [*](f lr) λίθοι μέρη ὄντα τῆς οἰκίας, μᾶλλον δὲ στοιχεῖα, τέχνῃ εἰσίν, ἀλλὰ φύσει. τούτων μὲν γὰρ ἕκαστον ἐν ἑαυτῷ ἔχει ἀρχὴν κινήσεως καὶ στάσεως· τῶν φυσικῶν δηλονότι, κινήσεως μὲν τῆς ἐπὶ τὸ εἶδος εἰς ὃ κινεῖται, στάσεως δὲ τῆς εἰς τὸ εἶδος ἐφ’ ὃ ἐκινήθη. καὶ τὰ μὲν ζῷα φανερῶς πάσης κινήσεως ἐν αὑτοῖς τὴν ἀρχὴν ἔχει καὶ γὰρ γενέσεως καὶ αὐξήσεως καὶ τῆς κατὰ τόπον μεταβολῆς), τὰ δὲ φυτὰ τὰς μὲν ἄλλας ἔχει, τῆς δὲ μεταβατικῆς τῆς κατὰ τόπον ἐστέρηται, ὥσπερ τὰ ἁπλᾶ τῶν σωμάτων μόνην ἐξ ἑαυτῶν ἔχει τὴν μεταβατικήν. οὐ μόνον δὲ κινήσεως αἰτίαν ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὰ φυσικά. ἀλλὰ καὶ στάσεως, πλὴν τῶν οὐρανίων· ταῦτα γὰρ κινήσεως μὲν ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν ἔχει, στάσεως δ’ οὔ, εἰ μὴ τὸν εἰρημένον τρόπον·

p. 192b16 Κλίνη δὲ καὶ ἱμάτιον καὶ εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο γένος ἐστίν.

Γένος φησὶ πάλιν αὐτὴν τὴν οὐσίαν ὡς ὑποκείμενον, οὐχ ὡς κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον. τὰ οὖν τεχνητὰ πάντα εἴδη, οἷον οἰκία ἀβάκιον, καθὸ μὲν ἕκαστον τοιοῦτόν τι λέγεται, οἷον οἰκία ἢ κλίνη, ὅπερ αὐτῷ συμβέβηκεν ἀπὸ τέχνης ἀπὸ φύσεως, οὐδεμίαν ἔμφυτον ὁρμὴν ἔχει μεταβολῆς· ἔχει μὲν γὰρ καὶ αὐτὰ αἰτίαν τῆς μεταβολῆς, ἀλλ’ οὐκ ἔμφυτον, ἀλλ᾿ ἔξωθεν τὸν ἐργασάμενον τεχνίτην, ἐν αὑτοῖς δὲ οὐδεμίαν ἔχει τῆς κατὰ τὸ εἶδος κινήσεως αἰτίαν. ἠρεμεῖ γὰρ ἀεὶ τὸ εἶδος τὸ ἐκ τῆς τέχνης ἐπιτεθέν, ᾗ δὲ τούτων ἕκαστον συμβέβηκε φυσικόν τι ἔχειν τὸ ὑποκείμενον, ἢ λίθους ἢ ξύλα ἤ τι τοιοῦτον, κατὰ τοῦτο ἀρχὴν ἔχει κινήσεως ἐν αὑτοῖς· φέροιτο γὰρ ἂν ἐπὶ τὸ κάτω ὑπὸ τῆς ἐν αὐτοῖς φυσικῆς αἰτίας καὶ σήποιτο.

[*](1 post ἀλλ’ addit οὖν Κ οὐχὶ LK: οὐ Mt 2 τέχνη εἰσίν ἐστὶν Κ) LK: τεχνητά εἰσιν Mt 3 μὲν oin. Mt 3. 4 ἀρχὴν κινήσεως καὶ στάσεως om. Κ ἀρχὴν ἔχει κινήσεως ἐν ἑαυτῷ καὶ στάσεως traic. Mt. ceterum cf. Aristotelis libii 5 ἐφ’ ὃ ὃ ex corr.) M G κινήσεως κίνη in ras.) Κ αὑτοῖς] αὐτοῖς L: αὐτοῖς L: ἑαυτοῖς Mt γενέσεως Κ 7 τῆς om. Κ τὰς] τὰ Κ 8 μετάβατικ Κ ὥσπερ καὶ τὰ L II αὐτοῖς K ἔχει ἀρχήν Mt 12 εἰρημένον p 198, lOsqq. 13 καὶ εἴ τι τοιοῦτον om. Κ 14 ἐστί M 1,5 πάλιν] cf. p. 25, Usqq. αὐτὸ L: αὐτῶν cod. Paris. 1853 15. 16 ὡς κατηγορούμενον κατὰ πλειόνων Mt at cf. p. 129,15. 192,11 18 ὁρμὴν] ἀρχὴν (cf. Themist. p. 158,9. Simplic. p. 265,15. Aristotelis cod. Ε ante corr.) L at cf. p. 204,4 20 ἐργασάμενον LK: εἰργασμένον Mt αὑτοῖς t: αὐτοῖς LKM 21. 22 ἡρεμεῖ—ἐπιτεθέν ex Themist. p. 1,58,10 21 ἠρεμεῖν t δἶδος τὶ ἐκ Κ 22 ἐπιτιθὲν L ᾗ] ἡ Κ: εἰ L 23 τοῦτο] τοῦ Κ 24 αὑτοῖς Mt: αὐτοῖς L: ἑαυτῶ Κ 24. p. 104,1 ὑπὸ—γηΐνοις om. superscr. L 24 τῆς ἐν αὑτοῖς φυσικῆς M)

p. 192b19 Ἧι δὲ συμβέβηκεν αὐτοῖς λιθίνοις ἢ γηΐνοις ἢ μικτοῖς [*](f lr) ἐκ τούτων.

Μικτοῖς φησιν ἐκ τῶν ἁπλῶν, πυρὸς γῆς καὶ τῶν λοιπῶν. τῷ δὲ ἔχει κατὰ τοσοῦτον προσυπακουστέον κατὰ κοινοῦ τὸ ὁρμὴν μεταβολῆς ἔμφυτον.

p. 192b26 Διὸ καὶ χωρίζεταί ποτε ἀλλήλων.

Συντόμως κατεσκεύασεν ὅτι κατὰ συμβεβηκὸς ὁ νοσῶν ἰατρὸς αἴτιος ἑαυτῷ τῆς ὑγείας γίνεται· εἰ γὰρ καθ’ αὑτὸ ὁ νοσῶν ἑαυτὸν ὑγίαζεν, οὐδέποτε ἄν ἐχωρίσθη τοῦ νοσοῦντος τὸ ὑγιάζον τοιοῦτον γάρ ἐστι τὸ καθ’ αὑτό), νῦν δὲ χωρίζεται ταῦτα ἀπ’ ἀλλήλων· οὐ γὰρ πᾶς νοσῶν ὑγιάζει ἑαυτὸν.

p. 192b27 Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τῶν ποιουμένων.

Ποιουμένων φησὶν ἀντὶ τοῦ δημιουργουμένων ἀπὸ τέχνης.

p. 1921b32 Φύσιν δ’ ἔχει ὅσα τοιαύτην ἀρχὴν ἔχει, καὶ εἰσὶ τοῦτα πάντα οὐσίαι.

Eἰπὼν τί ἐστι φύσις λέγει τί τὸ φύσιν ἔχον, καί φησιν ὅτι ὅσα ἐν [*](f 1v) ἑαυτοῖς ἀρχὴν τοιαύτην ἔχει οἵαν εἰρήκαμεν, λέγω δὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, τίνα δὲ ταῦτά ἐστιν ἐπήγαγεν εἰπὼν ὅτι οὐσίαι. πόθεν δ’ ὅτι οὐσίαι, διὰ τῆς προσθήκης ὑπέμνησεν εἰπὼν ὅτι ὑποκείμενόν τί ἐστι τούτων ἕκαστον, οὐδὲν δὲ τῶν συμβεβηκότων ἐστὶν ὑποκείμενον, ἀλλὰ μόνον ἡ οὐσία. εἶτα πόθεν ὅτι ὑποκείμενον, δείκνυσιν εἰπὼν ὅτι ἐν ὑποκειμένῳ ἡ φύσις ἐστίν. εἰ τοίνυν ἡ φύσις ἐν ὑποκειμένῳ, ὑπόκειται δὲ τὸ ἔχον φύσιν, τὸ δὲ ὑποκείμενον οὐσία ἐστί, τὸ ἔχον ἄρα φύσιν οὐσία ἐστίν. ὅτι δὲ ἐν ὑποκειμένῳ ἡ φύσις, ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ ἔχει δεδειγμένον· ἀρχὴ γὰρ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καὶ καθ’ αὑτό. εἰ δὲ ἔν τινι πάντως ὑπάρχει ὅπερ καὶ τῆς κινήσεως ἀρχή ἐστι καὶ τῆς ἠρεμίας, δῆλον ὅτι ἐν [*](1 Ἧι om. (lubr. addend.) K λιθίνην Κ 1. 2 ἡ γηΐνοις—τούτων om. K 1 γηΐνοις εἶναι t: nuin εἶναι post τούτων iiivenit Pliiloponus? of. Aristotclis libri 3 μικτοῖς δέ L φησι Mt τῷ] τὸ li 4 ἔχει LK: ἔχειν Mt ἔχει καὶ κατὰ Aristotulis cod. E κατὰ κοινοῦ] xui κοινοῦ Κ 6 ποτε] ποτ’ ἀπ’ (cf. v. 10) Aristotclis libri (praeter I) 8 ὑγιείας Κ καθ’ ἑαυτὸ Mt 12 lemma om. Κ 13 fort, ὑπὸ 14. 15 ὅσα—οὐσίαι om. Κ 14 τὴν τοιαύτην ἔχει ἀρχήν t at cf. p. 212,11. 199,23 sq. εἰσὶ LM: ἔστι t 14. 15 πάντα ταῦτα Aristotelis cod. K cf. p. 212, 12 15 οὐσίαι M: οὐσί (L)t et Aristoteles 16 φύσις LK: φύσει Mt 16. 17 ἐναυτοῖς Κ 20 δὲ Mtn. L μόνον K: μᾶλλον LMt 21 ὅτι (post πόθεν) LK: τὶ Mt 23 ἄρα post φύσιν ponit Κ 24 δεδειγμένον Κ 25 καθ’ αὑτό] θἀὐτό (sic) Κ)

ὑποκειμένῳ ἐστίν. οὐχ οὕτως δὲ ὡς τὰ συμβεβηκότα λέγεται ἐν ὑποκειμένῳ [*](f lv) εἶναι, ἀλλ’ ὡς εἶδος ἐν ὕλῃ συμπληροῦν μίαν οὐσίαν μετὰ τοῦ ὑποκειμένου. κατὰ φύσιν δὲ ταῦτά τε καὶ ὅσα τούτοις ὑπάρχει καθ᾿ αὑτά. λοιπὸν τί τὸ κατὰ φύσιν, ὅτι τά τε ἔχοντα τὴν φύσιν, τουτέστιν αἱ οὐσίαι, καὶ ὅσαι αὐτῶν τῶν οὐσιῶν εἰσι καθ’ αὑτὸ ἐνέργειαι, οἷον τοῦ πυρὸς ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω φορὰ τὸ θερμαίνειν τὸ φωτίζειν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως.

p. 192b36 τοῦτο γὰρ φύσις μὲν οὐκ ἔστιν, <οὐδ᾿ ἔχει φύσιν>, φύσει δὲ καὶ κατὰ φύσιν ἐστίν.

Eἰπὼν τί ἐστι τὸ κατὰ φύσιν, ἵνα μή τις εἴπῃ ‘ διὰ τὶ γὰρ μὴ καὶ τοῦτο φύσις ἐστί;’ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν οὔτε φύσις οὔτε φύσιν ἔχον. ὅτι μὲν φύσις οὐκ ἔστι, δῆλον ἐντεῦθεν· ἡ φύσις ἀρχή ἐστι κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ταῦτα δὲ πάντα κινήσεις τινές εἰσιν, οὐκ ἀρχαὶ κινήσεως οὐδ’ ἠρεμίας, οὐκ ἄρα φύσις τὰ τοιαῦτα. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ φύσιν ἔχει· τὰ γὰρ φύσιν ἔχοντα ὑποκείμενά εἰσι καὶ οὐσίαι, ταῦτα δὲ ἐν ὑποκειμένῳ, οὐκ ἄρα οὐδὲ φύσιν ἔχει, ἀλλ’ ἔστι κατὰ φύσιν καὶ φύσει. * * * δεικνὺς ὅτι καὶ τὸ φύσει λέγεται καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ φύσιν· φαμὲν γὰρ φύσει τὸ πῦρ φωτίζειν· ὅτι δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἐχόντων φύσιν λέγεται τὸ φύσει, ἔδειξεν ἐν ἀρχῇ εἰπὼν “ τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει”, περὶ τῶν ἐνυποστάτων πραγμάτων λέγων, ἅπερ ἐστὶ τὰ φύσιν ἔχοντα, καὶ πάλιν “ φύσει φαμὲν εἷναι τά τε ζῷα καὶ τὰ μέρη αὐτῶν.’’ εἴπομεν δ’ ὅτι κυρίως τὸ κατὰ φύσιν ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἐνεργειῶν λέγεται, τὸ δὲ φύσει καὶ ἐπὶ τούτων καὶ ἐπὶ τῶν ἐχόντων φύσιν.

p. I93a3 Ὡς δὲ ἔστιν ἡ φύσις, πειρᾶσθαι δεικνύναι γελοῖον.

Αὐτὸς εἶπεν ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς, ὅτι τεσσάρων ὄντων προβλημάτων τῶν περὶ ἑκάστου πράγματος ζητεῖσθαι ὀφειλόντων, τοῦ εἰ ἔστι τοῦ τί ἐστι τοῦ ὁποῖόν τι ἐστι τοῦ διὰ τί ἐστι, προηγεῖται πάντων τὸ εἰ ἔστιν· ἐπεὶ οὖν ἔδειξε τί ἐστιν ἡ φύσις μὴ πρότερον δείξας εἰ ἔστιν ὅλως, τοῦτο αὐτὸ ἀπολογεῖται διὰ τούτων, ὅτι τὸ πειρᾶσθαι δεικνύναι ὅτι ἔστιν ἡ φύσις [*](1 ὑποκειμένης compendiose Κ 1. 2 ἐν ὑποκείμενον Κ 3 δὲ om. Mt τε om. L 3. 4 καὶ —αὑτά om. Κ 5 τῶν L: om. KMt ἐνεργεία M 6 ἐπὶ τὰ ἄνω Mt ἄλλων om. t 8 ἔστιν Kt: ἔστι LM οὐδ’ ἔχει φύσιν addidit ex Aiist. t φύσει — ἐστίν ἐστίν L: ἐστί t εἴποι K 10. 11 γὰρ καὶ μὴ τοῦτο Κ 11 έστιν οὔτε Κ: ἔστι (om. οὔτε) LMt 12 ἀρχὴ κινήσεώς ἐστι Mt 13 τινὲς κινήσεις L 13. 14 οὐδ’ ἠρεμίαι KM 14. 16 τἄ γὰρ—ἔχει om. L 15 ἐν ὑποκείμ Κ 16 ante δεικνὺς laounani signavi τὸ πῦρ Mt: τῷ πυρὶ τὸ L: τὸ πυρὸς φῶς Κ 21 εἴπομεν p. 200, 12sqq. 24 lemiua om. Κ o δ’ έστιν t 25 Ἀποδεικτικοῖς] Anal. Post. Β 1? cf. Simplic. p. 271,26 27 ποῖόν L 28 πρότερον Κ: πρώτως L: πρῶτον Mt)

γελοῖόν ἐστιν, οὕτως ἐναργοῦς οὔσης αὐτῆς τῆς ὑποστάσεως, ἐν οἷς δὲ τὸ [*](f lv) εἶναι φανερὸν οὐ δεῖ πειρᾶσθαι δεικνύναι ὅτι ἔστιν, ἀλλὰ περὶ τὸ τί ἐστι καὶ τὰ λοιπὰ κατατείνειν τοὺς λόγους. οὕτω γοῦν καὶ ὅτι ἔστιν ὁ χρόνος καὶ ὁ τόπος ἐναργὲς πᾶσι, τί ποτε μέντοι ταῦτά ἐστιν ἔργον εὑρεῖν. ὥσπερ οὖν ὁ πειρώμενος ἀποδεικνύναι ὅτι τὸ πῦρ καίει αἰσθήσεως δεῖται, οὕτως ὁ ἀποδεικνὺς ὅτι ἔστιν ἡ φύσις λογισμοῦ δεῖται· φανερὸν γὰρ ὅτι πολλά ἐστι τὰ ὑπὸ φύσεως διοικούμενα ἐν τοῖς οὖσιν, οὐ δεῖ δὲ τὰ φανερὰ ἀπο- δεικνύειν, οὐδὲ ὅλως πάντων ζητεῖν ἀπόδειξιν, εἰ μὴ τῶν ἀμφιβόλων. ὡς γὰρ αὐτὸς ἔδειξεν ἐν τοῖς Αποδεικτικοῖς, ἀδύνατον πάντων εἶναι ἀπόδειξιν· εἰ γὰρ ἦν πάντων ἀπόδειξις, οὐδενὸς ἂν ἦν ἀπόδειξις· ἀεὶ γὰρ τὰς ἀρχὰς δι’ ὧν ἀπεδείξαμεν ἀποδεικνύναι σπουδάζοντες ἐπ’ ἄπειρον ἥξομεν, καὶ ἐπεὶ τὸ ἄπειρον ἀδιεξίτητον, οὐδὲν ἀποδειχθήσεται τῶν ἀρχῶν μὴ ἀποδειχθεισῶν τῶν πρώτων. οὐκ ἄρα παντὸς ζητητέον ἀπόδειξιν· εἰσὶ γὰρ πολλὰ ἅπερ κρείττονα πάσης ἀποδείξεως τὴν πίστιν ἐκ τῆς ἐναργείας παρέχεται, οἷον τὰ χρώματα ὅτι ἔστι καὶ τὰ σώματα. τοιοῦτον καὶ τὸ κατὰ τὴν φύσιν ἐστί, καὶ ὁ τῶν τοιούτων ἀποδείξεις παρέχειν βουλόμενος τοῦ ἐσφάλθαι αὐτῷ τὸ κριτήριον τῆς διανοίας ἔλεγχον παρέχεται, μὴ δυνάμενος διακρῖναι τί μέν ἐστιν ἀσαφέστερον, τί δὲ σαφέστερον, καὶ τὶ μὲν οἴκοθεν ἔχει τὴν πίστιν, τί δ’ οὐκ οἴκοθεν ἀλλ’ ἐξ ἑτέρων ἀρχῶν τὰς ἀποδείξεις ἔχει. ἀνάγκη γὰρ τὸν τοιοῦτον διὰ τῶν ἀσαφῶν τὰ σαφῆ κατασκευάζειν, οἷος ἦν Ἀντιφῶν πειραθεὶς δι’ ἀποδείξεως δεῖξαι, ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα, ὃς καὶ ἐν τῷ τετραγωνισμῷ τοῦ κύκλου ἑαυτὸν παρελογίσατο· τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ, φησίν ἴσα τὸν αὐτὸν τόπον κατέχει, τὰ τὸν αὐτὸν τόπον κατέχοντα καὶ ἀλλήλοις ἴσα, τὰ τῷ αὐτῷ ἄρα ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα. οὕτω γὰρ σαφὲς πρᾶγμα δι’ ἀσαφεστέρων πολλῶν ἐπει- ράθη δεικνύναι· τί ποτε γάρ ἐστιν ὁ τόπος καὶ ὁποίαν σχέσιν ἔχει πρὸς τὰ ἐν τόπω, πολλῶν καὶ μακρῶν χρεία ἐστὶν εἰς τὸ μαθεῖν ἀποδείξεων. ἐοίκασιν οὗν οὗτοι, φησί, τυφλοῖς ἐκ γενετῆς πειρωμένοις ἀποδεικνύναι ὅτι ἔστι τὰ χρώματα· ὥσπερ γὰρ οὗτοι, εἰ ἑώρων, οὐκ ἂν ἐδεήθησαν τῆς διὰ λόγων ἀποδείξεως, κρείττονα πάσης ἀποδείξεως τὴν δι’ αἰσθήσεως πίστιν ἔχοντες οὐ γὰρ λόγῳ, ἀλλ’ αἰσθήσει τῶν χρωμάτων τὸ εἶναι κρίνεται), οὕτω καὶ οἱ τὰ φανερὰ ἀποδεικνύειν σπουδάζοντες, εἰ τὸ κριτήριον τῆς διανοίας ἐρρωμένον εἶχον, οὐκ ἄν τὰ φανερὰ διὰ τῶν ἀφανῶν κατεσκευάζον. [*](1 γέλοιον Κ αὐτῆς οὔσης Mt 3 οὕτω γοῦν καὶ ὅτι] ὅτι γοῦν L 4 μέντοι ἐστὶ ταῦτα Mt 5 οὖν om. Κ 9 Ἀποδεικτικοῖς] Anal. Post. A 3 p. 72b5sqq. cf. ε Bonitzii Index p. 79b25] 11 σπουδάζομ (sic) omissis ἐπ’ ἄπειρον ἥξομεν Κ 14 πάσης ἀποδείξεως κρείττονα L ἐναργείας K ἐνεργείας LMt 16 τὴν L superscr. Κ: om. Mt 17 αὐτὸ L δυνάμενος L: δυνάμι Κ: δυνάμενον Mt 20 τῶν corr. ex τὸν Κ τὰ σαφῆ] τὰς ἁφὴ Κ 21 ἀντιφωνῶν ante corr. L 22 ἀλλήλων coinpend. Κ ὃς καὶ κτλ.] cf. p. 31,9sqq. 25 οὗτος γὰρ σαφὲς οὐτῶ πρᾶγμα διασαφεστέρων Κ πολλῶν LK: πολλῶ Mt 26 ἀποδεικνύναι Κ ὁποῖαν Κ 28 φησί Κ: om. LMt γενέτης Κ πειρώμενοι M 32 εἰ Mt: ἄν L: εἰ δ’ ἄν Κ: fort. εἰ δὴ cf. ad h 6v 40 33 κατεσκέβαζον Κ) καὶ ὥσπερ τοῖς τυφλοῖς λόγους μὲν συμβαίνει λέγειν, | πρᾶγμα δὲ νοεῖν [*](f 2r) μηδέν οὐδέποτε γὰρ ἐπιστήσεται ἡ διάνοια αὑτῶν τῇ τῶν χρωμάτων φύσει), οὕτως καὶ τοὺς πηροὺς καὶ διεστραμμένους τὸ κριτήριον τῆς ψυχῆς εἰ πειραθείημεν διὰ τῶν συλλογισμῶν πείθειν, λόγους μὲν αὐτοὺς διδάξομεν. πράγματα δὲ οὐδαμῶς. ὥστε ἀκολουθοῦντας ἡμᾶς τῇ φύσει τῶν πραγμάτων δεῖ θέσθαι τοῦτο ἄνευ λόγου, μᾶλλον δὲ κρεῖττον παντὸς λόγου, ὅτι ἔστιν ἡ φύσις. φανερὸν γὰρ ὅτι τοιαῦτα τῶν ὄντων ἐστὶ πολλά. τοιαῦτα, ἃ φύσει ἐστίν. ὅτι δὲ ἐνδέχεται τοῦτο πάσχειν, τουτέστιν ὅτι ἐνδέχεταί τινα διεστραμμένον ἢ τὰς αἰσθήσεις· ἢ τὸν λογισμὸν μὴ γινώσκειν τίνα τῶν πραγμάτων ἐστὶν αὐτόπιστα καὶ τίνα δεόμενα ἀποδείξεως. τούτου οὖν παράδειγμα ἐκτίθεται ἐκ γενετῆς τυφλὸν λόγοις ἀποδεικνύειν πειρώμενον, ὅτι ἔστι τὰ χρώματα. ὁ οὖν τοιοῦτος περὶ ὀνομάτων μὲν διαλέξεται, νοήσει δ’ οὐδέν· οὐ γὰρ λόγοις γινώσκεσθαι τὰ χρώματα, ἀλλ᾿ αἰσθήσει πέφυκε.

p. 193a9 Δοκεῖ δέη φύσις καὶ ἡ οὐσία τῶν φύσει ὄντων ἐνίοις εἶναι πρῶτον ἐνυπάρχον ἑκάστῳ ἀρρύθμιστον καθ’ αὑτό.

Εἰπὼν τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις διαλεχθεὶς δὲ καὶ περὶ τῶν παρωνύμως ἀπὸ τῆς φύσεως λεγομένων τί τὸ ἔχον φύσιν τί τὸ φύσει τί τὸ κατὰ φύσιν, ἐντεῦθεν ζητεῖ πότερον μοναχῶς ἡ φύσις λέγεται ἢ πλεοναχῶς. καί φησιν ὅτι τριχῶς λέγεται ἡ φύσις· λέγεται γὰρ καὶ τὸ πρῶτον ἑκάστῳ ὑποκείμενον φύσις, ὡς τοῖς περὶ Ἀντιφῶντα δοκεῖ καὶ τοῖς παλαιοτέροις τῶν φυσικῶν, οἵτινες τὴν ὅλην ἑκάστου φύσιν ἑκάστου εἶναι ἔλεγον· λέγεται καὶ τὸ εἶδος ἑκάστου φύσις, ὡς τῷ Ἀριστοτέλει καὶ τῷ ὀρθῷ λόγῳ δοκεῖ· λέγεται δὲ κατὰ τρίτον σημαινόμενον καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ ὁδὸς ἡ ἐπὶ τὸ εἶδος φύσις. δοκεῖ οὖν, φησίν, ἡ ὕλη τισὶ μᾶλλον εἶναι φύσις· κατεσκεύσζε γοῦν Ἀντιφῶν τοῦτο τοῦτον τὸν τρόπον, ὅτι τὸ ἐν ἑκάστῳ ὑποκείμενον καὶ μὴ ἄλλοτε εἰς ἄλλο μεταβάλλον τοῦτό ἐστιν ἡ ἑκάστου φύσις, τὰ δὲ ἄλλα καθ’ ἃ μεταβάλλει γινόμενα καὶ φθειρόμενα πάθη τούτου εἰσὶ καὶ οὐ φύσις. οὕτως οὖν τοὐ μὲν ἀνδριάντος φύσις οὐ τὸ σχῆμα, ἀλλ’ ὁ χαλκός, καὶ τῆς κλίνης τὸ ξύλον, διότι τὸ μὲν σχῆμα πάθος τί ἐστι γινόμενον καὶ [*](1 post τυφλοῖς delet litteras πραγμ M 3 πηροὺς scripsi cl. Themist. p. 160,17: πονηροὺς libri 4 παραθείημεν Κ λόγῳ L 5 πράγ K: πράγματι L οὐδ’ ἀμῶς Κ 6 δεῖ δ’ ἕσθαι (sic) Κ ἄνευ λόγον in M inveuit ueque correxit t 7 πολλὰ τῶν ὄντων ἐστί traic. Mt 8 φύσει LK: φύσεως Mt at cf. Themist. p. 160,6 sq. ἐστίν om. Κ τοῦτο πάσχειν om. Κ 10 τίνα τῶν LK: τινὰ τῶν Alt ἐστὶν LK: ἅ ἐστιν Mt καὶ τίνα LK: καὶ μὴ Mt 11 ante ἐκ γενετῆς add. τὸν (L)t γενέτης Κ 13. 14 ἄλλα (in exitu versus) σθήσει πέφυκεν Κ 15 lemma om. Κ ἡ οὐσία L: ἡ οὐσία ἡ Alt at cf. p. 212,5 16 post πρῶτον addit ὑποκείμενον (cf. v. 20) M ἀρρύθμιστον καὶ M ἑαυτό t 17 ποτέ om. Κ 20 πρῶτον Mt: ἁ Κ: πρώτως L 24 δὲ om. Mt 25 οὖν] τε Κ 25. 26 κατεσκεύαζε γοῦν LK: κατεσκευάζεν οὖν Mt 29 μὲν corr. ex μηδὲν L 30 τί om. Κ)

ἀπογινόμενον, ὁ δὲ χαλκὸς καὶ τὸ ξύλον ἀεὶ μένει. σημεῖον δὲ τοῦ τὸ [*](f 2r) ξύλον φύσιν εἶναι τῆς κλίνης ὁ Ἀντιφῶν ἔλεγεν, ὅτι ἐὰν κατορύξῃς κλίνην καὶ σαπῇ, εἶτα τὴν γεννητικὴν δύναμιν ἡ σηπεδὼν λάβοι, οὐκ ἄν βλαστήσεισ κλίνην, ἀλλὰ ξύλον, ὡς δὴ τοῦ μὲν σχήματος τῆς κλίνης πάθους τινὸς ὄντος, φύσεως δὲ τοῦ ξύλου, ὅπερ ἐστιν ἡ ὕλη τῆς κλίνης· τὸ γὰρ ἐν ἑκάστῳ γεννητικὸν καὶ κινητικὸν τοῦτό ἐστιν ἡ φύσις ἑκάστου. ὃ δὲ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν συμβαίνει, τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν, ἐπειδὴ μιμεῖται τὴν φύσιν ἡ τέχνη. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν τεχνητῶν εὕρομεν ὅτι φύσις ἑκάστου ἐστὶν οὐ τὸ εἶδος, ἀλλ’ ἡ ὕλη; διὰ τὸ τὴν μὲν ὑπομένειν, τὴν ὕλην, τὸ δὲ εἶδος οὔ, οὕτω δήπου καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἂν εἴη ἡ μὲν ἑκάστου ὕλη φύσις, πάθος δὲ τὸ εἶδος. ὥστε εἰ καὶ ἡ τῆς κλίνης ὕλη, τὸ ξύλον λέγω, μὴ ἔστιν ἁπλοῦν τι πρᾶγμα, ἀλλὰ σύγκειται ἐξ ὑποκειμένου καὶ εἴδους, καὶ πέπονθε τὸν αὐτὸν λόγον ὅνπερ τὸ ξύλον πρὸς τὴν κλίνην, τὸ μὲν ὑποκείμενον καὶ ἡ ὕλη τοῦ ξύλου φύσις αὐτοῦ ἂν εἴη, εἴτε ὕδωρ εἴη τοῦτο εἴτε γῆ εἴτε ὁτιδήποτε ἄλλο, τὸ δὲ τοῦ ξύλου εἶδος πάθος τι τῶν γινομένων καὶ ἀπογινομένων, διότι μεταβάλλοι ἂν τὸ ὑποκείμενον, τὸ ξύλον, εἰς ἕτερον εἶδος, οἷον ἡ γῆ. ὥστε εἰ τὸ μὲν ὑπομένει, τὰ δ’ εἴδη μεταβάλλουσιν εἰς ἄλληλα, τὸ δὲ ὑπομένον φύσις ἂν εἴη μᾶλλον ἢ τὸ μεταβάλλον, ἔοικε καὶ τῶν φυσικῶν ἡ ὕλη μᾶλλον εἶναι φύσις ἢ τὸ εἶδος. διὰ τοῦτο γοῦν, φησίν, ὅπερ ἑκάστω ἔδοξεν ὑλικὸν εἶναι αἴτιον τῶν πραγμάτων, εἴτε ἓν εἴτε πλείω, τοῦτο τὴν φύσιν εἶναι τῶν ὄντων ἔθετο, καὶ τοῦτο μὲν ὑπομένειν, τὰ δ’ εἴδη ἄλλοτε ἄλλο ἐπιγίνεσθαι. εἰ οὖν καέντος τοῦ ξύλου ὑπομένει ἡ τέφρα ἥτις ἐστὶ γῆ, ἔοικεν ἡ γῆ φύσις εἶναι τῶν ξύλων, καὶ τῶν τηκτῶν μετάλλων τὸ ὕδωρ, διότι ἐν τῇ τήξει ὑπομένει τὸ ὕδωρ. καὶ τὸ ὕδωρ δ’ εἰ ὢ μὴ ἔστιν ἁπλοῦν, ἀλλ’ εἰ τυχὸν ὑποκείμενον ἔχει τὸν ἀέρα, οὗτος ἄν αὐτοῦ εἴη φύσις, διότι ἐν τῇ φθορᾷ τοῦ ὕδατος οὗτος ὑπομένει. ὥστε ὅσοι μὲν ἓν τὸ ὑλικὸν αἴτιον εἰρήκασιν, εἴτε ἀέρα εἴτε ὕδωρ εἴτε ὁτιδηποτοῦν ἄλλο, τοῦτο εἶναι καὶ τὴν φύσιν τῶν ὄντων ἀπεφήναντο, ὅσοι δὲ πλείω, πλείονα.

Ὅτι μὲν οὖν ἡ ὕλη φύσις, οὕτω δεδείχθω, ὅτι δὲ τὸ εἶδος φύσις μᾶλλον τῆς ὕλης. διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων ἀποδείκνυσι, καὶ πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ κατὰ τὰς τέχνας παραδείγματος. τότε, φησίν, ἕκαστον τῶν τεχνητῶν λέγεται εἶναι καὶ ἔχειν τὴν ἑαυτοῦ τέχνην, ὅταν ἐνεργείᾳ ᾖ τοιοῦ- [*](1. 2 δὲ τοῦτο ξύλον φύσις εἷναι Κ 3. 4 βλαστάσειε t 4 κλίνην LK: κλίν η* M: κλίνη t ἀλλὰ] ἢ ἄλλο Κ τῆς κλίνης (post σχήματος) Κ: τῆς ὕλης L: τῆς γῆς M: om. fort, rccte t 6 γενητικὸν M ἡ φύσις ἡ ἑκάστου Κ 9 οὐ cm. superscr. L2 10 οὔ] οὐκ t post φύσις addit αὐτοῦ ἐστὶν Κ H ἡ τῆς ὕλης κλίνης ὕλη L 10 μεταβάλοι Mt 17 εἴδη] ἤδη t 18 δὲ ὑπομένον K: ὑποκείμενον (om. δὲ) LMt ἔοικε δὲ καὶ ilt 20 ἐδιξεν Κ αἴτιον εἶναι Mt 22 ἄλλο Kt: ἄλλω M: ἄλλα L καέντος τοῦ ξύλου] καὶ ἐν τῶ ξύλῳ L 24 διότι ἐν τῇ ἕξει ὑπομένει τὸ ὑγρόν Κ 25 εἰ τύχοι Κ 26 ὅσον Κ 27 ἓν Κ: om. LMt εἰρήκασι t ὁτιδηποτοῦν L: ὁτιδήποτε οὖν Κ: ὁτιδήποτε (om. οὖν) Mt 28 ὄντων LK: ἄλλων Mt 30 οὗν Kt: om. LM 31 καὶ K: om. LMt πρῶτον L: ά Κ: πρώτου Mt 32 παραδείγματα Κ)

τὸν οἷον καὶ λέγεται, οὐχ ὅταν δυνάμει. λέγεται γὰρ τὴν τέχνην τοῦ [*](f 2r) ἀνδριάντος ἔχειν ἢ τῆς κλίνης οὐ τὸ δυνάμει ἀνδριὰς ἢ τὸ δυνάμει κλίνη, οἷον ὁ χαλκὸς ὅς ἐστιν ὕλη τοῦ ἀνδριάντος, ἢ τὸ ξύλον ὅπερ ἐστὶν ὕλη τῆς κλίνης· οὐ γὰρ ἐπειδὴ τὸ ξύλον δυνάμει ἐστὶ κλίνη, τὴν τέχνην φαμὲν αὐτὸ ἔχειν τὴν τῆς κλίνης, ἀλλ’ ὅταν ἀπολάβῃ τὸ τῆς κλίνης εἶδος, τότε λέγεται ἔχειν τὴν τῆς κλίνης τέχνην. ὡσαύτως καὶ ὁ χαλκὸς ὅταν ἀπολάγῃ τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάντος, τότε ἔχει τὴν τέχνην τὴν ἀνδριάντος, οὐχ ὅταν δυνάμει ᾗ ἀνδριάς, καὶ τὴν γραμματικὴν δὲ τέχνην ἀπειληφέναι λέγεται οὐχ ὁ δυνάμει γραμματικὸς ὤν, ἀλλ’ ὁ ἐνεργείᾳ. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν τεχνητῶν οὐ τῆς ὕλης κατηγορεῖται ἡ τέχνη τὸ γὰρ δυνάμει ὕλη ἐστὶ τοῦ ἐνεργείᾳ), ἀλλὰ τοῦ εἴδους, οὕτω δήπου καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν οὐ τῆς ὕλης κατηγορηθήσεται ἡ φύσις, ἀλλὰ τοῦ εἴδους· εἰ γὰρ λέγεται ἀνθρώπου φύσις καὶ ἵππου φύσις, οὐ δήπου τὸ δυνάμει ἄνθρωπος ἢ τὸ δυ|νάμει ἵππος ἔχοι [*](f 2v) ἄν τὴν τοῦ ἀνθρώπου ἢ τοῦ ἵππου φύσιν, ἀλλ’ ὁ ἐνεργείᾳ ἄνθρωπος καὶ ἀπειληφὼς τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. εἰ δὲ τοῦτο, τὸ εἶδος ἄν εἴη ἡ φύσις ἡ ἑκάστου. δεύτερον ἐπιχείρημα τίθησι τοιοῦτον. τότε, φησίν, ἕκαστον λέγεται εἶναι τοιοῦτον, ὅταν ἀπολάβῃ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, λέγεται δὲ ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἀπειληφὼς τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος. ἔοικεν ἄρα τὸ εἶδος φύσις εἶναι ἑκάστου. καὶ ἔστιν ὁ συλλογισμὸς ἐν τρίτῳ σχήματι οὔτω· τότε λέγεται ἕκαστον εἶναι, ὅταν ἔχῃ τὸ ἑαυτοῦ εἶδος. τότε λέγεται ἕκαστον εἶναι, ὅταν ἔχῃ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν· τὶ ἄρα εἶδος φύσις ἐστί. καὶ ἔστιν ἐνταῦθα τὸ μερικὸν οὐ δι’ ἑαυτό, ἀλλὰ διὰ τὸ καθόλου ἀληθεῦον. συλλογίσαιο δ’ ἄν καὶ οὕτως· οὗ τῇ παρουσίᾳ τὰ φύσει ὄντα ἐστὶ τοῦτό ἐστι φύσις, τῇ δὲ τοῦ εἴδους παρουσίᾳ τὰ φύσει ὄντα ἐστί, τὸ εἶδος ἄρα φύσις ἐστί. τοῦτο δὲ τὸ ἐπιχείρημα τῷ πρώτῳ ταὐτόν ἐστι. κἀκεῖ γὰρ ἔλεγεν ὅτι, ὥσπερ τὸ τεχνητὸν ὅταν ἀπολάβῃ τὸ ἑαυτοῦ εἶδος τότε ἔχει τὴν ἑαυτοῦ τέχνην, οὕτω καὶ τὸ φυσικὸν ὅταν ἀπολάβῃ τὸ ἑαυτοῦ εἶδος τότε ἔχει τὴν φύσιν, καὶ ἐνταῦθα δὲ τὸ αὐτὸ λέγεται, ὅτι ἕκαστον λέγεται τοιοῦτον εἶναι, ὅταν ἀπολάβῃ τὸ ἑαυτοῦ εἶδος. ἀλλ’ οἱ ἐξηγηταὶ διαιροῦσι τὰ ἐπιχειρήματα, καίτοι οὐδ’ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης φαίνεται σαφῶς διαιρῶν ταῦτα, ἀλλ’ ὡς ἓν προάγων. τὸ δὲ τρίτον ἐπιχείρημα, ὃ τίθησιν, ἀπάντησίς ἐστι τοῦ ἐπιχειρήματος, δι’ οὗ τὴν ὕλην φύσιν λέγουσι. δι᾿ ὧν γὰρ κατεσκεύασαν ὅτι ἡ ὕλη φύσις, διὰ τῶν αὐτῶν καὶ αὐτὸς κατασκευάζει, σκευάζει, ὅτι τὸ εἶδος φύσις. ὅσον γάρ, φησίν, ἐπὶ τῷ ἐπιχειρήματι, δι᾿ [*](2 ἀνδρειὰς Κ 3 ὁ om. Κ 6. 7 ἀπολάβῃ ἡ ex οἱ corr.) Κ 7 τὴν (post τέχνην) KMt: τοῦ L: fort. τὴν τοῦ 7. 8 οὐχ ὅτε δυνάμει ἡ Κ 10 ὕλη ἐστὶ] ὑαλῆς ἐστὶν Κ 11 ἀλλὰ LK superscr. (γρ.) M2: ἀλλ’ οὐ Mt 12 ἡ φύσις om. 14 ὁ ἐνεργεία καὶ ἄνθρωπος καὶ Κ 15 τοῦ ἀνθρώπου τὸ εἶδος L ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων Mt IG alterum ἡ com. Κ δεύτερον δὲ L 19. 21 25 ἄρ] γὰρ Κ 19 ἔστιν] ὅτι Κ 20 εἶναι om. Κ 22 καὶ ἔστιν καὶ ἐνταῦθα Κ 23 ἀληθεύων Κ συλλογίσαιο κτλ.] ex Themist. p. 163,15 cf. Simplic. p. 276,22 24 τοῦτό ἐστιν φύσις· τῆ δὲ τοῦ εἴδους παρουσία τὰ φύσει ὄντα ἐστίν iterat Κ 26 κἀκεῖ] κα- λεῖ L 33 κατεσκεύασαν t: κατεσκεύασεν LKM at cf. p. 215,26. ad p. 210,22 34 ὅσον] ὃς L) οὗ ἐδείξατε τὴν ὕλην φύσιν, δειχθήσεται καὶ τὸ εἶδος οὐδὲν ἧττον φύσις· [*](f 2v) εἰ γὰρ διότι ἐκ κλίνης οὐ γέγονε κλίνη ἀλλὰ ξύλον, ὅπερ ἦν ὕλη τῆς κλίνης, διὰ τοῦτο, ὡς ὑπομένουσαν τὴν ὕλην τῆς κλίνης ἐν τῷ γινομένῳ, τὴν ὕλην φύσιν εἶναί φασιν, ἐπειδὴ γίνεται καὶ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου, καὶ ἔστι τὸ εἶδος ὁ ἄνθρωπος. τοῦτο ἄν εἴη φύσις. εἰ γὰρ ἐπειδὴ μὴ τὸ γινόμενον ἐκ τῆς κλίνης κλίνη ἐστὶν ἀλλ’ ἦν τῆς κλίνης ὕλη τὸ ξύλον, διὰ τοῦτο ἡ ὕλη φύσις ἐστίν, ἐπειδὴ καὶ τὸ ἐξ ἀνθρώπου γινόμενον ἄνθρωπός ἐστι καὶ οὐχ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ὕλη, δῆλον ἄρα ὅτι τὸ εἶδός ἐστιν ἡ φύσις· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ γινόμενον, ὥσπερ ἐπὶ τῆς κλίνης ἡ ὕλη. συμβαίνει οὖν ὅσον ἐκ τῶν λόγων τούτων ἢ ἀμφότερα εἶναι φύσιν, καὶ τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην, ἢ μηδὲ ἕτερον· ὥστε ἢ καὶ ἡμῖν συγχωρησάτωσαν τὸ εἶδος φύσιν δεικνύουσιν, ἢ μηδὲ αὐτοὶ τὴν ὕλην φύσιν λεγέτωσαν· διὰ τῶν αὐτῶν γὰρ ἀμφοτέροις ἡ ἐπιχείρησις. ἀμφότερα μὲν οὖν φύσιν λέγειν ἀδύνατον· οὐ γὰρ δὴ ἐπ’ ἄλλων μὲν ἡ ὕλη φύσις ἄν εἴη, ἐπ’ ἄλλων δὲ τὸ εἶδος· δεῖ γὰρ καθ᾿ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐπὶ πάντων εἶναι τὴν φύσιν· τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις τούτοις μὲν τὴν ὕλην φύσιν εἶναι, ἄλλοις δὲ τὸ εἶδος; ἔοικεν οὖν ὅσον ἐπὶ τούτοις μηδέτερον εἶναι φύσις· οὔτε γὰρ ἄμφω δυνατὸν διὰ τὰ νυν ειρημένα, οὔτε θάτερον μόνον διὰ τὴν ἐπιχείρησιν· ὅσον γὰρ ἐπ’ αὐτῇ, ἀμφότερα ἔσται, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὐδὲν ἄρα τούτων φύσις. ἀλλ’ ἡμεῖς φαμεν ὅτι τῷ ὄντι οὐκ ἔστι φύσις τὸ τεχνητὸν εἶδος, καὶ διὰ τοῦτο, ἐπεὶ μὴ φύσις ἐστίν, οὐδὲ γίνεται ἐκ τῆς κλίνης κλίνη, τὸ μέντοι ξύλον εἶδος ὂν φυσικὸν καὶ οὐχ ὕλη εἰκότως ξύλον ποιεῖ· ὥστε εἰ ἐκ τούτου στοχάζονται ὅτι ἡ ὕλη φύσις, ἐκ τοῦ τὸ γινόμενον μὴ τὸ εἶδος εἶναι ἀλλὰ τὴν ὕλην, ὡς ἐπὶ τῶν τεχνητῶν ἔχει, ἐπειδὴ δέδεικται καὶ ἡμῖν ὅτι τὸ εἶδός ἐστι τὸ γινόμενον ἐξ εἴδους εἶδος γὰρ ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ ἵππος καὶ οἱ καρποὶ πάντες, γίνεται δὲ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου καὶ σῖτος ἐκ σίτου καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως), τὸ εἶδος ἄν εἴη φύσις καὶ οὐχ ἡ ὕλη· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ γεννητικὸν καὶ τὸ γεννώμενον. ὥστε τοῦτο μόνον ἄν εἴη φύσις καὶ ἐξ ὧν ἐκεῖνοι κατασκευάζειν ἐπεχείρησαν, ὅτι ἡ ὕλη φύσις· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἡ κλίνη οὐ γεννᾷ κλίνην ἀλλὰ ξύλον, ἐπειδὴ ἡ μὲν κλίνη οὐκ ἔστι φυσικὸν εἶδος ἀλλὰ τεχνητόν, τὸ δὲ ξύλον τῆς μὲν κλίνης ὕλη ἐστὶν ὡς τεχνητή, αὐτὸ δὲ καθ’ αὑτὸ φυσικόν ἐστιν εἶδος, ὥσπερ ἄνθρωπος καὶ σῖτος καὶ τὰ λοιπά.

Τρίτον τῆς φύσεως ἐστι σημαινόμενον τὸ ἐπὶ τῆς γενέσεως καὶ τῆς [*](1 post δειχθήσεται distinguit t 2 ἐκ om. L ἦν L: ἢν Κ: ἐστιν ἡ Mt 4 φασιν LK: φατὲ fort, recte Mt γίνεται] γὰρ Κ ἔστι oin. superscr. Κ ἀλλ᾿ ἦν LM: ἀλλὰ ἡ K: ἀλλ᾿ ἡ t 7 ἐστὶ M ἐπειδὴ καὶ αὐτὸ ἐξ Κ ἐστι (post ἄνθρωπος) om. Mt 8 ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἡ ὕλη Κ post ὅτι ras. (ut videtur, bis scripserat ὅτι) Κ 10 φύσις Κ 11 ἡ (post ὥστε) Κ: om. LMt 12 αὐτοὶ φύσιν τὴν ὕλην L 14 δὴ φύσις ἄν εἴη ἐπ’ ἄλλων ἡ ὕλη (om. μέν) L 15 καθ’ ἓν LK: ἓν (om. καθ᾿ ) Mt αὐτὸ om. Κ 17 φύσις LK: φύσιν Mt ἄρα] γὰρ Κ 20 ἐπειδὴ L 21 ἐκ] ἐπὶ Κ 22 στοχάζονται t: στοχάζεται (Antiphon?) LKM at cf. V. 29 et ad p. 201), ;53 23 τοῦ τὸ] τοῦτο Κ 24 ἔχειν Κ 25 γὰρ καὶ ὁ Mt πάντες compend. Κ: πάντων LMt 26 δὲ] εἰ Κ ἐπὶ om. Κ 27 εἴη φύσις Κ: εἴη ἡ φύσις LMt)

ὁδοῦ τῆς ἐπὶ τὸ εἶδος (τὴν γὰρ βλάστην καὶ ἔκφυσιν τῶν καρπῶν φύσιν [*](f 2v) καλεῖν εἰώθαμεν), ἐξ οὗ πάλιν δείκνυται, ὅτι τὸ εἶδός ἐστι φύσις, οὐχ ἡ ὕλη. πᾶσα γὰρ γένεσις παρωνύμως ἀπὸ τοῦ εἴδους ἐφ’ ὃ κινεῖται τὴν ἐπωνυμίαν ἔχει· λεύκανσιν γὰρ λέγομεν τὴν ἐπὶ λευκότητα ὁδόν, ἐκ τοῦ τέλους ἐφ’ ὃ ἡ κίνησις ὀνομάζοντες τὴν ὁδόν, καὶ οὐκ ἐξ οὗ κεκίνηται μέλανσιν. ὁμοίως δὲ καὶ τὴν ἐπὶ θερμότητα ὁδὸν θέρμανσιν. καὶ ἐπὶ τῆς γενέσεως οὖν τῶν φυτῶν ἀπὸ τοῦ τέλους ἡ γένεσις κληθήσεται. ἐπεὶ οὖν ἐπὶ φύσιν σπεύδει, οὐκ ἠδυνήθη δὲ παρωνύμως ὠνομάσθαι φύσανσις διὰ τὴν κακοφωνίαν, ὁμωνύμως τῷ τέλει φύσις ἐκλήθη. δῆλον οὖν καὶ ἐντεῦθεν, ὅτι τὸ εἶδος φύσις· εἰ γὰρ ἐπὶ εἶδος κινεῖται, αἱ δὲ κινήσεις ἐκ τῶν τελῶν καλοῦνται, καλεῖται δ’ ἡ κίνησις αὕτη φύσις, δῆλον ὅτι ἐπειδὴ εἰς φύσιν ὁδεύει, ὁδεύει δὲ ἐπὶ εἶδος, τὸ εἶδος ἄρα φύσις. καθόλου γάρ, ὡς εἶπον, πᾶν τὸ γινόμενον τοῦτο καλεῖται ἐφ’ ὃ τὴν γένεσιν ἔχει, καὶ οὐκ ἀφ’ οὗ· βάθρον γὰρ λέγεται ὑπὸ τοῦ τέκτονος γενέσθαι καὶ οὐ ξύλον, ὅταν σχηματίζηται εἰς βάθρον, καὶ ὅταν τὸ ὕδωρ μεταβάλλῃ εἰς ἀέρα, ἀέρα φαμὲν γίνεσθαι καὶ οὐχ ὕδωρ, καὶ ἐξαέρωσιν τὸ τοιοῦτον παρωνύμως λέγομεν. οὕτως οὖν εἰ τὴν τῶν φυτῶν γένεσιν φύσιν φαμέν, δῆλον δήπου ὅτι τὸ εἶδος φύσις ἐστίν, εἴ γε ἐκ τοῦ τέλους πᾶσαι αἱ γενέσεις προσαγορευονται.

Τριχῶς οὖν τῆς φύσεως λεγομένης, τῆς μὲν πρώτης καὶ κυριώτατα τοῦ εἴδους, κατὰ δεύτερον δὲ λόγον τῆς ὕλης, καὶ τρίτον τῆς γενέσεως τῆς ἐπὶ τὸ εἶδος, δυνατὸν οὖν ἐπὶ ἑκάστου τούτων τὸν ὁρισμὸν τῆς φύσεως ἀποδοῦναι. ἔστι γὰρ καὶ ἡ ὕλη ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας τὸν τρόπον τοῦτον· τοῦ γὰρ εἴδους ἀδιαιρέτου ὄντος κατὰ τὸν ἑαυτοῦ λόγον ἡ ὕλη διαιρέσεως αὐτῷ καὶ διαστάσεως αἰτία γίνεται, ἡ δὲ | διάστασις κίνησίς [*](f 3r) ἐστιν, ἐπειδὴ δὲ διίστησι μὲν τὸ εἶδος, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον δὲ διίστησιν ἀλλὰ μέχρι τινός, διὰ τοῦτο καὶ στάσεως ἐστιν ἀρχή. καὶ τὸ εἶδος δὲ ἀρχή ἐστι κινήσεως καὶ ἠρεμίας. ἐπεὶ γὰρ οὐ πάντα τὰς αὐτὰς κινεῖται κινήσεις, ἀλλὰ ἄλλα ἄλλας τὰ μὲν γὰρ πάσας κινεῖται τὰ δέ τινας, καὶ τὰ μὲν ταύτας τὰ δὲ ἄλλας), τούτου δὲ οὐχ ἡ ὕλη αἰτία κοινὴ γὰρ πάντων ἡ ὕλη), εὔδηλον δήπου ὅτι τῆς διαφορᾶς τῶν κινήσεων τὸ εἶδός ἐστιν αἴτιον. εἰ δὲ κινήσεως αἴτιον τὸ εἶδος, καὶ στάσεως δηλονότι· οὐκ ἔστι γὰρ κίνησις ἄπειρος μία καὶ ἡ αὐτὴ τῷ ἀριθμῷ. καὶ ἡ ὁδός δ’ ἡ ἐπὶ τὸ εἶδος δύναται λέγεσθαι ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ἀρχὴ δ’ οὐχ ὡς αἰτία [*](1 ἔκφυνσιν M cf. ad p. 216,30 3 ἐφῶ Κ 5 ἡ om. L ὀνμάζοντο Κ κεκίνησται t 6 τὴν om. L θέρμασιν Κ 7 φυτῶν] φυσικῶν L ἡ γένε (sic) Κ 8 ὠνομάσθαι (sic) Κ φύσανσιν L 9 καὶ om. L 10 κινεῖται LK: κινοῦνται Mt 12 ἐπὶ τὸ εἶδος L ἄρ] γὰρ Κ 13 πᾶν τὸ γινόμενον κτλ.] cf. Themist. p. 163,29 sqq. τοῦτο καλεῖ· τὸ ἐφ’ Κ 17. 18 οὕτως—εἴ γε om. L 17 οὕτω Mt 21 τῆς τε ὕλης (om. καὶ) ἁ τῆς γενέσεως K 22 οὖν om. fortasse recte Κ ου ἐπὶ ἑκάστω τοῦτον (om. τὸν) ὁρισμὸν L 23 ἡ om. superscr. M 26 ἐπειδὴ δὲ ἔστι μὲν Κ δὲ (post ἐπειδὴ) om. L 29 ἄλλα] ἀλλὰ Κ τὰ μὲν (ante γὰρ) K: τὸ μὲν LMt 30 ταῦτα K τοῦτο L γάρ ἐστι L oleiofiXovK δὲ δήπου L τὸ om. Κ 32 οὐκ ἔτι στιν γὰρ (sic) Κ 34 οὐχ ὡς] ὡς οὐκ L)

κινήσεως αὐτὸ γὰρ κίνησίς ἐστιν), ἀλλὰ κατὰ μέρη , ὡς ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ [*](f 3r) καὶ τὸ πρῶτον τῆς κινήσεως μόριον, αὐτὴν λέγω τὴν πρώτην βλάστην, καὶ τὸ τέλος τῆς κινήσεως, ἐν ᾗ τὸ φυτὸν ἀπολαβὸν τὸ τέλειον ἑαυτοῦ εἶδος ἠρέμησε λοιπὸν καὶ οὐκέτι ὡς γινόμενον ἐκινήθη.

Δοκεῖ δέη φύσις καὶ ἡ οὐσία τῶν φύσει ὄντων ἐνίοις εἶναι τὸ πρῶτον ἐνυπάρχον ἀρρύθμιστον καθ’ αὑτό, τουτέστιν ἡ ὕλη· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κατὰ τὸν ἑαυτοῦ λόγον ἀρρύθμιστον. ἡ γὰρ ὑποκειμένη ἑκάστῳ ὕλη, κἄν προσεχὴς ᾖ καὶ εἰδοπεποιημένη, ἀλλ’ οὖν ἀρρύθμιστός ἐστιν, ὡς πρὸς τὸ ἐπιγινόμενον εἶδος, οἷον τὰ ξύλα ὡς πρὸς τὸ τοῦ ἀβακίου καὶ τὸ τῆς κλίνης ἀρρύθμιστόν ἐστιν. ζητῆσαι δ’ ἄξιον πῶς ἀνωτέρω εἰπὼν ὅτι φύσιν ἔχειν ἐκεῖνα λέγεται “ὅσα τοιαύτην ἀρχὴν ἔχει, καὶ εἰσὶ ταῦτα πάντα οὐσίαι” διὰ γὰρ τούτων οὐσίας μὲν δηλονότι τὰ τῇ φύσει ὑποκείμενα εἶναι λέγει, τὴν δὲ φύσιν οὐκ οὐσίαν, ἀλλ’ ἐν ὑποκειμένῳ τῇ οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἔχειν), νῦν φησι δοκεῖ δ’ ἡ φύσις καὶ ἡ οὐσία τῶν φύσει ὄντων, ὡς εἰς ταὐτὸν ἄγων τῇ φύσει τὴν οὐσίαν. λέγω οὖν ὅτι ἄνω μὲν οὐσίαν ἐκάλει αὐτὸ τὸ αὐθυπόστατον σῶμα, νῦν δὲ τὸ εἶδος καθ ὃ ἑκάστη τῶν μερικῶν οὐσιῶν τὸ εἶναι ἔχει· τὸ γὰρ εἶναι ὕδατι οὐ καθό ἐστι. σῶμα ὑπάρχει, ἀλλὰ καθὸ τοιάνδε ἰδέαν ἤγουν φύσιν ἔχει. οἶδε γὰρ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης πολλαχῶς τὸ τῆς οὐσίας ὄνομα· τριττὴν γὰρ εἶναί φησι τὴν μὲν κατὰ τὴν ὕλην, ὡς εἴ τις λέγοι οὐσίαν κλίνης τὰ ξύλα καὶ χαλκὸν τοῦ ἀνδριάντος, τὴν δὲ κατ’ εἶδος, ὡς ὅταν εἴπωμεν οὐσιῶσθαι τὸ πῦρ κατὰ τὸ θερμὸν καὶ ξηρόν, ἢ τὸ συναμφότερον, ὡς ὅταν εἴπωμεν σύνθετον εἶναι τὴν οὐσίαν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος. ἐνταῦθα γοῦν τὴν φύσιν οὐσίαν εἶπε τὴν κατὰ τὸ εἶδος, καθ’ ἣν ἕκαστον τὸ εἶναι ἔχει, πρότερον δὲ τὸ αὐθυπόστατον, τουτέστι τὸ σῶμα τὸ ἁπλῶς ὕλης λόγον ἔχον πρὸς τὰ τῶν στοιχείων εἴδη, ἢ καὶ τὸ εἰδοπεποιημένον σῶμα καὶ σύνθετον· ἐν τούτῳ γὰρ ἡ φύσις ἵδρυται.

p. 193a14 Ὡς τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχον, τὴν κατὰ νόμον διάθεσιν καὶ τὴν τέχνην.

Οὔ φησι τὸ σχῆμα εἶναν φύσιν· κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ ὑπάρχειν τὸ [*](1 κατὰ τὰ μέρη Κ: κατὰ μέρος L ἔχουσαν M 2 λέγω τὴν βλάστην τὴν πρώτην Mt 5 ἡ (ante φύσις) om. Κ 6 τὸ om. Κ πρώτων ante corr. Κ ἐνυπάρχον ἑκάστῳ p. 207,16 et Aristoteles ἀρύθμιστον constanter Κ 8 ἡ LK: ὕλη Mt εἰδιοπεποιημένη et 26 εἰδιοπεποιημένον Κ 9 ante τοῦ addit εἶδος Κ 9. 10 ἀκακίου Κ: ἀββακίου L 10 ἀῤῥύθμιστά t ζητήσει superscr. L2 ἀνωτέρω p. β32 11 ὅσα] ἅκ εἰσὶν πάντα ταῦτα K at cf. p. 204,14sq. 13 ἐν ε έ L: ἐν ὑποκείμ Κ 15 εἰς om. superscr. Κ λέγω· (littera erasa) Κ 16 ἐκάλλει Κ 17 ἔχ (h. e. ἔχειν) M 18 ἔχει LK: ἔχειν Mt 20 φησι ex gr. Metaph. Z 10 p. 1035a2 vel Λ3 p. 1070a9 λέγει Mt οὐσίαν om. K ἣν] ἢ K 25 πρότερον Κ: πρῶτον LMt 26 εἴδη] ἤδη Κ 27 ἵδρυται M 28. 29 τὴν κατὰ—τέχνην om. Κ 29 διαίρεσιν M 30 φησι] φύσιν Κ ὑπάρχον L)

σχῆμα, καὶ πάθος τι εἶναι τοῦ ὑποκειμένου καὶ τῆς ὕλης γινόμενον καὶ [*](f 3r) ἀπογινόμενον καὶ ἄλλοτε ἄλλο ὑπάρχον, τὴν δ’ ὕλην εἶναι τὴν φύσιν διὰ τὸ διαμένειν ἀεὶ ταῦτα πάσχουσαν καὶ ἄλλοτε ἄλλο σχῆμα καὶ πάθος δεχομένην. εἰπὼν δὲ ὡς τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχον, τοῦτο φήσας ἐπήγαγε τὴν κατὰ νόμον διάθεσιν καὶ τὴν τέχνην, τὸ εἶδος λέγω τῆς κλίν ης; ὅτι διατίθεται ὡς ἂν τοῖς τῆς τέχνης νόμοις δοκῇ. γράφεται δὲ καὶ τὴν κατὰ ῥυθμὸν διάθεσιν· κατά τινα γὰρ συμμετρίαν τῆς τῶν μερῶν πρὸς ἄλληλα ἀναλογίας τὸ εἶδος ἀποτελεῖται τῆς κλίνης. εἰ δὲ εἴη τὴν κατὰ νόμον, σημαίνει τὴν θέσει καὶ μὴ φύσει διάθεσιν· ὡς γὰρ δοκεῖ τῷ τεχνίτῃ, διατίθησι τῶν τεχνητῶν τὰ σχήματα οὐ φύσει ὤτα, ἀλλ’ ἐπινοίᾳ καὶ νόμῳ προαιρέσεως γινόμενα.

p. 193a17 Εἰ δὲ καὶ τούτων ἕκαστον πρὸς ἕτερόν τι τὸ αὐτό τοῦτο πέπονθεν.

Ὅ ἄν τις ἠπόρησε πρὸς τοὺς λέγοντας τὴν ὕλην εἶναι τὴν φύσιν, τοῦτο καὶ ἀπορεῖ καὶ ἐπιλύεται. εἶπε γὰρ ἄν τις ῾εἰ τοῦτό φατε ὕλην τὸ ἐπιδιαμένον, καὶ διὰ τοῦτο τὰ μὲν ξύλα ὡς ἐπιδιαμένοντα φύσις τὸ δ’ εἶδος ὡς φθειρόμενον οὐκέτι, οὐδὲ τὰ ξύλα φύσις ἂν εἴη τῆς κλίνης οὐδ’ ὁ χαλκὸς τοῦ ἀνδριάντος· καὶ γὰρ τὰ ξύλα φθειρόμενα εἰς γῆν τυχὸν ἀναλύεται κἀκεῖνο ἐπιδιαμένει, τὸ δ’ εἶδος τοῦ ξύλου ἀφανίζεται, οἷον ἐν τῇ καύσει, καὶ ὑπολιμπάνεται ἡ τέφρα ἥτις γῆ ἐστιν. ὁμοίως καὶ ὁ χαλκὸς φθειρόμενος εἰς ὕδωρ ἀναλύεται, ἐπεὶ καὶ τηκόμενος ὑγρὸς γίνεται. ὥστε οὐδ’ ὁ χαλκὸς τοῦ ἀνδριάντος ὕλη, οὐδὲ τῆς κλίνης τὰ ξύλα.’ φησὶν οὖν ὅτι τοῦτο ἀληθές ἐστι· τοὐ μὲν γὰρ ἀνδριάντος ἢ τῆς κλίνης ὕλη τὸ ξύλον ἢ ὁ χαλκός, αὐτῶν δὲ πάλιν τούτων ἑτέρα τίς ἐστιν ὕλη. ὥστε τῆς μὲν κλίνης καὶ τοῦ ἀνδριάντος φύσις τὸ ξύλον καὶ ὁ χακός, τούτων δ’ αὐτῶν πάλιν ἕτερόν τί ἐστι φύσις· διό, φησί, τῶν φυσικῶν οἱ μὲν τὴν γῆν ἐνόμισαν εἶναι φύσιν τῶν ὄντων, οἱ δὲ τὸ ὕδωρ, οἱ δὲ ἄλλο τι τῶν στοιχείων ἢ ἓν ἢ πλείονα, ὅπερ ἄν τις ὡς ὕλην ὑποκεῖσθαι τοῖς γινομένοις ἐνόμισε.

[*](1. 2 γινόμενον καὶ ἀπογινόμ Κ: γινομένης καὶ ἀπογινομένης LMt 2 ἄλλο ὑπάρχον LK: ἄλλω ὑπάρχειν Mt 3 πάσχουσαν Κ: πασχούσης LMt 3. 4 δεχομένην Κ: δεχόμενα L: δεχομένης Mt 5 φήσας t: φησὶν LM: φς Κ ἐπίγαγε Κ 6 λέγων Brandis Scholl. p. 346b43 ὡς ἀτοῖς et δοκεῖ Κ 8 μερῶν LK: μελῶν Mt 12 ταὐτὸ (K)t 14 Ὅ om. (rubr. addend.) Κ 15. 16 τὸ διαμένον et διαμένοντα L 17 οὐκέτι LK: οὐκ ἔστιν Mt 19 διαμένει L 22 οὖν om. L 24 ἑτέρα KM: ἕτερα (L)t 25 τὸ ξύλον καὶ ὁ χαλκός in ras. Κ post χαλκός iterant αὐτῶν δὲ τούτων (sic) πάλιν ἑτέρα (sic lit videtur M: ἕτερά t) τις ἐστιν ὕλη· ὥστε τῆς μὲν κλίνης—χαλκός Mt τούτων in ras. Κ 26 διό Κ: διότι LMt 28 τῶν (sic) γινομένοις oompeudiose K)

p. 193a26 Καὶ τούτων μὲν ὁτιοῦν ἀίδιον· οὐ γὰρ εἶναι μεταβολὴν [*](f 3v) αὐτοῖς ἐξ αὑτῶν.

Ὅπερ ἄν τις ἐνόμισεν ὑποκεῖσθαι ὡς ὕλην τοῖς ἄλλοις, τοῦτο καὶ ἀίδιον εἶναι ὑπέθετο ἐξ ἀνάγκης· δεῖ γὰρ τὴν πρώτην ἀρχὴν ἀίδιον εἶναι καὶ ἀμετάβλητον, τὰ δὲ ἄλλα πάντα τὰ ἐκ ταύτης γενητὰ εἶναι καὶ φθαρτά. καὶ οἱ πλείους δὲ τὰς ὑλικὰς ἀρχὰς ὑποτιθέμενοι, ἀιδίους καὶ αὐτοὶ ταύτας ὑπέθεντο· καὶ μεταβάλλειν μὲν καὶ τὰ πάθη καὶ τὰς διαθέσεις εἰς τὰ ἐξ αὐτῶν συγκείμενα, αὐτὰ μέντοι ἀμετάβλητα εἶναι εἰς ἄλληλα. οὐδὲν γὰρ τῶν τεσσάρων στοιχείων Ἐμπεδοκλῆς, ἅπερ πρώτας ἀρχὰς ὑπετίθετο, με. ταβάλλειν ἔλεγεν εἰς ἄλληλα· ἀμετάβλητα γὰρ εἶναι.

p. 193a28 Ἕνα μὲν οὖν τρόπον ἡ φύσις οὕτω λέγεται, ἡ πρώτη ἑκάστῳ ὑποκειμένη ὕλη τῶν ἐχόντων ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς.

Συμπεραίνεται τὰ εἰρημένα, ὅτι καθ’ ἕνα τρόπον φύσις λέγεται εἶναι ἡ πρώτη ἑκάστῳ τῶν φυσικῶν ὑποκειμένη ὕλη. τὸ τῶν ἐχόντων ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς σημαίνει τῶν φυσικῶν· ταῦτα γάρ ἐστι τὰ ἔχοντα ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς. τίθησι δὲ ἐφεξῆς καὶ τὸ δεύτερον σημαινόμενον, τὸ κατὰ τὸ εἶδος, ὅπερ καὶ κυρίως ἐστὶ φύσις.

p. 193a31 Ὥσπερ γὰρ τέχνη λέγεται τὸ κατὰ τέχνην καὶ τὸ τεχνητόν.

Τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα, ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν τότε λέγεται ἕκαστον ἀπολαβεῖν τὴν ἑαυτοῦ τέχνην, ὅταν ἀπολάβῃ τὸ τεχνητὸν εἶδος, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν τότε ἔχει ἕκαστον τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, ὅταν ἀπολάβῃ τὸ φυσικὸν εἶδος· οὐ γὰρ τὰ ξύλα τὰ ἀρρύθμιστα καὶ ὁ χαλκός, ἐπειδὴ δυνάμει πλοῖόν εἰσιν ἢ ἀνδριάς, ἔχει πω τὸ τοῦ ἀνδριάντος ἢ τὸ [*](1 τούτω Κ ὁτιοῦν εἶναι ἀίδιον t Aristoteles (praeter pr. E) 1. 2 οὐ γὰρ—αὑτῶν om. Κ 2 ἐξ αὑτῶν t: ἐξ αὐτῶν L: cm. M 3 ἤπερ] περ (litt. rubr. addend., lit saepe) Κ 4 ὑπετίθετο L 6 ὑποτιθέμενοι LM: ὑποθέμενοι Kt 7 ὑπέθετο K καὶ (post μὲν) Mt: κατὰ LK εἰς om. Κ 9 Ἐμπεδοκλῆς] cf. Zeller V p. 694,3 10 ἔλεγεν· εἰς ἄλληλα γὰρ ἀμετάβλητα εἶναι t 11 μὲν οὖν Kt: οὖν (om. μὲν) LM 11. 13 ἡ φύσις—μεταβολῆς om. Κ 11 οὕτως ἡ φύσις Aristotelis cod. E 12 αὑτοῖς] αὐτοῖς LM: ἑαυτοῖς t 16 αὑτοῖς] αὐτοῖς LK: ἑαυτοῖς Mt 17 αὐτοῖς t: αὐτοῖς LKM 18 σημαῖνον L τὸ (ante εἶδος) om. Κ 20. 21 τὸ κατὰτεχνητόν om. Κ 20 τὴν τέχνην Arist. cod. E 21 τεχνητόν LM: τεχνικὸν recte ex Arist. t 22 λέγεται iterat M 23 ἑαυτῶν LM 24 post καὶ tres litterae crasae Κ 25 alterum τὰ om. L 26 πλοῖον LKM: κλίνη omendavit t)

τῆς κλίνης εἶδος, ἀλλὰ τὸ σχῆμα καὶ ἡ μορφή · τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κατὰ [*](f 3v) τέχνην γενόμενον. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ἔχει, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἔχει· οὐ γὰρ τὸ δυνάμει σὰρξ τοῦτο ἔχει τὴν φύσιν τῆς σαρκός, ἀλλὰ τὸ ἐνεργείᾳ γενόμενον σάρξ, εἰ δὲ ἅμα τῷ τὸ εἶδος λαβεῖν καὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἕκαστον λαμβάνει, τὸ εἶδος ἄν εἴη σάρξ. πρὶν ἂν λάβῃ τὸ εἶδος τὸ κατὰ τὸν λόγον. ἐπειδὴ λέγομεν εἶδος τὸ ἐπὶ τῆς μορφῆς, καθ’ ὃ δυσειδεῖς ἢ εὐειδεῖς τινάς φαμεν, διὰ τοῦτο προσέθηκε τὸ κατὰ τὸν λόγον, καθ’ ὃν ὁριζόμενοι ἀποδιδόαμεν τὸ τί ἐστιν ἕκαστον. ἡ μορφὴ καὶ τὸ εἶδος, οὐ χωριστὸν ὂν ἀλλ’ ἢ κατὰ τὸν λόγον. τοῦτο τὸ εἶδος, φησίν, ὅπερ φαμὲν φύσιν εἶναι, οὔ φαμεν χωριστὸν τῇ ὑποστάσει εἶναι, ἀλλὰ μόνον τῷ ὁριστικῷ λόγῳ καὶ τῇ ἐπινοίᾳ. τὸ δὲ ἐκ τούτων φύσις μὲν οὐκ ἔστι, φύσει δέ, οἷον ἄνθρωπος. τὸ ἑκτῆς ὕλης τοῦ εἴδους συγκείμενον οὐκέτι λέγεται φύσις, ὥσπερ ἑκάτερον τῶν ἁπλῶν, ἀλλὰ φυσει.

p. 193b6 Καὶ μᾶλλον αὕτη φύσις τῆς ὕλης· ἕκαστον γὰρ τότε λέγεται ὅταν ἐντελεχείᾳ ᾖ, μᾶλλον ἢ ὅταν δυνάμει.

Τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα. ἕκαστον τότε λέγεται εἶναι, ὅταν ἀπολάβῃ τὸ ἑαυτοῦ εἶδος· ἕκαστον τότε λέγεται εἶναι, ὅταν ἀπολάβῃ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν· τὸ ἀπειληφὸς ἄρα τὸ ἑαυτοῦ εἶδος ἀπείληφε τὴν ἑαυτοῦ φύσιν. ἔστι δὲ τὸ ῥητὸν τοῦτο πρὸς τὸ ἀνωτέρω συνεχές· εἰπὼν γὰρ ὅτι ἰὴ μορφὴ καὶ εἶδος φύσις᾿, ἐπήγαγε καὶ μᾶλλον αὕτη φύσις τῆς ὕλης, τουτέστιν ἡ μορφή. τὰ δὲ ἄλλα διὰ μέσου “τὸ δὲ ἐκ τούτων φύσις μὲν οὐκ ἔστι, φύσει δέ, οἷον ἀνθρωπος”.

p. 193b8 Ἔτι γίνεται ἄνθρωτπος ἐξ ἀνθρώπου, ἀλλ᾿ οὐ κλίνη ἐκ κλίνης.

Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα. δι᾿ ὧν κατεσκεύασαν αὐτοὶ ὅτι ἡ ὕλη φύσις, διὰ τούτων αὐτὸς κατασκευάζει ὅτι μᾶλλον τὸ εἶδος ἢ ἡ ὕλη, ὥσπερ εἰρήκαμεν. ἔτι ἡ φύσις ἡ λεγομένη ὡς γένεσις ὁδός ἐστιν εἰς φύσιν.

[*](1. 8 ἀλλὰ—ἕκαστον] cf. Themist. p. 162,14 sqq. 2 τὴν τέχνην Κ γινόμενον L 3 ἔχει prius om. Mt 4 τῷ Mt: μὲν τῷ L: om. Κ b σάρξ] φύσις Themistius ἔ τινὰς ἡ εὐειδεῖς φαμεν L προστέθεικε Mt 8 ἑκάστου Κ ἡ μορφὴ] praepouit Aiistotelea ὤστε—ἀρχὴν t 9. 14 οὐ χωριστὸν—φυσει om. Κ 9 τὸν om. M 10 χωριστὸν L: τὸ χωριστὸν Mt at cf. Themist. p. 163,3 12 μὲν] φαμὲν L ὁ ἄνθρωπος L cf. ad v. 23 15. 16 Καὶ μᾶλλον—λέγεται et μᾶλλον ἢ ὅταν δυνάμει om. Κ 17 ἕκαστον γὰρ Mt 19 ἄρα] γὰρ Κ 20 πρὸς τῷ L ἀνότερον Κ συνεχές K: προσεχές LMt: an συνεχές, cl. p. 49, 14. h 5r18? 21 αὑτὴ Κ: αὐτὴ L 23 ἄνθρωπος Κ: ὁ ἄνθρωπος LMt 24. 25 ἀλλ᾿ οὐ κλίνη ἐκ κλίνης cm. Κ 26. 28 τὸ τρίτον—εἰς φύσιν om. Κ 26 δι’ ὧν L: δι’ ὧν γὰρ Mt 27 ἡ L: om. Mt 28 ἔτι δ’ ἡ Aristoteles)

ὅτι καὶ ἐκ τοῦ τρίτου σημαινομένου τῆς φύσεως, Τοῦ ἐπὶ τῆς ἐκφύσεως, [*](f 3v) δείκνυται μᾶλλον κυριώτερον τὸ εἶδος φύσις ὂν ἢ ἡ ὕλη.

p. 193b13 06 γὰρ ὥσπερ ἡ ἰάτρευσις λέγεται οὐκ εἰς ἰατρικὴν ὁδός, ἀλλ᾿ εἰς ὑγείαν.

Οὐχ ὥσπερ, φησίν, ἡ ἰάτρευσις ὁδὸς μέν ἐστιν εἰς ὑγείαν, καλεῖται δὲ οὐκ ἀπὸ τοῦ τέλους ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος τῆς ἰατρικῆς, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς γενέσεως τῆς ἐπὶ τὸ εἶδος ἔχει, ἀλλ’ ὥσπερ ἡ ὑγίανσις ἐκ τοῦ τέλους ὀνομάζεται, οὕτω δὲ καὶ ἡ φύσις ἀπὸ τοῦ εἰς φύσιν ἄγειν ὡνομάσθη. ἄγει δὲ εἰς εἶδος· τὸ εἶδος ἄρα φύσις. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ τὴν ὑγίανσιν καλεῖσθαι καὶ ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος ἰάτρευσιν ἐναντίον τι ἔχει τοῖς παρ’ αὐτοῦ λεγομένοις, ἁρμόζει δὲ μᾶλλον · ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν κατὰ τέχνην, ἐπειδὴ ἄλλο ἐστὶ τὸ | ἀποτελοῦν καὶ ἄλλο τὸ ἀποτελούμενα, εἰκότως [*](f 4r) ἐξ ἑκατέρου ἐκλήθη ἡ γένεσις καὶ ἡ ὁδὸς ἡ ἐπὶ τὸ εἶδος οἷον ἡ ἐπὶ ὑγείαν ὁδὸς καὶ ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος ἰάτρευσις καὶ ἀπὸ τοῦ τέλους ὑγίανσις), ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ἐπειδὴ ταὐτόν ἐστιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τὸ ποιοῦν τῷ γινομένῳ ὡς καὶ αὐτὸς ἐφεξῆς ἐρεῖ ‘πολλάκις τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ εἰδικὸν καὶ τὸ τελικὸν εἰς ταὐτὸν ἔρχεται· ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ’), εἰκότως μίαν ἔσχεν τὴν ἐπωνυμίαν ἡ γένεσις. εἴτε οὖν ἐκ τοῦ ποιοῦντος ἐκλήθη εἴτε ἐκ τοῦ γινομένου, ἐπειδὴ ταὐτὸν τὸ ποιοῦν τῷ γινομένῳ, πλὴν τῶν ἐκ σήψεως καὶ ὅσα ἐπινοίᾳ ἀνθρώπων νοθεύεται, ὡς ἐπὶ ἡμιόνων ἔχει κἀπὶ τούτων δὲ τοῖς ποιοῦσι ταὐτόν πως τὸ γινόμενον), οὐδὲν ἧττον δείκνυται ὅτι ἐπὶ τοῦ εἴδους φέρεται μᾶλλον τὸ ὄνομα ἢ ἐπὶ τῆς ὕλης.

p. 193b15 Ἀνάγκη μὲν γὰρ ἀπὸ ἰατρικῆς οὐκ εἰς ἰατρικὴν εἶναι τὴν ἰάτρευσιν.

Ὅ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· ἐπειδὴ αἱ γενέσεις καὶ αἱ ὁδοὶ καὶ ἀπὸ τῶν τελῶν καλοῦνται καὶ ἀπὸ τῶν ἀφ’ οὗ γίνονται ὡς ποιητικοῦ αἰτίου, τὴν μὲν ἰάτρευσιν ἀπὸ ἰατρικῆς φαμεν ὁδόν, οὐκ εἰς ἰατρικήν· οὐ γὰρ τὴν ἐπὶ τὴν ἀρχὴν ὁδὸν σημαίνει, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς· ὥστε καὶ ἡ ἰάτρευσις τὴν ἀπό τινος μὲν ἐπί τι ὁδὸν σημαίνει καλουμένην ἀπὸ τοῦ ἀφ’ οὗ, ὥσπερ καὶ ἡ φύσις. ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἡ φύσις, λέγω δὴ τὴν ἔκφυσιν· [*](1 ἐκ (cf. p. 211,2) K: ἐπὶ LMt τοῦ ἐπὶ] τὸ ἐπὶ K 2 ἢ om. L 3 ἡ om. M 3. 4 οὐκ—ὑγείαν om. Κ 4 ὁδὸν L ὑγίειαν Aristoteles 5 ὑγιείαν (sic) Κ 8. 9 ὠνομάσθη] ὠνομάσθαι L 9 εἰς τὸ εἶδος t ἄρα] γὰρ Κ τὸ (ante τὴν) Κ: om. LMt 10 τι ἔχει L: τι ἔχειν Κ: ἔχει (om. τι) M: ἐστὶ t 12 ἀποτελοῦν] ἀποτελούμενον ante corr. M 13 ἡ (post οἶον) om.L 16 ἐφεξῆς] cf. c. 7 p. 198a24 sqq. ἐρεῖ ἐφεξῆς Mt 17 τὸ ἰδικὸν (sic) Κ: εἰδικὸν (om. τὸ) LMt 18 ἔσχεν Κ: ἔχε (sic) M: ἔχει (L)t 20 ἐπινοία LK: ἐπίνοια Mt 23. 24 οὐκ—ἰάτρευσινoin. Κ 23 οὑκ ἄν εἰς L 25 ὃ om. (rubr. addend.) Κ 25. 26 καλοῦνται bis exhibent (post ὁδοὶ et post τελῶν) LK 27 μὲν] μὲν γὰρ L 28 ὁδὸν iterat initio versus L 30 et p. 217,4 ἔκφυνσιν M cf. ad p. 211,1)

καὶ αὐτὴ γὰρ ὁδὸς οὖσα ἀπό τινος εἴς τι, οὐκ ἐκ τοῦ ἀφ’ οὗ ἔσχε τὴν [*](f 4r) ἐπωνυμίαν, ἀλλ’ ἐκ τοῦ εἰς ὅ. οὐχ οὕτως δ’ ἡ φύσις ἔχει πρὸς τὴν φύσιν. οὐχ ὥσπερ ἡ ἰάτρευσις ἔχει πρὸς τὴν ἰατρικήν, οὕτως ἡ φύσις, λέγω δὴ τὴν ἔκφυσιν, πρὸς τὴν φύσιν· ἡ μὲν γὰρ ἰάτρευσις οὐ τὴν ἐπὶ ἰατρικήν, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ ἰατρικῆς σημαίνει ὁδόν, ἡ μέντοι φύσις οὐ τὴν ἀπὸ φύσεως, ὠὰ τὴν ἐπὶ φύσιν σημαίνει ὁδόν.

p. 193 b 16 Ἀλλὰτὸ φυόμενον ἔκ τινος εἴς τι ἔρχεται ηݲ φύεται· εἰς τί οὖν φύεται;

Tὸ ἡ δύναται καὶ παραδιαζευκτικὸς εἶναι, ἵνα ᾖ οὕτω ’xo γινόμενον ἔκ τινος εἴς τι ἔρχεται ἤγουν φύεται’ ταὐτὸν γὰρ ἀμφότερα), δύναται δὲ καὶ ἐπίρρημα εἶναι προσγραφομένου τοῦ ιݲ ἀντὶ τοῦ καθὸ φύεται· καθὸ φύεται, εἴς τι ἔρχεται. εἰς τί οὖν φύεται; φησίν, οὐχὶ εἰς τὸ ἐξ οὗ, τουτέστιν εἰς τὴν ὕλην, ἀλλ’ εἰς τὸ εἰς ὅ, τουτέστι τὸ εἶδος. εἰ τοίνυν καθὸ φύεται εἰς εἶδος ἔρχεται, ἔοικεν ἐκ τοῦ τέλους οὕτως ὠνομάσθαι, ὥσπερ ἡ ὑγίανσις καὶ ἡ λεύκανσις· εἰ δὲ τοῦτο, τὸ εἶδος ἄρα φύσις ἂν εἴη, ὥσπερ οὖν καὶ τὸ τῆς ὑγιάνσεως τέλος ὑγεία καὶ τὸ τῆς λευκάνσεως λευκότης.

p. 193b18 Ἡ δὲ μορφὴ καὶ ἡ φύσις διχῶς λέγεται· καὶ γὰρ ἡ στερησις εἶδός πώς ἐστιν.

Δείξας ὅτι τὸ εἶδος μᾶλλον φύσις, βούλεται εἰπεῖν ποσαχῶς τὸ εἶδος λέγεται, καί φησιν ὅτι διχῶς· λέγεται γὰρ πάλιν πως, φησί, καὶ ἡ στέρησις εἶδος, ἤτοι στέρησιν λέγων τὸ χεῖρον τῶν ἐναντίων πολλαχοῦ γὰρ καὶ ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ τὸ μὲν κρεῖττον τῶν ἐναντίων εἶδος καλεῖ τὸ δὲ χεῖρον στέρησιν· διὸ καὶ τὴν ἐκ μέλανος μὲν εἰς λευκὸν μεταβολὴν ἀπλῶς γένεσιν καλεῖ τινὰ δὲ φθοράν, τὴν δ’ ἐκ λευκοῦ εἰς μέλαν ἁπλῶς μὲν φθορὰν τινὰ δὲ γένεσιν), ἢ οὖν τοῦτό φησιν, ἢ καὶ τὴν κυρίως στέρησιν εἶδος καὶ μορφὴν ἐκάλεσε διὰ τὸ διάθεσιν εἶναί τινα τοῦ ὑποκειμένου. εἰ μὲν γὰρ μὴ πάντα τὰ ὄντα εἴδη ἐστὶν ἀλλ’ ἔστι τινὰ καὶ ἀνείδεα, δῆλον ὅτι οὐκ εἶδος ἡ στέρησις, εἰ δὲ πᾶν τὸ ὁπωσοῦν ὂν εἶδος καλοῦμεν [*](1 αὐτὴ LM: αὑτὴ K:αὕτη t οὕτω Mt δὲ ἡ K ρὸς τὴν φύσιν om. K 3 ὥσπερ] ὡς L οὕτω LK 4 ἰάτρευσις Mt: ἰατρικὴ LK 5 ἰατρικῆς ὁδὸν σημαίνει Mt 6 ἐπὶ LK: ἐπὶ τὴν Mt φύσιν] φύσει Κ 7 φυόμενος L 7. 8 ἔκ ττινος—ουν φύεται om. K 7 ηݲ] ἢ L: ἤγουν M: ᾖ t 8 εἰς τί οὖν φύεται om. M. εἰς τί] εἴς τι (L)t 9 ηݲ Lt: ἢ KM καὶ om. Mt ἡγοῦν K ἀμφο K 12. 13 τὸ utrobique om. Aristoteles (praeter I) 13 εἰς (ante τὴν) om. fort. recte Κ 14 οὕτω LMt 15 ἄρα] γὰρ Κ 16 οὖν om. Κ ὑγίεια L 18 ἡ δὲ LKM: ἡ δέ γε e vulgato Aristotele t 18. 19 διχῶς—ἐστιν om. Κ 19 et 21 πῶς M 21 πάλιν om. Κ 22 πολλαχοῦ] cf. p. 91,33 23 ἐν τῇ πραγματείᾳ ταύτῃ L κλλεῖ Κ 25 δ’ ἐκ LK: δὲ (om. ἐκ) Mt 27 ἐκάλεσσεν Κ 29 ὃν LK: om. Mt)

εἰς ταὐτὸν ἄγοντες τῷ ὄντι τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι ἐπειδὴ οὐκ ἔστι τῶν μηδαμῇ [*](f 4r) μηδαμῶς ὄντων ἡ στέρησις ἀλλὰ τῶν πῇ ὄντων, καὶ πῇ εἶδος ἄν εἴη. διάκειται γὰρ καὶ μεμόρφωταί πως κατ’ αὐτὴν τὸ ὑποκείμενον· διατίθησι γάρ πως καὶ ἡ τυφλότης τὸ ὑποκείμενον καὶ πᾶσα στέρησις. ἐπειδὴ οὖν πᾶσαν διάθεσιν τοῦ ὑποκειμένου ἔστιν ὅτε μορφὴν τοῦ ὑποκειμένου καὶ εἶδος λέγομεν, διὰ τοῦτο αὐτὸ τοῦτο ἐπεσημήνατο.

p. 1931)20 εἶδέ ἐστιν ἡ στέρησις καὶ ἐναντίον τι περὶ τὴν ἀπλῆν γένεσιν ἢ μὴ ἔστιν, ὕστερον ἐπισκεπτέον.

Περὶ τὴν ἀπλῆν γένεσίν φησιν τοῦ τὴν οὐσιώδη. ἐν μὲν γὰρ τῷ πρώτῳ λόγῳ, ὅτι ἐξ ἀντικειμένων ἡ γένεσις ἔδειξεν ἡ οὐσιώδης· ἐξ ἀσυνθεσίας γάρ φησι τὴν σύνθετον οὐσίαν καὶ ἐξ ἀναρμοστίας, ἅπερ στέρησις οὐκ ἐναντίον ἐστίν. εἰ τοίνυν αἰ στερήσεις, ἐξ ὧν αἱ οὐσίαι γίνονται, ἐναντίαι εἰσὶ τοῖς γινομένοις, ὕστερον ἐπισκεψόμεθα· καὶ ὑπερτίθεται τοῦτο ἐν τῷ Περὶ γενέσεως κὼ φθορᾶς βιβλίῳ, ἐν ᾧ δείκνυσιν ὅτι πάντως πᾶσα γένεσις ἐξ ἐναντίων, καὶ τίνα τὰ ἐναντία καὶ πόσα ἐξ ὧν αἱ γενέσεις. ὡς οὗν ἢ μὴ ἀποδείξας ἐν τούτοις ὅτι ἐξ ἐναντίων, ἀλλὰ μόνον ἐξ ἀντικειμένων, ἢ μὴ ἱκανῶς ἀποδείξας, ὑπερτίθεται τοῦτο ἐν τῷ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς βιβλίῳ.

p. 193b22 ἐπεὶ δὲ διώρισται ποσαχῶς λέγεται ἡ φύσις, μετὰ τοῦτο θεωρητέον διαφέρει ὁ μαθηματικὸς τοῦ φυσικοῦ.

Εἰπὼν ὅτι τριχῶς ἡ φύσις λέγεται, καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη καὶ ἡ γένεσις ἡ ἐπὶ τὸ εἶδος, καὶ ὅτι μᾶλλον κυριώτερον τὸ εἶδος φύσις, καὶ αἱ ἄλλαι δὲ δύο ἥ τε ὕλη καὶ ἡ γένεσις διὰ τὸ εἶδος ἔχουσι τὸ φύσεις εἶναι, ἡ μὲν ὕλη διὰ τὸ ἐπιτηδεία εἶναι εἰς τὸ δέξασθαι τὸ εἶδος ἡ δὲ γένεσις ὡς εἰς αὐτὸ ἄγουσα, ἐπειδὴ ἡ φυσιολογία μόριόν ἐστι τοῦ θεωρητικοῦ μέρους τῆς φιλοσοφίας, τὸ δὲ θεωρητικὸν διαιρεῖται εἰς φυσιολογίαν [*](3 μεμώρφωται L 4 τυφλώτης Κ 6 λέγωμεν Κ ἀπεσημήνατο L 7 εἰ δ’ ἔστην Κ 7. 8 καὶ ἐναντίον— ἐπισκεπτέον orn. Κ 10 τῷ πρώτῳ λόγῳ c. 5 p. 188b8sqq. πρώτῳ λόγῳ] ἀλόγω Κ 11. 12 στέρησις L: στέρησις K: στερήσεις Mt 12 καὶ οὐκ L ἐναντίον LK: ἐναντία Mt 13 ἐναντίαι] ἐναντίον K 14 πάντων cninpoml. Κ 16 τούτων compend. Κ 17 ἡ μὴ ἱκανῶς ἀποδείξαι Κ 19 lemma om. Κ ἐπειδὴ δὲ L ποσαχῶς ἡ φύσις λέγεται et 20 τίνι διαφέρει Aristoteles 21 καὶ ἡ ὑάλη ante καὶ τὸ εἶδος traio. Mt: oinittit (iterate λέγεται post lit καὶ τὸ εἶδος) Κ 22 μᾶλλον καὶ Κ at of. p. 216,2 κυριώτερον scripsi: κυριω L: ττ' κυρίω Κ: κυριώτατα (of. p. 211,20) Mt 21 εἰς τὸ LK: τὸ (om. εἰς) M: om. t ’) ἡ φύσις λογία Κ 26 διαιρεῖται κτλ.] cf. p. 1,6 φυσιολογίαν (corr. ex φύσις λογίαν) Κ: φυσιο L: φυσιολο M: φυσιολογικὸν t)

εἰς μαθηματικὴν εἰς θεολογίαν, βούλεται ἐντεῦθεν διακρῖναι τὸ φυσιολογικὸν [*](f 4r) τοῦ μαθηματικοῦ καὶ τοῦ θεολογικοῦ· ἐπιστήμονος γάρ ἐστι τὸ διαλαβόντα περὶ τῶν ὑποβεβλημένων αὐτῷ πραγμάτων ἀπο|κρίνειν τὰ δοκοῦντα μὲν [*](f 4v) ὑποβεβλῆσθαι, μὴ ὑποβεβλημένα δέ. ἐπεὶ οὖν αἱ ἐπιστῆμαι αὐτῆς γνώσεις τινές εἰσιν, αἱ δὲ γνώσεις εἰδῶν εἰσι γνώσεις κἄν γὰρ ἔστι τῶν ἀνειδέων γνῶσις, καὶ ταύτην ἐκ τῆς τῶν εἰδῶν γνώσεως γινώσκομεν· ἢ γὰρ κατὰ ἀναλογίαν ἢ κατὰ ἀφαίρεσιν, ὡς εἴρηται πρότερον, τὸ ἀνείδεον γινώσκομεν), διὰ τοῦτο οὖν εἰκότως τὴν διάκρισιν τῶν ἐπιστημῶν τούτων ποιεῖται. διακρίνει δ’ οὐ πάσας ἀλλήλων, ἀλλὰ τῆς φυσιολογίας μόνης τὰς λοιπάς, οὐκέτι δὲ καὶ τὰς ἄλλας ἑαυτῶν. καὶ διακρίνει πρῶτον τὴν μαθηματικὴν ἐπιστήμην τῆς φυσιολογίας, καί φησιν ὅτι οὐ ταύτῃ διακρίνεται ἡ φυσιολογία τῆς μαθηματικῆς, ᾗ δοκεῖ τοῖς πολλοῖς. καὶ ἐντεῦθεν δείκνυσι τὸ ἀναγκαῖον τῆς διακρίσεως τῶν ἐπιστημῶν τούτων· εἰ γὰρ ἡ δοκοῦσα αὐτῶν διάκρισις ὅμως οὐκ ἔστι διάκρισις, δῆλον δήπου ὅτι ἀναγκαῖος ὁ τῆς διακρίσεως λόγος αὐτῶν. νομίζουσι δὲ διακρίνεσθαι φυσιολογίαν μαθηματικῆς, τῷ τὴν μὲν φυσιολογίαν περὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καταγίνεσδαι, μαθηματικὴν δὲ περὶ τὰ πάθη καὶ τὰ σχήματα, τοῦτο δέ, φησίν, οὐκ ἔστιν ἀληθές· καὶ οἱ φυσιολογοῖ γὰρ φαίνονται μὴ μόνον περὶ τῶν οὐσιῶν διαλεγόμενοι, ἀλλὰ καὶ περὶ σχημάτων καὶ παθῶν. αὐτὸς γοῦν ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ οὐ μόνον περὶ τῆς οὐσίας τῶν οὐρανίων ἀπέδειξεν, ὅτι ἐστὶν ἑτέρας τινὸς παρὰ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἀλλ’ ὅτι καὶ σφαιρικὸν ἔχει κατὰ φύσιν τὸ σχῆμα, καὶ ὅτι κυκλοφορικόν, καὶ περὶ τῶν στοιχείων δὲ διελέχθη οὐ μόνον ποίας ἕκαστόν ἐστιν οὐσίας, ἀλλ’ ὅτι καὶ σφαιρικὰ πάντα, ἐν οἷς χαριέστατα γραμμικῶς ἀποδείκνυσι καὶ περὶ τοὐ ὕδατος καὶ τῆς γῆς ὅτι σφαιρικά. ὥστε εἰ καὶ οἱ φυσιολογοῖ διαλέγονται οὐ μόνον περὶ τῶν οὐσιῶν, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν συμβεβηκότων ταῖς οὐσίαις, ἔοικε μὴ δικκρίνεσθαι ταύτῃ τοῦ φυσιολόγου ὁ μαθηματικός. τίνι οὖν διακρίνεται; φημὶ οὐ τῷ περὶ διαφόρων διαλέγεσθαι, ἀλλὰ τῷ τρόπῳ τῆς διδασκαλίας, ὅτι ὁ μὲν μαθηματικὸς διαλέγεται περὶ τῶν σχημάτων καὶ τῶν συμβαινόντων αὐτοῖς μηδὲν προσεπινοῶν ἐν ὁποιᾳφηποτοῦν ὕλῃ ταῦτα ὑπάρχει, ἀλλὰ χωρίσας αὐτὰ πάσης ὕλης τῇ διανοίᾳ οὕτω τὰ συμβαίνοντα αὐτοῖς θεωρεῖ, ὁ μέντοι φυσικὸς ἐπινοῶν τὸ σχῆμα καὶ τὰ λοιπὰ τῶν παθῶν, ὡς ἐν ὕλῃ αὐτὰ θεωρεῖ· ἢ γὰρ ἐν οὐρανῷ ἢ ἐν ἡλίῳ ἢ ἐν γῇ ἢ ἐν ἄλλῳ τινὶ τῶν [*](1 εἰς μαθηματικὴν εἰς θεολογίαν L: εἰς θεολογίαν (om. εἰς μαθηματικὴν) K: εἰς μαθημα (litterae γ' τ adhaeret compendiose ικ)· εἰς θεολο M: εἰς μαθηματικὸν, εἰς θεολογικὸν t τὸ] τὸν 4 ἐπιστῆμαι ita scriptum in M non correxit t αὐτῆς uon intellego: num αὗται (cf. v.8. 13)? 5 κἂν LK: εἰ Mt 6 ταύτην] ταύτης Χ: an ταῦτα? γὰρ com. Κ 7 πρότερον p. 162,4 sqq. 8 post εἰκότως delet ἕκαστον M διάκρισιν KM: διαίρεσιν (L)t 11 ὅτι οὐταυτὴ Κ 12 τοῖς λοιποῖς Κ 14 ὅμως om. L: fort, ὄντως οὐκ ἂν ἐστι Κ ἀναγκαίως L 15 αὑτῶν λόγος Κ 16 τὴν μὲν L: τῆ μὲν K: τὴν (om. fxev) Mt 19 ἐν τῇ om. L 19. 20 Περὶ oupavou A 3 p. 270b20 sqq. B 4. Γ3aqq. 22. 23 κυκλοφορητικόν et διηλέχθη Κ 23 ἐστιν om. L σφαιρικ αντα (sic) K 25 σφαιρικὴ ut vid. L εἰ om. Κ 26 ταῖς οὐσίαις LK: τῆς οὐσίας Mt 28 διαφορῶν Κ 32 τὰ σχήματα Κ) φυσικῶν σωμάτων. ὁ γοῦν Θεοδόσιος ἐν τοῖς Σφαιρικοῖς διδάσκων τὰ συμβαίνοντα [*](f 4v) πάθη τῇ σφαίρᾳ οὐδὲν προσλογίζεται ὕλην, ἀλλὰ χωρίσας πάσης οὐσίας τὸ σφαιρικὸν σχῆμα οὕτω τὰ συμβαίνοντα αὐτῷ ἐπισκέπτεται, ὅτι ἐὰν σφαῖρα ἐπιπέδῳ τμηθῇ κύκλον ποιεῖ, καὶ ὅσα ἄλλα. ὁ δὲ Αὐτόλυκος Περὶ κινουμένης σφαίρας γράψας καὶ ὅσα συμβαίνει τῇ κινουμένῃ σφαίρα, μερικώτερός ἐστι τοῦ Θεοδοσίου καὶ μᾶλλον τῷ φυσικῷ προσεγγίζων ἡ γὰρ κίνησις ἐγγύς πως ἐστι τῆς οὐσίας)· εἰ γὰρ καὶ μὴ ἐπινοεῖ οὐσίαν τινὰ ἐν τῇ κινουμένῃ σφαίρᾳ, ἀλλ’ οὖν σύνθεσίν τινα λαμβάνει τοῦ σχήματος καὶ τῆς κινήσεως, καὶ ταύτῃ ἐγγύς πως ἐστι τῆς οὐσίας. εντι τούτου μερικώτερα τὰ Εὐκλείδου Φαινόμενα καὶ ἁπλῶς πᾶσα ἀστρονομία· ἐνταῦθα γὰρ καὶ ἡ οὐσία αὐτὴ συνεπινοεῖται. οὐρανοῦ γὰρ κίνησιν καὶ ἡλίου καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων προσλογίζεται· οὐ γὰρ ἀπλῶς κίνησιν σφαίρας ἐπισκοπεῖ, ἀλλὰ τῆς ἀπλανοῦς ἢ τῆς Κρονίας ἢ ἄλλης τινός, καὶ τὴν σχέσιν αὐτῶν τὴν πρὸς ἀλλήλας. καὶ ἔστι τὸ μὲν ἀκρότατον τῆς μαθηματικῆς εὐδιάκριτον καὶ κεχωρισμένον τῆς φυσιολογίας οἷά ἐστι τὰ Θεοδοσίου Σφαιρικά, τὰ Εὐκλείδου ιγ' βιβλία, τὰ ἀριθμητικά· παντελῶς γὰρ ἐν τούτοις ὕλης οὐδεμία μνήμη), τὸ δὲ περιπέζιον αὐτῆς πως ἐγγύς ἐστι τῆς φυσιολογίας· καὶ γὰρ ὁ ἀστρονόμος ὡς ἡλίου σχῆμα θεωρεῖ καὶ ὡς ἡλίου κίνησιν καὶ μεγέθη αὐτῶν, καὶ ὁ φυσιολόγος δ’ ὡσαύτως. τίς οὖν ἡ διαφορά; ὅτι εἰ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν διαλέγονται καὶ ὡς τοῖς αὐτοῖς ὑπαρχόντων, ἀλλ’ ὁ μὲν φυσιολόγος ὅτι τὰ τοιαῦτα σχήματα καὶ αἱ κινήσεις αἱ τοιαῦται οἰκεῖα καὶ συμφυῆ τῇ τοιαύτῃ οὐσίᾳ, λέγω δὴ τῇ πέμπτῃ διὰ τοῦτο γὰρ σφαι- ρικά τε καὶ κυκλοφορικά, ἐπειδὴ μήτε ἐξ ἑνὸς μήτε ἐκ πάντων τῶν στοιχείων, ἀλλ’ ἑτέρου τινὸς τοῦ πέμπτου σώματός εἰσι, καὶ ὅτι βέλτιον αὐτοῖς τὸ τοιοῦτον σχῆμα καὶ ἡ κίνησις), ὁ δὲ μαθηματικὸς ἀπλῶς κινούμενον ἥλιον θεωρεῖ, μὴ προσλογιζόμενος εἴτε προσφυὴς ἡ κίνησις αὐτοῦ ἢ τὸ σχῆμα τῇ οὐσίᾳ, ἢ μή, ὥστε κἄν ὁποίας ποτὲ ᾖ οὐσίας τὰ οὕτως ἐσχηματικσμένα καὶ κινούμενα, τὰ αὐτὰ ἄν συμβαίνειν. ἀλλ’ οὐδὲ εἰ βέλτιον αὐτοῖς ἢ μὴ τὸ τοιοῦτον οἶδεν, ἀλλ’ ἐν αὐτοῖς μὲν θεωρεῖ τὰς κινήσεις καὶ τὰ σχήματα, οὕτω δὲ κἂν εἰ πύρινα ἦν τὰ κινούμενα ἢ ἄλλης τινὸς οὐσίας, ἀμέλει τὰ δεδειγμένα ἐν τῇ καθολικωτέρᾳ μαθηματικῇ ἐπιστήμῃ προσαρμόζουσι τούτοις· οἷον ὅτι, ἐπειδὴ δέδεικται ὅτι πᾶσα σφαῖρα τοιώσδε τεμνομένη τάδε πάσχει, καὶ ἐπὶ τῆς προκειμένης ἄρα σφαίρας τὸ αὐτὸ τοῦτο ἁρμόσει. οὕτως ἐκτὸς ὕλης αὐτὰ σκοποῦσι, κἄν ὡς ἐν τοῖς οὐρασωμάτων [*](1 LK: πραγμάτων Mt τοῖς σφαιρικοῖς LK: τῇ σφαιρικῇ Mt 4 αὐτόκλυτος Κ 6 μετωρικώτερός (sic) M 7 γὰρ (post εἰ) om. ut vid. L 10 κάνταῦθα L 15 οἷά εἰσι Mt 16 ιγ' LK: δεκαρία Mt τῆς ὕλης Mt 17 ἐγγὺς πῶς K 19 ὡσαύπως errore typogr. I 19. 20 ὅτι εἰ καὶ LK: ὅτι καὶ M: ὅτε καὶ (sublata distinctioue post διαφορά) t 21 τὰ (ante τοιαῦτα) et 22 τῆ (ante τοιαύτῃ) Κ: om. LMt at cf. Themist. p. 165,21 sqq. αἱ (post κινήσεις) om. Mt 21. 22 οἰκεῖαι καὶ συμ- φυεῖς Κ 23 κυκλοφορητικὰ Κ 25 ἡ deleveiim 27. 28 ὥστε—συμβαίνειν (verba αἂν—οὕτως evan. L) LK: om. Mt 29 μὲν lilni: fort, μόνον 30 τὰ prius om. L πύρινα Κ: πυρρία M: πύρινά (L)t ἄλλης ἡστινοσοῦν Κ 33 ἄρα σφαίρας] γὰρ σφαῖραι Κ 34 ἐν KMt: om. L) νίοις θεωρῶσι γινόμενα. καὶ ὁ μὲν φυσικὸς τὸ ποιὸν μόνον τῆς κινήσεως [*](f 4v) ἐπισκοπεῖ, ὁ δὲ μαθηματικὸς καὶ τὸ ποσόν. ὥσπερ οὖν καὶ ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς δείξας ὅτι ἡ ἀπόδειξις τῶν καθόλου ἐστὶ καὶ οὐδέν ἐστι τῶν μερικῶν ἀποδεικτικόν, ἠπόρησε μήποτε οὖν ἡ ἀστρονομία οὐκ ἔστιν ἀποδεικτική· ὅσα γὰρ περὶ ἐκλείψεως ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῆς τῶν ἄλλων ἀστέρων κινήσεως λέγεται, περὶ μερικῶν τινων λέγεται περὶ ἡλίου ἢ σελήνης ἢ ἄλλου τινὸς τῶν ἀστέρων ἢ τῆσδε τῆς σφαίρας. ἐπιλυόμενος οὖν τὴν ἀπορίαν φησὶν ὅτι, εἰ καὶ περὶ μερικῶν ποιεῖται τοὺς λόγους ὁ ἀστρονόμος, ἀλλ’ οὐχ ὡς περὶ μερικῶν, ἀλλ’ ὡς καθολικῶν τινων τὰ συμβαίνοντα αὐτοῖς ἐξετάζει· δεικνὺς γάρ, φέρε εἰπεῖν, ὅτι ἡ σύνοδος μὲν ἡλίου καὶ σελήνης ποιεῖ ἡλιακὴν ἔκλειψιν, καὶ ἡ τοιάδε αὐτῶν σχέσις σεληνιακήν, οὐχ οὕτω ταῦτα ἀποδείκνυσιν, ὅτι ἐπειδὴ εἷς ἥλιός ἐστιν καὶ μία σελήνη, ταῦτα οὕτω συμβαίνει, ἀλλ’ εἰ καὶ μύριοι ἦσαν ἥλιοι καὶ σελῆναι τοσαῦται, τὰ αὐτὰ ἄν συνέβη. ὥσπερ οὖν ἐν τούτοις περὶ μερικῶν ποιούμενος τὸν [*](f 5r) λόγον ὁ ἀστρονόμος καὶ ἕνα ἥλιον ἐξετάζων καὶ μίαν σελήνην, οὐχ ὡς περὶ μερικῶν ἀλλ’ ὡς καθολικῶν τινων ποιεῖται τοὺς λόγους, οὕτω κἂν ὡς ἡλιακὴν σφαῖραν ἢ κίνησιν ἐξετάζῃ, οὐχ ἀπλῶς ὡς τῇ ἡλιακῇ οὐσίᾳ ὑπάρ- χουσαν ἐξετάζει, ἀλλ’ ἁπλῶς τοιώσδε κινουμένῃ σφαίρᾳ τὰ συμβαίνοντα ἐξετάζει, χωρίζων τῇ ἐπινοίᾳ τὰ σχήματα καὶ τὰς κινήσεις τῆς οὐσίας. καὶ οὗτοι μέν, φησίν, οὐδὲν ἄτοπον ποιοῦσι χωρίζοντες τῇ ἐπινοίᾳ τὰ πάθη τῶν οὐσιῶν· πεφύκασι γὰρ κατ’ ἐπίνοιαν τοῦ ὑποκειμένου διαιρεῖσθαι. εἰ μὲν γὰρ χωρίζοντες ὑπόστασιν αὐτοῖς ἐδίδοσαν, ψεῦδος ἄν αὐτοῖς καὶ ἀδύνατον ἠκολούθησεν, ἐπειδὴ δὲ τῇ ἐπινοίᾳ μόνον τὴν διάκρισιν αὐτῶν ποιοῦνται πεφυκότων γε τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζεσθαι, οὐδὲν ἄτοπον ἕψεται τῇ τοιαύτῃ διακρίσει. οὗτοι μὲν οὖν, φησίν, οὐδὲν ἄτοπον ποιοῦσιν, οἱ δὲ τὰ εἴδη, φησί, χωρίζοντες, ἅπερ οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεσθαι πέφυκε, καὶ μὴ μόνον τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζοντες ἀλλὰ καὶ ὑπόστασιν αὐτοῖς καθ’ αὑτὰ παρέχοντες, οὗτοι μάλιστα ἁμαρτάνουσι τὰ ἀδύνατα ὑποτιθέμενοι· τὰ μὲν γὰρ πάθη οὐδὲν συντελοῦντα εἰς τὸν τῆς οὐσίας λόγον, ἀλλ’ ἴδιον ἔχοντα τὸν τοῦ εἶναι ἑαυτῶν λόγον καὶ χωριζόμενα τῇ ἐπινοίᾳ κατὰ τοῦτο τῶν οὐσιῶν, οὐδὲν ἄτοπον εἰ χωρίζοιτο ὑπὸ τῶν μαθηματικῶν τῇ ἐπινοίᾳ οὐ τῇ ὑποστάσει, στάσει, τὰ μέντοι φυσικὰ εἴδη, οἷον τὸ ἀνθρώπου τὸ ἵππου τὸ λίθου καὶ τῶν λοιπῶν, οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν τῆς ὑποκειμένης ὕλης χωρισθῆναι δύνανται· ὅταν γὰρ ἐπινοήσω τὸ εἶδος τῆς σαρκός, εὐθὺς μετὰ τῆς τοιᾶσδε [*](1 θεωροῦσι Κ 2. 3 Ἀποδεικτικοῖς] Anal. Post. Α 31 p. 87b38sqq. 5 γὰρ Kt: om. LM 6 λέγεται (altero loco) LK: διαλέγεται Mt 7 τῆς φαῖρας Κ 8 περὶ] τῶν Κ 10 δεικνὺς γάρ] δείκνυς γὰρ (K)t: δείκνυσι (oni. γὰρ) LM 12 ἐπειδὴ εἶς ἥλιός ἐστιν Kt: εἶς ἥλιός ἐστιν ἐπειδὴ LM καὶ om. L 13 οὕτω ταῦτα L 16 περὶ et ἀλλ’ ὡς καθολικῶν om. L 17 ἐξετάζῃ] ἐξετάζει Κ ἁπλῶς ὡς LK: ὡς ἁπλῶς ὡς M: ὡς ἁπλῶς t: ἀπλῶς induxerim 21 κατένοιαν (sic) Κ 23 ἐπεὶ Κ δὲ om. L 24 γε M: τὲ L: om. Kt cf. p. 224,4 2(; post ἐπίνοιαν repet. φησι Mt 30 ἑαυτῶν LK: αὐτῶν Mt fortasse τοῦτον 31 χωρίζοιντο Κ ὑπὸ Κ: ἐπὶ L: ἀπὸ Mt τῶν μὰ Κ 32 ἀνθρώπου τὸ ὑπὸ τοῦ λίθου Κ 33. 34 δύναται Κ) κράσεως τῶν στοιχείων ἐπινοῶ τὸ ὑγρὸν αὐτῆς τὸ αἱματῶδες τὸ μαλακόν, [*](f 5r) καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. δῆλον δέ, φησίν, ἐκ τῶν ὁρισμῶν· σφαιρικοῦ μὲν γὰρ σχήματος ἢ κινήσεως ἢ ἄλλου τινὸς τῶν παθῶν, οἷον καμπυλότητος ἢ εὐθύτητος, τὸν ὁρισμὸν ἀποδιδούς τις οὐδὲν μεμνήσεται τῆς ὕλης, σαρκὸς δὲ ἢ ὀστοῦ ἤ τινος ἄλλου τῶν φυσικῶν εἰ θελήσει τις ἀποδοῦναι τὸν ὁρισμόν, πάντως μεμνήσεται τῆς ὑποκειμένης ὕλης, ὅτι ἢ τοσῆσδε ὑγρότητος ἢ θερμότητος μετέχουσα καὶ μαλακότητος καὶ τῶν τοῖον τῶν, ἅπερ τὴν ὑποκειμένην κρᾶσιν τῶν στοιχείων τῷ εἴδει τῆς σαρκὸς δηλοῖ. εἰ δὲ ἀδύνατον κατ’ ἐπίνοιαν χωρὶς ὕλης λαβεῖν τὰ οὐσιώδη εἴδη, σχολῇ γε δήπου καθ’ ὑπόστασιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑποτίθεσθαι εἶναι.

p. 193b24 Καὶ γὰρ ἐπίπεδα καὶ στερεὰ ἔχει τὰ φυσικὰ σώματα καὶ μήκη καὶ στιγμάς, περὶ ὧν σκοπεῖ ὁ μαθηματικός.

Ὁ φυσικός, φησί, περὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων διαλέγεται, ἐν δὲ τοῖς φυσικοῖς σώμασιν ἐπίπεδα καὶ στερεά εἰσι καὶ γραμμαὶ καὶ σημεῖα, περὶ τούτων δὲ σκοπεῖ καὶ ὁ μαθηματικός· ἐοίκασιν οὖν περὶ τὰ αὐτὰ ἀμφότεραι αἱ ἐπιστῆμαι καταγίνεσθαι. ἔτι δὲ ἡ ἀστρολογία ἑτέρα ἢ μέρος τῆς φυσικῆς. ἀστρολογίαν φησὶν ἣν ἰδίως νῦν ἀστρονομίαν καλοῦμεν· οὐ διεκέκριτο γὰρ παρὰ τοῖς παλαιοῖς τὰ ὀνόματα, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἄμφω ἐφέροντο. εἰπὼν δὲ καθόλου περὶ τῆς μαθηματικῆς, εἰδικώτερον ἀστρονομίας ἐμνήσθη, διότι πολλὴ συγγένεια αὐτῇ πρὸς τὴν φυσικήν· οὐ γὰρ παντελῶς ἄνευ ὕλης δοκεῖ τὰ συμβεβηκότα τοῖς οὐρανίοις ἐπισκέπτεσθαι, ὡς ἤδη εἴπομεν.

p. 193b26 Εἰ γὰρ τοῦ φυσικοῦ τὸ τί ἐστιν ἥλιος ἢ σελήνη εἰδέναι. τῶν δὲ συμβεβηκότων καθ’ αὑτὰ μηδέν, ἄτοπον.

Τὴν δοκοῦσαν τοῖς πολλοῖς διάκρισιν τῶν ἐπιστημῶν τούτων δείκνυσιν οὐκ ἀληθεύουσαν, ἦν δὲ ἡ διάκρισις ὅτι ἡ μὲν φυσικὴ περὶ τῶν οὐσιῶν, ἡ δὲ μαθηματικὴ περὶ τῶν καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων. τὸ οὖν νομίζειν, φησίν, ὅτι οὐδαμῶς φυσικοῦ ἐστι τὸ διαλέγεσθαι περὶ τῶν καθ’ αὑτὰ συμτινὸς] [*](3 οὔτινος Κ 5 ἡ τινος ἄλλου LK: ἡ ἄλλου τινὸς Mt θελήσοι Κ 6 ἡ scripsi: ἡ (LMK)t. 6. 7 τόσης δὲ Κ 9 εἰ δὲ Κ: εἰδῶν M: εἰδῶν οὖν (L)t: fort. εἰ δ’ οὖν 10 σχολή Κ καθ’ ὑπόστασιν LK: καὶ ὑπόστασιν M: καὶ ὑποστάσει t 11. 12 καὶ στερεά—μαθηματικός om. Κ 13 τῶν om. Κ 14 γραμμαὶ (L)t: γραμμὴ KM 10 δὲ ἡ KM: δὲ (om. ἡ) L: δ’ ἡ t: ἡ Aristoteles Kl. 17 ἡ μέρος τῆς φυσικῆς om. Κ 10 ἡ μέρος M 17 ἀστρολογίαν κτλ.] cf. p. 227,15 φησὶν LK: καλεῖ Mt 18 διεκέκρι αι compend.) K διεκρίνετο L τοὺς παλαιοὺς L ἀλλ’ Κ: ὅ ἀλλ’ ἢν (L)Mt 19 ἐφέροντο scripsi: έφετρ L: ἔφερον Κ: om. Mt ἰδικώτερον Κ 20 αὐτῇ Mt: αὖ τῆ K: αὐτῆς L 22 ἤδη om. Mt 23. 24 τὸ τί—ἄτοπον om. K 23 τὸ τί] τοῦτό L 24 δὲ om. M 26 ἀληθῆ οὖσαν Κ)

βεβηκότων ταῖς οὐσίαις, πρῶτον μὲν καὶ αὐτόθεν ἄτοπον, εἰ μὴ διαλέξεται [*](f 5r) περὶ βαρύτητος καὶ κουφότητος ὁ φυσικός, ἢ περὶ ἀπείρου καὶ πεπερασμένου σχημάτων τε τῶν φυσικῶν σωμάτων εἰ γὰρ περὶ μηδενὸς τούτων διαλέξεται. συμβήσεται αὐτῷ περὶ μαθηματικοῦ σώματος εἶναι τὸν λόγον· πῶς δὲ καὶ γνώσεται τὴν ἑκάστου οὐσίαν, καὶ τίνι διενηνόχασιν ἀλλήλων; οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν ἁπλῶν ἱκανὸν εἰς τὸ γνῶναι τὴν ἑκάστου φύσιν τὸ λέ- γειν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους αὐτὰ συγκεῖσθαι, οὔτε ἐπὶ τῶν συνθέτων τὸ λέγειν ἀπλῶς ὅτι ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων συνεστήκασιν), ἄλλως τε καὶ φαίνονται, φησί, πάντες οἱ περὶ φύσεως διαλεγόμενοι καὶ περὶ τοῦ σχήματος τοῦ κόσμου καὶ τῶν καθ’ ἕκαστα πραγματευσάμενοι. ὥστε οὔτε ἐκ τοῦ λόγου οὔτε ἐκ τῆς ἐναργείας εὔλογον τὸ νομίζειν, ὅτι οὐκ ἔστι φυσικοῦ τὸ περὶ τῶν καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων τοῖς φυσικοῖς πράγμασι διαλέγεσθαι, ἀλλὰ περὶ μόνων τῶν οὐσιῶν· οὐκ ἄρα αὕτη διάκρισίς ἐστι τοῦ φυσικοῦ πρὸς τὸν μαθηματικόν.

p. 193b31 Περὶ τούτων μὲν οὖν πραγματεύεται καὶ μαθηματικός, ἀλλ’ οὐχ φυσικοῦ σώματος πέρας ἕκαστον.

Ἐντεῦθεν αὐτὸς τὴν ἀληθῆ διάκρισιν τῶν ἐπιστημῶν τούτων ἐκτίθεται, ὅτι εἰ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν ἀμφότεροι, ἀλλ’ ὁ μὲν φυσικὸς ἐν ὕλῃ θεωρεῖ τὰ τοιαῦτα ὑπάρχοντα, ὁ δὲ μαθηματικὸς χωρίσας αὐτὰ τῶν ὑποκειμένον αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἐπισκέπτεται χωρὶς πάσης οὐσίας, μηδὲν φροντίζων εἴτε ἐκ τῆς αὐτῆς οὐσίας τοῖς γενητοῖς ἡ ὑποκειμένη αὐτοῖς φύσις εἴτε ὁθενδήποτε, καὶ εἴτε φυσικὸν τοῖς ὑποκειμένοις τὸ σχῆμα εἴτε μή. |

p. 193b34 Χωριστὰ γὰρ τῇ νοήσει κινήσεως ἐστιν.

[*](f 5v)

Οὐδὲν ἀδύνατον, φησί, ποιεῖ ὁ γεωμέτρης χωρίζων τῶν ὑποκειμένων τὰ τοιαῦτα πάθη καὶ σχήματα· πεφύκασι γὰρ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεσθαι· ὅπερ οὖν αὐτοῖς πεφυκός ἐστι, τοῦτο ποιεῖ. κινήσεως δέ φησιν ἀντὶ τοῦ τῆς φυσικῆς αὐτῶν ὕλης, ἤτοι τοῦ ὑποκειμένου· ἐν τούτῳ γὰρ ἡ αἰτία τῆς κινήσεως. εἴρηται δ’ ἡμῖν πρότερον, ὅπως οὐ μόνον τὸ φυσικὸν σῶμα, ἀλλὰ καὶ ἡ ὕλη δοκεῖ κινήσεως αἰτία εἶναι.

[*](1 αὐτόθεν] ἀλλο ///// ἄλλοθεν?) L 2 καὶ (post ἀπείρου) LK: τὲ καὶ Mt 3 fort, σχημάτων τε καὶ παθῶν τῶν 4 μαθηματικοῦ) παθητικοῦ Κ πράγματος L 5 ἕκαστον Κ 6 ἱκανόν ἐστιν Mt 7 αὐτὴν L 9 φησί om. Mt 10 ὥστε] ὥτε Κ 11 ἐναργείας t: ἐνεργείας LKM εὔλογον Κ: ἄλογον LMt τὸ (post φυσικοῦ) om. L 12 αὑτὸ Κ τοῖς] τῆς Κ 13 ἀυτὴ (sic) Κ 15 μὲν om. L 15 10 καὶ—ἕκαστον ἑ om. Κ 16 πέρας ἕκαστον om. L 19. 20 χωρίσας αὑτὰ τῶν ὑποκείμ Κ 21 ἡ ὐποκείμ et mox τοῖς ὑποκειμ sine accentu Κ φύσις om. L 22 εἴτε καὶ μή Mt 24 οὐδὲν om. L χορίζων Κ 25 γὰρ] οὖν M 20 οὖν om. M 27 αὑτῶν Κ 28 πρότερον p. 211,23 φυσικὸν om. L σῶμα] an σχῆμα? 29 εἶναι om. Κ)

p. 193b35 Λανθάνουσι δὲ τοῦτο ποιοῦντες καὶ οἱ τὰς ἰδέας λέγοντες.

[*](f 5v)

Ὅπερ οἱ μαθηματικοὶ ποιοῦσι πεφυκὸς γίνεσθαι (τί δὲ ποιοῦσι; τὸ χωρίζειν τὰ πάθη τῶν οὐσιῶν κατ’ ἐπίνοιαν, πεφυκότα οὕτω χωρίζεσθαι), τοῦτο καὶ οἱ τὰς ἰδέας τιθέμενοι ποιοῦσι, λανθάνοντες ἑαυτοὺς ὅτι οὐδαμῶς χωρίζεσθαι πέφυκε τὰ οὐσιώδη εἴδη τοῦ ὑποκειμένου ἑαυτοῖς, ὥσπερ τὰ σχήματα καὶ τὰ πάθη· τὸ γὰρ ἧττον ὄντα χωριστὰ ἀντὶ τοῦ οὐδαμῶς ὄντα χωριστά. καὶ ἔτι τὸ ἄτοπον ἐπαύξουσιν ὅτι οὐ μόνον κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζουσι τὰ εἴδη, ὥσπερ τὰ σχήματα καὶ τὰ πάθη οἱ μαθηματικοί, ἀλλὰ καὶ ὕπαρξιν αὐτοῖς καθ’ αὑτὰ διδόασι τοῖς μηδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεσθαι πεφυκόσιν. ὅτι δὲ οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεσθαι πέφυκε τὰ οὐσιώδη εἴδη τοῦ ὑποκειμένου ἑαυτοῖς καὶ τῆς ὕλης ὥσπερ τὰ σχήματα καὶ τὰ πάθη, δῆλον, φησίν, ἐκ τῶν ὁρισμῶν ἑκατέρων· τρίγωνον μὲν γὰρ καὶ κύκλον καὶ σφαῖραν καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα δυνατὸν ὁρίσασθαι μὴ ἐπιμνησθέντα ὕλης (κύκλος μὲν γάρ ἐστι σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον, ἄρτιον δ’ ἀριθμὸς διαιρούμενος δίχα· καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα ἔστιν ὁρίσασθαι μηδαμῶς ὕλης ἐπιμνησθέντα, ὡς δὴ πεφυκότων τῷ λόγῳ καὶ τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζεσθαι, εἰ καὶ μὴ τῇ ὑποστάσει), σάρκα δὲ καὶ ὀστοῦν καὶ νεῦρον καὶ πᾶν εἶδος οὐσιῶδες ἀδύνατον ὁρίσασθαι μὴ ἐπιμνησθέντα τῆς ὅλης τῆς ὑποκειμένης, ὡς δὴ μὴ πεφυκότων μηδὲ τῷ λόγῳ καὶ τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζεσθαι. τῆς γὰρ σαρκὸς ἐχούσης τὸ εἶναι τῷ μαλακὴν φέρε εἰπεῖν καὶ ὑγρὰν εἶναι καὶ ἐνεργείας ἔχειν τοιάσδε ἢ τοιάσδε, πῶς ἐγχωρεῖ τὰ τοιαῦτα πάντα ὕλης χωρίσαντα αὐτὰ καθ᾿ αὑτὰ ἢ φαντασθῆναι ἢ λογισθῆναι ἢ ὁρισμὸν αὐτῶν ἀποδοῦναι; αὐτὸ γὰρ τὸ εἰπεῖν ὑγρὸν καὶ θερμὸν τὴν κρᾶσιν τῶν ὑποκειμένων στοιχείων, ἅπερ ἐστὶ τῆς σαρκὸς ὕλη, εἰπεῖν ἐστιν. οὐ γὰρ ὥσπερ ἐπινοῶ σχῆμα μηδὲν προσεπινοῶν ἐν ποίᾳ ὕλῃ ἐστὶ τὸ τοιοῦτον, οὕτω καὶ σαρκὸς εἶδος ἢ ὀστοῦ δύναμαι ἐπινοῆσαι· εὐθὺς γὰρ τὸ ξηρὸν καὶ λευκὸν τοὐ ὀστοῦ ἐπινοῶ καὶ ὅσα ἄλλα αὐτῷ προσυπάρχει. κἄν ὁρίσασθαι θελήσω τὴν σάρκα, ἐρῶ τυχὸν ὅτι ἐστὶ σῶμα θερμὸν καὶ ὑγρὸν αἱματῶδες μαλακὸν τοιάσδε ἐνεργείας ἔχον, εὐθὺς δὲ τοῦτο εἰπὼν τὴν ὑποκειμένην ὕλην εἴρηκα. ἀλλ᾿ οὐδὲ τῶν ἁπλῶν ἔστι τι ἐπινοῆσαι ἄνευ ὕλης· εὐθὺς γὰρ τῷ ἐπινοῆσαι ὕδωρ, τὸ ὑγρὸν αὐτοῦ τὸ χυτὸν ἐπινοῶ τὸ ψυχρόν, [*](1 ante λανθάνουσι exhibet *ὐ (h. e. οὐ) Κ 1. 2 ποιοῦντες—λἐγοντες om. Κ 3 οἱ θτ μαθηταὶ Κ 5 εἰδἐας ὑποτιθέμενοι Κ 8 ἔτι] ἐπὶ Κ αὔξουσι Mt 9 οἱ μὰ atque ita saepe Κ 11 ὅτι δὲ Κ: ὅτι (L)Mt 12 ἑαυτοῖς om. Κ 13 δῆλον LK: καὶ δῆλον Mt. ἐκ τῶν ὁρισμῶν itorat M κύκλον] ὃ (eriore ox compendio O orto) Κ ὁ 14 ἐπιμνησθέντος Κ 15 μὲν om. Κ 16 ἄρτι M δ’ Κ: om. LMt ἀριθμὸν διαιρούμενον L 22 ὑγρὴν Κ τοιᾶσδε utrobique Κ ἢ τοιάσδε om. Mt 25 σαρκὸς ἡ ὕλη t 27 εἶδος ἡ ὀστοῦ LK: καὶ ὀστοῦ εἶδος Mt δύναμιν Κ 29 ἐρῶ K: ἑτέρως (L)Mt 30 εὐθὺς δὲ LK: εὐθὺς (om. δὲ) om. Mt 32 τῷ] τό Κ τὸ χυτὸν ΚM: τυχὸν L: τὸ τυχὸν t καὶ τὸ ψυχρόν Lt)

τοῦτο δ᾿ ἐπινοήσας τὸ σύνθετον ἐπενόησα, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ [*](f 5v) χυτόν τι ἐπινοῆσαι ἢ ὑγρόν. πόσον οὖν ἔστιν ἄτοπον τὰ μηδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεσθαι πεφυκότα καὶ καθ’ ὑπόστασιν χωρίζειν;

Τὰ μὲν οὖν παρὰ Ἀριστοτέλους καὶ ἡ τὸ πιθανὸν ἔχουσιν εἴρηται, καὶ ὅτι πρὸς Πλάτωνα αὐτῷ ἡ ἀπότασις δῆλον. ἐγὼ δέ φημι ὅτι εἰ μὲν τοῦτο αὐτῷ ἐνεκάλει τὸ καθ’ ὑπόστασιν χωρίζειν ἰδίᾳ τὰ εἴδη τῶν φυσικῶν, εἶχε τὸ εὔλογον ἡ ἔγκλησις (ἀδύνατον γὰρ τὰ ἐν ὑποκειμένῳ εἶναι ἔχοντα αὐτὰ καθ’ αὑτά ποτε ὑποστῆν·αι), εἰ δὲ τοῦτό φησιν ὅτι ἀδύνατον τῷ λόγῳ ἢ τῇ ἐπινοίᾳ χωρίσαι τῆς ὕλης τὸ εἶδος, οὐκ εὔλογον ἔμοιγε εἶναι δοκεῖ· εἰ γὰρ καὶ δυσφάνταστά εἰσιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ οὐσιώδη εἴὸη, ἀλλ’ οὖν ὁ λόγος καὶ ταῦτα χωρίζειν πέφυκε. λέγομεν γοῦν ὅτι τὸ εἶδος ἕτερόν ἐστι τῆς ὕλης, καὶ ἡ αὐτὴ μένουσα καὶ μία ὕλη δέχεται ἀνὰ μέρος διάφορα, ὡς δὴ ἑτέρων ὄντων παρ’ αὐτὴν τῶν εἰδῶν. καὶ τί λέγω ἡ ὕλη ; τὸ δεύτερον γοῦν κατ’ αὐτὸν ὑποκείμενον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ τριχῇ διαστατόν, ἕτερόν ἐστι σαρκὸς καὶ ὀστοῦ καὶ τῶν λοιπῶν πάντων εἰδῶν, ἄποιον ὂν καθ’ αὑτό. πῶς οὖν φησι μηδὲ κατ’ ἐπίνοιαν δύνασθαι χωρίζεσθαι τοῦ ὑποκειμένου τὰ εἴδη ; αὐτὸς γοῦν ἐν τῇ Περὶ γενέσεως φησι τὴν σάρκα καὶ τὸ ὀστοῦν καὶ πάντα τὰ φυσικὰ τριχῶς λέγεσθαι, ποτὲ μὲν ἐπὶ τῆς ὕλης, ποτὲ δὲ ἐπὶ τοῦ εἴδους, ποτὲ δὲ ἐπὶ τοῦ συναμφοτέρου, ὡς δὴ χωρίσας κατ’ ἐπίνοιαν τὰ εἴδη τῆς ὕλης. ὡς γὰρ τοῦτο ποιήσας, οὕτω φησὶ τριχῶς λέγεσθαι τὴν σάρκα καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον· ποτὲ μὲν γὰρ ἐπὶ τῆς ὕλης φέρεσθαι τὸ τῆς σαρκὸς ὄνομα, ποτὲ δὲ ἐπὶ τοῦ εἴδους, ποτὲ δὲ ἐπὶ τοῦ συναμφοτέρου. καὶ αὐτὸς δ’ ἐφεξῆς χωριστὰ εἶναι ειοη τῶν φυσικῶν ὑποτίθεται, περὶ ἃ καὶ καταγίνεσθαί φησι τὸν θεόλογον· ὥστε δόξειεν οὐ καλῶς λέγειν, ὅτι τὰ εἴδη οὐκ τῷ λόγῳ καὶ τῇ ἐπινοίᾳ, εἰ μὴ τὰ εἴδη οὕτω λέγοι ὡς οὐσίας, εἰ δὲ τὰ εἴδη τὰς οὐσίας λέγοι, αἱ δὲ φυσικαὶ οὐσίαι σύνθετοι ἐκ τοῦ ὑποκειμένου καὶ τοῦ εἴδους, ἀδύνατόν ποτε χωρὶς ὕλης τὰς τοιαύτας οὐσίας ἐπινοῆσαι. τοῦτο δὲ δοκοῦσι ποιεῖν οἱ τὰς ἰδέας ὑποτιθέμενοι· λέγουσι γὰο αὐτοάνθρωπον καὶ αὐτότιππον, ἅμα δὲ τῷ ἐπινοῆσαι ἄνθρωπον ἐν ὑποστάσει εἶδος ἐν ὕλῃ ἐνόησα καὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν σύνθετον. ὥστε ἐπειδὴ οἱ τὰς ἰδέας ὑποτιθέμενοι οὐχ ἀπλῶς ἀνθρώπου λόγον ἢ ἵππου λόγον ὑπετίθεντο [*](1 καθ᾿ αὐτὸν M 2 ἢ Mt: ἢ Κ: om. L πῶς οὖν Κ 4 καὶ ἣ τὸ πειθανὸν ἔχων Κ 5 ἡ ἀπότασις δῆλον om. Κ ἀπόστασις M 6 ἐνεκάλλει (sic) K: ἐνεκαλεῖτο LMt χωρίζειν LK: ἐγχωρίζειν Mt ἰδία τὰ εἴδη K: τὰ εἴδη (om. ἴδιᾳ) L: τὰ ἴδια εἴδη Mt 9 οὐκ εὔλογον κτλ.] at cf. p. Ι38,24 10 ἐμοί γε Κ 12 καὶ αὐτὴ (h. e. αὐτὴ om. ἡ) Κ μὲν οὖσα L 13 διάφορα εἴδη fortasse recte K 16 ὂν L: ὃν Κ: οὑν Mt 17 Περὶ Γενέσεως A 5 p. 321 b 19 ad quern locum cf. Philopon. f. 24r39 sqq. Aid. 18 λέγεται Mt 20 ὡς δὴ LK: πῶς δὴ Mt τοῦτο] τοῦ Κ 21 φησὶ λέγεσθαι τριχῶς L 22 ἐπὶ τῆς ὕλης post ὄνομα traic. Mt 23 ἐφεξῆς p. 194b 12 of. infra p. 244,1 sqq. 24 εἴδη Κ: τὰ εἴδη LMt 25 ἂν addidit t 26 λέγοι LK: λόγοι M: λέγει t 27 λέγοι L: λέ K: λέγει Mt 29 εἱδέας ct 32 εἰδέας K 30 et p. 226,1 αὐτὸ ἄνθρωπον καὶ αὐτὸ ἵππον (sic) Κ 30 ὑπονοῆσαι Κ)

χωρὶς τῆς ὕλης, ἀλλ’ αὐτοάνθρωπον καὶ αὐτότππον, καλῶς εἴρηκεν ὅτι τὰ [*](f 5v) τοιαῦτα εἴὸη, τουτέστι τὰς συνθέτους οὐσίας, οὐκ ἔστιν οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίσαι τῆς ὕλης, ἀλλὰ κἄν τις ἐπινοῆσαι | ταῦτα θελήσῃ κἄν τε ὁρίσασθαι, [*](f 6r) εὐθὺς ἀνάγκη καὶ τὴν ὕλην ὑπολαμβάνειν. οὕτως οὖν, ὡς εἶπον, ἀκουστέον αὐτὸν λέγειν εἴδη τὰς οὐσίας, οὐχ ὡς αὐτῷ δοκοῦν τοῦτο, ἀλλ’ ὡς συναγόμενον ἐκ τῶν τὰς ἰδέας ὑποτιθεμένων· λέγοντες γὰρ αὐτοάνθρωπον καὶ αὐτότππον, τί ἄλλο ἢ οὐσίαν ἀνθρώπου καὶ οὐσίαν ἵππου καὶ τῶν λοιπῶν ὑποτίθενται; λέγουσι δὲ τὰς τοιαύτας οὐσίας χωρὶς τῆς ὕλης ἐν ὑποστάσει ἰδίᾳ εἶναι, ἅπερ μηδὲ κατ’ ἐπίνοιαν ἐκ τῆς ὕλης δυνατὸν ἐπινοῆσαι, ὡς εἰρήκαμεν· τὰ ἄρα μηδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωριστὰ τῆς ὕλης καθ’ ὑπόστασιν χωρίζουσι τῆς ὕλης, ὅπερ ἄτοπον.

p. 194a4 Ἔτι ἀριθμὸς δὲ ἀριθμὸς καὶ γραμμὴ σχῆμα ἄνευ κινήσεως.

Τουτέστιν ἄνευ ὕλης· ἐλέγομεν γὰρ αἰτίαν τῆς κινήσεως τὴν ὕλην εἶναι· διίσταται γὰρ ἐπ’ αὐτῇ τὸ εἶδος ἀδιάστατον ὄν. σὰρξ δὲ καὶ ὀστοῦν καὶ ἄνθρωπος οὐκέτι, ἀλλὰ ταῦτα ὥσπερ σιμὴ ῥίς. οὐχ ὥσπερ ὁριζόμενοι τὸ εὐθὺ ἢ τὸ καμπύλον ἢ τὸν κύκλον οὐ προσχρώμεθα τῇ ὕλῃ, οὕτω καὶ ἐπὶ σαρκὸς καὶ ὁσίου καὶ τῶν λοιπῶν· ἀλλ’ ὥσπερ σιμότητα ὁριζόμενοι παραλαμβάνομεν καὶ τὸ ὑποκείμενον τὴν ῥῖνα (έγομεν ὅτι σιμότης ἐστὶ κοιλότης ἐν ῥινί), οὕτω δὲ καὶ σάρκα ὁριζόμεθα καὶ ὀστοῦν καὶ τὰ λοιπὰ τὸ ὑποκείμενον συμπαραλαμβάνοντες ἐν τῷ ὁρισμῷ. ὥσπερ δ’ εἰ μὴ τὴν σιμότητα, ἀλλ’ ἀπλῶς τὴν κοιλότητα ὁριζόμεθα, οὐ μεμνήμεθα παντελῶς ὕλης, οὕτω καὶ τὰ συμβεβηκότα ὁριζόμενοι οὐ παραληψόμεθα ἐν τῷ ὁρισμῷ τὸ ὑποκείμενον.

p. 194 a 7 Δῆλοί δὲ καὶ τὰ φυσικώτερα τῶν μαθημάτων.

Ὅτι, φησί. τὰ φυσικὰ εἴδη οὔτε ἐπινοῆσαι οὔτε ὁρίσασθαι ὸυνατὸν ἄνευ ὕλης, δηλοῦσι καὶ τῶν μαθημάτων ὅσα ἐγγύς πώς εἰσι φυσιολογίας, ἀστρονομία λέγω καὶ ὀπτικὴ καὶ ἁρμονική. ἥ τε γὰρ ὀπτικὴ τὰ συμβαίνοντα [*](4 παραλαμβάνειν fort, recte Κ 5 αὑτὸν Κ 6 εἰδἐας Κ 6 7 αὐτὸ ἄνθρωπον καὶ αὐτὸ ἵππον Κ 8 χωρὶς τῆς Κ: χωριστὰς LMt 9 ἅπερ LK: 0111. M: ἅς t: fort. ἅσπερ ἐκ τῆς LKM: ἄνευ τῆς t: scribeiKJum ἐκτὸς (cf. p. 220,34. ad q 5r53) 10 ἄρα] γὰρ Κ 12. 14 Ἔτι δὲ—ὄν om. Κ 12 ’Ext δέ M: ἔστι δὲ (L)t καὶ ἀριθμὸς καὶ.t 13 λέγομεν L at cf. p. 211,23. 223,28 14. 15 καὶ ὀστοῦν—ῥίς om. Κ 15 σιμὴ ῥίς Lll: ῥὶς σιμή ex Aristotele t 16 ὁριζόμενοι t: ὁριζόμενος LM : ὁρίζομεν Κ εὐθῆ Κ κύκλον LK: κύβον Mt 17 οὕτω δὲ καὶ Κ τὴν σιμότητα Κ 19 κοιλότης LK: ε τ κοίλανσις Mt 20 τῶ ὑποκειμ. Κ συμπαραλαμβάνον Κ 21 ὁρισόμεθα Κ 22 μεμνήμεθα LK: μεμνημ/* οι΄ (sup. ἡ accent, delet.) M: μεμνημένοι (post ὕλης repetito ὁριζόμεθα) t 24 τῶν μαθημάτων LM: τῶν μαθηματικῶν t: om. Κ 25 φησί] φὑσ Κ ἐπινοῆσαι LK : ἐπινοήσαι M: ἐπινοήσασθαι t 20 δηλοῦσι δὲ καὶ L πως L: rw; Κ: που Mt 27 ἤτε γὰρ Κ: εἶτα γάρ L)

περὶ τὰς ὄψεις ἐπισκοποῦσα, τάς τε τῶν εὐθειῶν καὶ τῶν ἐξ αὐτῶν συνισταμένων [*](f 6r) καὶ ἐκπεμπομένων κώνων ἐκπομπὰς καὶ ἀνακλάσεις καὶ γωνίας καὶ ὅσα ἄλλα γεωμετρικῶς ἐπὶ αὐτῶν ἐξετάζει, τῆς γεωμετρίας τὰ τοιαῦτα πάθη χωρὶς ὕλης ἐπινοούσης, ἡ ὀπτικὴ ὑφεστώσας λαμβάνει τὰς τοιαύτας γραμμὰς καὶ τὰ παρακολουθοῦντα αὐταῖς πάθη οὐκ ἄνευ κινήσεως καὶ ὕλης· ὁμοίως καὶ ἀστρονομία τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ σχήματα καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως αὐτῶν μαθηματικῶς δείκνυσιν, ἐπειδὴ ἐνεργείᾳ ὑφέστηκότα ταῦτα λαμβάνει, μετὰ τῆς ὕλης αὐτὰ θεωρεῖ πάλιν τὲ αὖ γεωμετρίας καὶ ἀριθμητικῆς ἀπλῶς διπλάσιον ἡμιόλιον καὶ τὰ τοιαῦτα χωριστῶς σκοπούσης, ἐπειδὴ ὁ ἁρμονικὸς ἐνεργείᾳ ὑπάρχοντας τοὺς τοιούτους θεωρεῖ λόγους, οὐδὲ ἐπινοῆσαι αὐτοὺς ἄνευ ὕλης δύναται. εἰ οὖν καὶ ὅσα τῷ λόγῳ χωρίζειν δυνατόν, ὅταν ἐνεργείᾳ ὑφεστηκότα λαμβάνηται, οὐδὲ τῷ λόγῳ χωρίζεται, πόσῳ μᾶλλον τὰ μηδὲ τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζεσθαι δυνάμενα οὐκ εὔλογον δήπου τῇ ὑποστάσει χωρίζειν; ταῦτα δέ ἐστι τὰ οὐσιώδη εἴδη. ἀστρολογίαν δὲ κοινότερον οἱ παλαιοὶ ἐκάλουν, ἣν ἡμεῖς νῦν εἰδικώτερον ἀστρονομίαν καλοῦμεν. φυσικώτερα δὲ εἶπε τῶν μαθημάτων ταῦτα, διότι ἅπερ μαθηματικῶς δείκνυται, ταῦτα οὗτοι ὡς ἐν φυσικοῖς θεωροῦσι σωμασιν.

p. 194a9 Ἀνάπαλιν γὰρ τρόπον τινὰ ἔχουσι τῇ γεωμετρία.

Ὅ φησι διὰ τούτων τοῦτό ἐστιν, ὅτι γεωμετρία μὲν λαβοῦσα ἐκ τῶν φυσικῶν σωμάτων τὰς γραμμάς (πέρατα γὰρ φυσικῶν σωμάτων αἱ οὐχ ὡς περὶ φυσικῶν σωμάτων οὕτως σκοπεῖ περὶ αὐτῶν, ἀλλὰ χωρίσασα αὐτὰς τῷ λόγῳ τῶν φυσικῶν σωμάτων οὕτως σκοπεῖ περὶ αὐτῶν ὡς μαθηματικῶν, οὐχ ὡς φυσικῶν, ἀστρονομία δὲ καὶ ἁρμονικὴ καὶ ὀπτικὴ ἀνάπαλιν ἔχουσι τῇ γεωμετρίᾳ· λαμβάνουσαι γὰρ τὰ ἀποδεδειγμένα τῇ γεωμετρίᾳ οὐκέτι οἷς ἔλαβον μαθηματικοῖς οὖσιν ὡς μαθηματικοῖς κέχρηνται, ἀλλ’ ὡς φυσικοῖς, οὐ χωριστὰ αὐτὰ ἐπινοοῦσαι ἀλλ’ ἐν ὕλῃ. ὥστε εἰ αὗται αἱ ἐπιστῆμαι, ἐπειδὴ τὰ τῇ ἐπινοίᾳ χωριστὰ ὡς ὑφεστηκότα ἔλαβον, εὐθὺς καὶ τὴν ὕλην ἐπενόησαν (ἡ μὲν γὰρ τὰ οὐράνια σώ- [*](2 καὶ ἐκπεμπομένων om. Κ 3 ἐξετάζειν Κ post τῆς iuterpolat γὰρ t 4 ὕλης om. Mt τὰς τοιαύτας λαμβάνει Mt 5 αὑταῖς Κ G ἡ addidit t τὰ om. M 7 αὐτῶν Κ 7. 8 ταῦτα ὑφεστηκότα Mt 8 μετὰ LK: καὶ μετὰ Mt 8. 9 γεωμετρίας τε καὶ L 9 διπλάσιον Κ̓ χωριστὰ L 10 ἐπειδὴ om. t 11 καὶ οὐδὲ Mt εἰ οὖν κτλ.] cf. Thcmist. p. 167,1 sqq. 12 λαμβάνηται ὑφεστηκότα Κ 13 χωρίζεται Kt Themistius: χωρίζηται LM. adamat quidom Philoponus εἰ cum coniunctivo iunctum, hic tamcu praecedcns λαμβάνηται libraries codicum LM fefellisse videtur πόσω γε μᾶλλον L 15 παλαιοὶ κοινότερον (om. οἱ) Κ. oeteriuu cf. p. 222, 17 sqq. ἥν νῦν ἡμεῖς Mt ἰδικώτερον Κ 16 φυσικὼ Κ 18 σώμασιν εἶναι L 22 οὐχ ὥσπερ φυσικῶν (om. σωμάτων, οὕτως) σκοπεῖ (om. περὶ αὐτῶν) ἀλλὰ Κ 23 αὐτὰς t: αὑτὰ LKM 25 ὑποδεδειγμένα Mt 26 ἔλαβεν t 27 κέκρηνται t: κέχρηται LKM ἐπινοοῦσι t: ἐπινοοῦντες LKM 28 αἱ om. Mt 29 συνεπενόησαν Κ)

ματα, ἡ δὲ τὰς χορδάς, ἡ δὲ τὰς ὄψεις), σχολῇ γε τὰ φυσικὰ εἴδη χωρισθείη [*](f 6r) σθείη ποτ’ ἄν τῶν ὑποκειμένων, ὅπερ ποιοῦσιν οἱ τὰς ἰδέας ὑποτιθέμενοι.

p. 194a12 ἐπειδὴ ἡ φύσις διχῶς, τό τε εἶδος καὶ ἡ ὕλη, ὠς ἄν εἰ περὶ σιμότητος τί ἐστι σκοποῖμεν, οὕτω θεωρητέον.

Διακρίνας τὸν μαθηματικὸν τοῦ φυσιολόγου εἰπὼν ὅτι ὁ μὲν μαθηματικὸς ἐπισκέπτεται τὰ ἐν τοῖς φυσικοῖς εἴδη, ἀλλ’ οὐχ ὡς φυσικὰ ἀλλ’ ὡς μαθηματικά, χωρίζων αὐτὰ τῶν ὑποκειμένων, ὁ δὲ φυσικὸς ὡς ἀχώριστα αὐτὰ σκοπεῖ καὶ μετὰ τῆς ὕλης, ἀκολούθως ἐνταῦθα σκοπεῖ πό- τερον φυσικοῦ ἐστι τὸ περὶ ἀμφοτέρων διαλέγεσθαι ἢ οὔ. ἐπεὶ γὰρ καὶ δέδεικται ἔμπροσθεν ὅτι ἡ φύσις καὶ κατὰ τῆς ὕλης λέγεται καὶ κατὰ τοῦ εἴδους, πότερον, φησί, περὶ ἀμφοτέρων ὁ φυσικὸς διαλέξεται, καὶ ἀποδιδοὺς τοὺς ὁρισμοὺς τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἐκ θατέρου τὸν ὁρισμὸν ἀποδώσει ἢ ἐξ ἀμφοῖν ; καί φησιν ὅτι τὸ μὲν εἶναι τῶν πραγμάτων χαρακτηρίσει κατὰ τὸ εἶδος καὶ μάλιστα τὸν ὁρισμὸν ἐκ τοῦ ἕδους ἀποδώσει, οὐ παραλείψει δὲ οὐδὲ τὴν ὕλην ἀλλὰ συμπεριλήψεται καὶ ταύτην. ἐζήτησε δὲ τοῦτο αὐτὸ καὶ ἐν | τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ· τριχῶς γάρ, φησί, τῶν [*](f 6v) ὁρισμῶν ἀποδιδομένων, ἢ ἐκ τοῦ εἴδους ἢ ἐκ τῆς ὕλης ἢ ἐκ τοῦ συναμφοτέρου (οἶον ὡς ἐπὶ θυμοῦ ἐκ μὲν τῆς ὕλης ὅτι ἐστὶ ζέσις τοῦ περὶ αἵματος, ἐκ δὲ τοῦ εἴδους ὅτι ὄρεξις ἀντιλυπήσεως, ἐκ δὲ τοῦ συναμφοτέρου ζέσις τοῦ περὶ καρδίαν αἵματος δι’ ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως), τριχῶς οὖν, φησί, λεγομένου τοὐ ὁρισμοῦ, ὁ φυσικὸς οὔτε ἐκ τῆς ὕλης μόνης ὁριεῖται οὔτε ἐκ τοῦ εἴδους μόνου, ἀλλ’ ἐκ τοῦ συναμφοτέρου· ἀλλ’, ὡς εἶπον, τὸ μὲν εἶναι τῶν πραγμάτων ἀποδώσει κατὰ τὸ εἶδος, οὐ παραλείψει δὲ οὐδὲ τὴν ὕλην. ὅσον μὲν γάρ, φησίν, ἐπὶ τῇ τῶν ἀρχαίων φυσιολογίᾳ δόξειεν τοῦ φυσικοῦ εἶναι περὶ τῆς ὕλης μόνον διαλέγεσθαι· γὰρ ὕλης πολὺ ἐφρόντισαν πάντες οἱ παλαιοί, τοῦ δὲ εἴδους οἱ μὲν οὐδένα ἐποιήσαντο λόγον, ὅσοι δὲ καὶ ἐμνήσθησαν εἰδικοῦ αἰτίου ἐπὶ βραχὺ τούτου ἐφρόντισαν, οὗτοι δέ εἰσι Δημόκριτός τε καὶ Ἐμπεδοκλῆς. ὁ μὲν γὰρ Δημόκριτος ὕλην λέγων τὸ ὑποκείμενον ταῖς ἀτόμοις εἰδοποιοὺς αἰτίας ἔλεγε [*](2 ὑποκειμένων t: ὑποκειμ Κ: ὐπ’ ἐκεῖνο LM εἰδέας K 3 lemma om. Κ ἐπειδὴ LM: ἐπειδὴ δὲ t: hoc vel ἐπεὶ oe Aristotelis libri (praeter pr.E) cf. p. 234,1 4 τί om. M ἐστιν t σκοποῖμεν M : σκοπῶμεν L : ἐσκοποῦμεν t 5 καὶ εἰπὼν Mt fi τὰ ἐπὶ τοῖς Κ 7 τῆς ὑποκειμένων (sic) Κ 8 αὑτὰ Κ 8. 9 σκοπεῖ πότε φυσικόν Κ 10 ἔμπροσθεν c. 1 p. 193a9 sqq. καὶ κατὰ τῆς ὕλης λέγεται L : λέγεται καὶ κατὰ τῆς ὕλης Mt: λέγεται καὶ κατὰ τῆς ὕλης λέγεται Κ 10. 11 τὸ εἶδος Κ 11 πότερον ἄρα M: πότερον ἄρα t φησί, περὶ ἀμφοτέρων om. Κ 12 ἐκ θατέρου] ἐκατέρου L 14. 15 παραλείψει L: παραλήψει KMt 16 Περὶ ψυχῆς A 1 p. 403a29 sqq. 17 ἀποδιδομένω Κ 18 ἐπὶ τοῦ θυμοῦ Κ 18. 19 περὶ καρδίαν LK: περικαρδίου (cf. i 4r23) Mt. eadem varietas in Arist. libris l. c. a30 19. 20 ἐκ δὲ τοῦ συναμφοτέρου—ἀντιλυπήσεως LK: om. Mt 22 μόνου] μόνον Κ 23 παραλείψει LM: παρὰ λείψει Κ: παραλήψει t 24 γὰρ om. et mox τῆ om. superscr. Κ 25 δόξειεν Kt: δόξειε L: δόξει M ἄν atldidit t τοῦ] ἐκ τοῦ M 20 πολὺ] πολλοὶ M)

τὰ σχήματα τῶν ἀτόμων· τὰς μὲν γὰρ σφαιρικὰς εἰδοποιεῖν τὸ πῦρ, τὸ δὲ [*](f 6v) ὕδωρ τυχὸν τὰς κυβικάς, καὶ ἄλλο ὑπ’ ἀλῶν σχημάτων εἰδοποιεῖσθαι. ὁμοίως δὲ καὶ Ἐμπεδοκλῆς τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν εἰδοποιοὺς αἰτίας τῶν ὄντων ἔλεγεν· εἰ γὰρ καὶ ποιητικὰς ἐλάμβανεν αἰτίας τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, ἀλλ’ οὖν εἰδοποιεῖσθαι δι’ αὐτῶν τόν τε σφαῖρον διὰ τῆς φιλίας καὶ τὸν κόσμον τοῦτον διὰ τοῦ νείκους. ὥστε ποιητικὸν αἴτιον λέγοντες, οὐ πάντῃ τοῦ εἴδους ἠμέλησαν· ποιοῦσι γὰρ ταῦτα οὐ τὴν ὅλην, ἀλλὰ τὰ εἴδη. Ἀναξαγόρου δέ, καίπερ καὶ αὐτοῦ τὸν νοῦν αἰτιασαμένου τῆς εἰδοποιΐας τῶν ὄντων, ὅμως οὐκ ἐμνήσθη, ἴσως διὰ τὰ εἰρημένα περὶ αὐτοῦ ἐν τῷ Φαίδωνι, ὅτι εἰ καὶ ᾐτιάσατο τὸν νοῦν τῆς γενέσεως τοῦ παντός, ἀλλ’ οὖν ἐν τῇ ἀποδόσει τῆς τῶν κατὰ μέρος γενέσεως οὐκέτι τῷ νῷ ἐχρήσατο, ἀλλ’ εἰς ὑλικὰς πάλιν κατέπεσεν αἰτίας· τὰς γὰρ ὁμοιομερείας σαρκὸς καὶ ὀστοῦ καὶ τῶν λοιπῶν ᾐτιάσατο, ἅπερ ὡς ὑλικὸν ὑπετίθετο αἴτιον. ὅσον μὲν οὖν ἐπὶ τῇ τῶν ἀρχαίων δόξῃ, περὶ τῆς ὕλης δόξειεν ἂν εἶναι τοῦ φυσικοῦ διαλέγεσθαι, ὅτι δὲ περὶ ἀμφοτέρων δεῖ τὸν φυσικὸν ποιεῖσθαι τοὺς λόγους, δείκνυσι διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων· καὶ πρῶτόν γε ἐκ τῆς ἀναλογίας τῆς τέχνης πρὸς τὴν φύσιν, ἐπειδὴ καὶ εἰκών ἐστι τῆς φύσεως ἡ τέχνη. εἰ τοίνυν ὁρῶμεν, ὅτι τῆς αὐτῆς τέχνης ἐστὶν εἰδέναι καὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος (ὁ γὰρ οἰκοδόμος οὐ μόνον τὸ εἶδος τῆς οἶδεν, ἀλλὰ κά τὴν ὕλην τὴν ἐπιτηδείαν εἰς τὸ καταδέξασθαι τὸ τῆς οἰκίας εἶδος, καὶ ὁ τέκτων εἰδὼς τὰ εἴδη τῶν σκευῶν, κλίνης θρόνου καὶ τῶν λοιπῶν, οἶδε καὶ ποία ὕλη πρὸς ποῖον εἶδος ἐπιτηδεία ἐστίν), εἰ τοίνυν τοῦ αὐτοῦ τεχνίτου ἐστὶ καὶ τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην τὴν οἰκείαν τῷ εἴδει γνῶναι, καὶ τοῦ φυσικοῦ ἄρα τοῦ αὐτοῦ καὶ ἡ τοῦ εἴδους καὶ ἡ τῆς ὕλης [προσήκει] ἐπίσκεψις.

Δεύτερον ἐπιχείρημα. τῆς αὐτῆς, φησίν, ἐστὶ τέχνης καὶ τὸ τέλος εἰδέναι δέναι καὶ ὅσα τοῦ τέλους ἕνεκα γίνεται· εἰδὼς γὰρ ὁ οἰκοδόμος ὁποῖόν τί ἐστι τὸ τῆς οἰκίας εἶδος, ὅπερ σκοπὸν τῆς τέχνης καὶ τέλος ποιεῖται, οἶδε καὶ τὴν ὁδὸν δι’ ἧς ἐπὶ τὸ τέλος τοῦτο ἀφίξεται. καὶ ὁ ἰατρὸς εἰδὼς τὴν ὑγείαν, οἶδε καὶ τὴν ὁδὸν τὴν ἐπὶ τὴν ὑγείαν· εἰ γὰρ εἰδείη μὲν ὁ τεχνίτης τὸ τέλος τὴν ὁδὸν δὲ ἀγνοοῖ, οὐδέποτε ἀφίξεται εἰς τὸ τέλος. εἰ δὲ τοῦ [*](4 ἐλάμβανεν scripsi: ἐλάμβανον libri 5 διὰ τῆς] διτῆς Κ 6 κόσμον διὰ τοῦτον τοῦ νίκους Κ 7. 8 τὴν ὕλην ἀλλὰ (2 litterae eras. K) τὰ εἴδη LK: τὰ εἴδη ἀλλὰ τὴν ὕλην Mt 8 καὶ (post καίπερ) om. Mt 8. 9 εἰδιοποιΐας Κ 10 Φαίδωνι Platonis p. 97C sqq. cf. Zellcr Ι4 p. 893,2 εἰτιάσατο K: ᾐτήσατο M τὸν om. Mt ῆς 11 τῶν om. Mt 115 ἅπερ LMt: ἅσπερ recte K 14 ὕλης] ὕληκ Κ 15 δὲ et τὸν φυσικὸν om. Κ ἀμφοτέρων Κ 17 γε] μὲν Κ 21 τέκτων] τούτων K θρόνου om. Κ 23 prius καὶ om. superscr. L τὴν ὕλην] τῆς ὕλης (alterum ς ex ν factum) Κ 24 τῷ φυσικῷ t τοῦ αὐτοῦ LK: om. Mt at cf. p. 234,17 καὶ ἡ τῆς ὕλης καὶ ἡ τοῦ εἴδους L prius ἡ om. Κ 25 προσήκει delevi 26 ἐπιχείρημα] ἐπὶ Κ 27 ὅσα ἄλλα Mt 28 οἰ- κίας Κ: οἰκείας LMt οἶδα L 30 ὑγίαν et ὑγίειαν K 31 τὴν ὁδὸν δὲ LK: τὴν δὲ ὁδὸν Mt ἀγνοοῖ scripsi: ἀγνοεῖ libri εἰ δὲ KMt: εἰ δὲ καὶ L τοῦ] τὸ M)

αὐτοῦ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα (τουτέστι τὸ τέλος) εἰδέναι καὶ τὸ ἕνεκα τούτου [*](f 6v) (τουτέστι τὴν ὁδὸν τὴν ἐπὶ τὸ τέλος), ἕνεκα δὲ τοῦ εἴδους ἡ ὕλη καὶ ἐπὶ τὸ εἶδος ἡ τῆς ὕλης ἐπιτηδειότης, καὶ ὁ φυσικὸς ἄρα ἀμφότερα εἴσεται καὶ τὸ τέλος καὶ τὸ ἕνεκα τούτου, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ ὕλη· ὥστε ἀμφότερα τοῦ φυσικοῦ ἐπισκέψασθαι. ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ τέλος διττόν, τὸ μὲν οὗ τὸ δὲ ᾧ οἷον τὸ μὲν εἶδος τῆς θύρας ὡς οὗ τέλος· τούτου γὰρ ὁ τεχνίτης στοχάζεται, τοῦτο δὲ καὶ σκοπὸν καλοῦσι. τὸ δὲ ᾧ· γίνεται γὰρ ἡ θύρα οὐ δι’ αὐτὸ τοῦτο, ἵνα τοιόνδε τὸ εἶδος γένηται, ἀλλ’ ἵνα ταῖς τοῦ ἀνθρώπου χρείαις ἐπαρκέσῃ, ὥστε τῷ ἀνθρώπῳ τέλει πως ὄντι γίνεται ἡ θύρα, ἵνα φυλάξῃ τὸν οἶκον), καὶ ὁ εἰδὼς οὖν τὸ ὡς οὗ τέλος, τουτέστι τὸ τῆς θύρας εἶδος, οἶδεν εὐθὺς καὶ τὰ ἕνεκα τούτου, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ ὕλη, καὶ ὁ τὸ ὡς ᾧ τέλος εἰδὼς (οἶον ὁ ἄνθρωπος ὁ εἰδὼς ὅτι εἰς αὐτοῦ χρείαν γέγονε· τοῦτο γὰρ τελικώτατον τῆς θύρας τέλος ἡ τοῦ ἀνθρώπου χρεία) καὶ ὁ τὸ τοιοῦτον οὖν τέλος εἰδὼς οἶδε καὶ τὰ ἕνεκα τού· του γινόμενα· ὁ γὰρ εἰδὼς ὅτι δεῖ ἀσφαλῶς ἔχειν τὰ σκευάρια, οἶδεν ὅτι πρὸς τὸ τυχεῖν τούτου δεῖ τινος στερεοῦ καὶ ἀντιτύπου σώματος τοῦ εἴργοντος τοὺς ἐπηρεάζειν βουλομένους. ὥστε κἂν διχῶς λέγηται τὸ τέλος, ὁ εἰδὼς ὁποιονοῦν τῶν τελῶν καὶ τὰ πρὸς τὸ τέλος εἴσεται, ὧν ἐστι καὶ ἡ ὕλη· ὥστε καὶ τοῦ φυσικοῦ οὐ μόνον τὰ εἴδη γνῶναι, ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην.

Ἑπὶ τούτοις οὖν ὥσπερ ἀπορίαν τινὰ ἐπιφερομένην ἐπιλύεται. ἠπόρησε γὰρ ἄν τις, ὅτι εἰ τοῖς τεχνητοῖς ἀξιοῖς ἐξομοιοῦν τὰ φυσικά, ἐπειδὴ ὁρῶμεν ὅτι αἱ μὲν τῶν τεχνῶν τὴν ὕλην κατασκευάζουσιν, αἱ δὲ τὸ εἶδος ἐπιτιθέασι τῇ ὕλῃ, καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἄρα ἑτέρας ἂν εἴη τὸ γνῶναι τὴν· ὕλην τῶν φυσικῶν ἐπιστήμης, ἑτέρας δὲ τὸ εἶδος. ἡ μὲν γὰρ κυβερνητικὴ οἶδε τὸ εἶδος τὸ πηδαλίου ὁποῖον δεῖ εἶναι, καὶ ἐπιτάττει τῷ ναυπηγῷ ὅτι ῾ βούλομαι ὄργανον κατασκευασθῆναί μοι εἰς τὸ περιάγειν τὴν ναῦν, καὶ διὰ τοῦτο δεῖ αὐτὸ τυχὸν κυλινδροειδὲς εἶναι, ἵνα εὐχερῶς περιάγηται, δεῖ δὲ καὶ κάτωθεν εἰ τύχοι πλάτος ἔχειν, ἵνα πλείονι προσπῖπτον ὕδατι τῇ πρὸς αὐτὸ ἀντερείσει ὠθῇ τὴν ναῦν.᾿ τὸ μὲν οὖν εἶδος ἐπιτάττει ὁ κυβερνήτης, τὴν δὲ ὕλην ἐκ ποίων ποτὲ ξύλων εἶναι δεῖ οὐκέτι οἶδεν, ἀλλὰ παραχωρεῖ τὴν ταύτης εἴδησιν τῷ ωαυπηγῷ. ἀλλὰ καὶ ὁ ναυπηγὸς εἰδὼς τὸ εἶδος τὸ τοιόνδε τοῦ πηδαλίου, τὴν ἐργασίαν τῆς ὕλης ἄλλῳ ἐπιτάττει· ἁπλῶς μὲν γὰρ τὴν ὕλην εὐτρεπίζει ἡ δρυτομικὴ τῇ τεκτονικῇ, εὐεργὸν δὲ ταύτην ποιεῖ ἡ πριστική, εἶτα τὸ εἶδος ἐπιτίθησιν ἡ ναυπηγική· καὶ τῷ οἰκοδόμῳ ἄλλη μὲν τέχνη τὴν ὕλην ἁπλῶς εὐτρεπίζει ἡ λατομική, ἄλλη | [*](1 τὸ οὗ] τοῦ οὐ K τούτου 0m.Κ 2 εἴδους LK: τέλους Mt 4 τὸ (ante τέλος) om. L ἐνακά του (h. e. ἕνεκά του) Κ 6 τούτου] τοῦτον (sic) Κ 8 τοιόνδε τι εἶδος Κ 9 ἐπαρκέσει M TsXeiMt: τέλος LK 13 fortasse αὑτοῦ 15 τὰς κωάρια ἔιδεν ὅτι Κ 16. 17 τοῦ εἴργοντος inaig. M2: τοὺς εἴργοντας M: ora. L 17 διχῆ L 18 τὸ (post πρὸς) ora. Κ 19 εἴδει Κ 21 τεχνιτοῖς Κ 25 τὸ εἶδος τοῦ πηδαλίου fort, recte Κ δεῖ] δὲ M 28 τύχη M πλάτ (h. e. πλάτως) Κ προσπίπτων Κ 30 δεῖ ξύλων εἶναι Κ 32 ἄλλα K 33 δρυτοτομικη (omisso articulo ct accentu) Κ cf. p. 238,11 ἐνεργὸν Κ 35 τέχνης L)

δὲ εὐεργὸν ποιεῖ, ὡς ἥ τοὺς λίθους ἐπιτηδείους εἰς οἰκοδομίαν παρασκευάζει [*](f 7r) ἀποξέουσα καὶ εἰς θέσιν εὔθετον παρασκευάζουσα· καὶ ἄλλη μὲν τὸν χαλκὸν προευτρεπίζει, οἷον ἡ περὶ τὴν τοῦ μετάλλου συναγωγὴν ἀσχολουμένη, ἄλλη δὲ εἶδός τι τῷ χαλκῷ ἐπιτίθηησιν, οἷον ἡ χαλκευτική. διὰ τί οὖν μὴ καὶ ἐπὶ τῆς φυσικῆς ἄλλης μέν ἐστι τὸ περὶ τῆς ὅλης διαλέγεσθαι, ἄλλης δὲ τὸ περὶ τοῦ εἴδους; φησὶν οὖν ἐπιλυόμενος τὴν ἀπορίαν, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν τεχνητῶν οὐκ ἐνυπάρχει ἐν αὐτοῖς ἡ ὕλη αὐτῶν, ἀλλ’ ἔξωθεν αὐτὴν παραλαμβάνομεν καὶ ἡμεῖς αὐτὴν ἐπινοοῦμεν· καὶ διὰ τὸ μὴ ἐξισχύειν τὴν φύσιν τὴν ἡμετέραν ἅμα πάντα ποιεῖν, ἄλλη μὲν τέχνη περὶ τὴν ὕλην καταγίνεται ἄλλη δὲ περὶ τὸ εἶδος, ἐπὶ δὲ τῆς φύσεως οὐκ ἔξωθεν χορηγεῖται ἡ ὕλη τῇ φύσει, ἀλλ’ αὐτὴ καὶ τὴν ὕλην ἑαυτῇ εὐτρεπίζει καὶ τὸ εἶδος ἐπιτίθησιν. ὕλην δέ φημι τὴν προσεχῆ· ἡ γὰρ ἀνθρώπου φύσις εἰ καὶ μὴ αὐτὴ τὰ στοιχεῖα ποιεῖ, ἀλλ’ οὖν αὐτὴ κίρνησιν αὐτὰ οὐκ ἔξωθεν λαβοῦσα, ἀλλ’ ἐν ἑαυτῇ ἔχουσα, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ προσεχὴς ὕλη τοῦ ζῴου. καὶ τοῦτο ἐπὶ ἑκάστης τῶν κατὰ μέρος φύσεων. εἰ τοίνυν ἡ φύσις καὶ τὸ εἶδος ποιεῖ καὶ τὴν προσεχῆ τοῦ εἴδους ὕλην, καὶ ὁ τὰ εἴδη ἄρα τὰ φυ- σικὰ ἐπισκεπτόμενος ἐπισκέψεται καὶ τὴν ὑποβεβλημένην αὐτοῖς ὕλην· εἰ γὰρ ἐπειδὴ μὴ ποιεῖ ἡ χαλκευτικὴ τέχνη τὴν ὕλην οἷον τὸ μέταλλον αὐτό), ἀλλ’ ἑτέρα ἐστὶν ἡ τοῦτο ἐργαζομένη, διὰ τοῦτο οὐδὲ γινώσκει αὐτὸ ὁ χαλκεὺς (οὐδὲ γὰρ οἶδε τὴν τοῦ μετάλλου φύσιν, ὅπου τε καὶ ὅπως ἀκόλουθον δήπου, ἐπειδὴ ἡ φύσις καὶ τὴν προσεχῆ ἑαυτῇ ὕλην καὶ τὸ εἶδος ποιεῖ, καὶ τὸν φυσικὸν ἀμφότερα εἰδέναι. ὥστε ὁ μὲν ἁπλῶς φυσικὸς τὴν ἁπλῶς ὕλην καὶ τὸ ἀπλῶς εἶδος ἐπισκέψεται, ἐπειδὴ καὶ ἡ ἁπλῶς φύσις τὴν ἁπλῶς ὕλην καὶ τὸ ἀπλῶς εἶδος δημιουργεῖ, ὁ δὲ τὶς φυσικὸς τὴν τινὰ ὕλην καὶ τὸ τὶ εἶδος, ἐπειδὴ καὶ ἡ τὶς φύσις τὸ τὶ εἶδος καὶ τὴν τινὰ ὕλην δημιουργεῖ.

Δόξειε δὲ ἄν ἐναντίον εἶναι τοῖς ἄνω εἰρημένοις τὸ νῦν προβληθέν· εἰ γὰρ οὐχ ἡ αὐτὴ τέχνη καὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος ποιεῖ, πῶς ἄνω ἐλέγομεν ὅτι τῆς αὐτῆς ἐστι τέχνης καὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος εἰδέναι; ἰδοὺ γοῦν ἡ κυβερνητικὴ τὸ μὲν εἶδος τοῦ πηδαλίου οἶδε, τὴν δὲ ὕλην ἐκ ποίων δεῖ αὐτὸ ξύλων εἶναι οὐκέτι. φημὶ οὖν ὅτι καὶ τὸ πρότερόν ἐστιν ἀληθὲς καὶ τὸ δεύτερον· ἐπειδὴ γὰρ τοῦ αὐτοῦ πλείους εἰσὶν ὗλαι, αἱ μὲν προσε [*](1 εὔεργον Κ ὡς ἡ] ὅσοι M ἡ] ἡ Κ οἰκοδομὴν (sine accentu) Κ cf. ad hGrSS παρασκευάζει] παρασκευάζουσα L 2 εἴσθεσιν Κ 3 εὐτρεπίζει Κ ἀσχολορυ M: ἀσχολουμένην t 3. 4 ἀλλ’ ἡ δὲ Κ 4 τὸ εἶδος (om. τι) L τ 6 τὸ] τῆς Κ 9 ἄμα πάντα] ἅπαν Κ 10. 11 ἐξόθεν χορεγεῖται Κ 11 ἑαυτῇ om. Mt 12 φηρσὶ L 14 ἐν αὐτὴ L 15 ἐπὶ LK: οὖν Mt 16 προσεχῆν Κ ἄρα Κ: om. LMt 17 ὐποβλημἐνην L 17. IS εἰ γὰρ—τὴν ὕλην cm. Mt 20 οὐ γὰρ εἶδεν Κ 21 ἑαυτῇ LK: αὑτῇ Mt 23 καὶ τὴν ἀπλῶς ὕλην καὶ τὸ ἀπλῶς ὕλην καὶ τὸ ἀπλῶς εἶδος Κ 23. 26 ἐπισκέψεται—ὕλην δημιουργεῖ om. L 23 ἐπισκέψεται Κ: ἐπισκέπτεται Mt 27 δόξει Mt ἄν Κ: ora. LMt 28 ποιεῖν M 28. 29 πῶς ἄνὥς λεγενμὲν K 29 ἐστι om. L 30 τοῦ om. Κ ποιῶν Κ 31 ξύλων αὐτὸ Mt εἶναι Κ: om. LMt)

χέστεραι αἱ δὲ πορρώτεραι οἷον τοῦ ἀνθρωπείου σώματος ἔστι μὲν προσεχεστάτη [*](f 7r) ὕλη τοῦ ὅλου σώματος τὰ ἀνομοιομερῆ, ὡς αὐτός φησιν, ἔστι δὲ πρὸ τούτων ὕλη τὰ ὁμοιομερῆ· ταῦτα γὰρ ἐν ὕλης τάξει ὑπόκεινται τοῖς ὀργανικοῖς· καὶ πρὸ τῶν ὁμοιομερῶν οἱ χυμοί, καὶ πρὸ τῶν χυμῶν τὰ στοιχεῖα, καὶ πρὸ τῶν στοιχείων τὸ τριχῇ διαστατόν, καὶ πρὸ τούτου ἡ πρώτη ὕλη), τὴν μὲν οὖν προσεχεστάτην ὕλην ἀνάγκη πᾶσα ἕκαστον εἰδέναι τεχνίτην (ὅ τε γὰρ τέκτων οἶδε τὴν προσεχεστάτην τῶν σκευῶν καὶ αὐτὸς αὐτὴν δημιουργεῖ ἀποξέων τοιώσδε ἢ τοιώσδε τὰ ξύλα καὶ τέμνων κατὰ μόρια, καὶ τὰ ἄλλα τὰ πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ εἴδους εὐτρεπίζων, ἅτινα τὸν αὐτὸν λόγον ἐπέχουσι πρὸς τὸ εἶδος, ὅνπερ τὰ τοῦ ζῴου μόρια πρὸς τὸ τοῦ ζῴου εἶδος· τῇ γὰρ τούτων συνθέσει ἐπιγίνεται τὸ εἶδος. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ὁμοίως· καὶ γὰρ ἡ κυβερνητικὴ ὥσπερ οἶδε τὸ τοῦ πηδαλίου εἶδος, οὕτως οἶδε καὶ τὴν ὕλην· οἶδε γὰρ ἁπλῶς ὅτι ἐκ ξύλων δεῖ τοῦτο εἶναι, τὸ δὲ ἐκ ποίων ξύλων τοῦ ναυπηγοῦ ἐστιν εἰδέναι, ἐπειδὴ αὐτοῦ ἐστι καὶ τὸ ἐργάσασθαι τὸ εἶδος· ὡς οὖν τὸ εἶδος ἐργαζόμενος, οἶδε ποία ὕλη δεκτικὴ αὐτοῦ ἐστι), τὴν μὲν οὖν προσεχῆ ἑαυτῷ ὕλην πᾶς τεχνίτης οἶδε, τὴν δὲ πορρωτέρω οὐκ ἐξ ἀνάγκης· διὰ τοῦτο ὁ χαλκεὺς τὴν μὲν φύσιν τοῦ σιδήρου καὶ τοὐ χαλκοῦ οἶδε, καὶ ποῖος χαλκὸς πρὸς ποῖον εἶδος πεποίηται, οὐ μέντοι καὶ ὅπως μεταλλεύεται οἶδεν, ὅπερ ἐστὶ πορρωτέρω ὕλη, ἀλλὰ τοῦτο τῆς περὶ τὸ μέταλλον ἐνεργούσης τέχνης ἐστίν. εἰ τοίνυν πᾶσα τέχνη τὴν μὲν προσεχῆ ὕλην οἶδε, τὴν δὲ πορρωτέρω οὐκέτι, ἀλλ’ ἑτέρας ἐστὶ τὸ ταύτην εἰδέναι, καὶ τὰ πρότερα ἄρα ἀληθῆ ἦν ὅτι τῆς αὐτῆς τέχνης καὶ τὸ εἶδος γνωρίζειν καὶ τὴν ὕλην τὴν προσεχῆ, καὶ τὰ δεύτερα ὅτι ἄλλη περὶ τὸ εἶδος ἐνεργεῖ καὶ ἄλλη περὶ τὴν ὕλην, οὑ τὴν προσεχῆ ἀλλὰ τὴν πόρρω. ὅθεν καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης εἰπὼν ὅτι τῆς αὐτῆς ἐστιν ἐπιστήμης εἰδέναι καὶ τὴν ὕλην, ἐπήγαγε μέχρι του· οἶδε γὰρ ὁ ἰατρός, ὅτι ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων τὰ σώματα καὶ ὅτι ὕλη αὐτῶν ἐστι ταῦτα, οὐ μέντοι ᾗ ἰατρὸς εἴσεται ὅτι οὐκ ἔστι ταῦτα ἡ πρώτη ὕλη, ἀλλ’ ἔστι καὶ πρὸ τούτων ἑτέρα ὕλη τῶν σωμάτων ἡ ἀνείδεος.

Μετὰ δὲ τὸ ἀπορῆσαι ταῦτα τίθησι τρίτον ἐπιχείρημα ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι τοῦ αὐτοῦ φυσικοῦ ἀμφότερα γνῶναι. ἡ ὕλη γάρ φησι καὶ τὸ εἶδος τῶν πρός τί ἐστιν (ἡ γὰρ ὕλη εἴδους ἐστὶν ὕλη, καὶ οὐχ ἡ τυχοῦσα [*](1 ἀνθρωπίνου Mt 2 τοῦ ὅλου ὡς ὅλου Κ ἐφεξῆς φησιν K φησιν voliit De gen. anim. A 1 p. 715a9 3 γὰρ ὡς ἐν Mt 4 prius πρὸ om. L τούτων τῶν ὁμοιομερῶν Κ 5 τριχῶς διάστατον Κ 6. 7 τεχνίτην εἰδέναι Mt 7 ὁ γὰρ (om. τε) L 8 διμιουργεῖ et mox τοιῶς ἡ τοιῶς et τέμνον Κ 9 alteriiin τὰ delcudum videtur τοῦ om. Mt 10 ὅνπερ Mt: ἅπερ L: ἅπερ Κ 12 ὥσπερ LK: ὡς Mt τὸ om. K 14 τοῦτο δεῖ Κ 14. 15 ἐπειδὴ καὶ τὸ ἐργάσασθαι τὸ εἶδος αὐτοῦ ἐστιν Mt 15 ὡς οὖν LKM: ὡς ὁ t 17 oe K: om. LMt ὅπέρ ἐστιν t πορρωτέρω LM: οἶον πορρωτέρω K: ἡ ποῤῥωτέρω t περὶ τὸ μέταλλον] περὶ μᾶλλον L 21 τὴν δὲ] τὰ δὲ Κ 26 καὶ (ante τὸ εἶδος) om. cum Aristotcle Κ 27 μέχρι του t: μέχρι του M : μέχρι ποῦ Κ: μέχρι τοῦδε L 28 ὕλη ἐστὶν αὐτῶν Mt 30 ἀνίδεος M 31 δὲ om. Κ 33 ἡ γὰρ ὕλη (ante εἴδους) LK: ἡ ὕλη γὰρ Mt at cf. Themist. p. 170,1)

τοῦ τυχόντος ἐστὶν εἴδους, ἀλλὰ τὶς ὕλη τινός ἐστιν εἴδους), εἰ δὲ τῶν πρός [*](f 7r) τι ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, ὁ δὲ τὸ ἕτερον τῶν πρός τι εἰδὼς καὶ τὸ λοιπὸν οἶδεν (ἅμα γὰρ τὰ πρός τι γινώσκονται), δῆλον ἄρα ὅτι τοῦ αὐτοῦ φυσικοῦ περὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους διαλαβεῖν. ταῦτα εἰπὼν διακρίνει τὸν φυσικὸν καὶ τοῦ θεολόγου, καί φησιν ὅτι ὥσπερ ὁ ἰατρὸς ἐπισκεπτόμενος τὰς ὄψεις καὶ περὶ αὐτῶν ποιούμενος τὸν λόγον, οὐ περὶ πάσης αὐτῶν ἐνεργείας ᾗ ἰατρὸς διαλέξεται, ἀλλ’ αὔταρκες τὸ μαθεῖν ἡγεῖται, ὅτι περύκασι μὲν ὑπὸ τῶν τοιῶνδε χρωμάτων διακρίνεσθαι, συγκρίνεσθαι δὲ ὑπὸ ἄλλων, καὶ εἴ τινα ἄλλην ἐνέργειαν ἔχουσιν ἢ πάθος προσεχὲς τῷ ἰατρῷ, καὶ οὐδὲν ἄλλο περὶ αὐτῶν ἐπισκέψεται (οἷον πῶς πεφύκασιν ἐκ τῶν ἐξιέναι, καὶ τίς ἡ ἐνέργεια αὐτῶν ἡ περὶ τὰ ὁρατά, διὰ τί πόρρωθεν ἐλάττον ὁρῶσι καὶ τὰ καθ’ ὕδατος μείζονα, τίς τε ἡ ἐνέργεια αὐτῶν ἡ περὶ τὰ κάτοπτρα, καὶ πότερον ἀνακλᾶσθαι πεφύκασιν ἢ οὔ, καὶ πρὸς ἴσας γωνίας ἢ οὔ, καὶ ὅσα ἄλλα μυρία οἱ ὀπτικοὶ περὶ αὐτῶν ἐπισκέπτονται), ὁμοίως δὲ καὶ ὁ χαλκεὺς τὰς τοῦ χαλκοῦ ἐνεργείας μέχρι τινὸς ἐπισκέψεται (ὅτι τυχὸν δεῖ εἰς τὴν τῶν κυμβάλων κατασκευὴν τὸν εὔηχον παραλαβεῖν, [*](f 7v) εὔηχος δὲ ὁ τοιόσδε, καὶ ἐν ἑκάστῳ εἴδει τὸν προσήκοντα· εἰ μέντοι ἔχει τινὰ δύναμιν εἰς θεραπείαν ἢ καιόμενος ἢ ἁπλούμενος, καὶ πόθεν ἔχει τὸ εὔηχον ἐν τῷ μετέχειν πνεύματος, καὶ ὅσα ἁπλῶς μὴ συμβάλλεται πρὸς τὴν ὑποκειμένην αὐτῷ τέχνην, οὐκ ἐπισκέψεται), οὕτως οὖν, φησί, καὶ ὁ φυσικὸς ἀποδιδοὺς τὰς αἰτίας τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ταύτας ἀποδώσει ἃς φυσικῷ ἀποδιδόναι οἰκεῖον. αὗται δέ εἰσιν ὅσαι μὴ ἄνευ τῆς ὕλης. κἄν γὰρ μὴ μόνον προσεχῆ αἴτια ἀποδιδῷ, ἀλλὰ καὶ πρῶτα καὶ ἐξῃρημένα τῶν γινομένων, ἀλλ’ οὖν οὐδὲ ταῦτα ἄνευ ὕλης· ἀποδώσει γὰρ τυχὸν οὐ μόνον τὸν πατέρα αἴτιον τῆς τοῦ ἀνθρώπου γενέσεως καὶ τὴν ἐν αὐτῷ φύσιν, ἀλλὰ καὶ τὴν τοῦ ἡλίου περιφοράν (καὶ ὁ ἥλιος δῆλον οὐκ ἔστι χωριστὸν ὕλης πρᾶγμα, ἀλλ’ ἐν ὕλη τὸ εἶναι ἔχον), εἰ δέ τινά εἰσιν ἕτερα χωριστὰ ὕλης αἴτια τῶν φυσικῶν εἴτε εἰδικὰ εἴτε ποιητικὰ εἴτε τελικά, τίνα τε ταῦτά ἐστι καὶ πόσα καὶ ὅπως ἔχουσι πρὸς ἄλληλα, οὐκέτι φυσικοῦ ἀλλὰ θεολόγου ἐστὶν ἐπισκέψασθαι. ταύτῃ οὖν ὁ θεόλογος τοῦ φυσικοῦ διαφέρει, τῷ τὸν θεόλογον περὶ τῶν παντάπασι χωριστῶν τῆς ὕλης εἰδῶν διαλέγεσθαι, τοῦ φυσικοῦ περὶ μόνων τῶν ἐν ὕλῃ τὸ εἶναι ἐχόντων διαλεγομένου.

[*](3 δῆλον γὰρ ὅτι K ὅτι om. M 5 καὶ τοὐκ.. ἐκ (at cf. p. 239,25) τοῦ LM: τοῦ t 7 ἡγεῖται τὸ μαθεῖν Mt 8 τοιούτων L συγκρίνεσθαι om. Κ πε 10 φύκασιν Κ 12 ἐλλάττονα Κ 13 πρότερον M 14 ὀπτοικοὶ Κ 16 τίνος Κ 16 τὸν] τὸ Κ 17 τοιοῦτος L 18 ἡ ἁπλούμενος (sic) Κ: ἢ ὀπτούμενος L: om. Mt 19 ἐν τῷ] ἔν τῷ (LM)t: ὅτι Κ 19. 20 συμβάλλοντα L 20 αὐτοῦ Κ cf. p. 240,12 21 φησί om. Mt 22 ἀποδιδόναι LK: ἀποδοῦναι Mt 23 αἰτία Κ 24 γὰρ deletiim M: om. t 25 ἀνθρωπείου L ὤα 26 αὑτῶ Κ ὁ om. Κ 27. 28 τινὰ έστιν ἔτερεαχριστ Κ 28. ἰδικὰ Κ 29 τε] δὲ M εἰσὶν καὶ πόσα καὶ πῶς ἔχουσι πρὸς ἀλλήλα (sic) Κ 31 φυσικοῦ LK : φυσιολόγου Mt)

Ἐπεὶ δὲ ἡ φύσις διχῶς, τό τε εἶδος καὶ ἡ ὕλη. τὸ ἔτερον [*](f 7v) σημαινόμενον παρῆκε τὸ κατὰ γένεσιν, ἐπειδὴ ἐκείνη ὁδός ἐστι καὶ μεταβολὴ ἐπὶ τὴν φύσιν παρωνύμως ἀπ’ αὐτῆς κληθεῖσα, ὡς ἀπὸ τῆς λευκότητος ἡ λεύκανσις. ἐπεὶ οὖν διχῶς, φησίν, ἡ φύσις, οὕτως ὁριεῖται τὰ φυσικὰ ὁ φυσικός, ὥσπερ ὁρίζεται τὸ σιμόν, τὸν ὁρισμὸν μὲν καὶ τὸ εἶναι τῇ σιμότητι κατὰ τὴν κοιλότητα ἀποδιδούς, μεμνημένος δὲ καὶ τοῦ ὑποκειμένου τῆς ῥινός· λέγομεν γὰρ ὅτι κοιλότης ἐν ῥινί. ὥστε οὐ κατὰ τὴν ὕλην τὸ εἶναι τῶν φυσικῶν ἀποδώσει ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶδος, ὥσπερ καὶ τῇ σιμότητι τὸ εἶναι κατὰ τὴν κοιλότητα, οὔτε ἀμνημονήσει τῆς ὕλης, ὡς οὐδὲ ἐνταῦθα τῆς ῥινός.

p. 194a15 Καὶ γὰρ δὴ καὶ περὶ τούτου ἀπορήσειεν ἄν τις.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτ’ περὶ ἀμφοτέρων ὁ φυσικὸς διαλέξεται, βούλεται δεῖξαι ὅτι ἀναγκαίως τὸν περὶ τούτου προχειρίζεται λόγον ἔχοντα ἀπορίας εὐλόγουυς. τὸ δὲ ἢ περὶ τοὺ ἐξ ἀμφοῖν ἐν ἐπικρίσει ἐπήγαγεν, ἀντὶ τοῦ ἢ δηλονότι περὶ τοῦ ἐξ ἀμφοῖν. εἰ δὲ περὶ τοῦ ἐξ ἀμφοῖν ὁ φυσικὸς διαλέξεται, δῆλον ὅτι καὶ περὶ ἑκατέρας τῶν ἁπλῶν· καὶ εἰ περὶ ἑκατέρας διαλέξεται ὁ φυσικός, ἆρα εἷς καὶ ὁ αὐτὸς φυσικὸς περὶ ἀμφοτέρων διαλέξεται, ἢ ἄλλος μὲν περὶ τῆς ὕλης ἄλλος δὲ περὶ τοῦ εἴδους;

p. 194a18 εἰς μὲν γὰρ τοὺς ἀρχαίους ἀποβλέψαντι δόξειεν ἂν εἰναι τῆς ὕλης.

Ὅσον, φησίν, ἐπὶ τοῖς ἀρχαίοις φυσικοῖς δόξειεν ἄν εἷναι τῆς φυσικῆς ἐπιστήμης τὸ περὶ τῆς ὕλης διαλέγεσθαι· ἐκεῖνοι γὰρ ταύτης μὲν πολὺν ἐποιήσαντο λόγον, τοῦ δὲ εἴδους ἡ οὐδένα ἡ ἐπὶ βραχὺ ἐφρόντισαν.

p. 194a21 Εἰ δὲ ἡ τἐχνη μιμεῖται τὴν φύσιν.

Ἔνθεν τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα ἐκ τῆς ὁμοιότητος τῆς τέχνης πρὸς τὴν φύσιν. καλῶς δὲ προσέθηκεν ὅτι οἶδεν ὁ τεχνίτης τὴν ὕλην οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ μέχρι του· ὁ γὰρ ἰατρὸς μέχρι τῶν στοιχείων ἀνελθὼν καὶ ταῦτα [*](1 τό τε εἶδος καὶ ἡ ὕλη om. Κ 2 παρῆκε post γένεσιν traicit L τὴν γένεσιν Κ 5 καὶ om. L 6 ἀποδίδωσι L μεμνημένος soiipsi: μεμνημ Κ: μεμνημένοι M: μεμνημένοις (L)t 7 οὐ libri: fortasse οὔτε 11 τούτου διχῶς Aristotelis vulgala at of. Tlieinist. p. 167,13. Simplic. p. 299,28 ἀπορήσειεν ἄν τις om. Κ 13 τούτου LK: τούτων Mt 14 ἐν ἐπικρίσει ἐπήγαγεν LK: ἐπήγαγεν ὡς ἐν ἐπικρίσει Mt 16 ἑκατέρου ct Toj (vel τῶν) ἑκατέρου L 17 εἰς Κ 19. 20 ἀποβλέψαντι —ὕλης om. Κ 19 ἀποβλέψαντι Lt: ἀποβλέψειεν M 21 Ὅσου] σ (liltera lubr. addenda) K ἂν om. Κ 22 μὲν γὰρ ταύτης L 24 μιμεῖται τὴν φύσιν om. Κ 27 ἐλθὼν Κ)

λέγων ὕλην εἷναι τῶν σωμάτων, οὐκέτι περαιτέρω χωρεῖ. ὡσαύτως δὲ καὶ [*](f 7v) ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν.

p. 194a27 Ἔτι οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος τῆς αὐτῆς, καὶ ὅσα τούτων ἕνεκα.

Τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα. τὸ δὲ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος ἐκ παραλλήλου ἀντὶ τοῦ ῾τὸ οὗ ἕνεκα, ὅπερ ἐστὶ τέλος’. οὗ δὲ ἕνεκά ἐστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς τὸ εἶδος· τούτου γὰρ ἕνεκεν πάντα πράττει ἡ φύσις, ἐξ ἀρχῆς μὲν ἵνα γεννήσῃ μετὰ ταῦτα δὲ ἵνα φυλάξῃ, ἕνεκα δὲ τοῦ τέλους ἐστὶν ὕλη ὄργανα καὶ εἴ τι παραπλήσιον. ὧν γὰρ συνεχοῦς τῆς κινήσεως οὔσης ἔστι τι τἐλος, τοῦτο ἔσχατον καὶ τὸ οὗ ἕνεκα. μικρὸν δεῖ τὴν λέξιν μεταρρυθμίσαι ῾ὧν γὰρ συνεχοῦς τῆς κινήσεως οὔσης ἔστι τι ἔσχατον, τοῦτο τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα’. ὁ δὲ νοῦς τῶν προκειμένων οὗτος· ἐπειδὴ εἶπε τὸ οὗ ἕνεκα τέλος, αὐτὸ τοῦτο προέθετο δεῖξαι. ὅταν οὖν, φησί, κινούμενόν τι συνεχῶς εἶτα ἀφικόμενον εἴς τι ἔσχατον παύσηται τῆς εἰς τὸ πρόσθεν ὁδοῦ, τοῦτο τῆς κινήσεως τέλος ἐστί, καὶ τούτου ἕνεκεν ἡ κίνησις γέγονεν. ὥστε τό τε οὗ ἕνεκα τέλος, καὶ τὸ τέλος οὗ ἕνεκα. νόει δέ μοι τὴν κίνησιν ἀνεμποδίστως προϊοῦσαν καὶ περατουμένην καθ’ αὑτὴν οὐδεμιᾶς ἔξωθεν αἰτίας τινὸς αὐτὴν ἐπισχούσης· εἰ γὰρ διακοπείη, οὐκ ἔστι τέλος τῆς κινήσεως ἡ στάσις ἐκείνη καθ’ ἣν διεκόπη. οἷόν τι λέγω· εἰ ἐπιθήσει φάρμακον ἰατρός, εἶτα μεταξὺ ἐμπόδιόν τι γένηται καὶ χεῖρον σχοίη τὸ πάθος, εἶτα πάλιν ἐπιθεὶς ἕτερον φάρμακον ὑγιάσει, τὸ τέλος τούτου, τὴν ὑγείαν λέγω, οὐκ ἐρεῖς τέλος εἶναι, οὐδὲ οὗ ἕνεκα τῆς προτέρας κινήσεως. ἀλλ’ οὐδὲ τὴν χείρονα διάθεσιν τέλος εἶναι τῆς προτέ- ρας κινήσεως τοῦ φαρμάκου · οὔτε γὰρ σκοπὸν τοῦτο εἶχεν, οὔτε ἐξ αὐτοῦ, ἔκ τινος δὲ συμπτώματος ἔξωθεν ἡ χείρων διάθεσις γέγονεν. ὅταν οὖν ἀδιάκοπος γένηται ἡ κίνησις ἡ ἐπὶ τὴν ὑγείαν, τὸ τέλος τῆς κινήσεως ταύτης καὶ εἰς ὃ ἔσχατον ἀπεπαύσατο τοῦτό ἐστι τὸ οὗ ἕνεκα ἡ κίνησις [*](f 8r) [*](1 ὕλην om. siiperscr. Κ 3. 4 καὶ τὸ τέλος—ἕνεκα om. Κ τούτων LM: τούτου t 2 δεύτερον] ὢ (h. e. ἄρα vel ἆρα, errore ex forma ἁ h. e. β΄ orto; cf. ad p. 249,5) Κ 6 ἀντὶ τοῦ τὸ οὖ L : ἀντὶ τοῦτο οὗ Κ: ἀντὶ τοῦ οὖ M : τὸ μὲν οὖν οὗ t ὅπερ ἐστὶν τέλος. οὐ δὲ ἕνεκα Κ: om. LMt 7 ἕνεκεν] ἕνεκα L πράττειν Κ 9 ἡ ὕλη Mt 10 ἔστι τι Κ: ἔστι (om. τι) LMt μικρὸν κτλ.] cf. Alexauder ap. Simplic. p. 302,18. Diels z. Textyesch. p. 31 11 μεταρυθμίσαι Κ ὧν] ὡς L τῆς om. L 11. 12 ἔστι τι ἔσχατον LK: ἔστιν ἔσχατόν τι Mt 12 προυποκειμένων L οὕτως primitiis Κ 13 ἐπεὶ Κ 13. 18 ὅταν—ἐπισχούσης] cf. Themist. p. 168,8sqq. 16 οὗ ἕνεκεν priore loco L 18 αὐτὴν] ἑαυτὴν Mt 20 ὁ ἰατρός Κ ante ἐμπόδιόν addit καὶ L τι om. Κ γένηται LK: γένοιτο Mt. ceterum haec omnia barbare sunt composita; sed quid ipsi Philopono, quid librariis debeatur videant alii 22 τούτου] τοῦτο Κ ὑγιείαν (sic) ct mox ἐρεῖ τις Κ οὐδὲ τὸ οὗ ἕνεκα t 24 ἐξ αὐτοῦ αὖ L) LM: ἑξαυτοῦ K: ἐξ αὑτοῦ t: fortassc ἐξ αὐτῆς (scil. ἐκ τῆς προτέρας κινήσεως τοῦ φαρμάκου) 26 ἀδιάκοπος M2t: ἀδιάκοπον M: ἀδιάσκοπος L : ἀδιασκόπως Κ γένηται] γεγονεῖται Κ 27 ὃ] τὸ M)

πᾶσα γέγονε, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ ὑγίεια· εἰ γὰρ μὴ διακοπῇ, ἡ τοῦ ἰατροῦ [*](f 8r) ἐνέργεια οὐχ ἵσταται μέχρις ἄν εἰς τὴν ὑγίειαν φθάσῃ. ἐπεὶ οὖν καὶ τῆς κινήσεως τῆς κατὰ τὴν γένεσιν, εἰ μή τις ἐμποδίσοι, τέλος ἐστὶ τὸ εἶδος εἰς ὃ ἄγει, τοῦτο ἄν εἴη καὶ οὗ ἕνεκα.

p. 194a 30 Διὸ καὶ ὁ ποιητὴς γελοίως προήχθη εἰπεῖν “ἔχει τελευτήν, ἧσπερ οὕνεκ’ ἐγένετο”.

Ποιητὴν τὸν Εὐριπίδην λέγει. ὅτι, φησί, καλῶς ὡρισάμεθα τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ῾τὸ ἔσχατον τῆς συνεχοῦς καὶ ἀδιακόπου κινήσεως᾿ , πιστοῦται καὶ Εὐριπίδης ἐκ κοινῆς μὲν ἐννοίας τοῦτο λαβὼν ὅτι τῆς συνεχοῦς κινήσεως τὸ ἔσχατον τέλος οὗ ἕνεκά ἐστι, γελοίως δὲ τὴν κοινὴν ταύτην ἔννοιαν καὶ καθολικὴν ἐφαρμόσας τοῖς κατὰ μέρος. ἐπεὶ γὰρ συνεχοῦς τινος τῆς ζωῆς τέλος ἐστὶν ὁ θάνατος, ἐνόμισε τοῦτο τέλος καὶ οὗ ἕνεκα εἶναι· ὅθεν ἐπειδὴ τὰ πρὸ τοῦ τέλους πρὸς τὸ τέλος ἀναφέρεται πάντα, ὑπενόησε διὰ τοῦτο γίνεσθαι τὸν ἄνθρωπον ἵνα ἀποθάνῃ. τὸ δέ, φησίν, οὐχ οὕτως ἔχει· οὐ γὰρ πὰν ἁπλῶς τέλος καὶ οὗ ἕνεκά ἐστιν, ἀλλὰ τὸ μὲν οὗ ἕνεκα πᾶν τέλος, τὸ δὲ τέλος οὐ πάντως οὗ ἕνεκα, ἀλλὰ τὸ βέλτιστον τέλος τοῦτο οὗ ἕνεκα· βέλτιον δὲ τὸ εἶναι τοῦ μὴ εἶναι· οὐκ ἄρα οὗ ἕνεκα ὁ θάνατος. ἀλλ’ οὐδὲ συνεχοῦς τῆς ἀπὸ τῆς γενέσεως κινήσεως ἔσχατόν τι καὶ τέλος ἐστὶν ὁ θάνατος· κινεῖται γὰρ ἡ φύσις ἕως τῆς τελείας ἀκμῆς τοῦ ζῴου, καὶ ἀγαγοῦσα εἰς τὸ τέλειον ἵστησι. τοῦτο οὖν τέλος τῆς συνεχοῦς κατὰ τὴν γένεσιν κινήσεως· τὸ δὲ μετὰ τοῦτο, ἐπειδὴ μὴ πέφυκε στέγειν διόλου τὸ εἶδος ἡ ὕλη, ἐπὶ τὸ ἀσθενέστερον χωρεῖ τὸ ζῷον οὐχ ὑπὸ τῆς φύσεως, ἀλλ’ ὅτι ἐξ ἐναντίων συνέστηκε τὸ ζῷον, τῆς φύσεως μηκέτι ἐξισχούσης εἰς ἁρμονίαν ἀγαγεῖν τὰ ἐναντία ἐπικρατέστερον γίνεται θάτερον, καὶ οὕτω κατὰ μικρὸν τῆς ἁρμονίας διαλυομένης τὸν θάνατον συμβαίνει γίνεσθαι. βούλεται γὰρ οὐ πᾶν εἶναι τὸ ἔσχατον τέλος, ἀλλὰ τὸ βέλτιστον. βούλεται οὐχ ὁ ποιητής, ἀλλ’ ἡ τῶν πραγμάτων φύσις. ἐπεὶ οὖν τὸ βέλτιστον τοῦτο τέλος καὶ οὗ ἕνεκα, καὶ τῆς γενέσεως ἄρα τὸ βέλτιστον τέλος. βέλτιστον δὲ ἡ ἀκμή· ἐν αὐτῇ γὰρ γενόμενον τὸ ζῷον πάσας ἐνεργεῖ τὰς φυσικὰς ἐνεργείας, καὶ μάλιστα τὰς [*](1 διακοπὴ M: διὰ κοπῆ Κ: διασκοπῇ L: διακοπείη t 2 οὐκ LK ὑγείαν L 3 τῆς κατὰ] τὴν κατὰ Κ εἰ μὴ τὶ ἐμποδίσει Κ 4 ἄν εἴη LK : ἐστι Mt 5. 6 γελοίως —ἐγένετο om. Κ 5 προσήχθη et 6 ἧσπερ οὗ ἕνεκα L 7 Εὐριπίδην] cf. p. 237, 29. h6v2 at v. Nauck Trag. gr. fr. praef. p. Χ. Meineke Com. gr. fr. V p. 123 (396). Bonitz Index Ar. p. 607 b 26 ὅτι φησὶ ὅτι καλῶς ὁρισάμεθα Κ 8 τὸ ἔσχατον τῆς αυνεχοῦς Κ: om. LMt ante ἀδιακόπου interpolant ὅτι ἐπὶ τῆς Mt 9 τοῦτε Κ 10 τέλος καὶ οὗ recte Mt 11 γὰρ LK: γοῦν Mt 12 τοῦτο τὸ Κ καὶ τὸ οὖ L 14 γίγνεσθαι t 1(1 πάντως (compcnd. iuccrt. M) LKM : πᾶν t 18 γεννήσεως L 19 τι] τε Κ 22 μὴ LK: om. Mt ἡ ὕλη LK : τῇ ὕλῃ Mt 23 vel ὅτι <ἐπεὶ> ἐξ vel mox τῆς φύσεως ἐναντίου Κ 24 ἐξισχύουσα 25 οὐτῶ] τοῦτο Κ διαλυόμ Κ 26. 27 τὸ ἔσχατον—βέλτιστον om. Κ)

γεννητικάς, ὅπερ καὶ κυρίως τέλος τῆς φύσεως τὸ ἀγαγεῖν εἰς τοῦτο τὸ [*](f 8r) ζῷον, ὥστε γεννῆσαι ἕτερον οἷον αὐτό· ἐπεὶ γὰρ πάντα τοῦ ἀγαθοῦ ἐφίεται, ἀγαθὸν δὲ ἑκάστῳ τὸ εἶναι, ὅσα μὴ ἠδυνήθη κατ’ ἀριθμὸν μεῖναι τὰ αὐτά, ἠγάπησε τὴν κατ’ εἶδος ἀιδιότητα. ἐπεὶ οὖν τοῦτό ἐστι τὸ βέλτιστον, μέχρι τοσούτου κινεῖ ἡ φύσις τὸ ζῷον κατὰ συνέχειαν, μέχρις ἄν εἰς τοῦτο ἀγάγῃ, ὥστε τὰς τοιαύτας ἐνεργεῖν ἐνεργείας, τὸ δὲ ἐντεῦθεν λοιπὸν παύεται μὲν ἡ προτέρα κίνησις ἅτε τοῦ σκοποῦ τυχοῦσα, ἀρχὴν δὲ λαμβάνει ἡ παρὰ φύσιν καὶ ἐπὶ φθοράν, καθ’ ὃν εἴπομεν τρόπον.

p. 194a33 Ἐπεὶ καὶ ποιοῦσιν αἱ τέχναι ὕλην αἱ μὲν ἀπλῶς αἱ δὲ εὐεργόν, καὶ χρώμεθα ὡς ἡμῶν ἕνεκα πάντων ὑπάρχοντων.

Μεταξὺ τῆς συντάξεως τῶν παρόντων χωρίων πολλὰ παρεμβαλὼν ἀσαφεστάτην ἐποίησε τὴν λέξιν. δεῖ οὖν, ἵνα ἡ συνέχεια τῶν ῥητῶν φυλαχθείη, ὑπερβιβάσαι ἡμᾶς τὰς λέξεις, καὶ ἑκάστῳ τόπῳ τὸ οἰκεῖον ἀποδοῦναι. τὸ μὲν οὖν καὶ χρώμεθα ὡς ἡμῶν ἕνεκα πάντων ὑπαρχόντων τοῖς ἀνωτέρω συντακτέον οὕτως· ἔτι τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος τῆς αὐτῆς, καὶ ὅσα τούτων ἕνεκα· ἡ δὲ φύσις τέλος καὶ οὗ ἕνεκα”, εἶτα σύναψον· καὶ χρώμεθα ὡς ἡμῶν ἕνεκα πάντων ὑπαρχόντων μέχρι τοῦ εἴρηται δὲ ἐν τοῖς Περὶ φιλοσοφίας. ἡ μὲν οὖν σύνταξις τούτου τοῦ χωρίου αὕτη, ὁ δὲ νοῦς· ἐπεὶ διττὸν τὸ τέλος τό τε οὗ καὶ τὸ ᾧ, εἰτὼν τὸ τέλος τὸ ὡς οὗ διὰ τοῦ εἰπεῖν “ἡ δὲ φύσις τέλος καὶ οὗ ἕνεκα” προσέθηκε καὶ τὸ ἕτερον τοῦ τέλους σημαινόμενον, λέγω δὴ τὸ ᾧ, διὰ τοῦ εἰπεῖν καὶ χρώμεθα ὡς ἡμῶν ἕνεκα πάντων ὑπαρχόντων. ὅθεν σαφέστερον ποιῶν ἐπήγαγεν ἐσμὲν γάρ πως καὶ ἡμεῖς τέλος· διχῶς γὰρ τὸ οὗ ἕνεκα. εἰρῆσθαι δέ φησι τὴν διαίρεσιν ταύτην τοῦ οὗ ἕνεκα καὶ ἐν τοῖς Περὶ φιλοσοφίας, λέγει δὲ τοῖς Ἠθικοῖς, ἅπερ Περὶ φιλοσοφίας ἐκάλεσε, διότι τὸ φιλόσοφον ἦθος δι’ αὐτῶν παραδίδοται. αὕτη μὲν οὖν ἡ σύνταξις, τὰ δὲ μεταξὺ τὰ μέν ἐστι πρὸς κατασκευὴν τοῦ ὅτι τὸ οὗ ἕνεκα τέλος, τὰ δὲ πρὸς ἔλεγχον τοῦ Εὐριπίδου. τῷ δὲ ἐπεὶ καὶ ποιοῦσιν σιν αἱ τἐχναι τὴν ὕλην αἱ μὲν απλῶς αἱ δὲ εὐεργὸν συναπτέον τὸ [*](2 γὰρ om. Κ 3 δὲ ἐν ἑκάστῳ Mt G ἐνεργεῖν ἐνεργείας Κ: ἐνεργεῖ μὲν ἐνεργείας L: ἐνεργείας ἐνεργεῖ μέν Mt G. 7 πάβεται Κ 9. 11 τὴν ὕλην— ὑπαρχόντων om. Κ 12 παρελὼν Κ 15. IG ὑπάρχον Κ 16 οὕτως] οὐ τῶ Κ 17 ἡ δὲ φύσις τέλος καὶ οὐ ἕνεκα om. L 18. 19 μέχρι τοῦ t: μέχρις οὗ M: μέχρις (om. οὖ) Κ: μέχρι τοῦδε L 19 τούτου om. Κ 22 τὸ (ante ᾦ) om. superscr. L 23 ὑπαρχόντων Mt: γενομένων L: γενομένα (sic) compeml. Κ ὅθεν οὐ L 26 καὶ om. Κ ἐν τοῖς Περὶ φιλοσοφίας] v. Bonitz Index p. 98a32sqq. Ἡθικοῖς Nioom. Α 1 at cf. Spengel ad Tliemist. p. 169,5 ἅπερ LK: 3 Mt 27 ἐκάλεσε om. Mt 28 πρὸς κατασκευὴν scripsi: πρὸσκατασκευὴ Κ: προσκατασκευὴ L : προκατασκευὴ Mt 28. 29 ὅτι ἐστὶν τὸ (om. οὗ) ἕνεκα Κ 30 et p. 238,11 εὐεργὸν Κ)

δύο δὲ καὶ αἱ ἄρχουσαι τῆς ὕλης καὶ γνωρίζουσαι τέχναι καὶ [*](f 8r) τὰ ἑξῆς. ἔστι δὲ ἐντεῦθεν ἡ ἀπορία ἣν εἴπομεν, ὅτι μήποτε ὥσπερ τῶν τεχνῶν αἱ μὲν περὶ τὴν ὕλην καταγίνονται αἱ δὲ περὶ τὸ εἶδος, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς φυσικῆς ἐπιστήμης ἔχει, καὶ ἄλλη μὲν ἡ τοὐ εἴδους γνωριστικὴ ἄλλη δὲ ἡ τῆς ὕλης. καὶ ὅτι ὡς ἀπορίαν προφέρει ταῦτα, δείκνυσιν ἐφεξῆς ὥσπερ λύσιν ἀπορίας ἐπενεγκὼν ἐν οἷς φησιν “ἐν μὲν οὖν τοῖς κατὰ τέχνην ἡμεῖς ποιοῦμεν τὴν ὕλην τοῦ ἔργου ἕνεκα’’, τὴν αἰτίαν τῆς διαφορᾶς λέγων τοῦ τὴν μὲν τέχνην μὴ πάντως τὴν αὐτὴν περὶ ἀμφότερα καταγίνεσθαι, τὴν δὲ φύσιν περὶ ἀμσότερα. ἔστιν οὖν ἡ ὅλη τοὐ ῥητοῦ διάνοια τοιαύτη· τῶν τεχνῶν αἱ μὲν ποιοῦσι τὴν ὕλην, αἰ δὲ ἄρχουσιν αὐτῆς· καὶ τῶν τὴν ὕλην ποιούντων ἡ μὲν ἀπλῶς ὕλην ποιεῖ, ὡς ἡ δρυτομική, ἡ δὲ εὐεργόν· καὶ τῶν ἀρχουσῶν τῆς ὕλης (ἄρχουσι δὲ τῆς ὕλης ὅσαι περὶ τὸ εἶδος καταγίνονται τέχναι · ἐπιτάττει γὰρ ὁ ναυπηγὸς τῷ δρυτόμῳ ὁποῖα ξύλα αὐτῷ εὐτρεπίσει, καὶ τῷ πρίστῃ εὐερ|γὰ αὐτῷ ταῦτα ποιῆσαι καὶ ᾗ εὐεργά), τῶν [*](f 8v) ἀρχουσῶν οὖν τῆς ὕλης, αἵ τινες καὶ ἀρχιτεκτονικαὶ καλοῦνται, ἡ μὲν τὸ εἶδος ἐπιτίθησιν ἡ ναυπηγική, ἡ δὲ χρῆται αὐτῷ ἡ κυβερνητική. καλῶς δὲ εἴπομεν καὶ τὴν κυβερνητικὴν ἀρχιτεκτονικήν. καὶ γὰρ μᾶλλον ἀρχιτεκτονικὴ αὕτη τῆς ναυπηγικῆς· αὐτὴ γὰρ τῇ ναυπηγικῇ ἐπιτάττει, ὁποῖον δεῖ αὐτὴν ποιῆσαι τὸ τοῦ πηδαλίου εἶδος. διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων αἱ περὶ τὸ εἶδος αὐτὸ καταγινόμεναι τέχναι, αἵ τινες καὶ ἀρχιτεκτονικαί εἰσ.ι, τῷ τὴν μὲν ποιητικὴν εἶναι εἴὸους τὴν ναυπηγικήν, τὴν δὲ γνωστικὴν μόνον οὐ ποιητικήν, καὶ τὴν μὲν κεχρῆσθαι αὐτῷ τὴν δὲ μή. ὥστε τέσσαρές εἰσι περὶ τὸ αὐτὸ καταγινόμεναι, ὧν αἱ μὲν δύο περὶ τὴν ὕλην καταγίνονται, αἱ δὲ δύο περὶ τὸ εἶδος. ἐπεὶ οὖν ταῦτα εἰπὼν οὐ προσέθηκε τὸ λοιπὸν τῇ ἀπορίᾳ, τοῦτο δὲ ἦν ὅτι μήποτε οὖν καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν οὐ τῆς αὐτῆς ἐστι φυσικῆς ἐπιστήμης περὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος καταγίνεσθαι, ἄλλα ἄλλης μὲν περὶ τὸ εἶδος ἄλλης δὲ περὶ τὴν ὕλην, διὰ τοῦτο ἀσάφειαν ἐνεποίησεν, ὅτι ἀπορίας ἕνεκεν ταῦτα ἐξέθετο, ἀλλὰ τῷ τὴν ἐπίλσιν ἐπαγαγεῖν, ὥσπερ εἴρηται, δήλην ἐποίησε τὴν ἑαυτοῦ διάνοιαν. εἰπὼν δὲ ὅτι καὶ ἡ κυβερνητικὴ ἀρχική ἐστι, μετά τινος προσδιορισμοῦ τοῦτο εἶπεν, εἰπὼν ἀρχιτεκτονική πως. προσέθηκε δὲ τό πως, διὰ τὸ μὴ τεκταίνεσθαι τὴν κυβερνητικήν · ἄρχει μὲν γὰρ μᾶλλον τῆς ναυπηγικῆς, οὐ τεκταίνεται δέ. πρὸς τὸ τεκταίνεσθαι οὖν τό πως, οὐ πρὸς τὸ ἄρχειν.

[*](1 αἱ om. Κ o οὕτω] ἔντω Κ 5 προφέρει ταῦτα Κ: προφέρονται ταῦτα L: ταῦτα προφέρει Mt 6 φησιν p. 194b7 7 ποιοῦμεν ἡμεῖς Mt αἰτίας L 8 τοῦ LKM: τὸ t ἀμφοτέρα (LM)t 9 διάνοια τοῦ ῥητοῦ Mt 11 δρυτοτὸμικὴ Κ cf. ad p. 230,33 14 εὐτρεπίση Κ τῷ πρίστῃ LK : πρός τι M: πρὸς τὶ τ εὐεργὰ utrobique Κ αὑτῶ Κ ᾖ om. Κ 17 post ἀρχιτεκτονικὴν add. εἶναι Mt 18 αὐτὴ] αὕτη Κ 19 αὐτὴν om. Mt τοῦ iterat initio novae paginae M 20 αὐτὸ L: αὐτῆς KMt 21 τοῦ εἴδους Κ 24. 25 τὸ λοιπὸν λεῖπον K) τῆ ἀπορία LK: τῇ ἀπορίᾳ τὸ λοιπὸν Mt 25 οὑν om. Κ 26. 27 καταγενέσθαι Mt 27 ἀλλὰ καὶ L 28 ἀπορίας ταῦτα ἐξέθετο ἕνεκεν Mt 29 ἀγαγεῖν L 30 ὅτι καὶ L: καὶ ὅτι Mt: ὅτι (om. καὶ) K ἀρχικὴ] ἀρχητεκτονικῆ Κ προσδιορισμένου L 31 εἶπεν om. L ἀρχιτεκτονικὴν πῶς Κ δὲ om. L)

p. 194b5 Ὁ μὲν γὰρ κυβερνήτης ποῖόν τι τὸ τἶδος τοῦ πηδαλίου [*](f 8v) γνωρίζει καὶ ἐπιτάττει, ὁ δ’ ἐκ ποίων ξύλων καὶ ποίων κινήσεων ἔσται.

Ἀμφότεραι μὲν οὖν περὶ τὸ εἶδος καταγίνονται, οὐκ ἀγνοοῦσι δὲ οὐδὲ τὴν ὕλην, ἀλλ’ ἡ μὲν κυβερνητικὴ μᾶλλον οἶδε τῆς ὕλης τὸ εἶδος καὶ ἐπιτάττει τοῦτο τῷ ναυπηγῷ, ἡ δὲ ναυπηγικὴ μανθάνει μὲν παρὰ τοῦ κυβερνήτου τὸ εἶδος, οἴκοθεν δὲ τὴν ὕλην ἐπινοεῖ. ἀντιλαμβάνουσιν οὖν παρ’ ἀλλήλων ἡ. μὲν ναυπηγικὴ παρὰ τῆς κυβερνητικῆς τὸ εἶδος, ἡ δὲ κυβερνητικὴ παρὰ τῆς ναυπηγικῆς τὴν ὕλην. τὸ δὲ ἐκ ποίων κινήσεων ἀντὶ τοῦ ἐκ ποίων φυσικῶν ῥοπῶν καὶ δυνάμεων· οὐ γὰρ τὸ τυχὸν ξύλον εἰς τὴν κατασκευὴν τοῦ πλοίου ἢ τοῦ πηδαλίου παραλήψεται.

p. 194b7 ’Ev μὲν οὖν τοῖς κατὰ τέχνην ἡμεῖς ποιοῦμεν τὴν ὕλην τοὐ ἔργου ἕνεκα, ἐν δετοῖς φυσικοῖς ὑπάρχει οὖσα.

Ἡ ἐπίλυσις τῆς ἀπορίας, ὅτι ἐν μὲν τοῖς κατὰ τέχνην ἔξωθεν ὁ τεχνίτης παραλαβὼν τὴν ὕλην, οὕτως αὐτῇ τὸ εἶδος ἐπιτίθησι, καὶ διὰ τοῦτο ἄλλης τέχνης ἐστὶ τὴν ὕλην καὶ ἄλλης τὸ εἶδος εἰδέναι, ἐν δὲ τοῖς φυσικοῖς οὐκ ἔξωθεν τῇ φύσει ἡ ὕλη δίδοται, ἀλλ’ ἐν αὐτῇ ὑπάρχει καὶ ὑπ’ αὐτῆς δημιουργεῖται εἰ δὲ τοῦτο, ὁ ἄρα τῆς τοιαύτης φύσεως ἐν ἐπιστήμῃ γενόμενος καὶ τὸ εἶδος εἴσεται καὶ τὴν ὕλην· ἀμφοτέρων γὰρ ἡ φύσις ἐργάτις, καὶ οὐκ ἐγχωρεῖ μὴ ἄμφω ἐγνωκότα ἐν ἐπιστήμῃ τῆς φύσεως γενέσθαι, εἴ γε ἀμφοτέρων ἐργάτις ἡ φύσις.

p. 194b8 Ἔτι τῶν πρός τι ἡ ὕλη.

Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα, ὅτι ἀμφότερα τοῦ φυσικοῦ γνῶναι.

p. 194b9 Μέχρι δὴ πόσου δεῖ τὸν φυσικὸν εἰδέναι τὸ εἶδος;

Ἐντεδθεν διακρίνει τοῦ θεολόγου τὸν φυσικόν. περὶ μὲν οὖν τῆς ὕλης, φησίν, οὕτως ὁ φυσικὸς ἐπισκέψεται ὡς εἰρήκαμεν, τὸ δὲ εἶδος μέχρι πόσου ἐπισκέψεται; τουτέστιν, ἐπειδὴ τοῦ αὐτοῦ πράγματος ἔστι λαβεῖν πλείονα εἴδη ἔστι γὰρ τοῦ Σωκράτους, ὡς ἀνθρώπου, εἶδος καὶ τὸ ζῷον [*](2 ὁ δ᾿ Kt: ὁ δὲ L: ὁ δὲ τέκτων M ποίων ξύλων LKM: ποίου ξύλου ex Aristotele t 4 μὲν oru. L ἀγνωοῦσι Κ οὑδὲ Κ: καὶ LMt 6 ναυπηγῶ Κ: κυβερνήτῃ LMt 12 οὖν] γὰρ t κατὰ τὴν τέχνην t at cf. p. 238,6 12. 13 ἡμεῖς—οὖσα om. Κ 15 παρὰ λαμβάνων Κ αὐτὴ Κ 16 τὴν ὕλην om. Mt 19 ἴσεται Κ 22 lemina om. Κ 24 δὴ] μὲν δεῖ (om. δεῖ in proximisi) M δεῖ—εἶδος om Κ δεῖ τὸν φυσικὸν L: τὸν φυσικὸν δεῖ t 25 οὖν om. Mt 26 φησίν coinpend. Κ: om. LMt ἐπισκέψεται ὁ φυσικὸς Mt ὡς LK: ὥσπερ Mt 27. 28 πλείονα λαβεῖν ἐστιν εὔη Mt τοῦ] τό L)

λογικὸν θνητὸν καὶ πρὸ τούτου οὐσία ἔμψυχος αἰσθητική· εἰσὶ δέ τινα καὶ [*](f 8v) χωριστὰ εἴδη τῶν φυσικῶν, εἴτε οἱ ἀριθμοὶ κατὰ τοὺς Πυθαγορείους εἴτε τὰ πρὸ τῶν πολλῶν, καὶ τούτων εἴτε κτὰ Πλάτωνα τὰ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφεστῶτα, λέγω δὴ τὸ αὐτοάνθρωπος καὶ αὐτοζῷον, εἴτε τοὺς λόγους τῶν πραγμάτων τοὺς ἐν τῷ δημιουργῷ), ἆρα, φησί, περὶ παντὸς εἴδους ἀπλῶς ὁ φυσικὸς διαλέξεται, ἢ μέχρι τινὸς προάξει τὴν διδασκαλίαν; φησὶν οὖν ὅτι οὐκ ἔστι φυσικοῦ περὶ παντὸς εἴδους διαλεχθῆναι, ἀλλὰ μέχρι τινὸς προκόψει ὁ φυσικός· καὶ ὥσπερ ὁ χαλκεὺς οὐ πάσας τὰς τοῦ χαλκοῦ ἐπισκέψεται ἐνεργείας, φέρε εἰπεῖν εἴ τι πρὸς ἰατρικὴν συμβάλλεται, ἀλλ’ ὅτι τυχὸν τηκτός ἐστι καὶ ἐλατός, καὶ ὅσα πρὸς τὰ ὑποβεβλημένα. αὐτῷ συντελεῖ πράγματα · καὶ ὁ ἰατρὸς περὶ νεύρου σκοπῶν τὰς αὐτῷ ἐνεργείας εἰς τὴν ὑποκειμένην αὐτοῦ τέχνην σκοπήσει, φέρε εἰπεῖν ὅτι κινήσεως αἴτιόν ἐστιν, οὐ μέντοι ζητήσει εἰ ἔστι τι εἶδος αὐτοῦ παρὰ τῷ δημιουργῷ, ἢ ἐξ ὕλης καὶ εἴδος συνέστηκεν, ἀλλ’ ὅτι τῶν ἄλλων τυχὸν ξηρότερόν ἐστιν ἡ ψυχρότερον· οὕτω καὶ ὁ φυσικὸς οὐ περὶ παντὸς ἀπλῶς εἴδους διαλέξεται, ἀλλὰ μέχρι τινός, τοῦτο δέ ἐστιν ὅσον μὴ τῆς ὕλης κεχώρισται. ἐρωτώμενος γὰρ τίνος ἕνεκεν, εἰ τύχοι, ἄνθρωπος ἔστιν, οὐκ ἐρεῖ ὅτι ῾ ἔστι τὸ ἐν τῷ δημιουργῷ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος, δεῖ δὲ τοῦτο ἐνεργὸν εἶναι καὶ γόνιμον, διὰ τοῦτο ἔστι καὶ τὸ ἐνταῦθα εἶδος’, ἀλλ’ ἀρκεῖν ἡγήσεται τὰ μὴ ἄνευ ὕλης αἴτια ἀποδοῦναι, ὅτι ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἥλιος· τῷ γὰρ ἀπιέναι ἢ προσιέναι ὁ ἥλιος γενέσεως ἢ φθορᾶς τοῖς τῇδε γίνεται αἴτιος, γεννᾶται δὲ προσεχῶς οὐ τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος, ἀλλὰ τὸ | ὅμοιον ἐκ τοῦ ὁμοίου. ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν [*](g 1r) ἀποδιδοὺς ἐρεῖ ὅτι ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἥλιος, ἄμφω δὲ ἐν ὕλῃ τὸ εἶναι ἔχει. οὐδὲ ἐρεῖ τυχὸν ὅτι <ἐπεὶ> δεῖ μέσα τινὰ εἴδη ἐν τῷ παντὶ (τοιοῦτον δὲ ἡ ψυχὴ ἡ ἡμετέρα ἀνιοῦσα καὶ κατιοῦσα), διὰ τοῦτο ἔστιν ἐν τῷ κόσμῳ ὁ ἄνθρωπος· θεολόγων γὰρ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα ἐξετάζειν ἴδιον, οἷον τίνα τε καὶ πόσα τὰ χωριστὰ εἴδη, καὶ τίς ἡ σχέσις αὐτῶν ἥ τε πρὸς ἑαυτὰ καὶ ἡ πρὸς τὰ τῇδε. ὁ τοίνυν φυσικὸς οὐ πᾶσαν αἰτίαν ἀποδώσει ἐρωτώμενος οὔτε εἰδικὴν οὔτε ποιητικήν, ἀλλὰ ταύτας ὅσαι μὴ ἄνευ ὕλης εἰσί.

[*](1 καὶ πρὸς τού τ L 1. 2 εἰσὶν δὲ καὶ χωριστὰ τινὰ Κ 2 οἱ ἀριθμοὶ K: ἀριθμοὶ LMt τοὺς om. Κ 3 Πλάτωνα τὰ] πλατῶν (compend.) τὰ τὰ Κ 4 τὸ ἄΓον καὶ αὐτὸ ζῶον Κ: ὁ αὐτοάνθρωπος καὶ τὸ αὐτοζῷον L 4. 5 scribenduin οἱ λόγοι—οἱ ἐν τῶν πραγμάγ τῶν om. Mt 5.7 ἁπλῶς—εἴδους om Κ 5. 6 ἀπλῶς ὁ φυσικὸς διαλέξεται L : διαλέξεται ἀπλῶς ὁ φυσικὸς M: tiaieetionis signa neglcxit t 8. 9 πάσας ἐπισκέψεται τὰς τοῦ χαλκοῦ Mt 10 τυχὸν om. Mt ἐλατὸς Κ 12 fort. αὐτῷ cl. p. 233,20 ἐπισκοπήσει I, 13 εἰ om. superscr. L 14 τυχὸν τῶν ἄλλων Mt 17 ἐρωτώμενοι M 18 fortasse ὅτι <ἐπεὶ> ἐστι τὸ om. Κ li) ἐνεργὸν καὶ γνώριμον 21 τῷ] τὸ Κ τῷ γὰρ κτλ.] cf. Philoponoa ad Θ 6 p. 259b32 ἡ] καὶ utrobique Κ προσιέναι LKM: προιέναι t 23 post αἰτίαν addit τοῦ εἶ (scrib. εἶναι) ἄνον Κ 24 ἐρεῖ ἔτι ὅτι L 25 τὸ τυχὸν L ἐπεὶ addicli εἴδη itoratinn eras. Κ 30 ἰδικὴν Κ)

p. 194b16 Διωρισμένων δὲ τούτων ἐπισκεπτέον τερὶ τῶν αἰτίων, [*](g 1r) ποῖά τε καὶ πόσα τὸν ἀριθμόν ἐστι.

Διαλεχθεὶς περὶ τῶν συναιτίων, ταῦτα δέ ἐστιν ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, βούλεται νῦν καὶ περὶ τῶν λοιπῶν δύο διαλεχθῆναι τοῦτε ποιητικοῦ καὶ τοῦ τελικοῦ, ἅπερ κυρίως ἐστὶν αἴτια. ἐπεὶ γάρ, φησί, σκοπὸς ἡμῖν γνῶναι τὰ φυσικὰ πράγματα, οὐ πρότερον δὲ γινώσκομέν τι πρὶν ἄν τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτια πάντα τούτου γνῶμεν, ἀνάγκη καὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων πάντα τὰ αἴτια γνῶναι, εἴ γε τῆς γνώσεως αὐτῶν ἐφιέμεθα. ἐπεὶ οὖν βούλεται περὶ τῶν λοιπῶν αἰτίων εἰπεῖν τοῦτε ποιητικοῦ καὶ τοῦ τελικοῦ, ἀναλαμβάνει καθόλου τὸν περὶ <τῶν> αἰτίων λόγον, καί φησιν ὅτι πράγματος τέσσαρά ἐστι τὰ αἴτια, ἡ ὕλη τὸ εἶδος τὸ ποιητικὸν αἴτιον τὸ τελικόν· οἷον οἰκίας ὕλη μὲν λίθοι καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα, εἶδος δὲ τὸ τοιόνδε σχῆμα, ποιητικὸν δὲ αἴτιον ὁ οἰκοδόμος, τελικὸν ἡ χρεία τοῦ ἀνθρώπου δι’ ἣν γίνεται (λέγω δὴ τὸ εἶναι σκέπασμα κωλυτικὸν ὄμβρων καὶ καυμάτων)· καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. καλεῖ δὲ τὴν μὲν ὕλην ἐξ οὗ, τὸ δὲ εἶδος καθ’ ὅ, τὸ δὲ ποιητικὸν αἴτιον ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, τὸ δὲ τελικὸν δι’ ὅ. εἰσὶ δὲ καὶ ἕτερα δύο αἴτια τῶν γινομένων τό τε ὀργανικὸν καὶ τὸ παραδειγματικόν, ἅπερ καὶ ὁ Πλατῶν ἐν τοῖς αἰτίοις ἀπαριθμεῖται, ἀλλ’ ὁ Ἀριστοτέλης ὡς φυσικὸς οὐ προσποιεῖται ταῦτα, τὸ μὲν παραδειγματικὸν διότι τοῦτο κρεῖττόν ἐστιν ἢ κατὰ φύσιν (οὐ γὰρ πρὸς παράδειγμα ἡ φύσις ἀποβλέπουσα ποιεῖ· εἰ γὰρ ἔχει τοὺς λόγους τῶν γινομένων; ἀλλ’ οὐ γνωστικῶς ὥσπερ ὁ τέκτων, ζωτικῶς δὲ μόνον, διότι πεποίωται κατ’ αὐτούς), τὸ δὲ ὀργανικὸν αἴτιον συμπεριλαμβάνει τῷ ὑλικῷ. ἔστι μὲν γὰρ οἷον ὄργανον τῆς φύσεως τὸ ἔμφυτον θερμόν, ἀλλὰ τοῦτο, ὡς εἶπον, συναναλαμβάνει τοῖς ὑλικοῖς, ἐπειδὴ ὅλως τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἐν οἷς αἱ τέσσαρες ποιότητες, ὑλικὸν αἴτιον οἶδε τῶν γινομένων· ποῖον δ’ ἂν ὄργανον τοιοῦτον αὐτῆς τῆς τῶν τεσσάρων στοιχείων γενέσεως παραληφθείη; ὁ μὲν οὖν Πλάτων θεολογῶν ποιητικὸν μὲν αἴτιον τὸν δημιουργὸν λέγων, ἀργανικὸν εἶναι τὴν ὕλην φησίν, ὁ μέντοι Ἀριστοτέλης φυσιολογῶν εἰκότως ταύτην μὲν ποιητικόν φησιν εἶναι αἴτιον, ὀργανικὸν δὲ ἀνάλογον οὐκ ἔχει· καὶ γὰρ τὰ ὄργανα καθόλου χωριστὰ εἶναι θέλει καὶ τῶν ποιητικῶν καὶ [*](1 lemma om. Κ 2 πόσα τε τὸν ἀριθμὸν καὶ ποῖα ἐστί M ἐστιν t 5 φησί om. Mt 6 τὰς αὐχὰς Κ 9. 10. et p. 242,9 αἰτιῶν Κ 10 τὸν] τῶν Κ τῶν addidi λόγων Κ 11 τέσσαρά ἐστι κτλ.] cf. p. 5, G sqq. 11. 12 καὶ τὸ τελικόν Κ 12 τὸ om. Κ 18 ἅπερ LK: ἃ Mt 21 εἰ γὰρ καὶ ἔχει fort, recte Mt 22. 23 διότι—αὐτοὺς om. L 22 πεποίωται Κ: πεποίηται Mt 23 ἐστι μὲν γὰρ Κ: εἰ μὲν γὰρ L: εἴπερ Mt 24. 25 fort. συμπεριλαμβάνει 25 τοῖς ὑλικοῖς] τὴν ὑλικὴν Κ οἷς] αἷς Κ 26 ἂν om. L 27 τοιοῦτον αὐτῆς L: αὐτῆς τοιοῦτον Κ: αὐτῆς (oin. τοιοῦτον) Mt 28 ποιητικὸν μὲν Κ: μὲν ποιητικὸν L: ποιητικὸν (om. μὲν) Mt λέγων KL. λέγει Mt 29 εἶναι τὴν ὕλην φησίν LK: δὲ τὴν ὕλην (marg. φύσιν M2) Mt 30 ποιητικὴν compeud. Κ ὀργανικῷ fort, recte L 31 καθόλου τὰ ὄργανα Κ)

τῶν ἀποτελεσμάτων, τὸ δὲ ἔμφυτον θερμὸν οὐ κεχώρισται τῆς δημιουργούσης [*](g 1r) φύσεως , ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τῶν ὑποκειμένων ἐστὶ τῇ φύσει, ἐν ᾧ ὀχουμένη δημιουργεῖ τὸ ζῷον. δυνατὸν δὲ παράδειγμα ἐπὶ τῶν φυσικῶν αὐτὴν τὴν φύσιν εἰπεῖν, εἴ γε τὸ ὅμοιον τοῦ ὁμοίου γεννητικὸν καὶ σκοπὸς τῇ φύσει τῇ ἐν τῷ πατρὶ ἢ τῇ μητρὶ τὸ ποιῆσαι ὅμοιον αὑτῇ, ἀλλ’ οὔτε γνωστικῶς, ὅπερ εἶπον, εἰς ἑαυτὴν ὡς πρὸς παράδειγμα ἀφορᾷ, κεχωρίσθαι τε θέλει κατ’ οὐσίαν τοῦ ποιητικοῦ τὸ παράδειγμα. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς ὅσα παρακολουθεῖ τοῖς αἰτίοις παραδίδωσι, καὶ πρῶτον ὅτι πολλῶν ὄντων τῶν αἰτίων συμβαίνει τοῦ αὐτοῦ πλείονα εἶναι αἴτια καθ’ αὑτό, τὰ ἀπηριθμημένα τέσσαρα. πάντα γὰρ καθ’ αὑτὸ αἴτιά εἰσιν, ἀλλ᾿ οὐ κατὰ τὸ αὐτό . ἄλλως γὰρ ἡ ὕλη αἴτιον, καὶ ἄλλως τὸ ποιητικόν. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως. ἔτι, φησί, τινὰ ἀλλήλων ἐστὶν αἴτια, οἷον οἱ πόνοι τῆς εὐεξίας εἰσὶν αἴτιοι, ἀλλὰ καὶ ἡ εὐεξία τῶν πόνων· ἀλλ’ οὐ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, ἀλλ’ οἱ μὲν πόνοι τῆς εὐεξίας αἴτιοι ὡς ποιητικοί, ἡ δὲ εὐεξία τῶν πόνων αἰτία ὡς τελική. διὰ γὰρ τὸ τυχεῖν εὐεξίας καὶ ὑγείας πονοῦμεν. ῾διὰ τί᾿ γὰρ ‘ βαδίζεις;’ ἐρωτηθείς, λέγω ‘ ἵνα ὑγιάνω’. ἔτι, φησί, τὸ αὐτὸ τῶν ἐναντίων δύναται εἶναι αἴτιον· ὁ γὰρ κυβερνήτης παρὼν μὲν αἴτιος γίνεται τῆς σωτηρίας τῆς νεώς, ἀπὼν δὲ ἀπωλείας αὐτῇ αἴτιος γίνεται. καί φασιν ὅτι οὐ καθ’ αὑτὸ ὁ κυβερνήτης ἀπὼν ἀπωλείας αἴτιος γίνεται τῇ νηί, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· κἂν σωθείη γὰρ ἡ ναῦς ἀπόντος τοῦ κυβερνήτου. διό, φασίν, οἰκειότερον παράδειγμα ἂν εἴη τὸ κατὰ τὸν ἥλιον, ὃς παρὼν μὲν φωτὸς γίνεται αἴτιος ἀπὼν δὲ σκότους, καὶ ἀμφότερα καθ’ αὑτά. εἰ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς ἀπὼν σκότους αἴτιος ἐγίνετο καὶ μὴ καθ’ αὑτό, κἂν ἀπὼν ἦν ὅτε οὐκ ἐγένετο σκότους αἴτιος· τοιαῦτα γὰρ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια. φημὶ δὲ ὅτι εἰ καὶ ἡ τοῦ κυβερνήτου ἀπουσία οὐ πάντως ἀπωλείας τῇ νηὶ αἰτία γίνεται, οὐ παρὰ τοῦτο νομιστέον κατὰ συμβεβηκὸς αὐτὴν αἰτίαν εἶναι τῆς ἀπωλείας, ἐπεὶ καὶ ἡ παρουσία αὐτοῦ οὐ πάντως σωτηρίας αἰτία γίνεται, καὶ οὐ παρὰ τοῦτο, ἡνίκα ἄν σῴζῃ, οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς σῴζει. οὕτως οὖν, κἀν ἀπόντος τοῦ κυβερνήτου ποτὲ σωθείη ἡ ναῦς, κατὰ τύχην ἐροῦμεν τὴν σωτηρίαν γενέσθαι, ὥσπερ τὴν ἀπώλειαν τὴν ἐπὶ τῆς παρουσίας τοῦ κυβερνήτου βίᾳ γενέσθαι φαμέν αἱ γὰρ τέχναι τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολύ), τῆς μέντοι ἀπωλείας τῆς ἐπὶ τῇ [*](1 τὸ δἐμφοτον Κ οὐκ ἐχώρισται Κ 3 ὀχουμένη οὕτω δημιουργεῖ Κ 4 τοῦ] τὸ L 5 αὐτῇ libri 6 πρὸς om. L 7 ποιητικοῦ αἰτίου Mt 1) πλεῖον (sic) Κ 10 ἀπηρριθμημένα M 13. 15 ἀλλ’ οὐ—πόνων om. L 16 ὑγιάνω (cf. p. 208,24) M: ὑγιαίνω (of. Ar. p. 194b34) Κ: ὑγιανῶ t et, si silcntio fides, L 18 τῆς νεῶς (sic) LK: τῶν νεῶν Mt αὑτῇ scripsi: αὖ L: om. Κ: αὐταῖς Mt 19. 20 καί φασιν—αἴτιος γίνεται om Κ 19 φασιν] cf. Simplic. p. 319,10 10 24 ἢν (ἥ Κ) ὅτε οὐκ LK: ἣν, οὐκ ἄν Mt ἐγίνετο fort, recte L 25. 26 οὐ πάντως om. t 26 ἀπωλειας τῆ νηὶ αἰτία (incertum utrum αἰτία an αἴτια M; αἴτια, si silentio fides, L) γίνεται LKM: αἴτια τῇ νηὶ γίνεται ἀπωλείας t 27 αὐτὴν] αὐτὸν L 28 ἡ νίκη ἄν L 30 ποτὲ om. Mt γίνεσθαι Κ 30. 31 ὥσπερ καὶ τὴν Mt 31 παρουσίας] σωτηρίαας L 32 τῶν] τὼς (sic) Κ ἀπολείας τῆ ἐπὶ Κ 32. p. 243, 1 tt ἀπουσίᾳ] fort. τῆς ἀπουσίας) ἀπουσίᾳ τοῦ κυβερνήτου γινομένης καθ᾿ αὑτὸ εἴη αἰτία ἡ ἀπουσία αὐτοῦ· [*](g 1r) ὥστε καθ’ αὑτὸ ὁ κυβερνήτης τῇ παρουσία καὶ ἀπουσίᾳ τῶν ἐναντίων αἴτιος γίνεται, σωτηρίας φημὶ καὶ ἀπωλείας.

p. 194b18 εἰδέναι δέου πρότερον οἰόμεθα πρὶν ἄν λάβωμεν τὸ διὰ τί τερὶ ἕκαστον. |

To διὰ τί ἀντὶ τοὐ τὰς περὶ ἕκαστον αἰτίας, ὧν ἕνεκεν ἔστιν· [*](g 1v) ἐρωτώμενοι γὰρ ‘διὰ τί ἄνθρωπος ἔστιν;᾿ ἀποδίδομεν ἢ τὸ ποιητικὸν ἢ τὸ τελικὸν ἤ ἕν τι τῶν ἄλλων πάντα. δῆλον ὅτι καὶ ἡμῖν τοῦτο ποιητέον περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ περὶ πάσης τῆς φυσικῆς μεταβολῆς, τουτέστι τὰ αἴτια γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ καθόλου πάσης φυσικῆς μεταβολῆς. ὥστε καὶ ἐντεῦθεν ἔχεις, ὅτι περὶ τῶν κοινῶς παρακολουθούντων τοῖς γινομένοις καὶ φθειρομένοις ἐστὶν ὁ λόγος. ὅπως εἰδότες αὐτῶν τὰς ἀρχὰς ἀνάγειν εἰς αὐτὰς πειρώμεθα τῶν ζητουυμένων ἕκαστον. εἰδότες γὰρ ὅτι πάντων τῶν φυσικῶν αἱ τέσσαρές εἰσιν αὗται αἰτίαι, ἕκαστον τῶν ζητουμένων εἰς τὰς ἀρχὰς ταύτας ἀνάγομεν· οἷον ζητοῦντες περὶ κλίνη λέγομεν ὅτι ποιητικὴ μὲν αὐτῆς ἡ τεκτονικη τέχνη, εἶδος δὲ τὸ τοιόνδε σχῆμα, ὑλικὸν αἴτιον τὰ ξύλα, τελικὸν ἡ τοῦ ἀνθρώπου χρεία.

p. 194b23 Ἕ΅να μὲν οὖν τρόπον αἴτιον λέγεται τὸ ἐξ οὗ γίνεταί τι ἐνυπάρχοντος.

Τὸ ὑλικὸν αἴτιόν φησι· τοῦτο γὰρ καλεῖ τὸ ἐξ οὗ· λέγομεν γὰρ ἐκ ξύλων τὸ ἀβάκιον, καὶ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους τὰ πράγματα. εἰ δὲ ἐλέγομεν ἐν τῷ προτέρῳ λόγῳ, ὅτι τὸ ἐξ οὗ τῇ στερήσει μᾶλλον οἰκεῖόν ἐστι τῇ δὲ ὕλῃ τὸ τόδε, οὐκ ἐναντία φαμέν • ἐκεῖ μὲν γὰρ διαιροῦντες τῷ λόγῳ τὴν στέρησιν ἀπὸ τῆς ὕλης, διὰ τὸ ὑπομένειν τὸ τόδε αὐτῇ προσήπτομεν, νῦν δὲ ἐπειδὴ τοῖς τέτρασιν αἰτίοις ἴδιον ἀφορίσαι βουλόμεθα πρόσρημα, οἰκειότερον δήπου πάντων τὸ ἐξ οὗ τῇ ὕλῃ ἁρμόσει· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ μεταβάλλουσα καὶ ἀλλοιουμένη, οὔτε δὲ τὸ ποιητικὸν αἴτιον οὔτε τὸ τελι- κὸν οὔτε τὸ εἶδος κινεῖται. ἐνυπάρχοντος δέ φησιν ἀντὶ τοῦ ἐν τφπράγφατι αὐτῷ τῷ γινομένῳ ὄντος τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου καὶ στοιχείου αὐτοῦ [*](1 γενομένης Κ 2 ἐναντίον Κ: ἔναντί (sic) M 4. 18 om. Κ 4 lemma plonius exhibet praemissis ἐπεὶ γὰρ τοῦ εἰδέναι χάριν τὰ φυσικὰ ἡ πραγματεία t οἰόμεθα LM: οἰόμεθα ἕκαστον ex Aristotele t 9 περὶ alteram om. Aristotelis cod. E 11 καὶ ἐντεῦθεν κτλ.] cf. p. 151,17 (1,22. 2,13. 199,21. 243,11. i 4v29) 13 τὰς ἀρχὰς αὐτῶν Aristot. cod. Ε εἰς ἑαυτὰς M 14. 1.5 αἱ τέσσαρές εἰσιν αὗται αἰτίαι L: αἰτίαι αὗται αἱ τέσσαρές εἰσιν Mt 15 τῶν ζητουμένων L : om. Mt 16 ποιητικὴ L: ποιητικὸν fort, recte Mt 19. 20 αἴτιον—ἐνυπ̣άρχοντος om. Κ 19 αἴτιον λέγεται Lt: λέγεται αἴτιον M 21 λέγομεν γὰρ Κ: λέγομεν (om. γὰρ) L: οἷον λέγομεν Mt 22 ἀβάκιον Κ: ἀββάκιον LMt ἐλέγομεν p. 145,2 sqq. 26 τέτρασιν] cf. ad p. 2,16 27 fort, οἰκειότατον 28 ἀλλουμένη L 28. 29 οὔτε τὸ τελικὸν οὔτε Κ : οὐδὲ τὸ τελικὸν οὐδὲ LMt 30 ὑλικοῦ marg. M2: τελικοῦ M)

γινομένου, καὶ οὐχ ὥσπερ τὸ ποιητικὸν ἔξωθεν ὄντος· ἔξωθεν γὰρ ὁ τεχνίτῆς [*](g 1v) τοῦ τεχνητοῦ καὶ ὁ πατὴρ τοῦ υἱοῦ καὶ ἡ περιφορὰ τῶν οὐρανίων τῶν γενητῶν πάντων, ἡ δὲ ὕλη ἐν αὐτοῖς ἐστι. καὶ τὰ τούτων γένη. ἐπειδὴ τὰς προσεχεῖς ὕλας ἀποδέδωκε, διὰ τοῦτο προσέθηκε καὶ τὰ τούτων γένη, τουτέστι καὶ τὰ τούτων καθολικώτερα, ἤτοι γένη τὰ ὑποκείμενά φησι· τοῦ γὰρ ἀνδριάντος προσεχὴς μὲν ὕλη ὁ χαλκός, ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτῳ ὑπόκειται ἕτερόν τι, οἷον τὸ ὕδωρ, καὶ τὸ ὕδωρ ἄρα ὕλη τοῦ ἀνδριάντος· ἀλλὰ καὶ τὸ τριχῇ διαστατόν, ὅπερ ὑπόκειται τῷ ὕδατι, καὶ ἡ πρώτη ὕλη, ἥτις προσεχῶς τῷ τριχῇ διαστατῷ ὑπόκειται. εἴτε οὖν ἐξ ὕδατός τις ἡγοῖτο εἶναι τὸ τοῦ χαλκοῦ μέταλλον εἴτε ἐκ γῆς, οὗ δἄν ᾖ ὕλη ὁ χαλκός; τούτου καὶ τὰ τῷ χαλκῷ ὑποκείμενα εἴτε προσεχῶς εἴτε καὶ διὰ μέσων πλειόνων ὕλη ἂν εἴη.

p. 194b26 Ἄλλον δὲ τὸ εἶδος καὶ τὸ παράδειγμα.

Ἄλλον τρόπον, φησίν, ἀρχή ἐστι τὸ εἶδος. παράδειγμα δὲ ·εἶπεν, οὐχ ὡς οἱ τἀς ἰδέας ὑποτιθέμενοι, οὐδ’ ὡς οἰόμενος φυσικοῦ εἶναι παραδειγματικὸν ἀποδιδόναι αἴτιον (οὐ γὰρ πρὸς παράδειγμα ὁρῶσα ἡ φύσις ποιεῖ, ἐπειδὴ μὴ γινώσκουσα ποιεῖ, ἀλλ’ ἀνεπιστάτως τοὺς λόγους τῶν γινομένων ἔχουσα), ἀλλ’ ἐπειδὴ οἱ πρὸς παράδειγμα ποιοῦντες ὡρισμένα ποιοῦσι μήτε ὑπερπίπτοντες μήτε ἐνδεέστερον τοῦ παραδείγματος ἀργαζόμενοι τὸ ἀποτέλεσμα, καὶ τὰ ὑπὸ φύσεως δὲ γινόμενα ὡρισμένα ἐστίν (ὥρισται γὰρ τὸ ἀνθρώπου εἶδος τὸ βοὸς τὸ συκῆς τὸ ἀμπέλου καὶ τῶν λοιπῶν, καὶ μέχρι τοσούτου κινεῖ ἡ φύσις τὴν ὕλην μέχρις ἄν εἰς τὸ εἶδος ἔλθῃ), διὰ τοῦτο τὸ εἶδος παράδειγμα εἶπε. τοῦτο δέ ἐστιν ὁ λόγος ὅτου τί ἦν εἶναι καὶ τὰ τούτου γένη. οἷον τοῦ ἀνδριάντος εἶδος οὐχ ὁ χαλκός (τοῦτο. γὰρ ὕλη) ἀλλ’ ἡ ἀνδρείκελος μορφή, τούτου δὲ γένος ἡ εἰκών (πᾶς μὲν γὰρ ἀνδριὰς εἰκών, οὐ πᾶσα δὲ εἰκὼν ἀνδριάς), εἰκόνος δὲ γένος ἄν εἴη τὸ τεχνητόν· καὶ ἐπὶ φυσικῶν δὲ εἶδος μὲν ἂν εἴη ὁ ὁριστικὸς λόγος τοῦ πράγματος, γένη δὲ τούτου τὰ μέρη αὐτοῦ, ὡς αὐτὸς εὐθέως ἐρεῖ. γένος γὰρ τοῦ λόγου τοῦ ἀνθρώπου τὸ ζῷον τὸ λογικὸν καὶ τὸ θνη- [*](1 ὥσπερ τοῦ ποιητικοῦ L 2 καὶ (ante ὁ) ora. superscr. Κ 3 καὶ τὰ τούτων γένη oin. Κ 4 προσεχὴς Κ 5 γένη τὰ scripsi: γενητὰ γεννητὰ, lit solet, t) libri at cf. ad p. 25,17 6 ἐπεὶ K δὲ K: om. LMt ἀλλὰ—πρώτη in eras. K τὸ corr. ex tw M τριχῶς K καὶ ἡ] καὶ τῆ Κ 9 ἡγεῖτο Κ 10 δἄν] δ’ ἂν libri cf. ad m 1 v 25 11 καὶ τὰ] κατὰ K μέσον Κ 13 ἄλλο (ut Aristotelis cod. I) t, nbi nihil enot. ex LKM: patet tamen Philopomim ἄλλον legisse idque roposui 15 οὐχ ὡς κτλ.] cf. Themist. p. 170,27 sqq. οἱ om., superscr. Κ οἰόμενοι ut vid. M 17 ἐπειδὴ μὴ Κ: ἔπει. . . . . (oblitter.) L: ἐπεὶ μηδὲ Mt ἀναπιστάτως Κ 20 ὑπὸ LKM2: ὑπὲρ Mt ὁρισμένα K efaiv ut vid. L 21 τὸ ἀμπέλου om. K 22 τοσοῦτον K 23 τὸ om. K 24 οὐχ᾿ κ᾿ ὁ ἁλκὸς Κ 25 ἀνδρίκελος Mt 26 δὲ γένος om. Κ 29 καὶ τὸ λογικὸν καὶ Κ)

τόν· ἐπὶ πλέον γὰρ ἕκαστον τούτων τοῦ ἀνθρωπείου λόγου. εἴρηται δὲ ὅτι [*](g 1v) τὰ γένη οἷον ὕλη ἐστὶ τῶν ὁρισμῶν.

p. 194b27 Οἶον τοῦ διαπασῶν τὰ δύο πρὸς ἕν, καὶ ὅλως ὁ ἀριθμὸς καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ.

Παράδειγμα τίθησι τοῦ εἰδοποιὰ εἶναι αἴτια μὴ μόνον τὸ προσεχὲς εἶδος, ἀλλὰ καὶ τὰ γένη αὐτοῦ τά τε ἐγγὺς καὶ τὰ πορρωτέρω. τῆς οὖν διὰ πασῶν ἁρμονίας εἶδος ἄν εἴη τὰ δύο πρὸς ἕν· ἔστι δὲ ἡ διαπασῶν ἁρμονία ἐν ᾗ ἡ ὑπάτη δὶς ἔχει τὴν νεάτην, τουτέστι διπλασίονα αὐτῆς φθόγγον ἔχει. ἔστιν οὖν εἶδος ταύτης τὰ δύο πρὸς ἕν· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὰ δύο πρὸς ἕν, τοῦτον τὸν λόγον ἡ ὑπάτη πρὸς τὴν νεάτην. ἀλλὰ καὶ τὸ γένος τῶν δύο πρὸς ἓν εἰδοποιοῖ ἂν τὴν διὰ πασῶν, τοῦτο δέ ἐστι τὸ διπλάσιον· ἐπὶ πλέον γὰρ τοῦτο τῶν δύο πρὸς ἕν· ἐπὶ πάντων γὰρ ἁρμόζει τῶν διπλασίων ἀριθμῶν. ἀλλὰ καὶ τούτου γένος ὁ ἀριθμός· ἐπὶ πλέον γὰρ τοῦ διπλασίου ὁ ἀριθμός· εἴ τι μὲν γὰρ διπλάσιον, τοῦτο καὶ ἀριθμός, οὐκ εἴ τι δὲ ἀριθμός, τοῦτο διπλάσιον. τὸ δὲ καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ ἐξήγησίς ἐστι τοῦ τίνα λέγει τὰ τοῦ λόγου γένη. φησὶν οὖν ὅτι τὰ μέρη τοῦ ὁρισμοῦ, ταῦτα γένη αὐτοῦ φημι. ἐπεὶ γὰρ ὡς ἐν παρακείγματι τοῦ εἴδους τοῦ τε προσεχοῦς καὶ γένους τούτου παρέλαβε τὰ δύο πρὸς ἓν ὡς εἶδος καὶ τὸν ἀριθμὸν ὡς γένος, ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ προκειμένου μεταφέρων τὸν λόγον ἐπήγαγε καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ.

p. 194b29 Ἔτι ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς ἡ πρώτη ἢ τῆς ἠρεμήσεως.

Τὸ ποιητικὸν αἴτιον· ὅταν γὰρ ἐρωτήσωμεν τίς τοῦ πολέμου αἴτιος, [*](g 2r) ἐροῦμεν ὅτι ὁ βουλεύσας, καὶ τίς αἴτιος τοῦ υἱοῦ, ὅτι ὁ πατήρ. τὴν πρώτην δὲ εἶπεν, ὅτι δοκοῦσι καὶ τὰ ὄργανα κινεῖν, ἀλλ’ οὐ πρῶτα κινεῖ. οὐκ οὖν ποιητικὰ αἴτια ταῦτα· τὸ γὰρ ποιητικὸν τὸ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως ἡ πρώτη. ὥσπερ δὲ κινήσεως ἀρχὴ τὸ ποιητικόν, οὕτω καὶ ἠρεμήσεως· [*](1 τούτ t ὅτι] ὂ K εἴρηται p. 130,11 sqq. 2 ὕλη β οἷον Μ 3. 4 τὰ δύο— λόγω om. K 5 προσεχεῖ Κ 8 νεάτην L: νέτην α K: νεάτην Μ: νήτην t 10 νεά- τὴν LKM: νήτην t 11 εἰδοποιοῖ ἂν] εἰδειποιοῖ ἃν K: εἰδοποιΐαν compcud. M: εἰδοποιοῖ (sine ἄν) t, ubi nihil euot. ex L 11. 12 διπλάσιον t 15 οὐχ Κ δὲ ἀριθμός L: ἀριθμὸς (oin. δὲ) K: ἀριθμὸς δὲ Mt IG. 17 τὰ μέρη—ταῦτα γένη Κ: τὰ γένη— ταῦτα μέρη LMt 18 τοῦ τε LMt: τούτου K καὶ γένους Κ: τοῦ γένους LM: γένους t: fort, καὶ τοῦ γένους 20 λόγον] λόγων compend. Κ 21. 22 τῆς μεταβολῆς—ἠρεμήσεως om. Κ 21 ἢ τῆς L: ἣ ἡ τῆς Mt 23 ἐρωτήσωμεν LKM: ἐρωτησώμεθα t: scribenduiu ἐρωτηθῶμεν cl. p. 242, 16. 243,7. 258,19. ad p. 254,4 24 ὁ βασιλεύσας ante corr. Κ αἴτιος om. Mt 25 δοκοκοῦσι K πρῶτα Κ: πρῷ τ L: πρώτως Mt at cf. Thcmist. p. 171,9 κινεῖ K κινεῖν LMt 25. 26 οὔκουν libri 27 δὲ (K)t: om. LM TO om. K)

ὁ γὰρ συμβουλεύσας εἰρήνην, οὗτος τῆς ἠρεμήσεως τῆς τοιαύτης αἴτιος. [*](g 2r) καὶ ὅσα δὴ κινήσαντος ἄλλου μεταξὺ γίνεται τοῦ τέλους. ταῦτα πάντα, φησίν, ἕνεκά τού ἐστι καὶ διὰ τὸ τέλος ἔχει τὸ εἶναι, ὅσα κινήσαντός τινος μεταξύ ἐστι τοῦ κινητικοῦ τούτου αἰτίου καὶ τοῦ τελικοῦ, τουτέστι πάντα τὰ μεταξὺ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου καὶ τοῦ τελικοῦ πάντα τοῦ τέλους ἕνεκα γίνονται, κἀν ἄλλο ἐξ ἄλλου τῶν μεταξὺ γίνηται. οἷον ὑπὸ τῶν πόνων ἡ ἰσχνασία · οὐ γὰρ μόνον οἱ πόνοι διὰ τὴν ὑγείαν, ἀλλὰ καὶ ἡ ἰσχνασία· ὥστε πάντων τούτων τέλος ἡ ὑγεία. ἀλλὰ καὶ αὐτή, εἰ τύχοι, διὰ τὸ ἀναγινώσκειν· διὰ τοῦτο γὰρ ὑγιαίνειν βουλόμεθα, ἵνα ἀναγινώσκωμεν. ἀλλὰ καὶ τοῦτο δι’ ἕτερόν τι· διὰ γὰρ τὴν εὐδαιμονίαν. καὶ ἔστι πάντων τοῦτο τελικώτατον αἴτιον, καὶ τὰ ἄλλα πάντα τούτου ἕνεκεν γέγονε. διαφέρει δὲ ἀλλήλων ὡς ὄντα τὰ μὲν ἔργα τὰ δὲ ὄργανα· διαφέρει, φησί, τὰ πρὸς τὸ τέλος τῷ τὰ μὲν ἔργα εἶναι, οἷον βάδισιν ἴσχνανσιν κάθαρσιν, ὄργανα δὲ φάρμακα φλεβότομα καὶ τὰ λοιπά.

p. 195a4 Συμβαίνει δὲ πολλαχῶς λεγομένων τῶν αἰτίων καὶ πολλὰ τοῦ αὐτοῦ αἴτια εἶναι.

Ἀπαριθμησάμενος τὰ αἴτια βούλεται λοιπὸν ὅσα παρακολουθεῖ τοῖς αἰτίοις παραδοῦναι. καὶ πρῶτόν φησιν, ὅτι τοῦ αὐτοῦ πολλὰ ἔσονται αἴτια καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός, οὐ μὴν κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον· οἷον τοῦ ἀνδριάντος αἴτιος καὶ ὁ χαλκὸς καὶ ὁ ἀνδριαντοποιός, οὐ κατ’ ἄλλο τι ἢ καθὸ ἀνδριάς, ἀλλ᾿ ὁ μὲν ὡς ποιητικὸν αἴτιον, ὁ δὲ ὡς ὑλικόν.

p. 195a15 Ἅπαντα δὲ τανῦν εἰρημένα αἴτια εἰς τέτταρας τρόπους πίπτει τοὺς φανερω τάτους.

Ἀωακεφαλαιοῦται τὰ εἰρημένα ἐν συντόμῳ, ὅτι τέσσαρές εἰσι τῶν ἀπηριθμημένων αἰτίων οἱ τρόποι, τὸ ὑλικὸν αἴτιον τὸ εἰδικὸν τὸ ποιητικὸν [*](2 κινήσαντα M ἄλλου—τἐλους cm. Κ 2. 3 πάντα ταῦτα Κ 3 διά τι τέλος L ἔχειν Κ 3. 4 κινήσαντός om. L 4 κινητικοῦ (K)t: κινητοῦ LM ιαι 5 τελοῦ Κ 6 γίνονται et γίνηται] compend. Κ ἄλλου τοῦ μεταξὺ L 7. 8 ἰσχασία piioic loco, ἰσχασία altero loco L: ἰσχνανσία utrobique t 7 ὑγίειαν (sic) et V. 8 ὑγεία Κ 8 αὐτὴ LKM: αὕτη recte t 11 τοῦτο Κ: τούτων LM : τοῦτον t τούτου om. Κ 12 διαφέρῃ Κ δ’ ἀλλήλων t 13. 14 διαφέρει—λοιπά oui. Κ 13 τῷ τὰ] ταῦτα L 14 φκεβλιτιμα LM: φλεβοτομία t 15. 16 λε γομένων—εἶναι om. Κ 17 ἀπαρριθμησάμενος M: ἀπαρηθμησάμενος t 18 τοῦ om. L 20 αἴτιος om. Κ ἡ καθὸ Κ: ἢ καθ’ αὑτὸ L: ἡ καθ’ αὑτὸ τὸ Mt 22. 23 εἰς—φανερωτάτους om. Κ 22 τέτταρας L: τέσσαρας Mt 22. 23 τρόπους πίπτει] πίπτει τόπους Arist. cod. Ε 24 τέσσαρές (L)t: δ΄ Κ: τέσσαρα M 25 ἀπηρριθμημένων M αἰτιῶν Κ τὸ (ante ὑλικὸν) Kt: om. LM)

τὸ τελικόν. εἶτα πλείονα τοῦ ὑλικοῦ τίθησι παραδείγματα, ὅτι τὰ στοιχεῖα [*](g 2r) ὡς ὕλη αἴτιά ἐστι τῶν συλλαβῶν, καὶ τὸ ὑποκείμενον αἴτιόν ἐστι τοῖς σκευαστοῖς ὡς ὕλη (oíon θυμίαμασι καὶ τοῖς τοιούτοις, καὶ ἁπλῶς τεχνητοῖς πᾶσι), καὶ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ὕλη ἐστὶ τῶν συνθέτων σωμάτων, καὶ τὰ μέρη ὑλικὰ αἴτιά ἐστι τοῦ ὅλου, καὶ αἱ προτάσεις αἴτιαι τοῦ συμπεράσματος ὡς ὕλη.

Τούτων δὲ τὰ μὲν ὡς τὸ ὑποκείμενον, οἷον μέρη. τοῦτο τῷ ἀνωτέρω ἐστὶ συνεχὲς ἅπαντα δὲ τὰ νῦν αἴτια εἰς τέσσαρας τρόπους πίπτει τοὺς φανερωτάτους, εἶτα συναπτέον τὸ προκείμενον τούτων δὲ τὰ μὲν ὡς τὸ ὑποκείμενον καὶ τὰ ἑξῆς. τὰ δὲ μεταξὺ παραδείγματά ἐστι τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου. ἀλλ’ ἐπειδὴ πολλὰ παρέθετο παραδείγματα, διὰ τοῦτο ἀναλαμβάνει πάλιν τὸν λόγον, ἀπαριθμεῖται δὲ πάλιν τοὺς τέσσαρας τρόπους τοὺς εἰρημένους τῶν αἰτίων.

Τὰ δὲ ὡς τὸ τί ἦν εἶναι, τό τε ὅλον καὶ ἡ σὐνθεσις καὶ τὸ εἶδος. ὡς τὸ τίην εἶναι ἀντὶ τοῦ ὡς τὸ εἶδος· κατὰ τοῦτο γάρ ἐστιν ἑκάστῳ τὸ εἶναι. τὸ οὖν εἶδος τοῦτο λέγεται καὶ ἡ σύνθεσις ἡ τῶν μερῶν, λέγεται καὶ ἡ ὁλότης αὐτῶν, λέγεται καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἐπικείμενον ατοις εἶδος.

p. 195a21 Τὸ δὲ σπέρμα καὶ ὁ βουλεύσας καὶ ὁ ἰατρὸς καὶ ὅλως τὸ ποιοῦν, πάντα ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς ἢ στλασεως ἢ κινησεως.

Τὸ σπέρμα ποιητικὸν αἴτιον, φησί, διότι τοὺς φυσικοὺς λόγους ἐν ἑαυτῷ ἔχει, καὶ τὸ μὲν καταμήνιον ὑπέστρωται αὐτῷ ὡς ὕλη, οἱ δὲ τοῦ εἴδους λόγοι ἐκ τούτου προίασιν εἰς ἐκεῖνο. ἔμπροσθεν δὲ τὸ σπέρμα ὡς ὕλην ἐλάβομεν ὡς πρὸς τὴν τῶν γονέων φύσιν, ᾗ τό τε σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον ὡς ὕλη ὑπέστρωται. καὶ ἄλλως εἰ ἡ φύσις ὡς ποιοῦσα ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστίν, εἴη ἂν τὸ σπέρμα ὕλη τῷ ἐν αὐτῷ λόγῳ, ὥσπερ καὶ τὸ ζῷον ὑπόκειται ὡς ἐν ὕλης τάξει τῇ ἐν αὐτῷ φύσει ἐν ταῖς φυσικαῖς μεταβολαῖς αὐξήσει καὶ ἀλλοιώσει καὶ ταῖς λοιπαῖς.

[*](1 εἰ τὰ πλείονα Κ 3 σκευαστοῖς Κ: σκευαστικοῖς LMt 5 ὑλικά ἐστιν αἴτια Mt αἴτιαι K: αἰτίαι LMt 7 τὰ μὲν—μέρη om, Κ 8. 9 ἄπαντα—φανερωτάτους] cf. p. 246,22 sq. 8 νῦν αἴτια] συναίτια Κ 9 εἶτα] ὅτι Κ 12 ἀπαρριθμεῖται M 12. 13 πάλιν τοὺς εἰρημένους δ΄ τρόπους τῶν αἰτιῶν Κ Ι4. 15 εἶναι—εἶδος om Κ 14 τό τε] ἦν τότε M 15 ὡς τὸ τὶ] ὣ (sic) τὸ τί Κ 17 ὑποκείμενον L et ante corn M 18 αὐτοῖς Κ: αὐτῷ LMt: an αὐτῇ? 19 21 καὶ ὁ βουλεύσας—κινήσεως om. Κ 19 καὶ ὁ βουλεύσας καὶ ὁ ἰατρὸς L: καὶ ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ βουλεύσας Mt Arist. 20 πάντοθεν M 24 προίασιν (sic) Κ: προίεσαν LMt 25 τὸ (post καὶ) om. Κ 26 ἡ φύσις ἡ ὡς L ποιοῦσα LK: π/ οῖ΄ (?) M: ποῖον t 27 τῷ—λόγῳ LMt: τῶνλόγων Κ 29 σϋμεταβολαῖς Κ)

p. 195a23 Τὸ δὲ ὡς τὸ τέλος καὶ τἀγαθὸν τῶν ἄλλων.

[*](g 2r)

Τὸ δέ ἐστιν αἴτιον, φησίν, ὡς τέλος τῶν ἄλλων, καὶ ὡς ἀγαθὸν καὶ οὗ ἕνεκα πάντα γίνεται. τὸ γὰρ τελικὸν αἴτιον τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἀγαθὸν θέλει εἶναι· πᾶν γὰρ ὃ γίνεται διὰ τὸ ἀγαθὸν γίνεται. εἶτα ἐπειδὴ μὴ πάντα τὸ τέλος ἀγαθὸν ἔχει, μηδέν, φησί, τοῦτο διαφερέτω, εἴτε ὄντως ἐστὶν ἀγαθὸν τὸ τέλος, εἴτε φαινόμενον· προφανὲς γὰρ τοῦτο, ὅτι πάντα ἀγαθοῦ τινος ἕνεκα γίνεται, εἰ καὶ περὶ τὴν αἵρεσιν τοῦ ὄντως ἀγαθοῦ ἔστιν | ὅτε πλάνη γίνεται, πλὴν ὅτι πάντα σκοπὸν καὶ τέλος τίθεται τοῦτο.

[*](g 2v)

p. 195a26 Τὰ μὲν οὖν αἴτια ταῦτα καὶ τοσαῦτα τῷ εἴδει ἐστί· τρόποι δὲ τῶν αἰτίων ἀριθμῷ μὲν πολλοί, κεφαλαιούμενοι δὲ καὶ οὗτοι ἐλάττους.

Ἐπεξελθὼν τὸν περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ αἰτίων λόγον, ἐπειδὴ ἐν τὼς ἀποδόσεσι τῶν αἰτίων οὐ μόνον τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια εἰώθαμεν ἀποδιδόναι, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκός (λέγομεν γὰρ τὸν φαλακρὸν ᾠκοδομηκέναι ἢ τὸν σιμὸν φιλοσοφεῖν), διὰ τοῦτο μέλλων παραδιδόναι καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἀναλαμβάνει καθόλου τὸν περὶ τῶν αἰτίων λόγον καὶ διαίρεσιν αὐτῶν ποιεῖται καθολικήν. τῶν γὰρ αἰτίων, φησί, τὰ μέν ἐστι καθ’ αὑτὸ τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὰ μὲν προσεχῆ τὰ δὲ πόρρω, καὶ τὰ μὲν ἁπλᾶ τὰ δὲ συμπεπλεγμένα. καθ’ αὑτὸ μὲν οὖν αἴτιον τοῦ ἀνδριάντος ὁ ἀνδριαντοποιός, κατὰ· συμβεβηκὸς δὲ ὁ φαλακρὸς ἢ ὁ μουσικός· καὶ προσεχὲς μὲν καθ’ αὑτὸ ὡσαύτως ὅδε ὁ ἀνδριαντοποιὸς τοῦδε τοῦ ἀνδριάντος, πόρρω δὲ ὁ τεχνίτης· καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς προσεχὲς μὲν αἴτιον ὁ λευκός, πόρρω δὲ ὁ κεχρωσμένος· καὶ ἁπλοῦν μὲν ὁ τεχνίτης ἢ ὁ ἀγαλματοποιὸς ἢ ὁ φαλακρός, συμπεπλεγμένον δὲ ὁ φαλακρὸς ἀγαλματοποιὸς ἢ ὁ τεχνίτης ἀγαλματοποιός· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ προτέρου συνέπλεξα τὸ καθ’ αὑτὸ τῷ κατὰ συμβεβηκός, ἐπὶ δὲ τοῦ ὑστέρου τὸ προσεχὲς τῷ πόρρω. τριῶν οὖν ἀντιθέσεων οὐσῶν, μορίων δὲ δηλονότι ἕξ, καθ’ ἕκαστον τούτων συμπλεκόμενον τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ διπλα- [*](1 τὸ δ᾿ ὡς t: τὰ δ’ ὡς (τὰ δὲ ἄλλα ὡς cod. E) Aristotelis libri at cf. Siinplic. p. 321, 17 sq. καὶ—ἄλλων om. Κ τὸ ἀγαθὸν M 6 γὰρ LMt: γοῦν Κ πάντα LK: πᾶν Mt 7 τοῦ om. Κ ὄντως L: ὄντος KMt 8 πλὴν om. Κ li leinma om. Κ τῷ εἴδει ἐστί LM: ἐστι τῷ εἴδει ex Arist. t 10 μὲν εἰσι πολλοί Aristoteles cf. p. 254,24 συγκεφαλαιούμενοι t 12 ἐπεξελθόντων περὶ M τὸν om. Κ λόγων km 13 αἰτιῶν, ut feio semper in eis quae sequuntur, Κ 14. 15 ὠκοδομημε ν΄ Κ 16 συμβεβηκὸς αἴτια L τὸν] τῶν Κ λόγων ante corr. M 21 προσεχὴς L 22. 23 πρὸς ἐχωςμεναίτιος Κ 24. 25 ἡ ὁ ἀγαλματοποιός· σύνθετος δὲ ἤτοι συμπεπλεγμένος καὶ ὁ τεχνίτης ἀγαλματοποιός· ἐπὶ L 25 Τι ὁ τεχνίτης ἀγαλματοποιός om. Κ τοῦ] τὸν Κ 26 συνέπλέξετο (sic; om. τὸ καθ’ αὑτὸ) Κ 27 δὲ om. Κ 28 συμπεκόμενον Κ)

σιάζει τὸν ἀριθμόν, ὡς γίνεσθαι τὰ πάντα μόρια τῶν αἰτίων δώδεκα. ἔστι [*](g 2v) γὰρ καθ’ αὑτὸ ἐνεργείᾳ μὲν οἷον ὁ ἀνδριαντοποιὸς οἰκοδομεῖ, δυνάμει δὲ ὁ ἀνδριαντοποιὸς οἰκοδομήσει· πάλιν κατὰ συμβεβηκὸς ἐνεργείᾳ μὲν ὁ φαλακρὸς οἰκοδομεῖ, δυνάμει δὲ ὁ φαλακρὸς οἰκοδομήσει· καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων δὲ ὡσαύτως. δώδεκα οὖν γινομένων τμημάτων καθ’ ἕκαστον αἴτιον, ἐπεὶ τέσσαρα τὰ γένη τῶν αἰτίων, τὸ ποιητικὸν τὸ εἰδικὸν τὸ τελικὸν τὸ ὑλικόν, τῶν δώδεκα τρόπων τῶν αἰτίων συμπλεκομένων πρὸς τὰ τέσσαρα γένη τῶν αἰτίων ὁ πᾶς ἀριθμὸς αἰτίων γίνεται φη΄.

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις πρὸς τὸν συναχθέντα ἀριθμὸν τῶν αἰτίων, ὅτι εἰ θελήσομεν καθ’ ἕκαστον τῶν αἰτίων τοὺς δώδεκα τρόπους ἐκθέσθαι, οὐχ εὑρήσομεν εὐοδοῦντα ἡμῖν τὸν λόγον. ἔστω γὰρ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ ἡ ζήτησις· εἰπὼν γὰρ ὅτι ὁ ἀνδριαντοποιὸς αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, εὐθὺς καὶ καθ’ αὑτὸ εἶπον καὶ ἁπλοῦν καὶ προσεχές· ὥστε οὐ δυνατὸν τρεῖς ἀντιθέσεις ποιῆσαι κεχωρισμένας ἀλλήλων, καὶ μὴ ἐπικοινωνοῦσαν ἄλλῃ ἄλλην. πάλιν τὸ ἁπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον εἰ μὲν καθ’ αὑτὸ μόνον τὸ σημαινόμενον τῶν αἰτίων καὶ μὴ κατὰ τὰς τῶν φωνῶν συμπλοκὰς ἀκλαμβάνοις, ἀδύνατον ὅλως ἁπλοῦν εἶναί τι κατὰ σημαινόμενον αἴτιον (ἅμα γὰρ τῷ εἰπεῖν ῾ ἀνδριαντοποιός’ καὶ καθ’ αὑτὸ εἶπον αἴτιον καὶ προσεχές· πῶς οὖν ἁπλοῦν; ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων), εἰ δὲ κατὰ τὴν τῶν φωνῶν προφορὰν τὸ ἀπλοῦν λαμβάνομεν καὶ τὸ σύνθετον, ὥσπερ οὖν καὶ Ἀριστοτέλει δοκεῖ (ὡς διὰ τῶν ὑποδειγμάτων ἔδειξε· συμπλέκοντες γάρ φαμεν Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός), πάλιν οὐδὲν ἧττον καὶ ἐν τοῖς ἁπλοῖς καὶ ἐν τοῖς συνθέτοις συνεπινοεῖται καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὸ προσεχὲς ἢ πόρρω. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν ἁπλῶν ἐδείξαμεν, ἐπὶ δὲ τῶν συνθέτων, οἷον ἐὰν εἴπω Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός· ἅμα γὰρ ἐν τούτῳ θεωρεῖται καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός (ὁ μὲν γὰρ ἀνδριαντοποιὸς καθ’ αὑτὸ αἴτιος τοὐ ἀνδριάντος, ὁ δὲ Πολύκλειτος κατὰ συμβεβηκός), καὶ ἔτι τὸ προσεχές. ἐνδέχεται δὲ καὶ ἅμα πάντα εὑρεθῆναι, οἷον εἰ οὕτως εἴπω ῾ἄνθρωπος ἀγαλματοποιός᾿. ἐν μὲν γὰρ τῷ ἄνθρωπος ἔστι καὶ τὸ πόρρω καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός, ἐν δὲ τῷ ἀγαλματοποιὸς τὸ προσεχὲς καὶ τὸ καθ’ αὑτό. οὐκ ἄρα ἐνδέχεται διακεκριμένα ταῦτα εὑρεῖν ἀλλήλων.

[*](2 ἐνεργείᾳ μὲν scripsi: μὲν ἐνεργεία LMt: ἐνέργεια (sic; oui. μὲν) Κ 2. 3 ἀνδριαντοποιὸς libri: immo οἰκοδόμος utroqiie loco 3 ἐνέργεια Κ 5. 7. 10 δώδεκα] ἴω (conuptum ex ιμ h. e. ιβ, ut lecte ipse K scripsit v. I et p. 250,19. 30) Κ cf. ad p. 235,5. 268,7 G ἰδικόν Κ τὸ ὑλικόν ante τὸ τελικόν pouit Κ 7 τῶν ἴω τρεπόνε τῶν αἰτίων συμπεκόμ Κ 8 ἀριθμὸς τῶν αἰτιῶν Κ 11 οὐχ εὑρήσομεν t: οὐκ εὑρήσομεν Κ: οὐχ εὑρίσκομεν LM ἔστω Κ: ἔστιν L: ἔστι Mt 13 εἶπον] εἰπὸν (sic) Κ 14 ἄλλην ἄλλη Κ 15 καταυιὸ Κ 16 τὰς om. Κ 18 εἶπον] εἰπὼν Κ 20. 21 ἀριστοτέλει Κ: ἀριστο M: ἀριστοτέλης (L)t 21 ὑπομνημάτων Κ 23 ἢ τὸ κατὰ συμβεβηκός et 24 ἡ τὸ πόρρω Κ 25 συνθέτων, οὐκ· οἷον iuterpolat t 26 κατὰ] τοιοῦτον L 28 καὶ (ante ἔτι) om. Κ 29 οὕτως LKt: οὗτος M γὰρ τῴ] γὰρ τὸ Κ)

Φαμὲν οὗν πρὸς τὴν ἀπορίαν, ὅτι οὐχ ὡς διῃρημένου ὑπάρχοντος τοῦ [*](g 2v) ἀριθμοῦ τῶν τριῶν ἀντιθέσεων τῶν τρόπων τῶν αἰτίων, οὕτως αὐτὰς ἐκτίθεται ὁ Ἀριστοτέλης τοῦτο γὰρ τῷ ὄντι ἀδύνατον), ἀλλὰ τὰς ἰδιότητας τῶν αἰτίων ἡμῖν ἐκθέσθαι βουληθείς· κἂν γὰρ μυριάκις μὴ ἔστιν ἕκαστον τούτων κατ᾿ ἰδίαν θεωρῆσαι, ἀλλ᾿ οὖν τῷ λόγῳ χωρίζονται ἀπ᾿ ἀλλήλων. ὅταν γὰρ εἴπω ῾ἀνὃριαντοποιόν᾿ , εἰ καὶ ἕν τι πρᾶγμα εἶπον τῷ ὑποκειμένῳ, ἀλλ’ οὖν τῷ λόγῳ οὐκ ἔστιν ἕν. τῷ γὰρ ἀνδριαντοποιῷ οὐ ταὐτὸν τὸ αἰτίῳ εἶναι καὶ προσεχεῖ αἰτίῳ· εἰ γὰρ ταὐτὸν ἦν αἴτιον εἰπεῖν καὶ προσεχές, πᾶν αἴτιον προσεχὲς ἂν ἦν. τὸ δὲ ἁπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον, ἵνα συμπλέκωμεν ἢ τῷ καθ’ αὑτὸ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ τῷ προσεχεῖ τὸ πόρρω κἂν ἄμφω ἢ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχει ἢ κατὰ συμβεβηκός. ὥστε ἰδιότητας αἰτίων παραδέδωκεν ἡμῖν διὰ τούτων, καὶ οὐχ ἁπλῶς χωρίζεσθαι δυνάμενον ἀριθμὸν αἰτίων. καὶ οὐδέν γε διαφέρει τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ συμπλέκειν ταῖς ἄλλαις τρισὶν ἀντιθέσεσιν, ἢ ἄλλην τινὰ συμπλέκειν μετὰ τῶν λοιπῶν τῇ κατὰ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ· ἁπλῶς γὰρ τὰς συμπλοκὰς αὐτῶν τὰς πρὸς ἀλλήλας ζητοῦμεν.

Τῷ λόγῳ οὖν ἑκάστην ἰδιότητα τῶν λοιπῶν χωρίσας, καθ’ αὑτὸ κατὰ συμβεβηκὸς προσεχὲς πόρρω ἁπλοῦν σύνθετον, εὑρίσκει τούτων τὰς διαφορὰς ἕξ, ὧν ἑκάστη συμπλεκομένη τῷ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ δώδεκα αἰτίων ἀριθμὸν ποιεῖ. εἰ δέ τις μὴ λόγῳ μόνῳ θεωρεῖν ταύτας τὰς διαφορὰς βούλεται, ἀλλὰ τὰς ἐν ὑπάρξει δυναμένας ἀποδίδοσθαι ζητοίη, εὕροι ἄν οὕτως· τῶν γὰρ καθ’ αὑτὸ αἰτίων ἢ προσεχῶν ὄντων ἢ πορρωτέρω, καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς ὁμοίως, γίνονται τέσσαρα μόρια ἁπλᾶ τὰ ὑποκείμενα, ἀνδριαντοποιὸς καθ’ αὑτὸ προσεχές, τεχνίτης καθ’ αὑτὸ πορρωτέρω, ὁ λευκὸς κατὰ συμβεβηκὸς προσεχές, ὁ κεχρωσμένος κατὰ συμβεβηκὸς πορρωτέρω. καὶ τούτων πλείονα ἁπλᾶ γίνεσθαι ἀδύνατον. εἰ δὲ ταῦτα συμπλέκειν ἀλλήλοις βουληθείημεν, γένοιντ’ | ἂν αἱ πᾶσαι ἐκ τούτων συμπλοκαὶ [*](g 3r) ἓξ κατὰ τὴν ἐν εἰσαγωγῇ παραδεδομένην ἡμῖν μέθοδον· εἰ γὰρ λάβοιμεν τὸν τρία ἀριθμὸν μονάδι τῶν τεσσάρων λείποντα, καὶ πολλαπλασιάσωμεν τὸν τρία ἐπὶ τὸν τέσσαρα, καὶ τῶν γενομένων δώδεκα τὸν ἥμισυν λάβωμεν, [*](1 ὅτι om. Κ διηρημένως Κ 3 ὁ om. Mt 4 ἡβουλήθη (sic) Κ 5 καθιδίαν Κ 6 ὅταν γὰρ K: ὅταν οὖν LMt fort. ἀνδριαντοποιός 8 τὸ] τῶ Κ προσεχεῖ] πρὸς ἔχει Κ 9 τὸ (post καὶ) om. Κ 10 προσέχει Κ 11 κἄν LK: καὶ Mt fort. ὑπάρχοι 13 δυνάμ Κ: δυναμένων t γε oin. K K αὐτῶν et ζητῶμεν Κ 17 χωρισάμενος lit vitl. L 18 εὑρίσκω L 19 ἐξ M τῷ Kt: τῶν M: τὸ L καὶ Tui ἐνεργεία Κ 19. 20 ποιεῖ ante δώδεκα traicit Κ: om. M 20 τὸν ἀριθμὸν Mt μόνον Κ 21 βούλοιτο recte (L)t ἀποδίδοσθαι liic et p. 254, 19 Κ 24. 26 ὁ λευκὸς—πορρωτέρω om. Mt 24. 25 ὁ δὲ λευκὸς et mox ἡ προσεχὲς ct πορρωτέρω ἐστι L 2() τούτ t γενέσθαι Κ 27 δυνηθείημεν ante eorr. M γἐνοιτ’ L 28 εἰσαγωγῆ Porphyrii c. 11 p. 5a36 lirandis εἰσαγωγαῖς Κ fort. λάβωμεν 29 λίπον Κ πολλαπλασιάσωμεν L: πολλαπλασιάσομεν Κ: πολυπλασιάσομεν M: πολυπλασιάσαιμεν t 30 δώδεκα] ἴω (cf. ad p. 249,5) Κ: τέσσαρα L τὸν ἥμισυ L: τοημισυ (sic) Κ λάβωμεν L: λάβομεν Κ: λάβοιμεν Mt)

τουτέστι τὸν ἕξ, τοσαύτας μόνας εὑρήσομεν τῶν αἰτίων τὰς συμπλοκὰς [*](g 3r) γινομένας. εἰσὶ δὲ αἱ ὑποκείμεναι τεχνίτης ἀνδριαντοποιός αὕτη καθ᾿ αὑτὸ προσεχές τε ἅμα καὶ πόρρω), ἀνδριαντοποιὸς λευκός (καθ’ αὑτὸ ἅμ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ προσεχές), ἀνδριαντοποιὸς κεχρωσμένος (προσεχὲς καὶ πόρρω, καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ κτὰ συμβεβηκός), τεχνίτης λευκός (πάλιν προσεχὲς καὶ πόρρω, καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός· ὥστε ἡ τετάρτη καὶ ἡ τρίτη αἱ αὐταὶ μέν, διαφέρουσι δὲ ὅτι ἐν μὲν τῇ τρίτῃ τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ἦν τὸ προσεχὲς ὁ ἀνδριαντοποιὸς τὸ δὲ συμβεβηκὸς τὸ πόρρω ὁ κεχρωσμένος, ἐν δὲ τῇ τετάρτῃ ἀνάπαλιν τὸ μὲν καθ’ αὐτὸ πόρρω ὁ τεχνίτης τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς προσεχὲς ὁ λευκός), πέμπτη συμπλοκὴ κεχρωσμένος τεχνίτης καθ’ αὑτὸ ἅμα καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ πόρρω), ἕκτη κεχρωσμένος λευκός (κατὰ συμβεβηκὸς προσεχὲς ἅμα καὶ πόρρω). δεῖ οὖν εἰς τὸ καθ’ αὑτοί καὶ κατὰ συμβεβηκὸς διελόντας καὶ εἰς τὸ προσεχὲς καὶ πόρρω μηκέτι ταῦτα διελεῖν εἰς τὸ ἁπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον, ἀλλ᾿ εὐθὺς εἰς τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ· καὶ οὕτως οὔτε δὶς τὰ αὐτὰ ληψόμεθα, καὶ σωθήσεται ὁ τῶν δώδεκα τρόπων ἀριθμός.

Ἴσως δὲ ἔτι προσαπορήσειέ τις τῇ διαιρέσει ἐκ τῶν εἰρημένων λαβὼν τὰς ἀφορμάς, ὅτι τοῦ προσεχοῦς καθ’ αὑτὸ διῃρημένου εἰς τὸ ἁπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον οὐκ ἔδει τὸ καθ’ αὑτὸ πόρρω πάλιν εἰς τὰ αὐτὰ διαιρεθῆναι, εἴ γε τὸ προσεχὲς καθ’ αὑτὸ συμπλέκεται ἢ τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ τῷ πόρρω. φημὶ οὖν ὅτι μάλιστα μὲν ὥσπερ τὸ καθ’ αὑτὸ συμπλέκεται τῷ κατὰ συμβεβηκός, οὕτω καὶ τὸ πόρρω καθ’ αὑτὸ τῷ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ἔδει διὰ ταῦτα καὶ τοῦτο διαιρεθῆναι· ἄλλως τε ὅταν λέγωμεν τὸ καθ’ αὑτὸ προσεχὲς συμπλέκεσθαι τῷ πόρρω, οὐ πάντως τοῦτό φαμεν ὅτι τῷ καθ’ αὑτὸ πόρρω συμπλέκεται, ἀλλὰ μάλιστα τῷ κατὰ συμβεβηκός, ἵν’ οὕτως ᾖ τὸ προσεχὲς καθ’ αὑτὸ συμπλεκόμενον τῷ κατὰ συμβεβηκός. <τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς> ἢ τῷ πόρρω συμπλέκεται ἢ τῷ προσεχεῖ · ἀλλ’ ὅταν τῷ προσεχεῖ συμπλέκηται, οὐκ ἔστιν ἡ συμπλοκὴ πρὸς τὸ προσεχές (ἄμφω γὰρ ἓν καὶ ταὐτὸν κατὰ τοῦτο), ἀλλὰ πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς μόνον. ὥσπερ οὖν καὶ ὅταν τὸ προσεχὲς καθ’ αὑτὸ τῷ πόρρω [*]( γινομένων L 3 προσεχής τε LK 8 τὸ πόρρω] τῷ πόρρω L 9 ἀνάπασαν (cf. ad p. 252,4) L 11 καὶ (post συμβεβηκὸς) Κ: om. LMt 12 ἕκτη] ἐκ τῆ Κ κεχρωσμένου Κ 13 δεῖ οὖν—καὶ εἰς Mt: δεῖ οὖν ἐπὶ τῆς τὸν (l. τῶν) κατὰ συμβ διαιρέσεως διελόντας (om. καὶ) εἰς K: δεῖ οὖν εἰς τὰ καθ’ αὐτὸν κτλ. (consentit in ceteris cum M) L 14 καὶ τὸ πόρρω Κ δελεῖν Κ 17 ἴσως δέτι Κ ἴσως—προσαπορήσειέ τις] cf. ad p. 16,10 18 εἰς] εἰ Κ 19 ἐδεῖτο (sup. ὁ accent. eras.) Κ 19. 21 καθ’ αὑτὸ πόρρω—ἢ τῷ πόρρω om. Κ 19 εἰς τὰ αὐτὰ L: α α εἰς τὸ αὐτὸ M: εἰς τὸ αὐτὸ t 20 εἴγε] εἴτ\\\\ L 21 ἢ τῷ πόρρω] οὕτω καὶ τὸ πόρρω L 21. 22 φημὶ—πόρρω om. marg. add. L 21 ὥσπερ τὸ LK: ὥσπερ τῷ Mt 21. 22 συμπλέκεται τῶ K: συμπλέκεται τὸ Lilt 22 τὸ (post καὶ) corr. M2: M τῷ (post αὑτὸ) KMt: τὸ L 23 ἀλλ’ ὥστε ὅταν λέγομεν Κ 25 ὅτι τὸ L συμπλέκεσθαι, ἀλλὰ K 26 ᾖ] ἡ Κ: ἢ L 27 τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς addidi 29 καὶ ταὐτὸν (ex καὶ τούτων corr.) Κ: καταυτὀ L : καὶ ταὐτὸ Mt 30 ὅταν προσεχὲς καὶ καθ’ Κ τῷ] τὸ L)

καθ᾿ αὑτὸ συμπλέκηται, ἡ συμπλοκὴ οὐ πρὸς τὸ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ πρὸς [*](g 3r) τὸ πόρρω, οὕτως οὖν καὶ τὸ πόρρω καθ’ αὑτὸ ὅταν λέγωμεν συμπεπλέχθαι ἢ πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ πρὸς τὸ προσεχές, τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ προσεχεῖ ἢ πόρρω λέγομεν συμπεπλέχθαι (καὶ πάλιν ἐπὶ τούτου ἡ συμπλοκὴ ἡ πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς πόρρω οὐκ ἔστι πρὸς τὸ πόρρω, ἀλλὰ πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς μόνον), εἰ δὲ καὶ τῷ καθ’ αὑτὸ προσεχεῖ συμπλέκεται, ὡς προσεχεῖ οὐχ ὡς καθ’ αὑτό. εὐλόγως ἄρα ἐπί τε τοῦ προσεχοῦς καθ’ αὑτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ πόρρω λαμβάνομεν τὴν κατὰ τὸ ἁπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον διαίρεσιν, τοῦ συμπεπλεγμένου σημαίνοντος κοινῇ μὲν τὴν πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς συμπλοκὴν ἐπ’ ἀμφοτέρων, ἰδίᾳ δὲ ἐπὶ μὲν τοῦ προσεχοῦς τὴν πρὸς τὸ πόρρω, τὸ πόρρω τοῦτο εἴτε καθ’ αὑτὸ εἴη εἴτε κατὰ συμβεβηκός, ἐπὶ δὲ τοῦ πόρρω τὴν πρὸς τὸ προσεχές, εἴτε πάλιν καθ’ αὑτὸ εἴη εἴτε κατὰ συμβεβηκός· εἰς γενικώτερα γὰρ κατέληξεν ἡ οιαιρεσις, οὐκ εἰς εἰδικώτατα.

Οἱ μὲν οὖν τρόποι τῶν αἰτίων τοσοῦτοι. ὁσαχῶς οὖν τὰ αἴτια λέγεται, τοσαυταχῶς καὶ τὰ αἰτιατά· καὶ ἐπὶ τῶν αἰτιατῶν γὰρ εὑρήσεις τὰ μὲν καθ’ αὑτὸ τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὰ μὲν προσεχῆ τὰ δὲ πόρρω, καὶ τὰ μὲν ἁπλᾶ τὰ δὲ συμπεπλεγμένα, πάντα δὲ ταῦτα τὰ μὲν · δυνάμει τὰ δὲ ἐνεργείᾳ. αἰτιατὰ δέ φησιν εἶναι ὑλικόν τε καὶ εἰδικόν· εὔδηλον γὰρ ὡς οὔτε ποιητικὸν οὔτε τελικὸν αἰτιατόν ἐστιν, ἀλλ’ εἰδικὸν μὲν οἷον ὁ ἀνδριάς, ὑλικὸν δὲ οἷον ὁ χαλκός. μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἡ ὕλη ἐστὶν αἰτιατόν, ἀλλὰ μόνως τὸ εἶδος· πᾶν γὰρ τὸ γινόμενον εἶδός τί ἐστι καὶ οὐδὲν ὡς ὕλη γίνεται· ἡ γὰρ κυρίως ὕλη οὔτε γίνεται ὑπὸ φύσεως οὔτε φθείρεται. ἀλλ’ εἰ καὶ μηδὲν ὡς ὅλη γίνεται, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ αἱ προσεχεῖς ὗλαι εἴδη τινά εἰσι καὶ γίνονται πολλὰ καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν τεχνητῶν οὐ δι᾿ αὐτὰ ἐκεῖνα ἀλλ’ ἵνα ἄλλων ὕλη ᾖ (οἷον ὁ χαλκὸς καὶ τὰ λοιπὰ τῶν μετάλλων), διὰ τοῦτο καὶ τὴν ὕλην αἰτιατὸν εἶπεν, οὐχ ὕλης μένοντος τοῦ γινομένου, ἀλλ’ εἴδους. διότι δὲ συμβέβηκε τὴν προσεχῆ ὕλην εἶδος εἶναι, διὰ τοῦτο λέγων τὴν ὕλην γίνεσθαι, εἰσὶν οὖν, φησί, καὶ ἐπὶ τούτων πάντες οἱ τρόποι τῶν αἰτίων. ὅταν μὲν γὰρ εἴπω εἰκόνα Σωκράτους γεγονέναι, καθ᾿ αὑτὸ εἶπον αἰτιατὸν καὶ προσεχές, ὅταν δὲ εἰκόνα ἁπλῶς ἢ ὁμοίωμα, καθ’ αὑτὸ καὶ πόρρω· καὶ ὅταν μὲν εἴπω δίπηχυν εἰκόνα ἢ δεκάπηχυν, κατὰ συμβε- [*](1 συμπλέκεται L et ante corr. M ἡ συμπλοκὴ (om. οὐ) πρὸς L 4 πάλιν] πάσαν (sic) L cf. ad p. 251,9 τούτου (sic) Κ G μόνον] μέσον L τῷ] τὸ L 7 ὡς προσεχεῖ ora. Κ 8 αὑτὸ δὲ καὶ L 9 σημαίνοντα M: σημαίνοντες t 1 1 τὸ πόρρω alteium oiu. Κ 13 γενικωτέραν L κατέλαξεν L 14 ·ἰδικώτατα Κ: fort, εἰδικώτερα 15. 16 ὁσαχῶς δὲ (sic) φησι τὰ αἰτιατὰ καὶ ἐπὶ κτλ. Κ 15 ποσαχῶς L et aute coir. M 16 ἐπὶ om. L 18 καὶ om. M It) ἰδικὸν et 20 ἀλλ’ ἀϊδικὸν (corr. ex ἀλλὰ ἰδικὸν) Κ 20 ὁ om. Κ 21 μᾶλλον δὲ (om. οὐδὲ) ἡ ὕλης (sic) Κ 23. 24 ἡ τὰρ—ὡς ὕλη γίνεται om. L 23 φύσιν M 24 μηδὲν ὡς] μηδενὸς K 25 fort. πολλάκις τεχνητῶν Κ: τεχνιτῶν LMt 27 τὴν ὕλην] τῆς ὕλης Κ μὲν ὄντος Κ 28 προσεχεῖ L 29 λέγει corr. M et t 31 αἰτιατοῦ Κ 32 δίπηχυν scripsi: δίπηχυ L: διπήχη Κ: διπήχη (cf. p. 257,15) Mt qui post εἰκόνα collocaut 32 et p. 253,2 δεκάπῆχυν scripsi: δεκαπή χ L: δὲ κάπηχη δεκαπήχη altero loco) Κ: δεκαπήχη Mt)

βηκὸς εἶπον καὶ προσεχές, ὅταν δὲ μικρὰν ἢ μεγάλην, κατὰ συμβεβηκὸς καὶ [*](g 3r) πόρρω, ὅταν δὲ δεκάπηχυν εἰκόνα ἢ μεγάλην εἰκόνα, συμπεπλεγμένον εἶπον αἰτιατόν· καὶ ὅταν μὲν εἰκόνα γενήσεσθαι, δυνάμει, ὅταν δὲ γενέσθαι, ἐνεργείᾳ. καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης ὡσαύτως, ὡς ὅταν εἴπω χαλκὸν γεγενῆσθαι ἢ μέταλλον, ἢ ἐρυθρὸν χαλκὸν ἢ εὔηχον χαλκόν, καὶ ἐπὶ πάντων οὕτω. ἄλλως δὲ δῆλον ὅτι ἐπὶ τῶν αἰτίων τὸ εἶδος εἰλήφαμεν, καὶ ἄλλως ἐπὶ τῶν αἰτιατῶν· μὲν γὰρ λέγεται τὸ εἶδος, ὅταν ὡς συμπληρωτικὸν τοῦ συνθέτου θεωρῆται, ὡς δὲ ἀποτέλεσμα ὂν τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου αἰτιατὸν λέγεται.

Λαβὼν δὲ τῷ εἰρημένῳ τρόπῳ πάντας τῶν αἰτίων τοὺς τρόπους; ἐφεξῆς παρακολουθοῦντά τινα θεωρήματα τοῖς αἰτίοις παραδίδωσι πλείονα. καὶ πρῶτόν γε τοῦτο, ὅτι ὄντων τῶν ἐνεργείᾳ αἰτίων καὶ τῶν δυνάμει, ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἐνεργείᾳ αἰτια|τῶν καὶ τῶν δυνάμει, οὐχ ὥσπερ ἔχουσι [*](g 3v) τὰ ἐνεργείᾳ αἴτια πρὸς τὰ ἐνεργείᾳ αἰτιατά, οὕτως ἔχουσι καὶ τὰ δυνάμει αἴτια πρὸς τὰ δυνάμει αἰτιατά · τὰ μὲν γὰρ ἐνεργείᾳ αἴτια καὶ αἰτιατὰ ἅμα ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσίν (ἄμα γὰρ ὁ ἐνεργείᾳ πρίων ἐστὶ καὶ τὸ ἐνεργείᾳ πριζόμενον, καὶ ὁ ἐνεργεία οἰκοδομῶν καὶ τὸ ἐνεργείᾳ οἰκοδομούμενον· καὶ εἰ παύσεται τῆς ἐνεργείας ὁ οἰκοδομῶν, εὐθὺς καὶ τὸ οἰκοδομούμενον παύσεται), ἐπὶ δὲ τῶν δυνάμει οὐχ οὕτως· οὐ γὰρ συμφθείρεται τῷ οἰκοδόμῳ ἡ οἰκία, ἀλλ᾿ ἔστι καὶ μετὰ τὸ φθαρῆναι τὸν οἰκοδόμον· καὶ ὁ μὲν δυνάμει οἰκοδόμος οὐκ ἔστι, τὸ δὲ δυνάμει οἰκοδομούμενον ἔστιν. ἰστέον δὲ ὅτι δυνάμει νῦν λέγει οὐ τὸ σύνηθες λέγω δὴ τὸ μήπω μὲν ἠγμένον εἰς τὴν ἐνέργειαν, δυνάμενον δὲ ἀχθῆναι), ἀλλὰ τὸ πεπαυμένον τῆς ἐνεργείας καὶ μηκέτι ὂν ἐν κινήσει, οἷον τὴν ᾠκοδομημένην οἰκίαν, δυνάμει οἰκοδομητὸν λέγων αὐτὴν παρὰ τὸ μὴ νῦν οἰκοδομεπισθαι. ἐπεὶ οὖν [ὅτι] οἶδε καὶ αὐτὸς ὅτι τὸ κυρίως δυνάμει ἅμα ἢ ἔστιν ἢ οὐκ ἔστι μετὰ τοῦ αἰτίου, ὥσπερ καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, εὐθὺς ἐφεξῆς λέγει, ὅτι δεῖ ἀποδιδόναι τὰς μὲν δυνάμεις τῶν δυνατῶν, τὰ δὲ ἐνεργοῦντα πρὸς τὰ ἐνεργούμενα. οὕτως ἄρα οἶδεν ὅτι ὡς ἔχουσι τὰ αἴτια, οὕτως ἔχουσι καὶ τά αἰτιατὰ ἐπί τε τῶν δυνάμει καὶ τῶν ἐνεργείᾳ.

Μετὰ τοῦτό φησιν, ὅτι δεῖ τὰς αἰτίας ἑκάστου ἀποδιδόντα τὰς κυριωτάτας καὶ προσεχεστάτας ἀποδιδόναι· τοῦτο δέ ἐστιν, ἐφ’ ᾧ παύεται ἡ ζήτησις τοῦ διὰ τί. οἷον τί τῆς οἰκίας αἴτιον; οὐ δεῖ λέγειν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἢ ὁ τεχνίτης, ἀλλὰ τὸ προσεχέστατον αἴτιον ὅτι ὁ οἰκοδόμος, καὶ ὁ [*](1 σμικρὰν L 3 αἴτιον Κ γενήσεσθαι] γενήσεται coaipend. M δὲ εἰκόνα, γίνεσθαι ἐνέργεια Κ 5 οὕτως t 7 συμπηρωματικὸν Κ 7. 8 θεωρεῖται Κ 10 τοῖς αἰτίοις θεωρήματα Κ 11 γε om. superscr. L 12 οὐχ om. superscr. M 15 ἢ prius om. Mt πρίων (sic) Κ: ποιῶν LM: πρίζων t Tliemist. p. 174,9 16. 17 καὶ τὸ ἐνεργείᾳ—ἐωεργείας ὁ οἰκοδομῶν Κ: om. LMt 18 τῶν] τούτων Κ 20 οἰκοδόμος] οἰκοδομούμενος L 21 νῦν λέγει Κ: μέν λέγεται LMt δὴ LK: δὲ Mt ἰγμένον L εἰς LK: πρὸς Mt 22 δυνάμενον διαχθῆναι Κ 23 ὠκοδομημένην L: οἰκοδομουμένην KMt 24 λέγω αὑτὴν Κ οὖν Κ: om. LMt ὅτι delevit t ὄιδα L 25 εἰ έστιν Κ 26 λέγων t 28 οὗτος corr. M et t 29 καὶ ἐπὶ τῶν Κ 30 τούτων L 30. p. 254, 1 δεῖ—ἔχει] of. Tliomist. p. 174, 13 sqq. 30 ἀποδιδόντας Κ 31 ἐφῶ (sic) Κ: ἐφ’ ὃ LMt 33. p. 254,1 ὁ οἰκοδομούμενος utrobitpie L)

οἰκοδόμος οὐ καθὸ ἄλλο τί ἐστιν, ἀλλὰ καθὸ τὴν οἰκοδομικὴν ἔχει· οὐ γὰρ [*](g 3r) καθὸ φέρε εἰπεῖν φαλακρός ἐστιν ἢ μουσικὸς ἢ ὅλως ἄνθρωπος. ἔτι, φησί, δεῖ τὰ μὲν γένη τῶν γενῶν ἀποδιδόναι, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστον τῶν καθ’ ἕκαστον. οἷον ἐρωτῶντά με τί τοῦ τεχνητοῦ πράγματος αἴτιον, οὐ δεῖ λέγειν ὅτι ὁ οἰκοδόμος οὐδὲ ὁ γεωμέτρης, ἀλλὰ τὸ γενικὸν αἴτιον ἀποδιδόναι ὅτι ὁ τεχνίτης· τῆς δὲ οἰκίας τί τὸ αἴτιον, ὅτι ὁ οἰκοδόμος, τῆσδε δὲ τῆς οἰκίας, ὅδε ὁ οἰκοδόμος· καὶ ἁπλῶς εἰ μὲν τὸ αἰτιατὸν γενικώτατον ᾖ, καὶ τὸ αἴτιον γενικώτατον ἀποδιδόναι, εἰ δὲ μερικώτατον ᾖ καὶ καθ’ ἕκαστον, καὶ τὸ αἴτιον ὡσαύτως. ἔτι φησὶ τῶν μὲν δυνάμει αἰτιατῶν τὰ δυνάμει αἴτια ἀποδοτέον, τῶν δὲ ἐνεργείᾳ τὰ ἐνεργείᾳ· οἷον τῆς ἐνεργείᾳ οἰκίας τὸν ἐνεργείᾳ οἰκοδόμον, τῆς δὲ δυνάμει τὸν δυνάμει.

Ταῦτα δὲ τὰ θεωρήματα παραδέδωκεν, ἱκανὰ πάνυ ὄντα τεχνῶσαι τὴν ψυχὴν πρὸς τὰς φυσικωτάτας τε καὶ λογικωτάτας τῶν πραγμάτων αἰτιολογίας. καὶ ἐκ τούτων καὶ ἡ ἐν Κατηγορίαις περὶ τῶν πρός τι ἀπορία ἐπελύθη· ἐζητεῖτο γὰρ πῶς ἅμα τῇ φύσει ἐστὶ τὰ πρός τι, εἴ γε ὁ τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸς ἐπιστητὸν μέν ἐστιν, ἐπιστήμη δὲ τούτου οὐκ ἔστιν. ἔχεις οὖν ἐντεῦθεν τὴν τούτου ἐπίλυσιν, ὅτι δεῖ οὐ τὰ τυχόντα αἴτια τῶν τυχόντων αἰτιατῶν ἀποδίδοσθαι, ἀλλὰ τὰ σύστοιχα. ὁ γὰρ τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸς δυνάμει ἐστὶν ἐπιστητὸν οὐκ ἐνεργείᾳ· ἔστιν οὖν τούτου καὶ ἡ δυνάμει ἐπιστήμη, καὶ εἰ ἐνεργείᾳ γένοιτο ἐπιστητόν, πάντως καὶ ἐνεργείᾳ αὐτοῦ ἐπιστήμη ἔσται. καὶ ἡ ἀπορία συνέβη ἐκ τοῦ τοῦ δυνάμει ἀπιστητοῦ ἐνεργείᾳ ζητεῖν τὴν ἐπιστήμην.

Τρόποι δὲ τῶν αἰτίων ἀριθμῷ μέν εἰσι πολλοί, κεφαλαιούμενοι δὲ καὶ οὗτοι ἐλάττους. ἕκαστον, φησί, τῶν αἰτίων κατὰ πολλοὺς τρόπους γίνεται· οἷον τὸ ποιητικὸν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, τὸ ὑλικόν φημι καὶ εἰδικὸν καὶ τελικόν. ἀριθμῷ δὲ πολλούς φησιν, οἷον τὸ οἰκοδομικὸν ἢ τὸ γεωμετρικὸν ἢ τεκτονικὸν καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ μέρος τεχνῶν, ἀλλὰ ταῦτα πάντα συγκεφαλαιούμενα ἀνάγονται ὑπὸ τὸ καθ’ αὑτὸ αἴτιον. λέγομεν πάλιν τὸ λευκὸν αἴτιον ἢ τὸ φαλακρὸν ἢ τὸ σιμὸν καὶ ἐπὶ πάντων τῶν ὁμοίων, ἀλλὰ πάντα τὰ τοιαῦτα ἀνάγονται ὑπὸ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων.

[*]( τὴν οἰκοδομὴν M 2 ἔτι] ἤτε Κ 3 δεῖ τε μὲν L 4 ἐρωτῶντα με τί LM: ἐρωτῶν τί Κ: ἐρωτῶντός με τινος t: seribendum (cf. ad p. 245,27) ἐρωτηθέντα με τί 6 τί om. L 8 ἦ LK: εἴη Mt 9 ἦ L: ἦ KM: ἢ t τῶν μὲν] τὴν μὲν L 11 τῆς ἐνεργεία L: τῆς ἐνεγρείας K: τῆς ἐν ἐνεργεία Mt 11.12 τῶν δυνάμει L 13 πάνυ LK: πάντη Mt, 14 τὴν om. Κ 15 Κατηγορίαις c. 7 p. 7b31 cf. Simplic. p. 326, 34sqq. παρὰ τῶν L 17 ἐπιστήμη δὲ τούτου τοῦτον K KM2t: ἐπιστητὸν δὲ (καὶ pro δὲ L) τοῦτο LM 20. 21 ἡ δύναμις ἐπιστήμη L 21 γένηται M 22 τοῦ τοῦ Mt: τοῦτου Κ: τοῦ L 23 τὴν om. L 24 αἰτιῶν Κ 24. 25 ἀιθμῷ—ἐλάττους om. Κ 27 τὸ εἰδικὸς (sic) φημὶ καὶ ὑλικὸν traicit L καὶ τὸ ἰδικὸν καὶ τὸ τελικὸν Κ ἀριθμῶν L 28 ἡ (om. τὸ) γεωμετρικὸν K fort, ἢ τὸ τεκτονικὸν 29 πάντα ταῦτα Κ 31. 32 ταῦτα πάντα ἀνάγονται K)

p. 195a29 Λέγεται γὰρ αἴτια πολλαχῶς, καὶ αὐτῶν τῶν ὁμοειδῶν [*](g 3v) προτέρως καὶ ὑστέρως.

Ὁμοειδῶν, οἷον τῶν ποιητικῶν ἢ τῶν ὐλικῶν· ἕκαστον γὰρ τούτων, φησί, πολλαχῶς λέγεται. ἐκτίθεται δὲ τὴν τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ [τὴν] τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ἀντίθεσιν, καὶ τὴν τοῦ προσεχοῦς καὶ τοὐ πόρρω συμπεπλεγμένην. ἐκθέμενος γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ εὐθὺς συμπλέκει αὐτῷ τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω, καὶ πάλιν τὸ κατὰ συμβεβηκὸς θεὶς πάλιν συμπλέκει αὐτῶ τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω.

p. 195a30 Οἷον ὑγείας ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ τεχνίτης, καὶ τοῦ διὰ πασῶν τὸ διπλάσιον καὶ ὁ ἀριθμός.

Τοῦ καθ’ αὑτὸ παράδειγμα καὶ τοῦ ἐν τούτῳ προσεχοῦς καὶ τοῦ πόρρω· πόρρω μὲν γὰρ αἴτιον καὶ καθ’ αὑτὸ ὁ ἰατρός, προσεχὲς δὲ καὶ πόρρω ὁ τεχνίτης, καὶ ἔτι πορρωτέρω ὁ ποιός, καὶ τῆς διὰ πασῶν ἁρμονίας προσεχὲς μὲν αἴτιον τὰ δύο πρὸς ἕν, πορρωτέρω δὲ τὸ διπλάσιον, καὶ ἔτι πορρωτέρω ὁ ἀριθμός. καὶ ἀεὶ τὰ περιέχοντα πρὸς τὸ καθ᾿ ἕκαστον, τουτέστι τὰ περιέχοντα τὰ προσεχῆ αἴτια · ταῦτα γὰρ εἶπε καθ’ ἕκαστα, τὰ προσεχῆ, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι εἰς μερικώτερα διαιρεθῆναι.

p. 195a32 Ἔτι δὲ ὡς τὸ συμβεβηκὸς καὶ τὰ τούτου γένη.

Δείξας ἐπὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω, βούλεται καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς τὸ αὐτὸ δεῖξαι, καὶ πρὶν τοῦτο δείξει, πρότερον τὴν διαφορὰν δείκνυσι τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ τοῦ κατ·ὰ συμβεβηκός. οἷον ἀνδριάντος ἄλλως Πολύκλειτος καὶ ἄλλως ἀνδριαντοποιός. ὁ μὲν γὰρ ἀνδριαντοποιὸς | καθ’ αὑτὸ αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, ὁ δὲ Πολύκλειτος [*](g 4r) κατὰ συμβεβηκός· συμβέβηκε γὰρ τὸν ἀνδριαντοποιὸν Πολύκλειτον εἶναι. δῆλον δὲ ὅτι οὕτως ἐνταῦθα λέγεται τῷ ἀνδριαντοποιῷ συμβεβηκέναι ὁ Πολύκλειτος, ὥσπερ ἐν Κατηγορίαις τῷ δεσπότῃ ὁ ἄνθρωπος. καὶ τὰ πε- [*](1 πολαχῶς Κ qui καὶ αὐτῶν—ὑστέρως om. 3. 4 γάρ φησι τούτων Mt 4 ἐντίθεται Κ τὴν alterum delevi 5 προσεχῶς L συμπεπλεγμένως corapendiose Κ ῥα L: μερικώτατα Mt 18 δ᾿ ὡς Lt τὸ] τὰ L καὶ τὰ τούτου γένη ora. Κ τούτου LM: τούτων ex Aristotele t 19 τὰ προσεχὲς L 20 δείξει LK: δείξη Mt 21 οἶον LMt: οἷον τὸ τοῦ Κ 21.22 ἀνδριάντος Κ: ἀνδριαντοποιὸς LMt 22 ἄλλος utrobique Mt 25 δῆλος Κ δὲ ὅτι LK: δέ ἐστιν (cf. ad p. 256,3) M: δέ ἐστιν ὅτι t οὕτως ἐνταῦθα LKM: ἐνταῦθα οὐτῶ t 26 Κατηγορίαις] of. c. 7 p. 7a29 δεσπότη] πό τ L)

ριέχοντα δὲ τὸ συμβεβηκός. εἰπὼν δὲ τὴν διαφορὰν τοῦ καθ’ αὑτὸ [*](g 4r) καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός, βούλεται λοιπὸν εἰπεῖν τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω. ἔστι γὰρ προσεχὲς μὲν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον τοῦ ἀνδριάντος ὁ ἄνθρωπος, πορρωτέρω δὲ τὸ ζῷον ἢ τὸ ἔμψυχον· οὐ καθ’ αὑτὸ γὰρ ὁ ἄνθρωπος αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, διότι συμβέβηκε τῷ ἀνδριαντοποιῷ ἀνθρώπῳ εἶναι.

p. 195b1 Ἔστι δὲ καὶ τῶν συμβεβηκότων ἄλλα ἄλλων πορρώτερον ἐγγύτερον, οἷον εἰ ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικὸς λέγοιτο αἴτιος ἀνδριάντος.

Ἤ εἰς κατασκευὴν τοῦ προτέρου τοῦτο ἐπήγαγεν, ὅτι ἐστὶ τοῦ συμβεβηκότος τὸ μὲν προσεχὲς τὸ δὲ πόρρω, ἵνα τὸν δἑ ἀντὶ τοῦ γάρ ἀκούσωμεν, ἢ βούλεται διὰ τούτων δεῖξαι, ὅτι καὶ τῶν τῆς αὐτῆς τάξεως συμβεβηκότων τὰ μὲν οἰκειότερα μᾶλλόν ἐστι τοῖς καθ’ αὑτὸ αἰτίοις, τὰ δὲ ἧττον, ἵνα τὸ πορρώτερον καὶ ἐγγύτερον ἀντὶ τοῦ οἰκειότερον καὶ ἀνοικειότερον ἀκούσωμεν. ὅθεν καὶ τὰ παραδείγματα τὰ τοιαῦτα ἔθηκε τὸν λευκὸν καὶ τὸν μουσικόν, ὧν οὐδέτερον περιεκτικώτερόν ἐστιν, ἀλλὰ τὸ μὲν μουσικὸν οἰκειότερον, ὅπερ οὐδενὶ ἄλλῳ συμβαίνει ἢ τῷ ἀνθρώπῳ, ὅπερ καθ᾿ αὑτὸ τῷ μουσικῷ συμβέβηκεν, ἧττον δὲ οἰκεῖον τὸ λευκόν· καὶ γὰρ ἄλλοις πολλοῖς παρά τὸν ἄνθρωπον.

p. 195b3 Παρὰ πάντα δὲ τὰ οἰκείως λεγόμενα.

Ὅτι καὶ ἔστι τρίτη ἀντίθεσις τοῦ τρόπου τῶν αἰτίων ἡ κατὰ τὸ δυνάμει καὶ κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ, ἑτέρα οὖσα τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός· οἰκείως γὰρ λεγόμενα εἶπε τὸ καθ’ αὑτό.

p. 195b6 ‘0μοίως δὲ λεχθήσεται καὶ ἐφ’ ὧν αἴτια τὰ αἴτια τοῖς εἰρημένοις.

Ὅσα, φησίν, ἐπὶ τῶν αἰτίων εἴπομεν, τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ τούτων ἐροῦμεν ὧν τὰ αἴτια αἴτιά εἰσι, λέγω δὴ τὰ αἰτιατά. τὰ δὲ ἑξῆς· ὁμοίως δὲ [*](1 δὲ recte om. Κ 3 ἔστι] ὅτι M 4 πορρωτέρων L 6 εἶναι om. Κ 7 ἄλλα] ἄλλω M 7. 9 ποππώτερον—ἀνδριάντος om. Κ 8 εἰ om. L λέγοιτο om. L: post αἴτιος traiciunt Aristotelis libii 10 ἢ εἰς L: ἡ M: εἰς (K)t τούτου Κ 11. 12 ἀκούσομεν Κ 12 διὰ 0111. L 15 τὰ alteram om. K 17 ἃνοικειότερον (sic) Κ οὐδενὶ ἄν ἄλλω συμβαίη K 17. 18 ὅπερ καθ’ αὑτὸ Κ: ὥσπερ καθ’ αὑτὸ LM: ὥσπερ καὶ αὐτῷ t 20. p. 257, 26 Παρὰ—αἰτίων om. Κ Παρὰ πάντα] cf. Diels z. Textgesch. p. 18 δὲ LM: δὲ καὶ ex Aristotele t 21 καὶ ἐστι L: ἔστι καὶ Mt ἡ t: ἢ LM 22 κατὰ (post καὶ) et mox τοῦ (ante κατὰ) exhibet L: om. Mt 22. 23 συμβεβηκότος L 24 αἴτια τἄ αἴτια t: αἴτια τὰ L: αἰτιατὰ M 27 αἴτια εἰσί Mt: αἰτιατὰ εἰσὶ L τά δὲ L: τὸ δὲ Mt)

τοῖς εἰρημένοις λεχθήσεται ταῦτα· ὁ ἀνδριαντοποιὸς αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, [*](g 4r) ὁ δὲ ἀνδριὰς αἰτιατόν ἐστιν, ὅπερ ὡς εἶδος δοκεῖ αἴτιον, πλὴν ἐπεὶ ἐκ τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ ὡς αἰτίου γέγονε, δοκεῖ αἰτιατὸν εἶναι. καὶ ἐνταῦθα γοῦν τοὺς προειρημένους τρόπους, τὸν καθ’ αὑτὸ τὸν κατὰ συμβεβηκὸς τὸν πόρρω τὸν προσεχῆ τὸν συμπεπλεγμένον τὸν ἁπλοῦν, εὑρήσεις χώραν ἔχοντας, καὶ ἔτι τῶν ὑλικῶν αἰτίων οὕτω † ἐξελάβειν ἐφ’ ὧν τὰ αἴτια αἴτιά εἰσιν. οἷον τοῦδε τοῦ ἀνδριάντος ἢ ἀνδριάντος ἢ ὅλως εἰκόνος· τοῦ εἴδους ὡς αἰτιατοῦ παραδείγματος. προσεχέστατον μὲν οὖν αἴτιον ὅδε ὁ ἀνδριὰς οἷον ὁ Ὅμηρος), πορρωτέρω δὲ ἀνδριὰς ἀπλῶς, καὶ τούτου πορρώτερον ἡ εἰκών· τὸν δὲ χαλκὸν εἰς παράδειγμα τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου ὡς αἰτιατοῦ τέθεικεν, εἴπομεν δὲ ὅτι οὐδὲν ὡς ὕλη γίνεται, ἀλλὰ τὸ αὐτὸ γινόμενον εἶδός ἐστι. καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων ὡσαύτως. ἐπειδὴ τῶν καθ’ αὑτὸ αἰτιατῶν παραδείγματα εἶπε, φησὶν ὅτι καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς τὸν αὐτὸν ἀποδώσομεν τρόπον ἐπὶ τῶν αἰτιατῶν, ὡς ὅταν εἴπω τριπήχη γενέσθαι εἰκόνα ἢ μεγάλην, καὶ τὰ ὅμοια.

p. 195b10 Ἔτι δὲ δυμπλεκόμενα κἀκεῖνα καὶ ταῦτα λεχθήσεται.

Tὴν ἑτέραν τῶν ἀντιθέσεων τὴν κατὰ τὸ ἀπλοῦν καὶ τὸ συμπεπλεγμένον προστίθησι νῦν. ταῦτα οὖν, φησί, τὰ ἁπλῶς εἰρημένα συμπεπλεγμένα λεχθήσεται, φημὶ δὴ τὰ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός· συμπλέκεται γὰρ ταῦτα ἀλλήλοις καὶ ταῦτα πρὸς τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω.

p. 195b12 Ἀλλ’ ὅμως ἅπαντά ἐστι τὸ μὲν πλῆθος ἕξ, λεγόμενα δὲ δίχως.

Ἀπαριθμεῖται πάλιν τὰ εἰρημένα, ὅτι ἕξ εἰσιν οἱ τρόποι καθ’ ἕκαστον τῶν αἰτίων κατὰ τὰς εἰρημένας τρεῖς ἀντιθέσεις, λέγονται δὲ διχῶς κατὰ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, ὥστε συμβαίνειν δώδεκα τοὺς τρόπους εἶναι καθ᾿ ἕκαστον τῶν αἰτίων. ἢ γὰρ ὡς τὸ καθ’ ἕκαστον, ἠὼς τὸ γένος, ἢ ὡς τὸ συμβεβηκός, ἢ ὡς τὸ γένος τοῦ συμβεβηκότος. δοκεῖ μὲν λέγων ἢ ὡς τὸ καθ’ ἕκαστον, ἢ ὡς τὸ γένος, τὴν προσεχοῦς καὶ [*](1 ταῦτα L: καὶ ταὐτὰ M: καὶ ταῦτα t 1. 6 ὁ ἀνδριαντοποιὸς—ἐξελάβειν L: om. Mt 6 ἔτι L: immo ἐπὶ οὕτω ἐξελάβειν (sic) L: fortasse ὡσαύτως ἔξεστι αἴτια εἰσίν Mt: αἰτιατά εἰσιν L 7 οἴον—εἰκόνος] cf. Aristotelis libri S αἰτιατοῦ scripsi: αἴτια τοῦ libri ὁ om. L 9 δὲ hie et v. 11 om. L 11 εἴπομεν p. 252,22 13 αἰτιατῶν corr. ex αἰτίων M καὶ τὸ LM: καὶ τῶν t 15 scribendum τρίπηχυν cf. ad p. 252,32 16 κἀκεῖνα καὶ ταῦτα λεχθήσεται L: καὶ ταῦτα λεχθήσεται κἀκεῖνα M: καὶ ταῦτα κἀκεῖνα λεχθήσεται ex Arist. t 17 τὸ ἀπλοῦν λεχθήσεται καὶ L 18 προστίθησι νῦν L: προτίθησιν αὖ Mt 21 ἅπαντα ταῦτά ἐστι ex Arist. t 24 αἰτίων] αἰτίων ἢ γὰρ ὡς τὸ καθέκαστον ἢ ὡς τὸ γένος τὴν τοῦ προσεχοῦς καὶ τοῦ πόρρω ἀντίθεσιν M 26 ἢ γὰρ κτλ.] hinc rursus Κ ubi lemma *γὰρ ὡς τὸ καθέκαστον (omissis 26. 27 ἢ ὡς τὸ γένος—συμβεβηκότος) 28 τὴν om. supersor. Κ)

τοῦ πόρρω ἀντίθεσιν λέγειν, τῷ δὲ ἐπαγαγεῖν ἢ ὡς τὸ συμβεβηκὸς ἐδήλωσεν [*](g 4r) ὅτι τοῦ καθ’ αὑτὸ ἦν ἡ προτέρα ἀντίθεσις ᾗ ἀντιδιέστειλε τὸ κατὰ συμβεβηκός. ἀλλ’, ὡς καὶ ἔμπροσθεν εἶπον, τὴν τοῦ προσεχοῦς καὶ τοῦ πόρρω ἀντίθεσιν συνέπλεξεν ἑκατέρῳ, καὶ τῷ καθ’ αὑτό φημι καὶ τῷ κατὰ συμβεβηκός, ἐφεξῆς δὲ προστίθησι καὶ τὴν τοῦ ἁπλοῦ καὶ τοῦ συμπεπλεγμένου, καὶ τοῦ δυνάμει καὶ τοῦ ἐνεργείᾳ.

p. 195b16 Διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι τὰ μὲν ἐνεργοῦντα καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον ἅμα ἔστι καὶ οὐκ ἔστι καὶ ὧν αἴτια.

Ὅτι τὰ μὲν ἐνεργείᾳ πάντως ὡσαύτως ἔχουσι τά τε αἴτια καὶ τὰ αἰτιατά [*](51) (ἅμα γὰρ ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσι), τὰ δὲ δυνάμει οὐ πάντως, ἀλλὰ δυνατὸν τὸ ἕτερον μὲν εἶναι τὸ δὲ ἕτερον οὔ. εἴπομεν δὲ περὶ ποίου δυνάμει λέγει. ἡ δὲ λέξις· διαφέρει, φησί, τὰ δυνάμει τῶν ἐνεργείᾳ, ὅτι τὰ μὲν ἐνεργεία αἴτια καὶ προσεχῆ (τοῦτο γὰρ αὐτὸ σημαίνει τὸ καθ’ ἕκαστον, τὸ προσεχές) ἅμα ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσὶ τούτοις ὧν ἐστιν αἴτια. | p. 195b21 Δεῖ δὲ ἀεὶ τὸ αἴτιον ἑκάστου τὸ ἀκρότατον ζητεῖν.

[*](g 4r)

Ὅτι τὸ αἴτιον ζητοῦντας δεῖ τὸ ἀκρότατον ζητεῖν, τουτέστι τὸ προσεχέστατον· τεχνικὸν γὰρ τὸ αἴτιον ἀποδιδόντας μὴ τὸ τυχὸν ἀποδιδόναι, ἀλλὰ τὸ κυριώτατον, κυριώτατον δὲ τὸ προσεχέστατον. οἷον διὰ τί ὁ ἄνθρωπος οἰκοδομεῖ ἐρωτηθέντας οὐ δεῖ λέγειν ὅτι τεχνίτης ἐστίν, ἀλλ’ ὅτι οἰκοδόμος· διὰ τί δὲ ὁ οἰκοδόμος, διότι ἔχει τὴν οἰκοδομικὴν τέχνην. περαιτέρω δὲ προβαίνειν εὔηθες· πρῶτον γὰρ καὶ προσεχέστατον αἴτιον τῆς οἰκίας ἡ οἰκοδομικὴ τέχνη.

p. 195b25 Ἔτι τὰ μὲν γένη τῶν γενῶν, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστον τῶν καθ’ ἕκαστον.

Ἕτερον θεώρημα καὶ αὐτὸ τεχνικὸν πάνυ· ἀπαιτούμενον αἰτίαν τινός, [*](11) εἰ μὲν τὸ γενικώτατον εἴη, γενικὴν καὶ τὴν αἰτίαν ἀποδιδόναι. οἷον τίς αἴτιος τῆσδε τῆς εἰκόνος; ὁ δεῖνα ζωγράφος. ἀπλῶς δὲ εἰκόνος; ζωγράφος, [*](1 τῶ δ’ ἑπαραγαγεῖν Κ 2 ἡ (sic) ἀντιδιέστειλεν K: ἀντιδιέστειλε γὰρ L: ἀντιδιαστείλας Mt 4 ἐν ἑκατέρω Κ καὶ τό καθ’ αὑτὸ L καὶ τὸ κατὰ ante corr. L 5 προστίθησι Κ: προτίθησι LMt 7. 8 ὅτι—αἴτια om. Κ 10 καὶ ἄμα γὰρ Κ 11 μὲν om. K τὸ ἕτερον δὲ οὔ Mt εἴπομεν p. 253,20 sqq. ποιοῦ Κ 12 τὰ (priore loco) Κ: τὸ (L)Mt τῶν LK: καὶ τὸ Mt 13 αὐτὸ LK: αὐτῷ Mt 15 Δεῖ δὲ] Ei δὲ Κ omissis ἀεὶ—ζητεῖν δ’ ἀεὶ t 16 Ὅτι] ὸ ἀκρότατον ζητεῖν ὅτι Κ Ὅτι—ζητεῖν om. L qui mox προσεχέστερον 19 τεχνίτης scripsi: ὁ τεχνίτης L: τέχνη τίς (K)Mt 20 ὅτι] έστιν L δὲ ὁ L: δὶς Κ: δὲ (om. ὁ) Mt of. Thcmist. p. 17417 quo hie utitur Philoponus 21 περετέρω Κ 23. p. 259,8 Ἔτι—τῶν αἰτίων om. K 23. 24 καθέκαστα utrobique e vulg. Arist. t 25 ἀπαιτούμενον L: ἀπαιτούμενοι Mt 20 τὸ LMt: fortasse τοῦτο vel τὸ αἰτιατὸν (el. p. 254,6) 27 ὁ δεῖνα ζωγράφος L: ὁ δεῖνα ὁ ζωγράφος Mt)

οὐχ ὁ δεῖνα ἀλλ᾿ ἁπλῶς. καὶ τὰς μὲν δυνάμεις τῶν δυνατῶν, τὰ δὲ [*](g 4r) ἐνεργοῦντα πρὸς τὰ ἐνεργούμενα. ἕτερον θεώρημα ὅτι τῶν δυνάμει αἰτιατῶν αἴτια ἀποδοτέον τὰ δυνάμει, οἷον τῆς οἰκοδομηθησομένης οἰκίας τὸν οἰκοδομήσοντα οἰκοδόμον, τῶν δὲ ἐνεργείᾳ αἰτιατῶν τὰ ἐνεργείᾳ αἴτια, τῆς οἰκοδομουμένης τὸν οἰκοδομοῦντα.

p. 195b28 Ὅσα μὲν οὖν τὰ αἴτια καὶ ὂν τρόπον αἴτια, ἔστω ἡμῖν διωρισμένα λέγεται δὲ καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον τῶν αἰτίων.

Διαλεχθεὶς περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ αἰτίων καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκός, καὶ διαστειλάμενος αὐτὰ ἀπ’ ἀλλήλων καὶ ἀκριβῶς τὸν περὶ αὐτῶν διεξελθὼν λόγον, ἐπειδὴ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων ἐστὶ καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, βούλεται καὶ περὶ αὐτῶν διαλεχθῆναι· καὶ γὰρ πολλά φαμεν καὶ εἶναι καὶ γίνεσθαι ἀπὸ τύχης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου. καὶ ζητεῖ περὶ αὐτῶν, ἵνα ἀνάπαλιν τῇ τάξει τῆς ἀπαριθμήσεως τῶν προβλημάτων εἴπωμεν ὥσπερ καὶ αὐτός, ἐν τίνι τῶν αἰτίων ἀποθετέον τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, πότερον ἐν τῷ ποιητικῷ ἢ ἐν τῷ εἰδικῷ ἤ τινι τῶν ἄλλων, ἔπειτα τί διαφέρουσιν ἀλλήλων ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, καὶ τί ποτε ὅλως ἐστὶν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, καὶ τέταρτον εἰ ὅλως ἔστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ὅπερ ἔδει τῶν προβλημάτων πρότερον ἐκθέσθαι. ἐν γοῦν τῷ διαιτᾶν περὶ τῶν προβλημάτων τούτων ἀνάπαλιν ἄρξεται, καὶ πρῶτον ζητήσει εἰ ἔστιν ὅλως ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ἔπειτα τί ποτέ ἐστι ταῦτα, ἔπειτα τί διαφέρουσιν ἀλλήλων, καὶ τέταρτον ἐν ποίῳ τῶν αἰτίων αὐτὰ ἀποθετέον. πρότερον οὖν ζητήσει εἰ ὅλως ἔστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον· ἀπορήσει γοῦν εἰς τοὐναντίον, ὅτι μήποτε οὐκ ἔστιν ὅλως ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ἀλλ’ ὀνόματα μόνον ἐστὶ ταῦτα κενὰ ἐν τῇ συνηθείᾳ κατὰ μηδενὸς πράγματος κατηγορύμενα. καὶ γὰρ τῶν λεγομένων ἀπὸ τύχης γίνεσθαι ἔστι, φησίν, εὑρεῖν ὡρισμένα τινὰ αἴτια τῆς γενέσεως. οἷον προῆλθέ τις εἰς ἀγορὰν ἐπί τινα χρείαν, εἶτα ἐλθὼν καταλαμβάνει ἐκεῖσε τὸν φίλον ἐξ ἀποδημίας ἐπανήκοντα, ὃν ἐβούλετο μὲν θεάσασθαι, οὐκ ᾤετο δὲ τηνικαῦτα [*](1. 2 καὶ τὰ ἐνεργοῦντα πρὸς ἐνεργούμενα L at cf. p. 253,27 4 τὸν οἰκοδομήσαντα (correxi οἰκοδομήσοντα) οἰκοδόμον L: ὁ οἰκοδομήσων οἰκοδόμος Mt αἴτια L: αἰτιατὰ Mt 7 καὶ (post δὲ) om. L at cf. v. 11 9 hinc ruisus Κ καὶ τῶν LK: καὶ περὶ τῶν Mt 12 παρὰ L 13 καὶ (ante γίνεσθαι) om. Κ 14 εἴπομεν Κ 15 ἀποδοτέον L 16 ἰδικῷ Κ 17 τί ποτε LK: εἴ ποτε Mt 18. 21 καὶ τέταρτον εἰ ὅλως—εἰ ἔστιν ὅλως τὸ αὐ τύχη καὶ αὐτόματον om. Mt 18 καὶ (ante τέταρτον) Κ: om. L 18. 19 καὶ τόματον α 70 ὅπερ K 19 IvK: εἰ L 20 ἀνάπαλιν K: ἀνABBREVπ L 21 καὶ αὐτόματον L ποτέ om. L ἔπειτά τι altero loco t 22 τῶν αἰτίων αὐτὰ ἀποθετέον ἀποABBREVτέον L) LK: ἀποθετέον ταῦτα τῶν αἰτίων Mt 23 ζητεῖ L εἰ ὅλως ἐστὶν L: ὅλως εἰ ἔστιν K: εἰ ἔστιν ὅλως Mt 23. 24 ἀπορεῖ L 24 τὸ ἐναντίον L ὅτι om. L 25 ὀνόματι Κ εἰσὶ L 27 φησίν om. L ὡρισμένῳ τινὶ L 29 ἐβουλεύετο Κ)

ἢ ἐξ ἀποδημίας ἐπανήξειν ἢ εἰς ἀγορὰν εὑρίσκεσθαι· οὗτος λέγεται μὲν [*](g 4v) ἀπὸ τύχης τῷ φίλῳ περιτετυχηκέναι, κενὴ δέ τις ἔοικεν αἰτίας εἶναι ἀπόδοσις ἡ τύχη. ἔστι γὰρ ἐπί τι ὡρισμένον αἴτιον ἀναγαγεῖν τὴν αἰτίαν τούτου, τὴν κινήσασαν προαίρεσιν εἰς ἀγορὰν ἐλθεῖν· εἰ γὰρ καὶ μὴ διὰ τοῦτο ἡ πρόοδος εἰς ἀγορὰν γέγονεν, ἀλλ’ οὐδὲν ἕτερον αἴτιόν ἐστι τῆς τοῦ φιλου ἐντυχίας, ἢ τὸ βουληθῆναι εἰς ἀγορὰν ἐλθεῖν. εἰ τοίνυν τὴν μὲν τύχην ἀόριστον εἶναι αἴτιον καὶ οἱ τιθέμενοι λέγουσιν, ἔστι δὲ τῶν ἀπὸ τύχης λεγομένων γίνεσθαι ὡρισμένον τι αἴτιον ἀποδοῦναι, ἔοικε κενὸν εἶναι μόνον ὄνομα ἡ τύχη. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτομάτου. ἐν πολέμῳ γὰρ διψήσας τις ἵππος κατέβαλε τὸν ἐπιβάτην καὶ ἔδραμεν ἐπὶ τὸ ὕδωρ, καὶ συμβολῆς γενομένης ἡττήθησαν καὶ ἀπώλοντο· λέγεται οὖν ὁ ἵππος ἐκ ὢ ταὐτομάτου σεσῶσθαι. λίθος κατηνέχθη ἄνωθεν, καὶ περιθραυσθεὶς τὰ ἐξέχοντα γέγονεν εἰς καθέδραν ἐπιτήδειος῾ καὶ λέγεται ἐκ ταὐτομάτου γενέσθαι. ἀλλὰ τούτων ἔστιν ὡρισμένα αἴτια ἀποδοῦναι τήν τε φυσικὴν τοῦ λίθου ὁρμὴν τὴν ἐπὶ τὸ κάτω κινήσασαν, καὶ τὴν τοῦ ἵππου δίψαν δι’ ἣν <ἐκ> τῆς παρατάξεως ἔφυγεν· ὥστε οὐκ ἔστιν ἡ λεγομένη τύχη καὶ τὸ αὐτόματον τινῶν αἴτια. ἔπειτα, φησίν, εἰ ἦν τι αἴτιον ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, τί δήποτε οὐδεὶς τῶν παι σοφῶν τῶν γινομένων ἀποδιδοὺς τὰς αἰτίας τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς αἰτίοις ἀπηριθμήσατο; Αἱ μὲν οὖν ἀπορίαι αἱ ἀναιροῦσαι ἐκ τῶν αἰτίων τὴν τύχην αὗται, ἐπιλύεται δὲ αὐτὰς ὁ Ἀριστοτέλης, καὶ τέως τὸν πρότερον λόγον, ἐξ αὐτῶν ὧν οἱ ἀναιροῦντες τὴν τύχην φασί· τὰ γὰρ εἰς ἀναίρεσιν τῆς τύχης προφερόμενα τοὐναντίον κατασκευαστικά ἐστι τοῦ εἶναι τινῶν αἰτίαν τὴν τύχην. εἰ γὰρ δυνατὸν ἀεὶ πάντα τὰ γινόμενα εἴς τινας ὡρισμένας αἰτίας ἀνάγειν, ὡς οἱ ἀποροῦντές φασι καὶ ἡ ἀλήθεια ἔχει, ὅμως δὲ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν πάντες ἄνθρωποι τὰ μὲν ἀπὸ τύχης γίνεσθαί φασι τὰ δὲ οὐκ ἀπὸ τύχης, καίτοι οὐκ ἀποροῦντες καὶ τὰ ἀπὸ τύχης λεγόμενα γίνεσθαι ἀνάγειν εἰς ὡρισμένας αἰτίας, ἔοικεν ἄρα καὶ ἡ τύχη τινῶν εἶναι αἰτία παρὰ τὴν ὡρισμένην ἀρχήν· τῷ γὰρ ὄντι εἰ <μὴ> ἀπὸ ὡρισμένης ἀρχῆς ἀνῆγον οἱ ἄνθρωποί τινα ἐπὶ τὴν ἀόριστον αἰτίαν τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, κἂν ἔδοξάν τι λέγειν οἱ ἀποροῦντες, εἰ δὲ προφανὴς μὲν ἐπὶ τῶν ἀπὸ τύχης λεγομένων γίνεσθαι ἡ ὡρισμένη αἰ|τία, ὥσπερ δὲ ὑπ’ αὐτῆς τῆς ἀληθείας g 5r καὶ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ἀναγκαζόμενοι πάντες ἄνθρωποι οὐ τὴν ὡρισμένην αἰτίαν, ἀλλὰ τὴν τύχην τῶν οὕτω γινομένων αἰτιῶνται, πῶς οὐ τοὐναντίον [*](1 λέγεται corr. ex ἄγεται M 2 κενὰ L 4. 6 εἰ γὰρ γὰρ—ἐλθεῖν om. L 7 καὶ οἱ τιθέμενοι in ras. Κ δὲ] καὶ L 8 ὡρισμένον αἴτιον ἀναγαγεῖν τὴν αἰτίαν τούτου τὴν κινήσασαν προαίρεσιν ἀποδοῦναι L 9 δὲ om. Mt 11 ἀπώλλοντο L οὖν] δὲ L 12 τοῦ αὐτομάτου L 15. 16 δι’ ἢν ἐκ τῆς (if. p. 287,25) t: δι’ ἣν τῆς KM: δι’ ἧς τῆς ἀπὸ L 17 εἰ ἦν] εἶεν Κ 18 ἀποδοὺς L 21 ἐπιλύεται δϊαυτὰς Κ 21 λόγους L 23 εἰσι L αἰτίων L 24 τὰ oin. L αἰτίας αἰτίας ὡρισμένας Mt 29 μὴ addidit t. cctcrum totam hauc argumentationem ex Themist. p. 175 26 sqq. sumpsit et dilatavit Philopomis (cf. Simplic. p. 329,26 sqq.) ἀρχῆς LK: αἰτίας Mt ἀνίγον Κ 31 τι λέγειν LK: λέγειν τὶ Mt ἐπὶ om. L 32 ἀπ’ αὑτῆς L 33 ὁρισμένην Κ) ἄνθρωποι τοὺς πρᾶξίν τινα τῶν ἀπηγορευμένων ἐκ τοιαύτης αἰτίας ἐνεργήσαντας. οἷον δισκεύων τις ὦσε κατὰ τοῦ φίλου τὸν δίσκον μὴ βουλόμενος, ὁ δὲ πληγεὶς τέθνηκε, καὶ συγγνώμης παρὰ πάντων ἀξιοῦται ὁ φονεύσας· ἀπὸ τύχης γὰρ τὸν φόνον γενέσθαι φαμέν, οὐκ ἀπὸ προαιρέσεως. καίτοι ἔξεστι κἀπὶ τούτων εἰπεῖν ὅτι ἡ προαίρεσις αἰτία τοῦ φόνου (εἰ γὰρ μὴ προείλετο ἀφεῖναι τὸν δίσκον, οὐκ ἄν ἐπλήγη ὁ φίλος), ἀλλ’ ὅμως οὐδεὶς τὴν προαίρεσιν αἰτιᾶται, ἐπεὶ ἔδωκεν ἄν τὴν τῆς τοιαύτης προαιρέσεως δίκην· ἀλλὰ τῆς μὲν ἀφέσεως ἡ προαίρεσις, τοῦ φόνου δὲ οὐχ ἡ προαίρεσις, ἀλλ’ ἡ τύχη. ἔστιν ἄρα καὶ ἡ τύχη τινῶν αἰτία. ἡ μὲν οὖν πρὸς τὴν προτέραν ἀπορίαν ἀπάντησις αὕτη.

Πρὸς δὲ τὴν δευτέραν ἀπορίαν φησίν, ὅτι οὐκ ἐπειδὴ οὐδεὶς τῶν ἀρχαίων αἰτίαν τινῶν εἶπεν εἶναι τὴν τύχην, παρὰ τοῦτο ἀνῄρηται ἡ τύχη, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἔστιν ἡ τύχη, κακῶς οἱ πρότεροι παρῆκαν τὴν αἰτίαν ταύτην καὶ οὐδὲν περὶ αὐτῆς εἰρήκασιν. ἐγκαλεῖ δὲ καὶ τοῖς πρότερον φυσιολόγοις, ὅτι, καίτοι τινὰ ἀπὸ τύχης λέγοντες γίνεσθαι, οὐδὲν περὶ τύχης διελέχθησαν, τίς τέ ἐστι καὶ πῶς αἰτία τῶν ἐξ αὐτῆς γινομένων. ὁ γοῦν Ἐμπεδοκλῆς ἀπὸ τύχης φησὶ τὸν ἀέρα τὴν ἄνω χώραν κατειληφέναι· συγκεχυμένων γὰρ ὄντων πάντων ἅμα ἐν τῷ σφαίρῳ πρότερον, διακριθέντα ὑπὸ τοὐ νείκους ἕκαστον ἐνεχθῆναι εἰς τὸν τόπον ἐν ᾧ νῦν ἔστιν, οὐκ ἀπό τινος προνοίας, ἀλλ’ ὅπως ἔτυχε. λέγει γοῦν περὶ τῆς τοῦ ἀέρος ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσεως.

ὡς οὕτω συνέκυρσε θέων τότε, πολλάκι δ’ ἄλλως. νῦν μὲν γὰρ ὑπὲρ τὴν γῆν εἶναι καὶ τὸ ὕδωρ, ἄλλοτε δ’ εἰ τύχοι ἐν ἑτέρᾳ κοσμοποιΐᾳ, ἡνίκα πάλιν ἀπὸ τοῦ σφαίρου γίνεται κόσμος, ἄλλην τινὰ τάξιν καὶ τόπον ἀπολαβεῖν. καὶ τὰ μόρια δὲ τῶν ζῴων κατὰ τύχην οὕτω τὰ πλεῖστα γενέσθαι φησὶν ὡς ἄν εἰ ἀπὸ προνοίας ἐγένοντο, τοὺς μὲν ἐμπροσθίους ὀδόντας ὀξεῖς πρὸς τὸ τέμνειν ἐπιτηδείους, τοὺς δὲ γομφίους πρὸς τὸ λεαίνειν. ὥστε κατηγορίας ἄξιοι, διότι ὅλως τινὰ λέγοντες εἶναι ἀπὸ τύχης οὐδὲν περὶ τῆς τύχης διωρίκασιν. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἐμπεκοκλῆς μικρῶν τινων τὴν τύχην αἰτιασάμενος, εἰ μηδένα αὐτῆς πεποίηται λόγον, ἥττονος ἄν εἴη κατηγορίας ἄξιος· εἰσὶ δέ τινες, φησί, λέγει δὲ τοὺς περὶ Δημόκριοὗ] [*](1 οὖν Κ κατεσκέβασεν Κ 2 ἀπειγορευμένων K 2. 3 ἐνεργοῦντας Mt 3 ὦσε] ὧς ἐν Κ 5 καί τι L 8 ἔδωκεν Mt: δέδωκεν (cf. ad p. 18,23) LK: an δεδώκει? τὴν τῆς Mt: τὴν Κ: τῆς L 9 ἀλλὰ τῆς κτλ.] cf. Themist. p. 176,18 ἁφίσεως Κ ὁ προαίρεσιν priore loco L 10 ἄρα] γὰρ Κ 11 ἀπορίαν L: αἰτίαν KMt 15 προτέροις L 16 παρὰ L διελέχθησαν L: διηλέχθησαν KMt 17 ἐστι] ὅτι Κ γιγνομένων K ὁ μὲν οὖν Mt 18 ἀπὸ τύχης ocQ. L 19 ὄντων] οὕτων Κ ante πρότερον distinguit t 20 νῦν] Y οὖν L 21 λέγει οὑν K 22 Emped. v. 167 St. 204 Κ. ὡς οὕτω] cf. Diels ad Simplic. p. 358, 11 πολλάκις LM δϊ ἄλλως Κ 23 καὶ oin. t 25 ζῶον (sic) Κ 26 γίνεσθαι L φησίν compend. Κ: φασίν LMt cf. Arist. p. 196a24 28 λέγοντες εἶναί τινα L 29 διωρίκασιν L: διωρίσασιν Κ: διωρίσαντο Mt 30 λόγους L 31 ἄν εἴη oiu. Mt at cf. Themist. p. 177,17 φασί M)

τὸν, οἳ τοῦ οὐρανοῦ τοῦδε καὶ τῶν θειοτάτων ἐν τοῖς φανεροῖς αἰτίαν [*](g 5r) αὐτὴν ἡγησάμενοι, οὐδὲ ἐπὶ σμικρόν τι περὶ αὐτῆς διελέχθησαν. ἀπείρους γὰρ κόσμους ὑποτιθέμενος ὁ Δημόκριτος, κατὰ τύχην μὲν ἔλεγεν ἐν τῷδε τῷ μέρει τοῦ κενοῦ ἀπείρου ὄντος τὸν κόσμον τοῦτον γενέσθαι, ἐν ἄλλῳ δὲ ἄλλον. ἀλλὰ καὶ αὐτῆς τῆς τῶν ὄντων διακοσμήσεως τὴν τύχην αἰτίαν φησὶν εἶναι · τάς τε γὰρ ἀτόμους κατὰ τύχην κινουμένας συνελθεῖν καὶ ποιῆσαι ἐξωτέρω μὲν τοῦ κόσμου παντὸς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐφεξῆς ὡς ἔχει τάξεως τὰ λοιπά, καὶ τὴν γῆν δὲ κατὰ τύχην ἑστάναι· τὴν γὰρ τοῦ οδρανοῦ δίνην συμπεριάγειν ἑαυτῇ τὸν ἐντὸς ἀέρα. οὗτος δ’ ὁ ἀὴρ διὰ τὸ συνεχὴς εἶναι τῇ γῇ πανταχόθεν αὐτῆς ἁπτόμενος τῇ ὀξείᾳ περιδινήσει οὐκ ἐᾷ αὐτὴν καταπίπτειν, ἀλλ’ ἀκίνητον φυλάττει, ὥσπερ οἱ τὰς φιάλας πεπληρωμένας ὕδατος περιάγοντες καὶ μὴ ἐκχέοντές τι τοῦ ὕδατος διὰ τὴν ὀξεῖαν περιαγωγήν· ταχυτέρα γὰρ οὖσα ἡ κίνησις καὶ ἡ περιαγωγὴ τοῦ περιέχοντος τῆς κατὰ φύσιν τοῦ ἐντὸς κινήσεως φθάνει περιελθεῖν πρὶν ἐκεῖνο τῆς οἰκείας ἐκπεσεῖν ἕδρας. ὅθεν καὶ μέμφεται τῷ Δημοκρίτῳ, ὅτι τῶν μὲν μερικῶν οὐδὲν ἀπὸ τύχης γίνεσθαί φησιν (οὐ γὰρ ἐκ τοῦ τυχόντος τὸ τυχὸν γίνεσθαι), καὶ ἐν τῇ τῶν κτὰ μέρος ἀποδόσει οἷον διὰ τί τὰ θερμὰ διακρίνει καὶ τὰ λευκά; ἢ διὰ τί τὸ μέλι γλυκύ;) τὴν θέσιν καὶ τὴν τάξιν καὶ τὸ σχῆμα τῶν ἀτόμων αἰτιᾶται, αὐτῆς δὲ τῆς τῶν ὅλων γενέσεως τὸ αὐτόματον αἴτιον εἶναί φησι. καίτοι, φησί, τὸ ἐναντίον ἔδει ἐν μὲν τοῖς οὐρανίοις καὶ ταῖς τῶν στοιχείων ὁλότησι μηδὲν ἀπὸ τύχης μηδὲ ἀπὸ ταὐτομάτου εἶναι λέγειν, ἐν τοῖς κατὰ μέρος δέ, ἄν ἄρα, τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον αἰτιᾶσθαι. ἐν μὲν γὰρ τοῖς οὐρανίοις οὐδὲν ἐνδεχομένως γίνεται, οὐδὲ ποτὲ μὲν ἔστι ποτὲ δὲ οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσι τά τε οὐράνια καὶ αἱ τῶν στοιχείων ὁλότητες, τὰ δὲ κατὰ μέρος οὐκ ἔχουσι τὸ ἀναγκαῖον· οὐ γὰρ ἀεὶ πενταδάκτυλον ἡ φύσις ποιεῖ, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ ἀποτυγχάνει τοῦ σκοποῦ. εἰ τοίνυν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον οὐ τῶν ἐξ ἀνάγκης γινομένων, ἀλλὰ τῶν ὡς ἐπ’ ἔλαττον, εὐλογώτερον τῶν κατὰ μέρος αὐτὴν αἰτιᾶσθαι ἅπερ οὐκ ἔχει τὸ ἀναγκαῖον, ἢ τῶν ὁλοτήτων ἐν αἷς ἔστιν ἀεὶ τὸ ἀναγκαῖον· ἀλλ’ ὅμως τύχην καὶ τὸ αὐτόματον [*](1 ἐν τοῖς φανεροῖς om. Mt 2 μικρὸν (om. τι) L διελέχθησαν sciipsi: διειλέχθησαν L: διηλέχθηησαν KMt cf. ad p. 194,5. 261,16. 264,8. 18 al. 3 ἔλεγεν ἐν lT ἔλεγεν K: ἔλεγε Mt 4 ἄλλῳ] ἄλλον L 5 τῶν om. Κ 6 κατὰ τὴν τύγην L 7 παντὸς τοῦ κόσμου L 9 δίνην Mt: δίνην Κ: διαφορὰν L ἑαυτὴ Κ 10 συνεχὲς Κ: αυνεχ L τὴν γῆν L αὐτῆς Mt: αὐτὸς K: γὰρ αὐτῆς L 13 ταχυτέρα t: ταχυ M: ταχύτερα Κ: ταχύτερον L 15 μἐφεται Κ 16 γενέσθαι φησίν L 16. 17 τὸ τυχὸν γίνεσθαι LK: γίνεσθαι τὸ τυχόν Mt 17 τῆ τῶν Κ: τῷ τῶν L: τῇ (om. τῶν) Mt ἀπόδοσιν L 19 τὰ σχήματα L 20 φασὶ utrobique L τὸ ἐναντίον LK: τοὐναντίον Mt 22 τοῦ αὐτομάτου Κ ἐὰν ἄρα L 25 τε om. Mt 27 ὅτε καὶ KMt: καὶ ὅτε L 27. 28 οὐ τῶν L: οὐ Κ.. οὐκ ἐκ τῶν Mt 30 ὅμως τύχην καὶ τὸ αὐτόματον LK: ὅμως καὶ τὸ αὐτόματον καὶ τὴν τύχην Mt) τῶν τηλτκούτων αὐτιασάμενος, οὐδένα λόγον ἡμῖν πτρὶ τόχης καὶ αὐτομάτου [*](g 5r) κατεβάλλετο.

p. 195b33 τίνα οὖν τρόπον ἐν τούτοις ἐστὶ τοῖς αἰτίοις ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον.

Ἐv τούτοις· τοῖς ἀπηριθμημένοις, πότερον ὡς ποιητικὸν ἤ τι τῶν [*](g 5v) λοιπῶν τριῶν. ἀπαριθμεῖται δὲ τὰ προβλήματα ἀνάπαλιν ὥσπερ εἴρηται. αἴτιον τὸ βούλεσθαι ἀγοράσαι ἐλθόντα. ἀγοράσαι, τουτέστιν εἰς ἀγορὰν διατρῖψαι. Ἀριστοφάνης· ποῦ δῆτα Κλεισθένης ἀγοράσει καὶ Στράτων; ἐπεὶ εἴ γέ τι ἦν ἡ τύχη, ὡς ἀληθῶς ἦν ἀπορία ἐξ ἐνδόξων πρόσω· πων ἔχουσα τὸ εὔλογον, ὅτι μηδεὶς τῶν σοφῶν τὰς αἰτίας τῶν γινομένων ἀποδιδοὺς τύχην καὶ αὐτόματον μετὰ τῶν αἰτίων κατηρίθμησεν, ἀλλ’ ἢ νεῖκος καὶ φιλίαν ἢ πῦρ ἢ νοῦν ἡ τι τῶν ἄλλων.

p. 196a11 Ἀλλὰ καὶ τοῦτο θαυμαστόν.

Ἔνθεν ἡ ἐπίλυσις τῶν ἠπορημένων, καὶ τέως τὴν προτέραν ἐπιλύεται ἀπορίαν. αὐτό, φησί, τοῦτο ἐξ οὗ τὴν ἀπορίαν κατασκευάζετε θαυμαστὸν ἄν εἴη, τί δή ποτε δυνατὸν ὂν εἰς ὡρισμένας αἰτίας ἀναγαγεῖν τὰ λεγόμενα ὑπὸ τύχης γίνεσθαι, ὅμως οὐ πάντα τὰ γινόμενα εἰς ὡρισμένας αἰτίας ἀνάγουσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ’ εἶναί τινά φασι καὶ ἀπὸ τύχης γινόμενα. τοῦτο δὲ οὐκ ἄν ἔπασχον (λέγω τὸ σαφοῦς οὔσης τῆς ὡρισμένης αἰτίας, εἰς ἣν δυνατὸν τὰ ἀπὸ τύχης ἀναγαγεῖν, ὅμως τύχην τῶν τοιούτων αἰτιᾶσθαι), εἰ μή τις ἦν παρὰ τὴν ὡρισμένην αἰτίαν ἡ τύχη τὴν μαρτυρίαν ἐξ αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς φύσεως ἔχουσα· ὅθεν, ὡς ἔφην, τοὺς κατὰ τοιαύτην αἰτίαν ἁμαρτάνοντας καὶ συγγνώμης πάντες ἀξιοῦμεν. ἃ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι ἔστιν ἐπανενεγκεῖν ἕκαστον ἐπί τι αἴτιον τῶν γινομένων. οὐκ ἀγνοοῦντες πάντες οἱ ἄνθρωποι ὅτι τὰ ἀπὸ τύχης λεγόμενα δυνατὸν ἐπί τι αἴτιον ὡρισμένον ἀνενεγκεῖν, ὥσπερ καὶ οἱ ἀναιροῦντς τὴν τύχην φασίν, ὅμως οὐκ ἀναφέρουσι.

[*](1 οὐδέν ἀλόγου K λόγους L 2 κατεβάλετο Mt 3 ἐστὶν Κ 5 τοῖς ἀπηριθμημένοις L: ἀπηριθμημένα KMt 7 ἀγορᾶς priore loco, ἀγορᾶσθαι altero loco L 8 Ἀριστοφάνης Eqq. 1374 9 δηται (sic) Κ στράτων t: στρατὼ L: στρατῶν K: στρατῶν M 10 ἐπείεγε τὶ Κ: ἐπεὶ εἴτε τὶ L ἡ om. Mt δευτέρα ἀπορία L ἐνδόξων] εὐλόγων L 12 τόματον Κ 12. 13 ἢ νεῖκος scripsi: ἣν εἰκὸς KMt: ἢ εἰκὸς L 13 τι om. L 15 ὑπωρημένων L 16 κατασκευάζετε (κατὰ compend.) Κ: κατασκευάζει L: κατεσκευάζετε Mt 17 ἀνάγειν L 18 τύχην Κ γίνεσθαι ex λέγεσθαι corr. M τὰ γινόμενα LK: τὰ λεγόμενα Mt 20 λέγω δὴ Mt 21 τἄ ἀπὸ Κ: τὸ ἀπὸ LMt ἀνάγειν L 24 ἀξιοῦσι L at cf. p. 261,1 24. p. 264,6 ἁ οὐκ—διαλεχθῆναι om. Κ 25 ἐπενεγκεῖν t 26 τὰ] τὸ L 27 λεγόμενον (om. δυνατὸν) L)

p. lOGalG Διὸ καὶ ἁμῶς γέ πως ἦν ποιητέον αὐτοῖς μνείαν.

[*]( g 5v)

Τῆς δευτέρας ἀπορίας ἡ ἐπίλυσις, ὅτι ἔδει τοὺς περὶ φυσικῶν αἰτίων διαλεχθέντας κἀν κατὰ μικρὸν γοῦν περὶ αὐτῶν διαλεχθῆναι· οὐ γὰρ διὰ τὸ μὴ διαλεχθῆναι αὐτοὺς περὶ τούτων ἀνῄρηται ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ἀλλ’ ἐπειδὴ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν πάντες εἶναι ταῦτα ὁμολογοῦμεν, ἔδει καὶ τοὺς ἀρχαίους κἀν βραχὺ γοῦν περὶ αὐτῶν διαλεχθῆναι. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἐκείνων γέ τι ᾤοντο εἶναι τὴν τύχην. ἵνα μὴ τις εἴπῃ ὅτι διελέχθησαν περὶ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου τὴν γὰρ φιλίαν ὁ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τὸ νεῖκος ταῦτα εἶναι ᾤετο, ἤγουν τὸ πῦρ Ἡράκλειτος, ἢ τὸν νοῦν Ἀναξαγόρας), φησὶν οὖν ῾οὐ ταῦτα τύχην ἢ τὸ αὐτόματον ὑπελάμβανον᾿ , πρῶτον μὲν ὅτι οὐ διώρισαν αὐτὸ τοῦτο, ἔπειτα τὰ μὲν παρ’ αὐτῶν ἀποδιδόμενα αἴτια ὡρισμένα τε καὶ ὡρισμένων ποιητικά (τῆς γὰρ φιλίας ἔργον τὸ συγκρίνειν καὶ τοῦ νείκους τὸ διακρίνειν, καὶ τοῦ κτὰ Ἀναξαγόραν νοῦ ἔργον τὸ βουλεύεσθαι διακρίνειν τὰς ὁμοιομερείας), ἡ δὲ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἀόριστά τε καὶ ἀορίστων ποιητικά. ἄτοπον οὖν εἴτε μὴ ᾤοντο, εἴτε οἰόμενοι παρελίμπανον· εἴτε γὰρ μὴ ᾤοντο εἶναι τὴν τύχην, ἔδει αὐτὸ τοῦτο εἰπεῖν ὁρῶντας πολλὴν ἐν πᾶσιν οὖσαν τὴν περὶ αὐτῆς δόξαν. εἴτε ᾤοντο μὲν μηδὲν δὲ περὶ αὐτῆς διελέχθησαν, οὐκ ἄν ἐκφύγοιεν τὸ ἔγκλημα. καίτοι μνησθέντες αὐτῆς ἐν τοῖς ἑαυτῶν λόγοις, οὔτε τί ποτέ ἐστιν εἰρήκασιν, οὔτε ποίαν τάξιν ἔχει ἐν τοῖς αἰτίοις.

p. 196a24 εἰσὶ δέ τινες οἳ καὶ τοῦ οὐρανοῦ τοῦδε καὶ τῶν κόσμων ἁπάντων αἰτιῶνται τὸ αὐτόματον.

Θαυμαστικῶς κεῖται τὸ τοῦδε, ὅτι τῶν τηλικούτων καὶ τῶν τοιούτων καὶ τῶν ἐν τοῖς φανεροῖς θειοτάτων ἄλογον καὶ ἀόριστον αἰτίαν τοῦ εἶναι ἔθεντο. ἀπὸ ταὐτομάτου γάρ φασι γίνεσθαι τὴν δίνην καὶ τὴν κίνησιν τὴν διακρίνασαν καὶ καταστήσασαν εἰς ταύτην τὴν τάξιν τὸ πᾶν. ἐπειδὴ ἕκαστον τῶν στοιχείων ἰδίαν κίνησιν ἔχει, ἥτις αὐτὸ διαἀμωσγέπως [*](1 libri 2 φυσικῶν L: τῶν φυσικῶν Mt 5 ἐπειδὴ L: ἐπεὶ Mt ante ἔννοιαν expunctum αἰτίαν L G βραχὺ γοῦν L: πρὸς μικρὸν Mt ἀλλὰ κτλ.] hinc rursus Κ 7 γέ τι—τύχην om. Κ εἴποι Κ 8 διελέχθησαν Κ: διειλέχθησαν L: διηλέχθησαν Mt ὁ om. L 9. 10 ἠτόνουν Κ 11 τὰ μὲν] τὰ ε μ K 13. 14 ἀναξαγονοῶ ἔργον τοῦ L 15. 16 εἴτε μηώϊοντον εἴτε τοιόμενοι Κ 16 γὰρ μηώΪντο et 18 ώΪντο Κ 18 δὲ ora. L διελέχθησαν L: διηλέχθησαν KMt ἄν L: om. KMt 19 ἑαυτοῦ L οὔτε τί] οὐκ ἔτι K ἔχει τάξιν L ἔχοι M τοῖς L: om. KMt 21 οἲ om. L 21. 22 καὶ τῶν — αὐτόματον om. Κ κόσμων ἁπάντων (cf. Simplic. p. 331,18) L: κοσμικῶν πάντων Mt et Arist. viilg.: κόσμων πάντων infra p. 293,12 et Arist. cod. E 23 τῶν (ante τοιούτων) om. L 24 θειοτάτων scripsi cl. p. 262, 1: θειοτέρων libri τοῦ εἶναι αἰτίαν Mt 25 ἀπαυτομάτου γάρ et mox δίνην Κ φησι γενέσθαι L: φασι om. Aristoteles (praeter I qui γίνεσθαί φασι) at cf. Simplic. p. 331,20 27 αὑτὸς L)

κρίνει τῶν ἄλλων ἅμα γὰρ τῷ συστῆναι πῦρ κάτω, χωρεῖ εἰς τὸν οἰκεῖον [*](g 5v) τόπον καὶ διακρίνεται τῶν ἑτερογενῶν · ὁμοίως κἄν ἄνω συστῇ ὕδωρ ἢ γῆ, εὐθὺς εἰς τὸν οἰκεῖον χωρεῖ τόπον · καὶ τὸ ὕδωρ δὲ πέφυκεν εἰς τὰ κοιλώματα τῆς γῆς συρρεῖν, καὶ ἡ γῆ ὑφίστασθαι τῷ ὕδατι, καὶ ἄμφω ταῦτα τῷ ἀέρι), τὴν τοιαύτην οὖν αὐτῶν κίνησιν, ἐξ ἧς διακρίνονται ἀλλήλων, κατὰ τύχην αὐτοῖς γίνεσθαί φασι. καὶ τὴν δίνην δὲ τὴν εἰς τοιαύτην τάξιν τὸ πᾶν καταστήσασαν ὅπως ἔχει νῦν, ὥστε συμπεριάγεσθαι τῷ οὐρανῷ τὸν ἀέρα, διὰ τὴν ὀξεῖαν δὲ περιδίνησιν τὴν γῆν ἐν τῷ μέσῳ φυλάττεσθαι, ὁμοίως ἐκ ταὐτομάτου φασὶ γενέσθαι καὶ ἀπὸ τύχης. ὅπερ, φησί, καὶ θαυμάσαι ἐστὶν ἄξιον, ὅπως ἐπὶ ζῴων μὲν | καὶ φυτῶν καὶ [*](g 6r) τῶν μερῶν αὐτῶν οὐδὲν ἀπὸ τύχης φασὶ γενέσθαι οὐδὲ ἀπὸ ταὐτομάτου, ἐν οἷς ἔστι καὶ τὸ μὴ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχειν, τὰ δὲ θειότατα τῶν φανερῶν καὶ τὰ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντα τῷ αὐτομάτῳ ἀνέθεσαν, ὅπερ οὐδὲ τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ γινομένων ἐστὶν αἴτιον, ἀλλὰ μόνον τῶν ἐπ’ ἔλαττον. πολλῆς οὖν ἐμβροντησίας ἄν εἴη τῶν μὲν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων τὸ αὐτόματον αἰτιᾶσθαι, τῶν δὲ μὴ ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ τοῦ σκοποῦ τοῦ φυσικοῦ ἀποτυγχανόντων, οἷά ἐστι τὰ ἐν γενέσει, τούτων πρόνοιάν τινα καὶ μὴ τὸ αὐτόματον αἰτιᾶσθαι, εἰ μή τις διὰ τὸ ἀνόητον τοῦ λόγου ἀπολογούμενος ὑπὲρ αὐτῶν εἴποι ὅτι αὐτόματον ἔλεγον τὴν ὑλικὴν αἰτίαν, ὥσπερ καὶ ἡμεῖς φαμεν τἀς πόας ἐκ ταὐτομάτου γίνεσθαι, ἐπειδὴ μὴ ἔστι μερικόν τι τῆς γενέσεως αὐτῶν αἴτιον, ἀλλ’ ἐκ τῆς ὑλικῆς αἰτίας τὴν γένεσιν ἔχουσι.

p. 196a35 Καίτοιγε εἰ οὕτως ἔχει, τοῦτό αὐτὸ ἄξιον ἀπισάσεως, καὶ καλῶς ἔχει λεχθῆναί τι περὶ αὐτοῦ.

Εἰ οὕτως ἔχει ταῦτα, φησίν, ἄξιόν ἐστιν αὐτὸ τοῦτο ἐπιστάσεως διὰ τὸ ἄλογον τοῦ πράγματος, καὶ οὐκ ἔδει αὐτοὺς οὕτως ἀνεξετάστως παρελθεῖν, ἀλλ’ εἰπεῖν τι περὶ τοῦ αὐτομάτου τούτου, τί ποτέ ἐστιν ὃ τῶν τηλικούτων ἐστὶν αἴτιον.

p. 196b3 Ἐν δὲ τοῖς οὐκ ἀπὸ τύχης πολλὰ συμβαίνοντα ἀπὸ τύχης.

οὐκ ἀπὸ τύχης φησὶ τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ· ταῦτα γὰρ ἐκεῖνοι [*](1 τῷ] τὸ L κάτω] ἄνω L 2. 3 καὶ διακρίνεται—τόπον om. atkl. marg. M 2 κἄν] εἰ L στῆ L 3 εὐθεῖς Κ 4 κυκλώματα et mox ὑφίσταται L 5 τὰ τοιαῦτα οὖν L διακρίνοντα et 6 αὐτῆς γενέσθαι L 7 νῦν] νοῦν L 9 φασὶ] φ~K 10 φησί K: φασὶ LMt ἐπὶ ζῶ L 13 τῶν αὐτομάτων L 14 γιγνομένῳ (sic) Κ μόνον Κ: μέσον L: μόνων Mt ante ἐπ’ add. ὡς Mt ἐφέλαττον (constanter sic vel ἐφέλλαττον) Κ 15 ἐμβροτησίας L 17 ἐν τῇ γενέσει L 19 λέγων L 20 τἀς] τοὺς L ποίας Mt 23. p. 266, 17 Καίτοι—πολὺ om. Κ 23 καίτοι γε L et Arist. cod. I: καίτοι (ora. γε) Mt ἔχοι τοῦτό τε αὐτὸ L 24 τι om. L αὐτοῦ LM (ita etiam me teste Arist. cod. E): αὐτοῦ τούτου t cf. Diels z. Texlgesch. p. 20 25 φασιν L 29 οὐκ om. t 31 φασὶ L)

οὐκ ἀπὸ τύχης εἶναι ἔλεγον. ἐν οἷς οὖν ἐκεῖνοι λέγουσι μὴ εἶναι ἀπὸ [*](g 6r) τύχης, πολλὰ φαίνονται ἀπὸ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου (οἷά ἐστι τὰ παρὰ φύσιν τικτόμενα· τὰ γὰρ ἀπὸ τύχης ἐπ’ ἔλαττον, τοιαῦτα δὲ τὰ παρὰ φύσιν), ἐν δὲ τοῖς οὐρανίοις οὐδέν ἐστιν ἐπ’ ἔλαττον, ἅπερ ἐκεῖνοί φασιν ἀπὸ τύχης.

p. 196b5 εἰσὶ δέ τινες οἷς δοκεῖ εἶναι μέντοι ἡ τύχη, ἄδηλος δὲ ἀνθρωπίνῃ διανοίᾳ ὡς θεῖόν τι οὖσα καὶ δαιμονιώτερον.

Ετεροι δέ τινες, φησίν, εἶναι μέντοι τὴν τύχην λέγουσι, θεῖόν τι ἢ δαιμόνιον οὖσαν χρῆμα, ἄδηλον δὲ εἶναι τοῦτο τῇ ἡμετέρᾳ διανοίᾳ, καὶ ὁρίζονται ταύτην ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἀγνοίας, τύχην λέγοντες εἶναι τὸ ἄδηλον ἀνθρωπίνῃ διανοίᾳ· τοῦτο δὲ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τί ποτέ ἐστιν ἡ τύχη, ἀλλὰ τί οὐκ ἔστιν. ὥστε σκεπτέον καὶ τί ἑκάτερον. ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι ἔστι, δεῖ, φησίν, ἐπὶ τὰ λοιπὰ τῶν προβλημάτων μετελθεῖν, καὶ δεῖξαι τί ἐστιν ἑκάτερον καὶ τί διαφέρουσι καὶ ἐν ποίοις τῶν αἰτίων αὐτὰ ἀνακτέον.

p. 196b10 Πρῶτον μὲν οὖν, ἐπειδὴ ὁρῶμεν τὰ μὲν ἀεὶ ὡσαύτως γινόμενα, τὰ δὲ ὡς επὶ τὸ πολύ.

Δείξας ὅτι ἔστιν ἡ τύχη τῷ λῦσαι τὰς φερομένας εἰς αὐτὴν ἀπορίας [*](33) καὶ τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν καὶ τὰς κοινὰς πάντων ἐννοίας μαρτυράμενος, μέτεισιν ἐπὶ τὰ προτεθέντα προβλήματα, καὶ ζητεῖ τί ποτέ ἐστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον. πρότερον δὲ διδάσκει τί ὑπάρχει αὐτοῖς κοινόν, ἔπειτα τί διαφέρουσιν ἀλλήλων, καὶ ἐπειδὴ ἔστι τι τὸ κοινῶς λεγόμενον αὐτόματον, ὃ κατηγορεῖται κατά τε τύχης καὶ κατὰ τοῦ ἰδίως λεγομένου αὐτομάτου, διαλέγεται καὶ περὶ αὐτοῦ· εἶτα ἐφεξῆς περὶ τοῦ ἰδίως λεγομένου αὐτομάτου. ἵνα οὖν εὕρῃ τί ποτέ ἐστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ἐπειδὴ πολλαχοῦ σαφέστερά ἐστι τὰ αἰτιατὰ τῶν αἰτίων καὶ ἐκ τῶν αἰτιατῶν γινώσκομεν τὰ αἴτια, διὰ τοῦτο πρῶτον διδάσκει τίνα λέγεται εἶναι ἀπὸ τύχης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου· δῆλον γὰρ ὅτι εἰ ἔγνωμεν τίνα ποτέ ἐστι ταῦτα, ἐκ τούτων καὶ εἰς τὸ ποιητικὸν αὐτῶν αἴτιον ἀναχθῆναι δυνάμεθα. ἵνα οὖν γνῷ τίνα ἐστὶ ταῦτα, λαμβάνει τῶν γινομένων πλείους διαιρέσεις, [*](2 φαίνοντα L οἴα L: οἷ* (charta perforata) M: οἶόν t 6 εἷναι post μέντοι ponit M μέντοι hM: μὲν αἰτία c vulg. Arist. t: scribendum μέν τι ἄδηλον M 8 δέ cm. L μέντοι LM: μέν τι recte t 12 τί (post καὶ) L: τί ἐστιν Mt 14 τί ἐστιν L: τί τέ ἐστιν Mt ποίοις τῶν αἰτίων L: ποίαις τῶν αἰτιῶν Jit ’S hinc rursus Κ 19 ἐννοίας] αἰτίας L 19. 20 μαρτυράμενος L: μαρτυράμενον KMt 20 προτιθέντα L 22 τι (post ἐστι) om. L 23 τε] τι τῆς L κατὰ (post καὶ) om. Mt 20 ἐπεὶ Mt αἰτιατὰ] αἴτια Κ 27 διδάσκει] γινώσκει L εἷναι om. L 28 καὶ τίνα ἀπὸ ταὐτομάτου L αὐτομάτου Mt γνῶμεν L 29. 30 ἐκ τούτων—ταῦτα om. L)

ἐξ ὧν συνάγει τί ἐστιν ἑκάτερον καὶ τὸν ὁρισμὸν αὐτῶν ἀποδίδωσι. τῶν [*](g 6r) γὰρ γινομένων, φησί, τὰ μὲν ἀεὶ ὡσαύτως γίνεται, τὰ δὲ ὡς ἐπὶ πολύ, τὰ δὲ ὡς ἐπ’ ἔλαττον. ἀεὶ μὲν γὰρ ὡσαύτως γίνεται τὰ οὐρανία· ἀεὶ γὰρ ὁ ἥλιος κατὰ τήνδε μὲν ἡμέραν ἐν Κριῷ γίνεται, κατὰ τήνδε <δὲ> ἐν Ταύρῳ. καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως τῶν οὐρανίων. ἐπὶ πολὺ δὲ γίνεται τἂ φυσικά· ὡς ἐπὶ πολὺ γὰρ πενταδάκτυλον ἡ φύσις ποιεῖ. ἔστι δὲ καὶ τὰ ἀντικείμενα ἔχοντα] τούτοις τὰ ἐπ’ ἔλαττον γινόμενα· ἐπεὶ γὰρ ἔστι τινὰ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον γινόμενα καὶ μὴ ἔχοντα ἀναγκαίαν ἀεὶ τὴν ἔκβασιν, ἅπερ ἐστὶ τὰ φυσικὰ καὶ τὰ τεχνητὰ (ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον γὰρ καὶ ἡ φύσις καὶ ἡ τέχνη τοῦ σκοποῦ τυγχάνει), ἐξ ἀνάγκης δεῖ εἶναί τινα καὶ ἐπ’ ἔλαττον, ἃ τὴν ἀναγκαίαν ἐκείνων γένεσιν διακόπτει. παραλιμπάνει δὲ τὰ ἐπ’ ἴσης ὁ Ἀριστοτέλης, ἅ τινα ἐπὶ μόνῃ τῇ προαιρέσει τῇ ἡμετέρᾳ τὸ εἶναι ἔχει, ὡς προδήλου ὄντος ὅτι τὰ ἀπὸ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου τῶν οὐκ ἐφ’ ἡμῖν εἰσι, τὰ δὲ ἐπ’ ἴσης τῶν ἐφ’ ἡμῖν. ἐπεὶ οὖν τὰ ἐξ ἀνάγκης καὶ τὰ ἐπὶ πολὺ καὶ τὰ ἐπ’ ἔλαττον τῶν οὐκ ἐφ’ ἡμῖν, καὶ τὰ ἀπὸ τύχης δὲ τῶν οὐκ ἐφ’ ἡμῖν, ζητεῖ ἐν ποίῳ τούτων θετέον τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον. καὶ οὐκ ἄν τις ἀπορήσειε, διὰ τί μὴ τῶν ἀδυνάτων ἐμνήσθη· δῆλον γὰρ ὅτι τῶν γινομένων ποιεῖται τὴν διαίρεσιν, τὸ δὲ ἀδύνατον οὐκ ἄν γένοιτο· ὥστε εἰκότως οὐκ ἐμνή|σθη τῆς ἀδυνάτου ὕλης. ἐν μὲν οὖν [*](g 6v) τοῖς ἐξ ἀνάγκης καὶ ἀεὶ γινομένοις οὐκ ἄν τις θείη τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον· οὐδεὶς γὰρ ἄν εἴποι κατὰ τύχην ἐν Κριῷ γίνεσθαι τὸν ἥλιον, ἢ τὴν σελήνην κατὰ τύχην τοὺς φωτισμοὺς δέχεσθαι, ἀλλ’ οὐδ’ ἐκ ταὐτομάτου καὶ οὐ κατά τινα λόγον. ἀλλ’ οὐδὲ ἐν τοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον θετέον τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον· τίς γὰρ ἂν εἴποι ἐκ τύχης ἢ ἐκ ταὐτομάτου Σωκράτην πενταδάκτυλον γενέσθαι; λείπεται οὖν ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον τιθέναι τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον· καὶ γὰρ τὰ ἀπὸ τύχης συμβαίνοντα σπάνιά ἐστιν ἢ ἐπ’ ἔλαττον, καὶ τὰ σπάνια καὶ ἐπ’ ἔλαττον ἀπὸ τύχης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου. ἔχομεν οὖν ἐκ τῆς διαιρέσεως ταύτης, ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐπ’ ἔλαττόν ἐστι. πάλιν τῶν γινομένων τὰ μὲν ἕνεκά του γίνεται (τοιαῦτα δέ ἐστι καὶ τὰ φυσικὰ πάντα καὶ τὰ τεχνητά), [*](1 τι (h. e. τί τέ) L 2 γὰρ om. t et, ut videtur, primitus M 2. 3 τὰ δὲ ὡς ἐπὶ πολύ—ὡσαύτως γίνεται om. Κ 2 ἐπὶ τὸ πολὺ constanter L 3 ὡς om. L ἀεὶ γὰρ LK: ἀεὶ μὲν γὰρ Mt 4 τήνδε μὲν ἡμ Κ: τήνδε μὲν τὴν (om. ἡμέραν) L: τὴν ἡμέραν τήνδε Mt δὲ addidi 5 οὐρανίων· ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ δὲ γίνονται L 6 γὰρ om. L ἡ om. Κ 7 ἀντικείμενα M: ἀντικείμενα Κ: ἀντικείμ K: ἀντικειμένως silentio fides, L: equidem illud recepi et proximum ἔχοντα (quod librario aberranti ad V. 8 deberi videtur) delevi cl. Themist. p. 178,27, ex quo et sequentia sumpsit Philoponus τινὰ om. superscr. L 9 τὰ τεχνητὰ καὶ τὰ φυσικὰ L 10 ἡ τέχνη L: τέχνη KMt δεῖ] δὲ L καὶ τὰ ἐπ’ L 11 παραλιμπάνει κτλ.] of. Simplic. p. 334,19 12 et 14 ἐφίσης Κ: ἐπίσης ceteri 13 εἶναι] εἶ Κ 14 οὑκ ἰφημῖν L 16 τοῦτον Κ 17 ἀπορήσῃ M 19 γένηται· ὥστε εἰκότος L 19. 20 τοῖς ἐξ ἀνάγκης οὖν L 20 γιγνομένοις Κ 24 ἐκ τύχης LK: ἀπὸ τύχης Mt at cf. Themist. p. 179,5 27 ἡ] καὶ L 29 τῷ ἐπ’ ἔλαττόν L 30 ἔνεκεί Κ ἐστι τά τε φυσικὰ (cf. p. 268,10) L) τὰ δὲ οὐδενὸς ἕνεκα, οἷον ὡς τὸ κινεῖν τὴν χεῖρα διαλεγόμενον ἢ τὸ ἕλκειν [*](g 6v) τῆς κεφαλῆς ἢ τοὐ γενείου τρίχας· ταῦτα γὰρ συνηθείᾳ τινὶ οὐδενὸς ἕνεκα γίνεται. τούτων οὖν ἐν τοῖς ἕνεκά του θετέον αἰτίαν τὴν τύχην, οὐκ ἐν τοῖς οὐδενὸς ἕνεκα γινομένοις, ἐν τοῖς ἕνεκα δέ του ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον οὐχ ὡς αὐτῶν ἕνεκά του ποιούντων, ἀλλ’ ὡς παρακολουθούντων τοῖς ἕνεκά του. ἔχομεν οὖν ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον καὶ ἐν τοῖς ἕνεκά του διὰ τὴν δευτέραν διαίρεσιν, καὶ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον διὰ τὴν προτέραν. διαιρεῖ δὲ καὶ τὸ ἕνεκά του εἴς τε τὰ κατὰ προαίρεσιν καὶ εἰς τὰ μὴ κατὰ προαίρεσιν· κατὰ προαίρεσιν μέν εἰσι τὰ ἐφ’ ἡμῖν πάντα, οὐ κατὰ προαίρεσιν δὲ τά τε φυσικὰ καὶ τὰ τεχνητά· ὑπὸ μὲν οὖν τὰ κατὰ προαίρεσιν ἀνάξεις τὴν τύχην, ὑπὸ δὲ τὰ μὴ κατὰ προαίρεσιν τὸ αὐτόματον. τὰ γὰρ τεχνητὰ ἐκ διανοίας μὲν γίνεται, ἐκ προαιρέσεως δὲ οὔ· ἡ γὰρ προαίρεσις αἵρεσίς ἐστι τοῦδε πρὸ τοῦδε ὁ δὲ τεχνίτης οὐχ αἱρεῖται ὃ βούλεται, ἀλλ’ ὅπερ ἄν ἡ τέχνη ἀπαιτῇ κἂν βουλεύηται δὲ ἔστιν ὅτε, οὐχ ὡς τεχνίτης βουλεύεται· ἡ γὰρ βουλή, ὡς αὐτός φησι, γίνεται δι’ ἔνδειαν φρο- νήσεως. ὥστε ἐὰν παρῇ ἡ τέχνη, βουλῆς οὐ δεῖ. ὥστε οὐδὲ τῶν ἐφ’ ἡμῖν ἡ τέχνη· τὰ γὰρ ἐφ’ ἡμῖν κατὰ προαίρεσιν, ὡς τὸ λούσασθαι καὶ μή, καὶ τὰ παραπλήσια. τρίτῃ κέχρηται διαιρέσει, μᾶλλον δὲ τὸ ἕνεκά του ἄλλως ἐπιδιαιρεῖ· τῶν γὰρ ἕνεκά του, φησί, τὰ μὲν ἀπὸ διανοίας γίνεται τὰ δὲ ὑπὸ φύσεως, ὑπὸ διανοίας μὲν τά τε κατὰ προαίρεσιν καὶ κατὰ τέχνην (ἐπὶ πλέον γὰρ ἡ διάνοια τῆς προαιρέσεως), ὑπὸ φύσεως δὲ τὰ φυσικά. πάντα δὲ ἕνεκά του· ἥ τε γὰρ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ (τυχεῖν γὰρ θέλει τοῦ φυσικοῦ εἴδους), καὶ ἡ διάνοια ὁμοίως. καὶ γὰρ καὶ τὰ κατὰ τέχνην καὶ τὰ κατὰ προαίρεσιν ἕνεκά του γίνεται· οἷον λούομαι ἵνα ὑγιάνω, καὶ ἀναγινώσκω ἵνα ἐλλόγιμος γένωμαι. ἀνάξεις οὖν ὑπὸ μὲν τὰ κατὰ διάνοιαν τὴν τύχην, ὑπὸ δὲ τὰ κατὰ φύσιν τὸ αὐτόματον· τῶν γὰρ κατὰ διάνοιαν καὶ τῶν κατὰ φύσιν ἕνεκά του γινομένων, ὅταν μὲν τοῦ οἰκείου ταῦτα τύχωσι σκοποῦ, οὐδὲν λέγεται συμβεβηκέναι ἀπὸ τύχης ἢ ἀπὸ ταὐτομάτου, ὅταν δὲ ἢ μὴ τοῦ σκοποῦ ταῦτα τύχωσιν ἢ καὶ τυχόντων τῇ προαιρετικῇ καὶ φυσικῇ ὁρμῇ ἔξωθέν τι κατὰ συμβεβηκὸς παρακολουθήσῃ, ὃ μηδαμῶς προέκειτο τῷ σκοπῷ τῆς φύσεως ἢ τῆς προαιρέσεως, τοῦτο [*](2 τρἶ M: τρίχα Κ 4 ἕνεκα δέ του KM: ἕνεκά του δὲ (L)t 4. 5 αὐτόματον xal ἐν τοῖς ἕνεκά του M 5 ἕνεκά τι ποιούντων L παρακολουθουσῶν K: παρακολοῦσαν M 6 ἐν om. superscr. Κ 7 δευτέραν Mt: ὤ (cf. ad p. 249,5) Κ: κυκλικὴν L 9 οὐ] καὶ οὑ L 12 μὲν om. L 13 οὐκαιρεῖται Κ 14 τεχνη LK: τ τύχη Mt κὰνβουλέβεται Κ 14. 15 τεχνι τεχνίτας t 15 φησι] cf. Etli. Nicom. Γ 5 p. 1112a34sqq. 15. 16 φρονήσως (sic) compcud. M et t 16 ἐὰν LK: av Mt 17 ἡ] ὁ Κ 18 κέχριται Κ διαίρεσις L 19 ἀλλ’ ὡς Κ φησί cm. Mt ἀπὸ] fort, ὑπὸ 20 ὑπὸ φύσιν L 20. 21 ὑπὸ διανοίας—φύσεως om. L καὶ κατὰ KM: καὶ τὰ κατὰ t 24 τὰ om. L 25 γίνομαι ante corr. L 27 καὶ τῶν κατὰ φύσιν] τὴν τύχην· ὑπὸ δὲ Κ γινομένω Κ ὅταν μὲν οὖν M 28 ταῦτα om. L 29 τῶν τυχόντων L: τῶν .... ante corr. M 30 προαιρετικῇ τε καὶ L παρακολουξήσει LK 31 προὔκειτο Mt) λέγεται ἢ κατὰ τύχην συμβῆναι εἰ τῇ προαιρετικῇ ὁρμῇ ἐπηκολούθησεν, [*](g 6v) ἢ ἐκ ταὐτομάτου εἰ τῇ φυσικῇ. οἷον προῆλθέ τις λουσόμενος, εἶτα πρὶν λούσασθαι ὑπαντήσας ὃν οὐ προσεδόκησεν ὑπέδειξεν αὐτῷ πιπρασκόμενα βιβλία, ὅπερ ἐζήτει μὲν πάλαι ἀγοράσαι οὐκ ἄν δὲ ἤλπισε νῦν εὑρηκέναι, καὶ περιφρονήσας τοῦ λουτροῦ ἀπῆλθεν ἐπὶ τὴν ὠνὴν τῶν βιβλίων. λέγεται οὖν ἡ ὠνὴ τῶν βιβλίων κατὰ τύχην γενέσθαι· ἐπηκολούθησε γὰρ ὁρμῇ προαιρετικῇ τῇ ἐπὶ τὸ λουτρὸν προόδῳ. ἐνταῦθα τοῦ μὲν σκοποῦ ἡ προαίρεσις ἀπέτυχεν, ἕτερον δέ τι τέλος τῇ τοιαύτῃ ὁρμῇ κατὰ συμβεβηκὸς ἐπηκολούθησε. πάλιν προελθών τις λούσασθαι κατενεχθέντος λίθου ἐπλήγη, καὶ οὐκ ἄν ἔτι ἐλούσατο. εἰ δὲ προέλθοι τις ἐπὶ τῷ διατρῖψαι εἰς ἀγοράν, εἶτα ἐλθὼν περιτύχοι ἐκεῖ τῷ ἐξ ἀποδημίας ἐλθόντι φίλῳ ὃν οὐκ ἄν ἥλισε, τῷ σκοπῷ καὶ τῷ τέλα τῆς προαιρέσεως λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς ἐπηκολουθηκέναι τὰ ἀπὸ τύχης. ὁμοίως ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν · οἷον ἔπεσε λίθος ἐξ ὕψους οὐκ ἀσφαλῶς ᾐωρημένος, καὶ κατηνέχθη ὑπὸ τῆς ὢ φυσικῆς ὁρμῆς εἰς τὸν οἰκεῖον καὶ κατὰ φύσιν τόπον, καὶ κατενεχθεὶς προσερράγη τισὶ στερεοῖς σώμασι καὶ ἐθραύσθη τὰς ἐξοχὰς καὶ γέγονεν εἰς καθέδραν ἐπιτήδειος· ἐκ ταὐτομάτου λέγεται γεγενῆσθαι τοῦτο, τῇ φυσικῇ ὁρμῇ καὶ τῷ σκοπῷ τῆς φύσεως κατὰ συμβεβηκὸς παρακολουθῆσαν. τὸ δὲ γενέσθαι ἑξαδάκτυλον, καὶ ἀπλῶς πάντα τὰ τέρατα, ἐκ ταὐτομάτου μὲν διὰ τὸ ὁρμῇ φυσικῇ ἐπακολουθῆσαι, οὐ τῷ τέλει δὲ τῷ φυσικῷ ἐπηκολούθησεν, ἀλλ’ ἐκείνου διαμαρτούσης τῆς φύσεως συνέβη ταῦτα γενέσθαι· ὥστε καὶ ἐκ τούτων ἔχομεν, ὅτι τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον.

Τὰ δεδειγμένα οὖν ἐκ πάντων τούτων συναγαγὼν ὁρίζεται τὴν τύχην, ὅτι ἔστιν αἰτία κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον κατὰ προαίρεσιν τῶν ἕνεκά του. ἵνα δὲ σαφέστερος γένηται ὁ ὁρισμός, δεῖ οὕτως εἰπεῖν ὑπερβιβάσαντα τὴν λέξιν, ὅτι ‘ ἔστιν ἡ τύχη τῶν ἕνεκά του ἐν τοῖς κατὰ προαίρεσιν τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων αἰτία κατὰ συμβεβηκός’ . ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ αὐτομάτου τὸν ὁρισμὸν ἀποδώσει, λέγων ὅτι ῾ ἔστι τὸ αὐτόματον τῶν ἕνεκά του ἐν τοῖς κατὰ φύσιν τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων αἰτία κατὰ συμβεβηκός᾿ . ὡς γὰρ εἶπον, ὅταν μὲν τοῖς κατὰ προαίρεσιν ἄνα τινὰ ἀπαντήσῃ παρὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς πρόθεσιν, τούτων τῆς ἐκβάσεως αἰτία λέγεται εἶναι ἡ τύχη, ὅταν δὲ τοῖς κατὰ φύσιν, τὸ αὐτόματον. ἐν τοῖς ἕνεκα δέ του, ὅτι τοῖς ἕνεκά του κατὰ συμβεβηκὸς παρέπεται τῇ φύσει [*](2 εἴτε φυσικὴ Κ 3 λούασθαι (sic) Κ ὃν] ἄν Κ αὖ M 6 γεγενῆ- σθαι L γὰρ] οὖν L C. 7 ὁρμὴ προαιρετικὴ προαιρετικὴ etiam M) Κ qui saepissime huiusmodi errores adinisit 7 τῇ om. Κ 8 τῇ otn. Mt 10 ἄν om. (L)t 11 περιτύχῃ M 12 τῶν σκοπῶν L κατὰ τὸ συμβεβηκὸς Mt 13 ἐπακολουθηκέναι L ὁμοίως δὲ L 14 ἐωρημένος Κ 15 τὸν] τὸ L 16 τισὶ] τίσις (sic) Κ στερροῖς Mt ἐθραύθη L 19 τὰ om. Mt 20 ἐπηκολούθησαν L 22 αἰτιῶν libri τὸ om. Κ 23 ἐκ τούτων πάντων L καὶ τὴν L 24 ἐπ’ ἔλαττον om. Aristoteles (at superscr. cod. E) 25 του] οὕτως L 27 αἰτία t: compend. α, αἰ τ M: αἴτια K: αἰτίων L. eadera varietas v. 30 28 ἀποδώσει] cf. c. 6 30 εἴπων σ΄ (sic) L 31 ἀπάντη M 33 ἕνεκα δέ του ΚΜ: ἕνεκά του δὲ (L)t cf. p. 2684)

καὶ τῇ προαιρέσει. τούτων δὲ τῶν ὁρισμῶν ἐὰν ἀφέλῃς τοῦ μὲν τὸ ἱέν τοῖς | [*](g 6v) κατὰ προαίρεσιν’ τοῦ δὲ τὸ ἱέν τοῖς κατὰ φύσιν’, ποιήσεις τὸν τοῦ κοινοῦ [*](g 7r) αὐτομάτου ὁρισμόν, ὃς καὶ κατὰ τῆς τύχης καὶ κατὰ τοῦ ἰδίως λεγομένου αὐτομάτου κατηγορεῖται. τί οὖν διαφέρει ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον τῶν ἄλλων κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων λεγομένων, οἷον τοῦ φαλακροῦ ἢ τοῦ λευκοῦ; λέγεται γὰρ ὁ φαλακρὸς ἢ ὁ λευκὸς οἰκοδομῆσαι ἢ αἴτιος εἶναι τοῦ υἱοῦ, εἰ ὁ πατὴρ τοιοῦτος εἴη καὶ ὁ οἰκοδόμος. ὅτι τῶν ἄλλων κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων λεγομένων ἕκαστον ἕτερον ὂν παρὰ τὸ καθ’ αὑτὸ αἴτιον ἐκείνῳ ἐπισυμβέβηκε, καὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ τέλους τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ λέγεται αἴτιον τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός (τῆς γὰρ οἰκίας καθ’ αὑτὸ μὲν ὁ τέκτων κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὁ φαλακρός, ἕτερος δὲ τοῦ τέκτονος ὁ φαλακρὸς τῷ λόγῳ καὶ συμβέβηκεν ὁ φαλακρὸς τῷ τέκτονι), ἐπὶ δὲ τῆς τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου ἔμπαλιν · ἓν γὰρ καὶ ταὐτὸν αἴτιον ἄλλου μὲν τέλους ἐστὶ καθ’ αὑτὸ αἴτιον, ἄλλου δὲ κατὰ συμβεβηκός. ἡ γὰρ εἰς ἀγορὰν πρόοδος μία καὶ ἡ αὐτὴ οὖσα καὶ τῷ λόγῳ καὶ τῷ ἀριθμῷ, τῆς μὲν εἰς ἀγορὰν διατριβῆς καθ’ αὑτό ἐστιν αἰτία, τοῦ δὲ περιτυχεῖν τῷ φίλῳ κτὰ συμβε- βηκός· καὶ ἡ φορὰ τοῦ λίθου ἡ ἐπὶ τὸ κάτω τοῦ μὲν ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ γενέσθαι καθ’ αὑτὸ αἰτία, τοῦ δὲ πλῆξαι τὸν παριόντα ἢ γενέσθαι τὸν λίθον πρὸς καθέδραν ἐπιτήδειον κατὰ συμβεβηκός. ὥστε ἐνταῦθα μὲν δύο τὰ τέλη τὸ δὲ αἴτιον ἐν, ἐκεῖ δὲ ἔμπαλιν δύο μὲν τὰ αἴτια κατὰ τὴν ἑαυτῶν φύσιν ἓν δὲ τὸ τέλος· ἄλλος γὰρ ὁ τοῦ φαλακροῦ λόγος, καὶ ἄλλος ὁ τοῦ οἰκοδόμου. ὥστε τὴν τύχην ἐρεῖς εἶναι γενικώτερον μὲν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον ἐνεργοῦσαν περί τι περὶ ὃ μὴ προέθετο ἐνεργῆσαι, εἰδικώτερον δὲ καὶ προσεχέστερον μυρία καὶ ἀόριστα· καὶ γὰρ ἡ ἐπὶ λουτρὸν πρόοδος τοῦ αὐτοῦ δύναιτ’ ἂν αἰτία εἶναι καὶ ἡ ἐπὶ ἱερὸν καὶ ἄλλα μυρία. ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτομάτου γενικώτερον μὲν τὴν φύσιν ἀποδώσεις πάλιν κατὰ συμβεβηκὸς ἐνεργοῦσαν περί τι ὃ μὴ σκοπὸς καὶ τέλος ἐστὶ τῶν φυσικῶν λόγων, εἰδικώτερον δὲ ὡσαύτως μυρία καὶ ἀόριστα τὰ αἴτια. Πρῶτον μὲν οὖν, ἐπειδὴ ὁρῶμεν τὰ μὲν ἀεὶ ὡσαύτως γινόμενα. ἡ πρώτη διαίρεσις ἡ εἰς τὰ ἐξ ἀνάγκης καὶ ἀεί, καὶ τὰ ἐπὶ πολύ, καὶ τὰ ἐπ’ ἔλαττον.

p. 196b13 Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἔστι τινὰ ἂ γίνεται καὶ παρὰ ταῦτα.

Παρὰ τὰ ἐξ ἀνάγκης καὶ τὰ ὡς ἐπὶ πολύ, ταῦτα δέ ἐστι τὰ ἐπ’ ἄλαττῶν [*](1 ὁρισμῶν LK: τὸν ὁρισμὸν Mt τὸ h Mt: om. L: τὸν τὸ ἐν ex τοῦ τὸ ἐν corr. K 2 προαίρεσιν—κατὰ om. Κ τὸν] τὸ L: om. Κ 9 ἐκείνω (sic) Κ 13 ταυτὸν L: ταὐτὸ Κ: τὸ αὐτὸ Mt τέλους Κ: τέλος LMt 16 παρατυχεῖν L 17. 19 καὶ ἡ φορὰ—συμβεκηκός om. L 17 φορὰ scripsi: φθορὰ libri 18 αἴτια Κ 21 αὐτῶν L 23. 21 et 28 ἰδικώτερον LK 24 μυρία] μόρια (sic) Κ ἐπὶ τὸ λουτρόν Mt 25 αἴτια Κ 28 τὰ om. Mt 29. 30 γινόμενα M 30 ἐπὶ πολύ scripsi cum L (ubi ὡς ἐπὶ πολὺ et in proximis ὡς ἐπ’ ἔλαττον): ἐπίσης ἐφίσης K) KMt at cf. p. 267,2 sqq. 32 τιωὰ om. Arist. cod. K: ἐστι et om. cod. F 32. p. 271,1 καὶ παρὰ ταῦτα—τύχης τοιαῦτα om. Κ)

τὸν. τά τε γὰρ τοιαῦτα ἀπὸ τύχης καὶ τὰ ἀπὸ τύχης τοιαῦτα. [*](g 7r) ἐπειδὴ ἔστι, φησί, τὰ ἐπ’ ἔλαττον, ἔστι δηλονότι καὶ τὰ ἀπὸ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου· ἀντιστρέφουσι γὰρ ταῦτα ἀλλήλοις, καὶ τὰ ἐπ’ ἔλαττον ἐκ ταὐτομάτου ἢ ἀπὸ τύχης, καὶ τὰ ἀπὸ τύχης καὶ ἐκ ταὐτομάτου ἐπ’ ἔλαττον ἰστέον δὲ ὅτι οὐ πάντως τὰ ἐπ’ ἔλαττον ἀπὸ τύχης εἰσὶν ἢ ἀπὸ ταὐτομάτου· οὐδὲ γὰρ· εἴ τις ὄψον τι σπανίως ἐσθίει δι’ ἔνδειαν ἢ διὰ τὸ μὴ ἥδεσθαι αὐτῷ, ἀπὸ τύχης ἄν ὁ τοιοῦτος ἐσθίοι τὸ ὄψον, ὅς γε αὐτὸς ἑκὼν ὠνησάμενος ἔφαγεν. καὶ οἱ μεγάλοι πάνυ μαργαρῖται τῶν ἐπ’ ἔλαττόν εἰσιν εὑρισκομένων, ἀλλ’ ὅμως οὐδὲ οὗτοι ἐκ ταὐτομάτου γεγόνασιν ἀλλ’ ἀπὸ φύσεως, οὔτε ὁ ἀγρεύσας ἀπὸ τύχης ἤγρευσεν· ἐπὶ τούτῳ γὰρ ἦλθεν, ἐπὶ τῷ μαργαρίτας εὑρεῖν. καὶ πολλὰ τοιαῦτά ἐστιν ἕτερα. p. 196b17 Τῶν δὲ γινομένων τὰ μὲν ἕνεχά του γίνεται, τὰ δὲ οὕ· τούτων δὲ τὰ μὲν κατὰ προαίρεσιν, τὰ δέου κατὰ προαίρεσιν, ἄμφω δὲ ἐν τοῖς ἕνεκά του. Ἡ δευτέρα διαίρεσις ἡ εἰς τὰ ἕνεκά του καὶ εἰς τὰ μηδενὸς ἕνεκα. ἄμφω δέ, φησί, τήν τε τύχην καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά του θετέον. σημείωσαι δὲ ὅτι, διελὼν τὸ ἕνεκά του εἰς τὰ κατὰ προαίρεσιν καὶ μή, οὐκ ἀνήγαγεν ὑπὸ ταῦτα τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, ἀλλ’ εἰς τὸ γένος· ἄμφω γάρ φησιν ἐν τοῖς ἕνεκά του. ἦέν τοῖς ἔνεκά του ἀκουσόμεθα τὰ κατὰ προαίρεσιν καὶ τὰ μὴ κατὰ προαίρεσιν, ὑφ’ ἃ ἀνάγεσθαί φησι τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, τὴν μὲν εἰς τὰ κατὰ προαίρεσιν, τὸ δὲ εἰς θάτερα. μὴ κατὰ προαίρεσιν δὲ λέγεται τά τε φύσει καὶ τὰ τέχνῃ γινομενα.

p. 196b19 Ὥστε δῆλον ὅτι καὶ ἐν τοῖς παρὰ τὸ ἀναγκαῖονν καὶ τὸ ὡς ἐπιπολὺ ἔστιν ενια περὶ ἅ ἐνδέχεται ὑπάρχειν τὸ ἕνεκά του.

Λαβὼν ἐκ τῶν διαιρέσεων τῶν δύο ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον καὶ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον καὶ ἐν τοῖς ἕνεκά του, συλλογίσασθαι βούλεται τὸ ἐκ [*](1 post prius τύχης addit καὶ τοῦ αὐτομάτου L τοιαῦτα (altero loco) LM: τοιαῦτα ἴσμεν t 2 ἐστι φησί Mt: έστιν φύσις Κ: φασιν ἐστὶν L δῆλον (om. ὅτι) M 4 καὶ (ante ἐκ) om. L 5 δὲ et οὐ πάντως om. L 6 γὰρ om. L ἢ δι’ ἔνδειαν rih 7 ἥδεσθαι αὐτῷ scripi: εἴδεσθαι αὐτῶ L: δέεσθαι (cf. ad p. 138,1) αὐτῶν αὐτοῦ t) KMt ἐσθίοι] ἐσθίει L ὅς τε L 8 ὠνησάμενοι M ἔφαγεν] ἔφαμεν K μεγάλοι πάνυ om. t 9 οὐδὲ KM: οὔτε recte (L)t at cf. p. 14323 αὐτοὶ L 10 ὑπὸ φύσιν L ὁ om. L 12 γιγνομένων et γίγνεται t 12. 14 τὰ μὲν ἕνεκά του—τοῖς ἕνεκά του om. Κ 12 τὰ δ’ οὔ t 13. 14 δὲ οὐ et δὲ h L: δ᾿ οὐ et δ' ἐν Mt 15 τὰ (ante ἕνεκά) Kt: τὸ M: τ' L καὶ εἰςἐν τοῖς ἕνεκά του om. L 17 σημείωσ L τὸ KM: τὰ (L)t 20 καὶ τὰ μὴ t: καὶ μὴ τὰ LM: καὶ μὴ (om. τὰ) K 21 xd (post εἰς) om. L τὸ δὲ t: τὴν δὲ KM: τὰ δὲ L 22 φύσεως L 24 ὅτι om. M τοῖς om. Κ 24. 25 καὶ τὸ—ἕνεκά του om. Κ 25 ἐπιπολὺ M: ἐπὶ τὸ πολὺ (L)t 26 ακὼν δὲ ἐκ τῶν Κ)

τούτων ἀναφαινόμενον, τοῦτο δέ ἐστιν ὅτι τινὰ τῶν ἐπ’ ἔλαττον τῶν ἔνεκά [*](g 7r) τού ἐστιν. ἔστι δὲ ἐν τρίτῳ σχήματι ὁ συλλογισμός· ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον τῶν ἐπ’ ἔλαττον, ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον τῶν ἕνεκά του, τὶ ἄρα ἐπ’ ἔλαττον ἕνεκά τού ἐστιν. ὥστε οὐ δεῖ θαυμάζειν εἰ τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον τῶν ἕνεκά του καὶ τῶν ἐπ’ ἔλαττόν φαμεν εἶναι. δόξει δὲ ὁ συλλογισμὸς τὰ αὐτὰ διὰ τῶν αὐτῶν συλλογίζεσθαι· ἔχομεν γὰρ ἐν ταῖς προτάσεσιν, ὅτι τὸ αὐτὸ καὶ ἕνεκά τού ἐστι καὶ ἐπ’ ἔλαττον, ὥστε δόξει περιττὸν εἶναι τὸ αὐτὸ ὅπερ ἐν ταῖς προτάσεσιν εἰλήφαμεν, τοῦτο πειρᾶσθαι συμπεραίνεσθαι. φημὶ οὖν ὅτι ἐν ταῖς προτάσεσιν οὐκ εἴληπται τὸ ἐπ’ ἔλαττον ἕνεκά του, ἀλλ’ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον καὶ ἐπ’ ἔλαττον οὖσα καὶ ἕνεκά του , καὶ τοῦτο ἀνὰ μέρος ἐδείχθη· ὁ οὖν συλλογισμὸς συνάγει οὐχ ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά του καὶ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον, ἀλλ’ ὅτι τὸ ἐπ’ ἔλαττον ἕνεκά του.

p. 19Gb21 Ἔστι δὲ ἕνεκά του ὅσα ἀπὸ διανοίας ἂν πραχθείη καὶ ὅσα ἀπὸ φύσεως.

Ἡ τρίτη διαίρεσις. διελὼν δὲ τὸ ἕνεκά του εἰς τὰ κατὰ προαίρεσιν καὶ μή, κατὰ ἄλλην ἐπιδιαίρεσιν προσεχεστέραν μᾶλλον τὸ αὐτὸ διαιρεῖ· τῶν γὰρ ἕνεκά του τὰ μὲν ἀπὸ διανοίας τὰ δὲ ἀπὸ φύσεως, εἶτα διέλοις ἄν κατὰ τὴν πρώιην διαίρεσιν τὰ ἀπὸ διανοίας, ὅτι τῶν ἀπὸ διανοίας τὰ μὲν κατὰ προαίρεσίν ἐστι τὰ δὲ οὐ κατὰ προαίρεσιν. |

p. 196b23 Τὰ δὲ τοιαῦτα ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς γένηται, ἀπὸ g 7v τύχης φαμὲν εἶναι.

Ὅταν, φησί, τὰ ἀπὸ διανοίας ἢ ἀπὸ φύσεως ἄν γεγενημένα μὴ ἐκ διανοίας ἢ ἀπὸ φύσεως προηγουμένως πράττηται ἀλλὰ τὴν γένεσιν ἔχοι κατὰ συμβεβηκός, τὰ τοιαῦτά φαμεν εἶναι ἀπὸ τύχης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου· - οἷον τὸ περιτυχεῖν φίλῳ ἢ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον παρὰ τοῦ χρεωστοῦντος διανοίας ἔργον ἐστίν· ὅταν οὖν τοῦτο, ὅπερ διανοίας ἔργον ἐστί, μὴ ἐκ σιανοίας γένηται καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἔχοι τὴν ἔκβασιν, ἀπὸ τύχης λέγεται γεγενῆσθαι. πάλιν φύσεως ἔργον τὸ ἐκ τοῦ ὁμοίου τὸ ὅμοιον [*](2. 3 καὶ τὸ αὐτόματον—ἡ τύχη om. Κ 3. 5 τὶ τὸ L) ἄρα—καὶ τὸ αὐτόματον LK: τινὰ ἄρα ceteris omissis Mt 5 δόξειε L 6 σύλλογος hie et v. 1 1 (sed σύλλ v. 2) K 8. 9 εἰλήφαμεν—προτάσεσιν L: om. KMt 10. 11 ἀλλ’ ἡ—καὶ ἕνεκά του cm. L 11 οὖσα KM: εἰσι t 12 συνάγεται L 13 τὸ] fort, τὶ ἕνεκά του ἐστίν Mt 14 έστιν Κ ὅσα LKM Simplic. p. 335,21 et Aristotclis cod. F: ὅσα τε e vulg. Arist. t 16 διελθὼνν L τὰ om. L 17 ἐπιδαίρεσιν προσχεστέραν Κ 18 διέλοις ἄν] διελοῦσαν L 19 τῶν] τὰ L 21 δὲ KM: δὴ (L)t Aristoteles 21. 22 γένηται—εὶναι om. Κ 23 γεγενημένα LKM: γενόμενα fortasse rccte (cf. m 6v 30) t 24 προηγουμένῳ Κ ἔχοι φα ἔκοιν K: ἔχη t 25 τὰ om. L μὲν M καὶ ἀπὸ τύχης καὶ κομήσασθαι Κ 28 ἔχοι LKM: ἔχη t)

γεννᾶσθαι, οἷον ἐξ ἀμπέλου ἄμπελον καὶ ἐξ ἐλαίας ἐλαίαν · ὅταν οὖν τι τούτων [*](g 7v) μὴ ἐκ τοῦ ὁμοίου γένηται, ἐκ ταὐτομάτου φαμὲν αὐτὸ γεγενῆσθαι. διὰ τοῦτο τὰς πόας ἐκ ταὐτομάτου φαμὲν βλαστάνειν, διότι μὴ ἐξ ὁμοίων κατὰ τὸν νόμον τῆς φύσεως · οὐ γὰρ δὴ πάντως σπέρματα ἐκ τῆς ἐν τῷ προτέρῳ χρόνῳ πόας ἐγκαταλιμπανόμενα ἐν τῇ γῇ οὕτως ποιεῖ τὰς παρούσας πόας, ἀλλὰ κἄν μηδὲ ὅλως ἔχῃ σπέρματα βλαστήσειεν ἄν. καὶ δηλοῦσι τά τε ἀμπελοφόρα χωρία ἀεὶ μὲν εἰς ἅπαν ὑπὸ τῶν γεωργῶν καθαιρόμενα, ἀεὶ δὲ βλαστάνοντα· καὶ ἡ πατουμένη δὲ καὶ πολὺν χρόνον μὴ βλαστήσασα μηδέν, εἰ ἀφεθείη τοῦ πατεῖσθαι, βλαστήσειεν ἂν ἀεὶ πόας. κἄν μὴ φυσικὸν δὲ εἴη τὸ ἀποτελούμενον, ἀλλ’ ὡς φυσικῇ ὁρμῇ παρηκολουθηκὸς ἐκ ταὐτομάτου λέγεται γενέσθαι, ὡς ὁ κατενεχθεὶς λίθος καὶ γενόμενος ἐπιτήδειος εἰς καθέδραν (οὐ γὰρ φυσικὸν τοῦτο τέλος), καὶ ὁ ἵππος ὁ διψήσας ἐν τῷ πολέμῳ καὶ καταβαλὼν τὸν δεσπότην καὶ συμβολῆς γενομένης καὶ τοῦ δεσπότου ἀποθανόντος αὐτὸς σωθείς· λέγεται γὰρ ἐκ ταὐτομάτου σεσῶσθαι, οὐχ ὅτι φυσικὸν τέλος ἔσχεν ἐκ ταὐτομάτου, ἀλλ’ ὅτι φυσικῇ ὁρμῇ παρηκολούθησεν.

p. 196b24 Ὥσπερ γὰρ καὶ ὄν ἐστι τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός.

Οτι ἔστιν αἴτιά τινα κατὰ συμβεβηκός, διὰ τούτων κατασκευάζει. εἰ [*](24) γάρ ἐστι, φησί, τινὰ τῶν ὄντων κατὰ συμβεβηκὸς ὄντα, δῆλον ὅτι καὶ τὰ τούτων αἴτια κατὰ συμβεβηκὸς ἄν εἶεν αἴτια· καθ’ αὑτὸ μὲν γὰρ εἰς τὴν ἀγορὰν προῆλθε, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ τῷ ἀπὸ ξένης ἐλθόντι περιέτυχε φίλῳ. εἰ οὗν ἔστι τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντα, ἔστι δηλονότι καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς τούτων αἴτια, ὁπότε καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὄντων λέγεται εἶναι καὶ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια· τῆς γοῦν οἰκίας καθ’ αὑτὸ μὲν ὁ οἰκοδόμος αἴτιος, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὁ φαλακρός. ἔστι δέ, φησί, τὰ κατὰ συμβε- βηκὸς αἴτια ἀόριστα· δύναται γὰρ καὶ ὁ λευκὸς καὶ ὁ σιμὸς καὶ ὁ μουσικὸς καὶ μυρία ἄλλα, τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ αἴτιον ὥρισται· ἀεὶ γὰρ τῆς οἰκίας ὁ οἰκοδόμος αἴτιος καὶ τοῦ πλοίου ὁ ναυπηγός. ὅταν οὖν, φησί, τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια τοῖς ἕνεκά του αἰτίοις παρακολουθήσῃ, τότε λέγεται τὸ κτὰ τύχην καὶ τὸ ἐκ ταὐτομάτου. ἔχεις οὖν ἐντεῦθεν τὴν ἔννοιαν καθ’ ἣν ἐλέγετο μικρὸν ἔμπροσθεν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά [*](1 γεννᾶσθαι L et compend. M: γεννᾶσθαι K: γεννᾶται t ἄμπελον] ἄμπελος L ἐλαίαν KM: ἐλαίς (L)t 2 et o μὲν pro φαμὲν utroque loco L 4 τὸ νόμον Κ 5"ἐν τῆ K: ἐκ (sic) τῆ L: τῇ (om. ἐν) Mt ἔχη LK: ἔ% M: ἔχει t σπέρμα t 7 ἀμπελοφόρα Κ 9 ἀφεθῇ L ἄν cm. K ἀεὶ cm. L 12 ἵππον L 14. 15 γίγεσθαι σεσῶσθαι M 17 ἐστιν Κ 19 αἰτία Κ τούτων L: τοῦτο K: τούτου Mt 20 φησί cm. supeiscr. M καὶ τὰ]· κατὰ L 21 εἶεν LK: εἴη Mt αἴτια (post εἶεν) Κ: ἐναντία M: αἰτία (L)t γὰρ cm. L 22 προῆλ et mox περιέτυχον L 24 ὁπότε καὶ τῶν] ποτὸν καὶ τὸν L 2.5 καὶ κατὰ LK: καὶ τὰ κατὰ Mt 25. 20 τῆς γοῦναἴτιος om. L 25 ὁ (ante οἰκοδόμος) om. Κ 29 τοῦ πλείου (sic) L)

του εἶναι, ὅτι λέγονται ἐν τοῖς ἕνεκά του διὰ τὸ τοῖς ἕνεκά του παρακο- [*](g 7v) λουθεῖν, τοῖς κατὰ φύσιν, φημί, καὶ τοῖς κατὰ διάνοιαν. ταῦτα μὲν οὖν αὐτοῖς κοινῶς ὑπάρχει, τὸ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον εἶναι τὸ ἐν τοῖς ἕνεκά του τὸ κατὰ συμβεβηκός, τίς δὲ ἡ πρὸς ἄλληλα αὐτῶν διαφορὰ ἐρεῖ μικρὸν ὕστερον, ἣν ἡμεῖς φθάσαντες εἴπομεν, ὅτι ἡ μὲν τύχη τοῖς κατὰ διάνοιαν ἀκολουθεῖ, ἤγουν τοῖς κατὰ προαίρεσιν, τὸ δ’ αὐτόματον τοῖς κατὰ φύσιν.

p. 196b33 Ἕνεκα τοῦ ἀπολαβεῖν τὸ ἀργύριον ἦλθεν ἄν κομιζο- μένου τὸν ἔρανον, εἰ ᾔδει· ἦλθε δὲ οὐ τούτου ἕνεκα, ἀλλὰ συνέβη ἐλθεῖν καὶ ποιῆσαι τοῦτο τοῦ κομίσασθαι ἕνεκα.

Ὅτι ἐν τοῖς ἕνεκά του ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, αὐτὰ οὐκ ὄντα ἕνεκά του, δείκνυσιν. ὅτι μὲν οὖν οὐκ εἰσὶν ἕνεκά του ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, δῆλον· τοῦ γὰρ δεδανεισμένου κομιζομένου τὸν ἔρανον, εἰ ᾔδει ὁ χρεωστούμενος, ἦλθεν ἄν ἐπὶ τούτῳ, ἐπὶ τῷ ἀπολαβεῖν· οὐκ ἦλθεν δὲ ἐπὶ τούτῳ· οὐκ ἄρα ἡ αἰτία τῆς ἀπολήψεως, ἥν φαμεν εἶναι τὴν τύχην, τῶν ἕνεκά τού ἐστιν, ἀλλὰ τῶν κατὰ συμβεβηκός. ἀλλ’ ἐπειδὴ προῆλθε μὲν τοῦ λούσασθαι ἕνεκεν, ἀπέλαβε δὲ τὸ ἀργύριον περιτυχὼν τῷ δεδανει- σμένῳ κομιζομένῳ τὸν ἔρανον, λέγεται αἴτιον κατὰ συμβεβηκὸς τῆς ἀπολήψεως ἡ ἐπὶ τὸ λουτρὸν πρόοδος· ἦν δὲ καὶ τῶν ἕνεκά του (τοῦ γὰρ λούσασθαι ἕνεκεν ἡ πρόοδος)· τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἄρα αἴτιον τῷ καθ’ αὑτὸ καὶ ἕνεκά του παρηκολούθησε. τοῦτο δὲ τύχην καλοῦμεν· ἡ τύχη ἄρα ἐν τοῖς ἕνεκά τού ἐστιν, αὐτὴ κατὰ συμβεβηκὸς οὖσα αἰτία. τὸ δὲ κομιζομένου γράφεται καὶ κομισόμενος μέλλοντος, ἵνα ἐπὶ τοῦ χρεωστουμένου ᾖ· μᾶλλον δὲ τὸ πρότερον. τὸ δὲ συνέβη ἐλθεῖν καὶ ποιῆσαι τοῦτο τοῦ κομίσασθαι ἕνεκα ἀντὶ τοῦ ὡσανεὶ τοῦ κομίσασθαι ἕνεκα. τοῦτο δὲ οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ φοιτῶν εἰς τὸ χωρίον οὔτε ἐξ ἀνάγκης. τὸ φοιτῶν ἀντὶ τοῦ φοιτῶντος· οὐδὲ γὰρ εἰ σύνηθες ἦν τῷ χρεωστοῦντι ἢ ἀεὶ ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ φοιτᾶν εἰς τὸ χωρίον, ἔνθα περιτυχὼν ὁ χρεωστούμενος ἀπέλαβε τὸ ἀργύριον, ἀπὸ τύχης λέγεται ἡ ἀπότὸ] [*](1 τὶ Κ 2 φημὶ] φ η L καὶ τοῖς] καὶ τοὺς Κ 4 ἡ] οἱ L 5 εἴπομεν p. 268, lOsqq. 7 οἷον ἔνεκα ex Aristotele t 7. 9 τὸ ἀργύιον—κομίσασθαι ἕνεκα cm. Κ 7. 8 κομιζομένου Mt: κομισόμενος L et Arist. vulg. 8 ἦλθεν δὲ t 9 αὐτῷ ἐλθεῖν Arist. cod. E 10. 12 αὐτὰ—αὐτόματον om L 11 οὖν] γὰρ Κ 12 κομιζομ sine accentu Κ 13 κρεοστούμενος Κ ἐπὶ τούτῳ recte videtur ornit- tere L ἐπὶ Toi ἵει sic L) ἀπολαβεῖν LK: ἐπὶ tw M: otu. t 16 ἕνεκεν Mt: ἔνηκεν K: ἕνεκα L 16. δεδανεισμένων L 17 τῆς L et compend. M: δὲ t: om. K 19 ἕνεκεν] ἕνεκα Κ 20 αὑτὸν L 21 ἐν om. M αὕτη M κατὰ τὸ συμβηβεκὸς αἰτία οὖσα Mt 22 κομισόμενος] κομισάμενος Κ 23 τὸ δὲ] τὸ γὰρ L 24 κομισαμένου ἕνεκα priore loco L 24. 25 ἀντὶ—ἕνεκα L: om. KMt 25 ὡς L: om. KMt at cf. p. 275,6 25. 26 φοιτῶν εἰς—ἀνάγκης om. Κ 25 φοιτῶν εἰς M: φοιτῶν εἰς L: φοιτῶν τ’ εἰς t 26 τὸ φοιτῶν L 27 εἰς χωρίον (om. τὸ) L 28 ἀπέλαβε L: ἀπέλλαβεν Κ: ἔλαβε Mt ἀπὸ τύχης γάρ λέγεται Mt)

ληψις, εἰ μὴ ἄρα ὡς πρὸς τὴν πρόθεσιν τοῦ ἀπειληφότος, ὅτι | οὐ τοῦτο [*](g 8r) προθέμενος, τὸ ἀπολαβεῖν, ἐφοίτησεν ἐκεῖ· ἀλλὰ κυρίως τὴν τύχην καὶ μάλιστα τούτων φαμὲν εἶναι αἰτίαν, ἐφ’ ὧν μηδὲν εἴωθεν τῶν ἐπὶ πολὺ εἶναι. εἰ δὲ σύνηθες ἦν τῷ χρεωστοῦντι φοιτᾶν εἰς τὸ χωρίον, οὐκ ἔστι τῶν παραλόγων τὸ ἐλθόντα ἐκεῖ τὸν χρεωστούμενον ἀπολαβεῖν, ἡ δὲ τύχη παράλογος. τὸ δὲ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ φοιτῶν δυνατὸν ἐξακούειν καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπειληφότος· δεῖ γὰρ τὸν περιτυχόντα τῷ χρεωστοῦντι μὴ ἐπὶ πολὺ φοιτᾶν ἐν τῷ χωρίῳ, ἔνθα αὐτῷ περιέτυχεν· εἰ γὰρ εἰθισμένῳ αὐτῷ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἔν τινι τόπω εὑρίσκεσθαι περιτύχοι ὁ χρεωστῶν, οὐ δήπου παράλογον ἦν τὸ ἐλθόντα ἐκεῖ τὸν χρεωστοῦντα ἀποδοῦναι, δεῖ δὲ ἀεὶ τὴν τύχην παράλογον εἶναι.

p. 197α1 Ἔστι δὲ τὸ τέλος, ἡ κομιδή, οὐ τῶν ἐν αὐτῶ αἰτίων.

Τουτέστιν οὐκ ἔστι τῶν φυσικῶν ἡ κομιδὴ τοῦ ἀργυρίου. φυσικὰ γάρ ἐστι τὰ ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντα τὸ αἴτιον, ἡ δὲ κομιδὴ ἔξωθεν ἔχει τὸ αἴτιον, τὴν διάνοιαν τὴν ἐπὶ τὸ λουτρὸν κινήσασαν. τὸ δ’ ὅλον, ὅτι ἡ κομιδὴ τοῦ ἀργυρίου τῶν ἀπὸ τύχης ἐστίν, οὐ τῶν ἀπὸ ταὐτομάτου· τὰ γὰρ ἀπὸ ταὐτομάτου ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὸ αἴτιον, ἐν ἑαυτοῖς δὲ δηλονότι κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ καὶ ἡ φύσις κατὰ συμβεβηκὸς αἰτία τῶν ἐκ ταὐτομάτου, ὥσπερ καὶ ἡ διάνοια κατὰ συμβεβηκὸς αἰτία τῶν ἀπὸ τύχης. ὥστε καὶ τὰ ἀπὸ τύχης ἄν λέγωνται ἀπὸ διανοίας εἶναι, κατὰ συμβεβηκὸς δηλονότι ἀπὸ διανοίας εἰσίν, οὐ καθ’ αὑτό· ὡς γὰρ ἔχει τὸ αἴτιον, οὕτως ἔχει καὶ τὸ αἰτιατόν, καὶ ἔμπαλιν. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς διορίζεται τὴν τύχην τὸν ὁρισμὸν ἀθροίσας ἐκ τῶν δεδειγμένων.

p. 197α6 Διὸ περὶ τὸ αὐτὸ διάνοια καὶ τύχη.

Περὶ τὸ αὐτό, οἷον περὶ τὴν κομιδὴν τοῦ ἀργυρίου. ἀλλ’ ἡ μὲν διάνοια καθ’ αὑτό, ἡ δὲ τύχη κατὰ συμβεβηκός.

[*](1. 2 ὅτι ὁ τούτου προθέμενος ἀπολαβεῖν L 3 τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ L 4 ἐν τῷ χωρίῳ L 5 et 9 χρεοστούμενον et χρεοστῶν Κ 6 τὸ (post ἐπὶ) om. Κ φοιτᾶν L ἐξακούειν K: ἐξακούει L: ἐξακοῦσαι Mt 8 ἔνθα αὖ M: ἔνθα αὐτῶν L εἰθισμένων L: ἡθισμένω Κ 9 ἔν τινι] ἐστὶ L περιτύχει Κ 10 ἐλθτ Μ: ἐλθέντα t 10. 11 δεῖ δὲ εἰναι τὴν τύχην ἀεὶ παράλογον Mt 12 ἔστι M: *στιν Κ: ἔτι (L)t et Arist. cod. Ε post corr. οὐ—αἰτίων om. Κ αἰτιῶν M 13. 14 γάρ ἐστι ταῦτα τὰ M 14 αὐτοῖς L: ε αὑτοῖς (ex αὐτοῖς) M 17 αὐτοῖς utrobique L 18. 20 ἐπειδὴ—εἶναι, κατὰ συμβεβηκὸς om. Κ 18 ἐπειδὴ καὶ ἡ φύσις κατὰ συμβεβηκός om. L 20 λέγοντᾶι L 21 εἰσιν om. Mt καὶ om. t 22 ὁρίζεται L 24. 26 om. Κ 24 Διότι t καὶ ἡ τύχη L 26 οἶον περὶ τὴν L: οἶον τὴν Mt)

p. α8 Ἀόριστα μὲν οὖν τὰ αἴτια ἀνάγκη εἶναι, ἀφ’ ὧν ἄν γε [*](g 8r) νοιτο τὸ ἀπὸ τύχης.

Eἰπὼν τί ἐστιν ἡ τύχη, ὅτι κατὰ συμβεβηκὸς αἰτία ἐστὶ τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων παρακολουθοῦσα τοῖς ἕνεκά του, νῦν βούλεται δεῖξαι ὅτι πάντα ὅσα κτὰ κοινὴν ἔννοιαν λέγονται ὑπάρχειν τῇ τύχῃ, σύμφωνά εἰσι τῷ αποδεδομένῳ περὶ αὐτῆς λόγῳ· λέγεται γὰρ ἡ τύχη ἀόριστος καὶ ἄδηλος εἶναι τοῖς ἀνθρώποις φαμὲν γὰρ ἄδηλα εἶναι τὰ τῆς τύχης), λέγεται δὲ καὶ παράλογος εἶναι καὶ ἀβέβαιος καὶ μηδενὸς εἶναι αἰτία, καὶ ὅσα ἄλλα περὶ αὐτῆς λέγεται, συμφώνως τῷ ἀποδεδομένῳ παρ’ ἡμῶν περὶ αὐτῆς λόγῳ λέγεται. ἀόριστος μὲν οὖν λέγεται εἰκότως, ἐπεὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων τὴν τύχην εἶναι ὡρισάμεθα, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἀόριστα. τὰ μὲν οὖν καθ’ αὑτὸ αἴτια ὥρισται (τῆς γὰρ οἰκίας ὡρισμένον σμένον τὸ αἴτιον ὁ οἰκοδόμος, καὶ τῆς νεὼς ὁ ναυπηγός), τὰ μέντοι κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἀόριστά ἐστι· δύναται γὰρ τῆς οἰκίας κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιος εἶναι καὶ ὁ φαλακρὸς καὶ ὁ σιμὸς καὶ ὁ μουσικὸς καὶ ὁ. νέος καὶ ἄλλα μυρία, καὶ τοῦ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον προελθόντα μὴ διὰ τοῦτο καὶ ἡ ἐπὶ τὸ λουτρὸν πρόοδος καὶ ἡ ἐπὶ ἱερὸν καὶ ἄλλα μυρία, καὶ τοῦ ὀρύξαντα θησαυρὸν εὑρεῖν τὸ ἐπὶ φυτείᾳ σκάπτειν καὶ θεμελίους θεῖναι καὶ φρεωρυχεῖν καὶ ἄλλα μυρία. δι’ αὐτὸ δὲ τοῦτο καὶ ἄδηλος ἡ τύχη λέγεται ὅτι καὶ ἀόριστος, ἀόριστος δὲ διότι κατὰ συμβεβηκός· τῆς μὲν γὰρ οἰκίας ὥρισται τὸ καθ’ αὑτὸ αἴτιον ὁ οἰκοδόμος, τί δὲ τῆς οἰκίας τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον ἄδηλον ἀνθρώπῳ, ἄδηλον δὲ διότι καὶ ἀόριστον. καὶ παράλογος δὲ εἰκότως ἡ τύχη· ὁ γὰρ λόγος τῶν ἑστώτων ἐστί, ταῦτα δ’ ἐστὶν ἢ τὰ ἐξ ἀνάγκης ἢ τὰ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἡ δὲ τύχη τῶν ἐπ’ ἔλαττον. δι’ αὐτὸ δὲ τοῦτο πάλιν καὶ ἀβέβαιος· τὸ γὰρ βέβαιον ἢ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐστὶν ἢ τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τὸ δ’ ἐπ’ ἔλαττον οὐ βέβαιον, ἡ τύχη δὲ τῶν ἐπ’ ἔλαττον. λέγομεν δὲ ἔστιν ὅτε καὶ τὴν τύχην οὐδενὸς αἰτίαν ὢ εἶναι οὐδὲν γὰρ γίνεσθαι ἀπὸ τύχης), καὶ τοῦτο συμφώνως τῷ περὶ τῆς τύχης ἀποδεδομένῳ λόγῳ· κυρίως γὰρ αἴτια τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ὁμωνύμως ἢ ψευδωνύμως αἴτιά ἐστι· κατὰ συμβεβηκὸς δὲ αἴτιον ἡ τύχη, οὐδὲ αἴτιον ἄρα κυρίως ἡ τύχη. οὐδενὸς δέ [*](1 οὖν ταῦτα τὰ M 1. 2 ἀνάγκη—τύχης om. Κ γένοιντο primitus M 2 τὸ L: om. Mt 3 τῶν ex τὸν corr. Κ 6 ἀποδεδειγμένῳ Mt (5. 7 εἶναι ἀόριστος καὶ ἄδηλος L 8 δὲ om. L 10 λόγους L οὖν εἰκότως λέγεται L 11 αἰτίων L: αἰτιῶν Κ: αἰτίαν Mt 12 οὖν LK: γὰρ Mt 17 ἡ (aute ἐπὶ ἱερὸν) om. L 18 ὀρύξαντος L φυτείας κάπτειν Κ θεμελίους θεῖναι (syllaba οὑς compendio litterae ἁ siraillimo) M: θεμελίου θεμελίου Κ: θεμελίους εἶναι L: θεμέλια (sic) θεῖναι t 19 ἅδη M: ἄδηλον t 20 ὅτι] διότι L 22 ἀνθρώπῳ ἀνώ) LK: αὖ M: om. t 23 παραλόγοις L 24 τῶν] τὸν L 27 έστιν ὅτε] ὅτι (om. έστιν) L 28 τούτω primitus Κ τῷ] τῶν L 29 ἀποδεδογμένω M ἑαυτὸ L 30 ψευδονύμως t 30. 31 συμβεβηκὸς (om. δὲ) αἴτιον ἐστι expnuct.) L 31 οὐδὲ ἔτιον ἄρα L δέ (post οὐδενὸς) LK: om. M: γὰρ t)

φαμεν αἰτίαν εἶναι τὴν τύχην, διότι τὰ κατὰ τύχην γινόμενα ἀναίτιά φαμεν [*](g 8r) εἶναι διὰ τὸ μὴ ἔχειν καθ’ αὑτὸ αἴτιον ὡρισμένον, εἰ δὲ τὰ κατὰ τύχην ἀναίτια, ἡ τύχη ἄρα οὐδενός ἐστιν αἰτία· εἰ γάρ ἐστι, τῶν κατὰ τύχην ἐστὶν αἰτία, εἰ δὲ μὴ τούτων ἐστὶν αἰτία, οὐδ’ ὅλως ἐστὶν αἰτία τινός.

Ἀόριστα μὲν οὖν τὰ αἴτια ἀνάγκη εἶναι, ἀφ’ ὧν ἂν γένοιτο τὸ ἀπὸ τύχης. ἐπειδὴ τῶν ἀπὸ τύχης συμβαινόντων οὐδὲν ἔχον ἐστὶν αἰτίαν ὡρισμένην, δῆλον ὅτι καὶ ἡ τύχη ἀόριστός ἐστι, διὰ τοῦτο δὲ καὶ ἄδηλος ἀνθρώπῳ.

p. α11 Πάντα γὰρ ταῦτα ὀρθῶς λέγεται, ὅτι εὐλόγως.

Πάντα, φησίν, ὅσα περὶ τῆς τύχης λέγεται, ὀρθῶς λέγεται, διότι καὶ εὐλόγως, τουτέστιν ἁρμόζει τῷ ἀποδεδομένῳ περὶ αὐτῆς ὁρισμῷ, καὶ ἔστιν ἐκ τοῦ ἀποδεδομένου περὶ αὐτῆς ὁρισμοῦ ἑκάστου τῶν περὶ αὐτῆς λεγομένων τὴν αἰτίαν ἀποδοῦναι· οὗτος δὲ ὁρισμὸς ἄριστος, ᾧτινι ἐφαρμόζει πάντα τὰ περὶ τοῦ πράγμα|τος κατὰ κοινὴν ἔννοιαν λεγόμενα.

[*](g 8v)

p. α14 Ως δ’ ἀπλῶς οὐδενός.

Κατά τι μέν, φησίν, αἰτία τινῶν ἐστιν ἡ τύχη, κατά τι δὲ οὐδενός· ἁπλῶς μὲν γάρ, τοῦτό ἐστι κυρίως καὶ καθ’ αὑτό, οὐδενός ἐστιν αἰτία, κτὰ συμβεβηκὸς δὲ τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων ἐστὶν αἰτία.

p. α19 H δὲ τύχη ἐν τοῖς γινομένοις παρὰ ταῦτα.

Παρὰ τὰ ἀναγκαῖα καὶ τὰ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ταῦτα δέ ἐστι τὰ ἐπ’ ἔλαττον. ἐπεὶ οὖν τὰ αἴτια τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων ἀόριστα, καὶ ἡ τύχη ἀόριστος.

p. 197a21 Ὅμως δὲ ἐπ’ ἐνίων ἀπορήσειεν ἄν τις, ἆρα οὖν τὰ τυχόντα αἴτια ἂν γένοιτο τῆς τύχης.

Ὅ ζητεῖ διὰ τούτων, τοῦτό ἐστιν· ἐπειδὴ ἡ τύχη τῶν κατὰ συμβεβηαἰτίαν [*](1 τὴν τύχην εἶναι L 2 αὑτό τι αἴτιον L 4 μὴ LKM: μηδὲ t ὅλως] οὔλως ex οὕτως corr. L 5. 22 Ἀόριστα—ἀόριστος om. Κ 5. 6 Ἀόριστα—τὸ ἀπὸ τύχης LM: Aristotelea ὅθεν δοκεῖ ἡ τύχη τοῦ ἀορίστου εἶναι καὶ—ἂν γίγνεσθαι substituit t 6 ἔχον ἐστὶν] ἔχει τὴν L 7 ὅτι] ἔστι L 11 ἀποδεδογμένω aute correct. M περὶ αὐτῆς ὁρισμῷ L: λόγῳ περὶ αὐτῆς ὁρισμοῦ Mt 12 ὁρισμοῦ M: ὁρισμῶ L: om. t 13 ἀόριστος L 15 δὲ M 16 αἰτία τινῶν Mt: αἰτιῶντ L 17 τοῦτό L: τούτων wv Mt αὐτό L: αὐτὸς (M)t 18 κατὰ συμβεβηκὸς—ἐστὶν αἰτία iterat L ἐστὶν αἰτία L: αἰτία ἐστίν Mt 19 pleaius lemma καὶ τὸ εἶναί τι φάναι κτλ. t γιγνομένοις t 20 Παρὰ ταῦτα παρὰ t at of. p. 270,33 ἐπιτοπολὺ L: ἐπιπολὺ Mt ἐστι τὰ L: ἐστιν Mt 22 ὅμως κτλ.] hinc rursus Κ δ’ ἐπ’ Mt 22. 23 ἀπορήσειεν—τύχης era. Κ 22 ἄρα (sic) L: ἆρ’ Mt 23 ἄν γέβνοιτο L: γένοιτ’ γένοιτο t) ἄν Mt cf. Simplic. p. 351,28 24 Ὅ ζητεῖ] ητεῖ Κ)

κός ἐστιν αἰτίων, ἐλέγομεν δὲ εἶναι καὶ ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίοις [*](g 8v) τὰ προσεχέστερα καὶ πορρώτερα, ἆρα ὁμοίως ἅπαντα αἴτιά ἐστι τοῦ ἀποτελέσματος; οἷόν τι λέγω· προῆλθέ τις εἰς τὴν ἀγοράν, εἶτα πρὶν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐμβαλεῖν ὑπαντήσας τινὶ συνέτυχε καὶ προσδιέτριψεν ἐν τῇ συντυχίᾳ χρόνον, εἶτα μετὰ τοῦτο ἐλθὼν εἰς τὴν ἀγορὰν περιέτυχε τῷ ἔχοντι τὸ ἀργύριον καὶ ἀπείληφεν. ἐπεὶ οὖν ἐστιν αἴτιον κατὰ συμβεβηκὸς τοῦ περιτυχεῖν τῷ χρεωστοῦντι καὶ αὐτὴ ἡ πρόοδος καὶ ἡ μεταξὺ συντυχία εἰ γὰρ μὴ προσδιέτριψε, θᾶττον ἐμβαλὼν εἰς τὴν ἀγορὰν ἴσως οὐ περιέτυχεν ἄν τῷ χρεωστοῦντι) καὶ αὐτὸ τὸ ἐμβαλεῖν εἰς τὴν ἀγοράν, ἔστι δὲ προσεχὲς μὲν τὸ εἰς τὴν ἀγορὰν ἐμβαλεῖν, μέσον δὲ τὸ περιτυχεῖν τῷ φίλῳ, πορρωτέρω δὲ ἡ πρόοδος αὐτή· ἆρα ὁμοίως ὁτιοῦν τούτων αἴτιον εἶναί φαμεν τῶν ἀπὸ τύχης συμβαινόντων; φαμὲν οὖν ὅτι ὡς πρὸς μὲν τὸ κατὰ τύχην αἴτια εἶναι οὐδὲν διαφέρει τὸ προσεχὲς εἰπεῖν ἢ πόρρω ὁμοίως γὰρ πάντα ταῦτα κατὰ τύχην αἴτια), ὡς δὲ πρὸς τὴν ἔκβασιν διαφέρει πλεῖστον· αἰτιώτερον γὰρ τῆς ἐκβάσεως τὸ προσεχέστερον. τοῦ γὰρ ἀπολαβεῖν τὸ ἀργύριον ἔστι μὲν καὶ ἡ πρόοδος αὐτὴ αἰτία κατὰ συμβεβηκός εἰ γὰρ μὴ προῆλθεν, οὐκ ἂν περιτυχὼν ἔλαβεν), μᾶλλον δὲ αἰτιωτέρα ἡ πρὸς τὸν φίλον ἐν τῷ μεταξὺ συντυχία εἰ γὰρ μὴ συνέτυχεν, θᾶττον ἀπελθὼν οὐκ ἄν εὗρε), καὶ ἔτι τούτου αἰτιώτερον ἡ εἰς τ.ὴν ἀγορὰν ἄφιξις. ἀπορεῖται οὖν, φησίν, ἐπὶ τούτων, εἰ δεῖ τὰ τυχόντα ὡς αἴτια ἀποδιδόναι τύχην δὲ τὸ ἀπὸ τῆς τύχης ἀποβὰν ἀποτέλεσμα ἐκάλεσεν.

p. 197a23 Οἶον ὑγιείας ἢ τὸ πνεῦμα ἢ ἡ εἱληθέρησις, ἀλλ’ οὐ τὸ ἀποκείρασθαι.

Ἔστι γὰρ προσεχέστερον μὲν τῆς ὑγείας ἐν τούτοις ἢ τὸ πνεῦμα ἢ εἱληθέρησις, τουτέστιν ἡ ἐκ τοῦ ἡλίου θερμασία, πορρωτέρω δὲ τὸ ἀποαἰτίων [*](1 Lt: αἰτιῶν MK ἐν] ὡς οὐ L 2 προσεχέστερα Κ: προσεχεστέρα (LM)t ἅπαντά ἐστιν αἴτια Mt 3 τὴν om. Mt 4 ὑπαντίσας Κ 6 αἴτιον LK: om. Mt 7 τοῦ L: TU) K: τὸ Mt χρεοστοῦντι Κ: στρεωστοῦντι L 8 προσέτρίψε ante correct. M 10 τὴν om. L 11 αὕτη Κ ἄρα (sic) L: coiiipend. sine accentu (hic et v. 2) k: ἆρ’ M: ἀρ’ t 12. 13 τῶν ἀπὸ τύχης—εἶναι LK: om. M: ὡς μὲν οὖν πρὸς τὸ ἀπὸ τύχης interpolat t 13 αἴτια Κ: αὐτοῦ L ἡ τῷ πόρρω L 14 πάντα ταῦτα LK: ταῦτα πάντα Mt αἴτια M: αἰτία (LK)t τὴν om. Mt 16 αὕτη Κ 17 ἔλαβεν KMt: ἐπέλαβε L: fortasse ἀπέλαβεν cf. ad p. 274,28 αἰτιωτέρα τρ' LK: αἰτιω Μ: αἰτιώτερον (ex V. 19) t 18 μὴ om. L ὁ ἐπελθὼν L 19 τούτου LK et ante corr. M: τούτων corr. M et t ἀπορς M: ἀποριτικῶς (sic) t 20 εἴδει τὰ Κ τὰ] τὲ L 20.21 τῆς τύχης addidi 21 τῆς om. L 22 ὑγείας 22. 23 ἢ ἡ—ἀποκείρασθαι om. K 22 ἢ ἡ t: η ἢ L: ἢ (cm. ἡ) M εἱληθρησις M: εἰληθέρησις τουτέστι ἡ ἐκ τοῦ ἡλίου θερμασία· πόρρω (ex v. 25) L: εἴλησις ex Arist. t 23 ἀποκείρασθαι L: ἀποκείρεσθαι M: ἀποκεκάρθαι ex Aristotele t cf. Themist. p. 183,23 sq. 24 στιν γὰρ Κ: ἔτι γὰρ Μ μὲν om. L ὑγιείας Κ 25 ἡ prius addidi εἰληθέρησις Μ: εἰληθέρησις LK: εἴλησις t ἐκ om. Mt)

κείρασθαι· ἀσθενῶν γάρ τις ἀπεκείρατο οὐ τοῦ ὑγιᾶναι ἕνεκεν, ἀλλὰ τοῦ [*](g 8v) ἀποθέσθαι τὴν κόμην, εἶτα πνεύματος πνεύσαντος ἢ ὑπὸ ἡλίου θερμανθεὶς τὴν κεφαλὴν οὐ τοῦ ὑγιᾶναι ἕνεκεν, ἀλλὰ προελθὼν τυχὸν ἐπί τινα ἄλλην χρείαν, ὑπὸ τῆς θέρμης δὲ τοῦ ἡλίου ἢ τοῦ πνεύματος ἀραιωθείσης τῆς κεφαλῆς, διεφορήθη καὶ ὑγίανε μηδὲν τούτων διὰ τὴν ὑγείαν ποιήσας. ἔστιν οὖν προσεχέστερον τῇ ὑγείᾳ ἡ εἱληθέρησις, οὐ τὸ ἀποκείρασθαι· ὡς μὲν οὖν πρὸς τὴν ἔκβασιν τὸ προσεχὲς αἰτιώτερον, ὡς δὲ πρὸς τὸ ἀπὸ τύχης ἀπλῶς οὐδὲν διοίσει τὸ προσεχὲς ἢ πόρρω εἰπεῖν.

p. 197 a 24 ἔστι γὰρ ἄλλα ἄλλων ἐγγυτέρω τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων.

Ἡ ἐπίλυσις τῆς ἀπορίας, ὡς ἂν εἰ ἔλεγεν· ἐπειδὴ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων ἄλλα ἄλλων εἰσὶν ἐγγυτέρω τοῦ αἰτιατοῦ, ὡς μὲν πρὸς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια εἶναι οὐδὲν διαφέρει τὸ ἐγγυτέρω τοῦ πορρωτέρω, ὡς δὲ πρὸς τὴν ἔκβασιν τοῦ πράγματος τὸ προσεχέστερον αἰτιώτερον.

p. 197a25 Τύχη δὲ ἀγαθὴ μὲν λέγεται, ὅταν ἀγαθόν τι ἀποβῇ, φαύλη δέ, ὅταν φαῦλόν τι.

Ὅταν τοιοῦτον τέλος ἀπαντήσῃ μὴ προελομένῳ, οἷον ἂν προείλετο, ἀγαθὴ τύχη τὸ τοιοῦτον τέλος λέγεται, κακὴ δὲ τύχη τὸ ἐναντίον· εὐτυχὴς δὲ καὶ δυστυχής, ὅταν ἢ μέγα κακὸν ἢ μέγα ἀγαθὸν κατὰ συμβεβηκὸς ἀπαντήσῃ τέλος.

p. 197a27 Διὸ καὶ τὸ παρὰ μικρὸν ἀγαθὸν ἢ κακὸν λαβεῖν μέγα ἢ ἀτυχεῖν ἢ εὐτυχεῖν ἐστιν, ὅτι ὡς ὑπάρχον λέγει ἡ διάνοια· τὸ γὰρ παρὰ μικρὸν ὥσπερ οὐδὲν ἀπέχειν δοκεῖ.

Ὅταν τις περιτυχὼν μεγάλῳ κινδύνῳ ἐγγὺς γένηται τοῦ κινδυνεῦσαι [*](1 ἀπεκείρατο LKM : ἀπεκάρθη t ἕνεκα L 2 θερμανθεὶς θέρμαν M) LKM: ἐθερμάνθη t 3 ὑγιαίνειν Κ 5 τὴν ὑγίειαν et 6 τῆ ὑγίεια (sic) Κ 6 εἰληθέρησις t ubi nihil enot. ex LKM 7 τὸ (post ἔκβασιν) om. KM αἰτιώτερον Κ 9 ἔστιν Κ γὰρ om. M ἐγγυτέρω KM: ἐγγυτέρων L: ἐγγύτερα ex Aristotele t 10 αἰτιῶν hie et v. 12 KM 13 αἰτία Κ τὸ] τῶ L πορρωτέρου Κ et ut videtur M 14 προσεχὲς primitus M 15. 20 om. Κ 15 ἀγαθὴ] ἀγαθ" (h. e. ἀγαθὸν) M ὅτε ἀγαθόν τι M 16 φαύλη] φαῦλον L 17 οἶον ἂν κτλ.] non invenit Philoponus in Aristotele quae codex E exhibet εὐτυχία δέ ἐστιν ὅταν ὡς προείλετο κτλ. (cf. Diels z. Textgesch. p. 36 sqq.), sed utitur Themistii pavaphrasi p. 184 6 ilia verba explicantis 18 τέλος λέγεται L: λέγεται τέλος Mt κακὴ] κἀκεῖ L 19 δυστυχεῖς L 20 τέλος] ἄλλος L 21. 22 ἀγαθὸν—ἐστιν om. Κ 21 ἀγαθὸν ἡ κακὸν LM: κακὸν ἣ ἀγαθὸν t Aristoteles 22 ἀτυχεῖν ἡ εὐτυχεῖν LM: δυστυχεῖν ἡ εὐτυχεῖν e vulg. Aristot. t: εὐτυχεῖν ἢ ἀτυχεῖν Arist. cod. Ε (ubi etiam μέγα λαβεῖν) et Simplic. p. 344,29 ὑπάρχον KMt: ὕπαρ L 24 τις ὁ M περιπεσὼν L)

καὶ μεγάλῳ περιπεσεῖν κακῷ, οἷον ναυαγίῳ ἢ ἄλλῳ τινί, εἶτα μικροῦ λείποντος [*](g 8v) εἰ τὸν κίνδυνον ἐκφύγῃ, εὐτυχῆ τὸν τοιοῦτον καλοῦμεν; διότι παρ’ ὀλίγον τῷ κινδύνῳ προσομιλήσας ἐξέφυγεν. ὁμοίως δὲ καὶ δυστυχῆ τὸν παρὰ μικρὸν μέγα ἀγαθὸν κτησάμενον· οὕτως γὰρ δυστυχής; φαμέν, ἐστὶν ὁ δεῖνα, ὥστε εἰς αὐτὸ τὸ τυχεῖν τῶνδε ἢ τῶνδε τῶν καλῶν ἐλθών, εἶτα δι’ ὀλίγον ἀπέτυχεν. ἐπειδὴ γὰρ τὸ παρὰ μικρὸν οὐδὲν δοκεῖ τοῦ τέλους ἀπέχειν, οὐ λογιζομένη τὸ μικρὸν τοῦτο ἡ διάνοια, ὥσπερ ἐκβεβηκότων τούτων, οὕτως εὐτυχῆ ἢ δυστυχῆ τὸν πεσόντα καλεῖ· τὸν γὰρ παρὰ μικρὸν μεγάλῳ κινδύνῳ ὁμιλήσαντα, ὡς ἤδη ἐμπεπτωκότα εἰς τὸν κίνδυνον θεωροῦσα ἡ διάνοια διὰ τὸ μὴ λογίζεσθαι τὸ μικρόν, εἶτα ἐκ τοῦ κινδύνου αὐτὸν ἐκφεύγοντα, οὕτως εὐτυχῆ καλεῖ. καὶ δυστυχῆ ὁμοίως τὸν παρ’ [*](h 1r) ὀλίγον μεγάλων τυχόντα ἀγαθῶν· ὡς γὰρ ἤδη τυχόντα τῶν ἀγαθῶν θεωροῦσα καὶ μὴ λογιζομένη τὸ μικρόν, εἶτα τούτων ἀποτυχόντα δυστυχῆ καλεῖ. καὶ γὰρ εὐτυχεῖς μὲν εἰώθαμεν λέγειν οὐ τοὺς ἐκ προγόνων πλουσίους καὶ εὐδαίμονας, ἀλλὰ τοὺς ἐξ ἀφανῶν καὶ ἀτυχῶν ἐξαίφνης εἰς εὐδαιμονίαν μεταβαίνοντας, καὶ δυστυχεῖς ὁμοίως μάλιστα τοὺς ἐξ εὐδαιμονίας καταπίπτοντας.

p. α30 Ἔτι ἀβέβαιος ἡ εὐτυχία εὐλόγως.

Ὅτι κατὰ λόγον τοῦ ὁρισμοῦ τῆς τύχης ἀβέβαιος λέγεται ἡ εὐτυχία· τὸ γὰρ βέβαιον ἢ ἐν τοῖς ἀναγκαίοις ἐστὶν ἢ ἐν τοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἡ δὲ τύχη τῶν ἐπ’ ἔλαττον, οὐκ ἄρα βέβαιος ἡ τύχη. διὰ τοῦτο καὶ ἡ εὐτυχία ἀβέβαιος.

p. I97a32 ἐστι μὲν οὖν ἄμφω αἴτια, καθάπερ εἴρηται, κατὰ συμβεβηκὸς δέ, ἡ τύχη καὶ τὸ αὐ τόματον.

Δείξας καὶ ὅτι ἔστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον καὶ τί ἐστι, καὶ ἐφαρμόσας τῷ ὁρισμῷ τῷ ἀποδεδομένῳ τῆς τύχης τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχειν αὐτῇ δοκοῦντα, μέτεισιν ἐπὶ τὰ λοιπὰ τῶν προβλημάτων· ταῦτα [*](1 περιπεσὼν L ναβαγίω Κ 1.2 λείποντος (sic) Κ 2 εἰ KM: om. (L)t φα 3 δὲ om. L 4 οὕτω t μὲν M ἐστὶν] ἔστιν t: εἶναι LKM 5 δεῖνα Κ 6 ὀλίγων M et compend. Κ γὰρ (L)t: om. KM 7 et 10 ἡ om. Κ 7. 8 ἐκβεβηκότων τῶν οὕτως ἡ εὐτυχῆ ἡ L 8 περιπεσόντα L 9. 10 θεωροῦ (sic) L 10 εἶτα τούτων ἀποτυχόντα ἐκ (ex v. 13) M 11 αὐτοῦ L ἐκφεύγοντα KM: ἐκπεφευγότα L: ἐκφυγόντα fort, recte t 12 ὀλίγων compeud. (cf. ad v. 6 et p. 10,32) Κ ὡς γὰρ—ἀγαθῶν om. L 13 μικρόν] ἀγαθὸν L 15 ἐξέφνης Κ 17 μεταπίπτοντας L 18. 24 om. K 18 ἀβέβαιος L: ἀβέβαιον Mt at cf. Themist. p. 184,16 Simplic. p. 344,35 19 λόγους L 20 ἐστὶν post ἀναγκαίοις exhibet L: post πολύ traic. Mt 21 βέβαιος L: ἀβέβαιος Mt ἡ τύχη τῶν ἐπ’ ἔλαττον εἶ διατοῦτο L 23 αἰτία L 24 δὲ ἡ L: ἡ M: καὶ ἡ recte t ex Aristotele cf. p. 283 17 sq. 25 καὶ (ante ὅτι) KMt: om. L 27 αὐτῶ L)

δὲ ἦν τί τε διαφέρουσιν ἀλλήλων ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, καὶ ἐν ποίῳ [*](h 1r) τρόπῳ τῶν αἰτίων ἀνάγονται. πρὸ τούτων δὲ· περὶ τοῦ κοινοῦ αὐτομάτου διαλέγεται, καὶ δείκνυσιν ὅτι ἐπὶ πλέον ἐστὶ τῆς τύχης, συλλογισμῷ χρώμενος ἐν τρίτῳ σχήματι τοιούτῳ· ἐπὶ παιδίων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τὸ αὐτόματον ὑπάρχει, ἐπὶ παιδίων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τύχη οὐχ ὑπάρχει, τὶ ἄρα αὐτόματον τύχη οὐκ ἔστιν. ὁ μὲν οὖν συλλογισμὸς οὗτος, κατασκευάζει δὲ ἀμφοτέρας τὰς προτάσεις ὁ Ἀριστοτέλης, τὴν μὲν κατα- φατικὴν ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς· λέγομεν γὰρ ὅτι αὐτομάτως κατηνέχθη ὁ λίθος, ὅταν μὴ ἀπό τινος προνοίας κατηνέχθη, καὶ αὐτομάτως ἐσώθη ὁ ἵππος, ὅτι κατέβαλε τὸν δεσπότην καὶ ἔφυγε διψήσας ἐκ τῆς φάλαγγος, συνέβη δὲ συμβολῆς γενομένης τὸν δεσπότην τελευτῆσαι· λέγεται οὖν ὁ ἵππος ἐκ ταὐτομάτου σωθῆναι. καὶ τὰ παιδία δὲ ἐκ ταὐτομάτου παθεῖν τι κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον λέγοιτο ἄν, οἷον φέρε εἰ ἀποπλανηθέντα τῆς τροφοῦ μηδενὸς ἄγοντος οἴκαδε ἐπανέλθῃ, οὐ γινώσκοντα ποῦ φέρεται· λέγεται γὰρ ἐκ ταὐτομάτου ἐπανελθεῖν. οὕτως καὶ ἐπὶ τελείων, ὅταν μὴ ἐφιστάνοντος τοῦ λογισμοῦ γίνηται κίνησις, αὐτομάτως φαμὲν κινεῖσθαι τοὺς πόδας·

αὐτομάτοις δὲ πόδεσσι θοῶς ἐπεβήσατ’ ἀπήνης.

τὴν δ’ ἀποφατικὴν κατασκευάζει διὰ συλλογισμοῦ ἐν δευτέρῳ σχήματι, λαμβάνων μέσον ὅρον τὴν εὐτυχίαν· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐτυχία οὐχ ὑπάρχει, ἐφ’ ὧν τύχη ὑπάρχει καὶ εὐτυχία ὑπάρχει, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τύχη οὐχ ὑπάρχει. πόθεν δὲ ὅτι ἡ εὐτυχία οὐδενὶ τῶν παίδων ὑπάρχει καὶ τῶν ἀλόγων καὶ τῶν ἀψύχων; δείκνυσι πάλιν τοῦτο διὰ μέσης τῆς εὐδαιμονίας ἐν δευτέρῳ σχήματι· παισὶ καὶ ἀψύχοις καὶ ἀλόγοις εὐδαιμονία οὐχ ὑπάρχει, οἷς ὑπάρχει εὐτυχία καὶ εὐδαιμονία ὑπάρχει. παισὶν ἄρα καὶ ἀψύχοις καὶ ἀλόγοις εὐτυχία οὐχ ὑπάρχει. πόθεν δὲ ὅτι παισὶ καὶ ἀψύχοις καὶ ἀλόγοις εὐδαιμονία οὐχ ὑπάρχει; δείκνυσι διὰ μέσης τῆς εὐπραξίας ἐν δευτέρῳ πάλιν· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐπραξία οὐχ ὑπάρχει, οἷς εὐδαιμονία ὑπάρχει καὶ εὐπραξία ὑπάρχει, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐδαιμονία οὐχ ὑπάρχει. πόθεν δὲ πάλιν ὅτι ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων [*](1 δὲ ἦν L: δϊην δ’ ἦν Κ: δ’ ἦν Mt ἀλλήλων post αὐτόματον traic. Mt 2 αἰτιῶν KMt 3 ἐπὶ om. L τῆς τύχης ἐστὶ Mt 5. 6 ἐπὶ—οὐχ ὑπάρχει om. Κ 6 σύλλογος Κ τοιοῦτος L 7 ὁ] εἰς τὸ (sic) Κ 8. 9 ὅτι αὐτομάτως—κατηνέχθη, καὶ L: om. KMt 9 ὅταν L: immo ὅτι αὐτομάτως ἐσώθη ὁ ἵππος KMt: ὁ ἶπος αὐτομάτως ἐσώθη L 10 κατέβαλε μὲν τὸν L 13 λέγοι ἄν Κ τῆς τροφοῦ LKM: τῶν τροφῶν t 14 οἴκαδε] εἵκαδὲ Κ ἐπανέλθῃ LK: ἐπανέλθοι Mt 16 γένηται L 17 αὐτομάτοις κτλ.] Apoll. Rhod. 3,1152 ubi θοῆς πόδεσι LK θοῶς sine accentu KM ἐπεβήσατ’ Mt: ἐπεβήσατε Κ: ἐπιβήσατο L 18 διὰ συλλο- οτι γισμοῦ] διάστυλλος Κ 19 λαβὼν L ὄρον Κ 21 ὅτι ἡ LK: ἡ M: ὅτι (om. ἡ) t 22 τῶν (ante ἀψύχων) om. Mt 24 καὶ ἀλόγοις καὶ ἀψύχοις L ἀλλόγοις Κ 25 ἄρα καὶ ἀλόγοις καὶ ἀψύχοις Mt εὐτυχία K: εὐδαιμονία L: εὐδαιμονία Mt 26 καὶ ἀλόγοις καὶ ἀψύχοις Mt 28. p. 282,1 οἷς—εὐπραξία οὐχ ὑπάρχει LK: omittit M: ἐφ’ ὧν εὐπραξία, καὶ εὐδαιμονία ὑπάρχει· ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐδαιμονία οὐχ ὑπάρχει· πόθεν δ’ ὅτι εὐπραξία οὐχ ὑπάρχει de couiectura supplevit t) εὐπραξία οὐχ ὑπάρχετ;δαίκνυστ τῷ αὁτῷ σχήματι διὰ μέσης τῆς πράξεως· [*](h 1r) ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων πρᾶξις οὐχ ὑπάρχει, ἐφ’ ὧν εὐπραξία καὶ δυσπραγία ὑπάρχει πρᾶξις ὑπάρχει, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων οὔτε εὐπραγία οὔτε δυσπραγία ὑπάρχει. δῆλον δὲ ὅτι ἀκριβείας ἕνεκεν καὶ ἐπὶ τῆς εὐτυχίας καὶ εὐδαιμονίας τὰ ἀντικείμενα δεῖ λαβεῖν· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐτυχία καὶ δυστυχία οὐχ ὑπάρχει, οἷς τύχη ὑπάρχει εὐτυχία ἢ δυστυχία ὑπάρχει * * * ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς εὐδαιμονίας· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐδαιμονία ἢ κακοδαιμονία οὐχ ὑπάρχει, οἷς εὐτυχία ἢ δυστυχία ὑπάρχει εὐδαιμονία ἢ κακοδιαμονία ὑπάρχει, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐτυχία ἢ δυστυχία οὐχ ὑπάρχει. ὁμοίως καὶ ἐπὶ εὐπραξίας. καὶ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης μέχρι τῆς πράξεως ἔστη, λαβὼν ὁμολογούμενον ὅτι ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων πρᾶξις οὐχ ὑπάρχει, κατασκευάσεις δὲ καὶ τοῦτο διὰ μέσης τῆς προαιρέσεως· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων προαίρεσις οὐχ ὑπάρχει οὐδὲν γὰρ αὐτῶν αἱρεῖται τόδε τι πρὸ τοῦδε), ἐφ’ ὧν πρᾶξις ὑπάρχει καὶ προαίρεσις ὑπάρχει, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων πρᾶξις οὐχ ὑπάρχει. συνθήσεις οὖν τὸν ὅλον συλλογισμὸν οὕτως· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων προαίρεσις οὐχ ὑπάρχει· ἐφ’ ὧν προαίρεσις οὐχ ὑπάρχει οὐδὲ πρᾶξις, ἐφ’ ὧν πρᾶξις οὐκ ἔστιν οὐδὲ εὐπραξία, ἐφ’ ὧν εὐπραξία οὐκ ἔστιν οὐδὲ εὐδαιμονία, ἐφ’ ὧν εὐδαιμονία οὐκ ἔστιν οὐδὲ εὐτυχία, ἐφ’ ὧν εὐτυχία οὐκ ἔστιν οὐδὲ τύχη, ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τύχη οὐχ ὑπάρχει· ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τὸ αὐτόματον ὑπάρχει ὡς ἐδείξαμεν διὰ τῆς ἐπαγωγῆς)· τὶ ἄρα αὐτόματον τύχη οὐκ ἔστιν, ὅπερ ἐξ ἀρχῆς προέκειτο δεῖξαι. λέγεται δέ, φησί, καὶ ἐπὶ τῶν τυχαίων τὸ αὐτόματον τοῦτο γὰρ λοιπὸν ἐκ τῆς χρήσεως λαμβάνει, ὅτι λέγονται καὶ τὰ ἀπὸ τύχης ἐκβαίνοντα ἐκ ταὐτομάτου γίνεσθαι), ἐπὶ πλέον ἄρα τῆς τύχης τὸ αὐτόματον· εἰ γὰρ πᾶσα μὲν τύχη καὶ αὐτόματον ὡς ἡ τῶν ἀνθρώπων χρῆσις δηλοῖ), οὐ πᾶν δὲ αὐτόματον καὶ τύχη ὡς ὁ συλλογισμὸς ἔδειξεν), ἐπὶ πλέον ἄρα τῆς τύχης τὸ αὐτόματον. εἰ δέ τις ἀπόδειξιν ζητοίη τοὐ ὅτι καὶ τὰ τυχαῖα λέγονται ἐκ ταὐτομάτου, ἴστω [*](I fort. δείκνυσιν τῷ 2 πρᾶξις] πράξεις Κ οὐχ’ ὒ (incipit nova οὐχ’ ὑπάρχει M 2. 3 ἐφ’ ὧν εὐπραγία ἢ δυσπραγία οὐχ ὑπάρχει L 3 πρᾶξις ὑπάρχει Mt: πράξειν ὑπάρχει Κ: καὶ πρᾶξις οἶς ὑπάρχει L 4 εὐπραγία KMt: εὐπραξία L 5 εὐτυχίας] τύχης L 7 ante ὁμοίως lacunam indicavi; exciderunt ἐπὶ παίδων ἄρα καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τύχη οὐχ ὑπάρχει 8. 9 εὐδαιμονία δὲ ἢ κακοδαιμονία (om. οὐχ ὑπάρχει) L 10 οὐχ ὑπάρχει L εὐτυχία καὶ δυστυχία L 11 εὐπραξίας LK: ἐυπρα/ (litteris ίας compendiose additis) M: εὐπραγίας t 13 τῆς L: cm. KMt 14 προαίρεως (sic) K 15 τι om. L cf. p. 268, 13 17 ὅλον συλλογισμὸν] ὄλλ Κ 19. 20 οὐδὲ εὐπραξία—εὐδαιμονία οὐκ ἔστιν itcrat L 20 εὐπραξία LK: compend. (cf. v. 11) M: εὐπραγία t εὐδαιμονία (altero loco) LK: εὐτυχία Mt 21 εὐτυχία (priore loco) Κ: εὐπραξιατυχία πραξια del. eadem man.) L: εὐδαιμονία Mt 21. 22 ἄρα καὶ ἀλόγων καὶ ἀψύχων Κ 23 ἐδίξαμεν Κ 24 δέ om. L 27. 29 εἰ γὰρ πᾶσα—τῆς τύχης τὸ αὐτόματον om. Mt 27 καὶ (ante αὐτόματον) L: om. Κ 30 ὅτι] οὔτι L τυχαία Κ) μὴ περὶ πράγματος σημασίας, ἀλλὰ περὶ χρήσεως ἀνθρώπων ζητῶν ἀπόδειξιν, [*](h 1r) χρήσεως δὲ ἀπόδειξις οὐδεμία ἄλλη ἢ ἡ τῶν ἀνθρώπων συνήθεια. πλὴν φαίνεται ἡ χρῆσις οὐ μόνον | ἐπὶ τῶν κατὰ τύχην φέρουσα τὸ αὐτόματον [*](h 1v) φαμὲν γὰρ ὅτι ἐκ ταὐτομάτου συνέτυχον τῷ φίλῳ), ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἐκ ταὐτομάτου τὸ κατὰ τύχην· λέγομεν γὰρ κατὰ τύχην σωθῆναι τὸν ἵππον ἐκ τῆς φάλαγγος ἕνεκα τοῦ πιεῖν φυγόντα, καὶ ὅτι ἔτυχε πεσόντα τὸν λίθον ἐπιτήδειον εἰς καθέδραν γενέσθαι· οὐδὲν δὲ πρᾶγμα περὶ χρήσεως ὀνομάτων ἐπὶ πολὺ διατείνεσθαι, τῆς σημασίας τῶν πραγμάτων μηδὲν βλαπτομένης. μετὰ ταῦτα διακρίνει τὸ ἰδικὸν αὐτόματον τοῦ ἀπὸ τύχης, λέγων ἐκεῖνα ἅπερ πολλάκις εἰρήκαμεν, ὅτι ἡ μὲν τύχη τοῖς κατὰ προαίρεσιν γινομένοις νομένοις ἀκολουθεῖ, τὸ δὲ ἰδίως λεγόμενον αὐτόματον τοῖς κατὰ φύσιν. εἶτα διακρίνας αὐτὰ ἀπ’ ἀλλήλων ζητεῖ τὸ ἔτι λειπόμενον πρόβλημα, ἐν ποίοις τῶν αἰτίων αὐτὰ κατατακτέον, καὶ δείκνυσιν ὅτι ἐν τοῖς ποιητικοῖς· εἰ γὰρ ἢ τῶν ἀπὸ φύσεως ἢ τῶν ἀπὸ διανοίας κατὰ συμβεβηκὸς γινομένων αἴτιον ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, διάνοια δὲ καὶ φύσις ποιητικὰ αἴτια, καὶ ἡ τύχη ἄρ καὶ τὸ αὐτόματον τῶν ποιητικῶν ἄν εἶεν αἰτίων.

Ἔστι μὲν οὖν ἄμφω αἴτια, καθάπερ εἴρηται, κατὰ συμβεβηκός, καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον. κοινόν, φησί, τοῦτο τῇ τύχῃ καὶ τῷ αὐτομάτῳ ὑπάρχει τὸ εἶναι αἴτια κατὰ συμβεβηκὸς τῶν ἐπ’ ἔλαττον γινομένων οὐ πάντων, ἀλλ’ ὅσα ἄν γένοιτο ἕνεκά του· ἔστι γάρ τινα τῶν ἐπ’ ἔλαττον καὶ μάτην γινόμενα, ὡς εἴ τις κινοίη τὴν τρίχα τοῦ γενείου μὴ συνεχῶς· τοῦτο γὰρ οὔτε ἕνεκά τού ἐστι (μάτην γάρ), οὔτε τοῖς ἕνεκά του γινομένοις παρακολουθεῖ. καὶ τούτων ὅσα ἄν γένοιτο ἕνεκά του ἀντὶ τοῦ ὅσα ἄν παρακολουθήσειε τοῖς ἕνεκά του γινομένοις· οὐ γὰρ τὰ ἐκ ταὐτομάτου γινόμενα ἕνεκά του γίνεται. οὐδὲ γὰρ ἡ κομιδὴ τοῦ ἀργυρίου ἕνεκά τού ἐστιν, ἀλλ’, εἰ ἄρα, οὗ ἕνεκά ἐστι, καὶ τοῦτο κατὰ συμβεβηκός· τῇ γὰρ προόδῳ ἕνεκα λουτροῦ γενομένῃ ἐπηκολούθησε τοῦτο ὥστε ἡ κομιδὴ κατὰ συμβεβηκὸς τέλος καὶ οὗ ἕνεκα τῆς προόδου, καὶ ἡ [*](1 μ̣ὴ παρὰ πραγμάτων L 2 δὲ om. M 3 φαίνηται Κ 5 γὰρ κατὰ τύχην scripsi: κτὰ τύχην γὰρ Mt: γὰρ om. LK τὸν ἵππον τὸν Κ 6 ἕνεκεν L ἔω χ M: ἔτυχεν t 7 ἐπιτήδειον εἰς καθέδραν LK: εἰς καθέδραν ἐπιτήδειον M: εἰς ἐπιτήδειον καθέδραν t δὲ om. Mt 8. 9 βλαπόμ ε (sic) Κ 9 ἰδικὸν Κ: εἰδικὸν LMt 11 αὐτόματον om. Mt 12 αὐτὰ Mt: αὑτὰ Κ: ταῦτα L ζητεῖτο ἔτι Κ 13 αἰτιῶν hie et v. 16 KM κατατακτέον Mt: κατατακτέον LK at cf. p. 293,4 καὶ δείκνυσιν ὅτι LK: om. M: ὅτι t 14 φύσεων L 15 ποιητικὰ Κ: ποιητικὴ LMt 17 αἰτία Κ 17. 18 καθάπερ—αὐτόματον om. Κ 18 και ἡ L: ἡ Mt αὐτόματον, ἐν τοῖς ἐνδεχομένοις γενέσθαι μὴ ἀπλῶς. μηδ’ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ· καὶ τούτων ὅσα ἄν γένοιτο ἕνεκά του contimiat ex Aristot. L κοινόν] κον” (sic) M φασι L τῇ τύχῃ om. Mt 19 καὶ τὸ αὐτόματον L 21 μάτην] μτ ων (sic) L 22 γὰρ οὔθ’ t 23 τὸ ἄρα ante καὶ τούτων fortasse recte addit L γίνοιτο L 24. 25 οὐ γὰρ τὰ ἐκ ταὐτομάτου γι- in crasis Κ 25 οὐ δὲ γὰρ Κ 27 γινομένη L 28 τέλος om. L τῆς] τοῦ L)

πρόοδος κατὰ συμβεβηκὸς ἕνεκα τῆς κομιδῆς, ἥτις καὶ καλεῖται αὐτόματον [*](h 1v) καὶ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον τῆς κομιδῆς.

p. 197a36 Διαφέρει δὲ ὅτι τὸ αὐτόματον ἐπὶ πλέον ἐστίν.

εἰπὼν κατὰ τί κοινωνοῦσι, λέγει καὶ τί διαφέρουσι· διαφορὰν δὲ αὐτῶν λέγει οὐ τῆς τύχης ·καὶ τοὐ ἰδίως λεγομένου αὐτομάτου τοῦ ἀντιδιαστελλομένου τῇ τύχῃ τοῦτο γὰρ ἐφεξῆς ποιεῖ), ἀλλὰ τοῦ κοινοῦ αὐτομάτου, ὥσπερ ἄν εἰ καὶ ζῴου καὶ ἀνθρώπου τὴν διαφοράν τις ἔλεγεν, ὅτι διαφέρει τὸ ζῷον τοῦ ἀνθρώπου τῷ ἐπὶ πλειόνων κατηγορεῖσθαι τὸ ζῷον. τοῦτο οὖν φησὶ καὶ νῦν, ὅτι ταύτῃ διαφέρει τῆς τύχης τὸ αὐτόματον, ὅτι ἐφ’ ὧν μὲν ἡ τύχη κατηγορεῖται ἐπὶ τούτων καὶ τὸ αὐτόματον, ἐφ’ ὧν δὲ τὸ αὐτόματον οὐ πάντως τὸ ἀπὸ τύχης· ὥστε δῆλον ὅτι ἐπὶ πλέον τὸ αὐτόματον τῆς τύχης. ὅτι μὲν οὖν ἐφ’ ὧν ἡ τύχη ἐπὶ τούτων. καὶ τὸ αὐτόματον, λαμβάνει ὡμολογημένον ἐκ τῆς χρήσεως χρήσεως γὰρ ἤρτηται ἡ τούτου ἀπόδειξις, οὐ λόγου), ὅτι δὲ ἐφ’ ὧν τὸ αὐτόματον οὐ πάντως καὶ ἡ τύχη, κατασκευάζει διὰ συλλογισμοῦ, ὃν ἤδη προεξεθέμεθα. ἔστι δὲ οὗτος· ἐπὶ παιδίων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τὸ αὐτόματον θεωρεῖται, ἐπὶ παιδίων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων τύχη οὐ θεωρεῖται, τὶ ἄρα αὐτόματον τύχη οὐκ ἔστι. τούτων οὖν τῶν δύο προτάσεων τὴν μὲν κατηγορικὴν ἐσχάτην τίθησι καὶ πιστοῦται ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς, ὡς ὑπομνήσομεν ἐν τῷ τόπῳ, τὴν δ’ ἀποφατικὴν πρότερον κατασκευάζει, εἶτα ἐκτίθεται· κατασκευάσας γὰρ πρότερον ἐπὶ ποίων ἂν ἡ τύχη κατηγοροῖτο τῶν ὁποίαν φύσιν ἐχόντων, τότε λοιπὸν ἐφαρμόζει τὰ εἰρημένα ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων, ὅτι μὴ ὑπάρχει αὐτοῖς τύχη, διότι μηδὲ ταῦτα περὶ ἃ ἡ τύχη θεωρεῖται.

p. 197b1 Ἡ μὲν γὰρ τύχη καὶ τὸ ἀπὸ τύχης ἔστιν ἐν οἷς καὶ τὸ εὐτυχῆσαι ἂν ὑπάρξειε καὶ ὅλως πρᾶξις· διὸ ἀνάγκη περὶ τὰ πρακτέα εἶναι τὴν τύχην.

Εἰ ἡ τύχη διῄρηται εἰς εὐτυχίαν καὶ δυστυχίαν, ἐν οἷς ἄρα μήτε [*](1 αὐτόματον compend. M: αὐτομάτως t 3 ὅτι—ἐστίν om. Κ τὸ LM: τὸ μὲν t πλέον LM: πλεῖόν t 4 καὶ τί] κατὰ τί L δὲ om. superser. Κ 5 οὐ] ὅτι L λεγομένου post αὐτομάτου colloc. Mt 6 ἀλλ’ οὐ τοῦ L 11 ὅτι om. L 12 ὅτι μὲν] ἔστι μὲν L ἡ om. K 13 εἰ ὡμολογημένον L alterum χρήσεως om. L 14 τούτων Mt ἀπόδοσις ὁ λόγος L 15 συλλογισμῷ (ad διὰ nihil aduot.) L προεξέμεθα L 16 δὲ καὶ οὗτος (corrupta fortasse ex δὲ τοιοῦτος) L 16 17 παίδων utrobique L 17 καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων LK : καὶ ἀλόγων καὶ ἀψύχων Mt τί ἄρα KM: τί ἄρα τὸ L: τὸ ἄραι 18 ἔσται L 19 ὑπαγωγῆς 19.20 ἐν τῷ τόπῳ p. 287,23 sqq. 20 ἀποφαντικὴν Mt 20.21 κατασκεᾶσαν γὰρ M 22 ἐφαρμόττει L 23 post d addit καὶ t 25. 27 καὶ τὸ ἀπὸ—τύχην om. Κ 25 ἐν οἷς libri: οἶς Themistius p. 184,24: ὅσοις vel ἐν ὅσοις Aristotelis libri 26 διὸ L: διὸ xat Mt Aristotclcs 27 -paxxd Aristoteles (cf. p. 286,10) at cf. p. 285,11)

εὐτυχίαν δυνατὸν ὑπάρξαι μήτε δυστυχίαν, ἐν τούτοις δῆλον ὅτι οὐδὲ τύχην. [*](h 1v) θάτερον δὲ τῶν ἐναντίων αὐτὸς εἶπε μόνον, τὴν εὐτυχίαν, ὡς προδήλου ὄντος ὅτι ἐφ’ ὧν πέφυκε θάτερον τῶν ἐναντίων εἶναι, ἐπὶ τούτων καὶ τὸ λοιπόν· ὥστε ἐφ’ ὧν εὐτυχίαν ἀδύνατον ὑπάρξαι, ἐπὶ τούτων καὶ δυστυχίαν ἀδύνατον. ὅτι μὲν οὖν ἐφ’. ὧν εὐτυχία ἐπὶ τούτων καὶ τύχη, πρόδηλον, μαθεῖν δὲ λείπεται ἐπὶ τίνων ἡ εὐτυχία. φησὶν οὖν ὅτι ἐπὶ τούτων εὐτυχία λέγεται ἐφ’ ὧν καὶ ἡ πρᾶξις· εὐπραγία γάρ τίς ἐστιν ἡ εὐτυχία. ὅτι δὲ ἐφ’ ὧν εὐτυχία ἐπὶ τούτων καὶ πρᾶξις, δείκνυσι διὰ μέσης τῆς εὐδαιμονίας. ἐπάγει οὖν οὕΤως· σημεῖον δὲ ὅτι δοκεῖ ἤτοι ταὐτὸν εἶναι τῇ εὐδαιμονίᾳ ἢ ἐγγύς, ἡ δὲ εὐδαιμονία πρᾶξις· εὐραξία γάρ. σημεῖον. φησί, τοῦ τὴν τύχην περὶ τὰ πρακτέα εἶναι, ὡς δὴ πράξεως τινος οὔσης τῆς τύχης καὶ τῆς μὲν εὐτυχίας εὐπραγίας τῆς δὲ δυστυχίας κακοπραγίας, ὅτι δοκεῖ ἡ εὐτυχία ἢ μηδὲν διαφέρειν τῆς εὐδαιμονίας ἢ ἐγγὺς αὐτῆς εἶναι· ἡ δ’ εὐδαιμονία, φησί, πρᾶξίς τίς ἐστιν. εἶτα πόθεν ὅτι πράξις; κατασκευάζει διὰ τῆς εὐπραξίας· ἡ γὰρ εὐδαιμονία, φησίν, εὐπραξία τίς ἐστιν, ἡ δὲ εὐπραξία πρᾶξίς τις, ἡ εὐδαιμονία ἄρα πρᾶξίς τις· εἰ τοίνυν ἡ μὲν εὐτυχία ταὐτὸν τῇ εὐδαιμονία, ἡ δὲ εὐδαιμονία πρᾶξίς τις, καὶ ἡ εὐτυχία ἄρα πρᾶξίς τις· | ἐστὶ δὲ ἡ εὐτυχία [*](h 2r) τύχη τις, ἡ τύχη ἄρα πρᾶξίς τις. καὶ ἔστιν ἐν τῷ τρίτῳ σχήματι ὁ συλλογισμός· πᾶσα εὐτυχία τύχη, πᾶσα εὐτυχία πρᾶξίς τις, ἡ τύχη ἄρα πρᾶξίς τίς ἐστιν· εἰ τοίνυν ἡ τύχη πρᾶξίς ἐστιν, ἐφ’ ὧν ἄρα μὴ ἔστι πρᾶξις, ἐπὶ τούτων οὐδὲ τύχη ἄν εἴη. καὶ αὐτὸς μέν, ὡς ἔμπροσθεν εἶπον, μέχρι τῆς πράξεως προάγει τὸν λόγον, εἰ δὲ ζητεῖς ἐπὶ τίνων ἡ πρᾶξις, φημὶ ἐφ’ ὧν καὶ προαίρεσιν· εἰ τοίνυν πᾶσα τύχη πρᾶξίς ἐστιν, ἡ δὲ πρᾶξις ἐπὶ τούτων ἐστὶν ἐφ’ ὧν προαίρεσις, ἡ τύχη ἄρα ἐπὶ τούτων ἐστὶν [*](3 ἐφ’ ὧν καὶ ἡ προαίρεσις· εἰ δὲ ἡ τύχη ἐπὶ τούτων ἐστὶν ἐφ’ ὧν καὶ ἡ προαίρεσις, ἐφ’ ὧν ἄρα μὴ ἔστι προαίρεσις ἐπὶ τούτων οὐδὲ τύχη ἐστίν. οὕτως οὖν δείξας ἐν τίσιν ἐστὶν ἡ τύχη, ὅτι ἐν οἷς καὶ ἡ πρᾶξις καὶ ὅτι ἐφ’ ὧν Μt: ἐφὸν Κ:ἐφ’ ὧ L ὥστε ἐφὼν Κ ὅτι μὲν] ὁ μὲν Κ καὶ ἡ τύχη Κ 6 ἐπὶ τίνων LK: ὅτι ἐπί τινων M: τὸ ἐπὶ τίνων t 7 λέγεται εὐτυχία L 8 δὲ om. Κ ἐφ’ ὧν ἡ εὐτυχία Mt δείκνυσι LK: δείκνυσι δείκνυσι Μ: δείκνυσι· δείκνυσι δὲ t τῆς L: om. KMt 9 γοῦν L 9. 11 ἤτοι—γὰρ γάρ om. Κ 9 τὸ αὐτὸ L 10 τῇ εὐδαιμονίᾳ LM et Aristotelis cod. F: τῇ εὐδαι—μονίᾳ ἡ εὐτυχία e vulg. Arist. t at cf. p. 286,9 ἡ δ’ t πρᾶξίς τις ex Aristot. t εὐπραξία Mt: εὐπραγία L 11 τὴν om. L πρακταῖα Κ εἶναι ante περὶ traicit L 14 αὐτῆς K 15. 16 εἶτα—εὐπραξία τίς ἐστιν iterant LMt et in iteratis τὸ pro πόθεν exhibet (L)t, εὐπραγίας pro εὐπραξίας L 17. IS εἰ τοἰνυν—εὐδαιμονία πρᾶξίς τις om. L 18 δὲ ἡ Κ: δὲ (om. ἡ) L: δὴ Mt 19 πρᾶξίς τίς ἐστι Mt τῷ om. L 20 σύλλογ Κ 21 ἐστιν (altero loco) om. L 22 ὡς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν L ἔμπροσθεν p. 282, 1 1 23 προάγει LK: προσηγα (sic) M: προσήγαγε t τοῦ λόγου L ζητεῖ M 24 φημὶ ὅτι ἐφ’ L τύχη πρᾶξίς τίς ἐστιν L 24 et 26 δὲ (post ἡ et post εἰ) om. L 25 ἐφ’ ὧν καὶ προαίρ·εσις L 26 ἡ prius om. Mt 28 δεῖξαι M 28. p. 286,1 ὅτι ἐν οἷς καὶ ἡ πρᾶξις καὶ ὅτι—οὐδὲ τύχη om. L 28 καὶ Κ: om. Mt) φατικὴν πρότασιν καί φησι· διὰ τοῦτο οὔτε ἄψυχον οὐδὲν οὔτε θηρίον οὔτε παιδίον οὐδὲν ποιεῖ ἀποτύχῃς, θηρίον ἀντὶ τοῦ ἀλόγου λαβών, διότι τὸ ἥμερον μάλιστα καὶ κοινωνικὸν τοῦ λόγου ἐστὶν ἴδιον· ὥστε τὸ ἐναντίον, τὸ ἄγριόν φημι, τῆς ἀλογίας, ὅπερ διὰ τοῦ θηρίου ἐχαρακτήρισεν. εἰ τοίνυν μήτε ἄψυχον μήτε ἄλογον μήτε θηρίον ποιεῖ τι ἀπὸ τύχης, ἐπὶ τούτων δὲ αὐτῶν κατηγορεῖται τὸ αὐτόματον, ὡς ἐφεξῆς δείξει, ἔοικεν ἄρα τὶ αὐτόματον μὴ εἶναι ἀπὸ τύχης.

Σημεῖον δὲ ὅτι δοκεῖ ἤτοι ταὐτὸν εἶναι τῇ εὐδαιμονία ἢ ἐγγύς. σημεῖον ὅτι ἡ τύχη περὶ τὰ πρακτά, ὅτι ἡ εὐδαιμονία, ἥτις ὁμολογουμένως εὐπραγία τίς ἐστιν, ἢ ταὐτόν ἐστι τῇ εὐτυχίᾳ ἢ ἐγγύς ἡ εὐδαιμονία]· πρᾶξις δὲ ἡ εὐδαιμονία, καὶ ἡ εὐτυχία ἄρα πρᾶξις· ἡ δὲ εὑτυχία τύχη τις, καὶ ἡ τύχη ἄρα πρᾶξις. ἢ ταὐτὸν δέ φησιν ἢ ἐγγύς, ὅτι δοκεῖ ἡ εὐτυχία περὶ τὰ ἐκτὸς εἶναι· εἰ τοίνυν ἡ εὐτυχία περὶ τὰ ἐκτός, δοκεῖ δὲ τοῖς πολλοῖς καὶ ἡ εὐδαιμονία περὶ τὰ ἐκτὸς εἶναι, ταὐτὸν ἄρα οὕτω τῇ εὐτυχίᾳ ἡ εὐδαιμονία· ἐπεὶ δὲ τῷ ὄντι ἡ εὐδαιμονία περὶ τὴν εὐπραγίαν ἐστὶ τῆς ψυχῆς, εἴ τις μὴ περὶ τὴν εὐπραγίαν μόνον τῆς ψυχῆς ὁρίζοιτο εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ καὶ περὶ τὴν εὐπραγίαν τῶν ἐκτός, ἐγγὺς δηλονότι ἡ εὐτυχία τῆς εὐδαιμονίας καὶ οὐ ταὐτόν. τῷ δὲ ὄντι ἡ κυρίως εὐτυχία ἄν εἴη οὐχ ἡ περὶ τὴν τῶν ἔξωθεν ἔχουσα εὐπραγίαν ἀπλῶς, ἀλλ’ ἡ περὶ τὴν τῆς ψυχῆς, ἥτις καὶ εἰς ταὐτὸν ἔρχεται τῇ ευοαιμονιᾳ.

p. 197118 οὐδὲ εὐτυχία οὐδ’ ἀτυχία ὑπάρχει τούτοις, εἰ μὴ καθ ὁμοιότητα, ὥσπερ Πρώταρχος.

Οὐ λέγεται, φησίν, ἐπὶ παίδων καὶ ἀψύχων καὶ ἀλόγων εὐτυχία, εἰ μὴ καθ’ ὁμοιότητά τινα καὶ ἀναλογίαν. τὸ δὲ ὥσπερ φησὶ Πρώταρχ.ος οὐ πρὸς τὸ εἰ μὴ καθ’ ὁμοιότητα· οὐδὲ γὰρ καθ’ ὁμοιότητα ἔλεγε Πρώταρχος εὐτυχεῖς εἶναι τοὺς λίθους, ἀλλ’ ἀπλῶς εὐτυχεῖς. οὕτως οὖν [*](1 ἐν τούτω M 2 ἄψυχον οὐθὲν Mt 2. 3 θηρίον οὔτε παιδίον LK: παιδίον οὔτε θηρίον Mt 4 ἥμερον LK: ἡμεροῦν Mt 5 τῆς ἀλογίας (L)t: τῆ ἀλογία ἀλό M) KM 6 ποιεῖ τι LK: ποιεῖται Mt 8 δεῖξαι Κ 9 ὅτι οὐ δοκεῖ κεῖ Κ ταὐτὸν LKM: ταὐτὸ t τῇ] τῆς L 9. 10 ἢ ἐγγύς—ὅτι ἡ εὐδαιμονία om. L 11. 12 ἡ εὐδαιμονία (post ἐγγύς) delevi: τῆς εὐδαιμονίας t 12 πρᾶξις τε πρᾶξις δὲ L 13 τίς Mt: τῆς Κ: τίς ἐστὶν L ἡ τύχη LK: ἡ εὐτυχία Mt 14. 15 εἰ τοίνυν—εἷναι om. L 15 ἡ Κ: ὡς Mt 18 ὁρίζοιτο LK: ὁρίζει τὸ Mt 19 ταὐτόν] ταὐτὴ L 20 ἡ κυρίως] εἰ κݲςݲ L εὐτυχία αὕτη ἄν 20 et 21 περὶ] παρὰ L 20 τὴν τῶν L: τῶν Κ: τὴν Mt 20. p. 287,4 om. K 23 οὐδὲ—οὐδ’ L: οὐδ’—οὐδὲ οὐδὲ Mt 24 φησὶ scripsi : φησὶν ὁ M: ἔφη (L)t Aristoteles at cf. V. 26. p. 287,1 contiuuat lemma πρώταρχος εὐτυχεῖς εἶναι τοὺς λίθους ἐξ ὧν οἱ βωμοί, ὅτι τιμῶνται, οἱ δὲ ὁμόζυγες αὐτῶν κατὰ πατοῦνται (sic) L 28 εὐτυχεῖν (ante εἷναι) L)

ἀναγνωστέον ̔οὐδέ, ὥσπερ φησὶ Πρώταρχος, εὐτυχία ἢ δυστυχία ὑπάρχει [*](h 2r) τούτοις’, εἶτα τὸ εἰ μὴ καθ’ ὁμοιότητα αὐτοῦ ἐστιν ἐπίκρισις, πῶς δυνατὸν καὶ ἐπὶ ἀψύχων εὐτυχίαν εἰπεῖν καὶ δυστυχίαν. Πρώταρχον δὲ ἤτοι τὸν ἐν Φιλήβῳ φησὶν ἢ ἕτερόν τινα. p. 197b11 Τὸ δὲ πάσχειν ὑπάρχει ἀπὸ τύχης πως καὶ τούτοις, ὅταν ὁ πράττων περὶ αὐτὰ πράξῃ ἀπὸ τύχης· ἄλλως οὐκ εστιν.

Δύναταί, φησί, καὶ ἐπὶ ἀψύχων κατὰ ἀναλογίαν λέγεσθαι ἡ τύχη, οὐχ ὥσπερ ὁ Πρώταρχος ἔλεγεν, ὡς ὅταν ὁ πράττων τι περὶ τὰ ἄψυχα πράξῃ ἀπὸ τύχης, τότε κἀκεῖνα πεπονθέναι ἄν λέγοιντο ἀπὸ τύχης. οἷον ὡς ὅταν τις ῥίψας λίθον τοῦ πατάξαι τινὰ ἕνεκα ἐκεῖνον μὲν μὴ πατάξῃ, τὸν δὲ λίθον ποιήσῃ τρίγωνον μὴ τοῦτο βουληθεὶς ποιῆσαι· λέγεται γὰρ οὗτος ἀπὸ τύχης τοῦτο πεποιηκέναι, καὶ διὰ τὸν ἐνεργήσαντα καὶ ὁ λίθος ἀπὸ τύχης τρίγωνος γενέσθαι. μόνως οὖν οὕτως, φησί, δυνατὸν ἐπὶ τῶν ἀψύχων τὸ ἀπὸ τύχης λέγεσθαι. τί οὖν; οὐκ οἶδεν ἡ συνήθεια τὴν εὐτυχίαν ἐπὶ παιδίων ; ὅταν γοῦν ἀρτιγενεῖ βρέφει τις τελευτῶν τῶν μὴ προσηκόντων κατὰ γένος τὴν οὐσίαν καταλίπῃ, λέγομεν τὸ παιδίον τοῦτο εὐτυχές, καὶ οὐ δήπου ἐκ ταὐτομάτου φήσαιμεν ἄν τὸ κληρονομῆσαι γεγονέναι τῷ παιδίῳ· οὐδὲ γὰρ ὁρμῇ τινι φυσικῇ τοῦτο παρηκολούθησεν οὔτε τοῦ παιδίου οὔτε τοῦ τὰ χρήματα καταλελοιπότος.

p. 197b13 Τὸ δ’ αὐτόματον καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις καὶ πολλοῖς τῶν ἀψύχων.

Ἐνταῦθα τὴν καταφατικὴν τέθεικε πρότασιν, ὅτι τὸ αὐτόματον καὶ ἀψύχοις καὶ παισὶ καὶ τοῖς ἀλόγοις ζῴοις ὑπάρχει. καὶ παραδείγματι πείθει ὅτι φαμὲν τὸν ἵππον ἐκ ταὐτομάτου σωθῆναι τὸν φυγόντα ἐκ τῆς παρατάξεως, ἢ διψῶντα ἢ ἑτέρως ὑπό τινος φυσικῆς ὁρμῆς κινηθέντα. οἷον ὁ ἵππος αὐτομάτως, φαμέν, ἦλθεν, ὅτι ἐσώθη μὲν ἐλθών, οὐ τοῦ [*](1 ἡ L: ἡ Mt 5 ὑπάρχει ἀπὸ τύχης LKM: ἀπὸ τύχης ὑπάρχει t et Aristotelis cod. F: ἀπὸ τύχης ὑπάρξει Arist. vulg.: ὑπάρχει tuetur etiain Themistius p. 185, 11 πῶς libri 0. 7 καὶ τούτοις—ἔστιν om. K 6 δ’ οὐκ Alt 11 μὴ πατάξεί Μ 12 ποιήση t: ποιήσει M: ποιήσει LK 14 μόνως LK et incerto compendio Μ: μόνον t φησὶν οὕτως L 15. 16 παίδων L 17 καταλίπῃ L: καταλείπη Κ: κατα- τί τ λει M: καταλείπει t 19 τοῦτο t: τοῦ M: τοῦτον Κ: τὸ τοιοῦτο L παρακολούθησεν errore typogr. t τοῦ παι L Lt 21. 22 καὶ τοῖς—ἀψύχων om. Κ 21. 24 καὶ πικκοῖς—ζῴοις om. L 23 Ἐνταῦθα] cf. p. 284, 18 sqq. τέθηκε Κ 24 παρα- τ δείγματος (corr. ut vid. ex παραδείγμ) L 25 τῆς om. L 26 φυσικῆς ὑπό τινος ὁρμῆς κινηθέντος L 26. p. 288,4 οἷον ὁ ἵππος—ἐλθόντα σωθῆναι om. Κ 27 αὐτόματος Aristoteles ὅτι] ἔστιν L οὐ] καὶ t hoc ipsum sibi in M legere visus)

σωθῆναι δὲ ἕνεκεν ἦλθεν. δεῖ ὑπερβατῶς ἀναγνῶναι τὴν λέξιν ̔ὁ [*](h 2r) ἵππος ἐλθὼν αὐτόματος ἐσώθη, ὅτι ἦλθεν μὲν οὐ τοῦ σωθῆναι δὲ ἕνεκεν ἦλθεν’· ἦλθε μὲν γὰρ δι’ ἄλλο τι ἢ τοῦ πιεῖν ἕνεκα ἢ ἄλλου Λίνος, συνέβη δὲ ἐλθόντα σωθῆναι. καὶ ὁ τρίπους αὐτομάτως κατέπεσεν· ἔστη μὲν γὰρ τοῦ καθῆσθαι ἕνεκεν, ἀλλ’ οὐ τοῦ καθῆσθαι ἕνεκεν κατέπεσεν. εἰ κρεμάμενος ὁ τρίπους πέσοι, καὶ πεσὼν σχοίη τοιαύτην θέσιν ὥστε εἶναι πρὸς καθέδραν τὴν θέσιν ἐπιτηδείαν, ἐκ ταὐτομάτου λέγεται τὴν τοιαύτην θέσιν ἔχειν, ἐπειδὴ ἔπεσε μὲν καὶ ἠνέχθη τῇ φυσικῇ ὁρμῇ, ἔπεσε δὲ οὐκ ἐπὶ τούτῳ ὥστε καθέδρα γενέσθαι. εἰ γὰρ λίθος πέσοι κυβικὸν ἔχων τὸ σχῆμα, οὐκ αὐτομάτως λέγοιτο ἂν κεῖσθαι πρὸς τὸ καθέζεσθαι· επιτήδειος γὰρ ἦν ἐν τῇ φύσει αὐτοῦ τὸ πάντως, εἰ πίπτοι, τοῦτον καταπεσεῖν τὸν τρόπον. διὰ τοῦτο οὐδὲ τὸ πῦρ αὐτομάτως λέγεται ἐπὶ τὸ ἄνω φέρεσθαι· φύσις γὰρ αὕτη τοὐ πυρός.

p. 197b18 Ὥστε φανερὸν ὅτι ἐν τοῖς ἁπλῶς ἕνεκά του γινομένοις, [*](h 2v) ὅταν μὴ τοῦ συμβάντος ἕνεκα γένηται ὧν ἔξω τὸ αἴτιον, τότε ἀπὸ ταὐτομάτου λέγομεν.

Ὅρος τοῦ κοινοῦ αὐτομάτου ἐν τοῖς ἕνεκά του τοῖς τε κατὰ φύσιν καὶ τοῖς κατὰ προαίρεσιν. ἀπλῶς δὲ ἀντὶ τοῦ καθόλου. ἔστιν οὖν τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά του γινομένοις τοῖς τε κατὰ φύσιν καὶ τοῖς κατὰ προαίρεσιν.

ὅταν μὴ τοῦ συμβάντος ἕνεκα γένηται, οἷον τῆς κομιδῆς τοῦ ἀργυρίου· οὐδὲ γὰρ διὰ τοῦτο προῆλθεν, ἵνα κομίσηται τὸ ἀργύριον, οὐδ’ ὁ λίθος διὰ τοῦτο κατέπεσεν, ἵνα πρὸς καθέδραν γένηται ἐπιτήδειος. ὧν ἔξω τὸ αἴτιον ἀντὶ τοὐ ὧν ἕνεκά του γινομένων τὸ αἴτιον τοῦ συμβεβηκότος ἔξω αὐτοῦ ἐστι. τὸ δὲ ἔξω ἀντὶ τοῦ μὴ πρὸς τὸ τέλος νενευκός, ἀλλ’ ἔξω τοῦ ἀποβάντος τὸ αἴτιον αὐτοῦ, καὶ ἄλλου ἕνεκα ὄν· οἷον τοῦ συντυχεῖν τῷ φιλῳ αἴτιον κατὰ συμβεβηκὸς ἡ εἰς ἀγορὰν πρόοδος, ἀλλὰ τὸ αἴτιον τοῦτο καὶ ἔξω ἐστὶ τοῦ ἀποβάντος, ἀντὶ τοῦ οὐ πρὸς τὸ ἀποβὰν νένευκε καὶ ἄλλου ἕνεκεν ἐστί, οἷον τοὐ λούσασθαι. ἔστιν οὗν ἡ ὅλη διάνοια συνελόντι εἰπεῖν αὕτη· αὐτόματον ἀπλῶς ἐστι τὸ παρακολουθοῦν τοῖς [*](1 δὲ om., ut videtur, L ἦλθε Mt ὑπερβατῶς libri ἀναγνῶνται L 2 ἦλθε L δὲ om. superscr. L 3 πιεῖν] ποιεῖν libri 4 τρίπος L: τρόπους Κ αὐτόματος L et Aristoteles 4. 6 κατέπεσεν—κατέπεσεν om. Κ 4 κατέπεσε L 5 ἔστη L: ἐστι Mt καθῆσθαι (priore loco) LM: καθῆναι t 6 τρίππους Κ: τρίπος L 7 θέσιν (ante ἐπιτηδείαν) LK: φύσιν Μt 8 θέσιν σχεῖν fort, recte L 9 καθέδρα LK: καθέδραν Mt 9. 13 εἰ γὰρ—πυρός ex Tbemist. p. 185,25 ad verbum fere translata cf. Simplic. p. 34716 11 ἢν om. L scribendum ex Thcmislio καθέζεσθαι ἐπιτηδείως· ἐν τῇ φύσει γὰρ ἢν εἰ πίποι Κ 13 ἐπὶ τὰ ἄνω Mt αὐτὴ L 14. 16 ὅτι—λέγομεν om. K 14 ὅτι] ἔστιν L 15 ὧν] cf. Diels, z. Texlgesch. p. 17 16 ἀπὸ ταὐτομάτου λέγομεν om. M 17 τε LK: τ (charta perforata) M: τᾶι 18 τοῖς om. L 18. 19 ἀπλῶς δὲ—προαίρεσιν om. Mt 21 ἦλθεν Mt 23. 24 συμβάντος L 25. 26 αἴτιον αὐτοῦ—φίλῳ om. Κ 25 αὐτοῦ L: ἡ Mt 27 οὐ om. M: post ἀποβὰν inserit t 27. 28 πρὸς τὸ συμβὰν ἕνεκεν L 29 παρακολου L)

ἕνεκά του γινομένοις, ὅταν γένωνται μὴ αὐτοῦ τούτου τοῦ συμβάντος ἕνεκα, [*](h 2v) ὧν ἔξω ἐστὶ τὸ τοῦ συμβάντος αἴτιον, διὰ τὸ μὴ ἐν τούτοις εἶναι καθ’ αὐτὸ τὴν τοῦ συμβάντος αἰτίαν. ἐν τούτοις γὰρ οὐκ ἔστιν ἔξω τὸ αἴτιον τοῦ συμβαίνοντος, ἐν οἷς καθ’ αὑτό ἐστιν ἡ αἰτία τοῦ ἀποτελουμένου, οἷον τὸ αἴτιον τῆς οἰκίας οὐκ ἔξω ἐστὶ τῆς οἰκοδομίας, ἀλλ’ ἐν αὐτῇ· πρὸς γὰρ τὴν οἰκίαν ἡ οἰκοδομία νένευκεν.

p. 197b20 Ἀπὸ τύχης δὲ τούτων ὅσα ἀπὸ ταὐτομάτου γίνεται τῶν προαιρετῶν τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν.

Ὁρισάμενος τὸ κοινὸν αὐτόματον ὁρίζεται καὶ τὸ ἀπὸ τύχης, ὅτι ταῦτα λέγω ἀπὸ τύχης, ὅσα ἀπὸ ταὐτομάτου τῶν προαιρετῶν γίνεται τούτοις οἵτινες ἔχουσι πραίρεσιν· οἷον τὸ ἀπαιτῆσαι τὸ ἀργύριον τῶν προαιρετῶν ὑπάρχον, ὅταν ἐκ ταὐτομάτου παρακολουθήσῃ τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν, ἀπὸ τύχης λέγεται εἶναι.· προαιρετῶν δὲ ἀντὶ τοῦ τῶν κατὰ προαίρεσιν γινομένων, ἤτοι τῶν παρακολουθούντων τοῖς κατὰ προαίρεσιν γινομένοις. τῶν προαιρετῶν μὲν οὖν εἶπεν, ὅτι γένοιτ’ ἂν ἐκ ταὐτομάτου τινὰ τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν οὐ τῶν προαιρετῶν, οἷον εἰ ἐσθίοντος ἐμπέσοι τι τῶν ἐσθιομένων εἰς. τὴν ἀρτ·ηρίαν, ἢ βαδίζων πληγῇ τὸν πόδα τῇ γὰρ φυσικῇ ὁρμῇ ἔξωθέν τι ἐκ ταὐτομάτου ἐπηκολούθησεν), ἢ πεσόντος ἄνωθεν ῥαγείη τὸ ἀπόστημα καὶ θεραπευθείη· ταῦτα γὰρ τοῖς ἔχουσι μὲν προαίρεσιν συμβαίνει, οὐ προαιρετικαῖς δὲ αὐτῶν ἐνεργείαις ἐπακολουθήσαντα. τοῖς δὲ ἔχουσι προαίρεσιν προσέθηκε, διότι λέγονται καὶ τὰ ἄψυχα πάσχειν τι ἀπὸ τύχης, ”ὅταν ὁ πράττων τι περὶ αὐτὰ. ἀπὸ τύχης τι πράξῃ”, ἀλλ’ οὐκ ἔχοντα προαίρεσιν πάσχει. διὸ οὐ κυρίως ἀπὸ τύχης τὰ τοιαῦτα λέγεται, ἀλλὰ τὰ οὕτω συμβαίνοντα αὐτοῖς τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν, ταῦτα κυρίως ἀπὸ τύχης.

p. 197b22 Σημεῖον δὲ τὸ μάτην, ὅτι λέγεται ὅταν μὴ γένηται τὸ ἕνεκα ἄλλου ἐκείνου ἕνεκα.

Σημεῖον, φησίν, ὅτι τὸ αὐτόματον τοιοῦτόν ἐστιν οἷον εἰρήκαμεν, [*](31) τὸ παρακολουθοῦν τοῖς ἕνεκά του ὅταν μὴ αὐτοῦ ἐκείνου ἕνεκα γένωνται, [*](1 γιμένοις (sic) ὅταν γένονται Κ τούτου KM: om. (L)t 2. 3 μὴ ἐν αὐτοῖς εἶναι καθ’ αὑτὸ τὰ τοῦ συμβάντος αἴτια L 4 συμβαίνοντος] συμβάντος L 5. 6 πρὸς γὰρ τῆς οἰκίας· οὐκ ἔξωθεν ἐστιν τῆς οἰκοδομίας ἕνεκεν L 7. 8 ὅσα—προαίρεσιν om. Κ 7 ταὐτομάτων compend. M 9 ὁρισάμενος M: ὁ ὁρισάμενος t αὐτόμον (sic) Κ 13 προαιρετὸν 16 οὐ om. L ἐμπέσοι LK: ἐμπέσῃ Mt 17 πληγὴ Κ 19 ἀπόστεμα Κ 20 προαιρετικῶς Mt 20. 21 τοῖς δέχουσι Κ 21 τὰ om. L 22 ὅταν κτλ.] p. 197b12 πράξῃ πράξῃ ἀπὸ τύχης (cf. p. 287, 6) vel πράξῃ τι ἀπὸ τύχης Aristotelis libri 23 πάσχει LK: πάσχῃ Mt 26. 27 ὅτι—ἐκείνου ἕνεκα om. Κ 26 λέγονται L 26.27 τὸ ἕνεκα ἓν ἐκ sic L qui distinguit post ἄλλου) ἄλλου ἐκείνου Lt: ἕνεκά του (om. τὸ) ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο M 29 παρακολουθεῖν L ἐκείνου LKM: ἑκάστου t at cf. v. 1 γένωνται νται Κ: γίνωνται L: γε/ Μ: γένηται t)

καὶ αὐτὴ ἡ τοῦ ὀνόματος ἐτυμολογία· παρῆκται γὰρ ἀπὸ τοῦ ̔μάτην’ [*](h 2v) σύγκειται γὰρ παρὰ τὸ ̔αὐτό’ καὶ τὸ ̔μάτην’), μάτην δὲ ἐκ·εῖνα λέγονται εἶναι, οἷς οὐκ ἀπαντᾷ τὸ τέλος οὗ ἕνεκα γίνεται. ὅταν γὰρ βαδίσῃ μέν τις ὑπὲρ τοῦ τὴν γαστέρα λαπάξαι καὶ διαχωρῆσαι, τοῦτο δὲ μὴ συμβῇ, μάτην φαμὲν αὐτὸν βεβαδικέναι. εἰ τοίνυν τοῦτό ἐστι μάτην, τὸ πεφυκὸς μὲν ἄλλου ἕνεκα γίνεσθαι, ἀποτυγχάνον δὲ τοῦ τέλους, καλῶς ἄρα τὸ αὐτόματον παρὰ τὸ ̔αὐτὸ μάτην’ εἶναι ἐσχημάτισται. λέγομεν γὰρ ἐκ ταὐτομάτου γενέσθαι τὸν λίθον ἐπιτήδειον πρὸς καθέδραν, ὡς δὴ τοῦ αὐτομάτου αἰτίου αὐτῷ τούτου γενομένου· ἐπεὶ οὖν ἡ ἐπὶ τὸ κάτω φορὰ τοῦ λίθου κατὰ συμβεβηκὸς αἰτία τοῦ τοιούτου σχήματος γέγονε, λέγεται αὐτὴ αὐτόματον, ὡς αὐτὴ μάτην γεγονυῖα ὡς πρὸς τὸ ἐκβὰν κατὰ συμβεβηκὸς τέλος. ἐπεὶ γὰρ ἄλλο μὲν ἦν τῆς ἐπὶ τὸ κάτω φορᾶς τὸ φυσικὸν τέλος, τὸ γενέσθαι ἐν τῇ οἰκείᾳ ὁλότητι, ἐπηκολούθηκε δὲ τῇ τοιαύτῃ ὁρμῇ ἕτερόν τι τέλος κατὰ συμβεβηκός, εἰ θεωρήσῃς τὴν φορὰν ὡς πρὸς τοῦτο τὸ τέλος καὶ λάβῃς ὅτι ἔσται αὐτῆς τοῦτο τὸ. τέλος, εἶτα μάθῃς ὅτι οὐ τοὐ τέλους τούτου ἕνεκεν ἐφέρετο, γνώσῃ ὅτι μάτην ἐκινεῖτο μὴ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον γινομένη ὃς συνέβη αὐτῆς τέλος εἶναι. εἴτε οὗν ἐκβῇ εἴτε μὴ ἐκβῇ τὸ φυσικὸν ἢ προαιρετὸν τέλος, ἐπειδὴ συνέβη καὶ ἄλλο τέλος ἔχειν τὴν τοιαύτην κίνησιν, οὐ γίνεται δὲ διὰ τοῦτο, μάτην ἄν εἴη ὡς πρὸς τοῦτο γινομένη· οἷον εἰ τοῦ λαλεῖν τέλος εἴη τὸ σημαίνειν ἀλλήλοις τὰ ἡμέτερα βουλεύματα, λαλεῖ δέ τις ἄσημα καὶ μὴ πρὸς τοῦτο τὸ τέλος ὁρῶν, μάτην ὁ τοιοῦτος λαλεῖ. οὕτως οὗν ἐπειδὴ ἡ κίνησις ᾗ ἕπεται τὸ ἐκ ταὐτομάτου, ὅπερ ἐστὶν αὐτῆς κατὰ συμβεβηκὸς τέλος, οὐ τούτου ἕνεκα τοῦ τέλους γίνεται, μάτην ἂν εἴη γινομένη, ὡς μὴ προθεμένη τοῦτο αὐτό, κἄν πρὸς ἄλλο μὴ ᾖ μάτην. διαφέρει δὲ τὸ ἀπὸ ταὐτομάτου τοῦ μάτην ᾗ καὶ τὸ τελικὸν τοῦ ποιητικοῦ, καθάπερ καὶ τὸ ἀπὸ τύχης τῆς τύχης· ὅλως γὰρ ὅταν τοιοῦτόν τι ἀποβῇ τέλος, ὅπερ ἔχει μὲν οἰκεῖα ποιητικὰ αἴτια, γίνεται δὲ μὴ τῶν ποιητικῶν αἰτίων· προυπαρξάντων, ἀλλ’ ἑτέρων [*](1 έτοιμολογία Κ ἀπὸ τὸν μάτην Κ 5 αὐτόν φαμεν L 6 ἀποτυγχάνων Κ καλεῖ ἄρα L 7 αὐτὸ αὖ M) μάτην Mt: αὐτόματην (accent, in ras.) Κ: αὐτομάτην L γὰρ L: om. KMt 8 τοῦ] τοῦτο Κ 9 τούτου] τοῦτο L γινομένου M 10 αἰτία τοῦτοιτ L 11 αὐτόματοι Κ: fort. αὐτόματος ὡς αὐτὴ (om. μάτην) L 12 ἄλλο μένην Κ τῆς] τῆ L φορὰς Κ 13 οἰκία L ἐπηκολούθησε L τῇ alterum om. superscr. L 14 εἰ] ἄν t θεωρήσῃς scripsi: θεωρήσεις θεωρήσ M) LM: θεωρήσειο Κ: θεωρητὴ t 15 τὸ allero loco om. L 17 ὃς KM: ὁ L: ὃν t αὐταῖς ante correct. L ante τέλος del. τὸ M 20 τοῦ λαβεῖν L ἀλλήλοιν primitus Κ 22 ὁ τοιοῦτος μάτην Mt ᾖ] ἡ Κ: ἣ L 23 αὐτῆς compend. Κ: αὐτὸ L: αὐ Μ: αὐτοῦ t οὐ] ὁ ἕνεκεν L 25 ἧ L: ἡ Κ: εἴη Mt 25. p. 291,9 διαφέρει—τέλος ad verbuiu fete translata ex Themist. p. 186,26 sqq. 25 ἀπὸ ταυμάτου (sic) Κ 26 ᾖ ex Theinistio scripsi: ἡ Κ: ἢ Mt: om. L ἀπὸ τύχης (om. τῆς τύχης) K 27 ἔχει μὲν Mt: ἱ)ὲν ἔχει L: ἔχει (ora. μὲν) Κ 28 αίτίων L: αἰτιῶν KMt) τινῶν οἷς καὶ αὐτοῖς ἕτερον οἰκεῖον ἠκολούθει τέλος, τότε τὰ μὲν προϋπαρξαντα [*](h 2v) μάτην λέγεται γεγονέναι, ὅτι μὴ γέγονεν ἐξ γέγονεν ὃ προέκειτο τέλος, τὰ δὲ ἐπισυμβάντα ἐκ ταὐτομάτου, ὅτι μὴ προυπαρξάσης ἐγένετο τῆς οἰκείας ἀρχῆς. οἷον λίθος καταπεσὼν ἐπάταξε τὸν παριόντα· ἐνταῦθα γὰρ τὸ μὲν πατάξαι τέλος, τὸ δὲ πεσεῖν ποιητικὸν αἴτιον εἴποιμεν ἄν. ἀλλὰ h 3r καὶ τὸ πατάξαι ἑτέραν εἶχεν οἰκείαν ἀρχὴν οὐ τὸ πεσεῖν, ἀλλὰ φέρε εἰπεῖν τὸ βληθῆναι ὑπό τινος ὥστε πατάξαι.· καὶ τὸ πεσεῖν οὐ τὸ πατάξαι τέλος εἶχεν, ἀλλ’ εἰς τὸν οἰκεῖον ἐνεχθῆναι τόπον· ἀλλήλων δ’ ἐγένοντο κατὰ συμβεβηκὸς τὸ μὲν αἴτιον, τὸ δὲ τέλος. Ζητήσεις δὲ πότερον καὶ τὰ τέρατα ἐκ ταὐτομάτου δεῖ καλεῖν ἢ οὔ. δόξει γὰρ καὶ αὐτὰ ἐκ ταὐτομάτου· ἡ γὰρ φυσικὴ ὁρμὴ τοῦ οἰκείου τέλους ἀποτυχοῦσα κατὰ συμβεβηκὸς τούτων αἰτία γέγονε. μήποτε δὲ οὐ δεῖ ταῦτα καλεῖν ἐκ ταὐτομάτου. ἔχει γὰρ οἰκείαν αἰτίαν προηγησαμένην ἐν ἑαυτοῖς· ἢ γὰρ ψῦξιν ἢ ἔλλειψιν ἢ πλεονασμὸν τῆς ὕλης. ἀλλὰ φήσειέ τις ὅτι καὶ ὁ πεσὼν λίθος ἔνδον εἶχε τὴν βαρύτητα, ἀλλὰ τοῦ πεσεῖν μὲν αὕτη ποιητική, τοῦ πλῆξαι δὲ οὔ, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός. ἀλλὰ γὰρ καὶ ἐπὶ τοῦ λίθου τοῦ εἰς τὴν καθέδραν ἐπιτηδείου γενομένου ἔστι πάντως ἢ ἐξοχή· τις ἢ λίθος ἕτερος, ἐφ’ ἃ προσραγεὶς ἐυραύσθη τὰ περιττά, καὶ οὕτως ἐπιτηδειότητα εἰς καθέδραν ἔσχεν· ἀλλ’ ὅμως ἐκ ταὐτομάτου φαμὲν ταῦτα, διὰ τὸ μὴ εἶναι ποιητικόν τι αἴτιον ὡρισμένον τῆς τοιαύτης ἰδέας τοῦ λίθου. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν τεράτων φημὶ ὅτι τὸ ψυχρὸν ἢ ὁ πλεονασμὸς τῆς ὕλης ἢ ἡ ἔνδεια ὑλικά εἰσιν αἴτια, ποιητικὸν δὲ ὡρισμένον αἴτιον τῶν τεράτων οὐκ ἂν εὕροις· ὥστε καὶ ταῦτα ἐκ ταὐτομάτου.

p. 197b27 ἐπεὶ εἴ τις λούσασθαι μάτην φαίη, ὅτι οὐκ ἐξέλιπεν ὁ ἥλιος, γελοῖος ἄν εἴη· οὐ γὰρ τοῦτο ἐκείνου ἕνεκα.

Ὅτι τοῦτό ἐστι μάτην τὸ μὴ τυχὸν τοῦ οἰκείου τέλους, διὰ τούτων δείκνυσι. κἂν γάρ, φησί, μὴ τύχῃ τελῶν ἄλλων μὴ ὄντων αὐτῷ οἰκείων, οὐ λέγεται μάτην· οὐδὲ γὰρ εἰ μὴ λουσαμένων ἐξέλιπεν ὁ ἥλιος, μάτην ἐλουσάμεθα, ἐπεὶ μηδὲ τέλος τοῦ λουτροῦ ἡ τοῦ ἡλίου ἔκλειψις, ἀλλ’ ἡ [*](4 καὶ τὸν L 7 ὦσται Κ: ὥστε τὸ (sublata ante καὶ τὸ πεσεῖν distinctione) perperam Themistii libri 10 τὸ πότερον Κ 11 δόξειε L 12 ἀποτυχοῦσα om. L 12. 16 μήποτε—δὲ οὔ] compilat Philopouus Themist. p. 187, 22 —27 13 γᾃρ ἔχει γὰρ L προηγισαμένην et mox ψύξην Κ 14 φύσειέ Κ: φησί Theinislius: fort. φήσει 15 ὁ L: om. KMt pro ἔνδον proclivi errore Icgas in Al ὄγκον quod dedit t βαρύτατον L 16 αὕτη L: αὐτὴ Κ: αὐτὴ Mt τοῦ faute εἰς) om. L ἣν om. Κ 17. 18 πάντως ἡ ἐξοχή LM 18 ἐθραύθη L 19 ἐπιτηδειότατος ἔσχεν εἰς καθέδραν 20 τι om. L εἰδέας Κ 21 φαμὲν ὁ om. L 22 αὔδεια Κ 24 ἐπεὶ] ει Κ 24. 25 μάτην φαίη—ἕνεκα om. Κ 24 μάτην φαίη LM: φαίη φαίη t) μάτην t Aristoteles 25 γελῶ L οὐ—ἕνεσα om. M γὰρ L: γὰρ ἣν t Aristoteles 26 τοῦτό] τοῦ M: τοῦτ’ t 28. 20 μάτην ἐλουσάμεθα—ἡλίου om. Κ 29 ἡ τοῦ] ἡ τοῦ L ἡ (post ἀλλ’) om. L)

ὑγίεια ἤ τι τοιοῦτον· οὐ μάτην οὖν τὸ λουτρὸν μὴ ἐκλείποντος τοῦ [*](h 3r) ἡλίου, ἀλλὰ μὴ τυχὸν τοῦ οἰκείου τέλους. ἔνθεν οὖν τὸ αὐτόματον ἔχει τὴν ἐτυμολογίαν, ἐκ τοὐ αὐτὸ μάτην γεγονέναι καὶ μὴ τοῦ οἰκείου τυχεῖν τέλους. οὕτως οὖν τὸν πεσόντα λίθον μὴ τοῦ πατάξαι ἕνεκα αὐτομάτως φαμὲν καταπεσεῖν καὶ πλῆξαι, ἐπεὶ μὴ πρὸς τὸ ἐκβὰν αὐτῷ τέλος τὸν σκοπὸν ἐξ ἀρχῆς εἶχε· μάτην οὖν ὡς πρὸς τὸ τέλος κατέπεσεν, ἐπεὶ μὴ πρὸς αὐτὸ νένευκε.

p. 197b32 Μάλιστα δ’ ἐστὶ χωριζόμενον τοῦ ἀπὸ τύχης ἐν τοῖς φυσει γινομενονις.

Ἡ διάκρισις τοῦ τυχαίου ἀπὸ τοῦ ἰδίως λεγομένου αὐτομάτου, ὅτι τὸ ἰδίως λεγόμενον αὐτόματον ἐν τοῖς φύσει γινομένοις συμβαίνει, τοῦ ἀπὸ τύχης ἐν τοῖς προαιρετοῖς συμβαίνοντος. ὅταν γὰρ γένηται παρὰ φύσιν, τότε οὐκ ἀπὸ τύχης ἀλλὰ μᾶλλον ἀπὸ ταὐτομάτου γεγονέναι φαμέν. παρὰ φύσιν ἀντὶ τοῦ παρὰ τὴν φύσιν, τουτέστι παρὰ τὸν σκοπὸν τῆς φύσεως. ὅταν οὖν παρὰ τὸν σκοπὸν τῆς φύσεως ἐκβῇ τι, τότε διὰ τὸ φυσικῇ ὁρμῇ ἐπακολουθῆσαι κατὰ συμβεβηκὸς οὐ κατὰ σκοπὸν φυσικὸν ἐκ ταὐτομάτου λέγεται τὸ τοιοῦτον.

p. 197b35 ἔστι δὲ καὶ τοῦτο ἕτερον· τοῦ μὲν γὰρ ἔξω τὸ αἴτιον, τοῦ δὲ ἐντός.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι χωρίζεται τὸ αὐτόματον τῆς τύχης τῷ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς φύσει γινομένοις εὑρίσκεσθαι, βούλεται τοῦ φύσει χωρίσαι τὸ αὐτόματον, ἵνα μὴ δόξῃ τὸ αὐτὸ εἶναι. φησὶν οὖν ὅτι διακρίνονται ἀπ’ ἀλλήλων τῷ τοῦ μὲν φυσικοῦ τέλους ἐν αὐτῷ εἶναι τὸ αἴτιον τοῦ ἀποβάντος, τοῦ δὲ αὐτομάτου ἔξωθεν τὸ αἴτιον. ἐντὸς δὲ τὸ αἴτιον τῶν φυσικῶν τῷ τε ἐν αὐτοῖς εἶναι τὸ κινητικὸν καὶ τῷ πρὸς τὸ τέλος νενευκέναι, ἐπὶ δὲ τῶν ἐκ ταὐτομάτου γινομένων οὔτε ἐν αὐτοῖς τὸ αἴτιον ἀλλ’ ἔξω, καὶ οὐ πρὸς αὐτὰ νενευκὸς ἀλλὰ πρὸς ἕτερα.

[*](1 ὑγεία Mt ἐκλιπόντος (sic) L 2 μὴ τοὐτύχον ὂν in ras.) Κ 3 τοῦ αὐτομάτην ἢν ex οὐ) Κ: ταὐτομάτου L 4 οὖν om. L 6 εἶχε t: εἶπε LM: εἶπεν Κ τὸ om. L 7 πρὸς om. L αὐτὸν ἔνευκεν Κ: αὐτοῦ ἕνεκεν L 8. 17 Μάλιστα—τοιοῦτον om. Κ 8 τοῦ Mt: τὸ L et Aristotelis liliri praetcr E at cf. v. 20 9 γενομένοις L 12 γένηταί τι Aristotelis libri praetcr E 13. 14 τότε—παρὰφύσιν om. L 16 παρακολουθῆσαι L Ἔστι—ἕτερον om. Κ 19 τοῦ δὲ ἐντός om. Κ δ’ ἐντός t 20 τὸ (post τῷ) om. Κ 21 φύσεως L γιγνωμένοις Κ 23 αὑτῶ Κ 24 ἔξωθεν] cf. Simplic. p. 352,28 26 δὲ τ' om. L ἑαυτοῖς L 27 αὐτὰ αὑτὰ Κ:αὐ Μ:αὐτὸ t)

p. 198a2 Τῶν δὲ τρόπων τῆς αἰτίας ἐν τοῖς ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς h 3r κινήσεως ἑκατέρου αὐτῶν.

Τὸ λοιπὸν τῶν προβλημάτων προστίθησιν, ἐν ποίοις αἰτίοις αὐτὰ κατατακτέον, καί φησιν ὅτι ἐν τοῖς ποιητικοῖς· ποιητικοῖς γὰρ αἰτίοις παρακολουθοῦσι φύσει καὶ διανοία. ἀλλ’ εἰ καὶ οἷς ἐπισυμβαίνει ὥρισται, φύσις καὶ διάνοια, ἀλλ’ οὖν γε αὐτὰ ἀόριστά ἐστι τὸ πλῆθος, ὡς πολλάκις εἴπομεν· τοῦ γὰρ αὐτοῦ μυρία ἄν εἴη κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια.

p. 198a5 ἐπειδή ἐστι τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη αἴτια ὧν ἄν ἢ νοῦς γένοιτο αἴτιος ἢ φύσις.

Ἑπειδὴ βουλόμενος δεῖξαι ἀνωτέρω ὅτι ἔστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, εἶπεν ὅτι οὕτως εἰσὶ ταῦτα, ὅτι ̔καί τινες τοῦ οὐρανοῦ τοῦδε καὶ τῶν κόσμων πάντων αἴτιόν φασι τὸ αὐτόματον’, διὰ τοῦτο νῦν ἐπιρραπίζει αὐτῶν τὴν ἀσεβῆ ταύτην δόξαν ἐκ τῶν δεδειγμένων. εἰ γὰρ τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη κατὰ συμβεβηκός ἐστιν αἴτια ἐν γὰρ τοῖς ἐπ’ ἔλαττον, ὡς δέδεικται, ὁρῶνται), τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια τοῖς καθ’ αὑτὸ αἰτίοις παρυφίστανται διὰ τοῦτο γὰρ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς ἐκλήθη, ὡς ἄλλοις ἐπισυμβαίνοντα), προηγεῖται ἄρα τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια· τοῦ αὐτομάτου ἄρα καὶ τῆς τύχης τὰ καθ’ αὑτὸ προηγεῖται αἴτια. ταῦτα δ’ ἐστὶ νοῦς καὶ φύσις, ὡς δέδεικται· προηγεῖται ἄρα τῆς τύχης καὶ τοὐ αὐτομάτου νοῦς καὶ φύσις, ὧν τὰ μὲν καθ’ αὑτό ἐστιν αἴτια, τὰ δὲ κατὰ συμβε|βηκός. κἄν γὰρ συγχωρήσωμεν ἄρα τοῖς περὶ [*](h 3v) Δημόκριτον καὶ τοῖς ἄλλοις ἐκ ταὐτομάτου τὸ πᾶν γενέσθαι, ἀνάγκη προηγεῖσθαι τὸ καθ’ αὑτὸ αἴτιον τὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν· ὥστε καὶ εἰ ἐκ ταὐτομάτου γέγονεν ὁ οὐρανός, πολλῷ πρότερον ὑπὸ νοῦ γένοιτ’ ἂν καὶ ὑπὸ φύσεως.

Ἀλλ’ ἐρεῖ τις πρὸς ταῦτα, ὅτι τῶν μὲν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων δεῖ προηγεῖσθαι τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια, καὶ διὰ τοῦτο τύχης καὶ αὐτομάτου δεῖ [*](1 τῶν δὲ τρόπων LK: τὸν δὲ τρόπον Mt cf. Aristotelis libri et Simplic. p. 353,13 1. 2 ἐν τοῖς—αὐτῶν om. K 1 post τοῖς addit αἰτίοις t 2 ἑκατέρου Philoponi libri et Aristot. cod. I: immo ἑκάτερον 3 λεῖπον L 5. 6 φύσεως utrobique L 6 διάνοια] διανοία Κ γε LK: καὶ Mt ἐστι] ἐστὶν ἐστὶν (prius ἐστὶν erasuin) Κ 7 μύρια K αἰτία Κ 8 ἐπειδή MK: ἐπεὶ δ’ (L)t et Aristoteles cf. p. 294,30, ἐπειδὴ δὲ Themistius p. 188,9 ἐστὶν Κ 8. 9 καὶ ἡ—φύσις om. Κ 8 αἴτια scripsi ex Arist.: αἰτία (LM)t at cf. p. 294,30 9 φύσεως (idem error v. 19 et 30) L 11 εἴπομεν L εἶπεν c. 4 p. α24 sq. prius ὅτι cm. Κ ὅτι καί τινες] an ὥστε τινὲς καὶ? 12 ἀπάντων p. 264,22 νῦν πειράζει L 14 ἐστιν αἰτία Κ 17 αἰτίων sine accentu L: αἰτιῶν Κ 18 αὑτὰ (aute προηγεῖται) Alt 20 ἑαυτό Mt 21 κἄν γὰρ om- L συγχωρίσωμεν Κ περὶ] παρὰ τὸν L 22 ἐκ ταὐτομάτου τὸ πᾶν γενέσθαι K: ἐκ ταὐτομάτου γενέσθαι τὸ πᾶν Mt: τὸ πᾶν λέγουσι ἐκ ταὐτομάτου γενέσθαι L ἀνάγκη γὰρ L 23 αἴτιον τὸ νοῦν Κ εἰ] οἱ L 24 ὁ oin. snperscr. Κ πολλῶν L ὑπὸ γε νοῦ L)

προηγεῖσθαι νοῦν καὶ μύσιν οἷς ταῦτα ἐπισυμβαίνουσιν, οὐ. μέντοι τῶν [*](h 3v) αὐτῶν αἴτια ἀνάγκη εἶναι τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια, τὸν νοῦν λέγω καὶ τὴν φύσιν, ὧν. ἂν εἴη καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον. ὁ μὲν· γὰρ νοῦς αἴτιός ἐστι τοῦ λούσασθαι καθ’ αὑτό, οὐ μέντοι καὶ τοῦ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον, ὅπερ ἀπὸ τύχης γέγονεν, αἴτιός ἐστι καθ’ αὑτὸ ὁ νοῦς· καὶ τὸ μὲν διψῆσαι τὸν ἵππον αἴτιόν ἐστι τῷ ἵππῳ καθ’ αὑτὸ τῆς ἐκ τοῦ στρατοπέδου ἀναχωρήσεως, τοῦ μέντοι ἀναχωρήσαντα σωθῆναι, ὅπερ ἐκ ταὐτομάτου γέγονεν, οὐκέτι ἡ δίψα ἢ ἡ ἀναχώρησις καθ’ αὑτό ἐστιν αἰτία, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. ὥστε τὸ δεῖν μὲν τὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν αἴτια καθ’ αὑτὸ εἶναι ἄλλων τινῶν ἐκ τούτων δέδεικται, τοῦ μέντοι οὐρανοῦ εἰ τὸ αὐτόματον αἴτιόν ἐστιν, οὐκέτι καὶ τὸν νοῦν ἢ τὴν φύσιν ἐκ τούτων ἀνάγκη αἴτια εἶναι, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός· κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ τῶν μὲν κατὰ τύχην ὁ νοῦς αἴτιος τῶν δὲ ἐκ ταὐτομάτου ἡ φύσις, καθ’ αὑτὸ δὲ οὐκέτι. φημὶ οὖν ἐγὼ πρὸς ταῦτα· ἐπειδὴ ἐκεῖνοι ἐκ ταὐτομάτου πάντας τοὺς κόσμους ἄλλον ἐν ἄλλῳ μέρει τοῦ κενοῦ γενέσθαι ἔλεγον, εἰ δέδεικται ὅτι πρὸ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου ·δεῖ τὰ καθ’ αὑτὸ εἶναι αἴτια, τὸν νοῦν λέγω καὶ τὴν φύσιν, ἐροίμεθα αὐτοὺς τίνος ἄν εἴη νοῦς καὶ φύσις καθ’ αὑτὸ αἴτια· εἰ γὰρ τῶν κόσμων πάντων κατὰ συμβεβηκός, τίνος ἄν εἶεν καθ’ αὑτό; οὐ γὰρ ἔστιν ἕτερόν τι παρὰ τοὺς ἀπείρους κόσμους. ὥστε ἢ οὐδ’ ὅλως ἔσονταί τινος καθ’ αὑτὸ αἴτια νοῦς καὶ φύσις, ὅπερ ἀδύνατον, ἢ εἰ εἰσί, τῶν κόσμων τῶν ἀπείρων εἰσὶ δηλονότι·. καλῶς ἄρα συνῆκται ὅτι καὶ κατὰ τὰς αὐτῶν ὑποθέσεις νοῦν καὶ φύσιν ἀνάγκη καὶ τούτου τοῦ κόσμου καὶ πάντων καθ’ αὑτὸ ὑποτιθέναι αἴτιον· εἰ γὰρ δέδεικται ἡμῖν ὅτι τύχη καὶ αὐτόματον ἐξ ἀνάγκης τοῖς καθ’ αὑτὸ αἰτίοις παρυφίστανται τῷ νῷ καὶ τῇ φύσει, ἀνάγκη δὲ πρὸ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων εἶναι τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια, τίνος ὅν εἶεν καθ’ αὑτὸ αἴτια νοῦς καὶ φύσις, εἰ μὴ τῶν κόσμων εἶεν αἴτια; ὥστε ἔκ τε τῶν παρ’ ἡμῶν δεδειγμένων καὶ τῶν ὑποθέσεων νῶν ἐκείνων συνάγεται νοῦν καὶ φύσιν καθ’ αὑτὰ εἶναι αἴτια τοῦ παντός, εἰ καὶ συγχωρηθείη καὶ τὸ αὐτόματον εἶναι αὐτοῦ αἴτιον.

Ἐπεὶ δ’ ἐστὶ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη αἴτια ὧν ἄν ἢ νοῦς γένοιτο αἴτιος ἢ φύσις, ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιόν τι γένηται τούτων αὐτῶν. ἡ τύχη, φησί, καὶ τὸ αὐτόματον αἴτια τούτων εἶναι λέγεται [*](31) [*](1 φύσεως L 2 et 16 τὸ νοῦν Κ 3 εἴη] εἰ h 6 ἐστι L: εἶναι KMt ὴ 7 τοῦ LK: τὸ Mt ἀναχωρήσαντας ὠθῆναι Κ ὥσπερ M 8 ἡ ἡ t: ἡ M: ἢ L: ἡ Κ 9 post ὥστε add. καὶ Mt 10 τούτου L 12 μὲν L: om. KMt 13 αἴτιος LKM: αἴτιον t δὲ (post αὐτὸ) LK: om. Mt 15 δέδεικται (litterae δει ex corr.) Κ 17 ἐροίμεθα LKM: ἐρώμεθα t: fort. ἐροίμεθ’ ἄν 18 εἰ γὰρ καὶ τῶν L 20 οὐδόλως M 21 ἢ εἰ] ἡ Κ 22 καὶ (post ὅτι) LK: om. Mt υπο τὰς ex τῶν vel τῆς et ὑποθέσεις ex ὑποθέσεων vol ὑποθέσεως coir. L 23 τιθέναι M 24 αὑτὰ Κ 25 τῶ ναῶ Κ αἰτιῶν Κ 26 τίνες L αἴτια νοῦς] αἴτι νοῦς (sic) K 27 τε om. Κ ἡμῶν LK: ἡμῖν Mt 29 συγχωρῇ (h. e. συγχωρηθῇ) L 30. 31 καὶ—φὑσις om. Κ 30 αἴτια Lt: αἰτία M 31 φύσει L)

ὧν καὶ ὁ νοῦς καὶ ἡ φύσις ·αἴτιά εἰσι κατὰ συμβεβηκός. τῆς γὰρ κομιδῆς [*](h 3v) τοῦ ἀργυρίου αἰτία μὲν λέγεται εἶναι ἡ τύχη, πρὸ τῆς τύχης δὲ ὁ νοῦς ὁ κινήσας πολλῷ πρότερον αἴτιος κατὰ συμβεβηκός· εἰ γὰρ μὴ ἐκίνησεν ἐπὶ τὴν ἀγορὰν ἢ ἐπὶ τὸ λουτρόν, οὐκ ἄν οὐδὲ συνέβαινεν ἡ ἀπαίτησις τοῦ ἀργυρίου. τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ φύσεως καὶ αὐτομάτου. ὥστε πρὸ τῆς τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου νοῦς καὶ φύσις αἴτια τοῦ αὐτοῦ κατὰ συμβεβηκός· πανταχοῦ δὲ τὸ καθ’ αὑτὸ πρότερον τοῦ κατὰ συμβεβηκός· ὥστε εἰ κατὰ συμβεβηκὸς ὁ νοῦς τοῦ κόσμου αἴτιος, πολλῷ πρότερον ·καὶ καθ’ αὑτὸ ἂν εἴη αὐτοῦ αἴτιος· εἰ μὴ γὰρ αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ αἴτιος, τίνος ἂν εἴη ἄλλου; ἔχει δὲ ἡ λέξις ἀκατάλληλόν τι· εἰπὼν εἰπὼν τὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ὧν καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτια, ἐπειδή, φησί, πρότερα τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων, πρότερον ἄρα τοῦ αὐτομάτου καὶ τῆς τύχης νοῦς καὶ φύσις. καίτοι εἰ τὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν κατὰ συμβεβηκὸς εἶπεν εἶναι αἴτια, τὰ αὐτὰ δὲ καὶ καθ’ αὑτό εἰσιν αἴτια, αὐτὰ ἑαυτῶν ἄρα καὶ πρότερα ἂν εἴη καὶ ὕστερα, εἴ γε τῶν αὐτῶν καὶ καθ’ αὑτό εἰσιν αἴτια ·καὶ κατὰ συμβεβηκός. εἰ γὰρ ἄλλων μὲν εἴη καθ’ αὑτὸ ἄλλων δὲ κατὰ συμβεβηκός, οὐδὲν ὧν βούλεται συνάγει· οὐ συνάξει γὰρ ὅτι ὁ νοῦς καθ’ αὑτὸ τοῦ κόσμου αἴτιος. εἰ δὲ τὸ ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιόν τι γένηται πρὸς τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον ἐξακούσωμεν, τουτέστιν ὅταν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτιόν τι γένηται τούτων αὐτῶν, ὧν ἂν ἢ νοῦς ἢ φύσις καθ’ αὑτὸ ·γένηται αἴτια, οὐκέτι ἀληθὲς τὸ τούτων εἶναι τὸν νοῦν αἴτιον καὶ τὴν φύσιν, ὧν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον κατὰ· συμβεκηκὸς αἴτια· ὅτι μὲν γὰρ τοῖς ἄλλων καθ’ αὑτὸ αἰτίοις, νῷ λέγω καὶ φύσει, παρέπεται τύχη καὶ αὐτόματον, ἐκ τῶν προλαβόντων ἔχομεν δεδειγμένον, τῶν μέντοι αὐτῶν καθ’ αὑτὸ εἶναι τὸν νοῦν αἴτιον, ὧν καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, οὐκέτι. δῆλος δ’ ἐστὶ τὸ κατὰ συμβεηκὸς πρὸς τὴν τύχην λέγων καὶ τὸ αὐτόματον· εἰπὼν γὰρ ὅτι τὸ καθ’ αὑτὸ πρότερον τοῦ κατὰ συμβεβηκός, ἐπήγαγεν ὕστερον ἄρα τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη καὶ νοῦ καὶ φύσεως· εἰ γὰρ καθ’ αὑτὸ αὑτὸ πρότερον τοῦ κατὰ συμβεβηκός, πρότερον δὲ τύχης καὶ αὐτομάτου νοῦς καὶ φύσις, κατὰ συμβεβηκὸς ἄρα τύχη καὶ αὐτόματον. ἀλλ’ εἴ τις λέγοι ὅτι ̔οὐ τῶν αὐτῶν δώσομεν εἶναι τὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν καθ’ αὑτὸ αἴτια, ὧν καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον’, λεγέτω τίνων ἄλλων· οὐ γὰρ ἔστι τι παρὰ [*](2 αἴτια μὲν K 3 πρότερος L 4 ἀπάντησις t 5 καὶ ἐπὶ αὐτομάτου L 6 αἰτία corr. M et t 8. 9 πολλῶ—καθ’ αὑτὸ αἴτιος om. L 10 κατάλληλον L 11 ὧν ὢν Κ) καὶ—αἴτια LK: om. Mt 12 πρότερα LK: πρότερον Mt αἰτιῶν Κ πρότερα. ἄρα L 14 εἶπον L αἰτία Κ καὶ om. L 15 καὶ (poit ἄρα) om. L πρότερον t ὕστερον. Kt 17 οὐδ’ ὃ βούλεται L οὐ συνάξει ΚΜ: οὐ συνάγει (L)t 18 ὁ om. L αὖ Μ: αὑτὸν t 19. 20 ἐξακούσομεν t 21 αὐτῶν, ὧν om. L γένηται αἴτια αἰτία M) KMt: αἴτια γένηται L 23 ἄλλοις Mt 24 τῆ τύχη L 25 δεδειγμένων, τὴν μέντοι L μέν τι αὑτῶν Κ 26 ὧν] ὦ L 26. 27 συμβεβηκὸς μβ (sic) Κ 29 καὶ (ante φύσεως) om. Κ 32 οὐ LK: om. Mt) τὸ πὰν ἐν τοῖς φυσικοῖς, περὶ ὦν κἀκεῖνοτ καὶ ἡμεῖς ποτούμεθα τὸν [*](h 3v) λόγον.|

τῶν κατὰ μέρος· τῶν μὲν μερικῶν τὸν μερικὸν νοῦν καὶ τὴν φύσιν, τῶν δὲ καθόλου τὸν ἐπὶ πάντων νοῦν καὶ τὴν φύσιν.

p. α14 Ὅτι δὲ ἔστιν αἴτια, καὶ ὅτι τοσαῦτα τὸν ἀριθμὸν ὅσα φαμέν, δῆλον.

Εἰπὼν περί τε τῶν καθ’ αὑτὸ αἰτίων καὶ περὶ τῶν κατὰ συμβεβηκός, καὶ τελείως διαρθρώσας τὸν περὶ αὐτῶν λόγον, τὸ χρήσιμον νῦν τοῦ περὶ αὐτῶν λόγου ἐκτίθεται, ὅτι οὐ μάτην τὸν περὶ αὐτῶν ἀκριβῶς διεξῆλθε λόγον, ἀλλ’ ὅτι ὁ φυσικὸς ἐρωτώμενος τὰς αἰτίας τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἢ πάσας ἤ τινας τῶν εἰρημένων ἀποδώσει. διὰ τοῦτο οὗν ἀναλαμβάνει τὸν περὶ αὐτῶν λόγον, οὐχ ὡς ταυτολογῆσαι βουλόμενος, ἀλλ’, ὅπερ εἶπον, ἵνα δείξῃ ὅτι ἀναγκαίως τὸν περὶ αὐτῶν ἐποιήσατο λόγον. ἐρωτώμενος γάρ, φησίν, ὁ φυσικὸς τὴν αἰτίαν ἑκάστου, ἢ τὰς τέσσαρας ἀποδώσει τὰς είρημενας, τὴν ὕλην τὸ εἶδος τὸ ποιητικὸν τὸ τέλος, ἢ εἰ μὴ δυνατὸν ἐπί τινων πάσας εὑρεῖν, ἃς γοῦν δυνατὸν εὑρεῖν ἀποδώσει ἢ μίαν ἢ πλείους. ὥσπερ ἀμέλει καὶ οἱ μαθηματικοὶ ἐρωτώμενοι περὶ ἑκάστου τῶν ὑπαρχόντων τοῖς μαθήμασι, τὴν αἰτίαν εἰς τὸ εἶδος καὶ τὸν ὁρισμὸν ἀναφέροντ·ες ἀποδιδόασιν. οἷον διὰ τί ἥδε ἡ εὐθεῖα τῇδε τῇ εὐθείᾳ ἐστὶν ἴση; ὅτι ἐκ κέντρου. διὰ τί δὲ αἱ ἐκ κέντρου ἴσαι; ὅτι οὗτος ὁ ὁρισμὸς τοῦ κύκλου· σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον, πρὸς ἣν ἀφ’ ἑνὸς σημείου τῶν ἐντὸς τοῦ σχήματος κειμένων πᾶσαι αἱ προσπίπτουσαι εὐθεῖαι πρὸς τὴν τοῦ κύκλου περεφέρειαν ἴσαι ἀλλήλαις εἰσί. μόνῳ γὰρ τῷ κύκλῳ τοῦτο ὑπάρχει, τὸ ἔχειν ἕν τι σημεῖον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κέντρον, ἐξ οὗ αἱ πρὸς τὴν περιφέρειαν προσπίπτουσαι εὐθεῖαι ἴσαι ἀλλήλαις εἰσί. καὶ οὕτως εἰς τὸν ὁρισμὸν ἔσχατον λήξας οἴεται τῇ ἐρωτήσει τὸ ἱκανὸν πεποιηκέναι, ὅσπερ ὁρισμὸς τοῦ κύκλου εἶδός ἐστιν αὐτοῦ· ὥστε ἐρωτηθεὶς τὸ διὰ τί καὶ ἀποδοὺς τὸ εἶδος, τὸ ἱκανὸν ἰῇ ἐρωτήσει πεποίηκε. πάλιν εἰ ἐρωτηθείη διὰ τί τοῦ τριγώνου αἱ τρεῖς γωνίαι τῆς λοιπῆς μείζονές εἰσιν, ἐρεῖ ὅτι δυσὶ ταῖς [*](1 κἀκεῖνο L ὑμεῖς Κ 3. 5 om. Κ 3 τοῦ om. Aristotelis cod. Ε ἁ 6 lemma om. Κ ἐστὶ L 8 αὑτὸ L αἰτιῶν Κ 9 αὐτῶν corr. ex αὐτὸν Κ 9. 11 τὸ χρήσιμον—λόγον om. L 9 νῦν] νοῦν M 13 ταυτὸ λογῆσαι Κ 14 τὸν] τοῦ Κ 15 φησίν compend. Κ: 0111. LMt 15. 16 εἰρημένας αἰτίας L 17 εὑρεῖν altero loco om. Mt 20 ἡ om. ἴση ἐστίν Mt 20 et 21 ἐκ τοῦ κέντρου utrobique Mt at of. p. 298,30 sq. 21. 22 ἐπίποδον L 22 ἣν] τὴν Κ 23. 24 πρὸς τὴν τοῦ κύκλου περιφέρειαν delet t at of. Simplic. p. 361,31. Heibeig ad Euclidis Elem. I dcf. 15 24 μόνη L τούτω ὑπάρχει Κ 27 ὥσπερ L 27. 28 ὅσπερ ὁ ὁριδμὸς Mt 30 τῆς λοιπῆς LKM: μιᾶς ὀρθῆς coniccit t: sciibeiidum videtur τοῦ τριγώνου αἰ δύο πλευραὶ τῆς λοιπῆς λοιπῆς εἰσιν, ἐρεῖ ὅτι * * * καὶ διὰ τί τοῦ τριγώνου αἱ τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν, ἐρεῖ ὅτι δυσὶ ταῖς ἐφεξῆς κιλ. εἰσιν δὲ ἐρεῖ L ὅτι] ὁ Κ ταῖς] τῆ L)

ἐφεξῆς ἴσαι εἰσί, δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι εἰσί. πάλιν ἐρωτηθεὶς [*](h 4r) διὰ τί αἰ δύο αἱ ἐφεξῆς δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν; ἐρεῖ ὅτι ὡς ἄν εὐθεῖα ἐπ’ εὐθεῖαν σταθῇ, ἢ δύο ὀρθὰς ἢ δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ποιεῖ· καὶ εἰς ὁρισμὸν τελευτήσας, τὸ ἱκανὸν τῇ ἐρωτήσει πεποίηκεν. οὐ τοῦτο δέ φημι, ὅτι εἰς ὁρισμὸν αὐτοῦ τοὐ ἐρωτωμένου οὐ γὰρ· ὁρισμὸν γωνίας ἢ γωνιῶν ἀποδέδωκεν), ἀλλ’ ὅτι ἀπλῶς εἰς ὁρισμόν τινα ἀνάγει τὸ διὰ τί ἐστι. τοῦτο δ’ εἶπε παραδείγματος ἕνεκεν τοῦ ὅτι τὸ διὰ τί ἐρωτώμενοι, ἔστιν ὅτε τὸ εἶδος ἀποδιδόαμεν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν μαθηματικῶν πάντων· οὐ πρότερον γὰρ ἀποπιπλῶμεν τὸν ἐρωτήσαντα διὰ τί τόδε, πρὶν εἰς ὁρισμὸν τὸ διὰ τί ἀναγάγωμεν, ὁ δὲ ὁρισμὸς εἶδός ἐστιν. ἀλλ’ οἱ μὲν ἐν τοῖς μαθήμ·ασιν εἰς τὸ εἶδος μόνον, τουτέστι τὸν ὁρισμόν, ἀνάγοντες καὶ τὸ διὰ τί ἀρκοῦνται οὔτε γὰρ ὕλην ὁ μαθηματικὸς ἐπισκέπτεται οὔτε ποιητικὸν αἴτιον οὔτε τέλος, ἀλλὰ μόνα τὰ εὔη τῶν μαθηματικῶν), ὁ μέ·ντοι φυσικὸς πάντα τὰ αἴτια ἀποδώσει. οἷον διὰ τί Σωκράτης ἄνθρωπός ἐστιν; ἀποδώσει τὴν αἰτίαν καὶ εἰς τὸ εἶδος ἀνάγων, ὅτι ζῷον λογικὸν θνητόν, καὶ εἰς τὸ ποιητικὸν αἴτιον, διότι τὸ ὅμοιον τοῦ ὁμοίου αἴτιον· ἄνθρωπος γὰρ ἐξ ἀνθρώπου. καὶ τὴν ὕλην δ’ ἀποδώσει. οἷον διὰ τί τὸ μαχαίριον τέμνει; ὅτι σιδήρεον· ἢ ἐκ τοῦ εἴδιους, ὅτι ὀξύ· ἢ ἐκ τοῦ τελικοῦ αἰτίου, διὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων χρείαν. καὶ οὕτως ἐπὶ πάντων, εἰ μὲν δυνατὸν πάσας τὰς αἰτίας ἀποδοῦναι, ἀποδώσει, εἰ δὲ μὴ ἐπὶ πάντων δυνατὸν πάσας οὐδὲ γὰρ εἰκὸς τὴν προσεχῆ ὕλην ἑκάστου εὑρίσκειν· τίς ἡ ἰδιότης τῆς τῶν στοιχείων κράσεως τῆς ὑποκειμένης Σωκράτει ἢ καὶ τῷ Πλάτωνι; καὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως), τινὰς γοῦν ἢ μίαν ἀποδώσει. ἔστι δ’ ἐπί τινων καὶ πάσας ἀποδοῦναι. οἷον διὰ τί ὁ ἄνθρωπος ἀποθνῄσκει; ὅτι ζῷον λογικὸν θνητόν, ἐκ τοῦ εἴδους· ἐκ δὲ τῆς ὕλης, ὅτι ἐξ ἐναντίων συνέστηκεν· ἐκ δὲ τοῦ ποιητικοῦ, ὅτι τὸ γεννητικὸν αὐτοῦ πρόσεισι καὶ ἄπεισιν· ἐκ δὲ τοῦ τέλους, ὅτι βέλτιον τῇ ψυχῇ τὸ μὴ ἐν σώματι εἶναι τοῦ ἐν σώματι διὰ τὰς ἐκ τοῦ σώματος ἐνοχλήσεις. εἰ τοίνυν τὰς αἰτίας ἀπαιτούμενος ὁ φυσικὸς εἰς τὰ εἰρημένα αἴτια ἀνάξει, καλῶς ἄρα τὸν περὶ αὐτῶν ἀκριβῶς διεξήλθομεν λόγον, ὅτι τέσσαρά ἐστι μόνα, τὸ εἶδος ἡ ὕλη τὸ ποιητικὸν τὸ τέλος. τούτων δέ, φησί, τὰ τρία πολλάκις ἔρχεται εἰς ταὐτόν, τὸ ποιητικὸν τὸ εἶδος τὸ τέλος, εἰς [*](1 αἱ om. L 1. 2 πάλιν—ἴσαι εἰσίν om. Κ 1 πάλιν ἐρωτηθεὶς Mt: om. L post ἐρωτηθεὶς addit ὅτι M 2 αἱ δύο αἱ] δύο L ὡς av (ef. p. 333,11) LKM: ὅταν t ἡ εὐθεῖα Mt 3 ἴσα Κ εἰς om. ἅ 7 εἰπεῖν L ἐρωτώμενος Κ ὅτε] οὔτε L 9 ἀποπιπλῶμεν LK: ἀποπιπλῶμεν Μ: ἀποπιμπλῶμεν t: scribe ἀποπίμπλαμεν cl. p. 298,28 10 ἐν om. L 11 τουτέστι] τούτων L ἀνάγοντες τὴν αἰτίαν καὶ fort, recte L: an καὶ deleudiim? 11. 12 οὗτει (sic) γὰρ Κ 16 διότι] διατὶ L 17 σιδήριον aute corr. Κ 19 εἰ μὲν om. L δυνατῶν ante corr. M 21 εὑρίσκειν LK: εὑρίσκοι M: εὑρήσει t ἡ om. L 22 ἡ om. L πλάτω L 23 τινὰς] τινῶν compend. L 24 ὁ L et superscr. K: om. Mt cf. Themist. p. 1896. Simplic. p. 362,8 ἀποθνήσει aute corr. Κ 26 πρόεισι L et Themistii libri 1. c. 8 27 τὸ] τῶ L 29 τὸν] τὰ L διήλθομεν Μt at cf. p. 296,10 30 ἐστι LK: εἰσι Mt 30. 31 τούτων—τέλος LK: om. non indicata lacuna M: λείπει τί in lac. t) ταὐτὸν δὲ λέγω οὐ τῷ ἀριθμῷ ἀλλὰ τῷ λόγῳ· ·ἄνθρωπος γὰρ ἐξ ἀνθρώπου [*](h 4r) καὶ ἵππος ἐξ ἵππου, καὶ ταὐτὸν τὸ ποιοῦν τῷ γινομένῳ οὐ ἰῷ ἀριθμῷ ἀλλὰ τῷ εἴδει. τῷ δὲ τέλει τὸ μὲν ποιητικὸν ὡσαύτως ἕτερον τῷ ἀριθμῷ, τὸ δ’ εἶδος ταὐτόν· ὡς μὲν γὰρ μήπω ὂν ἀλλὰ σκοπὸς ὂν τῆς φύσεως τούτου γὰρ στοχάζεται), τέλος ἐστίν, ὡς δὲ γενόμενον ἤδη καὶ ἐν τῷ συνθέτῳ ὄν, εἶδός ἐστι. τῆς δὲ ποιητικῆς αἰτίας τῆς μὲν οὔσης ἀκινήτου τῆς δὲ κινουμένης, καὶ τῆς κινουμένης τῆς μὲν ἀιδίως κινουμένης τῆς δὲ γενητῆς καὶ φθαρτῆς, τρεῖς συμβαίνει γενέσθαι καὶ τἀς πραγματείας· διό, φησί, καὶ ἡμῖν τρεῖς εἰσι γεγραμμέναι πραγματεῖαι περὶ τῶν αἰτιῶν τῶν ποιητικῶν, περὶ μὲν οὖν τῆς ἀκινήτου ἡ Μετὰ τὰ φυσικὰ, περὶ δὲ τῆς κινουμένης μὲν ἀιδίως δὲ κινουμένης ἡ Περὶ οὐρανοῦ, περὶ δὲ τῆς γενητῆς καὶ φθαρτῆς αἱ φυσικαὶ πᾶσαι πραγματεῖαι.

p. α15 τοσαῦτα γὰρ τὸν ἀριθμὸν τὸ περιείληφε.

Τὸ διὰ τί οὐ τὸ τέλος ἐνταῦθά φησιν, ἀλλὰ καθόλου τὴν αἰτίαν. τῶν γὰρ προβλημάτων τεσσάρων ὄντων, τοῦ εἰ ἔστι τί ἐστιν ὁποῖόν τί ἐστι καὶ διὰ τί ἐστιν, τὸ ἓν τῶν προβλημάτων, τὸ διὰ τί ἐστιν, εἰς τοσαύτας αἰτίας ἀνάγεται, τὴν ὕλην τὸ εἶδος τὸ ποιητικὸν τὸ τέλος· ἐρωτώμενοι γὰρ διὰ τί ἐστιν ἕκαστον, τὰς τέσσαρας ταύτας αἰτίας ἀποδιδόαμεν.|

p. α16 Ἢ γὰρ εἰς τὸ τί ἐστιν ἀνάγεται τὸ διὰ τί ἔσχατον ἐν [*](h 4v) τοῖς ἀκινήτοις.

Τὸ διὰ τί, φησίν, ἢ εἰς τὸ τί ἐστιν ἀνάγεται ἔσχατον, ἀντὶ τοῦ εἰς τὸν ὁρισμὸν ὅσπερ εἶδός ἐστι τοὺ ὑποκειμένου. ἀκίνητα δὲ τὰ μαθήματά φησι, διότι τὰ μὲν φυσικὰ ἐν κινήσει θεωρεῖται ἀρχὴ γὰρ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἡ φύσις), τὰ δὲ μαθηματικὰ ἐν τῇ ἐπινοίᾳ τῇ ἡμετέρα ἔχοντα τὸ εἶναι ἀκίνητά ἐστιν· οὐ γὰρ ἀλλοιοῦται, οὐδ’ ὅλως μεταβάλλει, ἅτε μηδὲ ἐν ὕλῃ ὄντα. εἰς ἔσχατον δὲ εἶπεν, ὅτι ὅταν ἐπὶ τῶν μαθημάτων ἐρωτηθέντες διὰ τί ἐστι τόδε εἶτα θελήσωμεν ἀποδοῦναι τὸ αἴτιον, οὐ πρότερον ἀποπίμπλαμεν τὸν ἐρωτῶντα πρὶν ἂν εἰς ὁρισμὸν ἔσχατον καταντήσωμεν, ὅσπερ ἐστὶν εἶδος. καὶ οὕτως ἐν τοῖς μαθήμασιν ἔχει πᾶσι. διὰ τί ἴσαι αἱ δύο εὐθεῖαι;· ὅτι ἐκ κέντρου. διὰ τί δὲ αἱ ἐκ κέντρου ἴσαι; ὅτι οὗτος [*](1 ἄνθρωπος γὰρ Mt: ἄνθρωπος Κ: οἶον ἄνθρωπος L 2 ταὐτὸ et mox τῶ εἴδη τῶ δὲ τέλος L 4 τῆ φύσει L 5 τέλος εἶναι (omissis 5. 6 ὡς δὲ—εἶδός ἐστι) L γενόμενον (cf. p. 301,25) t: γινόμενον ΚΜ 6 τῆς μενούσης Κ 8 et 11 γενητῆς Κ: γεννητῆς (sic; cf. ad p. 189,10) LMt 8 γίνεσθαι Μt 8. 10 καὶ τὰς—ποιητικῶν om. L 10 οὖν om. Mt τῆς (ante ἀκινήτου) t: τοῦ LKM 11 μὲν om. M 13 περιείληγφεν Κ 14 φασὶν L 15 καὶ om. L 16 τὸ ἓν ἐν cod.) τῶν προβλημάτων τὸ διὰ τί ἐστι L: om. KMt 22 ὅσπερ M: ὥσπερ L: ὅπερ (K)t εἶδος εἶδος ἐστὶν ὃ τὸ τὸ ὑποκείμ Κ ἀκίνητα· ἀκίνητα δὲ L 23 καὶ] καὶ ἡ L 25 ἀκίνητέ ἐστιν L 27 θελήσομεν LM 29 ἐστὶν εἶδος] ἐστι ὅδε L 30 δὲ om. Mt)

ὁ ὁρισμὸς τῶν ἐκ κέντρου τοῦ κύκλου, τὰς ἐκ τοῦ κέντρου τοῦ κύκλου [*](h 4v) πάσας εἰς τὴν περιφέρειαν ἀγομένας ἴσας εἶναι ἀλλήλαις· καὶ οὕτως τὸν ὁρισμὸν ἀκούσαντες ἀποπιμπλάμεθα. ὃ οὗν φησι, τοῦτό ἐστι· τὸ διὰ τί ἐρωτώμενοι, ἢ εἰς τὸ τί ἐστιν, ὅπερ τὸ εἶδός φημι, ἀνάγομεν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν μαθημάτων ἔχει. εἰς ὁρισμὸν· γὰρ ἔσχατον ἡ τῆς αἰτίας ἀπόδοσις λήγει ἐν τοῖς μαθήμασιν, ὁ δὲ ὁρισμὸς εἶδός ἐστι· παραδείγματος γὰρ ἕνεκεν εἴρηται αὐτῷ τὰ μαθήματα. ἡ οὖν σύνταξις τῆς λέξεως οὕτως ̔τὸ γὰρ διὰ τί ἢ ὥσπερ ἐν τοῖς ἀκινήτοις εἰς τὸ τί ἐστιν ἀνάγεται ἔσχατον’· προσυπακουστέον γὰρ ἔξωθεν ̔ὥσπερ’·

p. α17 εἰς ὁρισμὸν γὰρ τοῦ εὐθέος ἢ συμμέτρου.

Ἐὰν ἐν τῷ κύκλῳ λάβω δύο τινὰ σημεῖα, εἶτα εἴπω ὅτι ἀπέχουσιν ἀπ’ ἀλλήλων τὰ σημεῖα πέντε τυχὸν δακτύλους, εἶτα ἐρωτήσῃς· πόθεν τοῦτο; φημὶ ὅτι καὶ ἡ ἐκ τοῦ σημείου ἐπὶ τὸ σημεῖον ἀγομένη εὐθεῖα τοσούτων ἐστίν. εἶτα πάλιν ἐρωτῶντος· καὶ τί δήποτε μὴ κατὰ τὴν ἐξ αὐτῶν γραφομένην περιφέρειαν ἢ ἕλικα μετρεῖς αὐτά; φημὶ ὅτι δεῖ τὸ μέτρον ὡρισμένον εἶναι, ὥρισται δὲ τὸ ἐλάχιστον, ἐλαχίστη δὲ ἡ εὐθεῖα· εὐθεῖα γάρ ἐστιν ἥτις ἐλαχίστη ἐστὶ τῶν τὰ αὐτὰ πέρατα ἐχουσῶν γραμμῶν. καὶ τὸν ὁρισμὸν ἀκούσαντες, οὐκέτι περαιτέρω χωροῦμεν. πάλιν λέγομεν ὅτι ἥδε ἡ πλευρὰ τῇδε τῇ πλευρᾷ ἐστι σύμμετρος· διὰ τί δὲ σύμμετροί εἰσιν; ὅτι λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλας ὃν ἀριθμὸς πρὸς ἀριθμόν, οἷον τυχὸν ὁ δύο πρὸς τὸν ὀκτώ. καὶ τί εἰ ἔχουσι λόγον πρὸς ἀλλήλας ὃν ἀριθμὸς πρὸς ἀριθμόν; φημὶ ὅτι οὗτος ὅρος τῶν συμμέτρων· σύμμετρα γάρ ἐστι τὰ αὐτῷ μέτρῳ μετρούμενα. ὥσπερ οὖν ὁ δύο μετρεῖ τὸν ὀκτὼ τετράκις, οὕτως καὶ ἡ πλευρὰ τὴν πλευράν. καὶ εἰπὼν τὸν ὁρισμὸν ἔστησα τὴν ἀπορίαν. καὶ καθόλου πᾶσα ἡ μαθηματικὴ μέθοδος ἢ εἰς ὁρισμὸν ἔσχατον ἀναφέρει τὰς αἰτίας, ἢ εἰς τὰς κοινὰς ἐννοίας.

p. α19 Ἤ εἰς τὸ κινῆσαν πρῶτον.

Ἐἰπὼν τὸ εἰδικὸν αἴτιον, μετῆλθεν ἐπὶ τὸ ποιητικόν· ἐρωτώμενοι γάρ, φησί, διὰ τί ἐπολέμησαν Φωκεῦσι Θηβαῖοι, ἀποκρινόμεθα τὸ ποιητικὸν [*](1 ὁ om. LK at cf. p. 296,21 τὸ τὰς ἐκ (om. τοῦ) κέντρου L τοῦ extremum om. Κ 3 ἀποπεμπλάμεθα L 6 παραδείγματα L 7 ἕνεκα Mt 9 τὸ ὥσπερ L 10 τοῦ εὐθέος ἢ συμμέτρου om. Κ 12 ὑπ’ t κατὰ δ δ corr. ut vid. in ἑ) τυχὸν L δακτύλοις Mt ἐρωτήσῃς Κ: ἐρωτήσεις LM: ἐρωτήση t 13 ἀγομένη ἡ εὐθεῖα Κ τοσοῦτον L 14 καὶ om. Mt 14. 15 γεγενημένην L 15. 16 ὁρισμένον Κ 17 ἥτις ἐλαχίστης Κ 18 περετέρω Κ 19 διατὶ (compend.) σύμμετρος (om. δὲ) ἐστὶν L 20 πρὸς ἀλλήλοις L τυχὸν om. L ὁ β' L: οἱ δύο KMt 21 ὀκτὰ et 23 ὀκτὼ Κ 22 ὁ addidi 23 μέτρῳ] μέτρα ut vid. M συμμετρούμενα L 24 οὕτω t ἔστησεν L 27 κινείσαν (om. πρῶτον) Κ 29 Φωκεῦσι κτλ.] cf. Themist. p. 188,27 sqq. (Simplic. p. 361,33 sqq.))

αἴτιον, ὅτι ἐσύλησαν Φωκεῖς τὸν νεών. ἢ τὸ οὗ ἕνεκεν καὶ τὸ τέλος [*](h 4ν) ἀποκρινόμεθα. οἷον διὰ τί ἐπολέμησε τοῖς Ἕλλησιν ὁ βασιλεύς; φαμὲν ἵνα ἄρξῃ τῶν ̔Ελλήνων.

p. α20 Ἤ ἐν τοῖς γεννωμένοις ἡ ὕλη.

Εἰπὼν τὸ εἶδος, τὸ ποιητικόν τὸ τελικόν, λέγει καὶ τὴν ὕλην. γεννώμενα δ’ εἶπε πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν θείων καὶ παντάπασιν ἀμεταβλήτων, λέγω δὴ τῶν ἀσωμάτων· καὶ ὁ Πλατῶν γὰρ ταῦτα μὲν ἀεὶ ὄντα ἐκάλεσε, πάντα δὲ τὰ σωματικὰ οὐκ ὄντα ἀλλὰ γινόμενα. ἐν τούτοις οὖν τοῖς γινομένοις ἀποδώσει ὁ φυσικὸς τὴν ὕλην· ἐκεῖνα γὰρ ἄυλα, καὶ τὸ εἶδος μόνον ἐπ’ ἐκείνων τοὐ θεολόγου ἀποδοῦναι; οὐ μέντοι τὴν ὕλην. ἢ ἐπειδὴ τῶν ἄλλων αἰτιῶν παραδείγματα ἔθηκε προαιρετὰ καὶ μαθηματικά, οὐδὲν δὲ τούτων κατὰ γένεσιν τὸ εἶναι ἔχει τά τε γὰρ μαθήματα ἀκίνητα, ὡς αὐτὸς εἶπε, καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ γένεσις ἐπ’ αὐτῶν θεωρεῖται· ἔνθα γὰρ γένεσις πάντως καὶ κίνησις, τά τε κατὰ προαίρεσιν ἄνευ γενέσεως ἢ οὐκ εἰσὶν ἡ εἰσὶν ἐν τῇ σχέσει τῆς προαιρέσεως τὸ εἶναι ἔχοντα), ἐπεὶ οὖν ἐν τούτοις ὕλη οὐ θεωρεῖται, ἐπειδὴ οὐδὲ γένεσις, διὰ τοῦτο πρὸς ἀντιδιαστολὴν τούτων φησὶν ὅτι τὴν ὕλην ἐν τοῖς γινομένοις ἀποδώσει, γινόμενα γέγων τὰ τεχνητὰ καὶ τὰ φυσικά· ἐν τούτοις γὰρ πάντως καὶ τὴν ὕλην ἀπο- σοτεον. p. α22 ἐπεὶ δὲ αἰτίαι τέτταρες, περὶ πασῶν τοῦ φυσικοῦ εἰδέναι ἐστιν.

Ὅτι διὰ τοῦτο ἀνέλαβε τὸν περὶ τῶν αἰτιῶν λόγον, σαφῶς ἐνταῦθα ἐδήλωσε. τεσσάρων γάρ, φησί, τῶν αἰτιῶν οὐσῶν τὰς αἰτία. τῶν γινομένων εἰς τὰς τέσσαρας ταύτας ὁ φυσικὸς ἀνάξει, καὶ τὸ διὰ τί περὶ ἕκαστον ἀποδιδούς, ταύτας ἀποδώδει τὰς αἰτίας. καὶ εἰς πάσας ἀνάγων τὸ διὰ τί ἀποδώδει φυσικῶς. τὴν αἰτίαν, φησίν, ἑκάστου φυσικῶς ἀποδιδούς, εἰς ταύτας τὰς τέσσαρας αἰτίας ἀνάξει. καλῶς δὲ εἶπε φυσικῶς· δυνατὸν γὰρ ἀνάγειν εἰς τὰς αἰτίας ταύτας οὐ φυσικῶς. τὸ γὰρ περὶ τῆς ἀκινήτου αἰτίας διαλέγεσθαι οὐκέτι φυσικοῦ ἀλλὰ θεολόγου, καὶ τὸ περὶ [*](1 νεῶν Κ 4 γεννωμένοις KM: γινομένοις (L)t at cf. Simplic. p. 362,2 qui vulgatam lectionem γινομένοις Alexandro tribuit p. 363,15 5 καὶ τὸ τελικόν (K)t 5.6 γεννώμενα KMt: γινόμενα L post γεννώμενα δ’ εἶπε intercidisse videtur explicatio vocis γεννώμενα ct mentio lectiouis Alexandreae γινομένοις 7 Πλάτων Tim. p. 27D sq. μὲν γαθ L ἐκάλει L 8. 9 γινομένοις hic et v. 17 libri oinffes 10 τοῦ θεολόγου ἐπ’ ἐκείνων L ἐπεὶ L 11 αἰτίων L παραδείγματος M μαθητὰ L 12 τε om. Mt 13 εἶπε] cf. p. α17 14 τά τε LK: τά γε Mt 15 ἡ εἰσὶν om. L 20 ἐπείδ’ (sic) αἰτίαι M: ἐπειδὴ δὲ αἱ αἰτίαι L at cf. Simplic. p. 3632,2 τέτταρες KM: τέσσαρες (L)t 20. 21 περὶ πασῶν—εἰδέναι ἐστίν om. Κ 21 ἐστίν L: om. Mt Aristoteles 23 αἰτίων L 24 τὰς om. L)

τῶν χωριστῶν εἰδῶν τῶν φυσικῶν . εἰ δὲ καὶ ὁ Ἀριστοτέλης [*](h 4v) ἐν ταῖς φυσικαῖς πραγματείαις ἔστιν ὅτε περὶ τῆς ἀκινήτου διαλέγεται αἰτίας ὥσπερ ἐν τῷ ὀγδόῳ τῆς Φυσικῆς, καὶ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς περὶ τοῦ νοῦ τοῦ χωριστοῦ πάντῃ σωμάτων, καὶ ἐν τῇ Περὶ γενέσεως πάλιν περὶ τῆς ἀκινήτου αἰτίας, ἐροῦμεν ὅτι τῷ ὄντι ὁ τέλειος φυσικὸς κατὰ τὸ ἀκρότατον τὸ ἑαυτοῦ μεμνήσεται καὶ τῶν ἀκινήτων αἰτιῶν καὶ ὑπὲρ φύσιν.

p. 198a24 Ἔρχεται δὲ τὰ τρία εἰς ἓν πολλάκις. |

Τὸ εἶδος, τὸ τέλος, τὸ ποιητι·κὸν αἴτιον. καλῶς δὲ τὸ πολλάκις. [*](h 5r) οὐ γὰρ ἀεὶ εἰς ταὐτὸν ἔρχονται ταῦτα. οὐδὲ γὰρ πᾶν τὸ ποιοῦν ὅμοιόν ἐστι τῷ γινομένῳ· οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ ποιεῖ ὁ ἥλιος εἰς τὸν ἀέρα, ὅμοιός ἐστι τῷ ἀέρι. καὶ ὅλως τὰ ἀκίνητα καὶ θεῖα αἴτια ποιοῦσιν εἰς ἡμᾶς ἕτερα ἡμῶν ὄντα καὶ τῇ οὐσίᾳ καὶ τῇ· ἐνεργείᾳ. ἀλλ’ οὐδ’ ἐπὶ τῶν γινομένων πᾶν τὸ ποιοῦν ὅμοιόν ἐστι τῷ γινομένῳ· ἡ γὰρ. κίνησις θερμαίνει μὴ οὖσα θέρμανσις, καὶ ἡ ψῦξις πήγνυσι μὴ οὖσα πῆξις, καὶ ἡ θέρμη ἐξατμίζουσα τὸ ὕδωρ ποιεῖ ἀέρα οἷον ἡ τοῦ πυρός) οὐκ οὖσα ἀήρ, καὶ μυρία ἄλλα. τὰ δὲ τεχνητὰ καὶ προφανῶς τῶν ποιητικῶν ἕτερά ἐστι.

p. 198a25 Τὰ μὲν γὰρ τί ἐστι καὶ οὗ ἕνεκέν ἐστιν.

Ὅτι τὸ εἶδος ταὐτὸν τῷ τέλει καὶ πῶς, εἴπομεν. ἐπεὶ δὲ τὸ τέλος διττόν, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, τὸ μὲν οὗ τὸ δὲ ᾧ, οὐ παντὶ τέλει τὸ εἶδος ταὐτόν ἐστιν· οὐδὲ γὰρ τῷ ᾧ ταὐτόν, ἀλλὰ μᾶλλον τῷ οὗ, τοῦτο δέ φημι οὗ στοχάζεται ἡ φύσις, στοχάζεται δὲ ἕκαστον εἰς τὸ τέλειον καὶ κατὰ φύσιν εἶδος ἀγαγεῖν. ὥστε ταὐτὸν τῷ ἀριθμῷ τὸ τοιοῦτον τέλος καὶ τὸ εἶδος τῇ σχέσει μόνῃ διαφέρον, ὡς εἴρηται, καὶ τῷ χρόνῳ· ὅταν μὲν γὰρ ὡς γινόμενον καὶ μήπω ὂν θεωρῆται, τέλος ἐστίν, ὅταν δὲ γενόμενον, εἶδος. τὸ δὲ ὅθεν ἡ κίνησις πρῶτον τῷ εἴδει ταὐτὸν τούτοις. πρῶτον ἀντὶ τοῦ προσεχές. τὸ οὖν προσεχὲς ποιητικὸν αἴτιον [*](1 τῶν φυσικῶν LKM: τοῦ φυσικοῦ t οὐ φυσικοῦ addidi 3 ἐν τῷ ὀγδόῳ τῆς Φυσικῆς c. 5 sq. Περὶ ψυχῆς Γ c. 4 sqq. 4 σωμάτων L: ἀσωμάτων KMt Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς Α c. 3 p. 318a1 sqq. cum Philopon. comm. f. 12r42 sqq. Ald. 6 αἰτίων L 7 εἰς ἓν πολλάκις om. Κ εἰς ἓν (Simplie. p. 363,32. Tbemist. p. 189,10) LM: εἰς τὸ ἓν e vulg. Arist. t 8 Τὰ τρία τὸ εἶδος κτλ. t 10 ποιεῖ om. L 13 τῶ γινομένω LK: τῶν γινομένων Mt 14 θέρμασις Κ θέρμη Κ: θερμη sine accentu M: θερμὴ (L)t 17 καὶ οὗ ἕνεκέν ἕνεκα M) ἐστιν LM: om. K: καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἐν ἐστιν I et Aristotelis libri (at ἔν om. primitus cod. E) 18 Ὅτι om. Κ καὶ om. L 11) διττόν, ὡς] διττῶς L ἔμπροσθεν p. 230,5 sqq. 20 τῷ ᾧ scripsi: τὸ ᾦ libri ἀλλὰ καὶ μᾶλλον L τῶ οὗ Κ: τὸ οὗ LMt 21 οὗ Lt: οὐ K: ὃ M ante ἕκαστον addit τοῦ t 23 σχέσῃ (LKM)t μόνον L 24 ὃν] οἴ (sic) Κ τέλος] εἰστέλος Κ: εἶδος L 24. p. 305,24 ὅταν δὲ—ἀνάγκη τοιάνδε] in folio ab alia quadam manu scnpto L 24 ὡς (post δὲ) addidit t: om. LKM at cf. p. 2985 25 εἶδος] τέλος L 25. p. 302,3 τὸ δὲ—ἀριθμῷ δ’ οὐ ταὐτόν om. Κ 25 ὅθεν] ὅσ (sic) M ταὐτὸν LM: τὸ αὐτὸ t)

ταὐτὸν τῷ τέλει καὶ τῷ εἴδει, ταὐτὸν δὲ λέγω οὐκ ἀριθμῷ ἀλλ’ εἴδει· [*](h 5r) Σωφρονίσκος γὰρ τῷ Σωκράτει ταὐτὸν τῷ εἴδει ἄνθρωποι γὰρ ἄμφω), ἀριθμῷ δ’ οὐ ταὐτόν.

p. α27 Καὶ ὅλως ὅσα κινούμενα κινεῖ· ὅσα δὲ μή, οὐκέτι φυ- σικης.

Τοῦτο τὸ ῥητὸν ἤτοι πρὸς τὸ προσεχὲς συντακτέον, ἵνα λέγῃ ὅτι τὸ προσεχὲς ποιητικὸν αἴτιον ταὐτόν ἐστι τῷ εἴδει καὶ τῷ τέλει, καὶ καθόλου, φημί, ὅσα τῶν ποιητικῶν προσεχῆ ὄντα κινούμενα κινεῖ, ταύτα τῳ ειοει καὶ τῷ τέλει τὰ αὐτά εἰσιν ἡ γὰρ ψυχὴ κἄν προσεχῶς κινῇ τὸ ζῷον, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ μὴ κινουμένη κινεῖ, διὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἡ αὐτὴ τῷ κινουμένῳ) ἡ, ὅπερ καὶ μᾶλλον, τοῖς ἀνωτέρω συνεχὲς ἄν εἴη τὸ ῥητὸν τοῦτο ”καὶ εἰς πάσας ἀνάγων τὸ διὰ τί ἀποδώσει φυσικῶς, τὴν ὕλην, τὸ εἶδος, τὸ κινῆσαν”, εἶτα ἐφεξῆς καὶ ὅλως ὅσα κινούμενα κινεῖ, τουτέστιν ταῦτα τὰ αἴτια ἀποδώσει ὁ φυσικός, ὅσα τῷ αὐτὰ κινεῖσθαι οὕτως κινεῖ. καὶ ὅτι τοῦτό ἐστιν ἀληθές, δῆλον ἐξ ὧν ἐπήγαγεν ὅσα δὲ μή, οὐκέτι φυσικῆς, τουτέστιν ‘ὅσα δὲ κινεῖ αὐτὰ ἀκίνητα ὄντα, οὐκέτι ἐστὶ φυσικῆς πραγματείας‘, εἴ γε περὶ φύσεως μέν ἐστι τοῦ φυσικοῦ διαλαβεῖν, φύσις δέ ἐστιν ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός· ὥστε ὅσα φυσικὰ ὄντα κινεῖ, ἔχει ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρεμίας. οὐκοῦν ὅσα μὴ ἔχει ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρεμίας, οὐ φυσικά· τοιαῦτα δέ ἐστιν ὅσα ἀκίνητα ὄντα κτὰ φύσιν κινεῖ· εἰ τοίνυν φυσικοῦ τὸ περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν διαλέγεσθαι, τὰ δὲ τοιαῦτα οὐ φυσικά. οὐ διαλέξεται δηλονότι περὶ τούτων ὁ φυσικός. περὶ μόνων ἄρα τῶν τῷ κινεῖσθαι κινουσῶν ἀρχῶν διαλέξεται.

p. α29 Διὸ τρεῖς αἱ πραγματεῖαι.

Ἐπειδὴ τῶν κινούντων, φησί, τὸ μὲν ἀκίνητόν ἐστι τὸ δὲ κινούμενον, [*](2 τῶ σωκράτει L: om. Mt 4.5 ὅσα δὲ μή, οὐκέτι φυσικῆς om. K οὐκέτι M: οὐκ ἔτι (L)t 4. 5 φυσικῶς M 6 ἤτοι t: ἢ τὸ M: ἡ Κ: καὶ L: fort, ἡ 7 ποιητικὸν om. L post τέλει addit (ex v. 9) τὰ αὐτά εἰσι nee delevit JM 8 φημὶ ὅτι ὅσα t 9 κινῇ (L)t: κινεῖ KM 10 οὐκ ἔστιν LKM: οὐκέτι t 11 συνεχὲς (L)t: συνεχῶς ΚΜ τὸ (ante ῥητὸν) om. L 12 καὶ εἰς κτλ.] p. 198 α23 ἀνάγον LM διὰ τί] δή τι M 13 post κινῆσαν adde ex Aristotele τὸ οὖ ἕνεκα καὶ ὅλως Κ: ὅλως (om. καὶ?) L: καὶ (om. ὅλως) Mt 16 φυσικά L ἐστὶ (post οὐκέτι) t: ἐστὶν Κ: ἐπὶ M: γὰρ L εἴ γε LK: εἴτε Μ:εἰ γὰρ t φύσις δέ] φύσεις δέ Κ:φησὶ γε L 18 ἀρχὴ κτλ.] of. Ar. Β 1 p. 192b20 sqq. καὶ (ante ἠρεμίας) om. Κ πρώτως τ' (K)t: πρῴ M: πρῶτα L of. ad p. 196,16 19 κατὰ om. M ὥστε dclet t, nimiruin quia εἰ γὰρ scripserat v. 17 ὄντα κινεῖς ἔχεις ἐν Κ 20 οὐκ οὖν libri 21 ὅσα κινητὰ Κ ὄντα om. L 23 διαλέξεται Mt: διαλέξονται Κ: διαλέγεται L δηλονότι οm. L 24 τῷ] τὸ L ἀρχῶν] τριχῶν L 25 διὸ KMt: διότι L 26 ἐστι] εἶναι Κ)

καὶ τῶν κινουμένων τὸ μὲν ἀεικίνητον τὸ δὲ κινούμενον καὶ φθειρόμενον, [*](h 5r) τριττὰς ἐποιησάμεθα καὶ τὰς περὶ αὐτῶν πραγματείας, ἐν μὲν τῇ Μετὰ τὰ [*](36) φυσικὰ περὶ τῶν ἀκινήτων διαλεχθέντες, ἐν· δὲ τῇ Περὶ οὐρανοῦ περὶ τῶν ἀεικινήτων, ἐν δὲ ταῖς λοιπαῖς πάσαις φυσικαῖς πραγματείαις περὶ τῶν κινουμένων μὲν γενητῶν δὲ οὐσῶν καὶ φθαρτῶν. τὰ δὲ ἐφεξῆς ἀνάληψίς ἐστιν ὡς ἐν συμπεράσματι τῶν αἰτίων, εἰ δὲ παρῆκε τὸ τελικόν, οὐδὲν πρᾶγμα· ἐφεξῆς γὰρ εὐθὺς πρὸ ὅλων αὐτὸ ἀπαριθμεῖται.

p. 198a33 Περὶ γενέσεως γὰρ μάλιστα τοῦτον τὸν τρόπον τὰς αἰτίας σκοποῦσι, τί μετὰ τί γίνεται, καὶ τί πρῶτον ἐποίησεν ἢ τί ἔπαθεν.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι τὸ διὰ τί ἐρωτωμένους εἰς τὰς τέσσαρας δεῖ αἰτ·ίας ἀνάγειν, τούτου τὸν λόγον ἀποδίδωσι· μάλιστα γάρ, φησί, τοῦτον τὸν τρόπον περὶ τῶν γινομένων σκοπεῖν εἰώθασιν, ὅπερ καὶ μάλιστά ἐστι φυσικοῦ ἔργου, τὸ περὶ τῶν γινομένων ἔχειν τὴν πραγματείαν. περὶ ταῦτα γοῦν πάντες οἱ φυσικοὶ μάλιστα ἠσχόληνται, καὶ τοὺς πλείονας περὶ τούτων καταβάλλουσι λόγους. περὶ τούτων οὖν σκοποῦντες, ταύτας ζητοῦσι τὰς αἰτίας τὰς τέσσαρας, ἃς καὶ ἀπαριθμεῖται πάλιν. τί μετὰ τί γίνεται; ὅπερ ἐστὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα. σκοπεῖ γὰρ ὁ φυσικὸς τί τίνος ἕνεκεν ἐργάζεται ἡ φύσις, ἆρα ἡ τοῦ ἀνθρώπου φύσις ποιήσασα τὸ σπέρμα διὰ τὸν ἄνθρωπον αὐτὸ ποιεῖ, ἵνα γένηται ἐξ αὐτοῦ ἄνθρωπος, ἢ ἔμπαλιν τὸν ἄνθρωπον ποιεῖ διὰ τὸ σπέρμα· καὶ ἀποδίδωσιν, ὅτι ἕνεκεν τοῦ ἀνθρωπείου εἴδους, ὥστε διαμένειν, τὸ σπέρμα ἡ φύσις ποιεῖ καὶ πάντα τὰ ἐφεξῆς, τέλος πάντων τούτων ἔχουσα τὸ ἀνθρώπειον εἶδος ποιῆσαι πάντα γὰρ εἶναι ἐφίεται)· διὰ τὸ μὴ δύνασθαι οὖν τὰ ἐνταῦθα ἀίδια εἶναι, κατὰ ἀριθμὸν τῇ διαδοχῇ τὸ ἀίδιον ἐμηχανήσατο. καὶ τί πρῶτον ἐποίησε; τὸ ποιητικὸν αἴτιον· ζητεῖ γὰρ τί ἐστι προσεχῶς ἕκαστον τῶν φυσικῶν κινοῦν. καὶ τί ἔπαθε; τουτέστι τίς ἐστιν ἡ ὕλη ἡ ὑπὸ τοῦ ποιητικοῦ πάσχουσα καὶ ἀλλοιουμένη καὶ εἰς τὸ εἶδος ἀγομένη, πότερον τὸ σπέρμα ἢ τὸ κατακινύμενον] [*](1 γινόμενον Κ 4 ἀεικινήτων] ἀκινήτων L πραγματείαις ταῖς φυσικαῖς Mt 5 ἀνάληψίς ἀνάλ/ M) LKM: ἀνάλυσίς t 6 αἰτιῶν Κ 7 πρὸ τῶν ἄλλων L 8. 10 τοῦτον—ἔπαθεν om. Κ 9 τί μετὰ τί γίνεται ex Arist. t: τί μετὰ τί γὰρ M: τί μετ’ αὐτὸ γίνεσθαι L 10 ἔπαθε t 11 ἐρωτώμενον t 12 τούτου (L)t: τοῦτον KM 14 ἔργον fortasse recte (L)t 15 μάλιστα οm. Mt τ 15 ἠσχόλην M 16. 17 τὰς αἰτίας τὰς δ' LK: τὰς δ' τέσσαρας t) αἰτίας Mt 17 γί- ιαι νεται (compend. Γ K) LK: γὰρ Mt Ι7. 18 ὅπερ ἐστιν εἶδος Mt 18 καὶ om. K τί τίνος LK: τὸ τίνος Mt 19 ἀρα * (sic) L et compend. sine accentu K: ὅτι M: οἶον t 19. 21 διὰ τὸν ἄνθρωπον—διὰ τὸ σπέρμα LK: om. Mt 22 διαμένειν τἄ σπέρματα L τέλος (K)t: τέλει ut vid. L: τέ (sic) M post τέλος interpolat δὲ t 23 ἀπάντων M είνου (h. e. ἀνθρωπείνου) Κ εἶδος ἀῒδιον (K)t: εἶδος LM 24 μὴ δύνασθαι] μή- νασθαι Κ οὖν LK: om. Mt 26 ἕκαστον om. Κ)

μήνιον, καὶ τί πρὸ τούτων, οἷον ὅτι τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, καὶ εἰ ἔστι πρὸ [*](h 5r) ἐκείνων τὸ πάσχον καὶ κοινῶς πᾶσιν ὑποκείμενον ἢ οὔ. |

p. 198a35 Διτταὶ δὲ αἱ ἀρχαὶ αἱ κινοῦσαι φυσικῶς, ὧν ἡ ἑτέρα h 5v οὐ φυσικὴ.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ζητεῖ περὶ γενέσεως ὁ φυσικὸς ὥσπερ τὰ ἄλλα αἴτια οὕτ·ως δὲ καὶ τὸ ποιητικόν ζητεῖ γὰρ τί τὸ πρῶτον ποιῆσαν), ἐπεὶ μὴ περὶ παντὸς ποιητικοῦ αἰτίου, τοῦ φυσικοῦ ζητῆσαι, διὰ τοῦτό φησιν, ὅτι τῶν ἀρχῶν διττῶν οὐσῶν τῶν κινητῶν, καὶ τῆς μὲν πάντῃ ἀκινήτου οὔσης τῆς δὲ ἀρχὴν ἐχούσης ἐν ἑαυτῇ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ἡ μὲν πάντῃ ἀκίνητος ἀρχὴ οὐ φυσική, ἡ δὲ λοιπὴ φυσική. ὥστε φυσικοῦ ἂν εἴη οὐ τὸ περὶ πάσης ἀρχῆς διαλέγεσθαι, ἀλλὰ περὶ φυσικῆς μόνον ἀρχῆς. πῶς δέ, εἰ φυσικῶς ἀμφότεραι κινοῦσιν, οὐκ εἰσὶν ἄμφω φυσικαί; ἀλλ’ οὐ τοῦτο εἶπεν ὅτι ἡ κινοῦσα οὕτως κινεῖ ὡς τὰ φυσικὰ κινεῖν πέφυκεν, ἀλλ’ ὅτι τὸ κινούμενον ὑπ’ αὐτῆς φυσικῶς κινεῖται. οὐκ ἀνάγκη δὲ ὡς κινεῖται τὸ κινούμενον, οὕτω καὶ τὸ κινοῦν κινοῦν. ἀλλοιοῖ γοῦν ἡμᾶς ὁ ἥλιος αὐτὸς μὴ ἀλλοιούμενος, καὶ θερμαίνει ἡ κίνησις μὴ οὖσα θέρμανσις, καὶ ἡ μάστιξ μώλωπα ποιεῖ μὴ οὖσα μώλωψ. οὕτως οὖν οὐδὲν ἀδύνατον φυσικῶς μὲν κινεῖν μὴ εἶναι δὲ φυσικόν, τοιοῦτον δέ ἐστιν ἥ τε ψυχὴ ἡ ἡμετέρα μηδεμίαν μὲν κίνησιν κινουμένη κινοῦσα δ’ αὐτὴ τὸ ζῷον, καὶ ἔτι τὸ θεῖον· κινεῖ γὰρ ἡμᾶς αὐτὸ μὴ κινούμενον. πάντων δὲ πρῶτόν φησι τὸ τὴν ἀπλανῆ κινοῦν· τοῦτο γὰρ “πρῶτον” καὶ ἐν τῷ Λ τῆς Μετὰ τὰ φυσικά φησι. δυνατὸν δὲ καὶ πρῶτον ἀκούειν πᾶν τὸ κινοῦν τὸν οὐρανόν· πρώτως γὰρ τὰ οὐράνια τῇ κινήσει κινεῖ τὰ ἐνταῦθα. οὐκοῦν τὸ κινοῦν τὸν οὐρανὸν πρώτιστον ἄν εἴη τῶν ἀκινήτως κινούντων.

p. 198b3 Καὶ τὸ τί ἐστι καὶ ἡ μορφή· τέλος γὰρ καὶ οὗ ἕνεκα.

Εἰπὼν τὸ ἕτερον τῶν κινούντων ὃ καὶ “ἀκίνητον” εἶπε, προσέθηκε καὶ τὸ λοιπὸν τὸ ἔχον· ἀρχὴν κινήσεως ἐν ἑαυτῷ, ὅπερ ἐστὶ τὸ φυσικὸν εἶδος. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κινοῦν καὶ ἀλλοιοῦν καὶ εἰς γένεσιν ἄγον τὴν [*](1 οἷον τι Κ 3.4 αἱ κινοῦσαι—φυσική om. K 6 οὗτος L: οὕτω t δὲ LKM: δὴ t ποιήσεν (sic) coinpciul. Κ 8 κινητικῶν Κ 10 φυσικοῦ] φυσικὴ L 10. 11 τὸ περὶ] ποτὲ L 11 μόνον Κ: μόνου L: μόνης Mt 12 ἀμφότερα L ἀλλ’ αὔτοῦτος Κ 13 εἶπε Mt 14 αὐτοῦ L 15 τὸ κινεῖν κινοῦν (?) L γοῦν KMt: οὖν L 16 ἡ κίνησις] ἡνησ Κ 17 οὐδὲν iteratiuu eras. Κ 19 αὐτὴ Mt: αὐτὴ Κ: αὕτη L ἔτι (L)t: ἔστι KM 20 γὰρ αὐτὸ ἡμᾶς L πάντως L 21 γὰρ LK: δὲ Mt Λ] λάμβδα KM: λάβδα L: δωδεκάτῳ t τῆς LKM: τῶν t Μετὰ τὰ φυσικὰ Λ 7 p. α23 23 ὁ πρῶτος οὐρανός 22 πᾶν itcratum eras. Κ 22. 23 πρώτως γὰρ—οὐκοῦν τὸ κινοῦν τὸν οὐρανὸν LK: om. Mt 24 post πρώτιστον interpolat γὰρ t ἀκινήτων L 25 τὸ] τὸ αἴτιον L καὶ ἡ] δὲ καὶ ἡ t τέλος γὰρ καὶ οὗ ἕνεκα om. K 27 ὅπερ] ὅτι L)

ὕλην, κινεῖ δὲ οὐ μόνον ὡς ποιητικὸν αἴτιον, ἀλλὰ καὶ ὡς τελικόν· ὀρεκτὸν [*](h 5v) γάρ ἐστι, καὶ τούτου τυχεῖν ἡ φύσις βούλεται. εἴρηται δὲ ὅτι πολλάκις τὰ τρία ἔρχεται εἰς ταὐτόν· ὥστε τὸ εἶδος καὶ ἡ μορφὴ καὶ ὡς ποιητικὸν κινεῖ τὴν ὕλην ἐν τῷ πατρὶ ὄν, καὶ ὡς τελικὸν καὶ ὀρεκτόν. καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς κινήσεσι ταῖς κατὰ συμβεβηκὸς τοῦτό ἐστι τὸ κινοῦν, τὸ ἐν ἑαυτῷ ἔχον τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως· αὔξεται γὰρ ἐπὶ τοσόνδε ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ εἶδος, καὶ ἀλλοιοῦται τοιώσδε. καὶ τὴν κατὰ τόπον ὁμοίως κίνησιν διάφορον ἔχουσι τὰ ζῷα, οὐ διὰ τὴν ὕλην κοινὴ γὰρ αὕτη) ἀλλὰ διὰ τὸ εἶδος.

p. 198b4 Ὥστε ἐπεὶ καὶ ἡ φύσις ἕνεκά του καὶ ταύτην εἰδέναι δεῖ, πάντως ἀποδοτέον τὸ διὰ τί.

Ἐπεὶ ἡ φύσις, φησί, τῶν ἕνεκά τού ἐστιν, ὡς δειχθήσεται, τὸν δὲ φυσικὸν τὴν φύσιν εἰδέναι δεῖ, ἀνάγκη πᾶσα περὶ τῶν φυσικῶν ἐρωτώμενον διὰ τί τόδε, τἀς αἰτίας τὰς εἰρημένας ἀποδοῦναι. εἰ γὰρ μὴ πάντα ἕνεκά του ἐποίει ἡ φύσις, οὐκ ἄν ἦν ἀναγκαῖος ὁ περὶ τῶν αἰτιῶν τῶν τεσσάρων λόγος, εἰς ὃν ἀνάγειν δεῖ τὰς αἰτίας τῶν φυσικῶν· ἤρκει γὰρ καὶ τὸ ποιητικὸν μόνον καὶ τὸ ὑλικὸν εἰδέναι. πάλιν δὲ ἀπαριθμεῖται τἀς αἰτίας. ὅτι δ’ ἐκ τοῦδε ἀκάγκη τόδε, τὸ ποιητικόν· ἐξ ἀνθρώπου γὰρ ἄνθρωπος. ἢ ἁπλῶς ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ γίνεσθαι], ἁπλῶς μὲν ἐκ τοῦδε τόδε ἐν τοῖς ἀιδίοις τῷ γὰρ πρώτῳ τὸ δεύτερον ἐξ ἀνάγκης ἕπεται), ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ δὲ ἐν τοῖς γενητοῖς· ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ γὰρ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου. τοῦτο δέ φησι διὰ τὰ τέρατα. καὶ εἰ μέλλει τοδὶ ἔσεσθαι, ὥσπερἐκ τῶν προτάσεων τὸ συμπέρασμα. τὸ ὑλικόν φησιν αἴτιον· ὥσπερ γάρ, εἰ μέλλει τοιόνδε συμπέρασμα γίνεσθαι, δεῖ τοιάσδε προτάσεις εἶναι, οὕτως εἰ μέλλει ἄνθρωπος ἔσεσθαι ἢ ἵππος, ἀνάγκη τοιάνδε προυπάρξαι ὕλην. καὶ ὅτι τοῦτο ἦν τὸ τίην εἶναι. τὸ εἶδός φησιν· ἐρωτώμενοι γὰρ διὰ τί Σωκράτης λογικός, φαμὲν ὅτι τοῦτο εἶδος ἀνθρώπου καὶ ὅρος, [*](2 εἴρηται p. 198a24 6 ἔσχον invenit in M neque correxit t τοσοῦτον (om. ὁ) L 8 κοινὴ L: κοινὴ Κ: κίνη M: κινεῖται t 9 καὶ (ante ἡ) LKM et Aristotelis cod. I: om. t 9. 10 ἕνεκά του—διὰ τί om. L καὶ ταύτην—διὰ τί om. Κ 10 πάντως M et Avist. cod. E (cf. Simplic. p. 368, 15): καὶ πάντως t 11 ἐπεὶ ἡ φύσις, φησί, τῶν om. L ubi oblitterata quae sequuntur ἕνεκά τού ἐστιν τὸν] τοῦ Κ 12 τὴν φύσιν] τῆ φς' M ἐρωτόμενον Κ 13 διὰ τὶ τόδε Κ: διὰ τόδε L: διατὶ τῶνδε M: τὸ διατὶ τῶνδε t 14 αἰτίων L 15 λόγος L ὁ λόγος KMt ἀνάγει δεῖ Μ 16 μόνον διὰ τὸ ὑλικὸν L 17 ὅτι δ’ LM: ὅτι δεῖ Κ: οἷον ὅτι ex Arist. t: num ὅτι δὴ? ἀνάγκη τόδε om. Κ τόδε] τὸ δὲ Μ τὸ (om. M) ποιητικόν LM: om. Kt 17. 18 γὰρ καὶ ἅνθρωπος L 18 γίνεσθαι delevi: γίνεται coniecit t 19 ἰδίοις Κ τῷ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 190,8 20 ἐν Κ: καὶ ἐν L: ἐπὶ Mt γεννητοῖς (sic; cf. ad p. 189,10) Mt 21 τοῦτο δέ] τόδε L τοδὶ Mt: τὸ δεῖ Κ: τόδ’ L 22 συμπερι Κ 23. 25 τοιόνδε συμπέρασμα συμπερι K) γίνεσθαι, δεῖ τοιάσδε τοιᾶσδε L) προτάσεις εἶναι, οὕτως εἰ μέλλει μέλλοι L) — ὕλην LK: τοιόνδε συμπεριγίνεδθαι προϋπάξαι (sic) ὕλην ceteris omissisM: τοιόνδε εἶδος ἔσεσθαι, δεῖ τάντὼς προυπάρξαι τὴν ὕλην, οὕτως εἰ μέλλει τοιόνδε συμπέρασμα γίνεσθαι, δεῖ προυπάρξαι τἀς προτάσεις coniecit t 25 ἐρωτώμενοι Κ: ἐρωτώμενος LMt 26 σωκράτις primitus Κ)

ζῷον λογικὸν θνητόν. εἴρηται δὲ πολλάκις ὅτι τοῦτο τῷ τέλει συντρέχει. [*](h 5v) καὶ ὅτι δὴ βέλτιον οὕτως, οἷον ὅτι βέλτιον τῷ ἀνθρώπῳ τὸ χερσὶ χρῆσθαι ὀργάνοις τοῦ λόγου, τῷ δὲ ἵππω τετράποδι εἶναι. ἑκάστου οὖν, φησί, τὸ βέλτιον ἀποδοτέον, οὐ κοινῶς οἷον ὅτι καλὸν τὸ εἶναι ἢ μὴ εἶναι, ἀλλὰ τὸ πρὸς τὴν ἑκάστου οὐσίαν χρήσιμον. ἐν μὲν οὖν τοῖς φυσικοῖς τὰς τέσσαρας ζητητέον αἰτίας, ἐν δὲ τοῖς μαθήμασιν, ὡς ἤδη εἴρηται, μόνην τὴν εἰδικήν. οὔτε γὰρ ὕλην οὔτε ποιητικὸν οὔτε τελικόν· γελοῖον γὰρ τὸ λέγειν, ὅτι ἀγαθὸν τῷ κύκλῳ τὸ τοιῷδε εἶναι, οἷον τὰς ἀπὸ τοῦ κέντρου ἴσας ἔχειν. τοῦτο δὲ διότι μηδὲ ὑπόστασις ἔστιν ἰδία τῶν μαθημάτων, ἀλλὰ ἄλλων ὄντα ἡ ψυχὴ ἀπεσύλησεν. ἐν ἐκείνοις οὖν ζητητέον τὰς αἰτίας τούτων πάσας, οἷς καὶ αὐταὶ ὑπάρχουσι φυσικῶς.

p. 198b10 Λεκτέον δὴ πρῶτον μὲν διότι ἡ φύσις τῶν ἕνεκά του αἰτίων, ἔπειτα περὶ τοῦ ἀναγκαίου, πῶς ἔχει ἐν τοῖς φυσικοῖς.

Εἰπὼν ἐν τῷ περὶ αὐτομάτου καὶ τῆς τύχης λόγῳ ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, καὶ λαβὼν τοῦτο ὡς ὡμολογημένον, νῦν αὐτὸ βούλεται ἀποδεῖξαι. καὶ ἔστι τὰ προβλήματα τὰ προκείμενα μέχρι συμπληρώσεως τοῦ βιβλίου δύο, ἓν μὲν ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, δεύτερον δὲ πῶς ἔστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς τὸ ἀναγκαῖον, ἆρα ἐπειδὴ τὸ πρότερον ὑπάρχει, ἀνάγκη καὶ τὸ δεύτερον εἶναι, ἢ ἔμπαλιν ἐπειδὴ τὸ δεύτερον, ἀνάγκη καὶ τὸ πρότερον· οἷον πότερον ἐπειδὴ ἡ ὕλη τοιάδ’ ἐστίν, ἀνάγκη καὶ τὸ Ι τοιόνδε εἶδος εἶναι, h 6r καὶ ἕπεται ἐξ ἀνάγκης τῇ ὕλῃ τὸ εἶδος, ἢ τοὐναντίον ἐπειδὴ δεῖ τοιόνδε εἶδος εἶναι, ἐξ ἀνάγκης καὶ ὕλην δεῖ τοιάνδε εἶναι, εἶναι, καὶ διὰ τὸ εἶδος ἐξ ἀνάγκης καὶ ἡ ὕλη. τὰ μὲν οὖν προβλήματα ταῦτα, πρῶτον δὲ ἐξετάζει, ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ· καὶ ἵνα δείξῃ ἀναγκαίαν οὖσαν τὴν τοιαύτην ζήτησιν, πρότερον ἐπιχειρεῖ εἰς τὸ ἐναντίον καὶ ἀπορεῖ, μήποτε οὐδὲν ἡ φύσις ἕνεκά [*](1 πολλάκις ὅτι LKM: ὅτι πολλάκις probabiliter coniecit t cf. p. 301,8, 305,2. 317,17 sq.) [*](Themist. p. 190,14 τούτω M 2 καὶ ὅτι—οὕτως om. Κ ὅτι δὴ LMt: διότι Aristoteles 3 ὀργάνοις L: ὄργανα Κ: ὄργανον M: ὀργάνῳ t τῷ δὲ] τοῦ δὲ Κ τὸ τετράποδι L οὖν L: om. KMt 4 οἷον ὅτι] ὅτι οἷον M 5 ἀλλὰ τὸ L: ἀλλὰ KMt 6 εἴρηται p. 297, 10 7 ἰδικήν Κ γελοῖον κτλ.] cf. Themist. p. 190,29 9 ἴσα Κ ἀπόστασίς M 9. 10 μαθημάτων ὄντα ἀλλὰ ἄλλων ὄντα Μ 11 οἷς LK: οἶον corapeud. M: ἐν οἷς t αὐταὶ recte videtur scripsisse t: αὐ LM: αὐτὰ Κ φυσικῶς] φυσικὰ εἶναι L 12 lemma om. Κ λέγεται δὴ L 13 αἰτιῶν M 14 ἐν] οὑ Κ τῷ περὶ κτλ.] c. 5 p. 196b22 fort, περὶ 15. 17 καὶ λαβὼν—ἓν μὲν ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ (sed ὅτι—ποιεῖ cm. L) LK: om. Mt 15 ὁμολογημένον (sic) Κ: ὁμολογούμενον L 16 συμπληρώσεως K: συμπληρώματος L 17 ἓν] an πρῶτον? δεύτερον Mt: β' Κ: δεύτερον δὲ om. L πῶς (cf. p. 325,22) L: ὡς KMt 17. 18 τὸ ἀναγκαῖον τὸ κατὰ τὴν ὕλην ἐστὶν ἐν τοῖς φυσικοῖς L 18 ἄρα Κ ἐπεὶ τὸ πρῶτον et in proximis εἶναι καὶ τὸ δεύτερον L 20 post οἷον add. τὸ Mt 21. 22 καὶ ἕπεται—ἐπειδὴ δεῖ δεῖ om. L) τοιόνδε εἶδος εἷναι LK: om. M: ἢ ἐπειδὴ τοιόνδε εἷδος coiiiectura supplcvit t 22 καὶ διὰ LK: καὶ δὴ M: καὶ εἰ t 23 τὸ ὅτι fort, rectc L 24 ποιεῖ L: om. KMt ἀναγκαίαν (L)KM ucc correxit t)

του ποιεῖ. κατασκευάζει δὲ τοῦτο παραδείγματί τινι χρώμενος. ὥσπερ γάρ, [*](h 6r) φησίν, ὕει ὁ Ζεὺς οὐχ ἵνα τὸν τοῦδε σῖτον αὐξήσῃ, οὐδ’ ἴνα τὸν ἄλλου τινὸς φθείρῃ τὸν ἐν τῇ ἅλῳ κείμενον, ἀλλὰ κατηνέχθη μὲν ἐξ ἀνάγκης, διότι δεῖ τὴν ἀνενεχθεῖσαν ἀτμίδα τῷ θέρει ψυχθῆναι τῷ χειμῶνι, ψυχθεῖσαν δ’ ὕδωρ γενέσθαι, ὕδωρ δὲ γενόμενον κατενεχθῆναι, καὶ τοῦτο μὲν ἐξ ἀνάγκης γίνεται, τὸ μέντοι αὐξηθῆναι τὸν τοῦδε σῖτον ἢ τὸν ἐν τῇ ἅλῳ φθαρῆναι συνέβη γενέσθαι οὐ διὰ τοῦτο τοῦ ὑετοῦ κατενεχθέντος, τί κωλύει καὶ ἐπὶ τῶν φύσει γινομένων γενέσθαι τὰ μόρια τῶν ζῴων ἕνεκά του τῆς φύσεως μὴ διὰ τοῦτο ποιησάσης, οἷον τοὺς μὲν ἐμπροσθίους ὀδόντας ὀξεῖς πρὸς τὸ τέμνειν ἐπιτηδείους, τοὺς δὲ γομφίους πλατεῖς πρὸς τὸ λεαίνειν τὴν τροφὴν ἐπιτηδείους, τούτων οὐ σκοπῷ τινι γενομένων ὑπὸ τῆς φύσεως, ἵνα οἱ ἔμπροσθεν τέμνωσιν ἢ οἱ γομφίοι λεαίνωσιν, ἀλλ’ ὅπως· ἔτυχε διὰ τὴν τῆς ὕλης ἐπιτηδειότητα τούτων γενομένων, συμπεσεῖν δὲ τὴν τοιαύτην θέσιν αὐτῶν καὶ οὕτως ἔχειν ὡς ἂν εἰ τούτου ἕνεκεν ἐγένοντο, ὥστε τοὺς μὲν ἐμπροσθίους ἐπιτηδείους εἶναι πρὸς τὸ τέμνειν, τοὺς δὲ γομφίους πρὸς τὸ λεαίνειν; ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων μερῶν ὅσα ἕνεκά του δοκεῖ γενέσθαι, οἶον πρὸς τὸ πέττειν καὶ μεταβάλλειν τὴν τροφὴν τὸ ἧπαρ, καὶ τὰ νεῦρα πρὸς τὸ συνέχειν, καὶ τὰς φλέβας πρὸς τὸ ὀχετεύειν πανταχοῦ τὸ. αἷμα, ὥστε πάντα ὁμοτίμως τρέφεσθαι τὰ μόρια. καὶ ἐπὶ πάντων ὡσαύτως. διό φησιν, ὅσα γίνεται οὕτως ὥσπερ ἄν εἰ καὶ ἕνεκά του ἐγένετο, ταῦτα σωθῆναι, τὰ δὲ ἄλλα φθείρεσθαι ὅσα μὴ οὕτως εγένετο, οἷον τὰ τέρατα.

Ἠ μὲν οὖν ἀπορία ἐπὶ τοσοῦτον, δείκνυσι δ’ αὐτὸς ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ πλείοσιν ἐπιχειρήμασιν. καὶ πρῶτόν γε δείκνυσιν ἐν δευτέρῳ σχήματι, ὅτι ταῦτα ἅπερ αὐτοί φασι, λέγω δὴ ὑετοὶ καὶ τὰ τῶν ζῴων μέρη καὶ τὰ ὅμοια, οὔτε ἀπὸ τύχης εἰσὶν οὔτε ἀπὸ ταὐτομάτου· εἶτα διὰ ὑποθετικοῦ συλλογισμοῦ, ὅτι ἕνεκά τού ταῦτά ἐστι· καὶ τρίτον ἐν τρίτῳ σχήματι, ὅτι τινὰ τῶν φύσει ἕνεκά τού ἐστιν, ὅπερ καὶ προέκειτο δεῖξαι. ἔστιν οὖν ὁ πρῶτος συλλογισμὸς τοιοῦτος· ὑετοὶ καὶ τὰ μέρη πάντα τῶν ζῴων ἢ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσιν ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τύχη καὶ αὐτόματον ἤγουν τὰ ἀπὸ τύχης καὶ αὐτομάτου οὔτε ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσιν οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ δέδεικται γὰρ ὅτι τῶν ἐπ’ ἔλαττον ταῦτά ἐστιν), ὑετοὶ ἄρα καὶ πάντα τὰ φύσει οὔτε ἀπὸ τύχης εἰσὶν οὔτε ἀπὸ ταὐτομάτου. ὅτι δὲ [*](1 παράδειγμα M: παραδείγματα t 2 φησίν (K)t: φ M: φασιν L et Themistius p. 191,17 τὸν ἄλλον ut vid. K 3 ἅλῳ] ἄλλω (sic) Κ μὲν om. L 4 δεῖ] δὴ M ἀνανεχθεῖσαν Κ: ἀναχθεῖσαν Victorii codex in Themist. 1. c. 20 at cf. Simplic. p. 371, 10 6 αὐξηνθῆναι M ἄλω Κ 7 φθαρῆναι συνέβη γενέσθαι LK: συνέβη φθαρῆναι (om. γενέσθαι) Mt 8 γιγνομένων Mt 9 ἔμπροσθεν L 12 γομφίοι (hoc acceiilu: cf. ad v. 16) Κ: γόμφοι LMt λεαίνουσιν KM 13 τὴν τῆς ὑαλῆς LK: τῆς ὕλης (oui. τὴν) M: τὴν ὕλην t 15 ἐμπροσθείους Κ: ἔμπροσθεν L ἐπιτηδείους LK: ἐπιτη M: ἐπιτηδειοτάτους t 16 γομριοῦς Κ 20. 21 ἕνεκα τούτου L 23 ἀπειρία Κ 25 τὰ om. superscr. L 27. 29. p. 308,5. 12 quater σύλλογος Κ 27 ἐστι] γίνεται L τρίτον γ') LKM: om. t 29 et 32 ὐιετοὶ Κ 31 ἤγουν om. L καὶ τοῦ αὐτομάτου L)

ὑετοὶ καὶ πάντα τὰ φύσει ἕνεκά τού εἰσι, δείκνυσιν ὑποθετικῷ τε καὶ διαιρετικῷ [*](h 6r) συλλογισμῷ, τῇ ἀναιρέσει τοῦ ἑτέρου κατασκευάζων τὸ λοιπόν· ὑετοὶ γὰρ καὶ τὰ φύσει πάντα ἢ ἐκ συμπτώματός τινός ἐστι σύμπτωμα λέγων τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον) ἢ ἕνεκά του, ἀλλὰ μὴν οὐκ ἐκ συμπτώματος δέδεικται γὰρ διὰ τοῦ προτέρου συλλογισμοῦ), ἕνεκά του ἄρα. ὅτι δὲ καὶ τὰ φύσει ἕνεκά του, ἐν τρίτῳ σχήματι δείκνυσιν οὕτως· ὑετοὶ καὶ τὰ μέρη τῶν ζῴων καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα φύσει εἰσίν, ὡς· κἄν αὐτοὶ οὗτοι φαῖεν φασὶ γοῦν φύσει μὲν εἶναι, τὴν μέντοι φύσιν οὐχ ἕνεκά του ποιεῖν ταῦτα. αὐτὸ γοῦν τοῦτό ἐστι τὸ προκείμενον ἡμῖν εἰς ζήτησιν, εἰ ἅπερ ποιεῖ ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ), ὑετοὶ γοῦν καὶ τὰ μέρη τῶν ζῴων φύσει, ὑετοὶ καὶ τὰ μέρη τῶν ζῴων ἕνεκά του δέδεικται γὰρ τοῦτο διὰ τοῦ ὑποθετικοῦ συλλογισμοῦ), τινὰ ἄρα τῶν φύσει ἕνεκά τού ἐστιν. οὕτως μὲν οὖν κατὰ τὴν πρώτην ἐπιβολὴν διὰ τριῶν συλλογισμῶν δείκνυσιν ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, καθ’ ἑτέραν δὲ πάλιν ἐπιβολὴν τὸ αὐτὸ τοῦτο δείκνυσιν οὕτως· λαμβάνει πρότερον δύο τινὰ ἀξιώματα, πρῶτον μὲν ὅτι ἐν οἷς ἐστι τέλ·ος τι εἰς ὃ περατοῦται ἡ κίνησις καὶ προἰοῦσα συνεχῶς εἰς ἐκεῖνο ἐκεῖνο ἐν τούτοις πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα πράττεται. οἷον τῆς οἰκοδομικῆς ἐστι τέλος τὸ ποιῆσαι οἰκίαν, καὶ πάντα ὅσα πρὸ τοῦ τέλους τούτου πράττεται, ἕνεκα τοῦ τέλους πράττεται, οἷον τὸ κολάψαι λίθους, καὶ ξύλα πρίσαι καὶ ξέσαι, καὶ κεράμους πλάσαι, καὶ πάντα τὰ λοιπά. δεύτερον ἀξίωμα ὅτι τὰ ὑπὸ τέχνης γινόμενα, εἰ δἄν ἐπεφύκει γίνεσθαι ὑπὸ φύσεως, οὐδ’ ἄν ἄλλως ἐγένετο. οἷον εἰ ἡ φύσις ἠδύνατο ποιῆσαι πλοῖον καταδῦσα ἐν τοῖς ξύλοις, οὕτως ἄν αὐτὰ συνέθηκε καὶ ἐσχημάτισεν, ὡς νῦν ὑπὸ τῆς τέχνης γίνονται· οὐ γὰρ ἔστι σοφώτερον ἐπινοῆσαι. πάλιν εἰ τὰ ὑπὸ φύσεως γινόμενα ἠδύνατο καὶ ὑπὸ τέχνης γενέσθαι, οὕτως ἂν αὐτὰ ἐποίησεν ἡ τέχνη ὡς νῦν ὑπὸ τῆς φύσεως γίνονται· εἰ γὰρ μὴ οὕτως ἢ ἡ τέχνη τὰ φύσει ἐποίησεν ὡς ἡ φύσις αὐτὰ ποιεῖ οἷον ἄνθρωπος εἰ μὴ ὡς ἔχει ὑπὸ φύσεως νῦν οὕτως ἐποίησεν αὐτὸν ἡ τέχνη), καὶ ἡ φύσις τὰ τεχνητὰ ὡς νῦν ὑπὸ τῆς τέχνης γίνεται, οὐδ’ ἄν ὅλως ὑπέστησαν. τὰ μὲν ἀξιώματα ταῦτα, δείκνυσι δὲ ἂν] ἐκ τούτων ὅτι ἡ φύσις [*](1 ἕνεκά του ἐστὶ L 2 τοῦ] τῆ Κ τὸν λοιπόν (K)t 4 λέγω M 5 γὰρ τοῦτο L cf. v. 11 6 καὶ om. L σχήμα ΚΜ: σχήματα (L)t 8 οὗτοι om. Mt οὐκ ΚΜ 9 εἰς om. superset. Κ 10 ὅπερ t γοῦν] fort. οὖν 11 τοῦτο om. Mt 13 τριῶν γ Κ) LK: τῶν compend. M et t συλλογισμῶ (sic) Κ 15 πρότερον LK: πρῶτον Mt 16 περαιοῦται Μt 17 τοῦ (post πρὸ) om. Mt at cf. p. 309,2 sqq. 316,2. Themist. p. 1984 unde haec ad verbum fere translata 18 οἰκοδομῆς Mt 19 ἕνεκά του (L)t τέλους τούτου πράττεται altero loco L 20 κολάψαι L: κόψαι KMt at cf. ἁρμόζονται Themist. p. 193,17 λίθον L 21 δεύτερον δὲ ἀξιώμα L εἰδἂν (sic) KM: εἴγ’ ἂν t: εἰ L cf. p. 316,8. ad m 1v25 23 αὐτὰς Κ 24 ὑπὸ LK: επὶ Mt 25 τὰ ὑπὸ Mt: ταύπο Κ: τὰ ἀπὸ L at cf. p. 316,7 26 αὑτὰ Κ ἐποίησεν ἡ τέχνη LK: ἡ φύσις ἐποίησεν M: ἡ τέχνη ἐποίησεν t 26. 27 ὡς νῦν ὑπὸ—τὰ φύσει ἐποίησεν LK: om. Mt 27 αὐτὰ L ct primitus M: αὑτὰ Κ: αὐτό corr. M et t 28 ἄνθρωπον L νῦν (post φύσεως) om. Mt αὐτὸν ἐποίησεν Mt 29 καὶ ἡ libri: immo ἢ ἡ ὡς] οὖ ///// ὡς L 30 τὰ μὲν οὖν Mt ἂν dclevit t cf. ad p. 18,23) ἕνεκά του ποιεῖ οὕτως· εἰ τὰ τεχνητὰ ὑπὸ φύσεως ἐγίνετο, οὕτως ἄν ἐγίνετο [*](h 6r) ὡς νῦν γίνεται, ἐν δὲ τοῖς τεχνητοῖς πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα γίνεται, καὶ εἰ φύσει ἄρα ἐγίνετο, πάντα ἄν τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα ὑπὸ τῆς φύσεως ἐγίνετο· καὶ πάλιν εἰ τὰ φυσικὰ ὑπὸ τέχνης ἐγίνετο, οὕτως ἄν ἐγίνετο ὡς νῦν ὑπὸ φύσεως γίνεται, ἡ τέχνη δὲ πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνακα ποιεῖ, καὶ ἡ φύσις ἄρα οὕτως ποιοῦσα νῦν ὡς ἄν ἡ τέχνη ἐποίησε πάντα τὰ πρὸ τοὐ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα ποιεῖ· πάντα ἄρα ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ.

Ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης οὕτως, δοκεῖ δέ μοι μὴ ὑγιῶς ἔχειν τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα. πρῶτον μὲν γὰρ τὸ πρῶτον τῶν ἀξιωμάτων δόξει μὴ καλῶς εἰλῆφθαι, τὸ λέγον ἱέν οἷς τέλος τί ἐστιν, ἐν τούτοις πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα πράττεται’. ποῖον γὰρ τέλος ἐνταῦθά φησιν; εἰ μὲν γὰρ ἀπλῶς τὸ ἔσχατον πᾶν καὶ τὴν ἀποτελεύτησιν, ψευδὴς | ὁ λόγος· καὶ h 6v αὐτὸς γὰρ ἐν τῷ προτέρῳ εἶπεν, ὅτι “βούλεται οὐ πᾶν εἶναι τὸ ἔσχατον τέλος, ἀλλὰ τὸ βέλτιστον”, διὸ καὶ ἐμέμφετο τῷ Εὐριπίδῃ εἰπόντι τὸ

ἔχον τελευτὴν ἧσπερ οὕνεκ’ ἐγένετο.

οὐ γὰρ δὴ ἐπειδὴ μία τίς ἐστι καὶ συνεχὴς ἡ κατὰ τὴν ζωὴν κίνησις μέχρι τοῦ θανάτου καὶ ἔστι ταύτης τέλος τι καὶ ἔσχατον ὁ θάνατος, διὰ τοῦτο πάντα τὰ πρὸ τοῦ θανάτου τοῦ θανάτου ἕνεκα πράττεται· οὐδ’ ἐπειδὴ ἡ ναῦς φορτωθεῖσα πάνυ ναυαγίῳ περιέπεσε, διὰ τοῦτο ἐφορτώθη, ἵνα ναυαγίῳ περιπέσῃ. καὶ τὰ τέρατα δὲ οὐκ ἐπειδὴ ἔσχατόν τι καὶ τέλος εἰσὶ τῆς παρὰ φύσιν κινήσεως, διὰ τοῦτο πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους ἕνεκα τοῦ τέλους γίνεται τούτου· οὐ γὰρ τοῦ παρὰ φύσιν τέλους στοχάζεται ἡ φύσις, οὐδὲ σκοπὸν ἔχει τὸ τέρας ποιῆσαι. καὶ ἐπὶ μυρίων ἄλλων οὕτως ἔχει. εἰ δὲ τὸ τέλος λέγοι μὴ ἀπλῶς τὸ ἔσχατον, ἀλλὰ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ οὗ ἕνεκα, τὸ ζητούμενον αὐτόθεν ὡς ὁμολογούμενον ἔλαβε· ζητοῦμεν γὰρ εἰ ἐπὶ τῶν φύσει ἔστι τοιοῦτον τέλος, ὅπερ οὗ ἕνεκά ἐστι καὶ αὐτοῦ στοχαζομένη ἡ φύσις πάντα τὰ πρὸ αὐτοῦ ποιεῖ. Μήποτε δὲ καθόλου ἀληθεῦον τὸ ἀξίωμα τοῦτο ἐπὶ τοῦ δευτέρου [*](1 post εἰ τὰ τεχνητὰ addunt εἰ δὲ δ’ M) ἂν KM 1. 2 ἄν ἐγίνετο t: ἂν ἐγένετο LKM at cf. V. 5 2 τοῦ (post πρὸ) om. Mt. item v. 6 et 7 3 ἕνεκα ὑπὸ τῆς φύσεως ἐγίνεται L εἰ φύσει ἄρα ἆρα ut solet Κ: οὕτως M) ἐγίνετο πάντα ἂν KM: ἐν τοῖς φυ- σικοῖς ἄρα πάντα (om. ἄν) t et, si silentio fides, L τοῦ LKM: om. t 4 ἐγίνετο LKM: γίνεται t πάλιν εἰς τὰ Κ 5 ὑπὸ τῆς τέχνης Mt ἄν ἐγίνετο (L)t: ἂν ἐγένετο KM 9 οὖν om. Mt οὕτω t 11 εἰλήφθεν (sic) Κ τὸ λέγειν ὅτι ἐν L τέλος τί LK: λόγος τί M: λόγος τίς t 12 πράττεται οὐδ’ ἐπειδὴ ἡ ναῦς φορτωθεῖσα πάνυ ναυαγίῳ (ex v. 19 sq.) M φασίν L 13 τὴν L et compend. KM: τὰ t ψευδὲς t 14 εἶπεν Β 2 p. 194a32 15 Εὐριπίδῃ] v. ad p. 2307 16 ἔχον] ἔσχατον L: ἔχει p. 236,5 οὕνεκα t: οὖ ἔνεκα MK: καὶ οὗ ἕνεκεν L 17 ἡ τὴν κατὰ τὴν M 18 καὶ ἔστι] καὶ γὰρ L ταύτης τέλος τι LK: τέλος τὶ ταύτης Mt 20 ναβαγίω Κ 21 τὰ πέρατα L εἰσὶ LMt: ἐστὶν Κ 22 τοῦ (post ἕνεκα) iterat initio versus L 23 γίνονται L οὐ] ὁ Κ 24 πέρας L 25 λε L τὸ τὸ ἀγαθὸν Κ 27 τὸ τοιοῦτον Mt 27. 28 στοχαζομένου Κ) σημαινομένου, ὅπερ καὶ κυρίως ἐστὶ τέλος, οὐκ ἐπὶ τῶν φύσει ἥρμοσται ὑπὸ [*](h 6v) τοῦ Ἀριστοτέλους, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν τέχνῃ γινομένων ἐν οἷς καὶ ἀληθεύει· ὄντος γάρ τινος τέλους ἐν τοῖς τεχνητοῖς οὗ στοχάζεται ἡ τέχνη, πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τούτου τοῦ τέλους ἕνεκα ποιεῖ ἡ τέχνη. τοῦτο μὲν οὖν οὕτως διῃτήσθω. τὸ δ’ ἑξῆς οὐκέτι ἀληθές· οὐ γὰρ ἐπειδή, εἰ τὰ τεχνητὰ ὑπὸ φύσεως ἐγίνετο, οὕτως ἐγίνετο ὑπὸ φύσεως ὡς νῦν ὑπὸ τῆς τέχνης; ἤδη που ἀνάγκη διὰ τοῦτο τῆς τέχνης ἕνεκά του ποιούσης καὶ τὴν φύσιν ἕνεκά του ποιεῖν. καὶ γὰρ εἰ ἡ τέχνη ποιεῖ τέρας τι, πάντως μὲν πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα ποιεῖ, οὐ μὴν ἤδη διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ νῦν γίνεται τέρας ὑπὸ τῆς φύσεως ὃ ἄν ἐποίησεν ἡ τέχνη, ἕνεκα τούτου πάντα τὰ πρὸ τούτου ποιεῖ ἡ φύσις· οὐ γάρ ἐστι σκοπὸς τῇ φύσει τὸ τέρας ποιῆσαι. παρὰ φύσιν γὰρ τὸ τοιοῦτον καὶ ἁμάρτημα φύσεως ἐστιν, ὅθεν· οὐδὲ οὗ ἕνεκά ἐστιν, οὐδὲ τέλος. οὐκ ἄρα ἀνάγκη, εἰ ἡ τέχνη ἕνεκά του ἐποίησε, τὸ αὐτὸ καὶ ὑπὸ τῆς φύσεως εἰ ἐπεφύκει, ἕνεκά του ἄν γε- νέσθαι.

Ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον, ἐφεξῆς δὲ πάλιν φησὶν ὅτι εἰ ἡ τέχνη μιμεῖται τὴν φύσιν ἢ συνέριθός ἐστι καὶ βοηθὸς αὐτῆς μιμεῖται μὲν γὰρ τὴν φύσιν οἷον ἡ ἀνδριαντοποιητιχή, συνέριθος δὲ αὐτῆς ἐστιν οἷον ἡ ἰατρική· βουλομένης γὰρ φέρε εἰπεῖν τῆς φύσεως τὰ περιττώματα ἀποκρῖναι καὶ μὴ δυναμένης, συνεργεῖ ἡ τέχνη κλυστῆρσι καὶ τοῖς τοιούτοις), εἰ τοίνυν τὸ μίμημα καὶ ἡ συνέριθος τῆς φύσεως ἕνεκά του ποιοῦσι, πολλῷ μᾶλλον τὸ πρῶτον καὶ τὸ παράδειγμα, λέγω δὴ ἡ φύσις, ἕνεκά του ποιήσει. μήποτε δὲ δυνατὸν καὶ ἐνταῦθα τὸ αὐτὸ πάλιν εἰπεῖν· οὐκ εἰ μιμήσεται τὸ τέρας ἡ τέχνη, εἶτα πάντα τὰ πρὸ τοῦ μιμήματος ἕνεκα τούτου ποιήσει, ἤδη που καὶ ἡ φύσις σκοπὸν καὶ τέλος ἔχουσα τὸ τέρας ποιῆσαι πάντα τὰ πρὸ αὐτοῦ ἕνεκεν αὐτοῦ ἐποίησεν. εἰ δ’ ὅλως ἐστὶν ὑπὸ τῆς τέχνης γινόμενόν τι, ὅπερ ἡ φύσις ποιοῦσα οὐχ ὡς οὗ ἕνεκα ποιεῖ, τί ἄτοπον καὶ τῆς ἰατρικῆς συνεργούσης τῇ φύσει καὶ πρὸς τοῦτο πάντα πραττούσης τὴν φύσιν τὸ αὐτὸ μὴ ὡσαύτως ποιεῖν; τελευταῖον δὲ τίθησιν ἐπιχείρημα τὸ μάλιστα ἐναργῶς δεικνύον, ὅτι [*](1 σημαινόμ Κ 2 τῶν om. t 3 ἐν L: ἐκ iit videtur M et (K)t τὰ om. Mt διητείσθω L ἐπειδή, εἰ τὰ scripsi: ἐπειδὴ εἰς τὰ L: ἐπειδὴ εἰ δὲ ἂν τὰ Κ: ἄν τἄ M: κἂν τὰ (addito εἰ post τεχνητὰ) t 6 ὑπὸ τῆς φύσεως (priore loco) Alt ἐγένετο utrobique L 7 ἡ δήπου K. item v. 25 8 ct 13 εἰ ἡ] εἴη Κ 8 ποιεῖ (L)t: ποιεῖ ἢ M: ποιεῖ ἢ Κ 10 ἐπειδὴ νῦν γίνεται LMt: ἐπειδὴ γίνεται νῦν Κ 13 οὐδ’ ου ἄρα Mt 10 εἰ L: εἰ L: om. Mt 17 συνέρηθος ante corr. Κ ἐστι om. in exitu paginae M et t αὐτῆς καὶ βοηθὸς traicit L μὲν om. L 18 οἷον λλ alterum om. Mt 19 περιττόματα Κ 21 πο L 21. 22 πολλῷ μᾶλλον κτλ.] cf. p. 316,23 sqq. Porphyrius ap. Simplic. p. 378,17 22 δὴ] δὲ Κ 23 δὲ om. Mt 24 τοῦ μιμήματος in erasis Κ ἕνεκα τούτου τοῦτο Κ) LK: ἕνεκά του Mt 26 ἐστὶν om. L 27 ὡς σοῦ ἕνεκα obvio errore Κ 29 αὐτῶ ante corr. Κ 30 τελευτέον Κ)

πάντα ἕνεκά του ποιεῖ ἡ φύσις. ὁρῶμεν γάρ, φησίν, ἐπί τινων ζῴων ὅτι [*](h 6v) πάντα ἕνεκά του ποιοῦσιν ὦτε τέχνῃ οὔτε λογισμῷ ποιοῦντα, ἀλλὰ μόνῃ τῇ φυσικῇ ὁρμῇ· τῷ γὰρ ὄντι “φύσιες ζῴων ἀδίδαχτοι”, ὡς καὶ Ἱπποκράτει δοκεῖ. ὁ γοῦν ἀράχνης ποιεῖ τὸ ἀράχνιον οὐ μάτην ἀλλ’ ἕνεκά του, εἰς ἄγραν τε τροφῆς καὶ εἰς οἴκησιν, καὶ πάντα τὰ πρὸ τούτου ἕνεκα τούτου παραλαμβάνει. καὶ ἡ χελιδὼν δὲ τὴν νεοττιὰν οὐ μάτην δήπου ἐργάζεται ἀλλ’ ἕνεκά του, διόπερ ὅτι μάλιστα ἀσφαλῶς συνδεῖ τοῖς κάρφεσι τὸν πηλόν, καὶ σχῆμα πολυχωρητότατον καὶ ἰσχυρότατον ἐργάζεται. καὶ ἡ μέλισσα ὡσαύτως θαυμαστὴ τῆς τῶν ἑξαγώνων συνθέσεως μηδὲν μάτην ποιοῦσα. τῆς δὲ ἀλκυόνος πῶς οὐ θαυμάσει τις τὴν καλιάν, ἣν ἥκιστα ἄν ὕδωρ λυμαίνοιτο παρ’ αὐτοῖς τοῖς αἰγιαλοῖς οὖσαν; τὰ αὐτὰ καὶ περὶ μυρμήχων καὶ ἄλλων πολλῶν λέγειν ἔχομεν. καὶ τί λέγω, φησίν, ἐπὶ ζῴων, ὁπότε καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν ἡ φύσις πάντα ἕνεκά του ποιεῖ; τά τε γὰρ φύλλα, φησίν, ἕνεκα τοῦ σκεπάσαι ποιεῖ τοὺς καρπούς, ὡς μήτε ὑπὸ ἀνέμων μήτε ὑπὸ καύματος λυμαίνεσθαι, καὶ τὰς ῥίζας ἕνεκα τῆς τροφῆς ποιήσασα κάτω ταύτας φύειν οὐκ ἄνω ἐποίησεν, ἵνα ὥσπερ ὑπὸ τιθηνῆς τῆς γῆς τὴν τροφὴν ἀρύωνται. εἰ τοίνυν ταῦτα φύσει γινόμενα, οὐχ ὡς ἔτυχεν οὐδὲ μάτην, ἀλλ’ ἕνεκά του γίνεται, εὔλογον τὸ καὶ ἐπὶ πάσης φύσεως τὸ αὐτὸ τοῦτο εἶναι. ἕνεκά του ἄρα ἡ φύσις ποιεῖ, καὶ οὐχ ὅπερ ἔτυχεν.

p. 198b12 Εἰς γὰρ ταύτην τὴν αἰτίαν ἀνάγουσι πάντες, ὅτι ἐπειδὴ τὸ θερμὸν τοιονδὶ πέφυκε τὸ ψυχρόν.

Δεύτερον, φησί, πρόβλημα προκείσθω ἡμῖν, πῶς ἔχει τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φυσικοῖς, πότερον τῇ ὕλῃ τὸ εἶδος ἐξ ἀνάγκης ἕπεται ἢ ἔμπαλιν. καὶ [*](1 ante ὁρῶμεν exstaf in codiee L librarii adnotatiuncula qua Aristoteles contra Philoponi argumeutatiouem p. 310,5 sqq. defenditur: ἀλλὰ τῶν τεχνῶν ἀποτελέσματα εἰσὶν ὁπόσα τ ABBREV ABBREV σὺν συντελεῖ?) τῆ π · τὰ δὲ μὴ τοιαῦτα ὁποῖα φὴς σὺ ὧ φιλόσοφε τέρατα ματαιοτεχνιῶν καὶ οὐ τεχνῶν εἰσιν ἔργα· οὐκοῦν ὀρθῶς φησιν ὁ σταγειρίτης ὡς ὅσα ὑπὸ τῆς τέχνης ἐγένετο οὕτως ἐγένετο καὶ ὑπὸ τῆς φύσεως ἐπί τινων] cf. Themist. p. 193,27. 2 τέχναις t οὐδὲ λογισμῶ L μόνον t 3 φύσιες LK et obscuro compendio M: φύσεις t 3. 4 Ἱπποκράτει De Alim. II p. 23 ϋhn (VI p. 294 Chart.), ubi πάντων pro ζῴων 5 τε] τῆς L 5. 6 ἕνεκά του παραλαμβάνει L 6 καὶ ἡ χελιδὼν κτλ.] cf. Themist. p. 194,1. sqq. νεοττίαν libri 7 διότιπερ (om. ὅτι) L 8 πολυχωρότατον Themistius at cf. Simplic. p. 37.9, 11 9 τῆς] τῆ Κ τῶν KL: τῷ Mt 10 ἀλκυόνος] ἀλκυόνος K: ἀλκιόνος LMt πῶς L: ἔστι πῶς KM: ἔστιν ὅπως t 11 λυμαίνοιτο ex Themistio (ita euim cod. Laur. 85,13) scripsi: λυμήνοιτο (sic) t, nbi nihil euot. ex LKM. cf. Simplic. 1. c. καὶ ante περὶ oiu. Mt 11. 12 μυρμύκων errore typogr. t 12 λέγειν ἔχομεν LK: ἔχομεν λέγειν Mt ἐπὶ LK: περὶ Mt et Theniist. p. 194,8 at cf. p. 317, G 13 ὁπότε (L)M nee correxit t 15 ἕνεκα τῆς L: ἕνεκά του τῆς (at cf. Themist. p. 194,11) KM: ἕνεκα τοῦ τῆς t, qui mox post τροφῆς intorpolat ἀπολαύειν 15. 16 ταύτας κάτω L 16 τιθήνης (sic) compeud. Κ cf. ad p. 5,9 19 ἕνεκά του ἄρα—ἔτυχεν ad insequens lemma trahit t ὥσπερ L 20. 21 ἀνάγουσι—ψυχρόν om. Κ 21 post ψυχρόν aildit καὶ τὰ ἑξῆς t 22 δεύτερον LK: πρῶτον Mt at cf. ad p. 306, 17)

εἰς τὴν ὕλην ἀνάγουσιν, οὐκ εἰς τὸ εἶδος. εἰπὼν γὰρ ὅτι εἰς ταύτην ἀνάγουσι τὴν αἰτίαν, ποίαν ταύτην ἐπήγαγε τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὰ τοιαῦτα, ἅπερ ἐστὶν ὑλικὰ αἴτια· ἐπειδὴ γάρ φασι τὸ θερμὸν τοιονδὶ· καὶ τὸ ψυχρὸν τοιονδε, διὰ τοῦτο τόδε ἐγένετο, ἢ ὅτι ἐκ τῶνδε τῶν ἀτόμων συνέστηκε. καὶ ἕκαστος ἁπλῶς ἣν ὑπέθετο ὕλην, ταύτῃ τὰς αἰτίας τῶν γινομένων ἀνέθηκε.

p. 198b14 Καὶ γὰρ ἐὰν ἄλλην αἰτίαν εἴπωσιν, ὅσον ἁψάμενοι χαίρειν ἐῶσιν. |

Iva μή τις εἴπῃ, ὅτι ’ καὶ μὴν Ἀναξαγόρας μὲν νοῦν ὑπετίθετο αἴτιον [*](h 7r) τῶν γινομένων, νεῖκος δὲ καὶ φιλίαν Ἐμπεδοκλῆς, καὶ οὐχ ἁπλῶς τοῖς ὑλικοῖς αἰτίοις τὸ πᾶν ἀπεδίδοσαν’, διὰ τοῦτό φησιν, ὅτι εἰ καὶ αἰτίας ποιητικάς τινες ὑπετίθεντο, ἀλλ’ ὅσον ἅψασθαι τούτων μεμνημένοι μόνον, ἐν τῇ γενέσει τῶν κατὰ μέρος οὐκέτι ταύτας ᾐτιῶντο, ἀλλ’ εἰς τὴν παρ’ ἑαυτῷ ὕλην ἕκαστος κατεφέρετο, ὁ μὲν τὰς ὁμοιομερείας αἰτιώμενος ὁ δὲ ψυχρὸν καὶ θερμόν. ταῦτα δὲ καὶ πρὸ Ἀριστοτέλους ὁ Πλατῶν ἐγκαλεῖ τῷ Ἀναξαγόρᾳ, ὅτι ὥσπερ ἐξυπνισθεὶς τῶν ἄλλων καθευδόντων φυσιολόγων καὶ νοῦν τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως αἰτιασάμενος, ἐν τῷ ποιεῖν τὰ πράγματα ὥσπερ ἐπιλελησμένος τοῦ νοῦ τὰς ὁμοιομερείας αἰτιᾶται, αἵπερ ὕλης αὐτῷ λόγον ἐπεῖχον.

p. 198b16 Ἔχει δὲ ἀπορίαν τί κωλύει τὴν φύσιν.

Ἐκθέμενος τὰ προβλήματα, ἀπορεῖ ἐντεῦθεν εἰς τὸ πρότερον, μήποτε οὐχ ἕνεκά του ποιεῖ ἡ φύσις. ἀλλ’ ὥσπερ ὕει ὁ Ζεὺς οὐχ ἵνα σῖτον αὐξήσῃ, ἀλλ’ ἐξ ἀνάγκης. τί οὖν φαμεν ̔κατὰ συμβεβηκὸς αὔξεται ὁ σῖτος, καὶ οὐχ ἕνεκά του ὁ ὑετὸς ἀλλ’ ἐξ ἀνάγκης, ὅτι δεῖ ἁπλῶς ψυχθῆναι τὸ ἀναχθέν’; καὶ εἰ ὅλως γίνεταί τι κατὰ συμβεβηκὸς ὑπὸ τῆς προνοίας ἢ ὅλως βλάπτεταί τι ὑπὸ τῆς προνοίας, ἄξιον ζητῆσαι. φαμὲν οὖν προνοίας διοικούσης τὸ πᾶν μηδὲν κατὰ τύχην μηδ’ ὡς ἔτυχε γίνεσθαι, ἀλλὰ πάντα ἀγαθοῦ τινος ἕνεκα, μηδὲ μὴν τὴν πρόνοιαν ποιεῖν τι κατὰ συμβεβηκός. ἔστιν οὖν καὶ ἐν τῷ ὑετῷ τὸ κοσμικὸν ἀγαθόν· διὰ γὰρ τὴν [*](1 γε om. Κ φησί om. Mt 2 ὅτι εἰς αὐτὴν Mt 3 ποίαν κτλ. corrupta 4 φησι L θερμὸν τοιόνδε Κ 8.9 εἴπωσιν—ἐῶσιν om. Κ 8 ὅσης L 10 μὲν νοῦν ex μὲν οὖν corr. Κ αἴτια et v. 11 νεῖκος δὴ L 12 ἀπέδοσαν Mt 14 ἑαυτῶ K: ἑαυτῶν LMt 15 ἕκαστος ὕλην L τὸ ψυχρὸν L 16 Πλατῶν Phaedon. p. 97B sqq. 17 φυσιολόγως L 18 τοῦ κόσμου] τῶν ὄντων L 21 δ’ ἀπορίαν t τί—φύσιν om. Κ 23 et 25 οὐκ Κ ἀποιεῖ vel εὐποιεῖ M: voluit fortasse ποιεῖ ἃ ποιεῖ ἵνα] ὅπως L Aristotcles qui τὸν σῖτον σίτου Κ 24 αὐξήσει ἀνάγκης L 24. 25 τί οὖν—ἀνάγκης iteiat Κ 24 τί οὖν LKM: τί οὖν οὐ t 27 βλέπτεταί errore typogr. t ζητῆσαι ἄξιον L 28 τῆς προνοίας L διηκούσης (L)t)

κίνησις· καὶ γὰρ τὰ διαρκῆ τὴν διαμονὴν ἔχοντα, ταῦτα κινεῖται κατὰ κύκλον λέγω δὴ τὰ οὐράνια. ἵνα οὖν καὶ τὰ στοιχεῖα διαμένῃ, τὴν κατὰ κύκλον κινεῖται κίνησιν, καὶ διὰ τοῦτο ἐκ γῆς ὕδωρ, καὶ ἐξ ὕδατος ἀήρ, καὶ ἐκ τούτων πῦρ, καὶ πάλιν ἀὴρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆ, καὶ εἰς τὸ αὐτὸ ἡ ἀνάκαμψις ἐξ οὗ καὶ ἤρξατο, ὅπερ κυκλικῆς ἐστι κινήσεως, τὸ ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ ἀποκαθίστασθαι. ἔστι δὲ καὶ τὸ μερικὸν ἀγαθὸν κατανοῆσαι· διὰ γὰρ τὴν ἑκάστου ἀξίαν τὰ ἔξωθεν τοίως ἢ τοίως ὑπὸ τῆς προνοίας διατίθεται. ὥστε ἡ μὲν πρόνοια καθ’ αὑτὸ πάντα εὐεργετεῖ, συμβαίν·ει δὲ διὰ τὴν ἡμετέραν ἀξίαν τοίως ἢ τοίως ἡμᾶς πάσχειν· τὸ οὖν κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τοῖς πάσχουσιν, οὐκ ἐν τοῖς ποιοῦσιν. καὶ τοῦτο οὐκ ἀδύνατον, τὸ μὲν ποιοῦν καθ’ αὑτὸ ποιεῖν τὸ δὲ πάσχον μηκέτι καθ’ αὑτὸ πάσχειν, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ κατὰ συμβεβηκός. οἷον εἰ Πλάτωνος ἐξηγουμένου λόγους ὠφελίμους ἐπί γ’ ἐκκλησίας, καὶ τοῦτο προθεμένου πάντας τοὺς ἀκροωμένους ὠφελῆσαι, παριών τις ἐπί τινα χρείαν ἄλλην εἰσέλθοι, μὴ τοῦτον τὸν σκοπὸν προθέμενος ἀλλὰ κατὰ τύχην, καὶ ἀκροασάμενος ὠφεληθείη. ὁ τοιοῦτος κατὰ συμβεβηκὸς ὠφελεῖται, τοῦ Πλάτωνος καθ’ αὑτὸ ὠφελήσαντος· ὁ μὲν γὰρ οὐκ ἀπὸ σκοποῦ ὠφελεῖται ἀλλὰ κατὰ τύχην, Πλατῶν δὲ ἀπὸ σκοποῦ ὠφέλησε· τοῦτο γὰρ προὔθετο, πάντας ὅσοι ποτὲ ἄν ἀκροάσασθαι βούλωνται ὠφελῆσαι. οὕτως οὖν καὶ τοῦ ἡλίου ἀνατείλαντος ἐπὶ τῷ πάντας φωτίσαι, εἴ τις μὴ ἐπὶ τῷ φωτισθῆναι ἀλλὰ δι’ ἑτέραν χρείαν εἰς ἀγορὰν ἐμβάλοι, κατὰ συμβεβηκὸς πεφώτισται, τοῦ ἡλίου καθ’ αὑτὸ φωτίσαντος. οὕτως οὖν οὐδὲ θαυμαστόν, καὶ τῆς προνοίας ἁπλῆς τινος οὔσης καὶ πάντας. καθ’ αὑτὸ εὐεργετεῖν βουλομένης ἀλλ’ οὐ κατὰ συμβεβηκός, κατὰ συμβεβηκὸς φθαρῆναι τὸν σῖτον ἢ αὐξηθῆναι· οὐ γὰρ τοῦτο προὔθετο ἀπλῶς αὐξῆσαι τὸν σῖτον ἢ φθεῖραι τὸν ἐν τῇ ἅλω, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀξίαν τῶν εὐεργετουμένων κατὰ συμβεβηκὸς ταῦτα γίνεται.

p. 198b29 Ὅπου μὲν οὖν ἅπαντα συμβαίνει, ὥσπερ κἂν εἰ ἕνεκά του ἐγίνετο, ταῦτα μὲν ἐσώθη ἀπὸ ταὐτομάτου συστάντα ἐπιτηδείως. Τῆς φύσεως, φησίν, μηδὲν ἕνεκά του ποιούσης ἀλλ’ ὀπῶ τύχῃ, κινησις [*](1. 2 γίνεται auaxaat; L 5 τούτου L post καὶ ὕδωρ adilit καὶ πῦρ L 6 καὶ om. L τοῦ] τὸ M 8 et 10 τοιῶς ἡ τοιῶς libri 9 εὐεργετεῖ KMt: εὐερεγετεῖ L at cf. v. 24 et 27 12 μηκέτι] μὴ πάντως L 13 πλάτωνος ἐξηγουμένου L: πλατῶν ἐξηγούμενος KMt 14 ἐπιγεκκλησίας (sic) K: ἐπὶ ἐκκλησία L: ἐπὶ ἐκκλησίας Mt τοῦτο LK: τούτου Mt προθεμένου LAIt: προθέμενον sine accentu Κ 17 τοῦ] καὶ L ὠφελήσαντα (extreruum ἁ ex ὃς, ut videtur) K 18 ὁ] ἡ L 19 ποτὲ ποτ’ M) ἄν ἀκροάσασθαι LM: ποτὲ ἀνακροάσασθαι Κ: ποτ’ ἄν ἀνακροάσασθαι t 20 βούλοιντο t τῶ (ante πάντας) L oorr. M et t: τὸ K et ante corr. M 22 ἐμβάλοι L: ἐμφάλον (sic) Κ: ἐμβάλλει Mt 23 οὐδὲν Κ 24 βουλομένους L 25 αὐξηνθῆναι M 26 τῆ ἄλλω Κ 27 ἐνεργουμένων L 28. 29 συμβαίνει—ἐπιτηδείως om. Κ 28 συμβαίνει L: συνέβη Mt Aristoteles 29 ἐγένετο t ἐσώθη t: ἔσω sine accentu M: ἔσωθεν L 30 τῆς φύσεως] ὅταν cpu (?) L)

ἔνθα μὲν συμβαίνετ οῦτως γενέσθαι τι ὁπ᾿ αὐτῆς, ὥσπερ ἂν εἰ ἐξεπίτηδες [*](h 7r) ἕνεκα τούτου αὐτὰ ἐποίει, ἵνα πάντα τὰ πρὸς τὴν σωτηρίαν ἔχοντα σῴζηται, ταῦτα καὶ σῴζεται, φησίν, ἐκ ταὐτομάτου ἐπιτήδεια πρὸς σωτηρίαν γενόμενα. ὅσα δὲ μὴ οὕτως συμβῇ γενέσθαι, ταῦτα ἀπόλλυται, οἷά ἐστι τὰ τερατα.

p. 198b31 Καθάπερ Ἐμπεδοκλῆς λέγει τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα.

Ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐν τῷ σφαίρῳ πάντα λέγων τὰ εἴδη μεμῖχθαι ἐν τῇ πρώτῃ διακρίσει τοῦ σφαίρου καὶ τῇ ἀρχῇ τῆς κοσμοποιῒας, πρὶν τελείως τὰ εἴδη διακριθῆναι ἀπ’ ἀλλήλων, γενέσθαι τινὰ ἔλεγε σύμμικτα ζῷα, οἴα καὶ οἱ μῦθοι τοὺς Κενταύρους ὑποτίθενται, τὰ μὲν ἄλλα ἵππου ἔχοντας, τὰ ἔμπροσθεν δέ, λέγω δὴ τὰ περὶ τὴν κεφαλήν, ἀνθρώπου· οὕτω καὶ ὁ Εμπεδοκλῆς, πρὶν τὸ νεῖκος τελείως ἀπ’ ἀλλήλων διακρῖναι τὰ εἴδη, ἔλεγε γενέσθαι σύμμικτά τινα ζῷα, ἐν οἷς | καὶ τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα. [*](h 7v) ἀνδρόπρῳρα δέ φησι, τουτέστι τὰ ἔμπροσθεν, λέγω δὴ τὰ πρὸς τῇ κεφαλῇ, ἀνδρὸς ἔχοντα πρῴρα γὰρ τὸ ἐμπρόσθιον τοῦ πλοίου μέρος), τὰ δὲ λοιπὰ βοός, ὡς δὴ μὴ μόνον τῶν στοιχείων ἐν ἀλλήλοις μεμιγμένων ἐν τῷ σφαίρῳ, ἀλλὰ καὶ τῶν μορίων τῶν ζῴων. διακριθέντων οὖν παντων, φέρεσθαι τὰ διακριθέντα ὡς ἔτυχε, καὶ πολλάκις βοὸς κεφαλὴν συνελδεῖν στήθει ἀνδρείῳ ἢ καὶ τοῖς ἄλλοις μορίοις, καὶ ἐπὶ πάντων ὡς ἄν ἔτυχεν. ὅσα οὖν, φησί, τῶν μορίων οὕτως συνῆλθεν, ὡς· ἄν εἰ ἕνεκα τούτου συνῆλθέν οἷον τὰ νῦν τοὐ ἀνθρώπου μόρια συμπαθόντα ἀλλήλοις, ὁμοίως καὶ τὰ ἑκάστου τῶν ζῴων), καὶ διὰ τὸ συνεισάγειν εἰς τὴν σωτηρίαν ἀλλήλων, ἐσώθη τὸ σύγκριμα, ὅσα δὲ οὕτως συνῆλθεν ὡς μηδὲ συμβάλλεσθαι ἀλλήλοις εἰς σωτηρίαν, ταῦτα ἐφθάρη, οἷα τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρωρα, διὰ τὸ μηδὲν ἀλλήλοις τὰ τοιαῦτα εἰς σωτηρίαν συνεισάγειν· ὥσπερ οὖν οὗτος ἔλεγεν οὐχ ἕνεκα μέν του τὰ μόρια τῶν ζῴων· οὕτω διατετάχθαι, οὕτω μέντοι συμβῆναι αὐτὰ ἔχειν κατὰ τύχην συνελθόντα ὡς ἂν εἰ ἕνεκα τούτου ἐγεγόνει, οὕτως, φησί, καὶ οἱ λέγοντες μὴ ποιεῖν τὴν [*](1 ἐξεπίτειδες M 2 ἕνεκά του αὑτὰ Κ τὴν om. L 2. 3 compend. σݲρݲιݲαݲνݲ M: δρίαν allero loco L 3 φασίν libri 4. 5 γενέσθαι τέρατα om. K 6 lemma om. Κ βουγενῆ hic et v. 13 M 7 ̔O L ot Κ (ubi rubro addend.): om. Mt εἶναι λέγων L 8 καὶ τῇ] ἐν τῇ excerpta cod. Paris. 1853 9 ἀπ’ Κ οἴα] οἴ L 10 ἔχοντας (L)t: ἔχον Μ: ἔχοντα Κ 11 ἐμπρόσθια L 13 οἶς καταβουγένη ἀνοδρόπρωρα ο post p in ras. cf. v. 24 sq.) K 14 ἐμπρόσθαι v. L 16 μόνων excerpta cod. Paris. 1853 μεμιγμένην M neqne correxit t 18 κεφαλὴν LK: coinp. x/ M: κεφαλὴ t 21 τοῦτον Κ 21. 22 distinxi post ἀλλήλοις: post ὁμοίως distiugnit t 22 καὶ (ante θ μ διὰ) abesse inalim 23 ἔσω (cf. ad p. 313,29) M σύκρι Κ μηδὲ] δὲ μὴ M 24 οἷα L: οἷ Κ: οἶαι Mt 24. 25 αὐταβουγένη ἀνδράπρωρα Κ 25 τὰ oin. L ἀναγειν L 2(5 οὕτως L αὐκενενέκαμεν τοῦ (sic) Κ μὲν τοῦ Jl 28. p. 315, 1 τούτου—εἰ ἕνεκά om. Κ 28 οὕτως φασὶ fort, iccte L)

φύσιν ἕνεκά του, ὅτι ὅσα μὲν οὕτως ποιεῖ ὡς ἄν εἰ ἕνεκά του ἐποίει, [*](h 7v) ταῦτα σῴζεται, ὅσα δὲ μή, ταῦτα φθείρεται, ὥσπερ φησὶν Ἐμπεδοκλῆς τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα· ταῦτα γὰρ διὰ τὸ μὴ οὕτως γενέσθαι ὡς ἄν εἰ ἕνεκά τινος ἀγαθοῦ ἐγένετο, διὰ τοῦτο οὐδὲ σῴζονται. τῶν οὖν τεράτων παραδείγματα ὑπὸ Ἐμπεδοκλέους λεγόμενα λαμβάνουσιν, ὅτι κἀκεῖνος τὰ τερατώδη γενόμενα ἐν τῇ κατ’ ἀρχὴν συστάσει οὔ φησι σῴζεσθαι.

p. 198b34 Ταῦτα μὲν γὰρ καὶ πάντα τὰ φύσει ἢ ἀεὶ οὕτως γίνεται ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ.

Ὁ πρώτοις συλλογισμός, ὅτι ὑετοὶ καὶ ὀδόντες καὶ καθόλου τὰ μέρη τῶν ζῴων ἢ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσιν ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τὰ ἀπὸ τύχης καὶ αὐτομάτου οὔτε ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσιν οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ταῦτα ἄρα οὐκ ἄπο ταυτοματου.

p. 199a3 Εἰ οὖν ἢ ἀπὸ συμπτώματος δοκεῖ ἢ ἕνεκά του εἶναι.

Ὁ δεύτερος συλλογισμὸς ὑποθετικὸς κατὰ διαίρεσιν· ὑετοὶ γὰρ καὶ τὰ μέρη τῶν ζῴων ἡ ἀπὸ συμπτώματος ἢ ἕνεκά του, ἀλλὰ μὴν οὐκ ἀπὸ συμπτώματος δέδεικται γάρ), ἕνεκά του ἄρα. σύμπτωμα δὲ φησι τὸ ἐπισυμβαῖνον εἴτε ἐκ ταὐτομάτου εἴτε ἀπὸ τύχης, ὥστε κοινῶς ἐπὶ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου σύμπτωμα.

p. α5 Αλλὰ μὴν φύσει γέ ἐστι τὰ τοιαῦτα πάντα, ὡς κἄν αὐτοὶ φαῖεν.

Ὁ τρίτος ἐν τρίτῳ σχήματι· ταῦτα πάντα φύσει, ταῦτα πάντα ἕνεκά του, τινὰ ἄρα τῶν φύσει ἕνεκά του.

p. 199a8 Ἔτι ἐν ὅσοις τέλος τί ἐστιν, ἕνεκα τούτου πράττεται τὸ πρότερον καὶ τὸ ἐφεξῆς.

Δεύτερον ἐπιχείρημα, προλαμβάνει δὲ τὰ εἰρημένα ἀξιώματα. ἐν [*](1 ὅσα μὲν L: μὲν ὅσα Mt 1. 2 ἐποίει, ταῦτα] ταῦτα ἐποίει L 2 φησὶν φ ς Κ: φ η Μ) LKM: φασὶν t 3 βουγενῆ ἀνδράπτρωρα Κ 4 σώζεται Mt 5 ἐμπεδοκλέως L: ἐμπεδοκλέος ΚΜ)t 6 ἀρχὴν] ὀχὴν (sic) M 7 ἀεὶ om. M ὄντως (sic) Κ: οὕτω t 10 τὸν ζῶον Κ 10. p. 316,5 ἡ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ—οὕτως πράττεται om. Κ 10 τὰ ἀπὸ LM: τῶν δ’ ἀπὸ ex Aristotele t. niminim haec lemma esse vohiit t, ideoque τοῦ ante αὐτομάτου inseruit et Aristotelea continuavit οὐθέν· οὔτε γὰρ ἀπὸ τύχης, οὔτε—ἀλλ’ ἄν χειμῶνος 13 ἀπὸ L: ὡς ἀπὸ Mt contimiant lemma ἢ (sic) μὴ οἶόν τε ταῦτα εἷναι—ἕνεκά του ἄν εἴη (M?)t 16. 17 ἐπισυμβαῖνον scripsi: ἐπισημαῖνον M: ἐπιβαῖνον L: ἐπισυμβὰν t 18 τὸ σύμπτωμα fovt. recte Mt 19 γε post τοιαῦτα traicit t cf. Aristotelis libri κἀν t: οὐκ ἄν M: ἄν L at cf. p. 308,7 20 contiuiiant lemma οἱ ταῦτα—καὶ οὖσιν Mt 23 τὸ τέλος τί M at cf. p. 308,16. 309,1 1 ἐστιν ἕνεκα του M: ἐστιν ἕνεκά του L: ἐστι, τούτου ἕνεκα ex Arist. t. quod L exhibet ἕνεκά του librarii fueiit error, uon oblitterata memoria lectiouis Alexaiulreae, qua de cf. Simplic. p. 377,21 sqq. 24 τὸ πρῶτον L)

οῖς φησί, τῶν γινομένων τέλος ἐστὶν εἰς ὃ περατοῦται ἡ κίνητις καὶ [*](h 7v) προϊοῦσα συνεχῶς τελευτᾷ, ἐν τούτοις ἅπαντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους τοῦ τέλους ἕνεκα πράττεται.

p. 199 a 9 οὐκοῦν ὡς πρ·άττεται, οὕτως πέφυκε, καὶ ὡς πέφυκεν., οὕτως πράττεται.

Τὸ δεύτερον ἀξίωμα, ὅτι τὸ τεχνητὸν εἰ ὑπὸ φύσεως ἐγίνετο, οὕτως ἂν [*](38) ἐπεφύκει ὥσπερ καὶ ἐπράττετο ὑπὸ τῆς τέχνης. καὶ ἔμπαλιν τὰ ὑπὸ φύσεως γινόμενα εἰ δἂν ὑπὸ τῆς τέχνης ἐγίνετο, οὕτως ἂν ἐπραττετο, ὥσπερ εἰ ἐπεφύκει ὑπὸ τῆς φύσεως γίνεσθαι· εἰ γὰρ μὴ οὕτως ἐγίνετο, οὐδ’ ἄν ἐσώζετο. τὸ δ’ ἂν μή τι ἐμποδίζῃ προσέθηκε διὰ τὰς ἢ ἐκ τῆς ὕλης ἢ ἐκ τῶν ἔξωθεν συμπτωμάτων γινομένας ἁμαρτίας καὶ τοῖς φυσικοῖς καὶ τοῖς τεχνητοῖς. εἰ οὖν ἐπαλλάττουσιν ἡ τέχνη καὶ ἡ φύσις, ἡ δὲ τέχνη ἕνεκά του πάντα ποιεῖ, καὶ ἡ φύσις ἄρα, εἴ γε τὰ τεχνητὰ ἐποίει, οὕτως ἄν ἐποίησε. καὶ πάλιν εἰ ἡ· τέχνη τὰ φυσικὰ ἐποίει, ἕνεκά του δηλονότι πάντα ἐποίει. καθόλου γὰρ ἡ τέχνη πάντα ἕνεκά του ποιεῖ. ἐπεὶ οὖν νῦν ἡ φύσις ταῦτα ποιεῖ ὡς ἂν ἡ τέχνη αὐτὰ ἐποίησε, καὶ αὐτὴ δηλονότι ἕνεκά του πάντα ποιήσει. ἕνεκα ἄρα θατέρου θάτερον. τουτέστιν ἕνεκα τοὐ τέλους τὰ πρὸ τοῦ τέλους· οὕτω γὰρ ἡ τέχνη πάντα ἐργάζεται.

p. α15 Ὅλως δε ἡ τέχνη τὰ μὲν ἐπιτελεῖ ὧν φύσις ἀδυνατεῖ ἀπεργάσασθαι, τάδε μιμεῖται.

Ἕτερον ἐπιχείρημα. ὑγίειαν μὲν γὰρ καὶ διαχωρήσεις καὶ σάρκωσιν ἰατρική, τῆς φύσεως ἐξασθενούσης ταῦτα ἐργάζεσθαι, . δὲ τὴν φύσιν ἡ πλαστικὴ καὶ γραφική· εἰ τοίνυν ἡ συνέριθος τῆς φύσεως καὶ τὸ ταύτης ἀπεικόνισμα πάντα ἕνεκά του ποιεῖ, πολλῷ γε δήπου τὸ ἀρχέτυπον.

p. 199a20 Μάλιστα δὲ φανερὸν ἐπὶ τῶν ζῴων τῶν ἄλλων· |

Προϊὼν ἐπὶ τὰ δραστικώτερα προβαίνει ἐπιχειρήματα· ·τί γὰρ λέγω, [*](h 8r) [*](1 οἷς L: ὅσοις Mt 4 et 5 οὕτω utrobique Mt 4 post ὡς πέφυκεν addit ἄν μή τι ἐμποδίζῃ t, quae Philoponus et Simplicius p. 376,3 (cf. Arist. cod. E) post οὕτω πράττεται ἕκαστον legebant 6 hinc nirsus Κ εἰ cm. L 7 ἔπραττε M: πράττεται t τὰ ἀπὸ φύσεως Μt 8 εἰ δἂν (sic) K: εἰ δ’ ἂν L: εἴη δ’ ἂν Μ:εἰ κἂν t cf. ad p. 308,21 9 πεφύκει Κ 11 γενομένας t 11. 12 τεχνητοῖς καὶ τοῖς φυσικοῖς L 12 ἐπαλάττουσιν Κ 13 εἴ γε Κ: ἦγε L: εἴτε Mt 14 εἰ ἡ] εἴη Κ ἕνεκά του δηλονότι LK: δῆλον ὅτι ἕνεκά τοῦ Mt 10 ταῦτα ἡ φύσις Mt 17 ποιήσει] ποιεῖ fort, recte Κ ἆρα Κ 19 δὲ LMt: om. Κ: τε Simplic. p. 378,1 et Arist. codd. FI at cf. Themist. p. 193,22 19. 20 τὰ μὲν—μιμεῖται om Κ 19 ὢν LM: ci ex Aristotele t 20 ἀπεργάσασθαι L: ἀπεργάζεσθαι Mt cf. Aristotelis libri 21 ὑγιείαν (sic) K διαχωρίσεις L 22 ἡ addidi ἐργάζεσθαι, ἐργάζεται scripsi: ἐργάζεσθαι KM: ἐργάζεται (L)t 26 ἐπὶ τῶν ζῴων τῶν ἄλλων om. Κ)

φησίν, ἐπὶ τῶν λογικῶν ζῴων ἃ κατὰ τέχνην ποιεῖ, καὶ διὰ τούτων καὶ [*](h 8r) τὴν φύσιν φημὶ ἕνεκά του ποιεῖν; ἐπὶ γοῦν τῶν ἄλλων ζῴων φαίνεται προφανῶς ἡ φύσις πάντα ἕνεκά του ποιοῦσα. καὶ τεκμήριον ὁ ἀράχνης ἡ χελιδὼν καὶ τὰ ὅμοια, ἅπερ ἐκ φύσεως καὶ οὐ λογισμῷ ἐργαζόμενα, ὅμως οὐδὲν μάτην ποιεῖ, διὸ καὶ ἀποροῦσί τινες μήποτε οὐδὲ φύσει ταῦτα ἐργάζεται, ἀλλὰ λογισμῷ τινι. καὶ τί λέγω, φησίν, ἐπὶ ζῴων, ὁπότε καὶ ἐπὶ φυτῶν ὁρῶμεν τὴν φύσιν πάντα ἕνεκά του ποιοῦσαν; τὰς μὲν γὰρ ῥίζας κάτω ἐποίησε τῆς τροφῆς ἕνεκεν πρὸς τῇ τιθηνῇ τὸ στόμα προσαρμόζουσα, φύλλα δ’ εἰς σκέπην τῶν καρπῶν καὶ σωτηρίαν. πῶς οὖν οὐκ ἐκ πάντων τούτων δῆλον ὅτι πάντα ἕνεκά του ὑπὸ τῆς φύσεως γίνεται; κατὰ μικρὸν δὲ οὕτω προϊοῦσιν. πρῶτον γὰρ ἐπὶ ἀνθρώπων ἐγύμνασε τὸν λόγον, εἶτα μετῆλθεν ἐπὶ τὰ ἄλογα ζῷα, κἀντεῦθεν ὁδῷ προβαίνων ἐπὶ τὰ φυτα.

p. 199 a 30 Καὶ ἐπεὶ ἡ φύσις διττή, ἠμὲν ὡς ὕλη ἡ δὲ ὡς μορφή. ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του πάντα ποιεῖ, βούλεται νῦν δεῖξαι τίνος ἕνεκα ποιεῖ πάντα καὶ τί ἐστιν οὗ στοχάζεται, καί φησιν ὅτι τοῦ φυσικοῦ εἴδους, ὅπερ καὶ αὐτὸ φύσις ἐστίν. εἴρηται δὲ ὅτι τὸ ποιοῦν τὸ εἶδος τὸ τέλος εἰς ταὐτὸν ἔρχεται πολλάκις. ὥστε ἡ ποιοῦσα φύσις καὶ ἕνεκά του πάντα ποιοῦσα ἕνεκα τῆς φύσεως ποιεῖ τῆς ὡς εἴδους οὔσης, οὐ τῆς κατὰ τὴν ὕλην· ἐπεὶ γὰρ διττὴν εἶπεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν τὴν φύσιν καὶ γὰρ καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη φύσις), ἐπισημειοῦται νῦν περὶ ποίας φύσεως ἦν αὐτῷ ὁ λόγος, ὅτι οὐ τῆς κατὰ τὴν ὕλην, ἀλλὰ τοῦ εἴδους καὶ τῆς μορφῆς.

p. 199a33 Ἁμαρτία δὲ γίνεται καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην· ἔγραψε γὰρ οὐκ ὀρθῶς ὁ γραμματικός, καὶ ἐπότισεν ὁ ἰατρὸς οὐκ ὀρθῶς τὸ φάρμακον.

Δείξας ὅτι ἡ φύσις πάντα ἕνεκά του ποιεῖ, ἔκ τε τοῦ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ εἶναι τὴν φύσιν καὶ ἐκ τοῦ τὰ μιμήματα τῆς φύσεως πάντα ἕνεκά του [*](2 φαμὲν L ἄλλων KM: ἀλόγων (L)t 3 ποιοῦσα LK: ποιῆσαι Mt 4 ἐκ φύσεως LK: εἰς φύσεως (sic) M: φύσει supcrscr. Μ2 et t καὶ (om. οὐ) λογισμοῦ ἐργαζόμεθα L 6 ἐπὶ τῶν ζώων L 8 κάτω] κατὰ K τὴν τιθήνην L post τιθηνῇ interciderit τῇ γῇ cf. p. 311,16 9 φύλλα] σφάλλει L εἰς κέπην Κ 10 γίνεται (comp. Κ: τ γίνε M) KMt: γίνονται L 11 προιοῦσιν (sic) K: πρόεισι Μ: προϊόντι (L)t: hoc vol προϊόντα Aristotelis libri ἀνθρώπων] τῶν ἄλλων L 14 ἡ μὲν—μορφή om. Κ 15 πάπα ποιεῖ LK: ποιεῖ (om. πάντα) Mt 17 εἴρηται c. 7 p. 198 a 24 18 τὸ τέλος (L)t: τέλος KM ἡ] οἱ Κ 19 εἴδους Lt: εἴδος (sic) Κ: εἶδος M 20 ἔμπροσθεν] cf. c. 1 p. α9 sqq. 21 καὶ (post γὰρ) om. Mt ἐπισημειοῦνται L 22 εἶδους (sic) Κ 24 lemma om. K γίγνεται t 25 ὁ ἰατρὸς οὐκ ὀρθῶς LM: οὐκ ὀρθῶς ὁ ἰατρὸς ex Aristotele t 26 τὸ om. M 27 ἐκ τε τοῦ τῶν ὡς fortasso recte L)

ποιεῖν καὶ ἐκ τῶν λοιπῶν, νῦν τὰς ἀπορίας τὰς φερομένας εἰς τὸ προκείμενον [*](h 8r) θεώρημα ἐπιλύσασθαι βούλεται. ἀποροῦσι γὰρ ὅτι εἰ ἕνεκά του ἡ φύσις πάντα ποιεῖ, διὰ τί πολλάκις ἀποτυγχάνει καὶ οὐκ ἀεὶ κατορθοῖ; φησὶν οὖν πρὸς τοῦτο, ὅτι οὐ διὰ τὸ ἁμαρτάνειν τὴν φύσιν, διὰ τοῦτο δεῖ νομίζειν ὅτι ὡς ἔτυχε ποιεῖ καὶ οὐχ ἕνεκά του πάντα ποιεῖ, ὁπότε καὶ ἡ τέχνη, ἥτις προφανῶς πάντα ἕνεκά του ποιεῖ, ἁμαρτάνει πολλάκις διὰ τὴν ἀνεπιτηδειότητα τῆς ὑποκειμένης ὕλης. καὶ γὰρ ὁ γραφεὺς σκοπὸν ἔχων τοῦ καλῶς γράψαι. διὰ τὸν χάρτην πολλάκις μανότερον ὄντα, ἢ διὰ πλεονεξίαν ἢ ἀνεπιτηδειότητα τοῦ μέλανος ἁμαρτάνει τοῦ σκοποῦ. ὁμοίως καὶ ὁ ζωγράφος τὰ αὐτὰ ἄν πάθοι, ἡ διὰ τὴν τῶν χρωμάτων ἢ διὰ τὴν τῆς σινδόνος ἐν ᾗ γράφει ἀνεπιτηδειότητα. καὶ ὁ ἰατρὸς δὲ ὠφελῆσαι μὲν θέλων καὶ ἀγαθοῦ τινος ἕνεκα ἔδωκε τὸ καθάρσιον, ἀπέτυχε δ’ ἔστιν ὅτε ἢ διὰ τὴν τοῦ ὑποκειμένου σώματος ἰδιότητα, ἣν ἰδεῖν μὴ οἷόν τε ἦν, ἢ κατὰ τύχην. τοῦ περιέχοντος δυσκράτου γενομένου· ἀλλ’ ὅμως ἐκεῖνος ἀγαθοῦ τινος ἕνεκα δέδωκεν. οὕτως ἄρα καὶ <εἰ> ἡ φύσις ἔστιν ὅτε τοῦ σκοποῦ διαμαρτάνει, οὐ διὰ τοῦτο ἐξαιρετέον αὐτῆς τὸ ἕνεκά του, ἀλλ’ ἐπεὶ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τυγχάνει τοῦ σκοποῦ καὶ ὡς σπάνιά ἐστιν αὐτῆς τὰ ἁμαρτήματα, διὰ τοῦτο πιστευτέον αὐτῇ ἕνεκά του ποιεῖν. ἄλογον γὰρ καὶ τῆς τέχνης ἁμαρτανούσης ὥσπερ καὶ τῆς φύσεως, τῆς μὲν μὴ ἀφαιρεῖν τὸ ἕνεκά του διὰ τὴν ἁμαρτίαν τῆς δὲ φύσεως ἀφαιρεῖν, ἀλλ’ ἢ ἀμφοτέρων ἀφαιρετέον ἢ μηδεμιᾶς· εἰ οὖν τῆς τέχνης οὐκ ἀφαιροῦμεν τὸ ἕνεκά του, οὐδὲ τῆς φύσεως ἄρα.

Ἐπειδὴ δὲ οἱ ἀφαιροῦντες τῆς φύσεως τὸ ἕνεκά του ἐκέχρηντο τῷ παραδείγματι τῷ κατὰ τὸν Ἐμπεδοκλέα, ἔνθα ἔλεγεν ἐκεῖνος ἐν ταῖς ἐξ ἀρχῆς συστάσεσι “τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρωρα” γενέσθαι, καὶ ἐξ αὐτῶν τούτων ἐλέγγει τὸν λόγον. οὕτω γάρ, φησί, πάντα ἕνεκά του ποιεῖ ἡ φύσις, ὥστε καὶ ὅταν τοῦ σκοποῦ διαμαρτάνῃ, οὐ μακράν που τοῦ σκοποῦ ἑαυτῆς ἐκπίπτει, ἀλλ’ ὡς οἷόν τέ ἐστι σύνεγγυς. οὐδέποτε γοῦν ἐξ ἀνθρώπου πλάτανος γέγονεν ἢ λίθος ἡ συκῆ, ἀλλ’ ἀεὶ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου· 50 εἰ δέ ποτε τοῦ σκοποῦ ἀποτύχῃ τοὐ ποιῆσαι ἄνθρωπον διὰ τὴν ἀνεπιτηδειότητα τῆς ὕλης, ζῷον γοῦν ποιεῖ καὶ οὐ φυτόν, ὡς εἶπον, ἢ λίθον, καὶ εἰ μὴ ζῷον δυνηθείη ποιῆσαι, τὸ σύνεγγυς γοῦν ποιεῖ, σάρκα. καὶ ἡ συκῆ πάλιν συκῆν ποιεῖ, εἰ δὲ ἀποτύχῃ, ἐρινεόν, οὐ δρῦν οὐδὲ πεύκην. [*](2. 3 πάντα ἡ φύσις ποιεῖ Mt 5 οὐκ Κ 7 ἐπιτηδειότητα M 8 τοῦ libri: immo τὸ μανώτατον L 9 ἢ διὰ ἀνεπιτηδειότητα (ἀνεπιτηδιότητα M) Mt 10 ἄν om. L ἢ διὰ τὴν τῆς LK: ἢ διὰ τῆς Μ: ἢ τῆς t 11 δὲ om. L 12 ἕνεκα om. M δέδωχε L 13 ἣν] ἢ L ἦν] ἡ ut vid. M 15 εἰ addidit t 16 τοῦτο] τὸ Κ ἐξαιρετέον (L)t: ἐξαίρετον KM 17 ὡς om. L πανία Κ 18 αὐτὴ LKM: αὐτὴν coniecit t 20 μὴ δὲ μιᾶς ΚΜ: μηδεμίας (L)t 22 ἐπεὶ L τὸ om. K 24 βουγένη Κ τοῦτον L 25 ἐλέγχειν coinpend. M 27 ὡς οἷόν τέ ἐστι L: ὦσοι ἄντές ἐστιν Κ: ὡς οἶόν ἐστι Mt γοῦν LK: γὰρ Mt at cf. Thciuist. p. 195,8 28 γέγονε πλάτανος L συκῆ libri 29 ἀποτύχῃ LK: ἀποτυ χ M: ἀποτύχοι t. eadem varictas p. 319,1 31 δυνηθῇ L 31. 32 καὶ οὐ συκῆ πᾶσαν (cf. ad p. 252,4) συκῆν L 32 συκῆ· ct συκὴν Mt ἀποτύχῃ L: ἀποτύχῃς Κ: ἀποτυ χ M: ἀποτύχοι t ἐρινεοῦ οὐ δρὺν K)

κ.αὶ ἡ ἐλαία πάλιν ἐλαίαν, εἰ δ’ ἀποτύχῃ, κότινον, οὐκ ὄχνην οὐδὲ λεύκην. [*](h 8r) πανταχοῦ ἄρα ἡ φύσις πρόδηλός ἐστι μὴ ὡς ἔτυχεν ἐργαζομένη , ἀλλὰ πρός τι τέλος σκοπιμώτατον, οὗ ἐὰν ἀποτύχῃ ἀγαπᾷ γοῦν τοῦ σύνεγγυς τυ|χεῖν, ὥσπερ, φησίν, εἰ καὶ συγχωρήσομεν τῷ Ἑμπεδοκλείῳ μύθῳ, ὅτι [*](h 8v) ἐγίνοντο ζῷά τινα κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς σύστασιν βουγενῆ καὶ ἀνδρόπρῳρα, τῷ λόγῳ δήπου τούτῳ ἐγίνετο ᾧ καὶ νῦν τὰ τέρατα, τῆς ὑλικῆς αὐτῶν ἀρχῆς λέγω δὴ τοῦ σπέρματος διαφθαρέντος, καὶ οὕτως ᾔδει κἀκεῖνος τὴν φύσιν ἕνεκά του ποιοῦ·σαν· ὥστε καὶ τὴν ἁμαρΤίαν αὐτῆς, ὡς ἤδη εἶπον, οὐ πόρρω τοῦ σκοποῦ πεσεῖν ἔφη. οὐ γὰρ εἶπε βουγενῆ ἐλαιόπρῳρα γενέσθαι, ἀλλὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα· οὕτως οἶδε καὶ αὐτὸς τὴν φύσιν σκο- πόν τινα ὡρισμένον ἔχουσαν, οἷον ἢ ἄνθρωπον ἢ βοῦν ποιῆσαι, καὶ τούτου ἀποτυχοῦσαν τὸ σύνεγγυς ἀγαπῆσαι, λέγω δὴ τὸ ζῷον ἁπλῶς ποιῆσαι. ἔπειτα καὶ πρὸς αὐτὴν τὴν δόξαν ἐνίσταται· τί γὰρ δήποτε, φησίν, ἐν ταῖς ἐξ ἀρχῆς συστάσεσι μὴ ὥσπερ βουγενῆ ἀνδρόπρωρα γέγονεν ἐπὶ ζώων, οὕΤως καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν ἀμπελογενῆ ἐλαιόπρῳρα; καίτοι, φησίν, εὐλογώτερον ἦν ἐπὶ τῶν φυτῶν τοῦτο γενέσθαι μᾶλλον ἢ ἐπὶ τῶν ζῴων. ἧττον γὰρ ἐν τοῖς φυτοῖς τὸ ἕνεκά του ἢ ἐν τοῖς ζῴοις, διότι καὶ διήρθρωται μᾶλλον τὸ εἶδος ἐν τοῖς ζῴοις, ἔδει δὲ ἐν οἷς ἧττον τὸ ἕνεκά του διαφαίνεται, ἐν τούτοις μάλιστα τὴν παρεκτροπὴν γενέσθαι· οὐ γέγονε δὲ ἐν τοῖς φυτοῖς οὐδὲ γὰρ φαίνεται τοῦτο λέγων), οὐδ’ ἐν τοῖς ζώοις ἄρα. ὥστε οἱ ἐκ τούτων τὸ ἕνεκά του τῆς φύσεως ἀφαιροῦντες, ἑαυτοὺς ἐλέγχοντες μᾶλλον ἴστωσαν ἢ τὴν φύσιν. εἶτα καὶ ἄλλοις ἐπιχειρήμασι τὸ αὐτὸ κατασκευάζει· εἰ γὰρ μὴ ἕνεκά του πάντα ποιεῖ ἡ φύσις, διὰ τί μὴ εὐθὺς ποιεῖ ἄνθρωπον, ἀλλὰ πρῶτον σπέρμα εἶτα σάρκα εἶτα ἄλλο καὶ ἄλλο ἐφεξῆς, μέχρις ἄν τοῦ σκοπιμωτάτου τέλους τύχῃ ; διὰ τί γὰρ μὴ πρότερον ἔμβρυον, εἶτα σπέρμα; ἡ γὰρ τάξις τῶν ἕνεκά του. ὥστε εἰ ἐν τάξει ἄλλο πρὸ ἄλλου παραλαμβάνει καὶ οὐδέποτε τῆς τάξεως μεθίσταται πρὶν ἄν φθείρῃ τὸ γινόμενον, δήλη ἐστὶ πάντα ἕνεκά του ποιοῦσα. καὶ αὐτὸς δέ, φησίν, ὁ Ἐμπεδοκλῆς τὸ “οὐλοφυὲς” πρῶτόν φησι γενέσθαι, τοῦτο δὲ [*](1 κότινον sine accentu Κ ὄγχνην Τhemistius λεύκην Κ 2 ἄρα L et compend. K: οὖν Mt μὴ ὡς ἔτυχεν LK: ὡς ἔτυχε μὴ Mt 3 σκοπιμώτατον K: σκοττ' ττ᾿ χ πιμω M: σκοπιμώτατα (L)t οὑ] οἷον L ἀποτύ M τοῦ] τοὺς coiupeud. M 4 συγχωρήσωμεν (of. δῶμεν p. 320,6) Κ 5 βουγενῆ καὶ ἀνδράπρωρα Κ 7 τὰ σπέρματα διαφθαρέντα L 9 πόρρω που τοῦ fort, recte L cf. p. 318;26: Theinist. p. 195,7 (Simplic. p. 381,1) βουγενῆ sine accentu Κ 10 βουγενῆ Κ 12 ἀποτυχοῦσα M 13 ανίσταται L li 14 βουγενῆ ἀνδραπρωρα (sic) Κ 15 ὅπως Κ: οὕτω t 15. 16 ἀμπελογενῆ —ἦν ἐπὶ τῶν φυτῶν LK: om. Mt 15 post ἐλαιόπρῳρα addit γέγονε L 16 γενέσθαι LKM: ἐγένετο t 17 ἧττον γὰρ κτλ.] Theuiist. 1. c. 18 18 τὸ εἶδος μᾶλλον L 19 γίνεσθαι L 20 λέγω L 21 ἀφαιροῦντες L: ἀναιροῦντες (K)Mt. item p. 320,12. of. ad p. 163,1 22 ἴστωσαν L: ἱστῶσαν Κ: ἴσθωσαν Mt γὰρ δὲ Mt 25 τύχη L: τύ M: τύχοι Kt πρῶτον L 26 ἔμβριον M τῶν] τὸν Κ 27 πρὸς L 28 φθείρῃ LK : φθαρῆ M : φθαρῇ t δῆλον L ποιοῦσαι Κ 29 οὐλοφυές t πρῶτον γίνεσθαι (om. φησι) L) οὐδὲν ἄλλο σημαίνοι ἄν αὐτῷ ἢ τὸ σπέρμα συνεστπαμμένους καὶ ὅλους [*](h 8v) ἅμα ἔχον ἐν ἑαυτῷ τοὺς λόγους τοῦ φυομένου· παρὰ γὰρ τὴν τοῦ ὅλου φύσιν περιέχειν τὸ ὁλοφυὲς αὐτῷ κέκληται. εἰ δὲ τὸ οὐλοφυὲς πρῶτον τῶν ζῴων καὶ φυτῶν γίνεται, ἕνεκα ἄρα τῶν φυτῶν καὶ ζῴων γίνεται, εἰ δὲ τοῦτο, ἕνεκά του ἄρα ἡ φύσις ποιεῖ· ἕνεκα γὰρ ἴων ὑστέρων τὰ πρότερα. ὅπερ οὖν εἶπον, εἰ καὶ δῶμεν ἀληθῆ εἶναι τὸν Ἑμπεδοκλέους μῦθον ὡς κατ’ ἀρχὴν συνέστη τινὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα, τοῦ.· οὐλοφυοῦς τούτου φθαρέντος δηλονότι συνέστη , ὥσπερ καὶ νῦν τὰ τέρατα γίεται τοῦ σπέρματος φθαρέντος ἢ πλεονάσαντος ἢ ἐλλείψαντος. ὥστε ἡ· μὲν φύσις ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ τὴν προβολὴν τοῦ οὐλοφυοῦς ἐποιήσατο, συνέβη δὲ φθαρέντος αὐτοῦ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ τὴν φύσιν. ἔτι, φησίν, οἱ ἀφαιροῦντες τῆς φύσεως τὸ ἕνεκά του λανθάνουσιν ἑαυτοὺς· πολλῷ πρότερον καὶ τὴν φύσιν ὅλως καὶ τὰ φυσικὰ ἀναιροῦντες. φύσει γὰρ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ταῦτα νομίζομεν εἶναι πάντες, ὅσα ἀπό τίνος ἀρχῆς ἐν ἑαντοῖς ὑπαρχούσης συνεχῶς καὶ κατὰ τάξιν κινούμενα ἀφικνεῖται εἴς τι τέλος, ἀλλ’ οὐχὶ ἐπὶ τὸ τυχὸν ἀπὸ τῆς τυχούσης ἀρχῆς ταῦτα γὰρ ἀπὸ τύχης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου καλεῖν εἰώθαμεν), τὰ δὲ ἀπὸ φύσεως ἢ ἀεὶ ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀπὸ τῆς αὐτῆς ἀρχῆς διὰ τῆς αὐτῆς ὁδοῦ τὰ αὐτὰ τέλη γίνεται· οὐδέποτε γὰρ ἀπὸ ἀνθρωπείου σπέρματος κύων γέγονεν ἢ ἵππος. καίτοι εἰ μὴ ἕνεκα του ἐποίει ἡ φύσις, ἔδει τὸ τυχὸν ἐκ του τυχόντος γίνεσθαι, νῦν δ’ οὐ γίνεται. ὥστε εἰ μὴ ἕνεκά τού φασι τὴν φύσιν ποιεῖν, ἀλλ’ ὅπως ἂν τύχῃ, μάτην τὸ τῆς φύσεως περιβομβοῦσιν ὄνομα εἰς ταὐτὸν ἄγοντες αὐτὴν τῇ τύχῃ καὶ συγκλώθοντες τὰ ἀσύγκλωστα. ὥστε εἰ μὴ ταὐτὸν τύχη καὶ φύσις ἀλλὰ πολλῷ ταῦτα διεστήκασι τῷ μέσῳ, τῆς τύχης ἐκ τῆς τυχούσης ἀρχῆς τὸ τυχὸν ποιούσης, τῆς δὲ φύσεως ἐξ ὡρισμένης So ὡρισμένον , ἀδύνατον τὴν φύσιν μὴ ἕνεκά του πάντα ποιεῖν , ἐπεὶ εἰς ταὑτὸν ἄν οὕτω τῇ τύχῃ συμφέροιτο. τελευταῖον δὲ πάντων τὴν αἰτίαν τίθησιν ἐξ ἧς κινηθέντες ἐνόμισαν τὴν φύσιν μηδὲν ἕνεκά του ποιεῖν. ἐοίκασι γάρ, φησί, διὰ τὸ μὴ ὁρᾶν τὴν φύσιν ἐν τῷ δημιουργεῖν βουλευομένην, διὰ τοῦτο αὐτῆς ἀφαιρεῖσθαι τὸ ἕνεκά του ποιεῖν, ὡς δὴ δέον τὰ ἕνεκά του ποιοῦντα πάντως βουλεύσυνεστραμμένου [*](1 t ὅλως Mt 2 ἔχον Lt: ἔχων KM γὰρ τὸ τὴν fort, recte Mt 2. 4 ὅλου—ἄρα om. Κ 3 οὐλοφυὲς] οὐλοφυὲς t 4 ἕνεκεν M 6 ouv om. K 7 w; Lt: (bs on (cf. ad p. 6,30) K: ὡς ἄν Μ κατὰ τὴν ἀρχὴν L ἀνδράπρωρα Κ οὐλοφυοῦς L: οὐλοφυοῦς Κ: ὁλοφυοῦς Mt 8. 9 δηλονότι—φθαρέντος om. L 8 συνέστησεν Κ 9. 11 ἡ ἐλλείψαντος—φθαρέντος om. Κ 9 ἑνλείψαντος M 10 ὁλοφυοῦς Mt 12 ἀφαιροῦντες] cf. ad p. 319,21 13. 14 κατὰ κινῆν M 14. 16 ἑαυτοῖς t: ἑαυτῆς Κ: ἑαυτῇ M: αὐτοῖς L: αὑτοῖς Arist. cod. Ε λ' 16. 17 τύχης καὶ αὐτομάτου L 17 ὡς om. L 18 τέλη L: τε M: τέλει (K)t 21 οὐ γίγνεται L 22 ὅπερ ἂν t παραβομβοῦσιν L 23 συγκλώθοντες L : συγκλῶ M: συγκλώθεντες (si recte enotavi) Κ: συγκλωθέντες t ἀσύγκλωτα Κ 26 ποιεῖν πάντα Mt 27 οὕτω om. L 30 βουλομένην M 31 ποιεῖν om. L δὴ om. t δέοντα (om. τὰ) Κ post πάντως add. καὶ Κ) ἕσθαι. τοῦτο δέ, φησί, γελοῖον ἄν εἴη· ἔδει γὰρ αὐτοὺς συνιδεῖν ὅτι οὐδὲ [*](h 8v) αἱ τέχναι βουλεύονται· ἡ γὰρ βουλὴ ἔνδειά ἐστι φρονήσεως, καὶ ὅταν ὁ τεχνίτης βουλεύηται. οὐχ ὡς τεχνίτης βουλεύεται, ἀλλ’ ὡς ἐλλείπων κατὰ [*](41) τὴν τέχνην ἐξ ἀγνοίας γὰρ ἐπὶ τὴν βούλευσιν ἔρχεται), ὁ δὲ τεχνίτης βουλῆς οὐ δεῖται. οὐ βουλεύεται γοῦν ὁ τέκτων εἰ δεῖ πρίειν τὰ ξύλα ἢ ἀποξέειν, καὶ ὁ οἰκοδόμος εἰ δεῖ πρῶτον τοὺς θεμελίους καταβάλλεσθαι, ἀλλ’ οὐδ’ ὁ γραμματιστὴς βουλεύεται πῶς δεῖ τὸ ἁ ἢ τὸ β ·γράψαι. οὐδ’ ὅταν γράφῃ τὸ Σωκράτης ὄνομα βουλεύεται ποῖον δεῖ πρῶτον τῶν στοιχείων γράψαι, ποῖον δὲ δεύτερον καὶ τρίτον. ἀλλ’ ἑκάστης τέχνης ὥρισται καὶ τὸ τέλος καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ ἡ ὁδὸς ἡ ἐκ τῆς ἀρχῆς ἐπὶ τὸ τέλος, ὥσπερ καὶ ἡ τῆς φύσεως, τὰ δὲ ὡρισμένα βουλῆς οὐ δεῖται· βουλευόμεθα γὰρ ἡ περὶ τῆς ἀρχῆς ἢ περὶ τοῦ τέλους ἢ περὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἐπὶ τὸ τέλος ἀγούσης, ὅταν ἄδηλα ταῦτα καὶ ἀόριστα ᾖ. ὥστε εἰ διὰ τὸ μὴ βουλεύεσθαι τὴν φύσιν ἀφαιροῦνται αὐτῆς τὸ ἕνεκά του , καὶ τῆς τέχνης ἀφαιρείτωσαν, εἰ δὲ μὴ ἀφαιροῦνται τῆς τέχνης διὰ τοῦτο τὸ ἕνεκά του, εὔλογον δήπου μηδὲ τῆς φύσεως ἀφαιρεῖν. καὶ τί λέγω ἐπὶ τεχνῶν, ὁπότε καὶ τὸ θεῖον δημιουργοῦν οὐ βουλεύεται, ἀλλ’ αὐτῷ τῷ εἶναι, ὅταν θέλῃ, πάντα παράγει βουλῆς οὐ δεόμενον, εἴ γε ἡ βουλή, ὥσπερ εἶπον, δι’ ἔνδειαν γίνεται φρονήσεως; ἥκιστα οὖν τῆς φύσεως διὰ τὸ μὴ βουλεύεσθαι ἀφαιρετέον τὸ ἕνεκά του, ἐπεὶ μηδὲ τῆς τέχνης μηδὲ τοῦ θείου. Ἁμαρτία δὲ γίνεται καὶ ἐν τοῖς κατὰ τὴν τέχνην. ὡς δὴ τῆς ἀπορίας κατὰ τὸ σιωπώμενον δήλης οὔσης, ἀπὸ τῆς λύσεως ἄρχεται.

p. 199 b 1 Εἰ δὴ ἔστιν ἔνια κατὰ τέχνην ἐν οἶς τὸ ὀρθῶς ἕνε|κά του.

[*](i 1r)

El ἐν τοῖς τεχνητοῖς, φησίν, ἔστι τὸ ἕνεκά του καὶ ἐν πολλοῖς ὁρῶμεν καρθούσας τὰς τέχνας τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα, εἰς ἔνια δ’ ἐπιχειροῦσι μὲν ἕνεκά του ποιεῖν ἁμαρτάνουσι δὲ τοῦ σκοποῦ διά τινας δήποτε αἰτίας, οὐ παρὰ τὸ μὴ αὐτὰς οὕτω προθέσθαι ὥστε εἴς τι τέλος ἀγαθὸν λῆξαι, τί κωλύει καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως τὸ αὐτὸ συμβαίνειν, καὶ τὰ ἁμαρτήματα αὐτῆς μὴ διὰ τὸ ὡς ἔτυχεν αὐτὴν ποιεῖν νομίζειν γίνεσθαι,. ἀλλὰ διὰ τὸ τοῦ ἐξ ἀρχῆς ἐκκρούεσθαι σκοποῦ ἢ διὰ τὴν ὕλην ἢ διὰ τὰ ἔξωθεν συμπτώματα ;

[*](3. 4 τεχνητῆς ter M 4 βούλησιν KM ὁ δὲ ὅδε) Κ: ὁ δέ γε L: ὁ γὰρ Mt: ᾖ fort, ᾗ δὲ 5 οὐ βουλεύεται κτλ.] of. Themist. p. 196,15 οὐ (ante βουλεύεται) om. suporscr. M γοῦν LK: ydpMt 6 πρώτως L 7 πῶς δὴ τὸ M ἁ] δ L 7. 9 οὐδ’ ὅταν—γράψαι bis scripta altoro loco delevil Κ 8 σωκρα KM: possis Σωκράτους ποῖον δὴ Κ πρῶτον Mt : πρὸ Κ: πρόγη 10 ἡ (ante ἐκ) om. Mt 11 ἡ om. L γὰρ ἢ] γὰρ ἤ] γὰρ οὺ L 12 ἀρχῆς superscr. M 2 τέχνης M 13 εἰ μὴ διὰ τὸ βουλεύεσθαι L 16 καὶ (ante τὸ) om. Κ 17 παράγῃ (om. πάντα) L 18 βουλῆ t 21 καὶ ἐν—τέχνην om. Κ ὡς] ἠ (littera rubro addenda) Κ 22 κατὰ τὸ σιωπώμενον δήλης οὔσης LK: κατὰ τὸ σιωπώμενον δηλούσης M : προδήλου οὔσης. κατὰ τὸ σιωπώμενον t 23 δὴ] δέ Κ 25 τὸ τέλος LK: τὸ M: om. t 26 διά τινος t δήπο M: δήποται Κ: δήπου (L)t 27 προσθέσθαι L et ut vid. M λῆξαι] δεῖςξαι 28 συμβαίνειν LK: σημαίνειν σημαίνειν Mt τοῦ om. Mt)

p. 199 b 5 Καὶ ἐν ταῖς ἐξ ἀρχῆς ἄρα συστάσεσι τὰ εἰ βουγενῆ, εἰ μὴ [*](i 1r) πρός τινα ὅρον καὶ τέλος δυνατὰ ἦν ἐλθεῖν.

Ἑκ τούτων ἄρα δῆλον, φησίν, ὅτι καὶ τὰ κατὰ Ἐμπεδοκλέα βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα, ἵνα τις συγχωρήσῃ τῷ μύθῳ, εἰ μὴ δυνατὰ ἦν εἴς τινα ὅρον καὶ τέλος ἐλθεῖν, τουτέστιν εἰς εἶδός τι τέλειον, ὥστε καὶ διαμεῖναι, πρόδηλον ὅτι τῆς ἀρχῆς αὐτῶν τοῦ σπέρματος διαφθαρέντος τοιαῦτα γέγονεν. ὅθεν οὐδὲ διέμεινεν, ὅπερ καὶ νῦν ἐπὶ τῶν τεράτων συμβαίνει.

p. 1991)7 Ἔτι ἀνάγκη σπέρμα γενέσθαι πρῶτον, ἀλλὰ μὴ εὐθὺς τὰ ζῷα.

Ελ μὴ ἕνεκά του πάντα ἡ φύσις ποιεῖ, διὰ τί τεταγμένη αὐτῆς ἐστιν ἡ δημιουργία ἄλλα πρὸ ἄλλων παραλαμβάνουσα ; ἔδει γὰρ καὶ ἄνευ σπέρματος τὰ ζῷα εὐθὺς ποιεῖν. εἰ δὲ παραλαμβάνει πρῶτον σπέρμα, εἶτα ἐξ αὐτοῦ ποιεῖ σάρκα, καὶ οὕτως ἐφεξῆς μέχρι τοὐ τελείου εἴδους, καὶ εἰς τὸ τέλειον εἶδος ἐλθοῦσα παύεται λοιπὸν τῆς κινήσεως, πρόδηλον ἄρα ὅτι τὰ πρὸ τοῦ τέλους πάντα τοῦ τέλους ἕνεκεν παρέλαβεν. ἐπεὶ τί δήποτε ἔστη εἰς τὸ εἶδος τὸ ἀνθρώπειον τυχὸν ἢ ἵππειον, καὶ μὴ ἐξ αὐτοῦ συνεχῶς κινοῦσα νοῦσα ἄλλο τι, καὶ τοῦτο ὅπερ ἔτυχεν, ἐποίησεν;

p. 199 b 9 Ἔπερ ἐν τοῖς φυτοῖς τὸ ἕνεκά του.

[*](19)

Ἐντεῦθεν, ὅπερ εἶπον, πρὸς αὐτὴν τὴν δόξαν ἐνίσταται, ὅτι εἰ ἧττον ἐν τοῖς φυτοῖς τὸ ἕνεκά του ἢ ἐν τοῖς ζῴοις, ἐν οἷς δὲ ἧττον τὸ ἕνεκά του ἐν τούτοις μᾶλλον ἔδει τὰ τέρατα γενέσθαι, τί δήποτε μὴ ὥσπερ ἐν τοῖς ζῴοις τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα γέγονεν, οὕτω καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς ἀμπελογενῆ ἐλαιόπρῳρα; εἰ δὲ μὴ γέγονεν ἐν τοῖς φυτοῖς οὐδὲ γὰρ φαίνεται τοῦτο λέγων), οὐδ’ ἐν τοῖς ζῴοις ἄρα. οὐδὲν δὲ θαυμαστόν, ὥσπερ ἐν τοῖς ζῴοις γίνεται τέρατά τινα, οὕτω δὲ καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς γίνεσθαι, ἀλλ’ ἧττον τῶν ζῴων διαφαίνεσθαι ἐν τούτοις τὸ παρὰ φύσιν, διὰ τὸ μὴ οὕτως διηρθρῶσθαι τὰ εἴδη καὶ διακεκρίσθαι ὡς ἐν τοῖς ζῴοις · ἐν οἷς γὰρ ἀκριβὲς τὸ εἶδος, [*](1 συστάσεσιν τὰ βουγενῆ Κ 2 καὶ τἐλος—ἐλθεῖν om. Κ 3 ἐμπεδοκλέους primitus M et t βουγενῆ Κ 4 δυνατὸν L G τοῦ L: καὶ τοῦ KMl at cf. p. 0197 τοι τ ταῦ M 8 Ἔτι δὲ t 8. 9 γενέσθαι—ζῷα om. Κ 10 τεταμένη et ἐστι M 11 γὰρ om. L 12 πρῶτον σπέρμα] ἄσπερμα Κ 14 πάβεται Κ 15 ἕνεκα Mt τί ποτέ ἐστιν L 16 ἀνθρωπείου compeiul. Κ 18 ἔνεστι τὸ ἕνεκά του om. Κ 19 ἀνίσταται L 21 τὰ πέρατα L ὅπερ L 22 βουγέκεκα ἀνδπάπρωρα Κ 24 λέγω Κ οὐδὲν δὲ L: οὐδὲν KM: οὐδὲ t ζοίοις altero loco t 25 δὲ om. L 26 διαφαίνεσθαι KM: διαφέρεσθαι L: διαφαίνεται t οὕτω t 27 τὸ ἀκριβὲς εἶδος Mt)

ἐν τούτοις καὶ ἡ ὀλίγη ἐκτροπὴ πρόδηλος. καὶ ὥσπερ ἐν ἄλλοις αὐτός φησι, [*](i 1r) τοῦ τεθνεῶτος τὴν μὲν χεῖρα οὐκέτι ἄν εἴποι τις χεῖρα εἶναι, εἰ μὴ ὁμωνύμως, [*](31) ὡς τὴν λιθίνην ἢ τὴν γεγραμμένην, διὰ τὸ ἐφθάρθαι αὐτῆς ἐναργῶς τὸ εἶδος καὶ τὴν ἐνέργειαν, τὴν μέντοι σάρκα τοῦ τεθνεῶτος νομίσειεν ἄν τις μηδὲν ἔλαττον ἔχειν τῆς ζώσης διὰ τὸ μὴ ἐναργῶς ὁρᾶσθαι τὸ εἶδος αὐτῆς καὶ τὴν χρείαν, ἣν παρεῖχε τῷ ὅλῳ ζῴῳ, μετὰ θάνατον ἐφθαρμένην· τοῦτο δὲ διὰ τὸ ὑλικώτερα ὄντα τὰ ὁμοιομερῆ μὴ εἰλικρινὲς ἔχειν τὸ εἶδος. οὕτω δή, ἐπειδὴ καὶ τὰ φυτὰ πρὸς τῇ ὕλῃ μᾶλλόν εἰσιν ἧπερ τὰ ζῷα καὶ διὰ τοῦτο ἀμυδρότερον ἔχει τὸ εἶδος, ἐν ταῖς παρεκτροπαῖς ἡ διαφορὰ οὐ διαφαίνεται, ὥσπερ οὐδὲ ἐν τῇ νεκρᾷ σαρκί, καὶ διὰ τοῦτο οὐ δοκεῖ τέρατα γίνεσθαι ἐν· τοῖς φυτοῖς. τοῦτο δὲ τὸ ἐπιχείρημα οὐκ ἔστι πραγματειῶδες, ἀλλ’ ὡς πρὸς τὸ πρόσωπον τοῦ Ἐμπεδοκλέους καὶ τὰ παρὰ αὐτοῦ ὅτι οὐκ ἔστιν ἑαυτοῦ ἀκόλουθος, ἐν τοῖς ζώοις μὲν τὰ τοιαῦτα τέοατα γεννῶν, ἐν τοῖς φυτοῖς δ’ οὐκέτι. καίτοι εὐλογώτερον ἦν ἐπὶ τῶν φυτῶν τοῦτο ποιῆσαι. εἰ μὲν οὖν καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν ἐγίνετο , διὰ τί μὴ εἶπεν ; εἰ δὲ διὰ τὸ μὴ γίνεσθαι οὐκ εἶπεν, ἄτοπον ἐπὶ μὲν τῶν εἰλικπινεστέρων εἰδῶν καὶ ἐφ’ ὧν μᾶλλον τὸ ἕνεκά του διαφαίνεται καὶ ἡ τῆς φύσεως πρόνοια, ἐπὶ τούτων ὡς ἔτυχε ταῦτα γίνεσθαι λέγειν, ἐπὶ δὲ τῶν φυτῶν μηκέτι, ἐν οἷς ἧττόν ἐστι διάδηλος ἡ φύσις πάντα ἕνεκά του ποιοῦσα. ὁ δὲ ἀληθὴς ἔχει λόγος ἐν ἀμφοτέροις μὲν γίνεσθαι τὸ παρὰ φύσιν, σπάνιον δὲ τοῦτο καὶ κατὰ ἀπόπτωσιν τοῦ ἕνεκά του καὶ τοῦ κατὰ φύσιν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνῶν τὸ παρὰ τέχνην.

p. 1991)17 Ἀφ’ ἑκάστης δὲ οὐ τὸ αὐτὸ ἑκάστοις οὐδὲ τὸ τυχόν, ἀεὶ μέντοι ἐπὶ τὸ αὐτό, ἂν μή τι ἐμποδίσῃ.

Ὅτι οὔτε ἡ αὐτὴ φύσις πλειόνων τελῶν ἐστι ποιητική, οὔτε πλείους φύσεις ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἀπεργάζονται εἶδος, ἀλλ’ ἐφ’ ἑκάστης ὡρισμένον ἐστὶ τὸ εἶδος, εἰ μή τι τῶν ἔξωθεν ἐμποδίσῃ. συνάγομεν γὰρ πολλάκις διάφορα ζῷα εἰς συνουσίαν, ὡς ἵππον καὶ ὄνον εἰς ἡμιόνου γέννησιν καὶ ποιοῦμεν ἐκ δύο εἰδῶν ἕν, ἀλλ’ οὖν καὶ ἐνταῦθα θαυμαστὴ τῆς φύσεως ἡ πρόνοια τὰ τοιαῦτα ἄγον ποιήσασα, ἵνα μάθῃς ὡς ὅσα μὲν ὑπ’ αὐτῆς [*](1 ὀλίγη] ὅλη L ἐν ἄλλοις] respicit Meteorol. Δ 12 p. 389 b 31 sqq. cf. Metaph. Z 10 p. 1035 b 24 αὐτὸ φησιν αὐτὸς L 3 αὐτὴ vel αὐτῶ M 4 σάρκα ἐκ τοῦ L 8 ἐπειδὴ καὶ τὰ φυτὰ Κ: ἐπειδὴ τὰ φυτὰ ἐπειδὴ L: καὶ τὰ φυτὰ ἐπειδὴ Mt μᾶλλον εἶναι ὅπερ L 9 ἁμυδρώτερον Mt ἔχειν L διαφορὰ] φύσις L 10 post διαφαίνεται addit δὲ L 11 οὐκ ἔστι LK: οὐκέτι ilt 11. 12 πραγματιῶδες invenit in M ncque correxit t 13 ἔστιν ἥλιος L. videtur ἥλιος nihil aliud esse quam compendium non intellectum vocis ὅτι vel έστιν ἑαυτῶ fortasse recte Κ 14 εὑλογότερον Κ 10 ἄτοπος (K)t 18 λέγων corapend. M et t 20 λόγον L σπάνειον II 21 καὶ τοῦτο καὶ L ἀπόπτωσις (sic) Κ 23. 24 οὐ τὸ—ἐμποδίσῃ cm. K οὐ] οὐδὲ Μ μέν τοί γε t ἐὰν t τις L 26 τὸ cm. LK 27 τὸ εἶδος] τὸ τέλος Κ μή τις L 28 γέννεσιν ante ooir. Jl M: γένεσιν Κ 30 τὰ om. L μὲν om. Mt)

γίνεται μηδενὸς τῶν ἔξωθεν βιαζομένου ἢ διακόπτοντος, ταῦτα τοῦ σκοπιμωτάτου [*](i 1r) τέλους τυγχάνει, τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ διαδοχὴ τῶν εἰδῶν, ὅσα δὲ [*](51) μὴ οὕτως γίνεται, πηρώματά ἐστι καὶ οὐδ’ ὅλως διαμένει, ἢ διαμένοντα τοῦ φυσικωτάτου τέλους οὐ τυγχάνει. κἀνταῦθα δὲ ἡ σύνοδος τῶν σύνεγ- γυς, οὐ τῶν πόρρω.

p. 199b18 Τὸ δὲ οὗ ἕνεκα, καὶ ὃ τούτου ἕνεκεν, γένοιτο ἄν καὶ ἀπὸ τύχης.

Ἐπειδὴ Ἐπειδὴ ὅτι ἐν τἄ φύσει τὸ ἕνεκά του, καὶ ἔχει τι τέλος οὗ ἕνεκα πάντα πράττει, ἆρα, φησίν, ἐν | μόνῃ τῇ φύσει, ἢ καὶ ἐν τῇ τύχῃ [*](i lv) ἔστι τὸ ἕνεκά του καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ταῦτα πράττεται; καί φησιν ὅτι ἔστι καὶ ἐν τῇ τύχῃ, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. ἐλθὼν γάρ τις ἀπὸ ξένης ἐλούσατο, ἀλλ’ οὐ τούτου ἕνεκεν ἦλθεν ἵνα λούσηται, ἐγένετο μέντοι ὁ πλοῦς ὡς ἕνεκα τούτου. κατὰ συμβεβηκὸς οὖν ἐν τῇ τύχῃ τὸ ἕνεκά του, οὐ καθ’ αὑτό, ὅπερ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται.

p. 199b20 Λέγομεν ὅτι ἀπὸ τύχης ἦλθεν ὁ ξένος καὶ λουσάμενος ἀπῆλθεν.

Γράφεται καὶ λυσάμενος ἀντὶ τοῦ λυτρωσάμενος. οἷον εἴ τις ἐν πόλει ἐλθὼν εὕροι τινὰ δέσμιον, εἶτα λυτρώσηται τοῦτον· λέγομεν γὰρ ἐν τοῖς τοιούτοις, ὅτι ἦλθεν ἵνα λυτρώσηται αὐτόν. καίτοι οὐ τούτου ἕνεκεν ἦλθεν, ἀλλὰ τὸ ἐκβὰν οὕτω γέγονεν ὡς ἄν εἰ τούτου ἕνεκεν ἦλθεν, ὅπερ πεποίηκεν· ἀπερχόμενος γὰρ ἀγωνίσασθαι Ὀλύμπια καὶ εὑρὼν ἐν Αἰγίνῃ Πλάτωνα δεδεμένον, ἀγοράσας ἐλυτρώσατο εἰπὼν ὅτι οὐκ ἄν πολλὰς νίκας ἐν Ὀλυμπίᾳ ἀντηλλάξατο τῆς πράξεως ταύτης.

[*](1 γίνονται L ἐξόθεν Κ 3 οὕτω t πληρώματά Κ ἡ διαμένον M: ἢ διαμένοντος L 6 7 καὶ ὃ—τύχης om. Κ 6 ἕνεκεν (post τούτου) L: ἕνεκα Mt 8. 10 καὶ ἔχει—ἔστι τὸ ἕνεκά του 0111. K 8 τι] τί L: τὸ Mt 9 ἄρα Μ 9. 10 ἐν μόνη—καί φησιν om. L 13 ἕνεκα τούτου t: ἕνεκά του (sic) M: ἕνεκά του τοῦ Κ: ἕνεκά του L κατὰ συμβεβηκός· κατὰ συμβεβηκὸς οὖν t οὖν om. Κ 14 ὅπερ] ὁ) Κ εἴρη Κ 15 Οἶον λέγομεν ex Arist. t 15. 16 ἧλθεν—ἀπῆλθεν om. Κ 17. 20 γράφεται—αὐτούτου ἕνεκεν ἦλθεν om. L 17 λυσάμενος KM: λυτρωσάμενος t λυτρωσάμενος scripsi: λουτρωσάμενος M: λυτρωσόμενος Κ: λουσάμενος t, scilicet deceptus vocibus ἀντὶ τοῦ quibus alteram lectionera designari putavit; at recte excerptor cod. Paris. 1853 p. 355b3) ἀντὶ τοῦ per ὅ ἐστι explicavit. ceterum cf. Diels z. Textyesch. p. 23 18 εὕροι KM: εὕροι ἄν t: fort. εὕρῃ λυτρώσηται (post εἶτα) KM: λυτρώσαιτο t 20 εἰ π' ἕνεκεν τούτου L 20. 21 ὅπερ πεποίηκεν om. Mt 21 ὀλυμ ὀλυμπίᾳ?) M 23 ἀνηλλάξατο t)

199b 28 Καὶ εἰ ἐνῆν ἐν τῷ ξόλῳ ἡ ναυπηγική, ὁμοίως ἂν τῇ [*](i 1v) φύσει ἐποίησεν.

Ἄλογον, φησί, τὸ νομίζειν μὴ ἕνεκά του ποιεῖν τὴν φύσιν διὰ τὸ μὴ ὁρᾶν αὐτὴν βουλευομένην, ὁπότε οὐδὲ ἡ τέχνη βουλεύεται· εἰ τοίνυν ἐπινοήσαις τὴν ναυπηγικὴν τέχνην ἐν τῷ ξύλῳ ξύλῳ καταδεδυκυῖαν, τί πλέον ἂν ἐποίησεν ἢ ὡς ἡ φύσις ἐποίει μὴ βουλευομένη; μὴ γὰρ δὴ ὅτι ἐν ἀνθρώπω ἡ τέχνη σκόπει, ἀλλὰ ταύτην τοῦ ἀνθρώπου χωρίσας ἐγκατάθες τῷ ξύλῳ, καὶ οὐδὲν ὄψει πλέον ποιοῦσαν ἢ ὡς νῦν ἔξωθεν οὖσα ἀργάζεται. ὥσπερ οὖν νῦν ἔξω οὖσα ἕνεκά του πάντα ποιεῖ, καὶ ἐν τῷ ξύλῳ δηλονότι οὖσα, ὥσπερ ἡ φύσις ἐν τοῖς φυσικοῖς, ἕνεκά του ἄν πάντα ἐποίησε. διὰ τί οὖν μὴ καὶ νῦν τὴν φύσιν οὕτως ποιεῖν φαμεν ἐν τοῖς φυσικοῖς ἐνυπάρχουσαν;

p. 199b30 Μάλιστα δὲ δῆλον, ὅταν τις ἰατρεύῃ αὐτὸς ἑαυτόν.

Επειδὴ ὑπέθετο τὴν τέχνην ἐν τῷ ξύλῳ ἐνυπάρχουσαν, ἵνα ἀπεικάσῃ αὐτὴν τῇ φύσει ἐγγυτέρω φέρων τὴν εἰκόνα, τούτῳ ἐχρήσατο τῷ παραδείγματι, ᾧπερ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. ἔοικε γὰρ ὡς ἐν τεχνητοῖς ὁ ἰατρεύων ἑαυτὸν ἰατρὸς τῇ φύσει· τὴν ἀρχὴν γὰρ τῆς ὑγιείας ἐν ἑαυτῷ ἔχει, ἀλλὰ συμβέβηκεν ἐνταῦθα τὸν ἰατρευόμενον ἅμα· καὶ ἰατρὸν εἶναι.

p. 199b34 Τὸ δ’ ἐξ ἀνάγκης πότερον ἐξ ὑποθέσεως ὑπάρχει ἢ καὶ ἁπλῶς;

Τῶν δύο προβλημάτων ὧν προεβάλλετο δείξας τὸ ἕτερον, τοῦτο δ’ ἐστὶν ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του πάντα ποιεῖ, νῦν ἐπὶ τὸ λοιπὸν μετέρχεται· τοῦτο δὲ ἦν πῶς ἔστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς τὸ ἀναγκαῖον, πότερον ἀπλῶς καὶ κατὰ ἕνα τινὰ εἱρμὸν ἀνάγκη τῷ προτέρῳ τὸ δεύτερον ἕπεσθαι καὶ τούτῳ τὸ τρίτον καὶ οὕτως ἐφεξῆς, ὥσπερ ἔχει ἐπὶ τῶν οὐρανίων ἀνάγκη γὰρ [*](1 plenius lemma Ἄτοπον δὲ καὶ (sic) το— βουλεύεται. καὶ t καὶ εἰ LKM et primitus Arist. cod. Ε: καὶ γὰρ εἰ t 1. 2 ἡ ναυπηγική — ἐποίησεν om. Κ 1 τῇ om. primitus Arist. cod E 2 ἐποίησεν LM: ἐποίει t Aristoteles 4 οπότε (L) t: ὁπότε ἐστιν Κ: ὁπο ἐστὶν (sed ἐστὶν del.) M ἡ om. Κ 4. 5 ἐπινοήσαις compend. M: ἐπινοήσεις t 5 ναυτικὴν Mt H ἡ om. L 7 σκόπει L: σκοπεῖ Κ: σκοπεῖν compend. M: σκοπεῖν t aute τοῦ ἀνθρώπου addit ἄνευ t χωρίσας LK: σκοπήσας Mt ἐνκαταθεστῶ et mox ὄψη Κ 9 οὖν LK: om. M: γὰρ t 10 ἂν πάντα LK: ἅπαντα Mt 11 οὕτω t φαμὲν ποιεῖν Mt 12 ὄταν — ἑαυτόν om. Κ 15 ᾧπερ t: ὅπερ LKM ἔμπροσθεν c. 1 p. 192b23 ὁ] ὡς ὁ L 16 τὴν γὰρ ὑγείας ἀρχὴν L 17 συμβέβηκεν] κατὰ συμβεβηκὸς L τὸν om. L εἶναι om. Κ 18 lemma om. Κ ἢ om. M 20 προεβάλετο t 22 δὲ ἦν] δ’ ἦ L 23 εἱρμὸν hic et p. 326,2 Κ ἀνάγκης L τὸ L: om. KMt ἕπεσθαι LMt: ἔσεσθαι K 24 post γὰρ interciderit propter compendia τὸν ἥλιον cf. p. 198,25 330,15)

ἀπὸ Κριοῦ γίνεσθαι ἐν Ταύρῳ, καὶ ἐκ τούτου ἐν Διδύμοις, καὶ οὕτως [*](i lv) ἐφεξῆς κατὰ ἕνα τινὰ καὶ ἀναγκαῖον εἱρμὸν τοῖς προτέροις ἀεὶ τῶν δευτέ- ρων ἑπομένων), ἢ οὐχ οὕτω τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φυσικοῖς, ἀλλ’ ἐξ ὑποθέσεως τῶν δευτέρων ὑποτεθέντων ἐξ ἀνάγκης τὰ πρότερα ἕπεται. οἷόν τι λέγω· τῇ ὕλῃ ἐξ ἀνάγκης ἕπεται τὸ εἶδος, ὅπερ ἄν εἴη τὸ ἁπλῶς ἀναγκαῖον· διότι γὰρ ἔχει τοιάνδε δύναμιν ἡ ὕλη, δεῖ πάντῃ τε καὶ πάντως ἕπεσθαι καὶ τὸ εἶδος. ἢ οὐχ οὕτως, ἀλλ’ εἰ δεῖ γίνεσθαι τὸ εἶδος, δεῖ τοιάνδε ὕλην προϋποκεῖσθαι. οἱ μὲν οὖν φυσικοὶ τὸ ἀπλῶς ἀναγκαῖον ἐν τοῖς γινομένοις ὑπετίθεντο· πάντες γὰρ ταῖς δυνάμεσι τῆς ὕλης ἐξ ἀνάγκης ἕπεσθαι τὰ εἴδη ἔλεγον. ὥσπερ ἄν εἰ καὶ τὴν οἰκίαν διὰ τοῦτο τοιάνδε εἶναι ὢ ἔλεγον, διὰ τὰς φυσικὰς τῆς ὕλης ἐξ ἧς σύγκειται δυνάμεις οἷον διότι γὰρ βαρεῖς μὲν οἱ λίθοι κουφότεραι δὲ τούτων αἱ πλίνθοι ἔτι δὲ κουφότερα τὰ ξύλα, διὰ τοῦτο γέγονεν ἡ οἰκία ἔχουσα τὰ μὲν θεμέλια κάτω, ἐφεξῆς δὲ τούτοις τὰς πλίνθους, καὶ ὑπεράνω πάντων τὰ ξύλα, διότι τῶν ἄλλων κουφότερα· πάνυ γελοίως διὰ τὰς δυνάμεις τῆς ὕλης τοιόνδε σχῆμα ἔχειν τὴν οἰκίαν ὑποτιθέμενοι, οὐ διότι ἔδει τὴν οἰκίαν τοιάνδε εἶναι καὶ διὰ τοῦτο τοιάνδε ὕλην παρασκευασθῆναι· εἰ γὰρ ἁπλῶς ταῖς δυνάμεσι τῆς ὕλης εἵπετο τοιόνδε εἶδος, ἔδει αὐτομάτως εἶναι τὴν οἰκίαν οὔσης τῆς ὕλης, καὶ μηδὲν τοῦ τάττοντος δεῖσθαι), οὕτως δὲ καὶ οἱ φυσικοὶ τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς γινομένοις ὑπάρχειν ἔλεγον· διὰ γὰρ τὸ τὸ ψυχρὸν εἶναι τοιόνδε καὶ τὸ θερμόν, γενέσθαι ὀστοῦν ἢ σάρκα ἢ τῶν ἄλλων ὁτιοῦν, ἤγουν διὰ τὸ τὰς ἀτόμους σφαιρικὰς εἶναι τὸ πῦρ καίειν, ἢ τὸ ὕδωρ ψύχειν διὰ τὸ ἐκ κυβικῶν εἶναι ἀτόμων· καὶ ἕκαστος ἀπλῶς τὰς αἰτίας τῆς τῶν εἰδῶν γενέσεως τῇ ὑπ’ αὐτοῦ ἐπινενοημένῃ ὕλῃ ἀνέθηκεν. ἔχει δὲ τὸ ἀναγ.καῖον οὐχ οὕτως ἐν τοῖς φυσικοῖς· οὐδὲν γὰρ ἔδει φύσεως τῆς ἐργαζομένης. οὐδὲ γὰρ τὴν ὕλην ἡ φύσις ἐργάζεται, ἀλλ’ οὔσῃ χρῆται εἰς τὴν τῶν εἰδῶν γένεσιν· τὰ γὰρ στοιχεῖα ὄντα λαβοῦσα καὶ τοίως ἢ τοίως μίξασα, οὕτως ἄλλο καὶ ἄλλο ἐπιτίθησιν εἶδος. εἰ δ’ ἁπλῶς τῇ τῆς ὕλης δυνάμει εἵποντο τὰ εἴδη, τίς ἦν χρεία τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου, τῆς φύσεως φημί; ἐξ ὑποθέσεως οὖν τὸ ἀναγκαῖον· διὰ γὰρ τὸ δεῖν τοιόνδε εἶδος εἶναι, διὰ τοῦτο παραλαμβάνεται ἡ ὕλη. ἀμέλει, ὡς εἶπον, καὶ παραληφθείσης τῆς [*](1 γενέσθαι L 2 ἕνα] ἔναν Κ 3. 4 ἑπομένων — δευτέρων om. Κ 4 ὑποτιθέντων M 5 ἐξ ἀνάγκη (sic) Κ 7 ἢ οὐχ οὕτως, ἀλλ’] ὅπερ ἄν· ἀλλὰ Κ γίνεσθαι καὶ τὸ εἶδος L 10 ἄν om. L 11 διὰ τὸ τὰς L 12 κουφότεραι K: κουφο M : κουφότεροι Lt αἰ ut vid. M: οἱ LKt πλήνθοι et mox πλήνθους Κ 14 τοὺς πλίνθους L τῶν ἄλλων om. Mt 14. 15 κουφο M : κουφότερον t 15 τὸ τοιόνδε L 17. 18 εἰπετουν (h. e. εἵπετο οὖν) Κ 19 οὐτῶ t 20 ἔλεγον ὑπάρχειν L alterum τὸ (ante ψυχρὸν) om. Mt 20. 21 καὶ τὸ itcrabat ante lituram Κ 22 τεσατόμους φαιρικὰς Κ καίειν ἡ Mt: καὶ μὴ Κ: καὶ L 23 κυβικὸν K: κινικῶν M τῆς iterat L 24 ἐπινενοουμένη corr. L ἐνέθηκεν L 25 ἔδει] ἔχει L 26 τὴν (post γὰρ) om. L 27 τοιῶς ἢ τοιῶς libri, sed τοιῶς ἢ om. K εἰ δ’] οὐδ’ L ἀμε M) ὕλης καὶ καλλιερ|γηθείσης καὶ προδρόμων εἰδῶν προγεγενημένων οὐ πάντως [*](i 2r) τὸ σκοπιμώτατον ἐπιγίνεται εἶδος. οὕτως ἄρα οὐ ταῖς τῆς ὕλης δυνάμεσιν ἐξ ἀνάγκης τὰ εἴδη ἕπονται, ἀλλ’ ἔμπαλιν, ὡς εἶπον, καὶ ἐξ ὑποθέσεως τὸ ἀναγκαῖον, εἰ δεῖ τοιόνδε εἶδος εἶναι, δεῖ ὕλην παραληφθῆναι τοιάνδε, οἷον θερμὴν μὲν τοσήνδε ψυχρὰν δὲ τοσήνδε. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. ἔχει οὖν, φησί, τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φύσει τρόπον τινά, ὥσπερ ἐν τοῖς μαθήμασιν· ἐξ ὑποθέσεως γὰρ καὶ ἐν τοῖς μαθήμασι τὸ ἀναγκαῖον. μαθήματα δὲ λέγει τὰς δείξεις τὰς μαθηματικὰς συλλογιστικῶς προιούσας, ὥστε καθολικώτερον ἔστιν εἰπεῖν ἀντὶ τῶν μαθημάτων τοὺς συλλογισμούς, ὅτι ὡς ἔχει ἐν τοῖς συλλογισμοῖς τὸ ἀναγκαῖον, οὕτως ἔχει καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς. ἐξ ὑποθέσεως γὰρ καὶ ἐν τοῖς συλλογισμοῖς τὸ ἀναγκαῖον· ὑποθεμένοις γὰρ τὰς προτάσεις ἐξ ἀνάγκης ἕπεται τὸ συμπέρασμα, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς τοῦ εἴδους ὑποτεθέντος ἐξ ἀνάγκης ἔσται καὶ ἡ ὕλη. τὸ μὲν οὖν ἐξ ὑποθέσεως ἀναγκαῖον ὁμοίως ἐπ’ ἀμφοῖν, ἡ δὲ τάξις τῆς ἀκολουθίας ἀντέστραπται· ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν συλλογισμῶν εἰ αἱ προτάσεις, καὶ τὸ συμπέρασμα τουτέστιν ωε εἰ τὸ πρῶτον, καὶ τὸ δεύτερον), οὐκέτι εἰ τὸ συμπέρασμα, καὶ αἱ προτάσεις· ἀληθῶν μὲν γὰρ οὐσῶν τῶν προτάσεων, ἀληθὲς ἐξ ἀνάγκης καὶ τὸ συμπέρασμα, οὐκέτι μέντοι εἰ τὸ συμπέρασμα, καὶ αἱ προτάσεις. τὸ γὰρ αὐτὸ συμπέρασμα δυνατὸν ἄλλοτε ἄλλαις προτάσεσι συναγαγεῖν, καὶ οὐ μόνον ἐξ ἀληθῶν, ἀλλὰ καὶ ἐκ ψευδῶν ἀληθές· εἰ μὲν γὰρ ἑ καὶ ἑ, πάντως ι΄, οὐ μέντοι εἰ ι΄, πάντως ἑ καὶ ε΄, ἀλλὰ δύναται ζ΄ καὶ γ΄, καὶ ϛ΄ καὶ δ΄, καὶ ἐπὶ συλλογισμῶν δὲ ῾ὁ ἄνθρωπος ζῷον, τὸ ζῷον οὐσία, ὁ ἄνθρωπος ἄρα οὐσία’, καὶ ἐκ ψευδῶν δὲ τὸ αὐτὸ συνάξεις ῾ὁ ἄνθρωπος λίθος, ὁ λίθος οὐσία, ὁ ἄνθρωπος ἄρα οὐσία’. ὥστε πάντως μὲν ταῖς τοιαῖσδε προτάσεσιν ἕπεται καὶ τοιόνδε συμπέρασμα, οὐ μέντοι τοιῷδε συμπεράσματι πάντως ἕπονται τοιαίδε προτάσεις. εἰ γάρ τις εἴποι ὅτι δυνατὸν ἐξ ἀληθῶν προτάσεων ψευδὲς συναγαγεῖν συμπέρασμα, οἷόν ἐστιν ῾ὁ ἄνθρωπος ζῷον, τὸ ζῷον δισύλλαβον, ὁ ἄνθρωπος ἄρα δισύλλαβος’, ἴσω ὅτι οὐ σῴζει ὁ τοιοῦτος τὰς προτάσεις· ὁ γὰρ μέσος ὅρος οὐκ ἔστι κοινός. ἄλλος μὲν γάρ ἐστιν ὁ κατηγορούμενος ἐν τῇ ἐλάττονι, καὶ ἄλλος ὁ ὑποκείμενος τῇ μείζονι· τῆς μὲν γὰρ ἐλάττονος ζῷον τὸ οὐσιῶδες κατηγορεῖται, τῇ δὲ μείζονι ἡ φωνὴ αὐτὴ καὶ τὸ ὄνομα τὸ τοῦ [*](2 ἐπιγίνεται L: ἐπὶ γὰρ Κ: γίνεται Mt οὕτως ἄρα οὐ LKM : visus sibi Icgere οὔτε in M dedit οὔτε ἄρα (om. οὐ) t δυνάμεσι Mt 3 καὶ oiu. L 8 συλλογικῶς ante corr. M 9 ἀντὶ] ἄν τὸ L 13 ὑποτϊθέντος M 15 μὲν om. L τῶν συλλογισμῶ Κ 16 τουτέστιν — δεύτερον om. L οὐκέτι] οὐ L 17. 19 καὶ αἱ προτάσεις· ἀληθῶν — αὐτὸ συμπέρασμα om. Κ 21 εݲ καὶ utrobique LK: πέντε καὶ πέντε altero loco καὶ πέντε om. M) Mt ι΄ ntrobiqiie scripsi: δέκα libri 22 δύναται] δυνατὸν καὶ L ζ΄ καὶ γ΄ καὶ ϛ΄ καὶ δ΄ LK: ἑπτὰ καὶ τρεῖς καὶ ἓξ καὶ τέσσαρες (sed δ΄ M) Mt δὲ LK: μὲν Mt 23 ὁ om. L 25 ταῖς ταῖς στοιαῖς δὲ K 26 τοιαίδε KM: τοιαῖδε (L) M2t 27 ψευδεὶς K 28 ὁ priore loco om. Mt 28. 29 δισύλλαβον — δισύλλαβος L: δισύλλαβος — δισύλλαβος Κ: δυσύλλαβον — δυσύλλαβος Mt 30 ἐστιν (post γάρ) om. L 31 post ὑποκείμενος inserit ἐν t τῆς μὲν γὰρ ἐλάττονος LKM: ἐν μὲν γὰρ τῇ ἐλάττονι t: fort. τῇ μὲν γὰρ ἐλάττονι 32 τῆ δὲ μείζονι LKM: ἐν τῇ μείζονι δὲ t) ζᾴου ὥστε οὐδὲ προτάσεις εῖσίν αὐται συλλογισμοῦ (οὁδὲ γὰρ σονεπλάκησαν [*](i 2v) κοινῷ ὅρῳ), ἀλλὰ μόνον δύο εἰσὶν ἀποφάνσεις ἀπολελυμέναι. ἐπὶ μέντοι τοῦ ῾ὁ ἄνθρωπος λίθος, ὁ λίθος οὐσία’, εἰ καὶ ψευδὴς ἡ ἐλάττων πρότασις, ἀλλ’ οὖν ἡ συμπλοκὴ συλλογιστική ἐστι· κοινὸς γὰρ ὁ μέσος ὅρος, καὶ σχῆμά ἐστι τὸ ἐκ τῆς συμπλοκῆς αὐτῶν ἀποτελούμενον. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν συλλογισμῶν, ὡς εἶπον, τῷ πρώτῳ, λέγω δὴ ταῖς προτάσεσιν αἵτινές εἰσιν ὕλη τοῦ συλλογισμοῦ ὑποτεθείσαις, τὸ δεύτερον ἀκολουθεῖ, λέγω δὴ τὸ συμπέρασμα, τῷ δὲ δευτέρῳ οὐκέτι τὸ πρῶτον· ἐπὶ δὲ· τῶν φυσικῶν, καὶ καθόλου τῶν πρακτῶν πάντων εἴτε τεχνητῶν εἴτε προαιρετῶν, ἔμπαλιν, τοῦ μὲν ὑστέρου, λέγω δὴ τοῦ εἴδους, ὑποτεθέντος, ἀνάγκη πᾶσα τὴν ὕλην, ὅπερ ἐστὶ πρότερον, ἕπεσθαι, οὐ μέντοι εἰ ἡ ὕλη ὑπάρχει, πάντως ἕψεται καὶ τὸ εἶδος ὡς εἴπομεν ἤδη. ἡ μὲν οὖν διαφορὰ τῶν φυσικῶν καὶ καθόλου τῶν πρακτῶν πρὸς τὰ μαθηματικά, αὕτη, ἡ δὲ κοινωνία, ὅτι τε ἐξ ὑποθέσεως ἐν πᾶσι τὸ ἀναγκαῖον (ενὸς γὰρ ὑποτεθέντος ἕπεται τὸ λοιπόν, ἐν μὲν τοῖς πρακτοῖς τοῦ εἴδους ὑποτεθέντος ἡ ὕλη ἕπεται, ἐν δὲ τοῖς μαθηματικοῖς τῆς ὕλης ὑποτεθείσης ἕπεται τὸ εἶδος), καὶ ὅτι τρόπον τινὰ καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς τῷ πρώτῳ τὸ δεύτερον ἕπεται, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς μαθηματικοῖς· τὸ γὰρ εἶδος, ὅπερ ἐστὶ τῆς πράξεως τέλος, ἀρχή ἐστι τῆς θεωρίας. εἰ οὖν ἡ θεωρία ἄρχεται μὲν ἀπὸ τοῦ εἴδους λήγει δὲ εἰς τὴν ὕλην, ἕπεται δὲ τῷ εἴδει ἡ ὕλη, καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς ἄρα τρόπον τινὰ τῇ ἀρχῇ ἐξ ἀνάγκης τὸ τέλος ἕπεται, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς μαθηματικοῖς. εἶτα καὶ τὴν αἰτίαν τούτου προστίθησι· διότι, φησίν, ἐν τοῖς μαθηματικοῖς πρᾶξις οὐκ ἔστι, θεωρία δὲ μόνη. εἰ μὲν γὰρ ἦν πρᾶξις ἐν τοῖς μαθήμασιν, ὁμοίως ἂν καὶ ἐν αὐτοῖς ἀνάπαλιν εἶχεν ἡ πρᾶξις τῇ θεωρίᾳ, καὶ ἦν ἂν ἡ τῆς πράξεως ἀρχὴ τέλος τῆς θεωρίας, νῦν δ’ ἐπειδὴ θεωρία μόνη ἐστὶν ἐν τοῖς μαθήμασιν, καὶ ἔστιν ἐπ’ αὐτοῖς ἀρχὴ μὲν αἱ προτάσεις ταύταις δὲ ἐξ ἀνάγκης ἕπεται τὸ συμπέρασμα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῇ τῶν φυσικῶν θεωρίᾳ πρῶτον μέν ἐστι τὸ εἶδος ἔσχατον δ’ ἡ ὕλη, καὶ ἕπεται ἐξ ἀνάγκης τῷ εἴδει ἡ ὕλη, ταύτῃ καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς τῷ προτέρῳ τὸ ὕστερον ἐξ ἀνάγκης ἕπεται. ἀλλ’ εἰ καὶ μὴ πάντως τῇ ὕλῃ ἕπεται τὸ εἶδος, ἀλλ’ οὖν ἀδύνατον ἄνευ τῆς ὕλης γενέσθαι τὸ εἶδος· ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν μαθημάτων, εἰ καὶ μὴ τῷ συμπεράσματι πάντως ἕπονται αἱ προτάσεις, ἀλλ’ οὖν μὴ ὄντος τοῦ συμπεράσματος [*](2 μόνων aute corr. Κ ἀποφάνσεις K: ἀποφάσεις LMt ἀπολλύμεναι (sic) M 3 fort. οὐσία, (6 ἄνθρωπος ἄρα οὐσία> ψευδεῖς ἡ ἐλλαττων Κ 5 καὶ οὐ σχῆμά L G οὖν oin. M τῶ συλλογισμῶ Κ λέγει Κ 8 πρῶτον Mt: πρὸ Κ: πρότερον L δὲ (post ἐπὶ) om. M 9 εἶ (sic) τεχνητῶν Κ 10 ὑποτιθέντος LM 11 πᾶσα om. superscr. Κ πρότερον] πρότασις L εἰηυλει (h. e. εἰ ἡ ὕλη) K: εἰ ὕλη LMt 11 τε Κ: τὲ LM: τὸ t 15 ὑποτεθέντος forr. Μ2: ὑποτεθείσης Μ 15. 16 ἡ ὕλη ἕπεται L: om. KMt 16 ἐν δὲ — ὑποτεθείσης LK: om. Mt τὸ εἶδος] ἡ ὕλη superscr. M2 19 τέλος LK: εἶδος Mt 20 λέγει Κ 20. 21 τοῖς φυτοῖς M 23 μαθήμασι fort, recte L 24. 26 ὁμοίως — μαθήμασιν om. Κ 26 ἐστιν] γὰρ L 29 δὲ ὕλη· καὶ ἔπαιτε Κ) οὐκ ἄν εἶεν αἱ προτάσετς· ἀδύνατον γὰρ μὴ ἀληθοῦς ὄντος τοῦ συμπιράσματος [*](i 2r) ἀληθεῖς εἶναι τὰς προτάσεις.

Ταῦτα εἰπὼν ἐπάγει ὅτι ἀμφότεραι μὲν αἱ ἀρχαὶ αὗται τῷ φυσικῷ λεκτέαι· διαλέξεται γὰρ καὶ περὶ εἴδους καὶ περὶ ὕλης, ἀλλὰ τὸ μὲν εἶδος λήψεται ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ, ἐκ δὲ τούτου περὶ τῆς ὕλης συλλογιεῖται, ὥσπερ καὶ ὁ τεχνίτης λήψεται μὲν τὸ εἶδος τῆς οἰκίας ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ αὐτῆς, ὅτι ἐστὶ σκέπασμα κωλυτικὸν φθορᾶς ἀπὸ ὄμβρων καὶ καυμάτων, ἐκ τούτου δὲ συλλογιεῖται καὶ περὶ τῆς ὕλης, ὅτι πρὸς τοῦτο δεῖ οὐ τῆς τυχούσης ὕλης οὐ γὰρ καλάμων τυχὸν ἢ παπύρων δεῖ), ἀλλὰ στερεᾶς ὕλης στεγούσης ὑετόν. οὕτως οὖν καὶ ὁ φυσικὸς λήψεται μὲν τὸ εἰδος ἐκ τοῦ ορισμοῦ, οἷον ἄνθρωπός ἐστι ζῷον λογικὸν θνητόν, ἐξ αὐτοῦ δὲ συλλογιεῖται ὅτι δεῖ τῷ λογικῷ ἐσομένῳ οὐχ ἀπλῶς τῷ τυχούσης ὕλης, ἀλλ’ ἐπεὶ οἰκεῖον τῷ λόγῳ τυχὸν τὸ ἀνώφορον, δεῖ τὸ ὑποδεξόμενον αὐτὸ σῶμα μὴ κυπτάζειν, ἀλλ’ ὄρθιον εἶναι· πρὸς τὸ γενέσθαι οὖν ·τοιόνδε σῶμα δεῖ οὐ τὴν τυχοῦσαν ὕλην παραληφθῆναι, ἀλλ’ ἐν ᾗ τὸ θερμὸν λεπτομερέστερόν [*](i 2v) ἐστι καὶ ἀνώφορον μᾶλλον, ἵνα οὕτως τυχὸν ἀνέχῃ τῇ ἐπὶ τὸ ἄνω ῥοπῇ ὄρθιον τὸ σῶμα. καὶ ἐπεὶ τὸ εἶδος τοὺ χαλκοῦ χυτόν ἐστι καὶ εὔηχον, ἡ τούτου ὕλη οὐκ ἄν εἴη γεώδης, ἀλλ’ ὑδατώδης μᾶλλον καὶ πνευματώδης· ἐν τούτοις γὰρ τὸ χυτόν, καὶ τὸ φωνητικὸν δὲ μάλιστα ἐν τῷ ἀέρι. καὶ οὕτως ἐπὶ πάντων. τάχα δὲ εἰ τὸν τέλειον ὁρισμὸν τοῦ πράγματος λάβοι, αὐτόθεν ἔχει καὶ τὴν ὕλην εἰλημμένην· εἴρηται γὰρ καὶ ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς ὅτι τριττοῦ ὄντος τοὺ ὁρισμοῦ, τοῦ μὲν ἀπὸ τῆς ὕλης τοῦ δὲ ἀπὸ τοῦ εἴδους τοῦ δὲ ἀπὸ τοῦ συναμφοτέρου ὡς ἐπὶ τοῦ θυμοῦ ἔχει· ὁριζόμεθα γὰρ αὐτὸν ποτὲ μὲν ἀπὸ τῆς ὕλης, ὅτι ἐστὶ ζέσις τοῦ ερικαρδίου α.ἵματος, ποτὲ δὲ ἀπὸ τοῦ εἴδους, ὅτι ἐστὶν ὄρεξις ἀντιλυπήπς σεως, ε ποτὲ δὲ ἀπὸ τοὐ συναμφοτέρου, ὅτι ἐστὶ ζέσις τοῦ αἵματος δι’ ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως), τριττοῦ οὖν ὄντος τοῦ ὁρισμοῦ ὁ τέλειος ὁρισμὸς καὶ τῷ φυσικῷ μάλιστα πρέπων ὁ ἀπὸ τοῦ συναμφοτέρου ἐστίν. ὁ οὖν εἰληφώς, φησί, τὸν τοιοῦτον ὁρισμὸν οὐ δεήσεται ἐξ αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς ὕλης συλλογίζεσθαι, ἀλλ’ αὐτόθεν ἔχει τὴν ὕλην εἰλημμένην ἐν τῷ [*](6 ἐκ om. M αὐτοῦ L 7 σκέπασμα κτλ.] cf. p. 335,5. 23. Arist. De An. A 1 p.403b4 9 στερρᾶς Mt 10 ὕετον K 11 οἷον ὅτι L 12 τῆς om. Κ 13 ὑποδεξόμενον L: ὑποδεξόμενος Κ: ὑποδεχόμενον M: ὑποδεχόμενον t αὐτῶ M 14 et 17 ὄρθριον K οὖν LK: δὲ (ex δὲν? M) Mt 15. 16 λεπτομερέστερόν (litterae τερ in eras.) Κ 16 οὕτω t ἀνέχη (L)t: ἃν ἔχει Κ: ἂν ἔχη M τῷ ἄνω Mt 18 εἴη] ἡ L 19 χυτὸν (K)t: τυχὸν LM φωνητικὸν δὲ LK: φωνητικόν, ἢ Mt 20 τάχα LKM: τέχνη t 21 καὶ (post ἔχει) om. Mt 22 Ἀποδεικτικοῖς] Anal. Post. B 10 cf. De An. A 1 p. 403a29 — 16 (supra p. 228, 16sqq.) 24 αὐ L ποτὲ δ μὲν Lt: πρότερον μὲν KM 25 περικαρδίου Κ: περικαρ L: περὶ τὴν καρδίαν Mt at of. p. 228,18sqq. 338,9 ὄρεξις] ὅρος L 25. 26 ἀντὶ λυπήσεως M 26 ἐστὶ om. Mt περικαρ L: περὶ καρδίαν KMt 27 οὖν om. L 29 εἰληφός M 30. p. 330,1 συλλογίζεσθαι — θνητὸν τῆς ὕλης cm. Κ 30 συλλογίζεσθαι L: συλλογίσεσθαι M: συλλογίσασθαι t τῶ om. L)

ὁρισμῷ. καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου δὲ τὸ “θνητόν” τῆς ὕλης τὸν δὲ ὁρισμὸν δηλονότι τῶν φυσικῶν πραγμάτων οὐκ ἄλλος τις ἀποδώσει ἢ αὐτὸς ὁ φυσικός, ὀργάνῳ τῇ διαιρετικῇ τε καὶ ὁριστικῇ. μεθόδῳ κεχρημένος. διαίρεσιν δὲ τῶν φυσικῶν ποιήσεται λαμβάνων τῷ λόγῳ τὰ ἐκτῆς ἐναργείας ὑπάρχοντα τοῖς φυσικοῖς πράγματα, ὅτι τὰ μὲν αὐτῶν ζωῆς μετέχει τὰ δὲ οὔ, καὶ τῶν ζωῆς μετεχόντων τὰ μὲν αἰσθήσεως μετέχει τὰ δὲ οὔ, καὶ οὕτως περὶ πάντων τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῖς· εἶτα συμπλέξας τὰ ἑκάστῳ τῶν γενῶν ἢ εἰδῶν κοινῇ τε καὶ ἰδίᾳ ὑπάρχοντα ἀποδώσει τὸν ἑκάστου ὁρισμόν.

p. 199b35 Νῦν μὲν γὰρ οἴονται τὸ ἐξ ἀνάγκης εἶναι ἐν τῇ νεσει.

Οἱ φυσικοί, φησί, πάντες τὸ ἁπλῶς ἀναγκαῖον ἐν τῇ γενέσει εἰσάγουσι, ε διὰ γὰρ τὰς τῆς ὕλης δυνάμεις γίνεσθαι τὰ γινόμενα λέγοντες. ἔστι δ’ ἁπλῶς μὲν ἀναγκαῖον ὃ χωρὶς ὑποθέσεως ἀνάγκη εἶναι, ὥσπερ φαμὲν ἀνάγκη τὸν ἥλιον ἐν Κριῷ γενέσθαι, ἐξ ὑποθέσεως δὲ ὅταν τὸ μὴ ὂν ὡς ὃν ὑποθεμένων τῷ ὑποτεθέντι ἐξ ἀνάγκης ἕτερόν τι ἕπηται· ὥσπερ εἰ ἐν φωτὶ βαδίζοι τις, ἕπεται αὐτῷ πάντως τὸ καὶ σκιὰν ποιεῖν, οὐ μὴν ἁπλῶς ἕπεται τῷ σώματι τὸ σκιὰν ποιεῖν. ἡ δὲ 77) ἄνω διὰ κουφότητα. γῆν ἄν λέγοι ἴσως τὴν ἐπικειμένην τοῖς θεμελίοις· ἔστι δὲ παραδείγματος ἕνεκεν τὸ λεγόμενον, διὸ οὐκ ἀκριβολογητέον.

p. 200a5 Ἀλλ’ ὅμως οὐκ ἄνευ μὲν τούτων γέγονεν, οὐ μέντοι διὰ ταῦτα πλὴν ὡς ὕλην.

οὐκ ἄνευ μὲν τῆς ὕλης, φησί, γένοιτο ἂν τὸ εἶδος, οὐ μὴν διὰ τὴν ὕλην γίνεται · οὐ γὰρ διὰ τὸ εἶναι λίθους καὶ ξύλα οἰκία γίνεται, ἀλλ’ ἐπειδὴ δεῖ γενέσθαι οἰκίαν, δεῖ ὑπάρχειν ξύλα καὶ λίθους. ἄνευ γὰρ τούτων οὐκ ἂν εἴη, οὐ μὴν ταῦτα αἴτια αὐτῆς, εἰ μὴ ὡς ὕλη· ἔστι γὰρ καὶ ἡ ὕλη τῶν καθ’ αὑτὸ αἰτίων, ἀλλ’ οὐ διὰ ταύτην τὸ εἶδος, ἐπεὶ ἔδει καὶ δίχα τοῦ οἰκοδόμου οἰκοδομηθῆναι τὴν οἰκίαν, εἴ γε αἱ δυνάμεις τῆς ὕλης αἴτιαι ἦσαν αὐτῆς. τοὐναντίον δὲ διὰ τὸ εἶδος ἡ ὕλη παραλαμβάνεται· [*](1 alterum τοῦ addidi cf. p. 338,11 2 ἀποδο et 8 ἀποδόσει M 5 ἐνεργείας L πράγ LK: πράγμα M: πράγμασιν conigit t 6. 7 καὶ τῶν ζωῆς — οὔ om. K 7 οὕτω t 10. 11 τὸ ἐξ—γενἐσει om. Κ 13 διὰ γὰρ LKM: διά γε t 15 τὸν ἥλιον ἀνάγκη Mt δὲ ὅταν] ὅταν δὴ L 16 ὑποτιθεμένων L: ὑποθεμένῳ M ἕπηται ἐπηταὶ Κ: ἕπεται (L)t 17. 18 οὐ μὴν—ποιεῖν oui. Mt 18 διὰ τὴν κουφότητα t 19 ἄν· λέγει M 20 ἕνεκα (K)t οὐκ LK: οὐδ’ Mt ἀ·κριβολογεῖται fort, rectc L 21 lemma om. LM 22 ὡς δεἴυλην Κ 23 γένοιτο] ἐγένετο ante ras. Κ 21 ξύλον L τῶν αἰτίων 26 ὡς ἡ ὕλη Mt 27 τῶν] τὸ M οἰκιῶν supenscr. M2 οὐ δι’ αὐτὴν L 29 αἴτιαι Κ: αἰτίαι LMt)

διὰ γὰρ τὸ κρύπτειν ἄττα καὶ σῴζειν ὅπερ ἐστὶν ὁ τῆς οἰκίας λόγος [*](i 2v) καἰ τὸ εἶδος), ταῦτα δ’ ἐστὶ τά τε σώματα ἡμῶν καὶ χρήματα, δι’ ἃ δεόμεθα τῆς οἰκίας. ἐπεὶ οὖν διὰ τοῦτο χρεία τῆς οἰκίας, διὰ τοῦτο οὐ τὴν τυχοῦσαν ὕλην παραληπτέον, ἀλλὰ τήνδε καὶ τήνδε· τοῦ εἴδους ἄρα ἕνεκα ἡ ὕλη. ἐπεὶ δὲ ἡ ὕλη τὸν τῶν ὧν οὐκ ἄνευ λόγον ἐπέχει, μὴ οὔσης τῆς ὕλης εἰκότως οὐδὲ τὸ εἶδος έσται.

p. 200a7 Ὁμοίως δὲ καῖέν τοῖς ἄλλοις πᾶσιν, ἐν οἷς τὸ ἕνεκά του εστιν.

Ἐν τοῖς ἄλλοις πάσι, τοῖς τεχνητοῖς καὶ τοῖς φυσικοῖς. προσέθηκε [*](41) δὲ ἐν οἷς τὸ ἕνεκά του διὰ τὰ τέρατα τὰ ἐν τοῖς φυσικοῖς, ὅσα πάντῃ τοῦ κατὰ φύσιν ἐκβέβηκεν, καὶ διὰ τὰ ἄλλα ἃ μὴ ὑπὸ φύσεως μὲν γίνεται, ἀλλ’ ὑπὸ διανοίας, μάτην δὲ καὶ εἰς οὐδὲν τέλος. γέγονε γάρ, φησίν, ὁ πρίων οὐ διότι σίδηρος ἦν, ἀλλ’ ὅτι ἔδει πρίειν λίθους καὶ ξύλα, τοῦτο δὲ γενέσθαι οὐχ οἷόν τε ἦν, εἰ μὴ ὕλη τῷ εἴδει τοῦ πρίονος ὑπέκειτο ὁ σίδηρος. διὰ τοῦτο γοῦν μεταλλεύομεν σίδηρον, ἐπειδὴ βουλευόμεθα πρίονα ποιῆσαι καὶ σκαπάνην καὶ ἄροτρον· οὐχ ὅτι ἔστι σίδηρος, διὰ τοῦτο ταῦτα ποιοῦμεν, ἀλλ’ ὅτι δεῖ τούτων, ταῦτα δὲ ἄνευ σιδήρου οὐκ ἂν εἴη, μεταλλευτέον σίδηρον. διὰ τὸ εἶδος ἄρα ἡ ὕλη, οὐ διὰ τὴν ὕλην τὸ εἶδος. ἐξ ὑποθέσεως ἄρα τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φυσικοῖς · τὰ αὐτὰ γὰρ καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἐροῦμεν ἅπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν. οὐ διότι γὰρ σπέρμα καὶ καταμήνιον, διὰ τοῦτο ἄνθρωπος, ἐπεὶ ἔδει ἀεὶ ἐκ τούτων τὸν ἄνθρωπον γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐπεὶ δεῖ ἄνθρωπον γενέσθαι, ἄνευ δὲ τούτων οὐκ ἂν γένοιτο, διὰ τοῦτο καὶ κατασκευάζει ταῦτα ἡ φύσις. διὰ τί ὁ πρίων τοιοσδί; ὅπως τοδὶ καὶ ἕνεκα τουδί. τουτέστι διὰ τί σιδήρεος καὶ ὀδοντωτός; φαμὲν ὅπως πρίζῃ. πρίζει δὲ τίνος ἕνεκα; ἵνα γένηται θύρα. ἕνεκα ἄρα τῆς θύρας ὁ πρίων, οὐ διὰ τὸν πρίονα ἡ θύρα. |

p. 200a13 Ἐξ ὑποθέσεως δὴ τὸ ἀναγκαῖον, ἀλλ’ οὐχ ὡς τέλος· i 3r ἐν γὰρ τῇ ὕλῃ τὸ ἀνακαῖον, τὸ δὲ δὗ ἕνεκα ἐν τῷ λόγῳ.

Εἰ μὲν γὰρ πάντως τῇ ὕλῃ ἠκολούθει τὸ εἶδος, ἁπλῶς ἦν ἐν τοῖς [*](1 ἄττα libri 5 ἄνευ] ἄν εὖ Κ 6 post οὔσης addit γὰρ L εἰκότως (post quod distinguit Κ) om. Mt 7 ἅπασιν (L)t 7. 8 ἐν οἷς — ἐστιν om. Κ 7 οἶς LM: ὅσοις ex Arist. t 10 πάντῃ] παν L 11 ἄλλα LK: ἄλλα πάντα Mt 11. 12 γίνονται L 12 ἀλλ’ ἀπὸ Mt 13 πριεῖν, ut saepe, Κ ξύλα καὶ λίθους Mt 14 ὁ om. Mt 15 βουλόμεθα L 16 σκαπάνϊον compeud. M: σκέπαρνον t διὰ τοῦτο om. Mt 20 γὰρ om. Mt καὶ (post σπέρμα) om. L 21 ἀεὶ (quod αἰεὶ scribunt LMt, ἀεὶ Κ) post τούτων colloc. Mt 22 ἐπεὶ δεῖ t: ἐπειδὴ KM: ἐπειδὴ δεῖ L? 23 Οἶον ὁ διατὶ κτλ. ex Arist. t τοιωσδὶ M: τοιοῦτος Arist. codex E 25 τίνος ἕνεκεν L 21 δὴ] δὲ Κ 27. 28 ἀλλ’ οὐχ — λόγῳ om. Κ 28 τὸ δ’ οὗ t 29 ἠκολού M: ἠκολούθησε t ἦν] τὴν Κ)

φυσικοῖς τὸ ἀναγκαῖον ὥσπερ ἐπειδὴ τῇ τῶν οὐρανίων οὐσίᾳ ἕπεται πάντως [*](i 3r) τὸ κύκλῳ κινεῖσθαι, ἁπλῶς ἐν ἐκείνοις τὸ ἀναγκαῖον καὶ οὐκ ἐξ ὑποθέσεως); ἐπειδὴ δὲ ἐν τοῖς ἐν γενέσει οὔτε σιδήρου ὄντος πάντως ἔσται πρίων οὔτε σπέρματος καὶ καταμηνίου ἄνθρωπος, δῆλον ὅτι ἐξ ὑποθέσεως ἕξουσι τὰ φυσικὰ τὸ ἀναγκαῖον καὶ οὐχ ἁπλῶς. τὸ δὲ ἐν γὰρ τῇ ὕλῃ τὸ ἀναγκαῖον, τὸ δ’ οὗ ἕνεκα ἐν τῷ λόγῳ τοῦτό φησιν, ὅτι οὐκ ἔχει τὸ εἰναι ἐξ ἀνάγκης τὸ εἶδος τῆς ὕλης οὔσης, ἀλλ’ ἔμπαλιν ἐνυποθεμένων ἡμῶν τὸ εἶδος ἀνάγκη πᾶσα τὴν ὕλην ἕπεσθαι. ὥστε τὸ μὲν ἐξ ἀνάγκης ἕπε- σθαι ἡ ὕλη ἔχει τοῦ εἴδους ὑποτεθέντος, τὸ δ’ εἶδος οὗ ἕνεκά ἐστι καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἐξ ἀνάγκης ἕπεται τῇ ὕλῃ· τῷ γὰρ οὗ ἕνεκα τὸ ἕνεκά του ἕπεται καὶ οὐκ ἔμπαλιν.

p. 200a15 Ἔστι δὲ τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς μαθήμασι καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν γινομένοις τρόπον τινὰ παραπλησίως.

Ὅτι τὸ ἐξ ὑποθέσεως ἀναγκαῖόν ἐστι καὶ ἐν τοῖς μαθήμασιν ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς, ἀλλ’ οὐ καθ’ ἅπαν, ἀλλὰ κατά τι μὲν ἐοίκασιν κατά τι δὲ διαφέρουσιν. εἰπὼν δ’ ὅτι ἔστι τὸ ἀναγκαῖον καὶ ἐν τοῖς μαθήμασι καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς τρόπον τινὰ παραπλησίως, πρὶν εἴπῃ τὴν κοινωνίαν κατὰ τί παραπλησίως ἔστιν ἐν αὐτοῖς τὸ ἀναγκαῖον, πρότερον τὴν διαφορὰν αὐτῶν ἐκτίθεται. διαφέρουσι γὰρ καθὸ ἐπὶ μὲν τῶν μαθημάτων ὑποτεθείσης τῆς ἀρχῆς ἕπεται τὰ δεύτερα, ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν ὑποτεθέντος τοῦ τέλους τὰ πρότερα ἕπεται· ἀρχὴ γὰρ ἐπὶ μὲν τῶν συλλογισμῶν αἱ προτάσεις ἐπὶ δὲ τῶν γινομένων ἡ ὕλη, τέλος δὲ ἐκεῖ μὲν τὸ συμπέρασμα ἐνταῦθα δὲ τὸ εἶδος. οὕτε δ’ ἐν τοῖς φυσικοῖς πάντως τῇ ὕλῃ ἕπεται τὸ εἶδος, οὔτε ἐν τοῖς συλλογισμοῖς τῷ συμπεράσματι αἱ προτάσεις· ὡς γὰρ εἶπον, ἀληθὲς συμπέρασμα οὐ μόνον δι’ ἄλλων καὶ δι’ ἄλλων προτάσεων συναχθήσεται, ἀλλὰ καὶ ἐκ ψευδῶν τὸ αὐτὸ συναχθείη ἄν. ἡ μὲν οὖν διαφορὰ αὕτη. μαθήματα δ’ εἶπε τὰς μαθηματικὰς δείξεις, ταὐτὸν δ’ εἰπεῖν τοὺς συλλογισμούς. πρῶτον δὲ τὴν διαφορὰν αὐτῶν ἐκτίθεται, ἔπειτα τὴν κοινωνίαν.

[*](1 φυσικοῖς superscr. M2: φυτοῖς M ίων ε οὐρανίων) LK: ἀνݲωݲνݲ t 2 τῶ κὑκλω ante corr. M 3 ὄντος] ἄνευ L ἔται Κ 5 τὸ δὲ om. Mt γὰρ τῇ ὕλῃ] τῆ ὕλη ἄρα L 6 δὲ οὗ Κ φησι M 7 ἐνυποθεμένων KM: ἐνυποτιθεμένων L: ὑποθεμένων t 10 τῶ — τὸ KM2t: τὸ — τῶ ῶ ex ὁ) LM 12 δὲ] δὴ L 12. 13 ἐν τοῖς — παραπλησίως om. Κ 12 ἐν τε τοῖς μαθήμασι ex Arist. t 13 τρόποις L 15 καθάπαν LKM: κατὰ πᾶν t 16 ἐστὶν om. τὸ) Mt 16. 17 μαθήμασιν Mt 18 κοινωνίαν καὶ κατὰ Κ 19 πρότερον L: πρῶτον KMt ἐπὶ] ἐπὸ ex ὑπὸ M 2;) μὲν om. Mt 24 οὔτε ἐν LK: οὗτε M: οὔτ’ ἐν t 26 συνεχθήσεται t συναχθείη] συναχθήσεται L 27 ἄν π om. LM 28 ταὐτὸν δ’ εἰπεῖν LK: ταὐτόν δεῖο M: αὐτοὺς δείπου (sic) t τοὺς] τοῦσ Κ: om. M πρότςρον δὲ L)

p. 200a16 Ἐπεὶ γὰρ τὸ εὐθὺ τοδί ἐστιν, ἀνάγκη τρίγωνονδύο [*](i 3r) ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν.

Παραδείγματος ἕνεκεν τοῦτο εἶπεν. λαμβάνει οὖν τὸ εὐθὺ ἀντὶ τῶν προτάσεων, τὸ δὲ δύο ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν τὸ συμπέρασμα· διὰ γὰρ τοῦ ὁρισμοῦ τῶν ὀρθῶν δείκνυται τὸ τὰς τρεῖς τοῦ τριγώνου γωνίας δύο ὀρθαῖς ἴσας εἶναι. φαμὲν γὰρ ῾ ἐπειδὴ αἱ τρεῖς δύο ταῖς ἐφεξῆς ἴσαι εἰσί, δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσί, διὰ τοῦτο αἱ τρεῖς δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἷσο. διὰ τί δὲ δύο αἰ ἐφεξῆς δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσί; διὰ τοῦτο δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν, διότι δύο αἱ ἐφεξῆς δύο ταῖς ἐφεξῆς καὶ ἴσαις ἴσαι εἰσί, δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς ἴσαι δύο ὀρθαί εἰσι. διὰ τί δὲ δύο αἱ ἐφεξῆς ἴσαι δύο ὀρθαί εἰσί; διότι οὗτός ἐστιν ὁ ὁρισμὸς ὀρθῆς, ὡς ἂν εὐθεῖα ἐπ’ εὐθεῖαν σταθεῖσα τὰς ἐφεξῆς γωνίας ἴσας ἀλλήλαις ποιῇ, ὀρθὴ ἑκατέρα τῶν γωνιῶν ἐστιν. ὥστε ἀναλύσαντι ὡς ἀπὸ προτάσεων τοῦ ὁρισμοῦ τῆς ὀρθῆς ἔσται κατα- λῆξαι εἰς συμπέρασμα τὸ τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας εἶναι· ἐπεὶγὰρ ὁ ὁρισμὸς τῆς ὀρθῆς ἐστιν ὁ εἰρημένος, δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς δύο ταῖς ἐφεξῆς καὶ ἴσαις ἴσαι εἰσί, δύο ἄρα αἱ ἐφεξῆς δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσι· δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς τρισὶ ταῖς τοῦ τριγώνου ἴσαι εἰσίν· αἱ τρεῖς ἄρα τοῦ τριγώνου δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν.

p. 200a18 Ἀλλ’ οὐκ εἰ τοῦτο, ἐκεῖνο.

Οὐδὲ γὰρ εἰ τὸ συμπέρασμα, ἀνάγκη τὰς προτάσεις εἶναι· εἴπομεν γὰρ ὅτι διὰ πλειόνων τὸ αὐτὸ δυνατὸν δειχθῆναι, καὶ ἐπ’ εὐθείας καὶ δι’ ἀδυνάτου, καὶ ἀληθέσι καὶ ψευδέσι προτάσεσιν. ἀλλ’ εἴ γε τοῦτο μὴ ἔστιν, οὐδὲ τὸ εὐθύ ἐστιν. εἰ μὲν οὖν ἔστι τὸ συμπέρασμα, φησίν, οὐ [*](1 γὰρ καὶ τὸ L 1. 2 τοδὶ — ἔχειν om. Κ 2 εἶναι M 5 τῶν οὐρθῶν et in proximis δύο ὀρθᾶς Κ 6 εἶναι] ἔχειν L εἰσί om. t 7 αἱ φεξῆς (sic) K ὀρθαῖς ἶσαι εἰσί LK: ὀρθαῖς εἰσὶ M: ὀρθαῖς ἶσαι t 8 αἱ ἐφεξῆς δύο ὀρθαῖς ἶσαι L: ὀρθαῖς ἴσαι (om. αἰ ἐφεξῆς) Κ: αἱ ἐφεξῆς ἶσαι δύο ὀρθαῖς Mt 8. 9 διὰ τοῦτο δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν Κ: om. L: haec et quae sequuntur (9. 10) διότι δύο — διὰ τί δὲ δύο αἱ ἐφεξῆς ἴσαι δύο ὀρθαί ὀρθαῖς L) εἰσι; om. Mt 11 οὗτός LK: τοῦτό Mt το ἐστι M ὁ ὁρισμένος L 12 τὰς] τὰ L ποιεῖ KM ἑκα M: ἑκάτερον t 13 ἀναλύσαντι LK: ἀναλύσαν M: ἀναλύσαντα t ὡς om. t ἔσται] εἰσι L 13. 14 κατὰ ξαι Μ 14 ἐπεὶ om. superscr. Κ 15 ὁ (post γὰρ) om. L 15. 16 δύο ταῖς (L: τὰς Κ) ἐφεξῆς — δύο ἄρα αἱ ἐφεξῆς om. ilt 16. 18 δύο δὲ αἱ ἐφεξῆς τρισὶ—τοῦ τριγώνου δύο ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν (sed v. 17 pro εἰσίν scripsit εἶναι Κ) LK: om. hic M: δύο δὲ ταῖς ἐφεξῆς αἱ τρεῖς τοῦ τριγώνου ἶσαί εἰσιν· αἱ τρεῖς ἄρα τοῦ τριγώνου δύο ὀρθαῖς ἶσαί εἰσιν supplevit t 19 οὐκ εἰ t: οὐχὶ LM: οὐχεὶ Κ post ἐκεῖνο irrepsit pars eorum quae sue loco (v. 16 sqq.) omiserat τοῦ τριγώνου ἶσαι εἰσὶν, αἱ τρεῖς ἄρα — ἶσαι εἰσίν M 20 γὰρ om. t 21 ὅτι L: εἰ KM: om. t 21. 22 δι’ ἀδυνάτου L: διὰ δυνάτου K: διὰ ἀδυνάτου Mt 22. 23 εἴγε τοῦτο μὴ ἔστιν LK: εἰ μὴ εἴγε M: εἴμὴ Μ2) τοῦτό ἐστι Mt 23 οὐδὲ τὸ εὐθὺ ἐστιν om. Κ)

πάντως καὶ αἱ προτάσεις, ὡς ἐν τῷ πρὸ τούτου ῥητῷ εἴρηται, ἀναιρεθέντος [*](i 3r) μέντοι τοῦ συμπεράσματος, ἐξ ἀνάγκης ἀναιροῦνται καὶ αἱ ·προτάσεις· εἰ μὴ γὰρ ἀληθὲς εἴη τὸ συμπέρασμα, οὐδὲ αἱ προτάσεις ἀληθεῖς. ἀδύ- νατον γὰρ ἐξ ἀληθῶν προτάσεων ψεῦδός τι συναχθῆναι, ὡς δέδεικται ἔμπροσθεν· ἐκ ψευδῶν μὲν γὰρ ἀληθὲς ἄν συναχθείη, εἰ καὶ μὴ δι’ αὐτάς, ἀλλ’ οὖν διὰ τὴν τοῦ πράγματος φύσιν, ἐξ ἀληθῶν μέντοι ψεῦδος ἀδύνατον συναχθῆναι.

p. 200a19 Ἐν δὲ τοῖς γινομένοις ἕνεκά του ἀνάπαλιν.

Εἰπὼν ὅπως ἔχει ἐν τοῖς μαθήμασι, λέγει ὅπως ἔχει καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς, ὅτι ἀνάπαλιν ἡ ἀκολούθησις, ὡς εἶπον, τὴν διαφορὰν πρῶτον ἐκτιθέμενος. γινομένοις δ’ ἕνεκά του εἶπεν ἐν τοῖς φυσικοῖς, καὶ κα- θόλου τοῖς πρακτοῖς πᾶσιν· τὰ γὰρ μαθήματα οὔτε γίνεται οὔτε ἕνεκά τού εἰσι. ·πῶς δὲ ἀνάπαλιν ἡ ἀκολούθησις, εἴπομεν. εἰ τὸ τέλος ἔσται ἢ ἔστι, τὸ ἔμπροσθέν ἔσται ἢ ἔστιν. τέλος φησὶ τὸ εἶδος, ἐπειδὴ καὶ οὗ ἕνεκα, ἔμπροσθεν δὲ τὴν ὕλην, ἕνεκα γάρ του, ἀεὶ δὲ τὰ πρῶτα τῶν ὑστέρων ἕνεκα. εἰ δὲ μή, ὥσπερ ἐκεῖ μὴ ὄντος τοῦ συμπεράσματος ἡ ἀρχὴ οὐκ ἔσται, καὶ ἐνταῦθα τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα. εἰπὼν ὅτι εἰ τὸ εἶδος ἔστιν ἐξ ἀνάγκης καὶ ἡ ὕλη, θέλει εἰπεῖν περὶ τῆς ἀντιστροφῆς πῶς ἔχει, ὅτι εἰ μὴ ἡ ὕλη εἴη, οὐδὲ τὸ εἶδος ἔσται. καὶ ἦν τὸ ἀκόλουθον εἰπεῖν ἱεῖ δὲ μὴ ἡ ὕλη, οὐδὲ τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα’, ὁ δὲ παραδείγματι τῷ κατὰ μαθήματα χρήσασθαι βουλόμενός φησιν ὅτι ‘εἰ δὲ μὴ εἴη ἡ ὕλη, ὥσπερ ἐκεῖ | ἐπὶ τῶν μαθημάτων μὴ ὄντος τοῦ [*](i 3v) συμπεράσματος οὐδὲ αἱ προτάσεις ἦσαν, οὕτ·ως καὶ ἐνταῦθα μὴ οὔσης τῆς ὕλης οὐκ ἔσται τὸ εἰδος΄.

p. 200a22 Ἀρχὴ γὰρ καὶ αὕτη, οὐ τῆς πράξε.ως ἀλλὰ λογισμοῦ· ἐκεῖ δὲ τοῦ λογισμοῦ. πρᾶξις γὰρ οὐκ ἔστιν.

Εἰπὼν τὴν διαφορὰν αὐτῶν τὴν πρὸς ἄλληλα, λέγει καὶ τὴν κοινω- [*](8) [*](1. 2 ὡς — καὶ αἱ προτάσεις om. Κ 3 προτάσεις ἀληθῖς Κ 4 ψεύδοτι Κ 4. 5 post ἔμπροσθεν addunt ἐκ ψευδῶν μέν τοι τοι add. Μ2) προτάσεων ψεῦδός τι συναχθῆναι ὡς δέδεικται ἔμπροσθεν ἐνδέχεται (hoc vocabulum add. Μ2) Mt 5 εἰ καὶ μὴ LK: εἰ μὴ καὶ Mt 6 τὴν om. M φύσιν] φησὶν M 6. 7 ἐδύνατον (sic) Κ 8 ’Ev] * ὐ (litlera rubr. addenda) Κ ἕνεκά του ἀνάπαλιν om. K 9 καὶ om. L 11 ante γινομένοις inserit ἐν t γενομένοις M 11. 12 καὶ καθόλου δὲ τοῖς πρακτικοῖς πᾶσι L 13. 16 εἰ τὸ — ὑστέρων ἕνεκα om. Κ 13. 14 τέλος έσται ἢ ἔστι αἰ del.) M 14 καὶ τὸ ἔμπροσθεν t ἔστιν] ἐστι M 15 του] τούτου L 16. 18 μὴ ὄντος — οὗ (??) (??) ἕνεκα om. Κ 17 οὐκ ἔσται oin. M 21 ὁ] ἡ Κ μαθη M: μαθήματι L 22 ὅτι om. L 23 καὶ om. Mt εἰ μὴ οὔσης Mt 25 καὶ om. KM at cf. p.336, 16 πράξεως L et qui quae sequuntur usque ad οὐκ ἐστιν omittit Κ: πράξεως δέ Mt cf. Arist. libri 26 πρᾶξις γὰρ οὑκ ἔστιν LM: πράξεις γὰρ οὐκ εἰσίν t Aristoteles 27 αὐτὴν M)

νίαν, ὅτι κοινόν ἐστιν αὐτοῖς τὸ τῆς ἀρχῆς· ὑποτεθείσης ἕπεσθαι τὸ λοιπόν. [*](i 3v) εἴρηται δ’ αὐτῷ ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, ὅτι ἡ πρᾶξις τῇ θεωρίᾳ ἐναντίως ἔχει· ἡ μὲν γὰρ θεωρία τὴν ἀρχὴν ἔχει ἀπὸ τοῦ τέλους τῆς πράξεως, ἡ δὲ πρᾶξις τὴν ἀρχὴν ἔχει ἀπὸ τοῦ τέλους τῆς θεωρίας. τέλος μὲν γὰρ τῆς οἰκοδομικῆς πράξεως τὸ ποιῆσαι σκέπασμα κωλυτικὸν φθορᾶς ἀπὸ ὄμβρων καὶ καυμάτων, τοῦτο δὲ τῆς θεωρίας ἐστὶν ἀρχή, τελευτᾷ δὲ ἡ θεωρία εἰς τὴν ὄρυξιν τῆς γῆς, ὅπερ ἐστὶ τῆς πράξεως ἀρχή. εἴρηται δὲ πολλάκις περὶ τούτων. οὐ μόνον δὲ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν οὕτως ἔχει· ὁ μὲν γὰρ φυσικὸς θεωρῶν τὰ φυσικὰ ἄρχεται ἀπὸ τῶν εἰδῶν, εἶτα ἐκ τούτων εἰς τὰς ἑκάστου χωρεῖ ὕλας, ἡ δὲ φύσις ἄρχεται μὲν τοῦ ἔργου ἀπὸ τῆς ὕλης, τελευτᾷ δὲ εἰς τὸ εἶδος. φησὶν οὖν ἐνταῦθα ὅτι εἰ καὶ διάφορος ἐν τῇ φυσικῇ θεωρίᾳ ἡ ἀκολούθησις καὶ ἐν τοῖς μαθήμασιν ἐν μὲν γὰρ τοῖς φυσικοῖς τοῦ τέλους ὑποτεθέντος ἀκολουθεῖ τὸ πρῶτον καὶ ἡ ἀρχή, ἐν δὲ τοῖς μαθήμασι τῆς ἀρχῆς ὑποτεθείσης ἀκολουθεῖ τὸ τέλος· ἔστι γὰρ ἀρχὴ ἐν μὲν τοῖς φυσικοῖς ἡ ὕλη τέλος δὲ τὸ εἶδος, ἐν δὲ τοῖς μαθήμασιν ἀρχὴ μὲν αἱ προτάσεις τέλος δὲ τὸ συμπέρασμα· ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν τοῦ τέλους ὑποτεθέντος, λέγω δὴ τοῦ εἴδους, ἕπεται ἡ ὕλη καὶ ἐν ταύτῃ ἡ κατὰ τὸ ἀναγκαῖον ἀκολούθησις, ἐν δὲ τοῖς μαθήμασι τῆς ἀρχῆς ὑποτεθείσης, ε λέγω δὴ τῶν προτάσεων, ἀκολουθεῖ τὸ τέλος ὅπερ ἐστὶ συμπέρασμα), ἀλλ’ οὖν κατά τι καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς τῆς ἀρχῆς ὑποτεθείσης ἕπεται τὸ τέλος· τὸ· γὰρ εἶδος ὅπερ ἐστὶ τῆς πράξεως τέλος, τοῦτο ἀρχή ἐστι τῆς θεωρίας. λαβὼν γὰρ ὁ οἰκοδόμος τὸ δεῖν γενέσθαι οἰκίαν, τοῦτο δ’ ἐστὶ σκέπασμα κωλυτικὸν ἀπὸ ὄμβρων καὶ καυμάτων, ὁδῷ βαδίζων, ὡς πολλάκις εἴρηται, καταλήγει εἰς τὴν ὕλην τῆς οἰκίας. ὥστε εἰ τῷ μὲν εἴδει ἕπεται ἡ ὕλη, τὸ δ’ εἶδος ἀρχή ἐστι τῆς θεωρίας τέλος δ’ ἡ ὕλη, καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς ἄρα τῇ ἀρχῇ τὸ τέλος ἕπεται, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς μαθήμασι. ταύτῃ οὖν κοινωνοῖεν ἂν ἀλλήλοις. ταύτῃ οὖν οὐδὲ διάφορον ἀρχὴν λαμβάνει ὁ φυσικὸς καὶ ὁ μαθηματικός· οὔσης γὰρ ἐπὶ τῶν φυσικῶν καὶ πράξεως καὶ θεωρίας, οὐχὶ τῇ τῆς πράξεως ἀρχῇ ὑποτεθείσῃ αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ ὕλη) ἕπεται τὸ ἑξῆς, λέγω δὴ τὸ εἶδος, ἀλλὰ τῇ τῆς θεωρίας ἀρχῇ ὑποτεθείσῃ αὕτη δ’ ἐστὶ τὸ εἶδος) ἕπεται ἡ ὕλη· ἐπὶ δὲ τῶν μαθημάτων πράξεως μὴ οὔσης, ἀλλὰ μόνης θεωρίας, ἡ ὑπόθεσις κατὰ τὴν [*](2 αὐτὸ M Ἠθικοῖς Eudem. Β 11 p. 122b32 ubi τῆς μὲν οὖν νοήσεως ἀρχὴ τὸ τέλος, τῆς δὲ πράξεως ἡ τῆς νοήσεως τελευτή. 4 μὲν om. L 6 θεωρίας superscr. M2: ἀπορίας M 7 ὅτιπέρ L 11 ὕλης superscr. M2: τέχνης M 13 ὑποτιθέντος L 14. 15 ἐν δὲ τοῖς μαθήμασι τῆς—φυσικοῖς ἡ ὕλη om. Mt 15 μὲν L: om. Κ 16 ἀρχὴ L: ἀρ K: ἀρχαὶ Mt 17 καὶ ἐν ταύτῃ] καὶ αὕτη superscr. sed rursum delevit M2 19 τῶν iterat in priucipio novae paginae M ὅπερ ἐστι τὸ Mt 21 ἔπαιτε Κ τοῦτο] τοῦ Κ 24.25 καταλήγει καταλέγει Κ, qui mox εἴδη — τέλος δὲ ἡ ὕλη· καὶ LK: om. M: ἀφικνεῖται πρὸς τοῦτο marg. M et t 26 ἄρρα Κ τῇ ἀρχῇ om. Mt ὥσπερ ex ὅπερ corr. M 27 ταύτῃ (priore loco) LK: τυ M: κατὰ ταῦτα t κοινωνοῖεν ἄν (L)t: κοινωνία Κ: κοινωνεῖ ἐν M 28 φυσικῶν ox φυτῶν corr. Κ 21) οὐχὶ] οὐ Κ 31 ἡ ex τὸ corr. M 32 πράσεως L) ὀρχὴν γίνεται τῆς θεωρίας, τοῦτο δ᾿ ἐστὶν αἱ προτάσεις, ὥστε εἰ ἐν ἀμφοτέροις [*](i 3r) ἀρχὴ λαμβάνεται ἡ κατὰ τὴν θεωρίαν, κοινωνοῖεν ἄν ἀλλήλοις καὶ κατὰ τοῦ αὐτοῦ, λέγω δὴ τῆς θεωρίας, τὴν ἀρχὴν λαμβάνειν. ὅτι δὲ αἱ προτάσεις ἀρχαί εἰσι τῆς τοῦ συλλογισμοῦ θεωρίας, δῆλον· οὐ γὰρ εἰ προτείνοιτο ἡμῖν εἰς ἀπόδειξιν τὸ δεῖξαι ὅτι ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, δεῖ νομίζειν ὅτι τοῦτο τὸ συμπέρασμά ἐστιν. εἴρηται γὰρ ἐν τοῖς Λογικοῖς, ὅτι συμπέρασμα πρότασις πρόβλημα ἀπόφανσις τῷ ὑποκειμένῳ ταὐτὰ ὄνια τῇ σχέσει διαφέρουσιν· ὥστε ὅταν σκοπῶμεν πῶς ἄν ἀποδείξαιμεν ὅτι ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, οὐχ ὡς συμπέρασμα τοῦτο σκοποῦμεν ἀλλ’ ὡς πρόβλημα, συμπέρασμα δὲ τότε γίνεται, ὅταν εὑρεθεισῶν τῶν προτάσεων ἀκολουθῇ αὐτκῖς. ὥστε ἡ ἐπίσκεψις καὶ ἡ θεωρία πρῶτον γίνεται τῶν προτάσεων, εἶτα ἐκ τούτων ἀκόλουθον εὑρίσκομεν τὸ συμπέρασμα. καὶ μάλιστα δῆλον τοῦτο ἐν τοῖς λεγομένοις πορίσμασιν, ἅτινα μηδὲ προβεβλημένα ἡμῖν εἰς ἀπόδειξιν προτάσεσί τισιν ἄλλων ἕνεκα δοθείσαις πολλάκις ἕπεται. οὕτως ἄρα ἀρχὴ τῆς τῶν συλλογισμῶν θεωρίας αἱ προτάσεις εἰσίν.

Ἀρχὴ γὰρ καὶ αὕτη, δ οὐ τῆς πράξεως ἀλλὰ τοῦ εἰπὼν ὅπως ἔχουσι κατὰ τἀς ἀντιστροφάς, ὅτι ὥσπερ ἐν τοῖς μαθήμασι ὢ μὴ ὄντος τοῦ τέλους οὐδ’ ἡ ἀρχὴ ἔστι διὰ τὸ μηδέποτε ἐνδέχεσθαι ψευδές τι συμπέρασμα ἐξ ἀληθῶν συναχθῆναι, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν μὴ οὔσης τῆς ὕλης οὐδὲ τὸ εἶδος ἔστι, βουλόμενος ἐξομοιῶσαι τοῖς μαθηματικοῖς τὰ φυσικὰ ἐπήγαγε τὸ ἀρχὴ γὰρ καὶ αὕτη· ὁ γὰρ ῾γάρ’ σύνδεσμος αἰτίας ἐστὶν ἀπόδοσις. τὸ οὖν ἀρχὴ γὰρ καὶ αὕτη ἀντὶ τοῦ τὸ φυσικὸν εἶδος, ὅπερ τέλος καὶ οὗ ἕνεκα εἶπε. ἀρχὴ δὲ οὐ τῆς πράξεως ἡ γὰρ πρᾶξις ἀπὸ ἰῆς ὕλης τὴν ἀρχὴν ποιεῖται), ἀλλὰ τῆς θεωρίας· αὕτη γὰρ ἀπὸ τοῦ εἴδους ἀρξαμένη τελευτᾷ εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς πράξεως.

p. 200a24 Ὥστε εἰ ἔσται οἰκία, ἀνάγκη ταῦτα γενέσθαι ἢ ὑπάρχειν ἢ εἶναι, ἢ ὅλως.

Ἀναλαμβάνει ε τὰ εἰρημένα. γενέσθαι εἶπεν ἢ ὑπάρχειν, [*](1 τοῦτο δ’ ἐστὶν] τοῦ δ’ (om. ἐστὶν) L 2 ἀρχὴ L: ἀρ K : ἀρχὴν Mt τὴν θεωρίαν Kt: θεωρίαν L: τῆς θεωρίας M κοινωνοῖαν (om. ἂν) compeud. M 3 malim κατὰ <τὸ> ε τοῦ cum t post αὐτοῦ addit ἂν L δὴ scripsi: ἂν KM: om. L: δὲ 4 ἀρ εἰσὶν K : ἀρχή ἐστι L τῆς L: om. Κ: post συλλογισμοῦ colloc. Mt συλλ Κ 5 τὸ δεῖξαι om. Mt 6 τὸ om. L Λογικοῖς] cf. Arist. Topic. A4 post λογικοῖς addit σκέμασι M: σκέμμασι t 7 τὸ ὑποκείμ ταῦτα Κ 7. 8 διαφέρει Mt 8 ὥστε L: ὅστε Κ: εἴτε Mt 10 ἀκολουθῆ L: ἀκολουθεῖ KMt 11 πρῶτον L 11. 12 ἀκολούθως ἐκ τούτων L 12 ἀκολούθων Κ 13 προβλημένα (sic) KM 14 δοθεῖσαι Κ τῆς om. supcrscr. M 16 οὐ—λογισμοῦ om. Κ συλλογισμοῦ L 18 διὰ LK: δὴ M: δὲ t μηδέποτε ἐνδέχεσθαι KMt: μὴ ἐνδέχεσθαι ποτὲ L 20 ἔστι om. Mt βουλόμενος οὖν t ἐξωμοιῶσαι ante corr. M 21 αὕτη LK: αὐ M: αὐτῆι γὰρ γὰρ L: γὰρ KMt 22 αὕτη L: αὐτη K: αὐτὴ Mt (post too) om.Mt φυσικὸ (sic) Κ 24 ποιοῦται t 26. 27 ἀνάγκη—ὑπάρχειν ἡ om. Κ 27 εἶναι, ἢ ὅλως scripsi : εἶναι ε ὅλως ἢ L: εἶναι ὅλως Κ: εἶναι. ὅλως Mt: εἶναι ἡ καὶ Arist. cod. E 28 γενέσθαι εἶπεν LK: εἶπεν (om. γενέσθαι) M: εἶπε δὲ t)

αἱ μὲν οὔσαις ταῖς ὕλαις χρῶνται αἱ δὲ καὶ τὰς ὕλας δημιουργοῦσιν, οἷον [*](i 3v) χαλκὸν καὶ τὰ ὅμοια· ἡμεῖς γὰρ τὸν χαλκὸν μεταλλεύομεν.

p. 200a30 Φανερὸν δὴ ὅτι τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φυσικοῖς τὸ ὡς ὕλη λεγόμενον καὶ αἱ κινήσεις αἱ ταὐτός.

Δῆλον, φησίν, ἐκ πάντων τῶν εἰρημένων ὅτι οὐ τὸ εἶδος ἐξ ἀνάγκης τῇ ὕλῃ ἕπεται, ἀλλὰ τῷ εἴδει ὑποτεθέντι ἀνάγκη τὴν ὕλην ἀκολουθεῖν· ὥστε τὸ ἀναγκαίως ἑπόμενον ἡ ὕλη ἐστίν, οὐ τὸ εἶδος. κινήσεις δέ φησι τὰς ἀλλοιώσεις καὶ μεταβολάς, αἵτινες ὁδοί εἰσιν ἐπὶ τὸ εἶδος καὶ αὐταὶ τοῦ εἴδους ἕνεκα γινόμεναι, ὥσπερ καὶ ἡ ὕλη.

p. 200a32 Καὶ ἄμφω μὲν τῷ φυσικῷ λεκτέαι αἱ αἰτίαι.

[*](i 4r)

Οτι περὶ ἀμφοτέρων τῶν ἀρχῶν ὁ φυσικὸς διαλέξεται, καὶ τῆς ὑλικῆς καὶ τῆς εἰδικῆς, μᾶλλον δὲ περὶ τῆς εἰδικῆς, ἐπειδὴ καὶ τὸ εἶναι ἑκάστῳ τῶν φυσικῶν κατὰ ταύτην, καὶ αὕτη τῆς ὕλης αἰτία οὐχ ἡ ὕλη τοῦ εἴδους· αἰτιώτερον ἄρα τῆς ὕλης τὸ εἶδος, ἐπειδὴ τοῦτο καὶ τελικόν ἐστιν αἴτιον, τοῦ τέλους δ’ ἕνεκα πάντα τὰ πρὸ τοῦ τέλους.

p. 200a34 Καὶ τὸ τέλος οὗ ἕνεκα καὶ ἡ ἀρχὴ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ καὶ τοῦ λόγου.

Ὁτι λήψεται μὲν τὸ εἶδος ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ, ἐκ τούτου δὲ συλλογιεῖται τὰ περὶ τῆς ὕλης· λήψεται οὖν, φησί, τὸ τέλος, ὅπερ καὶ οὗ ἕνεκά ἐστι καὶ ἀρχὴ κυριωτάτη, ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ. καὶ ἐπεὶ ἡ ὑγίεια τοιονδί, ταδί. ἐπεὶ ἡ ὑγίεια συμμετρία ἐστὶ ξηρῶν καὶ ὑγρῶν, ψυχρῶν καὶ θερμῶν, πλεονάζει δὲ ἐν τῷδε τὸ θερμόν, προσακτέον τὸ ψυχρόν· ὕλη ἄρα τῆς ὑγιείας τόδε τὸ ψυχρόν. ὁμοίως καὶ ἐπὶ πάντων. ἴσως δὲ καὶ ἐν τῷ λόγῳ ἐστὶ τὸ ἀναγκαῖον, τουτέστιν ἐν τῷ ὁρισμῷ ἀναφαίνεται καὶ ἡ ὕλη· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ ἀναγκαίως ἑπομένη. εἰ γὰρ ὁρίσαιμι τὸ εἶδος τοῦ πρίονος, ὅτι διαίρεσις ξύλων καὶ λίθων, ἔχω συνεμφαινομένην καὶ [*](1 μὲν ὅτι οὔσαις L 3 δὴ (L)Mt: δὲ K cf. Simplic. p. 391.4 3. 4 ἐν τοῖς — ταύτης om. K 4 λεγόμενον L: γενόμενον Mt 5. 6 τῇ ὕλῃ ἐξ ἀνάγκης Mt 6 τὴν] τῶν ante corr. Κ 7 ἀναγκαῖον L et priinitus Κ δὲ τῆς ὑαλῆς φησὶ fortasse recte L φύσι M 8 καὶ κατὰ βολὰς Κ αὐταὶ K: αὗται LMt 9 γενόμεναι Mt καὶ superscr. M: om. t 10 ἄμφω] αὗται M τῷ — αἰτίαι om. Κ αἱ om. M 11 * τιπερ (littera rubr. addenda) K 12 ἰδικῆς utrobique Κ περὶ τῆς εἰδικῆς δὲ μᾶλλον traic. L 13 αὐάτη Lt: αὑτὴ Κ: αὐτὴ M οὐχὶ ἡ Mt 20 ἐστι τι om. Mt κυριωτάτη Κ: κυρίω M: κυριωτάτου (L)t 20.21 τοιονδί τοιουδί M). ταδί LM: om. Κ: τοδὶ, τὰ (sic) δεῖ γενέσθαι ex Aristotele t 21 ὑγιεία M neque correxit t ante ξηρῶν deletum ὠχρῶν, ut videlur, M 23 τῆς iterat Κ ὑγιείας (sic) M: ὑγείας L τόδε] τοῦδε Κ 24 ἐστίν (om. τὸ ἀναγκαῖον) Κ συναναφαίνεται L 25 αὐτὴ Mt ἑπομένη M ὁρίσαι μὴ Κ 26 ἔργον τοῦ πρίειν Themist. p. 201,16)

τὴν ὕλην, ὅτι οὐκ ἄν ἄλλως τοῦτο γένοιτο, εἰ μὴ τὸ διαιροῦν σίδηρος εἴη [*](i 4r) τοιώσδε ἐσχηματισμένος· οὐ γὰρ ἄλλη ὕλη τὰ τοιαῦτα διελεῖν δύναται. ὥστε εἰ κυρίως ἀποδώσω τὸν ὁρισμὸν τοῦ πρίειν, μεμνήσομαι καὶ τῆς ὕλης, ὅτι διαίρεσις ξύλων καὶ λίθων ὑπὸ σιδήρου ὀδοντωτοῦ.

p. 200 b 7 Ἔστι γὰρ καὶ ἐν τῷ λόγῳ ἔνια μόγια ὡς ὕλη τοῦ λόγου.

῾Υπερβατῶς ἀναγνωστέον ῾ἔστι γὰρ ἐν τῷ λόγῳ, τουτέστι τῷ ὁρισμῷ, ἔνια τοῦ λόγου μόρια ὡς ὕλη ὄντα’. τοῦτο δέ φησιν, ὅτι ἔστι τινὰ μόρια τοῦ ὁρισμοῦ σημαντικὰ ὄντα τῆς ὕλης, ὥσπερ καὶ ἄλλα τοῦ εἴδους· ἐν γὰρ τῷ ὁρισμῷ τοῦ θυμοῦ τὸ μὲν “ζέσις τοῦ περικαρδίου αἵματος” τῆς ὕλης ἐστὶ σημαντικόν, τὸ δὲ “δι’ ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως” τοῦ εἴδους. καὶ ἐν τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὁρισμῷ τὸ “θνητόν” τῆς ὕλης ἐστὶ δηλωτικόν. ὥστε ἐν τῷ τελείῳ ὁρισμῷ καὶ ἡ ὕλη συμπερίεχεται καὶ εἴληπται. ὥστε ἐπὶ μέν τινων ὁρισμῶν, ὅσοι κατὰ τὸ εἶδος μόνον εἰσὶν ἀποδιδόμενοι, δυνατὸν ἐξ αὐτῶν ἐξ ἐπιλογισμοῦ φυσικῶς σκοποῦντι τὴν ὕλην εὑρεῖν, ἐφ’ ὧν δὲ τέλειος ὁ ὁρισμός, αὐτόθεν καὶ ἡ ὕλη ἐμπεριέχεται.

[*](1 ὅτι] ὃ Κ γίνοιτο Mt 2 ἄλλη] ἅλη M o μεμνΐσομαι M 4 ὀδοντωτοῦ KM 5 καὶ oin. Κ μόρια — λόγου om. Κ 6 πὲρ βάντως (*litteva rubro addenda) Κ 6 γὰρ καὶ ἐν tw λόγῳ ἔνια μόρια τουτέστι L 6. 7 τῷ ὁρισμῷ dubitanter recepi ex Mt: τοῦ ὁρισμοῦ LK 9 περικαρ LM cf. p. 228,18 sqq. 329,25sqq. 10 σημαντικὸς Κ δὲ om. Κ 11. 12 δηλωτικὸς Κ 12 ὥστε L: ὡς KMt τέλει L καὶ (aute εἴληπται) iterat in priucipio novae pagiuae M 13 μὲν τινῶν LK: μὲν τῶν Mt 14 δυνατὸν LKM: δύναται t ἐξ αὐτοῦ Κ φυσικὸς Mt σκοποῦντι Κ: σκοποῦντας L: σκοπῶντι ut vid. M: σκοπῶν t 15 ὁ om. Mt τέλος σὺν θωݲ σ τοῦ τῶν Φυσικῶν subscribit L)

p. 200b12 ἐπεὶ δέη φύσις μέν ἐστιν ἀρχὴ κινήσεως καὶ μεταβολῆς.

Πέντε τινῶν ὄντων τῶν παρακολουθούντων τοῖς φυσικοῖς πράγμασι, περὶ ὧν ἔφαμεν <ἐν> β τῷ βιβλίῳ τούτῳ εἶναι τῷ Ἀριστοτέλει τὸν ὕλης εἴδους κινήσεως τόπου χρόνου, περὶ μὲν ὕλης καὶ εἴδους διελέχθη ἐν τοῖς πρὸ τούτου βιβλίοις ἀλλὰ μᾶλλον μὲν περὶ ὅλης ἐν τῷ προτέρῳ, μᾶλλον δὲ περὶ εἴδους ἐν τῷ δευτέρῳ), λείπεται οὖν αὐτῷ περὶ τῶν λοιπῶν τριῶν διαλεχθῆναι. καὶ τέως περὶ κινήσεως προτίθεται διαλαβεῖν, καὶ συλλογίζεται ὅτι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ κινήσεως λόγος, τοῦτον τὸν τρόπον· ἐπειδή, φησίν, ὡρισάμεθα τὴν φύσιν ἀρχὴν εἶναι κινήσεως, ἀνάγκη πᾶσα τὸν μέλλοντα εἰδέναι τί ἐστιν ἡ φύσις καὶ τὸν ὁρισμὸν τὸν ταύτης, πολλῷ πρότερον εἰδέναι καὶ τί ἐστι κίνησις δεῖ γὰρ δῆλα εἶναι τὰ πρὸς ὁρισμόν τινος παραλαμβανόμενα)· ὁ γὰρ ἀγνοῶν τί ἐστι κίνησις, οὐδὲ τὸν ὁρισμὸν τῆς φύσεως εἴσεται ἐν τῷ ὁρισμῷ γὰρ τῆς φύσεως ἔστιν ἡ κίνησις)· ἀναγκαῖος ἄρα τῷ φυσικῷ ὁ περὶ κινήσεως λόγος. ἄλλως τε ἐπειδὴ πᾶσα κίνησις συνεχής, ὡς δείκνυται ἐν τοῖς τελευταίοις βιβλίοις ταύτης τῆς πραγματείας πᾶσα γὰρ κίνησις ἐν μεγέθει, πᾶν δὲ μέγεθος συνεχές, καὶ πᾶσα ἄρα κίνησις συνεχής), ἐν δὲ τῷ τοῦ συνεχοῦς λόγῳ ἔστιν ὅτε ἐμπεριέχεται τὸ ἄπειρον ὁριζόμενοι γὰρ τὸ συνεχὲς ἄπειρον οὕτως ὁρίζονται, [*](1 De titulo cf. praefat. ἰωݲ ε φιλοπόνου εἰς τὸ τρίτον τῆς φυσικῆς ἀριστοτέλους M: L: εἰς τὸ τῶν φυσικῶν ἀριστοτέλους τρίτον L 2: φυσικῆς ἀκροάσεως γάμμα βιβλίον τρίτον t) Kt 3 μέν om. M post κινήσεως addit καὶ στάσεως e vulgato Aristotele t at cf. p. 344,8 sqq. 6 ἔφαμεν p. 2,15 ἐν addidit t τούτῳ] τούτῳ] L 7 τόπον Κ διελέχθη L: διηλεχθη KMt 8 μὲν περὶ LK: περὶ μὲν Mt ἐν] οὐ Κ 9 τοῦ εἴδους L 11 ἀναγκαίως LK λόγος L: τόπος KMt 12 φησίν] φύσις compend. Κ ὁρισάμεθα M 13 τὸν (ante ταύτης) om. Mt 14 καὶ om. Mt 18 συνε M: συνεχὲς t ὡς δείκνυται κτλ.] cf. Arist. Δ 11 p. 219a10ssq. 19 πραγματίας Κ 20 συνεχής] συνεχὲς L 21 ὁριζόμενοι LK: ὁριζόμενος Mt ἡρίζονται Κ)

ὅτι συνεχές ἐστι τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν), ἀνάγκη ἄρα τὸν γνωσόμενον [*](i 4v) τί ἐστι κίνησις εἰδέναι καὶ τὸ ἄπειρον τί ἐστιν· ἀναγκαῖος ἄρα τῷ φυσικῷ καὶ ὁ περὶ ἀπείρου λόγος. πάλιν ἐπειδὴ πᾶσα κίνησις ἐν τόπῳ ἢ καὶ ἐν χρόνῳ· τὸ γὰρ κινούμενον πᾶν σῶμα, ἅπαν δὲ σῶμα ἐν τόπῳ, καὶ ἡ κινησις ἄρα ἐν τόπῳ· δείκνυται δ’ ἐν τοῖς τελευταίοις ὅτι καὶ ἐν χρόνῳ πᾶσα κίνησις οὐδὲν γὰρ ἀχρόνως κινεῖται)· ἀναγκαῖος ἄρα καὶ ὁ περὶ τόπου καὶ χρόνου· λόγος. ἀλλ’ ἐπειδὴ τῶν φυσικῶν τινες ᾤοντο διὰ κενοῦ τὴν κίνησιν γίνεσθαι μὴ γὰρ ἂν δύνασθαι διὰ πλήρους κινεῖσθαί τι· οὕτως γὰρ ἄν δύο ἐν τῷ αὐτῷ σώματα τόπῳ εἶναι), διὰ τοῦτο ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ καὶ ὁ περὶ κενοῦ λόγος· εἴτε γὰρ διὰ κενοῦ ἡ κίνησις, ἀναγκαῖος ὁ περὶ κενοῦ λόγος, εἴτε μὴ διὰ κενοῦ, καὶ οὕτως πρὸς ἔλεγχον ἀναγκαῖος ὁ περὶ αὐτοῦ λόγος· καὶ ἄλλως ἐπειδὴ τὸν τόπον ὁρίζονται κενὸν εἶναι καὶ ἔρημον σώματος.

Ἔστιν οὖν ὁ σκοπὸς τούτου τε τοῦ βιβλίου καὶ τοῦ ἐφεξῆς διαλαβεῖν περὶ κινήσεως ἀπείρου τόπου χρόνου κενοῦ, καὶ διαλέγεται ἐν μὲν τούτῳ τῷ βιβλίῳ περὶ κινήσεως καὶ ἀπείρου, ἐν δὲ τῷ ἐφεξῆς περὶ τόπου χρόνου κενοῦ. οὐ μόνον δὲ ὡς συντελούντων εἰς τὸν περὶ κινήσεως λόγον διαλέγεται περὶ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ ὡς παρακολουθούντων πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι· τοῦτο δὲ ἐξ ἀρχῆς ἦν τὸ προκείμενον, περὶ τῶν κοινῶς πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι παρακολουθούντων εἰπεῖν. πρῶτον δὲ περὶ κινήσεως διαλέγεται, καὶ ζητεῖ τί ποιέ ἐστιν ἡ κίνησις, ἔπειτα ἐν τίσιν ἔστιν ἡ κίνησις, καὶ τρίτον πόσα εἴδη κινήσεως. πρὸ τούτων δὲ τέσσαρά τινα ἀξιώματα προλαμβάνει συμβαλλόμενα αὐτῷ εἰς τὴν τούτων δεῖξιν, καὶ πρῶιον ὅτι τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι μόνως ἐνεργείᾳ, τὰ δὲ καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ μόνως δὲ δυνάμει εἶναί τι ἀδύνατον ἐν ὑποστάσει ὄν· οὐδέποτε γὰρ γυμνὴ εἴδους ἡ ὕλη γίνεται). ἐνεργείᾳ μὲν οὖν μόνως ἐστὶ τὰ θεῖα καὶ ἀσώματα, περὶ ὧν καὶ ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας εἶπεν ὅτι “ἄνευ δυνάμεως ἐνέργειαί εἰσι”, δυνάμει δὲ καὶ ἐνεργείᾳ πάντα τὰ φυσικά· ἐντελεχείᾳ μὲν γάρ ἐστιν ὅτι ἔχει τινὰ μορφήν ἡ ἐνέργεια], δυνάμει δὲ ὅτι οἷά τέ ἐστι δέξασθαι καὶ ἑτέραν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἐπὶ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, τὸ δὲ αἰθέριον σῶμα κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν ἐντελεχείᾳ μόνον ἐστίν [*](1 τὸν ex τὸ corr. M2 2 τί ποτέ ἐστι κίνησις L ἀναγκαίως Κ 3 ἢ om. L 5 δείκνυται κτλ.] cf. Arist. Δ 11 5.7 ἐν χρόνῳ πᾶσα — τόπου καὶ om. Mt 6 οὐδὲν scripsi: οὐδὲ LK καὶ ὁ Κ: ὁ (om. καὶ) L 7 χρόνου καὶ τόπου L ὤιοντο Κ 8 γενέσθαι L οὕτως] οὕτε Κ 9 ἄν δύο ἐν τῶ αὐτῶ L: ἂν δύο αὐτῶ K: ἐν τῷ αὐτῷ δύο Mt 11 κενοῦ (post περὶ) scripsi: κηνοῦ (sic) κινήσεως Κ et cod. Vatic. 250: κινήσεως LMt 14 τε om. L 16 ἐν δὲ τὸ ἐφεξῆς M 19 κοινῶς Κ: κοινῶν (L)Mt ὁ 21 ἡ om. Mt 22 πρὸ Lt: πρ M: πρὸς Κ 23 προλαμβάνει scripsi: προσλαμβάνει libri 24 πρῶτον ὅτι] ἁ β Κ μόνως LK: μον (sic) M: μόνων t 26 εἴδους γυμνὴ L ἐνέργεια Κ μὲν om. Mt 27 Περὶ ἑρμηνείας c. 13 p. 23a23 28 ἐνεργείαι εἰσίν Κ 28. p. 341,2 ἐντελεχείᾳ — ἐστὶ] cf. Theraist. p. 203,13 sqq. 28. 29 ἐντελεχεία μὲν L: ἐντελέχει ἅμα K: ἐντελέχεια μὲν Mt 29 ἔχειν Κ ἡ (ex ἡ corr. M) ἐνέργεια LKM: ἡ ἐνέργειαν t: delevi s utpote e glossemate ἢ ἐνεργείᾳ) ad vocem ἐντελεχείᾳ orta; at cf. p. 398,10 οἵα K 30 ἐστι om. Mt δόξασθαι t 31 ἐντελεγεία L: ἐντελέχεια KMt)

(οὐ γὰρ ἄν μεταβάλλοι ποτὲ κατ’ οὐσίαν), μετέχει δέ πως καὶ τοῦ δυνάμει [*](i 4v) διὰ τὴν κίνησιν τὴν τοπικήν· οὐ γὰρ πανταχοῦ ἅμα ἐστί. τάχα δὲ οὐδὲ κατ’ οὐσίαν ἀπήλλακται τοῦ δυνάμει. εἰ γὰρ ἐξ ὕλης ἐστὶ καὶ εἴδους, ἡ δὲ ὕλη ἐστὶν ἡ τὸ δυνάμει ἔχουσα, δῆλον ὅτι οὐδὲ κατὰ τὴν οὐσίαν ὢ ἀπήλλακται πάντῃ τὰ οὐράνια τοῦ δυνάμει· εἰ γὰρ καὶ μὴ δυνάμει ἔχει ἡ ὕλη αὐτῶν τὸ εἶδος, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ ὅλως ἡ ὕλη κατὰ τὸν αὑτῆς λόγον δυνάμει ἐστί, διὰ τοῦτο οὐ παντάπασίν ἐστι τοῦ δυνάμει ἀπηλλαγμένα ὥσπερ τὰ ἄυλα, ἃ οὐδαμῇ οὐδαμῶς ἔχει τὸ δυνάμει. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ ὁ Πλατῶν ἐκεῖνα μὲν ὄντως ὄντα καλεῖ, τὰ δὲ αἰσθητὰ πάντα οὐκ ὄντα, ἀλλ’ ἀεὶ γινόμενα.

Πρῶτον μὲν οὖν τοῦτο προλαμβάνει, ὅτι τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι μόνως ἐνεργεία τὰ δὲ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, δεύτερον δὲ ὅτι τῶν πρός τι τὰ μέν ἐστι καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν τὰ δὲ κατὰ τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον. οἷον καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν τὸ μεῖζον καὶ τὸ μικρότερον· τὸ γὰρ μεῖζον μικροτέρου ἐστὶ μεῖζον, ὧν τὸ μὲν μεῖζον ὑπεροχή, θάτερον δὲ ἔλλειψις. καὶ τὸ κινοῦν δὲ κι|νούμενον κινεῖ, καὶ τὸ κινούμενον ὑπὸ κινοῦντος [*](i 5r) κινεῖται. τὰ λοιπὰ δὲ εἴδη τοῦ πρός τι οὐ τίθησιν, οἷον τὸ κατ’ ἰσότητα τὸ καθ’ ὁμοιότητα τὸ κατὰ τὸ αἴτιον καὶ αἰτιατόν, ἐπειδὴ τούτων μόνον δεῖται, τοῦ μὲν κατὰ τὴν ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν, ὅτι τινὲς ἐδόξασαν ἐν τούτοις εἶναι τὴν κίνησιν, ἵνα ἐλέγξῃ ὅτι οὐ δυνατὸν ἐν τούτοις εἶναι κίνησιν, τὸ δὲ κατὰ τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον, ἵνα δείξῃ ὅτι ἡ κίνησις ἐν τούτοις μόνον.

Tρίτον λῆμμα ὅτι οὐκ ἔστι τις κίνησις αὐτὴ καθ’ αὑτὴν χωρὶς τῶν κινουμένων, τὰ δὲ κινούμενα ἢ οὐσίαι εἰσὶν ἢ ποσὰ ἢ ἄλλο τι τῶν κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτό τι καθ’ αὑτὸ κινούμενον, ὃ μήτε οὐσία ἐστὶ μήτε ποσὸν μήτε τῶν ἄλλων κατηγορημάτων μηδέν. καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ κίνησις ἔστιν ἑτέρα παρὰ ταῦτα, ἀλλὰ πᾶσα κίνησις ἢ κὰτ οὐσίαν ἐστὶν ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιὸν ἢ κατὰ τόπον, διότι καθ’ ἕκαστον τούτων κινουμένων, οἷον κατ’ οὐσίαν κατὰ ποσὸν καὶ τὰ λοιπά, διττή τις θεωρεῖται οὖσα ἡ κίνησις, ἡ μὲν ἀπὸ τοῦ χείρονος ἐπὶ τὸ κρεῖττον ἡ δὲ ἀπὸ τοῦ κρείττονος ἐπὶ τὸ χεῖρον· οἷον ἐπὶ τῆς οὐσίας ἢ ἀπὸ του μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν ἡ ἀπὸ του ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν, ἐπὶ δὲ του πόσου ἢ ἀπὸ τοῦ τελείου ἐπὶ τὸ ἀτελὲς καὶ ἁπλῶς ἀπὸ τοῦ μείζονος ἐπὶ τὸ ἔλατ- [*](3 et 5 ἀπήλακται M 3 inter ἀπήλλακται et τοῦ δυνάμει punctis notata (cf. v. 5) πάντα τὰ οὐράνια M: nec tamen delevit t εἰ γὰρ scripsi: εἴ γε Libri ἐστὶ om. Mt 4 κατὰ τὴν οὐσίαν LK: κατ’ οὐσίαν Mt 5 πάντη LMt: πάντα Κ 6 κατὰ] κατά τε L: fort, κατά γε αὑτῆς scripsi: ἑαυτοῖς K: αὐτῆς LMt 9 Πλατῶν Tim. p. 27 1) 11 οὖν om. L προσλαμβάνει Κ εἰσι L μόνως LK: πρώτως Mt 14 μικρότερον LKM: μικρόν t 15 ὧν Lt: ὢν K: ὣν vel potius ὡς ὡς cod. Paris. 2057) M 16 κινοῦν δὲ] κινοῦν καὶ τὸ (seil καὶ τὸ delevit L2) L ὑπὸ τοῦ L 17 τὰ δὲ λοιπὰ Mt 19 μόνων L 20 ἵν ἐλέγξῃ — κίνησιν L : om. KMt 21 τὸ δὲ libri: immo τοῦ δὲ 22 ἑαυτὴν Mt 23 τὰ κινούμενα δὲ t οὐσίαι Κ et cod. Paris. 2057: οὐσία (LM)t 24 τι om. L ὃ] εἰ L 25 μηδέν om. L 26 παρὰ ταύτην Κ 27. 28 ἡ κατὰ ποιὸν — ποσὸν LK: om. Mt 27 διότι L: δβ Κ cf. ad p. 340,24 28 τούτων L: τούτων τῶν Κ 29 διττὴ δέ τις t 31 εἰς τὸν μὴ ὄν primitus M et t 31. p. 342, 1 ἐπὶ δὲ — ἔμπαλιν om. Κ)

τὸν ἢ ἔμπαλιν, ἐπὶ δὲ τοῦ ποιοῦ ἢ ἀπὸ τοῦ λευκοῦ ἐπὶ τὸ μέλαν ἢ ἀπὸ [*](i 5r) τοῦ μέλανος ἐπὶ τὸ λευκόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἐναντίων ὡσαύτως, ἐπὶ δὲ τοῦ τόπου ἢ ἀπὸ τοῦ κάτω ἐπὶ τὸ ἄνω ἢ ἔμπαλιν. ἔστι δ’ ἐν τοῖς ἐναντίοις ἅπασι τὸ μὲν κρεῖττον τὸ δὲ χεῖρον· τοὐ γὰρ μὴ ὄντος τὸ ὂν κρεῖττον καὶ τοῦ ἀτελοῦς τὸ τέλειον καὶ τοῦ μέλανος τὸ λευκὸν καὶ τοῦ κάτω τὸ ἄνω, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν. συμβάλλεται δ’ αὐτῷ ταῦτα οὐ μόνον εἰς τὸ ἀποδοῦναι τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως, ἀλλὰ καὶ τρὸς τὸ δεῖξαι τίνα τῶν κινούντων καὶ ἀντικινεῖται, καὶ τίνα κινεῖ μὴ κινούμενα· διαλέξεται γὰρ καὶ περὶ τούτων ἐφεξῆς.

Ταῦτα οὖν προλαβών, ἐφεξῆς ἀποδίδωσι τί ἐστι κίνησις, ὁριζόμενος αὐτὸς οὕτως ‘κίνησίς ἐστιν ἡ τοῦ δυνάμει ἐντελέχεια, ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν’. τὸ μὲν οὖν τῆς ἐντελεχείας ὄνομα σημαίνει παρὰ τῷ Ἀριστοτέλει τὴν ἐνέργειαν καὶ τὴν τελειότητα· σύγκειται γὰρ παρὰ τὸ ῾ἕν’ καὶ τὸ ῾τέλειον’ καὶ τὸ ῾ἔχειν’. ὅταν οὖν ἕκαστον ἔχῃ τὴν ἑαυτοῦ τελειότητα, ἐντελεχείᾳ λέγεται εἶναι. προσέθηκε δὲ τὸ ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν ἀντὶ τοῦ ᾗ δυνάμει τόδε τί ἐστιν, ἵνα ἡ ἐντελέχεια γίνηται μενούσης ἔτι καὶ σῳζομένης τῆς δυνάμεως, ἧσπερ ἦν ἡ ἐντελέχεια· διττὴ γὰρ ἐφ’ ἑκάστο·υ ἡ ἐντελέχεια, ἡ μὲν ἤδη τετελειωμένου τοῦ πράγματος καὶ ἅπαν τὸ δυνάμει ἀποβαλόντος, ἡ δὲ κινηθέντος ἐκ τῆς δυνάμεως καὶ κατὰ ταύτην ἀλλοιουμένου τε καὶ ἐπὶ τὸ εἶδος ἀγομένου. οἷον ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ τοῦ δυνάμει ἀνδριάντος· ἐντελέχεια. γὰρ αὐτοῦ ἔστι καὶ ὅταν γίνηται ἀνδριὰς ὑπὸ τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ τοιώσδε σχηματιζόμενος, καὶ ὅταν ἤδη γεγενημένος εἴη ἀνδριὰς καὶ ἀπειληφὼς τὸ τέλειον τοὺ ἀνδριάντος εἷδος. ἀλλ’ αὕτη μὲν ἡ ἐντελέχεια οὐκέτι σῳζομένης ἐστὶ τῆς δυνάμεως, καθ’ ἣν ἠδύνατο γενέσθαι ἀνδριάς· ἤδη γάρ ἐστιν ἀνδριὰς καὶ οὐκέτι ἔχει τὸ δυνάμει, διὸ καὶ τελειότης αὕτη οὐ τῆς δυνάμεως πῶς γὰρ ἣν φθείρει;), ἀλλὰ τοῦ πράγματος ἐν ᾧ ἡ δύναμις ἦν· ἡ δὲ πρότερον ῥηθεῖσα ἐντελέχεια, καθ’ ἣν ἐγίνετο ἀνδριάς, ἔτι τὸ δυνάμει διαφυλάττει. τὴν οὖν τοιαύτην ἐντελέχειαν κίνησιν λέγει καὶ τελειότητα τῆς δυνάμεως· πᾶσα γὰρ τελειότης σῴζει τοῦτο ὃ τελειοῖ· ἕως μὲν γὰρ ἡ δύναμις σῴζεται, καὶ ἡ κίνησις ἡ τελειωτικὴ τῆς δυνάμεως, [*](1 ἐπεὶ δὲ Κ 3 ἐπὶ τὰ ἄνω L 7 ταῦτα] τὰ πάντα (superscr. γρ. ταῦτα) L 8 καὶ (ante ἀντικινεῖται) om. L 9 ἐφεξῆς] cf. Θ 5 10 προσλαβὼν Κ 11 αὐτὸς KMt: αὐτὴν recte, ut videtur, L κίνησις ἐστιν κτλ.] cf. Arist. Γ 1 p. 201a10 (v. infra v. 15. p. 350,10. 351,21. 353,5. 362,35. k 5v8) 12 τῆς ἐντελεγχείας et similiiter saepe in proximis K 13 ἕν LKM: ἐν t 14 ἔχει Κ ἐντελεχεία L : ἐντελέχεια KMt 15 δὲ Lt: δὲ ἂν K: δ᾿ ἂν M τοῦ om. K ἵνα ἡ ἐντελέχεια — μορφή paucis immutatis ex Themist. p. 205,10 .sqq. 16 γίνεται Κ σωζομένοις compend. M et t 17 ἡ (post ἣν) om. Themistius ἀφ’ ἑκάστου L 18 τετελειωμένον (sic) τῶν πραγ Κ ἀποβάλλοντος (sic) Κ 20 τοῦ δυνάμει] τὸ δυνάμει M 22 εἴη L: εἴη ὁ KM: ᾖ ὁ t 23 αὐτὴ KM 25 καὶ prius om. L 20 πῶς om. superscr. Κ ἢν Lt et post correct. M: ἡ Κ 27 ἔτι κτλ.] hinc Themistius emendandus 28 τοιαύτην] δυνάμει L 30 δύναμις LK: ίνησις Mt ante σῴζεται distinguunt (L)Mt: fortasse σῴζεται, <σῷζεται> cl Themist. p. 205,24)

παυσαμένης δὲ τῆς δυνάμεως παύεται καὶ ἡ κίνησις, παύεται δὲ ἡ δύναμις [*](i 5r) ἡνίκα ἂν τὸ εἶδος ἐπιγένηται καὶ ἡ μορφή. τοῦτο οὖν ἐστιν ἡ κίνησις, ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος τελειότης καθὸ δυνάμει ἐστίν. ὅτι δὲ τοῦτό ἐστιν ἡ κίνησις, δείκνυσι καὶ διά τινος παραδείγματος. τὸ γὰρ οἰκοδομητόν, φησίν, ὅταν ἐνεργείᾳ ᾖ τοιοῦτον, λέγω δὴ ὅταν οἰκοδομῆται, τότε κινεῖται ἄγεται γὰρ ἐπὶ τὸ τῆς οἰκίας εἶδος, καὶ ἔστι τὸ τοιοῦτον οἰκοδόμησις), τὸ δὲ οἰκοδομούμενον ἔτι ἔχει τὸ δυνάμει ἔστι γὰρ ἔτι οἰκοδομητόν), ὡς ὅταν γε οἰκοδομηθῇ παντελῶς οὔτε τὸ δυνάμει σῴζει λοιπὸν οὔτε κινεῖται· εἰ τοίνυν ἡ οἰκοδόμησις κίνησις, ἡ δὲ οἰκοδόμησις ἔτι. ἐν δυνάμει ἐστί, καλῶς ἄρα εἴρηται ὅτι ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐντελέχεια καθὸ δυνάμει ἐστὶ κίνησίς ἐστιν, ὅτι ἡ πρώτη ἐντελέχεια κίνησις καὶ τελειότης ἐστὶ τῆς δυνάμεως. συνεβάλλετο δὲ αὐτῷ εἰς τὴν ἀπόδοσιν τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως τὸ πρῶτον λῆμμα, τὸ λέγον ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν μόνως ἐνεργείᾳ ἐστὶ τὰ δὲ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ· ἐντεῦθεν γὰρ εὑρίσκει ὅτι ἡ κίνησις ἔστιν ἐν τοῖς δυνάμει οὖσι, καὶ οὐκ ἐν τοῖς ἐνεργείᾳ. τὸ δὲ δεύτερον ἀξίωμα, τὸ· λέγον ὅτι τῶν πρός τι τὰ μὲν καθ’ ὑπεροχήν ἐστι καὶ ἔλλειψιν τὰ δὲ κατὰ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, συμβάλλεται αὐτῷ εἰς τὸ ἐλέγξαι ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν ἡ κίνησις, ὡς ἐδόκει τισίν, ἀλλὰ κατὰ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, τὴν μὲν ἀρχὴν ἔχουσα ἐκ τοῦ κινοῦντος τὸ δὲ εἶναι ἐν τῷ κινουμένῳ· δείξει γὰρ αὐτὸ τοῦτο ἐν τοῖς ἑξῆς, ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ κινοῦντι ἡ κίνησις, ἀλλ’ ἐν τῷ κινουμένῳ. τὸ δὲ τρίτον ἀξίωμα, τὸ λέγον ὅτι οὐκ ἔστι κίνησις παρὰ τὰ πράγματα, ἀλλὰ πᾶσα κίνησις ἢ ἐν οὐσίᾳ ἔστιν ἢ ἐν ποσῷ ἢ ἐν ποιῷ ἢ ἐν τῇ ποῦ, συμβάλλεται αὐτῷ εἰς τὸ δεῖξαι πόσα ἐστὶν εἴδη κινήσεως, καὶ ἔτι μᾶλλον εἰς τὸ δεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστι τι κοινὸν γένος κινήσεως, ἀλλ’ εἰσὶν ὁμώνυμοι αἱ κινήσεις κατὰ τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν· δείξει γὰρ ὅτι πρώτη μέν ἐστιν ἡ κατὰ τόπον κίνησις ὕστεραι δὲ αἱ λοιπαί, καὶ ὅτι ἀναιρουμένη μὲν συναναιρεῖ τὰς λοιπάς, ἀναιρουμένων δὲ ἐκείνων αὕτη οὐ συναναιρεῖται, ὥστε πρώτη τῇ φύσει· ἐν οἷς γὰρ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, τούτων καὶ τὸ κοινῶς κατηγορούμενον οὐκ ἔστι γένος. ὥστε οὐδὲ κυρίως [*](1 πάβεται proiore loco Κ 2 ἐπιγίνηται M 3. 4 ἡ τοῦ δυνάμει — ἡ κίνησις om. L: iterant Mt, nisi quod in iteratis extrema ὅτι δὲ—ἡ κίνησις delet t 3 ἡ τοῦ] ἡ τοῦ Κ 4 παραδειγμ/ (cf. ad p. 9,7) Κ 3, 9 ὅτι δὲ — κινεῖται paucis interieetis ex Ttieinist. p. 206,13 sqq. 5 ἐνέργεια Κ οἰκοδομεῖται M 8 ὡς ὅταν γε] ὅταν δὲ L at V. Themist. 1. c. 17 9. 10 ἐν τῶ δυνάμει L 10 ὄντος] ὄντη (?) M: ὄντος ἡ cod. Paris. 2057 11. 12 ὅτι ἡ πρώτη — δυνάμεως L: om. KMt 12 συνεβάλετο t ἀπόδοσιν om. L 13 πρῶτον scripsi: ἁ L: πρὸ K: πρότερον Mt λῆμμα] λλη (sic) Κ μόνον Κ 14 ἡ om. Mt 15 οὐκ om. L 17. 18 εἴς τε τὸ L 19 τὸ (post καὶ) om. L 21 ἐν τοῖς ἑξῆς om. L ἑξῆς c. 3 p. 202a13 sqq. cl. Philopon. k2r45 sqq. 22 τρίτον om. L 22. 23 κίνησις παρὰ τὰ πράγματ- in ras. Κ 24 ἐν τῷ ποῦ t πόσα εἰσὶν L 25 ὅτι in ras. Κ τι] τὸ primitus M et (K)t 26 ἐφ’ ἑνὸς M δείξει] Arist. Θ7 p. 260a23 sqq. 29 ὥστε] ὡς L) ὁρισμὸν ἀποδώσει τῆς κινήσεως, ἀλλ’ ·ὑπογραφικὸν λόγον ἁρμόζοντα ἐξ [*](i 5r) ἀναλογίας πάσῃ κινήσει, ὥσπερ καὶ ἐπὶ ψυχῆς ἐποίησε· καίτοι δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν ἓν κοινὸν γένος ψυχῶν τῷ καὶ ἐν αὐταῖς εἶναι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὅμως φησὶν ἀποδῶμεν κοινόν τι|να λόγον ψυχῆς “εἰ δή τι [*](i 5v) κοινὸν ἔστιν ἐπὶ ψυχῆς λέγειν”. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ κινήσεως ἐποίησε. τὸ δὲ λοιπὸν συμβάλλεται εἰς τὸ δεῖξαι ὅτι ἡ κίνησις καθ’ ἕκαστον τῶν κινουμένων διπλῆ τίς ἐστιν. ἐπεὶ δ’ ἡ φύσις μέν ἐστιν ἀρχὴ κινήσεως κα·ὶ μεταβολῆς. ἀρχὴ μὲν κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἡ φύσις, νῦν δὲ ἐπειδὴ μόνης κινήσεως αὐτῷ χρεία, ταύτης ἐμνήσθη. p. 200b16 τὸν αὐτὸν ἐπελθεῖν τρόπον περὶ τῶν ἐφεξῆς. Τῶν ἐφεξῆς, ἀπείρου τόπου χρόνου κενοῦ. ἐφεξῆς δὲ εἶπεν, ἤτοι ὅσα ἐφεξῆς ὄντα τῷ τῆς κινήσεως ἐμφαίνεται λόγῳ ἐπεὶ γὰρ περὶ κινήσεως ὁ λόγος, ἕπεται δὲ τῷ τῆς κινήσεως λόγῳ τὸ ἄπειρον ὁ τόπος ὁ χρόνος τὸ κενόν, δεῖ καὶ περὶ τούτων εἰπεῖν), ἢ περὶ τῶν ἐφεξῆς τῇ κινήσει κοινῶς ἑπομένων πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἀντὶ τοῦ τῇ αὐτῇ μεθόδῳ ζητοῦντες τί ἐστιν ἕκαστον, καὶ εἴτε ἔστιν ὅλως εἴτε καὶ μή, καὶ πῶς ἔστιν ἢ οὐκ ἔστι.

p. 200b16 Δοκεῖ δέη κίνησις εἶναι τῶν συνεχῶν.

Τὸ δοκεῖ, ἤτοι τοῖς πολλοῖς δοκεῖ, ἢ δοκεῖ καθόλου πᾶσι καὶ αὐτῷ, ἀντὶ τοὐ φαίνεται. δόξει γάρ τῳ μὴ ἀνάγειν ὁ Ἀριστοτέλης ὑπὸ τὸ συνεχὲς τὴν κίνησιν, διότι μηδὲ ὑπὸ τὴν τοῦ ποσοῦ κατηγορίαν, μηδὲ ὅλως ὑπό τινα τῶν κατηγοριῶν· ὥστε εἰ δύο μὲν εἴδη τοῦ ποσοῦ τὸ συνεχὲς καὶ τὸ διωρισμένον, μὴ ἀνάγεται δὲ ὑπὸ τὸ ποσὸν ἡ κίνησις, πολλῷ γε δήπου οὐδὲ ὑπὸ τὸ συνεχές· ἐλέγοντο γὰρ αἱ κατηγορίαι τῶν τελείων εἰδῶν καὶ εἰδοπεποιημένων πραγμάτων, ἡ δὲ κίνησις ἀτελής ἐστιν ἐνέργεια. ὥστε ὅσον ἐκ τῶν ἐν Κατηγορίαις εἰρημένων, τὸ δοκεῖ δὲ ἡ κίνησις εἶναι τῶν συνεχῶν ὡς πρὸς τοὺς πολλοὺς ἐκληπτέον, ἀλλ’ ἐπεὶ ἐνταῦθα πολύς ἐστιν ὁ Ἀριστοτέλης κατασκευάζων ὅτι ἡ κίνησις συνεχής ἐστι, δῆλον ὅτι [*](1 ὁρισμὸς L 3 τῷ t: τὸ LKM 1 λόγον] λόγ Κ 4. 5 εἰ δή — λέγειν Arist. de An. B 1 p. 412b4: om. L εἰ δή Arist.: εἰ δεῖ Mt : εἰδει K κοινὸν ἐπὶ πάσης ψυχῆς δεῖ λέγειν Aristoleles 8 Ἐπεὶ δ’ ἡ scripsi cl. p. 339,3: ἐπειδὴ LK: ἐπειδὴ ἡ Mt 11 Τὸν om. Κ: Διορισαμένοις δὲ περὶ κινήσεως, πειρατέον τὸν αὐτὸν ἐπελθεῖν κτλ. pleuius ex Arist. t τῶν] τὸν Κ 13 ὄντα τῷ τῆς in erasis Κ 14 ὁ τόπος L : om. KMt 15 τῶν] τὸν et in proximis ἐπομ Κ 17 τῆ αὐτὴ L : τοιαύτη M: τῇ τοιαύτῃ (K)t εἴτε ἐστὶν L: εἴ τις ἐστιν Κ: εἰ τί ἐστιν Mt 20 τὸ δοκεῖ LK : δοκεῖ δὲ (om. τὸ). Mt 21 γάρ (ex γὰρ M) τὼ Mt: γὰρ τῶ Κ: γὰρ ἄν τῷ L ἄγειν L 24 διορισμένον Κ 25 ὑπὸ om. superscr. Κ γὰρ εἶναι αἰ L 28 ὥσπερ πρὸς L ἐπειδὴ Mt)

τὸ δοκεῖ δὲ ἡ κίνησις ἀντὶ τοῦ φαίνεται καὶ ἀρέσκει ἐκληψόμεθα· ἐν [*](i 5v) γὰρ ταῖς Κατηγορίαις, εἰ καὶ μὴ ἀνήγαγεν ὑπὸ τὰ εἴδη τοῦ συνεχοῦς τὴν κίνησιν, οὐ παρὰ τὸ μὴ εἶναι συνεχῆ, ἀλλ’, ὡς εἶπον, διὰ τὸ ἀτελῆ εἶναι αὐτὴν ἐνέργειαν, ἐκεῖ δὲ περὶ τῶν τελείων εἰδῶν εἶναι τ.ὸν λόγον.

p. 200b17 Τὸ δὲ ἄπειρον ἐμφαίνεται πρῶτον ἐν τῇ συνεχείᾳ.

Τὸ πρῶτον, ἤτοι ἀντὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ εἶπε, κατὰ τὸ πρῶτον σημαινόμενον τοῦ καθ’ αὑτό τοῦτο δὲ ἦν ὅπερ ἐν τῷ τοῦ ὑποκειμένου λόγῳ παραλαμβάνεται, ὥσπερ καὶ τὸ ἄπειρον· παραλαμβάνεται γὰρ ἐν τῷ ὁρισμῳ του συνεχοῦς, ὅπερ ἐστὶν αὐτῷ ὑποκείμενον· λέγομεν γὰρ συνεχὲς εἶναι τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν), ἢ τὸ πρῶτον ἀντὶ τοῦ προηγουμένως καὶ κατὰ πρῶτον λόγον· ἔστι μὲν γὰρ καὶ ἐν τῷ διωρισμένῳ τὸ ἄπειρον, οἷον ἐν τῷ ἀριθμῷ αὔξεται γὰρ ἐπ’ ἄπειρον ὁ ἀριθμός), ἀλλὰ πρώτως μὲν ἐν τῷ συνεχεῖ, διὰ τὸ συνεχὲς δὲ καὶ ἐν τῷ διωρισμένῳ. τῷ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον δύνασθαι τὸ συνεχὲς διαιρεῖσθαι, ταύτῃ καὶ ὁ ἀριθμὸς ἐπ’ ἄπειρον αὔξεται· ἡ γὰρ τοῦ συνεχοῦς ἐπ’ ἄπειρον διαίρεσις γεννᾷ τοῦ ἀριθμοῦ τὴν ἐπ’ ἄπειρον αὔξησιν. ὥστε πρώτως ἐν τῷ συνεχεῖ τὸ ἄπειρον, διὰ τὸ συνεχὲς δὲ καὶ ἐν τῶ διωρισμένω.

p. 200b18 Διὸ καὶ τοῖς ὁριζομένοις τὸ συνεχὲς ἀνάγκη προσχρήσασθαι πολλάκις τῷ λόγῳ τοῦ ἀπείρου.

Καλῶς εἶπε πολλάκις· οὐ γὰρ ἀεὶ τὸ συνεχὲς ὁριζόμενοι τὸ ἄπειρον ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ συνεχοῦς παραλαμβάνομεν. πλείονας γὰρ ἀποδοῦναι τοῦ αὐτοῦ δυνατὸν ὁρισμούς· αὐτὸς γοῦν ἐν Κατηγορίαις ὁρίζεται τὸ συνεχὲς λέγων ὅτι ῾συνεχές ἐστιν οὗ τὰ μόρια πρός τινα κοινὸν ὅρον συνάπτει’, καὶ οὐ προσχρῆται ἐν τῷ ὁρισμῷ τούτῳ τῷ ἀπείρῳ.

p. 200b20 Πρὸς δὲ τούτοις ἄνευ τόπου καὶ κενοῦ καὶ χρόνου κίνησιν ἀδύνατον εἶναι.

Ανευ μὲν τόπου καὶ χρόνου μὴ εἶναι κίνησιν καὶ αὐτῷ δοκεῖ καὶ τῇ [*](1 φαίνεσθαι primitus M ἐκλειψόμεθα K 3 τελῇ (sup. ἑ accent. eras.) Κ 4 τελείων] τε L εἶναι] ἐστι ποιούμενος L 5 δ’ ἄπειρον t ἐμφαίνεται (Κ)t: ἐπιφαίνεται L: ἐκφαίνεται M τῆ συνεχείᾳ KM: τῷ συνεχεῖσ L: τῷ συνεχεῖ recte ex Arist. t 6 κατὰ τὸ ἁ (h. e. πρῶτον) L: κατὰ τὸ δεύτερον KMt at cf. ad p.34,22sqq. Simplic. p. 396,10sqq. 7 ἦν L : ἣν Κ: om.Mt 10 εἶναι] ἐστι L 11 πρῶτον λόγον] τὸ εὔλογον L 12 ὁ ἀριθμὼς Κ 15 διαιρέσεις Κ 16 ἐπ’ ἄπειρον om. L 18 ἀνάγκη LKM: συμβαίνει ἀνάγκη Arist. cod. E: συμβαίνει e vulg. Arist. t 18. 19 προσχρῆσθαι Mt et Arist. cod. I 19 τοῦ LM: τῷ τοῦ (K)t Arist. 21 τοῦ alterum om. Κ 22 οὑν Mt ἐν Κατηγορίαις c. 6 p. 20sqq. Κατηγορίαις] x (h. c. κατὰ) Κ ὁρίζεται om. L 23 ὄρον ὅρμον L 24 τούτω LK : τούτου Mt 26 ἀδύνατον κίνησιν εἶναι e vulg. Arist. t 27 χρόνου καὶ τόπου traic. L)

ἀληθείᾳ· εἰ γὰρ ἡ κίνησις κινουμένου ἐστὶ κίνησις, κινεῖται δὲ μόνως τὸ [*](i 5v) σῶμα, πᾶν δὲ σῶμα ἐν τόπῳ, ἄνευ τόπου ἄρα κίνησις οὐκ ἄν εἴη. καὶ ὅτι μὲν ἡ κατὰ τόπον κίνησις ἄνευ τόπου οὐκ ἄν εἴη, αὐτόθεν δῆλον αὐτὸ γὰρ τοῦτο κατὰ τόπον κίνησις λέγεται), δείκνυσι δὲ ἐφεξῆς ὅτι οὐδεμίαν ἄλλην κίνησιν δυνατὸν γενέσθαι ἄνευ τῆς κατὰ τόπον, διότι πρωτίστην εἶναι πασῶν τὴν κατὰ τόπον κίνησιν δείκνυσιν. ἀλλ’ οὐδὲ ἄνευ χρόνου κίνησις ἄν γένοιτο, ὡς ἐν τοῖς τελευταίοις βιβλίοις δείκνυται· πᾶσα γὰρ ἔχει τὸ πόθεν ποῖ. οὐχ ὡς αὐτῷ δὲ δοκοῦν τὸ μηδὲ ἄνευ κενοῦ κίνησιν εἶναι οὕτως εἶπεν, ἀλλ’ ὡς δοκοῦν τοῖς φυσικοῖς.

p. 200b21 Δῆλον οὖν ὡς διά τε ταῦτα, καὶ διὰ τὸ πάντων εἶναι κοινὰ καὶ καθόλου ταῦτα πᾶσι, σκεπτέον προχειρισαμένους περὶ ἑκάστου τούτων.

Διὰ δύο, φησίν, αἰτίας ἀναγκαῖος ὁ περὶ τούτων λόγος, πρῶτον μὲν διότι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ κινήσεως λόγος ἡ γὰρ φύσις ἀρχὴ κινήσεως, ταῦτα δὲ τῇ κινήσει συνεμφαίνεται), ἔπειτα καὶ διότι τὸ προκείμενον βιβλίον] ἡμῖν ἐστι διαλαβεῖν περὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι παρακολουθούντων· τοῦτο γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἐπηγγειλάμεθα. καὶ τοῦτο εὐλόγως· ἀεὶ γὰρ τῆς τῶν ἰδίων θεωρίας προηγεῖται ἡ περὶ τῶν κοινῶν. ἀδύνατον γὰρ μαθεῖν τίς ἐστιν ὁ ἀποδεικτικὸς συλλογισμὸς τὸν μὴ πρότερον μεμαθηκότα τί ἐστιν ἁπλῶς συλλογισμός· οὕτως οὖν καὶ φύσιν ζώων ἢ φύσιν φυτῶν ἀδύνατον μαθεῖν τὸν μὴ εἰδότα τί ποτέ ἐστιν ἁπλῶς φύσις. ἢ οὖν οὕτως ἀκουσόμεθα τὸ ὑστέρα γὰρ ἡ περὶ τῶν ἰδίων θεωρία τῆς περὶ τῶν | xs κοινῶν; συμφώνως τῷ προοιμίῳ τῆς προκειμένης πραγματείας καὶ γὰρ ἀρχόμενος ἔλεγε δεῖν ἐκ τῶν σαφεστέρων ἄρξασθαι, σαφέστερα δὲ εἶναι “ τὰ συγκεχυμένα μᾶλλον”, ταῦτα δὲ εἶναι τὰ ὁλικώτερα· οὕτως οὖν καὶ νῦν πρότερον δεῖ εἰπεῖν τί ἐστιν ἁπλῶς κίνησις, ἔπειτα διαρθρῶσαι τίς ἐστιν ἡ κατὰ τόπον καὶ αἱ λοιπαὶ), ἢ οὖν οὕτως, ὅπερ εἶπον, τὸ ἡ περὶ τῶν κοινῶν θεωρία, ἤ, ὅπερ μᾶλλον, κοινὰ νῦν λέγει οὐ τὰ συγκεχυμένα καὶ πλείοσιν ἐφαρμόττοντα, ἀλλὰ τὰ πλείοσι παρακολουθοῦντα. δεῖ οὖν πρώτως, φησί, περὶ τῶν κοινῶς πᾶσι τοῖς φυσικοῖς παρακολουθούντων εἰπεῖν, ἔπειτα περὶ τῶν ἰδίᾳ τισί. καὶ ὅτι [*](1 εἰ γὰρ ἡ LK: ἡ γὰρ Mt μόνον t 4. 5 οὐδὲ μίαν M 8 ποῖ LK: ποῦ Mt 10 διά τε] δῆ τε Κ διὰ τὸ] διατὸ M: δὴ τὸ Κ 11 πᾶσιν Κ προχειρισαμένους LM: προκειρησαμένους Κ: προχειρησαμένοις t: προχειρισαμένοις Aristoteles 13 πρῶτον] ἁ LK: πρώτως Mt 15 δὲ L: γὰρ KMt 16 βιβλίον dclevit t 18 post τῆς τῶν delevit κοιν(??) M ἰδίων] (??) ϊΟρυ, quod quid sit nescio, L προηγεῖται KMt: προσδεῖται L περὶ om. Mt 19. 20 τῶν μὴ πρότερον μεμαθηκότων Κ 20 τί] τ.ίς Mt ἁπλῶς L: ὁ ἁπλῶς KMt σύλλογ Κ 23 κοινῶν ἐστίν Aristoteles; at of. p. 3475 24 ἀρχόμενος A 1 p. 184a20sqq. δεῖν t: δεῖ LKM 25 σαφεστέρα δὲ K τὰ συγκείμενα KM ταῦτα δὲ ἔστι L 28 ὅπερ prius om. Κ τὸ ἡ L : τὸν Κ: ἡ Mt μᾶλλον L : μᾶλλα K: μάλα Mt 29 ἐφαρμόζοντα Mt τὰ (post ἀλλὰ) om. L)

τοῦτο λέγει, δῆλον ἐξ αὐτῶν τῶν ῥητῶν· εἰπὼν γὰρ ὅτι δῆλον οὖν ὡς [*](i 6r) διά τε ταῦτα, καὶ διὰ τὸ πάντων εἶναι κοινὰ καὶ καθόλου ταῦτα πᾶσι κοινὰ δηλονότι λέγων τὰ πᾶσι παρακολουθοῦντα), τὴν δὲ αἰτίαν προστιθεὶς τοῦ νῦν περὶ αὐτῶν διαλέγεσθαι, ἐπήγαγε τὸ ὑστέρα γὰρ ἡ περὶ τῶν ἰδίων θεωρία τῆς περὶ τῶν κοινῶν. καὶ ἄλλως ὅτι περὶ μερικοῦ χρόνου ἢ τόπου διαλέγεταί που. τὸ δὲ κοινὰ κα] καὶ ταῦτα πᾶσιν ἀντὶ τοῦ κοινά ἐστι ταῦτα καὶ καθόλου πᾶσι τοῖς φυσικοῖς παρακολουθεῖ· πᾶν γὰρ σῶμα συνεχές τέ ἐστι καὶ ἐν τόπῳ πάντως καὶ ἐν χρόνῳ. ἀλλὰ καὶ τὸ κενὸν κατὰ τὴν τῶν φυσικῶν ὑπόληψιν πᾶσι παρακολουθεῖ, ἐπειδὴ καὶ τὸ κενὸν οὐδὲν ἄλλο οἴονται εἶναι ἢ τόπον ἐστερημενον σώματος.

p. 200b26 Ἔστι δὴ τὸ μὲν ἐντελεχεία μόνον, τὸ δὲ δυνάμει ἐντελεχείᾳ.

Ἐντεῦθεν τὰ ἀξιώματα προλαμβάνει, καὶ πρῶτόν γε ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν μόνως ἐνεργείᾳ ἐστὶ τὰ δὲ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, καὶ τοῦτο οὐ μόνον ἐπὶ τῆς οὐσίας, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν. ἀλλὰ τὸ μὲν μόνως ἐνεργείᾳ εἶναι ἐν μόνῃ τῇ οὐσίᾳ· ὡς γὰρ ἔμπροσθεν εἴπομεν, οὐδὲν ἄλλο πάντῃ τοῦ δυνάμει ἀπήλλακται πλὴν τῶν ἀύλων καὶ θείων οὐσιῶν· πᾶν γὰρ σῶμα πάντῃ τε καὶ πάντως ἕξει κατά τινα τῶν εἰρημένων ἡμῖν τρόπων τὸ δυνάμει. εἰ δέ τις ἀξιώσει τὴν οὐσίαν τῶν οὐρανίων μόνως ἐνεργείᾳ εἶναι λέγειν, διότι μὴ πέφυκεν εἰς ἄλλο τι μεταβάλλειν, οὐ μόνον ἐν τῇ οὐσίᾳ ἀποθήσεται τὰ μόνως ἐνεργείᾳ ὄντα κατά γε τοῦτον τὸν τρόπον, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ποσῷ καὶ ἐν ταῖς λοιπαῖς· καὶ γὰρ ὁ ἀριθμὸς ὁ τῶν οὐρανίων καὶ αἱ συμφυεῖς αὐτῶν ποιότητες μόνως ἐνεργείᾳ εἰσίν, οὐδεμίαν κατ’ αὐτὸ τοῦτο μεταβολὴν ἐπιδεχόμενα.

p. 200b28 Τοῦ δὲ πρός τι τὸ μὲν καθ’ ὑπεροχὴν λέγεται καὶ ἔλλειψιν.

Τὸ δεύτερον ἀξίωμα.

[*](1 εἰπὼν οὖν ὅτι, δῆλον γὰρ ὡς Mt 2 ταῦτα (post καθόλου) om. L 4 προτιθεὶς L κ τὸ] τὸν L 9 9 ἀλλὰ καὶ] ἀλλ L 10 οἷον τε εἶναι L 12 δὴ LKM: δή τι t et Aristotclis libri, at cf. Metaph. Κ 9 p. 1065b5 12. 13 ἐντελέχεια utrobique Κ 14 προλαμβάνει πρὸ corr.) M 17 ἐνεργείᾳ εἶναι — ὡς γὰρ om. L ἔμπροσθεν p. 340 26 sqq. 17. 18 εἴπομεν ἔμπροσθεν, οὐδὲν ἄλλο πάντα L 20 τρόπων L 23 ταῖς λοιπαῖς L: τοῖς λοιποῖς KMt Λαὶ γ·ὰρ καὶ L 25 οὐδέ μίαν libri 26. 27 καὶ ἔλλειψιν λέγεται e vulg. Arist. t: λέγεται καὶ κατ’ ἔλλειψιν Arist. cod. Ε at cf. Simplic. p. 401,5 28 δεύτερον] θ΄ Κ ἀξιώματα L)

p. 200b31 Τὸ γὰρ κινητικὸν κινητικὸν τοῦ κινητοῦ.

[*](i 6r)

ἐπειδὴ εἶπε τοῦ πρός τι εἶναι τὸ κινητικὸν καὶ τὸ κινητόν, τοῦτο αὐτὸ κατασκευάσαι διὰ τούτων ἠθέλησε· τὸ γὰρ κινητικόν, φησί, τοῦ κινητοῦ ἐστι κινητικόν., καἲ ἔμπαλιν τὸ κινητὸν κινητόν ἐστιν ὑπὸ τοῦ κινητικου. ὥστε πρός τι ταύτα.

p. 200b32 οὐκ ἔστι δέ τις κίνησις παρὰ τὰ πράγματα.

Τὸ τρίτον ἀξίωμα, ὅτι ἡ κίνησις ἐν τοῖς κινοῦσι καὶ κινουμένοις ἐστί, καὶ οὐ καθ’ αὑτό τι ὂν οὐδὲ χωριστόν. ὥστε ὁσαχῶς ἄν εἴη τὰ κινούμενα, τοσαυταχῶς καὶ ἡ κίνησις · κινεῖται δὲ τὰ κινούμενα τετραχῶς, κατ’ οὐσίαν κατὰ ποσὸν κατὰ ποιὸν κατὰ τόπον· ἐν τούτοις ἄρα καὶ ἡ κίνησις.

p. 200b34 Κοινὸν δὲ ἐπὶ τούτων οὐδὲν ἔστιν ὄν, ὡς ἔφαμεν. λαβεῖν, ὃ οὔτε τόδε οὔτε ποσὸν σὔτε ποιόν.

Ὅτι οὐκ ἔστι κίνησις παρὰ τὰ πράγματα κατασκευάζει. εἰ γὰρ ἐν [*](41) ταύταις ταῖς κατηγορίαις μόνον ἡ κίνησις, οὐκ ἔστι δέ τι ὂν ὑφεστηκὸς πρᾶγμα κοινὸν τῶν κατηγοριῶν ἕτερον ὂν παρ’ αὐτὰς καὶ οἷον γένος αὐτῶν ὥσπερ τῶν κατὰ μέρος ζῴων τὸ ἁπλῶς ζῷον, ὅπερ ἐστὶν οὐσία ἔμψυχος αἰσθητικὴ ἕτερον ὂν παρ’ ἕκαστον τῶν κατὰ μέρος ζῴων καὶ ἐν· ἑκάστῳ θεωρούμενον· τὸ γὰρ ὂν ὁμωνύμως τῶν κατηγοριῶν κατηγορεῖται), δῆλον ὅτι οὐδὲ κίνησις ἄν εἴη παρὰ ταύτας τἀς κατηγορίας. ἐντεῦθεν δὲ λαβόντες οἱ ἐξηγηταὶ ἀφορμάς φασι μὴ εἶναι τὴν κίνησιν γένος, ἀλλ’ ὁμώνυμον φωνήν· εἰ γὰρ οὐκ ἔστι κίνησις παρὰ τὰς κατηγορίας, τῶν δὲ κατηγοριῶν κοινὸν γένος οὐκ ἔστι, δῆλον δήπου ὅτι οὐδὲ κινήσεως γένος ἄν εἴη. εἰ γὰρ ἦν τῶν κατηγοριῶν ἐν αἷς ἡ κίνησις κοινὸν γένος, ἐν ἐκείνῳ ἄν ἦν πρῶιον τῷ γένει ἐξ ἀνάγκης ἡ κίνησις, καὶ οὐκ ἄν ἐλέγετο πολλαχῶς, ἀλλ’ ὥσπερ ἐκεῖνο γένος ὑπῆρχε τῶν κατηγοριῶν ἐν αἷς ἡ κίνησις, οὕτω καὶ ἡ ἐν ἐκείνῳ κίνησις γένος ἂν ἦν τῶν κινήσεων τῶν ἐν ταῖς ὑπ’ [*](1 alterum κινητικὸν om. Κ 2 τοῦ] τῶν corrigit t τὸ κινητὸν καὶ τὸ κινητικὸν L 3 κατασκευα (?) L 4. 5 ὑπὸ τοῦ κινητητικοῦ K : ὑπὸ τοῦ κινητοῦ L 6 ἔστιν Κ δέ τις (cf. p. 341,22) LM: δὲ Kt et Arist. libri praeter I cf. Diels z. Textgesch. p. 19 7 sqq. ex Themist. p. 204,3 sqq. 7 τοῖς κινοῦσι καὶ om. L 10 ἐν τούτοις — κίνησις om. L 11 δ’ ἐπὶ t 11. 12 οὐδὲν ἔστιν ὄν ὄν om. L), ὡς ἔφαμεν, λαβεῖν KL: ὡς ἔφαμεν, οὐδὲν ἐστὶν ὃν λαβεῖν M: οὐθέν ἐστι λαβεῖν, ὡς φαμὲν ex Arist. t 12 τόδε] ὅδε K 16. 17 τὸ ἁπλῶς — ζῴων om. K 19 οὐδὲ γὰρ L δὲ om. L 20 τὴν (??) κίνησι (sic) K 22 κίνησε Κ: κίνησις L 23. p. 341), 5 εἰ γὰρ ἦν — λεγομένων ex Themist. p. 204,9 sqq. ad verbum fere desumpta 25 ὑπῆρχε τῶν κατηγοριῶν LK: τῶν κατηγοριῶν ὑπῆτρχεν Mt)

ἐκεῖνο τὸ γένος κατηγορίαις· νῦν δὲ ὡσαύτως ἔχει ἡ κίνησις, ὥσπερ ἔχει [*](i 6r) τὰ πράγματα ἐν οἷς ἔστι· ἐπεὶ οὖν διαφέροντες οἱ λόγοι τῶν προειρημένων γενῶν, δῆλον ὅτι καὶ τῶν ἐν αὐταῖς κινήσεων· ὥστε κἀν ἕνα ὁρισμὸν ἀποδῷ τῆς κινήσεως, ὁμώνυμος ἔσται καὶ οὗτος καὶ τῶν πολλαχῶς λεγομένων. καὶ πολύς ἐστιν ὁ Ἀλέξανδρος αὐτὸ τοῦτο κατασκευάζων, ὅτι ἡ κίνησις οὐκ ἔστι γένος, ἀλλ’ ὁμώνυμος φωνή. μήποτε οὖν ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι οὐ τὸ μὴ εἶναι | κίνησιν παρὰ τὰ πράγματα. τοῦτο ἐλέγχει τὴν κίνησιν i 6v μὴ οὖσαν γένος ἀλλ’ ὥσπερ τὸ ἐπιστητὸν καθὸ μὲν ἐπιστητὸν τελεῖ ὑπὸ γένος τὸ ποιόν, ἔστι μέντοι οὐ μόνον ἐν τῷ ποιῷ ἀλλὰ καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις καὶ γὰρ ἡ οὐσία ἐπιστητὸν καὶ ἑκάστη τῶν ἄλλων), οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ κινήσεως· τελεῖ μὲν γὰρ καὶ αὐτὴ ὑπὸ τὸ ποσόν ἔστι γὰρ συνεχής, καὶ πανταχοῦ τοῦτο κατασκευάζει ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τῶν συνεχῶν ἡ κίνησις), ἐμφαίνεται δὲ καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις. ὥστε εἰ ὑπὸ τὸ ποσὸν ἡ κίνησις ἀνάγεται, γένος δὲ τὸ ποσόν, καὶ αὐτὴ ἂν εἴη γένος ὑπάλληλον. καὶ εὐλόγως γε τοῦτο συμβέβηκε, λέγω δὴ τὸ μὴ ἐν μιᾷ κατηγορίᾳ εἶναι τὴν κίνησιν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἐπιστητόν, ἐπεὶ μηδὲ διακεκριμέναι εἰσὶν ἀπ’ ἀλλήλων αἱ κατηγορίαι, ἀλλὰ πᾶσαί εἰσι συμπεπλεγμέναι· εἰ μὲν γὰρ κεχωρισμέναι ἦσαν ἀπ’ ἀλλήλων, οὐκ ἦν δυνατὸν εὑρεῖν τὴν κίνησιν εἰ μὴ ἐν ποσῷ μόνον, ἐπειδὴ δὲ συμπεπλεγμέναι εἰσίν, εἰκότως τὸ ἐν πλείοσι κατηγορίαις τὴν αὐτὴν εὑρεῖν οὐκ ἔστιν ἔξω λόγου. ἀπορήσειε δ’ ἄν τις ὅτι, εἰ τῶν συνεχῶν ἡ κίνησις καὶ διὰ τοῦτο ὑπὸ τὸ ποσὸν ἀνάγεται, τί δήποτε ἐν Κατηγορίαις μὴ ἀνήγαγεν αὐτὴν ὁ Ἀριστοτέλης ὑπὸ τὰ τοὐ συνεχοῦς εἴδη; φαμὲν οὖν ὅτι αἱ κατηγορίαι εἰδῶν εἰσι τελείων καὶ εἰδοπεποιημένων πραγμάτων, εἴρηται δὲ ὅτι ἡ κίνησις ἀτελής ἐστιν ἐνέργεια καὶ ὁδὸς ἀπὸ δυνάμεως εἰς ἐνέργειαν· διὰ τοῦτο οὖν οὐκ ἠδύνατο συναριθμηθῆναι τοῖς εἴδεσι τοῦ συνεχοῦς.

p.201a3 Ἕκαστον δὲ διχῶς ὑπάρχει πᾶσιν, οἷον τὸ τόδε· τὸ μὲν γὰρ μορφή, τὸ δὲ στέρησις.

Τὸ τέταρτον λῆμμα, ὅτι ἐν ἑκάστῃ κατηγορίᾳ ἐν αἷς ἔστιν ἡ κίνησις, οὐκ ἔστιν ἁπλῆ τις ἀλλὰ διττή· ἐν ἑκάστῃ γάρ, φησί, κατηγορίᾳ θεωρεῖἐν [*](2 οἷς ἐστι Κ Themistius: ἐν οἶς ἦ L: om. Mt 3 δῆλον (om. ὅτι) L 4 fort, ἀποδῷ <τις> ε 5 ὁ] καὶ Κ Ἀλέξανδρος] cf. Simplic. p. 403, 13 sqq. 7 παρὰ] hinc manus recentior et multo negligentior L 8 ἐπιστητὸν altero loco Κ 9 ἔστι τοιοῦτον ποσον μόνον L 11 αὕτη L ποιὸν M 12 τοῦτο Mt: τοῦ Κ: ἢ τοῦτο L 13 κἀν ταῖς L εἰ om. Mt 14 αὕτη Lt 15 γε om. superscr. M 17 διακεκριμμέναι K et primitus M 18 ἀλλήλων αἱ κατηγορίαι L 19 τῷ ποσῷ Mt 20 κατηγορίαις om. Mt 21 εἰ] ἡ L et primitus M 23 τὰ] τὸ t εἴδη KM: εἴδους L: εἶδος t y εἰδῶν] εἴδη L 24 ἀτελ ϛ΄ (sic) M: ἀτελές t 25 ἐνέργεια LK: ἐνεργ M: ἐνερ- χ γεία t 26 συναριθμηθῆσαι (?) L 27 ὕπαρ M: ὑπάρχειν L τὸ (post οἷον) om. (L)t 28 μορφὴ αὐτοῦ ex Aristotele t 30 γὰρ κατηγορία φησὶ L)

τᾶι τὸ μὲν εἶδός τι τὸ δὲ στέρησις, καὶ γίνεται ἡ ὁδὸς ἤτοι ἀπὸ τοῦ εἴδους [*](i 6v) ἐπὶ τὴν στέρησιν ἢ ἀπὸ τῆς στερήσεως ἐπὶ τὸ· εἶδος. εἴρηται δὲ ὅτι στέρησιν καλεῖ τὸ χεῖρον τῶν ἀντικειμένων, εἶδος δὲ τὸ κρεῖττον.

p. 201a9 Διῃρημένου δὲ καθ’ ἕκαστον γένος τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ του δὲ δυνάμει.

Ἐκθέμενος τὰ εἰρημένα ἀξιώματα, βούλεται λοιπὸν τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως ἀποδοῦναι. καὶ ἐπειδὴ εἰς τὴν ἀπόδοσιν τοῦ ὁρισμοῦ συμβάλλεται αὐτῷ τὸ πρῶτον τῶν λημμάτων, ἀναλαμβάνει πάλιν τοῦτο, ὅτι ἕκαστον τῶν τοῦ ὄντος γενῶν διήρηται κατὰ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ· έστιν οὖν, φησίν, ἡ κίνησις ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐντελέχεια, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, τουτέστι καθὸ ἕκαστον ἔχει τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, ἔτι σῳζομένου τοῦ δονάμει.

p. 201a11 Τοῦ μὲν ἀλλοιωτοῦ, ᾗ ἀλλοιωτόν, ἀλλοίωσις.

Ὁρισάμενος καθόλου τὴν κίνησιν, ἐφαρμόζει τὸν λόγον ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος κινήσεων. καλῶς οὖν φησι τὴν κατὰ ποιὸν κίνησιν ἀλλοίωσιν· ἔστι γὰρ τελειότης τοῦ ἀλλοιωτοῦ, καθὸ ἀλλοιωτόν. τὸ γὰρ ἀλλοιωτὸν πρὶν ἄρξηται ἀλλοιοῦσθαι, οἷον λευκαίνεσθαι ἢ μελαίνεσθαι, ἀτελῆ τὴν δύναμιν ἔχει, τότε δὲ τελειοῦται τὸ ἀλλοιωτόν, ὅταν τὴν κατὰ δύναμιν κίνησιν λάβῃ.

p. 201a12 Τοῦ δὲ αὐξητοῦ καὶ τοῦ ἀντικειμένου αὐτῷ φθιτοῦ οὐθὲν γὰρ ὄνομα κοινὸν ἐπ’ ἀμφοῖν) αὔξησις καὶ φθίσις.

Οὐχ ὥσπερ, φησίν, ἐπὶ τῆς λευκάνσεως καὶ μελάνσεως, καὶ ψύξεως καὶ θερμάνσεως, καὶ πάσης τῆς κατὰ τὰς ἐναντίας ποιότητας μεταβολῆς ἔχομεν κοινὸν ὄνομα τὴν ἀλλοίωσιν, οὕτως καὶ ἐπὶ αὐξήσεως καὶ φθίσεως, τοῦτο δέ ἐστι τῆς κατὰ τὸ ποσὸν μεταβολῆς, ἀλλ’ ἰδίοις ὀνόμασιν αἱ κατὰ τὰ ἐναντία μεταβολαὶ ὠνομάσθησαν, ἡ μὲν αὔξησις ἡ δὲ φθίσις, κοινὸν μηδὲν ἔχουσαι ὄνομα.

[*](1 εἴτοι ς ante corr. M 2 εἴρηται] cf. p. 217,22. 361,5 2. 3 ὅτι τὸ χεῖρον τῶν καλεῖ στέρησιν L 4 ἐντελέχεια Κ 6 τὸν ὁρισμὸν iterata delet M 8 τοῦτον L 9 δηήρηται M 10 ᾖ] ἡ Κ ἐστι Lt : om. Arist. cod. E at cf. ad p. 342,11 11 καὶ om. L 13 Οἶον, τοῦ μὲν ex Arist. t 15 κατὰ τὸ ποιὸν Mt 17 ἄρξεται L 18 τὴν κατὰ] τὰ κατὰ τὴν L 19 δ’ αὐξητοῦ M καὶ τοῦ εἶναι ἀντικείμ Κ αὐτῶ LM : αὐτῶν Κ: om. cum Arist. t 22 πάσης τῆς] πάλιν τῆς (corr. ex πᾶσι τ . . .) L 23 οὕτω t 24 ἰδίαις Κ 25 τὰ ἐναντία μεταβολαὶ KMt: τὰς ἐναντίας μεταβολὰς L)

p.201a16 Ὅταν γὰρ τὸ οἰκοδομητόν, ᾗ τοιοῦτον αὐτὸ λέγομεν [*](i 6v) εἶναι, ἐντελεχείᾳ ᾖ, οἰκοδομεῖται, καὶ ἔστι τοῦτο οἰκοδόμησις.

Παραδείγματι πιστοῦται, ὅτι καλῶς ἀποδέδοται ὁ τῆς κινήσεως ὁρισμός. οἱ λίθοι δυνάμει εἰσὶν οἰκοδομητοί· ὅταν οὖν οἰκοδομῶνται, τότε τελειότητα ἔχουσι τὴν κατὰ τὴν δύναμιν ἐνεργείᾳ ὄντες οἰκοδομητοί, καὶ καλεῖται ἡ τοιαύτη αὐτῶν ἐνέργεια οἰκοδόμησις, ἡ δὲ οἰκοδόμησις κίνησις· ὥστε καὶ ἡ τοῦ αὐξητοῦ ᾗ αὐξητὸν ἐνέργεια κίνησις ἂν εἴη αὔξησις καλουμένη, καὶ ἡ τοῦ φορητοῦ ᾗ φορητόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. ἀποδίδωσι δὲ τὴν κίνησιν ὁ Θεμίστιος ὀλίγον μεταβαλών, ὅτι ἔστιν ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος πρώτη ἐντελέχεια, ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν· ὑστάτην μὲν γὰρ εἶναι ἐντελέχειαν τὴν εἰς τὸ εἶδος μεταβολὴν ἐν ᾧ ἠρεμεῖ λοιπόν, πρώτην δὲ τὴν ἐπ’ ἐκεῖνο πορείαν ἥτις ἐστὶ κίνησις. καὶ ἡ μὲν προτέρα ἐντελέχεια ἀτελής ἐστιν ἐνέργεια ὁδεύει γὰρ ἐπὶ τὸ εἶδος καὶ τὴν κυρίως τε καὶ ἁπλῶς ἐντελέχειαν), ἡ δὲ ὑστέρα τελεία· ἠρεμεῖ γὰρ ἐν αὐτῇ γενόμενον τὸ κινούμενον καὶ τοῦ δυνάμει παντελῶς ἀπαλλάττεται.

p. 201a19 Ἐπεὶ δὲ ἔνια τούτων καὶ δυνάμει καὶ Εἰπὼν τί ποιέ ἐστιν ἡ κίνησις, βούλεται νῦν δεῖξαι ὅτι ἔστι τινὰ ἃ [*](i 7r) πρὸς τῷ κινεῖσθαι καὶ κινεῖ. ἅμα δὲ καὶ ἀπορίαν τινὰ ἐπιλύεται ἐκ τούτων φερομένην εἰς τὸν περὶ κινήσεως λόγον· εἰ γάρ ἐστι τὰ κινοῦντα ἅμ καὶ κινούμενα, τὸ δὲ κινοῦν καθὸ κινεῖ ἐνεργείᾳ ἐστί, τινὰ ἄρα τῶν κινουμένων ἐνεργείᾳ ἀλλ’ ἀλλ’ ἐλέγετο ἡ κίνησις ἐντελέχεια εἶναι τοῦ δυνάμει, ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν· ὥστε ἢ ὁ ὁρισμὸς ἰῆς κινήσεως ψευδής, ἢ τὸ εἶναί τινα τὰ πρός τῷ κινεῖσθαι καὶ κινοῦντα· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀληθές· ὁ τῆς κινήσεως ἄρα ὁρισμὸς οὐκ ἀληθής. ἡ μὲν οὖν ἀπορία τοιαύτη, ἐπιλύεται δὲ αὐτὴν ἐκ τῶν ἐνταῦθα εἰρημένων· δείκνυσι γὰρ ὅπως τινὰ τῶν κινούντων καὶ ἀντικινεῖται, καὶ πρότερόν γε ὅτι ἔστι τινὰ κινοῦντά τε ἅμα καὶ κινούμενα. δείκνυσι δὲ τοῦτο ἀξιώματι χρησάμενος τῷ προειλημμένῳ, προεί- [*](1 plenius Ὅτι δὲ τοῦτό — δῆλον · ὅταν κτλ. ex Arist. t ᾗ] ἡ Κ 2 ἐντελέχεια Κ ᾖ t: ἡ LM : ἡ Κ cf. Metaph. Κ 9 p. 1065b18 ἔστιν Κ 3 παραδίγματι Κ ἀποδίδοται L 4 οἰκοδομῶνται L: οἰκοδομοῦνται (ovi corr. ex ῶ vel viceversa) M: οἰκοδομοῦνται (K)t 5 alterum τὴν om. L ἐνεργείᾳ (cf. p. 343,5) t: ἐνερ M : ἐνέργεια K : ἐνέργειαι L 6 ἐνέργεια LK: ἐνερ M: ἐνεργεία t 9 Θεμίστιος p. 20(1,22 sqq. 11 τὴν (post δὲ) om. superscr. Κ 12 ἥτις ἔτι κίνησίς ἐστιν Themistius 13 ἐνεργεία τε om. L 15 τοῦ L: τὸ KMt at cf. p. 341,3 etc. 16 δ’ ἔνια Mt τούτων (cf. Simplic. p. 417,29 cod. F) LKM: τὰ αὐτὰ (cf. p. 354,13 ex Arist. t 17 ἡ om. Mt βούλεται νῦν KMt : νῦν βούλεται L 18 τῷ] τὸ KM 19 τὰ] τὸ M 20 τίνα M κινουμένων corr. L 2 M 2 et t: κινούντων KLM 21 ἀλλ’ ἐγένετο (sic) M 22 ὁ om. LK 23 τοῦτο ἀλήθεια L 24 οὑν om. t 25 αὐτὴν] αὐτὴ proclivi errore (cf. ad p 5r53) Κ)

ληπταὶ δὲ ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν μόνως ἐστὶν ἐνεργεία τὰ δὲ δυ.νάμει καὶ [*](i 7r) ἐνεργεία. πάντα δὲ τὰ τοιαῦτα ἐξ ἀνάγκης κινοῦντα καὶ κινηθήσεται, ἀλλ’ οὐ κατὰ ταὐτὸν καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται, ἀλλὰ κινεῖται μὲν καθό ἐστι δυνάμει, κινεῖ δὲ καθό ἐστιν ἐνεργείᾳ· οἷον τὸ πῦρ ἐνεργείᾳ μὲν θερμόν, δυνάμει δὲ ψυχρόν, δι διὸ καὶ κινεῖ μὲν καθό ἐστιν ἐνεργείᾳ θερμαῖνον τὸ ἀντιπάσχει δὲ καθὸ δυνάμει ἐστὶ ψυχρὸν ἀποσβεννύμενον καὶ μεταβάλλον ἢ εἰς γῆν ἢ εἰς ἀέρα· καὶ τὸ ὕδωρ ὡσαύτως ψύχει μὲν καθὸ ἐνεργείᾳ ἐστὶ ψυχρόν, θερμαίνεται δὲ καθὸ δυνάμει ἐστὶ θερμόν. ὥστε ἐκ τούτων καὶ ἡ ἀπορία ἐπιλέλυται, ἦν δὲ ἡ ἀπορία, ὅτι εἰ τὸ κινούμενον καὶ κινεῖ, πᾶι δὲ τὸ κινοῦν ἐνεργείᾳ ἐστί, τὸ κινούμενον ἄρα ἐνεργείᾳ ἐστίν· ἐλέγομεν δὲ τὸ κινούμενον ἔτι ἐν τῷ δυνάμει εἶναι· αὕτη οὗν ἡ ἀπορία ἐπιλέλυται ἐκ τῶν εἰρημένων, ὅτι εἰ καὶ τὸ κινούμενον πάντως καὶ κινεῖ, ἀλλ’ οὐ καθὸ κινεῖται κατὰ τοῦτο καὶ κινεῖ, ἀλλὰ κινεῖται μὲν καθὸ δυνάμει ἐστί, λέγω δὴ κατὰ τὴν ὕλην, κινεῖ δὲ καθὸ ἐνεργείᾳ ἐστί, λέγω δὴ κατὰ τὸ εἶδος. οὐκ ἄρα εἰ τὸ κινούμενον καὶ κινεῖ, ἤδη γε τὸ κινούμενον ἐνεργείᾳ ἔσται· οὐ γὰρ καθὸ κινεῖται, κατὰ τοῦτο καὶ κινεῖ.

Ταῦτα εἰπὼν ἀναλαμβάνει τὸν περὶ τῆς κινήσεως ὁρισμὸν σαφέστερον αὐτὸν ἐξηγήσασθαι βουλόμενος, ἐπὶ τέλει δὲ καὶ διαρθρῶσαι μᾶλλον, ἅμ δὲ δείκνυσι πάλιν ὅτι οὐκ ἔστι ταὐτὸν τῷ ὑποκειμένῳ ἡ δύναμις, ἀλλὰ ἄλλο μὲν τί ἐστιν ἑκάστῳ καθὸ τόδε τι λέγεται, ἄλλο δὲ καθὸ δυνάμει τόδε· οἷον οὐ ταὐτὸν τῷ χαλκῷ τὸ χαλκῷ εἶναι καὶ δυνάμει ἀνδριάντι. ὅτι οὖν ἑτέρα ἡ δύναμις παρὰ τὸ ὑποκείμενον, δείκνυσι μὲν καὶ πολλοῖς ἄλλοις παραδείγμασιν· οἷον οὐ ταὐτόν, φησί, τῷ χρώματι τὸ χρώματι εἶναι καὶ δυνάμι. ὁρατῷ, ἀλλ’ ἔστι μὲν χρῶμα ἐνεργείᾳ κἄν μὴ ὁρᾶται, οἷον ἐν τῇ νυκτί, ὁρατὸν δὲ οὐκ ἔστιν εἰ μὴ δυνάμει· καὶ τὸ μὲν χρῶμα, κἄν τε ὁρᾶται κἄν τε μή, ἐνεργείᾳ ἐστί, τὸ δὲ ὁρατὸν οὐκ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχει ὡς τὸ χρῶμα. ὥστε οὐ ταὐτὸν τῷ ὑποκειμένῳ ἡ δύναμις, ἐπεὶ ὁμοίως ἄν εἶχον ἀεί. καὶ ὁ χαλκὸς ἀεὶ μέν ἐστι χαλκὸς ἐνεργείᾳ, ἀνδριὰς δὲ οὐκ ἀεί, ἀλλὰ ποτὲ μὲν δυνάμει ποιὲ δὲ ἐνεργείᾳ. μάλιστα δὲ ἐκ τῶν ἐναντίων δυνάμεων δείκνυσιν, ὅτι ἑτέρα ἐστὶν ἡ δύναμις τοῦ ὑποκειμένου· ἐπεὶ γὰρ τὸ ζῷον δύναται νοσεῖν, καὶ οὐ μόνον ἀλλὰ καὶ ὑγιαίνειν, εἴ γε ἦν ἡ δύναμις ταὐτὸν τῷ ὑποκειμένῳ, οὐ μία δήπου δύναμις ταὐτὸν ἦν τῷ ὑποκειμένῳ, ἀλλὰ πᾶσαι. ὥστε εἰ ἡ τοῦ νοσεῖν δύναμις ταὐτὸν τῷ ὑποκειμένῳ, δῆλον δήπου ὅτι καὶ ἡ [*](2 ἐνέργεια t 3 κινεῖ] κινεῖται ante corr. M 4 ἐνεργεία priore loco M πῦρ ἔστι μὲν ἐνεργεία L 5 μὲν θερμαῖνον (sic) Κ 9 et 1 1 ἐπιλύεται L 10 κινοῦν L: κινούμενον KMt ἐνέργεια utrobique Κ τὸ κινούμενον ἄρα — ἐστίν om. L 14 ἐνέργεια Κ 15. 16 ἤδη γε—καὶ κινεῖ om. Mt 15 ἐνεργεία L: ἐνέργεια Κ 17 τῆς om. Mt 19 ἀλλὰ ἀλλ’ t) ἄλλο LMt: ἀλλὰ ἄλλον Κ 20 ἐστιν LK: στ΄ ἔσται Mt ἑκα M: ἑκάστου t 21 τὸ χαλκῶ (ex χαλκὸν corr.) L: τῶ χαλκῶ KM : om. t 23 φασι L τὸ LK: τῷ Mt καὶ om. L ὁρατοῦ L 24 ὅρᾶται t τῆ νυκτι(??) primitus M 25.26 ἐνέργεια Κ 27 εἶχεν Mt 29 λάλλιστα M 30 ἐνὑποκειμένου M 32 δύναυις ς ταυτὸν ἢν L : ταὐτόν ἣν δύναμις ἦν δύναμις ταυτὸν Mt 33 εἰ ἡ] εἴη K)

οὐ ὑγιαίνειν. εἰ δὲ ἄμφω τῷ ὑποκειμένῳ αἱ αὐταί, καὶ ἀλλήλαις δήπου· [*](i 7r) τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ τ.αὐτὰ καὶ ἀλλήλοις ταὐτά. εἰ δὲ ἡ τοῦ νοσεῖν δύναμις τῇ τοῦ ὑγιαίνειν ταὐτόν, καὶ τὸ νοσεῖν δήπου τῷ ὑγιαίνειν ταὐτὸν ἄν εἴη· ὥστε τὰ ἐναντία ταὐτὰ ἄν εἶεν. οὐκ ἄρα ταὐτὸν ἡ δύναμις τῷ ὑποκειμένῳ. εἰ δὲ οὐ ταὐτὸν ἡ δύναμις τῷ ὑποκειμένῳ, καλῶς ἄρα ἡμῖν ὁ τῆς κινήσεως ὁρισμὸς ἀπεδόθη, ὅτι “ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐντελέχεια, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι”. τοῦτο οὖν κίνησις ἀκριβῶς, προσθέντων ἡμῶν τὸ ἰὴ τοιοῦτόν ἐστι’’ . δεῖ γὰρ τὸ κινούμενον κατ’ ἄλλο μὲν εἶναι ἐνεργείᾳ, κατ’ ἄλλο δὲ δυνάμει· οὐδὲν γὰρ κινεῖται μόνως δυνάμει ὄν, διότι μηδέν ἐστί τι μόνως δυνάμει ὄν, διόπερ ἡ ὕλη οὐδὲ κινεῖται καθ’ αὑτήν, διότι μηδὲ ἔστι καθ’ αὑτήν. δεῖ λοῦν τὸ κινούμενον καὶ ἐνεργείᾳ εἶναι καὶ δυνάμει, ἀλλὰ κινεῖσθαι οὐ καθό ἐστιν ἐνεργείᾳ, ἀλλὰ καθό ἐστι δυνάμει· οἷον ὁ χαλκὸς ἐστὶ μὲν καὶ ἐνεργείᾳ αὐτὸ τοῦτο χαλκός, ἐστὶ δὲ καὶ δυνάμει ἀνδριάς· ὅταν οὖν τὸ δυνάμει τοῦτο εἰς ἐνέργειαν ἄγηται ὑπὸ τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ, τότε φαμὲν κινεῖσθαι τὸν χαλκόν. ἀλλὰ κινεῖται οὐ καθό ἐστιν ἐνεργείᾳ, τοῦτο δέ ἐστιν οὐ καθὸ χαλκός ἀκίνητος γὰρ κατὰ τοῦτο· οὐ γὰρ μεταβάλλει τὴν τοῦ χαλκοῦ οὐσίαν ἐν τῷ γίνεσθαι ἀνδριάς), ἀλλὰ καθό ἐστι δυνάμει, τοῦ δυνάμει τούτου τὴν ἐνέργειαν τὴν ἑαυτοῦ παραλαμβάνοντος καὶ ἀγομένου εἰς τὴν τελείαν ἐνέργειαν, ἔνθα γενόμενον ἀφανίζεται λοιπὸν τὸ δυνάμει. ἡ κίνησις ἄρα ἐνέργειά ἐστι τῆς δυνάμεως ἔτι σῳζομένης.

οὕτω τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως ἐξηγησάμενος καὶ ἀποδείξας, ἐφεξῆς διὰ πλειόνων κατασκευάζει ὅτι οὐδὲ δυνατὸν ἄλλως ἀποδοῦναι τὸν πεοὶ κινήσεως λόγον· καὶ πρῶτόν γε ἐκ τῆς τοῦ χρόνου διαφορᾶς τοῦ πράγματος, περὶ ὃ θεωρεῖται ἡ κίνησις. ὁ γὰρ χαλκὸς ὁ δυνάμει ὢν ἀνδριὰς διῄρηται τριχῇ τῷ χρόνῳ· ποτὲ μὲν γὰρ μόνως ἐστὶ δυνάμει ἀνδριάς, ὅταν μήπω σχηματίζηται ὑπὸ τοῦ τεχνίτου, ποιὲ δὲ μόνως ἐνεργείᾳ οὐδαμῶς δὲ δυνάμει, ὅταν ἤδη τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάντος ἀπολάβῃ, ποτὲ δέ ἐστιν ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ, ὅταν ἐκ τοῦ δυνάμει ἄγηται ἐπὶ τὸ εἶδος ἔτι τῆς δυνάμεως ἐνούσης. τριττῆς οὖν οὔσης τῆς τοιαύτης διαφορᾶς τῶν χρόνων, ἐν ποίῳ θετέον τὴν κίνησιν; οὔτε γὰρ ὅτε μόνως ἐστὶ δυνάμει κινεῖται, μήπω τῆς διαπλαστικῆς τέχνης δρασάσης τι εἰς τὸν χαλκόν, οὔτε μὴν ὅταν ἀπειληφὼς εἴη τὸ τοῦ ἀνδριάντος εἶδος· οὐκέτι γὰρ ἐνεργεῖ εἰς αὐτὸν ἡ διαπλαστικὴ [*](1 ἄμφω τὸ ὑποκείμ αὗται καὶ καὶ ἄλλεν δήπου Κ 2 τῷ αὐτῷ] τῶν αὐτῶν Κ ταυτὰ καὶ ἀλλήλοις ταὐτά L: τὰ αὐτὰ καὶ ἄλλοις ταὐτά Κ: τὰ αὐτὰ καὶ ἀλλήλοις τὰ αὐτά Mt ἡ LK: καὶ Mt 3 καὶ τὸ—ταὐτόν om. Κ 5 ἡμῖν om. Mt 10 οὐδὲ] οὐ L 11 αὑτήν] αὑτὸν ἐνεργεία L τὸ κινούμ./ (sic) Κ 11. 12 κινεῖσθαι LK: κινεῖται Mt 12 ἐνέργεια Κ 13 καὶ (ante ἐνεργείᾳ) om. L ἀνδρειὰς Κ 14 ἀνἀνδριαντοποιοῦ L 15 κινεῖται (post ἀλλὰ) LK et corr. M : κινεῖσθαι primitus M et t 16 ἀκίνητον L 18 ἀποπαραλαμβάνοντος Κ 19 γενόμ/ M: γενομένου t 20 τὸ] τῆ Κ 24 τοῦ περὶ L ὃ om. superscr. Κ 25 ἐστὶν ἀνδριὰς δυνάμει Mt 26 σχηματίζεται Κ 27 aute ὅταν ἤδη delet ἀνδριὰς δὲ M 28 ἐπὶ] πρὸς L 32 εἴη KM: ἡ conigunt (L)t τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάντος L οὐκ ἔτι libri ἤδηπλαστικὴ hic et p. 354,2 Κ)

τέχνη ἀπειληφότα γε ἅπαξ τὸ εἶδος. λείπεται οὖν ἐν τῷ μέσῳ χρόνῳ [*](i 7r) εἶναι τὴν κίνησιν, ἔνθα ἐκί|νει τὸν χαλκὸν ἡ διαπλαστικὴ τέχνη καὶ ἦγεν [*](i 7v) ἐκ τῆς δυνάμεως ἐπὶ τὸ εἶδος, ἔτι τοῦ δυνάμει ἐν τῷ χαλκῷ σῳζομένου. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ δυνάμει οἴκίας κινεῖσθαί φαμεν τὴν οἰκίαν οὔτε ὅτε μόνως τὸ δυνάμει ἔχει τὸ οἰκοδομητόν οἷον ὅτε ἔκειντο οἱ λίθοι καὶ τὰ ξύλα μηδὲν τοῦ οἰκοδόμου εἰς αὐτὰ ποιοῦντος), οὔτε ὅτε ἐγένετο τελείως ἡ οἰκία καὶ ἀπείληφε τὸ αὑτῆς εἶδος· οὐ γὰρ οἰκοδομεῖται τότε, ἀλλ’ ᾠκοδόμηται ἤδη· ἡ γὰρ οἰκοδόμησίς ἐστι σῳζομένου ἔτι τοῦ οἰκοδομητοῦ. ὥστε μόνως κατὰ τὸν μέσον χρόνον ἄν εἴη ἡ κίνησις, ὅτε καὶ ἡ οἰδοδόμησις· οὐ γὰρ ἄλλο ἐστὶν ἡ οἰκοδόμησις ἢ κίνησις ἐκ τῆς πρώτης δυνάμεως εἰς τὴν τελείαν ἐνέργειαν, ἀλλ’ ἔστ’ ἄν ᾖ ἡ οἰκοδόμησις, οὔπω ἀπήλλακται τοῦ δυνάμει τὸ οἰκοδομητόν, ἐπεὶ οὐδ’ ἂν ἔτι ἐκινεῖτο. Ἐπεὶ δ’ ἔνια ταὐτὰ καὶ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ ἐστίν. ἔχομεν τοῦτο εἰλημμένον ἐκ τῶν πρότερον ἐκτεθέντων ἀξιωμάτων. τοιαῦτα δέ ἐστι πάντα τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ· ἄλλο μὲν γάρ εἰσιν ἐνεργείᾳ ἄλλο δὲ δυνάμει, ἐπειδὴ πέφυκε πᾶν εἰς πᾶν μεταβάλλειν. οὐχ ἅμα δὲ ἢ οὐ κατὰ ταὐτόν. εἰ μὲν ἅμα ᾖ τι δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, οὐχ οἷόν τε κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος εἶναι δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ αὐτὸ καὶ δυνάμει εἶναι καὶ ἐνεργείᾳ ἀδύνατον, οἷον θερμὸν καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ θερμὸν μὲν ἔσται δυνάμει ψυχρὸν δὲ ἐνεργείᾳ), εἰ δὲ καθ’ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἡ τι δυνάμει καὶ ἐνεργεία, ἀδύνατον κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ἄμφω εἶναι, ἀλλ’ ἔσται ἄλλοτε μὲν δυνάμει θερμὸν ἢ ψυχρόν, ἄλλοτε δὲ τὸ αὐτὸ ἐνεργείᾳ.

p. 201a23 Ἅπαν γὰρ ἔσται ποιητικὸν καὶ παθητικόν.

Ἅπαν, φησίν, ὅπερ ἔχει καὶ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, ποιητικὸν ἔσται καὶ παθητικόν, ποιητικὸν μὲν κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ ποιοῦσι γὰρ τὰ εἴδη), παθητικὸν δὲ κατὰ τὸ δυνάμει· ἡ γὰρ ὕλη παθητικόν, τὸ δὲ δυνάμει ἡ ὕλη.

[*](1 ἀπειληφότος L 2 ἐκείνει ante corr. M 4 ἐπὶ δυνάμεως L οἰκίας· οὐ γὰρ κινεῖσθαι φαμὲν t 7 καὶ om. M post ἀπείληφε iterat τελείως L αὑτῆς scripsi: ἑαυτῆς LK: αὐτῆς Mt 8 τοῦ οἰκοδομήματος L 10 οἰκοδόμησις ἡ scripsi : οἰκοδομὴ (cf. ad p. 231,1. 254,1) ἧς ἡ libri 11 τὴν τελείαν in marg. L2 : τ τέλος in textu L ἕστ’ ἂν M ἡ om. Mt 13 δὲ ἔναι K ταὐτὰ scripsi ex Aristotele: ταῦτα LK: τὰ αὐτὰ Mt: τούτων p, 351,16 14 εἰλημένον Κ πρότερον compend. M: προτέρων t 14. 15 ταῦτα δ’ ἐστὶ Mt 15 εἰσιν] ἐστιν L ἐνέργεια Κ 16 ἐπεὶ δὲ t μεταβαλεῖν (sine accentu) Κ οὐ L: oin. KMt 17 κατ’ αὐτὸν Κ ᾖ τι scripsi : ἥτι, ut videtur, Κ: ἢν τῇ L: τῇ Mt 18 εἶναι καὶ δυνάμει καὶ L 19. 22 οἷον θερμὸν—ἄμφω εἶναι LK: κατὰ τόν αὐτὸν χρόνον ἄμφω εἶναι ceteris omissis M: omnia om. t ἦ τί L : ἠ τί K 22 αὐτὸν KM: om. L ποιητικὸν καὶ KM: τὸ ποιητικόν τε καὶ L: ἄμα ποιητικὸν καὶ ex Arist. t 25. 26 Ἅπαν, φησίν— καὶ παθητικόν om. Mt 27 ὕλη παθητικὴ L)

p. 201a23 Ὥστε καὶ τὸ κινοῦν φυσικῶς κινητόν.

[*](i 7v)

Τὸ φυσικῶς οὐ πρὸς τὸ κινούμενον ἀκουστέον, ὅτι τὸ κινούμενον ὑπὸ τοῦ κινοῦντος φυσικῶς ὑπ’ αὐτοῦ κινεῖται καὶ οὐ βία· οὐ γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ οὕτως κινοῦν καὶ αὐτὸ κινεῖσθαι. καὶ ἡ ψυχὴ γάρ, ἡ λογικὴ λέγω, κινεῖ τὰ σώματα οὐ βίᾳ ἀλλὰ φυσικῶς, ἀλλ’ ὅμως αὐτὴ οὐ κινεῖται. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς τὰ οὐράνια κινούσης δυνάμεως, καθάπερ καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπεν ὅτι “δύο αἱ ἀρχαὶ <αἱ κινοῦσαι #x003E; φυσικῶς, ὧν ἡ ἑτέρα οὐ φυσική”. ἀλλὰ τὸ φυσικῶς πρὸς τὸ κινοῦν ἀκουστέον, ὅτι τὸ οὕτως κινοῦν, ὥσπερ τὰ φυσικὰ πράγματα κινεῖν πέφυκε, πάντως καὶ αὐτὸ κινητὸν ἔσται· οὐδὲν γὰρ τῶν φυσικῶς κινούντων ἀκίνητον. ·καὶ αὐτὴ γὰρ ἡ φύσις κινοῦσα τὰ σώματα καὶ αὐτὴ συγκινεῖται ἀλλοιουμένη καὶ ἀμυδροτέρα γινομένη, καὶ ἡ αὐξητικὴ δύναμις καὶ ἡ ἀλλοιωτικὴ καὶ ἡ γεννητικὴ καὶ πᾶσαι αἱ ἄλλαι ἐξασθενοῦσιν. εἰ μὲν οὖν περὶ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ φησι μόνων ὅτι τὸ κινοῦν φυσικῶς κινητόν ἐστι, τὸ κινητὸν ἀντὶ τοῦ ἀντικίνητον ἀκουσόμεθα, ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν καὶ ἀντικινεῖται· εἰ δὲ ἐπὶ πάντων ἀπλῶς τῶν φυσικῶν καὶ ἐπὶ τῶν οὐρανίων, τὸ κινητὸν μόνως τὸ κινούμενον ἀκουσόμεθα. καὶ γὰρ τὰ οὐράνια οὐκ ἀκίνητα ὄντα κινεῖ, ἀλλὰ κινούμενα καὶ αὐτά, οὐ μέντοι ἀντικινούμενα· κινούμενα γὰρ τὰ οὐράνια κινεῖ τὰ τῇδε, ὑπὸ μέντοι τούτων οὐκ ἀντιπάσχει. p. 201a25 Δοκεῖ μὲν οὖν τισιν ἅπαν κινεῖσθαι τὸ κινοῦν, οὐ μὴν ἀλλὰ περὶ τούτων μὲν ἐξάλλων ἔσται δῆλον ὅπως ἔχει. ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι ἔστι τινὰ κινούμενά τε καὶ κινοῦντα, φησὶν ὅτι τινὲς ὑπέλαβον ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν πάντως καὶ αὐτὸ κινεῖται. ὅτι δὲ οὐχ οὕτως ἔχει, φησί, δῆλον ἔσται ἐν ἄλλοις, καὶ ὑπερτίθεται τὸν λόγον τοῦτον ἐν τῷ ὀγδόῳ ταύτης τῆς πραγματείας, ἐν ᾧ δείκνυσιν ὅτι οὐ πᾶν τὸ κινοῦν καὶ κινεῖται. καὶ τέως τὸ ὀρεκτὸν κινεῖ αὐτὸ μὴ κινούμενον, ἡ εἰκὼν κινεῖ τὸν ἐρῶντα αὐτὴ μὴ κινουμένη, καὶ ὁ ἄρτος κινεῖ τὸν πεινῶντα αὐτὸς μὴ κινούμενος, καὶ ὁ χόρτος τὸν ὄνον.

[*](6 ὁμοίως] ὅτιμοίως (sic) Κ αὐτὸς LK: αὐτὸ M: αὐτὸ t 7 ἔμπροσθεν Β p. 1988 35 αἱ (post δύο) om. L αἱ κινοῦσαι acldidi 8 οὕτως] ὄντως Κ: οὕτω t 11. 12 ἀμυδρότερα (KM)t 14 μόνον L 15 τοῦ ἀκίνητον M 15. 10 ὅτι πᾶν—οὐρανίων iterat L 15 ὅτι τὸ πᾶν τὸ Mt 16 μόνον Mt distinguunt libri, si silentio fides, non post οὐρανίων, sed post κινητὸν 17. 18 ὠὰ γρ. κινουμενα κινοῦμεν superscr. M2 18 ἀντικεινούμενα M 19 μέντοι τούτων LKM: δὲ τοιούτων t οὐ πάσχει M 20 δωκεῖ Κ 21 τούτων μὲν KM: τούτων (om. μὲν) L: μὲν τούτων t: variant Aristotelis libri 22 κινοῦντα καὶ κινούμενα (om. τε) L 24 ἐστὶν L 25 ἐν τῷ ὀγδόῳ κτλ. c. 5 ταύτης τῆς φυσικῆς πραγματείας L 26 αὐτὸ κινεῖ μὴ L καὶ ἡ εἰκὼν Mt 27 ἐρῶντα scripsi: ὁρῶντα libri at cf. p. 371,2sq. αὐτὴ om. Mt)

p. 201a27 Ἡ δὲ τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ ὂν ἐνεργῇ [*](i 7v) <ἢ> ες αὐτὸ ἢ ἄλλο, ῄ κινητόν, κινητόν, τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως ἀναλαμβάνει. διττὴ δὲ φέρεται ἡ γραφή, μία μὲν αὕτη ἡ δὲ τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ ὂν ἐνεργῆ, οὐχ ᾗ αὐτὸ ἀλλ’ ᾗ ἄλλο, κίνησίς ἐστι, τουτέστιν ἡ δὲ ἐνέργεια τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν τοῦτο τὸ δυνάμει ἐντελεχείᾳ ἄλλο τι ὑπάρχον ἐνεργῇ, οὐχ ᾗ ἐστιν ἐντελεχείᾳ ἀλλ’ ᾗ δυνάμει, τοῦτό ἐστιν ἡ κίνησις. γράφει δὲ καὶ ἑτέραν γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος φερομένην ἐν τοῖς παλαιοτέροις τῶν ἀντιγράφων· ἡ δὲ τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ ὂν ἐνεργῇ αὐτοὸ ἢ ἄλλο, ᾗ κιν·ητόν, κίνησίς ἐστι. ὑπερβατῶς δὲ ἀναγνωστέον ῾ἡ δὲ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐνέργεια, ὅταν ἄλλο τι ὂν ἐντελεχείᾳ ἐνεργῇ, ᾗ κινητόν ἐστι, τοῦτό ἐστι κίνησις’. τὸ δὲ ἢ αὐτὸ ἢ ἄλλο, ἐπειδὴ τῶν κινούντων τὰ μὲν ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως ὡς τὰ φυσικά οἷον τὰ αὐξόμενα ἢ ἀλλοιούμενα), τὰ δὲ ἔξωθεν ὡς τὰ τεχνητά, διὰ τοῦτο προσέθηκε τὸ ἢ αὐτὸ ἢ ἄλλο, ὡς ἂν εἰ ἔλεγεν ‘ἐνεργείᾳ δὲ λέγω τὴν δύναμιν, εἴτε αὐτὸ ἐνεργεῖ, τουτέστιν εἴτε ἐν ἑαυτῷ ἔχει τὴν κινητικὴν δύναμιν, εἴτε ἀλλαχόθεν, τουτέστιν ἔξωθεν’.

p. 201a29 Λέγω δὲ τὸ ᾗ ὡδί.

Ἐξηγεῖται τὸν ὁρισμόν, διὰ τί προσέθηκε τὸ “ᾗ κινητόν”, τουτέστι καθὸ κινητόν· ἔστι γάρ, φησίν, ὁ χαλκὸς δυνάμει ἀνδριάς, ἀλλὰ καὶ χαλκὸς ἐνεργείᾳ. λέγω οὖν κίνησιν εἶναι οὐ τὴν τοῦ χαλκοῦ ᾗ χαλκὸς ἐνέργειαν, ἀλλὰ τὴν τῆς δυνάμεως καθ’ ἣν δυνάμει ἐστὶν ἀνδριὰς ἐνέργειαν, ταύτην κίνησιν λέγω. εἶτα ἵνα μή τις ὑπολάβῃ ὅτι ῾τί διαφέρει χαλκῷ [*](i 8r) εἶναι ἢ δυνάμει ἀνδριάντι; ἓν γὰρ καὶ ταὐτὸν τὸ χαλκῷ εἶναι καὶ τὸ δυνάμει ἀνδριάντι’, εἰκότως ἐφεξῆς αὐτὸ τοῦτο δείκνυσιν, ὅτι ἄλλο ἐστὶν ἑκάστῳ τὸ τόδε τι εἶναι καὶ ἄλλο τὸ δυνάμει κινητόν.

[*](1 ὄντος] οὕτος (alterum ὁ ex ὢ) Κ post ὄντος addit ἐντελέχεια t ἐντελεχείᾳ] ἐντελέχεια hic et saepe Κ ἐνεργεῖ L. item v. 4 et 6 2 ἡ αὐτὸ t: αὐτὸ KLM ἡ ἄλλο ἡ hic et v. 10 Κ ἐστιν Κ 5 ἐνέργεια om. add. marg. L 6 τὸ L: om. KMt 9 post ἐνεργῇ videtur excidisse ἢ ita ut et in lemmate (v. 2) excidit of. Simplic. p. 422,23 10 ὑπερβατῶς Κ 12 δὲ ἧ αὐτὸ L 13 τὸ μὲν M 14 αὐξόμενα KMt: αὐξανόμενα L τεχνιτὰ ante corr. M 16 ἐνεργεῖ L: ἐνεργῆ KMt ἑαυτῷ] ἑαυτὸ ante corr. M τὴν om. Κ 18 ὡδί (sic) KM: ὧδε (L)t 19 διὰ τί] δαὶ τί Κ 20 ὁ καλκός φησιν L ἀνδρίας Κ 21 ἐνερ M: ἐνἐρ- γ΄ γεια t 22 ἐνερ (priore loco) M: ἐνέργειαν (L)Kt ἣν δύναμιν L 23 τί L: οὐ γὰρ KMt 24 ἕν γάρ ἐστι καὶ L τὸ Κ: τῷ LMt post χαλκῷ sciipserat sed statiin delevit καὶ χαλκῶ L: fort. τῷ χαλκῷ <τὸ χαλκῷ> d. p. 352,21 εἶναι om. L τὸ δυνάμει Mt: τῶ δυνάμει K: δυνάμει fort, recte L)

p. 201a32 ἐπεὶ εἰ ταὐ.τὸν ἁπλῶς ἦν καὶ κατὰ τὸν λόγον, ἡ τοῦ [*](i 8r) χαλκοῦ, ἡ χαλκός, ἐντελέχεια κίνησις ἄν ἦν.

ὃ δέ φησι τοῦτό ἐστιν· εἰ ἦν ταὐτὸν τὸ χαλκῷ εἶναι καὶ δυνάμει [*](7) κινητῷ, ἐπειδὴ τὸ χαλκὸς εἶναι ἐντελεχεία ἔχει, καὶ τὸ εἶναι κινητὸν ἐντελεχείᾳ ἂν εἶχε, τὸ δὲ ἐντελεχεία κινητὸν κινεῖται, ὁ χαλκὸς ἄρ, ᾗ χαλκός, κινοῖτο ἄν. ὥστε ταὐτὸν ἦν εἰπεῖν ἐντελεχείᾳ χαλκὸν καὶ κίνησιν, ὅπερ ἐστὶ προφανῶς ψεῦδος· ὁ γὰρ τρίπους ὁ ἑστηκὼς ἐνεργείᾳ μέν ἐστι χαλκός, κίνησις δὲ οὐκ ἔστιν ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ οὐδὲ ὅλως κινεῖται, ἀλλ’ ἕστηκε καὶ ἠρεμεῖ. τὸ δὲ ἀπλῶς καὶ κατὰ τὸν λόγον, τουτέστιν ε εἰ ταὐτὸν εἴη οὕτως, ὥστε μὴ μόνον κατὰ τὸ ὑποκείμενον εἶναι ταὐτὸν ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λόγον. τῷ μὲν γὰρ ὑποκειμένῳ ταὐτὸν ὁ χαλκὸς καὶ τὸ δυνάμει κινητόν, τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἔστι ταὐτόν· ἄλλος γὰρ ὁ ἑκατέρου ὁρισμός. δείκνυσι δὲ ἐφεξῆς ἐπὶ τῶν ἐναντίων δυνάμεων, τοῦ νοσεῖν φημι καὶ ὑγιαίνειν, ἢ θερμαίνεσθαι καὶ ψύχεσθαι, ὅτι ἀδύνατον ταὐτὸν εἶναι τῷ ὑποκειμένῳ τὴν δύναμιν, ἐπεὶ καὶ τὰ ἐναντία τὰ αὐτὰ ἄν εἶεν ἀλλήλοις· τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ ταὐτὰ καὶ ἀλλήλοις ταὐτά.

p. 201b1 Καὶ γὰρ ἄν τὸ κάμνειν καὶ τὸ ὑγιαίνειν ταὐτὸν ἦν.

Εἰ αἱ δυνάμεις, φησί, τῶν ἐναντίων αἱ αὐταί εἰσι, καὶ αἱ ἐνέργειαι δήπου τῶν δυνάμεων αἱ αὐταὶ ἄν εἶεν· νῦν δ’ οὐ μόνον ταὐτὸν οὐκ ἔστι τὸ νοσεῖν τῷ ὑγιαίνειν, ἀλλὰ καὶ ἐναντίον.

p. 201b2 Τὸ δὲ ὑποκείμενον καὶ τὸ ὑγιαῖνον καὶ τὸ νοσοῦν, εἴτε ὑγρότης εἴτε αἷμα, ταὐτὸν καὶ ἕν.

Τὸ ὑποκείμενον, φησίν, ὅπερ ἀνὰ μέρος ὑγιαῖνόν τε καὶ νοσοῦν ἐστιν, ἕν ἐστι καὶ ταὐτόν· ὥστε εἰ αἱ μὲν δυνάμεις, τοῦ νοσεῖν φημι καὶ τοῦ ὑγιαίνειν, οὐχ ἓν ἀλλὰ καὶ ἐναντίον, τὸ δὲ ταύταις ὑποκείμενον ἓν καὶ ταὐτόν, οὐκ ἄρα αἱ δυνάμεις τῷ ὑποκειμένῳ ταὐτόν.

[*](1 ἐπειδὴ L ἀπλῶς ἦν ἲν Κ) LKM: ἢν ἁπλῶς ex Arist. t 2 κίνησις ἄν ἢν LK: κίνησις ἦν ἂν M: κίνησις (transpositis ἢν ἄν ante ἡ τοῦ e vulgato Aristotele) t 3 τὸ corr. M et t: τῶ KL et primitus M εἶναι om. L 4 ἐντελεχείᾳ ἔχεικινητὸν om. t ἔχει LM: εἶχε Κ 5 ἄν om. L τὸ δὲ ἐντελέχεια Κ κινητὸν κινητὸν κινεῖται ante rasur. L ᾗ χαλκὸς om. Κ 6 χαλκὸν] χαλκὸς K 8 ἐνέργεια Κ 9 καὶ om. Κ cf. Arist. Metaph. Κ 9 p. 10651)27 τουτέστιν] ταὐτόν ἐστιν t 11 τὸν om. Κ καὶ τὸ] καὶ τῶ L 12 τῷ δὲ] τὸ δὲ Κ οὐκέτι ταυτόν fortasse recte Κ 14 ἡγιαίνειν t 15 ὑποκιμένω M ἄν Κ: om. LMt 17 τὸ (ante ὑγιαίνειν) om. L 18 ἐνεργείαι (sic) Mt 19 εἶεν ἄν L ταντὸν t 20 τῷ] τὸ M 21. 22 εἴθ’ ὑγρότης εἴθ’ t 23 ὅπερ LK: ὥσπερ Mt ἀνὰ] ἄν L 24 αἱ μὲν] ἄμ L 25 ἐναντίαι Κ)

p.201b3 ἐπεὶ δὲ οὐ ταὐτόν, ὥσπερ οὐδ.ὲ χρῶμα ταὐτὸν καὶ [*](i 8r) ὁρᾶτον.

Ἑτέρῳ παραδείγματι κέχρηται. τὸ γὰρ χρῶμα οὐ κατὰ ταὐτὸν χρῶμά τέ ἐστι καὶ ὁρατόν· τῷ μὲν γὰρ ὑποκειμένῳ τὰ αὐτά, ὁ δὲ λόγος ἑκατέρου ἕτερος. τὸ μὲν γὰρ χρῶμά ἐστι τὸ κινητικὸν τοῦ κατ’ ἐνέργειαν δια- φανοῦς, τὸ δὲ ὁρατὸν συμβέβηκεν αὐτῷ· τὸ γὰρ χρῶμα οὐ τῶν πρός τι ποιότης γάρ), τὸ δὲ ὁρατὸν τῶν πρός τι τὸ γὰρ ὁρατὸν ὁρῶντί ἐστιν ὁρατόν), καὶ χρῶμα μέν ἐστι, κἄν μὴ ὁρᾶται, ὁρατὸν δὲ οὔ, ἄν μὴ ὁρᾶται· εἰ τοίνυν δέδεικται ὅτι ἕτεραι αἱ δυνάμεις, καλῶς τὸν ὁρισμὸν ἀποδεδώκαμεν τῆς κινήσεως, ὅτι ἰὴ ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ὄντος ᾗ δυνάμει ἐστίν, οὐχ ᾗ ἐνεργείᾳ’.

p. 201b5 Ὅτι μὲν οὖν ἐστὶ τοῦτο·

Τουτέστιν ὅτι ἡ κίνησις τοῦτό ἐστιν ὅπερ ἡμεῖς εἰρήκαμεν, ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ᾗ τοιοῦτόν ἐστι. καὶ ὅτι συμβαίνει τότε κινεῖσθαι, ὅταν ἡ ἐντελέχεἰα ᾖ αὕτη, τουτέστιν ὅτι τότε μόνον ἡ κίνησις γίνεται, ὅταν τὸ δυνάμει, καθὸ δυνάμει ἐστίν, ἀπολάβοι τὴν ἑαυτοῦ ἐνέργειαν, καὶ οὔτε πρὶν ἀπολαβεῖν ὅταν μόνως ἐστὶ δυνάμει, οὔτε μετὰ τὸ ἀπολαβεῖν ὅταν μόνως ἐστὶν ἡ ἐνέργεια.

p. 201b7 ἐνδέχεται γὰρ ἕκαστον ὁτὲ μὲν ἐνεργεῖν ὁτὲ δὲ μή·

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι μόνως ἡ τοιαύτη ἐντελέχειά ἐστι κίνησις, λέγω δὴ [*](41) ἡ τοῦ δυνάμει ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, καὶ οὔτε πρὸ ταύτης οὔτε μετὰ ταύτην, τοῦτο θέλει κατασκευάσαι, ὅτι οὔτε τὴν πρὸ ταύτης διάθεσιν ἐνδέχεται κίνησιν εἶναι, οὔτε τὴν μετὰ ταύτην. τὸ γὰρ δυνάμει, φησίν, ἐνδέχεται ποτὲ μὲν ἐνεργεῖν ποτὲ δὲ μή· λίθοι γὰρ καὶ ξύλα οἰκοδομητὰ ὄντα ποτὲ [*](1 δ’ οὐ t 4 τέ om. Mt 4. 5 καὶ ὁρατόν—τὸ μὲν γὰρ χρῶμά ἐστι LK: om. M: καὶ ὁρατὸν. ἀλλὰ χρῶμά ἐστι de coniectura t 4 τῶ μὲν γὰρ ὑποκείμενον (correxi ὑποκειμένῳ) τὰ αὐτά Κ: τὸ μὲν γὰρ ὑποκείμενον ταὐτόν L at cf. ad v. 15 5 τὸ μὲν γὰρ χρῶμά κτλ.] cf. Diels ad Simplic. p. 425,11) κινητὸν LK at vide infra ad v. 15 6 τὸ γὰρ L: τὸ μὲν Κ: τὸ μὲν γὰρ Mt 7 ὁρῶντι M: ὁρῶν τί Kt: ὁρῶντος L 8 μέν om. Mt ὁρατὸν δὲ εἰ ὁρᾶται L 9 ἕτεραι] αἵτεραι M 10 ᾖ δύναμις et mox ᾖ ἐνέργεια L 12 ἐστὶ τοῦτο] ἐστιν αὕτη ex Arist. t at cf. Arist. cod. E 13 ὅπερ] ὅτι ὅπερ L ἐντελέχεια L: sine accentu Κ: ἐντελεχεία Mt 14 ὅτι τότε συμβαίνει L 15 ἡ ἐντελέχεια ἡ ἡ Κ) LK: ἡ ἡ ἐντελέχεια Mt αὕτη L: αὐτή KMt post αὕτη iterat (ex v. 4 sq.) τῶ μὲν γὰρ ὑποκειμένῳ τὰ αὐτὰ· ὁ δὲ λόγος—τὸ μὲν γὰρ deletum) χρῶμα ἐστὶ τὸ κινητικὸν τοῦ κατὰ τὴν ἐνέργειαν — συμβέβηκεν αὐτῶ L 15. 16 ὅταν τὸ LK: ὅτι τὸ M: ὅτε τὸ t 17 ὅταν—ὅταν] malim (cl. p. 353,30. 354 4sqq.) utrobique ὅτε cf. ad p. 13, 2 19 ὅτε utrobique KM 20 μόνως iteratum post ἐντελέχειά delet M δὴ] δὲ t 22 ὅτι om L 23 τὴν μετ’ αὐτήν L 24 ὁτὲ μὲν ἐνεργεῖν, ὁτὲ δὲ μή t)

μὲν οὐκ ἔχει τὴν ἐνέργειαν ταύτην, ὡς ὅταν κεῖνται καθ’ αὑτὰ μηδὲν τοῦ [*](i 8r) οἰκοδόμου εἰς αὐτὰ δρῶντος, ποτὲ δὲ ἔχει, ἡνίκα καὶ ἡ οἰκοδόμησις λέγεται εἶναι. ὅτι μὲν οὖν πρὶν σχῇ τὴν ἐνέργειαν οὐ κινεῖται, πρόδηλον· ἡ γὰρ κίνησις ἐνέργειά τίς ἐστι· λείπεται οὖν τὴν κίνησιν ἢ ὅτε οἰκοδομεῖται εἶναι, ἢ μετὰ τὸ οἰκοδομηθῆναι· ἀλλὰ μετὰ τὸ οἰκοδομηθῆναι ἠρεμεῖ, κινεῖται δὲ τὸ οἰκοδομούμενον ἐν ᾧ καὶ τὸ οἰκοδομητὸν ἔτι ἐστίν· ὥστε ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ἡ κίνησις μόνον ἐν ᾧ οἰκοδόμησις, ἔτι του οικοοομητοῦ φυλαττομένου· ἐλέγομεν γὰρ τὴν κίνησιν ἐντελέχειαν τοῦ δυνάμει, ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν. ὅπερ δέ, φησίν, ἐπὶ τοῦ οἰκοδομητοῦ εἴπομεν, τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κινήσεων ἐροῦμεν, οἷον ἐπὶ λευκάνσεως καὶ θερμάνσεως καὶ τῶν λοιπῶν.

p. 201a16 Ὅτι δὲ καλῶς εἴρηται, δῆλον ἐξ ὦν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῆς λέγουσι, καὶ ἐκ τοῦ μὴ ῥᾴδιον εἶναι διορίσαι ἄλλως αὐτήν.

Τεκμήριον ποιεῖται τοὐ καλῶς ἀποδοῦναι τὸν τῆς κινήσεως ὁρισμὸν τὸ πάντας τοὺς περὶ αὐτῆς εἰρηκό|τας μὴ καλῶς εἰπεῖν, καὶ τὸ μηδὲ ἄν i 8v ἄλλως δυνηθῆναι τὸν ὁρισμὸν αὐτῆς ἀποδοῦναι· εἴπομεν δὲ καὶ ἔμπροσθεν ὅτι οὐ μόνον ἠρκέσθη κατασκευάσαι τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως, ἀλλὰ δείκνυσιν ὅτι οὐδ’ ἄλλως ἀποδοῦναι τὸν λόγον αὐτῆς δυνατόν. καὶ νῦν οὖν φησιν ὅτι οὐδὲ οἱ ἄλλως περὶ αὐτῆς εἰρηκότες κατορθοῦσιν, οὔτε ἐνδέχεται ἄλλως εἰπεῖν περὶ αὐτῆς. ἔλεγον δὲ οἱ Πυθαγόρειοι τὴν κίνησιν εἶναι ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὄν. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τὴν κίνησιν ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν λέγοντες, ἤτοι ταῦτά φασιν εἶναι τὴν κίνησιν, ἵνα ταὐτὸν λέγοιμεν κίνησιν καὶ ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα ἢ τὸ μὴ ὄν, ἢ ὅτι ἐκ τούτων ἡ κίνησις, οἷον ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ἢ ἐκ μὴ ὄντος κινεῖται ἢ ἐξ ἀνισότητος ἢ ἐξ ἑτερότητος. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστι ταὐτὸν κίνησιν εἰπεῖν καὶ ἀνισότητα ἢ ἑτερότητα ἢ τὸ μὴ ὄν, δῆλον· ἐν πολλοῖς γὰρ ἑτερότης μὲν ἔστι; κίνησις δὲ οὐκ ἔστιν. ἐν πᾶσι γὰρ σχεδὸν τοῖς οὖσιν ἔστιν ἑτερότης, ἀλλ’ οὖν οὐ πάντα τὰ ὄνια κι- νεῖται· ἑτερότης γοῦν ἐστι τῇ γῇ πρὸς τὰ ἄλλα στοιχεῖα, καὶ οὐκ ἤδη γε ἡ γῆ διὰ τοῦτο κινεῖται, καὶ Σωκράτει γε ἑτερότης ἐστὶ πρὸς τὸν ἵππον, καὶ οὐ διὰ τοῦτό γε κινεῖται Σωκράτης, ὅτι ἕτερόν ἐστι τοὐ ἵππου. ἀλλὰ καὶ ἀνισότης ἐστὶ τοῖς ἑ πρὸς τὰ ι΄ καὶ τῇ πλευρᾷ πρὸς τὴν διά- [*](1 num κέηται? 2 ἡνίκα M 6 κεινεῖται M 8 φυλασσομένου Mt 12 ἐξ ὧν Κ et Arist. Metaph. Κ 9 p. 1066a8: ἐξ ὧν καὶ M: καὶ ἐξ ὧν (L)t et Arist. Phys, 13 αὐτῶν L διορίσασθαι M ἄλλως αὐτὴν διορίσαι L 15 τοὺς] τούτου Κ περὶ αὐτὴν M εἰρηκότος Κ μηδὲ] μὴ Mt 16 ἔμπροσθεν p. 353,21 sqq. 18 οὐδ’ ἄλλως LK: οὐδαμῶς Mt 19 οὖν foro exhaustum M: om. t ὅτι ὅτι M οὐδὲ] cf. ad p. 271,9 21. 22 ἑτερότητα—κίνησιν om. L 22 ἀνισότητα καὶ ἑτερότητα Κ 23 ταὐτὸν scripsi: ταύτην libri λέγοιεν Mt 23. 24 καὶ μὴ ἀνισότητα Κ 25 ἐξ (ante ἑτερότητος) om. L 25. 26 ὅτι μὲν οὖν—ἑτερότητα om. 1- 28 ἐστιν om. L 30 Σωκράτει scripsi: σωκράτ M: σωκράτ (hic et v. 31) Κ: σωκράτη (L)t παρὰ τὸν Κ 31 ἕτερόν LK: ἕτερός Mt 32 τοῖς πέντε πρὸς τὰ δέκα Mt)

μετρον, ἀλλ’ ὅμως οὐκ ἀνάγκη ταῦτα κινεῖσθαι τὰ ·τὴν ἀνισότητα ἔχοντι [*](i 8v) καὶ τὰ μόρια δὲ τῶν ζῴων ἕτερα ἀλλήλων, καὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν δακτύλων ἄνισός ἐστι πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν τριχῶν, ἀλλ’ οὖν οὐ τὰ μόρια τῷ ἕτερα εἶναι εὐθὺς καὶ κινεῖται, οὔτε ὁ ἀριθμὸς διὰ τὸ ἄνισος εἶναι κινεῖται. ὁμοίως δὲ οὐδὲ τὸ μὴ ὂν κίνησις. εἰ μὲν γὰρ τὸ τὶ μὴ ὂν τοῦτο φαίη τις εἶναι τὴν κίνησιν, ἐν πᾶσι μὲν τὸ τὶ μὴ ὄν ἐστι κίνησις δὲ οὐκ ἐν πᾶσι, εἰ δὲ τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν κίνησις, ἔτι πλέον ψευδὴς ὁ λόγος· ἡ μὲν γὰρ κίνησις τῶν ὄντων, τὸ δὲ ἁπλῶς μὴ ὂν οὐδαμῇ οὐδαμῶς ὄν. ἀλλ’ οὐδὲ ἐκ τούτων, οὐδ’ εἰς ταῦτα τὴν κίνησιν εἶναι δυνατόν. οὐ μόνον γὰρ τὰ κινούμενα ἐξ ἑτερότητος καὶ ἀνισότητος κινεῖται, ἀλλὰ καὶ ἐκ ταὐτότητος· οὐ γὰρ μόνον τὰ ἕτερα ἐκ τοῦ ἕτερα εἶναι κινεῖται καὶ ἐκ τοῦ ἄνισα εἷναι, ἀλλὰ καὶ τὰ αὐτὰ καὶ τὰ ἴσα οὐδέ γε ἧττον ἐκ <τῆς> ε ταὐτότητος καὶ τῆς ἰσότητος κινεῖται. ὥστε οὐδὲν ἧττον ἡ ἀνισότης καὶ ἡ ἑτερότης καὶ τὸ μὴ ὂν κίνησις, ἢ τὸ ὂν καὶ ἡ ἰσότης καὶ ἡ ταὐτότης· καὶ γὰρ καὶ ἐκ ταύτης καὶ ἐκ τούτων ἡ κίνησις.

Ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς λέγει ἐκ ποίας ἐννοίας οἱ Πυθαγόρειοι τὴν κίνησιν ταῦτα εἶναι ἔλεγον. καί φησι, διότι ἀόριστος ἡ κίνησις, τὸ δὲ ἀόριστον στέρησις· εἰ γὰρ τὸ εἶδος ὥρισταί τε καὶ ὅρος ἐστί, δῆλον δήπου ὅτι τὸ ἀόριστον στέρησις. ἐπεὶ οὖν ἡ κίνησις στέρησίς ἐστιν ὅταν γὰρ ὁρισθῇ καὶ εἰς εἶδος ἔλθῃ, οὐκέτι κινεῖται), ἀόριστα δὲ καὶ στερητικὰ τὰ εἰρημένα ἅπαντα, διότι καὶ αἱ ἄλλαι ἀρχαὶ αἱ τῆς αὐτῆς συστοιχίας, εἰκότως ταῦτα εἷναι τὴν κίνησιν ἔλεγον. ἰστέον γὰρ ὅτι εἰς δύο συστοιχίας τὰς ἀρχὰς τῶν ὄντων διῄρουν οἱ Πυθαγόρειοι, δέκα τισὶν ἀρχαῖς ἑκάστην συστοιχίαν συστοιχίαν περιορίζοντες, ὧν τὴν μὲν τῶν ἀγαθῶν συστοιχίαν τὴν δὲ τῶν κακῶν ἔλεγον. ἐκκείσθωσαν δὲ ἱστορίας χάριν αἱ συστοιχίαι, ὡς αὐτὸς ἀλλαχοῦ ἱστορεῖ· ἀγαθὸν κακόν, πέρας ἄπειρον, περιττὸν ἄρτιον, ἓν πλῆθος, δεξιὸν ἀριστερόν, φῶς σκότος, ἄρρεν θῆλυ, ἠρεμοῦν κινούμενον, εὐθὺ καμπύλον, τετράγωνον ἑτερόμηκες. τὰς μὲν οὖν ἀρχὰς τῶν ὄντων τοῦτον τὸν τρόπον εἰς δύο συστοιχίας διῄρουν οἱ Πυθαγόρει·οι, τὴν μὲν εἰς τὰ κρείττονα τῶν ἐναντίων διαιροῦντες τὴν δὲ εἰς τὰ χείρονα, ὑφ’ ἃς ἀνῆγον πάντα τὰ ὄντα. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι διὰ τὸ στερητικὴν εἶναι τὴν τῶν χειρόνων συστοιτὴν [*](1 ἰσότητα L 2 δὲ om. superscv. Κ 3 οὑν οὐ LK: οὖν M: οὔτε t at cf. p. 234,7 sqq. ἑτέρα K 4 6 om. Mt 5 τὶ om. Mt τοῦτο om. L μὲντό τι Κ: μὴ τό τι L: μὲν τὸ Mt δὲ om. superscr. Κ 7. 8 ψευδὴς—οὐδαμὴ L: om. KMt 9 οὐδεὶς Κ ταῦτα] ταύτην KM 9. 10 τὸ κινούμενον ἐξ ἀνισότητος καὶ ἑτερότητος Mt 11. 12 τὰ ταὐτὰ LK 12 prius τῆς addidi 13 οὐδὲ Κ ἧττον ἢ ἡ t ἑτερότης καὶ ἡ ἀνισότης Mt 13. 15 ᾖ τὸ ὂν—ἡ κίνησις om. Mt 14 καὶ (post γὰρ) L : om. Κ ἐκ ταύτης LK: immo εἰς ταῦτα 16 ἐνοίας Κ: αἰτίας (cf. p. 320,28. 361,23. 365,24) L at cf. ad p. 89,4. 264,5. 266,19. 364,24. 3668 17 διότι] ὅτι Mt ἀόριστος] ὁ ἄριστος Κ 18. 19 εἰ γὰρ—τὸ ἀόριστον στέρησις om. Mt 18 ὥρισταί τε Κ.̔ ὥρισται L 20 οὐκ ἔτι libri 21 πάντα L ἀρχαὶ αὑτῆς αὐτῆς Κ συστοιχείας L 23 συστοιχίαν LK: συζυγίαν Mt 25 δὲ ἱστορίας χάριν] γὰρ L at cf. Themist. p. 211, 19 ἀλλαχοῦ] Metaph. Α 5 p. 986a22 27 τήλην Κ 28. 29 διῄρουν οἱ πυθαγόγειοι εἰς δύο συστοιχίας L 29 et 30 εἰς τὰ] εἰς τὴν L)

χίαν, στερητικὴν δὲ οὖσαν ἀόριστον εἶναι, διὰ τοῦτο τὴν κίνησιν, ὡς ἀόριστον, [*](i 8v) ὑπὸ ταύτην ἀνήγαγον. οὐχ ὡς τῶν Πυθαγορείων δὲ εἰς εἰδικὰς καὶ στερητικὰς ἀρχὰς διαιρούντων τὰς δύο συστοιχίας οὕτως εἶπεν ὁ Ἀριστοτέλης στερητικὰς εἶναι τὰς τῆς ἑτέρας συστοιχίας ἀρχάς αὐτοῦ γάρ ἐστιν ἡ εἰς εἶδος καὶ στέρησιν τῶν ἀρχῶν διαίρεσις), ἀλλ’ ἐπεὶ εἴωθεν ὁ Ἀριστοτέλης τὰ μὲν κρείττονα τῶν ἐναντίων εἴδη καλεῖν τὰ δὲ χείρονα στερήσεις, διὰ τοῦτο τὴν τῶν χειρόνων συστοιχίαν στερητικὴν εἷπε. πόθεν μὲν οὖν τὴν κίνησιν ὑπενόησαν ἑτερότητα εἶναι καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὄν, εἴρηκε· διότι, φησίν, ἡ κίνησις ἀόριστόν τι δοκεῖ εἶναι. ἀλλὰ καὶ αἱ τῆς ἑτέρας συστοιχίας ἀρχαὶ στερητικαί εἰσι, καὶ διὰ τοῦτο ἀόριστοι. εἰκότως οὖν ὑπὸ τὰς ἀορίστους ἀρχὰς καὶ τὴν κίνησιν ἀνήγαγον· τὸ γὰρ μὴ ὂν καὶ ἡ ἀνισότης καὶ ἡ ἑτερότης ὑπὸ τὴν τῶν χειρόνων συστοιχίαν, τηλικαῦται δὲ κατ’ αὐτοὺς ἀρχαὶ τῆς κινήσεως. ὅτι δὲ ἀόριστος ἡ κίνησις, ὢ δείκνυσιν ἐφεξῆς· τοῦ γὰρ συλλογισμοῦ ὄντος ὅτι ἡ κίνησις ἀόριστος, τὸ ἀόριστον στέρησις, ἡ κίνησις ἄρα στέρησις, τὴν μὲν ἑτέραν πρότασιν, λέγω δὴ τὴν μείζονα, κατεσκευάσαμεν τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ χρησάμενοι εἰ γὰρ τὸ εἶδος ὥρισται, τὸ ἀόριστον στέρησις ἂν εἴη), τὴν δὲ ἐλάττονα αὐτὸς κατασκευάζει, λέγω δὴ ὅτι ἡ κίνησις ἀόριστος. τῶν γὰρ ὄντων τῶν μὲν ὄντων δυνάμει τῶν δὲ ἐνεργείᾳ, εἰς οὐδέτερον ἀνάγεται ἡ κίνησις· οὔτε γὰρ τὰ μόνως δυνάμει ὄντα κινεῖται οὔτε τὰ μόνως ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ ἔστιν ἡ κίνησις εἰλικρινῶς μὲν οὐδετέρα τούτων, μετέχουσα δὲ ἀμφοτέρων, καὶ διὰ τοῦτο ἀόριστον, ὅτι ἐν οὐδενὶ τῶν ὄντων ὡρισμένως ἔστιν ἀποθεῖναι. εἰπὼν οὖν τὴν αἰτίαν ἐξ ἧς εἰς τὰς στερητικὰς ἀρχὰς ἀνήγαγον τὴν κίνησιν, κατασκευάζει ἐφεξῆς, ὅτι οὐδὲ ἐνδέχεται ἄλλως ὁρίσασθαι αὐτήν. κἄν γάρ, φησί, συγχωρήσωμεν διαιρεῖσθαι τὰ ὄντα μὴ μόνον εἰς τὰ κατὰ δύναμιν ὄντα καὶ εἰς τὰ κατ’ ἐνέργειαν, ἀλλὰ καὶ εἰς στέρησιν, εἰς οὐδὲν τούτων δυνατὸν ἀναγαγεῖν τὴν κίνησιν. καὶ ὅτι μὲν οὔτε εἰς δύναμιν οὔτε εἰς ἐνέργειαν, εἴρηται, ὅτι δὲ οὐδὲ εἰς τὴν στέρησιν δυνατόν, δῆλον· οὐ γὰρ δὴ τὸ στερήσεως μετέχον ἤδη κατ’ αὐτὸ τοῦτο καὶ κινήσεως μεθέξει, ἀλλὰ δυνατὸν ἐστερῆσθαι μὲν τοῦ εἴδους μὴ κινεῖσθαι δέ, ἀλλ’ ἠρεμεῖν. καὶ ἄλλως εἰ καλῶς εἴπομεν ὅτι ἡ κίνησις ἐντελέχεια τῆς δυνάμεως, ἡ δὲ στέρησις οὐκ ἔστιν ἐνέργεια, οὐκ ἄρα ἡ κίνησις στέρησις. ὥστε [*](1 δὲ om. L 2 ἀνῆγον primitus M: ἀνῆγον corr. M et t Πυθαγορείων] κατηγοριῶν t ἰδικὰς M: εἰδητικὰς L 3 ἀρχὰς om. L 4. 5 αὖ γὰρ γίνεται εἶδος καὶ στέρησις τῶν ἀρχῶν L 5 ἐπεὶ εἴωθεν κτλ.] cf. ad p. 350,2 6 κρείττω et mox χείρω L 9 εἰρήκαμεν Mt διό φησιν L 10 ἀρχαῖς Κ 11 καὶ om. L ἀνήγαγον L: ἀνῆγον Κ: ἀνῆγον Mt 12 post ἑτερότης ὑπὸ iterat κίνησιν ἀνήγαγον· τὸ γὰρ—ἑτερότης Κ τὴν τῶν τῶν χειρόνων L 13 καὶ κατ’ αὐτοὺς αἱ ἀρχαὶ Mt 14. 15 τὸ ἀόριστον στέρησίς ἐστιν L 16 μείζωνα Κ 20 κινεῖ L οὔτε αμόνως ἐνεργεία Κ 22 ἀόριστος Mt ἔστιν] ἐστὶν K: αὐτὴν ἐστὶν L: ἐστὶν αὐτὴν Mt ὑποθεῖναι L 23 ἐξῆς M ἀρχὰς om. L 24 κατασκευάζεται Κ 25 κἀν M συγχωρήμωμεν (sic) Κ 26 ὄντα om. L 29 δὴ LK: δία M: διὰ t μετέχον] μετέχιεν (voluit μετέχειν) t 30 δυνατὸς Κ ἐστερῆσθαι L: ἐστερεῖσθαι KMt Μ καλῶς] καὶ ἁλῶς Κ ἐντελεχεία Κ) εἰ ἐν μηδενὶ τούτων δυνατὸν θεῖναι τὴν κίνησιν, λείπεται ὁ εἰρημένος [*](i 8v) τρόπος εἶναι ἀληθὴς μόνος, ἔστι δὲ οὗτος ἐνέργειαν μὲν αὐτὴν εἶναι, ἐνέργειν δὲ οὐ τὴν τελείαν τὴν τὸ | εἶδος ἀπειληφυῖαν, ἀλλὰ τὴν ἔτι τὸ [*](k 1r) δυνάμει φυλάττουσαν, καὶ διὰ τοῦτο ἀτελῆ μὲν ὡς ἔτι ἔχουσαν τὸ δυναμει, ἐντελέχειαν δὲ διότι ὅλως κεκίνηται ἐκ τοῦ δυνάμει ἐπὶ τὴν τελείαν.

Ταῦτα εἰπών, πρὶν τέλος ἐπιθῇ τῷ περὶ κινήσεως λόγῳ ἐπιθήσει δὲ δείξας ἐπὶ τέλει ὅτι ἡ κίνησις οὐκ ἔστιν ἐν τῷ κινοῦντι. ἀλλ’ ἐν τῷ κινουμένῳ), ἀναλαμβάνει τὸν περὶ τῶν κινούντων καὶ κινουμένων λόγον, καὶ ζητεῖ ποῖά ἐστι τῶν κινούντων ἃ κινοῦντα καὶ ἀντικινεῖται. καὶ ζητεῖ μὲν τούτων τελειότερον καὶ ἐν τῇ Περὶ γενέσεως πραγματείᾳ καὶ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς, καὶ ἐνταῦθα δέ φησιν ὅτι ταῦτά ἐστι τὰ κινοῦντα καὶ ἀντικινούμενα, ἃ πρὸς τῷ κινητικὰ εἶναι καὶ κινητά ἐστι. τίνα δέ ἐστι, φησί, ταῦτα; ὧν ἡ ἀκινησία, φησίν, ἠρεμία ἐστίν. οἷς γὰρ ἡ κίνησις ὑπάρχει, ταῦτα ὅταν μὴ κινῆται ἠρεμεῖν λέγεται· ἃ γὰρ μὴ πέφυκε κινεῖσθαι, τούτων ἡ ἀκινησία οὐ λέγεται ἠρεμία, ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτο ἀκινησία καὶ στάσις. εἰκότως δὴ τὰ τοιαῦτα καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται· ἔχει γὰρ τὸ δυνάμει· δεῖ γὰρ αὐτὰ ἐξ ἠρεμίας ἐνεργῆσαί ποτε καὶ κινηθῆναι. τίνι δὲ τρόπῳ τὰ τοιαῦτα καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται; καί φησιν ὅτι δεῖ τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον θιγεῖν ἀλλήλων, θιγγάνοντα δέ, καθὸ μὲν ἐνεργείᾳ ἑκάτερόν ἐστι, ποιήσει εἰς τὸ ἕτερον, καθὸ δὲ δυνάμει, πείσεται. καὶ τὰ οὐράνια μὲν οὖν θίξει κινεῖ τὰ τῇδε, ἀλλ’ οὐκ ἀντιπάσχει ὑπ’ αὐτῶν, διότι μὴ ἔστι δυνάμει κινητά , ἀλλ’ ἐνεργείᾳ καὶ κινητὰ καὶ κινητικά, καὶ τοῦτο τὴν κατὰ τόπον κίνησιν, κατὰ δὲ τὰς ἄλλας κινήσεις οὔτε δυνάμει οὔτε ἐνεργείᾳ κινητά ἐστι τὰ οὐράνια. καὶ συντόμως εἰπεῖν, ὡς αὐτὸς ἐν τῇ Περὶ γενέσεως εἶπε, ταῦτά ἐστι τὰ ἐν τῷ κινεῖν ἀντιπάσχοντα, ὅσα ὁμόυλά ἐστι · τῷ γὰρ τὴν κοινὴν τῶν ἐν γενέσει ὕλην πάντα εἶναι δυνάμει, συμβαίνει τὸ ποιο·ῦν ἁπτόμενον τοῦ πάσχοντος δρᾶν μὲν κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ τὸ ἐν ἑαυτῷ δυνάμει δὲ τὸ ἐν ἐκείνῳ, πάσχειν δὲ καὶ αὐτὸ ὑπ’ ἐκείνου κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον. οἷον τὸ θερμὸν ψυχρῷ παρακείμενον θερμαίνει μὲν ἐκεῖνο καθὸ ἐνεργείᾳ ἐστὶ θερμὸν ἐκείνου δυνάμει ὄντος θερμοῦ, ἀντιπάσχει δὲ ὑπ’ αὐτοῦ καθὸ αὐτὸ μὲν δυνάμει ἐστὶ ψυχρὸν ἐκεῖνο δὲ ἐνεργείᾳ. μετὰ ταῦτα ὁρίζεται τὴν κίνησιν τελειότερον, ὅτι ἐστὶν ἡ κίνησις ἐντέλεχεια τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν· ὁ μὲν γὰρ πρότερος ὁρισμός, ὁ λέγων ὅτι ἐστὶν ‘ ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι’, περιλαμβάνοι [*](1 θεῖναι Κ: εἷναι LMt at cf. p. 366,11. Arist. p. 201b34 2 ἀληθής· μόνον δὲ οὗτος L 3 ἀπειληφῦαν Κ 7 τῶ λόγω τῶ περὶ κινήσεως L ἐπιθέσει δὲ Κ 8 ἐπὶ τέλει c. 3 p. 202a13 sqq. 9 λόγον λόγων pr. M) καὶ κινουμένων traic. Mt 10 ἁ κινοῦντα καὶ καὶ om. L?) LK: ἃ καὶ κινεῖται καὶ Mt 11 τελειότερον τούτων L Περὶ γενέσεως A c. 6 sq. Περὶ ψυχῆς Γ 10 p. 433a13 sqq. 12. 13 ἀντικινούμενον Κ 15 μὴ prius iterat K εἰκότως κτλ.] cf. Themist. p. 213, 17 sqq. 20 θιγεῖν scripsi: θίγειν LKt: θήγειν 11 θιγόντα L 21 πείσεσθαι L 22 ἀλλ’ οὑν οὐκ L 23 τοῦτο Lt: τούτου KM: τοῦτο κατὰ? 25 εἰσι L τῇ] τῶ L 26 Περὶ γενέσεως 1. c. p. 323a30 27 κινῆν pr. M 28 ἐνεργεία τῶν τὸ L 29 ἑαυτῶ ex ἑαυτὸ M 33 ἡ om. L 33. 34 ἐντελεχεία LMt 34 πρῶτος L)

ἄν καὶ τὴν τελείαν ἐνέργειαν. καὶ γὰρ δύναμις καὶ ἡ προτέρα λέγεται, ἡ [*](k lr) κατὰ τὴν ἐπιτηδειότητα, καὶ ἡ δευτέρα, ἡ κατὰ τὴν τάξιν, ἧς ἡ ἐνέργεια οὐ κίνησίς ἐστιν ἀλλὰ τελεία τοῦ εἴδους ἀπόληψις, κίνησις δὲ ἡ ἐκ τοῦ προτέρου δυνάμει εἰς τὸ πρότερον ἐνεργείᾳ μεταβολή. ὥστε κυριώτερος ὁ νῦν ἀποδοθεὶς τῆς κινήσεως ὁρισμός, ὅτι ἐστὶν ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν· οὐκέτι γὰρ περιλαμβάνει οὗτος ὁ ὁρισμὸς τὴν δευτέραν δύναμιν.

p. 201b18 Οὔτε γὰρ τὴν κίνησιν καὶ τὴν μεταβολὴν ἐν ἄλλῳ γένει θεῖναι δύναιτο ἄν τις.

ἐπειδὴ εἰς γένος τὴν ἐντελέχειαν ἀνήγαγε τὴν κίνησιν, φησὶν ὅτι οὐ δυνατὸν ὑπὸ ἄλλο τι γένος ἀναγαγεῖν τὴν κίνησιν, ἢ ὑφ’ ὃ ἡμεῖς ἀνηγάγομεν.

p. 201b19 Δῆλον δὲ σκοποῦσιν ὡς τιθέασιν αὐτὴν ἔνιοι, ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν φάσκοντες εἶναι τὴν κί- νῆσιν.

Ἐλλιπῶς εἴρηται· δύο γὰρ προβλήματα θείς, τό τε τοὺς ἄλλους μὴ καλῶς περὶ κινήσεως εἰρηκέναι, καὶ τὸ μὴ ἂν ἄλλως ἀποδοῦναι δυνατὸν τὸν περὶ αὐτῆς λόγον, ἐν τῇ εἰσβολῇ τῆς κατασκευῆς ἀνταποδιδοὺς πρὸς τὸ πρότερον πρόβλημα, καὶ εἰπὼν “οὔτε γὰρ τὴν κίνησιν καὶ τὴν μεταβολὴν ἐν ἄλλῳ γένει θεῖναι δύναιτο ἄν τις’’, μὴ ἀνταποδιδοὺς δὲ πρὸς τὸ δεύτερον, ἐπήγαγε τὴν κατασκευὴν ὡς ἀνταποδεδωκώς· δῆλον δέ, φησί, σκοποῦσιν ὡς τιθέασιν αὐτὴν ἔνιοι, ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν φάσκοντες εἶναι τὴν κίνησιν. διὸ δεῖ προσθεῖναί τι ἔξωθεν, ἵνα ἀνελλιπῆ τὸν λόγον ποιήσωμεν· μετὰ γὰρ τὸ “οὔτε γὰρ τὴν κίνησιν καὶ τὴν μεταβολὴν ἐν ἄλλῳ γένει θεῖναι δύναιτο ἄν τις’’ προσθετέον οὔτε οἱ ἄλλως εἰρηκότες περὶ κινήσεως κατορθοῦσιν’, εἶτα συναπτέον τούτου τὴν κατασκευὴν δῆλον δὲ σκοποῦσιν ὡς τιθέασιν αὐτὴν ἔνιοι καὶ τὰ ἑξῆς.

[*](2 τάξιν] ἕξιν L 3 ἀπόλειψις L 4 εἰς τὴν προτέραν ἐνεργεία μεταβολήν L λ' ἐνέργεια μεταβο M 5. G ὅτι ἐστὶν—ὁ ὁρισμὸς om. Mt 6 περιλαμβάνει Κ: περιλαμβάνοι L 9 θῆναι Κ δύναιτ’ ἄν t 13 αὐτὴν ἔνιοι LKM: ἔνιοι αὐτὴν e viilgato Aristotele t at cf. v. 22. 27 16 ἐλλιπῶς εἴρηται κτλ.] of. Alexander ap. Simplic. p. 429,23 sqq. ἀλλείπως Κ 20 γένει θεῖναι γενηθῆναι Κ) δύναιτο ἄν σ το τις LK: γένει δύναιτο ἄν τις τι M) θεῖναι Mt δὲ πρὸς (L)t: δὲ πρότερον K: δὲ πρό- τερον (sed τὸ rursum delevit) M 24 ἀνελλείπη Κ γὰρ (post οὔτε) om. Mt 25 δύνατι᾿ ἄν L)

p. 201b21 Ὧν οὐδὲν ἀναγκαῖον κινεῖσθαι, οὐδ’ ἂν ἕτερα εἴη οὐδ’ [*](k lr) <ἂν> ἄνισα οὐδ᾿ ἂν οὐκ ὄντα. τὴν προτέραν ὑπόθεσιν ἐν τούτοις τίθησι καὶ ἐλέγχει, τὴν ὑποτιθεμένην ταὐτὸν εἶναι κίνησιν τῇ ἑτερότητι καὶ ταὐτότητι καὶ τῷ μὴ ὄντι.

p. 201b22 Ἀλλ’ οὐδὲ μεταβολὴ οὔτ’ ἄν εἰς ταῦτα οὔτ’ ἄν ἐκ τούτων.

Αἱ λοιπαὶ δύο ὑποθέσεις, ὅτι οὔτε ἡ κίνησις ἐκ τούτων οὐδὲν γὰρ μᾶλλον ἢ ἐκ τῶν ἐναντίων), οὔτε εἰς ταῦτα μᾶλλον ἢ εἰς τὰ ἐναντία. ἔστι δὲ ὑπὲρ τῶν ἀνδρῶν τοῦτο ἀπολογούμενον λέγειν, ὅτι οὐχ οὕτως ἔλεγον τὴν κίνησιν ἑτερότητα εἶναι καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὅν, ὥσπερ νῦν ἐξείληφεν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἢ ταῦτα ἢ ἐκ τούτων ἢ εἰς ταῦτα εὐέλεγκτον γὰρ τοῦτο, καὶ οὐκ ἦν εἰκὸς ἔμφρονας ἄνδρας τοῦτο ὑποθέσθαι), ἀλλ’ ἐπειδὴ πᾶσα κίνησις ἔκστασίς ἐστι τοῦ ἀφ’ οὗ κινεῖται. δῆλον ὅτι τὸ κινούενον ἐξιστάμενόν πως ἑαυτοῦ τῷ ἐξίστασθαι τοῦ προτέρου εἴδους ὃ εἶχεν αὐτὸ πρὸς ἑαυτὸ ἑτεροιοῦται ἢ κατὰ· ποιότητα ἢ κατὰ τόπον μεταβάλλον, καὶ ἀνισοῦται πρὸς ἑαυτὸ κατὰ ποσὸν μεταβάλλον, ἀλλὰ καὶ μὴ ὄν πως γίνεται, διότι τὸ πρότερον εἶδος, ὅπερ εἶχεν, οὐκ ἔστιν. ἀνισότης οὖν καὶ ἑτερότης ἡ κίνησις οὐ πρὸς ἄλλο ἀνίσου ὄντος ἢ ἑτέρου τοῦ κινουμένου, ἀλλὰ πρὸς ἑαυτό· οὕτω δὲ καὶ μὴ ὄν, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον οὐκ ἔστιν ὅπερ πρότερον ἦν, καθὸ κεκινῆσθαι λέγεται.

p. 201b24 Αἴτιον δὲ τοῦ εἰς ταῦτα θεῖναι, διότι ἀόριστον δοκεῖ εἶναι κίνησις.

Ἐντεῦθεν τὴν ἔννοιαν αὐτῶν λέγει, ἐξ ἧς κινούμενοι ταῦτα εἶναι εἶπον [*](1 οὐθὲν Mt 1.2 οὐδ’ (οὐδὲ Κ) ἂν ἕτερα εἴη οὐδ’ (οὐδὲ Κ) ἄνισα LKM: οὔτ’ ἄν ἕτερα ἦ, οὗτ’ ἄν ἄνισα ex Arist. t 2 οὐδ’ ἂν οὐκ ὄντα L: οὐδὲ ἀνίκοντα Κ: om. M: οὔτ’ ἄν οὐκ ὄντα ex Arist. t 3 προτέτέραν M τίθησι καὶ ἐλέγχει] ἐλέγχει τιθεὶς L 4 ταὐτότητι] immo ἀνισότητι τῷ] τὸ M 5 οὐδὲ] οὐδ’ t 5. 6 οὔτ’ εἰς ταῦτα οὐτ’ ἐκ τούτων μᾶλλόν ἐστιν κτλ. ex Arist. t: probabilius statuas librarium de sententia securum inculcasse ἄν parlicuiam ex proximo iemmate (v. 1 sq.), quain Philoponum legisse in suo Aristotele εἴη pro ἐστιν 7 δύο Κ: δὲ LMt οὐδὲ γὰρ L 8 ἢ ἐκ t: καὶ ἐκ ΚΜ: ἐκ L ταῦτα] ταὐτὸν L ἡ εἰς] οὔτε εἰς· L 9 ἀπολογούμενον τοῦτο L 12 εὐέλεκτον L 14 τῷ ἐξίστασθαι t IT) ἢ (post ἑτεροιοῦται) Mt: ὁ Κ: καὶ ἡ L 15. 16 μεταβάλλον priore loco Kt: μεταβάλλοι M: μετάβα L 18 ἄλλο Lt: ἄλλου Κ: ἄλλου superscr. Μ 2 post ἄλλο quaedam ἢ ἑκάστου?) erasa L ἢ ἑτέρου in marg. add. L 2 19 ἀλλὰ πρὸς LK: ἀλλὰ καὶ πρὸς M: ἀλλὰ τοῦ αὐτοῦ καὶ πρὸς t οὕτω] τοῦ Κ cf. p 366,28 20 κεκινῆσθαι L: καὶ κινῆσθαι KM: καὶ κινεῖσθαι t 21 θεῖναι διότι LKM: τιθέναι αὐτοὺς, ὅτι t: τιθέναι ὅτι Aristoteles ἀόριστόν τι (cf. p. 365,1. 1. 361,9) ex Arist. t at cf. Themist. p. 211,11 εἰπὸν (sic) K)

τὴν κίνησιν. καί φησι, διότι ἡ κίνησις ἀόριστόν τί ἐστιν, ἡ δὲ ἑτέρα συστοιχία [*](k lr) ὑφ’ ἣν ἡ ἑτερότης καὶ ἀνισότης καὶ τὸ μὴ ὂν ἀνάγεται, ὑφ’ ἃς τὴν κίνησιν ἀνῆγον, καὶ αὐτὴ διὰ τὸ στερητικὴ εἶναι ἀόριστος. εἰκότως [*](k lv) οὖν διὰ τὸ ἀόριστον εἶναι τὴν κίνησιν ὑπὸ τὴν ἀόριστον συζυγίαν ἀνήγαγον αὐτήν. δυνατὸν δὲ τὸ μὴ ὂν λέγοντας εἶναι τὴν κίνησιν μᾶλλον ἄν αὐτῆς ἅπτεσθαι, εἰ μὴ ὂν αὐτὴν οὕτως λέγοιεν, οὐχ ὡς μηδαμῇ μηδαμῶς ὄν, ἀλλ’ ὡς τοῦ κινουμένου μηδέπω τούτου κατ’ ἐνέργειαν ὄντος ἐφ’ ὃ κινεῖται, ἀλλ’ ἀτελοῦς ἔτι· τοιοῦτον γὰρ καὶ ἡμεῖς τὸ δυνάμει λέγομεν.

p. 201b26 Οὔτε γὰρ ες γὰρ τόδε οὔτε τοσόνδε.

Ζητοῦσιν ἐνταῦθα οἱ ἐξηγηταὶ πῶς φησιν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν στέρησιν ἀόριστον εἶναι διὰ τὸ ὑπὸ μηδεμίαν τῶν κατηγοριῶν ἀνάγεσθαι, καίτοι τῶν ἐναντίων τὰ αὐτά εἰσι γένη. καί φασιν ὅτι ἡ μὲν ἑκάστου στέρησις τῷ ὄντι ἡ προσεχῶς ἀντικειμένη αὐτῷ, ἐξ ἧς καὶ ἡ εἰς τὴν ἕξιν γίνεται μεταβολή, ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος ἀνάγεται ὑφ’ ἣν καὶ ἡ ἕξις, ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ οὐκ ἄνθρωπος καὶ τὸ οὐχ ἵππος καὶ πάντα τὰ στερητικά νῦν γὰρ τὴν ἀπόφασιν ἀντὶ τῆς στερήσεως λαμβάνω· οὐ γὰρ ἔστιν ἐπὶ τούτων στερητικῶς ὀνομάσαι τὸ ἀντικείμενον τῷ εἴδει) ἓν μὲν ἀναιροῦσιν εἶδος, οὐδὲν δὲ ὡρισμένον εἰσφέρουσιν οὐ μόνον εἶδος ἀλλ’ οὐδὲ στέρησιν, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι οὐκ ἔστιν ὑπ’ οὐδεμίαν τῶν κατηγοριῶν ἀναγαγεῖν τὴν στέρησιν, οὐχ ὅτι οὐκ ἀνάγεται, ἀλλ’ ὅτι εἰς ὡρισμένον οὐκ ἔστιν ἀναγαγεῖν· τὸ γὰρ οὐκ ἄνθρωπος δύναται εἶναι καὶ οὐσία ἄλλη παρὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ ποσὸν καὶ ποιὸν καὶ ἑκάστη τῶν ἄλλων. φησὶν οὗν ὅτι ὑπ’ οὐδεμίαν δυνατὸν ὡρισμένως ἀναγαγεῖν. τοῦ δὲ δοκεῖν ἀόριστον εἶναι τὴν κίνησιν αἴτιον. λαβὼν ὅτι ἀόριστος ἡ κίνησις, καὶ τὴν αἰτίαν τῆς πλάνης τοῖς Πυθαγορείοις τοῦ περὶ κινήσεως λόγου ἐντεῦθεν εἰρηκὼς εἶναι, νῦν αὐτὸ τοῦτο κατασκευάζει, ὅτι ἀόριστος ἡ κίνησις, ἐκ τοῦ διαιρεῖν τὰ ὄντα εἰς τὰ δυνάμει καὶ τὰ ἐνεργείᾳ, καὶ δείξας ὅτι ὑπ’ οὐδέτερον κυρίως ἡ κίνησις ἀναχθήσεται. οὔτε γὰρ τὸ ἐνεργείᾳ ὂν οὐσία ἢ ποσὸν ἢ τῶν ἄλλων τι εὐθὺς καὶ κινεῖται, οὔτε μὴν τὸ δυνάμει· οὐδὲ γὰρ τὸ δυνάμει λευκὸν ἀνάγκη εὐθὺς καὶ κινεῖσθαι. τούτων μὲν οὖν οὐδὲν ἡ κίνησις οὔτε ἐνέργεια ἀπλῶς οὔτε δύναμις, ἀλλὰ μέσον τι τούτων, ἐνέργεια μέν [*](2 ὑφ’ ἃς LKM: ὑφ’ ἃ t 3 αὐτὴ Μt: αὐτὰ Κ: αὐτὸς L διὰ τὸ τὴν pro τὸ Κ) το στερητικὴν (correxi στερητικὴ) LK: στερητικὴν M: τῷ στερητικὴ t 4 ἀνήγαγον Κ: ἤγαγον L: ἀνῆγον Mt 5 αὐτῆς om. L 6 οὕτω Lt 8 ἀτελοῦς Κ 9 τοιόνδε t Aristoteles (praeter cod. I) 11 εἶναι om. L ὑπὸ om. superscr. M 12 εἰσι om. L 13.14 ἐξ ἧς— ὑφ᾿ ἣν καὶ ἡ ομ .L 13 ἡ εἰς K: εἰς (om. ἡ) Mt 14 ὑφ᾿ ἣν KM: ὑφ’ ὃ t 15 τὸ οὐκίππος Κ ante στερητικὰ adduut M 2 t 16 λαμβάνω LKM: λαμβάνει M 2 t 18 δὲ om. add. M 2 οὐδὲ στέρησις K 19 ὑφουδεμίαν (item 22. 28 et 27 ὑφουδέτερον) Κ ἀγαγεῖν (hic et v. 23) L 20 ἀνάγεται t: ἀνάγονται LKM 21 ἄλλη παρὰ] ἀλληπἑρ Κ: ἄλληπ M 22 φασὶν L 23 ὡρισμένων Κ 27 δεῖξας (sic diserte M) libri: fort. δεῖξαι ὅτι om. L 29. 30 τὸ λευκὸν δυνάμει L 31 ἐνεργεία altero loco Κ)

τις, ἀτελὴς δὲ καὶ οὐκ ἀπηλλαγμένη τοῦ δυνάμει. διὰ τοῦτο οὗν ἀόριστον, [*](k 1v) ἐπεὶ εἰς οὐδὲν τῶν ὄντων, τῶν τε δυνάμει φημὶ ὄντων καὶ τῶν ἐνεργείᾳ εἰς ταῦτα γὰρ τὰ ὄντα διῄρηται), δυνατὸν αὐτὴν ἀναγαγεῖν εἰλικρινῶς.

p. 201b33 Καὶ διὰ τοῦτο δὴ χαλεπὸν λαβεῖν αὐτὴν ἐστιν· ἡ γὰρ εἰς στέρησιν ἀναγκαῖον θεῖναι ἢ εἰς δύναμιν ἢ εἰς ἐνέργειαν ἁπλῆν.

Δείξας ὅτι οὐχ ὑγιῶς τὸν περὶ κινήσεως οἱ παλαιοὶ λόγον ἀποδεδώ- κασι, καὶ ἐκ ποίας ἐννοίας εἰς τοῦτο ἦλθον, νῦν τὸ λοιπὸν τῶν προβλημάτων κατασκευάζει, ὅτι μηδὲ ἄλλως αὐτὴν δυνατὸν ὁρίσαι· εἰ γὰρ συγχωρήσειέ τις εἰς δύναμιν καὶ ἐνέργειαν καὶ στέρησιν τὰ ὄντα διαιρεθῆναι, εἰς οὐδὲν τούτων δυνατὸν θεῖναι τὴν κίνησιν. καὶ ὅτι μὲν οὔτε εἰς δύναμιν οὔτε εἰς ἐνέργειαν, δῆλον, ὅτι δὲ οὐδὲ εἰς στέρησιν, τῷ αὐτῷ τρόπῳ δῆλον ἂν εἴη· πολλὰ γάρ ἐστι στερήσεως μὲν μετέχοντα, κινήσεως δὲ οὔ.

p. 202a1 ἐνέργειαν μέν τινα εἶναι, τοιαύτην δὲ ἐνέργειν οἵαν εἴπομεν.

Ἀνελὼν τὰς ἤτοι νομισθείσας δόξας περὶ κινήσεως ἤτοι νομισθῆναι δυναμένας, τῇ ἀναιρέσει πασῶν ἣν αὐτὸς εἶπεν ὡς ἀληθῆ οὖσαν καταλιμπάνει. διττῆς δὲ οὔσης τῆς ἐνεργείας, τῆς μὲν κατὰ τὴν ἀπόληψιν τοῦ τελείου εἴδους οἷον ἡ ὁρατικὴ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἐνέργεια, καθ’ ἣν ἤδη τὸ ὁρᾶν καὶ ἐνεργεῖν ἀπείληφε), τῆς δὲ τοῦ δυνάμει ἐν τῷ πράγματι σῳζούσης αὐτοῦ τὸ δυνάμει οἷον ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω τοῦ πυρὸς κίνησις· καὶ γὰρ ὅταν φέρηται, ἔτι ἔχει τὴν δύναμιν τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς), τὴν μὲν προτέραν οὔ φημι κίνησιν στάσει γὰρ καὶ ἠρεμίᾳ μᾶλλον ἀναλογεῖ), τὴν δευτέραν δὲ ἐνέργειαν μὲν οὖσαν διότι ὅλως ἐκβέβηκε τὸ δυνάμει, ἀτελῆ δὲ διότι οὐκ ἀπήλλακται πάντῃ τοῦ δυνάμει, ἀλλ’ ἔτι συνεφέλκεται αὐτό · τὸ γὰρ κινούμενον ἐπὶ τὸ ἄνω ἔχον ἔτι τὴν δύναμιν τοῦ ἐπὶ τὸ ἄνω κινεῖαθαι οὕτω κινεῖται.

[*](1 ἀπηλαγμένη Κ 2 φημὶ] φη M 3 ταῦτα] ταὐτὸν L 4 αὐτὴν λαβεῖν ex Aristotele t 5 γὰρ om. L θῆναι Κ 7 οἱ παλαιοὶ τὸν περὶ κινήσεως L οἱ πάλαι Κ 15 plenius lemma Λείπεται τοίνυν κτλ. t δ’ ἐνέργειαν Lt 16 εἴπαμεν vel εἴπωμεν primitus Arist. cod. E 17. 18 ἤτοι νομισθῆναι—αὐτὸς in ras. Κ 21. 22 σωζούσης M 2 t: σώζουσα LKM 22 αὐτοῦ τὸ Κ: αὑτοῦ τοῦ M: αὑτὸ τὸ (L).t at cf. Thcmist. p. 213 2 οἷον ἐπὶ τοῦ πυρὸς κίνησις Mt 23 φέρεται L τὴν μὲν] τὴν δὲ L 25 μὲν οὖσαν] μένουσαν L διότι κτλ·] cf. Thcmist. p. 213,6 sqq. ἀτελὴς KM 26. 27 συνεφέλκεται αὐτὸ αὐτῶ LK at cf. ’ τό γὰρ LKM: συνεφέλκεται· αὐτό γὰρ τὸ t 27 ἔτι om. L 28 οὕτω] τοῦ Κ)

p. 202a3 Κινεῖται δὲ καὶ κινοῦν, ὥσπερ εἴρηται, πᾶν τὸ [*](κ 1v) νάμει ἂν κινητόν, καὶ οὗ ἡ ἀκινησία ἠρεμία ἐστίν.

Ἐντεῦθεν τὸν περὶ τῶν κινούντων καὶ κινουμένων ἀναλαμβάνει λόγον, καί φησιν ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν ὅπερ πρὸς τῷ κινεῖν καὶ δυνάμει ἐστὶ κινητόν, τοῦτο πάντως κινοῦν καὶ αὐτὸ κινεῖται. ταῦτα δέ φημι τῶν κινούντων τὰ δυνάμει κινητά, ὧν ἡ ἀκινησία ἠρεμία ἐστίν· ὅσα γὰρ δυνάμενα κινεῖσθαι μήπω κινεῖται, τούτων ἡ ἀκινησία ἠρεμία ἐστίν. δεικνύει δὲ ταῦτα ἐν τοῖς ὑστέροις τῆς πραγματείας ταύτης.

p. 202a5 Τὸ γὰρ πρὸς ἐνεργεῖν, ᾗ αὐτὸ τὸ κινεῖν ἐστι· τοῦτο δὲ ποιεῖ θίξει, ὥστε ἅμα καὶ πάσχει.

Εἰπὼν ποῖά ἐστι τὰ κινοῦντα καὶ κινούμενα, ὅτι τὰ πρὸς τῷ κινητικὰ εἶναι καὶ κινητὰ ὄντα, τοιαῦτα δέ εἰσιν ὧν ἡ ἀκινησία ἠρεμία, τίνι τρόπῳ τὰ τοιαῦτα κινοῦντα καὶ ἀντικινεῖται διδάσκει. πρῶτον δέ φησι τί ἐστι τὸ κινεῖν, ὅτι τὸ πρὸς τοῦτο ἐνεργεῖν. ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, τοῦτ’ b ἐστίν, οἷον τὸ ἐνεργεῖν περὶ τὸ θερμαντὸν καθὸ θερμαντόν, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ θερμαίνειν τὸ δὲ πρὸς τοῦτο ἐνεργεῖν οὐκ ἄλλως ἢ θίξει γίνεται τοῦ τε ἐνεργοῦντος καὶ τοῦ πάσχοντος. ἐπεὶ οὖν ἐστι τὸ ἐνεργοῦν οὐ μόνον ἐνεργείᾳ τόδε τι ἀλλὰ καὶ δυνάμει ἄλλο, ἀνάγκη τὸ δυνάμει τὸ ἐν τῷ κινοῦντι θιγγανόντων ἀλλήλοις παθεῖν ὑπὸ τοὐ ἐνεργείᾳ τοῦ ἐν τῷ κινουμένῳ· τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ κίνησις· ὥστε πάντως ἀντικινηθήσεται, ἀντικινεῖται δὲ ὑπὸ τοῦ πάσχοντος, ἐπειδὴ ἕκαστον τῶν ἐναντίων δρᾷ μὲν [*](k 2r) οὐκ εἰς ἄλλο τι ἢ εἰς τὸ ἐναντίον, ἔστι δὲ πάντως δυνάμει ὅπερ τὸ ἐναντίον. ἐπεὶ οὖν τὸ θερμὸν δυνάμει ἐστὶ ψυχρόν, ποιεῖ δὲ τὸ θερμὸν εἰς τὸ ψυχρὸν θιγγάνον αὐτοῦ, τὸ δὲ δυνάμει προσπελάσαν τῷ ἐνεργείᾳ ἄγεται εἰς ἐνέργειαν, ἀνάγκη πᾶσα παθεῖν ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ τὸ δυνάμει ψυχρόν· ὥστε ἀνάγκη τὸ θερμὸν ποιοῦν καὶ ἀντιπάσχειν.

p. 202a7 Διὸ ἡ κίνησις ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ, ᾗ κινητόν.

Ὡς εἶπον, ἀκριβέστερον ἐκ τῶν εἰρημένων τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως ἀποδίδωσιν, οὐ τοῦ δυνάμει ἁπλῶς ἐντελέχειαν εἶναι λέγων, ἀλλὰ τοῦ κιεἴρηταί [*](1. 2 που, τὸ δυνάμει t 3 λόγος Κ 4 τῷ] τὸ L ἐστὶ] εἰνὶ L 6. 7 ὅσα γὰρ—ἠρεμία ἐστίν LK: om. Mt 7 δεικνύει κτλ.] cf. Ε 2 p. 226b12 sqq. 10 ἐστιν Κ 12 ἠρεμία ἐστὶν Κ 12. 13 τίνι τρόπω (τρο M) LKM: τίνα τρόπον 13 τοιαῦτα om. L φησι] φα L 18 ἄλλο] ἄλλοι Κ 19 immo ἀλλήλων cl. p. 362,20 19. 20 ὑπὸ (om. τοῦ ἐνεργείᾳ) τοῦ ἐν τῶ κειμένω L 20 καὶ ἀντικινηθήσεται L 21 τῶν om. Κ 22 ὅπερ LK: ὥσπερ Mt 23 τὸ impost εἰς) om. L 24 τῷ] τὸ 11 27 ἧ κινητὸν τοῦ κινητοῦ M)

νητοῦ. φαίη γὰρ ἄν τις πρὸς τὸν πρότερον ὁρισμὸν ἐνιστάμενος, ὅτι τὸ [*](k 2r) δυνάμει δεξιόν, ὅταν γένηται δεξιὸν ἐνεργείᾳ μεταστάντος ἐμοῦ φέρε πρὸς τὰ εὐώνυμα, μεταβάλλει μὲν εἰς ἐντελέχειαν ἐκ τοῦ δυνάμει, οὐ κινεῖται δέ. λέγεται μὲν οὖν καὶ τοῦτο καλῶς πρὸς τοὺς τοῦτο ἀποροῦντας, ὅτι τὸ δυνάμει εὐώνυμον ἐκινήθη μόνον καὶ οὐ τὸ δυνάμει δεξιόν, ἔτι ὅτι μία ἐστὶ τῶν πρός τι ἡ δύναμις· αὕτη γὰρ ἡ σχέσις αὐτῶν ἡ πρὸς ἄλληλα ἢ δύναμίς ἐστιν ἢ ἐνέργεια, ἐνέργεια μὲν αὐτῆς τῆς παρούσης σχέσεως δύναμις δὲ τῆς ἀντικειμένης, ἐφ’ ὧν γε ὅλως τὴν ἀντιστροφὴν δυνατὸν γενέσθαι. ἐκ μὲν οὗν πατρὸς καὶ υἱοῦ, ἐπεὶ μὴ δυνατὸν τὸν υἱὸν πατέρα τοῦ πατρὸς γενέσθαι, οὐδὲ δυνάμει ἡ ἀντικειμένη σχέσις ἐστὶ τῶν αὐτῶν, ἐπὶ δὲ τοῦ δεξιοῦ καὶ ἀριστεροῦ καὶ τῶν ὁμοίων ἡ μία σχέσις ἐνέργεια μὲν τῆς παρούσης ἐστὶ· θέσεως, δύναμις δὲ τῆς ἀντικειμένης. εἰ τοίνυν μία ἐστὶ τῶν πρός τι ἡ σχέσις, ἐν ᾗ καὶ τὸ δεξιὸν καὶ τὸ ἀριστερὸν καὶ τὸ ἔμπροσθεν καὶ τὸ ὄπισθεν προσάλληλά τέ ἐστι καὶ λέγεται, ἀνάγκη που πάντως, εἰ τὸ ἕτερον κινηθείη, καὶ τὸ λοιπὸν κινηθῆναι· τὸ γὰρ δεξιὸν καὶ ἀριστερὸν ἐν τῇ τοιᾷδε σχήσει τὸ εἶναι ἔχει· τῆς σχέσεως οὖν κινηθείσης, καὶ ἄμφω τὰ κατὰ ταύτην τὸ εἶναι ἔχοντα κεκινημένα ἂν εἶεν. ὅλως δέ φησιν ὁ Θεμίστιος τὴν κατὰ τὸ πρός τι ἐνέργειαν μὴ διασῴζειν τὸ δυνάμει, ὥσπερ ἡ κατὰ τὴν ἀλλοίωσιν ἐνέργεια διασῴζει τὸ δυνάμει ἐν τῇ μεταβολῇ τῇ ἐκ τῆς δυνάμεως εἰς τὴν τελείαν ἐνέργειαν, ἀλλ’ ἀθρόαν γίνεσθαι τὴν μεταβολὴν τὴν ἐκ τῆς δυνάμεως εἰς τὴν ἐντελέχειαν. μία γοῦν ἐπ’ αὐτῶν ἐνέργεια θεωρεῖται ἡ κυρίως τε καὶ ἁπλῶς, ἡ δὲ ἀτελὴς οὐκέτι· οὐ γὰρ κατ’ ὀλίγον δεξιὸν γίνεται τὸ ἀριστερὸν με τακινούμενον πρὸς τὰ εὐώνυμα, ἀλλ’ ἀχρόνως, κἀγὼ δὲ ἐπὶ τὰ ἀριστερὰ μεθιστάμενος κινοῦμαι μὲν κατὰ τόπον, οὐ κινοῦμαι δὲ κατὰ τὸ πρός τι· πρῶτον οὖν ἐπὶ τῶν τοιούτων δεῖ τὴν ἐνέργειαν τὴν ἀτελῆ δεικνύναι, εἶτα τως τὸν ὁρισμὸν ἐλέγχειν, ὅτι ἄγεται ἐκ δυνάμεως εἰς ἐνέργειαν οὐ διὰ κινήσεως.

Ἀλλ’ αὕτη μὲν ἡ ἀπορία οὕτω διῃτήσθω, ἐπειδὴ δὲ τὸ μὲν δυνάμει ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις ἐστίν. ἡ δὲ κίνησις οὐκ ἐν πάσαις, εἰκότως [*](1 φαίη γὰρ κτλ.] compilat Philopomis Theinist. p. 214,2 sqq. πρῶιον L 2 ὅταν γένηται δεξιὸν ἐνεργεία ΚMt (qui tarneii distinguunt post δεξιὸν): ἐνεργεία ὃν ἀριστερὸν L 4 οὖν om. L τοῦτο (post τοὺς) om. L 5. 6 μίεεστὶν (sic) Κ 6 ἡ τῶν πρός τι δύναμις L 7 ἢ δυνάμει ἐστὶν ἢ ἐνεργεία L ἐνέργειμὲν αὐτῆς (sic) K τῆς om. L 9 ἐκ] fort, ἐπὶ τὸν υἱὸν] τὸ νῦν (h. e. τὸν υݲνݲ ) Κ 10 γενᾶσθαι ante corr. M 12 ἐστι τῆς παρούσης Mt 14 προσάλληλα τὰ καὶ ἐστὶν καὶ Κ 15 ποῦ libri κινηθείη] κινηθῆναι L 17 ταύτης L 18 δέ φησιν] γάρ φησιν L Θεμίστιος 1. c. 11 sqq. xo om. Kt 19 τὸ δυνάμει] xf, δυνάμει L 20 τῇ ἐκ] τὸ ἐκ L 21 ἀθρόαν LK: ἀθρόον Mt γενέσθαι L τὴν (ante ἐκ) corr. ex τῆς M: om. Themistius 21. 22 ἐκ τοῦ δυνάμεως εἰς ἐντελέχειαν Themistius 23 οὐ κατ’ οἰί γὰρ (sic) L 23 24 μετακινουμένου μου scribendimi ex Themistio 24 ἀλλὰ χρόνως Κ 25 κινοῦ μὲν L τὸ om. Κ 26 ἐντελῆ Mt εἶτα] εἶθ’ L: κἀθ’ vel καὶ Themistii libri 27 οὕτω t 29 αὐτὴ Κ διητείσθω L ἐπειδὴ κτλ.] cf. Themist. p. 214,22 sqq.)

μεθαρμόζει τὸν ὁρισμὸν ὁ Ἀριστοτέλης, καὶ ὅτι, ὅπερ ἤδη εἶπον, τὸ ἐκ [*](k 2r) τοῦ δυνάμει εἰς ἐνέργειαν ἄγεσθαι οὐ μόνον ἐπὶ τῆς ἀτελοῦς ἐνεργείας λέγεται, λέγω δὴ τῆς ἐκ τοῦ προτέρου δυνάμει εἰς τὸ πρότερον ἐνεργείᾳ, ὠὰ καὶ ἐπὶ τῆς τελείας τῆς ἐκ τοὐ δευτέρου δυνάμει εἰς τὸ δεύτερον ἐνεργείᾳ. καὶ μή τις ἐπιλάβηται τούτου τοῦ ὁρισμοῦ, διότι τὴν κίνησιν ἐκ τοῦ κινητοῦ πειρᾶται δεικνύναι· οὐ γὰρ διὰ τῶν αὐτῶν τὰ αὐτὰ δείκνυσι. μάλιστα μὲν γάρ, ἐπειδὴ ἡ κίνησις τῶν πρός τι ἔχομεν γὰρ καὶ τοῦτο ὡμολογημένον ἐν τοῖς ἔμπροσθεν), καὶ ἔστι πρὸς τὸ κινητόν ἡ γὰρ κίνησις τοῦ κινητοῦ ἐστι κίνησις), ἀδύνατον αὐτὴν ἄλλως ὁρίσασθαι μὴ παραλαβόντας τὸ πρὸς ὅ ἐστιν, ὥσπερ οὐδὲ πατέρα χωρὶς υἱοῦ, οὐδὲ διπλάσιον χωρὶς ἡμίσεος· ἔπειτα καὶ γνωριμώτερον τὸ κινητὸν τῆς κινήσεως· οὐ γὰρ ταὐτὸν εἰδέναι ὅτι ἔστι κίνησις καὶ τί ἐστι· τὸ μὲν γὰρ ὅτι ἔστιν ἅπασι γνώριμον, τὸ δὲ τί ἐστι καὶ ἡμεῖς νῦν ζητοῦμεν. ἀλλὰ μὴν ὅτι ἔστι κίνησις, ἀπὸ τῶν κινουμένων γνώριμον, ταῦτα δέ ἐστι τὰ κινητά, ὥστε ὁ τῷ κινητῷ πρὸς τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως χρώμενος τῷ γνωριμωτέρῳ πρὸς τὸ ἀγνωστότερον κέχρηται.

p. 202a9 εἶδος δὲ ἀεὶ οἴσεται τὸ κινοῦν.

Τὸ κινοῦν, φησί, πάντως εἶδός τι ἕξει ἓν τῶν δέκα κατηγοριῶν· τοῦτο γάρ ἐστιν αἴτιον καὶ ἀρχὴ τῆς κινήσεως· ἡ μὲν γὰρ ὕλη παθητικόν, ποιητικὸν δὲ τὸ εἶδος· ἀνάγκη ἄρα τὸ κινοῦν εἶδός τι ἔχειν, ὅπερ καὶ αἴτιον αὐτῶ τοῦ κινεῖν ἐστι.

p. 202a13 Καὶ τὸ ἀπο·ρούμενον δὲ φανερόν, ὅτι ἐστὶν ἡ κίνησις ὲν τῳ κινητῷ.

Τὸ προκείμενόν ἐστιν ἐν τούτοις ζητῆσαι, ὅτι ὄντος τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου καὶ τῆς κινήσεως, πότερον ἡ κίνησις ἐν τῷ κινοῦντί ἐστιν ἢ ἐν τῷ κινουμένῳ. * * * καὶ κατασκευάζει τοῦτο ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως. ἐστι γάρ, φησίν. ἡ κίνησις ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ· εἰ τοίνυν ἡ κίνησις ἐντελέχειά ἐστι τοῦ κινητοῦ, ἡ δὲ ἐντελέχεια ἑκάστου ἐν ἐκείνῳ ἐστὶν οὗ καὶ ἔστιν ἐντελέχεια, ἡ κίνησις ἄρα ἐν τῷ κινητῷ ἐστι· κινεῖται δὲ τὸ κινητόν, ἡ κίνησις ἄρα ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστί, καὶ ὅλως ἐν τούτῳ ἐστὶ τὸ δυνάμει οὗ ἡ κίνησις ἐνέργειά ἐστιν. εἰ δὲ ἔστι καὶ τοῦ κινοῦντος ἐνέργειά τις, φησίν, ἀλλ’ οὐχ ἑτέρα ἐστὶν αὕτη παρὰ τὴν τοῦ [*](1 ὁρισμὸν LΚ: λόγον Mt εἶπον p. 362,34 5 ἐπιλάβοιται M 8 ὁμολογούμενον L 9 ἄλλως αὐτὴν L 11 ἡμίσεως Κ cum Themist. p. 215,3 καὶ] καὶ καὶ primitus M: om. L 12 ὅτι ἔστι κίνησις LK Themistius: ὅτι ἔκίνησις (sic) M: ὅτι κίνησις t γὰρ ὅτι έστιν Themistius: ὅτι ἔστι L: γάρ ἐστιν K: γὰρ Mt 13 ὅτι] τὸ L 17 οἴσεται KM: οἴσεταί τι e vulg. Arist. (L)t 18 τι K: τε LMt 19 παθητικός Κ: παθητική L 21 αὐτῷ κινοῦν ἐστι L 22 Καὶ τὸ] * ὸ (littera rubro addenda; h. e. oin. καὶ) Κ δὲ] δὴ t 26 lacunam signavi: intereiderint καί φησιν ὅτι ἐν τῷ κινουμένῳ 31 ἡ κίνησις ἐνέργειά ἐνεργεία KM) ἐστιν Philoponi libri: κίνησις ἡ ἐνέργεια Themist. p. 215,18)

κινουμένου ἐνέργειαν οὐδ’ ἀποτετμημένη αὐτοῦ, ἀλλ’ ἐν αὐτῷ τὸ εἶναι [*](k 2r) ἔχουσα, γινομένη μὲν ὑπὸ τοῦ κινοῦντος ὑπάρχουσα δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ· οὐ γὰρ ἄλλη μὲν γίνεται ὑπὸ τοῦ κινοῦντος ἄλλη δὲ ἔστιν ἐν τῷ κινουμένῳ, ἀλλὰ μία οὖσα ἅμα τε τὸ κινητικὸν κινοῦν ποιεῖ καὶ τὸ κινητὸν κινούμενον. μία μὲν οὖν ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια, μία δὲ τῷ ὑποκειμένῳ οὐ τῷ λόγῳ, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ ἄναντες καὶ τὸ κάταντες ἓν μέν | ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ [*](k 2v) διάστημα, ἀλλ’ ἔνθεν μὲν ἀρχομένοις ἄναντες ἔνθεν δὲ κάταντες, οὕτω καὶ ἐπὶ κινήσεως μία μὲν τῷ ὑποκειμένῳ ἀλλὰ τῇ σχέσει οὐ μία, ἀλλ’ ἀπὸ μὲν τοῦ κινοῦντος ἀρχομένη ποίησις καλεῖται, ἀπὸ δὲ τοῦ πάσχοντος πάθησις. ἀλλ’ εἴτε ποίησις λέγοιτο, ἐν τῷ πάσχοντι δηλονότι θεωρεῖται τὸ γὰρ ποιοῦν εἰς πάσχον ποιεῖ), εἴτε πάθησις, ἔτι μᾶλλον.

Ταῦτα εἰπὼν ἐπαπορεῖ τῷ λόγῳ, καί φησιν ὅτι μήποτε οὐδὲ μία ἐστὶν ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια, ἀλλὰ δύο· ἄλλη γὰρ ἡ τοῦ ποιητικοῦ ἐνέργεια καὶ ἄλλη ἡ τοῦ παθητικοῦ. καὶ τοῦτο δῆλον καὶ ἐκ τῶν ὀνομάτων καὶ ἐκ τῶν τελῶν· ἡ μὲν γὰρ τοῦ ποιητικοῦ ἐνέργεια λέγεται ποίησις, ἡ δὲ τοῦ παθητικοῦ πάθησις, ἔργον δὲ καὶ τέλος τῆς μὲν ποιήσεως τὸ ποίημα, τῆς δὲ παθήσεως τὸ πάθος· ·ὧν δὲ τὰ τέλη διάφορα, καὶ αἱ ἀρχαὶ διάφοροι· ὥστε δύο αἱ ἐνέργειαι καὶ δύο αἱ κινήσεις. εἰ οὖν δύο, ἢ ἡ μὲν ἐν τῷ κινοῦντι ἔσται ἡ δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, ἢ ἄμφω ἐν τῷ κινουμένῳ. τὸ δὲ ἕτερον τμῆμα τῆς διαιρέσεως οὐχ ὑποτίθεται, λέγω δὴ τὸ ἄμφω εἶναι ἐν τῷ κινοῦντι, διὰ τὸ προφανὲς εἶναι τὸ ἄτοπον ταύτης τῆς ὑποθέσεως· εἰ γὰρ ἄμφω ἐν τῷ κινοῦντι εἶεν, συμβήσεται τὸ μὲν κινοῦν δύο ἔχειν κινήσεις, τὸ δὲ κινούμενον μὴ ἔχειν κίνησιν, ὅπερ ἄλογον. εἰ μὲν οὖν θατέρα ἐν θατέρῳ ἔσται, οἷον ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦντι ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι ἀνάπαλιν γὰρ οὐκ ἐνδέχεται, λέγω δὲ τὴν μὲν πάθησιν ἐν τῷ ποιοῦντι τὴν δὲ ποίησιν ἐν τῷ πάσχοντι· ἔσται γὰρ οὕτω τὸ μὲν πάσχον οὐ πάσχον ἀλλὰ ποιοῦν, τὸ δὲ ποιοῦν οὐ ποιοῦν ἀλλὰ πάσχον), εἰ τοίνυν ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦντι ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι, ἀνάγκη πᾶσα, ὥσπερ τὸ πάσχον <ἔχον> ε τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν ἔχει κίνησιν ἐν ἑαυτῷ, οὕτω καὶ τὸ ἔχον τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν ἔχειν κίνησιν ἐν ἑαυτῷ. εἰ τοίνυν τὸ κινοῦν ἔχει κίνησιν ἐν ἑαυτῷ, ἢ κινηθήσεται ἢ οὐ κινηθήσεται· εἰ μὲν οὗν ειναι [*](1 αὑτοῦ Κ αὐτῷ t: ἑαυτῶ LKM εἶναι] εὖ superscr. Μ 2 4 κινουμένῳ] γενομένω L κινοῦν] κινεῖν L 5 κινούμενον t: κινεῖσθαι LKM at cf. Themist. 1. c. 24 sq. ἀμφοῖν ἡ ἐνέργεια L et Themistius 6 καὶ (post ἐστι) om. L 7 ἔθεν M: ἔνθα L ἀρχομένοις Mt: ἀρχομένων K: ἀρχόμενον L: ἀρχομένῳ Themistius 8 ἐπὶ κινήσεως] ἐπινήσ Κ 9 ἀρχομένη (cf. Simplic. p. 440,6) Mt: ἀρχομένων Κ: ἀρχόμενον L: ἀρχομένοις vel ἀρχόμενος Themistii libri 11 εἰς LM 2 t εἰ KM 12 μήποτε LK: μηδέποτε M: om. t 12. 13 ἡ ἐνέργεια ἀμφοῖν Mt 13 γὰρ τοῦ ποιητικοῦ ἡ Mt 14 καὶ (post δῆλον) om. L 18 αἰ (ante ἐνέργειαι) om. Mt 19 ἐν (post δὲ) LK: ἐπὶ (superscr. nescio quid M 2) Mt 25. 28 ἀνάπαλιν—πάσχοντι om. L 29 ἔχον addidi ἔχει KM: ἔχειν (L)M 2 t 29. 30 οὕτω καὶ—ἐν ἑαυτῶ L: om. KM: οὕτω καὶ τὸ κινοῦν marg. M 2: quatuor haec verba post πάσχον (v. 28) posuit t 30. p. 371,1 τὸ κινοῦν—συμβήσεται πᾶν om. Κ)

σεται, συμβήσεται πᾶν τὸ κινοῦν καὶ κινεῖσθαι· πᾶν γὰρ ἕξει τὴν ἑαυτοῦ [*](k 2v) ἐνέργειαν ἐν ἑαυτῷ τοῦτο δὲ ἐναργῶς ψεῦδος· κινεῖ γὰρ καὶ ἡ εἰκὼν τὸν ἐραστὴν καὶ ὁ ἄρτος τὸν πεινῶντα καὶ ὁ χόρτος τὸν ὄνον, αὐτὰ ἀκίνητα ὄντα), εἰ δὲ μὴ κινηθήσεται, ἔσται τι κίνησιν ἔχον μὴ κινούμενον, ὅπερ ἄλογον. εἰ δὲ ἄμφω αἱ ἐνέργειαι ἐν τῷ κινουμένῳ εἶεν καὶ πάσχοντι, πρῶτον μὲν ἄτοπον τὸ τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι, ἔπειτα, φησί, συμβήσεται δύο κινήσεις διαφερούσας κατ’ εἶδος εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ τέλος ἄγειν, ὅπερ ἀδύνατον · δύο μὲν γὰρ κινήσεις κινεῖσθαι ἑτέρας τῷ εἴδει ἐπὶ διάφορα ἀγούσας εἴδη οὐδὲν ἀδύνατον τὸ γὰρ αὐτὸ δυνατὸν κατὰ τόπον κινεῖσθαι καὶ ἀλλοιοῦσθαι ἡ αὔξεσθαι ἢ μανθάνειν), δύο μέντοι κινήσεις διαφερούσας κατ’ εἶδος ἐπὶ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ εἶδος ἄγειν ἀδύνατον. ἢ γὰρ ἐκ διαφόρων ἀρχῶν αἱ δύο κινήσεις εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πέρας ἄξουσιν, ἢ ἐκ τῆς αὐτῆς εἰς τὸ αὐτό· εἰ μὲν οὖν ἐκ διαφόρων, ἐπειδὴ ἐξ ἐναντίων πάντως πᾶσα γὰρ μεταβολὴ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον), συμβήσεται δύο τῷ αὐτῷ ἐναντία εἶναι, ὅπερ ἄτοπον ἀεὶ γὰρ ἓν ἑνὶ ἐναντίον); εἰ δὲ ἐκ τοῦ αὐτοῦ, ἀεὶ αἱ ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ μεταβολαὶ διὰ τῶν αὐτῶν μέσων γίνονται οἷον ἡ ἐκ μελάνσεως εἰς λευκὸν μεταβολὴ ἀεὶ διὰ τοῦ φαιοῦ μέσου, καὶ ἡ τοὐ ὕδατος εἰς ἀέρα μεταβολὴ διὰ μέσης τῆς ἀτμίδος, καὶ ἐπὶ πάντων ὡσαύτως), ὥστε ἀδύνατον δύο κινήσεις διαφόρους ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ ἀγαγεῖν. ἀδύνατον ἄρα δύο ὑποτίθεσθαι τὰς ἐνεργείας, οὔτε θατέραν ἐν θατέρῳ τὴν δὲ ἑτέραν ἐν τῷ λοιπῷ, οὔτε ἀμφοτέρας ἐν ἑνί.

Μήποτε οὖν, φησί, μία τις ἐξ ἀμφοτέρων ἐνέργεια γίνεται, ἐκ τοῦ κινοῦντός φημι καὶ κινουμένου. ἀλλὰ καὶ ταύτῃ τῇ ὑποθέσει ἕψεταί τινα ἄτοπα· πρῶτον μὲν γάρ, φησίν, αὐτὸ τοῦτο ἄτοπον τὸ δύο πράγματα διαφέροντα κατ’ εἶδος μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἔχειν ἐνέργειαν ὥσπερ γὰρ τοῦ λευκαινομένου καὶ θερμαινομένου οὐκ ἔσται μία τις καὶ ἡ αὐτὴ ἐνέργεια οὕτως εὔλογον μηδὲ τοῦ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος τὴν αὐτὴν εἶναι ἐνέργειαν), ἔπειτα, φησίν, εἰ ἀμφοτέρων μία ἔσται ἡ ἐνέργεια, ἔσται καὶ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει τὸ αὐτὸ καὶ ἔτι καθολικώτερον ἡ ποίησις τῇ παθήσει· ἐνέργειαι γὰρ καὶ αὗται· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τὸ ποιεῖν τῷ πάσχειν, ὅπερ ἐστὶν αὐτὸ τὸ ἐνεργεῖν κατὰ τὴν ἐνέργειαν ὅταν μὲν γὰρ εἴπω λεύκανσιν ἢ δίδαξιν, αὐτὴν εἶπον τὴν ἐνέργειαν, ὅταν δὲ λευκαίνειν ἢ διδάσκειν, αὐτὸ τὸ κινεῖτὸν [*](3 τὸν (ante πεινῶντα) om. KM 10 αὔξασθαι Κ μανθαύειν errore typogr. t 11. 12 διαφερούσας—κινήσεις om. L 12 ἥξουσιν L 13 οὖν om. Mt 14 post πάντως addunt εἰς ἐναντία M 2 t 15 ὅτιπερ Κ 16 μεταβολαὶ M 17 γίνονται L: γίνεται (K)Mt post φαιοῦ addunt γίνεται Mt 18 μέσου] μέσον Κ 19 ἐκ τοῦ αὐτοῦ om. L 20 εἰς ταὐτὸν L δύο L: om. KMt ὑποτίθεσθε Κ 21 ἐν ἑνί] ἐνοῦντας L 22 φησὶ L: om. KMt 24 τὸ] τὰ Κ 25 γὰρ LK: λέγεται M: om. t 26 καὶ τοῦ θερμαινομένου t 28 ἀμφοτέ- ρων t δίδαξις LK: βάδισις Mt 29 καθολικότερον M 30 xdi LK: καὶ τὸ. Mt 30. 31 πάσχειν—ὅταν μὲν iterat Κ 30 ἐστὶν om. L 31 κατὰ ἥν ἐνέργειαν KMt: ἀπὸ τῆς ἐνεργείας L μέν LK: om. Mt λεύκασιν Κ 32 ἢ διδάσκειν LK: καὶ κινεῖσθαι Mt)

σθαι καὶ ἐνεργεῖν κατὰ τὴν ἐνέργειαν ἢ κίνησιν), τῆς οὖν ἐνεργείας μιᾶς [*](k 2v) καὶ τῆς αὐτῆς οὔσης, καὶ τὸ κατ’ αὐτὴν ἐνεργεῖν ἓν ἔσται καὶ τὸ αὐτό· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ ὁ ἐνεργῶν εἷς ἔσται καὶ ὁ αὐτός· οὐκοῦν καὶ ὁ διδάσκων τῷ μανθάνοντι καὶ ὁ ποιῶν τῷ πάσχοντί ὁ αὐτὸς ἔσται· συμβήσεται οὖν τὸν διδάσκοντα καθὸ διδάσκει μανθάνειν, καὶ τὸν ποιοῦντα πάσχειν, ὅπερ ἄτοπον. καὶ ἄλλως, ὅπερ αὐτὸς μὲν ἐν τῇ ἀπορίᾳ οὐ προστίθησιν, ὡς ἤδη ἐν τῇ προτέρα ὑποθέσει τῇ λεγούσῃ δύο ἐνεργείας εἶναι θεὶς αὐτό, ἐν μέντοι τῇ λύσει, ὡς καὶ τοῦτο θεὶς τὸ ἄτοπον, ἐπιλύεται αὐτό· ἡ γὰρ μία αὕτη ἐνέργεια ἐν τίνι ἔσται; ἢ γὰρ ἐν τῷ κινοῦντι, ἢ ἐν· τῷ κινουμένῳ· ἀλλ’ ἐν μὲν τῷ κινοῦντι ἄλογον ἔσται γὰρ τὸ κινούμενον μὴ ἔχον κίνησιν· καὶ πῶς κινηθήσεταί τι μὴ ἔχον κίνησιν;), εἰ δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, ἄτοπον πάλιν τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι καὶ μὴ ἐν ἑκάστῳ τὴν ἰδίαν ἑκάστου ἐνέργειαν εἶναι. οὕτως ἀπορήσας πρὸς τὸν λόγον ἐπιλύεται ἐφεξῆς τὰς ἀπορίας, καὶ πρὸς μὲν τὴν ὑπόθεσιν τὴν ὑποτιθεμένην δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας καὶ τὰ ἑπόμενα ταύτῃ ἄτοπα οὐδέν φησι, διότι μηδὲ ἀληθὴς ἡ ὑπόθεσις καὶ τὰ ἑπόμενα αὐτῇ ἄτοπα ἔλεγχός ἐστι καὶ οὐκ ἀπορία, τὰ δὲ ἑπόμενα ἄτοπα τῇ ἑτέρᾳ ὑποθέσει, τῇ λεγούσῃ μίαν εἶναι τὴν ἐνέργειαν ἀμφοῖν, ἐπιλύεται, ἐπειδὴ καὶ ἀληθὴς αὐτῷ δοκεῖ εἷναι αὕτη ἡ ὑπόθεσις. καὶ πρῶτόν γε τὸν λόγον τὸν λέγοντα ὅτι ἡ ἄλλου ἐνέργεια ἐν ἄλλῳ ἔσται ἐπιλύεται, ὃν ἐν μὲν τῇ ἀπορίᾳ ὡς ἑπόμενον τῇ προτέρᾳ ὑποθέσει, τῇ λεγούσῃ δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας, καὶ ταύτας ἐν τῷ κινουμένῳ, ἔθηκεν, ἐν δὲ τῇ λύσει ὡς ἑπόμενον καὶ τῷ λέγειν μίαν εἶναι ἐνέργειαν, καὶ ταύτην ἐν τῷ κινουμένῳ, ἐπιλύεται· ὡς γὰρ εἶπον. | οὐδὲ λέγει τι πρὸς τὸν λόγον τὸν ἐλέγχοντα [*](k 3r) τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας, ἐπειδὴ μηδὲ δοκεῖ αὐτῷ ἀληθὴς ἡ ὑπόθεσις. φησὶν οὗν μηδὲν εἶναι ἄτοπον τὸ τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι, ἀλλὰ καὶ ἀναγκαῖον ἐπὶ τῶν πρός τι τοῦτο εἶναι· ἔχομεν δὲ ἐξ ἀρχῆς κείμενον ὅτι τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον τῶν πρός τί ἐστιν. ἤγουν ἡ ἐνέργεια ἡ τοῦ πατρὸς οὐκ ἐν ἄλλῳ τινί ἐστιν ἢ ἐν τῷ υἱῷ· οὐ γὰρ ἀποτέτμηται τοῦ υἱοῦ ἡ τοῦ πατρὸς ἐνέργεια, ἀλλ’ ἐν τῷ υἱῷ τὸ εἶναι ἔχει, ἀρχομένη μὲν ἐκ τοῦ πατρός, συνισταμένη δὲ ἐν τῷ υἱῷ. οὕτω καὶ τοῦ λευκαίνοντος ἡ ἐνέργεια οὐκ ἐν ἄλλῳ τινὶ ἔσται ἢ ἐν τῷ λευκαινομένῳ, καὶ τοῦ διδάσκοντος ἐν τῷ μανθάνοντι, καὶ καθόλου τοῦ [*](1 καταυτὴν τὴν ἐνέργειαν ἡ κίνησις Κ 2 τῆς αὐτῆς] ταύτης L 3 litterae ὁ ἐνεροὔκουν ε corr. M M 4 πάσχοντι καὶ αὐτὸς ante lituram M 5 post ποιοῦντα exciderint καθὸ ποιεῖ 6 καὶ ὅτιπερ αὐτὸς ἐν (omissis ἄλλως et μὲν) L μὲν ἐν] fort, ἐν μὲν 8 καὶ om. Mt 11 τι LM: τὸ (K)t 13 ἐνέργειαν ἑκάστου L 14 ἀπορίσας M καὶ om. Mt 16 ἀληθὲς M 17 αὐτὴ L: αὐτὴ (sic) KMt ἐλέγχων et mox ἀπορῶν L οὐκ om. superscr. M 18 τῆ ἑτέρα ὑποθέσει LK: τῇ ὑποθέσει τῇ έτέρᾳ Mt 19 ἀληθὲς M αὐτῶ LK: αὐτὸ Μt πρῶτα L 20 ἐνέργεια et ἐπιλύεται om. L ὃν] ov M 23. 24 καὶ τὸ λέγειν μίαν—ὡς γὰρ in ras. K 23 καὶ τῷ t: καὶ τὸ LKM μίαν λέγειν Mt 24 τὸν λόγον om. L 25 μηδὲ δοκεῖ] μηδενὶ Κ 26 φασὶν L οὖν om. M 28 ἐξ ἀρχῆς κτλ.] cf. c. 1 p. 200b30 sqq. ὅτι LK: καὶ Mt 29 ἐστιν (priore loco) LKM: εἶναι t 31 conicias ἐφισταμένη et p. 374,22 ἐφισταμένην) ποιοῦντος ἐν τῷ πάσχοντι· οὐδὲν γὰρ ἄλλο πάσχει τὸ πάσχον ἢ ὅπερ ποιεῖ [*](k 3r) τὸ. ποιοῦν· ἐνεργοῦντος γὰρ τοῦ ποιοῦντος ἅμα πάσχει τὸ πάσχον. εἰ τοίνυν ὃ ποιεῖ τὸ ποιοῦν τοῦτο πάσχει τὸ πάσχον, ὃ δὲ πάσχει τὸ πάσχον τοῦτο ἐν τῷ πάσχοντί ἐστιν ἐν τῷ πάσχοντι γὰρ τὸ πάθος), ὃ ποιεῖ ἄρα τὸ ποιοῦν, τοῦτο ἐν τῷ πάσχοντί ἐστιν. ἐν πρώτῳ σχήματι ὁ συλλογισμός. ὥστε εἰ ἡ ποίησις ἐνέργεια τοῦ ποιοῦντος, αὐτὴ δὲ ἐν τῷ πάσχοντί ἐστιν, ἀνάγκη ἄρα ἐπὶ τῶν πρός τι τὴν ἑκατέρου ἐνέργειαν ἐν θατέρῳ εἶναι.

Πρὸς δὲ τὸ δεύτερον ἄτοπον, τὸ λέγον ὅτι συμβήσεται δύο ἑτέρων τῷ εἴδει μίαν εἶναι ἐνέργειαν, φησὶν ὅτι ἐπί τινων οὐδὲ τοῦτο ἄτοπον, λέγω δὴ ἐπὶ τῶν πρός τι, ὅταν τὸ μὲν δυνάμει ᾖ τὸ δὲ ἐνεργείᾳ κατὰ τὴν δύναμιν ταύτην, ἀλλὰ μία ἡ τούτων ἐνέργεια τῷ ὑποκειμένῳ οὐ τ·ῷ λόγῳ· μία γὰρ ἡ λεύκανσις ἣν λευκαίνει τὸ λευκαῖνον καὶ λευκαίνεται τὸ λευκαινόμενον, καὶ τὸ θεώρημα ἓν ὃ διδάσκει ὁ διδάσκων καὶ μανθάνει ὁ μανθάνων. καὶ ἡ δίδαξις οὖν τοῦ θεωρήματος μία ἣν διδάσκει τὸ διδάσκον καὶ διδάσκεται τὸ διδασκόμενον· οὐ γὰρ ἄλλο τί ἐστιν ἡ δίδαξις, ἢ τὸ ἐκ τοῦ διδασκάλου μανθάνειν. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ μάθησις. ἀλλὰ τῷ μὲν ὑποκειμένῳ τὰ αὐτά, τῷ δὲ λόγῳ οὐ τὰ αὐτά, ὥσπερ ἡ ἀνάβασις καὶ ἡ κατάβασις, καὶ ἡ ὁδὸς ἡ Θήβηθεν Ἀθήναζε καὶ ἡ Ἀθήνηθεν Θήβαζε. μία γὰρ καὶ ἐπὶ τούτων ἡ διάστασις, ἡ κάτωθεν ἄνω καὶ ἡ ἄνωθεν κάτω ἀλλ’ ὁ λόγος ἕτερος· ἔνθεν μὲν γὰρ ἀρχομένῳ ἀνάβασις, ἔνθεν δὲ κατάβασις. οὕτως οὗν καὶ ἐπὶ τοῦ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος μία μὲν ἡ ἐνέργεια ἀμφοῖν, ἀλλ’ ἐκ μὲν τοῦδε ἀρχομένων ποίησις λέγεται, ἐκ δὲ τοῦδε πάθησις, καὶ ἐκ τοῦδε μὲν μάθησις, ἐκ τοῦδε δὲ δίδαξις. καὶ τοῦτο εἰκότως συνέβη, ἐπειδὴ οὐδὲν ἕτερον ποιεῖ τὸ ποιοῦν, ἢ ὅπερ ἐστὶ δυνάμει τὸ πάσχον. ἡ ἄρα ἐνέργεια τοῦ ποιοῦντος, αὕτη ἐστὶν ἐνέργεια τῆς τοῦ πάσχοντος δυνάμεως· μία ἄρα ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια κατὰ τὸ ὑποκείμενον τῇ σχέσει μόνῃ τὸ διάφορον ἔχουσα.

Πρὸς δὲ τὸ τελευταῖον ἄπορον, τὸ λέγον ὅτι εἰ μία ἀμφοῖν ἐνέργεια έσται, καὶ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν, καὶ εἰ τοῦτο, καὶ ὁ διδάσκων τῷ μανθάνοντι ὁ αὐτός, πρὸς τοῦτο οὖν ἀπαντῶν φησιν ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ ἡ μάθησις τῇ διδάξει ταὐτὸν εἴη, ἤδη καὶ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτὸν [*](1 ποιεῖ om. Κ 2. 3 εἰ τοίνυν—τοῦτο πάσχει (sic in iteratis; πάσχειν priore loco) τὸ πάσχον iterat Κ 3 πάσχει τό (prioro loco) iterat M 4 πάσχον τί (pro πάσχοντί) hic et identidera in proximis Mt 5. 6 ἐν πρώτῳ—πάσχοντί ἐστιν om. L 6 εἰ ἡ] εἴη Κ ἐνέργεια ἐστὶν Κ fort, αὐτὴ 7 ἄρ] γὰρ L 8 δεύτερον] β΄ Κ: om. M: δύο superscr. Μ2 δύο L: δὲ Κ: δὲ δύο Mt 9 τὴν ἐνέργειαν L ὅτι] οὖν L 12 ἢν L: ἦν Κ: ᾖ Mt 14 ἳν] ἡ Κ 16 μαθεῖν L 17 ὥσπερ LK: εἴπερ Mt 18 ἡ ὁδὸς Κ: ἡ ὁδὸς καὶ L: om. Mt 18. 19 καὶ ἀθήνηθεν (om. ἡ) Κ 19 καὶ ἡ ἐπὶ τούτων διάστασις traicit L 21. 22 πάσχοντας Κ 22 τοῦδε] τοῦ γένους L ἀρχομ Κ 23 τοῦδε δὲ δίδαξις) L: τούτου δὲ Κ: δὲ τοῦδε Mt 25 αὕτη ἐστίν L: αὕτη γὰρ (K)Mt 26 ἡ om. L 27 διαφέρον L 28 ὅτι εἰ Lt: ὅτι ἡ KM 29 ταὐτὸν τῇ μαθήσει L καὶ (ante ὁ) om. Mt 30. 31 ἡ μὲν μάθησις ante lituram L 31 ἤδη καὶ πρὸς τὸ διδάσκειν M)

εἶναι καὶ τὸν διδάσκοντα τῷ μανθάνοντι. εἰ μὲν γὰρ κατὰ πάντα ταὐτὸν [*](k 3r) ἦν ἡ δίδαξις καὶ ἡ μάθησις, ὥσπερ καὶ τὸ λώπιον καὶ ἱμάτιον, ἀνάγκη τῷ ὄντι ἕπεσθαι τὰ εἰρημένα, ἐπειδὴ δὲ οὐ κατὰ πάντα τὰ αὐτά ἐστιν, ἀλλὰ τῷ μὲν ὑποκειμένῳ ταὐτὸν τῷ δὲ λόγῳ διάφορα, οὐκ ἀνάγκη τὸν αὐτὸν εἶναι τὸν διδάσκοντα τῷ μανθάνοντι, οὐδὲ τὴν δίδαξιν τῇ μαθήσει. ἐπεὶ καὶ τῆς ἀναβάσεως καὶ τῆς καταβάσεως οὕσης μιᾶς κατὰ τὸ ὑποκείμενον, οὔτε τὸ ἀναβαίνειν τῷ καταβαίνειν ταὐτόν ἐστιν οὔτε ὁ ἀναβαίνων τῷ καταβαίνοντι, οὐδὲ ἐπειδὴ μία ἡ διάστασις ἡ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας καὶ <ἡ> ε ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας, ἤδη που καὶ τὸ εἰς Θήβας ἰέναι ἐξ Ἀθηνῶν ἐστι τῷ ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας, ἢ ὁ ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας ἐρχόμενος ὁ αὐτός ἐστι τῷ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας ἀπιόντι. οὕτως οὖν κἂν εἰ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ἡ αὐτὴ εἴη, οὔτε τὸ μανθάνειν ἀνάγκη τῷ διδάσκειν ταὐτὸν εἶναι, οὔτε τὸν διδάσκοντα τῷ μανθάνοντι· ὅλως γὰρ οὐδὲ ταὐτὸν κυρίως καὶ κατὰ· πάντα ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει, ἀλλὰ μόνον κατὰ τὸ ὑποκείμενον· ὥστε εἰ μὴ κατὰ πάντα ταὐτὸν ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει, οὐδὲ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν, οὐδὲ ὁ διδάσκων τῷ μανθάνοντι. πρότερον μὲν γὰρ συνεχώρησε τὴν δίδαξιν τῇ μαθήσει τὴν αὐτὴν εἶναι, εἶτα τὴν ἀκολουθίαν ἤλεγξεν ὡς ψευδῆ, λέγω δὴ ὅτι καὶ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτὸν καὶ ὁ διδάσκων τῷ μανθάνοντι, ὕστερον δὲ οὐδὲ τῇ ἀρχῇ συνεχώρησε, λέγων ὅτι οὐδὲ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ἡ αὐτή· οὐδὲ γὰρ τῷ ὁρισμῷ ταὐτά, ἀλλὰ τῷ ὑποκειμένῳ. ὥστε οὐδὲν ἄτοπον μίαν εἶναι ἐνέργειαν ἀμφοῖν, προϊοῦσαν μὲν ἐκ τοῦ ποιοῦντος ὑφισταμένην δὲ ἐν τῷ πάσχοντι· ὥστε εἰ ἡ ἐνέργεια τοῦ κινητοῦ κίνησίς ἐστι μία καὶ ἡ αὐτὴ οὖσα καὶ τοῦ κινητικοῦ, αὐτὴ δὲ ἐν τῷ κινητῷ ἐστι γινομένη ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ, τὸ δὲ κινητόν ἐστι τὸ κινούμενον, ἐν τῷ κινουμένῳ ἄρα ἡ κίνησις καὶ οὐκ ἐν τῷ κινοῦντι.

Καὶ τὸ ἀπορούμενον δὲ φανερόν. ἀπορεῖται γὰρ πότερον ἡ κίνησις ἐν τῷ κινοῦντί ἐστιν ἢ ἐν τῷ κινουμένῳ ἢ ἐν ἀμφοῖν.

p. 202a14 Ἐντελέχεια γάρ ἐστι τούτου ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ.

Ὅτι ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως δείκνυται ὅτι ἐν τῷ κινουμένῳ [*](1 τὸν διδάσκοντα] τὸ διδάσκον L 2 καὶ τὸ ἱμάτιον L 2. 3 τῷ ὄντι om. L 3 ἐπεὶ δὲ Mt πάντα om. Κ 4 ταυτόν KM : ταὐτὰ Lt 6 τῆς (ante καταβάσεως) om. Κ μιᾶς οὔσης L 7 ἀναβαίνειν οὗτε τὸ καταβαίνειν M 8 Θήβας] θήκας Κ 9 ἡ addidi ἐκ θημῶν et mox εἰς θ’ ἡμᾶς ἱέναι K που om. L 10 ὁ om. LK 11 ἐστιν ἤδη τῷ L οὖν κἂν εἰ ἡ scripsi : οὐκ ἂν εἰ ἡ (εἴη K ) LK : οὖν ἂν ἡ Mt 12 εἴη ἦ t ἀνάγκη om. L 16 διδάσκων τὸ μανθάνοντι Κ πρῶτον L 17 γὰρ om. L τήν αὐτὴν LK: ταὐτὸν Mt 18 ἤλεξεν M ὡς] εἰς L 21 τὰ αὐτὰ Mt 22 post ποιοῦντος deletum αὐτὰ M ὑφισταμένην] cf. ad p. 372,31 23 ὥστε] ὡς L 24 αὕτη δὲ L γιγνομένη Κ 27 προείρηται γὰρ L 28 ἐν τῷ κινοῦντί — ἀμφοῖν om. L lemma om. L 29 ἐστιν Κ καὶ ὑπὸ Aristotelis vulgata at cf. Diels z. Textgesch.) [*](p. 23 30 Ὅτι ἐκ] ἔτι ἐκ t ἐν] οὐδ’ ἐν L: ante ἐν tres litteras delevit M)

ἐστὶν ἡ κίνησις οὐκ ἐν τῷ κινοῦντι· ἔστι γάρ, φησίν, ἡ κίνησις ἐντελέχεια [*](Κ 3r) τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ. καὶ τελειότερον νῦν ἀποδίδωσι τὸν τῆς κινήσεως ὁρισμόν· συμπαραλαμβάνει γὰρ καὶ τὸ αἴτιον τῆς ἐνεργείας· ἐντελέχεια γάρ, φησίν, ἐστὶ τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ. ὁ μὲν γὰρ πρότερος ὁρισμός, ὁ λέγων ὅτι ἐστὶν “ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ, ᾗ κινητόν”, οὔ φησιν ὑπὸ τίνος ἡ ἐντελέχεια γίνεται, ὁ δὲ προκείμενος καὶ τοῦτο ἐμφαίνει· καὶ ἡ τοῦ κινητικοῦ ἐνέργεια οὐκ ἄλλη ἐστίν. εἰ γὰρ ἡ κίνησις ἐντελέχειά ἐστι τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ, οὐκ ἄρα ἑτέρα ἐστὶν ἡ τοῦ κινητικοῦ ἐνέργεια παρὰ τὴν τοῦ κινητοῦ, ἀλλὰ μία καὶ ἡ αὐτή, τελειοῦσα μὲν τὸ ὑποκείμενον, λέγω δὴ τὸ κινούμενον, γινομένη δὲ ὑπὸ του κινοῦντος· ἀυτὴ γάρ ἐστιν ἡ τοῦ κινητικοῦ ἐνέργεια, τὸ κινεῖν τὸ κινητόν, τὸ δὲ κινεῖν τὸ κινητὸν τοῦτό ἐστι, τὸ κινεῖσθαι τὸ κινούμενον.

p. 202 a 15 Δεῖ μὲν γὰρ εἶναι ἐντελέχειαν ἀμφοῖν.

Ἑπειδὴ εἶπεν ὅτι οὐκ ἄλλη ἐστὶν ἡ τοῦ κινητικοῦ ἐνέργεια᾿, διὰ τοῦτο [*](k 3v) εἶπεν ὅτι οὐ τοῦτό φημι, ὅτι οὐκ ἔχει ἑκάτερον αὐτῶν ἐνέργειάν τινα· δεῖ γὰρ ἔχειν. καὶ ὅτι μὲν τὸ κινούμενον ἔχει, πρόδηλον, ὅτι δὲ καὶ τὸ κινοῦν ἔχει τινὰ ἐνέργειαν, κατασκευάζει· κινητικὸν μὲν γάρ ἐστι, φησί, τῷ δύνασθαι, κινοῦν δὲ τῷ ἐνεργεῖν. εἰ τὸ κινοῦν, φησί, ποτὲ μὲν τὴν κινητικὴν μόνον δύναμιν ἔχει, ποτὲ δὲ ἐνεργεῖ κατ’ αὐτήν, δῆλον ὅτι ἔχει τινὰ καὶ τὸ κινοῦν ἐνέργειαν, καθ’ ἣν ἐκ τοῦ κινητικὸν εἶναι γίνεται ἐνεγρείᾳ κινοῦν. ἀλλ’ ἔστιν ἐνεργητικὸν τοῦ κινητοῦ, ὥστε ὁμοίως μία ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια. εἰ καὶ ἐνεργεῖ, φησί, τὸ κινοῦν, ἀλλ’ ἐνεργεῖ οὐδαμῶς ἄλλως, ἀλλ’ ἢ ἐν αὐτῷ τῷ κινητῷ, καθὸ καὶ τὸ κινητὸν ἐνεργείᾳ κινεῖται· ὥστε εἰ ἐν τῷ κινητῷ ἐνεργεῖ, καὶ ἡ ἐνέργεια τοῦ κινητικοῦ τοῦτό ἐστιν ἡ τοῦ κινητοῦ κίνησις, μία ἄρα ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια. καὶ ὅτι οὐ θαυμαστὸν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν δύο εἶναι πραγμάτων τῇ σχέσει μόνον διαφέρουσαν, τοῖς παραδείγμασι πιστοῦται. ὥσπερ, φησί, τὸ αὐτὸ διάστημα ἓν πρὸς δύο καὶ δύο πρὸς ἕν· ἓν γὰρ τοῦτο καὶ ταὐτὸν κατὰ τὸ ὑποκείμενον. τί γὰρ διαφέρει ἐκ τῶν δύο πρὸς τὸ ἓν κινηθῆναι, καὶ ἐκ τοῦ ἑνὸς πρὸς τὰ δύρ; οἷον τὸ λέγειν ὅτι ὃν λόγον ἔχει τὰ δύο πρὸς τὸ ἓν, οὐδὲν διαφέρει τοῦ εἰπεῖν ὃν λόγον ἔχει τὸ ἓν πρὸς τὰ δύο, [*](1 οὐκ] οὐδ’ L 5 πρῶτος L ἐντελέχεια κτλ. c. 2 p. 202a7 κινητοῦ LK: κινητικοῦ Mt 7 κινητοῦ libri at cf. V. 14 10 αὐτὴ Κ 1 1 κινητικοῦ] κινητοῦ L 13 γὰρ cm. L 14 ἐνεργεία (L)t 16 κινούμενον ἔχειν πρόδηλον L τὸ (post καὶ) oiu. L 17 κινητὸν M ἐστι om. Mt 18 τῷ (priore loco) Kt: τὸ LM δύνασθαι L: δύνασθαι κινεῖν KMt κινοῦν δὲ Adstoteles: κινεῖν δὲ Philoponi lihri τῷ (post δὲ) Κ: τὸ LMt ly ἐνεργεῖ] ἐνερ γ΄ (h. e. ἐνέργεια γίνεται) L 20 εἶναι oiu. K 23 καθὸ Mt: καθ’ ἣν LK κινητὸν (L)t: κινητικὸν KM 23, 24 ἐνεργείᾳ] ἐνέργειαν L 24 εἰ] ἡ L ἐνεργεῖ] ἐνέργεια L 27 διαφέρουσαν Κ: διαφέρουσι L: διαφέρουσα αὐτὸ om. L 29 πρὸς τὸ] τὸ πρὸς L 30 οἶον om. L ἴω. 31 ἔχει τὸ ἓν πρὸς τὰ prioro loco, ἔχει τὰ δύο πρὸς τὸ ἕν ultcio lofO Mt)

εἰ μὴ μόνον τῇ σχέσει, τῷ ὑποκειμένῳ δὲ ταὐτὸν καὶ ἓν. ἀλλ’ εἰ καὶ μία ἡ διάστασις, ἀλλ’ οὖν αἱ σχέσεις διάφοροι· τὰ μὲν γὰρ δύο πρὸς τὸ ἓν διπλασίονα λόγον ἔχει, τὸ δὲ ἓν πρὸς τὰ δύο τὸν ἥμισυν. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἄναντες καὶ τὸ κάταντες σχέσεις μὲν διάφοροι, διάστασις δὲ μία.

p. 202a21 ἔχει δὲ ἀπορίαν λογικήν.

Λογικὴν ἀντὶ τοῦ ἀξίαν τινὰ λόγου, οἱονεὶ πιθανὴν καὶ ἀξίαν οὖσαν λόγου τυχεῖν καὶ ἐπιλύσεως. τίς οὖν ἡ ἀπορία; ὅτι μήποτε οὐ καλῶς εἴρηται τὸ μίαν εἶναι ἀμφοῖν τὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ δεῖ ἑκατέρου ἰδίαν τινὰ ἐνέργειαν εἶναι, ἑτέραν οὖσαν παρὰ τὴν θατέρου ἐνέργειαν, ὡς δηλοῖ τά τε ὀνόματα διάφορα ὄντα ἐπὶ τῆς ἑκάστου ἐνεργείας τεταγμένα ἡ μὲν γὰρ ποίησις, ἡ δὲ πάθησις), διάφορα δὲ καὶ τὰ ἀποτελέσματα· τῆς μὲν γὰρ ποιήσεως τὸ τέλος ποίημα, τῆς δὲ παθήσεως πάθος. εἰ τοίνυν καὶ τὰ ὀνόματα τῶν ἐνεργειῶν καὶ τὰ τέλη διάφορα, καὶ αὗται δήπου ἕτεραι ἄν εἶεν ἀλλήλων.

p. 202a25 Εἰ οὖν ἄμφω κινήσεις, εἰ μὲν ἕτεραι, ἐν τίνι;

Εἰ δύο εἰσὶν αἱ ἐνέργειαι, φησίν, ἢ ἀμφότεραι κινήσεις εἰσὶν ἢ μία ἐξ ἀμφοῖν γίνεται κίνησις, εἰ δὲ ἀμφότεραι κινήσεις εἰσίν, ἢ ἡ μέν ἐστιν ἐν τῷ κινοῦντι ἡ δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, ἢ ἀμφότεραι ἐν τῷ κινουμένῳ· τὸ γὰρ ἀμφοτέρας εἶναι ἐν τῷ κινοῦντι, ὡς εἶπον, οὐδὲ ὑποτίθεται. δυνατὸν δὲ ἦν τὴν διαίρεσιν οὕτως ποιήσασθαι, ὅτι εἰ δύο εἰσὶν ἐνέργειαι, ἢ ἀμφότεραι κινήσεις εἰσὶ διαφέρουσι δ’ ἀλλήλων, ἢ μία ἐξ ἀμφοῖν γίνεται κίνησις, ἢ ἡ μὲν μία ἐνέργεια κίνησίς ἐστιν ἡ δὲ ἑτέρα οὐκ ἔστι κίνησις· ἀλλὰ τὸ τρίτον οὐδὲ ὑποτίθεται, λέγω δὴ τὸ τὴν μὲν εἶναι κίνησιν τὴν δὲ μὴ εἶναι. φημὶ οὖν ὅτι οὐδ’ ὅλως τὰς ἐνεργείας ὡς ἑτέρας εἶναι παρὰ τὰς κινήσεις τίθεται ἡ ἀπορία, ἀλλὰ ταὐτὸν ἐνέργειαν εἶναί φησι καὶ κίνησιν ἵνα οὕτω τὸ πιθανὸν ἔχῃ ἡ ἀπορία. πρόεισιν οὖν αὐτῷ ἡ διαίρεσις τοῦτον τὸν τρόπον· ὄντος τοῦ μὲν κινοῦντος τοῦ δὲ κινουμένου, ἢ δύο εἰσὶν αἱ ἐνέργειαι τούτων καὶ αἱ κινήσεις ταὐτὸν γὰρ ἐνέργεια καὶ κίνησις), ἢ μία ἀμφοῖν ἡ ἐνέργεια καὶ ἡ κίνησις. ὅτι δὲ εἰς ταὐτὸν ἄγει τὴν ἐνέργειαν καὶ [*](1 εἰ μὴ] πρὸς τὸ ἓν οὐδὲν διὰ (instituerat scilicet διαφέρει scribere; of. p. 375,31) εἰ μὴ Κ 2 σχέσεις] σχέσει (K)t τὸ (post πρὸς) om. LK 3 ὁ λόγος Κ ἥμισυν t: ἥμισυ KLM 6 δ’ ἀπορίαν Lt 7 Λογικὴν om. L τινὸς t 7 et 8 λόγον Κ δεῖ] δὴ Μ 10 οὖσαν LK: εἶναι M: om. t 12 καὶ om. L 16 εἰ (ante οὖν) LM: ἐπεὶ (K)t et Aristotelis libri (praeter F et primitus Ε) κινήσεις εἰσὶν L ἕτερα Κ ἔν τινι M 17. 18 ἢ μία— κινήσεις εἰσίν εἰσίν scripsi: εἶναι codex) Κ: om. LMt 19 inter κινοῦντι et ἡ δὲ delevit ὡς εἶπον M ἢ ἀμφότεραι ἐν τῷ κινουμένῳ om. L 20 ὡς εἶπον p. 370,19 sqq. 21 οὕτω t ὅτι] τὸ L αἱ ἐνέργειαι L 22 διαφέρουσαι L 24 λέγω LK: φημὶ Mt τὴν δὲ Mt: τῆς δὲ LK 25 οὖν om. L οὐδόλως M 28 αἱ om. Mt 29 καὶ κίνησις] καὶ ἡ κίνησις L)

τὴν κίνησιν ἡ ἀπορία, δῆλον ἐξ οὖν ἄμφω κινήσεις, [*](k 3v) σεῖς, ἐν τῷ λοιπῷ μορίῳ τῆς διαιρέσεως φησιν “ ἀλλὰ μία ἔσται ἡ ἐνέρ-

p. 202a27 Εἰ δὲ δεῖ καὶ ταύτην ποίησιν καλεῖν, ὁμώνυμος ἂν εἴη. ἐπειδὴ ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν ὀνομάτων κατεσκεύασε δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας, τῷ τὴν μὲν ποίησιν τὴν δὲ πάθησιν λέγεσθαι, ἵνα μή τις εἴποι ὅτι ἰού καλῶ διαφόροις ὀνόμασι τὴν τοῦ ποιοῦντος καὶ τοῦ πάσχοντος ἐνέργειν, ἵνα καὶ ἐκ τούτου δύο αὐτὰς ὀνομάζειν ἀναγκασθῶ· οὐδὲν γάρ μοι διαφέρει καὶ τὴν τοῦ πάσχοντος ἐνέργειαν ποίησιν καλεῖν μίαν οὖσαν καὶ τὴν αὐτὴν τῇ τοῦ ποιοῦντος ἐνεργείᾳ᾿, καὶ ὅτι οὐδὲ εὕρηται ὅλως ἐν τῇ τῶν Ἑλλήνων χρήσει τὸ τῆς παθήσεως ὄνομα, φησὶν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι κἀν τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασι τὰς ἀμφοτέρων ἐνεργείας καλέσῃ τις, οὐ συνώνυμοι ἔσονται δηλονότι ἀλλ’ ὁμώνυμοι· οὐ γὰρ δὴ τὸν ὁρισμὸν τῆς τοῦ ποιοῦντος ἐνεργείας ἐπιδέξαιτο ἄν ἡ τοῦ πάσχοντος ἐνέργεια, ἐπεὶ ἔσται καὶ τὸ ποιοῦν πάσχον καὶ τὸ πάσχον ποιοῦν. ὥστε τούτοις συνδιαιροῦνται καὶ αἱ φύσεις τῶν ἐνεργειῶν, κἂν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ ὀνόματι καλέσῃς τὰς ἀμφοτέρων ἐνεργείας.

p. 202a28 Ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτο, ἡ κίνησις ἐν τῷ κινοῦντι ἔσται.

Εἰ δύο, φησίν, οὐσῶν τῶν κινήσεων ἡ μὲν ἔσται ἐν τῷ κινοῦντι ἡ δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, ὥσπερ ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν ἡ κίνησις, οὕτω καὶ ἐν τῷ κινοῦντι ἔσται κίνησις. ὥσπερ γὰρ τὸ κινούμενον ἔχει κίνησιν ἐν ἑαυτῷ τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν, οὕτω καὶ τὸ κινοῦν ἕξει κίνησιν ἐν ἑαυτῷ τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν· ὁ γὰρ αὐτὸς λόγος ἐπ’ ἀμ|φοῖν. εἰ δὲ ἐν τῷ κινοῦντι [*](k 4r) κίνησίς ἐστιν, ἢ κινηθήσεται ἢ οὐ κινηθήσεται· εἰ μὲν οὖν κινηθήσεται, ἀνάγκη πᾶν τὸ κινοῦν εὐθὺς κινεῖσθαι, ὅπερ ἐστὶ ψεῦδος οὔτε γὰρ τὸ ὀρεκτὸν κινοῦν κινεῖται, οὕτε τὸ πρώτως κινοῦν κινεῖται, ὡς δείξει ἐν τῷ ὀγδόῳ), εἰ δὲ μὴ κινηθήσεται, ἄτοπον ἔχον τι κίνησιν μὴ κινεῖσθαι.

[*](1 δῆλον ἐξ ὧν] cf. ad p. 42,6 δηλοῖ L 2 φησιν p. 202 a 36 4 ὁμώνυμοι ἄν εἶεν M cf. V. 12 sq. G εἴπῃ primitus M 7 ὅτι ἐγὼ οὐ L τὴν] τὸν Κ 8 super ἶνα καὶ ἐκ τούτου scripsit ἄλλως μὴ ἐκ τούτου M- ouSI γὰρ L 9 οὖσαν om. Mt 10 ποιοῦντος LK: πάσχοντος Mt οὐδὲν M 11 παθήσεως LK et γρ. maig-. M-: μαθήσεως Mt 12 κἀν τοῖς αὐτοῖς] εἰ καὶ τοῖς ἀλλήλων L ἀμφοτέρας L καλέσῃ τις scripsi: καλέσοι τις L: καλέσηται KMt 13 συνώνυμοει (sic) Κ: συνώνυμα L 14 ἐνέργεια] ἐνεργεία Κ post καὶ addit ἐν Tu) κειμένω L 16 καλέσεις Κ 20 ἡ om. L 21 ὥσπερ κτλ.] ex Themist. p. 216,21 24 εἰ μὲν οὑν κινηθήσεται oiu. Κ εἰ μὲν οὖν L: καὶ εἰ μὲν Mt 26 δόξει Mt 27 ὀγδόῳ c. 5 sqq. ἔχον τι scripsi: ἔχοντι L: ἔχοντα KMt)

p. 202a31 εἶδέ ἄμφω ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ πάσχοντι.

[*](k 4r)

Ὑποθέμενος τὴν μὲν ἐν τῷ κινοῦντι τὴν δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, νῦν [*](8) ἀμφοτέρας τὰς κινήσεις ἐν τῷ κινουμένῳ ὑποτίθεται. συμβήσεται οὖν, φησί, τὴν δίδαξιν καὶ τὴν μάθησιν, καὶ τὴν ποίησιν καὶ τὴν πάθησιν ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ εἶναι τῷ κινουμένῳ· εἰ δὲ τοῦτο, πρῶτον μὲν ἄτοπον ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι, ἔπειτα συμβήσεται δύο κινήσεις διαφερούσας τῷ εἴδει εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ τέλος ἄγειν, ὅπερ ἀδύνατον. οὐδέποτε γὰρ δύο ἀλλοιώσεις εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ εἶδος ἄγειν δύναιντο ἄν, οἷον λεύκανσις καὶ θέρμανσις εἰς λευκότητα· εἴτε γὰρ ἐκ διαφόρων εἰς τὸ αὐτὸ ἄγοιεν αἱ διάφοροι κινήσεις, ἄτοπον δύο τῷ ἑνὶ ἀντιστῆναι ἀεὶ γὰρ ἡ μεταβολὴ οὐκ ἐκ τοῦ τυχόντος, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἐναντίου), ἔκ τε τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ ἀεὶ διὰ τῶν αὐτῶν ἡ κίνησις· ἀεὶ γὰρ ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας διὰ τῶν αὐτῶν μέσων ἡ κίνησις, οἷον ὀρῶν πανδοκείων καὶ τῶν λοιπῶν.

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις πρὸς τὸν λόγον· ἔκ τε γὰρ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ μὴ διὰ τῶν αὐτῶν κινηθείη ἄν τις, καὶ ἐκ διαφόρων εἰς τὸ· αὐτὸ κινηθῆναι οὐδὲν ἀδύνατον. δύο γὰρ ὄντων περάτων τῆς διαμέτρου τοῦ κύκλου κινηθείη ἄν τις ἐξ ἑκατέρου πέρατος εἰς θάτερον καὶ διὰ τῆς διαμέτρου καὶ διὰ τοῦ ἡμικυκλίου· ὥστε διὰ διαφόρων κινήσεων, τῆς κατὰ κύκλον φημὶ καὶ τῆς κατ’ εὐθεῖαν, ἐκ τοῦ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐκινήθη· κινηθείη δ’ ἄν τις καὶ ἐν τῷ μέσῳ τοῦ ἀέρος καὶ τὸ αὐτὸ καταλήψεται τοῦ ἀέρος σημεῖον καὶ ἐκ τῆς γῆς καὶ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. πρὸς μὲν οὖν τὴν πρώτην ἀπορίαν φημί ὅτι πρῶτον μὲν περὶ τῶν φυσικῶν κινήσεων νῦν ὁ λόγος, οὐ περὶ τῶν ἀπὸ ψυχῆς γινομένων, ἀδύνατον δέ ἐστιν ἐπὶ τῶν φυσικῶν κινήσεων τὸ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενον τὴν κύκλῳ κινηθῆναι· κἄν γὰρ κινῆται τὸ ὑπέκκαυμα καὶ ὁ συνεχὴς ἀὴρ μετὰ τοῦ παντός, ἀλλ’ οὐ κατὰ φύσιν ἀλλ’ ὑπερφυῶς, ὥσπερ καὶ τὰ σώματα τῶν ζῴων βαρέα ὄντα κατὰ φύσιν τὴν ἐπὶ τὰ πλάγια κίνησιν οὐχ ὑπὸ φύσεως, ἀλλ’ ὑπὸ ψυχῆς κινοῦνται. ἀδύνατον οὖν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ φυσικῶς κινούμενον εὐθεῖαν καὶ περιφέρειαν κινηθῆναι· τὸ γὰρ πῦρ ἀδύνατον ἄλλως τὸν ἄνω τόπον καταλαβεῖν, εἰ μὴ δι’ εὐθείας μόνης, καὶ ταύτης πρὸς ὀρθὰς ἤτοι πρὸς ἴσας ἀγομένης τὸ ἐξ οὗ καὶ εἰς ὅ. εἰ δὲ μύρμηκα δυνατὸν ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ κινηθῆναι καὶ διὰ τῆς διαμέτρου καὶ διὰ τῆς περιφερείας, οὐκ ἄν εἴη τοῦτο ἕτερον καὶ ἕτερον κινήσεως εἶδος, ἀλλ’ ἡ ὁδὸς μόνον [*](1 δ’ ἄμφω Lt 6 διὰ φορούσας Κ 8 δύναιντο ἄν] δυνατόν L 8. 9 λεύκανσιν καὶ θέρμανσιν Mt 9 διαφόρων ἀρχῶν L 10 τῷ] τῶν Κ ἀντιθεῖναι L 11 ἐκ (post οὐκ) om. L 13 μέσον L ὀρῶν pvimitus M: ὁρῶν Lt coit. M: ὀρῶν Κ IS διὰ (post ὥστε) om. L 21 οὐρανοῦ] νοῦ M: sed ἄλλως οὐνݲοݲῦ marg. Μ2 22 φημὶ] cum signo compendii L 23 ἀπὸ] ὑπὸ Κ 24 τὴν κύκλῳ κινηθῆναι om. L 25 κἀν II κινεῖται primitiis M οἶον τὸ L ὁ om. L 28 τὸ αὐτὸ t: τοῦτο LKM εὐθεῖαν (hoc accentu) LKM: κατ’ εὐθείαν coniecit t 31 ἀγομένας M: ἀγομέναν t 33 ὒ] ἢ L)

πλείων· καὶ ἐλάττων. ὥσπερ ἂν εἰ κινηθείη τις ἐκ τοῦ μέλανος εἰς τὸ [*](K 4r) λευκόν, νότε μὲν ἐν πλείονι ποτὲ δὲ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ τῆς ἀλλοιώσεως ἢ κατὰ μέρος καὶ βραδυτέρας ἢ ταχυτέρας καὶ ἀθροωτέρας γενομένης, [*](31) οὕτω καὶ ἐνταῦθά φημι, εἰ γραφείη ἐν ἐπιπέδῳ κύκλος, καὶ ὁ μέν τις κινηθείη διὰ τῆς διαμέτρου ὁ δὲ διὰ τῆς περιφερείας ἐπὶ τὸ αὐτό, οὐχ ἕτερον καὶ ἕτερον εἶδος κινήσεως ἐκινήθησαν, ἀλλ’ ἀμφότεροι τὴν ἐπὶ τὰ πλάγια κίνησιν. ὥσπερ γε καὶ εἴ τις κινηθείη τὴν περίμετρον τῆς γῆς, οὐκ ἄν λέγοιτο κυκλοφορικῶς κινεῖσθαι· οὕτω γὰρ πάντα τὰ ζῷα κυκλοφορικῶς κινεῖσθαι ἄν ἐλέγοντο ἐπὶ περιφεροῦς γὰρ τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς κινοῦνται), καὶ οὐκέτι ἂν ἡ ψυχὴ τὴν ἐπὶ τὰ πλάγια κίνησιν κινεῖν ἐλέγετο. καὶ τί διέφερον κατὰ τοῦτο τῶν κύκλῳ κινουμένων; οὐκ οὖν ἕτερα εἴδη ἡ ταῦτα κινήσεως· ὑπὸ μιᾶς γὰρ ἄμφω δυνάμεως γίνεται, διαφέρουσι δὲ τῷ μήκει τῆς διαστάσεως μόνον. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ ἐπὶ τῶν συλλογισμῶν συμβαῖνον ἐλέγχει τὸν λόγον, λέγω δὴ τὸ τὸ αὐτὸ συμπέρασμα δι’ ἄλλων καὶ ἄλλων κατασκευῶν δείκνυσθαι καὶ ἐπ’ εὐθείας γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ δι’ ἀδυνάτου δείκνυται, καὶ ἐπ’ εὐθείας δι’ ἄλλων καὶ ἄλλων ὢ προτάσεων καὶ ἀληθῶν δὲ καὶ ψευδῶν τὸ αὐτὸ συνάξεις, ὡς καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπεν), ἀλλὰ δῆλον ὅτι οὐ φυσικαὶ κινήσεις οἱ συλλογισμοί, ἀλλὰ λογικαὶ μέθοδοι, περὶ φυσικῶν δὲ κινήσεων ὁ λόγος. πρὸς μὲν οὖν τὴν πρώτην ἀπορίαν ταῦτα, πρὸς δὲ τὴν δευτέραν φημὶ ὅτι τῷ ὄντι ἀδύνατον εἴς τι φυσικὸν πέρας ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐκ διαφόρων ἀρχῶν ἐλθεῖν· ὁ γὰρ μεταξὺ τῆς γῆς καὶ τοῦ οὐρανοῦ τόπος οὔτε τῶν κούφων οὔτε τῶν βαρέων ἐστὶ πέρας, ἀλλ’ ὁδός ἐστι τῶν κούφων καὶ βαρέων, ἐπεὶ καὶ ἐκ τῶν ἐναντίων εἰς τὰ ἐναντία αἱ ὁδοὶ διὰ τῶν αὐτῶν μέσων, οἷον ἡ ἐκ τοῦ λευκοῦ ἐπὶ τὸ μέλαν μεταβολὴ καὶ ἡ ἐκ τοῦ μέλανος εἰς τὸ λευκὸν διὰ τῶν αὐτῶν μέσων, οἷον διὰ τοῦ φαιοῦ καὶ τῶν μεταξὺ χρωμάτων.

p. 202a36 Ἀλλὰ μία ἔσται ἡ ἐνέργεια, ἀλλ᾿ ἄλογον δύο ἑτέρων τῷ εἴδει τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν εἶναι.

ἐπὶ τὴν ἑτέραν ὑπόθεσιν μεταβαίνει, τὴν λέγουσαν μίαν εἶναι καὶ τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου. ἆρα οὗν, φησί, μὴ [*](3 ἢ (ante κατὰ) LK: καὶ Mt καὶ (ante βραδυτέρας) om. Κ)t 4 φησὶ primitus L 5 prius διὰ iterat im-ipiente nova pagina L οὐκ K 6 κινήσεως εἶδος L 8. 9 οὕτω—κινεῖσθαι iterat K 9 ἐλέγοντο K: XeyovTO L: λέγοιντο Mt ἐπιπερὶφεροῦσα Κ 10 ἐπὶ τὰ oui. L πλαγϊ (sic) M 11 οὐκ οὖν K: οὐκοῦν L,: οὔκουν Μt 13 Tib L: τὸ KMt μόνου Κ 14 δὴ τὸ αὐτὸ L συμπερὶ Κ IG δι’ ἁ (in exitu versus) δύναται (om. δείκνυται) L 16, 17 δὲ addit ante δι’ ἄλλων, omittit post ἀληθῶν L 18 ἐν τοῖς ἔμπροσθεν Β 9 p. 200a15 sqq. cl. Philop. p. 327,19. 332, 25 20. 21 ὅτι τὸ ὄν τι M 21 πέρας φυσικὸν L 25. 26 οἶον ἡ—μέσων om. LK 25 μέλαν scripsi: μέλλον Μt 28 ἡ om. t at cf. p. 377,2 ἀλλ’] ἀλλὰ 29 ἐνέργειαν εἶναι LKM: καὶ μίαν εἶναι ἐνέργειαν ox Aristotele t 31 μὴ om. I.)

δεῖ ὑποθέσθαι ἀμφοτέρων μίαν εἶναι τὴν ἐνέργειαν τοῦ τε ποιοῦντος καὶ [*](k 4r) τοῦ πάσχοντος; ἀλλὰ τοῦτο, φησίν, ἄλογόν ἐστι, δύο πραγμάτων διαφερόντων κατ’ εἶδος μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ὑποτίθεσθαι ἐνέργειν.

p. 202b2 Καὶ ἔσται, εἴπερ ἡ μάθησις καὶ ἡ δίδαξις τὸ αὐτὸ καὶ ἡ ποίησις καὶ ἡ πάθησις, καὶ τὸ διδάσκειν καὶ τὸ μανθάνειν. [*](Κ 4v) τέσσαρα ταῦτα ἐφεξῆς ἐστιν, ὁ διδάσκων ἡ δίδαξις τὸ διδάσκειν τὸ δίδαγμα, καὶ ἔστι τὸ μὲν δίδαγμα τὸ τέλος εἰς ὃ ἄγει ἡ διδασκαλία οἶον τὸ οἰκοδόμημα, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ οἰκία, οὕτως καὶ τὸ δίδαγμα αὐτὸ τὸ θεώρημα τὸ ἐγγινόμενον ἐν τῇ ψυχῇ), τὸ δὲ διδάσκειν καὶ ἡ δίδαξις δοκεῖ μὲν τὰ αὐτὰ εἶναι, οὐκ ἔστι δὲ κυρίως τὰ αὐτά, ἀλλὰ διενηνόχασιν ἀλλήλων· ἡ μὲν γὰρ δίδαξις αὐτὴν τὴν κίνησιν ἐμφαίνει καὶ τὴν ἐνέργειαν καθ’ αὑτήν, τὸ δὲ διδάσκειν τὴν σχέσιν τῆς ἐνεργείας τοῦ διδασκάλου πρὸς τὸν μαθητήν. ὥσπερ οὖν ἡ κίνησις καὶ τὸ κινεῖν, οὕτω καὶ τὸ διδάσκειν καὶ ἡ δίδαξις καὶ ἁπλῶς ἡ ποίησις καὶ τὸ ποιεῖν. φησὶν οὖν ὅτι εἰ τῶν δύο, φημὶ δὴ τοῦ διδάσκοντος καὶ τοῦ διδασκομένου καὶ ἀπλῶς τοῦ ποιοῦντος καὶ τοῦ πάσχοντος, μία εἴη ἡ ἐνέργεια, ταὐτὸν ἄν εἴη δηλονότι ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει καὶ κοινότερον ἡ ποίησις τῇ παθήσει· ἀλλ’ εἰ ταὐτὰ ταῦτά εἰσιν ἀλλήλοις, καὶ τὰ τούτων ἐφεξῆς δηλονότι, λέγω δὴ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν, καὶ συμβήσεται τὸν διδάσκοντα καθὸ διδάσκει κατὰ τοῦτο μανθάνειν, καὶ τὸν ποιοῦντα καθὸ ποιεῖ κατὰ τοῦτο πάσχειν, ὅπερ ἄτοπον. ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἡ μία ἐνέργεια εἰ μὲν ἐν τῷ κινοῦντι εἴη, συμβήσεται τὸ κινούμενον μὴ ἔχειν κίνησιν, εἰ δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ, ἄλλου ἐνέργεια ἐν ἄλλῳ ἔσται.

p. 202b5 Ἤ οὔτε τὸ τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἑτέρῳ εἶναι ἄτοπον.

Ἐντεῦθεν ἐπιλύεται τὰς ἀπορίας, καὶ τέως τὴν πρώτην, τὴν λέγουσαν ὅτι ἡ ἄλλου ἐνέργεια ἐν ἄλλῳ ἔσται, καί φησιν ὅτι τοῦτο οὐδὲν ἄτοπον, ἐπί τινων τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι· οὕτω γὰρ ἔχει ἐπὶ πάντων τῶν πρός τι. καὶ δόξει μὲν ταύτην τὴν ἐπίλυσιν ὡς πρὸς τὴν προτέραν [*](1 δεῖν Mt τὴν] καὶ τὴν αὐτὴν L τε ποιοῦντος] κινοῦντος L 2 τοῦ om. K πάσχοντος ex corr. L 4 δίδαξις] δάξις M 4. 5 καὶ οἱ ποίησις Κ 5 καὶ τὸ altero loco (cf. p. 382,15) L: τὸ M: τῷ (K)t Aristoteles cf. v. 10 p. 371,30 6 τέταρτον L εἰσίν Mt διδάσκειν] διδασκόμενον L 7 ἄγει LK: εἰσάγει Mt 8 ἡ corr. M: οἱ (LK) pr. M et t οὕτω Lt 9 ἐγγενόμενον K δὲ oin. L 11 ἐμφαίνει LK: ἐμφέρει Mt 13 οὖν LK: om. M: γὰρ t τὸ κινοῦν L ’) εἰ om. M Ki ἐνεργεία, si silentio fides, libri ἂν om. Mt 17 κοινο Κ IS ταυτὰ ταῦτά εἰσιν ἀλλήλοις L: ταὐτά εἰσιν ἀλλήλοις Κ: ταῦτά εἰσιν ἀλλήλοις ταὐτὰ addit t; om. M) Mt 20 μανθάνει M 21 εἴη om. L 22 κινούμενον] κινοῦν L ἐν om. L 24 ἑτέρῳ] ἄλλω L 25 πρώτην L: προτέραν KMt)

ὁπόθεσιν θεῖναι, λέγω δὴ δὴ τὴν ὑποτιθεμένην δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας, [*](k 4r) ἀμφοτέρας δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ ἕπεσθαι γὰρ ἔλεγε ταύτῃ τῇ ὑποθέσει τὸ τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἄλλῳ εἶναι), εὐλογώτερον δέ, ὡς εἴπομεν, ὡς ἑπόμενον αὐτῷ καὶ τῇ ὑποθέσει τῇ μίαν μὲν λεγούσῃ τὴν ἐνέργειαν, ταύτην δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ εἶναι· οὐδὲ γὰρ ὅλως ἀληθῆ νομίζει τὴν ὑπόθεσιν τὴν ὑποτιθεμένην δύο εἶναι τὰς ἐνεργείας, ἵνα καὶ τὰς πρὸς αὐτὴν φερομένας ἀπορίας ἐπιλύσηται.

p. 202b7 ἔν τινι μέντοι, καὶ οὐκ ἀποτετμημένη, ἀλλὰ τοῦ δε ἐν τῶδε.

Ἡ γὰρ τοῦ διδασκάλου ἐνέργεια οὐκ ἀποτέτμηται τοῦ μαθητοῦ, ἀλλ’ ἐξ αὐτοῦ μὲν πρόεισιν γίνεται δὲ ἐν τῷ μαθητῇ. δεῖ δὲ τὴν ἐνέργειαν τοῦ διδασκάλου μὴ ἀπλῶς τὴν προσβολὴν τῶν θεωρημάτων νομίζειν καὶ μὴ διδάσκων γὰρ ἀλλὰ καθ’ αὑτὸν ὢν προχειρίζεται τὰ θεωρήματα), ἀλλὰ τὴν κίνησιν τὴν γινομένην ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ μαθητοῦ ἐκ τῶν θεωρημάτων· ὡς εἴ γε καὶ παρόντος τοῦ μαθητοῦ εἴπῃ μὲν ὁ διδάσκαλος μὴ δράσῃ δὲ εἰς τὸν μαθητήν, οὐ λέγεται διδάξαι, οὕτως ἄρα ἡ δίδαξίς ἐστιν οὐχ ἀπλῶς ἡ προσβολὴ τῶν θεωρημάτων, ἀλλ’ ἡ πειθὼ ἡ ἐγγινομένη ὑπὸ τῶν λόγων τοῦ διδασκάλου τῷ μαθητῇ, ἥτις ἡ αὐτὴ κατ’ ἄλλην σχέσιν μάθησις λέγεται, ὅταν ἀρξάμενοι ἀπὸ τοῦ μαθητοῦ ἐπὶ τὸν διδάσκαλον χωρήσωμεν, καὶ ἀπλῶς ὅταν μὲν ἀπὸ τοῦ αἰτιατοῦ εἰς τὸ αἴτιον. ἀνέλθωμεν, πάθησις, ὅταν δὲ ἔμπαλιν, ποίησις.

p. 202b8 οὔτε μίαν δυοῖν τὴν αὐτὴν εἶναι κωλύει οὐδέν.

Τὸ δεύτερον ἄτοπον ἐπιλύεται. οὐδὲν κωλύει, φησί, δύο ἑτέρων τῷ εἴδει μίαν ἐνέργειαν εἶναι, ἀλλὰ μίαν τῷ ὑποκειμένῳ, οὐ τῷ ὁρισμῷ. p. 202b9 Ἀλλ᾿ ὡς ὑπάρχει τὸ δυνάμει ὂν πρὸς ἐνεργοῦν.

Ἤτοι τοῦτό φησιν, ὅτι οὕτω λέγω μίαν δύο διαφερόντων κατ᾿ εῑδος ἐνέργειαν εἶναι μηδὲν κωλύειν, οὐ κατὰ πάντα μίαν, ἀλλ’ ὥσπερ ἕν ἐστι [*](1 θῆναι primitus M: εἶναι L ὑποθεμένην Mt 2 ἔλεγε] ἕλε (sic) L 3 ἐν ἄλλο (sic) M εὐλογότερον Κ δὲ oin. L εἴπομεν p. 372,22 sqq. 4 αὐτὴν L fort. αὐτὸ καὶ τῆ βݲα, (i. e. δευτέρᾳ) ὑποθέσει τῆ μιᾷ L ταύτην] τὴν αὐτὴν L 8 γ΄ καὶ] μὲν καίτοι L 10 et 11 ἐνερ M: ἐνεργεία et ἐνέργειαν (L)t 11 μεθητὶ M σ δεῖ νομίζειν 12 προβολὴν Κ 13 διδάσκον Κ 14 ἀλλὰ superscr. Μ2 γινομένην Κ: γενομένην LMt 15 εἴποι et mox δράσοι t 16 ἐστιν LK et ante coir. M: ἐστι corn M et t 20 μὲν cm. L 20.21 ἔλθωμεν L 21 πάθησις LKQ μάθησις Mt 22 τὴν αὐτὴν εἶναι κωλύει οὐδέν LK: τὴν κωλύει οὐδὲν (om. εἶναι) M: κωλύει οὐθὲν τὴν αὐτὴν εἶναι vulgato Aristotele t 25 ὡς τὸ δυνάμει ὂν ὑπάρχει t 27 οὐδὲν L)

τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ ὁ γὰρ δυνάμει γραμματικὸς εἶτα γενόμενος [*](K 4v) ἐνεργείᾳ γραμματικός, οὗτος εἷς μὲν καὶ ὁ αὐτός ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ, τῷ μέντοι λόγῳ καὶ τῷ ὁρισμῷ οὐχ εἷς· ἄλλως γὰρ ὁρίζομαι αὐτὸν δυνάμει ὄντα γραμματικόν , καὶ ἄλλως ἐνεργεία. οὕτως οὖν φημι δυνατὸν εἷναι μίαν δυοῖν ἐνέργειαν), ἢ οὖν τοῦτό φησιν, ἤ, ὡς ἤδη εἴπομεν, ὅτι τούτων φημὶ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν δυνατὸν εἶναι τῶν διαφερόντων κατ’ εἶδος, οἷά ἐστι τὰ δυνάμει ὄντα καὶ τὰ ἐνεργείᾳ τὰ κατὰ τὴν δύναμιν ταύτην καὶ ἄγοντα αὐτὴν εἰς ἐνέργειαν· τοιαῦτα δέ ἐστι καθόλου τὰ ποιοῦντα καὶ πάσχοντα.

p. 202b10 οὔτε ἀνάγκη τὸν διδάσκοντα μανθάνειν, οὐδὲ εἰ τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν ταὐτόν.

Ἐπὶ τὸ ἕτερον ἄτοπον μετέβη. ἔλεγε γὰρ οὕτω· εἰ τῶν δύο μία ἡ ἐνέργεια, ἐπειδὴ τοῦ μὲν ἡ ἐνέργεια δίδαξις λέγεται τοῦ δὲ μάθησις, ἔσται ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τὰ ἑπόμενα τούτοις ταὐτά, τὸ διδάσκειν καὶ τὸ μανθάνειν · εἰ δὲ τοῦτο, συμβήσεται τὸν διδάσκοντα πάντα μανθάνειν. καὶ αὐτὸς οὖν τῇ ἐπιλύσει κατ’ ἀνάλυσιν κέχρηται, ἐκ τῶν ὑστέρων ἀρχόμενος καὶ ἐπὶ τὰ πρότερα ἀνακάμπτων ’ οὐ γὰρ ἀνάγκη, φησίν, εἰ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτὸν εἴη, καὶ τὸν διδάσκοντα μανθάνειν κατ’ αὐτὸ τὸ δι|δάσκειν, εἰ μὴ οὕτως εἴη τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν [*](Κ 5r) ταὐτόν, ὥστε καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ ταὐτὸν εἶναι. εἰ δὲ μὴ οὕτως ὑπάρχει ταὐτόν, ἀλλ’ ὡς ἡ ὁδὸς ἡ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας καὶ ἡ ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας, οὐκ ἀνάγκη.

p. 202b14 οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντα ὑπάγχει τοῖς ὁπωσοῦν τοῖς αὐτοῖς. ἀλλὰ μόνον οἷς τὸ εἶναι ταύτόν.

Οὐκ ἀνάγκη, φησίν, εἰ κατά τι λέγοιντό τινα ταὐτὰ εἶναι, ἤδη καὶ πάντα τὰ ὑπάρχοντα τούτοις ἢ ἑπόμενα αὐτοῖς τὰ αὐτὰ εἶναι, ἀλλ’ ἐκεῖνά ἐστι κατὰ πάντα ταὐτά, οἷς ὁ ὁρισμὸς ὁ αὐτός ἐστιν, ἡμεῖς δὲ νῦν ταὐτὰ λέγομεν εἶναι τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν οὐ κατὰ τὸν ὁρισμόν (κατὰ [*](2 οὕτως L 3 ὁρίζομεν dedit t, id ipsum sibi in M legere visus 3. 4 αὐτόν iterat post ὄντα L 4 γραμματικὸς Κ δυνατὸς L 5 ἐνεγρείαν Κ τούτων ex τοῦτο fecit M 7 ἐνεργείᾳ τὰ scriptum ἐνερ in M: ἐνεργεία (om. τὰ) t II ταὐτόν] τὸ αὐτό ἐστι Aristoteles ’ 13 λέγηται L 18 τῷ] τὸ K 18. 20 εἴη— μανθάνειν ταὐτόν om. Κ 21 ἀλλὰ 21. 22 ἡ ὁδὸς ἡ θήβηθεν ἀθήναζε, καὶ ἡ ἀθήνηθεν εἰς θήβας ex Aristotele t 22 ἡ L: om. Κ et, si silcntio fides, M 23 ταὐτὰ Κ: ταυ M: ταὐτὸν L: τὰ αὐτὰ t πάντα cm. L τοῖς αὐτοῖς LM: τοῖς αὐτὰ Κ: ταυτοῖς t 24 μόνον οἷς Μ2t μόνον εἰς M: μόνοις οἶς L: μό.νοις (om. οἶς) K τὸ αὐτό t 25 λέγοιται (sic) L 26 ἑπόμενα M 27 ἐστι τὰ κατὰ Κ οἶς] ὧν J. ὁ prius L: om. om. KMt ταὐτὸν (post νῦν) L: ταὐτὰ Kilt)

τοῦτο γὰρ ἕτερα), ἀλλὰ κατὰ τὸ ὑποκείμενον. ὥστε οὐκ ἀνάγκη, εἰ οὕτως [*](k 5r) εἶεν τὰ αὐτά, καὶ τὸν διδάσκοντα ἤδη καὶ μανθάνειν.

p. 202b16 Ἀλλ᾿ οὐδὲ εἰ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν, καὶ τὸ μανθάνειν τῷ διδάσκειν.

Κατὰ ἀναποδισμόν, ὥσπερ εἶπον, ὁδεύων πρότερον μὲν ἔδειξεν ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτόν, τὸν διδάσκοντα εὐθὺς καὶ μανθάνειν, ἐπειδὴ δὲ συνήγαγεν ἡ ἀπορία τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτὸν εἶναι ἐκ τοῦ λαμβάνειν ὅτι ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν ἐστι, νῦν φησιν ὅτι οὐδὲ τοῦτο ἐξ ἀνάγκης ἕπεται· ἰδοὺ γὰρ καὶ ἡ διάστασις μὲν ἐκ Θηβῶν εἰς Ἀθήνας καὶ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας μία ἐστὶ καὶ ἡ αὐτή, τὸ μέντοι διίστασθαι ἐντεῦθεν ἐκεῖ ἢ ἐκεῖθεν δεῦρο οὐ τὸ αὐτό. οὕτως οὖν οὐδὲ ἐπεὶ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ἡ αὐτὴ εἴη, ἀνάγκη ἤδη καὶ τὸ μανθάνειν τῶ διδάσκειν ταὐτὸν εἶναι.

p. 202b19 Ὅλως δὲ εἰπεῖν οὐδὲ ἡ δίδαξις τῇ μάθήσει καὶ ἡ ποίησις παθήσει ταὐτὸν κυρίως, ἀλλ’ ᾧ ὑπάρχει ταῦτα, ἡ κίνησις.

Ἐπειδὴ ἐκ τοῦ ὑποτίθεσθαι τὴν δίδαξιν τῇ μαθήσει ταὐτὸν εἶναι τὰ ἑξῆς συνήγετο, πρότερον μὲν συνεχώρησε τὴν δίδαξιν τῇ μαθήσει ταὐτὸν εἶναι, καὶ ἔδειξεν ὅτι οὐκ ἀνάγκη τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτὸν εἶναι, ἀλλ᾿ οὐδὲ εἰ ταῦτα ταὐτά, καὶ τὸν διδάσκοντα ἀ.νάγκη κατὰ τοῦτο εὐθὺς καὶ μανθάνειν· νῦν δέ φησιν ὅτι οὐδὲ ὅλως ταὐτὸν ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει, ἀλλ’ ἐκεῖνό ἐστι τὸ ταὐτόν, ᾧτινι ὡς ὑποκειμένῳ ὑπάρχει ἡ δίδαξις καὶ ἡ μάθησις. ὥσπερ οὐδὲ ἡ ἀνάβασις καὶ ·ἡ κατάβασις ταὐτόν, ἀλλ’ ἡ κλῖμαξ ᾗ ταῦτα ὑπῆρξεν, ἤγουν αὐτὴ ἡ κίνησις, λέγω δὴ αὐτὴ ἡ βάδισις καὶ ἡ μεταφορὰ τῶν ποδῶν αὐτὴ γὰρ κυρίως ἡ αὐτή ἐστιν· ἕνα γὰρ καὶ τὸν αὐτὸν ὁρισμὸν ἐπιδέχεται), ἡ μέντοι ἀνάβασις καὶ ἡ κατάβασις, ἥτις ὡς ἐν ὑποκειμένῳ ὑπάρχει τῇ τοιαύτῃ κινήσει, οὐ κυρίως αἱ αὐταί· διάφοροι γὰρ οἱ τούτων ὁρισμοί. ἀλλ’ ᾧ ὑπάρχει ταῦτα, ἡ κίνησις. κίνησίν φησιν αὐτὴν τὴν μεταβολὴν τὴν γινομένην ὑπὸ τῆς διδασκαλίας τῷ μαθητῇ· [*](1 τοῦτον fortasse recte L ἑ τρ M: ἕτερον t 3 Ou μὴν ἀλλ’ ex Aristotele t οὐδ’ Lt εἰ ἡ] εἴη Κ 3. 4 καὶ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν L 5 πρῶτον L 7 συνῆγεν ἡ (om. ἀπορία) L 9. 10 μὲν ἡ ἐκ L 11 ἐνταῦθα L 12. 13 καὶ τὸ μανθάνειν ἤδη Mt 13 ταὐτὸν εἶναι] ταὐτὸν τὰ ἐξῆς ἀνῆγε. τὸ πρότερον (haec duo verba deleta). ἀλλ᾿ u) τινὶ ὑποκειμένω ὑπάρχουσι ταῦτα ἤγουν ἡ δίδαξις καὶ ἡ μάθησις, ἡ κίνησίς ἐστιν. τὸ πρότερον μὲν συνεχώρησε, τὴν δίδαξιν τῆ μαθήσει ταὐτὸν εἶναι L cf. ad V. 17 sq. 14 δ’ εἰπεῖν οὐδ’ ἡ Lt καὶ LKM: οὐδ’ ex Aristotele t 15 τὸ ταυτὸν(?) L: τὸ αὐτὸ τ 17. 19 τὰ ἑξῆς—καὶ om. L of. ad v. 13 IS συνήγετο Κ: συνηγάγετο Μ 22 τὸ ταὐτόν LK: ταὐτὸν Mt 22. 23 καὶ ἡ . . . . . ἲς μάθησις L: καὶ ἡ μάθησις (expuncto altero μάθησις) L2 24 αὐτὴ (post δὴ) oui. I, ἡ (post καὶ) om. K 26 αὐτὸν om. L)

αὐτὴ γὰρ μία ἐστὶ καὶ ἡ αὐτή, καὶ ἀναφερομένη μὲν ὡς πρὸς τὸν διδάσκαλον [*](Κ 5r) καλεῖται δίδαξις, πρὸς τὸν μαθητὴν δὲ μάθησις.

p. 202b21 Τὸ γὰρ τοῦδε τῷδε καὶ τὸ τοῦδε ὑπὸ τοῦδε ἐνέργειαν εἶναι, ἕτερον τῷ λόγῳ.

Ὅτι ἑτέρα ἡ μάθησις τῇ διδάξει κτὰ τὸν ὁρισμὸν δείκνυσιν. ἄλλως γάρ, φησίν, ὁριούμεθα τὴν τοῦδε ἐν τῷ δε ἐνέργειαν, τουτέστι τὴν τοῦ ποιοῦντος ἐν τῷ πάσχοντι, καὶ τὴν τοῦδε ὑπὸ τοῦδε, τουτέστι καὶ τὴν τοῦ πάσχοντος ἐνέργειαν ὑπὸ τοῦ ποιοῦντος ἐγγινομένην· τὴν μὲν γὰρ τυχὸν ὁριούμεθα, ὅτι ἐστὶν ῾ ἐντελέχεια τοῦ κινητικοῦ τελειωτικὴ τοῦ κινητοῦ᾿, τὴν δὲ ὡσαύτως ῾ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ᾿.

Τὰ μὲν οὗν παρὰ Ἀριστοτέλους ταῦτα, ζητήσει δέ τις ἴσως εἰ ἐπὶ παντὸς κινοῦντος καὶ κινουμένου ἀληθὴς ὁ λόγος ὁ λέγων τὴν κίνησιν ἐν τῷ κινουμένῳ μόνον εἶναι, οὐδαμῶς δὲ ἐν τῷ κινοῦντι. καὶ ἐπὶ μὲν ἀλλοιώσεως ἢ αὐξήσεως τῷ ὄντι κινεῖται οὐ τὸ ποιοῦν ἀλλὰ τὸ πάσχον (λευκαίνεται γὰρ οὐ τὸ λευκαῖνον ἀλλὰ τὸ λευκαινόμενον, καὶ αὔξεται οὐ τὸ αὖξον ἀλλὰ τὸ αὐξανόμενον, τουτέστιν οὐ τὸ ποιοῦν ἀλλὰ τὸ πάσχον), ἐπὶ μέντοι τῆς κατὰ τόπον κινήσεως, ἐφ’ ἧς τινα τῶν κινούντων τῷ κινεῖσθαι οὕτω κινεῖ, οὐκέτι δόξει ἁρμόζειν ὁ λόγος· εἰ γὰρ τῷ κινεῖσθαι ὁ οὐρανὸς οὕτω κινεῖ τὸ ὑπέκκαυμα, πῶς οὐ φήσαιμι τὸ κινοῦν καθὸ κινεῖ κατ᾿ αὐτὸ τοῦτο κινεῖσθαι, καὶ δύο δὲ εἶναι καὶ τὰς κινήσεις, τὴν μὲν τοῦ κινοῦντος τὴν δὲ τοῦ κινουμένου; καὶ ἄλλη μὲν κίνησις ἡ τοῦ οὐρανοῦ, ἄλλη δὲ καθ’ ἣν κινεῖται τὰ ἐνταῦθα τοίως ἢ τοίως ὑπὸ τῆς ἐκείνου κινήσεως ἀλλοιούμενα· ὥστε δύο καὶ αἱ ἐνέργειαι καὶ αἱ κινήσεις, οὐ μόνον τῷ ὁρισμῷ ἀλλὰ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ. καὶ τὸ μὲν ὑπέκκαυμα τὴν αὐτὴν τῷ κινοῦντι κινεῖται κίνησιν ὥσπερ καὶ τὸ ἱμάτιον κινουμένῳ μοι τὴν αὐτὴν συγκινεῖται κίνησιν), κινεῖται δὲ οὐ μόνον ταύτην τὴν κίνησιν κινουμένων τῶν οὐρανίων τὰ προσεχῆ, ἀλλὰ κοινῶς πάντα τὴν ἀλλοιωτικήν· ἡ γὰρ κατὰ τόπον τοῦ ἡλίου κίνησις κατ’ αὐτὸ τοῦτο καθ’ ὃ κατὰ τόπον κινεῖται, τοίως ἢ τοίως ἀλλοιοῖ τὰ ἐνταῦθα. πρὸς δὲ τὴν ἀπορίαν ταύτην συντόμως φημί, ὅτι οὐ τοῦτό φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι οὐδέν ἐστι τῶν κινούντων ὃ τῷ κινεῖσθαι οὕτω κινεῖ σαφῶς γοῦν εἶπεν ὅτι πάντα τὰ φυσικὰ τοιαῦτά ἐστι, ὥστε μὴ ἄλλως δύνασθαι κινεῖν ἢ τῷ κινεῖσθαι καὶ αὐτά), ἀλλ᾿ ὅτι ἡ κινητικὴ δύναμις ἡ ἐνδιδομένη ὑπὸ τοῦ κινοῦντος τῷ κινουμένῳ, λέγω δὴ ἡ ἰσχὺς αὕτη καὶ ἡ ἐνέργεια καθ’ ἣν καὶ κινεῖται, δυνάμει κινητὸν ὂν τελειούμενον ὑπὸ τῆς τοιαύτης ἐνεργείας, μία τις οὖσα [*](6 ἀλλ᾿ ὡς Κ: ἄλλω t 7 καὶ τὴν (aute τοῦδε) initio versus iterat L 8 ἐγγενομένην 11 τοῦ ἀριστοτέλους L 12 κινοῦντος om. L 13 εἶναι μόνον L 20 καὶ (post εἶναι) cm. L 22 et 29 τοιῶς ἢ τοιῶς libii 25 κινεῖται om. Κ κινουμένω μοι L: κινούμενον ὁμοίως (K)Mt 30 ὅτι prius om. t 31 εἶπεν Β 1 p. 201a23 sqq. cl. Philop. p. 355,8 ὅτι οὐ πάντα L 32 ἡ τῷ] ἧτό καὶ L 33 αὐτά t: αὐτὸ LKM)

καὶ ἡ αὐτὴ τὴν μὲν ἀρχὴν ἔχει τῆς προόδου ἀπὸ τοῦ κινοῦντος, τὸ δὲ [*](k 5r) τέλος καὶ τὴν ἀποτελεύτησιν καὶ οἷον μονὴν ἐν τῷ κινουμένῳ· οὐ γὰρ ἐγγενομένη ἐν τῷ δυνάμει ἀφίησιν αὐτό, ἀλλ’ οἷον μένουσα τελειοῖ, τελείωσις δὲ ἡ τῆς δυνάμεως προαγωγή, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ κίνησις. προβάλλεται μὲν γὰρ | τὸ θεώρημα ὁ ἐπιστήμων καὶ μηδενὸς ὄντος τοῦ μανθάνοντος, [*](k 5v) ἀλλ᾿ ὅταν ἡ προβολὴ αὕτη γινομένη ἐν τῷ μαθητῇ δράσῃ εἰς αὐτόν, τὴν δραστήριον ταύτην δύναμιν καθ’ ἣν πέπονθε, ταύτην φημὶ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν εἶναι, ἀρξαμένην μὲν ἀπὸ τοῦ διδασκάλου, γενομένην δὲ ἐν τῷ μαθητῇ καὶ κινήσασαν αὐτὸν καὶ τὸ ἐν αὐτῷ δυνάμει τελειώσασαν, ἥτις δηλονότι ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶ καὶ οὐκ ἐν τῷ κινοῦντι· οὐ μετέβαλλε γὰρ κατ᾿ αὐτὴν τὸ κινοῦν.

p. 202b23 Τί μὲν οὖν ἐστι κίνησις εἴρηται καὶ καθόλου καὶ κατὰ μέρος.

Πρῶτον μὲν γὰρ ὡρίσατο τὴν κίνησιν ῾ἐντελέχειαν τοῦ δυνάμει ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν᾿, εἶτα ἐπειδὴ τὸ δυνάμει καὶ ἐπὶ τῆς ἕξεως ἐλαμβάνετο, ἀκριβέστερον ὁριζόμενος εἶπε τὴν κίνησιν εἶναι ῾ἐντελέχειαν τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν᾿. καθόλου μὲν οὖν, φησί, τῆς κινήσεως ὁρισμὸς οὗτος, ἐκ τούτου δὲ δῆλον πῶς καὶ ἕκαστον τῶν τῆς κινήσεως εἰδῶν ὁρισθήσεται· φήσομεν γὰρ ἀλλοίωσιν εἶναι τὴν τοῦ ἀλλοιωτοῦ ᾗ ἀλλοιωτὸν ἐντελέχειαν, καὶ αὔξησιν τὴν τοῦ αὐξητοῦ ᾗ αὐξητόν, καὶ φορὰν τὴν τοῦ φορητοῦ ᾗ φορητόν. εἰπὼν πὼν δὲ ὅτι ῾εἴπομεν τί ἐστι κίνησις καὶ καθόλου καὶ κατὰ μέρος᾿, ἐπειδὴ οὐδαμῶς εἶπε τοὺς ὅρους τῶν κατὰ μέρος κινήσεων, ἀλλ’ οὕτως εἶπεν ὡς δυναμένων ἡμῶν τὸ καθόλου τοῖς κατὰ μέρος ἁρμόσαι, διὰ τοῦτο ἐπήγαγεν οὐ γὰρ ἄδηλον πῶς ὁρισθήσεται τῶν εἰδῶν ἕκαστον αὐτῆς· ὁ σύνδεσμος γὰρ ὁ γάρ’ αἰτίας ἐστὶν ἀπόδοσις. διὰ τοῦτο, φησίν, εἶπον καὶ κατὰ μέρος, διότι ἐκ τοῦ ἀποδεδομένου καθόλου περὶ κινήσεως ὁρισμοῦ σαφὲς ἡμῖν ἔσται πῶς καὶ ἕκαστον τῶν τῆς κινήσεως εἰδῶν ὁρισθήσεται.

[*](2 μόνον L οὐ evanidum L 3 αὐτόν L 4 προσαγωγή libri 6 δράσει et 7 δραστήριον δύναμιν ταύτην L 8 γινομένην L 9 καὶ prius om. vel eras. L κινῆσαν errore typogr. t 10 καὶ ora. L II μετέβαλε Mt 12 ἐστιν ἡ Kt 12. 13 εἴρηται καὶ καθόλου (haec duo verba om. L) καὶ κατὰ μέρος LKM: καὶ καθόλου καὶ κατὰ μέρος, εἴρηται t 14 τετραχῶς ὡρίσατο τὴν κίνησιν ἀριστοτέλης marg. L 14. 15 ᾖ τοιοῦτόν ἐστιν] cf. ad p. 342,11 16 τὴν κίνησιν εἶπεν (om. εἶναι) L 17 φησιν ὁ τῆς L 18 φήσομαι Κ: φήσομαι M 19 τὴν Κ: om. LMt ἀλλοιωτὸν] ἀλλοιωτὴν Κ 19. 21 ἐντελέχειαν—τί ἐστι iterat Κ 21 καὶ κατὰ μέρος καὶ καθόλου L 22 οὐδαμοῦ L 23 ἡμῶν τὸ LK: τὸ (om. ἡμῶν) M: τῷ t τοῖς L: τοῦ Κ: ora. M: τὸ t 24 πῶς] ὡς Aristotelis libri praeter I 25 αἰτία Κ 27 ἕκασθον (sic) Κ)

p. 202b26 Ἔτι δὲ γνωριμώτερον, ἡ τοῦ δυνάμει ποιητικοῦ καὶ [*](k 5v) παθητικοῦ, ᾗ τοιοῦτον, ἀπλῶς τε καὶ πάλιν καθ’ ἕκαστον.

Ἔτι, φησί, τὸν περὶ κινήσεως λόγον ἐκ τῶν εἰρημένων σαφέστερον καὶ γνωριμώτερον ἀποδοῦναι δυνατόν, ὅτι ἐστὶν ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ποιητικοῦ πρὸς τὸ παθητικόν ἡ γὰρ τοῦ ποιητικοῦ πρὸς τὸ παθητικὸν ἐντελέχεια, αὕτη ἐστὶν ἡ κίνησις), ἤ, ὡς εἶπε μικρὸν ἔμπροσθεν, ἡ ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ. ἁρμόσει δέ, φησίν, ὁ τοιοῦτος ὁρισμὸς· καὶ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα κινήσεων, οὐ μόνον ἐπὶ τῶν κατ’ εἶδος· φησὶ γὰρ οἰκοδόμησιν εἶναι ἐντελέχειαν τοῦ οἰκοδομητικοῦ καὶ οἰκοδομητοῦ, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. οὗτος δὲ ὁ ὁρισμὸς ἅμα συνεμφαίνει καὶ τὸ μίαν εἶναι τὴν ἐνέργειαν τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ οὕτως αὐτὴν ὡρίσατο. εἰ γάρ ἐστιν ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ποιητικοῦ καὶ παθητικοῦ, τῶν δύο ἄρα μία ἡ ἐνέργεια.

p. 202b30 ἐπεὶ δέ ἐστιν ἡ περὶ φύσεως ἐπιστήμη περὶ μεγέθη καὶ κίνησιν καὶ χρόνον.

Εἴπομεν ἐξ ἀρχῆς τοῦ βιβλίου τούτου, ὅτι δύο ἐστὶ περὶ ὧν ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ τὸν λόγον ποιεῖται ὁ φιλόσοφος, περὶ κινήσεως καὶ ἀπείρου, ὥσπερ ἐν τῷ ἐφεξῆς περὶ χρόνου τόπου κενοῦ. ἀπαρτίσας οὖν τὸν περὶ κινήσεως λόγον καὶ εἰπὼν τί τέ ἐστιν ἡ κίνησις καὶ ἐν τίσι θεωρεῖται καὶ πόσα εἴδη κινήσεως, προτίθεται λοιπὸν ἐντεῦθεν περὶ τοῦ ἀπείρου διαλεχθῆναι. καὶ ὥσπερ εἴωθε σχεδὸν ἐν πᾶσι τοῖς προβλήμασι, οὕτω καὶ ἐνταῦθα ποιεῖ· πρότερον δείκνυσιν ὅτι ἀναγκαῖος τῷ σκοπῷ τῆς πραγματείας ὁ περὶ τοῦ προκειμένου προβλήματος λόγος. καὶ ἐνταῦθα μέλλων διαλεχθῆναι περὶ τοῦ ἀπείρου εἴτε ἔστιν εἴτε μή, καὶ εἰ ἔστι, πότερον οὐσία ἐστὶν ἢ συμβεβηκὸς καὶ ἐν τίσι θεωρεῖται καὶ ἐν τίσι τὸ εἶναι ἔχει, πρότερον δείκνυσιν ὅτι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τοῦ ἀπείρου λόγος, ἵνα συντονωτέρους ποιήσῃ πρὸς τὴν ἀντίληψιν τοὺς ἐφιεμένους τῆς φυσικῆς ἐν ἕξει γενέσθαι θεωρίας. ὅτι οὖν ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τοῦ ἀπείρου λόγος δείκνυσι διχόθεν, πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ τὰ ὑποβεβλημένα ἅπαντα τῷ φυσικῷ πράγματα διαιρεῖσθαι ἢ εἰς τὸ ἄπειρον ἢ εἰς τὸ πεπερασμένον, [*](4 τοῦ δυνάμει iterat M 4. .0 δυνάμει ποιητικοῦ πρὸς in ras. L 6 αὕτη L: αὐτή KMt ἔμπροσθεν p. 202a14 7 ἁρμόζει Ml at cf. Themist. p. 219,26 δέ oin. L 9 φημὶ γὰρ L εἶναι post ἐντελέχειαν iterat K 10 ἄμα om. Mt 12 οὗτος εἰ γάρ ἐστιν L: ἡ γὰρ KMt 14 lemma om. Κ φύσεων 16 εἴπομεν p. 340,14 sqq. 18 χρόνου τόπου καὶ (haec omnia iu ras.) κενοῦ L ἀπαρτήσας L 19 λόγοσ Κ τίσ τε ἐστιν Κ 20 ἐντεῦθεν om. L 21 σχεδὸν καὶ ἐν et mox σχεδὸν οὕτω καὶ Κ 23 προβλήβληματος L 24 εἴτε έστιν] εἰ ἐστιν L 25 καὶ ἐν τίσι θεωρεῖται L: om. KMt 26 πρότερον οὖν Mt τοῦ om. τί. p. 409,10) KMt at cf. V. 28. p. 390,26. 398,18. 406,18 27 συντονωτέρους Κ: συντομωτέρους LMt ἀντίληψιν αὐτοῦ L ἐφιεμένως compeud. L 28 τῷ φυσικῷ om. L τοῦ om Mt)

καὶ ἐκ τοῦ πάντας τοὺς ὁπωσοῦν διαλάμψαντας· ἐν φιλοσοφίᾳ μὴ μόνον [*](k 5v) διαλαβεῖν περὶ ἀπείρου, ἀλλὰ καὶ ἀρχὴν αὐτὸ τῶν ὄντων εἶναι ὑποθέσθαι. τίνα οὖν τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ πράγματα περὶ ὧν ποιεῖται τὸν λόγον; μεγέθη, φησί, καὶ κίνησις καὶ χρόνος· περὶ τούτων γὰρ πάντες οἱ φυσικοὶ διαλέγονται. ταῦτα δὲ πάντα ἀνάγκη πᾶσα ἢ πεπερασμένα εἶναι ἢ ἄπειρα, τά τε μεγέθη ὁμοίως καὶ ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος· ἐπὶ ἑκάστου γὰρ τούτων τοῦτο ζητεῖσθαι εἴωθεν. ὥστε εἰ ταῦτα γνῶναι βούλεται ὁ φυσικός, ταῦτα δὲ τὴν εἰς τὸ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον διαίρεσιν ἐπιδέχεται, ἀδύνατον ἄρα ταῦτα ἀκριβῶς γνῶναι τὸν μὴ ἐγνωκότα τί ποτε ὅλως ἐστὶ τὸ ἄπειρον, καὶ πρότερόν γε, εἰ ὅλως ἔστιν ἢ μή. τεκμήριον δὲ τοῦ καλῶς ἐν τῇ περὶ φύσεως πραγματείᾳ ζητεῖν ἡμάς τὸν περὶ τοῦ ἀπείρου λόγον, ὅτι πάντες ὅσοι ἀξίως λόγου τινὸς ἥψαντο τῆς φυσικῆς θεωρίας οὐ μόνον εἶναι τὸ ἄπειρον λέγουσιν, ἀλλὰ καὶ ἀρχὴν αὐτὸ εἶναι τῶν ὄντων ὑποτίθενται.

Πλείστη δὲ τούτων ἡ πρὸς ἀλλήλους διαφορὰ περὶ τῆς τοῦ ἀπείρου δόξης κοινῇ τε καὶ ἰδίᾳ. οἱ μὲν γὰρ φυσικοὶ πάντες ἀρχὴν καὶ αὐτοὶ εἶναι τίθενται τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ ἀρχὴν ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· ἄλλο μὲν γάρ τι εἶναί φασι τὴν καθ’ αὑτὸ ἀρχήν, οἷον ἀέρα ἢ πῦρ ἢ τῶν ἄλλων τι ἢ πάντα ταῦτα ἢ τινὰ ἢ τὸ μεταξὺ τούτων, τούτῳ μέντοι συμβεβηκέναι τὸ εἶναι ἀπείρῳ· ὥστε καθ’ αὑτὸ μὲν ἀρχὴ τὸ ὕδωρ τυχὸν ἢ ὁ ἀὴρ ἢ τὸ μεταξύ, | διότι δὲ συνέβη τὸν ἀέρα ἢ τὸ ὕδωρ ἄπειρον [*](K 6r) εἶναι τῷ μεγέθει, διὰ τοῦτο κατὰ συμβεβηκὸς ἀρχῆς λόγον ἐπέχει τὸ ἄπειρον. Πλατῶν δὲ καὶ οἱ Πυθαγόρειοι, φησί, καὶ καθ’ αὑτὸ ἀρχὴν ὑποτίθενται εἶναι τὸ ἄπειρον, οὐ γῆν τινα ἄπειρον λέγοντες ἢ ἀέρα ἢ πῦρ ἢ ἄλλο τι σῶμα, ἀλλ’ αὐτοουσίαν τινὰ εἶναι ἀπείρου ἐν τούτῳ οὐσιωμένην ἐν τῷ ἄπειρον εἶναι, καὶ ταύτην εἶναι ἀρχὴν καὶ αἰτίαν τῶν ὄντων. διαφέρονται δὲ πρὸς ἀλλήλους ὅ τε Πλατῶν καὶ οἱ Πυθαγόρειοι· οἱ μὲν γὰρ Πυθαγόρειοι ἀριθμὸν λέγουσιν εἶναι τὸ ἄπειρον, ἀριθμὸν δὲ οὐ Χωριστόν τινα οὐδὲ ἀσώματον, ἀλλ’ αἰσθητόν τινα καὶ στοιχεῖον ὄντα καὶ ἀρχὴν πάντων τῶν αἰσθητῶν πάντα γὰρ ἐκ τῶν ἀριθμῶν ὡς ἐξ ἀρχῶν [*](1 inter καὶ et ἐκ inserit δεύτερον L2 διαλάμψαντας ὁπωσοῦν Mt 3 πράγματι L 5 φιλόσοφοι Mt ὅλως εἶναι L 6 ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος LKM: τὴν κίνησιν καὶ τὸν χρόνον recte corrigit t, quae enim ante τά τε in L leguntur καὶ πότερόν (scribe πρότερόν) γε εἰ ἦ (εἶεν ἄν corr. L2) ἄπειρα aberanti librario ad v. 10 debentur 7 βούλεται γνῶναι L 8 δὲ om. add. L2 9 μὴ] μϊ Κ 9. 10 ὅλως ἐστὶ τὸ ἄπειρον KL2: ὅλως L: ἐστιν ὅλως τὸ ἄπειρον Mt 10 καὶ πρότερόν—μή om. L 11 τὸν περὶ] τὸν πῶς compend. Κ 12 λόγου τινὸς ἥψαντο LKt: ἥψαντο λόγου τινὸς M 10 κοινῶς L ἀρχὴν μὲν καὶ αὐτὸ L 17 τίθενται (ὑποτίθενται L) τὸ ἄπειρον LK: τὸ ἄπειρον τίθενται Mt ἀρχὴ K ubi saepe ἂρ χ indicat promiscue ἀρχὴ ἀρχῆς ἀρχὴ etc. 19. 21 τούτων—ἢ τὸ μεταξή iterat K 22 ἀρχὴν λόγου L 23 Πλατῶν δὲ κτλ. paucis immutatis ex Themist. p. 220,13 sqq. tralata πυθαγόριοι coustanter Κ ἑαυτὸ L 25 et p. 388,15 αὐτὸ οὐσίαν Κ ἀπείρου] ἄπειρον L ἀλλ’ αὐτήν τινα φύσιν ἄπειρον Themistius 26 ταύτην εἶναι] κατ’ αὐτὴν L)

παράγουσι τὰ αἰσθητά, κἀντεῦθέν φασι “τῷ ἀριθμῷ δὲ πάντ’ ἐπέοικε”, [*](Κ 6r) καὶ τὴν πηγὴν τῆς φύσεως τετρακτύν φησιν εἶναι), εἶναι δὲ μὴ μόνον ἐν τοῖς αἰσθητοῖς τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἄπειρον εἶναι, οὔτε ὁποῖόν ἐστι τοῦτο οὔτε εἰς ὅ τι χρήσιμον διορίζοντες· πλάτων δὲ εἶναι μὲν καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς αἰσθητοῖς τὸ ἄπειρον. καὶ ἀρχὴν εἶναι τῶν αἰσθητῶν ἁπάντων, ἔξω δὲ τοῦ οὐρανοῦ οὐδὲν εἶναι παντάπασιν οὔτε σῶμα οὔτε ἀσώματον, τὸ μέντοι ἄπειρον μὴ μόνον ἐν τοῖς αἰσθητοῖς εἶναι ἀλλὰ καὶ ἐν ταῖς ἰδέαις, τὰς δὲ ἰδέας μήτε ἐντὸς εἶναι τοῦ οὐρανοῦ μήτε ἐκτός· μηδὲ γὰρ ὅλως σῶμα εἶναι. καὶ οἱ μὲν Πυθαγόρειοι τὸ ἄπειρον τὸ ἄρτιόν φασι, Πλάτων δὲ τὸ ἄπειρον δύο φησίν, ὅπερ καλεῖ μέγα καὶ μικρόν. διαφέρουσιν οὖν πρὸς τοὺς φυσικοὺς ὁ Πλάτων καὶ οἱ Πυθαγόρειοι τῷ τοὺς μὲν οὐσίαν ὑποτίθεσθαι τὸ ἄπειρον, τοὺς δὲ φυσικοὺς συμβεβηκός τι τῇ οὐσίᾳ, καὶ διὰ τοῦτο οἱ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀρχὴν ὑποτίθενται τὸ ἄπειρον, οἱ δὲ φυσικοὶ κατὰ συμβεβηκός. καὶ συμβαίνει τοῖς μὲν Πυθαγορείοις καὶ τῷ Πλάτωνι καὶ τὸ μέρος τοῦ ἀπείρου ἄπειρον λέγειν, ἐπειδὴ αὐτοουσίαν εἶναί φασι τὸ ἄπειρον ὥσπερ οὖν τὸ μέρος τῆς οὐσίας οὐσία, οὕτως τὸ μέρος τοῦ ἀπείρου ἄπειρον), τοῖς δὲ φυσικοῖς οὐκέτι τὸ μέρος τοῦ ἀπείρου ἄπειρον· τῷ γὰρ ὅλῳ ἤτοι ἀέρι ἢ ὕδατι τὸ ἄπειρον ἐπισυμβέβηκεν, οὐ τῷ μέρει. καὶ οἱ φυσικοὶ δὲ πλεῖστον ὅσον διαφέρουσιν ἀλλήλων· κοινὸν μὲν γὰρ πάντων τῶν φυσικῶν τὸ μεγέθει τὸ ἄπειρον ὑποτίθεσθαι ἢ πλήθει, καὶ εἰς δύο ταῦτα πάντες διῄρηνται οἱ μὲν γὰρ τῷ μεγέθει, οἱ δὲ τῷ πλήθει τὸ ἄπειρον ὑποτίθενται), τίς δὲ ἡ διαφορὰ αὐτῶν πρὸς ἀλλήλους, τὴν λέξιν ἐπιόντες ὀψόμεθα.

Ἰστέον δὲ ὅτι ὥσπερ εἰώθεσαν οἱ Πυθαγόρειοι συμβολικῶς τὰς διδασκαλίας ἐκ τῶν ἀριθμῶν ποιεῖσθαι, οὕτω καὶ τὸ ἄπειρον συμβολικῶς ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἀπετίθεντο. καὶ ὅτι τοῦτό ἐστι, καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν ῥητῶν τοῦ Ἀριστοτέλους ἔστιν ἑλεῖν· τὸ γὰρ ἄπειρον, φησί, τὸ ἄρτιον ἔλεγον, ὥσπερ οὗν καὶ πέρας τὸ περιττόν· συγκεῖσθαι οὖν πάντα ἐκ πέρατος καὶ ἀπειρίας. ὥσπερ οὖν τοὺς μέχρι δεκάδος ἀριθμοὺς ἄλλον ἄλλων σύμβολα εἶναι ἔλεγον ἐκάλουν γὰρ τὸν μὲν ἑ δίκην διὰ τὸ τοὺς μέχρι δεκάδος [*](1 φασι] φανερὸν L τῷ LK: τὸ Mt. rectius hoc sane, sed illud iu Theuiistio suo videtur invenisse Philoponus ἀριθμῷ κτλ.] cf. Naiuk, lamblioh. Vit. Pythag. p. 234 sq. ἀριθμῷ] λόγος πυθαγορείων superscr. L πάντες Κ 2 πηγὴν κτλ.] cf. Carm. Aur. 47 sq. Nauck ib. p. 21(5 sq. τετρακτύν L: τετρακτὴν M: τετρακτήν Kt fort, φασιν 4 ἐστι] εἶναι Κ 5 ἐν τοῖς αἰσθητοῖς καὶ αὐτὸς L 6 πάντων L οὐδὲ KM 7 μὴ LK: καὶ compend. Μ: Themistii οὐ coniectura invenit t 10 ὅπερ καλεῖ om. L 11 πυθαγόριοι etiam t 12 τι om. Mt γρ 14 τοῖς] τε Κ πυθα (cum compendio syllabae ὄις) II 15. 16 τὸ μέρος τοῦ—οὓτως om. L 16 οὕτω t 18 ὕδατι LK: πυρὶ Mt 20 τὸ μεγέθει] τῶ μεγέθει L 21 πάντες Lt: πὰν Κ: πάντα M 23 ἐπίοντες (LKM)t 24 δὲ om. L 26 τῆ ἀρχὴ ἀρχῆ ὑπετίθεντο L 28 συγκεῖσθαι (sic) Κ γοῦν ἅπαντα Mt 29 ἀριθμοὺς om. ante ἄλλον addunt καὶ Mt σύμβολον L 30 γὰρ om. L ἑ Κ πέντε ceteri libri itemque iu iusequeiitibus uuineris fere oinuibus δεκάδος ex δυάδος fecit Μ2)

ἀριθμοὺς δίχα διαιρεῖν, τὸν δὲ ς΄ γάμον διότι ἐκ τοῦ πρώτου ἀρτίου τοῦ [*](k 6r) β΄ καὶ τοῦ πρώτου περιττοῦ τοῦ γ΄ πολλαπλασιαζομένων ἐφ’ ἑαυτοὺς ἀποτελεῖται, ἀναλογεῖ δὲ τὸ μὲν ἄρτιον τῷ θήλει, τὸ δὲ περιττὸν τῷ ἄρρενι· ἐπεὶ οὗν ἐκ τοῦ συνδυασμοῦ τούτου γεννᾶται ὁ ς΄, γάμον αὐτὸν ἐκάλουν. καὶ ἄλλον ἄλλων τινῶν πραγμάτων σύμβολον ἐποιοῦντο), ὥσπερ οὖν τοὺς ἀριθμοὺς σύμβολα ἄλλων ἐποιοῦντο, οὕτω δὲ καὶ τὰ αὐτῶν, καὶ τὸ μὲν ἄρτιον σύμβολον ἐποιοῦντο τῆς ὕλης, τὸ δὲ περιττὸν τοῦ εἴδους, ἐξ ὧν συνδυαζομένων τὰ πράγματα γεννᾶσθαι. ἀπείκαζον δὲ τῇ μὲν ὕλῃ τὸ ἄρτιον, διότι ὥσπερ τὸ ἄρτιον πρὸς τῆς διαιρέσεως ἐστι, τὸ δὲ περιττὸν πρὸς τοῦ ἀδιαιρέτου, οὕτω καὶ ἡ μὲν ὕλη διαιρέσεως ἐστι καὶ ἀοριστίας αἰτία, πέρατος δὲ καὶ ὅρου τὸ εἶδος. διὰ τοῦτο μὲν οὖν ἄπειρον τὸ ἄρτιον ἔλεγον, διότι τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς τὸ ἄρτιον αἴτιον· ἡ γὰρ διχοτομία τὴν ἐπ’ ἄπειρον ποιεῖ τῶν μεγεθῶν τομήν. ἄπειρον δὲ καὶ ἡ ὕλη, διότι τοῖς μεγέθεσι καὶ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς τῆς διαστάσεως καὶ ἀοριστίας καὶ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς καὶ πλήθους αὕτη ἐστὶν αἰτία. ὅτι δὲ καὶ ὁ Πλατῶν Πυθαγόρειος ὢν τὸ ἄπειρον τὴν ὕλην ἔλεγεν, αὐτῇ λέξει φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης· Πλατῶν γάρ φησι δύο τὰ ἄπειρα λέγει, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν. ὅτι δὲ τὴν ὕλην τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἔλεγεν ὁ Πλατῶν, σαφῶς εἶπεν ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ἐν ἄλλοις πολλοῖς, καὶ ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ ταύτης τῆς πραγματείας, τὴν δὲ μονάδα τὸ εἶδος.

p. 202b32 Εἰ καὶ μὴ πᾶν ἐστιν ἢ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον.

Ἐπειδὴ τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ διεῖλεν εἰς τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον, οὐκ ἔστι δὲ καθολικὴ ἡ διαίρεσις ἡ κατὰ στέρησιν καὶ ἕξιν (μόνη γὰρ ἡ κατὰ ἀντίφασιν διαίρεσις ἐπὶ πάντων ἁρμόζει τῶν ὄντων καὶ μὴ ὄντων), διὰ τοῦτό φησιν ῾ ὅτι πάντα τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ διαιροῦνται εἰς τὸ ἄπειρον καὶ τὸ πεπερασμένον, εἰ καὶ μὴ πάντα τὰ ὄντα ἢ ἄπειρά ἐστιν ἢ πεπερασμένα· ἐν οἷς γὰρ ἀνάγκη πάντως . ἢ τὴν ἕξιν ὑπάρχειν ἢ τὴν στέρησιν, ἐν τούτοις ἡ καθ’ ἕξιν καὶ στέρησιν διαίρεσις ἰσοδυναμεῖ τῇ κατ’ ἀντίφασιν διαιρέσει. ὥσπερ εἴ τις εἶπεν ὅτι τῶν [*]( ς΄] καὶ proclivi errore (cf. ad in 2 v 17) Κ 2 πολυπλασιαζομένων Mt ἑαυτῶν L 3 τὸ θέλει Κ 4 συνδέσμου Mt τούτων fort, recte L 6 ἄλλον addidi ἄλλων] ἀλλήλων L oeLK: δὴ Mt 7 τὸν μὲν L 8 δ*δυαζομένων M: συνδοξαζομένων Κ 8 τῇ] τὴν Κ U fort, ὥσπερ τὸ μὲν ἄρτιον 9 et 10 πρὸς] πρῶτον L 10 περιττὸν] περὶ τὸν L ἀδιαιρέτου LK: διαιρετοῦ M: διαιρετοῦ t ἀδιαιρέσεώς t. uimirum ἁ iiuod Triiicavellus voci διαιρετοῦ addi hisserat ut esset ἀδιαιρέτου, seciinis typotheta vooi διαιρέσεως prae- fixit 11 ἄορι οτ΄ L 13 τομὴν τῶν μεγεθῶν ποιεῖ L τομήν] τολλ Κ 15 πλήθους scripsi: πάθους libri αὕτη L: αὐτῆ Κ: αὐτή Mt 16 αὐτὴ Κ 19 ὁ om. Mt 19. 20 ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ ex. gr. c. 4 p. 187a17 21 μὴ et prius ἢ (at cf. v. 26) oru. M 23. 26 οὐκ ἔστι—πεπερασμένον om. L 23 τὴν στέρησιν Mt 26 πάντα superscr. L2 28 ὑπάρχειν LK: ἔχειν Mt 29 ἰσοδυναμοῖ L ὥσπερ γὰρ εἴ t)

ἀνθρώπων οἱ μὲν ὄψιν ἔχουσιν οἱ δὲ τυφλοί εἰσι, περιελάμβανε πάντας τοὺς [*](k 6r) ἀνθρώπους, διότι πέφυκεν ὁ ἄνθρωπος εὐθὺς ἢ ὄψιν ἔχειν ἢ τυφλότητα καὶ ἰσοδυναμεῖ ἐπὶ τούτων ἡ κατὰ ἕξιν καὶ στέρησιν διαίρεσις τῇ κατὰ ἀντίφασιν, εἰ μέντοι εἶπεν ὅτι τῶν κυνῶν οἱ μὲν ὄψιν ἔχουσιν οἱ δὲ τυφλοί εἰσιν, οὐκέτι περιελάμβανε πάντας τοὺς κύνας ἡ διαίρεσις διὰ τὰ σκυλάκια· οὕτω, φημί, ἐπειδὴ πάντα τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ πεφύκασιν εὐθὺς ἢ ἄπειρα ἢ πεπερασμένα εἶναι, διὰ τοῦτο εἶπεν ὅτι ἀνάγκη τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ ἢ ἄπειρα ἢ πεπερασμένα | εἶναι, εἰ καὶ μὴ πάντα τὰ [*](k 6v) ὄντα περιλαμβάνει ἡ διαίρεσις αὕτη.

p. 202b33 ἷον πάθος ἢ στιγμή· τῶν γὰρ τοιούτων ἴσως οὐδὲν ἀναγκαῖον ἐν θατέρῳ τούτων εἶναι.

Πάθος φησὶ λευκότητα ἢ μελανίαν καὶ ἁπλῶς ποιότητα. ταῦτα οὗν οὔτε ἄπειρά ἐστιν οὔτε πεπερασμένα, ἐπειδὴ μηδὲ μεγέθη ὅλως. προσέθηκε δὲ τὸ ἴσως, διότι λέγεταί ποτε πολλὴ καὶ ἡ λευκότης εἶναι καὶ ὀλίγη, ὡς εἴρηται καὶ ἐν Κατηγορίαις, οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, τῷ ἐν πολλῇ εἶναι ἐπιφανείᾳ. οὕτως οὖν λέγοιτ’ ἄν καὶ ἄπειρος εἷναι ποιότης ἢ πεπερασμένη, τῷ τὴν ἐπιφάνειαν ἐν ᾗ ὑπάρχει ἢ ἄπειρον εἶναι ἢ πεπερασμένην. λεχθείη δ’ ἄν καὶ τὸ σημεῖον ἄπειρον οὐ τῷ ἀδιεξίτητον εἶναι, ἀλλὰ τῷ πέρας μὴ ἔχειν αὐτὸ γὰρ πέρας ἐστίν), ὥσπερ καὶ τὸν κύκλον ἄπειρόν φαμεν τῷ μὴ ἔχειν πέρατα, καὶ ῾χιτῶνα ἄπειρόν φασι τὸν μὴ ἔχοντα διαίρεσιν, ἢ πόσιν ἀπείρῳ περιβαλοῦσ’ ὑφάσματι. ἐν θατέρῳ δὲ τούτων φησὶν ἐν τῷ ἀπείρῳ ἢ τῷ πεπερασμένῳ.

p. 202b36 Σημεῖον δὲ ὃτι τῆς ἐπιστήμης ταὐτης οἰδεία ἡ θεωρία.

Τῆς φυσικῆς δηλονότι ἐπιστήμης. δείξας δὲ ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων, ὅτι οἰκεῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τοῦ ἀπείρου λόγος, νῦν δείκνυσι καὶ ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν καὶ ἐπισήμων φιλοσόφων χρήσεως.

[*](1 ἀνθρώπω errore typogr. t περιελάμβανε LM: περιελάμβανεν Κ: περιελάμβανεν ἄν L2: περιέλαβε t 2 δι’ ὃ K 5 περιέλαβε t κύνας M 7 ἄπειρα εἶναι ἡ πεπερασμένα L litterae τὰ ὑποβεβ- in ras. L 10 πάθος ὠστιγμὴ (sic) Κ οὐδὲν 1. o 13 ἐπεὶ L 15 Κατηγορίαις c. 6 p. 5b1 16 ἄπειρος L: ἄπειρ Μ: ἄπειρον (K)t 19 αὐτὸ—ἐστίν om. Mt 20 καὶ (ante τὸν) om. Kt μὴ om. add. inarg. Μ2 χιτόνα Κ 21 φασι] cf. Soph. Fr. 481 Nauck διαίρεσιν] διέξοδον Orus ap. Etym. M. p. 120,48 ἢ LKt: ΜL2 22 πόσιν κτλ.] Eurip. Or. 25 sq. ἣ πόσιν —ὑφάσματι | ἔκτεινεν ποσὶν IMiiioponi libii ἀπείρω L: ἄπειρα KMt περιβαλοῦσ’ ὑφάσματι Euripides: περιβαλοῦσα ὑφάσματα KMt: περιβάλλουσιν ὑφάσμασιν L: περιβάλλουσ’ ὑφάσματι (superscr. εὐριπίδου) L2 23 φασιν L: φασιν δηλονότι L2 τῷ utrumqiic om. L 24 τῆς ἐπιστήμης ταύτης LKM: ταύτης τῆς ἐπιστήμης t cf. Aristotelis libri 27 παλαιῶν τὲ καὶ L)

p. 203a6 Οὐ γὰρ χωριστὸν εἶναι λέγουσι ἀριθμόν.

[*](k 6v)

Οὑ τὸν ἀριθμὸν ἁπλῶς ἔλεγον εἶναι ἄπειρον, ἀλλὰ τὸν ἄρτιον ἀριθμόν. τοῦτον οὖν τὸν ἀριθμὸν οὐ χωριστὸν ποιοῦσι, τουτέστιν οὐκ ἀσώματον οὐδὲ κεχωρισμένον παντελῶς τῶν αἰσθητῶν, ἀλλ’ ἐν αὐτοῖς οἷον στοιχεῖον αὐτῶν ὄνια. καὶ εἶναι δὲ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἄπειρον. ὡς δὴ ἄπειρόν τι ποιούντων ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἤτοι κενὸν ἢ μᾶλλον ἴσως σῶμα, ὅπερ καί φασιν ἀναπνέοντας ἡμᾶς ζῆν, ὡς καὶ αὐτὸς ἐρεῖ ὁ Ἀριστοτέλης. ᾧ καὶ δῆλον πάλιν συμβολικῶς ταῦτα παρ’ ἐκείνων λέγεσθαι· οὐ γὰρ δὴ τετρῆσθαι τὸν οὐρανὸν ὑπενόουν, καὶ οὕτως ἔξωθεν εἰς τὸν κόσμον εἰσκρίνεσθαι τὸ ἄπειρον, ὅπερ ἀναπνέοντας ἡμάς ζῆν, ἀλλὰ τὴν ἄπειρον ἴσως τοῦ δημιουργοῦ ᾐνίττοντο δύναμιν, ἐξ ἧς τὸ εἶναι καὶ τὸ διαμένειν πᾶσιν ὑπάρχει. ἔξω δὲ τοῦ οὐρανοῦ ταύτην εἶναι οὐ τοπικῶς ἀκουστέον, ἀλλ’ οὐσιωδῶς, τουτέστιν ἐξῃρημένην πάσης τῆς σωματικῆς οὐσίας. καὶ ὁ Πλατῶν δὲ ἐν ταῖς ἰδέαις ἀποτιθέμενος τὸ ἄπειρον, τὸ κατὰ τὴν δύναμιν δήπου ἄπειρον ἂν λέγοι, τῷ ἔχειν ἐπ’ ἄπειρον δύναμιν προακτικὴν τῶν τῇδε.

p. 203a10 Καὶ οἱ μὲν τὸ ἄπειρον εἶναι τὸ ἄρτιον· τοῦτο γὰρ ἐναπολαμβανόμενον καὶ ὑπὸ τοῦ περιττοῦ περαινόμενον παρέχειν τοῖς οὖσι τὴν ἀπειρίαν.

Οἱ Πυθαγόρειοι, φησί, τὸ ἄπειρον τὸ ἄρτιον ἔλεγον· τοῦτο γὰρ αἴτιον ἔλεγον εἶναι τῆς ἀπειρίας τοῖς οὖσι· τὸ μὲν γὰρ περιττὸν περατωτικὸν καὶ ὁριστικὸν τῶν πραγμάτων οὐ γὰρ δέχεται τὴν διαίρεσιν), τὸ δὲ ἄρτιον ἄπειρον. τὸ οὖν ἄρτιόν φησιν ἐναπολαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ περιττοῦ αἴτιον εἶναι τοῖς οὖσι τῆς εἰς ἄπειρον τομῆς τῶν τε εἰδῶν καὶ τῶν ἀτόμων, καὶ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως τῶν πραγμάτων· τὸ μὲν γὰρ περιττὸν περατοῖ καὶ ὁρίζει, τὸ δὲ ἄρτιον τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς αἴτιόν ἐστιν ἀεὶ τὴν διχοτομίαν δεχόμενον. ἔστιν οὖν καὶ ἐκ τούτων σαφὲς ὡς ᾐνίττοντο διὰ μὲν τοῦ ἀρτίου τὴν ὕλην, διὰ δὲ τοῦ περιττοῦ τὸ εἶδος. ὄντος οὖν ἑκάστου εἴδους καθ’ αὑτὸ ἀμεροῦς τε καὶ ἀδιαιρέτου ὅταν μὲν <ἐν> τῇ ὕλῃ τοῦτο γένηται καὶ οἷον ἐναπολάβῃ ὁρίσαν αὐτήν, συμβαίνει εἰς πολλὰ ἄτομα κατα- [*](1 εἶναι λέγουσι KM: λέγουσιν εἶναι L: ποιοῦσι t 2 οὐ τὸν—ἄρτιον ἀριθμόν oin. L ἄρτιον marg. Μ2t: περιττὸν KM 5 αὐτῶν om. Mt καὶ εἶναι κτλ. of. Aristotelis libri 6 κενὸν] μένον L 7 ἐρεῖ Phys. Δ G p. 213b22 8 συμβολικῶς πάλιν λέγεσθαι ταῦτα παρ’ ἐκείνων L 10 ἴσως om. L 13 ἐξῃρημένην scripsi: ἐξηρημ ε Κ: ἐξηρημένης mutntum in ἐξηρημένη L2: ἐξῃρημένως compeml. M et t καὶ o om. L 14 τὸ ἄπειρον om. L: τὸ Μ: τοῦτο t τὴν om. L 15 πρακτικὴν M: πρακτικὴν L 18 παρέχειν LK: παρέχει Mt 19 οὖσιν Κ 23 οὖν LK: δὲ Mt ἄρτιόν om. Κ 24 ἄπειρον Diels: ἄπειρα libri 26 τῆς om. superscr. M ἐπ᾿ ἄπειρα Κ 27. 28 διὰ μὲν—περιττοῦ om. L 20 ἐν addidi 30 ὁρίσασαν ὁ- corr. ex ὡ-) L)

μερισθῆναι, οὐ δι’ ἑαυτόν ἁπλοῦς γάρ ἐστι καὶ μονοειδὴς καὶ ἀδιάστατος [*](k 6v) ὁ τοῦ ἀνθρώπου λόγος τῆς οὐσίας), ἀλλὰ διὰ τὴν ὕλην ἐν ᾗ γέγονεν· αὕτη γὰρ αἰτία τῆς ἐπ’ ἄπειρον αὐξήσεως τοῦ πλήθους τῶν ἀτόμων τοῦ εἴδους ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ ὄντος, ὥσπερ εἰ δακτύλιος εἰς κηροὺς ἄλλοτε ἄλλους σφραγίζει. ἴν οὖν κἀνταῦθα <αἴτιον> τῆς ἀπειρίας οὐχὶ τὸ εἶδος ἐν τῷ δακτυλίῳ (ἓν γὰρ τοῦτο καὶ τὸ αὐτό), ἀλλ’ ἡ ὕλη τουτεστν ὁ κηρός, ὃς ἀεὶ ὑπ’ αὐτοῦ ἐναπολαμβανόμενος ὁρίζεται καθ’ αὑτὸν ἀόριστος ὢν.

p. 203al2 Σημεῖον δὲ εἶναι τούτου τὸ συμβαῖνον ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν· περιτιθεμένων γὰρ τῶν γνωμόνων περὶ τὸ ἓν καὶ χωρίς ὁτὲ μὲν ἄλλο γίνεται τὸ εἶδος, ὁτὲ δὲ ἕν.

Κἀνταῦθα ἐπισημειωτέον ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης οἶδεν αὐτοὺς συμβολικῶς ταῦτα λέγοντας· ὡς γὰρ δὴ τὸ ἄρτιον, ὅπερ ἔφη ὑπὸ τοῦ περιττοῦ περαίνεσθαι, μὴ ἐπὶ τοῦ κατὰ τοὺς ἀριθμοὺς ἀρτίου καὶ περιττοῦ λεγόντων, ἀλλὰ ἄλλα τινὰ διὰ τούτων σημαινόντων, ἐπήγαγεν ὅτι σημεῖον τῶν εἰρημένων ποιοῦνται τὸ συμβὰν ἐνὶ τῶν ἀριθμῶν, ὡς δὴ ἐκείνων, ὧν τοὺς ἀριθμοὺς σύμβολα εἶναί φασι, μὴ ὄντων ἀριθμῶν, καίτοι γε τὸ περιττὸν ἦν καὶ τὸ ἄρτιον, ὧν τὸ μὲν ἔλεγον πέρας τὸ δὲ ἄπειρον· ἄλλα τινὰ ἄρα διὰ τούτων ᾐνίττοντο. τοῦτο μὲν οὖν εἰς τοσοῦτον, ἵνα δὲ μάθωμεν τὸ λεγόμενον, εἴπωμεν πρότερον τί καλοῦσι γνώμονα οἱ ἀριθμητικοὶ καὶ οἱ γεωμέτραι. ἐὰν λαβὼν τετράγωνον χωρίον διέλῃ τοῦτο εἰς ἴσα τέσσαρα τετράγωνα, τὰ τρία τετράγωνα σχῆμα ποιοῦντα ἐοικὸς τῷ Γ στοιχείῳ γνώμων ὑπὸ τῶν γεωμετρῶν καλεῖται, ὅστις γνώμων περι| τιθέμενος [*](k 7r) τῷ λοιπῷ τετραγώνῳ αὔξει μὲν αὐτό, ὡς ἐν Κατηγορίαις εἴρηται, ἀλλοιότερον δὲ οὐ ποιεῖ· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ γνώμων προσηγορεύθη, ὅτι περιτι- [*](2 διὰ om. M αὐτὴ Κ 4 τοῦ om. L 5 αἴτιον addidit t 5. 6 ἐν τῷ] τῶ ἐν τῶ L: fort, τὸ ἐν τῷ 7 ὃς] ὁ L καθ᾿ αὑτὸ L 9 συμβένον Κ 10 περιτιθεμένων LK: παρατιθεμένων Mt. similis varietas v. 25sq. p. 393,5 11 ὅτε (ante μὲν) libri ἄλλο] ἐν ἀεὶ ἄλλω L: ἄλλο ἀεὶ et pioxime γίγνεσθαι Aristoteles cf. p. 394,19 ὅτε (sic) δὲ ἐν (ἑνί L) LK: om. Mt 12 αὐτοὺς] αὐτοῦ KM 13. 14 ὑπὸ τοῦ περιττοῦ περαίνεσθαι ὅπερ ἔφη L 14 ἐπὶ τοῦ] ἐπὶ τοὺς L 15 ἄλλα om. L διὰ τούτων τινὰ L 16 τὸ συμβαῖνον L 17 γε] τε L 18> ἔλεγε M 19 μὲν] δὲ μὲν Κ 21 figuras 19. 20 ἶνα δὲ θῶμεν τὸ λέγομεν ο εἴπομεν Κ 20 πρότερόν τι (LKM)t 21 figuras appingit M διέλη KM: διέλης (L)t τοῦτο et ἴσα cm. L 22 ἔοικε L 23 ὅτι τις L 24 Κατηγορίαις c. 14 p. 15a30 25 ὅτι] ὃ Κ)

θέμενος τοῖς τετραγώνοις φυλάττει τὸ αὐτὸ εἶδος. οὐ μόνον δὲ ἐπὶ [*](k 7r) τετραγώνων ὁ γνώμων τὸ αὐτὸ φυλάττει εἶδος, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ παντὸς παραλληλογράμμου· ἔστι γὰρ γνώμων, ὡς ὁ γεωμέτρης ὁρίζεται, παντὸς παραλληλογράμμου τῶν περὶ τὴν διάμετρον παραλληλοράμμων ἓν ὁποιονοῦν σὺν τοῖς δύο παραπληρώμασιν, ὅσπερ περὶ τὸ αὐτὸ εἶδος περιτιθέμενος ἀεὶ τὸ αὐτὸ φυλάττει. καὶ οἱ ἀριθμητικοὶ δὲ γνώμονας καλοῦσι πάντας τοὺς περιττοὺς ἀριθμοὺς διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν. ἐὰν γὰρ συνθῇς ἀπὸ μονάδος ἐφεξῆς πάντας τοὺς περιττοὺς ἀριθμούς, οἷον ἁ γ΄ ἑ ζ΄ θ΄ ία ιγ΄, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, εἶτα ἀρξάμενος συνθῇς τὸν γ΄ τῇ μονάδι, ποιεῖς τετράγωνον ἀριθμὸν τὸν δ΄ (τετράγωνος δὲ καὶ ἡ μονάς· ἅπαξ γὰρ ἡ μία μίν ποιεῖ), εἶτα τῷ δ΄ ἐπισυνθεὶς τὸν ἑ ποιεῖς τὸν θ΄ πάλιν τετράγωνον, καὶ τούτῳ τὸν ζ΄ ποιεῖς τὸν ις΄, καὶ τούτῳ τὸν θ΄ ποιεῖς· τὸν κε΄, καὶ τούτῳ τὸν ία ποιεῖς τὸν λς΄, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον τοὺς ἐφεξῆς περιττοὺς τοῖς γινομένοις συντιθεὶς τὸ αὐτὸ εἶδος φυλάττεις τῶν τετραγώνων. καὶ ἄλλην δὲ γένεσιν τῶν τετραγώνων παραδιδόασιν, εἰ καὶ τοῦ προδειμένου μικρὸν παρεκβαίνομεν, τὴν λεγομένην κατὰ δίαυλον, οὐ μόνον τὴν γενεσιν τὴν τῶν τετραγώνων ἀριθμῶν ἡμᾶς . διδάσκουσαν, ἀλλὰ καὶ τὴν πλευρὰν ἀφ’ ἧς ἕκαστος ἀναγράφεται. ἐκθοῦ γὰρ τὸ χύμα τῶν ἀριθμῶν ἀπὸ μονάδος καὶ ἐπ’ ἄπειρον, εἶτα ἀρξάμενος ἀπὸ μονάδος καὶ συντιθεὶς τοῖς ἐφεξῆς ἀναπόδιζε μέχρι τῆς μονάδος, καὶ πάντας τοὺς γινομένους τετραγςωνους εὑρήσεις, οἷον ἁ β΄ γ΄ δ΄ ἑ ς΄ ζ΄ ἡ θ΄ ι΄ ία ιβ΄ καὶ ἐπ’ ἄπειρον· σύνθες τὴν μονάδα τῇ δυάδι, καὶ ἀνακάμψας ἐπισύνθες τὴν μονάδα, καὶ ποιεῖς τὸν δ΄ τετράγωνον· πάλιν ἀρξάμενος μέχρι τοῦ γ΄ καὶ ἀνάκαμψον πάλιν μέχρι τῆς μονάδος, καὶ ποιεῖς τὸν θ΄. καὶ τὸν ἀριθμὸν μέχρις οὗ ποιεῖς τὴν σύνθεσιν, τοῦτον εὑρήσεις πλευρὰν τοῦ γενομένου τετραγώνου· ὁ γὰρ β΄ τοῦ δ΄ πλευρά, ὁμοίως τοῦ θ΄ ὁ γ΄ ἕως γὰρ τοῦ γ΄ συνθέντες ἀνεποδίσαμεν), καὶ οὕτως ἐπ᾿ ἄπειρον. τοῦτο μὲν οὖν ἔξω [*](2 τῶν τετραγώνων L 3 figuram appingit L 3. 4 ἔστι— παραλληλογράμμου om. L 3 ὁ γεωμέτρης Euclid. Elem. II def. 2 γεομέτρης t 4 ἑνοποιοῦν 5 ὅπερ 7. 8 διὰ τὴν—ἀριθμούς om. Mt 7 immo ἐκθῇς vel ἐκθῇ cL v. 18 ἐφεξῆς πάντας Κ: om. L at cf. p. 394,6 9 εἶτα KM: εἰ L: εἰ γὰρ; συνθεὶς Κ γ΄ τῆ Κ: τρία L: L: τρί τῆ M: ἁ τριττῇ t 10 τὸν 5 LK: τὸν τέταρτον Mt τετράγωνως (sic) Κ καὶ ἡ μονάς Κ om. M: ἡ μονάς de coniectura t 10. 1 1 ἡ μία πάλιν μίαν ποιεῖ. εἶτα LK: ἡ μία μία. εἶτα πάλιν Mt 1 2 prius τούτω ex τούτων Κ τὸν (aute ις΄) om. Κ 13 οὕτω L τοὺς] τοῖς L 14 γενομένοις emendat t 15 τῶν] τὸν Κ 17 τὴν (aute ὁ τῶν) om. Mt 18 ἕκαστος t: ἓκαστ M: ἕκαστον LK ἐκθοῦ et χύμα scripsi: ἔκθου et χῦμα (cf. Lobeck, Paralipom. p. 417 sqq.) libri γὰρ om. L 18. 19 ἀριθμῶν ἀπονάδος (sic) Κ 21 ς΄ om. Mt 23 post ἀρξάμενος addit σύνθες fortasse recte L 24 ἀνάκαμψον LKM: ἀνάκαμψας (sic) t post μονάδος μοηάδος enoie typogr.) addit ἐπισύνηθες (sic) t 25 μέχριος οὖ K: μέχρις οὖν L 2(1 πλευραί LK 27 ἀνεποδίδαμεν Κ: ἐνεποδίσαμεν L) τοῦ προκειμένου, ὃ δέ φησιν ἐνταῦθα, τοῦτό ἐστιν· ὅτι, φησί, τὸ μὲν [*](K 7r) ἄρτιον ἄπειρον ὃταν, ὅταν συμπλακῇ τῷ περιττῷ, ἀπειρίας αἴτιον γίνεται καὶ τοῖς ἐξ αὐτῶν γινομένοις, τὸ δὲ περιττὸν διὰ τὸ περατωτικὸν εἶναι καὶ πέρας ὁρισμοῦ καὶ ταὐτότητος αἴτιον γίνεται τοῖς ἐξ αὐτοῦ, σημεῖον τὸ ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν τούτων τῶν δακτυλικῶν συμβαῖνον. ἐὰν γὰρ ἀπὸ μονάδος καὶ ἐφεξῆς πάντας τοὺς περιττοὺς ἐπισυνθῇς ἀλλήλοις, οὓς καὶ γνώμονας καλεῖ, ἀεὶ τοὺς γινομένους τετραγώνους εὑρήσεις οὕτως ὁρισμοῦ τινος καὶ ἑνότητος τὸ περιττὸν αἴτιον, ὅθεν καὶ πέρας αὐτὸ ἐκάλουν), ἐὰν δὲ τοὺς ἀρτίους ἐπισυνθῇς τῇ τε μονάδι καὶ ἐφεξῆς πᾶσιν εἴτε ἀρτίοις εἴτε περιττοῖς, οὐδέποτε τὸ αὐτὸ εἶδος ποιήσεις, ἀλλ’ ὁδεύσεις ἐπ’ ἄπειρον τῇ ἐξαλλαγῇ τῶν. γινομένων ἀριθμῶν· σύνθες γὰρ τὴν μονάδα τῇ δυάδι καὶ ποιήσεις τὸνγ΄] τρίγωνον, καὶ τούτῳ τὸν δ΄ καὶ ποιήσεις ἑπτάγωνον, τούτῳ τὸν ς΄ καὶ πάλιν ἕτερον εἶδος. οὐ μόνον δὲ ἑαυτοῖς ἐπισυντιθέμενοι οἱ ἄρτιοι ἀόριστα γεννῶσι καὶ ἄπειρα, ἀλλὰ καὶ τοῖς περιττοῖς. οὕτως ἄρα τὸ ἄρτιον πρὸς τῆς ἀπειρίας ἐστὶ καὶ τοῦ ἀορίστου, τὸ δὲ περιττὸν πρὸς τοῦ ὅρου καὶ τοῦ πέρατος· καλῶς οὖν ἄπειρον τὸ ἄρτιον ἐκάλουν. ἔχει δὲ ἡ λέξις ἀσάφειάν τινα διὰ τὴν συντομίαν.

Περιτιθεμένων γάρ, φησί, τῶν γνωμόνων περὶ τὸ ἓν καὶ χωρὶς ὁτὲ μὲν ἀεὶ ἄλλο γίνεσθαι τὸ εἶδος, ὁτὲ δὲ ἕν. τῶν γνωμόνω, φησίν, ἢ περὶ τὸ ἓν συντιθεμένων ἀεί, κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον ἀεὶ ἀλλήλοις ἐπισυντιθεμένων, ἓν ἀεὶ καὶ τὸ αὐτὸ γίνεται εἶδος. εἰ δὲ χωρὶς συντεθῶσι, τουτέστι μὴ ἑαυτοῖς ἐπισυντεθῶσιν ἀλλὰ τοῖς ἀρτίοις, οὐδέποτε τὸ αὐτὸ εἶδος γενήσεται, ὡς εἴπομεν. τὸν β΄ σύνθες τῇ μονάδι, εἶτα τῷ γ΄, εἶτα τῷ ε΄, ἤγουν ἕνα τῶν γνωμόνων ἀεὶ τοῖς ἐφεξῆς ἀρτίοις οἷον τὸ γ΄ τῷ β΄ καὶ ὁ καὶ ς΄· κατ’ οὐδένα γὰρ τρόπον ὡρισμένον τι εἶδος γίνεται, ἀλλ’ ἐπ’ ἄπειρον ἡ ἐξαλλαγὴ ὁδεύει. καλῶς ἄρα εἴπομεν ὅτι τὸ ἄρτιον ἐναπολαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ περιττοῦ καὶ περαινόμενον παρέχει τοῖς οὖσι τὴν ἀπειρίαν· δεῖ μὲν γὰρ διὰ τὴν εἰδοποιίαν τῆς συμπλοκῆς, τῆς δὲ ἀπειρίας μόνως τὸ ἄρτιον αἴτιον, ὡς οεοεικται.

[*](1 φησί et 2 γίνεται om. L 4 ὁρισμὸν K ταὐτότης αἴτιον αἴτιον L 5 δακτυλικῶν intelleges cl. p. 428,14 6 ἐπισυνθεὶς K: ἐπισύνθης M 7 τοῦ γινομένου primitus L ὁρισμοῦ] ἀριθμοῦ L τινος om. Mt 9 prius εἴτε om. Mt 12 τὸν γ΄ delevi γ΄] τρία L ἑπταγώνιον L 14. 16 τοῖς περιττοῖς—ὃρου καὶ iterat L 15 πρὸ τῆς LM 16 ἄρτιον marg. M2t: περιττὸν LKM 17 ἀσάφειαν inarg. M-: ἀσφάλειαν M 18 φησί om. t 19 ὅτε μὲν K ἀεὶ ἄλλο (post ἄλλο add. τε L: expuuxit ’-) LKM: ἄλλο ἀεὶ ex Aristotele t γίγνεσθαι Lt ὅτε δὲ ἑνὶ Κ 20 ἢ (ante περὶ) LM: oiu. Κ)t ἀεί, ἢ scripsi: ἀεὶ KLM: τοῦτ’ ἐστὶ t 21 γίνεται] coiiipeud. γ L 22 συντεθῶσι L: συντεθῶσι* M: συντεθῶσιν Κ: συνθεεπι τῶσι t ἐπισυντεθῶσιν KL: συντεθῶσιν M: ἐπισυνθετῶσιν t 24 ἤγουν ἕνα scripsi: ἡγούμενα LM et couipend. Κ: ἡγουμένων t γνωμῶν ΚΜ 25 τὸ γ΄ τῶ corr. M: τοῦ γ΄ τῶ pr. M et Kt: τὸ γ΄ τὸ ὅτι τὸ L: καὶ τὸ Μt 28 παρέχειν t 29 μόνον Mt)

p. 203a15 Πλατῶν δὲ δύο τὰ ἄπειρα, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν.

[*](k 7r)

Διὰ τοῦτο δύο τὰ ἄπειρα, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, διότι ἐν τῇ τῶν μεγεθῶν διχοτομίᾳ τὸ μὲν τῶν μορίων ἐπ’ ἄπειρον αὔξεται, τὸ δὲ ἕτερον ἐπ’ ἄπειρον μειοῦται. τούτου δὲ τοῖς μεγέθεσι τὴν ὕλην αἰτίαν εἶναι ἔλεγεν, ἣν καὶ μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλει δι’ αὐτὸ τοῦτο, διὰ τὸ τούτων αἰτίαν εἶναι· πρώτως γὰρ ἐν αὐτῇ τὸ εἶδος γενόμενον εὐθὺς τὴν κατὰ τὸ μικρὸν καὶ μέγα ἴσχει διαφοράν.

p. 203a16 οἱ δὲ περὶ φύσεως πάντες ὑποτιθέασιν ἑτέραν τινὰ φύσιν τῷ ἀπείρῳ τῶν λεγομένων στοιχείων.

Ἀντιδιαστέλλει τοὺς φυσικοὺς τοῖς Πυθαγορείοις καὶ Πλάτωνι μᾶλλον περὶ θεολογίαν ἐσχολακόσι. πάντες οὖν οἱ φυσικοί, φησίν, οὐκ οὐσίαν εἶναι τὸ ἄπειρον ὑποτίθενται, ἀλλὰ συμβεβηκὸς μὲν εἶναι τὸ ἄπειρον ἑτέραν δὲ οὐσίαν ὑποκεῖσθαι τούτῳ, ἄλλος δὲ ἄλλην ὑπετίθετο, ἣν καὶ ἀρχὴν τῶν ὄντων ὑπενόει. κοινὸν οὖν αὐτοῖς τό τε συμβεβηκὸς καὶ μὴ οὐσίαν εἶναι λέγειν τὸ ἄπειρον, καὶ διὰ τοῦτο μὴ καθ᾿ αὑτὸ ἀρχὴν λέγειν αὐτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· ἀρχὴ γὰρ ἑκάστῳ καθ’ αὑτὸ ἄλλη, ἤτοι ὁ ἀὴρ ἢ τὸ ὕδωρ ἢ ἕτερόν τι, τῇ δὲ ἀρχῇ συμβεβηκέναι τὸ ἄπειρον ὑπέθεντο διὰ τὴν ἀειγενεσίαν. ἡ μὲν οὖν κοινὴ τῶν φυσικῶν δόξα περὶ τοῦ ἀπείρου αὕτη, τίς δὲ ἡ πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν διαφορά, ἐφεξῆς δεῖ κνυ|σι, καὶ τέως ἄλλος ἄλλην ὑπέθετο ὑποκειμένην τῷ ἀπείρῳ οὐσίαν.

[*](k 7v)

p. 203a18 Τῶν δὲ πεπερασμένα ποιούντων τὰ στοιχεῖα οὐδεὶς απειρα ποιει.

Οὐδείς, φησί, τῶν ὑποθεμένων πλείονα εἶναι τὰ στοιχεῖα πεπερασμένα δὲ κατὰ ἀριθμόν, οἷον Ἐμπεδοκλῆς τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἄπειρα κατὰ μέγεθος ποιεῖ οὕτε ἓν οὔτε πλείονα· εὔηθες γὰρ τοῦτο καὶ ἀδύνατον. εἴτε γὰρ ἓν εἴη ἄπειρον, τὸν πάντα καθέξει τόπον καὶ τοῖς ἄλλοις οὐ δώσει χώραν εἰς τὸ εἶναι, εἴτε πλείω εἴη ἄπειρα, ἔτι ἀτοπωτέρα ἡ ὑπόθεσις· εἰ γὰρ ἓν οὐ δυνατὸν ἄπειρον εἶναι πλείονων ὄντων τῶν στοιχείων, πολλῷ δήπου πλείονα εἶναι ἄπειρα ἀδύνατον.

[*](1 καὶ τὸ om. add. L2 3 αὔξεται LK: ἐπαύξεται Mt 4 οὗτος δὲ τοῖς μὲν εἴδεσι τὴν ὕλην L 5 ἐκάλλει Κ τούτων τὴν αἰτίαν Mt 7 μέγαν ἰσχύει Κ 8 δὴ t πάντες LKM: ἅπαντες ἀεὶ e vulgato Aristotele t at cf. Diels, z. Textyesih. p. 21 13 ante ἑτέραν iterant ὑποτίθενται Bit ἄλλως Κ 15 post τοῦτο interoiderit τὸ μὴ (aute καθ’) K: οὐ μὴ (?) L: om. M: οὐ M2t 16 μὲν γὰρ ἑκάστου L 17 συμβεβηκέναι τὸ ἄπειρον L: συμβεβηκὸς τὸ ἄπειρον Κ τὸ ἄπειρον συμβεβηκὸς Μt 21 τὰ oin. t et Aristotelis libri 24. 25 κατὰ τὸ addunt Mt) μέγεθος LMt: καὶ τὰ μεγέ Κ 27 χόραν Κ 28 πλειόνων] πλείω L 21) δήπου] δήπου μᾶλλον t at cf. p. 316,24. 344,24. 412,5. 10. 414,9. n 2v2, unde oouicias γε δήπου ἄπειρα εἶναι L)

p. 203a19 Ὅσοι δὲ ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα, καθάπερ [*](Κ 7v) Ἀναξαγορας.

Οἱ ἀριθμῷ, φησίν, ἄπειρα ποιοῦντες τὰ στοιχεῖα οὗτοι δὲ ἦσαν Ἀναξαγόρας τε καὶ οἱ περὶ τὸν Δημόκριτον, ὁ μὲν ἀπείρους εἶναι λέγων τὰς ὁμοιομερείας οἱ δὲ τὰς ἀτόμους) διαφέρουσι τῶν ἓν μὲν ὑποτιθεμένων τὸ στοιχεῖον ἄπειρον δὲ τῷ μεγέθει οὗτοι δὲ ἦσαν οἱ εἴτε τὸ ὕδωρ ἢ τὸν ἀέρα ἢ τὸ μεταξὺ ὑποτιθέμενοι), τῷ τοὺς μὲν συνεχὲς ποιεῖν τὸ ἄπειρον, ἐπεὶ καὶ ἕν τι σῶμα, τοὺς δὲ τῇ ἁφῇ τὸ ἄπειρον ποιεῖν· ἀπείρων γὰρ οὐσῶν τῶν ὁμοιομερειῶν κατὰ ἀριθμὸν συμβαίνει ἁπτομένων αὐτῶν ἕν τι κατὰ τὴν ἔκτασιν καὶ ἄπειρον γενέσθαι σῶμα. πανσπερμίαν δὲ τῶν σχημάτων φησίν, ὅτι τὰς ἀτόμους οἱ περὶ Δημόκριτον οὐ μόνον κατὰ τὸν ἀριθμὸν εἶναι ἔλεγον, ἀλλὰ καὶ τοῖς σχήμασιν ἀπείρους.

p. 203a23 Καὶ οἱ μὲν ὁτιοῦν μόριον εἶναι μῖγμα ὁμοίως τῷ παντὶ διὰ τὸ ὁρᾶν ἐξ ὁτουοῦν γινόμενον.

Δημόκριτος καὶ Ἀναξαγόρας διαφέροντες τῶν ἄλλων φυσικῶν τῷ ἐκείνους μὲν συνεχὲς εἶναι λέγειν τὸ ἄπειρον, τούτους δ’ ἐξ ἁπτομένων ἀπείρων κατὰ ἀριθμὸν συγκεῖσθαι, ὡς συμβαίνειν αὐτοῖς ἄρχεσθαι μὲν ἐκ τοῦ κατ’ ἀριθμὸν ἀπείρου, τελευτᾶν δὲ εἰς τὸ κατὰ μέγεθος ἄπειρον, κοινωνοῦντες οὖν κατὰ τοῦτο, διαφέρουσι τῷ τὸν μὲν Ἀναξαγόραν ἐξ ἀλλήλων γεννᾶν τῇ ἐκκρίσει τὰς ὁμοιομερείας, Δημόκριτον δὲ μὴ ἐξ ἀλλήλων γεννᾶν τὰς ἀτόμους. καὶ οἱ μὲν ὁτιοῦν μόριον εἶναι μῖγμα ὁμοίως τῷ παντὶ διὰ τὸ ὅραν ὁτιοῦν ἐξ ὁτουοῦν γινόμενον. ὁ δὲ Ἀναξαγόρας, φησίν, ὥσπερ ἐν τῷ ὅλῳ κατὰ ἀρχὰς πάντα μεμῖχθαι ἔλεγε, καὶ εἶναι οἷον μίαν ὁμοιομέρειαν μεγάλην ἔχουσαν πάντα ἐν ἑαυτῇ, οὕτω καὶ ἐν ἑκάστῳ τῶν κατὰ μέρος πάντα ἐνυπάρχειν ἔλεγεν. εἰς ταύτην δέ, φησί, τὴν δόξαν ἠνέχθη διὰ τὸ ὁρᾶν πάντα ἐκ πάντων γινόμενα, γίνεσθαι δὲ μηδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, μήτε ἐξ ὄντος μὲν ἑτεροειδοῦς δέ, ἀλλὰ τὸ ὅμοιον ἐκ τοῦ ὁμοίου· ὥστε ἐνυπῆρχεν ἐν τῇδε τῇ σαρκὶ πάντα κατ’ ἐνέργειαν, καὶ ἐκκρίνεται ἐξ αὐτῆς ὅπερ ἂν τύχῃ πρότερον ἐπιτηδείως ἔχον πρὸς τὴν ἔκκρισιν. ἔνθεν γάρ, φησίν, ἔοικε καὶ ὁμοῦ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναί ποτε ἀποφήνασθαι. εἰ [*](1 δ᾿ ἄπειρα Lt 4 tov om. L οἱ εἴτε Μ:οἱ ἤτε Κ: οἳ τε L: οἱ ἤτοι t τὸν] τῶν errore typogr. t ἓν τις Κ 9 ὄντων τῶν ὁμοιομερῶν L ὁμοιομεριῶν t 10 γενέσθαι καὶ ἄπειρον L πανσπερμία L 11 τὸν om. L 13 οἱ LM: ὁ ex Aristotele (K)t at cf. v. 21. τῶν μορίων Aristotelis libri praeter Ι et corr. E ὁμοίως μίγμα ex Aristotelis vulgata t 14 γιγνόμενον t 16 λέγειν εἶναι L 17 ἄρχεσθαι κτλ.] cf. Themist. p. 222,21 21 μόριον oblitteratum M: om. t 22 γινόμενος Κ δὲ recte om. M 23 κατὰ ἀρχὴν L 23. 24 ὁμοιομέρειαν τὸ πᾶν (om. μίν) L 24 πάντα (in exitu versus) τὰ ἐν M 25 δέ LK: γάρ Mt 26 fort. μηδὲν V. 27 μηδὲ 28 ἐνυπῆρχον L ἐκκρίνεσθαι LK 29 ἐπιδείως Κ 30 ὁμοῦ κτλ.] cf. p. 397,21. Anaxag. fr. 1 Mull. 30 ἀποφήνασθαι ποτὲ L)

γὰρ ἥδε ἡ σάρξ, φησί, καὶ τόδε τὸ ὀστοῦν ἐκ πάντων ἄν γένοιτο καὶ ἐξ [*](k 7v) αὐτῆς πάντα, καὶ ὁτιοῦν ἐξ ὁτουοῦν γένοιτ’ ἄν. ὥστε πάντα ἐκ πάντων. εἰ δὲ πάντα ἐκ πάντων, ἔστι δὲ οὐ μόνον ἀρχὴ τῆς διακρίσεως τοῦδε τοῦ ὀστοῦ καὶ τῆσδε τῆς σαρκός, ἀλλὰ καὶ πάντων τῆς διακρίσεως ἔστιν ἀρχή, ἔοικεν ἄρα πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι πρὶν ἄρξασθαι διακρίνεσθαι. εἰ γὰρ πάντων τῆς· διακρίσεως ἔστιν ἀρχή, πᾶν δὲ ἐκ παντὸς διακρίνεσθαι πέφυκε, πρὶν ἄρα ἀρχὴν λαβεῖν τῆς διακρίσεως τὰ πράγματα, ὁμοῦ πάντα ἦν· πᾶσα γὰρ διάκρισις ἀπό τινος χρόνου ἤρξατο. ὅτι δὲ καὶ πάσης διακρίσεως ἔστιν ἀρχή, ἐφεξῆς κατασκευάζει ὡς ἐκ προσώπου Ἀναξαγόρου, τὰ μὲν λαμβάνων ὁμολογούμενα ἐκ τῆς αὐτοῦ δόξης, τὰ δὲ κατὰ τὸ ἀκόλουθον ἐκ τῶν εἰλημμένων συλλογιζόμενος. δόξειε δὲ ἐναντίον τι λέγειν ἐνταῦθα ὁ Ἀριστοτέλης τοῖς ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ εἰρημένοις περὶ Ἀναξαγόρου· ἐκεῖ μὲν γὰρ ἔλεγε βούλεσθαι μὲν τὸν νοῦν διακρῖναι τὰς ὁμοιομερείας, μὴ δύνασθαι δέ, διὸ καὶ ἀνόητον ἔλεγεν εἶναι τὸν νοῦν τοῖς ἀδυνάτοις ἐπιχειροῦντα, ἐνταῦθα δέ φησιν. ἐξ ἀρχῆς τινος ἄρξασθαι τὸν νοῦν διακρίνειν τὰς ὁμοιομερείας. λέγομεν οὖν ὅτι οὐκ εἰσὶ ταῦτα ἐναντία· ἐκεῖ μὲν γὰρ περὶ ἑκάστης τῶν κατὰ μέρος ὁμοιομερειῶν ἔλεγεν ὅτι οὐ δύναται εἰλικρινῶς ἑκάστην διακρῖναι ὁμοιομέρειαν, οἷον σαρκός, μηδὲν ἔχουσαν ἐν αὑτῇ ἑτέρας οὐσίας, ἐνταῦθα δέ φησιν ὅτι τὴν μίαν καὶ ἄπειρον τῷ μεγέθει ὁμοιομέρειαν, ἐν ᾗ πάντα ἦν τὰ ὄντα, δι’ ἣν καὶ ἔλεγε τὸ ῾ἦν ὁμοῦ πάντα χρήματα᾿, διακρίνει εἰς μερικὰς ὁμοιομερείας, οὐκ εἰλικρινεῖς, ἀλλὰ πάντα καὶ αὐτὰς ἐχούσας, φαινομένην δὲ καὶ ὀνομαζομένην ἀπὸ τοῦ ἐπικρατοῦντος.

p. 203a28 ἐπεὶ γὰρ τὸ γινόμενον ἐκ τοῦ τοιούτου γίνεται σώματος, πάντων δέ ἐστι γένεσις.

Βούλεται κατασκευάσαι ὅτι καὶ ἀρχὴ τῆς διακρίσεως ἔστι πάντων, καὶ πρὶν διακριθῇ, πάντα ἦν ἐν πᾶσι.· λαμβάνει οὖν ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον ἐκ τοῦ ὁμοίου γίνεται τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἐκ τοῦ τοιούτου) καὶ ὅτι πάντων | ἐστὶ γένεσις, οὐχ ἅμα δέ, ἀλλὰ τοῦδε πρὸ τοῦδε, ὅπερ ἂν ἐπιτηδειότερον [*](Κ 8r) ἦν πρὸς ἔκκρισιν. δεῖ δέ, φησί, καὶ ἀρχήν τινα τῆς γενέσεως ποιητικὴν εἶναι, αὕτη δέ ἐστι κατ’ Ἀναξαγόραν ὁ νοῦς· εἰ οὖν μηδέν ἐστιν ἀγένητον, τὸ δὲ τῆς γενέσεως αἴτιον ὁ νοῦς ἀπό τινος ἀρχῆς ἤρξατο διακρίνειν τὰ πράγματα, ἀρχὴ ἄρα ἔστι τῆς διακρίσεως ἁπάντων. ἀλλὰ μὴν καὶ πᾶν ἐκ παντὸς γίνεται, ἀδύνατον δὲ τὸ γινόμενον μὴ ἐκ τοῦ ὁμοίου [*](1 ἥδε] δὴ δὲ Κ ἐκ παντὸς L 2 αὐτῆς LK: αὐτοῦ Mt γένοιτ’ om. Κ ὥστε καὶ L 3 εἰ—ἐκ πάντων om. L 5 διακρίνασθαι L 7 ἄρα om. L 8 γὰρ ἡ διάκρισις t post ὅτι δὲ iterant (ex v. 7) τὰ πράγματα ὁμοῦ πάντα ἦν Mt 1 1 εἰλημένων Κ δὲ LK: δ᾿ M: δ᾿ ἂν emendat t τι om. K 12 πρώτῳ λόγῳ c. 4 p. 188a9 13 μὲν (ante τὸν) om. Mt 16 λέγωμεν K οὑν καὶ ὅτι L 18 et 19 sq. ὁμοιομέρειαν K 18 μηδὲν LK: μὴ Mt αὐτῇ libri 20. 21 πάντα τὰ χρήματα K 21 ὁμοιομερείας t εἰλικρινεῖν Κ 22 φαινομένας et ὀνομαζομένας emendat t δὲ ἐστι Μ: δέ ἐστιν Κ: γὰρ ἐστὶ L: δ᾿ ἐστὶ t ἦν] τινα om. L 29. 30 ποιητικὴν τῆς γενέσεως Mt oO αὐτὴ Κ μηδὲν εἶναι L 31 ἀγέννητον Mt)

γενέσθαι, ἀνάγκη ἄρα πᾶν ἐν παντὶ εἶναι, ἵνα οὕτως τὸ πᾶν ἐκ παντὸς [*](Κ 8r) ἐκκρίνηται. πρὶν δὲ ὁ νοῦς ἄρξηται διακρίνειν, οὐδὲν ἦν διακεριμένον· οὐδὲν γὰρ ἄλλο τι διακρίσεως αἴτιον ἢ ὁ νοῦς· ἀνάγκη ἄρα ὁμοῦ πάνα εἶναι. εἰ γὰρ ὁ νοῦς μὲν τῆς διακρίσεως τῶν πραγμάτων αἴτιος, μὴ πᾶν δὲ ἐκ παντὸς ἐπεφύκει γίνεσθαι, οὐκ ἦν ποτε ὁμοῦ πάντα, εἴτε ἐπεφύκει μὲν πᾶν ἐκ παντὸς γίνεσθαι, μὴ ὁ νοῦς δὲ μόνος αἴτιος ἦν τῆς διακρίσεως, οὐδὲ οὕτως ἦν ἀνάγκη πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι, δυνατὸν δὲ καὶ ἄλλως κατὰ μικρὰς ὁμοιομερείας διῃρῆσθαι τὸ πᾶν, ὥσπερ καὶ νῦν.

p. 203a34 Ἀλλ᾿ ὅμως γε αὐτῷ τὸ κοινὸν σῶμα ἓν πάντων ἐστὶν κατὰ τὰ μόρια σχήματι διαφέρον.

Ὁ Δημόκριτος, φησί, τὰ πρῶτα σώματα λέγω δὴ τὰς ἀτόμους ἀγενήτους φησίν οὐδὲν γὰρ ἐκ τοῦ ἑτέρου γίνεται, οἷον ἡ σφαιρικὴ ἐκ τῆς πυραμοειδοῦς), μίαν μέντοι κοινὴν φύσιν σώματος ὑποτίθησι τοῖς σχήμασι πᾶσι, τούτου δὲ μόρια εἶναι τὰς ἀτόμους μεγέθει καὶ σχήματι διαφερούσας ἀλλήλων· οὐ μόνον γὰρ ἄλλο καὶ ἄλλο σχῆμα ἔχουσιν, ἀλλ’ εἰσὶν αὐτῶν καὶ αἱ μὲν μείζους αἰ δὲ ἐλάττους.

p. 203b4 Εὐλόγως δὲ καὶ ἀρχὴν αὐτὸ τιθέασι πάντες.

Δείξας ὅτι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τοῦ ἀπείρου λόγος, ἔκ τε τοῦ τὰ ὑποβεβλημένα τῷ φυσικῷ πράγματα διαιρεῖσθαι εἰς τὸ ἄπειρον καὶ τὸ πεπερασμένον, καὶ ἐκ τοῦ πάντας τοὺς παλαιοτέρους μὴ μόνον ὑποθέσθαι εἶναι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ ἀρχὴν αὐτὸ εἶναι τῶν ὄντων, νῦν βούλεται δεῖξαι ὅτι εὐλόγως, ὑποθέμενοι εἶναι τὸ ἄπειρον, ἀρχὴν αὐτὸ ὑπέθεντο εἶναι· εἰ γὰρ ὅλως ἔστιν, ἀδύνατον μὴ ἀρχὴν αὐτὸ εἶναι. ἀνάγκη γὰρ εἰ ἔστιν, ἢ μάτην εἶναι ἢ ἕνεκά του. μάτην μὲν οὖν οὐκ ἔστι· τὰ γὰρ μάτην σπάνια, τὸ δὲ ἄπειρον τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων καὶ γὰρ ἄφθαρτον καὶ ἀγένητον)· οὐκ ἄρα μάτην, ἀλλ᾿ ἕνεκά του. ἀλλ᾿ εἰ ἕνεκά του, ἢ [*](1 γίνεσθαι Mt ἐν παντὶ] ἐκ παντὸς L τὸ om. L 2 κρίνηται M νοῦν t ἄρξηται LK: ἄρξεται ασθαι superscr. M2: ἄρξασθαι t 3 τι om. Mt 4 εἰ LM: εἴτε (K)t 7 ἐν πᾶσιν] ἐκ πάντων L δὲ KM: γὰρ (L)t 8 μικρὸν t 9 γε om. t αὐτῶ L: αὐτὼ (sic) Κ: αὐτὸ Mt cf. Dicls z. Textyesch. p. 9 ἓν πάντων KM: πάντων L: ἀπάντων e vulgato Aristotele t at cf. Simplic. p. 462,12 ἐστὶν KM: ἐστὶν ἀρχή, μεγέθει ex Aristotele Lt: scripserim ἐστί, μεγέθει 10 τὰ om. M σχήματα L 11 τὰ πρῶτα om. L ἀγενήτους K: ἀγεννήτους M: ἀγεννῆ (sic) L: ἀγέννητά t 12 οὐδὲ γὰρ ἑτέρα ἐκ τῆς ἑτέρας sine iusta causa t 13 σώματος ὑποτίθησιν τοῖς σχήμασι Κ: σώματος τοῖς σχήμασιν ὑποτίθησι L: ὑποτίθησι σώματος τοῖς σχήμασι Mt 15 γὰρ ἄλλης ἄλλο σχῆμα (om. ἔχουσιν) L ἄλλο σχῆμα] ἄλλως σχῆμα Κ IC) καὶ om. Lt 17 lemma om. Κ αὐτὸ mut. ia otixio M 18 τε om. L 22 κατέθεντο li 26 ἀγέννητον Mt ἀλλ᾿ ἕνεκά του om. 1 ἀλλ᾿ εἰ ἕνεκά του Lt: om. KM)

ἀρχὴ ἔσται ἢ ἐξ ἀρχῆς· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων ἢ ἀρχὴ ἢ ἐξ ἀρχῆς. [*](k 8r) ἐὰν οὗν δείξω ὅτι ἀδύνατον αὐτὸ ἐξ ἀρχῆς εἶναι, λείπεται ἀρχὴν αὐτὸ ὑποτίθεσθαι. ἡ δὲ ἀρχὴ λέγεται πολλαχῶς· λέγεται γὰρ καὶ κατὰ μέγεθος ἀρχή, οἷον ἀρχὴ τοῦ πλοίου ἡ πρύμνα ἢ ἡ τρόπις, καὶ τῆς οἰκίας οἱ θεμέλιοι, λέγεται δὲ καὶ κατὰ χρόνον ἀρχή, οἷον ἀρχὴ τοῦ πολέμου ἥδε ἡ ἡμέρα, λέγεται δὲ καὶ πραγματικὴ ἀρχή, αἵ τε στοιχειώδεις, ἡ ὕλη φημὶ καὶ τὸ εἶδος, καὶ αἰ λοιπαὶ δύο, τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικόν. φημὶ οὖν κατ’ οὐδὲν τῶν τῆς ἀρχῆς σημαινομένων δύνασθαι ἀρχὴν ἔχειν τὸ ἄπειρον. καὶ ἴδωμέν. γε πρῶιον ἐπὶ τῆς κατὰ μέγεθος ἀρχῆς. εἰ γὰρ ἔχοι τὴν κατὰ μέγεθος ἀρχὴν τὸ ἄπειρον, εὐθὺς ἕξει καὶ πέρας ἡ γὰρ ἀρχὴ καὶ πέρας ἐστίν) ὥστε οὐκέτι ἄν εἴη ἄπειρον· ἄπειρον γάρ φαμεν τὸ ἐστερημένον πέρατος· κατὰ στέρησιν γὰρ τοῦ πέρατος λέγεται. δῆλον δέ που πάντως, ὅτι οὐ ταὐτὸν πέρας εἰπεῖν καὶ ἀρχὴν εἰπεῖν ἢ τέλος· ἡ μὲν γὰρ ἀρχὴ πρὸς τέλος, τὸ δὲ πέρας οὐ πρὸς ἀρχὴν οὐδὲ πρὸς τέλος, ἀλλὰ πρὸς τὸ περατούμενον. ἐπιφανείας γὰρ πέρατα γραμμαί, καὶ γραμμῆς πέρατα σημεῖα, καὶ τὰ μὲν πέρατα φύσει ἐστίν, ἀρχὴ δὲ καὶ τέλος οὐ πάντως φύσει, ἀλλὰ θέσει· τὴν γὰρ τῆς εὐθείας ἀρχὴν ἐξόν μοι ἀφ’ οἵου θέλω πέρατος ποιήσασθαι, καὶ πέρας μὲν ὁμοίως καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, οὐ μέντοι τὸ πέρας πάντως ἀρχὴ ἢ τέλος. ὅτι μὲν οὖν τὴν κατὰ μέγεθος ἀρχὴν οὐχ ἕξει τὸ ἄπειρον, πρόδηλον· δειχθήσεται δὲ ὅτι οὐδὲ τὴν κατὰ χρόνον, διότι μηδὲ τὴν πραγματειώδη. ἵνα οὖν τοῦτο δείξωμεν, προσλάβωμεν ἐκεῖνο· ῾πᾶν ὃ κατ’ οὐσίαν ἐστὶ γενητόν, εἰ τὴν χρονικὴν ἀρχὴν ἔχοι, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τὴν πραγματειώδη ἀρχὴν ἔχειν.᾿ ὥστε τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ· · ῾πᾶν ὃ μὴ ἔχει τὴν πραγματειώδη ἀρχὴν ἐξ ἀνάγκης οὐδὲ τὴν χρονικὴν ἕξει.’ ἐὰν οὖν δείξωμεν, ὅτι οὐ δύναται ἔχειν τὸ ἄπειρον τὴν πραγματειώδη ἀρχήν, οὐδὲ τὴν χρονικὴν ἕξει δηλονότι· δέδεικται δὲ ὅτι οὐδὲ τὴν κατὰ μέγεθος ἔχειν δυνατόν· οὐδαμῶς ἄρα ἀρχὴν ἕξει τὸ ἄπειρον. ἀνάγκη δὲ ἦν αὐτὸ ἢ ἀρχὴν ἢ ἐξ ἀρχῆς εἶναι· μόνως ἄρα ἀρχὴ τὸ ἄπειρον. εἶπον δὲ τὸ κατ’ οὐσίαν, διότι τὰ μὴ ὡς οὐσία γινόμενα, ἀλλὰ ἀλλοιούμενα, οὐ πάντως ἔχει τὴν πραγματικὴν ἀρχήν, εἴ γε ἔστι καὶ ἀθρόα μεταβολή, τὰ μέντοι κατ’ οὐσίαν γινόμενα, εἰ χρονικὴν ἕξει τὴν ἀρχήν, πάντως καὶ τὴν πραγματειώδη ἔχει· οὐδεμία γὰρ οὐσία ἀθρόαν ἔχει τὴν γένεσιν, ἀλλὰ ἄλλο πάντως πρὸ ἄλλου γίνεται ἐν ταῖς κατ’ οὐσίαν γενέσεσι. πρότερον γὰρ γίνεται τὸ σπέρμα, ὅπερ τοὐ ὅλου [*](2 οὖν om. L ἀρχὴν αὐτὸ L: ἀρχὴ αὐτῶ Κ: αὐτὸ ἀρχὴν Mt 4 ante πλοίου delevit πολέμου ἥδε ἡ ἡμέρα L πρύμνη L τρόπις Lt 7 τὸ ποιητικὸν L: ποιητικαὶ KMt τὸ (ante τελικὸν) om. L 8 δύνασθαι scripsi: δύναται libri 9 ἀρχῆς] ἀρχὴ Κ 11 οὐκ M 13 δέ που] δὲ καὶ ἐκ τούτου li U; φύσει] φησὶν L δὲ om. superscr. L 18 πέρατος] πέρατα Κ 21 μὴ δὲ LK: οὐδὲ Mt πραγματιώδη constanter Κ οὖν] δὲ L 21. 22 προλάβωμεν L 22 ἐστὶ] ὂν L γεννητὸν Mt 27 κατὰ τὸ μέγεθος L 28 ἦν] οὑν, iit viiletur, L ἡ ἀρχὴν] ἡ ἀρχὴ Κ μόνως compend. M: μόνον t 30. 31 ἀλλὰ—νινόμενα om. Κ 30 πάντα L 32 τὴν prius om. L οὐ μία L 33 πρὸ] παρ’ L 34 γένεσιν Κ γὰρ om. L) ζῴου ὕλη ἐστίν, εἶτα ἐκ τούτου σὰρξ καὶ ἐφεξῆς ἄλλο πρὸ ἄλλου· καὶ [*](k 8r) δεῖ γε κατεργασθῆναι τὴν ὕλην πρότερον καὶ εὐεργὸν καὶ ἐπιτηδείαν γενέσθαι. ὥστε καλῶς εἴρηται τὰ κατ’ οὐσίαν γινόμενα, εἰ κατὰ χρόνον γίνοιντο, πάντως ἔχειν καὶ τὴν πραγματειώδη ἄρχην, οὔτε δὲ εἰ τὴν πραγματειώδη ἔχει, ἕπεται τὸ καὶ τὴν κατὰ χρόνον ἔχειν, ὡς δηλοῖ τὰ οὐράνια, εἴ γέ ἐστιν ἀίδια· οὕτως εἰ μὴ ἔχοι τὴν κατὰ χρόνον, τὸ μηδὲ τὴν πραγματειώδη ἔχειν ἀκολουθεῖ. πόθεν οὖν ὅτι οὐκ ἔχει τὴν πραγματειώδη ἀρχὴν τὸ ἄπειρον; τούτου γὰρ δεδειγμένου ἔχομεν ὅτι οὐδὲ τὴν χρονικὴν ἔχει’ τεσσάρων γὰρ οὐσῶν ἀρχῶν, ἐὰν δείξω ὅτι ἀδύνατον τὴν ὑλικὴν καὶ τὴν εἰδικὴν ἀρχὴν ἔχειν τὸ ἄπειρον, | ἔχομεν συναποδεδειγμένον ὅτι [*](k 8v) οὐδὲ τὴν τελικὴν οὐδὲ τὴν ποιητικήν. ὃτι μὲν οὖν οὐκ ἔχει τὴν ὑλικὴν ἀρχὴν τὸ ἄπειρον, δείξωμεν οὕτως. εἰ ἕξει ὕλην τὸ ἄπειρον, ἢ πεπερασμένη ἐξ ἀνάγκης ἔσται ἢ ἄπειρος· εἰ μὲν οὖν πεπερασμένη, καὶ τὰ ἐξ αὐτῆς συγκείμενα πεπερασμένα ἔσται οὐδὲν γὰρ πεπερασμένην ἔχον ὕλην ἄπειρόν ἐστιν), εἰ δὲ ἄπειρος ἡ ὕλη, ἔχομεν ὅτι ἀρχὴ τὸ ἄπειρον καὶ ἐξ αὐτοῦ τὰ ἄλλα, οὐκ αὐτὸ ἐκ τῶν ἄλλων. κἄν ἔχοι δέ τι τὸ ἄπειρον, οὐ δι’ αὑτὸ ἕξει, ἀλλὰ τῷ τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ ἐξ ἧς συνέστηκεν ἄπειρον εἶναι. οὐκ ἄρα δυνατὸν ὑλικὴν ἔχειν ἀρχὴν τὸ ἄπειρον· εἴτε γὰρ ἄπειρος εἴη, τὸ ζητούμενον ἔχομεν ὅτι ἀρχὴ τὸ ἄπειρον, εἴτε πεπερασμένη, καὶ τὸ ἐξ αὐτῆς πεπερασμένον ἔσται. ἀλλ’ οὐδὲ εἰδικὴν ἀρχὴν ἔχειν δύναται· πρῶτον γὰρ ἀεὶ τὸ εἶδος περατωτικὸν καὶ ὁριστικὸν τῶν πραγμάτων ἀόριστον δὲ τὸ ἄπειρον, ἔπειτα τὸ εἶδος ἢ ἄπειρον ἔσται ἢ πεπερασμένον, καὶ πάλιν τὰ αὐτὰ ἕψεται. οὐκ ἄρα οὐδὲ εἰδικὴν ἀρχὴν ἔχειν δύναται τὸ ἄπειρον. εἰ δὲ ταύτας οὐχ ἕξει, οὐδὲ τὴν ποιητικὴν καὶ τελικήν· τὸ γὰρ ποιητικὸν εἴ τι ποιεῖ, εἰς ὕλην καὶ εἶδός τι ποιεῖ· εἰ τοίνυν οὐκ ἔχει εἰδος οὐδὲ ὅλην, οὐδὲ ποιητικὸν ἕξει αἴτιον νῦν δὲ δῆλον ὅτι ἐπὶ φυσικῶν τὸν λόγον σκοποῦμεν, ἃ πάντως ἐξ ὕλης ἐστί), δι’. αὐτὸ δὲ τοῦτο οὐδὲ τελικὸν ἕξει, διότι τὸ εἶδος πρὸς τὸ τέλος ἐστὶ καὶ ταὐτὸν τῷ εἴδει τὸ τέλος κατὰ τὸ ὑποκείμενον, ὡς εἴρηται ἔμπροσθεν. ὥστε εἰ ἀδύνατον ἔχειν τὸ ἄπειρον τὴν πραγματειώδη ἀρχήν, οὐδὲ τὴν χρονικὴν ἕξει· ὅλως ἄρα ἀρχὴν οὐχ ἕξει. λείπεται οὗν αὐτὸ ἀρχὴν εἶναι.

[*](2 ἔνεργον Κ: ἐνεργ“ M 3. 4 κατὰ χρόνος γίνοιτο Κ 4 ἔχειν scripsi: ἔχει libri οὔτε] οὕτως L δὲ εἰς τὴν (hoc ex τὸν) K 5 ἔχοι (recte hoc), ἕπεται καὶ τὸ τὴν κατὰ τὸν χρόνον, ὡς δῆλα L 6 τὸ] tu) L 7. 8 οὖν ὅτι—ὅτι οὐδὲ ora. L 8 δεδειγμένον, lit videtur, Κ 9 ἕξει L ἐὰν LK: * (charta perforata) M: ἡ t 10 ἰδικὴν Κ 11 τελικὴν] ὑλικὴν superscr. Μ2 μὲν om. et mox ἔχειν L qui post ἀρχὴν inserit ἀνάγκη 12 δείξωμεν LK: δείξομεν Mt 13 ἔσται ἐξ ἀνάγκης L 13. 14 τὰ τὸ L) ἐξ αὐτῆς LK: τὰ ἑξῆς Mt 14 συγκείμενον L πεπερασμένον utioquo loco L ἀρχὴν Κ ἀρχὴ τὸ om. L τἄλλα L κἂν εἰ L ἔχει Κ 17 αὐτὸ libri τῷ] τὸ L 18 ἀρχὴν ἔχειν L ἄπειρος t: ἄπειρον LKM 21 ἀεὶ om. L 23 πάλιν] πάντα L ἰδικὴν K 24 ταύτας ταῦται Κ: ταῦτα ὅτι L οὐκ ἔξει Κ 25 εἴ τι] εἴτε M: εἰς τί L 26 ὕλην οὐδὲ εἶδος traic. L 27 σκοποῦμεν (L)t: σκοποῖμεν KM 28 εἶδος] τέλος L 29 ἔμπροσθεν B 7 p. 198a24 sqq. 31 οὐχ ἓξει—εἶναι om. K)

Τὰ μὲν οὖν δεικνύντα ὅτι ἀρχὴ τὸ ἄπειρον καὶ ὅτι οὐ δυνατὸν ἀρχὴν [*](k 8v) αὐτὸ ἔχειν, ταῦτα. ἔχει δὲ ἀπορίαν ὁ λόγος· πρῶτον μὲν πῶς ἔφη τὴν ὕλην τοῦ ἀπείρου ἐξ ἀνάγκης ἢ πεπερασμένην εἶναι· ἢ ἄπειρον; εἰ γὰρ δεῖ τὴν ὕλην παντελῶς ἀνείδεον εἶναι ἀμεγέθη τε καὶ ἄποσον, οὔτε πεπερασμένη δηλονότι ἔσται οὔτε ἄπειρος, ἀλλ’ ἐκφεύξεται τὴν διαίρεσιν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ σημεῖον ἀνάγκη ἢ πεπερασμένον εἶναι ἢ ἄπειρον· οὐ γὰρ κατὰ ἀντίφασιν ἡ διαίρεσις. πῶς δὲ εἰ ὅλως καὶ πεπερασμένη ἡ ὕλη, καὶ τὸ ἐξ αὐτῆς πεπερασμένον ἔσται; οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ καὶ ἡ ὕλη ἀσώματος καὶ ἀμεγέθης καὶ τὰ εἴδη καθ’ αὑτὰ ἀσώματα καὶ ἀμεγέθη, ἤδη καὶ τὸ ἐξ αὐτῶν συγκείμενον ἀσώματον ἔστι καὶ ἀμέγεθες. καὶ ὥσπερ εἰ γένοιτο τοῦτο τὸ αἰσθητὸν σῶμα, ἐξ ο,ὐ σώματος γενήσεται, ἐπειδὴ καὶ πᾶν τὸ γινόμενον ἐκ τῆς στερήσεως ἑαυτοῦ γίνεται ἐξ οὐ τοιοῦδε γάρ), οὕτω δὲ δηλονότι καὶ εἰ τὸ ἄπειρον γενητόν ἐστι, εἴτε κατὰ χρόνον εἴτε κατ’ αἰτίαν, ἐξ οὐ τοιοῦδε γενήσεται· ὥστε ἐξ οὐκ ἀπείρου γενήσεται. γίνεται δὲ ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους, ἐπειδὴ καὶ πάντα τὰ ἄλλα. οὐκ ἄρα ἀνάγκη ταῦτα ἄπειρα εἶναι. ἀλλ’ οὐδὲ πεπερασμένα διὰ τὴν εἰρημένην αιτιαν.

Ἐπιλύουσι δὲ τὴν ἀπορίαν τούτῳ τῷ τρόπῳ. οὐδέν, φασίν, ἐστὶν ἐν τοῖς συνθέτοις ὃ μὴ ὑπάρχει τοῖς ἁπλοῖς· εἰ γὰρ καὶ ἡ ὕλη μέγεθος οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ οὖν τὸ εἶδος τοὐ σώματος, ὃ ἀχρόνως ἐπιγίνεται τῇ ὕλῃ, τοιοῦτόν ἐστιν ἐξ οὗ τῷ συνθέτῳ ὑπάρχει τὸ μεγέθει εἶναι, καὶ οὐ τοῦτό φημι ὅτι μέγεθός ἐστιν αἰσθητὸν τὸ εἶδος τοῦ σώματος, ἀλλ’ ὅτι τῷ οἰκείω λόγῳ χωριστὸν ὕλης ἐστὶ μέγεθος, ὅσπερ λόγος ἐγγενόμενος τῇ ὕλῃ τὸ αἰσθητὸν ποιεῖ μέγεθος. οὕτως καὶ εἰ ἔστι τι ἄπειρον ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, δεῖ τὸ ἄπειρον τοῦτο ἐν ταῖς ἀρχαῖς εἶναι· μὴ γὰρ ἐχουσῶν τῶν ἀρχῶν τοῦτο, οὐδ’ ἄν τὸ ἐξ αὐτῶν ἔχοι· ὥστε· εἰ καὶ μὴ ἐν ὓλῃ ὕλῃ δυνατὸν ὑποθέσθαι τὸ ἄπειρον καὶ τὸ πεπερασμένον, ἀλλ᾿ οὖν ἐν τῷ εἴδει γε ἀνάγκη.

Πρὸς τοῦτο δὲ πάλιν ἐρεῖ τις ὅτι εἰ πάντα τὰ ἐν τῷ συνθέτῳ ἀνάγκη καὶ ἐν τοῖς ἁπλοῖς εἶναι, ἔστι δὲ τὸ σῶμα ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, ἕξει καὶ ἤτοι ἡ ὕλη ἢ τὸ εἶδος τὸ εἰς ἄπειρον διαιρετόν. ἀλλ᾿ οὔτε τὸ εἶδος διαιρετόν ἐστι λέγομεν γοῦν ἀμερὲς εἶναι τὸ εἶδος τῷ οἰκείῳ λόγῳ, μερίζεσθαι δὲ καὶ διίστασθαι ἐν τῇ ὕλῃ γενόμενον), ἀλλὰ καὶ αὐτὴν πάλιν τὴν ὕλην φαμὲν ἀμεγέθη εἶναι καὶ ἀδιάστατον· οὐκ ἄρα ἐν τοῖς ἁπλοῖς τὸ διαιρετόν, εἰ μὴ ἄρα δυνάμει. ἀλλὰ τοῦτο οὐδὲν πρὸς τὸν λόγον. περὶ γὰρ τοῦ κατ᾿ ἐνέργειαν ἀπείρου νῦν ἡμῖν ὁ λόγος. πάλιν ἐστὶ τὸ λευκόν, [*](1. 2 Td μὲν—ἔχειν om. Κ 2 πῶς om. L 5 οὔτε] τοῦ Κ qui scriptutn ou invenerit cf. ad p. 364,19. 402,2. 4al. 7 πεπερασμένη] τὸ πεπερασμ/ Κ καὶ altcium om. L 10 ἀσώματόν ἐστι L τῆς τερήσεως Κ 13 εἰ om. L γεννητόν LM 15 τἄλλα L 16 ταῦτα ἀνάγκη L 18 τοιούτω τρόπω L φησιν L et compend. Κ ἐστὶν Κ: εἶναι L: om. Mt 20. 22 ὃ ἀχρόνως —σώματος om. L 23 ὥσπερ superser. Μ2: ὥσπερ L 24 οὕτω t έστιν ἄπειρον τί L 27 ἀνάγκη ἀνάγκη L 30 ἕξει - εἰς ἄπειρον διαιρετόν om. L 31 οὖν L 35 γὰρ om. Κ τὸ μὲν λευκὸν L)

ἐν σώματί φημι, διακριτικὸν ὄψεως, καὶ ὅμως αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ εἶδος [*](k 8v) τοῦ λευκοῦ οὔτε τὸ στοιχειῶδες, μήπω δὲ συμπλακὲν τῇ ὕλῃ, οὔτε τὸ ἐν τῷ δημιουργῷ τοιοῦτόν ἐστι. πάλιν ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος ζῷον λογικὸν θνητόν, ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε ἡ ἰδέα αὕτη τοῦ ἀνθρώπου θνητή ἐστιν, οὔτε δὲ ἡ ὕλη. ὅλως δὲ τὰ ἐν τῷ δημιουργῷ εἴδη οὐ τοιαῦτά φαμεν, οἿον τὸ τοῦ σώματος εἶδος οὐ τριχῇ διαστατόν, οὐδὲ τὸ τοῦ ποσοῦ εἶδος συνεχὲς ἢ διωρισμένον, ἢ ζῷον λογικὸν θνητὸν τὸ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ λόγους τούτων καὶ αἰτίας.

Πρὸς ταῦτά φασιν ὅτι πάντων μέν ἐστί τις ὁμοιότης κατ’ οὐσίαν ἔν τε τοῖς εἴδεσι τοῖς ἐν τῷ δημιουργῷ καὶ ἐν τοῖς ἐξ αὐτῶν προϊοῦσι μέχρι τῆς ὕλης οὐδὲ γὰρ ἀπλῶς ὁμωνύμως ἄνθρωπος τοῦτο κἀκεῖνο, ἀλλ᾿ ὡς ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν), ἐν οἷς ἔστι καὶ οὐσιώδης τις κοινωνία πρὸς τὰ ἀφ’ ὧν ἐστι καὶ διαφορά, ὥσπερ ἀπὸ τῆς ὑγιείας τὸ ὑγιεινὸν σιτίον. εἰ γὰρ πρὸς ἐκεῖνο ἀφορῶν ὁ δημιουργὸς ποιεῖ τὰ ἐνταῦθα, δεῖ δέ που πολλὴν τὴν κατ᾿ οὐσίαν κοινωνίαν εἶναι οὐ γὰρ δὴ ὡς ζωγράφος ἀφορῶν εἰς τὸν ἄνθρωπον, ἄνθρωπον μὲν τῷ ὄντι οὐ ποιεῖ, ἀπομιμεῖται. δὲ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ σώματι ὑπάρχοντα, οἷον χρώματα καὶ σχήματα, οὕτω καὶ ὁ δημιουργὸς μιμήματα μόνον ἁπλῶς καὶ μηδεμίαν κοινωνίαν ἔχοντα πρὸς τὰ ἐκεῖ εἴδη ποιεῖ τὰ ἐνταῦθα, ἀλλ’ οὐσιωδῶς ἐκεῖνα ἐν τούτοις ἀπομάττονται, ὥσπερ καὶ ἡ σφενδόνη ἐν τῷ κηρῷ τὸν ἐν αὐτῇ χαρακτῆρα), οὔσης οὖν ἐν αὐτοῖς τῆς κατ’ οὐσίαν ὁμοιότητος, εἴ τι μὲν τοῖς συνθέτοις ὑπάρχει συμπληρωτικὸν τῆς οὐσίας καὶ οἱονεὶ στοιχεῖον καὶ πλήρωμα τοῦ ὅλου συγκρίματος, πάντως ἐκ τῶν ἁπλῶν ὑπάρχει, τῶν δὲ εἰδῶν προϊόντων ἐκεῖθεν μέχρι τῆς ὕλης, ἐπειδὴ ἀνάγκη πάντως ὕφεσίν τινα τοῦ παράγοντος [*](11r) καὶ τοῦ παραγομένου εἶναι, ἐπισυμβαίνει τινὰ τοῖς· προιοῦσιν ἅπερ μὴ ὑπάρχει τῷ παράγοντι. οἷόν τι λέγω· τὸ φῶς τὸ ἐν τῷ ἀέρι πρόεισιν ἐκ τοῦ ἡλίου, καὶ δῆλον ὅτι ἐστί τις πολλὴ ὁμοιότης καὶ ἡ οὐσίαν κοινωνία τούτου πρὸς τὸ ἐν τῷ ἡλίῳ οὐ γὰρ δὴ ὁμώνυμά ἐστι μόνα τὰ φῶτα ταῦτα), ἀλλὰ ἐν τῇ προόδῳ. ἐπισυμβαίνει τινὰ πάθη τῷ προιόντι φωτί, ἅπερ οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ἡλίῳ, οἷον τὸ συσχηματίζεσθαι τοῖς τόποις οὓς φωτίζει, τὸ ἔχειν ἀντιτεταγμένον τὸν σκότον, καὶ ἄλλα μυρία. ὥσπερ οὖν ἐνταῦθα τῷ ἀπὸ τοῦ ἡλίου φωτὶ προϊόντι ἐπισυμβαίνει μὲν ἐξ ἀνάγκης τινά, οὐ μέντοι διὰ τοῦτο τὰ συμπληρωτικὰ τῆς οὐσίας αὑτοῦ οὐκ [*](1 ἐν] τὸ ἐν L 2 οὔτε τὸ (post λευκοῦ) Lt: οὔτε M: οὐ Κ οὔτε τῶ ἐν L: τοῦτο ἐν K ὅμως τοῦ ἡ εἰδέα Κ αὕτη LM: αὐτὴ Κt 5 oe prius oin. L τὸ om. Κ 7 οὐδὲ ζῶον λογικὸν (om. θνητὸν) L ἀλλ’ ἀλόγους Κ 9 ὅτι πάντως ἐστι μὲν τίς L 11 ἄνθρωπος om. superscr. M 12 τὰ] τὸ L 13 ὑγείας (om. τῆς) L ὑγιαίνον (sic) K 14 ἐκεῖνα L 15 ὡς ὁ L 16 xui ὄντι οὐ Κ: τϊ οὐ οὐ ex corr.) L: τῷ ὄντι (om. οὐ) Mt 17 τοῦ σώματος L καὶ prius om. L 19. 20 ἀπομάτονται K: ἀπομάττεται emendat t 20 χαρακτῆρα t 21 τοῖς om. L 24. 25 πραγον Κ 26 παράγοντι L: προαγαγόντι Κ προαγαγόντι Mt 27 ὅτι ἐστί om. L πολλὴ ἡ ex corr.) L ἡ addidi 28 ἐστι Mt: εἶναι K: om. L 29 μόνον emendat t 30 σχηματίζεσθαι L 33 αὑτοῦ t: αὐτοῦ LKM οὐκ om. t)

ἐκεῖθεν ἐκ τοῦ ἡλίου ἔχει, οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν εἰδῶν τῶν ἐν τῇ ὕλῃ· [*](11r) εἴ τι μὲν συμπληρωτικὸν ἔχει τῆς οὐσίας τὰ σύνθετα, ἐκ τῶν ἁπλῶν ἔχει, ἐπισυμβαίνειν δὲ ·τῇ προόδῳ αὐτῶν τῇ ἐν τῇ ὕλῃ τινὰ ἃ μὴ ἐν τοῖς πρωτοτύποις ὑπάρχει, οἷον τὸ διαιρετὸν τὸ φθαρτὸν καὶ ὅσα τοιαῦτα, οὐδὲν ἀδύνατον. εἰ τοίνυν τὸ ἄπειρον, ᾗ ἄπειρόν ἐστι, γίνεται ἐξ ἀρχῶν τινων, οἷον τῆς ὑλικῆς τε καὶ εἰδικῆς, ἀνάγκη πᾶσα τὰ κατ’ οὐσίαν αὐτῷ ὑπάρχοντα ἔν τινι τῶν ἁπλῶν εἶναι, ἢ ἐν τῇ ὕλῃ ἢ ἐν τῷ εἴδει. ὥστε κἄν ἐκ τῆς ὕλης μὴ ἔχῃ τὸ ἄπειρον αὐτὸ τοῦτο τὸ ἄπειρον εἶναι, ἀνάγκη πᾶσα ἐκ τοῦ εἴδους αὐτὸ ἔχειν· οὐ γάρ ἐστιν αὐτοῦ ἁπλῶς πάθος τι, ἀλλ’ ἐν τούτῳ τὸ εἶναι ἔχει. ὅταν δὲ λέγωμεν ὅτι τὸ γινόμενον ἐξ οὐ τοιοῦδε γίνεται καὶ ὅτι πᾶν ἐκ τῆς στερήσεως αὑτοῦ γίνεται, ἐπειδὴ τὸ γινόμενον ἡ ὕλη ἐστίν; ὃ δὲ γίνεται τὸ εἶδος, διὰ τοῦτο οὕτως φαμέν· ἐπεί τοί γε εἰ πρὸς τὸ χωριστὸν τὸ χωριστὸν ἀποβλέψομεν καὶ τὴν τούτου πρόοδον καὶ ἔλλαμψιν τὴν ἐν τῇ ὕλῃ γινομένην, ἀνάγκη πᾶσα τὸ ὅμοιον ἐκ τοῦ ὁμοίου γίνεσθαι. ἀλλ’ ἐπεί, ὡς εἶπον, τὸ γινόμενον ἀλλοιοῦται ἀλλοίωσις γάρ τις καὶ μεταβολὴ ἡ γένησις), ἀλλοιοῦται δὲ οὐ τὸ εἶδος ἀλλ’ ἡ ὕλη ἐπιτηδεία γινομένη εἰς τὴν τοῦ εἴδους ὑποδοχήν, ἡ δὲ ὕλη ἀεὶ ἐν στερήσει, διὰ τοῦτο ἀληθὲς τὸ πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ οὐ τοιοῦδε τοιόνδε γίνεσθαι. ἀλλὰ πάλιν τῷ λόγῳ τὰ παραδείγματα μάχεται· ὅτι μὲν γὰρ ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων τὰ σύνθετα πάντα κιρναμένων ἀλλήλοις, κοινὸν ὁμολόγημα, τὰς μέντοι φυσικὰς ἰδιότητας τὰς ἐν τοῖς συνθέτοις ἐνυπαρχούσας ἀδύνατον λόγῳ ταῖς δυνάμεσι τῶν ἁπλῶν ἀποδοῦναι. οἷον κατὰ ποίαν δύναμιν τῶν ἁπλῶν ἢ ὁ μαγνήτης λίθος ἕλκει τὸν σίδηρον, ἢ ὁ τούτῳ ἀντιπαθὴς λεγόμενος ἐκφυσᾷ καὶ ἀπωθεῖ; καὶ πολλάκις ἀμφότερα ἐν μιᾷ καὶ τῇ αὐτῇ βώλῳ καθ’ ἕτερον καὶ ἕτερον μόριον καὶ τῶν βοτανῶν καὶ λίθων αἱ ἄπειροι δυνάμεις, ἔτι τε καὶ τῶν μορίων τῶν ζῴων, καὶ ἐπὶ πάντων καθόλου τῶν ἀντιπαθείᾳ τινὶ τῇ ἁφῇ μόνον δρώντων. ἀλλὰ πάλιν πρὸς τοῦτο τις τῶν ἐκ φιλοσοφίας ἐρεῖ μή, ὡς τοῖς ἰατροῖς δοκεῖ, τὰς δυνάμεις πάσας τοῖς συνθέτοις ἐκ τῶν ἁπλῶν εἶναι, ἀλλ’ ὕλης λόγον ἐπέχειν τὴν τῶν ἁπλῶν κρᾶσιν, ταύτῃ δὲ τῇ ὕλῃ τοίως ἢ τοίως κραθείσῃ ἐπιγίνεται ἐκ τῆς ὃλης δημιουργίας τὰ εἴδη.

Ταῦτα μὲν οὖν πέρα τοῦ μέτρου τῶν προκειμένων ἐξέβημεν, διόπερ ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν συνέχειαν τῶν προκειμένων. δείξας ὁ Ἀριστοτέλης [*](1 ἐπὶ om. L 3 ἐπισυμβαίνει L 6 εἰδικῆς τε καὶ ὑλικῆς Mt ἰδικῆς Κ αὐτῶ L: αὐτῇ ΚΜt 7 ἡ ἐν τῇ ὕλῃ om. Κ ἣ prius erasum L 8 ἔχη Mt: ἔχον Κ: ἔχοι L 10 λέγομεν Κ ἐξ ὁτουοῦδε M 11 καὶ ὃ πᾶν Κ αὑτοῦ scripsi: ἑαυτοῦ K αὐτοῦ LMt 12 δὲ om. superscr. L οὕτω t 13 τὸ εἶδος iterat Κ ἀποβλέψωμεν (L)t 15 ἐπειδὴ L 18 τὸ prius om. L ἐξόὑτοῦ8δε M 19 τὰ om. Mt 20 κινναμένων Κ τὰς corr. ex τ L 22 λόγον L 23 ἡ ὁ μαγνήτης scripsi: ἢ ὁ μαγνίτης KM: ἡ μάγνης L ἢ ὅτι τούτων L 24 αὑτῇ om. Κ 26 post ἔτι littera erasa Κ 26, 28 μορίων — τις τῶν iterat Κ 30 ἁπλουστέρων L ταύτην Κ τοιῶς ἢ τοιῶς librr fort. ἐπιγίνεσθαι 32 τῶν προδειμένων ἐξέβημεν LK: τῶν ἐξέβημεν (sic) M: παρεξέβημεν t 33 δεῖξαι Κ)

ὅτι ἀναγκαίως ὑποτιθέμενοι τὸ ἄπειρον καὶ ἀρχὴν αὐτὸ ὑπέθεντο, εἶναί [*](11r) φησι καὶ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον. καὶ τοῦτο εἰκότως· εἴτε γὰρ γένοιτο, πάντως ἀπό τινος ἀρχῆς ἄρχεται γίνεσθαι οἷον πρότερον εἰ τύχοι τῶν ὁμοιομερῶν ἡ σὰρξ καὶ τῶν ὀργανικῶν ἡ καρδία, καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν αἱ ῥίζαι), τ·οῦ δὲ ἀπείρου ἀρχ·ὴ οὐκ ἔστι πέρας γάρ, ὡς ἤδη εἴρηται, ἡ ἀρχή), εἴτε φθείροιτο, πάντως εἴς τι τελευταῖον φθαρήσεται· τὰ γὰρ φθειρόμενα πάντα οὕτως φθείρεται, πρότερον μὲν τῶν εὐπαθεστέρων φθειρομένων εἶτα τῶν ἧττον εὐπαθεστέρων καὶ τελευταῖον τῶν δυσπαθεστέρων, καὶ οὕτως μέχρις οὗ εἴς τι ἔσχατον καταντήσῃ τὸ φθειρόμενον. ὥστε καὶ ἀγένητον ἀνάγκη εἶναι τὸ ἄπειρον καὶ ἄφθαρτον. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς τὰς αἰτίας λέγει δι’ ἃς ἠναγκάσθησαν ἐν τοῖς οὖσιν ὑποθέσθαι τὸ ἄπειρον, εἰσὶ δὲ αὗται πέντε. πρώτη μὲν ὁ χρόνος ἐπ’ ἄπειρον αὐξόμενος.· δευτέρα ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς τῶν μεγεθῶν· δέδεικται γὰρ τοῖς γεωμέτραις πᾶσαν δὴ τὴν δοθεῖσαν εὐθεῖαν δίχα τεμεῖν, εἰ δὲ τοῦτο, δυνατὸν ἐπ’ ἄπειρον τῇ διχοτομίᾳ χρήσασθαι. δείκνυται δὲ ὅτι ἐπ’ ἄπειρον ἡ τομὴ τῶν μεγεθῶν καὶ ἐκ τοῦ τὸ τρίγωνον τὰς δύο πλευρὰς τῆς λοιπῆς μείζονας ἔχειν· εἰ γὰρ ἀφέλοις ἐκ τῶν δύο πλευρῶν ἴσην τῇ μιᾷ καὶ ἀγάγοις ἐκ τοὐ σημείου, καθ’ ὃ ἔτεμες τὴν ἴσην τῇ ἐλάττονι, παράλληλον εὐθεῖαν τῇ ἐλάττονι, ἧς τὴν ἴσην ἐκ τῶν δ.ύο ἀφεῖλες, ποιεῖς ἔλαττον τρίγωνον. πάλιν ἐπειδὴ τούτου αἱ δύο πλευραὶ τῆς λοιπῆς μείζονες, τὸ αὐτὸ ποιήσας ποιήσεις πάλιν ἔλαττον τρίγωνον. καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ὥστε ἡ τομὴ τῶν μεγεθῶν ἐπ’ ἄπειρον. δεῖ δὲ ὀρθογώνιον τὸ τρίγωνον ποιῆσαι δηλονότι, μήποτε ἐπὶ τῶν ἄλλων ἡ ἀφαίρεσις ποιήσῃ ἰσόπλευρον τρίγωνον, καὶ οὐκέτι ἔστιν ἀφελεῖν ἀπὸ τῆς ἑτέρας τὴν ἑτέραν·· οὐκέτι γὰρ πίπτει ἐντὸς τοῦ τριγώνου ἡ τομή, μὴ πιπτούσης δὲ οὐκ ἔστιν ἀεὶ γράφειν ἐντὸς τρίγωνον. εἰ δὲ λάβωμεν ὀρθογώνιον τρίγωνον καὶ τὴν ἀφαίρεσιν ἐκ τῆς ὑποτεινούσης τὴν ὀρθὴν γωνίαν ποιησώμεθα, ἀεί τε ἡ διαίρεσις ἐντὸς τοῦ τριγώνου πεσεῖται μείζων γάρ ἐστιν ἀεὶ ἡ ὑποτείνουσα τὴν ὀρθὴν γωνίαν ἑκατέρας τῶν λοιπῶν), καὶ οὕτως ἀεὶ τοῦ γινομένου ὀρθογωνίου ὄντος ἀεὶ [*](1 ὑποθέμενος εἶναι τὸ L αὐτῶ L 2 ἀγέννητον (hie et v. 10) M et t cf. ad p. 189,10 εἴτε γίνοιτο (om. γὰρ) L 3 τύχη M 7 ἅπαντα Κ οὕτω t 9 εἶς τι post καταντήσῃ ponit L ἔσχατον scripsi: ἕκαστον KMt: om. L καταντήσει Mt 11 ὑποθέσθαι ἐν τοῖς οὖσι L 12 εἰσὶν δὲ—χρόνος in ras. Κ ᾱ et pK: πρῶτον et β΄ ον (= δεύτερον) L ἀρξάμενος L 13 fort, ἡ ἐκ 13. 16 δέδεικται γὰρ—μεγεθῶν om. Mt 14 δὴ L: om.K δίχα τεμεῖν L: ἶσα τεμεῖν Κ at cf. m 4v25. p. 408,3. 98,13 unde conicias v. 13 δέδοται 11. 15 ἐπ’ ἄπειρον τῆ Κ τῆ ἐπ᾿ ἄπειρον L 15 ὅτι L: om. K 16 τοῦ (om. τὸ) τρίγονον 1, 17 ἀγάγῃς KM 19 ἀφεῖλεν, ποιῆς Κ 21 ποιήσεις] ποιήσας K 22 post ἄπειρον figuram ἔλαττον ὑπό τήν ὀρθήν inserit L 22 δηλονότι scripsi: δῆλον γὰρ libri 23 μήποτε LKM: ὅτι ποτὲ t ποιήση LKM: ποιήσει t ἰσόπλευρον] πλευρὰν L 24 ἐστιν LK: ἔσται Mt 25 τοῦ om. L 25. 26 γράφειν ἐντὸς τρίγωνα K 26 ὀρθόγωνον primitus M: ὀρθωγώνιον Κ 27 τριγωνίαν Κ ποιησώμεθα recte t 29 ὀρθωγωνίου Κ) ἔστι λαμβάνειν ἐκ τῆς ὑποτεινούσης ἴσην τῇ ἐλάττονι, καὶ οὕτως ἐπ᾿ ἄπειρον [*](11r) ἐντὸς καταγράφειν τρίγωνα. ἐὰν δὲ ἐκ τῶν δύο ἀφέλῃς ἅμα, καὶ ἐπὶ παντὸς τριγώνου ὑγιὴς ἔσται ὁ λόγος. τρίτη αἰτία τοῦ νομίσαι αὐτοὺς εἶναι τὸ ἄπειρον τὸ δεῖν εἶναι τὴν ἀειγενεσίαν εἰ μὴ γὰρ εἴη ἄπειρόν τι ἐξ οὗ ἀφαιρεῖται τὰ γινόμενα, ἐπιλείψει ἡ γένεσις), διὰ τὸ μὴ ἐπιστῆσαι ὅτι οὐδὲν εἰς τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν φθείρεται, ἀλλ’ ἡ ἄλλου φθορὰ ἄλλου ἐστὶ γένεσις καὶ εἰς ἄλληλα ἡ τῶν στοιχείων ἀνάλυσις. τετάρτη, φησί, τὸ νομίζειν ὅτι πᾶν τὸ πεπερασμένον ἀεὶ πρός τι περαίνει, τουτέστιν ὅτι πᾶν τὸ πεπερασμένον ὑπό τινος περατοῦται, ὥστε ·τὸ περαῖνον καὶ αὐτὸ πεπέρανται | ἢ ἄπειρόν ἐστιν. εἰ μὲν οὖν ἄπειρον, αὐτόθεν ἔστι τὸ ἄπειρον, [*](11v) εἰ δὲ πεπερασμένον, ὑπό τινος περανθήσεται, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· εἰ γὰρ τὸ λαμβανόμενον ὑπό τινος ἄλλου περατοῦται, ἀνάγκη μηδὲν εἶναι πέρας τῶν λαμβανομένων, εἰ ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον πεπέρανται. ὥστε ἀνάγκη ἑκατέρωθεν τὸ ἄπειρον εἰσάγεσθαι. πέμπτη, ὃ καὶ κυριώτατόν ἐστιν αἴτιον ὅπερ καὶ μάλιστα τοῖς εἰρημένοις παρέχει τὴν πιθανότητα, τὸ τὴν νόησιν, φησί, μὴ ἐπιλείπειν, τουτέστι μὴ προσίεσθαι πέρας καὶ τέλος, μηδὲ ὑπολιμπάνειν τῷ ἀεὶ τοῦ ληφθέντος ἔξω τι ἄλλο φαντάζεσθαι. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τὸν ἀριθμὸν ἄπειρον ὑπολαμβάνομεν καὶ τὴν τῶν σωμάτων τομὴν ἐπ’ ἄπειρον καὶ τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ· οὐ γὰρ ἔχει στάσιν ἡ φαντασία, ἀλλ’ ὅταν ὑπερβῇ τὸν οὐρανόν, ζητεῖ κενὸν ἔξωθεν ἄπειρον ἢ σῶμα, καὶ εἰ μὲν σῶμα ἄπειρον ἐπινοήσεις, αὐτόθεν τὸ ἄπειρον εἶναι μέγεθος ὑπέθετο, εἰ δὲ κενὸν ἄπειρον ἐπινοήσεις, εὐθὺς καὶ σῶμα ἄπειρον ἀνάγκη συνάγεσθαι. ἔνθεν γὰρ καὶ ὁ Δημόκριτος ἀπείρους εἶναι κόσμους ὑπετίθετο, ὑποτιθέμενος κενὸν εἶναι ἄπειρον· τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις τόδε μὲν τὸ τοῦ κενοῦ μέρος ὑπὸ κόσμου πληρωθῆναι, ἄλλα δὲ μή; ὥστε εἰ ἔν τινι μέρει τοῦ κενοῦ κόσμος ἐστί, καὶ ἐν παντὶ ἄρα τῷ κενῷ. ἀπείρου οὖν ὄντος τοῦ κενοῦ, ἄπειροι ἔσονται καὶ οἱ κόσμοι. οὐ μόνον δὲ τὸ ἄλογον τῆς ἀποκληρώσεως ἐλέγχει τὸ εἶναι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ λόγου· τὸ γὰρ κενὸν οὐδὲν ἕτερόν φασιν ἢ τόπον ἐστερημένον σώματος, εἰ δὲ τοῦτο, πᾶς δὲ τόπος [*](2 ἐντὸς] τὸ L qui mox τρίγωνον ἐὰν δὲ κτλ.] figuram (??) appingit K 3 ὑγῆς Κ 6 ἡ ἄλου φθορὰ 5 ἐξ οὗ κτλ.] cf. Themist. p. 223, 26 7 τετάρτη] δ΄ libri 8 ἀεὶ] εἰ Κ περαίνειν L ubi quae sequuntur τουτέστιν—ὑπό τ in erasis sunt παιραίνον primitus Κ 9. 10 πεπέρανται L: πεπέραιται Κ: πεπεράσθαι Mt 10 τὸ om. Mt 12 ἀνάγκηδὲν primitus M ἀνάγκ η ////// (?) δὲν corr. Μ2: ἀνάγκη οὐδὲν t 13 πεπέρασται libri 14 ἑ LKM: πέμπτον t κυριώτατά Κ 16 ἐλλείπειν Mt 16.20 μὴ προσίεσθαι— ἡ σῶμα ad vorbum fere ex Themist. p. 224,2 sqq. 17 λειφθέντος L ἄλλο ht: ἄλλα (sic) K: ἀλλὰ M 18 ἀριθμὸν ἐπ’ ἄπειρον L 21 ἐπινοήσῃς K: ἐπινοήσειεν t num ὑπέθου? 22 καὶ κενὸν L ἐπινοήσῃς Κ συνεισάγεσθαι L 23 γὰρ om. Mt ὑπέθετο Mt ὑποθέμενος L 25 πληρωθῆναι scriptum in M ea litterae θ forma quae et librarios et conlatores saepe fefellit (eodem modo βουληθῇ p. 410,16): πληρωσθῆναι t et, si silentio fides, L μέρει om. L 26 παντὶ L: τὶ K: πᾶσιν Mt τῷ κενῶ LK: τὸ κενόν Mt 27 τὸ ἄλογον] τῷ ἀλόγῳ emendat t cf. p. 408,12 28 τὸ (post εἶναι) om. L) δεκτικός ἐστι σώματος, καὶ τὸ κενὸν ἄρα πᾶν πέφυκε δέχεσθαι· εἰ δὲ πέφυκεν, [*](11v) ἀνάγκη πᾶσα ἢ δεδέχθαι ἤδη ἢ δέξασθαι· ἀπείρου οὖν ὄντος τοῦ κενοῦ ἄπειρον ἔσται καὶ τὸ ἐν αὐτῷ σῶμα. ἐπὶ γὰρ τῶν ἀιδίων, φησίν, οὐδὲν διαφέρει τὸ δυνάμει τοῦ ἐνεργείᾳ· ἐπὶ μὲν γὰρ‘ τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων δυνατὸν μὴ ἀχθῆναι τὸ δυνάμει εἰς τὴν ἐνέργειαν, φθάσαντος φθαρῆναι τοῦ πράγματος πρὶν τελειωθῇ ἡ ἐν αὐτῷ δύναμις ἀχθεῖσα εἰς τὴν ἐνέργειαν, ἐπὶ δὲ τῶν ἀιδίων, εἴ τί ἐστιν ὅλως δυνάμει, ἀνάγκη πᾶσα καὶ ἐνεργείᾳ αὐτὸ γενέσθαι· ματαίαν γὰρ ἄν ἕξει τὴν δύναμιν, εἰ μηδέποτε ἀχθείη εἰς ἐνέργειαν. ὥστε εἴ τι τῶν ἀιδίων δυνάμει ἐστί, πάντως ἔσται ποτὲ καὶ ἐνεργείᾳ, ὡς εἰ μηδέποτε γένοιτο, οὐδ’ ἄν ἐνεδέχετο γενέσθαι. ὥστ.ε οὐδὲ δυνάμει ἦν· τὸ γὰρ δυνάμει τοῦτό ἐστιν, ὃ ἐνδέχεται γενέσθαι ἐνεργείᾳ, διόπερ οὐδὲ κυρίως ἐπὶ τῶν ἀιδίων τὸ ἐνδεχόμενον· οὐ γὰρ ἔχει τὴν ἐπ’ ἄμφω ῥοπήν, ἀλλὰ ἐξ ἀνάγκης ἔστιν ἀεί. τὸ γὰρ ἐνδέχεσθαι ἐπὶ τούτων τοῦ εἶναι οὐδὲν διαφέρει·. οὐδὲ γὰρ ἔχει τὸ ἄλλοτε ἄλλως. ὥστε εἰ ἄπειρόν ἐστι κενόν, καὶ σῶμα ἄπειρον ἐξ ἀνάγκης ἔσται. οὕτω γοῦν καὶ. λέγουσιν ὁ μὲν κόσμους, οἱ δὲ ἀέρα ἄπειρον ἢ ὕδωρ. ἢ τὸ μεταξύ.

Ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς φησιν ὅτι δὴ ἀπορίας πολλὰς ἔχει ὁ περὶ τοῦ ἀπείρου λόγος, εἴτε θείημεν εἶναι τὸ κενὸν] ἢ καὶ μή· εἴτε γὰρ μὴ ἔστιν ἄπειρον], ἀναιρήσομεν τὴν ἐπ’ ἄπειρον τοῦ χρόνου πρόοδον καὶ τοῦ ἀριθμοῦ τὴν αὔξησιν καὶ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομήν, εἴτε ἔστι, ζητήσεως ἄξιον πότερον οὐσία ἐστὶν ἢ συμβεβηκός, καὶ εἰ συμβεβηκός, καθ’ αὑτὸ συμβεβηκὸς ἢ οὐ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ ἀπλῶς συμβεβηκός. ἀφορίζεται δὲ καὶ περὶ ποίου ἀπείρου ποιεῖται τὸν λόγον, ὅτι τοῦ κατὰ μέγεθος ἀπείρου· τοῦτο γάρ ἐστι μάλιστα φυσικοῦ ζητῆσαι, εἴτε ἐστὶ σῶμα ἄπειρον κατὰ τὴν ἔκτασιν εἴτε μὴ.

p. 203b6 Ἅπαν γὰρ ἢ ἀρχὴ ἢ ἐξ ἀρχῆς.

Ἅπαντα τὰ ὄντα, ὅσα μὴ μάτην ὑπέστη καὶ κατὰ συμβεβηκός, ἢ ἀρχῆς λόγον ἐπέχουσιν ἢ ἐξ ἀρχῆς εἰσι τά γὰρ μάτην ὄντα δύναται μηδὲ [*](1 om. L 2 δεδέχθαι Κ et corr. L: δέχεσθαι Mt ἤδη om. L 3 φασὶν L 5 ἀναχθῆναι L O τελειωθῆναι L ἡ (sic) om. superscr. K 8 ἕξει LM: ἕξη Κ: ἓξειε (quod aeque ac ἕξῃ nihili est) t: fort, ἕξοι (cf. ad p. 197,22. 412,5); nam dubium videtur indicativi futurum cum ἄν coniunctum, quo de cf. ad p. 414,27. r4v50 10. 15 ὡς—ἔσται] cf. Themist. p. 224,18 sqq. 10 ὡς εἰ καὶ L ἐνεδέχετο L: ἐνδέχεται K: ἐνδέχηται M: ἐνδέχοιτο t 11 ὥστε οὐ δυνάμει L 12 ἀϊδίω K lo οὐδὲ γὰρ L 14 οὐδὲν διαφέρει τοῦ εἶναι Mt οὐ γὰρ L 15 ἄλλος K 16 ἡ ὕδωρ LK: οἱ δὲ ὕδωρ Mt 18 ὅτι ὅτι ἀπορίας δὴ Mt 19 τὸ κενὸν et 20 ἄπειρον delevi ἡ scripsi: ἡ KM: εἴτε (L)t 20 ἀναιρήσωμεν K πρόοδον (cf. Simplic. p. 469,1) L: περίοδον (K)Mt 21 τῶν μεθῶν priinitus L 22. 23 καὶ εἰ—ἁπλῶς συμβεβηκός om. L 23 ἀπλῶς] conicias ἄλλως πως (cl. Alexandro ap. Simpl. p. 469,13. Themist. p. 225,10), at cf. p. 408,19 25 ζητῆσαι φυσικοῦ M 27 ἅπαν (cf. ἕκαστον p. 399,1? LM: ἅπαντα (K)t Arist. 28 καὶ κατὰ K /////////// τὰ M: κατὰ (L)t 29 λόγου K)

δέτερόν τι τούτων εἶναι δι’ αὐτὸ τοῦτο τὸ μάτην εἶναι), τὸ δὲ ἄπειρον οὐ [*](11v) μάτην ἀίδιον γάρ), ὥστε ἢ ἀρχὴ ἢ ἐξ ἀρχῆς.

p. 203b8 Τὸ τε γὰρ γενόμενον ἀνάγκη τέλος λαβεῖν, καὶ τελευτὴ πάσης ἐστὶ φθορᾶς.

Εἰ τὸ γενόμενον ἀνάγκη φθαρῆναι, τὰ δὲ φθειρόμενα πέρας ἔχει τι κατὰ μέγεθος, εἰς ὃ ἡ φθορὰ ἀπολήγει, ἀεὶ τῶν εὐφθαρτοτέρων προφθειρομένων, οὐδὲν ἄρα γενητὸν ἄπειρον. καὶ ὅτι οὐδὲν κατ’ οὐσίαν γινόμενον ἀθρόαν ἔχει τὴν προαγωγήν, ὥσπερ τινὰ τῶν ἀλλοιουμένων, ἀλλὰ κατὰ μόριον. ὥστε εἰ ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀνάγκη καὶ ἀγένητον αὐτὸ εἶναι καὶ ἄφθαρτον.

p. 203b11 Καὶ περιέχειν ἅπαντα καὶ πάντα κυβερνᾶν, ὥς φασιν οἳ μὴ ποιοῦσι παρὰ τὸ ἄπειρον ἄλλας αἰτίας, οἷον νοῦν ἢ φιλίαν.

Ὅσοι, φησί, τῶν πάλαι φυσιολόγων μὴ ἀπέβλεψαν εἰς τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ὥσπερ Ἀναξαγόρας μὲν εἰς τὸν νοῦν, ὃν ποιητικὸν εἶναι αἴτιον ἔλεγεν, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, οὗτοι ἣν ὑπέθεντο ὕλην εἶναι τῶν πάντων, ἄπειρόν τε αὐτὴν ὑπέθεντο τῷ μεγέθει καὶ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον, καὶ ταύτην εἶναι τὸ θεῖον, ὅπερ καὶ διακυβερνᾶν πάντα καὶ ἐπιστατεῖν τῇ τῶν ὅλων συστάσει, ἀθάνατόν γε καὶ ἀνώλεθρον, ὅπερ Ἀναξιμένης μὲν τὸν ἀέρα εἶναι ἔλεγε, Θαλῆς δὲ τὸ ὕδωρ, Ἀναξίμανδρος δὲ τὸ μεταξύ, καὶ ἄλλος ἄλλο. καὶ οὐδέν γε θαυμαστόν, φησίν, ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς περιόδῳ τοὺς πρώτους μὴ ἐπιστήσαντας τῇ ἐφεστηκυίᾳ τοῖς ὅλοις δυνάμει ἓν τῶν στοιχείων, ὅπερ ἄν ὑπώπτευσεν ἕκαστος αἴτιον τοῖς ἄλλοις τοὺ εἶναι, τοῦτο εὐθὺς καὶ θεὸν ὑπονοῆσαι. ὥσπερ οὖν αὐτοὶ εἰς τὸ ὑλικὸν· μόνον ἀποβλέψαντες, τοῦτο | πρώτην αἰτίαν | [*](12r) τῶν ὄντων πάντων εἶναι ὑπώπτευσαν, οὕτως δηλαδὴ καὶ Ἀναξαγόρας μὲν τὸν νοῦν ἀρχὴν τῶν ὄντων πάντων ὑπετίθετο, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν.

[*](1 τι oin. L alterum εἶναι om. Mt 2 priiis ἢ om. Mt 3 λαβεῖν τέλος e vulgato Aristotele t 4 ἐστὶ om. K 5 γινόμενον Lt τὸ δὲ φθειρόμενον L 6 ἀπολήγει L: ἀπολήσει (cf. ad p. 83,21)K: καταλήγει Mt at cf. Themist. p. 223,12 7 ἄρα Mt: γὰρ ἄρα L: ἄρα γε Κ γέννῃ τὸν Κ: γεννητον Mt ὅτι] fort, γὰρ 8 τὴν om. K προαγωγὴν t: προσαγωγὴν LKM 9 et 16 ἀγέννητον Mt 12 οἲ KM: ὅσοι (L)t Aristoteles ποιοῦσιν K: ποιῶσι L 15 αἴτιον bis habet L post δὲ addit εἰς t 17 εἶναί τι θεῖον t 18 γε καὶ KM: τε xalL: γε ὃ (sic; voluit ὂν) καὶ t: nuin γὰρ καὶ ex Aristotele? 19 Θάλης Κ 21 φασιν KM 22 ἐφεκῦα Κ τῶν ὅλων Mt ὑπώπτευ M: ὑπώπτευσαν L: ὑπόπτευεν K: ὑπώπτευεν t 23 τοῦ εἰνὶ (L)t: τὸ εἶναι KM θεὸν om. L 24 ἀποβλέψαντες μόνον L πρῶτον αἴτιον Mt 25 πάντων om. Κ 25. 26 εἶναι—ὄντων iterat L 25 ὑπόπτευσαν (sic) libri οὕτω t 26 πάντων om. L τὸν εἶκος, ut solet, Κ)

p. 203b17 Χρῶνται γὰρ καὶ οἱ μαθηματικοὶ τῷ ἀπείρῳ.

[*](12r)

Τουτέστι τῇ ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομῇ· ἔχουσι γὰρ πᾶσαν τὴν δοθεῖσαν εὐθεῖαν δίχα τεμεῖν, καὶ ἀπὸ τῆς δοθείσης εὐθείας ἐλάττονα ἀφελεῖν· ἐπεὶ οὖν τοῦ τριγώνου τῶν δύο πλευρῶν ἐλάττων ἡ λοιπή, ἀεὶ ἔστιν ἀφαιροῦντα ἀπὸ τῆς μείζονος τὴν ἐλάττω ἄγειν ἐκ τῆς τομῆς τῇ ἐλάττονι παράλληλον εὐθεῖαν καὶ ποιεῖν τρίγωνον, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον.

p. 203b27 ᾖστε εἴπερ μοναχοῦ, καὶ πανταχοῦ εἶναι τὸν ὄγκον.

Τίς ἡ ἀποκλήρωσις ἐν ἑνὶ μὲν μέρει τοῦ κενοῦ εἶναι σῶμα, μὴ καὶ πανταχοῦ δὲ εἶναι, εἴπερ τὸ κενὸν τόπος ἐστὶν ἐστερημένος σώματος;

p. 203b28 Ἅμα δὲ καὶ εἰ ἔστι κενὸν καὶ τόπος ἄπειρος, καὶ σῶμα ἀναγκαῖον εἶναι.

Ἐπειδὴ πρότερον τῷ ἀποκληρωτικὸν μόνον εἶναι τὸν λόγον ἤλεγχε, νῦν καὶ κατασκευάζει αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ἀνάγκη εἶναι ἄπειρον κενοῦ ἀπείρου ὑποκειμένου, οὐδὲν γὰρ ἄλλο φασὶν εἶναι τὸ κενὸν ἢ τόπον ἐστερημένον σώματος· πᾶς δὲ τόπος σώματός ἐστι δεκτικός. εἰ δὲ ἀίδιος οὗτος, οὐδὲν μᾶλλον δυνάμει ἐστὶ σώματος δεκτικὸς ἢ ἐνεργείᾳ.

p. 203b34 Ἀλλ᾿οὐδὲν ἧττόν ἐστιν ἄπειρον καὶ ἄπειρα τῷ πλήθει.

Οὐκ ἀναιρεῖ, φησί, τὸ ἄπειρον τὸ ὑποτίθεσθαι αὐτὸ ἢ οὐσίαν, ἢ συμβεβηκὸς καθ’ αὑτὸ ἢ ἁπλῶς· ὅπως γὰρ ἄν αὐτὸ ὑποθώμεθα, οὐδὲν κωλύει εἶναι τὸ κατὰ τὴν ἔκτασιν ἄπειρον, ὅπερ διαιρούμενον ποιεῖ τὸ κατὰ πλῆθος ἄπειρον.

p. 204a1 Μάλιστα δὲ φυσικοῦ ἐστὶ σκέψασθαι, ἔστι μέγεθος αἰσθητὸν ἄπειρον.

Ἔχεις ἐνταῦθα τὸν σκοπὸν τῶν ἐφεξῆς, περὶ ποίου ἀπείρου διαλέγεται, [*](1 καὶ om. L μαθητικοὶ Κ 2 τομῇ] τὸ μὴ Κ 4 ἐπεὶ οὖν Κ: ἕπεται L: ἐπεὶ γοῦν Mt 5 ἀφαιροῦνται L ἀπὸ τῆς] ἀπὸ τοῦ L 6 fort. 7 ἀνάγκη εἶναι t 8 μὴ καὶ LK: καὶ μὴ M: μὴ t 10 δὲ καὶ εἰ LKM: δ’ εἰ καὶ ex Aristotele t καὶ τόπος δ’ ἄπειρος t σῶμα LKM et Aiistotelis cod. E: σῶμα ἄπειρον ex Aristot. vulgata t 12 τῷ] τὸ L 13 καὶ om. L post κενοῦ inducit δὲ L 14 ὑποκείμ Κ οὐδὲ et paulo post φησὶν L κενὸν] κενοῦ Κ 16 σώματος δεκτικὸς LK: δεκτικὸς σώματος Mt ἡ ἐνέργεια Κ 17 καὶ ἡ pro καὶ, si silentio fides, L) ἄπειρα Tio LKM Paris. 2057: ἡ ἄπειρα καὶ t 18 ὑποθέσθαι L 19 ὅπερ γὰρ K 22 ἐστιν utrobique K)

ὅτι αἰσθητοῦ, τουτέστι φυσικοῦ τοῦ κατὰ τὰς φυσικὰς ποιότητας πεποιωμένου. [*](12r) εἴτε γὰρ ἔστι τι ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἕτερόν τι οὐ φυσικὸν σῶμα ἄποιον ἤ τι τοιοῦτον, ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ ζητήσει καὶ δείξει ὅτι ἀδύνατον ὅλως ἔξω τοῦ οὐρανοῦ σῶμα εἶναι, νῦν δὲ ζητεῖ εἰ δυνατὸν φυσικόν τι σῶμα ἐπ’ ἄπειρον ἐκτετάσθαι. περὶ δὲ τοῦ κατὰ πλῆθος ἀπείρου, ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι, ἔδειξε καὶ ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ ἐν τοῖς πρὸς Ἀναξαγόραν καὶ Δημόκριτον λόγοις, δείξει δὲ ἀκριβέστερον καὶ ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς.

p. 204a2 Πρῶτον οὖν διοριστέον ποσαχῶς λέγεται τὸ ἄπειρον.

Δείξας ὅτι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ ἀπείρου λόγος, καὶ ὅτι εἰκότως οἱ θέμενοι τὸ ἄπειρον ἀρχὴν αὐτὸ εἶναι ὑπέθεντο τῶν ὄντων, ἐντεῦθεν λοιπὸν εἰσβάλλει εἰς τὴν περὶ αὐτοῦ σκέψιν. ἐπειδὴ δὲ πολλαχῶς τὸ ἄπειρον λέγεται, πρότερον ἐκτίθεται τὰ σημαινόμενα τοῦ ἀπείρου, εἶθ’ οὕτως δείκνυσι ποῖα μὲν τοῦ ἀπείρου σημαινόμενά ἐστι, ποῖον δὲ οὐκ ἔστιν· ἐπιστήμονος γὰρ τὸ τὰ σημαινόμενα τῶν ὁμωνύμων φωνῶν διορίζεσθαι καὶ λέγειν ποίῳ μὲν συγχωρεῖν, ποίῳ δὲ οὔ. λέγεται, φησί, τὸ ἄπειρον πενταχῶς. καθ’ ἕνα μὲν τρόπον ἄπειρον λέγεται τὸ μηδὲ πεφυκὸς ὅλως ἔχειν πέρας, ἀλλ’ οἷον ἀπόρευτον ὂν καὶ ἀδιεξίτητον τῷ μηδὲ ὅλως ἔχειν πορείαν διὰ τὸ μηδὲ ποσὸν ὅλως εἶναι, ὥσπερ καὶ τὴν φωνὴν ἀόρατον λέγομεν τῷ μηδὲ ὅλως πεφυκέναι ὑποπίπτειν τῇ ὄψει. τοιοῦτον δέ ἐστι τὸ σημεῖον καὶ αἱ ποιότητες· ἄπειρα γὰρ ταῦτα, τὸ μὲν σημεῖον ὅτι πέρας ὂν αὐτὸ πέρας οὐκ ἔχει, τῷ παντελῶς ἀμέγεθες εἶναι (οὐ γὰρ δὴ τῷ μὴ καταλαμβάνεσθαι αὐτοῦ τὰ πέρατα διὰ τὴν ἐπ’ ἄπειρον ἔκτασιν), ὁμοίως δὲ καὶ τὸ λευκὸν καὶ καθόλου ἡ ποιότης τῷ μηδ’ ὅλως πόρον ἔχειν. δεύτερον δὲ ἄπειρον λέγεται τὸ διέξοδον ἔχον ἀτελεύτητον, οὗπερ οὐκ ἔστι ποτὲ πέρας εὑρεῖν, οὐ τῷ μὴ δύνασθαι ἡμάς αὐτὸ διεξελθεῖν, ἀλλὰ τῷ αὐτὸ μηδέποτε ἀπολήγειν κατὰ τὴν ἔκτασιν μηδὲ περατοῦσθαι τὸ μέγεθος, περὶ οὗ καὶ πρόκειται ἐπισκέψασθαι, εἰ ἔστι τοιοῦτόν τι μέγεθος ἐν τοῖς οὖσιν ἢ μή. τρίτον δὲ λέγομεν ἄπειρον, ὃ πέρας μὲν ἔχει, ἡμῖν δὲ διὰ δυσχέρειαν οὐ κατείληπται. τοῦτο δὲ συμβαίνει διχῶς, ἢ διὰ τὸ [*](2. 4 ἕτερόν τι—τοῦ οὐρανοῦ om. Κ 3 Περὶ οὐρανοῦ Α 9 p. 278b20 sqq. 6 ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ c. 4 p. 187b13sqq. 7 δὲ] δὴ K καὶ om. superscr. L τῆ LK: τοῖς Mt 7. 8 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς Α 2 sq. S) lemma om. K οὗν om. il (non om. codex huic simillimus Paris. 2057) 10 ἀναγκαίως Κ τοῦ atldidi τοῦ p. 12 δὲ om. L οὕτω t 15 γάρ ἐστι L ὁμονύων Mt 16 συγχωρεῖν LKM et Paris. 2057 (cf. ad p. 51,14): συγχωρεῖ t λέγεται οὖν φησι et mox μὲν οὑν τρό- πον L 17 ἄπειρον λέγεται K: τὸ ἄπειρον τρόπον λέγεται (sic) L: λέγεται ἄπειρον Mt μὴ δὲ KM: μὴ Lt δὲ ὅλως Κ 19 ποσὸν αὐτὸ ὅλως L ἀόρατος K 22 τὸ παντελῶς ἀμεγεθὲς Κ μὴ LK: om. Mt 23 ἐπ’ 0111. L 27 ἀπολέγειν Κ ὥσπερ φασὶ (comp. φα) τὸν ὠκεανὸν ἄπειρον εἶναι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἡμᾶς διὰ τὸ πολλὴν εἶναι τὴν ἔκτασιν (quae pertinent ad p. 410,6sq.) in marg. L2 20 ἢ LK: εἴτε καὶ Mt τρίτον] γݲ Κ οὑ L 30 κατείλειπται errore typogr. t)

ποσὸν ἢ διὰ τὸ ποιόν· ἄν τε γὰρ ᾖ τραχεῖα ἡ ὁδὸς καὶ δύσβατος καὶ [*](12r) σκολιότητα ἔχουσα, λέγομεν τὴν τοιαύτην ὁδὸν ἄπειρον, τῷ μὴ δύνασθαι ἡμᾶς πορείαν ἐπ’ αὐτῆς ποιεῖσθαι οὕτως οὖν ἄπειρον λέγομεν τὸν λαβύρινθον, οὐ τ·ῷ μὴ ἔχειν πέρας τι τῆς ὁδοῦ, ἀλλὰ τῷ σκολιὸν εἶναι καὶ διὰ τοῦτο δυσέκβατον), λέγομεν καὶ διὰ τὸ πολλὴν εἶναι τὴν ἔκτασιν ἄπειρον τὴν ὁδόν, ὥσπερ φαμὲν τὸν ὠκεανὸν ἄπειρον εἶναι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἡμάς διὰ τὸ πολλὴν εἷναι τὴν ἔκτασιν | διεξελθεῖν αὐτόν, αὐτοῦ γε πάντως [*](12v) ἀποπερατουμένου καὶ ὑπὸ γῆς πανταχοῦ περιεχομένου. ὁμοίως καὶ ἡ Ἐρυθρὰ θάλασσα ἄπειρος διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν. λέγομεν γοῦν καὶ ἡμεῖς, ὁπηνίκα μακρὰν ὁδὸν ὁδεύομεν, ἀπειρηκότες, ὡς ἄπειρος εἴη ἡ ὁδός. λέγεται δὲ κατὰ τέταρτον τρόπον ἄπειρον, ὃ πέφυκε μὲν ἔχειν πέρας, οὐκ ἔχει δέ. τοιοῦτον δ’ ἐστὶν ὁ κύκλος· δυνατὸν μὲν γὰρ λαβεῖν κατ’ ἐνέργειαν σημεῖον ἐν αὐτῷ, κἀκεῖθεν τὴν ἀρχὴν ποιήσασθαι, ἀλλ’ αὐτὸς οὐκ ἔχει ὡρισμένον τι σημεῖον κατ’ ἐνέργειαν· ὅθεν γὰρ ἄν βουληθῶ λαμβάνω τὴν ἀρχήν, ἐπεὶ καὶ ὁ γράφων τὸν κύκλον κέντρῳ καὶ διαστήματι οὐκ ἐξ ὡρισμένου σημείου τὴν ἀρχὴν ποιεῖται, ἀλλ’ ὅθεν ἂν βουληθῇ, καὶ ὁ κινούμενος δὲ ἐπὶ κύκλου δύναται ὅθεν ἄν βούληται ἄρξασθαι τῆς κινήσεως. οὕτως οὖν ὁ κύκλος ἄπειρος μὴ ἔχων μὲν οἴκοθεν πέρας, καὶ διὰ τοῦτο λεγόμενος ἄπειρος, δυνάμενος δὲ ἐν τῇ πρὸς ἄλλον σχέσει λαβεῖν. πέμπτον ἐστὶ τοῦ. ἀπείρου σημαινόμενον τὸ κατὰ πρόσθεσιν, φησίν, ἢ διαίρεσιν, ἢ ἀμφότερα· κατὰ πρόσθεσιν μὲν ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τοῦ χρόνου λέγομεν γὰρ ἄπειρον εἶναι τὸν ἀριθμὸν τῷ ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι δύνασθαι· ἔστι γὰρ παντὸς τοῦ ληφθέντος ἀριθμοῦ μείζονα λαβεῖν· δι’ αὐτὸ δὲ τοῦτο καὶ τὸν χρόνον αὐξῆσαι δυνατόν), κατὰ διαίρεσιν δὲ διὰ τὴν. ἐπ᾿ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν διχοτομίαν, ἀμφοτέρως δὲ ὡς εἰ νοήσαις μίαν εὐθεῖαν, εἶτα ταύτην διχοτομουμένην, καὶ πάλιν τὸ ἕτερον μέρος διχοτομούμενον, μούμενον, καὶ τὸ μέρος τῷ μέρει προστιθέμενον τοῦ δὲ οὕτω γὰρ ἐπ’ ἄπειρον τὸ μὲν αὔξεται τὸ δὲ μειοῦται.

Τοσαυταχῶς οὖν τοῦ ἀπείρου λεγομένου, ζητεῖ νῦν ὁ λόγος περὶ τοῦ δευτέρου τέρου σημαινομένου τοῦ κατὰ τὴν ἔκτασιν ἀπείρου, εἰ ἔστιν ἢ μὴ τοιοῦτόν ἄπειρον ἐν τοῖς οὖσιν, οἷον καὶ οἱ φυσικοὶ εἶναι ὑποτίθενται. εἰ γάρ τις κατὰ τὰ λοιπὰ σημαινόμενα λέγοι εἶναι τὸ ἄπειρον, οὐ διοισόμεθα (διδόαμεν καὶ ἡμεῖς τὰ τοιαῦτα εἶναι τοῦ ἀπείρου σημαινόμενα), ὅτι δὲ τὸ κτὰ τὴν ἔκτασιν ἄπειρον οὐκ ἔστι, πρόκειται διελέγξαι. καὶ πρότερον τοὺς οὐσίαν αὐτὸ [*](3 ἡμᾶς Mt et Paris. 2057: ἡμῖν LK ποιεῖσθαι ἐπ᾿ αὐτῆς L 5. 6 ἄπειρον τὴν τὴν oin. Mt) ὁδόν KMt: om. L (I φασὶ L τὸν ἐλεανὸν Κ διὰ τὸ μὴ KM: διὰ τὸ μὴ ἔχειν μὴ δὲ (ut v. ad p. 409,27) L: διὰ τῷ (sic) t 8 ἀπὸ γῆς L περιεχομένου LK: περισχιζομένου Mt 12 μὲν (om. γὰρ) κατ’ ἐνέργειαν λαβεῖν L 16 καὶ et δὲ om. L 17 κύκλον Κ βούληται LK: βουληθῇ Mt 19 λέγομεν Κ 20 ἐστὶ LM: ἔτι Κ)t σημαινόμενον τοῦ ἀπείρου L 21 μὲν LK: δὲ Mt 27 καὶ τὸ μέρως (sic) K qui tum iterat (25.27) δὲ ὡς εἰ νοήσαις—καὶ τὸ μέρος (sic in iteratis) μὲν addidi cf. Themist. p. 225,25 30 ἔκτασιν τοῦ ἀπείρου M 30, 34 ἀπείρου—ἔκτασιν iterat Κ 32 λέγει t δίδομεν Κ)

λέγοντας εἶναι τὸ ἄπειρον διελέγχει (μὴ ἄλλο τι ὂν εἶτα ἄπειρον, ἀλλ᾿ αὐτοάπειρον), [*](12v) καὶ οὐσίαν εἶναι τοιαύτην ὥσπερ ἀέρος καὶ πυρὸς οὕτω δὲ καὶ ἀπείρου. τοῦτο οὖν, φησίν, ἢ διαιρετὸν ἔσται ἢ ἀδιαίρετον. εἰ μὲν οὖν διαιρετόν, ἢ κατὰ μέγεθος ἔσται διαιρετὸν ἢ κατὰ πλῆθος πᾶν γὰρ τὸ διαιρούμενον κατὰ ἓν τούτων τῶν εἰδῶν διαιρεῖται), εἰ δὲ τοῦτο, ποσὸν ἔσΤαι, οὐκ οὐσία τοῦ γὰρ ποσοῦ ἄμφω ταῦτα εἴδη, τὸ συνεχὲς καὶ τὸ διωρισμένον), ὥστε οὐκ οὐσία ἔσται καθ’ αὑτὴν τὸ ἄπειρον. εἰ δὲ ἀδιαίρετον, οὐκ ἄν εἴη ἄπειρον, οἷον ἡμεῖς ζητοῦμεν καὶ οἷον οἱ φυσικοὶ πάντες ὑποτίθενται εἶναι τὸ κατὰ τὴν ἔκτασιν ἄπειρον, ὅπερ διαιρετὸν πάντως ἐστὶ μέγεθός τι ὄν, εἰ μὴ ἄρα ὡς τὴν στιγμὴν καὶ τὴν ποιότητα ἄπειρον εἷναί φαμεν. ἀλλ’ ἡμῖν περὶ τοῦ τοιούτου οὐδὲ εἷς λόγος, ἀλλ’ εἰ ὡς ἀδιεξίτητον καὶ ἀτελεύτητον κατὰ τὴν ἔκτασιν εἶναι ἄπειρον· οὔκουν δυνατὸν τοιοῦτον ἄπειρον οὐσίαν εἶναι.

Ταῦτα εἰπὼν μεταβαίνει ἐν μέσῳ πρὸς τοὺς συμβεβηκὸς ἄλλῳ εἶναι λέγοντας τὸ ἄπειρον, εἶτα εὐθὺς ἀνατρέχει πρὸς τὸ προκείμενον. εἰ γὰρ συμβεβηκός, φησίν, εἴη τὸ ἄπειρον ἄλλῳ, οὐκ ἂν εἴη τῶν ὄντων ἀρχὴ τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ἐκεῖνο ᾧ τὸ ἄπειρον συμβέβηκεν. ὥσπερ γὰρ λέγομεν τὴν φωνὴν στοιχεῖον μὲν εἶναι τῆς διαλέκτου, λέγομεν δὲ τὴν φωνὴν εἷναί ἀόρατον, καὶ οὐκέτι ἀναγκαζόμεθα λέγειν καὶ τὸ ἀόρατον στοιχεῖον εἶναι τῆς διαλέκτου, διότι μὴ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τῇ φωνῇ τὸ ἀόρατον, οὓτω φημὶ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου· οὐκ ἐπειδὴ συθμβέβηκεν ἄλλῳ, οἷον ἀέρι ὕδατι ὅπερ καθ’ αὑτό ἐστιν ἀρχὴ τῶν πραγμάτων, διὰ τοῦτο φήσαιμι ἂν καὶ τὸ ἄπειρον τῶν ὄντων ἀρχὴν εἶναι. εἰ γὰρ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς αὐτό τις εἴποι εἶναι ἀρχήν, οὐδὲν μᾶλλον ἀρχὴν αὐτὸ δείκνυσι· τὰ γὰρ κατὰ συμβεβηκός τινος αἴτια, οὐδ’ ὅλως εἰσὶν αἴτια. ὥσπερ λέγεται καὶ τὸ φαλακρὸν αἴτιον εἶναι τῆς οἰκίας, οὐδαμῶς ὂν αἴτιον· οὐ γὰρ ᾗ φαλακρὸς ὁ οἰκοδόμος ᾠκοδόμησεν. ὅθεν κἂν μὴ φαλακρὸς ἦν, οὐδὲν ἧττον ᾠκοδόμησεν ἄν. οὐκ ἄρα οὐδὲ τὸ ἄπειρον ἀρχή. ἀλλὰ μὴν δέδεικται ὅτι εἴ γε ἔστιν, ἀδύνατον αὐτὸ μὴ ἀρχὴν εἶναι, οὐδ’ ἄρα οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπειρον. ἀλλὰ τοῦτο μὲν πρϊὼν δείξει ἐντελέστερον, ἐπανέρχεται δὲ εἰς τὸ προκείμενον, ὅτι ἀδύνατον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ ἄπειρον οὐσίαν εἶναι, ἡ δὲ ἐπιχείρησις ἐκ τοῦ μᾶλλον. τὸ ἄπειρον, [*](1 post διελέγχει interpolat εἰ γὰρ λέγουσι t post μὴ addit δ’ L 1. 2 ἀλλ’ αὐτὸ ἄπειρον Κ 3 ἀπείρου] ἄπειρον Κ 7 καθ’ αὑτὸ L 8 καὶ cm. L 9 εἶναι ὑποτίθενται Κ ὅπερ καὶ et paulo post μεγέθους γε ὄν L II ἔφαμεν L οὐδεὶς L II. 12 ὡς ἀδιεξίτητον κτλ.] ex Themist. p. 22(.), 12; at rursus infra p. 413,2 ἀδιεξίτητον pro eo quod Arist. vulgata exhibet ἀδιέξοδον (sed αδιεξητητον primitus cod. E) cf. Diels z. Textgesch. p. 17 12 εἶναι] immo ἐστιν. an κατὰ? τὸ ἄπειρον L 12. 13 τοιοῦτον om. L 14 ἐν μέσῳ om. L πρὸς τοῦ συμβε Κ ἄλλῳ (aute εἶναι) Lt: ἄλλο KM 18 μὲν om. L IS. 20 λέγομεν δὲ τὴν φωνήν—διαλέκτου iterat Κ 23 ὄντων] πρ·αγμάτων L 24. ’) αὐτὸ δείκνυσιν LK: ἀποδείκνυσι Mt 26 τὸ φαλακρὸν KMt: τὸν φαλακρὸν L 27 κὰν] καὶ Κ 21) οὐδ’ ἄρα] οὐκέτι L 30 κατὰ συμβέβηκεν Κ 32 ἐπιχείρησις] ἐπί (sic) Κ tf. ad p. 414,6 sq.)

φησί, τῷ μεγέθει ὑπάρχει καὶ τῷ ἀριθμῷ * * *( εἰ τοίνυν τὰ μᾶλλον ὀφείλοντα [*](12v) καθ’ αὑτὰ ὑπάρχειν, ὁ ἀριθμὸς καὶ τὸ μέγεθος, ὡς ὑποκείμενα τῷ ἀπείρῳ, ὅμως καὶ αὐτὰ ἄλλοις ὑπάρχουσιν ἄλλοις γὰρ ἐπισυμβέβηκε τὸ μέγεθος καὶ ὁ ἀριθμός· τῇ οὐσίᾳ γὰρ) αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑποστῆναι μὴ δυνάμενα, πολλῷ γε δήπου τὸ ἄπειρον οὐκ ἄν ὑπάρξειε καθ’ αὑτό· συμβέβηκε γὰρ τὸ ἄπειρον τῷ μεγέθει καὶ τῷ ἀριθμῷ, ἅπερ καὶ αὐτὰ συμβέβηκε τῇ οὐσία,. ἔστιν οὖν ὑποθετικὸς ὁ συλλογισμός· εἰ τὸ ἄπειρον καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει οὐσία ὄν, πολλῷ μᾶλλον ὁ ἀριθμὸς καὶ τὸ μέγεθος· εἰ τοίνυν τὸ μᾶλλον καθ’ αὑτὸ ὁφεῖλον ὑπάρχειν, ὁ ἀριθμὸς καὶ τὸ μέγεθος, ὅμως οὐχ ὑπάρχει, πολλῷ γε δήπου τὸ ἄπειρον. ἔτι, φησίν, εἰ τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ ὂν οὐσία ἐστίν, ἢ διαιρετὸν πάλιν ἔσται ἡ ἀδιαίρετον. ἀλλ’ εἰ μὲν διαιρετόν, διαιρεθήσεται πάντως, ὥσπερ καὶ τὰ ὁμοιομερῆ. ὥσπερ οὖν ὁ ἀὴρ εἰς ἀέρας διαιρεῖται καὶ τὸ ὕδωρ εἰς ὕδατα. οὕτω καὶ τὸ ἄπειρον ἐν τούτῳ οὐσιωμένον, ἐν τῷ ἄπειρον εἶναι, εἰς ἄπειρα διαιρεθήσεται, ὥστε συμβήσεται ἕκαστον αὐτοῦ μέρος ἄπειρον εἶναι. ἔσται οὖν τὸ αὐτὸ πολλὰ ἄπειρα, μᾶλλον ἄπειρα εἴ γε καὶ τῶν μορίων ἕκαστον διαιρετόν), ὅπερ ἀδύνατον. εἰ δὲ διαιρούμενον μὴ εἰς ἄπειρα διαιρεθείη, ἀνομοιομερὲς ἔσται τὸ ἄπειρον. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἔσται οὐδὲ ἁπλοῦν οὐδὲ ἀρχή ἀρχὴ γὰρ αὐτοῦ τὰ ἀνομοιομερῆ), ἁπλοῦν δὲ δεῖ εἶναι τὸ ἄπειρον, ἐπειδὴ καὶ ἀρχή, ἡ δὲ ἀρχὴ ἁπλῆ· εἰ γὰρ σύνθετος, οὐκ αὐτὴ ἀρχή, ἀλλ’ ἐκεῖνα ἐξ ὧν συνέστηκεν. ἀλλ’ οἱ τὸ ἄπειρον ὑποτιθέμενοι ἀρχὴν αὐτό φασιν * * * οὐδὲ ἄπειρον ἔσται. τὸ γὰρ ἄπειρον περὶ οὗ νῦν ποιούμεθα τὴν ζήτησιν, ἢ τὸ κατὰ μέγεθός ἐστιν ἢ τὸ κατὰ πλῆ|θος, ἀδιαίρετον δὲ ὂν οὐδὲν τούτων [*](13r) ἔσται. ἕκαστον γὰρ τούτων διαιρετόν. ἀδύνατον ἄρ τὸ οὕτως ὂν ἄπειρον, ἀδιαίρετον εἶναι. εἰ τοίνυν μήτε διαιρετὸν μήτε ἀδιαίρετον δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπειρον οὐσίαν γε ὄν, ἔοικε μηδ’ ὅλως εἶναι οὐσία τὸ ἄπειρον· εἰ δὲ μὴ ἔστιν οὐσία, συμβεβηκὸς ἔσται· εἰ δὲ συμβεβηκός, τὸ ἄπειρον οὐκ ἂν εἴη ἀρχὴ ὡς οἱ Πυθαγόρειοι ὑπετίθεντο. ἀλλ’ αὕτη μέν, φησίν, ἡ ζήτησις ἔοικε κοινοτάτη εἶναι καὶ οὐ τῆς προκειμένης πραγματείας, εἰ ἔστι τις κοινὴ τοῦ ἀπείρου φύσις ἥ τε ἐν τοῖς μαθήμασιν ὑπάρχουσα καὶ ἡ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς καὶ ἐν τοῖς χωριστοῖς ἀσωμάτοις, καὶ αὐτὴ πότερον οὐσία τίς ἐστι νοητὴ ἤ τί ποτε ἄλλο· διὸ ταύτην μὲν ὑπερθώμεθα τὴν ζήτησιν, [*](1 lacimam quam siguavi expleas cl. p. 414,7 sqq. τὰ L: ταῦτα KJlt 2 καθ’ αὐτὸ L 3 ἄλλοις ἐνυπάρχουσιν ex ἀλλήλοις ὑπάρχουσιν fecit L2 5 ὑπάρξειε Mt: ὑπάρξει K: ὑπάξη L: an ὑπάρξοι? cf. ad p. 406,8 7. 8 ὑπάρχει καθ’ αὐτὸ 1. 10. 11 ἐνέργεια Κ II πάλιν] πάντως L 12 οὖν om. L 14 οὐσιούμενον Κ 15 ἄπειρον om. L 10 ἀπειράκις addidi cl. p. 416, 16. 100,32sqq. 18. 19 ἀρχὴ γὰρ—καὶ ἀρχὴ om. L 21 ὑποθέμενοι L ἀρχὴ αὐτό Κ post φασιν lacunam indicavi: supplent εἰ δὲ μὴ διαιρετὸν εἴη L- et εἰ δὲ ἀδιαίρετον marg. M2 et t: exciderint pluia, velut <ἀπλοῦν ἄρα τό ἄπειρον· εἰ δὲ ἀπλοῦν, εἰς ἄπειρα πάντως διαιρεθήσεται. εἰ δὲ ἀδιαίρετον αὐτό ·φσιν> 22 οὐδὲ ἄπειρον] οὐδὲ ἄσει (sic) K τὴν om. L 23 ἡ τὸ κατὰ (altero loco) L: ἢ αδιαίρετον κατὰ τὸ (KM)t 25, 26 μήτε ἀδύνατον δυνατὸν superscr. Μ2 26 οὐσία γε M ὅλως εἶ (sic) οὐσία Κ 28 αὕτη L: αὐτὴ KMt φησίν] φυ Κ 30 φύσις] φήσις Κ παθήμασιν L ἡ (post καὶ) Om. M: ἡ (LK)t 31 fort, αὓτη) εἰς δὲ τὴν προκειμένην καὶ μᾶλλον ἁρμόζουσαν ἡμῖν ἐπιστρέψωμεν, εἰ ἔστι [*](13r) σῶμα αἰσθητὸν ἄπειρον κατὰ μέγεθος καὶ ἀδιεξίτητον· τοιοῦτον γὰρ καὶ οἱ φυσικοὶ ὑπετίθεντο εἶναι.

p. 204a5 Ἤ μόλις.

Τὸ τρίτον σημαινόμενον. ἢ ὃ πεφυκὸς ἔχειν μὴ ἔχει διέξοδον ἢ πέρας. τὸ τέταρτον σημαινόμενον, λέγω δὴ τὸ ἐπὶ τοῦ κύκλου. τὸ δὲ πεφυκὸς ἔχειν διέξοδον ἡ καὶ πέρας ἀντὶ τοῦ δυνατὸν διεξελθεῖν τὸν ὅλον κύκλον ἢ καὶ ἀποπερατῶσαι, ἀλλ’ ἐπειδὴ μὴ ἔχει κατ’ ἐνέργειάν τι σημεῖον εἰλημμένον, διὰ τοῦτο συμβαίνει ἀδιεξίτητον εἶναι τὸν κύκλον, ἤτοι τὸ ἐπ’ αὐτοῦ κινούμενον μὴ ἔχον πέρας ποῖ στῇ.

p. 204a8 Χωριστὸν μὲν οὖν εἶναι τὸ ἄπειρον τῶν αἰσθητῶν, αὐτό τι ον απειρον, ουχ οιον τε.

Τὸ ἄπειρον δηλονότι περὶ οὗ καὶ ὁ λόγος, τὸ τῇ ἐκτάσει ἄπειρον. τοῦτο οὖν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ εἶναι οὐσίαν ὂν ἀδύνατον· πάντως γὰρ τὸ τοιοῦτον ἄπειρον οὐχ ἕτερόν ἐστι παρὰ τὰ αἰσθητά, ἀλλ’ ἢ ὕδωρ ἐστὶν ἢ ἀὴρ ἤ τι τῶν τοιούτων, ὥσπερ καὶ ὑπετίθεντο αὐτὸ οἱ φυσικοὶ εἶναι.

p. 204a9 Εἰ γὰρ μήτε μέγεθός ἐστι μήτε πλῆθος.

Τὸ πρῶιον ἐπιχείρημα ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον οὐσία. εἰ γάρ, φησί, μὴ ·εἴη μέγεθος μήτε πλῆθος τὸ ἄπειρον, ἅπερ τοῦ ποσοῦ ἐστιν εἴδη, ἀλλ’ οὐσία ἐστὶ καθ’ αὑτό, οὐχ ἕξει διαίρεσιν ἡ γὰρ διαίρεσις τοῦ ποσοῦ), ὥστε ἀδιαίρετον. ἀλλ’ εἰ ἀδιαίρετον, οὐδὲ ἄπειρον οἷον ἡμεῖς ζητοῦμεν ἄπειρον καὶ περὶ οὗ οἱ φυσικοὶ διελέγοντο, εἰ μὴ οὕτως ὡς ἡ στιγμὴ ἄπειρον ἢ τὸ ποιόν, τῷ μηδὲ πεφυκέναι διάστασιν ἔχειν.

p. 204a14 Εἰ δέκατά συμβεβηκός ἐστι τὸ ἄπειρον, οὐκ ἂν εἴη στοιχεῖον τῶν ὄντων, ἡ ἄπειρον.

Ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι οὐ δυνατὸν οὐσίαν εἶναι τὸ ἄπειρον, διὰ τοῦτο μεταξὺ παρεμβάλλει ἔλεγχόν τινα τῆς ἑτέρας ὑποθέσεως, τῆς λεγούσης συμβεβηκὸς εἶναι τὸ ἄπειρον. εἰ γὰρ· ἔστι μὲν τὸ ἄπειρον, οὐσία δὲ οὐκ ἔστι, [*](4 μόγις ex Aristotelis vulgata t 5 ante To τρίτον iterat ἢ ὃ μόγις t ὃ πεφυ (in exitii versus) καὶ ἔχειν Κ μὴ ἔχει t: μὴ ἔχειν LKM 6 δὴ τὸ] δὴ τοῦ Κ τοῦ (post ἐπὶ) et v. 7 καὶ (ante πέρας) om. L 8 ἢ om. L ἐπεὶ L 9 ἤτοι LK: ἢ Mt 10 fort, ἔχει vel τὸ—ἔχειν ποῖ KM: πῆ L: ποῦ t 13 τὸ Κ 15 ὕδωρ ἔσται L 17 Εἰ] εἰ μὴ Μ prius μήτε iterat L 20 οὐκ ἔξει Κ 21 ζητοῦμ Κ 23 τῷ μηδὲ Mt: τὸ μηδὲ Κ: τὸ δὲ μὴ L 24 ἐστιν Κ 24. 23 οὐκ—ᾗ ἄπειρον om. M)

λείπεται συμβεβηκὸς αὐτὸ εἶναι· ἀλλ’ εἰ συμβεβηκός, οὐκ ἄν. εἴη στοιχεῖον [*](13r) τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ἐκεῖνο ᾧ τοῦτο συμβέβηκεν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἀόρατον στοιχεῖον τῆς διαλέκτου, ἀλλ’ ἡ φωνὴ ᾗ τοῦτο συμβέβηκεν.

p. 204a17 ἔτι πῶς ἐνδέχεται εἶναί τι αὐτὸ ἄπειρον, εἴπερ· μηδὲ ἀριθμὸν καὶ μέγεθος.

Μεταβαίνει εἰς τὸ δεῖξαι πάλιν ὅτι οὐκ οὐσία τὸ ἄπειρον. καὶ ἡ έπιχείρησις ἐκ τοῦ μᾶλλον· εἰ τὸ ὑποκείμενόν τινι μᾶλλον ὑφέστηκε καθ’ αὑτὸ ἢ τὸ συμβεβηκὸς ἐκείνῳ, ὁ δὲ ἀριθμὸς ὑποκείμενος τῷ ἀπείρῳ οὐχ ὑφέστηκε καθ’ αὑτόν, πολλῷ γε δήπου τὸ ἄπειρον, ὃ τῷ ἀριθμῷ συμβέβηκεν, οὐκ ἄν ὑποσταίη καθ’ αὑτό· εἰ δὲ μὴ ἔστι τῶν· καθ’ αὑτὸ ὑφεστηκότων, οὐδ’ ἄν οὐσία εἴη.

p. 204a20 Φανερὸν δὲ ὃτι οὐκ ἐνδέχεται οὐσίαν εἶναι τὸ ἄπειρον ὡς ἐντελεχείᾳ ὂν καὶ ὡς οὐσίαν καὶ ἀρχήν.

Ἕτερον ἐπιχείρημα ὃτι ἀδύνατον τὸ ἄπειρον οὐσίαν τε εἶναι καὶ ἀρχὴν τῶν ὄντων. ἀνάγκη γὰρ πᾶσα, εἰ ἀρχή ἐστι τὸ ἄπειρον, ἁπλοῦν τι εἶναι αὐτὸ καὶ μηδὲν ἔχον ὑποκείμενον. εἰ γὰρ εἴη σύνθετον ἢ ὅλως ὑποκείμενόν τι ἔχοι, οὐκέτι ἂν εἴη ἀρχή, ἀλλ’ ἡ τὸ ὑποκείμενον ἢ ἐκεῖνα ἐξ ὧν συνέστηκεν· ἁπλοῦν γάρ τι ἡ ἀρχή. εἰ οὖν τοιοῦτόν ἐστι τὸ ἄπειρον, ἁπλοῦν τι καὶ μηδὲν ἔχον ὑποκείμενον, ἀλλ’ οἷον ἡ ψυχὴ ἢ ὁ νοῦς, ταὐτὸν ἔσται ἐπ’ αὐτοῦ τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἀπείρῳ εἶναι· ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν συνθέτων ἄλλο ἐστὶν ἑκάστῳ τὸ τόδε εἶναι καὶ ἄλλο τὸ τῷδε, ὡς εἴρηται καὶ ἐν Κατηγορίαις τὸ μὲν γὰρ τόδε εἶναι τὸ σύνθετον σημαίνει, ὡς ὅταν εἴπω τὸ ζῷον , τὸ δὲ ζῴῳ εἶναι τὸ εἶδος δηλοῖ καθὸ καὶ ἔστι τῷ τὸ εἶναι), ἐπὶ δὲ τῶν ἁπλῶν ταὐτόν ἐστιν εἰπεῖν ψυχὴν καὶ ψυχῇ εἶναι (οὐδὲ γὰρ τῷ λόγῳ διῄρηται εἰς πλείονα), καὶ νοῦν καὶ νῷ εἶναι. εἰ τοίνυν τοιαύτη ἐστὶν ἡ τοῦ ἀπείρου φύσις ὡς ταὐτὸν εἶναι αὐτῇ τὸ ἄπειρον καὶ ἀπείρῳ εἶναι, ἅπαν ἄν αὐτῆς μέρος ἄπειρον ἔσται. εἰ μὲν γὰρ τὸν [*](1 εἰ μὲν L 4 εἶναί τι Lt: εἲναί τι τὸ Κ: εἶναι τὸ Μ μὴ δὲ LK: μὴ Μ: μὴ καὶ ex Arist. t 5 καὶ] ἢ i G. 7 ἐπΐ Κ: item v. 14 7 ὑποκείμενόν φησι τινὶ Mt 8 ἡ τὸ] ἡ κατὰ L ὑποκείμενος L: ὑποδείμ. Κ: ὑποκείμενον Mt 9, 10 σωμβέβηκεν t , 12 δὲ καὶ ὅτι t οὐσίαν εἶναι LM cf. Simplic. p. 474,2: εἶναι (K)t 13 ἐντελεχεία L: ἐντελέχεια KM: ἐνεργείᾳ ex Aristotele t 14 ὅτι οὐ δυνατὸν L 16 τὸ ὑποκείμενον L 17 οὐκέτι ἂν εἴη Mt: οὐκ ἐκ τἂν εἰ ἡ K: οὐδέποτ᾿ ἂν εἴη L ἄλλαι ante rj sxEtva iterat ’M ἐκεῖνα om. superscr. L 18. p. 415,16 cf. Themist. p. 226, 22 227,24 19 μὴ δὲ L οἷον ψυχὴ ἡ νοῦς Mt 20 καὶ τὸ] καὶ τῷ L 21 τῶδε] τόδε L 22 ἐν Κατηγορίαις] num in Philoponi comineotariis? an Metaph. Z 6? eadem nanat iisdem fere verbis Oiyrnpiodorus ad Categ. c. 1 p. 1a5 in cod. Mutin. 11. C. 2 f. 35v ’ κατηγορείαις t 23 prius εἶναι addidi δηλοῖ L: δηλοῖ δὲ KMt τῷ] τὸ Κ 24 καὶ ψυχὴν καὶ L 25 οὐ δὴ γὰρ Κ διῄρηνται L 26 ἡ τοῦ] ἡ τοὶ Κ αὐτῇ scripsi: αὐτὴ KMt: αὐτὸ L 27 ἄν delcvorim cl. Tiiemisit. p. 227,4. at v. ad p. 406,8)

αὐτὸν δέξεται λόγον τῷ ὅλῳ τὸ μέρος, καὶ τὸ μέρος δήπουθεν ἄπειρον [*](13r) ἔσται, εἰ δὲ ἕτερον, οὐκ ἂν εἴη ἁπλοῦν ἐξ ἀνίσων, μᾶλλον δὲ ἀνομοίων, συγκείμενον, ὥσπερ οὐδὲ ὁ ἄνθρωπος ἁπλοῦν ἐκ ζῴου καὶ λογικοῦ καὶ θνητοῦ συγκείμενος. εἰ μὲν οὖν τις ἀριθμὸν ἢ μέγεθος ποιεῖ ἄπειρον, οὐκ ἀκολουθήσει τούτῳ τὸ καὶ τὰ μέρη τοῦ ἀπείρου ἄπειρα ποιεῖν. ὑποτίθησι γὰρ τῷ ἀπείρῳ ἑτέραν φύσιν, οἷον τὸν ἀριθμὸν ἢ τὸ μέγεθος, καὶ οὐδέν γε κωλύει τὸ μέρος τοῦ ἀριθμοῦ ἀριθμὸν μὲν εἶναι ἄπειρον δὲ μή. οὐ γὰρ ταὐτὸν ἀριθμῷ τε εἶναι καὶ ἀπείρῳ εἶναι· ἀριθμὸς μὲν γὰρ τὸ ἐκ μονάδων συγκείμενον πλῆθος, ἄπειρον δὲ ποσὸν ἀδιεξίτητον, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ μεγέθους. ὅστις δὲ οὕτως οὐσίαν τὸ ἄπειρον λέγει, ὡς ἐν τῷ λόγῳ [*](13v) τοῦ ἀπείρου τὸ εἶναι ἔχουσαν, τούτῳ πῶς οὐκ ἄν εἴη καὶ τῶν μερῶν ἕκαστον ἄπειρον; ὡς γὰρ τὸ μέρος τοῦ ὕδατος ὕδωρ ἐστίν, ἐπειδὴ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον, οὕτω καὶ τοῦ ἀπείρου τὸ μέρος ἄπειρον· ὁ γὰρ αὐτὸς λόγος ὅλου τε καὶ μέρους, ὡς προειρήκαμεν. πολλὰ οὖν ἔσται ἄπειρα τὸ ἓν ἄπειρον, ἐπεὶ καὶ πολλὰ τὰ μέρη, μᾶλλον δὲ ἐπειδὴ καὶ τῶν μερῶν ἓκαστον διαιρετόν, ἀνάγκη εἶναι ἀπειράκις τὸ αὐτὸ ἄπειρα, ὅπερ ἄτοπον.

p. 204a23 εἴπερ οὐσία τὸ ἄπειρον καὶ μὴ καθ’ ὑποκειμένου.

Τὸ καθ᾿ ὑποκειuένου ἀντὶ τοῦ ἐν ὑποκειμένω, τουτέστιν εἶπερ οὐσία ἐστὶ καὶ μὴ συμβεβηκός.

p. 204a26 Ὥσπερ γὰρ ἀέρος ἀὴρ μέρος, οὓτω καὶ ἀπείρου ἄπειρον.

Τοῦτο συνεχὲς τῷ ἀνωτέρω ῥητῷ. ἔστιν οὖν ἡ ὅλη τοῦ ῥητοῦ σύνταξις αὕτη· μετὰ τὸ “εἴπερ οὐσία τὸ ἄπειρον καὶ μὴ καθ’ ὑποκειμένου” σύναψον ἐφεξῆς ὥσπερ γὰρ ἀέρος ἀὴρ μέρος, οὕτω καὶ ἄπειρον ἀπείρου, εἴ γε ἔστιν οὐσία τις καὶ ἀρχή, εἶτα σύναψον “ ὣστε ἢ ἀδιαίρετον ἢ εἰς ἄπειρα διαιρετόν, πολλὰ δὲ ἄπειρα τὸ αὐτὸ εἶναι ἀδύνατον”, εἶτα πάλιν σύναψον ἀμέριστον ἄρα καὶ ἀδιαίρετον.

[*](2 ἀλλ᾿ ἐξ ἀνίσων Mt 4 συγκείμενος L: συγκείμεν M: συγκείμ. Κ: συγκείμενον t 5 τὸ καὶ τὰ] τὸ κατὰ (ex κτὰ fecit ex correctione nescio quid) L: καὶ τὰ (orn. τὸ) Themistius 7 μέρος] μέγεθος Themistii libri: at cf. Siinplic. p. 474, 13 μὲν om. L 8 ταὐτὸν τῶ ἀριθμῶ L γάρ ἐστιν Themistius 9 ὁμοίως δὲ καὶ L 10 ὅστις L: ὅτι (K)Mt οὐσίαν οὕτως L ὡς om. Mt 12. 13 ἐπειδὴ τὸ αὐτὸν ἔχει λόγος Κ 13. 15 ὁ γὰρ—ἓν ἄπειρον om. Mt 14. 15 οὖν ἄπειρα ἔσται τὸ ἄπειρον Themistius 15 ἐπεὶ καὶ] ἐπεὶ οὖν t ἐπειδὴ] ἐπεὶ L post ἕκαστον addit ἐπ’ ἄπειρον t, sed cf. p. 412, 16 16 ἄπειρα ΚΜ: ἄπειρον Lt post ὅπερ iterata τὰ μέρη—ἓκαστον διαιρετόν (15. 16) delevit L 17, 18 et 22 ὑποκειμένου] ὑποκείμ Κ 20 ὥσπερ γὰρ LKM: ἀλλὰ μὴν ὥσπερ ex Aristotele t ἀπείρου ἄπειρον LKM: ἄπειρον ἀπείρου ex Aristotele t cf. v. 23 sq. 24 ἔστιν οὐσία τις] οὐσία ἐστὶ Aristotelis vulgata)

p. 204a33 Ἅμα γὰρ οὐσίαν ποιοῦσι τὸ ἄπειρον καὶ μερίζουσιν.

[*](13v)

Κακῶς, φησίν, οἱ ἀποφαινόμενοι αὐτοουσίαν εἶναι τὸ ἄπειρον. συμβαίνει γὰρ αὐτοῖς τὸ αὐτὸ μεριστόν τε καὶ ἀμέριστον ποιεῖν, καὶ οὐσίαν καὶ συμβεβηκός. οὐσίαν μὲν γὰρ αὐτὸ λέγουσιν εἶναι, λέγοντες δὲ αὐτὸ ἄπειρον εὐθὺς καὶ ποσὸν ποιοῦσιν, ἐπειδὴ τὸ ἄπειρον διαιρετόν. ἀλλὰ μὴν εἴ γε οὐσία ἐστὶ τὸ ἄπειρον, δέδεικται ὅτι ἀδιαίρετον ἔσται. ὥστε τὸ ἀδιαιίρετον διαιρετὸν ποιοῦσι, καὶ τὴν οὐσίαν συμβεβηκός.

p. 204a34 Ἀλλ᾿ ἴσως αὕτη μὲν ἂν εἴη καθόλου ἡ ζήτησις μᾶλλον.

Ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι οὐ δυνατὸν τὸ ἄπειρον οὐσίαν εἶναι, ἄπειρον λέγων τὸ κατὰ τὸν ἔκτασιν, οὐ τοιοῦτον δ’ ἄπειρον ἐκεῖνοι ἐν τῖς ἰδέαις ἀπετίθεντο, τὸ περὶ τούτου, φησί, ζητεῖν εἰ ἔστιν οὐσία τις ἀπείρου καὶ αὕτη εἴτε ἐν τοῖς μαθήμασίν ἐστιν εἴτε ἐν τοῖς εἴδεσι, κοινοτέρας ἄν εἴη πραγματείας ζητῆσαι τῆς σκοπούσης περὶ τῶν ἀρχῶν πάντων τῶν ὄντων ᾗ ὄντα ἐστί, τῆς δὲ προκειμένης μεθόδου ἴδιον φυσικῆς οὔσης τὸ ζητῆσαι εἰ ἔστι σῶμα ἄπειρον κατὰ τὸν ἔκτασιν, μήτε ἀρχὴν ἔχον κατὰ μέγεθος μήτε πέρας. ὅτι οὖν οὐκ ἔστι τοιοῦτόν τι σῶμα, οἷον καὶ οἱ φυσικοὶ ὑπετίθεντο, ἐφεξῆς προτίθεται δεῖξαι.

p. 204b4 Λογικῶς μενοῦν ἑκτῶν τοιούτων σκοπουμένοις δόξειεν αν ουκ εἶναι.

Δείξας ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον οὕτως ὡς οὐσία αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἐν τούτῳ οὐσιωμένον, ἐν τῷ ἄπειρον εἶναι, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι ἔλεγον, λοιπὸν προτίθεται νῦν δεῖξαι ὅτι οὐδ’ οὕτως ἐστὶ τὸ ἄπειρον, ὥσπερ οἱ φυσικοὶ ἔλεγον, οὐκ οὐσιῶσθαι μέν τι ἐν τῷ ἀπείρῳ, ἀλλ’ εἶναι μὲν τὴν οὐσίαν ἕτερόν τι, οἷον ὕδωρ ἢ ἀέρα ἢ τὸ μεταξύ, τοῦτο δὲ κατὰ τὸ μέγεθος ἄπειρον εἶναι. ὅτι οὖν οὐκ ἔστιν οὐδ’ οὕτως τὸ ἄπειρον, πρότερον μέν, ὥς φησι, λογικῶς δείκνυσι τουτέστι πιθανῶς καὶ ἐξ ἐνδόξων· ἢ λογικῶς φησιν ἀντὶ τοῦ κοινότερον· ἐφαρμόσει γὰρ ἡ δεῖξις αὕτη· οὐ μόνον ἐπὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν μαθηματικῶν. διὰ τοῦτο οὖν λογικῶς φησιν), ἔπειτα καὶ ἀναγκαστικώτερον ἐξ αὐτῆς τῆς τῶν πραγ- [*](1 ποιοῦσιν Κ μερίζουσι M 2 αὐτὸ οὐσίαν LK 3 τε om. Mt 4. 5 δὲ ἄπειρον αὐτὸ L 8 αὐτὴ Κ μὲν ἄν εἴη (cf. v. 12) LKM: μέν ἐστι t et Aristotelis libri (praeter E) 10 δ᾿ om. Κ ἐκεῖνοι ἄπειρον Mt 10. 11 ἀπετίθεντο Κ: ὑπετίθεντο LMt at cf. p. 391,14 II αὕτη L: αὐτὴ (K)Mt 15 ἔχον ἔχων ante corr.) κατὰ τὸ L 18 lemma om. Κ ἐκ τῶν τοιούτων σκοπουμένοις L: σκοπουμένοις ἐκ τῶν τοιούτων τοιῶνδε t) Mt 20. 21 ἐν τούτῳ LK: οὑκ ἐν τούτῳ Mt 22 ὥσπερ] ὡς L 23 οὐσιῶσθαι Mt et coir. L: οὐσιωσθῆ K: οὐσιω //////// primitus L 24 τοῦτο corr. L et t: τοῦτον KM et primitus L 25 οὕτω t 26 τουτέστι πιθανῶς om. add. marg. L πειθανῶς Κ 27 κοινότερον Κ et compend. M: κοινοτέρως (L)t 29 τῆς om. Κ)

μάτων φύσεως. ἔστιν οὗν ἡ λογικὴ ἐπιχείρησις τοιαύτη· οἱ γεωμέτραι [*](13v) ὁρίζονται τὸ σῶμα λέγοντες ὅτι σῶμά ἐστι τὸ ἐπιπέδῳ ὡρισμένον· εἰ τοίνυν τοῦτό ἐστι σῶμα τὸ ἐπιπέδῳ ὡρισμένον, τὸ δὲ ἄπειρον οὐχ ὥρισται ἐπιπέδῳ, σῶμα ἄρα ἄπειρον οὐκ ἔστι. τὸ δὲ σχῆμα δεύτερον. οὐ μόνον δέ, φησί, σῶμα ἄπειρον οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ οὐδὲ ἀριθμὸν ἐνδέχεται εἶναι ἄπειρον· οὐ.δεὶς γὰρ ἀριθμός, φησί, χωριστός ἐστι καθ’ αὑτόν, ἀλλὰ πᾶς ἀριθμὸς ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς ἐστι, τὸ δὲ ἀριθμητὸν ἐνδέχεται διεξελθεῖν, τὸ δὲ ἄπειρον οὐκ ἐνδέχεται διεξελθεῖν, οὐδεὶς ἄρα ἀριθμὸς ἄπειρος. δύο δὲ ἐν τούτῳ συλλογισμῶν ὄντων, ὁ μὲν πρῶτος ἐν πρώτῳ ἐστὶ σχήματι, ὁ δὲ δεύτερος ἐν δευτέρῳ· ὁ ἀριθμὸς ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς, τὰ ἀριθμητὰ ἐνδέχεται διεξελθεῖν, καὶ τὸν ἀριθμὸν ἄρα ἐνδέχεται διεξελθεῖν· * * * ὃ ὁ· τὸ δὲ] ἄπειρον οὐκ ἐνδέχεται διεξελθεῖν, ὁ ἀριθμὸς ἄρα οὐκ ἔστιν ἄπειρος. τὰ μὲν οὖν λογικὰ ἐπιχειρήματα τοιαῦτα, λογικὰ δὲ αὐτὰ εἶπε, διότι, ὡς εἶπον, οὐκ ἔστιν ἀναγκαστικὰ ἀλλ’ ἐξ ἐνδόξων. οὐδὲ γὰρ ἄν δοῖεν οἱ τὸ ἄπειρον εἶναι τιθέμενοι ὁρισμὸν εἶναι σώματος καθόλου τὸ ἐπιπέδῳ ὡρισμένον, ὥσπερ εἰ τύχοι οὐδὲ τὸ μῆκος ἔχον καὶ πλάτος καὶ βάθος, οὐδὲ τὸ ὄψει ἀντιληπτόν. οὐ γὰρ πᾶν περιλαμβάνει σῶμα οὗτος ὁ ὁρισμός. οὕτως οὖν οὐδὲ τὸ ἐπιπέδῳ ὡρισμένον· εἶναι γὰρ καὶ τὸ ἄπειρον σῶμα ὃ μὴ ἐπιπέδῳ ὥρισται, οἷον τὸ οὐράνιον· οὐ γὰρ ἡ ἐκτὸς ὥρισται ἐπιφάνεια. ἀλλ’ οὐδ’ ἄν δοῖεν πάλιν πάντα ἀριθμὸν ἀριθμητὸν εἶναι· εἶναι γὰρ καὶ ἄπειρον ἀριθμόν.

Ἐντεῦθεν μεταβαίνει ἐπὶ τὰ φυσικώτερά τε καὶ ἀναγκαστικώτερα τῶν ἐπιχειρημάτων. δείκνυσι δὲ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἄπειρον σῶμα εἶναι ἔκ τε τῶν φυσικῶν δυνάμεων, τῶν παθητικῶν φημι καὶ ποιητικῶν, θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, καὶ· ξηροῦ καὶ ὑγροῦ, καὶ | δεύτερον ἐκ τῶν τόπων τῶν σωμάτων, [*](14r) τοῦ ἄνω τοῦ κάτω, καὶ προσέτι ἐκ τῶν ῥοπῶν, βαρέος λέγω καὶ κούφου, καὶ τελευταῖον καὶ ἐξ ἄλλων τινῶν ἐννοιῶν. πρῶτον οὗν ἐκ τῶν φυσικῶν δυνάμεων ἐλέγχει τὸ ἄπειρον, προάγει δὲ κατὰ διαίρεσιν τὸν λόγον. εἰ γὰρ ἔστι σῶμα ἄπειρον, ἀνάγκη πᾶσα ἢ ἀπλοῦν εἶναι τοῦτο ἢ σύνθετον, ἀλλ᾿ εἴτε ἁπλοῦν εἴη εἴτε σύνθετον, ἀδύνατον αὐτὸ ἄπειρον εἶναι, ὅλως ἄρα ἄπειρον σῶμα οὐκ ἔστι. πρότερον δὲ δείκνυσιν, ὅτι σύνθετον σῶμα οὐκ ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι. εἰ γὰρ σύνθετον εἴη, ἢ ἐξ ἀπείρων ἔσται συγκείμενον στοιχείων, ἢ ἐκ πεπερασμένων. ἐξ ἀπείρων μὲν οὖν ἀδύνατον· ἔν τε γὰρ τῷ πρώτῳ λόγῳ δέδεικται, ὅτι ἀδύνατον ἄπειρα εἶναι τὰ στοιχεῖα, δείξει δὲ καὶ ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ καὶ μάλιστα ἐν τῇ Περὶ [*](2 ἐστι Tu) L 2. 3 εἰ—ὠρισμένον om. Mt 9 ὄντων συλλογισμῶν Mt ἐστὶ om. Mt 11 indicavi lacunam explendam <τὸν ἀριθμὸν ἐνδέχεται διεξελθεῖν,> et delevi δὲ Vl ἔστι L 14 οὐ γὰρ L 16 οὐδὲ ὅτι ὄψει L 16. 17 ἀντιληπτὸν Κ 17. IS οὐδὲ τῶ L 18 εἶναι L: ἔστι KMt 19 οἷον—ἐπιφάνεια om. LK 20 πάλιν om. L ἄπειρος Κ 23 καὶ δείκνυσι δὲ corr. L 25 δεύτερον] ὑγροῦ ’ primitus L 27 πρῶτον μὲν οὖν Mt 33 στοιχείων συγκείμενον Mt 34. p. 418, 1 ἔν τε—φθορᾶς cf. m1v3sqq, 34 τῶ ἀλόγω Κ πρώτῳ λόγῳ c. 6 δείκνυται L 34. 35 ἄπειρα εἶναι τὰ τὰ om. Mt) στοιχεῖα KMt: τὰ στοιχεῖα ἄπειρα εἶναι L 35 Περὶ οὐρανοῦ 4 μάλιστα om. L 35. p. 418,1 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] cf. ad Philop. p. 128,8)

γενέσεως καὶ φθορᾶς. εἰ γὰρ ἄπειρα, φησί, τὰ στοιχεῖα, ἀνάγκη πᾶσα καὶ [*](14r) τὰς ἐναντιώσεις ἀπείρους εἶναι εἰ γὰρ μὴ ἄπειροι εἶεν αἱ ἐναντιώσεις αἱ γεννῶσαι τὰ στοιχεῖα, ἀλλὰ πεπερασμέναι, πᾶσα ἀνάγκη καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν συγκείμενα πεπερασμένα εἶναι· αἱ γὰρ συμπλοκαὶ πεπερασμέναι γίνονται), εἰ δὲ ἄπειροι ἔσονται αἱ ἐναντιώσεις, ἐπειδὴ ἐκαστη ἐναντίωσις δύο περιέχει ποιότητας τὰ γὰρ ἐναντία τοὐλάχιστον δύο εἰσί), συμβαίνει διπλασιασθῆναι τὸ ἄπειρον, ὅπερ ἄτοπον. ἀδύνατον ἄρα ἄπειρα εἶναι τὰ στοιχεῖα. ὥστε οὐ δυνατὸν ἐξ ἀπείρων εἶναι. εἰ δὲ ἐκ πεπερασμένων κατὰ πλῆθος, ἢ ἕν τι ἐξ αὐτῶν ἐστι κατὰ μέγεθος ἄπειρον, ἢ πλείονα, ἢ πάντα, ἡ οὐδέν. εἰ μὲν οὗν μηδὲν αὐτῶν εἴη ἄπειρον, ἀλλὰ πάντα πεπερασμένα, καὶ τὸ ἐξ αὐτῶν συγκείμενον πεπερασμένον ἔσται· ὥστε ἀνάγκη ἢ ἓν ἢ πλείονα ἢ πάντα ἄπειρα εἶναι. καὶ πρῶτόν γε δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον ἕν τι αὐτῶν εἶναι ἄπειρον, καὶ τούτου μὲν δειχθέντος συναποδεδειγμένον ἔσται ὅτι οὐδὲ πλείονα δυνατὸν εἶναι ἄπειρα εἰ δὲ πλείονα, πολλῷ μᾶλλον πάντα), ὅμως δείξει ἰδία ὅτι οὐδὲ πλείονα δυνατὸν εἶναι.

Ὅτι οὖν οὐκ ἐνδέχεται ἕν τι εἶναι ἄπειρον τῶν στοιχείων ἐξ ὧν τὸ ἄπειρον σύγκειται, δείκνυσιν οὕτως. ἅπαν σῶμα φυσικόν, περὶ ὧν καὶ ποιούμεθα τὸν λόγον, δύναμίν τινα σύμφυτον ἔχει ἐν ἑαυτῷ ἢ θερμότητα ἢ ξηρότητα ἢ ψυχρότητα ἢ ὑγρότητα. ἀνάγκη οὗν πᾶσα, εἴ τι ἔστι σῶμα σύνθετον, ἰσάζειν κατὰ τὰς δυνάμεις τὰ συντιθέντα αὐτό, ἵνα οὓτως ὅν τι κρᾶμα ἐξ αὐτῶν γένηται μηδενὸς ἐπικρατεστέρου γενομένου, ἀλλὰ τῆς ἑκάστου ἀμετρίας ὑπὸ τῆς θατέρου ἐναντίας δυνάμεως κεκολασμένης· εἰ γὰρ ἐπικρατέστερον ᾖ ἕν τι ἐξ αὐτῶν, φθείρει τὰ λοιπὰ καὶ μεταβάλλει εἰς ἑαυτό. ἐὰν τοίνυν τὸ ἄπειρον σύνθετον ὂν ἕν τι ἔχῃ τῶν συντιθέντων ἄπειρον, ἐπειδὴ πᾶσα ἀνάγκη τὸ ἄπειρον τῷ ὄγκῳ σῶμα ἄπειρον ἔχειν καὶ τὴν δύναμιν, ἀπείρου οὔσης ἐν τῷ ἀπείρῳ τῆς δυνάμεως, καταδαπανήσει αὕτη τὰ λοιπὰ καὶ μεταβαλεῖ εἰς ἑαυτήν, καὶ οὕτω πάλιν τὸ ὅλον ἁπλοῦν ἔσται καὶ οὐ σύνθετον· κἂν γὰρ τὸ ἄπειρον ἐν ἴσῳ ὄγκῳ ἀσθενεστέραν ἔχῃ τὴν δύναμιν, καὶ μὴ οὕτως σφοδρὰν ὡς τὸ πεπερασμένον, ἀλλ’ οὖν ἐπειδή ἐν μεγέθει ἐστὶν ἀπείρῳ, ὑπερβαλεῖ ταύτῃ πᾶν τὸ πεπερασμένον καὶ φθερεῖ τὴν ἐν τῷ πεπερασμένῳ δύναμιν, κἂν σφοδροτέρα ᾖ. ὑποκείσθω γὰρ ἐν τῷ [*](9 οὐδὲ ἕν Mt 10 ἄπειρος Κ 10. 11 ἀλλὰ—συγκείμενον ora. Mt 11 πεπερασμένον L: πεπερασμ Κ: πεπερασμένα Mt 15 fort, δείξει Ifi εἶναι om. L 17 primitus K 19 ψυχρότητα ἡ ξηρότητα Mt et Themist. p. 228,27 20 συντιθέντα αὑτό (cf. p. 425,21. 430,18 sq.) L: συντεθέντα αὐτῷ KMt 21 κράμμα Κ ἀλλ’ ἐκ τῆς L 23 ἦ LKM: εἴη t τι ὲν ἐξ L 24 ἔχει Κ συντιθέντων scripsi: συνθέτων libri at cf. ad v. 20. p. 419,1. 423,1. 425,13. 27. 426,12. 19. 17v39. 8r4. m 1r44. n 6v34 2(5 αὕτη L: αὐτὴ KMt 27 μεταβάλει (sic) KM 28 οὐ σύνθετον ἀσύνθετον Mt ἑ ’ ἔχει Κ 29 οὕτω t 30 ὑπερβαλῇ Κ πᾶν τὸ πεπερασμ. Κ: παντὸς πεπερασμένου LMt φθερεῖ L: φθείρει KMt 31 ἐν τῶ LK: ἐν αὐτῷ Mt πεπερασμένω L: πεπερασμ K: πεπερασμένην Mt)

ἀπείρῳ ἕν τι τῶν συντιθέντων αὐτό, οἷον τὸ ὕδωρ, ἄπειρον ὂν κατὰ μέγεθος, [*](14r) ἕτερον δέ, τὸ πῦρ, πεπερασμένον κατὰ μέγεθος· καὶ ἔστω ἡ μὲν ἐν τῷ ὕδατι δύναμις, οἷον ἡ ψυχρά, πολλῷ ἀσθενεστέρα οὖσα τῆς ἐν τῷ πυρί, λέγω δὴ τῆς θέρμης, ἐν τῷ ἴσῳ ὄγκῳ. ἐὰν μὲν οὗν λάβω δύο ἰσόογκα σώματα ἐξ ἀμφοῖν, οἷον ξέστην ἀφ’ ἑκάστου, ἐπειδὴ ἡ ἐν τῷ ξέστῃ τοῦ πυρὸς θερμότης σφοδροτέρα ἐστὶν ἤπερ ἡ ἐν τῷ ξέστῃ τοῦ ὓδατος ψῦξις ψυχρά, καταδαπανήσει δηλονότι ἡ θερμότης τὴν ψῦξιν· δύο γὰρ οὐσῶν ἐναντίων δυνάμεων νικᾶται ἡ ἐλάττων ὑπὸ τῆς μείζονος. καὶ ἔστω ἡ ἐν τῷ ἰσοόγκῳ σώματι τοῦ πυρὸς θερμότης δεκαπλασίως θερμοτέρα οὖσα ἤπερ ἡ ἐν τῷ ἴσῳ ὕδατι ψῦξις ψυχρά. ἀλλ’ εἰ καὶ δραστικωτέρα ἐστὶ τοσούτοις μέτροις ἡ ἐν τῷ ἰσοόγκῳ πυρὶ θερμότης, ἐὰν δεκαπλασιάσω τὸν ὄγκον τοῦ ὕδατος καὶ λάβω δέκα ξέστας ὕδατος, ἐξισωθήσεται ἡ ἐν τοῖς δέκα ξέσταις τοῦ ὕδατος ψῦξις τῇ θερμότητι τῇ ἐν τῷ ξέστῃ τοὐ πυρός. ἐπεὶ οὖν τὸ πῦρ σφοδροτέραν ἔχον δύναμιν ὑπόκειται τῷ ὄγκῳ πεπερασμένον εἶναι, παντὸς δὲ πεπερασμένου πρὸς πεπερασμένον ἐστί τις λόγος, ἕξει δηλονότι καὶ ἡ ὁλότης τοῦ πυρὸς πρὸς τὸ μόριον αὐτῆς τὸ ληφθὲν λόγον τινά· ἔστω οὖν μυριοπλασίων. ἐπεὶ οὖν ὁ ξέστης τοῦ πυρὸς ἴσην δύναμιν εἶχε [*](40) τοῖς δέκα ξέσταις τοῦ ὕδατος, δυνατὸν δήπου καὶ τῇ ὁλότητι τοῦ πυρὸς ἀνάλογον τῷ μέρει ἐκ τοῦ ἀπείρου ὕδατος λαβεῖν· ἐὰν λάβω δέκα μυριάδας ξεστῶν ὕδατος, ἐξισωθήσεται ἡ ψῦξις ἡ ἐν τούτοις τῇ θερμότητι τῇ ἐν τοῖς μυρίοις ξέσταις τοῦ πυρός. ἐπεὶ οὖν ἄπειρον ὑπόκειται τὸ ὕδωρ, τοῦ δὲ ἀπείρου πρὸς τὸ πεπερασμένον οὐδείς ἐστι λόγος, ἀπειροπλασίων δηλονότι ἔσται ἡ ἐν τῷ ὅλῳ ὕδατι ψῦξις τῆς ἐν τῷ ληφθέντι αὐτοῦ μέρει ψύξεως, ἥτις καὶ ἰσάζουσα ἦν τῇ θερμότητι τῇ ἐν τῇ ὁλότητι τοῦ πυρός· εἰ δὲ τοῦτο, ἡ ἐν τῷ ὅλῳ ἄρα ὕδατι ψῦξις ἀπειροπλασίων ἔσται τῇ δυνάμει τῆς ἐν τῷ ὅλῳ πυρὶ θερμότητος· καταδαπανήσει ἄρα αὐτὴν καὶ μεταβαλεῖ, καὶ οὕτως ἔσται ἁπλοῦν τὸ ὅλον καὶ οὐ σύνθετον. ἀδύνατον 707 ἕν τι αὐτῶν εἶναι ἄπειρον. καὶ τοῦτο καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς ἐναργείας δῆλον. μικρὸν μὲν οὖν ὕδωρ ἐπιβληθὲν λαμπάδι μεγάλῃ φθείρεται καὶ εἰς τὴν τοῦ πυρὸς οὐσίαν μεταβάλλει, εἰ δὲ ἡ λαμπὰς ἐκείνη εἰς δεξαμενὴν ὕδατος ἐμβληθῇ, τοὐναντίον πάσχει φθείρεται γὰρ καὶ μεταβάλλει), καίτοι σφοδροτέρα γε ἡ τοῦ πυρὸς θερμότης τῆς τοὐ ὕδατος ψύξεως, εἴπερ τοῦ μὲν ὕδατος ἡ [*](1 συντιθέντων αὐτό scripsi: συνθέτων αὐτῷ (sed αὐτῷ om. L) libri 1. 2 κατὰ μέγεθος (post ὂν) LK: κατὰ μέρος Mt 3 δύναμις om. Mt ψυχρά] fort. ψῦξις 4 μὲν om. superscr. L ἴσογκα L 6 ψύξις constanter libri 8 ἡ ἔλατον (sic: τ in ras.) Κ 9 et 11 ἴσω ὄγκω L 9 σώματι τοῦ πυρὸς LK: πυρὶ Mt δεκαπλασίας compend. M 10 ἴσῳ om. L δραστικοτέρα Κ: δραστικώτεροι err. typogr. t 12 ξεστὰς et mox ξεσταῖς itemque saepe in proximis Κ ἐξισοθήσεται Κ 13 τῇ (ante ἐν) t: τῆς ΚΜ: τῆς L 14 σφοδρότερον LK ἔχουν Κ 15 παντὸς (scriptum πὰν) L: πάντως KJJt at of. p. 431,8 πρὸς πεπερασμένα L 19 ἐὰν οὖν fort, recte Mt 22 πρὸς om. superscr. L 24 xtj (ante θερμότητι) ex τὸ corr. Κ 25 ἄρα om. Κ ἀπειροπλάσιων (sic) Κ 28 καὶ (post τοῦτο) om. L ἐνεργείας L 29 οὖν] γὰρ speciose L τοῦ om. L 30 εἰ] ἐὰν Κ δεξαμένην (sine accentu) Κ ἐμβληθεῖσα L 31 γε σφοδροτέρα L) ψῦξις στοιχειώδης, τοῦ δὲ διακονικοῦ πυρὸς ἡ θερμότης ὑπερβολή ἐστι τῆς [*](14r) στοιχειώδους θερμότητος, ὥσπερ καὶ ἡ τοῦ κρυστάλλου ψῦξις ὑπερβολή ἐστι τῆς στοιχειώδους ψύξεως. ἀλλ’ ὅμως καίτοι σφοδροτέρας οὔσης τῆς δυνάμεως τῆς τοῦ πυρός, διὰ τὸ πολὺ εἶναι τὸ ποσὸν τοῦ ὕδατος, καίτοι τῆς ποιότητης τῆς ἐν τῷ ὕδατι ἠρεμαιοτέρας οὔσης, ὅμως περιγίνεται τῆς τοῦ πυρὸς θερμότητος ἡ ἐν τῷ ὕδατι ψῦξις διὰ τὸ | πλῆθος τοῦ ποσοῦ· [*](14v) δυναμικώτεραι γὰρ γίνονται αἱ ποιότητες, ὅταν ἀθρόαι ὦσιν αἱ ὁμοειδεῖς. καὶ τοῦτο δῆλον καὶ ἐπὶ τῶν ῥοπῶν ἔστιν ἰδεῖν σαφέστερον. ἐὰν γὰρ δύο λιτριαῖα βάρη συνάψῃς ἂμα, τὸ ἐξ ἀμφοῖν συγκείμενον βαρύτερον ἀμφοτέρων ἔσται· οὐ γὰρ μόνον διλιτριαῖον ἕξει βάρος, ἀλλὰ πλεῖον. ὡσαύτως κἀν διλιτριαῖον μέγεθος μερίσῃς εἰς δύο ἴσα, οὐχ ἕξει ἑκάτερον τῶν μερῶν λίτρας βάρος, ἀλλ’ ἧττον. οὕτως ἄρα συνιόντα μὲν τὰ ὁμοειδῆ δυναμικώτερα γίνεται, διαιρούμενα δὲ ἀσθενέστερα. ὁμοίως καὶ ἐν ταῖς κινήσεσιν, ὅσῳ ἄν πλείω ἐπισυνθῇς βάρη, θᾶττον κινεῖται, καὶ διῃρημένα μὲν πέντε τυχὸν λιτριαῖα σώματα, κἀν ἅπτηται ἀλλήλων, οὐ ταχεῖαν οὕτω τὴν κίνησιν ποιήσεται, συναχθέντα δὲ καὶ εἰς ἓν ἀχθέντα θᾶττον πάνυ κινηθήσεται. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν κούφων. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ θερμοῦ ἕξει καὶ ψυχροῦ καὶ τῶν λοιπῶν ἐναντιώσεων. ἐὰν γοῦν τὸ αὐτὸ ξύλον ἐν μικρᾷ τε καὶ μεγάλῃ φλογὶ ἐμβάλῃς, θᾶττον ἐν τῇ μεγάλῃ ἐμβληθὲν καταδαπανηθήσεται ἢ ἐν τῇ μικρᾷ. ὥστε κἄν ᾖ ἔλαττον τῇ ποιότητι τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ οὖν τῷ μεγέθει καὶ τῇ ἐπ’ ἄπειρον ἐπισυνθέσει τῶν ὁμοιομερῶν ἐπ’ ἄπειρον καὶ τὸ ποιὸν αὐξηθήσεται· εἰ γὰρ ὅλως ἐπισυντιθέμενα τὰ μόρια ῥώννυσι τὴν ποιότητα καὶ αὔξει, ἐπ’ ἄπειρον δήπου συντιθέμενα ἐπ’ ἄπειρον αὐξήσει. ὥστε ἄπειρος ἔσται ἐξ ἀνάγκης ἡ ἐν τῷ ἀπείρῳ δύναμις, ἄπειρος δὲ οὖσα φθείρει τὰ λοιπὰ ἐξ ἀνάγκης. οὐκ ἄρα δυνατὸν ὅν τι εἶναι ἄπειρον.

Φέρεται δὲ πρὸς τοῦτον τὸν λόγον ἔνστασις τοιαύτη, ὅτι οὐκ ἀνάγκη συναύξεσθαι τῷ ποσῷ τὸ ποιόν. οὐδὲ γὰρ εἰ λάβω λιτριαῖον σῶμα ψιμμυθίου μυθίου ἔχον τοσόνδε μέτρον λευκότητος, εἶτα τοῦτο πολυπλασιάσω ἐπισυνθεὶς πολλὰ ἴσα μεγέθη, ἤδη τὸ ὅλον λευκότερον ποιῶ. ἀλλ’ οὐδὲ εἰ μεγάλην βῶλον εἰς μόρια κατατέμω, ἀμυδροτέρα γίνεται ἡ ἐν τοῖς μορίοις λευκότης τῆς ἐν τῷ ὃλῳ λευκότητος. ἀλλ’ οὐδὲ εἰ εἰς δεξαμενὴν πλείονα ὑδάτια ὁμοειδῆ ἐπιχέω, τὸ ὅλον ἑκάστου τῶν μερῶν ψυχρότερον γίνεται.

[*](1 ἀποβολή L 2. 3 θερμότητος—ψύξεως om. L κρυστάλου Κ 3 ἐστι τῆς] ἐστι τὴν err. typogr. t καίτοι] καὶ τοῖς Κ 4 τῆς om. Mt πολὺ] πολὺ] Κ 5 τῷ om. t 8 καὶ (ante ἐπὶ) om. L σαφέστερον Mt: σαφέστερα Κ: σαφέστατα L 8. 9 γὰρ διλιτριαῖα μέρη L συνάψῃς ( as compend.) M 10 ἀλλὰ καὶ πλεῖον L 15 λιτραῖα 11 κἀν ἅπτηται] ἡ ἀνάπτηται Κ 16 συνηγμένα L δὲ] μὲν Κ κινήσεται Κ 17 ὥσπερ οὖν L: ὥσπερ καὶ ΚΜ: ὥσπερ δὲ t τούτου L 19 καὶ μεμεγάλη Κ 20 ἐλάττων KM 21 συνθέσει Mt 22 αὐξηνθήσεται L ὅλως om. Mt ἐπισυντιθέμενα LK: ἐπισυντιθέντα M: ἐπισυντεθέντα t 28 τριλιτραῖον M: τριλιτριαῖον t 28. 29 ψιμμυθίου t: ψιμμιθίου LM: ψιμυθίου Κ 29 fort. πολλαπλασιάσω cf. ad p. 389, 2 al. 30 ἶσα μεγέθη LM: ἴσου μεγέθει ἴσω μεγέθει t 32 εἰ om. L δεξαμένην Κ)

τὸ ὅλον θερμότερον γίνεται. εἰ δὲ φαίνεται τὸ αὐτὸ ξύλον ὑπ’ ἐλάττονος μὲν φλογὸς ἐν πλείονι χρόνῳ καιόμενον, ὑπὸ πλείονος δὲ ἐν ἐλάττονι, οὐχ ὡς τῆς καυστικῆς ποιότητος σφοδροτέρας γινομένης τοῦτο συμβαίνει, ἀλλ’ ἐπειδὴ πᾶν τὸ πάσχον ὑπό τινος ἐπὶ τῶν ὁμοΰλων πάντως καὶ ἀντιδρᾷ εἰς τὸ ποιοῦν, τὸ δὲ μικρότερον μᾶλλον πάσχει ὑπὸ τοῦ μείζονος ἢ ποιεῖ εἰς αὐτό, οὐ διὰ τὸ σφοδροτέραν εἶναι τὴν τοῦ πλείονος ποιότητα, ἀλλ’ ὅτι δυσπαθέστερόν ἐστι συνηγμένον ἕκαστον ἢ διεσπασμένον τῆς ὁλότητος· ὥσπερ οὖν εὐπαθέστερον γίνεται διεσπασμένον, οὕτω δυσπαθέστερον ἀθρόον ὑφεστηκός. καὶ τοῦτο εὐλόγως συμβαίνει. ἐπεὶ γάρ ἐστιν ἐν τῷ πολλῷ μεγέθει πολλὰ μόρια ὁμοειδῆ, ἕκαστον δὲ δηλονότι δραστήριον ἔχει δύναμιν, ὅταν τὸ παρατεθὲν ἐναντίον μικρὸν ὂν δράσῃ τι εἴς τι μόριον, εὐθὺς τὰ παρακείμενα ὁμοειδῆ τοῦ παθόντος μόρ·ια ἁπτόμενα αὐτοῦ τοὐ παθόντος δρᾷ καὶ αὐτὰ εἰς αὐτὸ καὶ οὐκ ἐᾷ μεταβληθῆναι, ἀλλ’ ἅμα τοῦ εἰς τὴν ἀρχαίαν ἀποκαθίστησι φύσιν· καὶ ταύτῃ συμβαίνει πάσχοντος μὲν τοῦ παρατεθέντος ἐναντίου, μὴ ἰσχύοντος δὲ εἰς τὰ ποιοῦντα μόρια ἀντιδρᾶσαι ἐξ οὗ συνέβαινεν ἀσθενεστέραν τὴν δραστήριον αὐτῶν γενέσθαι δύναμιν), θάττονα γίνεσθαι τὴν μεταβολήν. οἷόν τι λέγω· ὑποκείσθω πυρκαιὰ μεγάλη ἐπέχουσα βάθος δέκα πήχεων· ὅταν οὖν εἰς ταύτην ἐμβληθῇ μικρὸν ξύλον, δρᾷ μὲν πάντως καὶ τὸ ξύλον εἴς τινα μόρια τῆς πυρκαιᾶς οἷς παρετέθη, οἷον εἰς πῆχυν ἕνα, ἀλλ’ ἐπειδὴ τοῦ παθόντος τούτου πήχεος τοῦ πυρός εἰσι συμφυεῖς ἕτεροι ὁμοειδεῖς μηδὲν πεπονθότες, ἔχοντες καὶ αὐτοὶ δηλονότι τὴν δραστήριον δύναμιν, εὐθὺς δρῶσιν εἰς τὸ ἀρξάμενον πάσχειν καὶ ἀποκαθιστᾶσιν εἰς τὴν αὐτοῦ φύσιν, καὶ τὸ μὲν ἀγόμενον τοῦ ξύλου πῦρ βοηθούμενον ὑπὸ τῶν παρακειμένων ὁμοειδῶν οὐ πάσχει τι ὑπὸ τοῦ ξύλου, τὸ μέντοι ξύλον μικρὸν ὂν καὶ πανταχόθεν πάσχον μὲν ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἀντιδρᾶσαι δὲ μὴ δυνάμενον, θάττονα ποιεῖται τὴν μεταβολήν. εἰ δέ γε ἐν μικρᾷ πυρκαϊᾷ μέγα ξύλον ἐμβληθῇ, διὰ τὸ μᾶλλον ποιεῖν ἢ πάσχειν χρονιωτέραν ποιεῖται τὴν μεταβολήν· τὸ γὰρ πάσχον τοῦ πυρὸς οὐκ ἔχει τὸ παρακείμενον ὁμοειδὲς καὶ βοηθοῦν καὶ ἐπανάγον τὴν πεπονθυῖαν δύναμιν. διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν αὐξόμενον τὸ ποσὸν δραστικώτερον δοκεῖ εἶναι, οὐ διότι τὸ ποιὸν τῷ ποσῷ συναύξεται. καὶ γὰρ ἄλλως ἄλογόν ἐστι καὶ αἴτημα παντελῶς τὸ τῷ ποσῷ δεῖν λέγειν συναύξεσθαι καὶ τὸ ποιόν· οὕτω γὰρ ἔδει πάντως ἐπὶ τῶν ὁμοειδῶν τὸ τὸν μείζονα ὄγκον ἔχον σφοδροτέραν ἔχειν τὴν δύναμιν, νῦν δὲ οὐκ ἀνάγκη· [*](2 fort, γίνοιτο 5 ἐπὶ] ὑπὸ L ὁμουλῶν LK 6 μᾶλλον LK: πάντως Mt ὑπὸ τῆς μείζονος L 9 οὕτω καὶ L 12 εἴς τι LK: εἰς τὸ Mt 14 ἐκτοῦ scripsi: τοῦ LK: τῷ Mt: an ἄμα παθεῖν? 16 παρατιθέντος L 17 ἀσθενεστέραν μὲν et post (v. 18) θάττονα δὲ Mt 18 et 27 θᾶττον L 21 οἷον πῆχυν L πήχεος LK: πήχεως Mt 22 εἷς ἐστὶ συμφυὴς ἕτεροι δὲ L 24 ἀποκαθιστᾶσιν L: ἀπόκαθίστασιν Κ: ἀποκαθιστῶσιν Mt τὴν αὐτὴν L 30 παρακείμενον M 31 πεπονθδαν Κ 33 δεῖ L 35 δὲ om. L)

τὸ πέπερι γοῦν πλείονα ἔχει κατὰ τὴν θερμὴν ποιότητα δύναμιν τῆς μεγάλης [*](14v) ῥεφανίδος. καὶ μή τις εἴποι ὅτι ἄλλο καὶ ἄλλο εἶδος θερμότητος, αὐτὸ γοῦν τοῦτο πρόκειται δεῖξαι, ὅτι τοῦ θερμοῦ, ᾗ θερμόν ἐστι, μηδὲν διαφέροντος ἐπιτείνεσθαι συμβαίνει αὐτὸ καὶ ἀνίεσθαι οὐ πρὸς τὸ μέγεθος τῶν ὄγκων, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἐπιτηδειότητα τῶν δεχομένων. οὐκ ἄρα τῷ ποσῷ τὸ ποιὸν πέφυκε συναύξεσθαι. εἰ δὲ μὴ τῷ ποσῷ τὸ ποιὸν συναύξεται, οὐκ ἀνάγκη, εἰ τὸ ἓν τῶν συμπληρούντων τὸ ἄπειρον στοιχείων ἄπειρον μὲν εἴη κατὰ τὸ μέγεθος, τῷ δὲ ποιῷ ὑφειμένον εἴη τῶν ἄλλων κατὰ τὸ δραστήριον, συναύξεσθαι τὸ ποιὸν τῇ ἀπειρίᾳ τοῦ μεγέθους, ἀλλ’ ὥσπερ δυνατὸν ἐπὶ πολὺ τοῦ ὄγκου αὐξομένου μὴ συναύξεσθαι τὴν δύναμιν, οὕτω δήπου κἄν ἐπ’ ἄπειρον αὐξηθῇ, οὐδὲν πλέον ἐπιταθήσεται. καὶ τούτου καὶ ἐκ τῆς ἐναργείας ἡ πίστις. ·ὑποκείσθω γὰρ ὁ περὶ τὴν πόλιν πᾶσαν ἀὴρ κατεψυγμένος ἄγαν, ἁπτέσθω δὲ λυχνιαία φλόξ. καίτοι εἰ τῷ ποσῷ τὸ ποιὸν συναύξεται, ἔδει κατασβεσθῆναι τὴν λυχνιαίαν φλόγα ὑπὸ τοῦ ἀέρος· οὐ γὰρ δήπου | τοσαύτη ἐστὶν ἡ ὑπεροχὴ τοῦ ποιοῦ πρὸς τὸ ποιόν, ὅση [*](15r) ἡ τοῦ ποσοῦ πρὸς τὸ ποσὸν, ἀλλὰ πολὺ ἐλάττων ἡ τοῦ ποιοῦ ὑπεροχή. ἀλλ’ ὅμως ἐπειδὴ μὴ συναύξεται τῷ ποσῷ τὸ ποιόν, δρᾷ μᾶλλον ἡ λυχνιαία φλὸξ εἰς τὸν ἀέρα σφοδροτέρα οὖσα ἢ πάσχει ὑπ’ αὐτοῦ. ἀλλὰ κἄν τὸν ψυχρὸν ἀέρα μὴ περικλείσω μέχρι τῆς πόλεως, ἀλλ’ ἐπεκτείνω ἐπὶ πάντα τὸν κόσμον ὥστε τὸν ἐν παντὶ τῷ κόσμῳ ἀέρα ὁμοίως κατεψῦχθαι, οὐδὲν πλέον πείσεται ἡ λυχνιαία φλόξ, εἴ γε καὶ νῦν τῆς καθ’ ἡμᾶς πάσης οἰκουμένης κατεψυγμένης οὐδὲν ἡ περιεχομένη λυχνιαία φλόξ πάσχει. ὥστε κἂν ἐπ’ ἄπειρον αὐξήσω τὸν ψυρὸν ἀέρα, τὸ αὐτὸ συμβήσεται. εἰλήφθω δὲ μὴ τοσοῦτον κατεψυγμένος καὶ πεπαχυσμένος ὁ ἀήρ, ὡς ἤδη ψεκάδας εἶναι καὶ ὕδωρ, ἐπεὶ οὐκ ἀσθενέστερον τὸ ψυχρὸν λαμβάνομεν, ἀλλ’ ἐξισάζον ἢ οὐ πολὺ διαφέρον, ὅθεν καὶ μᾶλλον ποιεῖ ἢ πάσχει κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον τῇ τοῦ ὁμοειδοῦς πολλοῦ ὄντος βοηθείᾳ· ὡς εἰ καὶ ἀσθενέστερον ᾖ, οὐδὲν πείσεται κἄν ἄπειρον ᾖ. ἐπεὶ καὶ τῇ γῇ παρακειμένη λυχνιαία φλὸξ δρᾷ μὲν εἰς αὐτήν, πάσχει δὲ οὐδέν. καίτοι γε εἰ σφοδρότερον ἐγίνετο τῇ τοῦ ποσοῦ αὐξήσει τὸ ποιόν, ἐπεὶ τὸ μηδέν ἐστιν ἡ λυχνιαία φλὸξ πρὸς ὅλην τὴν γῆν, ἔδει πολλαπλασίονα εἶναι τὴν ὅλης τῆς γῆς ψῦξιν τῆς λυχνιαίας θερμότητος, ὅπερ οὐχ ὁρῶμεν γινόμενον. καὶ τοῦτο εἰκότως· οὕτε γὰρ ὁ ἀὴρ οὔτε ἡ γῆ καθ’ ὅλα. ἑαυτὰ δρῶσιν εἰς τὰ παρακείμενα, ἀλλὰ καθ’ ἃ μόνα μόρια ἅπτονται τῶν παρακειμένων, ὅθεν ἀσθενεστέρας οὔσης τῆς ποιότητος πάσχει μᾶλλον ὑπὸ τῆς παρακειμένης φλο- [*](1 οὖν M 2 ῤαφανίδος L εἴπῃ corrigit t 5 ἐπιτηδιότητα Κ 7 εἰ om. L 8 μὲν μὲν Κ τὸ (aute μέγεθος) om. L 10 ἐπὶ τὸ πολὺ et mox αὐξανομένου L 12 ἐνεργείας LK 15. 16 τοῦ ποιοῦ πρὸς—τοῦ ποιοῦ ὑπεροχὴ iterat Κ 15, 16 ὅση ἡ ὑπεροχὴ τοῦ Mt 16 ἐλάττω (sed ἐλάττων in iteratis) Κ 18 κἄν om. L 20 ὁμοίως κατεψῦχθαι LK: κατεψῦχθαι ὁμοίως Mt 21 ἡ om. L 22 κατεψυγμένος Κ 24 δὲ] ὑπὸ L παχυσμένος Κ: πεπαχυμένος L f ὁ om. L ψακάδας Κ 27 πολλὴ L 28 παρὰ κείμ Κ iVd καθόλου JI 33. 34 εἰς τὰ πεπικείμενα L) γὸς ἢ ποιεῖ εἰς αὐτήν. τί οὖν ἄτοπον καὶ εἰ ἕν τι τῶν συντιθέντων τ·ὸ [*](15r) ἄπειρον στοιχείων ἄπειρον μὲν ᾖ κατὰ μέγεθος, σφοδρότητι δὲ ποιότητος ἐλλεῖπον τῶν ἄλλων, πάσχειν μᾶλλον ὑπὸ τοῦ πεπερασμένου σφοδροτέραν ἐχοντος τὴν δύναμιν ἢ ποιεῖν εἰς αὐτό; οὐ γὰρ καθ’ ὅλον αὑτὸ τὸ ἄπειρον βᾷ εἰς τὸ πεπερασμένον, ἀλλὰ κατὰ τὸ παρακείμενον αὐτῷ μόριον, ὥσπερ οὐδὲ ὁ ἀὴρ ὁ περιέχων τὴν λυχνιαίαν φλόγα καθ’ ὅλον ἑαυτὸν δρᾷ εἰς αὐτήν, ἐπεὶ τῷ ὄντι ἔσβεσε τῷ πλήθει καὶ τῇ συνεχείᾳ τοῦ πάθους· πλειόνων γὰρ εἰς τὸ αὐτὸ συνεχῶς δρώντων συμβαίνει ἀκμάζουσαν ἆν ἀεὶ τὴν ἐν τῷ ποιοῦντι δύναμιν ὑπάρχουσαν, κἄν ἀμυδρὰ ᾖ, κεκμηκυῖαν δὲ τὴν ἐν τῷ πάσχοντι, κἂν σφοδροτέρα ᾖ, μᾶλλον πάσχειν ἢ ποιεῖν τὴν σφοδροτέραν ὑπὸ τῆς ἀμυδροτέρας. ἐν γοῦν λυχνιαίᾳ φλογὶ ῥανὶς ἐλαίου συνεχῶς ἐπιχεομένη σβέσειεν ἄν τὴν φλόγα. εἰ τοίνυν μὴ καθ’ ὅλον δρᾷ τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ κατὰ τὸ παρακείμενον τῷ πεπερασμένῳ μόριον, ἔστι δὲ ἀμυδροτέρα ἡ ἐν αὐτῷ δύναμις, οὐδὲν μὲν δράσει εἰς τὸ πεπερασμένον, τοὐναντίον δὲ πείσεται ὑπ’ αὐτοῦ, καὶ ἀεὶ μὲν αὐξηθήσεται τὸ πεπερασμένον, οὔτε δὲ τὸ ἄπειρον ἐλλείψει οὔτε τὸ πεπερασμένον ἄπειρον γενήσεται.

Ἡ μὲν οὖν πρὸς τὸν λόγον ἔνστασις ἐπὶ τοσοῦτον, ἐπιχειροῦσι δὲ λύειν αὐτὴν τοιούτῳ τρόπῳ. πρῶτον γάρ φασι ψεῦδος τὸ τὰς φυσικὰς δυνάμεις μὴ καθ’ ὅλας ἑαυτὰς δρᾶν, κἂν ἐν πολλῷ. ὦσιν ὑποκειμένῳ· αἱ γοῦν ῥοπαί, φασί, προφανῶς τοιαῦται. ἐὰν οὖν δεκαλιτριαῖον ἐπιτεθῇ τινι βάρος, ἂπτεται μὲν ὁ ὄγκος οὐ καθ’ ὅλον ἑαυτὸν 10 ἄν ἐπιτεθῇ, ἀλλὰ κατὰ μόριον, μᾶλλον δὲ κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν, δρᾷ δὲ καθ’ ὅλην τὴν δύναμιν τὴν ἐν τῷ παντὶ ὄγκῳ· τὴν γὰρ πίλησιν καθ’ ὅλην τὴν ῥοπὴν ποιεῖται. ἐὰν γοῦν ἀποτέμῃς κατὰ τὸ μέρος τὸ μὴ ἁπτόμενον τοῦ βαστάζοντος μόριόν τι τοῦ ὄγκου, οἷον λιτρῶν δύο, καίτοι τῆς αὐτῆς πάλιν ἐπιφανείας ἁπτομένης τοῦ βαστάζοντος ἡ πίλησις οὐχ ὁμοία γίνεται, ὡς δὴ καὶ τῆς ῥοπῆς τῆς [*](1 συντεθέντων Κ: συνθέτων L 2 στοιχεῖον L 3 ἐλλεῖπον τῶν L: ἐλλειπόντων K: ἐλλειπόντων Mt 4 καθὸ L αὐτὸ Lt: αὐτὸ KM 6 prius ὁ oua. L καθόλου Κ 7 ἔσβεσε LKM: ἔσβεσεν ἂν t 8 εἰς αὐτὸ δρώντων συνεχῶς L 9 καὶ ἀμυδρὰ ἢ Κ κεκμηκυῖαν ῦαν εἶναι Κ) δὲ LK: ἢ ἐκβεβηκυῖα. ποιεῖ δὲ Mt: corruptelae το΄ signum in marg. t 10 πάσχοντι δύναμιν L σφοδροτέρα ἦ LK: σφοδρο ἢ Μ: λ΄ σφοδρότερον, ἢ t 11 ῥωνὶς err. typogr. t 12 συνέσειεν ἂν L καθὸ L: καθόλου K post ὅλον adtlit ἑαυτὸ t 13 περικείμενον L μορίῳ Mt 14 τὸ ἐναντίον Mt 15 αὐξινθήσεται Μ: αὐξηνθήσεται t 15. 16 οὔτε utrobique M 16 ἐκλείψει. ἐγλείψη (sic) M: ἐλλείψει t πεπειρασμένον Mt 18 αὐτοῖ Μ: αὐτοὶ t πρῶτον γάρ φασι ψεῦδος xto τᾶς φυσικᾶς et paulo post καθ’ ὅλλας M 19 ὐποκείμ Κ: αι ὑποκείμεναι L 20 τοιαύται προφανῶς L δεκαλιτρεον M τινι βάρος LK: δρᾶν τινὶ Μ: βάρος τινὶ t 21 καθ’ ὅλλον M ἑαυτόν LK: ἑαυτῶ M: ἑαυτό t ὣ ἂν ἐπιτεθὴ M ἀλλὰ ἀλλὰ L 22 δρᾶν δὲ M 22. 23 τὴν ἐν] τῆ ἐν M 23 ῥιπὴν Κ 24 τι om. Mt 25 καίτι supersor. M2)

ἐν τῷ ἀνακοπέντι μέρει, εἰ καὶ μὴ ἥπτετο τὸ μέρος ἐκεῖνο τοῦ βαστάζοντος, [*](15r) δρώσης τι μετὰ τοῦ παντός. οὕτως ἄρα ὅλη ὡς ὅλη ἡ ἐν τῷ σώματι δύναμις ποιεῖν πέφυκε, κἂν μὴ καθ’ ὅλον αὑτὸ ἅπτηται τὸ ποιοῦν τοῦ πάσχοντος. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ὠθούντων ἢ ἑλκόντων ἅπτεται μὲν τοῦ ἑλκομένου ἢ ὠθουμένου μόριόν τι τοῦ ὠθοῦντος ἢ ἕλκοντος, οἷον ἡ χείρ, ἕλκει δὲ οὐχ ἡ ἐν τῇ χειρὶ μόνον δύναμις, ἀλλ’ ἡ ὅλη ὡς ὅλου τοῦ ζῴου. δρῶσι γὰρ πολλὰ καὶ πάσχει κατὰ τὰ ὅλα τοῖς μέρεσι· τοῖς γὰρ ποσὶ βαδίζομεν ὅλοι κ·ινούμενοι, καὶ οἰκοδομοῦμεν ταῖς χερσὶ καθ’ ὅλους αὑτοὺς ἐνεργοῦντες, καὶ ἐπὶ πολλῶν ἄλλων ὡσαύτως. εἰ τοίνυν ταῦτα οὕτως ἔχει, καὶ τὰ θερμαίνοντα ἄρα καὶ · ψύχοντα καὶ ὑγραίνοντα καὶ ξηραίνοντα καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων παθητικῶν ποιοτήτων, κἄν κατὰ μέρη ἅπτηται τὰ ποιοῦντα, ἀλλ’ οὖν καθ’ ὅλην τὴν ἐν αὐτοῖς δύναμιν ἐνεργεῖ. καθ’ ὅλην δὲ ἐνεργοῦντα, ἀπείρου ὄντος τοῦ ὑποκειμένου, συναύξεσθαι ἀνάγκη καὶ τὴν δραστήριον δύναμιν· εἴπομεν γὰρ ὡς ὅταν τι πλείοσι μορίοις εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ δρᾷ ἔλαττον ὂν πολὺ κατὰ μέγεθος, κἂν ὑφεῖται τῇ δυνάμει τὸ ποιοῦν, ἀλλ’ οὖν περιέσται τῷ πλήθει τῶν δρώντων μορίων πολλῶν ὄντων, εἰ δὲ ταύτῃ, ἀεὶ τὸ μεῖζον πλεῖον δράσει. τὸ ἄπειρον ἄρα ἄπειρον ἕξει τὴν δραστηριον ουναμιν.

Ἀλλὰ πρὸς ταῦτα πάλιν ἐρεῖ τις, ὅτι οὐχ ὅπερ ἐπὶ τῶν ῥοπῶν συμβαίνει, βαίνει, τοῦτο ἀνάγκη καὶ ἐπὶ τῶν παθητικῶν ποιοτήτων συμβαίνειν. οὐδὲ γὰρ τὸ αὐτὸ εἶδος ποιότητος θερμότης καὶ βαρύτης ἡ μὲν γὰρ θερμότης καὶ ψυχρότης καὶ αἱ ὅμοιαι δραστικαί εἰσι καὶ ἀλλοιωτικαὶ ποιότητες, κουφότης δὲ καὶ βαρύτης κατὰ τόπον κινητικαί), οὐκ ἀνάγκη δὲ ταῖς διαφόροις κατ’ εἶδος δυνάμεσι τὰ αὐτὰ ὑπάρχειν. ἰδοῦ γοῦν καὶ τὸ σχῆμα ποιότης μέν, οὐδαμῶς δὲ παθητική. ἐναργῶς γοῦν ὁρῶμεν μὴ καθ’ ὅλον ἑαυτὸν [*](1 εἰ καὶ \\\\\\\ μὴ Κ ἥπτετο M τὸ μέρος ἐκεῖνο LK: τὸ μέρ* ἐκείνω M: τῷ μέρει ἐκείνω t 1. 2 τοῦ βαδίζοντος, δρώσος Κ 2 priiis ὅλη om. L ubi ὡς oin. marg. add. ὅλη etc. constanter fere M ἡ ἐν sciipsi: μὲν LKM: ἐν t 3 δύναμιν L ποιεῖν δύναμις Mt καθόλου Κ αὑτὸ scripsi: αὐτὸ KMt: ἑαυτὸ L ἅπτηται LK: ἅπτεται Mt τῶ ποιοῦν M 4 ἑλκόντων, ut solet, M ἅπτεται] ἅπτε (sic) L 4. 5 ἑλκομένου M Deque correxit t 5 ἡ om. Mt 6 οὐχ ἡ Lt: οὐχ Κ οὐκ M μόνη L ἡ ὅλη L: ἡ ὅλλου M: ἢ ὅλου (K)t ὡς ὅλον Κ 7 πάσχειν K τὰ ὅλα KM: τὰ ἄλλα L: ὅλα (om. τὰ) t 8 ὅλους αὑτοὺς t: ὅλους αὐτοὺς KM: ὅλας αὐτὰς. L 9 ὡσαὕτως M οὕτως οὕτω t) V ταῦτα Mt 10 ψήχοντα M καὶ ξηραίνοντα καὶ ὑγραίνοντα Mt 1 1 πιοτήτων (sic) M et t ἅπτε M . 12 καθ’ ὅλην—ἐνεργεῖ om. L τὴν ἑναυτῆσ M ἐνεργεῖν M 13 ὄντως Mt συναύξασθαι Κ ἀνάγκη cm. L 14 πλείσι aute corr. M 15 δρᾶν et paulo post πολλὺ et κὰν M 17 ταῦ M: ταῦτα t μείζω L 19 Ἀλλὰ ] ἄλλος Κ: ἄλλοσ M πάλιν om. Mt ῥόπων Κ 20 παθητικῶν LK: βασιλικῶν Mt 21 θερμότης (post ποιότητος) Kt: θερμότητος LM καὶ βαρύτητος supevscr. Μ2 22 ὅμοιαι (sic) Κ: ὁμοῖαι LMt ἀλλοιοτικαὶ Κ: ἀλλοιωτη καῑ M διὰ φόροις γοῦν LK: μὲν Μ: μὲν οὖν t καθόλου Κ: καθ’ ὄλην Μ)

τὸν ἀέρα δρῶντα εἰς ἡμᾶς, ἀλλὰ κατὰ μόνον τὸν προσεχῶς περιέχοντα, [*](15r) ἐπεὶ τὰ αὐτὰ πάσχειν ἔδει ἀλλήλοις πάθη τοὺς ἐν Σκυθίᾳ καὶ τοὺς ἐν τῇ Αἰθιοπία. καὶ τί λέγω τοὺς πλεῖστον ἀλλήλων διεστῶτας ; τοὺς γοῦν ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ ὄντας διάφορα πάσχοντας ὁρῶμεν, ὅταν οἱ μὲν ὑπὸ τὴν ὅλην τοὐ ἡλίου ἑστῶσιν οἱ δὲ ὑπὸ σκιάν, γραμμῆς πολλάκις μόνον διοριζούσης αὐτοὺς ἀπ’ | ἀλλήλων. καίτοι εἰ ὅλος ὡς ὅλος δρᾷ ὁ ἀήρ, τὰ [*](15v) αὐτὰ ἄν ἔδει πάθη πάντας πάσχειν μιᾶς οὔσης τῆς τοῦ ἀέρος ὁλότητος, ὅπερ ἐναργῶς μὴ συμβαῖνον ὁρῶμεν.

Ὅτι μὲν οὖν ἐλάττονος ὑποτεθείσης τῆς ἐν τῷ ἀπείρῳ δυνάμεως οὐ πάντως ἀνάγκη φθεῖραι αὐτὸ τὰ λοιπά, μάλιστα εἴ γε πολὺ ὑφειμένη εἴη, διὰ τὸ μηδὲ συναυξάνεσθαι τῷ ποσῷ τὸ ποιόν, μετρίως ὡς πρὸς τὴν πα- ροῦσαν χρείαν εἴρηται, ὅτι δὲ τῷ ὄντι ἀδύνατον εἶναί τι σύνθετον σῶμα ἔχον ἐν τι τῶν συντιθέντων στοιχείων ἄπειρον ὂν κατὰ τὴν ἔκτασιν, δείξεις οὕτως. προλάβωμεν δὲ ἐκεῖνο, ὅτι τῶν ποιούντων καὶ πασχόντων εἰ μὲν ἰσάζοιεν αἱ δυνάμεις ἴσων μὲν ὄντων τῶν μεγεθῶν, ἢ οὐδὲν δράσουσιν εἰς ἄλληλα ἢ ἴσως ὑπ’ ἀλλήλων πείσονται, εἰ δὲ μὴ ἰσαζούσης τῆς δυνάμεως τὸ μὲν μεῖζον ᾖ κατὰ μέγεθος τὸ δὲ ἔλαττον, πείσεται τὸ ἔλαττον μέγεθος ὑπὸ τοῦ μείζονος διὰ τὴν εἰρημένην ἡμῖν αἰτίαν· εἰ γὰρ καὶ τὸ τῷ μεγέθει ἔλαττον δρᾷ τι, ἄλλα πλεῖον πείσεται ἢ ποιήσει. τούτου οὖν οὕτως ἔχοντος, φημὶ μὴ δυνατὸν σῶμά τι φυσικὸν ἄπειρον ὂν κατὰ μέγεθος σύνθετον εἶναι. ἀνάγκη γὰρ πᾶσα τὰ συντιθέντα αὐτὸ στοιχεῖα ἰσάζειν πως κατὰ τὰς δυνάμεις· εἰ γὰρ μὴ ἰσάζοιεν, κρᾶσις ἐξ αὐτῶν οὐκ ἔσται, ἀλλὰ μετα- βαλεῖ τὸ ἐπικρατοῦν τὰ λοιπὰ εἰς ἑαυτό. καὶ τοῦτο ἐναργὲς ἀπὸ τῶν φυσικῶν πάντων σωμάτων, καὶ μάλιστα τῶν ζῴων. ὥστε καὶ τὰ συντιθέντα τὸ ἄπειρον ἀνάγκη ἐξισάζειν ταῖς δυνάμεσιν. εἰ μὲν οὖν ἐκ πεπερασμένων τῷ μεγέθει σύγκειται, καὶ τὸ ὅλον πεπερασμένον ἔσται, εἰ δὲ ἕν τι τῶν συντιθέντων ἄπειρόν ἐστι τῷ μεγέθει, ἐπειδὴ ἡ σύνθεσις ἐπὶ τῶν φυσικῶν κατὰ κρᾶσίν ἐστι καὶ οὐ κατὰ παράθεσιν τεχνητὰ γὰρ τὰ κατὰ παράθεσιν [*](1 τὸν (ante ἀέρα) om. Mt 2 ἐν τῆ σκυθία L 2. 3 καὶ τοὺς—ἀλλήλων om. L 3 διεστῶτας M 4 πάσχον M: πάσχοντα t 5 ἕλην L: ἕλην Κ: ἄην M: ὕλην t: fortasse εἴλην ἑστῶσιν t: ἑστᾶσιν L: ἑστᾶσιν Κ: ἑστᾶσιν ex ἑστᾶσιν M ὑποσκιὰν M: ὑποσκιᾶν 5. 6 διοριζούσης μόνον 6 εἰ ὅλως ὡς L ὁ om. Mt 7 πάθη om. Mt πάντα L μίας (LK)Mt ὑλότητος Κ 8 συμβαῖνον M 9 ὅτι μὲν ἐλάττονα L 10 αὐτὸ τὰ λοιπὰ φθεῖραι μάλλιστα hic et v. 24 M πολὺ L: πόλη Κ: πολλὺ M: πολλὴ t 11 μηδὲ] μὴ L τὴν] τὸν t 12 χρείαν M τι ἀσύνθετον L 13 ἔχων primitus M συντιθέντων sciipsi (cf. ad p. 418,24): συνθέτων LK: om. Mt στοιχίων M 14 προλάβομεν K: πρλάβομεν Μ ἐκεῖνω M 16 μὴ om. L 17 κατὰ μέγεθος LK: κατὰ μεγέθη Mt 19 οὕτως] ὄντως Κ 20 φυσικὸν M 21 αὐτῶ KM στοιχεῖα (sic) LKt et corr. M: ποιχία primi- u tus M πῶς libri 22. 23 μεταβαλὸν t 23 ἑαυτό M 23. 24 φησικῶν superscr. Μ2 26 μεγέθι M 27 συντιθέντων] συνθέτων L ἐπὶ om. Mt 28 ex παράθεσιν (priore loco) fecit, ut videtur. παράδοσιν M τεχνητὰ LK : τεχνη Μ: τεχνητόν t)

συντιθέμενα), ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ κρᾶσιν συντιθεμένων ὅλα δι’ ὅλων χωρεῖ τὰ [*](15v) στοιχεῖα ταύτῃ γὰρ καὶ διαφέρει μέρος στοιχείου τῷ τὸ μὲν στοιχεῖον δι᾿ ὅλου χωρεῖν οὗ ἄν ᾖ στοιχεῖον, τὸ δὲ μέρος οὔ), ἀνάγκη ἄρα καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου οὕτως ἔχειν. ἀλλὰ συνεκταθῆναι τῷ ἀπείρῳ τὰ πεπερασμένα ἀδύνατον· φθάνει γὰρ ἐξίτηλα γενέσθαι καὶ φθαρῆναι. ὥσπερ ἂν εἰ ξεστιαῖον ἀέρα ἡ πῦρ συνεπεκτεῖναι θελήσεις ἑκατὸν ξέσταις ὕδατος, ἢ χοῦν οἴνου τῇ θαλάττῃ πάσῃ· φθάνει γὰρ τὸ ὅλον φθαρῆναι πρίν τινα κρᾶσιν γενέσθαι. καὶ τί λέγω εἰ ἐξισάζοιεν αἱ δυνάμεις; κἄν γὰρ πολὺ ὑπερέχῃ ἡ τοῦ πεπερασμένου, ἐπειδὴ οὐδένα λόγον ἔχει πρὸς τὸ ἄπειρον τὸ πεπερασμένον, ἀνάγκη πᾶσα συνεπεκτεινόμενον τῷ ἀπείρῳ θᾶττον φθαρῆναι πρὶν κραθῇ· [ἐπ῾] ἄπειρον γὰρ ἂν εἴη καὶ αὐτὸ εἰ συνεπεκτείνοιτο τῷ ἀπείρῳ· ἀδύνατον ἄρα φυσικὸν σῶμα σύνθετον εἶναι ἑνὸς τῶν συντιθέντων ἀπείρου ὄντος κατὰ μέγεθος. εἰ δέ τις εἴποι κατὰ παράθεσιν εἶναι τὴν σύνθεσιν, μάλιστα μὲν οὐ φυλάττει τὴν ὑπόθεσιν περὶ γὰρ φυσικοῦ σώματος ὁ λογος), ἔπειτα ἐδείξαμεν ὅτι ἐὰν ἰσοσθενὲς κατὰ τὴν δύναμιν παρατεθῇ μείζονί τινι κατὰ μέγεθος, φθείρεται πάντως· καὶ τὸν λόγον ἀποδεδώκαμεν, ἐπεὶ καὶ κρύσταλλος εῖς μεγάλην πυρκαιὰν ἐμβληθεὶς φθάνει φθαρῆναι πρὶν δρᾶσαί τι αἰσθητῶς εἰς τὸ πῦρ.

Ὅτι μὲν οὖν ἓν ἄπειρον εἶναι τῶν στοιχείων τῶν συντιθέντων τὸ ἄπειρον σῶμα ἀδύνατον , ἱκανῶς δέδεικται, ὅτι δὲ οὐδὲ πλείονα οὐδὲ πάντα, δείκνυσιν οὕτως. εἰ τοῦτό ἐστι, φησί, σῶμα τὸ πάντῃ διεστηκός πάντῃ δέ φησι κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις· ἄλλην γὰρ εἶναι διάστασιν ἀδύνατον), καὶ ἄπειρον ἂν εἴη σῶμα τὸ ἀπείρως πάντῃ διεστηκός, τουτέστι τὸ κατὰ πᾶσαν διάστασιν ἐπ’ ἄπειρον ἐκτεινόμενον· εἰ δὲ πάσας τὰς διαστάσεις κατείληφεν, οὐ δώσει χώραν ἄλλῳ εἶναι. ὥστε ἀδύνατον δύο ἢ πλείω ἄπειρα [*](1 ἐπεὶ δὲ M 2 στοιχεῖα M γὰρ LK: δὲ Mt xw τὸ] τὸ τῶ L 3 οὔ] οὖ Κ et primitus M ἐπει superscr. Μ2 4 συνεκταθεῖναι t 5 φθάνῃ t et ουν primitus K ἐξίτηλον L φθαρεῖναι Κ ἂν εἰ L: ἄνει Κ: ἄν εἰ superscr. 2 οὖν εἰ t 5. 6 ἐξεστιαῖον M 6 πὺρ M συνεπεκτεῖναι θελήσεις θελούσης Κ) LK: συνεπεκτεὶναι M: συνεπεκτείναις t 7 οἷνον superscr. Μ2 θαλάσση L πάση M 8 πολὺ LK : πο M: πολλῶ t ὑπερέχει K ἡ Κ: ὁ L: om. Mt 10 συνενεπεκτεινόμενον Κ: συνεπεκτεινομένω L 11 κρατηθῇ M ἐπ’ KM: ἐπεὶ τ L: delevi cum t γὰρ om. L συνεπεκτείνοιτο LK: συνεπεκτείην M: συνεπεκτείνηται Mt 12 ἓν τῶν συνθέτων L 12. 13 ἀπείρων ὄντως superscr. 2 ὁ λόγος 13 εἴπει M 14 οὐ om. L παρὰ γὰρ primitus M 14. 15 ὄγκος superscr. Μ2 15 ἰσοσθενὴς L: ἰσοσθενὲς t 16 κατὰ om. Mt ἀποδιδώκαμεν t 17 κρύσταλος LK ἐμβλυθεὶς M et t 18 αἰσθητῶν Κ πῦρ M 19 L: om. KMt συντιθέντων ex corr. L: συντεθέντων Κ: συνθέτων Mt 20 πλείω M 21 δείκνυται primitus L τὸ LK: τῷ Mt διεστηκὼς M : διεστικὸς t 21.23 πάντῃ δέ—πάντῃ διεστηκός om. Mt 24 δὲ ΚΜ: δὴ (L)t 25 ἄλλο KM at of. p. 431,25)

εἶναι. τοῦτο δὲ αὐτὸ ἥρμοζε καὶ ἐπὶ τῆς π·ροτέρας ὑποθέσεως λέγειν· εἰ [*](15v) γὰρ ὅλως έν τί ἐστιν ἄπειρον, τὸ δὲ ἄπειρον τὸν πάντα κατείληφεν τόπον, ἀδύνατον ἄλλο τι εἶναι, κἄν βραχύτατον ᾖ. δυνατὸν δέ ἐστι καὶ τοῖς ἐκεῖ ἐλέγχοις χρήσασθαι καὶ ἐπὶ τούτων, λέγω δὴ εἰ μὴ πάν·τα τὰ συντιθέντα εἴη ἄπειρα ἀλλά τινα, ἀδύνατον ἄρα ἄπειρον σῶμα φυσικὸν εἶναι. καὶ τοῦτο εὐλόγως τάς προαποδεδειγμένοις ἠκολούθηκεν · εἰ γὰρ δέδεικται ὅτι εἴπερ ἔστι τὸ ἄπειρον, πάντως ἀρχή ἐστιν οὐκ ἐξ ἀρχῆς, οὐδεμία δὲ ἀρχὴ κυρίως καὶ πρώτη σύνθετός ἐστιν, εἰκότως οὐδὲ τὸ ἄπειρον σύνθετον εἷναι ἐνδέχεται. μήποτε οὖν ἁπλοῦν ἐστιν. ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἀδύνατον· εἰ γὰρ ἁπλοῦν ἐστι τὸ ἄπειρον, ἢ ἕν τι τούτων ἐστὶ τῶν σιοιχείων (οὖον ἀὴρ ἢ ὕδωρ ἢ τῶν ἄλλων τι), ἢ ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα, οἷον ἔλεγε τὸ μεταξὺ εἶναι Ἀναξίμανδρος. ὅτι μὲν οὗν οὔτε ἕν τι τῶν στοιχείων οὔτε ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα σῶμα ἄπειρον εἶναι δυνατόν, κοινῷ τινι λόγῳ ἐλέγχει, ὅτι δὲ ὅλως ἀδύνατον σῶμά τι εἶναι ἕτερον τῶν στοιχείων μεταξὺ αὐτῶν ὂν καὶ ἀρχὴν τῶν ἄλλων, πρῶτον δείκνυσι. εἰ γὰρ ἦν τι, φησί, μεταξὺ τῶν στοιχείων σῶμα, εἴτε ἄπειρον εἴτε πεπερασμένον, ἐξ οὗ τὰ ἄλλα τὴν γένεσιν εἶχεν, ἐπειδὴ πᾶν ἐξ οὗ γίνεται εἰς τοῦτο καὶ διαλύεται, ἔδει καὶ τὰ στοιχεῖα φθειρόμενα εἰς αὐτὸ ἀναλύεσθαι, εἰ δὲ εἰς αὐτὸ ἀνελύετο, καὶ ἐσαίνετο ἂν τοῦτο ὅ τι ποτὲ ἦν· ὥσπερ γὰρ ὁ ἀὴρ ἐκ πυρὸς ἢ ὕδατος γινόμενος πάντως εἰς ταῦτα καὶ ἀναλύεται καὶ φαίνονται ἐναργῶς, οὕτω κἀκεῖνο ἔδει φαίνεσθαι. ἀλλ’ οὐ φαίνεται ἕτερόν τι στοιχεῖον παρὰ τὰ τέσσαρα. οὐδ’ ἄρα ἔστιν. * * * ἡ μὲν γὰρ ὕλη δυνάμει ἐστί, καὶ τὰ ἐξ ὕλης γινόμενα ὡς ἐξ ὕλης δυνάμει οὔσης γίνεται οὐ γάρ ἐστιν ἐνεργείᾳ ἡ ὕλη, ἀλλ’ ἀεὶ εἰδοπεποιημένη ἐστί), καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὰ ἀναλυόμενα εἰς αὐτήν, δυνάμει εἰς τὴν ὕλην ἀναλύεται, καὶ εἰκότως οὐ φαίνεται, ἅτε μὴ οὖσα ἐνεργείᾳ· οὐδέποτε γάρ ἐστιν κεχωρισμένη τῶν εἰδῶν. οὗτοι δὲ ἐνεργείᾳ φασὶν εἶναι τὸ μεταξυ, ὥστε καὶ ἔδει αὐτὸ φαίνεσθαι. ταύτα δέ φησιν οὐχ ὡς οὐκ οὔσης μεταξύ τινος οὐσίας τῶν ἐναντίων· ἀνάγκη γὰρ πᾶσα τὴν μεταβολὴν τὴν εἰς τὰ ἐναντία διά τινων μεσοτήτων γίνεσθαι οὐ γὰρ ἄμεσος ἡ εἰς τὰ ἐναντία μεταβολή), ἀλλ’ οὐκ ἔστιν ὡρισμένον τι τοῦτο τὸ μεταξύ, οὐδὲ στοιχεῖον [*](1 αὐτὸ ἥρμοζεν post προτέρας tiaic. Mt εἵρμοζεν primitus M: ἁρμόζει L 2 τὸ ἄπειρον om. t 4 ἐλέγχων compend. M 5 φησικὸν M 7 πάντως ἐστὶν ἀρχὴ Mt δὲ] γὰρ L 8 πρώτως recte L τὸ om. Mt d τοῦτο] τοῦ Κ 10 τῶν στοιχείων ἐστὶ L 11 παρὰ ex περὶ L 12 οὔτε utrobique M: οὐδὲ priore loco L περὶ L 13 σῶμα ἄπειρον εἶναι KM: εἶναι L: ἄπειρον εἶναι σῶμα t 14 ἀρχὴν L: ἀρχὴ KMt cf. ad p. 428,9 15 πρῶτα L fort. πρότερον cl. Themist. ἁ p. 230,25 17 καὶ (post τοῦτο) om. L 18 ἀνελύετο] ἀναλύετο αἰ del.) M 19 ὥσπερ LM : ὡς Kt γὰρ om. M γινόμενον M: γίνεται L 20 εἰς ταῦτα καὶ L : εἰς oo ταῦτα (om. καὶ) K: καὶ εἰς ταῦτα Mt φαίνονται LK: φαινόμενον superscr. M2: φαινόμενος t κακείνω superscr. Μ2: κἀκεῖνα t 21 ante τέσσαρα δ΄) deletum ἕτερα L 22 lacunam siguavi cf. 17r26sqq. γὰρ om. L γινόμενα] γίνεται L 23 ἐνέργεια Κ 25 ἅτε μὴ] ἀτελῆ K ἐνέργεια Κ : ἐνεργεία M 29 εἰς τὴν ἔναν (priore loco) L 30 μεταβολή ex μετάβ**** L ἑρισμένον Κ) τῶν ἄλλων. ἀλλ᾿ ὁδός τις ἐπὶ τὸ ἐναντίον. ὅτι δὲ οὐδὲ ὅλως ἐγχωρεῖ ἕν [*]() τι εἶναι στοιχεῖον ἁπλοῦν; εἴτε πῦρ εἴτε ἀὴρ ᾖ, εἴτε ὁτιοῦν ἄλλο, καὶ τοῦτο κἂν τε πεπερασμένον ᾖ κἄν τε | ἄπειρον, κοινῶς δείκνυσιν· εἰ γὰρ ἕν ἐστι [*](16r) τὸ στοιχεῖον, οὐχ· ἕξει τὰς ἐναντίας δυνάμεις ἐπεὶ τὰ ἐναντία ἄν ἐν τῷ αὐτῷ εἴη , ἀδύνατον δὲ ἐν τῷ αὐτῷ τὰ ἐναντία εἶναι), εἴτε μὴ ἔχοι τὰς ἐναντίας δυνάμεις, ἀναιρεθήσεται γένεσις καὶ φθορὰ καὶ καθόλου πᾶσα μεταβολή· ἐξ ἐναντίου γὰρ εἰς ἐναντίον πᾶσα μεταβολή, οἷον ἡ ἐκ θερμοῦ εἰς ψυχρὸν καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὄν. ὥστε εἰ μὴ δυνατὸν ὅλως έν τι καὶ ἁπλοῦν στοιχεῖον εἶναι ὡς ἀρχήν, εὔδηλον ὅτι οὐδὲ ἄπειρον τοῦτο εἶναι δυνατόν· ὁ αὐτὸς γὰρ λόγος ἐπί τε ἀπείρῳ ὁμοίως καὶ ἐπὶ πεπερασμενῳ.

p. 204b7 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἀριθμὸς οὕτως ὡς κεχωρισμένος καὶ ἄπειρος· ἀριθμητὸν γὰρ ἀριθμὸς ἢ τὸ ἔχον ἀριθμόν.

Ἤ τοῦτό φησιν ὅτι ὁ ἀριθμός, ὅ τε ἐπὶ τῶν δακτύλων, αὐτός φημι ὁ ἀριθμῶν, ὅ τε ἐπὶ τῶν πραγμάτων αὐτῶν λαμβανόμενος, λέγω δὲ τῶν ἀριθμητῶν , πεπέρανται πάντως, διότι ἀριθμητὸν ἑκάτερος, τὸ δὲ ἀριθμητὸν ἐνδέχεται διεξελθεῖν· καὶ ἀριθμὸν ἄρα πάντως ἐνδέχεται διεξελ- θεῖν. τὸ δὲ ἄπειρον οὐκ ἐνδέχεται διεξελθεῖν· οὐδεὶς ἄρα ἀριθμὸς ἄπειρος πρὸς δὲ ταύτην τὴν ἐξήγησιν τὸ ἢ τὸ ἔχον ἀριθμὸν ἀντὶ τοῦ καὶ τὸ ἔχον ἀριθμόν), ἢ οὖν τοῦτό φησιν, ἤ, ὅπερ καὶ μᾶλλον, ὅτι οὐδεὶς ἀριθμὸς χωριστὸς τῶν ἀριθμητῶν, ἀλλὰ πᾶς ἀριθμὸς ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς ἔχει τὸ εἶναι· τὰ δὲ ἀριθμητὰ ἐνδέχεται διεξελθεῖν· καὶ τὸν ἀριθμὸν ἄρα ἐνδέχεται διεξελθεῖν· ὥστε οὐκ ἄπειρος. εἰ δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, νατον ἄρα τὸν χρόνον μὴ ἀπό τινος ἀρχῆς ἦρχθαι, ἢ ὅλως τὸν κόσμον ἀίδιον εἶναι· εἰ γὰρ ἀίδιος ὁ κόσμος, δῆλον ὅτι ὁ γενόμενος τῶν ἀνθρώπων ἀριθμὸς ἄπειρος ἔσται, καὶ ἄπειρος ἐνεργείᾳ πάντες γὰρ δηλονότι ἐνεργείᾳ γεγόνασιν), ὥστε ἐνδέχεται εἶναι ἀριθμὸν ἄπειρον. οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ [*](1 ὀδὸς Μ τις] τῆς ΚΜ οὐδὲν ὅλως 2 πὺρ Μ 3 γὰρ ἔνεστιν 4 οὐχέξει Μ: οὐκ ἔξει Κ 5 εἰ δὲ μὴ L at cf. p. 398, 5 ἔχει Mt 7 ἐξεναντίον γὰρ Κ ἡ om. L θέρμου (sic) Mt 9 στοιχείον M ἀρχὴν T: ἀρ K: ἀρχή LM 10 εἶναι om. superscr. L ἐπί τε LK: ἐπὶ τῷ Mt qui mox ἐπὶ τῷ πεπερασμένῳ 12 οὐδ’ t κεχωχεμ (sic) Κ 13 ὁ ἀριθμὸς t ἡ] καὶ L 14 αὐτός L: ὁ αὐτός Μ: καὶ ὁ αὐτός (K)t 15 ὁ ἀριθμῶν (ἀριθμὼν Κ) LKM: ὁ ἀριθμὸς t αὐτῶν (K)t: αὐ`` M: om. L t: λαμβάνομεν LM: λαμβάνωμεν Κ: deleverim 16 πεπέρασται KMt 17. 18 καὶ ἀριθμὸν ἄρα πάντως ἐνδέχεται διεξελθεῖν oin. L 17 πάντως scripsi : πὰν Κ: om. Mt τ 19 ἢ τὸ ἔχον] ἡ τὸ ἐσχρὸν (sic) t ἀντὶ τοῦ L: ἀντὶ KMt scilicet quia ἂν saepissime pro ἀντὶ τοῦ ponitur 21 χωρὶς Κ 22 τὸ δὲ ἀριθμητὸν L 25 δῆλον ὅτι M: διότι L καὶ καὶ ἐνεργεία ἄπειρος traic. L 27 γεγόνασιν ἄνθρωποι L)

καὶ διεξιτητὸν ἔσται τὸ κατ᾿ ἐνέργειαν ἄπειρον· εἰ γὰρ πᾶσαι μὲν αἱ τῶν [*](16r) ἀνθρώπων μονάδες ἐνεργεία γεγόνασι μέχρι νῦν, καὶ ἐσμὲν ἡμεῖς οἷον πέρας τῶν πρὸ ἡμῶν ἐνεργείᾳ ἀπείρων γενομένων, δῆλον ὅτι ἐνεργείᾳ διεξιτητὸν τὸ ἄπειρον γέγονεν. οὐ μόνον δὲ τοῦτο ἕψεται τὸ ἄτοπον τῇ ὑποθέσει ταύτῃ, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἀπείρου ἔσται τι μεῖζον, μᾶλλον δὲ τὸ κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον ἐπ’ ἄπειρον αὐξηθήσεται, εἴ γε τοὺς ὄπισθεν καθ’ ἑκάστην γένους σειρὰν προγόνους λαμβάνων ἀεὶ μὲν τοὺς πρὸ αὐτῶν γενομένους ἀπείρους ὄντας κατ’ ἐνέργειαν εὑρίσκω. τούτοις δὲ ἀεὶ οἱ ἐφεξῆς προστιθέμενοι πλείονα ποιοῦσι τὸν ἀριθμόν· ἡ δὲ πρόσθεσις ἐπ’ ἄπειρον γίνεται, εἴ γε ἄφθαρτος ὁ κόσμος· ἐπ’ ἄπειρον ἄρα αὐξηθήσεται τὸ ἄπειρον. πρὸς δὲ τούτοις συμβήσεται καὶ ἀπειράκις εἶναι τὸ ἄπειρον· ἕκ·αστον γὰρ γένος ἀνθρώπων ἀπείρους ἕξει τοὺς προγεγενημένους ἀνθρώπους, οἷον φέρε τὸ ἐμόν. τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ πάντων ἀνθρώπων. τούτοις εἰ προσθείημεν καὶ τῶν ἵππων τὸ πλῆθος καὶ τῶν ἄλλων ζῴων καὶ φυτῶν καὶ τὰς κινήσεις ἑκάστης σφαίρας, συμβήσεταί που πάντως ἀπειράκις ἢ πολλάκις εἶναι τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ· πάντα γὰρ ὅσα κατηριθμήσαμεν ἐνεργείᾳ γέγονεν. ὥστε εἰ ταῦτα ἀδύνατα, λέγω δὴ τὸ ἐνεργείᾳ τὸ ἄπειρον ἐκβεβηκέναι, τὸ τοῦ ἀπείρου εἶναί τι μεῖζον καὶ ἀπειρότερον, καὶ μὴ ἐπιλιπεῖν τοῦτο αὐξόμενον καὶ αὐτὸ αὑτοῦ μεῖζον ἀεὶ γινόμενον, μένον, ἀδύνατον ἄρα τὸν χρόνον ἢ ὅλως τὸν κόσμον ἀίδιον εἶναι.

Πρὸς ταῦτα δὲ πάνυ ἀνοήτως τις ἀπαντῶν ἔλεγεν, ὡς οὐδὲν κωλύει τὸ ἐπὶ θάτερα εἶναι ἄπειρον, ἐκεῖνο μὴ συνεωρακὼς ὡς οὐκ ἔστιν ἐπὶ ἀριθμοῦ λέγειν τὸ ἐπὶ θάτερα ἄπειρον, ἀλλ’ ἐπὶ μόνου τοῦ συνεχοῦς τοῦτο ὑποτιθέμεθα ἐν ταῖς γεωμετρικαῖς μεθόδοις· τὸ γὰρ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἄπειρον οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ μονάδων ἀπειρία. ὅλως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ συνε- χοῦς εἰ διεξιτητὸν τὸ ἐπὶ θάτερα ἄπειρον, πάντως που καὶ ἐπὶ τὸ λοιπὸν διεξιτητὸν ἔσται· τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις τὸ μὲν τῶν μερῶν αὐτοῦ διεξιτητὸν εἶναι, τὸ δὲ μή; ἔλεγε δὲ καὶ τὸ ἄπειρον μὴ δύνασθαι ἀθρόον ἅμα κατὰ τὸν αὐτὸν ὑφεστηκέναι χρόνον, κατὰ μέρος δὲ μὴ εἶναι ἀδύνατον εἰς [*]( διεξιτητὸν t: διεξίτητον Κ: ἐξιτητὸν L : ἐξιτητ M κατενεργείαν M 4 διεξήτητον Κ post διεξιτητὸν doletum ἔσται L ἕψεται et paulo post ταύτῃ M 6 et 10 αὐξιθήσεται M 7 σειρᾶν primitus M τοὺς πρὸς αὐτὸν L 8 ἐξε- τοι ξὴς M . 9 πλείωνα et 10 εἰ δὲ ἄφθαρτος M 11 τούτοις L: τὸν (sic) Κ: τούτ (sic; h. e. fortasse τούτων mut. in τούτοις) M: τούτῳ t 12 γὰρ γένος γένος et mox ἔξει M 13 πάντων τῶν L 14 ante τῶν ἵππων addit τοῖς M: quod mutanit in τὸ t 14. 15 τὸ πλῆθος post φυτῶν traic. t 15 καὶ (ante φυτῶν) om. superscr. M 17 εἰ om. M 18 τὸ (ante ἄπειρον) om. t τὸ τοῦ] τῷ τοῦ L τι] τὸ primitus M καὶ om. M 19 ἐπιλιπεῖν L: ἐπιλείπειν Κ: ἐπιλύπειν M: ἐπιλείπειν t αὑτὸ t αὐτοῦ scripsi: αὐτοῦ libri μεῖζον ἀεὶ LK : εἶναι μεῖζον Mt 20 ὅλως] ὅλλης M ante τὸν κόσμον iterat εἶναι L 21 ἀπαντῶν L: ἀπάντων KM: ἁπαντῶν t οὐδὲ κω- λύει t 22 ἐπὶ θάτερα] . . . . . . τέρα primitus L ἐκείνω M 24 γεομετρικαῖς Μ et t γὰρ ἐπεὶ τοῦ Κ 25 ἄλλο LK: ἄλλω Mt καὶ om. L 26 ot 27 διεξίτητον Κ 27. 28 διεξητητὸν Κ: διεξίτητον Lt)

ἐνέργειαν ἐκβῆναι. καίτοι γε οὐ τὸ οὕτως ἄπειρον ὡς ἀθρόον ἐπιστάμενος [*](16r) Ἀριστοτέλης ἐλέγχει, ἀλλ’ ἁπλῶς τὸ ἐνεργεία ἄπειρον. τί δὲ διαφέρει, εἴπερ ὅλως κατὰ φύσιν ἀδιεξίτητόν ἐστι τὸ ἄπειρον, ἢ ὡς ἀθρόον γενόμενον ἀδύνατον εἶναι ἢ ὡς κατὰ μέρος γινόμενον ; ἐγὼ δὲ φημι μᾶλλον ἐνδέχεσθαι ὡς ἐνεστηκὸς εἶναι τὸ κατὰ πλῆθος ἄπειρον ἢ ὡς παρεληλυθός ὅτι τὸ μὲν ἐνεστηκὸς οὐ πάντως διεξιτητὸν ἀνάγκη εἶναι, τὸ δὲ παρεληλυθὸς ἐξ ἀνάγκης διεξιτητόν ἐστιν, ὅπερ ἀδύνατον· καὶ τὸ ἐνεστηκὸς μὲν οὔτε αὐξάνεσθαι οὔτε ἀπειράκις ἄπειρον εἶναι ἀνάγκη, τῷ δὲ παρεληλυθότι τὸ αὐτὸ συμβαίνει, ὥσπερ εἴπομεν. τὸν δὲ περὶ τούτων ἐντελέστερον λόγον ἰδία ἐπισκεψώμεθα.

p. 204 b 11 Σύνθετον μὲν οὖν οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον σῶμα, εἰ πεπερασμένα τῷ πλήθει τὰ στοιχεῖα εἴη· ἀνάγκη γὰρ πλείω εἶναι καὶ ἰσάζειν ἀεὶ τὰ ἐναντία, καὶ μὴ εἶναι ἓν αὐτῶν ἄπειρον.

Εἰ σύνθετόν ἐστι, φησί, τὸ ἄπειρον, ἢ ἐκ πεπερασμένων ἐστὶ τῷ πλήθει ἢ ἐξ ἀπείρων. ἐξ ἀπείρων μὲν οὖν ἀδύνατον εἶναι· δέδεικται γὰρ ὅτι ἄπειρα εἶναι τὰ στοιχεῖα ἀδύνατον. ἀλλ’ οὐδὲ ἐκ πεπερασμένων κατὰ πλῆ- θος δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπειρον· ἀνάγκη μὲν γὰρ ἐναντία εἶναι τὰ συντιθέντα αὐτό, δεῖ δὲ ἐν τῇ συνθέσει ἰσάζειν πως τὰ ἐναντία, εἴ γε μὴ μέλλοι ὑπὸ τοῦ ἐπικρατοῦντος φθείρεσθαι. εἰ τοίνυν ἐκ πεπερασμένων κατὰ πλῆθος συγκέοιτο τὸ ἄπειρον, εἰ μὲν καὶ κατὰ μέγεθος πάντα πεπέρανται, καὶ τὸ ἐξ αὐτῶν συγκείμενον πεπερασμένον ἂν εἴη. ἀνάγκη οὖν ἢ ἓν ἢ πλείω ἄπειρα εἶναι κατὰ μέγεθος. εἰ μὲν οὖν ἓν εἴη ἄπειρον, ἐπειδὴ τὸ ἄπειρον ἄπειρον ἔχει καὶ τὴν δύναμιν, φθείρει δήπου τὰ λοιπά, δεῖ δὲ τὰ συντι|θέντα ἰσάζειν πως, ἵνα καὶ σῴζηται· ἀδύνατον ἄρα ἕν τι αὐτῶν εἶναι [*](16v) ἄπειρον.

[*](1 οὐ] ὅτι Κ ἀθρόως, ut vicletur, primitus M: ἀθρῶν Κ ὑφιστάμενος recte L 3. 4 γενόμενον ἀδύνατον om. Mt 5 παρελελυθὸς M ὅτι] ἡ ὅτι L 6. 7 διεξίτητον— διεξίτητόν M: διεξιτητὸν—διεξιτητον (sic) Κ 7 ἐστιν in ras. L 7. 8 οὔτε utrobique M 8 αὔξεσθαι L 8. 9 τὸ αὐτὸ] τοῦτο L: fort. τοῦτ’ αὐτὸ 10 ἴδια Κ ἐπισκεψόμεθα t 11 οὐκ ἔσται Aristotelis libri praeter F 12 στοιχεῖα et 17 στοιχία iM εἴη om. Aristotelis libri praeter F 12. 14 ἀνάγκη—αὐτῶν ἄπειρον om. Mt 15 τῴ] τὸ t 16 οὖν L: om. KMt 17 οὐδέ ἐκ] οὐδὲ ὡς (sic) Κ 19 πῶς (hoc accentu) LK: om. Mt μὴ] μοι superscr. Μ2 20. 21 εἰ τοίνυν—συγκέοιτο τὸ ἄπειρον iterat Κ 21 συγκαίοιτο M κατὰ μέγεθος LK: κατὰ τὸ μέγεθος Mt πεπέρασται (K)Mt 22. 23 ἐξ αὐτῶν συγκείμενον—εἶναι κατὰ om. Mt 23 ἄπειρα L: ἄπειρον Κ κατὰ τὸ μέγεθος Κ 24 φθείρει KM: φθερεῖ fortasse recte L: φθείροι t 25 πῶς libri)

p. 204b14 Εἰ γὰρ ὁπωσοῦν λείπεται ἦέν ἑνὶ σώματι δύναμις θατέρου, [*](16v) οἷον εἷτό πῦρ πεπέρανται, ὁ δὲ ἀὴρ ἄπειρός ἐστιν.

Ἀδιάρθρωτος ἡ λέξις, ἔστι δὲ ὁ νοῦς οὗτος. εἰ γάρ, φησί, τὸ μὲν εἴη ἄ·πειρον, οἷον ὁ ἀήρ, τὸ δὲ πεπερασμένον, οἷον τὸ πῦρ, κἄν πάνυ ἐλάττων εἴη ἡ ἐν τῷ ἀπείρῳ δύναμις τῆς ἐν τῷ ἑτέρῳ [θατέρου], ἐὰν δύο δὲ ἐξ αὐτῶν ἴσα λάβω μόρια κατὰ μέγεθος, τὸ μὲν τοῦ ἀέρος τὸ δὲ τοὐ πυρός, κἄν πάνυ σφοδρότερον ᾖ τὸ τοῦ πυρὸς μόριον κατὰ τὴν δύναμιν τῆς ἐν τῷ ληφθέντι μορίῳ τοῦ ἀέρος δυνάμεως, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ παντὸς πεπερασμένου πρὸς πεπερασμένον ἐστὶ λόγος τις, ἕξει πάντως λόγον τινὰ ἡ σφοδρότης τῆς δυνάμεως τοῦ ληφθέντος μορίου τοῦ πυρὸς πρὸς τὸ τοῦ ἀέρος, οἷον δεκαπλασίονα ἢ ἑκατονταπλασίονα. εἰ τοίνυν ἐν τῷ ἴσῳ ὄγκῳ εὕρωμεν ἑκατονταπλασίονα τυχὸν τὴν τοῦ πυρὸς δύναμιν, ἐὰν λάβω ἑκατονταπλασίονα τοῦ ἀέρος ὄγκον, ἐξισάζω τὰς δυνάμεις. ἐπεὶ οὖν ὑπόκειται ὁ μὲν ἀὴρ ἄπειρος τὸ δὲ πῦρ πεπερασμένον, οὐκ ἔστι δὲ λόγος τις τοῦ ἀπείρου πρὸς τὸ πεπερασμένον. οὐδ’ ἡ ἐν τῷ ἀπείρῳ δύναμις ἕξει λόγον τινὰ πρὸς τὴν ἐν τῷ πεπερασμένῳ. ὡς γὰρ ἔχουσιν οἱ ὄγκοι πρὸς ἀλλήλους, οὕτως ἔχουσι καὶ αἰ δυνάμεις· εἰ οὖν μηδένα λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους οἱ ὄγκοι, οὐδ’ ἄρα αἱ δυνάμεις λόγον τινὰ ἕξουσι πρὸς ἀλλήλας. οὐκ ἄρα ἕξει λόγον τινὰ ἡ ἐν τῷ ἀπείρῳ δύναμις πρὸς τὴν ἐν τῷ πεπερασμένῳ, ἀλλ’ ὑπερβαλεῖ πάντα, ὑπερβάλλουσα δὲ φθείρει τὰ λοιπά.

p. 204b19 Ἕκαστον δὲ ἄπειρον εἶναι ἀδύνατον.

Ἐπὶ τὴν ἑτέραν μετέβη ὑπόθεσιν, ὅτι οὐδὲ πάντα ἄπειρα δυνατὸν εἶναι τὰ συντιθέντα τὸ ἄπειρον. εἰ γὰρ σῶμα, φησίν, ἐστὶ τὸ πάντῃ διεστηκός, τουτέστι τὸ πάσας ἔχον τὰς διαστάσεις, καὶ ἄπειρον ἄν εἴη σῶμα τὸ πάντῃ ἀπεράντως διεστηκός· ὥστε ἄλλῳ εἶναι οὐ δώσει χώραν σώματι τὸν ὅλον κατειληφὸς τόπον, οὐ λέγω ἀπείρῳ, ἀλλ’ οὐδὲ πεπερασμένῳ, κἄν βραχύτατον ᾖ. καὶ τί κωλύει μὴ κατὰ πᾶσαν διάστασιν ἄπειρον εἶναι τὸ ἄπειρον, [*](1 ὁποσοῦν M: ὁποσῳοῦν Aristotelis codex E λείπηται Κ: λίπηται M 2 εἰ Lt: εἰς Κ: ἡ M πεπέρασται (K)Mt ὁ δ’ ἀὴρ Mt ἄπειρός ἐστιν] ἄπειρος t qui continuat lemma ἐστι δὲ τὸ ἶσον κτλ. o τοιοῦτος L εἴη om. L 4 τὸ (aute πῦρ) om. L 5 εἴη ἡ ἐν] εἴη Κ θατέρου delevi δύο δὲ LK: δὲ δύο Μ: δὴ δύο t 6 μόρια λάβω Mt 9 τις om. Mt at cf. p. 419,15 τὸ LK: om. M: τὴν recte t 11 ὄγκῳ om. L εὐρημεν Κ 12 ἐὰν, ut in hac extrema libri tertii parte solet, M 14 ἄπορος aute corr. L τις LK: τ addito incerto compendio τῆς ἀλλήλας ἀλλήλους Mt οὐκ ἄρα] οὐκέτι ἔξει Μ 19 ἀλλ᾿] ἀλ’ M 20 ὑπερβάλλουσαν compemi. M: ὑπερβαλοῦσα t φθείρει KM: φθερεῖ (L)t 21 δὲ] δ᾿ t 22 ἐπεὶ τὴν M 23 παντὶ primitus M 24 aute τουτέστι iterat verba ὥστε ἄλλω εἶναι (v. 25) M ἔχοντας διαστάσεις Κ παντὶ M 25 διεστηκὸς ἀπεράντως L 27 τὸ ἄπειρον om. Mt)

ἀλλὰ τὴν κατὰ μῆκος μόνον, ἵνα καὶ ἄλλοις δῷ χώραν; ἀλλὰ τοῦτο [*](16v) πλασματῶδες· διὰ τί γὰρ εἴ γέ ἐστιν ἄπειρον, μὴ πάντῃ ἐστὶν ἄπειρον; καὶ ἄλλως οὐδεὶς τοιοῦτον ὑπέθετο εἶναι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ πάντες τὸ πάντῃ ἄπειρον· εἰ γὰρ ὅλως πέφυκεν εἶναι τὸ ἄπειρον, οὐ μᾶλλον τῇδε ἢ τῇδε πέφυκεν εἶναι, ἀλλὰ πάντῃ.

p. 204b22 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἓν καὶ ἀπλοῦν εἶναι τὸ ἄπειρον σῶμα ενοεχεται.

Δείξας ὅτι ἀδύνατον σύνθετον εἶναι τὸ ἄπειρον, νῦν ὅτι οὐδὲ ἀπλοῦν εἶναι ἐνδέχεται δείκνυσι τοῦτο γὰρ ἦν ὑπόλοιπον τῆς ὅλης διαιρέσεως), οὔτε ἕν τι τῶν στοιχείων οὔτε τὸ μεταξὺ τούτων, ὥσπερ Ἀναξίμανδρος ἔλεγεν.

p. 204b24 Εἰσὶ γάρ τομες οἳ τοιοῦτον ποιοῦσι τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ οὐκ ἀέρα ἢ ὕδωρ, ὅπως μὴ τὰ ἄλλα φθείρηται ὑπὸ τοῦ ἀπείρου αὐτῶν.

Ὁ Ἀναξίμανδρος δεῖν μὲν οἰόμενος ἄπειρον εἶναι τὴν ἀρχὴν διὰ τὴν ἀειγενεσίαν , ἵνα μὴ ἐπιλείπῃ, μήπως ἐπιστήσας τῇ ἀνακάμψει τῶν πραγμάτων, ὅτι ἐξ οὗ τι γίνεται εἰς τοῦτο καὶ διαλύεται, συνεωρακὼς δὲ ὅτι ἐν τοῖς τέτρασι στοιχείοις οὔσης τινὸς ἐναντιώσεως πρὸς τὰ λοιπά, εἰ ὑπόθοιτο ἓν αὐτῶν εἶναι τὴν ἀρχήν , ἐπειδὴ ἀνάγκη ταύτην ἄπειρον εἶναι, ἄπειρος δὲ οὖσα φθείρει τὰ λοιπὰ ἀπείρου οὔσης τῆς ἐν αὐτῇ δυνάμεως, οὐδὲν μὲν τούτων ὑπέθετο εἶναι τὴν ἀρχήν, ἕτερον δὲ εἶναι παρὰ ταῦτα τὴν ἀρχὴν ἐξ οὗ καὶ τὰ στοιχεῖα καὶ τὰ λοιπὰ τὴν γένεσιν ἔχει. τοῦτο ὢ δὲ τὸ μεταξύ πως εἶναι αὐτῶν ὑπέθετο, ἵνα τῇ πρὸς τὰ ἐναντία κοινωνίᾳ σῴζηται μᾶλλον τὰ λοιπὰ ἢ φθείρηται ὑπὸ τῆς ἐν αὐτῷ ἀπείρου δυνάμεως. διὰ τοῦτο καὶ τῶν ἄλλων ὅσοι μὲν ἢ τὸν ἀέρα ὑπέθεντο ἢ τὸ ὕδωρ ἄπει- [*](2 εἴτε, ut videtur, primitus L παντὶ ante corr. M : πάντως L 3 τὸ prius om. Mt 5 πέφηκεν M 6 ἓν καὶ] καὶ ἓν t τὸ ἄπειρον σῶμα κτλ.] cf. Aristotelis libri 8 δεῖξας M 9 εἶναι] ἐστὶν Κ ἀπόλοιπον ante corr. M et t 10 οὔτε utrobique M ἔν τι M: ἐν τῆ om. superscr. Κ 12 τοιοῦτον LK: τοῦτο cum Aristotele Mt 13 ἀέρα ἣ πῦρ ἣ ὕδωρ L ὅπως] ὡς Aristotelis libri (praeter 1) τἆλλα t 15 δεῖν om. K 16 ἀεὶ γενεσίαν M ἐπιλίπῃ L 17 εἰς] ova εἰ K διαλύεται superscr. M2: ἀναλύεται t at cf. p. 17. Themist. p. 230, 7 δὲ] δὴ Κ 18 τέτρασι] litterae τρ uno (hutu M: τέτταρσι t at cf. p. 243,26. ad p. 2, 16sq. οὔσης hic et in proxirais M 18. 19 ὑπόθηται 20 φθερεῖ L ἐν αὐτὴ LK: ἑναυτῶ, ut saepe, M: ἐν αὐτῷ t 21 ὑπετίθετο primitus L 22 στοιχεία M 23 τὸ (post δὲ) om. L αὐτῶν] αὐτὸ Μ 24 σώζοιται αι compend.) M εχοντα λοιπὰ LK: λοιπὰ τὴν γένεσιν ἔχει (superscr. Μ2: ἔχοντα t) Mt φθείρεται M V 25 μὲν ἡ τὸν t ὑπέθετο Κ)

ρον εἶναι, τοῦτο ὑπέθεντο διὰ τὸ ὁρᾶν ἀμυδροτέραν οὖσαν τὴν ἐν αὐτῷ [*](16v) Ἡράκλειτος μέντοι τὸ πῦρ ὑποθέμενος ἀρχήν, διὰ τὸ σφοδροτάτην εἶναι τὴν ἐν αὐτῷ δύναμιν οὐχ ὑπέθετο τοῦτο ἄπειρον εἶναι τῷ μεγέθει (μὴ γὰρ ἄν ὑποστῆναί τι τῶν ἄλλων τὸν τυχόντα χρόνον), ὁπότε καὶ πεπερασμένον ὑποθέμενός φησι πάντα ποτὲ ἐκπυρωθήσεσθαι ἀναλυθέντα εἰς πῦρ.

p. 204b 27 οἷον ὁ μὲν ἀὴρ ψυχρός.

Ὡς ἐν ὑποθέσει ψυχρὸν εἶπε τὸν ἀέρα · δείκνυσι γὰρ αὐτὸς ἐν τῇ Περὶ γενέσεως ὅτι θερμός ἐστιν.

p. 204b 29 Ἀδύνατον δὲ εἶναι τοιοῦτον, οὐχ ὅτι ἄπειρον. περὶ τούτου μὲν γὰρ κοινόν τι λεκτέον καὶ ἐπὶ παντὸς ὁμοίως.

Διττῆς οὔσης τῆς προκειμένης θεωρίας, μιᾶς μὲν εἰ ἐνδέχεται εἶναι σῶμά τι ἕτερον παρὰ τὰ τέσσαρα, ἑτέρας δὲ εἰ ὅλως ἐστί τι τῶν ἁπλῶν ἄπειρον ὁποιονδήποτε ᾖ, ὅτι μὲν οὐκ ἐνδέχεται ἕν τι τῶν ἁπλῶν | σωμάτων, [*](17r) μάτων, εἴτε τῶν συνεγνωσμένων ἡμῖν εἴτε ὁτιδήποτε ἄλλο, ἄπειρον εἶναι, κοινῷ, φησί, λόγῳ δείξομεν, ὅτι δὲ οὐδὲ ἄλλο τι σῶμα ἔστιν αἰσθητόν, περὶ οὗ καὶ ποιούμεθα τὸν λόγον, ἕτερον ὂν τῶν στοιχείων καὶ ἀρχὴ αὐτῶν καὶ ὑποκείμενον αὐτοῖς, ἰδίᾳ καὶ πρότερον δείξομεν. καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐδεν τοιοῦτον οἶδεν ἡ αἴσθησις, ἢ τῶν γινομένων ὑποκείμενον ἢ τῶν φθειρομενων ἔσχατον.

p. 204b 35 Οὐδὲ δὴ πῦρ οὐδὲ ἄλλο τι τῶν στοιχείων οὐθὲν ἄπειρον ἐνδέχεται εἶναι.

Δείξας ὅτι οὐκ ἐνδέχεται εἶναι τὸ μεταξύ , μέτεισιν ἐπὶ τὸ δεῖξαι ὅτι [*](1 τοῦτο ὑπέθεντο LK: ὑπέθεντο τοῦτο Mt ὁρᾶν LK : μὴ ὁρᾶν M: μὴ ὁρᾶν t ἁμυδροτέραν (KM)t 2 μὴ ἄν LK : μιὰν M: μὴ t 3 σφοδρό Μ: σφοδροτάτη t 4 οὐκ ὑπέθετο K: οὐχ ὑπετίθετο L tw μεγέθει L: τῇ δυνάμει (K)Mt 5 ὁπότε] ὁ ποτὲ L 5. 6 πεπερασμένος L 6 ὑποθέμεθα Κ φησι om. L πάντα κτλ.] cf. Heraclit. fr. 26 p. 11 Byw. πάντα τὸ πῦρ ἐπελθὸν κρινέει καὶ καταλήψεται ἐκπυρωθήσεται t cf. Themist. p. 231,10 8 εἶπε] εἶναι L αὐτὸ M 8. 9 Περὶ γενέσεως Β 3 p. 330b4 10 δ᾿ εἶναι t 11 τοῦ (ora. μὲν) M καὶ ἐπὶ KM: ἐπὶ (L)t Aristoteles τὰ superscripto compendio mihi prorsus obscuro M 12 μιᾶς M 12. 13 σῶμα εἶναί τι Mt 13 ἕτερον in rasura decern fere littcrarum L 14 ἓν τι LK: ἔν τοι Μ: ἐν τοι t 15 ἄλλο ω (sed ὢ deletum) M 16 κοινῷ om. Κ αἰσθητόν ἐστι Mt 17 ἀρχὴν Κ 18 verba καὶ ὑποκείμενον αὐτοῖς ante ἰδίᾳ traiisposui : post πρότερον ponunt libri: an deleuda? ὑποκείμενον Lt: ὑπομένον K: ὑπομαίνων M δείξομεν K: δείξωμεν L: δείξωμεν Mt 21 lemma om. K οὐδὲν δεῖ(corr. δὴ)M οὐδὲ ἄλλο τι L: οὐδὲ ἀλλὅτι Μ: οὐδ’ ἄλλο (transposito τι post εἶναι) e vulgato Aristotele t 23 δεῖξας et mox ἐπεὶ τὸ et Μῶς ἄλλὅτι Μ)

οὐδὲ ὅλως ἄλλο τι σῶμα ἀπλοῦν ὂν ἀρχὴν καὶ ἄπειρον εἶναι δυνατόν, εἶτα [*](17r) τοῦτο προθέμενος ἐπί τι καθολικώτερον ἀνάγει τὸν λόγον· τί γὰρ λέγω, φησίν, ἄπειρον εἶναι ἕν τι τῶν ἁπλῶν ; ὅλως γὰρ ὅτι ἀδύνατον ὅν τι εἶναι καὶ ἀπλοῦν τὴν ἀρχὴν τῶν ὄντων, εἴτε ἄπειρον εἴη τοῦτο εἴτε πεπερασμένον, δείξομεν, ἐκ πολλοῦ δεικνὺς τοῦ περιόντος ὅτι ἓν εἷναι καὶ ἀπλοῦν τὸ ἄπειρον ἀδύνατον, εἴ γε μηδὲ ὅλως ἓν εἶναι τὸ στοιχεῖον οἷόν τε, εἴτε ἄπειρον εἴη εἴτε πεπερασμένον· εἰ γὰρ ἕν τι εἴη τὸ στοιχεῖον, ἀναιρεθήσεται καθόλου γένεσις καὶ πᾶσα μεταβολή, εἰ δὲ τοῦτο ἄτοπον, οὐκ ἄρα ἐνδέχεται ἓν εἶναι τὸ στοιχεῖον. εἰ μὲν γὰρ ὅν τι τῶν τεσσάρων εἴη, οἷον τὸ πῦρ κατὰ Ἡράκλειτον ἢ εἴ τι ἄλλο, ἕξει μὲν ἐν ἑαυτῷ ἐναντιότητός τι μόριον. οἷον τὸ θερμόν, καὶ οὕτω γε οὐδὲν ἴσως αὐτὸ κωλύσει μεταβάλλειν εἰς τοὐναντίον, ἐπειδὴ καὶ πᾶσα μεταβολὴ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον· ἀλλ’ ἤτοι φυλάξει τὴν ἐναντίωσιν ἐν τῇ μεταβολῇ καθ’ ἣν ἔστιν (οἶον πῦρ εἴη, διατηρήσει τὴν θερμότητα ἐν τῇ εἰς ἀέρα μεταβολῇ ψυχρὸν ὄντα καὶ εἴη ἂν ἅμα ἐν τοῖς ἐναντίοις, ὅπερ ἀδύνατον), ἢ τὴν θερμότητα ἀπο- λιπὸν δέχεται τὴν ψυχρότητα, οὕτω δὲ οὐκέτ’ ἄν σῴζοιτο πῦρ. δεῖ δὲ σῴζεσθαι τὴν πρώτην ἀρχὴν καὶ ἀμετάβλητον εἶναι. καὶ τί δήποτε μὴ ὁ ἀὴρ μᾶλλον στοιχεῖον ἢ τὸ πῦρ; οὐδὲν γὰρ μᾶλλον τὸ πῦρ εἰς τὸν ἀέρα μεταβάλλει ἢ ὁ ἀὴρ εἰς τὸ πῦρ. ἀδύνατον ἄρα ἕν τι τῶν ἁπλῶν εἶναι στοιχεῖον. πολλῷ ἄρα μᾶλλον ἄπειρον ἀδύνατον εἶναι ἕν τι τῶν ἁπλῶν, ἐπειδὴ τὸ ἄπειρον, εἰ ἔστιν, πάντως ἀρχή ἐστι καὶ πρῶτον στοιχεῖον. ὅτι μὲν οὖν ἕν τι τῶν τεσσάρων στοιχεῖον εἶναι τῶν ἄλλων ἀδύνατον, δέδεικται, ὅτι δὲ οὐδὲ τὸ μεταξύ, ὥσπερ Ἀναξίμανδρος ἔλεγεν, ἤδη μὲν δέδεικται, τῇ αὐτῇ [*](1 οὐδὲ οὐ ante rasur. L ὃν ἀρχὴν καὶ L : ὃν ἀρχὴ Κ: μὲν ἀρχὴ καὶ M : καὶ ἀρχὴν t o 2 πρθέμενος L 3 γὰρ om. L 5 περιόντως M et t 6 οἷόν τε LK: οἶόν τε ε εἴπ M: οἷόν τε εἰπεῖν t 7 εἴη (post ἄπειρον) LK: εἶναι M : cm. t γὰρ δὴ L ἔν τι εἴη τὸ στοιχεῖον M. huiusmodi errores, quibus in hac extrema libri tertii parte scatet codex M, hinc turn tantum adnotabo qunm necessarium erit ad explicandam scripturam quam exhibet t 9 οἷον om. L 10 post πῦρ addit φέρε in ras. L2 10. 11 ἐναντιότη τὸ μόριον M 11. 19 καὶ οὕτω—ὁ ἀὴρ εἰς τὸ πῦρ paucis immutatis ex Themist. p. 231,23 sqq. 11 γε] τε M ἴσως om. L 11. 12 μεταβαλεῖν priraitus M 12. 13 ἐπειδὴ καὶ καὶ om. K) — ἤτοι LK: ἐξεναντίας (ας compend.) ἀλλ᾿ ἐξ ἐναντίου. ἀλλ᾿ οὐκέτι t 14 οὐ διατηρήσει t διατηρήσει (alterum ἡ ex ϊ factum) M 14. 15 ἐν τῇ εἰς ἀέρα—ἢ τὴν θερμότητα bis habet Κ: om. Mt 15. 16 ἀπολιπὸν Mt: ἀπολεῖπόν Κ: ἀπολεῖπον L 16 δέχεται LKM: δέχεται Μ2: δὲ δέξεται t: δέχοιτ’ ἄν οιτο Themistius οὕτως M οὐκεταυσώζοι τὸ Κ: οὐκετὰν σώζει τὸ superscr. M2 17 post εἶναι addit εἰ δὲ μὴ σώζει L2 19 μεταβάλει M ἄρα KMt: ἄρα τὸν ἀέρα L: μόνον τὸν ἀέρα ἢ L2 19, 20 et 22 ἕν τι ex ἐν τῆ fecit Μ2 19. 20 στοιχεῖον L2 et superscr. M2: στοιχείων KLMt 20 πολλῶ μᾶλλον ἄρα μᾶλλον (sed μᾶλλον posteriore loco deletum) L 21 πάντως ἀρχὴν εἶναι Κ 22 στοιχεῖον L2: στοιχείων KMt τῶν ἄλλων LKM: τὸ ἄπειρον t δείκνυσιν L 23 οὐδὲ LK: οὐ Mt super δἐ- //// δεικται, τῇ αὐτῇ κτλ. scribit διὰ τ (τοῦ, ut videtur) μηδεμίαν ἀνάλυσιν εἰς τι τοιοῦτον φαίνεσθαι L2) δὲ τοῖς λοιποῖς μεθόδῳ καὶ νῦν δειχθήσεται. εἰ γὰρ πρὸς οὐδὲν τῶν τεσσάρων [*](17r) ἐναντίωσιν ἔχει ἐκεῖνο τὸ μεταξύ, οὐδ’ ἄν εἰς τούτων τι μεταβάλλοι, οὕτω δὲ οὐδ’ ἄν ἐξ αὐτοῦ τι γίνοιτο· μάταιον οὖν ἔσται· οὐδὲν δὲ μάταιον τῶν ἀιδίων. τάχα οὖν τις εἴποι, ὅτι καὶ ἡμεῖς τοῖς Ἀναξιμάνδρου περιπίπτομεν ἀτόποις, τὴν ὕλην ἄνευ τινὸς ἐναντιώσεως ποιοῦντες· ἢ πολὺ τὸ διάφορον αὐτό τι μεταβάλλειν καὶ ἐν αὐτῷ γίνεσθαι τὰς μεταβολάς; αὐτὸ μὲν οὗν τι μεταβάλλειν οὐχ οἷόν τε, εἰ μή τινα ἔχοι καὶ ἐναντίωσιν, ἐν αὐτῷ δὲ γίνεσθαι τὰς μεταβολὰς τῶν ἐναντίων εἰς τὰ ἐναντία τίς κωδύσει λύσει λόγος; οὕτω δὲ ἡμῖν καὶ μία οὖσα ἡ ὕλη ἐνυπάρχει παντὶ ὅπερ τοῖς ἓν τὸ στοιχεῖον ὑποτιθεμένοις οὐ σῴζεται. καὶ ἡμεῖς μὲν αὐτὴν οὔ φαμεν· καθ’ αὑτὴν ὑφίστασθαι δίχα πάσης ποιότητος, ἀεὶ δὲ πάντως ὑπό τινος εἴδους κατειλῆφθαι (καὶ διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ ἔχει τινὰ ποιότητα, ταύτης ὑπὸ τῆς ἐναντίας πασχούσης γίνεσθαί φαμεν τὰ πράγματα καὶ μεταβάλλειν), Ἀναξίμανδρος μέντοι ἐνεργείᾳ ὑφίστασθαι λέγων καθ’ αὑτὸ τὸ ἄποιον σῶμα, ἀνάγκη πᾶσα μηδὲ πάσχειν τι αὐτὸ ὑπό τινος ὑποτίθεσθαι (εἰ γὰρ τὸ πάσχον ὑπὸ τοῦ ἐναντίου πάσχει, μηδὲν δέ ἐστιν ἐκείνῳ ἐναντίον διὰ τὸ μηδὲ ὅλως πεποιῶσθαι αὐτὸ κατά τινα ἐναντίωσιν, ἀνάγκη δήπου μηδὲ πάσχειν τι αὐτὸ ὑπό τινος), ὥστε οὐδὲ γενήσεταί τι ἐξ αὐτοῦ.

p. 205 a 6 Πάν γὰρ μεταβάλλει ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον.

Τοῦτο κατασκευή ἐστι τοῦ μὴ δύνασθαί τι τῶν ἁπλῶν στοιχεῖον εἶναι ἄπειρον, μήτε ἕν τι τῶν τεσσάρων μήτε τὸ μεταξύ· εἰ γὰρ εἴη ἕν τι στοιχεῖον, πῶς ἄν ἢ γένεσις εἴη ἢ φθορὰ πάσης μεταβολῆς ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον οὔσης ; πῶς δὲ ἀδύνατον, ἐδείξαμεν.

[*](2 ἐναντιώσεων L ἐκείνω primitus M τούτων LK: τοῦτό Mt 2. 3 μεταβα M 3 δὲ om. L γίνητο M 4 δὲ] δὴ Κ 4. 10 τάχα—σῴζεται ex Themist. p. 232,2 sqq. 4 οὖν] οὖν ν L: οὖν ἄν L2 cum Themistio at cf. ad p. 16,10 εἴπει M 6 ante ἢ πολὺ superscribit nescio quid L τι (post αὐτό) ex τὸ corr. Μ μετάβα ot paulo post μεταβάλειν M 7 ἔχει Mt καὶ τὴν ἐναντίωσιν L 8 τίς Κ: τί L: εἷς vel ἧς primitus M: οὐδεὶς corr. M et t 9 ἡμῖν ex ὑμῖν corr. Μ2 καὶ μία ἡμῖν traic. L 10 ἓν τὸ στοιχεῖον L: ἐν τὸ στοιχείω, si recte adnotavi, Κ: ἐν τῷ στοιχείῳ Mt: ἓν τῶν στοι- χείων Themistius ὑμεῖς nmt. in ἡμεῖς Μ2 10. 11 μὲν αὐτοὶ (sic) οὔ φαμεν κατ’ αὐτὴν et mox δήχα πάσης πιότητος (item paulo post πιότητα) M 12 συγκατειλήφθαι (sic) ὁ M et t 14 ἀναξίμανδρος L: ἀναξίμανδρ M: ἀναξίμανδρον t ubi nihil enotavi e Κ, quem verisimile est exhibere ἀναξίμαν λέγων LKM: λέγοντα anacoluthon oblitterans t at cf. ad n 4r30 15 ἄποιον KM: ἄπειρον t et, si silentio tides, L μὴ δὲ πάσχειν τί LK: τοὺς M: τὸ t 15. 16 post ὑποτίθεσθαι addunt πάσχειν ’t 16 γὰρ ὁ πάσχων Mt ὑπὸ τὸ ἐναντίον ἐναντίον etiam t) primitus M ἐκεῖνω Μ: ἐκεῖνο Κ 19 πάντα Arist. Phys. at cf. Metaph. Κ 10 p. 1067a6 μεταβάλει M 20 τι om. L στοιχεῖον scripsi: στοιχείων libri 22 ἂν ἢ] ἂν ἡ L)

p. 205a7 Δεῖ δὲ περὶ παντὸς καὶ ἐκ τῶνδε σκοπεῖν, εἰ ἐνδέχεται [*](17r) ἢ οὐκ ἐνδέχεται.

Ἐπειδὴ ὡς ἐπὶ πυρὸς καὶ τοῦ μεταξὺ ἐποιήσατο τὸν λόγον ἐμνήσθη γὰρ Ἡρακλείτου τὸ πῦρ ἀρχὴν τιθεμένου καὶ λέγοντος διὰ τοῦτο καὶ πάντα ποτὲ εἰς αὐτὸ ἀναλυθήσεσθαι· ἐκπυρωθήσεσθαι γάρ ποτε τὸ πᾶν), διὰ τοῦτο προσέθηκεν. ὅτι τοῖς αὐτοῖς δείξεις ὅτι οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδὲν δυνατὸν εἶναι ἀρχήν.

p. 205a8 Ὅτι δὲ ὅλως ἀδύνατον εἶναί τι σῶμα ἄπειρον αἰσθητόν, ἐκ τῶνδε δῆλον.

Δείξας ἐκ τῶν φυσικῶν δυνάμεων ὅτι ἀδύνατον εἶναί τι σῶμα ἄπειρον, νὺν βούλεται καὶ ἐκ τῶν φυσικῶν τόπων κατασκευάσαι τὸ αὐτὸ τοῦτο. κέχρηται δὲ πάλιν τῇ αὐ·τῇ διαιρέσει, ὅτι τὸ ἄπειρον ἤτοι ἁπλοῦν ἐστιν ἢ σύνθετον, καὶ πρότερον δείκνυσιν ὅτι οὐ δυνατὸν ἁπλοῦν εἶναι. πρότερον δὲ δύο τινὰ προλαμβάνει ἀξιώματα, πρῶτον μὲν ὅτι πᾶν τὸ αἰσθητὸν σῶμα, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τὸ φυσικόν, ἐν τόπῳ ἐστίν ἕκαστον γὰρ τῶν τεσσάρων στοιχείων ἀφωρισμένον τινὰ κατείληφε τόπον), δεύτερον <δὲ> ὅτι ὃς ἄν τοῦ τόπος ᾖ, ὁ αὐτὸς οὗτος καὶ τοῦ μορίου ἐστὶ τόπος · ἔνθα γὰρ ἡ πᾶσα γῆ πέφυκεν εἶναι, ἐκεῖ δήπου καὶ | ἡ βῶλος καὶ ἔστι καὶ πέφυκεν, ὁμοίως [*](17v) καὶ ἔνθα ἄν πέφυκεν ἡ ὁλότης εἶναι τοῦ πυρός, ἐκεῖ πέφυκεν καὶ ὁ σπινθὴρ εἶναι. τούτων οὖν προειλημμένων δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον ἀπλοῦν τι φυσικὸν σῶμα εἶναι τὸ ἄπειρον· περὶ γὰρ τούτου ἡ ζήτησις ἐν τῷ παρόντι, ὡς πολλάκις εἶπον, εἰ ἔστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς σώμασιν ἄπειρόν τι κατὰ τὴν ἔκτασιν. περὶ γὰρ τοῦ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ὅτι οὐδέν ἐστιν ἔξω αὐτοῦ οὔτε σῶμα οὔτε κενὸν οὔτε ἕτερόν τι, ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ δείξει πραγματεία. ὅτι οὗν φυσικὸν σῶμα ἁπλοῦν οὐκ ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι κατὰ τὴν ἔκτασιν, τοῦτον τὸν τρόπον. εἰ γὰρ εἴη ἄπειρον σῶμα, δῆλον ὅτι τὸν πάντα καθέξει τόπον, εἰ δὲ τὸν πάντα καθέξει, ὁ πᾶς ἄν εἴη αὐτοῦ οἰκεῖος τόπος. εἰ γὰρ δὴ μὴ οἰκεῖος εἴη, ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἔστι ἀεί, [*](1 περὶ] κατὰ Aristotelis cod. E καὶ om. Arist. cod. E 4 ἠρακλίτου M ὑποτιθεμένου L λέγοντος] cf. p. 433,6 6 ὅτι—δείξεις om. L 7 ἀρχήν] ἄπειρον t 8 τι om. t, Aristoteles 11 τὸ om. Κ 13 δείκνυσι 51 16 ἀφορι- ο σμένον KM τινὰ] τὶν M δὲ addidi 17 τόπος utrobiqne ex τόπου fecit L2 ἦ LK: ἐστὶν Mt 18 καὶ (ante ἔστι) om. L post πέφυκεν distingiiit Κ: post ὁμοίως η ολοτης o (LM)t 19 ἄν induxerim ο λόγε supevscr. M2 24 κενόν] κακὸν ante corr. M Περὶ οὐρανοῦ Α n p. 2781)25 sqq. 25 ἁπλοῦν σῶμα L 28 inter οἰκεῖος et τόπος (ubi extrema ex corr.) addit ἐστὶ JI δὴ om. L περὶ L2)

οὐδὲν δέ ἐστι τῶν ὄντων ἀεὶ ἐν τῷ παρὰ φύσιν· μᾶλλον γὰρ οὐκ ἔσται [*](17v) τι ἢ ἀεὶ ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἔσται. ὥστε ὁ ὅλος ἄν εἴη τόπος οἰκεῖος τοῦ ἀπείρου. ἀλλ᾿ εἰ ὁ πᾶς τόπος τοῦ ὅλου ἀπείρου οἰκεῖός ἐστι. δῆλον ὅτι καὶ τοῦ μέρους ὁ αὐτὸς ἄν εἴη τόπος οἰκεῖος. τὸ μὲν οὖν ὅλον ὅτι ἀκίνητον ἔσται, πρόδηλον οὐ γὰρ ἕξει που κινηθῆναι ἄπειρον ὂν καὶ τὸν πάντα κατειληφὸς τόπον· δεήσει γὰρ αὐτῷ ἄλλου ἀπείρου τόπου, εἰ μέλλοι κινεῖσθαι), περὶ δὲ τοῦ μέρους ἐρήσομαι, εἰ λάβω μόριόν τι τοῦ ἀπείρου, πότερον κινηθήσεται ἢ οὔ; εἰ μὲν οὗν μὴ κινήσεται, οὐδ’ ἄν εἴη φυσικόν τι σῶμα τὸ ἄπειρον οὐδὲν γάρ ἐστι τῶν φυσικῶν, ὃ καὶ κατὰ τὸ ὅλον καὶ κατὰ τὰ μέρη ἀκίνητόν ἐστι), εἰ δὲ κινήσεται, ποῦ οἰσθήσεται; ἢ πανταχοῦ, ἐπειδὴ καὶ ὁ πᾶς αὐτῷ οἰκεῖός ἐστι τόπος ; οὐδὲν οὖν μᾶλλον κάτω ἢ ἄνω κινήσεται, εἴ γε ὁμοίως ἔχει τὴν ῥοπὴν ἐπί τε τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, ἵνα ὅλως καὶ συγχωρήσωμεν ἐν τῷ ἀπείρῳ εἶναι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω. ἐφεξῆς γὰρ καὶ τοῦτο ἐπισκεψόμεθα. ἀνάγκῃ οὖν ἤτοι ἅμα πανταχοῦ ἔσται τὸ μόριον καὶ κατὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν κίνησιν ἐν παντὶ γενήσεται τόπῳ εἰ γὰρ ἔχει τὴν ἐπὶ πάντα ῥοπήν, ὥσπερ ἡ βαρύτης φέρε εἰπεῖν ἐπὶ τὸ κάτω κινεῖ, οὕτως ἅμα καὶ ἡ κουφότης ἐπὶ τὸ ἄνω), ἢ οὖν ἅμα τὸν πάντα καταλήψεται τόπον τὸ μόριον, ὅπερ ἀδύνατον, ἢ στήσεται ἀνθελκόμενον ἐπὶ τοὺς ἐναντίους τόπους, ἢ διασπασθήσεται. καὶ πάλιν περὶ τῶν διασπασθέντων μορίων ἡ αὐτὴ ζήτησις· ἔχομεν γὰρ ἐκ τῆς ἐναργείας ὅτι τοῦ ὅλου καὶ τοῦ μορίου ὁ αὐτὸς τόπος. ἄλλως τε εἰ κινήσεται, μέχρι ποῦ οἰσθήσεται; κινεῖται μὲν γὰρ τῶν φυσικῶν τε καὶ ἐν γενέσει ἕκαστον, ὅταν ἐκστῇ τοῦ κατὰ φύσιν τόπου, καὶ μέχρι τοσούτου κινεῖται μέχρις ἄν ἐπιλάβηται τοῦ κατὰ φύσιν, εἰς ὃν γενόμενον ἵσταται. εἰ τοίνυν ὅλως κινεῖται τὸ μόριον τοῦ ἀπείρου, κινεῖται δὲ ἐν τῷ κατὰ φύσιν τόπῳ, ὁ δὲ πᾶς τόπος οἰκεῖος καὶ κατὰ φύσιν αὐτῷ, ἐπειδὴ καὶ τῷ ὅλῳ, μέχρι ποῦ οἰσθήσεται; οὐ γὰρ μᾶλλον ὧδε ἢ ὧδε στήσεται, παντὸς ὁμοίως κατὰ φύσιν [*](1 παρὰ] π, ε ut solet, M 2 ἡ L: εἰ KMt περὶ L ὁ ὅλοει (sic) Κ: ὅλος L: ἄλλως ο superscr. Μ2: ἄλλος t 4 τόπος οἰκεῖος L: τό οἰκεῖος (sic) Κ: οἰκεῖος τόπος Mt 5 που (LK)t: ποῦ M cf. ad p. 51,14 κιθῆναι L 7. 8 κινηθήσεται] κινήσεται Κ 8 οὐδ’ LK: οὐκ Mt β σῶμα α φυσικὸν (om. τι) L 1) τὸ ὅλον L: τὸ (?) ὅλα Κ: τὰ ἄλλα M: τὰ ἄλλα t 12 τὸ ἄνω ex τῶ ἄνω eorr. M 13 ἵνα—κάτω om. Mt at cf. Themist. p. 232,27 14 ἐφεξῆς p. 453,17 sqq. ad Arist. p. 205b35 ἐπισκεψώμεθα L ἀνάγκῃ scripsi: ἀνάγκη LKM: ἀναγκαίως t 15 καὶ (ante τὴν) om. L 16 ἔχη, ut videtur, M: ἔχοι t πάντα LM2t: πάντων KM φέρ’ M 16. 17 τῶ κάτω et mox τῶ ἄνω ante corr. M 18 τόπον τὸ om. superscr. Κ 19 περὶ LK: ἔπι M: ἐπὶ t 20 ἐνεργείας L 21 κινήσεται] κείσεται ante corr. L που Κ η ε αι 22 οἰσθήσεται superscr. Μ2: εισ////στήστ M 23 ἐκστῇ] ἐκ L τοῦσούτου Κ: τοῖούτου L 24 ση pro φύσιν hie et saepe M γίνομεν M: γινόμενον Μ2t τ τ ἢ οἰσθησεται ίστα Μ2: ἵστα Μ 26 τόπως Κ: om. L καὶ τῷ] καὶ ἐν τῶ L 27 ἣ ὧδε στήσεται superscr. sed rursus delevit Μ2) αὐτῷ ὄντος, ὥστε ἀεὶ οἰσθήσεται. οὐ γὰρ ὅταν ἐνεχθῇ εἰς τὸν κτὰ φύσιν, [*](1 7v) τότε ἠρεμήσει· πᾶς γὰρ ὁμοίως κατὰ φύσιν αὐτῷ. ἢ τοίνυν πανταχοῦ πέ- φυκε μένειν, ἐπειδὴ πᾶν ἐν τῷ κατὰ φύσιν ὂν τόπῳ μένει, καὶ οὕτως οὐδαμοῦ κινηθήσεται ἀλλ’ ἀκίνητον ἔσται, ἢ πανταχοῦ πέφυκε φέρεσθαι, καὶ οὐδαμοῦ στήσεται. ἑκάτερον δὲ ἀδύνατον· οὔτε γὰρ κίνησις οὐδεμία ἀίδιος πλὴν τῆς κύκλῳ, ἀλλὰ πᾶσα κίνησις ἕνεκά τού ἐστιν (ἕνεκα γὰρ τοῦ τὸν οἰκεῖον καταλαβεῖν τόπον τὸ κινούμενον), κύκλῳ δὲ κινεῖσθαι τὸ ἄπειρον οὐ δυνατόν. ἅμα γὰρ κύκλον εἰπεῖν πεπερασμένον εἶπον· πᾶν γὰρ τὸ ἐσχηματισμένον πεπεράτωται, καὶ διὰ τοῦτο οὐ δυνατὸν τὸ ἄπειρόν τι τῆς κυκλοφορουμένης εἶναι οὐσίας. ἄτοπον οὖν καὶ τὸ ἀεὶ κινεῖσθαι τὸ μόριον· διὰ τί γὰρ μὴ καὶ πάντα ἀεὶ κινεῖται; εἰ δὲ πάντα, καὶ τὸ ἐκ πάντων. ἀδύνατον δὲ κινηθῆναι τὸ ἄπειρον καλῶς γοῦν καὶ ὁ Μέλισσος ἀπέγνω τοῦ ἀπείρου τὴν κίνησιν), τό τε μηδὲν τοῦ ἀπείρου κινεῖσθαι μόριον ἀδύνατον οὔτε γὰρ φυσικὸν ἔσται σῶμα), τό τε τὴν κίνησιν ἀναιρεῖν ἐκ τοῦ παντὸς πρᾶγμα οὕτως ἐναργὲς καὶ ὑπὸ τῆς αἰσθήσεως μαρτυρούμενον) ἄλογον καὶ οὐδενὸς ἐλέγχου δεόμενον. εἴτε οὖν μὴ κινεῖται φυσικὸν ὂν σῶμα, ἄτοπον, εἴτε κινεῖται, τὰ εἰρημένα ἀκολουθήσει ἄτοπα.

Ἀδύνατον ἄρα ἁπλοῦν τι σῶμα εἷναι τὸ ἄπειρον. ἀλλ’ εἰ σύνθετον εἴη τὸ ἄπειρον, ἐξ ἐναντίων δηλονότι σύγκειται (τοιοῦτον γὰρ πᾶν τὸ φυσικὸν σῶμα), ὥστε καὶ οἱ τόποι τῶν συντιθέντων διάφοροί τε καὶ ἐναντίοι. ἐπεὶ οὖν πᾶν σῶμα φυσικὸν σύνθετον ὂν κατὰ κρᾶσιν συντίθεται, συμβήσεται ἐν τῷ παρὰ ὢ Φύσιν εἶναι τόπῳ τὰ συντιθέντα, ὡς ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν ἡμετέρων σωμάτων καὶ πάντων τῶν λοιπῶν· τὸ γὰρ ἐν ἡμῖν πῦρ καὶ ὁ ἀὴρ βίᾳ καὶ ἐν τῷ παρὰ φύσιν μένει τόπῳ. συμβήσεται οὖν καὶ τὰ πολλὰ τῶν συντιθέντων τὸ ἄπειρον ἀεὶ ἐν τῷ παρὰ φύσιν εἶναι τόπῳ· ἀίδιον γὰρ τὸ ἄπειρον. ἀλλ’ ἀδύ- νατον ἀεί τι ἐν τῷ παρὰ φύσιν εἶναι· μᾶλλον γὰρ οὐκ ἔσται τι ἢ ἀεί τι ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἔσται εἰ τοίνυν διακριθήσεταί ποτε καὶ οἰσθήσεται ἕκαστον ἐν τῷ κατὰ φύσιν τόπῳ, συμβήσεται ἐξ ἁπτομένων εἶναι τὸ ἄπειρον, [*](1 ὄντος om. M 1. 2 ὥστε—πᾶς γὰρ ὁμοίως κατὰ φύσιν αὐτῷ om. Mt 1 ἀεὶ K: om. L 3 τόπῳ] τῶ M μένει LK: τότε ἠρεμήσει· πᾶς γὰρ ἠρεμεῖ· πᾶς οσ δὲ t) ὁμοίως κατὰ φή (φύσιν t) αὐτῶ τόπω (superscr. Μ2) ὑπομαίνει τόπος. (τόπος. ὑπομένει t) Mt 4 ἀλλὰ κινητὸν Κ 5 ἀϊδίως L 7 τόπον καταλαβεῖν L 8 οὐ δύναται L τῷ κύκλον t: an εἰπὼν (pro εἰπεῖν)? εἰπεῖν κύκλον L πᾶν] πανταχοῦ L 8. 9 ἐσχατισμένον Κ 9 πεπέρ*ται ante corr. Κ cf. Themist. p. 233,12 τούτου vel τούτω ante corr. Κ οὐ δυνατὸν] ἀδύνατον L 12 δὲ LKM: δὲ ἄρα M2: ἄρα fort, recte t οὖν L μέλισος M ἀπέγνω LK: ἀπάγν M: ἀπάγν Μ2: ἀπάγων t cf. ἀπεγίνωσκεν Themist. p. 233,6 13 post τὴν deletum φύσιν L 14 δυνατὸν L immo οὐδὲ τὴν ’t: γὰρ LKM: deleverim ἐκ om. t 15 πρᾶγμα κτλ.] cf. Themist. p. 233,21 ἀνεργὲς M: ἀναργὲς t 16 μὴ κινῆται L 18 ἄρα om. superscr. M2 19 τοσοῦτον ante ras. Κ γὰρ om. M πανταχοῦ πᾶν L 20 συντιθέντων L: συνθέτων KMt πᾶν om. superscr. Κ 22 συντιθέντα scripsi: σύνθετα libri 23 ὁ om. Lt καὶ (post βίᾳ) om. L 24 συντεθέντων Κ 25. 26 τόπῳ—εἶναι] rasura IV litter. L ἀλλὰ δυνατὸν Κ 20 ἡ L et primitus M: ἢ K: εἰ corr. M ot t cf. ad p. 437,2 28 ἐξαπτόμενον Κ)

οὐδὲν δὲ φυσικὸν σῶμα σύνθετον ἐξ ἁπτομένων ἐστίν. οὕτω δὲ οὐδὲ ἕν τί [*](17v) ἐστι καὶ συνεχὲς σῶμα τὸ ἄπειρον, πᾶν δὲ φυσικὸν σῶμα συνεχές. καὶ ἄλλως εἰ σύνθετόν ἐστι τὸ ἄπειρον, ἤτοι ἐξ ἀπείρων εἰδῶν καὶ ἐξ ἀπείρων ἀτόμων σύγκειται, ἢ ἐκ πεπερασμένων μὲν εἰδῶν ἀπείρων δὲ ἀτόμων. εἰ μὲν οὖν ἐκ πεπερασμένων μὲν εἰδῶν ἀπείρων δὲ ἀτόμων, ἀνάγκη τὰ ὑπὸ ἓν εἶδος ἄτομα ἄπειρα εἶναι· οὐ γὰρ ἄν ἄλλως πεπερασμένων τῶν εἰδῶν ἄπειρον εἴη τὸ ἐξ αὐτῶν. ἀλλ’ εἰ ἄπειρα, τῶν δὲ ἀπείρων ἄπειρος καὶ ἡ δύναμις, ὡς ἔναγχος εἴρηται, καταναλώσει τὰ λοιπὰ δηλονότι, καὶ οὕτω πάλιν ἁπλοῦν ἔσται τὸ ὅλον καὶ οὐ σύνθετον. εἶτα ἐπειδὴ ᾔσθετο ἐκ τῶν δυνάμεων πάλιν ἐπιχειρήσας, προκείμενον δὲ ἦν ἐκ τῷν τόπων δεῖξαι ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπειρον, διὰ τοῦτο ἐκ τῆς κατὰ τοὺς τόπους διαφορᾶς βουλόμενος τὴν ὑπόθεσιν ἀνελεῖν, μάρτυρας αὐτοὺς τοὺς θεμένους τὸ ἄπειρον τῶν ἑαυτοῦ λόγων ἐπικαλεῖται, δυνάμει ταῦτα λέγων · ἕκαστον τῶν φυσι|κῶν σωμάτων ὡρισμένον τινὰ κατείληφε τόπον, τὰ μὲν βαρέα τὸν 18r κάτω τὰ δὲ κοῦφα τὸν ἄνω, εἰ δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, ἀδύνατον ἕν τι τῶν στοιχείων τῶν συντιθέντων τὸ ἄπειρον αὐτὸ ἄπειρον εἶναι κατὰ μέγεθος, οἷον πῦρ ἢ γῆν· εἰ γὰρ ἄπειρον εἴη, οὐχ ἕξει ὡρισμένον τινὰ τόπον, ἑκάστου δὲ τῶν φυσικῶν σωμάτων ὡρισμένος ὁ τόπος. οὐκ ἄρα δυνατὸν ἕν τι τῶν συντιθέντων τὸ ἄπειρον αὐτὸ κατὰ μέγεθος ἄπειρον εἶναι· οὐχ ἕξει γὰρ ὡρισμένον τόπον τὸ ἄπειρον. διὰ τοῦτο γοῦν, φησί, καὶ οἱ φυσικοὶ ὅσοι ἄπειρον εἶναι σῶμα ὑπέθεντο, οὔτε πῦρ οὔτε γῆν ὑπέθεντο εἶναι τὴν ἀρχὴν ἣν καὶ ἄπειρον εἶναι ἔλεγον, ἀλλ’ ἢ ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ τὸ μεταξύ· γῆς μὲν γὰρ καὶ πυρὸς ὥρισται ὁ τόπος ἡ μὲν γάρ ἐστι κάτω, τὸ δὲ ἄνω), ἀέρος δὲ καὶ ὕδατος δοκεῖ ὁ τόπος ἀόριστος εἶναι. ἔν τε γοῦν τοῖς κοιλώμασι τῆς γῆς ἀήρ τε καὶ ὕδωρ ὑπάρχει, καὶ ἐν τοῖς ὑπὲρ τὴν γῆν τόποις ἀμφότερα ὁμοίως ὁρῶνται· φαίνεται γοῦν καὶ ὕδωρ κατιὸν ἄνωθεν. ἐπεὶ οὖν ὁ τοῦ ἀπείρου τόπος ἀόριστος, ἐδόκουν δὲ αὐτοῖς καὶ τούτων οἱ τόποι ἀόριστοι εἶναι, εἰκότως ἐν τούτοις τὸ ἄπειρον ἀπέθεντο. εἰ τοίνυν ἀόριστον μὲν δεῖ εἶναι τὸν τοῦ ἀπείρου τόπον, οὐδὲν δὲ τῶν φυσικῶν σωμάτων ἀόριστον ἔχει τόπον, ἀδύνατον ἄρα ἕν τι τούτων ἄπειρον εἶναι. οὐκ ἄρα οὐδὲ ἐκ πεπερασμένων μὲν εἰδῶν, ἀπείρων δὲ ἀτόμων, δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπειρον.

Μήποτε οὖν ἐξ ἀπείρων καὶ εἰδῶν καὶ ἀτόμων ἐστὶν ἑνὸς ἀτόμου ὑφ’ ἕκαστον εἶδος τελοῦντος, ἵν’ οὕτως εὐλογωτέρα γένηται ἡ ὑπόθεσις. ὅτι [*](1 δὲ prius om. L 1. 2 οὕτω—ἐστι iterat Κ ἔν (ἔν t) τι εἷναι Mt 2 συνεχὲς τὸ σῶμα τὸ K 5. p. 440,5 τὰ ὑπὸ—ἀνάγκη bis habet L, cuius lectiones quas loco habet La notavi, quoliens a prioribus differunt 6 τὸ ἓν L 8 ἔναγχος p. 418,16 sqq. 10 ἦν L: ἢν Μ: ἣν ( sic) Kt 11 τοῦτο] τοὐκ 13 λόγον La . 14. 15 τῶν κάτω et τῶν ἄνω L 16 αὐτοάπειρον M 17 τινὰ] τί L: om. La 18 ὁ om. Mt τι om. La 19 συντεθέντων Κ: συνθέτων M 20 φησί post φυσικοί traic. L 23 ὁ om. Mt 26 κατειὸν M ἐπειδὴ La 27 οὖν ex ἣν, ut videtur, corr. M ἐδόκουν t: ἐδόκει LKM δὲ om. La 29 τὸν om. Κ 30 ἔχει τὸν τόπον L ἄρα (post ἀδύνατον) om. Mt ἔν τοι M εἶναι om. M 31 μὲν om. Mt 32 ἀπείρων ἢ καὶ εἰδῶν LK ἐστίν LK: εἰδῶν Mt 33 εὐλογότερα M: εὐλογοτέρα M2)

οὖν οὐδὲ τοῦτο ἀληθές, δῆλον ἐντεῦθεν. πρῶτον μὲν γὰρ διπλασιασθήσεται [*](18r) τὸ ἄπειρον εἴ γε ἄπειρα μὲν τὰ εἴδη, ἄπειρα δὲ τὰ ἄτομα τὰ ὑπὸ ταῦτα, ὅπερ αὐτὸς παρῆκεν, ἔπειτα εἰ ἄπειρα, φησί, τὰ ἁπλᾶ εἴδη ἐξ ὧν τὸ [*](16) ἄπειρον συνέστηκεν, ἐπειδὴ τὰ διάφορα κατ’ εἶδος διαφόρους καὶ τοὺς τόπους κεκλήρωται, ἀνάγκη καὶ τοὺς τόπους αὐτῶν ἀπείρους εἶναι. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· πεπερασμένοι γὰρ οἱ τόποι, οἱ μὲν πρώτιστοι καὶ κυριώτατοι δύο, ὁ ἄνω καὶ ὁ κάτω, οἱ. πάντες δὲ ἕξ, οὗτοί τε καὶ ὁ εἰς δεξιὰν καὶ ἀριστεράν, καὶ ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν. εἰ τοίνυν πεπερασμένοι οἱ φυσικοὶ τόποι, ἀδύνατον ἄπειρα εἶναι τὰ στοιχεῖα, εἴ γε συνδιαιροῦνται τοῖς εἴδεσι τῶν στοιχείων καὶ οἱ τόποι. οὐ μόνον δέ, φησί, τοῖς εἴδεσι διῃρημένοι οἱ τόποι, ἀλλὰ καὶ τῇ διαστάσει. εἰ τοίνυν καὶ μεγέθει καὶ ἀριθμῷ πεπερασμένοι οἱ τόποι, καὶ τὰ σώματα τὰ ἐν αὐτοῖς πεπερασμένα ἔστι· οὐδὲ γὰρ σῶμα μεῖζον εἶναι τοῦ τόπου δυνατόν, ὥσπερ οὐδὲ τόπον μείζονα τοῦ σώματος· εἰ μὲν γὰρ ὑπερβάλλοι τὸν τόπον τὸ σῶμα, συμβήσεται μὴ πᾶν σῶμα ἐν τόπῳ εἶναι. ἢ τοίνυν ἐν κενῷ ἔσται ἢ οὐδαμοῦ· τὸ μὲν οὖν μηδαμοῦ εἶναι καταγέλαστον, κενὸν δὲ ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς οὖσιν, δείξει ἐν τῷ ἐφεξῆς βιβλίῳ. ὁμοίως καὶ εἰ ὁ τόπος μείζων ἐστὶ τοῦ σώματος, συμβήσεται πάλιν κενὸν εἶναι. Ἀπορήσειε δέ τις, πῶς φησιν ἀπείρων ὄντων τῶν εἰδῶν ἀπείρους εἶναι καὶ τοὺς τόπους· τί γὰρ κωλύει, ὥσπερ νῦν δύο μὲν οἱ τόποι, ὁ ἄνω καὶ ὁ κάτω, ἐν ἑκατέρῳ δὲ πλείονά ἐστι σώματα, ἐν μὲν τῷ ἄνω πῦρ καὶ ἀήρ, ἐν δὲ τῷ κάτω γῆ καὶ ὕδωρ, οὕτω καὶ εἰ ἄπειρα ἦν τὰ στοιχεῖα, τὰ μὲν ἐν τῷ κάτω, τὰ δὲ ἐν τῷ ἄνω εἶναι; εἰ γὰρ πέφυκεν ὅλως ὁ αὐτὸς τόπος δύο ἑτεροειδῆ δέχεσθαι σώματα, τί κωλύει καὶ πλείονα τὸν αὐτὸν δέξασθαι: ἀλλὰ πρὸς ταῦτα φημι· πῶς οἷόν τε τὰ ἄπειρα τοῖς πεπερασμένοις διανεῖμαι; τοῦτο γὰρ ἀδύνατον. ἢ γὰρ ἐν ἑκατέρῳ τῶν τόπων ἄπειρα ἔσονται εἴδη, ἢ ἐν ἑκατέρῳ πεπερασμένα, ἢ ἐν τῷ μὲν ἄπειρα ἐν δὲ τῷ [*](1 ἐντεῦθεν ὅτι οὖν οὐδὲ τοῦτο ἀληθὲς M δηπλασιασθήσεται M 2. 3 ἄπειρα δὲ— ἁπλᾶ εἴδη om. Mt 2 ἄπειρα δὲ L: ἄπειρα καὶ Κ: fort. ἄπειρα δὲ καὶ 3 αὐτὸς Κ: αὐτὸ li 4 ἐπεὶ δὲ t 6 πεπερασμένοι κτλ.] cf. Themist. p. 234, 16 sqq. ττ΄ πεπερασμένοι LM: πεπερασμ Κ: πεπερασμένον t κυριώτατοι Κ: κυρίω M: κυριώτατα (L)t 7 εἰς] εἴς L 8. 9 οἱ τόποι οἱ φυσικοὶ L 9. 11 ἀδύνατον—πόποι iterat Κ, qui verba τῶν στοιχείων—εἴδεσι (v. 10) ulroque loco omittit 9 εἶτα συνδιαιροῦσι M 10 διειρημένοι primitus M 12 τὰ (ante ἐν) L: om. KMt 13 τοῦ (post μείζονα) om. L 14 ὑπέρβα M: ὑπερβάλλει t τὸ (ante σῶμα) ex τῶ M 15 τὸ σῶμα L 16 εἶναι μηδαμοῦ Mt 17 τῷ ἐφεξῆς βιβλίῳ c. 6 sqq. μείζων L: μείζων KM: μεῖζόν t 19 δ’ ἄν τις fort. recte t cf. ad οἱ p. 16, 10 20 ὥσπερ καὶ νῦν L δύο μὲν LK: δούμ/ δυόμενοι) M: δύο μέν εἰσιν t 21 ἐστι LK: εἶναι Mt 21. 24 ἐν μὲν τῷ ἄνω—δέχεσθαι σώματα om. Mt 23 ἄνω] κάτω (sic) L 24 ἑτεροειδῆ (sic) Κ: ἕτερα εἴδη L τί κωλύει LKM: οὐδὲν κωλύει t 26 ἢ γὰρ] εἰ γὰρ L τῶν τόπων LK: τὸν τόπον (sc. τῶν τόπων corr.) M: τῷ τόπῳ t 27 δὲ om. L) ἑτέρῳ πεπερασμένα. εἰ μὲν οὖν ἐν ἑκατέρῳ πεπερασμένα εἴη, καὶ τὸ ἐξ [*](18r) ἀμφοῖν πεπερασμένον ἔσται· εἰ δὲ ἐν ἑκατέρῳ ἄπειρα, διπλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ διπλάσιον ἔσται· εἰ δὲ ἐν ἑνὶ μὲν ἄπειρα ἐν θατέρῳ δὲ πεπερασμένα, αὐξηθήσεται τὸ ἄπειρον τῇ προσ·θήκῃ τῶν πεπερασμένων καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ μεῖζον ἔσται, καὶ ἄλλως οὐ καθέξει πάντα τόπον τὸ ἄπειρον, εἴπερ τὰ ἄπειρα ἔν τινι μὲν τόπω εἴη, ἔν τινι δὲ μή. οὐκ ἄρα δυνατὸν πεπερασμένους εἶναι τοὺς τόπους τῶν ἀπείρων εἰδῶν· ὃ γὰρ ἐπὶ δύο εἴπομεν, τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ πλειόνων ἐρῶ. εἰ δὲ ἀπείρους τόπους εἶναι αουνατον, καὶ ειοη δηλονότι ἄπειρα τὰ ἐν τούτοις ἐσόμενα ἀδύνατον εἶναι. ὥστε εἰ μήτε σύνθετον μήτε ἁπλοῦν δυνατὸν εἶναι τὸ ἄπει- ρον, ὅλως ἄρα εἶναι οὐ δυνατόν. ἔχεις οὖν καὶ ἐκ τῆς τῶν τόπων διαφορᾶς ἀνῃρημένον τὸ ἄπειρον.

p. 205a10 Πέφυκε γὰρ πάν τὸ αἰσθητόν που εἶναι.

Τὸ πρῶτον λῆμμα, ὅτι πᾶν σῶμα φυσικὸν ἐν τόπῳ ἐστί, φυσικὸν δὲ τὸ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ· νῦν γὰρ εἴ τι τοιοῦτον ἄπειρόν ἐστι ζητοῦμεν, ὅπερ στοιχεῖόν ἐστι τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων, οἷά φαμεν νῦν τὰ τέσσαρα τῶν ἄλλων πάντων εἶναι στοιχεῖα, καὶ ἐξ αὐτῶν τε γίνεσθαι καὶ εἰς αὐτὰ ἀναλύεσθαι. ζητεῖ οὖν ὁ λόγος μήποτε ἔστι πρὸ τούτων ἕτερόν τι ἢ ἓν τι τούτων ἢ ἄλλο παρὰ ταῦτα ἄπειρον ὂν τῷ μεγέθει, ἐξ οὗ τά τε στοιχεῖα καὶ τὰ λοιπὰ τὴν γένεσιν ἔχει. πᾶν οὖν τὸ τοιοῦτον σῶμα ἐν τόπῳ ἐστίν, οὐ μέντοι ἁπλῶς πᾶν· ἡ γοῦν ἀπλανὴς οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ, ἐπεὶ μηδέ ἐστι τι τὸ περιέχον αὐτὴν μήτε σῶμα μήτε κενόν, ἀλλ’ αὐτὴ ἐν ἑαυτῇ ἐστιν, οἷον τόπος τις οὖσα αὐτὴ ἑαυτῆς.

p. 205a11 Καὶ ὁ αὐτὸς τοῦ μορίου καὶ παντός.

Τὸ δεύτερον ἀξίωμα, ὅτι ὁ τοῦ ὅλου τόπος ὁ αὐτὸς οὗτος καὶ τοῦ μορίου ἐστὶ τόπος. ὁ αὐτὸς δὲ δηλονότι οὐ τῷ ποσῷ, ἀλλὰ τῷ εἴδει, οἷον [*](2 ἑκατέρω LK: ἑκατέρα M: ἑκάτερα t 4 αὐξιθήσεται et mox προσθύκη M 5 πάντα om. L 6 εἴη LK: ἔσται Mt 8 εἴπωμεν L 8. 9 ἀπείρους τοὺς τόπους L 10 ἀσύνθετον L 11 εἶναι om. L οὐ δύναται Κ διαφορᾶς] διαφορὰς (L)Kt: διαφορὰς Μ 12 ἀνειρημένον M 13 πέφηκε M ποῦ libri 15 νῦν γὰρ - ζητοῦμεν Themist. p. 232,15 εἴ τι Lt: εἴ τοι corr. ex ἤτοι M: εἰ Κ 16 γενομένων Μ: ἡνωμένων 17 ἄλλων om. L γενέσθαι 21 μέν τι M ἡ γοῦν LM: ἡ μὲν γοῦν (?) K: ἡ μὲν οὖν superscr. M2 et t ἀπλανὴς libri 22 ἐπεὶ μηδέ] ἐπειδὴ δέ L 22. 25 ἀλλ’ αὐτὴ—ἀξίωμα iterata posteriore loco delevit M 22 ἀλλ᾿ αὐτὴ] ἀλλὰ αὐτῇ t 23 αὐτὴ om. in iteratis M et t 24 παντὸς] scriptum π τ t loco Μ: hinc litteram π expunctam ratus αὐτῆς finxit t 25 ὅτι superscr. Μ2: ὅτι ὥσπερ t οὗτος LK: οὕτω Mt 26 ἐστὶ τόπος. ὁ αὐτὸς δὲ M et 1. (qui om. ὁ): ἐστὶ τόπος ὁ αὐτός. ὁ αὐτὸς δὲ Kt cf. Themist. p. 232,19 οἷον LK: ἡ Mt)

σθήσεται μέχρι τοσούτου μέχρις ἄν τὸ κέντρον καταλάβῃ, οὕτω καὶ ἡ βῶλος εἰ ἄνωθεν ἀφεθῇ, τὴν ῥοπὴν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἕξει.

[*](l 8v)

p. 205a12 Ὤστε εἰ μὲν ὁμοειδές, ἢ ἀκίνητον ἔσται ἢ ἀεὶ σἰσθή- σεται.

Ἔνθεν αἱ κατασκευαὶ τοῦ μὴ εἶναι τὸ ἄπειρον, καὶ πρῶτον ὅτι ἁπλοῦν [*](51) οὐκ ἐνδέχεται εἶναι· τοῦτο γάρ φησιν ὁμοειδές. τὸ δὲ ἢ ἀκίνητον ἔσται ἢ ἀεὶ οἰσθήσεται οὐ περὶ τοῦ ὅλου φησὶν ἀπείρου, ἀλλὰ περὶ τοῦ μορίου αὐτοῦ. καὶ ἐδήλωσεν ἐφεξῆς τοῖς παραδείγμασιν εἰπὼν λέγω δέ, εἰ βῶλος εἴη, ποῦ αὐτὴ κινηθήσεται; | ὁ γὰρ τόπος ἄπειρος τοῦ [*](l 8v) συγγενοῦς αὐτῆς σώματος. τουτέστιν εἰ τὸ ἄπειρον εἴη γῆ, τὸ μέρος αὐτῆς, οἷον ἡ βῶλος, πότερον ἀεὶ κινηθήσεται ἢ ἀεὶ μενεῖ; δόξει γὰρ ἑκάτερον ὑπάρχειν ἐξ ἀνάγκης· εἰ γὰρ φέρεται μὲν τὸ μέρος ἔνθα καὶ τὸ ὅλον, ὁμοίως δὲ καὶ ἵσταται ἐν τούτῳ ἐν ᾧ καὶ τὸ ὅλον, ὁ δὲ τόπος τοῦ συγγενοῦς σώματος αὐτῆς, λέγω δὴ τῆς τοῦ ἀπείρου ὁλότητος, ἄπειρός ἐστιν, ἔστι δὲ καὶ τοῦ μέρους ὁ αὐτὸς ἄν ἐξ ἀνάγκης τόπος, εἰ μὲν πέφυκεν ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ κινεῖσθαι τὸ τοῦ ἀπείρου μέρος, ἐπειδὴ ἄπειρος ὁ τόπος αὐτοῦ, ἐν παντὶ δήπου πέφυκε κινεῖσθαι (τί γὰρ μᾶλλον ὧδε ἢ ὧδε, ὁμοίως παντὸς οἰκείου ὄντος; εἰ δὲ ἐν τῷ ἀπείρῳ κινεῖται, συμβήσεται αὐτὸ ἀεὶ φέρεσθαι, ἵστασθαι δὲ μηδέποτε), εἰ δὲ κινεῖσθαι μὲν ἐν τῷ οἰκείῳ οὐ πέφυκε τόπῳ ἵστασθαι δέ ὅπερ μᾶλλον ἐν τοῖς φυσικοῖς ὁρῶμεν), ἐπειδὴ πάλιν ὁ ἄπειρος τόπος οἰκεῖός ἐστι τοῦ μέρους, ἐν παντὶ στήσεται· ὥστε πάντη ἀκίνητον ἔσται. ἀνάγκη ἄρα ἡ ἀεὶ κινεῖσθαι τὸ μόριον ἢ ἀεὶ ἵστασθαι, ἑκάτερον δὲ ἄτοπον. ἔχει δέ τινα ἔνστασιν ὁ λόγος· ἐλέγομεν γὰρ τὸν αὐτὸν εἶναι τοῦ ὅλου καὶ τοῦ μορίου τόπον οὐ κατὰ τὸ ποσόν· οὐ γὰρ ὁ πᾶς ἐν ᾧ ἐστιν ἡ πᾶσα γῆ, ὁ αὐτὸς οὗτος καὶ τῆς βώλου ἐστίν ἔσται γὰρ οὕτω τῷ ὅλῳ τὸ μέρος ἴσον) , ἀλλ’ ὁ αὐτὸς τῷ εἴδει, οἷον ὁ κάτω. [*](1 εἰ] εἰς Κ ἐκστήσης Κ 2 τοσούτου] τούτου L καταλάβει superscr. Μ2: καταλάβοι L 2. 3 ἡ βῶλος (sic) εἰ Μ2: ὁ βῶλος ἡ M: ὁ βῶλος εἰ Κ: βῶλος εἰ L: εἰ βῶλος t 3 ἀφεθείη Κ 4 ὁμειωδὲς hic et v. 7 M: correxit M2 prius ἢ om. cum Aristotelis libris L of. p. 444,16 αἰεὶ Lt 7 ἢ om. superscr. M 8 οὐ περὶ] ἐπὶ (?) ante corr. M 9 δὴ εἰ L: δ’ οἷον εἰ Aristoteles 10 βώλοις Κ αὕτη κινηθήσεται ἡ ποῦ μενεῖ; Aristoteles 11 αὐτῆς (cf. V. 15) LK et Arist. codex Ε of. Metaph. Κ 10 p. 1057a12: αὐτὴ ex αὐτὴ vel viceversa corr. M: αὐτοῦ t 12 ἡ superscr. M2: ὁ M 16 ἂν libri: immo αὖ 17 οἰκείῳ] ἰδίω L 18 ἐν παντὶ δήπου om. Mt 18. 24 τί γὰρ μᾶλλον—ὁ λόγος LK: (ἴστασθαι M) δὲ μᾶλλον ἐν τοῖς φυσικοῖς add. M2t) κινεῖσθαι. οὐ γὰρ κατὰ τὸ ποσὸν Mt: in marg. corruptelae signum addit t ἁ 19 αὐτὸ Κ: αὐτῶ L 23.24 τὸ μόριον ἢ ἀεὶ ἵστασθαι Κ: ἡ ἵστασθαι τὸ μόριον (superscriptum ἁ traiectionis signum esse puto) L 25 τόπου superscr. M2 οὐ κατὰ ov τὸ ποσόν om. hic (cf. ad v. 18 sqq.) Mt 20 ὃ αὐτὸς t ἴσω superscr. M2)

ὤσπερ οὖν εἰ νοήσεις τὴν γῆν αὐξηθεῖσαν ὡς φθάσαι τὴν σεληνιακὴν σφαῖραν, [*](l 8v) ἐρεῖς μὲν πάντα τὸν ἐντὸς τῆς σφαίρας τῆς γῆς εἶναι τόπον, οὐχ ἁπλῶς δὲ ὅτι πᾶς ἐστιν αὐτῇ κατὰ φύσιν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν μὲν τὸ περὶ τὸ κέντρον νεύειν, συμβαίνει δὲ διὰ τὸ μέγεθος κατὰ συνέχειαν ἐπὶ πολὺ πόρρω τοῦ κέντρου αὐτὴν διήκειν ὑφ’ ἑαυτῆς ἀνεχομένην ἐπεὶ καὶ τὰ νῦν περὶ τὴν κυρτὴν τῆς γῆς ἐπιφάνειαν μέρη αὐτῆς, καθ’ ἣν καὶ τὴν οἴκησιν ἔχομεν, οὐχ ὡς πεφυκότα τοσοῦτον ἀπὸ τοῦ κέντρου διεστάναι, οὕτω μένει ἐν ᾧ ἐστιν, ἀλλ’ ἐπειδὴ ὑπὸ τῆς συνεχείας τῆς ἀπὸ τοῦ κέντρου τῆς γῆς ἀνέχεται· εἰ γοῦν ὑποσκάψῃς τὰ περὶ τὴν ἐπιφάνειαν, οἰσθήσεται ἐπὶ τὸ κάτω τὰ περὶ τὸ ὄρυγμα ἐωρούμενα), οὕτως οὐ πέφυκε μένειν δίχα τινὸς βίας ἐν παντὶ τῷ τόπῳ ἐν ᾧ καὶ ἔστιν, ἀλλ’ ἀνέχεται ὑπὸ τοὐ συγγενοῦς σώματος. ὥστε καὶ εἰ ηὐξήθη μέχρι τοῦ οὐρανοῦ, ὡς περιλαβεῖν καὶ τὸν τῶν κούφων σωμάτων τόπον, ἐλέχθη ἄν ὁμοίως πᾶς μὲν ὁ ἐντὸς τῆς σφαί- ρας εἶναι τόπος αὐτῆς ὡς ὅλης, οὐ μέντοι ὡς ἐν παντὶ πεφυκυίας μένειν καὶ χωρὶς τοὐ ὑπὸ τοῦ κέντρου περιείργεσθαι. ἡ οὖν βῶλος εἰ μὲν οὕτως λέγοιτο ἐν παντὶ τούτῳ τῷ τόπῳ κινεῖσθαι, ὡς ἐκ τῆς ἐπιφανείας τοῦ οὐρανοῦ πεφυκέναι φέρεσθαι μέχρι τοῦ κέντρου, ὀρθῶς λέγεται, εἰ δὲ λέγοις διὰ τὸ περιέχειν τὴν γῆν πάντα καὶ τὸν ἄνω καὶ τὸν κάτω τόπον, διὰ τοῦτο καὶ ἡ βῶλος πάντῃ φέρεσθαι ὀφείλει ὁμοίως ἄνω. τε καὶ κάτω, διὰ τὸ πάντῃ εἶναι τὴν ὁλότητα αὐτῆς, οὐκέτι εὔλογον. οὐδὲ γὰρ νῦν ἐπειδὴ ἡ ὁλότης τῆς γῆς μέχρι τῆς ἐπιφανείας τοῦ περιέχοντος αὐτὴν ἀέρος διὴκει, καὶ ἔστι τῆς ὅλης τόπος ὁ ἐντεῦθεν μέχρι τοῦ κέντρου, διὰ τοῦτο δήπου ὀφείλει ἡ βῶλος πάντῃ κατὰ τοῦτον τὸν τόπον φέρεσθαι· οὐδὲ γὰρ ἡ ἐν τῷ κέντρῳ βῶλος, κἂν λάβοι χώραν, κινηθείη ἄν ἐκεῖθεν ἐπὶ τὴν ἐπιφάνειαν φάνειαν τῆς γῆς. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τοὐ ἀπείρου οὐκ εὔλογον τὸ λέγειν, ὅτι τὸ μέρος αὐτοῦ πάντῃ οἰσθήσεται διὰ τὸ <τὸ> ἄπειρον τὸν πάντα κατέχειν [*](1 αὐξηθεῖσαν Κ: αὐξηθήσαν M: αὐξηνθεῖσαν (L)t ὡς φθάσαι LK: στᾶσαι (an στεῦσαι M ?) Mt 1. 2 σφαίραν M el t 2 τῆς φαίρας KM ante τῆς γῆς addunt ἕνα M2t 3 αὐτὴ (quod librario est αὐτὴ non minus quara αὐτῇ) K: αὕτη L: αὐτὴ M: αὐτῆς fort. recte t 4 νεύειν LK: ἔβη M: ἐστὶ t ἐπὶ] ἐπεὶ L 5 αὐτὴ διήκῃ superscr. M2 ἀναχομένην M et t ἐπειδὴ καὶ L 7 πέφυκε L ἀπὸ τοῦ κέντρου om. Mt 7. 10 οὕτω μένει—ἐωρούμενα om. Mt 7 οὕτω L: οὔτε Κ 10 εωρούμενα Κ : ἐωρούμενα L 1 1 τῷ om. Mt ἀλλ’ ἀνέχεται L: οὐνοῦ ἀλλ’ ἀνάχεται Κ: ἀλλὰ ἀναδέχεται Mt 12 καὶ ὥστε καὶ ηὐξίνθη μέχρι τοῦ υ superscr. M2 ηὐξήνθη t τὸν Kt: om. L: τὸ M 13 post κούφων iterat o οι τῶν M τόπων superscr. Μ2 14 μέντοι] μένει, ut videtur, M πεφυκῦας Κ lo ulterum τοῦ om. Mt περιήγεσθαι (sic) Mt οὕτω t 16 λέγοιτο om. L ἐν Kt: om. M: τῶ ἐν τῶ L qui mox τῷ om. περιφανείας superscr. Μ2 17 λέγεις Mt: fort. λέγοις <ὅτι> 19 πάντη φέρε πάντη φέρεσθαι L ὠφείλει primitus M 20 γὰρ Κ: om. (L)Mt 21 μέχρη τῆς Μ 22 τῆς ὅλης LKM: αὐτῆς τῆς ὅλης Μ2τ 25 καὶ om. L οὐκ ἄλογον t 26 <τὸ> ἄπειρον scripsi: ἄπειρον om. L τὸν] τοῦ M) εἴ γε ὅλως φυσικήν τινα ῥοπὴν ἔχει τὸ ἄπειρον. ἀλλ’ ἢ οὐδεμίαν ῥοπὴν [*](l 8v) ἔχει φυσικήν, καὶ οὕτως πάντῃ ἀκίνητον ἔσται, ἢ εἰ ὅλως ἔχοι ῥοπήν, οὐκ εὔλογον τὸ λέγειν ὅτι πάντῃ τὸ μέρος ἢ στήσεται ἢ οἰσθήσεται, ὥσπερ οὐδὲ νῦν ἐπὶ τῆς γῆς, ὡς εἴρηται. ἀλλ’ ἔστι καὶ πρὸς ταῦτα εἰπεῖν, ὅτι νῦν μὲν καὶ τῆς γῆς οὔσης πεπερασμένης καὶ τοῦ τόπου τοῦ περιέχοντος αὐτὴν ἔστι ταῦτα εἰπεῖν ἅπερ εἴπομεν, εἰ μέντοι ἄπειρός τις εἴη τόπος, πῶς ἔστι τὸ ἄπειρον διελόντα εἰπεῖν τοῦτον μὲν εἶναι τὸν κατὰ φύσιν τόπον, ἐκεῖνον δὲ μή; ὡς γὰρ αὐτὸς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπε, πῶς ἔστι τοῦ ἀπείρου τὸ μὲν ἄνω εἰπεῖν τὸ δὲ κάτω, ἢ ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν ; πάντῃ γὰρ πρὸς ἑαυτὸ τὸ ἄπειρον ὁμοίως ἔχει. οὐκ ἄρα ἔστι τοῦ ἀπείρου τόπου ἀφορίσαντα μόριόν τι ἢ σημεῖον εἰπεῖν ὡς οὗτος εἴη ὁ κατὰ φύσιν τοῦ ἀπείρου σώματος τόπος, ὥσπερ νῦν φαμεν τὸ κέντρον τῶν βαρέων εἶναι τὸν κατὰ φύσιν τόπον. λείπεται οὖν τὸν ἄπειρον πάντα τόπον κατὰ φύσιν εἶναι λέγειν τόπον τοῦ ἀπείρου σώματος· εἰ δὲ πᾶς εἴη αὐτοῦ κτὰ φύσιν, ἕψεται ταῦτα τὰ ὑπὸ τοὐ Ἀριστοτέλους εἰρημένα. Ὥστε εἰ μὲν ὁμοειδές, ἀκίνητον ἔσται. δυνατὸν τὸ ἀκίνητον ἔσται ὡς μόνον ἑπόμενον τῷ μονοειδὲς εἶναι λαμβάνειν· εἰ γὰρ ἁπλοῦν καὶ μονοειδὲς τὸ ἄπειρον, ἔστι δὲ αὐτοῦ ὁ πᾶς οἰκεῖος τόπος, ὁ αὐτὸς δὲ καὶ τοῦ μέρους, οὐδὲν δὲ ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ κινεῖται τῶν εὐθυφορικῶν σωμάτων, οὐκ ἄρα κινήσεται τὸ τοῦ ἀπείρου μόριον. τοῦτο μὲν οὖν εὐλόγως ἀκολουθεῖ τῇ ὑποθέσει, τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸ τοῦ ἀπείρου μόριον ἐν τῷ οἰκείω τόπω ὄν, οὗτος δέ ἐστιν ὁ ἄπειρος. εἰ δὲ τοῦτό τις μὴ δώσει, ἀκίνητον αὐτὸ εἶναι, διὰ [δὲ] τὸ μὴ ἀνελεῖν τὴν κίνησιν, δώσει πάντως τὸ ἀεὶ φέρεσθαι· τοῦτο γὰρ αὐτῷ σημαίνει τὸ ἢ ἀεὶ οἰσθήσεται, ὡς ἑπομένου τῇ ἀναιρέσει τοῦ ἀεὶ ἵστασθαι τοῦ ἀεὶ κινεῖσθαι. ᾧ γὰρ λόγῳ δέδεικται ἀκίνητον, εἴ τις τοῦτο μὴ παραδέχοιτο, δειχθήσεται ἐξ ἀνάγκης ὅτι ἀεικίνητόν ἐστιν· εἰ γὰρ πέφυκεν ἐν τῷ ἰδίῳ κινεῖσθαι τόπῳ, ὡς ἡ ὑπόθεσις, τόπος δὲ αὐτοῦ ἐστιν ὅσπερ καὶ τοῦ παντός, οὗτος δὲ ἄπειρός [*](1 ἔχοι L 2 οὕτω t ἐστιν Mt ἡ om. L ὅλως ἔχει Mt 4 ὡς om. Mt 5 καὶ (post μὲν) om. Mt 7 διελόντας compend. M 8 ἐκείνω superscr. M2 9 εἰπεῖν τὸ μὲν ἄνω L πάντη Κ: πάντως L: ταῦ M: ταῦτα t 10 τὸ L: om. KMt τόπος L 11 ἀφορίσαν M: ἀφορίσαντο (sic) t 11. 12 τόπος τοῦ ἀπείρου σώματος Mt 13 τὸν (ante κατὰ) L: τῶν (K)Mt τόπων (priore loco) compend. M 14 αὐτοῦ scripsi: αὐτὸς L et ante corr. M: αὐτῶ (K)t et corr. M 15 ἀπὸ L 16. 17 δυνατὸν τὸ ἀκίνητον ἔσται om. L 17 ἐπόμενον M τῷ scripsi: τοῦ L: τὸ KMt: in marg. corruptelae signum addit t μονοειδὲς εἶναι KM: ὁμοειδὲς εἶναι (L)t 18 δὲ (ante αὐτοῦ) om. Mt 19 ante ἐν tres fere litterae erasae Κ εὐθυφορικῶν L: εὐθυφρορκῶν Κ: εὐθηφορικῶν Μ: εὐ- θυφορητῶν t 22 ὁ om. Mt 23 αὐτῶ et paulo post τὸ μὴ ex τῶ μὴ M2 δὲ delent (L)t: an δὴ? 24 αὐτῶ LK: αὐτὸ Mt 24. 25 ἑπομένου M: ἑπόμενον L 25 ἀνερέσει Κ τοῦ ἀεὶ κινεῖσθαι] τὸ ἀεὶ κινεῖσθαι LM 26 δειχθείσεται (M)t 27 ἀεὶ κινητόν M ἡ] καὶ L 28 τόπος δεδὲ αὐτοῦ Κ ὅσπερ t: ὥσπερ LKM) ἐστιν, ἐν τῷ ἀπείρῳ ἄρα τόπῳ κινεῖται. ὥστε οὐ στήσεται ἐν γὰρ ἀπείρῳ [*](l 8v) ή κίνησις), καὶ οὐδὲν μπαλλον ῶδε αἰσθήσεται, ἀλλ᾿ ὁμοίως πανταχοῦ.

p. 205a13 Καίτοι ἀδύνατον· τί γὰρ μᾶλλον κάτων ἢ ἄνω ἢ ὁπουοῦν;

Ἀδύνατον, φησίν, τὸ ἀεὶ κινεῖσθαι, εἶτα καὶ ἐπήγαγε πῶς ἀδύνατον· τί γὰρ μᾶλλον ἄνω ἢ κάτω ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν κινήσεται: εἰ γὰρ πᾶς μὲν οἰκεῖός ἐστιν αὐτῷ τόπος, ἔστι δὲ ἐν παντὶ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω (τοῦτο γὰρ ἐκ τῆς ἐναργείας λαμβάνω), οὐδὲν μᾶλλον ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν ἄνω ἢ κάτω κινήσεται, εἴ γε πανταχοῦ πέφυκε φέρεσθαι· τοῦτο δὲ ἀδύνατον, ἅμα τὰς ἐναντίας κινεῖσθαι· οὐδ’ ἄρα κινήσεται. εἰ γὰρ διὰ τὸ ἔχειν τὴν ἐπὶ πάντα τόπον ὁρμὴν ἅμα τῷ ἐκστῆναι τῆς ὁλότητος φέρεται ἐφ’ ὅπερ ἡ ὁρμὴ ἄγει, φέρεται δὲ ἐπὶ πᾶν ὁμοίως, ἀδύνατον δὲ τοῦτο γενέσθαι, ἀδύνατον ἄρα καὶ κινηθῆναι· ἀνάγκη γὰρ εἰ κινεῖται, οὕτω κινηθῆναι.

p. 205a16 Πότερον οὖν καθέξει τὸν ὅλον τόπον; καὶ πῶς;

Τουτέστιν ἄρα διὰ τὸ ἐπὶ πάντα τόπον πεφυκέναι φέρεσθαι ἅμα πανταχοῦ κινηθήσεται, | καὶ ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ ἐπὶ τὸ κάτω ; ἀλλὰ τοῦτο ἀδύ- [*](m 1r) νατον· τὰς ἐναντίας γὰρ οὕτως ἅμα κινοῖτο.

p. 205a17 τίς οὖν ἢ ποῦ ἡ μονὴ καὶ ἡ κίνησις αὐτῆς;

Τουτέστιν ἢ ποῦ καὶ ἐπὶ τίνα τόπον κινήσεται, ἢ ἐν ποίῳ τόπῳ στήσεται; ἢ πανταχοῦ μενεῖ; οὐ κινήσεται ἄρα. ἢ πανταχοῦ κινήσεται; οὐκ ἄρα στήσεται. εἰ ἠρεμεῖ, φησί, πανταχοῦ ἠρεμήσει οὐ γὰρ δὴ ὅταν εἰς τὸν οἰκεῖον παραγένηται τόπον, τότε ἠρεμεῖ· ὁ γὰρ πᾶς οἰκεῖος· πανταχοῦ ἄρα ἠρεμήσει), εἰ δὲ τοῦτο, ὅλως οὐ κινηθήσεται. πάλιν εἰ κινη- θήσεται, πανταχοῦ ὁμοίως κινηθήσεται, διότι πάλιν ὁ πᾶς ἐστιν αὐτῷ οἰκεῖος τόπος. ἀλλ’ ἵνα καὶ συγχωρήσω τῷ πάντῃ κινεῖσθαι, πῶς ἐκφυγεῖν δυνατὸν τὸ μηδέποτε στήσεσθαι αὐτὸ κινούμενον;

[*](2 οὐδὲ L 3 ὅπου οὖν M: ὁπωσοῦν L cf. Aristotelis libri. Diels, z. Textgesch. p. 17 5 κινεῖσθαι Κ 6 αὐτῶ ἐστι traicit L ἐν LK et, ut videtur, ex corr. M: τῷ t τῶ ἄνω καὶ τὸ (ex τῶ corr.) κάτω Μ 7. 8 ἄνω ἢ κάτω om. L 10 τῷ] τὸ Κ 12 εἰ κιεῖται L 14 ἆρα t: ἄρα LKM διὰ τοῦ corr. M et t 15 τῷ ἄνω ante corr. Κ et Mt 16 fort. <ἂν> ἄμα κινῶτο L: κινείτω Κ 17 ἢ ποῦ ἡ μονὴ KM: ἡ ἢ ποῦ L: καὶ ποῦ ἡ μονὴ e vulgato Aristotele t plenius, ut solet, lemma usque ad οὐκ ἄρα στήσεται t 18 ἐπί τινα libri 19. 20 ἢ πανταχοῦ μενεῖ—οὐκ ἄρα στήσεται om. Mt 19 μενεῖ L: μένει Κ 19. 20 κινηθήσεται priore loco Κ: utrobique Aristoteles 21 ὁ γὰρ LK: ὅταν Mt 22 ἄρα scripsi: γὰρ libri 22. 23 πάλιν — ὁμοίως κινηθήσεται om. L ἵνα LK: ἕνα Μ: ἐὰν t at cf. p. 92,5. 250,10. 322,4. 437,13)

p. Εἰ δὲ ἀνόμοιον τὸ πᾶν, ἀνόμοιοι καὶ οἱ τόποι. [*](m 1r) Δείξας ὅτι ἁπλοῦν οὐκ ἔστι, νὺν δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ σύνθετον. εἰ τοίνυν ἐξ ἀνομοειδῶν, ἀνάγκη καὶ τοὺς τόπους τούτων πλείονας εἶναι· τῶν ἑτεροειδῶν γὰρ ἕτεροι καὶ οἱ τόποι. εἰ δὲ τοῦτο, πρῶτον μὲν ἄτοπον μὴ εἶναι τὸ τοῦ παντὸς σῶμα συνεχές, ἀλλ’ ἐξ ἁπτομένων εἶναι. πῶς δὲ τοῦτο συμβαίνει ἔφθην εἰπών, ὅτι εἰ μὲν κεκραμένα εἴη τὰ. ἑτεροειδῆ, ἀεὶ ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἔσονται, εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον καὶ δεῖ ἕκαστον τὸν ἑαυτοῦ τόπον καταλαβεῖν, ἐξ ἁπτομένων ἔσται τὸ ἄπειρον· ἀλλ’ οὐδὲν φυσικὸν σῶμα τοιοῦτόν ἐστι.

p. 205a22 Πεπερασμένα μὲν οὐχ οἷόν τε· ἔσται γὰρ τὰ μὲν ἄπειρα τὰ δὲ οὔ, εἰ τὸ πᾶν ἄπειρον.

Ἀδύνατον, φησίν, ἐκ πεπερασμένων εἰδῶν συγκεῖσθαι τὸ ἄπειρον. ἀνάγκη γὰρ ἕν τι τῶν ὑπὸ τὸ εἶδος τοῦτο ἄπειρον εἶναι ἢ πλήθει ἢ μεγέθει· εἰ γὰρ τὰ ὑπὸ πάντα τὰ εἴδη ἄτομα πεπερασμένα εἶεν, καὶ τὸ ἐκ πάντων ἔσται πεπερασμένον. εἰ δὲ πάλιν πάντα ἢ τινὰ εἶεν ἄπειρα, διπλασιασθήσεται ἡ πολλαπλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον. λείπεται οὗν τὰ ὑφ’ ἓν εἶδος ἄτομα ἄπειρα εἶναι. ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἀδύνατον• πρῶτον μὲν γὰρ καὶ ἐνταῦθα αὔξησις τοὐ ἀπείρου γίνεται, προστιθεμένων τοῖς ἀπείροις τῶν πεπερασμένων, ἔπειτα (ὄπερ ἔναγχος ἐλέγομεν) καταδαπανηθήσεται τὰ πεπερασμένα ὑπὸ τοῦ ἀπείρου· ἄπειρος γὰρ ἡ ἐν ἀπείρῳ δύναμις.

p. 205a25 Καὶ διὰ τοῦτο οὐδεὶς τὸ ἓν καὶ ἄπειρον πῦρ ἐποίησεν.

Ἐλλιπέστερον εἴρηται τὸ ἐπιχείρημα (ὡς γὰρ εἶπον, ἐκ τῶν παρ’ αὐτοῖς ὡμολογημένων θέλων ἐλέγξαι τὴν ὑπόθεσιν, ταῦτα προσέθηκε), δέον γὰρ οὕτως εἰπεῖν καὶ ἄλλως οὐχ οἷον τε ἓν τῶν στοιχείων ἄπειρον εἶναι ἐν τῇ συνθέσει, διότι τῶν μὲν στοιχείων ἑκάστου ὁ κατὰ φύσιν ὥρισται τόπος, τὸ δὲ ἄπειρον ὡρισμένον τόπον οὐκ ἔχει. ὥστε οὐκ ἄν εἴη ἓν τῶν στοιχείων ἄπειρον. ὅτι δὲ τοῦ ἀπείρου ὁ τόπος ἀόριστος, δηλοῦσι καὶ οἱ φυσικοί· διὰ τοῦτο γοῦν οὐδεὶς τὸ ἓν καὶ ἄπειρον πῦρ ἐποίησε καὶ τὰ ἑξῆς.’

[*](1 δὲ] δ’ t continuant lemma usque ad τῷ εἴδει (M)t 3 ἀνομοιοειδῶν L 4 μὲν οὖν Mt 6 ἔφθην εἰπών p. 438,20 sqq. κεκραμμένα Κ 10 πεπερασμένα L: πεπερασμ Κ: πεπερασμένον M: καὶ πεπερασμένα e vulgato Aristotele t μὲν οὖν οὐχ Aristoteles (praeter I) 11 δ’ οὔ t 12 συγκεῖσθαι Κ 13 τῶν] τὸ L 14 τὸ] τὰ L 15 πεπερασμένον Mt: πεπερασμ/ Κ: πεπερασμένα L 19 ἔναγχος] cf. ad p. 4398 20 γὰρ] μὲν L 21 οὐδ’ εἰ τὸ L πῦρ hic et v. 28 om. L 22 ἐλλειπέστερον Κ εἶπον p. 439,9sqq. 23 ὁμολογουμένων Mt 24 γὰρ deleverim 25 ἕκαστον Μt 26 δὲ om. M 27 ὁ 0111. Mt 28 γοῦν LK: γὰρ Mt)

p. 205a28 Ταῦτα δὲ ἐπαμφοτερίζει τῷ ἄνω καὶ κάτω.

[*](m 1r)

Καίτοι ἔδει συνιδεῖν αὐτοὺς ὅτι οὐ μόνον ὕδωρ καὶ ἀὴρ ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις ὁρᾶται τόποις, ἀλλὰ καὶ γῆ καὶ πῦρ. πολλαχοῦ γοῦν κρατῆρες πυρὸς ἀναδίδονται, ὡς ἔν τε τῇ Αἴτνῃ καὶ ἐν τῇ Κιλικία καὶ τοὺς κεραυνίτας φασὶ λίθους ἄνω συνισταμένους κάτω φέρεσθαι. ἀλλὰ δῆλον ὡς οὐχ οἷόν τε ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις τόποις κατ’ ἐνέργειαν οὕτω φέρεσθαι, ἀλλ’ ὡς γινόμενα, ἐπειδὴ πᾶν εἰς πᾶν μεταβάλλει.

p. 205a29 Εἰ δὲ ἄπειρα καὶ ἁπλᾶ, καὶ οἱ τόποι ἄπειροι.

Ἐπὶ τὴν ἑτέραν μετέβη ὑπόθεσιν τὴν ἄπειρα τὰ εἴδη ὑποτιθεμένην, ἀπείρων δηλονότι καὶ τῶν ἀτόμων ὄντων, εἴ γε τοὐλάχιστον ἓν ἄτομον ὑφ’ ἓν εἶδος τελεῖ. εἰ οὖν ἄπειρα εἴη κατ’ εἶδος τὰ συντιθέντα τὸ ἄπειρον. ἐπειδὴ τῶν διαφόρων κατ’ εἶδος διάφοροι καὶ οἱ τόποι, ἀνάγκη καὶ τοὺς τόπους ἀπείρους εἶναι. τοῦτο δέ, φησίν, ἀδύνατον· οἱ γὰρ φυσικοὶ πάντες τόποι πεπερασμένοι εἰσί, εἰ δὲ πεπερασμένοι οἱ τόποι, ἐξ ἀνάγκης καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς σώματα πεπερασμένα εἰσί, πεπερασμένων δὲ ὄντων τῶν σω- μάτων καὶ τὸ ἐκ πάντων πεπερασμένον ἀνάγκη εἶναι. διὰ τί δὲ εἰ τῷ ἀριθμῷ πεπερασμένοι οἱ τόποι, καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς σώματα πεπερασμένα ἀνάγκη εἶναι, οὐ μόνον ἀριθμῷ ἀλλὰ καὶ μεγέθει ; ὅτι πᾶς τόπος πεπέρανται κατὰ ὤ μέγεθος περιέχει γὰρ τὸ ἐν τόπῳ σῶμα), πεπερασμένου δὲ ὄντος τοῦ τόπου καὶ τὸ ὲν αὐτῷ σῶμα πεπεράνθαι ἀνάγκη· οὔτε γάρ, φησί, πλείονα τοῦ σώματος ἐγχωρεῖ εἶναι τὸν τό|πον (κενὸν γάρ ἐστιν), οὔτε πλεῖον τοῦ m τόπου σῶμα εἶναι· ἔσται γὰρ σῶμα οὐκ ἐν τόπῳ.

p. 205a30 Καὶ ἔσται ἄπειρα τὰ στοιχεῖα.

Τοῦτο καθ’ αὑτό ἐστι ἐπιχειρήματος δύναμιν ἔχον· εἰ γὰρ ἐξ ἀπείρων εἰδῶν σύγκειται τὸ ἄπειρον, ἀνάγκη καὶ τὰ στοιχεῖα ἄπειρα εἶναι. ἔδειξε δὲ τοῦτο ἀδύνατον καὶ ἐν τοῖς πρὸς Ἀναξαγόραν λόγοις ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ, δείξει δὲ καὶ ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ, καὶ μάλιστα ἐν τῇ Περὶ γενέσεως· εἴρηται γὰρ ἐκεῖ ὅτι εἰ τὰ στοιχεῖα ἄπειρα εἴη, πρῶτον μὲν διτὸ [*](1 ἄνω L 2 καίτοι γε L 3 ὡρᾶται primitus M πολλαχοῦ L: πολλαχῶς (K)Mt 4 Κιλικία M 5 συνισταμένου Κ κάτω φέρεσθαι Mt: καταφέρεσθαι LK οὕτω K 8 δὲ KM: δὲ καὶ L: δ’ t ἀπλᾶ] πολλὰ M οἵεντόποι (sic) M [1 ἐπεὶ M τῆς ἄπειρα τὰ εἴδη ὑποτιθεμένης L 10 τοὐλαχίστου L 11 συντιθέντα] σύνθετα L 15 εἰσί] ἀνάσγκη εἶναι L 16. 17 δὲ ἐν tuj ἀριθμῶ πεπερασμένον οἱ L 18 εἶναι] εἰσὶν Κ πεπέρασται (K)Mt 11) τὸ μέγεθος L 20 ἐν om. superscr. L 21 fort, γὰρ έσται 24 ante ἐπιχειρήματος addit καὶ t ἔχει Mt 26. 28 ἔδειξε—ἐν τῇ Περὶ γενέσεως] cf. ad p. 417,34 sqq. 26. 27 πρώτῳ βιβλίῳ c. li 27 δείξει] δείδει Κ 28 ἐκεῖ om. Mt)

πλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον μετὰ τῶν ὑποκειμένων, ἔπειτα ἀναιρεθήσεται [*](m 1v) γένεσις καὶ καθόλου πᾶσα μεταβολή δεῖ γὰρ ἀπείρους μεταβολὰς εἶναι, ἵνα γένηταί τινος γένεσις), τοῦτο δὲ ἀδύνατον. συναπτέον οὖν τῷ “καὶ οἱ τόποι ἄπειροι” τὸ εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον καὶ τὰ ἑξῆς. τὸ δὲ εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον τοῦτ’ ἐστίν, εἰ ἀδύνατον ἀπείρους εἶναι τοὺς τόπους.

p. 205a34 Ἅμα δὲ οὐδὲ ἄπειρον ἔσται τὸ σῶμα.

Τῷ “οὔτε οὔτε γὰρ ὁ τόπος ἅπας μείζων ἢ ὅσον ἐνδέχεται τὸ σῶμα εἶναι” συναπτέον τὸ ἔτι οὔτε τὸ σῶμα μεῖζον ἢ ὁ τόπος καὶ τὰ ἐξῆς, εἶτα τὸ ἅμα δὲ οὐδὲ ἄπειρον ἔσται τὸ σῶμα· ὡς συμπέρασμα γάρ ἐστι τοῦτο τῶν ἄλλων. εἰ γὰρ οὔτε ὁ τόπος μείζων τοῦ σώματος, οὔτε τὸ σῶμα μεῖζον τοῦ τόπου, πεπέρανται δὲ πᾶς τόπος, καὶ τὸ σῶμα πεπεράνθαι ἀνάγκη· οὐδὲν ἄρα σῶμα ἄπειρον ἔσται.

p. 205b1 Ἀναξαγόρας δὲ ἀτόπως λέγει περὶ τῆς τοῦ ἀπείρου μονῆς· στηρίζειν γὰρ αὐτὸ αὑτό φησι τὸ ἄπειρον.

Ὁ Ἀναξαγόρας, Ἀναξαγόρας, φησίν, ἄτοπον αἰτίαν ἀποδίδωσι τοῦ μένειν καὶ ἀκίνητον εἶναι τὸ ἄπειρον, ὅπερ ἦν κατ’ αὐτὸν τὸ ἐκ πασῶν τῶν ὁμοιομερειῶν συγκείμενον ἀπείρων οὐσῶν, ὅπερ τὸν νοῦν ἀπό τινος χρόνου ἄρξασθαι δία· κρίνειν ἔλεγε. τὸ οὖν ὅλον τοῦτο μῖγμα ἀκίνητον εἶναι λέγων ὁ Ἀναξαγόρας αἰτίαν τῆς ἀκινησίας ταύτην ἀπεδίδου· οὐ γὰρ τῷ εἶναι ἐν τῷ κατὰ φύσιν τόπῳ, ταύτῃ ἀκίνητον εἶναι οὐδὲ γὰρ εἶναι ὅλως ἐν τόπῳ ἔλεγεν, ἵνα μὴ ταύτῃ εὐθὺς καὶ πεπερασμένον ποιήσῃ), ἀλλ’ αἴτιον εἶναι αὐτῷ τῆς ἀκινησίας τὸ αὐτὸ ἑαυτὸ στηρίζειν, τουτέστιν ἑαυτῷ ἀντιβαίνειν καὶ εἰς ἑαυτὸ ἐπερείδεσθαι, τοῦτο δὲ ὑπάρχειν αὐτῷ διὰ τὸ μηδὲ ἔν τινι εἶναι μηδὲ περιέχεσθαι, ἀλλ’ αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ τόπον ὑπάρλ [*](2 καθ’ ὅλην πᾶσαν μεταβο primitus M 3 τοῦτο δὲ ἀδύνατον LK: τοῦτο δὲ εἰ δὲ τοῦτο t) ἀδύνατον, τουτέστιν εἰ ἀδύνατον ἀπείρους εἶναι τοὺς τόπους Mt 4 τὸ εἰ δὲ Mt: τὸ εἶδος L: τὸν δὲ Κ 4. 5 τὸ δὲ εἰ δὲ—τόπους om. hic Mt cf. ad v. 3 6 τὸ om. K at cf. ν. 9 7 Τῷ] τὸ Κ ἅπας] ὁ πᾶς Aristotelis vulgata μεῖζον M ἢ ὅσον LK: ἢ ὁ τόπος καὶ τὰ ἑξῆς· εἶτα τὸ ἅμα δὲ οὐδὲ ἄπειρον ἔσται τὸ σῶμα. ἡ ὅσον Mt 8 τὸ ἔτι LKM: τῷ ἔτι t μεῖζον Lt: μείζων Κ: μείζων M 8. 9 ἡ ὁ τόπος—τὸ σῶμα om. hic Mt cf. ad v. 7 9 ἄμα (sic) ex ἄτομα corr. L 10 τόπος μείζων] τόπος μεῖζον M 11 μείζων L πεπέρανται scripsi: πεπέρασται KMt: πεπέρασθαι (sic) L 13 δ’ ἀτόπως t 14 αὑτό] αὐτό Μ: αὐτῶ Κ τὸ ἄπειρόν φησι L 15 om. Mt αἴτιον L at cf. Themist. p. 235, 10 15. 16 ἀνακίνητον vel ἀνευκίνητον M 16 ἀνομοιομερειῶν 17 συγκειμένων L 18 tw οὖν t λέγων om. Mt 19 ταύτην Κ et corr. M: τὴν αὐτὴν, ut videtur, primitus M: ταύτης L: τοιαύτην t τῷ εἶναι] τὸ L 20 ταύτῃ—ἐν τόπῳ om. L 22 αὐτὸ ἑαυτὸς Κ ἑαυτῷ] ἑαυτό M 23 τούτῳ δὲ ὑπάρχῃ αὐτὸ ante corr. M ἓν 1 24 περιἔρχεσθαι ἀλλ’ αὐτὸ ἑναυτὸ M τόπου Κ)

χεῖν. τοῦτο δέ, φησί, λέγει, ὡς δὴ παντός, ὅπου δἄν εἴη, ἐκεῖ καὶ περυκότος [*](m 1v) εἶναι· εἰ γὰρ μὴ ἔστι τὸ αἴτιον τῆς στάσεως ὁ κατὰ φύσιν τόπος, ἀλλὰ τὸ στηρίζειν ἑαυτὸ καὶ ἐν ἑαυτῷ εἶναι, δυνατόν γε δήπου καὶ ἀλλαχοῦ εἶναι καὶ ἵστασθαι, εἰ ἐν ἑαυτῷ εἴη καὶ στηρίζοι ἑαυτό. τοῦτο δὲ ψεῦδος· οὐδὲ γὰρ νῦν ἡ γῆ διὰ τὸ στηρίζειν ἑαυτὴν καὶ εἰς ἑαυτὴν συννενευκέναι, διὰ τοῦτο μένει. εἰ γὰρ τοῦτο ἦν τὸ αἴτιον τῆς μονῆς, ἐὰν τῷ λόγῳ μετεωρίσω τὴν γῆν καὶ ἀγάγω αὐτὴν μ·έχρι τοῦ ὑπεκκαύματος, ἐπειδὴ κἀκεῖ ἐν ἑαυτῇ ἐστι καὶ ἑαυτὴν στηρίζει, ἔδει δήπου καὶ ἀκίνητον εἶναι. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οἰσθήσεται γὰρ ἕως ἄν τὸν κατὰ φύσιν καταλάβοι τόπον, οὗτος δέ ἐστιν ὁ μέσος. οὐκ ἄρα οὐδὲ νῦν τὸ ἑαυτὸ στηρίζειν αἴτιον τοῦ μένειν. καὶ ἄλλως οὐ τὸ ἑαυτὸ στηρίζειν καὶ ἐν ἑαυτῷ εἶναι καὶ ὑπὸ μηδενὸς περιέχεσθαι, τοῦτο ἤδη καὶ κατὰ φύσιν ἀκίνητον ποιήσει τὸ ἄπειροω· τοὐναντίον γὰρ βιαίου μονῆς τοῦτο αἴτιον. διὰ γὰρ τόπου ἀπορίαν καὶ τὸ μὴ ἔχειν ποῦ κινηθῆναι οὐ κινεῖται, οὐ διὰ τὸ μὴ πεφυκέναι κινεῖσθαι· ἄδηλον γὰρ εἰ παρούσης χώρας ἠρέμησεν ἄν. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ τὴν γῆν κατὰ φύσιν μένειν καὶ μὴ κινεῖσθαί φαμεν, διότι καὶ τόπου ὑπάρχοντος πανταχόθεν, ὅμως οὐδαμοῦ κινεῖται· ἐπεὶ οὖν ἔχουσα ποῦ κινηθῆναι, ὅμως οὐ κινεῖται, διὰ τοῦτο τῆς μονῆς αὐτῆς αἴτιον τὸ πεφυκέναι ἐν τῷ μέσῳ εἶναι. ὥσπερ οὖν εἰ καθ’ ὑπόθεσιν ποιήσομεν ἄπειρον τὴν γῆν αὐξήσαντες αὐτὴν * * * ὡς νῦν ἔχει, ἐξὸν μὲν ἦν λέγειν ὅτι αὐτὴ ἑαυτὴν στηρίζει καὶ ἐν ἑαυτῇ ἐστι καὶ ὑπ’ οὐδενὸς περιέχεται, ἀλλ’ οὖν οὐ τοῦτο τῆς κατὰ φύσιν ἀκινησίας αὐτῆς αἴτιον ἦν. ἀλλ’ ὅτι εἰργμένη ἦν ἀπὸ τοῦ μέσου καὶ περὶ αὐτὸ νενευκυῖα, οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου, ὅτι κἄν ἑαυτὸ στηρίζῃ καὶ ὑπὸ μηδενὸς περιέχηται, οὐ τοῦτο κατὰ φύσιν αἴτιόν ἐστι τῆς [*](1 δὴ LK: δεὶ Μ: δέον t παντὸς L: πάντως Κ: πᾶν Μt ὅπου δ᾿ ἂν L: ὁπουδὰν ΚΜ: ὅπου ἂν t. de crasi δἄν (i. e. δὴ ἂν) cf. 244,10. 308,21. 316,8. 450,25. 451,5 q 3v18. (ad p. 206,32? 309,1). Usener, Jahrbücher für Philol. 117 [1878],66sq. 1. scripsi: πεφυκὸς libri 3 τὸ et ἑαυτῶ M2: τῶ et ἑαυτὸ M 4 εἴη ex corr. M 4. 6 καὶ στηρίζοι—μονῆς om. Mt 4. 5 στηρίζοι—διὰ τὸ L: om. Κ 6 μένει Κ: μενεῖ L ἐὰν οὖν t 7 μετεὁρίσω M: μετεωρήσωμεν L 8 κἀκεῖ ἐκεῖ M ἔδει] δεήσει t 9. κατὰλάβει M: καταλάβῃ t 10 οὗτος L: αὐτὸς KMt ἑαυτὸ Mt: ἐναυτῶ Κ: ἐν ἑαυτῶ L 11 ἐνεαυτὸ εἶναι ante corr. M 13.20 τοὐναντίον κτλ.] cf. Themist. p. 235,18sqq. 13 τὴν τόπου L ἀπορία M: ἀπειρίαν L 13. 14 καὶ τὸ LK: καὶ τῷ Mt 14 ποῦ κτλ.] cf. ad p. 51,14 οὐ διὰ LK: διὰ M: ἀλλ’ οὐ διὰ t 15 χρῶ ν M: χώραν t γοῦν L: γὰρ KMt 16 μένει superscr. Μ2 17 ποῦ LK: τῶ M: τὸ M2t 18 τῶ πεφυκέναι M 19 ποιήσομεν LM: ποιήσωμεν Κ: ἐποιήσαμεν t τὴν om. L 20 post αὐτὴν iudicavi lacunam, quam verbis καὶ ἀκίνητος καὶ τότε ἢν inepte explet t cf. Themist. p. 235,26 νῦν] νοῦν M ἕξων μὲν νῦν λέγει ὅτι M 21 ὑπο- γ η δενὸς Κ 22 εἰργμένη] ηρμ γ superscr. Μ2) M ἀπὸ] ὑπὸ libri 23 αὐτὸ L: ἑαυτὸν KMt νενευκῦα (sic) K: ἐνευκυία M: νενευκυίᾳ (L)t ἐπὶ LK: περὶ Mt fortasse κἄν <αὐτὸ> ἑαυτὸ 24 στηρίζει primitus M περιέχεται LM οὐ τοῦτο scripsi: οὐ τούτου Κ: τοῦτο LM: τοῦτο οὐ t 24. p. 450,1 τῆς ἀκινησίας LK: τὸ κατὰ φύσιν τῆς ἀκινησίας M: τῆς κατὰ φύσιν ἀκινησίας t) ἀκινησίας. τοὐναντίον γὰρ βίαιος ἡ μονή· πόθεν γὰρ ὅτι εἰ εἶχε τόπον [*](m 1v) οὐκ ἐκινεῖτο; ἔδει οὖν τὸν Ἀναξαγόραν φυσικὴν αἰτίαν ἀποδοῦναι τῆς ἀκινησίας τοῦ ἀπείρου· ἡ γὰρ ὑπ’ αὐτοῦ ἀποδοθεῖσα αἰτία οὐ τῆς φύσεως ἐστι τοῦ ἀπείρου, ὅπερ ἐστὶ τὸ μῖγμα τὸ ἐκ πάντων, ἀλλὰ τοῦ μεγέθους. εἰ γὰρ κατὰ φύσιν ἦν τῷ ἀπείρῳ τὸ ἀκινητίζειν, καὶ ἑκάστῳ τῶν μορίων τὸ αὐτὸ δήπου ἄν ἦν κατὰ φύσιν· ὃ γὰρ τῇ ὅλῃ γῇ κτὰ φύσιν ἐστί, τοῦτο καὶ τῶν μορίων ἑκάστῳ, καὶ ὅπερ τῷ ὅλῳ ὕδατι, ὡς τοιᾷδε φύσει. κατὰ φύσιν ἐστὶ καὶ συμπληρωτικὸν τῆς οὐσίας αὐτοῦ, τοῦτο· καὶ κυάθῳ ἑνί. πότερον οὖν καὶ ἑκάστῳ τῶν μορίων κατὰ φύσιν ἐστὶ τὸ στηρίζειν αὑτὸ καὶ ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ἢ οὔ; εἰ μὲν γὰρ κατὰ φύσιν, καὶ τὰ μόρια πάντα ἀκίνητα ἄν· ἦν· ἀλλὰ τοῦτο οὐδὲ αὐτῷ δοκεῖ, οὐδὲ ἡ αἴσθησις συγχωρεῖ. εἰ δὲ ὅτι πεπέρανται τὰ μόρια, διὰ τοῦτο οἷά τέ ἐστι καὶ κινεῖσθαι, οὐ κατὰ τὴν φύσιν ἄρα τοῦ σώματος τὸ μὴ κινεῖσθαι ὑπῆρχε τῷ ὅλῳ, ἐπεὶ καὶ τοῖς μορίοις ἄν τοῦτο ὑπῆρχεν, εἴπερ ὁμοειδὲς τὸ μῖγμα ὁμοίως γὰρ πᾶν ἐν παντὶ ὑπάρχει), ἀλλὰ διὰ τὸ μέγεθος. τοῦτο δὲ οὐκ ἔστι φυσικὴν αἰτίαν | ἀποδοῦναι. ὅλως δὲ εἰ τὸ ἄπειρον πέφυκεν αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ [*](m 2r) εἶναι καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ εἶναι τόπος, ἔδει καὶ τῶν μερῶν ἕκαστον αὐτὸ ἑαυτοῦ εἷναι τόπον καὶ ἐν ἑαυτῷ εἶναι· ὁμοειδεῖς γὰρ οἱ τόποι τοῦ τε ὅλου καὶ τοὐ μέρους, ὡς ἤδη εἴρηται. εἰ τοίνυν τοῦ ἀπείρου τόπος τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι, καὶ τοῦ μέρους ἄρα ὁ αὐτὸς ἂν εἴη τόπος· τῆς δὲ ἀκινησίας αἴτιον τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ εἶναι τόπον· καὶ τὰ μέρη ἄρα σὺν τοῖς ὅλοις ἀκίνητα. τοῦτο δὲ καὶ ψεῦδος καὶ ἀδύνατον. καὶ ἄλλως εἰ τόπος τοῖς μέρεσιν τὸ ἐν ἑαυτοῖς εἶναι, ἐπειδὴ καὶ τῷ ὅλῳ, οὐδὲν κωλύει τὸ μὲν πῦρ κάτω εἶναι τὴν δὲ γῆν ἄνω ἐν ἑαυτῷ γάρ ἐστιν ἑκάτερον τούτων, ὅπου δἂν ᾖ), τοῦτο δὲ ἀδύνατον. οὐδ’ ἄρα οὗτος κατὰ φύσιν τόπος τοῖς μέρεσιν, οὐδὲ τῷ ὅλῳ ἄρα· ὁ γὰρ αὐτὸς κατ’ εἶδος τοῦ ὅλου καὶ τοῦ μέρους.

[*](1 τοὐναντίον δὲ καὶ βίαιος βιαίως 31) Mt πόθεν γὰρ δῆλον ὅτι t 2 ἔδει] ἐπειδὴ L 3. 20 ἡ γὰρ—τόπος] cf. Themist. p. 236,2 sqq. 3 ἀποδοθεῖσι primitus Κ: ἀποδοθῆσα M οὐ ex corr. M 4 τὸ (ante μῖγμα) om. Mt 5 τὸ] τῶ superscr. M2 ἀκινητιζεῖν KM 6 τὸ αὐτὸ] τοῦτο corr. M2 et t ἢν] εἴη corr. M2 et t 7 τούτω ante corr. M ἑκάστω verisimiliter M2t: om. LKM τοιάδε LMt 8 αὐτῶ L τοῦτο δὲ οὐ κυάθω L 9 καὶ om. L τὸ ex τῶ corr. M στερίζειν Mt 10 αὑτὸ t: αὐτὸ LKM 11 ἄν LK et primitus M: ἀεὶ corr. M2 et t δοκεῖ om. L 12 πεπέρασται libri 13 τὴν om. Mt τῶ μὴ ante corr. M τὸ ὅλλον M 1.5 πᾶν ἐν K: ἂν πᾶν ἐν L: πάντων compend. M: πάντα t ὑπαρ M: ὑπάρχοι L 16 εἰ] εἰς L αὐτὸ om. Mt 17 τόπος KM: τόπον (L)M2t 18 εἶναι τόπον] τόπον εἶναι L ὁμοειδὲς ante corr. M et t 19 ἀπείρου τόπου L τὸ LKM: τῷ t 20 εἴη om. L 21 αὐτὸ scripsi: αὐτὸν LMt: αὐτὴν Κ et superscr. Μ2 22. 23 ἀκίνητα—ἐπειδὴ καὶ om. Mt 22 καὶ (post δὲ) Κ: om. L 23 τοῖς μέρεσιν Κ: om. L 25 ὅπου δ’ ἄν LMt: ὁπουδὰν Κ οὕτως (sic) Κ τόπος κατά φύσιν traicit L)

p. 205b3 Τοῦτο δὲ ὅτι αὑτῶ.

[*](m 2r)

Διὰ τοῦτο, φησί, στηρίζει ἑαυτὸ τὸ ἄπειρον, ὅτι οὐκ ἐν τόπω ἐστὶν οὐδὲ ὑπὸ ἄλλου περιέχεται, ἀλλ’ ἐν ἑαυτῷ ἐστιν. ὡς ὅπου ἄν ῆ, πεφυκὸς ἐνταῦθα εἶναι. τοῦτο ἐπισκώπτων φησίν· ὡς δή, φησι, παντός, ὅπου δἄν ᾖ, ἐκεῖ καὶ πεφυκότος εἶναι, οὕτω τοῦτό φησιν. εἰ γὰρ τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι αἴτιον τῆς μονῆς, κἂν μὴ ἄνω ᾖ τὸ πῦρ ἀλλὰ κάτω, μένοι ἄν ὲν τῳ κάτω τοπῳ οιὰ τὸ ἐν αὑτῷ εἶναι· τοῦτο δὲ ψεῦδος. ὡσαύτως καὶ ἡ κρεμαμένη βῶλος οὐ πέφυκεν ἐν μετεώρῳ εἶναι, ἀλλὰ κάτω. εἰ οὗν μὴ κατὰ φύσιν ἦν ὁ ἑκάστου τόπος ἀφωρισμένος, οὐδὲν μᾶλλον τὴν γῆν καὶ τὸ πῦρ ἄνω ἢ κάτω μένειν ἔδει.

p. 205b6 Τὸ γὰρ ἐν ἑαυτῷ στηριζόμενον καὶ ἐν ἑαυτῶ ὂν ἀκίνητον εἶναι ἀνάγκη.

Εἰ καὶ τοῦτο, φησί, δῶμεν, τὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ στηριζόμενον καὶ ἐν ἑαυτῷ ὂν διὰ τὸ ὑπὸ μηδενὸς περιέχεσθαι ἐξ ἀνάγκης ἀκίνητον εἶναι, ἀλλ’ οὖν οὐ τῆς κατὰ φύσιν ἀκινησίας τοῦτο αἴτιον· δύναται γὰρ οὕτως ἀκίνητον εἶναι καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὅπου κινηθῇ, ἀλλὰ κἀν μὴ ἔχῃ ποῦ κινηθῇ, πεφυκέναι γε αὐτὸ κινεῖσθαι οὐδὲν κωλύει. ἔδει οὖν τῆς κατὰ συσὶν ἀκινησίας ἀποδοῦναι τὴν αἰτίαν, καὶ μὴ τῆς κατὰ βίαν καὶ παρὰ φύσιν.

p. 205b10 Ἐπεὶ καὶ ἡ γῆ οὐ φέρεται, οὐδ’ εἰ ἄπειρος ἦν, εἰργμένη μέντοι ἀπὸ τοῦ μέσου.

Ωσπερ, φησίν, εἰ ἄπειρος ἦν ἡ γῆ, οὐ διὰ τὸ ἄπειρος εἶναι καὶ μὴ ἔχειν ὅπου κινηθῇ, διὰ τοῦτο οὐκ ἐκινεῖτο, ἀλλ’ ὅτι εἰργμένη ἐστὶν ἀπὸ τοῦ μέσου (καίτοι ἐξὸν ἦν λέγειν ὅτι διὰ τοῦτο ἀκίνητός ἐστιν, ὅτι στηρίζει ἑαυτὴν καὶ ὑπ’ οὐδενὸς περιέχεται, ἀλλ’ ἐλέγχει τὸ μὴ εἶναι [*](1 ἐν αὑτῷ ex Aristotele scripsi: ἐν ἑαυτῶ 1. et Aristotelis cod. I: ἑναυτῶ M: ἐν αὐτῷ Kt 2 διὰ L: om. (K)Mt φησιν ὅτι στηρίζει Mt 3 ἀλλ’ οὖν ἑαυ ἐν superscr. M2) M 4 δή L: δέ KMt at cf. p. 449,1 φησί om. L 5 δ’ ἂν libii οὐ τούτων φησίν K φησιν scil. Anaxagoras 6 αὑτῶ L ἡ L: ἢ K: om. Mt 6. 7 μένει ἄν Mt 7 ἐν αὐτῷ scripsi: ἐναυτῶ K: μὴ ἐν αὐτῶ L: ἐνεαὐτῶ M: ἐν ἑαυτῷ t δὲ ψεῦδος L: δεύδος (ψ superscr. M2) M: ψεῦδος (K)t 8 μετεόρῳ M et 9 ὁ om. L ἀφορισμένος M et t 11 ἐν (post γὰρ) om. Aristotelis cod. E ante corr. καὶ ἐν αὐτῷ ὂν t 14 διὰ τὸ μὴ οὐδενὸς 14. 16 ἀλλ’ οὖν—οὕτως ἀκίνητον εἶναι om. Mt 15 τοῦτο (cf. p. 449, 24) Κ: τὸ L 17 οὖν τοῖς κατὰ M 18 τῆς LK: rdp superscr. M2: τὴν t 19 ἡ om. add. M2 οὐδὲ εἰ Κ 21 διὰ τὸ ἄπειρον L 22 καὶ διὰ τοῦτο οὐ κεκίνητο L εἰργμένη L: εἰρμένη K: ἠρμένη M: εἰρμένη M2: ἠργμένη t cf. ad p. 449,22 23 εὐκίνητός, ut videtur, M 24. p. 452.1 τῆς ἀκινησίας τὸ μὴ εἶναι tiaicit L)

τῆς ἀκινησίας αὐτῇ αἴτιον τοῦτο, τὸ νῦν καὶ ἔχουσάν γε ποῦ κινηθῆναι, ὅμως [*](m 2r) μὴ κινεῖσθαι), οὕτως οὖν κἄν μὴ κινῆται τὸ ἄπειρον, λεκτέον ·φυσικὴν αἰτίαν τῆς ἀκινησίας αὐτοῦ· ἣν γὰρ ἀποδέδωκε, τοῦ μεγέθους ἐστίν.

p. 205b18 Ἅμα δὲ δῆλον ὅτι κἂν ὁτιοῦν μέρος δέοι μένειν. Εἰ γὰρ αἴτιον τῷ ὅλῳ τῆς ἀκινησίας τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι, τοῦτο καὶ τῷ μέρει ἔδει εἶναι ἀκινησίας αἴτιον· ὁ γὰρ αὐτὸς τόπος τοῦ ὅλου καὶ τοῦ μέρους. εἰ μὲν οὗν καὶ τῷ μέρει κατὰ φύσιν ἐστὶ τὸ στηρ.ίζειν ἑαυτό, πάντα ἂν ἀκίνητα εἴη, εἰ δὲ διὰ τὸ πεπεράνθαι τὸ μέρος, διὰ τοῦτο κινεῖται, οὐδὲ τῷ ὅλῳ ἄρα κατὰ φύσιν ὑπῆρχε τὸ ἀκίνητον, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ποῦ κινηθῆναι.

p. 205b24 Ὅλως δὲ φανερὸν ὅτι ἀδύνατον τὸ ἄπειρον ἅμα λέγειν σῶμα καὶ τόπον τινὰ εἶναι τοῖς σώμασιν.

Δείξας ἐκ τῶν δυνάμεων καὶ ἐκ τῶν τόπων ὅΤι ἀδύνατον εἶναι ἄπειρον [*](41) σῶμα, νῦν καὶ ἐκ τῶν ῥοπῶν αὐτὸ τοῦτο κατασκευάζει, καθ’ ἃς τὰ φυσικὰ σώματα κινοῦνται. δύο γὰρ εἴδη κινήσεων ἐν τῷ παντί, ἥ τε κατ’ εὐθεῖαν καὶ ἡ κύκλῳ, τῆς κατ’ εὐθεῖαν ἡ μὲν ἄνω, ἡ τῶν κούφων, ἡ δὲ κάτω, ἡ τῶν βαρέων. ἐὰν οὖν δειχθῇ ὅτι οὔτε τῶν κατ’ εὐθεῖαν κινουμένων σωμάτων οὔτε τῶν κύκλῳ ἄπειρον καὶ μίαν κινεῖται κίνησιν, ἀλλὰ πᾶσα μία κίνησις πεπερασμένη ἐστί, δῆλον ὅτι οὐδὲ τόπος ἄπειρος ἔσται, τό.που δὲ ἀπείρου μὴ ὄντος, οὐδὲ φυσικὸν σῶμα ἄπειρον ἔσται· πᾶν γὰρ σῶμα ἐν τόπῳ. ἐνταῦθα μὲν οὖν δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι κατ’ εὐθεῖαν κίνησις ἄπειρος, ἐν δὲ τῇ Περὶ οὐρανοῦ ὅτι οὐδὲ κυκλοφορικὴν κίνησιν ἄπειρον εἶναι ἐνδέχεται. εἰ δὲ πᾶν σῶμα ἢ κύκλῳ κινεῖται ἡ κατ’ εὐθεῖαν, ἀμφότερα δὲ πεπερασμένα, αἱ κινήσεις, καὶ τὰ κινούμενα ἀνάγκη πεπερασμένα εἶναι. ὅπερ οὖν εἶπον, ἐνταῦθα δείκνυσιν ὡς οὐχ οἷόν τε τῶν εὐθυφορικῶν τι [*](1 τὸ om. L: τ (h. e. τὸν) M 2 κινῆται LK: κινεῖται Mt 3 ἢν Mt ἀποδέδοκε M 4 δῆλον ἐστὶν ὅτι M μέρος δέοι KM: δέοι (0111.. μέρος) L: δέοι μέρος t 5 τὸ ὅλον L: τὸ ὅλλον pr. Μ post ἀκινησίας erasum εἴη vel ἐστὶ L 6.7 ἔδει—οὖν καὶ τῷ μέρει 0111. L 7 τὸ om. Mt ἑαυτῶ primitus M 8 δὲ om. Mt 11 lemma om. Κ τὸ ἄπειρον ἅμα ἄμα M) LM: ἄμα ἄπειρον t cf. Aristotelis libri. Simplic. p. 487,31. Philop. p. 462,1 12 σώμασι M 13 δεῖξας de more scripsit M nequo correxit t 14 αὐτὸς Κ τοῦτο om. Mt καθ’ ἅς LK: καθὼς Mt 15 ἥ τε] εἴτε M εὐθεῖαν libri 16 εὐθείας (item v. 17) compend. M ot t ἡ δὲ] ἢ δὲ, si silentio fides, libri 17 fortasse ὅτι <οὐδὲν> οὕτε (cl. p. 455,25) vel κινουμένων Ε; (cl. v. 25) 18 σώμ/ Κ τῶν κύκλων M 19 μιὰ (LK)Mt ἐστί om. Mt 20 ἄπειρόν ἐστι Mt 21 οὖν] καὶ L εὐθείαν fere constanter Mt: identidem Κ et L 22 Περὶ οὐρανοῦ Α 5 p. 271b26. 7 p. 275 b 12 κυκλωφορικὴν Μ et t 24 πεπερασμένα, αἱ κινήσεις (κινεὶσεις M) KMt: αἱ κινήσεις πεπερασμένοι L: fort. κινήσεις 25 οὖν om. Mt εἶπον om. (?) L εὐθυφορικῶν L: εὐθυφορητικῶν K: εὐθηφορικῶν Mt τι om. Mt)

σωμάτων ἄπειρον εἶναι, καὶ πρῶτον μὲν δείκνυσι δι’ ὑποθετικοῦ συλλογισμου. [*](m 2r) εἰ γὰρ ἔστι, φησίν, ἄπειρόν τι σῶμα αἰσθητόν, ἢ βάρος ἕξει ἢ κουφότητα (πᾶν γὰρ σῶμα αἰσθητὸν ἢ βάρος ἔχει ἢ κουφότητα), μὴν ἀδύνατον βάρο.ς· ἔχειν ἢ κουφότητα τὸ ἄπειρον σῶμα, οὐδὲ εἶναι ἄρα ὅλως δυνατὸν ἄπειρον σῶμα τῶν κατ’ εὐθεῖαν κινουμένων. πόθεν δὲ ὅτι ἀδύνατον βάρος ἔχειν ἢ κουφότητα τὸ ἄπειρον σῶμα; ὅτι εἰ μὲν βαρὺ εἴη, φησίν, ὅλον | ἔσται κάτω, εἰ δὲ κοῦφον, ὅλον ἄνω, εἰ δὲ τὸ [*](m 2v) μὲν ἕξει βαρὺ τὸ δὲ κοῦφον, τὸ μὲν ἔσται αὐτοῦ ἄνω τὸ δὲ κάτω. καὶ τὸ μὲν ὅλον εἶναι ἢ ἄνω ἢ κάτω. ὡς σαφὲς ἔχον τὸ ἄτοπον, οὐδὲ κατασκευάζει (πρωτον μὲν ὅτι οὐ μόνον βαρέα ἐστὶ τὰ σώματα, ἀλλὰ κοῦφα, ἔπειτα εἰ μόνον τὸν ἄνω καθέξει τόπον, ἐλλείψει ὁ κάτω, εἰ δὲ τὸν κάτω, ἐλλείψει ὁ ἄνω· πῶς οὖν ἄπειρον ὃ μὴ πάντα περιλαμβάνει τόπον;), κατασκευάζει δέ, μᾶλλον δὲ ἀπάγει εἰς ἄτοπον, τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν τὸ μὲν αὐτοῦ εἶναι βαρὺ τὸ δὲ κοῦφον. εἰ γὰρ τὸ μὲν αὐτοῦ εἴη βαρὺ τὸ δὲ κοῦφον, τὸ μὲν ἔσται ἄνω τὸ δὲ κάτω· πῶς οὖν διελεῖς, φησί, τὸ ἄπειρον, ἵνα καὶ ἀποδῷς μόριον ἑκατέρῳ; πότερον τὸ μὲν ἥμισυ βαρὺ ἐρεῖς τὸ δὲ ἥμισυ κοῦφον, ἢ ὁπωσοῦν ἄλλως; καὶ πῶς οἷόν τε τοῦ ἀπείρου ἥμισυ ἢ δίμοιρον λαβεῖν, ἢ ὅλως μόριον; ἔπειτα πῶς δυνατὸν ὅλως ἐν τῷ ἀπείρῳ εἶναι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω; πόθεν ἀρξάμενος μέχρι τίνος ἀφοριεῖς τὸ ἄνω, ὁμοίως. δὲ καὶ τὸ κάτω; ἀδύνατον γὰρ τοῦτο ἐπὶ τοῦ ἀπείρου. καὶ εἰ ὅλως ἔχει τὸ ἄνω καὶ κάτω, ἕξει καὶ ἔσχατα· ἔσχατα γὰρ ταῦτα. εἰ δὲ ἔχει ἔσχατα, οὐκ ἂν εἴη ἄπειρον. δυνατὸν δὲ καὶ ἐνταῦθα εἰπεῖν ἅπερ καὶ ἐπὶ τῶν δυνάμεων, ὅτι ἢ κεκραμένα ἔσονται ἢ ἁπτόμενα, καὶ ἥξουσιν οἱ πρότερον λόγοι. πρῶτον μὲν ἐπιχείρημα τοῦτο. δεύτερον πάλιν ἀπὸ τῶν τόπων. πὰν, φησί, φυσικὸν σῶμα ἐν τόπῳ ἐστί, τόπου δὲ διαφοραὶ ἐξ, κυριώτατοι μὲν τῶν τόπων δύο, ὁ ἄνω καὶ ὁ κάτω, ἕτεροι δὲ παρὰ τούτους τέσσαρες, ἔμπροσθεν ὄπισθεν δεξιὰ ἀριστερά. πρώτους δὲ εἶπον τὸν [*](1. 2 συλλόγου ante oorr. M 2. 3 ἕξει κουφότητα ἢ κουφότητα ἔχει (sed ἔχει addidit Μ2) Mt 3 πᾶν γὰρ σῶμα αἰσθητὸν ἢ βάρος ἔχει ἢ κουφότητα K: om. LMt 4 ἔχει superscr. M2 5 δυνατὸν τὸ ἄπειρον Mt 6 τὸ ἄπειρον σῶμα βάρος ἔχειν ἢ κουφότητα transponunt Mt 7 κοῦφον ὅλων ἄνω K 7. 9 εἰ δὲ τὸ μὲν—ἢ ἄνω om. Mt 8 αὐτοῦ L: τοῦ Κ 9 ἔχων compeud. Μ et (K)t 10 οὐ μόνον om. Mt 11. p. 455,11 ἔπειτα εἰ μόνον—τὴν τοσαύτην om. L, ubi in ima pagina ἐνταῦθα λείπει ἀπὸ τοῦ μαμίου (σημείου?) κατάβα 11. 12 ἐλλείψει untrobique ex /////// ύψει fecit 2 δὲ τὸν κάτω om. add. Μ2 12 ὃ μὴ Κ: ὃ ἅμα (sed deletum μὴ buper ἄμ) M: ὃ ἄμα t 13 δέ (post κατασκευάζει) Κ: delet M: om. t qui distinguit κατασκευάζει. μᾶλλον δὲ 15 διελεῖς ex Aristotele scripsi: διελεῖς KM: διέλῃς t 17 οἷόν τε K: οἴονται (αι M: οἴονται t 19 εἶναι τὸ (ex τῶ corr. M) ἄνω καὶ (om. τὸ) κάτω Mt πόθεν γὰρ Mt 20 ὁμοίως δὲ καὶ τὸ κάτω Κ: καὶ τὸ (ex τῶ corr. M) κάτω ὁμοίως Mt 21 τὸ ex τῶ corr. M καὶ ἔσχατα K: τὰ ἔσχατα Mt 22 εἰ δὲ ἔχη Κ ἔσχατα Κ: ἔα M: ἔσχατον t καὶ om. Mt 25 ἅπερ κτλ.] cf. Philop. ad p. 204b10 sqq. κεκραμένα scripsi: κεκραμμένα Κ: καὶ κερασμένα superscr. M2: καὶ πεπερασμένα t 24 δεύτερον δὲ Mt 25 τῶν τόπων] τοῦτο primitus M. 27 τέσσαρες] δ΄ libri πρώτους Κ: πρᾶτον Mt) ἄνω καὶ τὸν κάτω, διότι συναναιροῦσι καὶ. οὐ συναναιροῦνται· μὴ ὄντων [*](m 2v) γὰρ τούτων οὐδὲ οἱ λοιποὶ εἶναι δύνανται, ἐκείνων δὲ μὴ ὄντων τούτους οὐδὲν κωλύει εἶναι· ὄντος μὲν γὰρ πλάτους ἢ βάθους ἀνάγκη πᾶσα καὶ [*](16) μῆκος εἶναι, μήκους δὲ ὄντος οὐκ ἀνάγκη καὶ τὰ λοιπά. δείκνυσι δὲ ταῦτα ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ ἀκριβέστερον. ἓξ οὖν αἱ διαφοραὶ τοῦ τόπου, καὶ αὗται, φησίν, οὐδὲ μόνον θέσει εἰσὶ καὶ πρὸς τὴν ἡμετέραν σχέσιν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ παντὶ κατὰ φύσιν εἰσί· καὶ ὁ μὲν ἄνω καὶ κάτω προφανῶς, δεξιὰ δὲ καὶ ἀριστερὰ ἐν μὲν τοῖς μερικοῖς προδήλως (φύσει γὰρ τὰ μὲν τῶν μορίων ἐστὶ δεξιά, τὰ δὲ ἀριστερά), καὶ ἐν τῷ παντὶ δὲ δεξιὰ μὲν τὰ ἀνατολικά, ὡς ἄρχοντα τῆς κινήσεως, ἀριστερὰ δὲ τὰ ἐναντία. οὕτω καὶ ὁ ποιητὴς αὐτὰ καλεῖ· φησὶ γὰρ

εἴτ’ ἐπὶ δεξί’ ἴωσι πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε,

εἴτ’ ἐπ’ ἀριστερά τοί γε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα.

ταῦτα μὲν οὖν δεξιὰ καὶ ἀριστερά, κατ’ ἀναλογίαν δὲ ἔμπροσθεν μὲν τὰ βόρεια, ὄπισθεν δὲ τὰ νότια. ἀνάγκη οὖν εἰ ἔστι σῶμα ἄπειρον, ἐν τόπῳ εἶναι τοῦτο, ἐν τόπῳ δὲ ὂν κατὰ ταύτας τὰς διαστάσεις διεστάναι. ἀδύνατον δὲ ἐν τῷ ἀπείρῳ σώματι ταύτας λαβεῖν τὰς διαφοράς· τί γὰρ τῶν τοῦ ἀπείρου τίνι τῶν τόπων ἀφοριεῖς; εὐθὺς γὰρ ἀνάγκη πεπερασμένον εἶναι συνδιαιρούμενον κατὰ μόρια ταῖς τῶν τόπων διαφοραῖς. ἢ γὰρ τινὰ τῶν μορίων ἄπειρα ἔσονται τινὰ δὲ πεπερασμένα, ἢ πάντα ἄπειρα, ἢ πάντα πεπερασμένα· καὶ εἰ μὲν πάντα πεπερασμένα, καὶ τὸ ἐκ πάντων ἄρα πεπέρανται, εἰ δὲ τῶν λοιπῶν θάτερον εἴη, ἢ πολλαπλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον ἢ αὐξηθήσεται. τρίτον· πᾶς τόπος φύσει πεπέρανται πέρας γάρ ἐστι τοῦ περιέχοντος), εἰ οὖν πᾶν μὲν σῶμα ἐν τόπῳ πᾶς δὲ τόπος πεπέρανται, <πᾶν ἄρα σῶμ πεπέρανται> καὶ ἀποφατικῶς· εἰ πᾶν σῶμα ἐν τόπος δὲ ἄπειρος οὐκ ἔστιν, οὐδὲν ἄρα σῶμα ἄπειρόν ἐστι. τέταρτον τίθησιν ἐπιχείρημα τοιοῦτον· ἐφ’ ὧν, φησί, τὸ γένος κατηγορεῖται, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τῶν εἰδῶν τι κατηγορεῖσθαι (οὐδὲν γάρ ἐστι γένος τι αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἀλλ’ ἐν τοῖς εἴδεσι θεωρεῖται, οὐδὲ ἔστι ζῷόν τι ὃ μὴ πάντως· ἄνθρωπος ἐστιν ἢ ἵππος ἢ ἕτερόν τι τῶν κατ’ εἶδος ζῴων), οὐκοῦν εἰ ἐν τόπῳ τὸ ἄπειρον, πάντως καὶ ἔν τινι τῶν τοῦ τόπου εἰδῶν ἔσται, ἡ ἐν τῷ κάτω ἢ ἐν τῷ ἄνω ἢ ἔν τινι τῶν ἄλλων (οὐ γὰρ ἔστι τόπος τις παρὰ τοὺς εἰρημένους), δέδεικται δὲ πολλάκις ὅτι ἀδύνατον τὸ ἄπειρον ἔν τινι [*](1 τὸν om. t διότι M2t: διὸ KM ante καὶ οὐ οὐ συναναιροῦνται delevit καὶ οὐ συναι- ροῦνται M 4 οὐκ ἀνάγκη καὶ Mt: ἀνάγκη Κ 5 τῇ] τοῖς superscr. M2 Ihpl οὐρανοῦ li 2. Δ 1 οὐρανοῦ πραγματεία ’-’t ἓξ] καὶ Κ cf. ad p. 3891 αὕτη primitus M 12 εἴτ’ ἐπὶ κτλ.] Horn. M 239 sq. δεξιὰ Mt: δεξιᾶ Κ ἠῶ τ’] ἢ ὤτ᾿ Κ: ηώτ᾿ Μ: ἠώτ᾿ t ἐριστερὰ Κ ποτὲ M 15 μόρεια Κ νότεια Mt IG ante κατὰ addit supra versiim ἀνάγκη M2 17 σώματι] cf. Arist. p. 205b35 cod. E. Diels z. Textgesch. p. 8 τῶν] τοῦ Κ 18 τινὶ M 19 fort. τινὰ <μὲν> 20 ἄπειρα (priore loco) iterat M 22. 25 πεπέρανται quater πεπέρασται libri 23 αὐξιθήσεται superscr. Μ2 τρίτος Κ φύσει] φησι compend. Κ 24 εἰ οὖν γοῦν M μὲν Κ: om. Mt 25 πᾶν ἄρα σῶμα πεπέρασται addidit t: om. KM) τούτων εἶναι. οὕτω μὲν· οὖν ἐνταῦθα, ἐν δὲ τῇ Περὶ οὐρανοῦ πραγματείᾳ [*](m 2v) πολλοῖς ἐπιχειρήμασι κατασκευάζει, ὅτι οὐδὲ τὴν κύκλῳ κίνησιν ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι, ἐπεὶ μηδὲ αὐτὸν τὸν κύκλον, ἐξ ὧν δύο ἢ τρία μεμνήσομαι, ὅσα εἰς νόησίν ἐστι προχειρότερα καὶ τοῖς μὴ διὰ γεωμετρικῆς ἠγμένοις θεωρίας. δέδεικται γοῦν ἐν γεωμετρίᾳ, ὅτι ἐὰν δύο εὐθεῖαι ἀπὸ ἑνὸς σημείου ἐ·κβληθῶσιν ἐπ’ ἄπειρον; τὸ μεταξὺ αὐτῶν διάστημα ἐπ’ ἄπειρον αὐξηθήσεται, καὶ εἰ γενομένας κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρους νοεῖς τὰς εὐθείας, καὶ τὸ μεταξὺ αὐτῶν διάστημα κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον ἔσται. τούτου οὕτως ἔχοντος, ἐὰν νοήσῃς ἀπὸ τοὺ κέντρου τῆς γῆς δύο εὐθείας ἐκβαλλομένας μίαν μὲν ἐπὶ τὸ μεσουράνημα, ἑτέραν δὲ ἐπὶ τὴν ἀνατολήν, εἰ μὲν τὸ μεταξὺ αὐτῶν διάστημα ἄπειρον εἴη, ἐπειδὴ ἐν ἕξ ὥραις τὴν τοσαύτην διά- στασιν κινεῖται ὁ ἥλιος, λέγω τὴν ἀπὸ ἀνατολῆς ἐπὶ τὸ μεσουράνημα, ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ ἄπειρον διάστημα κινηθήσεται, ὅπερ ἀδύνατον. οὐκ ἄρα ἄπειρον τὸ μεταξὺ τῶν εὐθειῶν διάστημα, ἀλλὰ πεπερασμένον. τὰ αὐτὰ δὲ πάλιν συμβήσεται, κἀν εἰ ἀπὸ τοῦ κέντρου ἐπὶ τὸ μεσουράνημα καὶ ἐπὶ τὴν δύσιν δύο εὐθείας ἐκβάλλωμεν· οὐκοῦν τὸ ἀπὸ τοῦ μεσουρανήματος ἐπὶ τὴν δύσιν πεπερασμένον ἔσται.• τὰ αὐτὰ δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ λοιποῦ ἡμισφαιρίου συμβαίνει. οὐκ ἄρα οὐδὲ τὴν κύκλῳ κίνησιν ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι. δείκνυσι δὲ τὸ αὐτὸ καὶ οὕτως· ὥσπερ, φησίν, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τρίγωνον ἄπειρον ἢ τετράγωνον, ἀλλ’ ἅμα τῷ εἰπεῖν ταῦτα σχήματα τινα ἐννοῶ, τὸ μὲν ὕπο τριῶν ὅρων το δε ὕπο τεσσάρων περατουμενον, οὕτως οὐδὲ κύκλον ἄπειρον οἷόν τε λέγειν, οὐδὲ ἁπλῶς σχῆμα· αὐτὴ γὰρ τοῦ σχήματος ἡ ἔννοια ὅρου καὶ πέρατός ἐστι σημαντική. εἰ οὖν μηδὲ κύκλον εἰπεῖν ἄπειρον ἐνδέχεται, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲ ἡ κατὰ κίνησις ἄπειρος ἔσται· ὡς γὰρ ἔχει τὸ ἐφ’ οὗ γίνεται ἡ κίνησις, οὕτως [*](m 3r) ἔχειν ἀνάγκη καὶ τὴν κίνησιν. εἰ οὖν μήτε τῶν κατ’ εὐθεῖαν κινουμένων σωμάτων, μήτε τῶν κατὰ κύκλον ἐνδέχεται τὴν κίνησιν ἄπειρον εἶναι, δῆλον ὅτι οὐδὲ τόπον ἄπειρον εἶναι ἐνδέχεται· οὐδὲν ἄρα σῶμα οὔτε τῶν κύκλῳ κινουμένων οὔτε τῶν κατ᾿ εὐθεῖαν ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι. ταῦτα [*](1 Περὶ οὐρανοῦ] v. ad p. 452, 22 2 ἐπιχειρΐμασι superscr. M2 4 τοῖς] τοῦ Κ γεομετρικῆς M et t ἠγμένης primitus M 5 γοῦν Κ: οὖν Mt γεομετρία M 6 8 ἐπ’ ἄπειρον αὐξηθήσεται—διάστημα διάστημα om. Κ 7 αὐξιθήσεται M 9 νοήσεις primitus M ἐκαλλομένας (sic) K 10 μεσουράνημα scripsi: μεσουράνισμα KMt 11 ἓξ ὤρεσιν Κ τοσαύτην Κ: τοιαύτην Mt 11. 12 διάστασιν] hinc rursus L v. supra ad p. 453,10 12 λέγων L ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς Mt 12 et 15 μεσουράνισμα Mt 15 πάλην Κ ἀπὸ] ἐπὶ 1- 16 δύο πεπερασμένας εὐθείας I. ἐκβάλλωμεν Κ: ἐκβάλλομεν L: ἐκβάλωμεν Mt 16. 17 μεσουρανήματος L: μεσουρανήματα K: μεσουρανήσματος M: μεσουρανίσματος t 17 πεπερασμένα Μ 19 φησίν De caelo Α 5 p. 272b17 20 ἀλλ’ ἅμα] litterae ἄμα foro exhaustae M: ἀλλὰ (om. ἄμα) t 21 τριῶν] τῶν L ὅρων Lt: ὁρῶν Κ: ὡρῶν M 22. 23 αὕτη γὰρ ἡ τοῦ σχήματος ἔννοια L 25 οὖ LK: ᾦ Mt 26 κατ’ εὐθεῖαν om. Mt 27 τῶν parum perspicue ex τὴν correxit M: τὴν t τὴν 0111. L 28 οὐδὲ ἄπειρον τόπον εἶναι Mt 28. 29 οὔτε τῶν κύκλῳ — ἐνδέχεται ἄπειρον εἶναι LK: ἄπειρόν ἐστι ceteris omissis Mt) οὗν εἰπών; καὶ διὰ πάντων τούτων· δείξας ὅτι ἀδύνατον σῶμά τι ἐνεργείᾳ [*](m 3r) ἄπειρον εἶναι, ἐφεξῆς εἰς τὸ ἐναντίον ἐπιχειρεῖ. εἰ γάρ, φησί, μηδαμῇ μηδαμῶς εἴη τὸ ἄπειρον, μυρία ἀδύνατα ἕψεται, ὥσπερ καὶ πρότερον εἶπεν· οὔτε γὰρ ὁ χρόνος, φησίν, ἀίδιος ἔσται, ἀλλ’ ἔσται τις αὐτοῦ ἀρχὴ καὶ τελευτή, πρᾶγμα ἀδύνατον· τὸ γὰρ λέγειν ὡς ἤρξατό ποτε γενέσθαι ὁ χρόνος, οὐδὲν ἄλλο λέγειν ἐστίν, ἢ ὅτι· χρόνος ἦν ὅτε χρόνος οὐκ ἦν· πᾶν γὰρ τὸ γινόμενον· ἐν χρόνῳ γίνεται, καὶ τὸ ῾ποτέ᾿ χρόνου κατηγορεῖται, δείκνυται δὲ καὶ κίνησις οὖσα ἀίδιος, ᾗ παρακολούθημα ὁ χρόνος. ἓν μὲν οὖν τοῦτο ἄτοπον μὴ παραδεχομένοις μηδαμῶς τὸ ἄπειρον, ἕτερον δὲ ὅτι οὐκ ἔσονται τὰ συνεχῆ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετά, καὶ τρίτον ὅτι ἐπι- λείψει αὐξόμενος ὁ ἀριθμός. εἰ τοίνυν, φησί, καὶ οἱ ἀνασκευαζοντες τὸ ἄπειρον λόγοι καὶ οἱ εἰσάγοντες ἀληθεῖς, διαιτητοῦ χρ.εία τοῦ διαιτησοντος ἐναντίοις λόγοις καὶ δείξοντος κατὰ τί μὲν ἀληθεῖς εἰσι κατὰ τί δὲ οὗ· εἰ γὰρ μὴ κατά τι μὲν ὑπῆρχε τὸ ἄπειρον, κατά τι δὲ οὐχ ὑπῆρχεν, οὐκ ἂν ἔδοξεν ἑκάτερος τῶν λόγων ἀληθ·ὴς εἶναι. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς διαιτᾷ τῷ λόγῳ διαίρεσιν τῶν ὄντων ποιούμενος.

Ἀλλὰ πρότερον τὰ περὶ τοῦ χρόνου εἰρημένα ἐπισκεψώμεθα. εἰ τῷ λέγειν ὅτι ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν χρόνος ἄτοπόν τι ἀκολουθεῖ, τὸ εἶναι χρόνον ὅτε οὐκ ἦν χρόνος, καὶ διὰ τοῦτο ψευδὴς ἡ ἀπόφασις αὕτη, διότι καὶ τὸ ‘ἦν’ καὶ τὸ ῾ποτέ’ χρονικὰ προσρήματα, ἃ λέγομεν ὑπάρχειν πρὸ τοῦ χρόνου, ἀνάγκη δήπου τὴν κατάφασιν ταύτην ἀληθῆ ὑπάρχε·ιν, καὶ μηδὲν αὐτῇ ἕπεσθαι ἄτοπον, λέγω δὴ τὴν λέγουσαν ὅτι ἦν ποτε ὅτε [οὐκ] ἦν χρόνος. ἐπὶ παντὸς γὰρ ἢ ἡ κατάφασις ἢ ἡ ἀπόφασις ἀληθής. ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ ῾ποτέ᾿ καὶ τὸ ‘ἦν’ χρόνου ἐστὶ δηλωτικά, οὐδὲν ἄλλο λέγει ἡ κατάφασις ἢ ὅτι ἦν χρόνος ὅτε ἦν χρόνος. τίς οὖν τῶν χρόνων τούτων ἡ διαοὖν [*](1 om. Mt τούτων om. L 1. 2 ἐνεργείᾳ post ἄπειρον ponit L 2 τὸ om. L 2. 5 εἰ γάρ — ἀδύνατον LK: εἰ γὰρ φησὶν ἀίδιος λείπει ὡς ἔοικε τὸ οὐκ Μ2) ἔσται ἀλλέσται τί αὐτοῦ ἀρχὴ καὶ τελευτὴ πρᾶγμα ἀδύνατον. εἰ γὰρ φησί μηδαμῆ μηδαμῶς— εἶπεν. οὗτε γὰρ κρόνος φησίν ἀίδιος ἔσται M: εἰ γάρ φησι μηδαμῆ —εἶπεν. οὕτε γὰρ χρόνος φησὶν ἀίδιος ἔσται (om. ἀλλ’ ἔσται—ἀδύνατον) t. ceterum v. 3 ante ἕψεται. littera erasa K 3 πρότερον c. 4 p. 203b31 sq. 4 ὁ χρόνος φησίν Κ: φησὶν ὁ χρόνος L αὐτοῦ ἀρχὴ Κ: ἀρχὴ αὐτοῦ L 5 12 πρᾶγμα—χρεία ad verbum fere ex Themist. p. 238,3 sqq. .5. 6 γενέσθαι ὁ χρόνος LK: ὁ χρόνος γενέσθαι Mt 6 ὅτι] ὁ Κ ὅτε οὐκ ἦν χρόνος L 7 πᾶν γὰρ τὸ γινόμενον L et Themistius: πάντα γὰρ τὰ γινόμενα KMt at cf. p. 45817 χρόνου] χρόνον Κ 8 ᾗ scripsi: ἢ KM: ἧς (L)t cum Themistio 9 παραδεχομένοις (L)t: παραδεχόμενοι KM τὸ ἄπειρον εἶναι L 10 ὅτι (post δὲ) om. M 12 διαιτητοῦ] διὰ τοῦτο L χρεία LK: χρήζουσι Mt 13 δεῖξαι L ἂν ἂν pa- rum clare scriptum M: ὢν t ἔδοξε τῶ λόγω (om. ἑκάτερος) L ἀληθεῖς M: ἀληθῆς t διαιτᾷ L: διαιτᾶ L: (K)Mt ante v. 17 tit. παρέκβασις marg. Μ2 et t 18 οὐκ o ἦν ὁ χρόνος L χρόνον Lt: χρόν M: χρόνος Κ 19 διὰ τοῦτο om. L 20 πότε ὁ libri χρονηκὰ Μ ἃ LK: ἂ M: om. t πρ τοῦ M 21 ὑπάρχειν LK: ὑπαρ M: ὑπάρχει t 22 αὐτὴ KM οὐκ delent (K)t 23 ἢ prius Mt: 0111. LK 24 δηλωτικὰ L: δηλο (o mut. in ω?) M: δηλωτικὸν (K)t)

φορά, τοῦ τε ὄντος καὶ τοῦ ἐν ἐκείνῳ ὅντος, οὁδὲ βουλομένῳ πλάσαι δονχτόν· [*](m 3r) ὥσπερ γὰρ εἴ τις εἴποι ῾ἦν ποτε ὅτε ἦν Σωκράτης᾿, εἶπεν. ἕτερόν τι τὸν χρόνον καὶ ἔτερον τὸν Σωκράτην τὸν ἐν τῷ χρόνῳ γενόμενον, οὕτω δήπου καὶ ὅταν λέγῃ ῾ἦν ποτε ὅτε ἦν χρόνος᾿, ἕτερον ἐν ἑτέρῳ φησὶν εἶναι χρόνον. δεῖ οὖν τὸ μὲν ὑποκεῖσθαι τὸ δὲ ἐν ἐκείνῳ εἶναι. εἰ δέ τις ἐρεῖ ὅτι ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ φέρω τὸ ῾ἦν᾿ καὶ τὸ ‘ποτέ’ καὶ τὸ ῾χρόνος᾿, ἴστω μετὰ τοῦ γέλωτα ὀφλισκάνειν καὶ τὴν κατάφασιν ἀναιρῶν τὸν αὐτὸν ποιῶν ὑποκείμενον καὶ κατηγορούμενον. ὥσπερ. γὰρ εἴ τις λέγοι ὅτι ῾ἦν Σωκράτης ὅτε ἦν Σωκράτης’ καταγέλαστος ἄν εἴη , οὐ κατάφασιν λέγων ἐν ᾗ πάντως δεῖ τὸν ὑποκείμενον ὅρον ἕτερον εἷναι τοῦ κατηγορουμένου, ἀλλὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν φωνὴν αὐτὴν εἰς ἑαυτὴν κυκλουμένην, ·οὕτω δήπου ὁ λέγων· ὅτι ῾ἦν ποτε ὅτε ἦν χρόνος᾿, εἰ νομίζοι τὸν αὐτὸν ἐν τῷ ὑποκειμένῳ ·χρόνον λαμβάνειν καὶ ἐν τῷ κατηγορουμένῳ, τὸν αὐτὸν ὀφλήσει γέλωτα. καὶ ἄλλως εἰ ἡ κατάφασις καὶ ἡ ἀπόφασις τοὺς αὐτοὺς ὅρους ἔχουσιν ἀπαραλλάκτως, ἐπὶ δὲ τῆς ἀποφάσεως τὸ ῾ἦν῾ καὶ τὸ ῾ποτέ᾿ χρόνον ἐξειλήφασι προυπάρχοντα τοῦ χρόνου, τοὺς αὐτοὺς δήπου καὶ ἐν τῇ καταφάσει φυλακτέον. ἔσται οὖν τις χρόνος ἐν ᾧ ἕτερός τις ὑπῆρχε χρόνος· τὶς οὖν ἐν τινί· ἀλλ’ ἀδύνατον. ὅσον οὖν ἐπὶ τοῖς σεμνοῖς τούτοις συλλογισμοῖ, ψευδὴς ἔσται ἡ ἀντίφασις, ἐπειδὴ καὶ τῇ ἀποφάσει καὶ τῇ καταφάσει ἄτοπόν τι ἠκολούθησεν. αἴτιον δέ σοι τῆς πλάνης γέγονε τὸ μὴ συνιδεῖν, ὅτι ἀδύνατόν ἐστι κατηγορῆσαί τί τινος ἐκτὸς χρονικῆς τινος ἐμφάσεως διὰ τὴν ἀσθένειαν τὴν ἡμετέραν * * * ἀλλ᾿ οὐδὲ ἐπὶ αὐτῶν τῶν θείων. πῶς δὲ καὶ οὐ καταγέλαστον τὸ νομίζειν ὅτι τὸ ῾ἦν᾿ καὶ τό ῾ἔστι᾿ πάντως ἐπὶ χρόνου κατηγορεῖται, οὐχὶ δὲ καὶ ἐπὶ ὑπάρξεως, ὡς ὅταν λέγω ὅτι ῾ἦν Σωκράτης᾿, ῾ἦν τὸ Λύκειον᾿, εἰ καὶ συνεμφαίνεταί πως καὶ ὁ χρόνος; λέγομεν δήπου καὶ θεὸν εἶναι, καὶ οὐ δήπου χρόνον αὐτοῦ κατηγοροῦμεν· κἂν γὰρ λέγωσι τὸ ἐπὶ θεοῦ ῾εἶναι᾿ μὴ ἀντιδιαστέλλεσθαι πρὸς τὰ λοιπὰ μέρη τοὐ χρόνου, ἀλλ’ οὖν γε ἡ φωνὴ αὕτη πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ ῾ἦν᾿ καὶ τοῦ ῾ἔσται᾿ λέγεται, ἀλλ’ ὅμως ἡ διάνοια διορθοῦται τὴν τῆς φωνῆς ἀσθένειαν. οὕτως οὖν καὶ ὅταν λέγω ὅτι ῾ἦν ὅτε οὐκ ἦν χρόνος᾿ [*](1 βουλομένω L: βουλόμ Κ: βουλ·ομένοις Mt 2 post εἴποι addit ὅτι L ἢν (ante Σωκράτης) om. L 4 λέγη LK: ἔλθῃ M: εἴπῃ t ὅτε om. primitus L χρόνος ἢν L: χρόνος om. M φασὶν KM 5 τὸν μὲν ὑποκεῖσθαι· τὸν δὲ t 7 ὀφλησκάνειν Κ ἀπόφασιν L 9 ἢν Lt: τὴν Κ: ἣν M ἂν εἴη] ἦν L 10 τὸν κατηγορούμ Κ 11. 12 κυκλουμένην—εἰ om. L 11 οὕτω] οὔτε M 12 νομίζοι Κ: νομίζει LMt 13 χρόνω LM 14 εἰ ἡ] εἴη Μ 15 ἀπαραλάκτως, ἐπεὶ δὲ M τὸ (ante ποτέ) om. Mt 16 ἐξείληφας Κ 16. 17 καταφάσει M 17 τις (post οὖν) om. Mt 21 κατηγορεῖσαί M 22 διὰ τῆς . . . . . ἐνείαν primitus M ante ἀλλ’ οὐδὲ lacunae signa posui: ἀλλ’ om. t 24 χρόνου λαμβάνεται καὶ κατηγορεῖται L ἐπὶ (ante ὑπάρξεως) om. L ’) ὅτι LKM: ὅτε t λύκειον M: λύκιον LKt εἰ δὲ καὶ 1, πῶς KM καὶ (ante ὁ) om. Mt 27 γὰρ Κ: om. LMt εἶναι oiii. 1, μὴ om. t διαντιστέλλεσθαι M 30 καὶ om. L) (τὸ γὰρ ῾ποτέ᾿ ποτέ ὡς μᾶλλον κακουργηθῆναι δυνάμενον σιωπῶ), τὸ ῾ἦν᾿ ἐπί [*](m 3r) τινος ὑπάρξεως οὐ χρόνου φέρω, ὅτι ἦν φέρε εἰπεῖν αἰὼν ἢ ἄλλαι τινὲς οὐσίαι θεῖαι. καὶ διορθοῦμαι τὴν ἀσθένειαν τῆς· φωνῆς τοιῷδε τρόπῳ, ἐπειδὴ τὸ ῾ἦν᾿ ἓν μέν ἐστι κατὰ τὴν φωνήν, τῷ δὲ λόγῳ οὐχ ἕν· σὴ μαίνει μὲν γὰρ καὶ τὴν ὕπαρξιν οὗ ἄν κατηγορῆται πράγματος, σημαίνει δὲ καὶ χρόνου τι μόριον τὸ παρεληλυθός· ὅσον μὲν οὖν αὐτοῦ ὕπαρξιν δηλοῖ, τοῦτο λαμβάνω, ὅσον δὲ χρονικὸν τμῆμα οὐκέτι. ὥσπερ οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ ῾ἔστι᾿ τὸ μέν φασι σημαίνειν τὸ ἀδιάστατον, ὃ καὶ ἐπὶ θεοῦ κατηγορεῖται, τὸ δὲ χρόνου μέρος, καίτοι τῆς φωνῆς αὐτῆς ·καθ’ αὑτὴν τὸ τμῆμα τοῦ χρόνου σημαινούσης, ὅμως ἐκ τῶν ὑποκειμένων καθ’ ὧν κατηγορεῖται τὴν διαστολὴν τῶν σημαινομένων ἐποιησάμεθα, οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τοῦ ῾ἦν᾿, ἐπεὶ σημαίνει καὶ χρόνον καὶ ὕπαρξιν, ὅταν λέγω ὅτι ῾ἦν ὅτε οὐκ ἦν χρόνος᾿, τὸ ῾ἦν᾿ ὑπάρξεως τινος οὐ χρόνου κατηγορῶ. δυνατὸν δὲ καὶ τὰς καταγελάστους ταύτας κακοπραγμοσύνας ἐκφεύγειν λέγοντας ῾οὐκ ἦν ἀεὶ χρόνος’. δυνατὸν μὲν οὖν ἦν ἐπὶ πλεῖον τὸ ἀνόητον τῶν τοιούτων λόγων ἐλέγξαι, ἀλλ’ ὡς ἐν παρεκβάσει ἱκανὰ καὶ ταῦτα. Τὸ δὲ λέγειν ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον ἐν χρόνῳ γίνεται, καὶ τοῦτο ψεῦδος· γινόμενον δὲ λέγω πᾶν ἀπλῶς τὸ πρότερον μὲν μὴ ὄν, ὕστερον δὲ ὄν. ὅτι δέ εἰσι τοιαῦτα μυρία, αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς τελευταίοις ταύτης τῆς πραγματείας δείκνυσι· τοιαῦτα δέ ἐστι τὰ σημεῖα αἱ ἁφαί, καὶ οὐ μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ εἴδη πάντα· ἀχρόνως γὰρ καὶ ἐγγίνεται τοῖς ὑποκειμένοις καὶ | ἀπογίνεται. καὶ ἄλλως εἰ καὶ μὴ ἁπλῶς τὸν χρόνον γίνεσθαί [*](m 3v) φασιν, ἀλλ’ οὖν τινὰ χρόνον γίνεσθαι οὐκ ἀρνήσονται, οἷον τόνδε τὸν ἐνιαυτόν, ἐπεὶ οὐδὲ ἄνθρωπον μὲν ἀπλῶς γίνεσθαι, τινὰ δὲ ἄνθρωπον γίνεσθαί φασι· καὶ δῆλον ἐξ ὧν καὶ φθείρονται πάντα τὰ μερικά. ἐπεὶ οὖν γίνεται ἥδε ἡ ἡμέρα ἢ ὅδε ὁ ἐνιαυτός, δεῖ πάντως ἐν χρόνῳ γίνεσθαι, εἴ γε πᾶν ἁπλῶς τὸ γινόμενον ἐν χρόνῳ γίνεται· δέοι οὖν ἄλλον εἶναι χρόνον ἐν ᾧ ἡ ἡμέρα γενήσεται῾ ἔσονται οὖν ἅμα δύο χρόνοι, οἷον ἡμέραι δύο. καὶ τίς ἡ πρὸς ἄλληλα αὐτῶν διαφορά; ἀλλὰ ταῦτα καὶ λέγειν ἄξια, ὅτι δὲ οὐ δέδεικται ἐξ ἀνάγκης ἀίδιος οὖσα ἡ κίνησις, ἱκανῶς ἐν ταῖς σχολαῖς τοῦ ὀγδόου τῆσδε τῆς πραγματείας ἐδείξαμεν.

[*](1 πότε libri κακουργηθεῖναι Μ τὸ ἦν LKM: τὸ δὲ ἦν t 2 αἱὼν Μ: αἰῶν Κ 5 κατηγορεῖται KM 6 παρεληλυθός Κ: παρελελυθός LM: παραλελυθός t οὖν LK: γὰρ Mt 7 τούτω Mt οὐκέτι λαμβάνω L 8 τὰ μέν φασιν σημαίνει τὸ διάστατον Κ 9 τὸ δὲ Lti τοῦ δὲ KM χρόνου Κ: τοῦ χρόνου L: χρόνου τὸ M: χρόνου τὶ t κατ’ αὐτὴν M 11 ἐπανηστάμεθα Κ 13 τὸ ἦν Mt: τό τῆς Κ: τὸ ἢν ἐπὶ (sed ἐπὶ rursum delevit) L 14 μετάγελάστους Κ 15. 16 τῶν τοιούτων LK: τούτων τῶν Mt 1(5 ἐξελέγξαι L παραβάσει Κ 18 μὴ om. superscr. L 19 τοιαῦτα LK: ταῦτα Mt μόρια L 20 εἰσι L καὶ om. Mt 21. 22 ὑποκείμενος errore typogr. t 22 ἀπογινομένοις L 23 ἀλλ’ οὑν — ἀρνήσονται in erasis L 24 μὲν γίνεσθαι ἁπλῶς Mt 25 φθήρονται M 20 ἠδὲ (LKM)t ὁ om. L 28 ἡμέραι] ἡμέρα M 20 καὶ (ante λέγειν) om. L γέλλωτος M 30 ἄξιον L 31 πραγματίας M)

Ἀλλ᾿ ἐπαντέον ὅθεν ἐξέβημεν. διατῶν τοὺς περὶ τοῦ ἀπείρου λόγοος [*](m 3v) ὁ Ἀριστοτέλης, διαίρεσιν τῶν ὄντων παραδίδωσι τοιαύτην. τῶν ὄντων, φησί, τὰ μέν ἐστι δυνάμει· τὰ δὲ ἐνεργείᾳ, καὶ τῶν δυνάμει τὰ μὲν οὕτως ἐστὶν ὡς δύνασθαί ποτε ὅλα δι’ ὅλων ἐκβῆναι εἰς ἐνέργειαν καὶ παντελῶς ἀπολέσαι τὸ δυνάμει, τὰ δὲ ἃ μηδέποτε τελείως ἀπόλλυσι τὸ δυνάμει, ἀλλ’ ἐν τούτῳ οὐσίωται ἐν τῷ ἀεὶ δυνάμει εἶναι. παράδειγμα τοῦ μὲν προτέρου ὁ δυνάμει γραμματικὸς γενόμενος ἐνεργείᾳ. τοὺ δὲ δευτέρου, ὡς ὅταν λέγωμεν δυνάμει εἶναι τὴν ὕλην πάντα· τοῦτο γὰρ οὐδέποτε ὅλη δι’ ὅλης ἐνεργείᾳ γίνεται, ὥστε μηκέτι μηδὲν ἔχειν δυνάμει· κἀν γὰρ ἓν εἶδος δέξηται, τὰ ἄλλα πάντα δυνάμει ἐστί. πάλιν τῶν ἐνεργείᾳ τὰ μὲν οὕτως ἐστὶν ὡς ὅλα δι’ ὅλων ἀπολαβεῖν τὴν ἐνέργειαν, οἷον ὁ ἐνεργείᾳ ἄνθρωπος, τὰ δὲ οὕτως ὥστε ·κατὰ μέρος ἀπολαμβάνειν τὴν ἐνέργειαν, ὥσπερ λέγομεν τὴν ἡμέραν ἐνεργεία παρεῖναι καὶ τὸν ἀγῶνα, οὐ τῷ ἅμα ὅλην εἶναι τὴν ἡμέραν, ἀλλὰ τῷ κατὰ· μέρος, ὁμοίως καὶ τὸν ἀγῶνα τῷ πυγμὴν εἶναι ἢ πάλην ἢ ἄλλον τινὰ ἆθλον. τούτων οὕτως ὄντων ὅτι μὲν κατὰ μέγεθος οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον σῶμά τι ὂν ἀδιεξίτητον τῷ μεγέθει, ἱκανῶς δέδεικται, ἔστι δὲ τὸ κατὰ διαίρεσιν καὶ τὴν ἀντεστραμμένην ταύτῃ πρόσθεσιν ἄπειρον. φαμὲν ·γὰρ τὰ συνεχῆ δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρετά, οὐχ οὕτως δὲ δυνάμει ὥσπερ τὸν χαλκὸν λέγομεν δυνάμει ἀνδριάντα εἶναι ἐσόμενόν ποτε ἐνεργείᾳ ἀνδριάντα· οὐ γὰρ ἂν γένοιτό ποτε ἄπειρον ἐνεργείᾳ. ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ χαλκοῦ καὶ τοῦ ἀνδριάντος παύεται ἡ δύναμις ἐπελθούσης τῆς ἐνεργείας· ὁ γὰρ γενόμενος ἀνδριὰς οὐκέτι ἔχει δύναμιν ἀνδριὰς γενέσθαι· λέγεται γὰρ ἐπὶ τῶν τοιούτων τὸ δυνάμει πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ, διόπερ οἷόν τε τὸ δυνάμει προελθεῖν εἰς τὴν ἐνέργειαν εἰς ἣν καὶ λέγεται, ἐφ’ ὧν δὲ τὸ εἶναι ἐν τούτῳ ἐστὶν ἐν τῷ δυνάμει εἶναι, ἀδύνατόν ποτε προελθεῖν εἰς τὴν τοιαύτην ἐνέργειαν, ὡς ἀποβαλεῖν πάντῃ τὸ δυνάμει. ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης ἔχει· λέγεται γοῦν πάντα δυνάμει εἶναι, ἀλλ’ οὐδέποτε πρόεισιν εἰς τὴν τοιαύτην ἐνέργειαν, ὡς πάντῃ τὸ δυνάμει ἀφανίσαι. ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου ἔχει· λέγεται γὰρ τὸ μέγεθος ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρετόν, οὐχ ὡς ἐκβησομ·ένου ποτὲ τούτου, ἀλλ’ ὡς ἀεὶ ἐν γενέσει θεωρουμένου. ταὐτὸν [*](1 διιστῶν L fort. τοῖς—λόγοις d. p. 456,13. 16. 4(34,22. at cf. p. 130,32. 3105. 368,29 (259,19) τοῦ om. L 2 φησί om. L 3. 4 ἐνεργείᾳ—ἐκβῆναι εἰς om. Κ 5 τὸ δὲ M τελίως Μ ἀπολλύσει (sic) Mt 6 τοῦτο M εἶναι om. Mt 7 γραμματικὸς fortasse iteraudum 7. 8 λέγομεν Κ et ante corr. M 10 οὕτω M 11. 12 οἷον ὁ ἐνεργείᾳ—ἀπολαμβάνειν τὴν ἐνέργειαν L: om. KM: τὰ δὲ μὴ οὕτως supplent M2t 13 παρῆναι M 14 τῶ utrobique LK: τὸ Mt πιγμὴν M 15 πάλην t: πάλιν LKM IT ἀντιτεταγμένην L ταύτῃ (cf. p. 473,10. 479,17) t: ταύτην LKM 18.24 οὐχ οὕτως—λέγεταί pleraque ad verbum ex Themist. p. 238,29 sqq. 18 οὕτω t 20 τὸ ἄπειρον ποτὲ L γὰρ (post μὲν) om. Κ 22 λέγεται] λήγει L 23 τοιούτων τῶ δυνάμει πρὸς τῶ ante corr. M πρὸς τὴν ἐνέργειαν Themistius τὸ δυνάμει (altero loco) libri: αὐτῷ Themistius: fort. τῷ δυνάμει 24 προσελθεῖν Κ 25 ἀδύνατον ἀνελθεῖν ποτὲ L 26 ἐπιβαλεῖν Κ 27 τὴν om. 1, 28 τὸ LK: τῷ Mt ἀφανίσαι L: ἀφανίση Κ: ἀφανεῖσαι M: ἀφανῆσαι t 29 λέγετε Κ 30 ποτὲ om. L)

οὗν τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου, ἀλλ’ ἐνεργείᾳ οὕτως, ὥσπερ [*](m 3v) φαμὲν ἐνεργείᾳ ·εἶναι τὸν ἀγῶνα καὶ τὴν ἡμέραν, οὐ τῷ πᾶσαν ἐκβεβηκέναι, ἀλλὰ <τῷ> κατὰ μέρος γίνεσθαι. οὕτως οὖν καὶ τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ, ὡς μέν τι μέρος αὐτοῦ παρεῖναι, ἀεὶ δὲ τοῦ ληφθέντος ἔξω δύνασθαι λαβεῖν ἕτερον. εἴ τις οὖν ἐντελεχείᾳ οὕτως βούλεται εἶναι τὸ ἄπειρον, ὡς εἶδός τι ὂν καὶ μορφὴν καὶ πᾶν εἰλῆφθαι, οὗτος οὐδὲν ἄλλο ἢ πέρας ζητεῖ τοὐ ἀπείρου, μᾶλλον δὲ φθοράν· εἰ γὰρ τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετὸν ὅλον ἅμα παρεῖναι βούλεται τῷ μεγέθει, ὡς μηδὲν ὐπολείπεσθαι ἔτι ὃ δύναται διαιρεθῆναι, ἔφθειρας τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν· οὐ γάρ ἐστιν ὅλως ἔτι διαιρετόν. ὥστε ἡ τοιαύτη ἐντελέχεια φθορά ἐστι τοῦ οὗ ἐστιν ἐντελέχεια, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· πᾶσα γὰρ ἐντελέχεια σῴζειν ὀφείλει. τὸ ὑποκείμενον. ὥσπερ τοίνυν τὴν τοῦ κινητοῦ ἐντελέχειαν, ᾗ κινητόν, φυλάττουσαν ἐπιδείκνυμεν τὴν δύναμιν τοῦ κινεῖσθαι, οὕτως ἡ ἐντελέχεια τοῦ ἀπείρου καὶ τελειότης τὸ δύνασθαι ἀεὶ προσωτέρω ἰέναι καὶ μὴ ἐπιλιπεῖν. εἰ δὲ παύσοιτό ποτε ἡ δύναμις αὐτῆς, παύσεται παραχρῆμα καὶ τὸ ἄπειρον εἶναι. καθάπερ γὰρ οἷς ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναί ἐστι, ταῦτα παυόμενα τοῦ, γίνεσθαι οὐδ’ ἔστιν ἔτι, ὡς ὁ ἀγὼν καὶ ἡ ἡμέρα καὶ ὁ χρόνος καὶ ἡ φλόξ, οὕτως ὧν ἐν τῷ δύνασθαι, ταῦτα ἀπολέσαντα τὸ δύνασθαι συναπ·όλλυσιν εὐθὺς καὶ τὸ εἶναι. ἐὰν οὖν, λεγόντων ἡμῶν ὅτι δύναται τὸ μέγεθος ἐπ ἄπειρον διαιρεῖσθαι, ἐνεργείᾳ τις ἐκβεβηκέναι τὸ ἄπειρον τοῦτο βούλοιτο, εὐθὺς ἔφθειρε τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν. τὸ γὰρ ἄπειρον οὐδέποτε ἀπο- περατοῦται· εἰ γὰρ ἀποπερατώσεις τὰς τομάς, πεπερασμένας οὐκ ἀπείρους ἐποίησας. οὐ γάρ φαμεν εἰς ἄπειρα διαιρετὸν εἶναι τὸ μέγεθος, ἀλλ’ ἐπ ἄπειρον διαιρετόν, ταῦτα δὲ πλεῖστον διαφέρει· τὸ μὲν γὰρ εἰς ἄπειρα διαιρεῖσθαι ἀδύνατον (αὐτὸ γὰρ ἑαυτοῦ ἐστιν ἀναιρετικόν· εἰ γὰρ διῄρηται, οὐκ εἰς ἄπειρα πάντως· διεξελθεῖν γὰρ τὸ ἄπειρον ἀδύνατον, πᾶν δὲ τὸ διεξιτητὸν εὐθὺς καὶ πεπερασμένον. καὶ ἄλλως εἰ εἰς ἄπειρα διαιρεῖται, [*](1 ἐνεργεία εἶναι ἐπὶ Mt ὅντως (sic) Κ 2 οὐ τῷ] οὕτω Μ 3 τῷ addidi 4 παρῆναι (item v. 8) et λειφθέντος. Μ 5. 19 εἴ τις—εὐδὺς καὶ τὸ εἶναι] cf. Themist. p. 239, 11 sqq. 5 ἐντελέγχεια KM 6 εἰλῆφθαι libri (certe Mt) οὗτος Lt: οὕτως compend. M: οὕτως Κ 8 μηδὲν t: μηδὲ LKM δύναιτο t 9 ἔφθειρε (cf. V. 21) recte t: an v. 8 βούλει cl. p. 461,16? οὐ γάρ ἐστιν ὅλως ἔτι διαιρετόν om. Mt 10 ἐντελέγχεια (post τοιαύτη) et v. 11 ἐντελέχει (post γὰρ) M οὐ] οὖ M: οὑν L 12 ἐντελέγχειαν Κ ᾗ] ἢ M 13 ἐντελέχειαν primitus K 13. 14 τοῦ ἀπείρου καὶ τελειότης in erasis Κ 14 τελιότης τῶ M ιο προσω M: προσωτέρων t ἐπιλείπειν L 14. 15 δὲ παύσητό Κ: δὲ παύσαιτό Theralstius 15 αὐτῆς K: αὐτῆς (sic) conapend. M: αὕτη (L)t καὶ τὸ] τοῦ καὶ Themistii libri τὸ καὶ coni. Spengel) 16 ἐν τῶ γενέσθαι KM 18 ὧν Κ: οὑν τὸ εἶναι L: ὢν Μ: οὖν t: οἷς τὸ εἶναι Themistius 18. 19 ἐν τῷ δύνασθαι—λεγόντων om. Mt 18 συναπόλλυσιν L: δῦνἀπόλυσιν Κ 19 ἡμῶν LKM: ἡμῖν t 20 τοῦτο Κ: om. LMt 21 τὸ γὰρ ἄπειρον bis scripsit semel expunxit L 21. 22 ἀποπερατοῦται scripsi: ἀποπεραιοῦται libri 22 ἀποπερατώσεις Mt: ἀποπεραιώσεις LK 23 ἄπειρον L 23. 24 διαιρετὸν εἶναι—γὰρ εἰς ἄπειρα om. Κ 25 αὐτὸ κτλ.] cf. Themist. p. 240,5sqq. ἐστιν ἀναιρετικόν L: ἐστὶν αἱρετικόν Κ: ἐστι διαιρετικόν Mt διείρηται M 26 εἰ πᾶν δὲ L 27 διεξητητὸν Κ εἰ om. L) καὶ σύγκειται ἐξ ἀπείρων, τὸ δὲ ἐξ ἀπείρων συγκείμενον ἄπειρον · τοῦτο [*](m 3v) δὲ ὠτὶ ἀδύνατον εἶναι, ἀρτίως ἐπαυσάμεθα λέγοντες), τὸ δὲ διαιρεῖσθαι ἐπ’ ἄπειρον οὐδὲν κωλύει ἀεὶ δυναμένου τέμνεσθαι τοῦ λειπομένου. δυνατὸν δὲ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ θεωρεῖσθαι ἐπὶ τοῦ ἀπείρου οὕτως, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ δυνάμει ἀνδριάντος καὶ τοῦ ἐνεργείᾳ·· ὅτε γὰρ μήπω ἤρξατο διαιρεῖσθαι, οὕτως ἐστὶ δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, ὡς ὁ χαλκὸς δυνάμει ἀνδριάς, ὅταν δὲ ἀρχὴν λάβῃ ἡ διαίρεσις, τότε γίνεται ἐνεργείᾳ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, ὡς ὁ χαλκὸς ἐνεργείᾳ ἀνδριάς· πλὴν οὐχ ἅμα ὡς ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ τὸ ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τοῦ ἀγῶνος καὶ τῆς ἡμέρας καὶ τῆς ὕλης, τῷ κατὰ μέρος παρεῖναι. μηδεὶς οὖν ζητείτω τὴν ἐντελέχειαν τοῦ ἀπείρου τοιαύτην ὡς κλίνης καὶ οἰκίας, ἀλλ’, ὡς εἶπον, ὡς τοῦ ἀγῶνος καὶ τῆς ἡμέρας οὐ· γὰρ ὡς ἀθρόαν, οὐδ’ ὡς ἅμα δυναμένην γενέ|σθαι τὴν διαίρεσιν, [*](m 4r) ἀλλ’ ὅτι γίνεται ἀπὸ μέρους, τοὐ ὑπολειπομένου ἀεὶ δυναμένου διαιρεθῆναι. οὕτω δὲ καὶ ἡ ἐπ’ ἄπειρον τοῦ ἀριθμοῦ αὔξησις τῷ ἀεὶ δύνασθαι μείζονα τοῦ ληφθέντος λαβεῖν ἀριθμόν, καὶ τὸν ἀεὶ λαμβανόμενον πεπερασμένον εἶναι. εἰ δὲ βούλει ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι τὸν ἀριθμόν, ὡς διεξελθεῖν ἐνεργείᾳ τὴν ἐπ’ ἄπειρον αὔξησιν, ἔφθειρας εὐθὺς τὸ ἄπειρον· στήσας· γὰρ τὴν αὔξησιν, πέρας τῷ ἀπείρῳ ἐπέθηκας. οὐ μόνον δὲ ἐν τῷ ἀριθμῷ ἐστι τὸ κατὰ τὴν αὔξησιν ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς μεγέθεσιν, οὐχ οὕτως ὥστε παντὸς ὑπερβαλεῖν μεγ·έθους τὸ αὐξανόμενον (τοῦτο γὰρ ἀδύνατον· ἀδύνατον γὰρ σῶμά τι μεῖζον τοῦ κόσμου ·γενέσθαι), ἀλλ’ εἰ ἡ αὔξησις γένοιτο ἀντεστραμμένως τῇ διαιρέσει. ἐὰν γὰρ πεπερασμένην εὐθεῖαν λαβὼν διχοτομήσω, εἶτα ἐπὶ θάτερον χωρήσω τῇ διαιρέσει, ἐφ’ ὅσον τέμνω θάτερον προστίθημι τῷ λοιπῷ, καὶ ὥσπερ ἡ θατέρου μορίου διαίρεσις ἐπ’ ἄπειρον γίνεται, οὕτως καὶ ἡ θατέρου αὔξησις ἐπ’ ἄπειρον πρόεισιν, ἀλλ’ ἀντεστραμμένως· ὃ γὰρ ἀφαιροῦμεν ἐκείνου, προστίθεμεν τῷ λοιπῷ. καὶ οὕτως οὔτε ἡ αὔξησις λήγει μείζων παντὸς γινομένη, ἀλλ’ οὐδὲ ἴσον αὐτοῦ ὅλου τοῦ διαιρουμένου μεγέθους· ἀεὶ γὰρ καταλιμπάνεταί τι μέγεθος, ὃ ἦν μόριον τοῦ ὅλου, ὃ τὴν διαίρεσιν ἐπι- δέχεται.

[*](1 συγκείσεται L τὸ δὲξ ἀπείρων M 3 ἄπυρον M δυναμένου τέμνεσθαι LK Themistuis: τεμνομένου δύνασθαι M: τέμνεσθαι δυναμένου t τοῦ λοιπ M: τοῦ λοιποῦ t 4 καὶ τὸ] τῶ L ἐνεργεία] γεωργεία M 5 ὅτε γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 239 28sqq. μήποτε L 6 διαιρετόν LK: δυνάμει Mt 7. 8 ὅταν—ἐνεργείᾳ ἀνδριάς om. L 7 λαβεῖ ante corr. M 10 τῷ Kt: τὸ LM παρῆναι M μηδεὶς κτλ.] Themist. p. 240,9 sqq. ζητεῖτο Μ: ζητεῖ τε Κ 11 οἰκείας M ἀλλ᾿, ὡς] ἄλλως Κ: ἀλλ’ ὣ M ὡς (ante τοῦ) om. Mt 12 ἀθρῶαν M 14 αὔξϊσις ut saepe et δυνᾶσθαι M 15. 16 καὶ τὸν ἀεὶ—τὸν ἀριθμόν om. Mt 15 λαμβανόμενον L: λαμβανόμενος Κ 16 δἰδευσύλει Κ ὡς LKM: ὡς τῷ t 18 προσέ θήκας Mt 20 ἀλλ’ οὐχ οὕτως ὥστε ἀπολαβεῖν (om. παντὸς) L αὐξανόμενος Κ 23 ἐπὶ θάτερον L: ἐπιθάτερα Κ: ἐπεὶ θάτερον M: ἐπειδὰν θάτερον t χωρίσω Mt 24 προστιθῶ t καὶ om. t 25 οὕτω t 26 ἀφεροῦμεν M 27 ἡ om. Κ μ·είζων μείζων M: μεῖζον Κ) παντὸς γινομένη LKM: οὔτε τὸ αὐξόμενον μεῖζον παντὸς γίνεται μεγέθους coniecit t: malim οὔτε μεῖζον παντὸς γίνεται μέγεθος et mox αὐτῷ τῷ ὅλῳ διαιρουμένῳ μεγέθει 28 ὅλον t 29 μέγεθος] μεθº (sic) M)

Ὄλως δὲ φανερὸν ὅτι ἀδύνατον τὸ ἄπειρον ἅμα λέγειν σῶμα [*](m 4r) καὶ τόπον τινὰ εἶναι τοῖς σώμασιν. ἀδύνατον, φησί, τὸν ὑποτιθέμενον σῶμα ἄπειρον εἶναι, ἅμ καὶ φυσικὸν ἑκάστῳ τῶν σωμάτων ὑποτίθεσθαι τόπον. εἰ τοίνυν πρόδηλος ἑκάστου τῶν φυσικῶν σωματων ὁ τόπος, ἀδύνατον ἄρα ἄπειρον εἶναι σῶμα. ὅτι δὲ ἀδύνατον παντὸς φυσικοῦ σώματος ἐν τόπῳ ὄντος ἄπειρον εἶναι σῶμα, ἐφεξῆς δείκνυσιν.

p. 205b28 Αδύνατον δὲ ἅπαν ὁποτερονοῦν ἢ τὸ ἥμισυ ἑκάτερον πεπονθέναι.

Ἀδύνατον, φησίν, ὅλον τὸ ἄπειρον ὁποτερονοῦν εἶναι ἢ ὅλον· βαρὺ ἢ ὅλον κοῦφον, ἢ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ ἑκάτερον πεπονθέναι , τουτέστιν ἑκάτερον τῶν ἡμίσεων ἑκάτερον τῶν παθῶν πεπονθέναι, καὶ τὸ μὲν βαρὺ εἶναι τὸ δὲ κοῦφον.

p. 205b29 Πῶς γὰρ διελεῖς; ἢ πῶς τοῦ ἀπείρου ἔσται τὸ μὲν ἄνω τὸ δὲ κάτω, ἡ εσχατον καὶ μέσον;

Εἰ γὰρ ὅλως ἀφορίσεις τοῖς τόποις τὰ τοῦ ἀπείρου μόρια, εὐθὺς αὐτὸ καὶ πεπερασμένον ποιεῖς· πῶς γὰρ οἷόν τε τοῦ ἀπείρου τὸ μὲν ἄνω εἶναι τὸ δὲ κάτω; πόθεν γάρ που τὸ ἄνω; ὁμοίως δὲ καὶ τὸ κάτω. καὶ ἄλλως εἰ ἕξει τὸ ἄνω, εὐθὺς καὶ ἔσχατον ἕξει καὶ μέσον· τὸ γὰρ ἄνω καὶ κάτω ἔσχατα , μέσον δὲ τὸ ὑπὸ τούτων περιεχόμενον, ὃ δὲ μέσα καὶ ἔσχατα ἔχει, οὐκ ἄπειρον.

p. 2051)31 Ἔτι πᾶν σῶμα αἰσθητὸν ἐν τόπῳ.

Ἕτερον ἐπιχείρημα. εἰ πᾶν σῶμα, φησίν, ἐν τόπῳ, τόπου δὲ διαφοραὶ αἱ εἰρημέναι ἐξ, ἀνάγκη καὶ τὸ ἄπειρον κατὰ τούτους διῃρῆσθαι τοὺς τόπους, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· εὐθὺς γὰρ πεπεράνθαι τοῦτο ἀνάγκη. ἀδύνατον ἄρα σῶμα ἄπειρον εἶναι.

[*](1 τὸ om. L at cf. p. 452,11 λέγειν ἄμα tiaicit L 3 φυσικὸν (φησικὸν ut in M) ἑκάστω τῶν LKM: ἑκάστου τῶν φυσικῶν t 4 πρόδηλος L: προδήλως (K)Mt 5 ἄρα εἶναι ἄπειρον σῶμα L 7 ἢ ἅπαν om. M 9. 10 ἀδύνατόν φησιν ὅλον τό ἄπειρον—πεπονθέναι K: om. LMt. 11 καὶ om. L 13 καὶ πῶς γὰρ L διελεῖς L: διελεῖς Κ: διέλης Mt 14 καὶ μέσον] ἢ μέσον Aristotelis vulgata 15 ἀφορίσαις L τὰ τοῦ Κ et corr. L: τῆ τοῦ primitus L: τούτου Mt 17 γάρ που] γὰρ ποῖ t τὸ (post καὶ) ex τῶ corr. M 18 ante ἔσχατον tres literae crasae L 22 πᾶν φησι σῶμα L τόπου] τούτου L 23 τούτους LK: τοὺς Mt διηρεῖσθαι Κ: διαιρεῖσθαι L τοὺς LKM: τούτους t 24 πεπεράνθαι αὐτὸ ἀνάγκη 1 24. 25 ἀδύνατον ἄρα σῶμα ἄπειρον εἶναι om. t)

p. 205b35 Ἁπλῶς δ’ εἰ ἀδύνατον τόπον εἶναι ἄπειρον, ἐν τόπῳ [*](m 4r) δὲ πᾶν ἀδύνατον ἄπειρον εἶναί σῶμα.

Τρίτον ἐπιχείρημα. ἀδύν.ατον, φησί, τὸν τόπον ἄπειρον εἶναι· πᾶς γὰρ τόπος περατοῖ τὸ ἐν τόπῳ καὶ περιέχει αὐτό, τὸ δὲ περατοῦν, μᾶλλον δὲ οἱονεὶ πέρας ὂν τοῦ ἐν αὐτῷ, οὐκ ἄπειρον. καὶ ἄλλως εἰ τόπων διαφοραὶ τὸ ἄνω καὶ κάτω, ἀδύνατον εἶναι τόπον ἄπειρον· εἰ γὰρ εἴη ὁποτεροσοῦν ἄπειρος, οὐ συγχωρήσει τῷ ἄλλῳ εἶναι. ἀδύνατον δὲ ἢ μόνον εἶναι τὸν ἄνω ἢ μόνον τὸν κάτω· πῶς γὰρ ὅλως ὁ ἄπειρος τόπος ἢ ἄνω λεχθῇ ἢ κάτω; εἰ τοίνυν πεπερασμένοι οἱ τόποι, πᾶν δὲ σῶμα ἐν τόπῳ, πᾶν ἄρα σῶμα πεπερασμένον.

p. 206a2 Ἀλλὰ μὴν τό γε ποῦ ἐν τόπῳ, καὶ τὸ ἐν τόπῳ ποῦ. Τὸ τέταρτον ἐπιχείρημα. ἔστι δὲ συνεχὲς τοῖς πρὸ αὐτοῦ· ἐπειδὴ γὰρ ἔδειξεν ὅτι ἀδύνατον ἢ ἄνω ᾖ κάτω εἶναι τὸ ἄπειρον, ἢ ἔν τινι τῶν ἄλλων τόπων, ἵνα μήτις εἴπῃ ὅτι ἐν τούτοις μὲν οὐκ ἔστιν, ἐν τόπῳ δὲ ἁπλῶς ἐστι, διὰ τοῦτό φησιν ἐν τούτοις ὅτι ἀνάγκη ἐφ’ ὧν κατηγορεῖται τὸ γένος, ἐπὶ τούτων καὶ τῶν εἰδῶν τι κατηγορεῖσθαι. καὶ ἔμπαλιν. ἔστι δὲ γένος μὲν τὸ ἐν τόπῳ, εἶδος δὲ τὸ ποῦ· ὅταν γὰρ εἴπω ποῦ, ὡρισμένον τινὰ τόπον σημαίνω, ἢ τὸν ἄνω ἢ τὸν κάτω.

p. 206a3 Eἰ οὖν μηδὲ ποσὸν οἷόν τε εἶναι τὸ ἄπειρον· πόσον γάρ τι ἔσται, οἷον δίπηχυ ἢ τρίπηχυ.

Παραδείγματι τῷ τοῦ ποσοῦ κέχρηται. τὸ μὲν οὖν πρότερον ποσὸν ὀξυτόνως ἀναγνωστέον σημαίνει γὰρ τὸ τοῦ ποσοῦ γένος), τὸ δὲ δεύτερον παροξυτόνως πόσον, ὡς ῾ωόθον᾿, σημαίνει δὲ τὸ ὡρισμένον ποσόν, οἷον τὸ δίπηχυ ἢ τὸ τρίπηχυ, ὡς αὐτὸς εἶπεν. ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ ἕκαστον, ὅπερ ἔχει γένος κατηγορούμενον, ἕξει καὶ τῶν εἰδῶν πάντως τι τῶν ὑπὸ τὸ γένος κατηγορούμενον οὐδὲν γὰρ ἔστι χρῶμα, ὃ μὴ πάντως ἢ λευκόν ἐστιν ἢ μέλαν ἢ τῶν ἄλλων τι τῶν τοῦ χρώματος εἰδῶν), καὶ τὸ ἄπειρον, εἰ ἔσται ἐν τόπῳ, πάντως καὶ ἔν τινι τῶν τοῦ τόπου εἰδῶν [*](1 lemma om. KM δ’ εἰ t: δὲ (om. εἰ) L 3 τριττὸν M ἄπορον M 5 ἑναυτὸ M 6 καὶ τὸ κάτω L 7. 8 τὸ ἄνω ἡ μόνον τὸ κάτ.ω Mt 8 λεχθῇ (cf. Kühner, Ausj. Gramm.2 § 304,2 sqq. Dindorf ad Scholl. recc. Aesch. Prom. 186) LK: λέχθη M: λεχθεῖ t 9 τὸ πᾶν δὲ L 11 γε] τε Κ prius ποῦ om. L: πὰν (ita saepe scriptum pro πὰν) M 12 συνεχὴς L 14 εἴποι L 15 ἐστι Lt: εἶναι KM 17 τὸ ποῦ] τόπου M 19 οἷόν τ’ t 20 ἡ om. KM 21 τῷ] τὸ M 23 παροξυτόνως LK: ὀξυτόνως (sic) M: βαρυτόνως t πό·σον ὡς νόθον KMt: τὸ μὲν ποσὸν γένος, τὸ δὲ πόσον εἶδος, τὸ δὲ δίπηχυ καὶ τρίπηχυ καὶ τὰ τοιαῦτα ἄτομα L οἷον] ὡς ὂν L 24 δὲ om. Κ λέγοι t 25 εἰδῶν om. Κ 25. 26 πάντων τι τῶν ὑπὸ τό γένος κατηγορουμένων L)

ἔσΤαι, οἷον ἢ ἄνω ἢ κάτω. ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον ἔν τινι τούτων εἶναι, ὡς [*](m 4r) δέδεικται· οὐδὲ ἐν τόπῳ· ἄρα ὅλως. ἀλλὰ μὴν πὰν σῶμα ἐν τόπῳ· ἀδύ- νατον ἄρα ἄπειρον εἶναί τι σῶμα. ὥσπερ γὰρ οὐδὲν ποσὸν οἷόν τε εἶναι, ὃ μὴ πάντως πόσον τί ἐστι, φημὶ δὲ δίπηχυ ἢ τρίπηχυ, οὕτως οὐδὲν ἐν τόπῳ οἷόν τε εἶναι, ὃ μὴ ποῦ ἐστι, λέγω δὲ ποῦ, οἷον τὸ ἄνω ἢ τὸ κάτω. ὃ οὖν μὴ ἐνδέχεται εἶναι ποῦ, τοῦτο οὐδὲ ἐν τόπῳ ἐνδέχεται εἶναι. |

p. 206a9 Ὅτι δέει μή ἐστιν ἄπειρον μηδὲ ἅλλως, πολλὰ ἁδύνατα [*]() συμβαίνει, δῆλον.

Τὸ μὲν οὖν κατὰ μέγεθος ἄπειρον δέδεικται ὅτι οὐκ ἐνδέχεται εἶναι, εἰ δὲ κατὰ ἄλλον, φησί, μηδένα τρόπον ἐνδέχεται εἶναι τὸ ἄπειρον, πολλὰ ἀδύνατα συμβήσεται.

p. 206a12 Ὅταν δὲ διωρσμένων οὕτως μηδετέρως φαίνηται ἐνδέχεσθαι, διαιτητοῦ δεὶ.

Ὅταν, φησί. καὶ τὸ μὴ εἶναι τὸ ἄπειρον εὔλογον φαίνηται, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ εἶναι, διαιτητοῦ τοῖς λόγοις δεῖ τὴν ἐν ἑκάστῳ ἀλήθειαν καὶ τὸ ψεῦδος διακρίνοντος. καὶ δῆλον ὅτι πῶς μὲν ἔστι πῶς δὲ οὔ. εἰ γὰρ μὴ κατά τι μὲν ἦν τὸ ἄπειρον κατά τι δὲ οὔ, οὐκ ἂν ἐδόκει ἑκάτερος τῶν λόγων ἔχειν τὸ εὔλογον.

p. 206a14 Λέγεται δὴ τὸ εἶναι τὸ μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐντελεχείᾳ, καὶ τὸ ἄπειρον ἔστι μὲν προσθέσει ἔστι δὲ καὶ διαιρέσει. ἐντεῦθεν διαιτᾷ τοῖς λόγοις, καὶ προλαμβάνει ὅτι τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι δυνάμει, τὰ δὲ ἐντελεχείᾳ, ὡς πολλαχοῦ δέδεικται, καὶ ὅτι τὸ <ἀπεριρον> ἔστιν ἐν τοῖς μεγέθεσι κατὰ πρόσθεσιν καὶ διαίρεσιν, ἓν δὲ ἦν τῶν τοῦ ἀπείρου σημαινομένων τὸ κατὰ πρόσθεσιν καὶ διαίρεσιν. ταῦτα προει- ληφὼς δείκνυσιν ἐφεξῆς πῶς μὲν ἔστι πῶς δὲ οὐκ ἔστι τὸ απειρον, καί [*](1 οἷον om. Mt 3 τι] τὸ M οὐδὲν scripsi: οὐδὲ libri 4 πόσον Κ: ποσὸν LMt ἢ δίπηχυ ἢ L οὐδὲν scripsi: οὐδὲ L: οὐδ’ KMt 5 μή που LMt τὸ altemm oin. L 6 οὖν LK: δὲ Mt οὐδὲ ἐνδέχεται ἐν add. t) τόπω Mt 8 μὴ δὲ ἄλλως (cf. v. 11) LKM: ἁπλῶς ex Aristotele t: μηδαμῶς Arist. cod. Barb. I, 13(); cf. Philop. p. 456,2. 9 11 κατὰ oin. Mt Ki δὲ orn. M διωρισμένον L οὕτω t 14 δεῖται L 20 δὴ LK: δὲ Mt ἐντελεχεία t: ἐντελέχεια Κ: ἐντελέγχεια M: ἐνεργεία L 21 διαιρέσει LKM: ἀφαιρέσει e vulgato Aristotele t. at cf. Arist. cod. F et pr. E. Themist. p. 21(),29. Simplic. p. 491,28 22 διαιτὰ Κ τῶν LK et, nt videtur, M: τῶν μὲν t 23 ἐντελέγχεια M : ἐντελέχεια Kt 23. 24 ἅπειρον adilidit t)

φησιν · ὅτι μὲν τὸ κατὰ μέγεθος ἄπειρον οὐκ ἔστιν , ἱκανῶς δέδεικται, τὸ [*](m 4v) δὲ κατὰ τὴν διαίρεσιν ἄπειρον καὶ ἡμεῖς φαμεν εἶναι· ἔστι γὰρ τὸ μέγεθος ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν. ὅτι γὰρ οὐ σύγκειται ἡ γραμμὴ ἐξ ἀτόμων γραμ- μῶν, ὅπερ οἱ λῦσαι θέλοντες τὴν Ζἠνωνος ἀπορίαν κακῶς ὑπέθεντο, ὡς ἐν τῷ πρώτῳ εἴρηται, οὐ χαλεπόν φησι δεῖξαι· ὁλόκληρον γὰρ βιβλίον πρὸς Ἀναξαγόραν αὐτῷ γέγραπται περὶ ἀτόμων γραμμῶν, ὅτι ἀδύνατον ἄτομα εἶναι μεγέθη. εἰ γὰρ δέδεικται τοῖς γεωμέτραις τὴν δοθεῖσαν εὐθεῖαν δίχα τεμεῖν, ἀδύνατον δήπου γραμμὴν εἶναι ἄτομον ἢ ἐξ ἀτόμων συγκεῖσθαι· εἰ γὰρ συγκέοιτο ἐκ περιττῶν ἀτόμων, οὐ τμηθήσεται δίχα, δέδεικται δὲ καὶ ὅτι πᾶν τὸ ἐξ ἀτόμων συγκείμενον, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἀμερῶν, καὶ αὐτὸ ἀμερὲς ἔσται. εἴπομεν δὲ καὶ ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ, ὅτι τινὲς τὸν Ξενοκράτην ὑπώπτευσαν τὰς ἀτόμους εἰσηγεῖσθαι γραμμάς, καὶ ἐδείξαμεν ὡς ψευδὴς ἡ ὑπόνοια.

p. 20018 Λείπεται οὖν καὶ δυνάμει εἶναι ἄπειρον.

Εἰ γὰρ δέδεικται ὅτι ἐντελεχείᾳ εἶναι ἀδύνατον, ἔστι δὲ καὶ τὸ μέγεθος διαιρετόν, δῆλον ὅτι δυνάμει ἔσται καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ. οὐ δεῖ δὲ τὸ δυνάμει λαμβάνειν, τὸ ἐσόμενον. οὐκ ἐπειδὴ δυνάμει εἶπον τὸ ἄπειρον εἶναι κατὰ τὴν διαίρεσιν, ἤδη νομιστέον ὅτι πάντως ἐκβήσεται τὸ δυνάμει τοῦτο εἰς ἐνέργειαν. ὥσπερ φαμὲν τὸν χαλκὸν δυνάμει ἀνδριάντα εἶναι, καὶ τὴν δύναμιν ταύτην ἐκβαίνειν ποτὲ εἰς ἐνέργειαν, οὐχ οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου· οὐ γὰρ ἔσται ποτὲ εἰς ἄπειρα διῃρημένον · τοῦτο γὰρ οὐδὲ δυνάμει ὑπάρχει ἐν τοῖς μεγέθεσιν. ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ εἶναι, φησί, πολλαχῶς, τουτέστι τὸ ἐνεργείᾳ εἶναι τὸ μὲν ἀθρόαν ἔχει τὴν ἐνέργειαν, ὡς ἄνθρωπος ἵππος καὶ τὰ ὅμοια, τὰ δὲ κατὰ μέρος γινομένην καὶ μηδέποτε ἀεὶ ἅμα παροῦσαν, τοιαῦτα δέ ἐστι τὰ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχοντα, ὡς ἡμέρα ἀγὼν καὶ τὰ ὅμοια· οὕτω φημὶ καὶ τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ εἶναι, οὐ τῷ ἅμα ὅλον εἶναι, ἀλλὰ τῷ μόριόν τι αὐτοῦ ἀεὶ παρεῖναι. οὕτω καὶ ἄπειρον ὃ ἔσται ἐνεργείᾳ. οὐχ οὕτως λέγω, φησί, τὸ ἄπειρον δυνάμει. [*](1 ὅτι τὸ μὲν τὸ L 1. 2 μέγεθος ἅπειρον— ἔστι γὰρ τὸ om. il: καὶ φησὶν ὅτι ἐν μεγέθεσιν ἄπειρον ἐνεργείᾳ. ἐνεργείᾳ ἔστι, δυνάμει· ’ δέ ἐστι, τῷ εἶναι πᾶν μέγεθος ἐπ’ ἄπειρον κτλ. coniectura refinxit t 2 δὲ K: δὲ τὸ L μέγεθος Κ: κατὰ μέγεθος L o ἐπ’ om. siiperscr. L 5 ἐν τῷ πρώτῳ c. 3 p. 187a 1 cl. Philop. p. 83,19sqq. 84,20 sqq. χαλαιπόν Μ 6 Ἀναξαγόραν libri: Ξενοκράτην Braiidis Scholl. Arist. p. 366b17 7 εἰ γὰρ δέδεικται κτλ.] cf. ad p. 404,13 sqq. γεωμέτροις M δοθῆσαν il et luox δῆχα ι ante corr. 9 περιττῶν LK: περιτῶν M: τῶν t 10 καὶ (ante ὅτι) om. L δὲ (post ταὐτὸν) om. L 11 ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ] cf. loci ad v. o citati, ubi tamen nequa- qiiam Philoponus suspicionem impiignat, quam hie falsam se demonstrasse dicit 12 ὑπόπρευσαν Κ 14 καὶ om.L Aristoteles τὸ om. superscr. L 16 δεῖ] δεῖ 17 λαμβάνον K: ὃν λαμβάνειν Aristoteles: post λαμβάνειν interciderint nounulla 19 τοῦτο] τουτέστιν L εἶναι ἀνδριάντα L 20 οὕτω t 23 ἐνεργείᾳ εἶναι λεγόμενον t 24 τὰ δὲ] τὸ δὲ t γινόμενα L 25 τὸ εἰνὶ] Tib εἶναι M 27 tw utrobique L : τὸ Kill ἄλα et παρῆναι M 28 ἄπειρόν τι e vulgato Aristotele t οὕτ t)

ὡς λέγω τὸν χαλκὸν δυνάμει ἀνδριάντα· τὸν μὲν γὰρ χαλκὸν οὕτως λέγω [*](m 4v) δυνάμει, ὡς καὶ ἐσόμενόν ποτε ἐνεργείᾳ, τὸ δὲ ἄπειρον οὐχ οὕτω δυνάμει ὃ ἔσται καὶ ἐνεργεία, ἀλλὰ ἐν τῷ δυνάμει ἀεὶ διαμένει.

p. 206a23 Καὶ γὰρ ἐπὶ τούτων ἐστὶ καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργεία.

Ἐπὶ τοῦ ἀγῶνος δηλονότι καὶ τῆς ἡμέρας πρὶν μὲν γὰρ ἐπιτελεσθῇ, δυνά- μει ἐστίν, ἀρξάμενα δὲ γίνεσθαι, ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ οὕτως ἐνεργείᾳ, ὡς κατὰ μέρος ὑπάρχοντα. δυνατὸν δὲ τὸ δυνάμει καὶ ἐν αὐτῷ τῷ ἐνεργεῖσθαι λαβεῖν· ἔστι μὲν γὰρ ἐνεργείᾳ ἡ ἡμέρα ὡς ἤδη παροῦσα, δυνάμει δὲ ὡς μὴ ἅμα οὖσα, ἀλλ’ ἔτι ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχουσα.

p. 206 a 25 Καὶ ἅλλως δὲ ἔν τε τῷ χρόνῳ δῆλον τὸ ἄπειρον καὶ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπὲ διαιρέσεως μεγεθῶν.

Εἰπὼν πῶς ἔστι τὸ ἄπειρον, ὅτι τῷ γίνεσθαι ἀπὸ μέρους, ὅπερ ἐπί τε τῆς τῶν μεγεθῶν διαιρέσεως συμβαίνει καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου καὶ τοῦ ἀριθμοῦ αὔξεται γὰρ καὶ ὁ χρόνος καὶ καθόλου ὁ ἀριθμὸς δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον, ἐνεργείᾳ δὲ οὐδέποτε. ὥσπερ καὶ ἡ τῶν μεγεθῶν διαίρεσις), ἀλλ’ ἔχουσί τινα, φησί, ταῦτα διαφορὰν πρὸς ἄλληλα· ἐπί τε γὰρ τῶν ἀνθρώ- πων καὶ τοῦ χρόνου, φησίν, ἐπ’ ἄπειρον αὐξομένων ἄλλως τὸ ἄπειρον ὑπάρχει καὶ ἄλλως ἐπὶ τῆς τῶν μεγεθῶν διαιρέσεως. εἶτα προθέμενος εἰπεῖν τὴν διαφορὰν αὐτῶν, πρότερον τὴν κοινωνίαν ἐκτίθεται, εἶτα τὴν διαφορὰν αὐτῶν· καί φησιν ὅλως μὲν γὰρ οὕτως ἐστὶ τὸ ἅπειρον m5r τῷ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο λαμβάνεσθαι, καὶ τὸ λαμβανόμενον εἶναι μὲν ἀεὶ πεπερασμένον, ἀλλ’ ἀεί γε ἕτερον καὶ ἕτερον. τουτέστι καθόλου καὶ κοινῶς ἐν οἷς ὑπάρχει τὸ ἄπειρον, εἴτε ἐν ἀριθμοῖς εἴτε ἐν μεγέθεσιν, οὕτως ὑπάρχει οὐ τῷ ἅμα παρεῖναι, ἀλλὰ τῷ ἀεὶ ἕτερον καὶ ἕτερον αὐτοῦ μόριον λαμβάνεσθαι, καὶ ἀεὶ τὸ ληφθὲν πεπερασμένον μὲν εἶναι, οὐδέποτε δὲ τὸ αὐτὸ ἀλλ’ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο. τοῦ γὰρ ἀριθμοῦ αὐξο- μένου ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο ἔστι λαβεῖν μόριον, οἷον τὸ ἑ τὸ ί τὸ ρ' καὶ ἐφεξῆς, καὶ οὔτε ὅλον ἅμα ἔστι λαβεῖν, οὔτε δὶς τὸ αὐτὸ μόριον. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς διχοτομίας ἅμα μὲν ὅλον τεμεῖν ἀδύνατον, ἀλλ’ ἀεὶ μὲν ἕτερον καὶ ἕτερόν ἐστι τὸ τεμνόμενον, καὶ τὰ τμηθέντα πάντα πεπερασμένα [*](1 μὲν] μὴ M οὕτω t 3 ἀλλὰ] ἀλλ’ L: fort, ἀλλ’ ὃ ἀεὶ διαμένει (sic; ΐ sit τι h. e. τι) L 5 μὲν om. Mt 8 ἐνέργεια Κ μὴ L: μία (K)Mt 10 καὶ ἄλλως δὲ LKM: ἄλλως δὲ t: hoc vel καὶ ἄλλως τε Aristotelis libri 11 ἀνθρώπων L et couipend. M: ἀριθμῶν t et, si silciitio fides, Κ 13 τῆς] τϊς M 16 τινα post φησί ponit L τῶν om. L 17 αὐξομένου ut vid. M 18 τῆς oin. superscr. L: τοῖς M 20 ἐστὶ L: εἶναι Kilt 21 τῷ] τὸ KM 21. 22 μὲν ἀεὶ εἶναι πεπερασμένον (vel πεπερασμένον εἶναι) Aristotelis libri 22 ἀλλ“ εἴ γε Μ 23. 24 εἴτε ἐν μεγέθεσιν 0111. M μεγέθεσι t 24 οὕτως ὑπάρχει—τῷ ἀεὶ ἕτερον om. Mt 25 μὲν L: om. KMt 26 ἀλλ’ ἀεὶ] ἀλλὰ εἰ con-. Κ et priinitus M 27. 28 οἷον— τὸ αὐτὺ μόριον om. Mt 27 ρݲ Κ: οݲ L)

μόρια. ἡ μὲν οὖν κοινωνία αὕτη. ἀπορήσειε δ’ ἄν τις πρὸς τὸν λόγον, πῶς [*](m 5r) φησιν ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον τοῦ ἀπείρου μόριον πεπερασμένον εἶναι. ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τῆς διαιρέσεως τῶν μεγεθῶν ἀρχομένων ἀπὸ μονάδος ἀληθὴς ὁ λόγος (ἀεὶ γὰρ πεπερασμέναι καὶ αἱ τομαὶ τοῦ μεγέθους, καὶ αἱ μονάδες τοῦ ἀριθμοῦ), ἐπὶ δὲ τοῦ χρόνου καὶ τῶν ἀνθρώπων οὐκέτι· εἰ γὰρ ἀίδιος ὁ κόσμος, οὐ πᾶν μόριον οὔτε τῆς ἀπειρίας τοῦ χρόνου οὔτε τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνθρώπων λαμβανόμενον πεπερασμένον ἐστίν. ἐὰν γοῦν λάβω πάντα τὸν γενόμενον χρόνον μέχρι σήμερον ἢ πάντας τοὺς ἀνθρώπους, οὐκ ἄν εἴη ὁ τούτων ἀριθμὸς πεπερασμένος, μέρους ὄντων τῶν καθ’ ἑαυτὰ ἀπείρων. ἢ τοίνυν οὐκ ἄναρχος ὁ κόσμος, ἵνα μὴ ἄπειρος ᾖ ἐπὶ θάτερα ὁ χρόνος καὶ ὁ τῶν ἀνθρώπων ἀριθμὸς καὶ ἐξῇ λαμβάνειν ἡμῖν τοῦ ἀπείρου μόριόν τι καὶ αὐτὸ ἄπειρον, ἢ καὶ ἐπὶ θάτερα καίτοι ἀδυνάτου ὄντος ἢ κατὰ ἀριθμὸν ἐπὶ θάτερα λαμβάνειν ἄπειρον ἢ κατὰ τὴν διαίρεσιν τῶν μεγεθῶν· εἰ γὰρ ἀριθμὸν ἐξὸν λαβεῖν ἐπὶ θάτερα ἅπειρον, διεξιτητὸν ἂν εἴη τὸ ἄπειρον πᾶς γὰρ ἀριθμὸς ἀπὸ μονάδος καὶ μόνως τὸ ἄπειρον ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ κατὰ θάτερον), καὶ ἄλλως τοῦ Ἀρι- στοτέλους συμφώνως τῷ ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν συμβαίνοντι λέγοντος, ὅτι ἀεὶ τὸ ληφθὲν τοῦ ἀπείρου πεπερασμένον ἐστί. εἰ οὖν λέγοι τις ὅτι ἐξὸν λαβεῖν τὸ κατὰ θάτερον ἄπειρον, οὐδὲν ·ἄλλο λέγει ἢ ὅτι ἐξὸν ἄπειρον ἀριθμὸν ἐνεργείᾳ γενέσθαι· ἀναποδίζοντος γὰρ ἀπὸ τοῦ ἐνεστῶτος ἐνιαυτοῦ ἐπὶ τὸ παρεληλυθὸς εὑρίσκω ὅτι ἄπειρός τις ἀριθμὸς ἐνιαυτῶν κατ’ ἐνέργειαν ἐκβέβηκε. καίτοι ἀδύνατον οὐ μόνον ἡμῖν, ἀλλὰ καὶ τῇ φύσει, ἄπειρόν τινα διεξελθεῖν ἀριθμόν· ἀδιεξίτητον γὰρ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν τὸ ἄπειρον. καὶ εἰ τὸ ἐπὶ θάτερον ἄπειρον ἐνδέχεται ἐκβῆναι ἐνεργείᾳ, διὰ τί μὴ καὶ τὸ ἐπὶ θάτερον; καὶ συμβήσεται δὲ οὐ μόνον πολλαπλασιά- ζεσθαι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ ἀεὶ αὔξεσθαι καὶ ἄπειρον ἀπείρου μεῖζον εἶναι. τοῦ γὰρ ἀριθμοῦ τῶν ἐνιαυτῶν ἀπείρου ὅντος, ὁ τῶν μηνῶν ἀριθ- μὸς πολλαπλασιάζει τὸ ἄπειρον · δωδεκάκις ·γὰρ ἕξει τὸ ἄπειρον. ἀλλὰ μὴν ὁ τῶν ἡμερῶν πολλῷ πλέον, ὁ δὲ τῶν ὡρῶν εντι πολὺ μᾶλλον. καίτοι [*](1 ἀπορήσειε κτλ.] ἀπορία ὅτι οὐκ ἂν ἄναρχος εἴη ὁ χρόνος εἰ τὸ λαμβανόμενον τοῦ ἀπείρου ἀεὶ πεπερασμένον sehol. inarg. Μ 2 2 εἶναι L: ἐστίν KMt -i καὶ ἐν τομαὶ (sic) Κ 7 λαμβανόμ (sic) Κ πεπερασμένον om. M 8 post ἐὰν tres fere literae erasae Κ γοῦν LK: γὰρ Mt τῆς σήμερον L 9 μέρους LKM: μερῶν t 10 καθεαυτῶν M 11 θάτερα Κ.. θα LM : θάτερον t. eadem varietas coustanter (v. 14 θάτερα KMt) in eis quae seqiumtur usque ad v. 25 καὶ ἐξῇ scripsi: καὶ ἕξει ἔξει M) LKM: ἢ ἔξ- εστι t λαμβά (sic) L 12. 13 ἡ (scripsi: εἰ LK) καὶ ἐπὶ θάτερα, καίτοι—λαμβάνειν ἄπειρον ora. Mt, sed verba ἢ κατ’ ἀριθμὸν coniectura supplevit t 14 ἐξὸν LM: ἐξόν (item V. 18) Κ: ἔξεστι t 15 διεξίτητον Κ 16. 17 αριστοτέλου Κ 17 τῳ] τὸ LK 19 ἐξὸν LM: έξοῦ Κ: ἔξεστι t 20 γενέθεν Κ ἀναποδίζοντι L: expectabaui ἀναπο- δίζων τοῦ L: om. KMt 21 παρεληλυθός] πλελυθὸς M: παραλυθὸς (LK)t 25 καὶ τὸ] τ L ὡς συμβήσεται L 25. 26 πολυπλασιάζεσθαι (item v. 28 πολιπλασιάζει et p. 4(18,1 πολιπλασιάζεσθαι, at p. 468,3 πολλὰπλασιάζεσθαι) M 26. 28 ἀλλὰἅπειρον iterat L 29 ὁ τῶν] ὄντων M ὁρῶν L: ὥρων M πολὺ om. L) ἀδύνατον πολλαπλασιάζεσθαι τὸ ἄπειρον. ἀλλὰ μὴν καὶ αὕξεσθαι καθ’ [*](m 5r) ἑκάστην συμβαίνει τὸν τοῦ ἀπείρου ἀριθμὸν τῇ γενέσει τοῦ χρόνου. εἰ τοίνυν ἀδύνατον ἢ αὔξεσθαι ἢ πολλαπλασιάζεσθαι τὸ ἄπειρον, ἢ ἐνεργείᾳ ἄπειρον ἀριθμὸν γενέσθαι, ἀδύνατον ἄναρχον εἶναι τὸν χρόνον. ταῦτα μὲν διὰ τὸ εἰπεῖν Ἀριστοτέλην, ὅτι ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον τοῦ ἀπείρου πεπερασμένον ἐστί, καὶ ἀληθῶς γε λέγειν· τῇ γὰρ ἑαυτοῦ φύσει τὸ ἄπειρον ἀδιεξίτητον.

p. 206a29 ἔτι τὸ εἶναι πλεοναχῶς λέγεται.

Ἐντεῦθεν μέχρι τοῦ “ἀλλ’ ἀεί γε ἕτερον καὶ ἕτερον” οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς ἀκριβεστέροις τῶν ἀντιγράφων· τὰ αὐτὰ γάρ εἰσι τοῖς εἰρημένοις ἀπαραλλάκτως· περιγραπτέον οὖν αὐτά.

p. 206 a 33 Ἀλλ’ ἐν τοῖς μεγέθεσιν ὑπομένοντος τοῦ ληφθέντος τοῦτο συμβαίνει, ἐπὶ τοῦ χρόνου δὲ καὶ τῶν ἀνθρώπων φθειρομενων. εἰπὼν τὴν κοινωνίαν τοῦ ἀπείρου τοῦ ἐν τῷ μεγέθει καὶ τῷ ἀριθμῷ, λέγω δὴ τοῦ κατὰ τὴν διαίρεσιν καὶ τὴν αὔξησιν , βούλεται νῦν τὴν διαφορὰν αὐτῶν εἰπεῖν. καί φησιν ὅτι ἐπὶ μὲν τοὐ χρόνου καὶ τῶν ἀνθρώ- πων τὸ ληφθὲν τοῦ ἀπείρου μέρος φθείρεται καὶ οὐχ ὑπομένει ἐφθάρη γὰρ πᾶς ὁ παρεληλυθὼς χρόνος καὶ οἱ ἄνθρωποι), ἐπὶ δὲ τῆς διαιρέσεως τῶν μεγεθῶν οὐ φθείρεται τὰ λαμβανόμενα τμήματα, ἀλλ’ ὑπομένει, ὅθεν καὶ προστίθεται ἀντεστραμμένως θατέρῳ μορίῳ τοῦ διαιρουμένου. p. 206b3 Τὸ δὲ κατὰ πρόσθεσιν τὸ αὐτό ἐστί πως καὶ τὸ κατὰ διαίρεσιν.

Εἰπὼν τήν τε κοινωνίαν καὶ τὴν διαφορὰν τοῦ χρόνου καὶ τῶν ἀνθρώπων ἀνθρώπους δὲ ὅταν εἴπω, ἀπλῶς πάντα τὰ ἄτομά φημι, τά τε ἐπὶ τῶν ἐμψύχων καὶ τῶν ἀψύχων, ἐκ τοῦ κρείττονος πάντα περιλαμβάνων), εἰπὼν οὖν τοῦ ἀπείρου τοῦ ἐν τούτοις τήν τε κοινωνίαν καὶ τὴν δια- [*](1 post αὔξεσθαι itcrat καὶ L 2 συμβαίνει post ἀριθμὸν traic. L 4 ἄπειρον om. L G καὶ om. L ἑαυτῷ (hoc enim sibi in M legere visus erat) t 7 ἀδιεξήτητον Κ 1) ἀλλ’ ἀεί κτλ. p. 206a33 cf. Simplic. p. 495,6sqq. ἀλλ’ ἀεί γε Κ: ἀλλὰ εἵ γε LMt 10 τὰ γὰρ αὐτά εἰσι L 10. 11 ἀπαραλάκτως K: ἀπὰρὰλάτως (sic) M 12 ἐν μὲν τοῖς e vulgato Aristotele t 13 συμβαίνειν compend. M ἐπὶ τοῦ τοῦ om. M) χρόνου δὲ καὶ τῶν ἀνθρώπων LKM: ἐπὶ δὲ τῶν ἀριθμῶν καὶ τοῦ χρόνου t cf. Arist. 16 αὔξισιν M νῦν] οὖν L 18 τὸ ληφθὲν om. Mt 20 ἀπο- μένει KM 21 προτίθεται Κ ἀντεστραμμένα (sic) post διαιρουμένου traic. J. διαιρομένου Κ 22 tu) αὐτῶ L ἐστί] εἶναι Κ πῶς libri τὸ (post καὶ) nblitteratiim M: οὐ t 24 καὶ (ante τὴν) in ras. L 24. p. 471,5 ἀνθρώπων— αὐτῆς om. i. 26 καὶ τῶν] καὶ τὰ ἐπὶ τῶν t 27 κινωνίαν priinitiis M)

φορὰν πρὸς τὸ ἐν τοῖς μεγέθεσι κατὰ διαίρεσιν ἄπειρον, ἐπειδὴ ἔστι καὶ [*](m 5r) τὸ κατὰ αὔξησιν ἄπειρον , διὰ τοῦτό φησιν ὅτι τοῦτο σχεδὸν ταὐτόν ἐστι τῷ κτὰ τὴν διαίρεσιν. ἐὰν γὰρ λάβω πεπερασμένον τι μέγεθος, εἶτα τοῦτο διέλω δίχα, προκόψω δὲ τῇ διχοτομίᾳ ἐπὶ θάτερον, ἐφ’ ὅσον κατὰ θάτερον ἡ διαίρεσις γίνεται, ἐπὶ τοσοῦτον ἡ πρόσθεσις κατὰ θάτερον. εἰ οὖν ἡ διαίρεσις ἐπ’ ἄπειρον, καὶ ἡ πρόσθεσις ἄν εἴη ἐπ’ ἄπειρον, ἀλλ’ ἀντεστραμμένως· ὃ γὰρ ἀφαιροῦμεν έκείνου, τούτῳ προστίθεμεν. ὥστε ταύτόν πως τὸ κατὰ διαίρεσιν ἄπειρον τῷ κατὰ πρόσθεσιν· ἐν μιᾷ γὰρ καὶ τῇ αὐτῇ διαιρέσει ἄμφω γίνεται. | p. 206b 6 ταύτῃ προστιθέμενον φαίνεται πρὸς ὡρισμένον.

[*](m 5v)

Ὡρισμένον ἐκάλεσε τὸ ἥμισυ το·ῦ μεγέθους τὸ ἄτμητον μεῖναν, ἤτοι διὰ τὸ ἀδιαίρετον μένειν, ἢ ὅτι εἰ καὶ ἐπ’ ἄπειρον ἔχει τὴν αὔξησιν, ἀλλ’ οὖν ἀδύνατον παντὸς ὑπερβαλεῖν μεγέθους τὸ αὐξόμενον, ἀλλ’ ἔστι τι μεῖζον μέγεθος· οὐ γὰρ ὥσπερ τὸ ἐλάχιστον οὐκ ἔστι λαβεῖν, ἀλλ’ ἐπ’ ἄπειρον πρόεισι τὸ μειούμενον, οὕτω καὶ τὸ μεῖζον ἐπ’ ἄπειρον πρόεισιν, ἀλλ’ ὥρισται τὸ μεῖζον ἐν τῷ παντὶ σῶμα, ὁ κόσμος. καὶ διὰ τοῦτο οὖν ὡρι- σμένον ἐκάλεσε τὸ αὐξόμενον.

p. 206 b 7 ’Ev τῷ γὰρ πεπερασμένῳ μεγέθει ἄν λαβών τις ὡρι- σμένον προσλαμβάνῃ τῷ αὐτῷ λόγῳ μὴ τὸ αὐτό τι μέγεθος τῷ λόγῳ περιλαμβάνων, οὐ διέξεισι πεπερασμένον.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ἡ διαίρεσις ἐπ’ ἄπειρον προἰοῦσα μία οὖσα καὶ ἡ [*](11) αὐτὴ τὸ μὲν ἐπ’ ἄπειρον μειοῖ τὸ δὲ ἐπ’ ἄπειρον αὔξει, οὐκ ἐπὶ πάσης δὲ διαιρέσεως τοῦτο συμβαίνει, ὥστε τὸ μὲν ἐπ’ ἄπειρον μειοῦσθαι τὸ δὲ ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι, νῦν λέγει ποία μὲν διαίρεσις ἐπ’ ἄπειρον πρόεισι ποία δὲ οὔ. ἐὰν μὲν γάρ, φησί, λαβών τι μέγεθος, οἷον πηχυαῖον, ὡριἡ [*](1 ἡ πρὸς (sic) t 1. 3 ἄπειρον, ἐπειδὴ —διαἰρεσιν K: om. M: λείπει τί in lac. t 3 ἐὰν in las. Κ γὰρ Κ: om. Mt τι Κ: τὸ Mt 4 τούτω, ut videtur, M TO δήχα M ἐπὶ θάτερον (cf. p. 461,23) Κ.. θα (sed antea aliquid oblitteratiim) M: θατέρου τμήματος t ἐφ’ ὅσον κτλ.] cf. Themist. p. 241,1 sqq. 5 ἡ διαίρεσις γίνεται, ἐπεὶ (sic) —θάτερον iterat M 7 ἀναστρεμμένως Κ ἀφεροῦμεν M τούτῳ t : τοῦτο KM 8 ταὐτό πως εἶναι t πῶς KM μιὰ M 10 plenius lemma Η (sic) γὰρ διαιρούμενον ὁρᾶται (sic), ταύτῃ κτλ. t φαίνεται KM: φανεῖται ex Aristotele t II μεῖναν Κ: om. Mt 11. 12 ἤτοι διὰ τὸ K: ἥτοιάδε τὸ M: ἢ τῷ ἀεὶ t 13 πάντος (sic) et αὐξάμενον Κ 14 ἀλλ’ ἐπ’] ἐλλ’ ἀπ’ err. typogr. t 15 τὸ μερούμενον M 16. 17 ὡρισμένος Κ 18 xui γὰρ Κ: γὰρ τῷ eum Aristotele Mt ἄν λαβών Mt: ἀναλαβὼν Κ 19 προσλαμβάνῃ in litura M μὴ τὸ αὐτό t: μὴ xto τὸ M) αὐτῶ KM 1.9. 20 xtL λόγω KM: τοῦ ὅλου e vulgato Aristotele t at cf. Arist. libri et Diels z. Texlgesch. p. 20 20 περιλαμβάνων t: περιλαμβάνω KM 22. 23 πά-)

σμένον τι μόριον ἐξ αὐτοῦ τέμῃς, οἷον τὸ δέκατον ἢ τὸ ἥμισυ (ἔστω δὲ [*](m 5v) τὸ ἥμισυ), καὶ πάλιν τὸ καταλειφθέν, λέγω δὴ τὸ ἡμιπηχυαῖαν, τῷ αὐτῷ λόγῳ τέμῃς, τουτέστι τῷ ἡμίσει, καὶ πάλιν τὸ καταλιμπανόμενον διχοτομῇς, [*](16) καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον ποιῇς, οὐδέποτε ἐπιλείψει ἡ διαίρεσις, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐπ’ ἄπειρον μειωθήσεται τὸ δὲ ἐπ’ ἄπειρον αὐξήσει· ἐὰν δὲ μὴ τῷ αὐτῷ λόγῳ τέμνῃς, οἷον ἀεὶ τὸ ἥμισυ ἀφαιρῶν ἤγουν τὸ δέκατον ἢ ἄλλον τινὰ τὸν αὐτὸν λόγον, ἀλλ’ ἀεὶ ὡρισμένον τι μέγεθος ἀφαιρῇς τοῦ τεμνο- μένου τὸ αὐτὸ μέγεθος μὴ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον λαμβάνων ἀδύνατον], καταδαπανήσεις τέμνων τὸ ὅλον, καὶ ἐπιλείψει ἡ τομή. οἷον εἰ μυρίων πηχῶν λάβῃς μέγεθος καὶ τούτου ἀφαιρῇς ἀεὶ ὡρισμένον τι μέγεθος, οἷον δακτυλιαῖον, ἐπιλείψει τὸ ὅλον τεμνόμενον, καὶ οὕτως οὔτε ἡ διαίρεσις οὔτε ἡ πρόσθεσις ἐπ’ ἄπειρον ἔσται. ἀντεστραμμένως δὲ ἔχει τῷ λόγῳ τὸ μέγεθος· ἐὰν μὲν γὰρ τὸ αὐτὸ μέγεθος ἀεὶ ἀφαιρῇς, οὐ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον διαιρήσεις, ἀλλὰ ἀεὶ κατὰ μείζονα λόγον, ἐὰν δὲ τὸν αὐτὸν λόγον ἐν τῇ διαιρέσει φυλάττῃς, οὐ τὸ αὐτὸ μέγεθος ἀφαιρήσεις, ἀλλὰ ἀεὶ ἕλαττον. οἷον εἰ δεκάπηχυ ξύλον εἴη καὶ ἀφέλῃς τούτου τὸ δέκατον, οἷον τὸν ἕνα πῆχυν, εἰ μὲν ἐκ τοῦ καταλειφθέντος ἀεὶ τὸ ἴσον ἀφαιρῇς μέγεθος, αὔξεις τὸν λόγον ἐκ γὰρ τῶν ἐννέα πήχεων πῆχυν ἀφελὼν οὐκέτι τὸ δέκατον ἀφελεῖς, ἀλλὰ τὸ ἔνατον, μείζων δὲ ὁ τοῦ ἐνάτου λόγος πρὸς τὸ ὅλον ἢ ὁ τοῦ δεκάτου· ὁμοίως ἐὰν ἐκ τῶν καταλειφθέντων ὀκτὼ πήχεων τὸν πῆχυν ἀφέλῃς, πάλιν αὔξεις τὸν λόγον· ὄγδοον γὰρ ἀφείλου. καὶ οὕτως ἀεὶ ποιοῦντος ἐπιλείψει ἡ διαίρεσις), ἐὰν δὲ ἐκ τοῦ δεκαπήχεος ξύλου ἀφελὼν τὸν πῆχυν, τουτέστι τὸ δέκατον, ἐκ τῶν καταλειφθέντων ἐννέα πηχῶν τὸν αὐτὸν λόγον ἀφελεῖν βουλήσῃ, οὐκέτι πηχυαῖον ἀφαιτων ῥήσεις μέγεθος, ἀλλ’ ἧττον· καὶ οὕτως ἀεὶ ποιῶν τὸν αὐτὸν μὲν φυλάττων λόγον ἐν τῇ τομῇ, οὐ τὸ αὐτὸ δὲ μέγεθος ἀφαιρῶν, οὐδέποτε κατα- δαπανήσεις τὸ ὅλον.

p. 2061)12 Ἅλλως μὲν οὖν οὐν ἕστιν, οὕτως δὲ ἕστι τὸ ἅπειρον, δυνάμει τε καὶ ἐπὶ καθαιρέσει.

Ὅτι γὰρ ἐνεργεία οὐκ ἔστιν ἄπειρόν τι σῶμα, δέδεικται, δυνάμει δὲ [*](1 μόριον t: μόνον KM cf. ad p. 489,21 2 ἡμιπηχυαῖον scripsi: ἡμιπύχαιον Κ: ἡμισυπηχυαῖον Μ: ἥμισυ πηχυαῖον t 3 τὸ ἡμίσει M 4 καὶ oui. t 4.5 ποιῇς—τὸ δὲ ἐπ’ ἄπειρον Κ: oin. Mt 5 αὐξήσει KM: αὐξήσεις t δὲ μὴ scripsi: δὲ Κ: μη- δὲ Mt 6 τέμῃς t ἥγουν ΚΜ: ἢ t 7 τίνα libri ἀφαίρης Κ 8 τὸ αὐτὸ μέγεθος οἶον δακτυλιαῖον (ex v. 10) μὴ Mt ἀδύνατον delevit t 12 πρόθεσις libri 13 ἐὰν μὲν—μέγεθος om. Κ ἀφαιρῇς scripsi: διαίρης Κ: διαιρῇς Mt 16 ἀφαιρῆς διέλης ΚΜ: fortasse ἀφέλοις, at cf. p. 324,18. p 3r30sqq.? τοῦτου M 17 ἀφαιρῇς Κ: ἀφέλης Μt 18 αὔξει M ID ἀφελεῖς Mt: ἀφελὴς Κ ἔνατον KM: ἕννατον t μεῖζον Mt ἐνάτου M: ἑννάτου Κ: ἐννάτου t λόγος Κ: λόγος μέρος Mt πρὸς τό Κ: πρὸς τὸν Mt 20 πηχέων Κ 21 λόγον Κ: ὅλον Mt ἀφείλου Mt: ἀφεῖλον (sic) Κ 22 ἐὰν] fort. εἰ 24 τῶν ἐνέα ἐννέα t) Mt βουλήσει Κ 25. 2() φυλλάττων Μ 28 δ’ ἔστι t 29) ἐπικαθαιρέσει KM 30 δέδικται Κ)

ἕστι, φησί, τὸ ἄπειρον. πῶς δὲ δυνάμει, προσέθηκεν, ὅτι τὸ ἐπὶ τὴν διαίρεσιν [*](m 5v) ἄπειρον, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ ἐπὶ τὴν πρόσθεσιν ἀπείρῳ ἀντεστραμμένως, ὡς ἤδη εἴρηκεν. οὐ μόνον δέ, φησί, δυνάμει ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ ἐνεργείᾳ. ὥσπερ τὴν ἡμέραν λέγομεν ἐνεργείᾳ παρεῖναι, οὐ τῷ πᾶσαν ἅμα εἶναι, ἀλλὰ τῷ μόριόν τι αὐτῆς, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ Ὀλύμπια παρεῖναι ἐνεργείᾳ τῷ μόριόν τι αὐτῶν ἐνεργείᾳ εἶναι, ἢ πυγμὴν ἢ πάλην ἢ ἕτερόν τι· οὕτως δὲ καὶ τὴν ἐπ’ ἄπειρον διαίρεσιν ἐνεργείᾳ παρεῖναι, οὐ τῷ ἅμα πᾶσαν εἶναι, ἀλλὰ· τῷ μόριόν τι διαιρεῖσθαι. εἶτα ἐπειδὴ τὸ αὐτὸ καὶ δυνάμει εἶπεν εἶναι καὶ ἐνεργείᾳ, καὶ ὅπως μὲν ἔστιν ἐνεργείᾳ, ἐπιστώσατο ἐκ τοῦ κατὰ τὴν ἡμέραν καὶ τὸν ἀγῶνα παραδείγματος, πῶς δὲ τὸ τοῦτο δυνάμει ἔστιν, οὐκέτι κατεσκεύασε, διὰ τοῦτο ἀναλαμβάνει τὸν περὶ τοῦ δυνάμει λόγον, καί φησιν ὅτι οὕτως δυνάμει λέγω τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαι- ρετόν, ὥσπερ καὶ τὴν ὕλην λέγομεν δυνάμει εἶναι πάαντα τὰ εἴδη. ὥσπερ οὖν ὅταν λέγωμεν τὴν ὕλην πάντα εἶναι δυνάμει, οὐ τοῦτό φαμεν ἢ ὅτι πάντα ἅμα ποτὲ ἐνεργείᾳ γενήσεται, ἢ ὅτι οὐδὲν εἶδος ἔχει ἐνεργεία, ἀλλ’ ὅτι ἔχει μέν τι εἶδος ἐνεργείᾳ, πέφυκε δὲ καὶ πάντα δέχεσθαι κατὰ μέρος, ἅμ δὲ οὐδέποτε, οὕτω καὶ τὸ δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, ὅτι δύναται μὲν ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖσθαι, κατὰ μέρος μέντοι ἀεὶ ὑπάρχουσιν αἱ δίαι ρεσεις, ἅμα δὲ ουοεποτε.

p. 2061115 Καὶ οὐ καθ’ αὑτὸ πεπερασμένον. Ὠσπερ γὰρ ἡ ὕλη εἰ καὶ δέχεται τὸ εἶδος, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὸ καὶ ἐν τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας αὐτῆς ὑπάρχει τὸ εἶδος, ἀλλ’ οἷον ἐπισυμβέβηκε τῇ οὐσίᾳ αὐτῆς, οὕτω δὲ καὶ τῷ ἀπείρῳ ὑπάρχει τὸ πεπερασμένον οὐ καθ’ αὑτό· εἰ γὰρ καὶ συνέβη τὸ ἐπ’ ἅπειρον διαιρετὸν πεπερασμένον εἶναι, οὐχ ᾗ τὸ ἄπειρον ἔχει ταύτῃ πεπέρανται, ἀλλ’ ᾗ ἐπισυμβέβηκε τῷ ἀπείρῳ τὸ πεπερασμένον. ὡς γὰρ αὐτὸς ἐφεξῆς ἐρεῖ, ἡ ὕλη ἐστὶ τοῦ μεγέθους ἄπειρον, εἰσόμεθα δὲ ἐν ἐκείνοις.

p. 206b16 αὶ κατὰ πρόσθεσιν δὴ οὕτως ἅπειρον δυνάμει ἐστίν.|

[*](m 6r)

ἐπειδὴ ὡς ἐπὶ τοῦ κατὰ διαίρεσιν ἀπείρου τὸν λόγον ἐποιήσατο, διὰ [*](2 πρόσθεσιν t: πρόθεσιν KM 3 ὡς om. M 4 οὐ τῷ t: οὕτω M: οὕτως Κ 5 ὁμοίως κτλ.] hiuc nirsiis L cf. ad p. 468,24 6 ἡ πάλην t: ἢ πάλιν Κ et compend. M: om. L 7 οὕτω t τὴν ἐπ’ Lt: ἐπὶ τὴν ἐπ’ (si recte hoc aduotavi) KM οὐ τῷ] ὀῦτω M 8 πᾶσαν Κ: πᾶσιν L: π(??)σ(??) (cliarta perforata) M: πῶς t τὸ. ot mox εἶπεν om. L 12 οὕτω t 14 τοῦτ M φάμενον compend. M 15 γεννήσεται M οὐδὲ L 15. 16 ἀλλ’ ὅτι—ἐνργείᾳ om. L 16 τι] τὸ M καὶ om. superscr. L 17 δύναται LKM: ἀδύνατον t 20 ὡς τὸ πεπερασμένον L Aristoteles (praeter E). at of. Simplic. p. 497,27 23 τὸ LK: τῷ Mt 25 πεπέ- ρανται L: πεπέρασται KMt ᾖ altcrum om. L 26 ἐφεξῆς p. 207a21 ἡ om. L 27 εἰσόμεθα t: ἐσόμεθα LKM 28 πρόθεσιν M ἐπί M)

τοῦτο προσέθηκεν ὅτι ὡσαύτως ἐροῦμεν καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ τὴν πρόσθεσιν [*](m 6r) ἀπείρου· ὁμοίως γὰρ ἔσται καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, ὥσπερ ἐκεῖνο. διὰ τί δὲ οἱ αὐτοὶ καὶ ἐπὶ τούτου ἁρμόζουσι λόγοι, τὴν αἰτίαν ἐποίησατο, ἣν ἤδη καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηκεν, αὕτη δέ ἐστιν ὅτι τὸ αὐτὸ τρόπον τινά ἐστι κατὰ τὴν διαίρεσιν. πῶς δὲ τὸ αὐτό, εἴπομεν, ὅτι μιᾷ καὶ τῇ αὐτῇ διαιρέσει τῷ μὲν προστίθεται τοῦ δὲ ἀφαιρεῖται. εἰ τοίνυν τὸ αὐτό ἐστι , τὰ αὐτὰ ἄν ἁρμόσοι καὶ ἐπ’ αὐτοῦ λέγειν. ἀλλ’ οὐ καθάπαξ τὸ αὐτό· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ προσέθηκε τρόπον τινά. τίς οὖν ἡ διαφορά, προστίθησιν.

p. 2061)17 Ἀεὶ μὲν γάρ τι ἔξω ἕσται λαμβάνειν, οὐ μέντοι ὑπερβάλλει μεγέθους, ὥσπερ ἐπὶ τὴν διαίρεσιν ὑπερβάλλει παντος ωρισμενου.

Εἰ καὶ κοινόν, φησί, τῷ διαιρουμένῳ καὶ ᾧ τὸ διαιρεθὲν προστίθεται τὸ ἀεί τι τοῦ γενομένου ἔξω εἶναι λαβεῖν ἕτερον ἀεί τε γὰρ ἔξω τῆς διαιρέσεως ἔστιν ἑτέραν διαίρεσιν λαβεῖν, καὶ τῆς προσθέσεως ὁμοίως ἀεὶ ἔστιν ἔξω ἑτέραν προσθήκην ποιήσασθαι, ὅταν τῷ αὐτῷ λόγῳ ἡ διαίρεσις γίνηται, ὡς ἤδη εἴπομεν), ἀλλ’ οὖν ἔστι τις διαφορὰ ἔν τε τῷ αὐξομένῳ καὶ ἐν τῷ μειουμένῳ, διότι τὸ μὲν μειούμενον ἐπ’ ἄπειρον ἐνδέχεται μειοῦσθαι οὐκ ἔστι γὰρ ἐλάχιστον μέγεθος, διότι πᾶν μέγεθος διαιρετόν, καὶ διὰ τοῦτο ἔστι παντὸς ὡρισμένου μεγέθους τὸ ἔλαττον λαβεῖν, καὶ οὐδέ- ποτε ἐπιλείπει ἡ μείωσις), ἐπὶ μέντοι τοῦ αὐξομένου οὐκ ἐνδέχεται παντὸς ὡρισμένου μεγέθους τὸ αὐξόμενον ὑπερβαλεῖν· ἔστι γὰρ τὸ μέγιστον ἐν τῷ παντὶ σῶμα ὁ κόσμος, οὗ μεῖζον μέγεθος ἀδύνατον εἶναι. ὥστε παντὸς μὲν ὡρισμένου μεγέθους δυνατὸν λαβεῖν τὸ ἕλαττον, εἰ καὶ μὴ ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ οὖν δυνάμει, παντὸς δὲ ὡρισμένου μεγέθους τὸ μεῖζον λαβεῖν οὐδὲ δυνάμει ἐνδέχεται· τοῦ γὰρ οὐρανοῦ οὐδὲ δυνάμει ἐνδέχεται μεῖζον εἶναί τι σῶμα. δέδεικται γὰρ ὅτι ἀδύνατον εἶναί τι σῶμα ἄπειρον, οἷον οἱ φυσι- κοὶ ἔλεγον εἶναι, ἔξω τοὐ οὐρανοῦ, ὅπερ ἢ ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο εἶναι ἔλεγον. εἰ τοίνυν δέδεικται ὅτι τὸ οὕτως ἄπειρον ἀδύνατον εἶναι, δῆλον ὅτι οὐδὲ δυνάμει ἐνδέχεται παντὸς ὡρισμένου μεῖζον λαβεῖν. τοῦτο γὰρ συνέ- βαινε μὲν εἰ οἷόν τε ἦν ἐνεργείᾳ ἄπειρον εἶναι σῶμα· τὸ μὲν γὰρ παντὸς [*](1 πρόθεσιν Mt 2 ὥσπερ ἐκεῖνο LKM: ὡς παρ’ ἐκείνω t 4 ἔμπροσθεν p. 206b 3 τὸ αὐτὸ Lt: τὸν αὐτὸν KM 5 τῷ Kt: τὸ L: τῶν Μ τὴν om. L 6 τῷ μὲν] τοῦ μὲν KM ἀφαιρεῖται L : ἀφαιρεῖ KMt 7 ἁρμόσοι L : ἁρμόσει Κ: ἁρμόσῃ M : ἁρμό- σειε t of. ad p. 406,6 8 post γὰρ rasura Κ 10 τι αὐτοῦ ex Aristotelis vulgala t II ὡρισμένου μεγέθους t καὶ ὑπερβάλλει t 12 πάντως (sic) Κ 13 διαιρεθὲν L: διαιρετὸν KMt 14 τι post εἶναι traicit L ἕτερον ἀεὶ. τὴν γὰρ ἕζω L 15 διαίρεσιν] ἔξω L προθέσεως Mt ἔστιν (post ἀεὶ) LK: τι Mt 16. 17 γίνεται Mt 17 αὐξουμένω M 18 μὲν μειουμένον (sic) t 19 διαιρετῷ M 22 ἀπολαβεῖν L 24 τὸ ἐπ’ ἕλαττον L 26 τοῦ γὰρ—ἐνδέχεται bis scripsit, priore loco delevitK 27 ὅτι om. Mt 28 ὅπερ ἢ ὕδωρ ἡ ἀέρα ἢ ἄλλο τι εἶναι L 29 prius ὅτι om. L 30 οὐδὲ om. siiperscr. M 30. 31 συνέβαινεν (L)t 31 μὲν] fort. μόνον εἶναι om. L)

ὡρισμένου ἔλαττον λαμβάνειν, εἰ καὶ μὴ δυνατὸν ἐνεργείᾳ εἶναι, ἄλλ’ οὖν [*](m 6r) γε ὅσον ἐπὶ τῇ φύσει τῶν μεγεθῶν οὐκ ἀδύνατον, εἴ γε πᾶν μέγεθος εὐθὺς καὶ διαιρετόν, τὸ μέντοι παντὸς ὡρισμένου μεῖζον λαμβάνειν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι εἶναι ἅπειρον σῶμα οὐδὲ δυνάμει ἐνδέχεται εἶναι.

p. 206b27 ἐπεὶ καὶ Πλατῶν διὰ τοῦτο ἅπειρα ἐποίησεν, ὅτι καὶ ἐπὲ τὴν αὔξησιν δοκεῖ ὑπερβάλλειν καὶ εἰς ἄπειρον.

Διὰ τοῦτο, φησί, διότι τὸ ἄπειρον ἐπὶ τὴν διαίρεσίν ἐστι καὶ ἐπὶ τὴν αὔξησιν, διὰ τοῦτο καὶ ὁ Πλάτων δύο τὰ ἄπειρα ἐποίει, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὧν τὸ μέγα μὲν τὸ ἐπὶ τὴν αὔξησιν ἔλεγε, τὸ μικρὸν δὲ τὸ ἐπὶ τὴν ἀντεστραμμέ·νην ταύτῃ διαίρεσιν.

p. 206b 30 Ποιήσας μέντοι δύο οὐ χρῆται.

Ἐγκαλεῖ τῷ Πλάτωνι, ὅτι δύο λέγων εἶναι τὰ ἅπειρα, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, οὐδετέρῳ χρῆται ἐν ταῖς ἀρχαῖς. ἀρχαὶ δὲ κατ’ αὐτὸν οἱ ἀριθ- μοί, οὐκ ἔστι δὲ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς τούτοις οὔτε τὸ κατὰ διαίρεσιν ἄπειρον, οὗτε τὸ κατὰ πρόσθεσιν. τὸ μὲν γὰρ κατὰ διαίρεσιν ἄπειρον οὐκ ἔχουσιν οἱ ἀριθμοί ἵσταται γὰρ ἡ τομὴ εἰς τὴν μονάδα), τὸ δὲ κτὰ πρόσθεσιν ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι αὐτὸς οὐ δίδωσι· μέχρι γὰρ δεκάδος αὔξεσθαί φησι τὸν ἀριθμόν, τὴν δὲ δεκάδα αὐτὴν εἰς ἑαυτὴν ἀνακυκλεῖσθαι. σημειωτέον δὲ ὅτι αὐτὸς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἔλεγε τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν τὸ ἀόριστον καὶ τὴν ὕλην σημαίνειν τῷ Πλάτωνι, νῦν δὲ ὡς ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν αὐτοῦ λέγοντος, οὕτως ἐπιλαμβάνεται τοῦ λόγου, ὡς δηλονότι πανταχοῦ τὸ φαινόμενον ἐλέγχει καὶ οὐ τὴν διάνοιαν τῶν ἀρχαίων.

p. 206b33 Συμβαίνει δὲ τοὐναντίοον εἶναι ἄπειρον ἢ ὠς λέγουσιν.

Δείξας πῶς μὲν ἔστι τὸ ἄπειρον πῶς δὲ οὐκ ἔστιν, ὅτι, ὡς μὲν οἱ φυσικοὶ ἔλεγον, οὐκ ἔστιν ἄπειρόν τι σῶμα ἐπὶ τὴν ἔκτασιν, κατὰ διαίρεσιν δὲ καὶ τὴν ἀντεστραμμένην πρόσθεσιν ἔστι, νῦν βούλεται καὶ τὸν τοῦ ἀπείρου ὅρον ὃν ἀπεδίδοσαν οἱ φυσικοὶ ἐλέγξαι. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ὁριζόμενοι τὸ [*](1 εἶναι ἐνεργεία Mt 2 πάν (sic) M o ὡρισμένον Κ λαμβάνει (LKM)t 5 ἐποίησε Mt G ὅτι καὶ L: καὶ (oni. ὅτι) KMt αὔξην Aristoteles ὑπὲρβάλλει M 7 alteruin ἐπὶ om. L 8 ἐποίει τὰ ἄπειρα L τὸ piius om. ilt 9 τὸ (post μὲν) om. L 10 ταύτ^ (^ saepe librario est non TjV sed η; cf. p. 47817. 475,24 ταύτ^. 479,13 δεκτ^^. 476,5 ἡ ὕλ^) M 12 λέγοντι L 13 ἀρχαὶ L cum Themist. p. 242,1: ἀρχὴ ἀρχὴ Κ) KMt 14 οὐκ εἷναι L 15. 17 οὐκ—ἐπ’ ἄπειρον om. L 17 αὕξασθαι utrobique Κ αὐτὸς κτλ.] cf. Themistius 17. 18 τὸν ἀριθ- μόν φησι L 18 ἀνακεκλεῖσθαι M: ἀνακέῖσθαι K σημειοτέων (sic) t 19 ἔμπρο- σθεν ex gT. -V 4 p. 187a 17. Γ4 p. 203a15 20 ἐπὶ] ἀπὸ Μ 21 οὕτως] αὐτοῦ L u) δηλονότι ὡς L 21. 22 φαινόμενος Κ 22 ἐλέγχο Μ ἀρχῶν Κ 23 lemma om. Κ 24 ὅτι Κ: om. LMt 26 ἀνεστραμμένην (LK)Mt 27 ὅρον] λόγον L)

ἄπειρον ἔλεγόν ὅτι ἄπτιρόν ἐστι οὗ μηδὲν ἔστι λαβεῖν ἔξτο, ἐγὼ δέ, φησί, [*](m 6r) τοὐναντίον φημὶ ὅτι ἄπειρόν ἐστιν οὗ τοῦ ληφθέντος ἀεί τι ἔστι λαβεῖν ἔξω. τεκμήριον δὲ τούτου ποιεῖται καὶ τὴν κοινὴν συνήθειαν, λέγω δὴ τοῦ τὸ ἄπειρον τοῦτ’ εἶναι οὗ ἀεί τι ἔστι λαβεῖν ἔξω. τοὺς γὰρ δακτυλίους, φησί, τοὺς μὴ ἔχοντας σφενδόνην ἀπείρους καλοῦσι, διότι μὴ ἔχουσιν ὡρισμένον τι πέρας· ἡ γὰρ σφενδόνη ἡ ἀνομοειδὴς οὖσα τῷ ὅλῳ οἷον πέρας ἐστὶν ἢ ἀρχή, ὅσοι δὲ μὴ ἔχουσι σφενδόνην, οὓς καλοῦσι κρίκους, [*](m 6v) ὁμοιομερεῖς ὄντες ἑαυτοῖς οὐκ ἔχουσι πέρας τι ὡρισμένον, ἀλλ’ ἀεὶ τοῦ ληφθέντος μόριον ἔστι τι ἔξω ὁμοειδὲς λαβεῖν. καὶ διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ ἔχουσί τινα πρὸς τὸ ἄπειρον ὁμοιότητα, ἀπείρους τοὺς τοιούτους καλοῦσιν. ἀλλὰ γὰρ οὐ πάντῃ τῷ ἀπείρῳ ἐοίκασιν· οὐ γὰρ δὴ τοῦτο μόνον ὑπάρχειν δεῖ τῷ ἀπείρῳ, τὸ ἀεί τι αὐτοῦ ἔξω εἶναι τοῦ λαμβανομένου, ἀλλὰ καὶ τὸ μηδέποτε δὶς τὸ αὐτὸ λαμβάνειν, ὅπερ οὐχ ὑπάρχει τῷ δακτυλίῳ· πολλάκις γὰρ τὸ αὐτὸ λαμβάνομεν, ὅσας ἄν καὶ τὰς περιστροφὰς ποιησώμεθα. ἔτι, φησί, καλοῦσι τὸ ἄπειρον τέλειον καὶ ὅλον καὶ πάντα περιέχον, σεμνύνοντες αὐτὸ ταύτῃ, ἐγὼ δὲ τοὐναντίον φημὶ <ὅτι> , εἰ καὶ ὅλον καὶ τέλειον, οὐκ ἄπειρον· ὅλον μὲν γάρ ἐστιν οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω τῶν συμπληρούντων αὑτό, οἷον ἄνθρωπον ὅλον φαμὲν οὗ μηδὲν ἄπεστι τῶν μορίων, τὸ δὲ ἄπει- ρον ἐλέγομεν οὗ ἀεί τί ἐστιν ἔξω. ἀλλὰ καὶ τὸ τέλειον, φησίν, ἤτοι ταὺτόν ἐστι τῷ ὅλῳ ἢ ἐγγύς· ἀγῶνα γὰρ τέλειόν φαμεν τὸν εἰς τέλος ἀνυσθέντα, καὶ ᾧ μηδὲν ἐλλείπει τῶν συμπληρούντων αὐτόν, καὶ τέλειον ἅνθρωπον τὸν εἰς τὸ τέλος τῆς φύσεως ἀφιγμένον, καὶ λέγω δὴ τὰς τελείας τε καὶ ἐσχάτας τῆς φύσεως ἐνεργείας, εἰς ἃς τὸ ἔργον τῆς φύσεως ἀπο- τελευτᾷ, τὸ δὲ ἄπειρον ἐναντίως ἔχει· ἄπειρον γάρ ἐστιν οὗ μηδέν ἐστι πέρας, ἀλλ’ ἀεί τι ἐλλείπει ἔξω. συμπλέκει οὖν ἐκ τούτων συλλογισμὸν ποιοῦτον· τὸ ὅλον τέλειον, τὸ τέλος ἔχον πέρας ἔχει, τὸ πέρας ἔχον οὐκ ἄπειρον, τὸ ὅλον ἄβα οὐκ ἄπειρον. ὥστε πάλιν εἰς τοὐναντίον περιῆλθεν ’) αὐτοῖς ὁ λόγος· ἐκεῖνοι μὲν γὰρ τέλειον καὶ ὅλον ἔλεγον εἶναι τὸ ἄπειρον, αὐτὸς δὲ τοὐναντίον ἔδειξεν ὅτι, εἰ τέλειον καὶ ὅλον, οὐκ ἄπειρον. δείξει δὲ ἐφεξῆς καὶ ὅτι οὐ περιέχει πάντα, ὡς αὐτοὶ ἔλεγον, ἀλλὰ τοὐναντίον περιέχεται, καὶ ὅτι ἐν μορίου μᾶλλον λόγῳ τὸ ἅπειρον ἥ ἐν ὅλου.

[*](1 λαβεῖν τι ἔξω fortasse recte (cf. ad p. 151,26) L 2 ληφθέτος (sic) t λαβεῖν om. L 3.4 τεμήριον—λαβεῖν ἔξω om. Mt 3 τούτου L: τούτον Κ 4 εἶναι L: ἐστιν Κ 5 φασὶ L G τι ὡρισμένον L alteram ἡ om. foitasse recte L 7 ἐστὶ καὶ ἀρχή L 8 ὄντας t 9 μέν ἐστί τι ἔξω μόριον L 11 ἀλλὰ] ἄλλως t ἀπείρωσοἵκασιν Κ οὐ γὰρ γὰρ δὴ L 12 καὶ om. Κ 11 ὅσα KM 15 πάντα cm. L 16 ταύτῃ] ἤγουν οὕτως superscr. Μ2 ὅτι addidi καὶ ὅλον iterant Mt καὶ (ante ὅλον) om. fortasse recte L 19 τὸ τέλος φασὶν L 21 αὐτῶν Κ 22 ἀφιγ- μένον τῆς φύσεως L καὶ deleverim 23 αἰσχάτας primitus M 23. 24 ἀποτελευτᾶ t : ἀπὸ τελευτᾶ Μ : ἀποτελευ K : τελευτᾶ L 25 ἐλλείπειν L : ἐλλείπειν Κ γοῦν L 26 ἔχει] ἔχει (h. e. corr. ἔχειν) Μ 27 ἄρα om. Mt τὸ ἐναντίον Mt 28 καὶ ὅλον om. L 29 αὐτὸς LK: αὐτὸ Mt τέλιον M καὶ om. Κ δείξαι primitus Κ 30 ἐφεξῆς p. 207 a 25 31 μᾶλλον ἐν μορίου Aristotelcs ὅλου (L)t: ὅλω KM)

διὰ τοῦτο οὖν, φησί, βέλτιον οἰητέον Παρμενίδην τοῦ Μελίσσου [*](m 6v) λέγειν. Μέλισσος μὲν γάρ , φησί, τὸ ὅλον ἄπειρον εἶπε τὰ ἀσύγκλωστα συγκλώθων, Παρμενίδης δὲ πεπεράνθαι τὸ ὅλον φησί· μεσσόθεν γὰρ εἶναί φησιν ἰσοπαλές, τουτέστιν ἴσον ἐκ τοῦ μέσου πανταχόθεν ἀπέχον, ἵνα σφαιρικὸν αὐτὸ δείξῃ , τὸ δὲ σφαιρικόν, καὶ πᾶν ἀπλῶς ὃ ἐσχημάτισται, πεπερασμένον ἐστί.

Ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς τὴν αἰτίαν τῆς πλάνης αὐτῶν ἐκτίθεται, δι’ ἣν εἰς ταὐτὸν ἤγαγον τῷ τελείῳ καὶ ὅλῳ τὸ ἄπειρον. φησὶ γὰρ ὅτι ἡ ὕλη καθ’ αὑτὴν ἀόριστος οὖσα, καὶ ἄπειρός ἐστιν, ἄπειρος δὲ λέγω, διότι μηδένα ὅρον ἔχει οἰκεῖον μηδὲ εἶδος, τοὐναντίον δὲ καὶ τοῖς εἴδεσι σκεδασμοῦ καὶ ἀοριστίας καὶ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεώς ἐστιν αἰτία. ᾀμερεῖς γὰρ ὄντας τοὺς λόγους τῶν εἰδῶν καθ’ αὑτοὺς δεξαμένη διίστησι· τὸν γὰρ τοῦ μεγέθους λόγον ἀμερῆ ὄντα τῷ οἰκείῳ λόγῳ δεξαμένη καὶ διαστήσασα εἰς ἀοριστίαν ἐξήγαγε, καὶ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς αἰτία αὐτῷ γέγονεν· ὁμοίως δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις εἴδεσιν ἢ ἧττον ἢ μᾶλλον σκεδασμοῦ αἰτία γέ- γονεν. ἡ μὲν οὖν ὕλη τοιαύτη, τὸ δὲ εἶδος πέρας τί ἐστι καὶ ὅλον· περα- τοῖ τε γὰρ καὶ περιγράφει τὴν ὕλην, καὶ ὅλον τι καὶ τέλειον ποιεῖ ᾧ ἄν παραγένηται. τὸν χαλκὸν ὡς ὕλην ὄντα χαλκῶν σκευῶν. καὶ κατὰ τοῦτο ἀόριστόν τινα ὄντα καὶ οὐκ ἄν ὅλον ἢ τέλειον κληθέντα, παραγενόμενον τὸ τοῦ τρίποδος ἢ τὸ τοῦ ἀνδριάντος εἶδος ἐν πλείονι ἢ ἐλάττονι περιορίζει καὶ τέλειόν τι πρᾶγμα καὶ ὅλον ποιεῖ, ἀνδριάντα ὅλον ἢ λέβητα ὅλον. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης κυριώτερον ἢ καὶ τῶν εἰδῶν λεχθείη ὄν. ἐπεὶ οὖν ὅλον μέν τι καὶ τέλειον τὸ εἶδος, ἡ δὲ ὕλη ἀόριστός τε καὶ ταύτῃ ἄπειρος, ἔστι δὲ ἡ ὕλη δυνάμει τὰ εἴδη , πολλάκις δὲ τὰ δυνάμει τοῖς τῶν ἐνεργείᾳ ὄντων ὀνόμασι καλοῦμεν (τὸν γοῦν χαλκόν φαμεν ἀνδριάωτα εἶναι, μήπω πολλάκις τὸ εἶδος ἀπειληφότα, καὶ τὸ ξύλον κλίνην, τοὺς πυροὺς ἄρτον. καὶ τὸ σπέρμα ἄνθρωπον), διὰ τοῦτο ἐκεῖνοι, ἅπερ τῷ εἴδει προσήκει, ταῦτα τῆς ὕλης κατηγόρησαν, διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν δυνάμει πάντα. ὅτι δὲ ἐν τῇ ὕλῃ τὸ ἄπειρον, δῆλον ἐκ τῆς τῶν μεγεθῶν διαιρέσεως· οὐ γὰρ κατὰ τὸ εἶδος γίνεται ἡ διαίρεσις. φυλάττονται γοῦν καὶ μετὰ τὴν διαίρεσιν τὸ τοῦ χαλκοῦ ἢ τὸ τοῦ ξύλου ἢ τὸ τῆς σαρκὸς εἶδος, ἀλλὰ κατὰ τὸ ὑποκείμενον, ἐν ᾧ καὶ τὸ εἶδος τὴν διάστασιν ἔσχεν. ἄπειρος μὲν οὖν [*](1 τὸν οm. Mt cf. Arist. 3 συγκλώθων Κ qui mox μεσόθεν τὸ ὅλον πεπεράνθαι L 3. 4 μεσσόθεν —φησιν om. L 4 φησιν Parmen. v. 103 Κ., 107 St. .5 ἵνα σφαιριχῶ o M 9 ἄπειρος δὲ (diserte) Κ et t: ἄπειρ δὲ M: ἄπειρον δὲ L 10 ὄρον liic et saepe M 10. 11 σκεδασμοῦ non satis clare M: γρ. σκεδασμοῦ superscr. Μ 2 11 αἴτια Κ 12 διείστησιν Κ 14 ἀοριστίαν Κ: ἀοριστίας (L)Mt 16. 17 περατοῖ τε t: περατοῖ (om. τε) L: περατοῦται KM 17 τι om. L ᾦ] ὡς ] ὡς τοῦτον M ὅλον (ex ὅλως vd videtur corr.) ἡ τέλος L 20 τὸ (post ἡ) om. οm k 21 π*οιεῖ Μ λέβητα LMt 22 ἡ om. L 23 ὅλον μέν om. Mt τι om. superscr. Μ ἀόριστότε M 24 ἄπειρος LK: ἐπ’ ἄπειρον Mt 25. 26 φαμὲν post ἀνδριάντα traic. L 26 κλίνη Κ 30 φυλάττοντι (sic) K: φυλάττεται L 31 τὸ (ante τοῦ ξύλου) om. KM ;)2 διάσπασιν Κ ἄπειρος LK: ἄπειρον Mt)

καθ᾿ αὑτὴν ἡ ὕλη, περατοῦται δὲ καὶ ὅρον δέχεται ὑπὸ τοῦ εἴδους περτγραφομένη. [*](m 6v) εἰ τοίνυν τὸ μὲν περατοῖ ἡ δὲ περατοῦται, περιέχει δὲ τὸ [*](41) περατοῦν τὸ δὲ περατούμενον περιέχεται, αὐτὸ πάλιν τοὐναντίον αὐτοῖς συμβαίνει, περιέχεσθαί φημι καὶ οὐ περιέχειν τὸ ἄπειρον, ὡς ᾤοντο. καὶ εἰ μόριόν τι τοῦ συνθέτου ἡ ὕλη ἐστίν, ἥτις ἐστὶ τὸ ἄπειρον, οὐκ ἂν εἴη ὅλον· τὸ γὰρ μόριον οὐχ ὅλον. εὐλόγως δὲ καὶ ἄγνωστος ἡ ὕλη, διότι καὶ ἄπειρος · τὸ γὰρ ἄπειρον κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἄγνωστον. δείξας δὲ ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὅτι τοὐναντίον ἢ ἔλεγον ὑπάρχει, λέγω δὴ ὅτι οὐ περιέχει τὸ ἄπειρον ἀλλὰ περιέχεται, καὶ ὅτι μόριον μᾶλλόν ἐστιν καὶ οὐχ ὅλον , δείκνυσι τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ τῇ εἰς ἄτοπον ἀπαγωγῇ · εἰ γὰρ περιέχει, φησί, τὸ ἄπειρον, ἔστι δὲ οὐ μόνον ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς (εἶναι γὰρ αὐτὸ καὶ ἐν ταῖς ἰδέαις ὁ Πλατῶν εὔλογον ὥσπερ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς περιέχει, οὕτω δήπου καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς περιέχειν.. ἄτοπον δέ φησι καὶ ἀδύνατον τὰ γνώσεως αἴτια καὶ αὐτογνὠτεις ὄντα καὶ πᾶσιν ὅρου αἴτια ὑπὸ τοῦ ἀγνώστου κατὰ φύσιν, λέγω δὴ τοῦ ἀπείρου, περιέχεσθαι. ἢ καὶ οὕτως · εἰ πάντα φασὶ περιέχειν τὸ ἄπειρον, ἐν τοῖς πᾶσι δὲ καὶ τὰ νοητά, οὐ μόνον τὰ ἐγκόσμια τῶν νοητῶν ἀλλὰ καὶ τὰ ὑπερκόσμια, δῆλον ὡς καὶ τὰ νοητὰ περιέχοι ἂν τὸ ἄπειρον, ἢ καὶ πάντα ἁπλῶς ἢ γοῦν τὰ ἐγκόσμια.

p. 207a4 Καθ’ Καθ’ ὁμοιότητα μέν τινα λέγοντες, οὐ μέντοι κυρίως.

Λέγοντες· ἐν τῇ συνηθείᾳ οἱ πολλοὶ δηλονότι. πῶς δὲ καθ’ ὁμοιότητα [*](m 7r) ἀπείρους λέγουσι καὶ οὐ κυρίως, ἐπήγαγεν· ὅτι οὐ μόνον δεῖ, φησί, τοῦτο ὑπάρχειν τῷ ἀπείρῳ τὸ ἀεὶ τοῦ ληφθέντος τι ἔξω εἶναι λαβεῖν, ἀλλὰ καὶ τὸ μὴ δὶς τὸ αὐτὸ λαμβάνειν, ὅπερ οὐχ ὑπάρχει τῷ δακτυλίῳ. p. 207a7 Ἄπειρον μὲν οὖν τοῦτό ἐστιν οὗ κατὰ τὸ ποσὸν λαμβάνουσιν αἰεί τι λαμβάνειν ἔστιν ἔξω.

Δεῖ προσυπακοῦσαι τῷ κατὰ ποσὸν λαμβάνουσι τὸ ‘τὶ μέρος’, [*](m 7r) [*](1 αὐτἠν LK: αὐτ“(h. e. αὐτόν) Μ: αὑτό τ ἡ ὔλη LK: ὔλη* Μ: ὔλη t 4 τὸ ἄπειρον LK: ἐπ’ ἄπειρον Mt 5 ἡ ὕλη ἐστίν] ἐστὶν ἡ ὕλη Κ 6 οὐκόλον Κ 10 τῆ LKM: hoc cum in M ita scriptuin csset ut videretur esse τῆς, praeposuit διὰ M2: διὰ τῆς t ἀπαγωM: ἀπαγωγῆς t 12 καὶ om. L ἐτἐθετο M 13 εὔλογον seripsi cl. p. 4809 εὐλόγως LK: ἀλόγως Mt αἰσθητοῖς om. L δήπου KM: 0111. L: δὴ t 14 περιέχειν LK: περιέχει Mt 14. 15 αὐτογνωσίσονται Κ 15 ἀναγνώστου M 16 φασὶ L 18 τὰ prius om. L περιέχει ἄν M 19 ἢ γοῦν scripsi: ἤγουν libri ἐγκώσμια Κ 21 λέγοντες hue retraxi: lemmati adhaeret in codicibus ideoque omisit t 22 φασὶ L 23 ἀεί τι τοῦ t τι (ante ἔξω) scripsi: τὸ L: om. KMt 24 μὴ δὶς L: μὴ δεὶς Κ: μὴδἴ Μ: μηδὲ t at cf. p 474,13 αὐτῶ priraitus M ὅτιπερ Κ 25 τοῦτό ἐστιν MK: τοῦτ’ ἔστιν Lt τὸ ποσὸν KMt: ποσὸν L cf. Diels -. Texhjesch. p. 19 26 ἀεί M λαβεῖν Mt cf. Aristot. ἐστὶν ἔξω LM: ἔσται ἔξω Κ: ἔξω ἐστίν t 27. p. 477,2 Δεῖ—λαμβάωειν λαμβάνειν έστιν ἔξω om. L 27 κατὰ ποσὸν] ita libri hic et p. 477,7)

ἵνα ᾖ ῾ἄπειρον μὲν οὖν οὗ κατὰ τὸ ποσὸν λαμβάνουσί τι μέρος ἀεί τι λαμβάνειν [*](m 7r) ἔστιν ἔξω ’ . καὶ ἔστιν οὗτος τοῦ ἀπείρου ὁρισμός. ὥστε εἰ τοῦτο μέν ἐστι τὸ ἄπειρον, ὅλον δέ ἐστι καὶ πᾶν καὶ τέλειον οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω, οὐκ ἄρα ὅλον καὶ τέλειον τὸ ἄπειρον· ἐπί τε γὰρ τῶν ἀριθμῶν ἐπ’ ἄπειρον αὐξομένων ἀεὶ τοῦ ληφθέντος ἔστιν ἔξω λαβεῖν ἕτερον ἀριθμόν , καὶ ἐπὶ τῆς τομῆς τῶν μεγεθῶν ἀεὶ τῆς ληφθείσης τομῆς ἔστι λαβεῖν ἔξω τομὴν ἑτέραν. καὶ καλῶς εἶπε κατὰ ποσόν· οὐ γὰρ κατ’ εἶδος γίνεται ἡ διαίρεσις. τὸ αὐτὸ γοῦν εἶδος ἐν ἑκάστῳ τῶν διαιρεθέντων ὁρᾶται· ἢ γραμμαὶ γὰρ πάντα τὰ τμήματά εἰσιν ἢ ἐπιφάνειαι ἢ σώματα. καὶ ἄλλως οὐκ ἐπὶ πάντων ἐν τῇ διαιρέσει σῴζεται τὸ εἶδος· αὐτὸς γὰρ ἔδειξεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ὅτι οὐκ ἐν τῷ τυχόντι μεγέθει τὸ τυχὸν εἶδος δύναται εἶναι, διόπερ ἐν τῇ διαιρέσει οὐ μέχρι παντὸς σῴζεται τὸ εἶδος, ἀλλὰ προ·ἰοῦσα ἡ διαίρεσις φθείρει αὐτό. τὴν γοῦν σάρκα διελεῖν μὲν ἔστιν ἐπ’ ἄπειρον ὡς μέγεθος, ὡς μέντοι σάρκα οὐκέτι. ἀπορήσειε δ’ ἄν τις, μήποτε ὁ τοῦ ἀπείρου ὁρισμὸς ἁρμόσει καὶ ἐπὶ τοῦ ὅλου καὶ τοῦ τελείου, καὶ κα- θόλου ἐπὶ παντὸς πεπερασμένου. καὶ ἐπὶ τοῦ τελείου γὰρ ἐξὸν εἰπεῖν, ὅτι τέλειόν ἐστιν οὗ κατὰ ποσὸν λαμβάνουσί τι μόριον ἀεί τι ἔστι λαβεῖν ἔξω· εἰ γὰρ κατὰ διχοτομίαν λάβω τὰ μόρια, ἐπ’ ἄπειρον ἐξέσται λαβεῖν τῶν ληφθέντων ἔξω. ἀλλὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἀληθὲς ἐπὶ τῶν πεπερασμένων · ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ ἀπείρου οὐχ ἁπλῶς τόδε ἢ τόδε μόριον ἐὰν λάβω, οὐ διέξειμι, ἀλλ’ ὁποιονοῦν μόριον λάβω, ἐπὶ δὲ τοῦ πεπερασμένου οὐχ οὕτως· ἐὰν γὰρ ὡρισμένον τι μόριον ἀεὶ λαμβάνω, καταναλίσκω τὸ ὅλον. καὶ ἄλλως οὐκ ἀληθὲς ἐπὶ τοῦ πεπερασμένου τὸ ἀεὶ τοῦ ληφθέντος μόριον εἶναί λαβεῖν ἔξω· εἰ γὰρ τὰ πρὸς τοῖς πέρασι λάβω μόρια, οὐκέτι ἐνδέχεται ἔξω τούτων ἕτερόν τι λαβεῖν, ἐπὶ δὲ τοῦ ἀπείρου τὸ ἔσχατον λαβεῖν οὐκ ἔστιν. ὥστε εἰ καὶ ἐπί τινος λήψεως μορίου τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ πεπερασμένου συμβαίνει, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ πάσης ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου ἔχει. συμβαίνει δὲ ὅλως τοῦτο κατά τι καὶ ἐπὶ τῶν πεπερασμένων, διότι μετέχουσι τοῦ ἀπείρου. ὥστε κἄν ἐξῇ ἐπὶ τοῦ τελείου κατά τινα λῆψιν ἀεὶ τοῦ ληφθέντος ἔξω λαμβάνειν, οὐχ ᾗ τέλειόν ἐστι τοῦτο αὐτῷ συμβέβηκεν, ἀλλ’ ᾗ τοῦ ἀπείρου μετέχει.

[*](2 οὗτος ὁ Mt ὁ ὁρισμός Κ et vevera articuluiu vcl hie vel post οὗτος adesse malim 3 δέ in nova pagina iterat M καὶ alteruin om. acid. marg. L 6 τομῆς (ante τῶν) om. L 7 τομὴν] τομὴσ Κ 10. 11 ἐν τοῖς ἔμπροσθεν (haec duo verba in erasis) ἔδειξεν L 11 ἔμπροσθεν Α 4 p.187b20 12 διότιπερ M 13 προσιοῦσα L σάρκαν compend. M 13. 14 μὲν ἐπ’ ἄπειρόν ἐστιν L 15 καὶ ἐπὶ τοῦ τε- λείου L IG πεπερασμένον Κ inter τελείου et γὰρ iterat καὶ ἐπὶ (sic) τοῦ τελείου καὶ καθόλου — πεπερασμένου (sic) καὶ ἐπὶ τοῦ τελείου Κ 17 κατὰ τὸ ποσὸν L 18 ἤξεσται (sic) Κ 19 τοῦτον M 20. 21 οὐ διἐξειμι-λάβω om. L 20 οὐ Mt: οὐ Κ 22 ἄν γὰρ L ἀεὶ om. L κατανασλίκω (sic) M 24 πέρασι LK: μέρεσι Mt μόρια λάβω L 24. 24. τούτων ἕτερόν τι ἔξω L 26 μορίου] ον μ L 27 ὥσπερ καὶ ἐπὶ L 28 διότι L: διὸ Kilt 29 κἄν] καὶ 1, ἐξῆ Mt: ἕξη Κ: ἕξει L ἀεὶ LK et corr. M: αὐτ (cf. ad p. 473, 10) primitus M: ἀεί τι (id in M sibi legere visus) t 30 αὐτὸ L et primitus M ἀλλ’ ἢ LK)

p. 207a10 “Ωσπερ τὸ καθ’ ἕκαστον, οὕτω καὶ τὸ κυρίως ὄν, οἶον [*](m 7r) ὂν ὅλον οὗ μηθέν ἐστιν ἔξω.

Ὥσπερ, φησίν, ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος ὅλων, οἷον ἀνθρώπου ἢ πλοίου, ὅλον λέγομεν οὗ μηδὲν ἄπεστι τῶν συμπληρούντων τὸ ὑποκείμενον οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ κυρίως ὅλου, λέγω τοὐ παντός, ὅλον φαμὲν εἶναι καὶ πᾶν οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω, οἷον κόσμον ὅλον, οὗ μηδὲν τῶν συντελούντων εἰς συμπλήρωσιν τοῦ κόσμου ἔξω ἐστίν. οὗτος γάρ ἐστιν ὁ κυρίως ὅλος καὶ τὸ κυρίως πᾶν, ὡς ἐὰν ἀπῇ γέ τι αὐτοῦ, κἄν τὸ τυχὸν ᾖ, οὐχ ὅλον οὐδέ πᾶν.

p. 207a13 Ὅλον δὲ καὶ τέλειον τὸ αὐτὸ πᾶν ἤ σύνεγγυς.

Τὸ μὲν γὰρ ὅλον ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς λέγεται, ὡς λέγονεν ὅλον ξύλον καὶ ὅλον ἄρτον, τὸ δὲ πᾶν ἐπὶ τοῦ διωρισμένου, ὡς λέγομεν πάντας ἁωθρώπους, τὸ δὲ τέλειον κοινῶς ἐφ’ ἑκατέρου, ᾧ μηδὲν ἐλλείπει τῶν μερῶν· εἰ τοίνυν τὸ μὲν ὅλον καὶ τὸ πᾶν οὑ ταὐτόν, τὸ δὲ τέλειον ἀμφοτέροις ταὐτόν, οὐ πάντῃ ταὐτὸν τὸ ὅλον τῷ τελείῳ, καὶ ὅτι τὸ μὲν ὅλον πρὸς τὴν τῶν μερῶν πάντων σύνοδον λέγεται, τὸ δὲ τέλειον πρὸς τὴν ἀπόληψιν τοῦ τέλους. ἀμφότερα μέντοι κατὰ τοὐ αὐτοῦ κατηγορεῖται, καὶ ταύτῃ ἕν τι καὶ ταὐτὸν δόξειεν εἶναι ἄμφω κατὰ πάντα.

p. 207a17 οὐ γὰρ λίνον λίνῳ συνάπτειν ἔστιν τῷ παντὶ καὶ ὅλῳ τὸ ἄπειρον.

Τὰ ἀσύγκλωστα, φησί, συγκλώθει ὁ Μέλισσος, καὶ οὐ λίνον λίνῳ τὴν παροιμίαν, ἅπερ πέφυκε συνδυάζεσθαι· οὐ γὰρ οἷόν τέ ἐστι τὸ ὅλον καὶ τᾶν ἅμα καὶ ἄπειρον εἶναι, ὡς δέδεικται.

[*](1 ὥσπερ ΚΜ Arist. cod. F: ὥσπερ δὲ L: ὥσπερ δὲ ὁριζόμεθα t 1. 2 κυρίως ὄν, οἷον τὸ ὃν LKM: κυρίως, οἶον τὸ ex Aristotele t 3 ὥσπερ φασὶ καὶ ἐπὶ L 4 οὐ ora. 1. μηθὲν Mt ἀπἔστι (sed delevit et super π addidit corrector) M: ἄπεστι (L)t τὸ om. L 5 καὶ ἐ- (post δὲ) in nova pagina iterat L λέγω δὲ L G κόσμον ὅλον LK: ὁ (sed delelum) κόσμον ὅλον M: ὁ κόσμος ὅλος t εἰς] εἰ Κ 7 οὗτος LK: οὕτως M: οὕτω t 8 ἀπῇ γέ τι scripsi: ἀπῆγε τί Κ: ἀπῆγέν τι L: ἀπηγέων τι M: ἀπῆγε ὄντι t 10 ὅλον LM: τὸ ὅλον (K)t cf. Aristotelis libri LK: πάμπαν cum Aristotele Mt ἢ τὸ σύνεγγυς L et Arist. cod. E 11 τοὺς συνεχοῦς M 12 δωρισμένου M 13 κοινὸν ὡς L 15 StiLM: ἔτι fortasse recte 16 τὴν (ante τῶν) iterat L 19 et 21 λίνον λίνω LMt: λίνον λινῷ Κ 19 ἐστὶ συνάπτειν ex Aristotelis vvilerata t παντὶ LKM: παντί τε t: ἅπαντι Aristoteles 21 οὐ om. supiTScr. L 22 συνδιάζεσθαι KM 23 εἶναι] καὶ εἶναι L)

p.207.a18 ἐπεὶ ἐντεῦθέν λαμβάνουσι τἠω σεμνότητα κατὰ τοῦ [*](m 7r) ἀπείρου.

Διὰ τοῦτο, φησί, τὸ ἄπειρον ὅλον καὶ τέλειον εἶπον, ἵνα σεμνὸν αὐτὸ ἀποδείξωσιν, ὡς πλῆρες καὶ πάντα περιέχον. εἶτα ἐφεξῆς καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἀποπτώσεως αὐτῶν λέγει , πόθεν ἠπατήθησαν ὥστε τὸ ἄπειρον ὅλον καὶ τέλειον εἶναι λέγειν · ἔχει γάρ, φησίν, ὁμοιότητά τινα τὸ ἄπειρον πρὸς τὸ τέλειον καὶ τὸ ὅλον. τίς δὲ ἡ | ὁμοιότης, ἐπάγει· ἔστι γὰρ τὸ ἄπει· [*](m 7v) ρον τῆς τοῦ μεγέθους τελειότητος ὕλη καὶ δυνάμει ὅλον, ἐντε- λεχείᾳ δὲ οὔ. μέγεθός φησι τὸ σύνθετον. τῆς οὖν μεγέθους τελειότητος, φησί, τουτέστι τοῦ εἴδους, καθ’ ὃ ἕκαστον τὸ εἶναι καὶ τὴν ἑαυτοῦ ἔχει τελειότητα, ὕλη ἐστὶ τὸ ἄπειρον, ἔστι δὲ ἡ ὕλη δυνάμει ὅλον καὶ τέλειον , τουτέστιν εἶδος, ἐντελεχείᾳ δὲ οὔ· καθ’ αὑτὴν μὲν γὰρ ἄπειρός ἐστι καὶ ἀόριστος. δυνάμει δὲ ὅλον τε καὶ τέλειον· δεκτικὴ γὰρ τοῦ εἴδους, ἐξ ὧν τὸ σύνθετον. ὃ οὖν αὐτῇ ὑπάρχει δυνάμει, φησί, τοῦτο ὡς ἐνεπγείᾳ ὑπάρχον κατηγοροῦσιν. ὅτι δὲ ἐν τῇ ὕλῃ τὸ ἄπειρον, δείκνυσι διὰ τῶν ἑξῆς. ἡ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον, φησί, τομὴ τοῖς μεγέθεσι καὶ ἡ ἀντεστραμ- μένη ταύτῃ πρόσθεσις ἐκ τῆς ὕλης ὑπάρχει· καθ’ ἑαυτὰ γὰρ ἀδιαίρετά εἰσι τὰ εἴδη. τοῦτο μὲν οὖν καθ’ αὑτὸ τῇ ὕλῃ ὑπάρχει, τὸ δὲ εἶναι ὅλον τε καὶ τέλειον, ὅταν εἰς ὅρον ἔλθῃ, οὐ καθ’ αὑτὴν ἀλλὰ κατὰ ἄλλο αὐτῇ ὑπάρχει, τουτέστι κατὰ τὸ εἶδος.

p. 207a24 Καὶ οὐ περιέχει ἀλλὰ περιέχεται, ᾗ ἄπειρον.

Ορίζεται γὰρ ὑπὸ τοῦ εἴδους ᾗ ὕλη καὶ περατοῦται τὸ ἄπειρον, δὲ ὁριζόμενον καὶ περατούμενον οὐ περιέχει ἀλλὰ περιέχεται· εἰ δὲ περιέχεται, φανερὸν ὅτι οὐχ ὅλον τι τὸ ἄπειρον, ὡς ἐκεῖνοι ἔλεγον. τοὐναντίον δὲ μόριον τοῦ ὅλου, ὅπερ σύγκειται ἐκ το.ῦ περιέχοντος καὶ τοῦ περιεχομένου.

p. 207a25 Διὸ καὶ ἄγνωστον, ᾗ ἄπειρον· εἶδος γὰρ οὐκ ἔχει ἡ ὕλη.

Εἰ γὰρ ἡ ἑκάστου γνῶσις κατὰ τὸ εἶδος, ἀνείδεος δὲ ἡ ὕλη, εὔδηλον [*](16) [*](1 γε] γὰρ L 6 τὸ ἄπειρον om. Mt 8 τοῦ iterat L: τοὺς M ὕλη LK: ἡ (in ras. M) ὕλη Ml δύναμις L: τὸ δυνάμει Aristotcles 8. 11 ὅλον—δυνάμει om. L 8.9 t 12 τὸ εἶδος L ἐντελεχεία Μ: ἐντελέχεια LKt 12. 13 γάρ ἐστιν ἄπειρος Mt 13 δυνάμει δὲ κτλ.] cf. Themist. p. 244,4 ὅλον τὲ Mt: ὅλον * (ras. IV littoraruiu) Κ : ὄλον (om. τε) L δεκτὴ KM 14 ὧν] οὗ t αὐτὴ LM 14. 15 ἐνέργεια K φησι L 20 ὑπάρχει—εῖδος in eiasis L 21 καὶ οὐχ ὑπερέχει ἀλλ’ ὑπερέχεται e vulgato Aristotele t καὶ οὐ περιέχει in eras. L 21. 23 ᾖ ἄπειρον—ἀλλὰ περιέχεται om. L 22 scripsi: ἡ libri 23 εἰ] ἡ Κ 24 ὅλοσ Κ 25 μέρος L post καὶ τοῦ addit ὑγ̣ὸ τὸ εἶδος ἐστὶν ἡ γνῶσις I. cf. v. 29 27 γὰρ om. Κ)

ὅτι καὶ ἄγνωστος. διὸ καὶ ὁ Πλατῶν “νόθῳ λογισμῷ ’’ λητὴν αὐτὴν εἶπε, [*](m 7v) διότι ἐπιβλητικῶς μὲν αὐτὴν γνῶναι ἀδύνατον, ἐξ ἀφαιρέσεως δὲ τῶν αἰδῶν εἰς ἔννοιαν αὐτῆς ἐρχόμεθα. ὥστε καὶ ὁ συνετὸς τῆς γνώσεως αὐτῆς τρόπος ἐκ τῶν εἰδῶν ὑπάρχει.

p. 207a29 ἐπεὶ εἰ περιέχοι ἐν τοῖς αἰσθητοῖς κἀν τοῖς νοητοῖς τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἔδει περιέχειν.

Διὰ τούτων πιστοῦται ὅτι καλῶς εἶπε τὴν ὕλην περιέχεσθαι καὶ οὐ περιέχειν. εἰ γὰρ ὁμοίως ἐν τοῖς νοητοῖς ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ἐστι τὸ ἄπειρον , εὔλογον ὥσπερ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς περιέχει , οὕτω καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς περιέχειν· τοῦτο δὲ ἀδύνατον, τὰ ὅρου καὶ γνώσεως αἴτια ὑπὸ τοῦ ἀγνώστου καὶ ἀορίστου περιέχεσθαι· οὐκ ἄρα περιέχει τὸ ἄπειρον, ὡς ἐκεῖνοι ἔλεγον. τὸ δὲ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐν τῇ ὕλῃ, ἐν ᾗ τὸ ἄπειρον ἀπετίθεντο· μέγα δὲ καὶ μικρὸν ὁ Πλατῶν τὴν ὕλην ἐκάλει.

p. 207a33 Κατὰ λόγον δὲ συμβαίνει καὶ τὸ κατὰ πρόσθεσιν μὲν μὴ εἶναι δοκεῖν ἄπειρον οὕτως ὥστε παντὸς ὑπερβάλλειν μεγέ θους, ἐπὶ τὴν διαίρεσιν δὲ εἷναι.

Ἐντεῦθεν θεωρήματα πλείονα βούλεται παραδοῦναι ἀκόλουθα τοῖς περὶ τοῦ ἀπείρου ἀποδεδομένοις λόγοις, καὶ πρῶτον μὲν ὅτι συμφώνως τοῖς παρ’ ἡμῶν ἀποδεδομένοις περὶ τοῦ ἀπείρου λόγοις τὸ συμβαῖνον εἶναι ἐπὶ τῆς διαιρέσεως καὶ τῆς προσθέσεως, λέγω δὲ τὸ ἐπὶ μὲν τὴν διαίρεσιν μὴ εἶναι λαβεῖν τὸ ἐλάχιστον μέγεθος, ἀλλ’ ἐνδέχεσθαι παντὸς ὡρισμένου ἔλαττον λαβεῖν, ἐπὶ δὲ τὴν πρόσθεσιν μηκέτι ἐγχωρεῖν παντὸς μεῖζον λαβεῖν, διὰ τὸ ὡρίσθαι ἐν τῷ παντὶ τὸ μέγιστον μέγεθος, τοῦτο δέ ἐστι τὸ τοῦ κόσμου σῶμα· δέδεικται γὰρ ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπὶ τὴν ἔκτασιν ἄπειρον μέγεθος. αἴτιον δὲ τούτου τὸ μὴ περιέχειν ἀλλὰ περιέχεσθαι τὸ ἄπειρον, περιέχειν δὲ τὸ ὅλον καὶ τέλειον, τοῦτο δὲ ἐστι τὸ εἶδος· ἐπεὶ γὰρ ἡ μὲν πρόσθεσις ἔξωθεν γίνεται, ἡ δὲ διαίρεσις ἐντὸς τῶν περάτων, εἰκότως ἔξωθεν μὲν ἐπ’ ἄπειρον προσθεῖναι ἀδύνατον, διότι ὅρος ἐστὶ τὸ εἶδος καὶ πέρας (δεῖ οὖν τὴν αὔξησιν ἐλθοῦσαν εἰς τὸ εἶδος στῆναι· οὐδ’ εἰ [*](1 ὁ οm.L I. Πλάτων Tim. p. 52 Β ἁπτὸν λογισμῷ τινι νόθῳ. ceterum of. ad p. 162,4 sqq. 219,6 αὐτὴν iteiat L 2 μὲν om. Mt 3 ένοιαν M ἀρχόμεθα Κ συνετὸς) ἀδύνατος L : δυνατος? 5 εἰ] εἴ γε ex Arist. t περιέχοι LK : πἔχει M : κἀν scripsi : κἄν ἐν Κ: κἀν ἐν M: καὶ ἐν (L)t S καὶ et αἰσθητοῖς om. L 12 τὸ (ante μικρὸν) om. (lv)t 13 ἐκάλεσε L 14 lemma om. Κ 15 οὕτως om. L ὑπερβάλλειν L: ὑπερβαλεῖν M: ὑπερβάλλει t 16 ἐπὶ τὴν διαίρεσιν δὲ eivaiL: om. Mt 17 πλείω L ἀκόλοθα Κ 18 et 19 ἀποδιδομένοις LK 19 τὸ συμβαῖνον eTvai ἐστὶν L) LKiM: συμβαίνει εἶναι t 21 ἐλάχιστο err. typ. t 22 δὲ] δή (sic) πρόθεσιν JI 25. 26 περιέχει δὲ iM 26 καὶ τὸ τέλειον L 27 ot p. 481, 1 ἐπὸ (sic) 51 28 προσθῆναι Κ 29 οὐδ’ εἰ ἔστιν] οὐδὲ γὰρ L)

ἔξωθεν τοῦ εἴδορς ἐστίν , ὃ περιέχει αὐτό), ἡ δὲ ὕλη ἐντὸς περιεχομένη [*](m 7v) τοῦ τεμνομένου ἐνδίδωσιν ἀφ’ ἑαυτῆς τῇ τομῇ τὴν ἀπειρίαν. ὅθεν ἐν τῇ διαιρέσει τὸ μὲν εἶδος πολλάκις ἐπιλείπει διὰ τὸ ὅρον τινὰ ἔχειν, ὥσπερ ἐπὶ τὸ μεῖζον, οὕτως καὶ ἐπὶ τὸ ἔλαττον (εἴρηται γὰρ ὡς οὐκ ἐν μεγέθει τὰ εἴδη πέφυκε συνίστασθαι), ἡ δὲ τομὴ οὐκ ἐπιλείπει διὰ τὴν ὕλην. εὐλόγως δέ, φησί, συμβέβηκε καὶ τὸν ἀριθμὸν ἐπὶ μὲν τὸ ὡρίσθαι (εἰς τὴν μονάδα γὰρ ἔσχατον καταντᾷ ἐπὶ τὸ ἔλαττον, ὅπερ ἀδιαίρετον), ἐπὶ δὲ τὸ μεῖζον οὐδὲ ἔχειν πέρας· ἐπ’ ἄπειρον γὰρ ἔστιν αὔξειν τὸν ἀριθμόν. ἐπὶ δὲ τῶν μεγεθῶν ἐναντίως συμβέβηκεν, ἐπὶ μὲν τὸ μεῖζον πέρας εἶναι, ἐπὶ δὲ τὸ ἔλαττον οὐδὲν πέρας. αἴτιον δέ, ὅτι ὁ μὲν ἀριθμὸς ἐξ ἑνάδων σύγκειται, ἐξ ὧν δὲ σύγκειταί τι εἰς αὐτὰ καὶ διαλύεται, διαιρεῖται δὲ ὁ ἀριθμὸς εἰς τὰς μονάδας, αὗται δὲ καθὸ μονάδες ἀδιαίρετοι· πᾶν γὰρ ἓν καθὸ ἓν ἀδιαίρετον. ὁ γὰρ ἄνθρωπος καθὸ εἷς ἄνθρωπος ἀδιαίρετος· εἰ γὰρ καὶ διαιρεῖται ὡς μέγεθος, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἄνθρωπος διαιρεῖται· οὐ γὰρ εἰς ἀνθρώπους διαιρεῖται, ἀλλ’ εἰς τὰ μόρια. ἀλλ’ οὐ κατὰ τοῦτο εἷς ἦν, ἀλλὰ καθὸ ἐκ πάντων συνέκειτο ἕν τι εἶδος, ὅπερ εἰς ὁμοειδῆ οὐκέτι διαιρεῖται. εἰ τοίνυν ἡ μὲν μονὰς ἀδιαίρετος, διαιρεῖται δὲ ὁ ἀριθμὸς εἰς μονάδας, στήσεται δηλονότι ἡ διαίρεσις, καὶ ἔστι τὸ ἔσχατον αὐτῆς καὶ τὸ πέρας ἡ μονάς. | διὰ ταῦτα μὲν οὐκ ἐπ’ ἄπειρον [*](m 8r) ἡ τοῦ ἀριθμοῦ διαίρεσις, ἡ δὲ πρόσθεσις ἐπ’ ἄπειρον εἰκότως, διότι ἐπισύνθεσίς ·ἐστι μονάδων· ἐπεὶ οὖν δυνατὸν ἐπ’ ἄπειρον ἑαυτῇ ἐπισυντιθέναι τὴν μονάδα, εἰκότως ἡ ἐπ’ ἄπειρον αὔξησις τοῦ ἀριθμοῦ ἠκολούθησε. τὸ δὲ μέγεθος οὐκέτι σύγκειται ἐξ ἑνάδων, ἀλλ’ ἐκ μεγεθῶν· καὶ ἡ διαίρεσις οὖν οὐδέποτε καταντᾷ εἰς ἀδιαίρετα, ἀλλ’ ἀεὶ εἰς μεγέθη πεφυκότα διαιρεῖσθαι, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον ἡ τομή. ἡ δὲ αὔξησις οὐκ ἐπ’ ἄπειρον· καταντᾷ γὰρ εἰς τὸ ὅλον καὶ τέλειον· οὐ γὰρ ἐνδέχεται τοῦ οὐρανοῦ τι εἶναι μεῖζον, ὅπερ τὸ κυρίως ἐστὶν ὅλον καὶ πᾶν. διὰ ταύτην μὲν οὖν τὴν αἰτίαν ἐναντίως ἔχει ὁ ἀριθμὸς τοῖς μεγέθεσιν. ἀκόλουθον δὲ καὶ τοῦτο τοῖς προαποδεδειγμένοις περὶ τοῦ ἀπείρου. οὐ γὰρ δὴ καθ’ αὑτὸν ὁ ἀριθμὸς τὸ ἄπειρον ἔχει, ἀλλὰ διὰ τὴν ὕλην· ἡ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομή, κατὰ τὴν ὕλην γινομένη, αἰτία τῆς ἐπ’ ἄπειρον αὐξήσεως τοῦ ἀριθμοῦ, διὰ τοῦτο δὲ καὶ εἰς ἔσχατον τὴν μονάδα καταντᾷ, ὅτι ἓν [*](4 οὔτω t 5 πέφυκε συνίστασθαι LK: πεφύκασιν ἵστασθαι Mt 6 τὸ τὸν ἀριθμὸν t τὸν ἐλάχιστον Mt 7 ἐσχάτην t 7. 8 ἥπερ ἐστὶν ἀδιαίρετος L 8 οὐδὲν t ἔχει M 9 αὔξει Κ 10 αἴτιον δέ αἴτιον cf. Themist. p. 245 13"sqq. 11 ἐξ ὧν δὲ σύγκειταί om. Κ καὶ om. L 12 εἰς τὴν μονάδα L 15 τὰ om. L cf. Themistius 16 οὐ κατ’ αὐτὰ L πάντων LK: πότων (errore ex compendio πbτων orto) M: τούτων t 17 ὁμοειδεῖ M οὐκέτι διῃρεῖτο L ἡ om. Κ ἀδιαίρετον Mt 18 εἰς μονάδα L ἔστι] εἶναι M: ἔσται t 20 πρόσθεσις] διαίρεσις L 21 ἐπὶ οὑν M 21. 22 ἐπιωντεθῆναι Κ 23 ἐξανάδων M 24 καταν M 26 κάταντά M τι om. L 28 καὶ τοῦτο K: τοῦτο L: τοῦτο Mt 29. 30 οὐ γὰρ—ὕλην Themist. p. 210, 1 31 τῆς ἄπειρον iterat L 32 καὶ om. L καταντᾶν M) τὸ συνεχὲς πρὶν διαιρεθῇ, ὅπερ ἦν δυνάμει ἄπειρον, καὶ τῆς αὐξήσεως [*](m 8r) τοῦ ἀριθμοῦ τῇ ἐπ’ ἄπειρον. αὐτοῦ διαιρέσει αἴτιον γέγονεν. ἐν πᾶσιν οὖν τὸ ἄπειρον διὰ τὴν ὕλην.

Ἐφεξῆς ζητεῖ, [ὅτι] ἐπειδὴ ἐν πλείοσι τὸ ἄπειρον (λέγομεν τὸ μέγεθος ἄπειρον τῷ ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖσθαι, καὶ κίνησιν ἄπειρον, καὶ χρόνον ἄπειρον), πῶς ἔχει ἐν τούτοις τὸ ἄπειρον, πότερον ὡς γένος ᾇ μία τις φύσις κοινῶς κατὰ πάντων κατηγορεῖται τούτων ἢ οὔ. καί φησιν ὅτι οὐχ ὡς γένος αὐτῶν κατηγορεῖται τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν· ὡς γὰρ ἄν ἔχωσι τάξεως τὰ ὑποκείμενα, λέγω δὴ τὸ μέγεθος ἡ κίνησις ὁ χρόνος, οὕτως ἔχει καὶ τὸ ἄπειρον ἐν τούτοις. ἔστιν οὖν πρώτως τὸ μέγεθος συνεχές, διὰ δὲ τοῦτο καὶ ἡ κίνησις ἡ ἐπ’ αὐτοῦ γινομένη συνεχής, εἴτε φορὰ εἴη εἴτε ἀλλοίωσις εἴτε αὔξησις, διὰ δὲ τὴν κίνησιν καὶ ὁ χρόνος συνεχής. ἔστιν οὖν καὶ τὸ ἄπειρον πρώτως μὲν ἐν τῷ μεγέθει, διὰ δὲ τὸ μέγεθος ἐν τῇ κινήσει, διὰ δὲ τὴν κίνησιν ἐν τῷ χρόνῳ. καὶ νῦν μὲν ταῦτα ὡς ὡμολογημένα λαμβάνει, ὅτι τὸ μέγεθος συνεχὲς καὶ εἰς μέγεθος καὶ οὐκ εἰς ἀδια.ίρετα μεριστόν, καὶ ὅτι διὰ τὸ μέγεθος ἡ κίνησις καὶ διὰ ταύτην ὁ χρόνος, ὕστερον δὲ καὶ ἀποδείξει ταῦτα ἐν τῷ ἕκτῳ λόγῳ ταύτης ἰῆς πραγματείας.

Μετὰ ταῦτά φησιν ὅτι οὐκ ἀφαιρούμεθα τὰς γεωμετρικὰς ἀρχὰς καὶ ἀποδείξεις ἀναιροῦντες τὸ κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον ἐκ τῶν ὄντων. ἠπόρησε γὰρ ἄν τις ὅτι εἰ τὰ μαθήματα ἐξ ἀφαιρέσεως εἰσι τῶν φυσικῶν, κέχρηνται δὲ οἱ γεωμέτραι ὡς ἀρχῇ τινι τῷ λαμβάνειν ἄπειρον εὐθεῖαν (συνεχῶς γὰρ φασιν ‘ ἐκβεβλήσθω ἥδε ἐπ’ ἄπειρον’, οὗ δοθέντος προιᾶσιν αἱ γεωμετρικαὶ ἀποδείξεις), ·μὴ ὄντος δὲ φυσικοῦ μεγέθους ἀπείρου κατ’ οὐδ’ ἂν ἄπειρον εὐθεῖαν ἐκ τῶν φυσικῶν ἀφαιρεῖν δυνατόν, ἀνῃρημένης οὖν τῆς ἀπείρου εὐθείας, ᾗτινι ὡς ἀρχῇ κέχρηνται οἱ γεωμέτραι ἐν ταῖς ἀποδείξεσιν, ἀνῃρημέναι ἔσονται καὶ αἱ γεωμετρικαὶ ἀποδείξεις· ἄτοπον δὲ τὰς καλλίστας καὶ ἀκριβεστάτας τῶν ἐπιστημῶν ἀνελεῖν. ταύτην οὖν [*](2 γέγονεν] λέγομεν L πᾶσι γοῦν Mt 4 ὅτι delevit t ἐπειδὴ om. superscr. L 5 τῷ] τὸ KM 6 8 πότερον ἄπειρον LK: om. Mt 6 πότερον.L: ποτὲ Κ 7 κοινῶς K: κοινὴ L τούτων L: om. Κ 8 ἄπειρον Κ: ἄπειρον ἡ κίνησις L τὸ ἀφ’ o ἑνὸς] οὶ φενὸσ Κ 10 οὗι M 10. 11 ἐν τούτοις οὖν ἐστὶν L at cf. Themist. p. 24620 11 πρώτως κτλ.] cf. Simplic. p. 509,;]0 sqq. διατοῦτο (om. δὲ) Mt αὐτοῦ Lt: αὐτὰ KM 12 ἥ τε αὔξησις Κ 13 καὶ (ante ὁ) om. L ἐν om. M 14 δὲ prius om. M καὶ διὰ L 14. 15 ἐν τῷ χρόνῳ] ὁ χρόνος L 15 ὁμολογημένα η M: ὁμολογούμενα L ὅτι τὸ τὸ L IG scribendum εἰς μεγέθη ἀδιαίρετα Lt: διαιρετὰ KM 18 τῷ ἕκτῳ] τῶδε Κ ἕκτῳ λόγῳ c. 4 22 δὲ LK: γὰρ Mt γεωμέτροι Μ ἀρχή Μ 22 23 εὐθεῖαν (ita enira accinit) — ἤδε ἄπειρον iterat Κ 23 ἐχβεβλήσθωκ δὲ ἐπ’ M: ἐκβεβλήσθω κας δὲ ἐπ’ t. turbas dedit ἡ cum κ confusum, quo factum est ut o (h. e. ) pro coiupeudio αݲςݲ acciperetur προΐασιν Lt: προσίασιν KM αἱ] οἱ Κ 24 ἀποδείξεις L: ἀποδείξης Κ: om. M: ἀποδείξας t 24. 25 μὴ ὄντος—δυνατόν LK: om. Mt 25. 20 ἀπορημένης 26 ἀρχὴ M : ἀρχὴ τινι L)

τὴν ἀπορίαν ὁ Ἀριστοτέλης ἀγχινούστατα πάνυ ἐπιλυόμενος, φησὶν ὅτι οὐκ [*](m 8v) ἀφαιρούμεθα αὐτοὺς τὰς ἀποδείξεις δείξαντες μὴ εἶναι ἄπειρον μέγεθος κατ’ ἐνέργειαν· οὐδὲ γὰρ χρῶνται τῷ ἀπείρ·ῳ ἐν ταῖς ἀποδείξεσιν οἱ γεωμέτραι, ἀλλὰ διὰ τοῦτο λαμβάνουσι τὴν ἄπειρον, ἵνα ἐξῇ αὐτοῖς ὅσην ἂν βούλωνται ἀφαιρεῖν ἐξ αὐτῆς πεπερασμένην· ὡς εἴ γε δοθείη αὐτοῖς ὅσην βούλονται λαβεῖν, οὐδὲ ἂν τῆς ἀπείρου ἐδεήθησαν. τεκμήριον δὲ μέγιστον τοῦ μηδὲ πρὸς τὰς γεωμετρικὰς ἀποδείξεις συμβάλλεσθαι τὴν ἄπειρον εὐθεῖαν, ὅτι λαβόντες ἐξ αὐτῆς ἣν ἐβουλήθησαν πεπεπασμένην, ταύτῃ συγκέχρηνται ἐν τῇ ἀποδείξει τοῦ προκειμένου θεωρήματος, τῇ ἀπείρῳ οὐ. ἐὰν οὖν ἡ μεγίστη εὐθεῖα δοθῇ αὐτοῖς, οἷον ἡ τοῦ παντὸς διάμετρος, οὐκέτι τῆς ἀπείρου δεηθήσονται· ἐκ ταύτης γὰρ ἐξέσται ὅσην ἄν βούλωνται. ὥστε εἰ μὲν προσεχρῶντο τῇ ἀπείρῳ ἐν ταῖς ἀποδείξεσι, τῷ ὄντι ἀφῃρεῖτο αὐτοὺς τῆς ἐπιστήμης ὁ ἀναιρῶν λόγος τὸ ἄπειρον, εἰ δὲ μὴ κέχρηνται, οὐκέτι.

Ἐφεξῆς ζητεῖ, ὑπὸ ποῖον τῶν αἰτίων ἀνακτέον τὸ ἄπειρον. ἐπειδὴ γὰρ ἔδειξεν ὅτι εἰ ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀνάγκη πᾶσα ἀρχὴν αὐτὸ εἶναι, οὐκ ἐξ ἀρχῆς, ἐδείχθη δὲ ὅτι εἰ καὶ τὸ κατὰ τὴν ἔκτασιν ἄπειρον οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ οὖν ἔστι τὸ κατὰ τὴν διαίρεσιν καὶ τὴν ἀντεστραμμένην πρόσθεσιν, ζητεῖ εἰκότως ὑπὸ ποίαν τῶν ἀρχῶν δεῖ ἀναγαγεῖν τὸ ἄπειρον. αἱ δὲ ἀρ·χαὶ τέσσαρες, ἡ ὕλη τὸ εἰδος τὸ ποιητικὸν τὸ τελικόν. φησὶν οὖν ὅτι ὡς ὕλη ἐστὶν ἀρχὴ τὸ ἄπειρον, δείκνυσι δὲ καὶ ἐκ τοῦ λόγου καὶ ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας. ὅτι μὲν γὰρ ὡς εἶδος οὐ δύναται εἶναι, πρόδηλον· ὅρος γὰρ καὶ πέρας ἐστὶ τὸ εἶδος, τὸ δὲ ἄπειρον ἀόριστον καὶ ἀδιεξίτητον. ἀλλ’ οὐδὲ ὡς ποιητικὸν αἴτιον· τὸ μὲν γὰρ ποιητικὸν αἴτιον ἐνεργείᾳ εἶναι, τὸ δὲ ἄπειρον δυνάμει ἐστί. δῆλον δὲ ὅτι οὐδὲ ὡς τελικόν, πρῶτον μὲν ὅτι εἰς ταὐτὸν ἔρχεται πολλάκις τὸ εἶδος τῷ τέλει, ἔπειτα ὅτι τὸ μὲν τελικὸν τέλος ἐστὶ καὶ πέρας οὗ ἂν ᾖ, τὸ δὲ ἄπειρον τέλος οὐκ ἔχει. λείπεται οὖν ὑλικὸν αἴτιον εἶναι τὸ ἄπειρον. καὶ τοῦτο εἰκότως· ἡ μὲν γὰρ ὕλη ἐν στερήσει, καὶ τὸ ἄπειρον δὲ ἐν στερήσει (οὐδὲ γὰρ εἶδος ἔχει τὸ ὅρος γὰρ καὶ πέρας τὸ εἶδος), ὥστε εἰ τὸ ἄπειρον ἐν στερήσει καθ’ αὑτό, [*](1 φησι M 2 αὐτῆς L o γὰρ om. L 3. 4 οἱ γεωμέτραι ἐν ταῖς ἁποδείξεσιν L 4 τὴν] τὸ L ἐξῆ αὐτοῖς L: ἕξη αὐτοῖς Κ: ἐξἀὐτῆσ M: ἐξ αὐτῆς t qui post πεπερασμένην addit δυνηθῶσιν ἄν om. superscr. L 5 ἐξ αὐτῆς KM: om. t et, si silentio fides, L (i βούλονται Mt: βούλεται K: βούλωνται L οὐδὲν ilt ἄν τῆς Mt: αὐτῆς τῆς τῆς om. L) LK 7 συμβάλλεσθαι t: συμβαλέσθαι (sic) LKM 8 εὐθείας compend. M 9 ταύτης Κ 10 ἀπείρου. οὗ ἂν οὖν primitus L 1 1 ἔξε- σθαι Κ 12 to; εἰ L προσεχρῶνται (sic) M 13 ἀφῃρεῖτο L : ἀφήρηται M : ἀφῄρητο fort, τὴν ἐπιστήμην 15. 16 ἐφεξῆς — εἰ ἔστι τὸ ἄπειρον om. L 10 ἁνάγ(??) πᾶσαν M αὐτὸMt: αὐτὴν L: αὐτοῦΚ καὶ om. t 18 πρόθεσιν M 20 τέσσαρες L2t: δ΄ Κ: δῆ M: διατί L. nimirum pioducta litterae δ lineola formam efticit compendio vocis διατί similliraam 22 ὡς scripsi: τὸ KMt: om. L 25 ὡς sciipsi: τὸ Mt: om. LK 26 εἰς ταὐτὸν κτλ.] cf. Arist. Phys. Β 7 p. 198a24 sqq. xd) εἶδος xui Κ 27 post τελικὸν deletum εἰκότως L ἐστὶ] τί ἐστιν fortasse recte Κ 29. 30 καὶ τὸ ἄπειρον δὲ δὲ om. Κ) ἐν στεπήσει—εἰ τὸ ἄπειρον ἐν στερήσει LK: om. Mt οὐδὲ γὰρ εἶδος ἔχει Κ: οὐδὲν γὰρ γάρ εἶδος)

καὶ ἡ ὕλη δὲ ἐν στερήσει, τὸ ἄπειρον ἄρα ὕλη. καὶ πάντες δέ, φησίν, [*](m 8r) ὅσοι τὸ ἄπειρον εἶναι ὑπέθεντο, ὡς ὕλην αὐτὸ ὑπέθεντο· τὸν γὰρ ἀέρα ἢ τὸ ὕδωρ ἢ τὸ μεταξὺ ἢ ὁτ·ιοῦν ἄλλο ἄπειρον ἔλεγον, ἐξ οὗ ὡς ἐξ ὕλης γενέσθαι τὰ γινόμενα.

Ταῦτα εἰπών, πρὸς τῷ πέρατι λοιπὸν τοῦ βιβλίου τὰς ἀπορίας ἐπι- λύεται, ἐξ ὧν ἐδόκει ἀναγκαίως εἶναι ἐν τοῖς οὖσι τὸ ἄπειρον, ἵνα μὴ μέ- νουσαι αἱ ἀπορίαι ἐνοχλῶσι τοὺς πολλούς. ἦσαν δὲ πέντε τὸν ἀριθμόν· πρώτη μὲν ἡ ἐκ τῆς τοῦ χρόνου ἀπειρίας, δευτέρα ἡ ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν διαιρέσεως, τρίτη ἡ ἐκ τῆς ἀειγενεσίας, τετάρτη ἡ ἐκ τοῦ τὸ πεπερασμένον πᾶν πρός τι περαίνειν, πέμπτη, ἣν καὶ μάλιστα ἔλεγε τοὺς πολλοὺς πείθειν ὅτι ἔστι τὸ ἄπειρον, ἡ ἐκ τῆς νοήσεως, τῷ μηδέποτε ἴσχειν πέρας τὴν νόησιν, ἀλλὰ δύνασθαι ἀεὶ τοῦ νοηθέντος ἕτερόν τι ἐπινοεῖν ἔξω. τούτων οὖν, φησί, τῶν ἀποριῶν αἱ μὲν οὐδὲν ἔχουσιν ἀναγκαῖον, οὔτε πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ εἶναι τὸ ἄπειρον, οὔτε πρὸς τὸ μέρος, οὔτε πρὸς τὸ δυνάμει. καὶ πρῶτόν γε ἡ ἐκ τῆς ἀειγενεσίας· | οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ γένεσίς ἐστιν ἀεί, διὰ τοῦτο δεῖ ἄπειρον εἶναί τι [*](m 8 v) σῶμα ἐξ οὗ γίνεται τὰ γινόμενα· εἰ γὰρ εἴη ἡ ἄλλου γένεσις ἄλλου φθορὰ καὶ ἡ ἄλλου φθορὰ ἄλλου γένεσις, δυνατὸν πεπερασμένον μὲν εἶναι τὸ πᾶν, γένεσιν δὲ καὶ φθορὰν ταύτῃ μηδέποτε ἐπιλείπειν. ὥστε οὐδὲν ἀναγκαῖον ἡ τοιαύτη ἔχει ἀπορία· οὔτε γὰρ τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον διὰ ταύτην ἀνάγκη εἶναι, οὔτε τὸ δυνάμει, οὔτε τὸ ἀπὸ μέρους. ἀλλ’ οὐδὲ ἡ λέγουσα πᾶν τὸ πεπερασμένον πρός τι περαίνειν· ψεύδεται γὰρ τοῦτο. εἰ γὰρ ταὐτὸν ἦν τὸ πεπεράνθαι καὶ τὸ· ἅπτεσθαι, τῷ ὄντι ἀνάγκη ἦν πᾶν τὸ πεπερασμένον εὐθὺς καί τινος ἅπτεσθαι ἔξωθεν καὶ ὑπ’ αὐτοῦ περιγπάφεσθαι, νῦν δὲ οὐ ταὐτὸν τὸ πεπεράνθαι τῷ ἅπτεσθαι· τὸ μὲν γὰρ ἅπτεσθαι τῶν πρός τί ἐστι (τὸ γὰρ ἁπτόμενον τινὸς ἅπτεται· γὰρ ἅπτεται), ὥστε τὸ ἁπτόμενον πρὸς ἄλλο τι ἔξωθεν αὐτοῦ καὶ ἔστι καὶ λέγεται, τὸ δὲ πεπερασμένον οὐ πρὸς ἄλλο λέγεται, ἀλλὰ πρὸς ἑαυτό. ὥσπερ οὖν οὐδὲ τὸ ἄπειρον εἶναι πρὸς ἄλλο λέγεται, ἀλλὰ πρὸς ἑαυτό, οὕτως οὐδὲ τὸ πεπερασμένον πρὸς ἄλλο ἔχει τὴν ἀναφορὰν καὶ τὴν σχέσιν· ἁφὴ μὲν γὰρ τὸ ἄλλο τι θιγγάνειν ἄλλου λέγεται, πέρας δὲ ἐν τῷ αὐτό [*](1 ἄρα ἡ ὕλη Mt 2 ὑπέθεντο (post αὐτὸ) scripsi: ὑπέθετο libri 7 ἐνοχλαM 8 τῆς (priore loco) L: om. KMt ἀπειρίας τοῦ χρόνου L 9 ἀεὶ γενεσίας Μ τοῦ τό L: τοῦτο Κ: τοῦ Mt 9. 10 πεπερασμένος Κ 10 πέμπτη δὲ L 11 τῷ] τὸ L 12 ἴσχειν Mt: ἴσχειν K: ἔχειν L ἀεὶ om.L 1. 13 οὐδὲν (cf. p. 485,28) t: οὐδὲ LKM 14. 15 πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ - μέρος om. Κ 14 ἐναργείᾳ εἶ καὶ τὸ ἄπειρον (sic) M 15 γε LK: τε M: καὶ t ἡ t: ὁ KM: ὄ L ἀεὶ γεννεσίας Μ 16 οὐ γὰρ L 17 γενόμενα M εἴη ἡ ἄλλου Κ: εἴη ἄλλου ἡ L: εἴη ἄλλου Mt 18 ἄλλου γένεσις Mt: γένεσις ἄλλου L: om. Κ μὲν om. Mt 19 ταύτ M: ταύτην t μὴ ἐπιλείπειν ποτὲ ἐπιλείπειν Κ 20 ἔχει ἡ τοιαύτη L 22 τὸ om. t ψεῦδος L τούτου M πε 23 πεπεράνθαι L: πεπεπᾶσθαι KMt 25 περγεράνθαι Κ τῷ] τὸ primitus M τῶ μέν γὰρ Κ 26 τὸ. γὰρ om. L ἁπτομένου L: ἁπτόμενον KMt 29 ὥσπερ οὖν—πρός ἑαυτῶ (correxi ἑαυτὸ) servavit Κ: om. LMt 31 τὸ (post γὰρ) L: τῷ KMt: ἐν τῷ scripserim ot λέγεται induxerim cl. Themist. p. 250,3)

τι ἔσχατον ἔχειν. ὥστε εἰ μὴ ταὐτὸν τὸ ἅπτεσθαι τῷ πεπεράνθαι, οὐκ [*](m 8v) ἀνάγκη τὸ πεπερασμένον πρός τι περαίνειν, ἀλλά τινα μὲν τῶν πεπερασμένων δύναται πρός τι περαίνειν καὶ ἅπτεσθαί τινος ἔξωθεν, οὐ μὴν οὐδὲ τούτοις ταὐτὸν τὸ ἅπτεσθαι τῷ πεπεράνθαι ἐστίν, ἀλλ’ οἷς συμβέβηκε τῶν πεπερασμένων τὸ ἅπτεσθαι, διότι κενὸν οὐκ ἔστιν. ὅσα μὲν οὖν κατὰ τὸ ἐντὸς ἑαυτῶν πεπέρανται, πάντως καὶ ἅπτεταί τινος, διότι, ὡς εἶπον, κενὸν οὐδέν ἐστιν, ὅσα δὲ ἔξωθεν πεπέρανται (πάντα δὲ ·τὰ τοιαῦτά ἐστιν) οὐκ ἀνάγκη καὶ ἅπτεσθαί τινος. ὅσα μὲν γὰρ ἔξωθεν πεπεπασμένα καὶ ἅπτεταί τινος, οὐχ ὅλα ἐστὶν ἀλλὰ μέρη τοῦ παντός. ἅπτεται οὖν ταῦτα, οὐ καθότι πέρας ἔχει, ἀλλὰ καθὸ μέρη ἐστὶ τοῦ ὅλου, οὐδὲν δὲ κενὸν ἐν τῷ παντί. εἴ τι δὲ κυρίως ὅλον ἐστὶ καὶ πᾶν, τοῦτο οὐκ ἀνάγκη πρός τι ἕτερον περαίνειν, μᾶλλον δὲ ἀδύνατον, ἐπεὶ οὐκ ἂν εἴη κυρίως ὅλον. τοιαύτη δέ ἐστιν ἡ ἀπλανής, πεπερασμένη μὲν οὖσα, ἐπειδὴ καὶ σφαῖρα (πᾶν δὲ σχῆμα πεπερασμένον δηλονότι), ἅπτεται ἔξωθεν οὐδενός, διότι μηδὲ ἔστι τι αὐτῆς ἔξω. οὐδὲ οὗτος ἄρα ὁ λόγος ἔχει ἀναγκαῖον πρὸς τὸ εἶναι τὸ ἄπειρον. ἀλλ’ οὐδὲ ὁ ἐκ τῆς νοήσεως. ἡ μὲν γὰρ νόησις δύναται τ·ῷ ὄντι τῷ ληφθέντι μεγέθει ἀεὶ προστιθέναι ἔξωθεν ἄλλο, καὶ οὐδέποτε ἐπιλείπει τοῦτο ποιοῦσα· οὐ μὴν ἀνάγκη τῇ νοήσει τῇ ἡμετέρᾳ τὴν τῶν πραγμάτων ἀκολουθεῖν φύσιν, τοὐναντίον δὲ μᾶλλον ἀνάγκη τῇ φύσει τῶν πραγμάτων ἀληθῆ εἴδησιν ἕπεσθαι. οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ δυνατὸν νοῆσαι Σωκράτην ἔξω Ἀθηνῶν ὄνια, ἤδη ἀνάγκη καὶ ἔξω Ἀθηνῶν αὐτὸν εἶναι, οὐδὲ ἐπειδὴ δύναμαι νοῆσαι αὐτὸν ἑκατοντάρχην, ἤδη ἀνάγκη καὶ τοιοῦτον αὐτὸν εἷναι· οὐ γὰρ πᾶν ὅ τι ἂν βουληθῶμεν νοῆσαι, ἤδη τοῦτο καὶ ἔστι. φαντάζονται γοῦν τινες ἑαυτοὺς βασιλέας εἶναι καὶ κυρίους πάσης τῆς γῆς, ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη τῇ νόησει αὐτῶν ἀκολουθεῖν τὰ πράγματα· οὕτω γοῦν κὰν δύναμαι νοεῖν σῶμά τι ἐπ’ ἄπειρον ηὐξη- μένον, οὐκ ἀνάγκη τοιοῦτόν τι σῶμα εἶναι. οὗτοι. μὲν οὖν οἱ λόγοι ἀναγ- καῖον οὐδὲν ἔχουσιν πρὸς τὸ δεῖν εἶναι τὸ ἄπειρον, οἱ δὲ ἕτεροι δύο ὅ τε ἐκ τῆς ἀπειρίας τοῦ χρόνου καὶ ὁ ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομῆς, ἔχουσι μὲν τὸ εὔλογον, οὐ μὴν ἀνάγκη, εἰ μὴ εἴη κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρόν τι σῶμα, ἀναιρεῖσθαι ἢ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τοῦ χρόνου αὔξησιν ἢ τὴν ἐπ’ [*](1 ἄπεσθαι Κ 4 ταὐτόν τῶ ἅπτεσθαι (om. τῷ πεπεράνθαι ἐστίν) L at cf. Themistius 4 ἀλλ᾿ οἷς et 5 τῶν πεπερασμένων L: ἀλλὰ et τῷ πεπερασμένῳ KMt 5 οὖν om. Mt 6 πεπέραωται scripsi: πεπεράνθαι L: πεπἐρασται ΚΜt ἅπτεσθαι (sic) Μ : ἅπτεσθαι L 7 πεπἐπανται L: πεπέρασται KMt 10 καθότι] καθὸ L et Themistius 11 δὲ καὶ κυρίως 16 ἔχει (addiderim τι cl. p. 494,26) ἀναγκαῖον K: ἔχει τινὰ ἀναγκαῖον (?) L: ἀναγκαῖον ἔχει M: ἀναγκαῖόν τι ἔχει t 17 τῷ ὄντι om. L 19 ἡμετέρα Κ: ὑμετέρᾳ LMt 20 τὴν ἀληθῆ L εἴδησιν LKM: νόησιν t cf. p. 495,5 21 νοῆσαι δυνατὸν Mt ὄντα] εἶναι t καὶ ἔξω LM: ἔξω καὶ Κ: ἔξω t 22 αὐτῶν (ante εἰνὶ) Κ δύναμαι L: δύναται M: δυνατὸν (K)t 23 πᾶν om. Mt β8θῶμεν M: 8βληθῶμεν (sic!) 25 ἀκολουθεῖν] ἕπεσθαι L 26 οὕτω Mt: οὔτε L: τοῦ (cf. ad p. 401,5) Κ κὰν LK: καὶ M: εἰ καὶ t δύναμιν Κ 27 τὸ τοιοῦτόν τι L οὗτοι LK: οὕτω Mt 28 τε 0111. L 30 μὲν om. L ἀνάγκη post εἰ ponit L 31 τι om.) ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομήν· οὐδὲ γὰρ οὕτως ἐστὶν ὁ χρόνος ἄπειρος ἢ [*](m 8v) ἡ τῶν μεγεθῶν διαίρεσ·ις, ὡς ὅλον ὅμα εἶναι ἢ τὸν χρόνον ἢ τὰς τοῦ συνεχοῦς, ἀλλὰ τῷ ἀπὸ μέρους λαμβάνεσθαι καὶ μὴ ἐπιλείπειν, καὶ δυνάμει εἷναι ἐν αὐτοῖς τὸ ἄπειρον καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ. ὥστε τὸ μὲν ἀπὸ μέρους ὑφεστηκέναι τὸ ἄπειρον καὶ δυνάμει εἶναι καὶ μὴ ἐνεργεία κα,ὶ ἡμεῖς ἐθέμεθα καὶ οἱ εἰρημένοι ἀναγκάζουσι λόγοι, τὸ δὲ ὡς ἔλεγον οἱ φυσικοὶ ἄπειρον, τὸ ὅλον ἅμα ὑφεστηκὸς καὶ ἐνεργείᾳ καὶ οὐ δυνάμει, οὐκ ἀνάγκη ἐκ τῶν λόγων τούτων εἶναι. ὥστε ἐπειδὴ οὕτως ἐστὶ τὸ ἄπειρον, δυνάμει λέγω καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ, καὶ ἀπὸ μέρους καὶ οὐκ ἀθρόον, διὰ τ·οῦτο οὐδὲν ἄτοπον μηδὲ τὴν νόησιν ἐπιλιπεῖν· οὐδὲ γὰρ αὐτὴ δύναται ἀθρόον αὐτὸ νοῆσαι, ἐπεὶ πεπερασμένον αὐτὸ ἐν·όει, ἀλλ’ ἀεὶ τῷ ληφθέντι πεπερασμένῳ ὄντι πεπερασμένον ἐπιπρόστιθησι, μέχρις ἄν ἀποκαμοῦσα ὥστε συγχωρήσομεν αὐτῇ δυνάμει μὲν ἐπ’ ἄπειρον αὔξειν, ἐνεργείᾳ δὲ οὔ, καὶ πεπερασμένον μὲν ἀεὶ εἶναι τὸ λαμβανόμενον, ἄπειρον δὲ οὐδέποτε. Κατὰ λόγον δὲ συμβαίνει καὶ τὸ κατὰ πρόσθεσιν μὲν μὴ εἶναι δοκεῖν ἄπειρον, τουτέστιν εὐλόγως καὶ ἀκολούθως τοῖς παρ’ ἡμῶν περὶ τοῦ ἀπείρου εἶναι λεγομένοις, ὅτι περιέχεται μὲν τὸ ἄπειρον, περιέχει δὲ τὸ ὅλον καὶ τὸ πᾶν. τέμνουσι μὲν οὖν τὸ μέγεθος, ἐπειδὴ πᾶσα τομὴ ἐντὸς τῶν περάτων γίνεται, εἰκότως οὐδέποτε ἐπιλείπει· περιεχόμενον γὰρ ἐντὸς τῶν περάτων τὸ ἄπειρον ἐνδίδωσι τῇ τομῇ τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόοδον. ἐπ’ ἄπειρον δὲ προστιθέναι οὐκ ἐνδέχεται· ἡ γὰρ πρόσθεσις ἔξωθεν γίνεται, τῷ δὲ ὅλῳ καὶ παντὶ προσθεῖναι ἀδύνατον· ὥστε ὅταν ἡ προσθήκη εἰς τοῦτο καταντήσῃ, εἰκότως παύεται.

p. 207b1 εὐλόγως δὲ καὶ τὸ ἐν μὲν τῷ ἀριθμῷ εἶναι ἐπὶ ἐλάχιστον πέρας.

Ἕτερον ἀκόλουθον περὶ τοῦ ἀπείρου θεώρημα, τὸ τὸν μὲν κατὰ μὲν τὸ ἐλάχιστον πεπεράνθαι (πέρας γὰρ τοῦ ἀριθμοῦ ἐπὶ τὸ [*](1 οὗτος primitus M 2 ὡς ὅλον LK: λόγων compend. M: τῷ t 3 τοῦ τοὺς M) συνεχοῦς KM: τῶν συνεχῶν L: τὰς συνεχοῦς t ἀλλὰ τὸ ἀπὸ μέρος (sic) M ἐπιλίπειν Κ 4 οὐ κατ’ ἐνέργειαν L 5 ἀφεστηκέναι L 5. 8 καὶ μὴ—τούτων om. Mt 5 μὴ Κ: om. L εἰριμένοι Κ 7 ou K: om. οὐκ K: καὶ οὐκ L 8 ἐστὶ] εἶναι Mt τὸ] τὶ Κ 10 ἐπιλείπειν Κ 11 αὐτὸ (ante νοῆσαι) αὐτὸν Κ: om. Mt ἐνόει KM: ἐννοεῖ fort, recte (L)t ἀλλὰ εἰ Κ 11. 12 πεπερασμένῳ] πεπερασμένων Κ 12. 13 παύσητε M 13 συγχωρήσωμεν L cf. Themist. p. 25221 14 ἀεὶ τὸ Μt τὸ Mt 16 καὶ κατὰ λόγον δὲ Κ 19 πᾶν (ita scriptuni lit compendium αݲνݲ cum accentu coniunctum formam praebeat compendio ωݲςݲ similem) 20 τομὴ et εἰκότ M 21 τῇ τομῇ τὴν] τ τομ τ τ M 23 προθεῖναι Μ 25 ἐν(L)t: ἓν ΚM cf. Aristoteles 27 Ἔτεπον—θεώπημα om. t LKM: τῷ τὸν t 28 ἐλάχιστον (altcro loco) scripsi: ἔσχατον libri, sod τὸ ἔσχατον ἐπὶ τοῦ ἀπιθμοῦ traicit L)

ἡ μονάς), κατὰ δὲ τὸ μεῖζον μηδὲν ἔχειν πέρας παντὸς γὰρ τοῦ ληφθλέντος [*](m 8v) ἀριθμοῦ μείζονα ἔστι λαβεῖν), ἐπὶ δὲ τῶν μεγεθῶν ἀντιπεπονθότως ἔχει· ἐπὶ μὲν γὰρ τὸ μεῖζον πεπέρανται τὰ μεγέθη, ἐπὶ δὲ τὸ ἐλάχιστον οὐκ ἔστι λαβεῖν τὸ ἔσχατον. καὶ τὰς αἰτίας ἐπάγει.

p. 207b5 A ἴτιον δὲ ὅτι τὸ ἕν ἐστιν ἀδιαίρετον, ὅτιπερ ἄν ἐνῇ.

Οτι τοῦ τὸν ἀριθμὸν ἐπὶ τὸ ἐλάχιστον πέρας ἔχειν αἴτιον τὸ μηδὲν ἄλλο εἶναι τὸν ἀριθμὸν ἢ πλῆθος μονάδων. ἐπεὶ οὖν διαιπούμενος ὁ ἀριθμὸς καταντᾷ εἰς ἔσχατόν τι τὴν μονάδα (ἐξ οὗ γὰρ σύγκειταί τι, αὐτὸ ναὶ διαλύεται), ἡ δὲ μονὰς καθὸ μονὰς ἀδιαίρετόν ἐστιν, εἰκότως οὐκ ἐπ’ ἄπειρον πρόεισιν ἐπὶ τὸ ἐλάχιστον· ἵσταται γὰρ ἡ διαίρεσις εἰς μονάδα καταντήσασα. διὰ τὴν | αὐτὴν δὲ αἰτίαν καὶ ἐπὶ τὸ μεῖζον πέρας [*](m 9r) οὐκ ἔχει· εἰ γὰρ σύνθεσίς ἐστι μονάδων, οὐδὲν δὲ κωλύει ἐπ’ ἄπειρον τὰς μονάδας ἐπισυντιθέναι ἀλλήλαις ἀεὶ τὰς ληφθείσας διπλασιάζοντα, εἰκότως οὐκ ἔχει πέρας ἐπὶ τὴν αὔξησιν. τοῦτο δὲ αὐτῷ συμβέβηκεδιά τὴν τοῦ ἀπείρου φύσιν, ἥτις ὑπῆρχεν ἐν τῇ ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομῇ · διὰ γὰρ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομὴν ἡ ἐπ’ ἄπειρον αὔξησις τοῦ ἀριθμοῦ γίνεται, διότι δὲ ἡ τομὴ τοῦ συνεχοῦς ἀπὸ μονάδος ἄρχεται, διὰ τοῦτο καὶ τὸ ἔσχατον τοὐ ἀριθμοῦ ἡ μονάς ἐστιν· ἓν γὰρ ὂν τὸ συνεχὲς οὕτω διαιρεῖται. πῶς δέ φησι τὸ ἓν ἀδιαίρετον εἶναι, ὅ τι περ ἄν ἓν ᾖ; ἆρα οὖν οὔ φαμεν τὸ ζῷον ἓν γένος ὂν διαιρεῖσθαι εἰς πλείονα εἴδη; εἰ γὰρ καθὸ γένος ἐστὶν ἕν, καθὸ δὲ γένος διαιρεῖται εἰς εἴδη, καθὸ ἄρα ἓν διαιρεῖται. καὶ ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς δὲ ὁ αὐτὸς λόγος· τὸ γὰρ συνεχὲς ἕν τί ἐστι καθὸ συνεχές (ἕν γὰρ ξύλον φαμὲν καὶ λίθος), πάλιν δὲ τὸ συνεχὲς ᾗ συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν, τὸ ἓν ἄρα καθὸ ἓν ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν. ὅλως γὰρ ἡ διαίρεσις τίνος ἐστὶν ἄλλου ἢ τοῦ ἑνός; τὰ γὰρ πολλὰ διῄρηται ἤδη, καὶ οὐ διαιρεῖται. φημὶ οὖν ὅτι καὶ τὸ γένος καὶ τὸ συνεχὲς οὐ μόνον ἕν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ δυνάμει πολλά · ὡς μὲν οὖν ἓν ἑκάτερον τούτων ἀδιαίρετόν ἐστιν (εἰ γὰρ ᾗ [*](1 ἔχειν LΚ: ἔχειMt 2 EaxtL: εἶναι Κ: εἶχεν M: ἔχω t 3 fort. ἔχειν πεπέρανται L: πεπέρασται KMt τὰ μεγέθη LK: τῶ μεγε M: τῷ μεγέθει t 4 οὐκ] οὐκὶ compendio αݲςݲ (?) M τὸ ἔσχατον λαβεῖν L 5 ὅτιπερ LK: ὅπερ Mt ἓν ἔνη Κ: ἡ L Ὅτι] ἔτι t 7 ὁ διαιρούμενος ὁ L 8 τι τὴν] τινα L 9 αὐτὸν compeud. M et t 10 ἥσταται M 11 κατάνπισαν (sic) compend. καταντῆσαν t 12 εἰ Κ: ἡ LMt 14 ante οὐκ interpolat οὖν t αὐτῶ L: αὐτὸ KMt 15 εἶ τις M 16 τὸ μὴ ut paulo post τὸ μὴν siin. Κ 17 τοὺς συνεχοῦς M 18 ἔρχεται (KM)t 19 τὸ ἒν LK : τὸ ὃν (ita saepe scriptuni pro ὂν) M: τὸ ὃν t 20 ὅτιπερ LK: ὅπερ Mt 21 ἐστὶν ἕν, καθὸ δὲ γένος L: ἓν ἐστιν· καθὸ γένος (om. δὲ) Κ: om. Mt 22 τοῦ] τοὺςMt δὲ om. L ὁ om. superscr. M 23 φαμέν LK et corr. M2: φερόμενον compend. M et t. idem error p. 500,5 25 τίνος τινὸς KM ἤδη] εἴδη L 28 τούτων τοῦτ Μ: τούτω t ᾖ Κ: ἤ Μ)

διῃρεῖτο, εἰς πολλὰ ἂν ὅμοια διῃρέθη, οἷον τὸ γένος εἰς γένη, καὶ τὸ πηχυαῖον [*](m 9r) χυαῖον εἰς πλείω πηχυαῖα), ὡς μέντοι δυνάμει πολλά ἐμπεριέχει γὰρ ἐν ἑαυτῷ καὶ τ·ὸ γένος πολλὰ εἴδη, καὶ τὸ συνεχὲς πολλὰ συνεχῆ), ταύτῃ διαιρεῖται. ἡ δὲ μονὰς ἐν τοῖς ἀριθμοῖς μόνως ἕν ἐστι καὶ οὐδαμῶς πολλά· ὥστε καὶ πάντῃ ἀδιαίρετος. ἀσφαλέστερον δὲ ἴσως καὶ αὖθις ζητεῖν, εἰ τῷ ὄντι πᾶν ἓν καθὸ ἓν ἀδιαίρετόν ἐστιν.

p. 207b7 Ὁ δὲ ἀριθμός ἐστιν ἑνὸς πλείω καὶ ἄττα· ἀνάγκη στῆναι ἐπὶ τὸ ἀδιαίρετον.

Τουτέστιν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἀριθμὸς ἢ μονὰς πολλάκις ληφθεῖσα. δὲ καὶ ποσὰ ἄττ·α τὸ αὐτὸ ἐκ παραλλήλου, τουτέστι ποσαί τινες μονάδες. εἰ τοίνυν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἀριθμὸς ἢ μονάδες πλείους, ἀνάγκη τὴν διαίρεσιν αὐτοῦ εἰς τὴν μονάδα καταντῆσαι· ἐξ ὧν γὰρ σύγκειταί τι, εἰς τοῦτο καὶ διαλύεται. ἀδιαίρετος γὰρ ἡ μονάς· ὁ γὰρ εἷς ἄνθρωπος καταὐτὸ αὐτὸ τοῦτο ἀδιαίρετος· εἰ γὰρ καὶ εἰς μόρια διαιρεῖται, ἀλλ’ οὐ κατὰ ταῦτα εἶχε τὸ εἷς εἶναι. εἰ δὲ ἡ τομὴ τοῦ ἀριθμοῦ ἐπὶ τὸ ἀδιαίρετον ἵσταται, ἔστιν ἄρα πέρας τι αὐτοῦ ἐπὶ τὸ ἐλάχιστον.

p. 207b8 ὰ γάρ τρία καὶ δύο παρώνυμα ὀνόματά ἐστιν.

Ὅτι ὁ ἀριθμὸς οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ σύνθεσις μονάδων, ἐ·κ τῶν ὀνομάτων τῶν ἀριθμῶν. ἐκ γὰρ τῶν τριῶν, φησί, μονάδων παπωνύμως ὁ γ΄ ἀριθμὸς εἴρηται, καὶ ἐκ τῶν δύο ὁ β΄, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως· ὥστε οὐδὲν ἕτερόν ἐστι παρὰ τὰς μονάδας.

p. 207b10 ἐπὶ δὲ τὸ πλεῖον ἀεὶ ἔστι νοῆσαι· ἄπειροι γὰρ αἱ διχοτομίαι τοὐ μεγέθους.

Δείξας ὅτι ἔστι τι πέρας ἐπὶ τὸ ἔλαττον τοῦ ἀριθμοῦ, δείκνυσι νῦν ὅτι ἐπὶ τὸ μεῖζον οὐκ ἔστι· ἀεὶ γὰρ τοῦ ληφθέντος μείζονα ἔστι νοῆσαι ἀριθδιῃρεῖτο [*](1 L: διαιρεῖτο KM: διαιροῖτο t πολλὰ ἀνόμοια Κ διῃρέθη LM: διαιρεθείη Kt 2 μέντοι (L)t: μὲν τῆ KM ἐνπεριέχει Κ: ἐνπερισχεῖν M 4 M 5 καὶ (post ὥστε) om. L 6 πᾶν (scriptum ut p. 486,19) M: τὸ t 7 δὲ] δ’ t ἑνὸς LKM: ἑνὰ (sic) t: ἑνὸς vel ἕνα Aristotelis libri ἅττα liini 8 ἀνάγκησ τὴν ἐπὶ Κ 9 οὐδὲν ἄλλο LK: μᾶλλον M: οὐκ ἄλλο t ὁ ἀριθμὸς L 10 δὲ] δὴ Κ ἅττα Lt ἐκ] primitus καὶ . . . Κ 13 τοῦτο] ταῦτα eaieiulat t cf. p. 481,11. 487,1). Themist. p. 245,17 ἀλλὰ διαιρετὸς γὰρ M 14. 15 κατὰ ταῦτα Κ.. τὰ κατἀὐτὰ M: κατ’ αὐτὰ Lt: fort, κατὰ τοῦτο (cf. p. 481, Ifi) 15 εἶχε LK: ἔχει Mt 16 ἐλάχιστον scripsi: ἔσχατον libri 17 δύο καὶ τρία ex Aristotelis vulgata t cf. Diels z. Textgesch. p. 9 ἐστι M 19 φησί LK: εἰσι M: om. t 20 γ΄] τρία libri δύο ὁ δύο β L) LK: δύω δύο Mt 21 ἕτερόν] ἄλλο L παρὰ] πᾶσ M 22 αἰεί Lt ἐστιν Κ 24 τι Κ: om. LMt δείξει νῦν L 25 γὰρ φησὶ τοῦ L ἔστι] εἶναι)

μόν. εἶτα καὶ τὴν αἰτίαν συντόμως ἐπήγαγε, πόθεν ὑπάρχει τοῦτο τῷ [*](m 9r) ἀριθμῷ, ὅτι διὰ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τομὴν τῶν μεγεθῶν.

p. 207b11 Ὥστε δυνάμει μὲν ἔστιν, ἐνεργείᾳ δ’ Εἰ γὰρ μηδέποτε πέρας ἴσχει ὁ ἀριθμὸς ἐπὶ τὸ πλέον, ἀλλὰ δυνατὸν τοῦ ληφθέντος μείζονα λαβεῖν, καλῶς εἴρηται πρὸς ἡμῶν ὅτι ἐνεργείᾳ μὲν οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον, δυνάμει δὲ ἔστιν· ἀεὶ γὰρ ὁ ἐνεργείᾳ ληφθεὶς ἀριθμὸς πεπέρανται, ἀλλ’ ἡ αὔξησις πέρας οὐκ ἔχει.

p. 207b12 Ἀλλ’ ἀεὶ ὑπερβάλλει τὸ λαμβανόμενον παντὸς ὡρισμένου πλήθους.

Τὸ ὡρισμένου ἀντὶ τοῦ εἰλημμένου. παντὸς οὗν τοῦ εἰλημμένου, φησίν, ὑπερβάλλει ὁ ληφθησόμενος, καὶ οὐκ ἐκλείπει ἡ λῆψις.

p. 207b13 Ἀλλ’ οὐ χωριστὸς οὗτος ὁ ἀριθμός, οὐδὲ μένει ἡ ἀπειρία ἀεὶ γίνεται, ὥσπερ καὶ ὁ χρόνος καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦχρόνου.

Επειδὴ ἀντιδιέστειλε τῷ συμβαίνοντι ἐπὶ τῶν μεγεθῶν τὰ συμβαίνοντα ἐπὶ τοῦ ἀρθμοῦ, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι ταῦτα οὐχ ὡς δυναμένου χωρίζεσθαι τοῦ ἀριθμοῦ, οὐδὲ ὡς ἕτερον ὄντα παρὰ τὰ ἀριθμητά, ἀλλὰ τῷ λόγῳ χωρίζομεν τὰ τῇ φύσει ἀχώριστα. καὶ οὐχ ὥσπερ τὰ τμήματα τοῦ συνεχοῦς μένει, οὕτω δὲ καὶ αὐξομένου τοῦ ἀριθμοῦ οἱ ἀριθμοὶ μένουσιν, ἀλλ’ ὥσπερ ὁ χρόνος ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει, οὕτω καὶ ὁ τοῦ χρόνου ἀριθμός· τὸ γὰρ ληφθὲν μόριόν ἐστι τοῦ προτέρου μὴ ἱσταμένου. οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἐν τῷ γίνεσθαι ἡ αὔξησις αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχει· τῶν γὰρ εἴκοσι ληφθέντων οὐ μένει ἰὰ δέκα. ὥστε ἡ τοῦ ἀριθμοῦ ἀπειρία οὐκ ἐν τῷ μένειν, ἀλλ’ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει.

[*](1 ὑπόχει (sic) M ’ 2 διὰ] δὸς (sic) M 3 ἐστι M δ’ οὔ] δὲ ὄν Κ: μὲν 4 πἐφασις ἔχει Κ: πέρας ἔχει L ἀλλὰ] καὶ L 5 ἀεὶ τοῦ t 7 πεπέρσται L : πεπέπασται KMt 8 αἰεὶLt 10 τὸ ὡρισμένον Κ εἰλημένου utrobiiiueM: εἰλημμένον altero loco Κ 11 λῆψις (sic) LMt: λύψις Κ 12 οὗτος ὁ ἀριθμός LKM: ὁ οὗτος τῆς διχοτομίας 6 vulgato Aristotele t, at cf. Simplic. p. 506,20. collocationem οὗτος ὁ ἀριθμός tueatur ctiam oxcerpta cotl. Paris. 1853, ubi lemma in his verbis subsistit. 13 ἀλλ’ ἀεὶ LKM Simplicius (l. c. et v. 27): ἀλλὰ ex Arist. t 15 ἀωταδιέστηλε M 17 ἑτέρου ὄντος fort, recte L ot Paris. 1853 18 fort, <ὅτι> τῷ 19 τοὺς συνεχοῦς M post ἀριθμοῦ iuterpolat δηλονότι t 20 ἔχειν compeud. M 21. 23 οὕτω καὶ—ἔχει iterat Κ 21 ὁ τοῦ] οὐ τοῦ M μόριονMt: μόνονLΚ ot Paris. 1853. at cf. ad p. 470,1 προτέρουΚ et τὸ Paris. 1853: ’L: πρότερον Mt 23 οὐ μένει L: οὐ με (ita scriptum at oscitauti lectori μ videatur esse δ) M: οὐδὲν t: οὐ (om. μένει? certe non omittit Vatic. 250) Κ 24 μένει Μ)

p. 207b15 ἐπὶ δὲ τῶν μεγεθῶν τοὐναντίον.

[*](m 9r)

Ελπὼν ὅτι ἀντιπεπονθότως ἕχει ὁ ἀριθμὸς τοῖς μεγέθεστ, καὶ δεῖξας [*](50) ὅπως ἔχει ὁ ἀριθμός, καὶ τὰς αἰτίας προσθείς, μέτεισιν ἐπὶ τὸ δεῖξαι καὶ τὰ τῷ μεγέθει συμβαίνοντα, διὰ τί ἐπὶ μὲν τὸ ἔλαττον πέρας οὐκ ἔχει, ἐπὶ δὲ τὸ μεῖζον ἔχει.

p. 207b17 17 ὅσον γὰρ ἐνδέχεται δυνάμει εἶναι, καὶ ἐνεργείᾳ ἐν.δέ- χεται τοσοῦτον εἶναι.

Διὰ τί ἀδύνατον ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι τὰ μεγέθη, δείκνυσιν. εἰ γὰρ [*](m 9v) δυνατόν, φησίν, ἦν ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι, κἄν ηὔξητο ἂν ἐνεργείᾳ ἐπ’ [*](6) ἄπειρον, ἀλλὰ μὴν οὐδέν ἐστιν οὔτε ηὐξημένον οὔτε αὐξόμενον ἐπ’ ἄπειρον οὐδὲν γάρ ἐστι τοῦ οὐρανοῦ μεῖζον), οὐδ’ ἄρα δύναταί τι ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι. ὡς γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται, ἐπὶ μὲν τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων οὐδὲν θαυμαστὸν τὸ δυνάμει μὴ ἐκβῆναι εἰς ἐνέργειαν, ἐπὶ δὲ τῆς ὅλης φύσεως ἀιδίου οὔσης, εἴ γε ἦν τὸ δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον; ἀνάγκη πᾶσα καὶ τὸ ἐνεργείᾳ εἶναι· ἀλλὰ μὴν τὸ ἑπόμενον οὐκ ἔστιν· οὐδὲ τὸ ἡγούμενον ἄρα.

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις, τί οὖν οὐκ ἐν τῇ ὅλῃ φύσει ἐστὶ τὸ δύνασθαι ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖσθαι. πῶς οὖν οὐδέν ἐστιν ἐνεργείᾳ ἐπ’ ἄπειρον διαι- ρετόν; εἰ γὰρ ἡ φύσις τὴν τοιαύτην ἐποίησε δύναμιν, διὰ τί μὴ καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐποίησε; φημὶ οὖν ὅτι οὐκ εἰς ἄπειρά φαμεν δυνάμει διαιρετὸν εἶναι τοῦτο γὰρ οὐδὲ δυνάμει ἐστὶν ἐν τοῖς μεγέθεσιν), ἀλλὰ ἐπ’ ἄπειρον. τοῦτο οὖν αὐτοῦ ἐστιν ἐνέργεια, τὸ μὴ λ·ῆξαί ποτε τεμνόμενον· οὐκοῦν οὐδὲ λήγει. ἔστιν οὖν δυνάμει μὲν πρὶν ἄρξηται διαιρεῖσθαι, ἐνεργείᾳ δέ, ὅταν ἤδη διαιρῆται. εἰ δὲ λέγοις ὅτι οὐδὲν τῶν ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖσθαι ἐνεργεία ἔχει οὐ γὰρ δυνάμεθα ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖν, ἀλλ’ ἱστάμεθά ποτε), ἀλλὰ τοῦτο τῆς ἡμετέρας ἐστὶν ἀσθενείας, οὐ τῆς τοῦ πράγματος φύσεως· ἡ γὰρ φύσις ἐποίησεν ἡμῖν τὰ μεγέθη τοιαῦτα, ὡς μηδέποτε ἱστᾶν τῷ ἑαυτῶν λόγῳ τὴν τομήν, καὶ αὐτὴ δὲ ἡ φύσις διαιρεῖ τοσοῦτον, ὅσον [*](1 τὸ ἐναντίον M 2 ἀντιπεπονθότος Κ 3 ὅπερ ἔχει K καὶ (post δεῖξαι) om. L 4 διατὶ LK et compend. M: ὅτι t 8 ἀδύνατον om. Mt αὔξεται t 9 ἣν φησιν Mt 10 ἀλλὰ μὴν in eras. Κ 11 οὐδὲν (ante γάρ) LK: οὐδὲ Alt 12 ἐν] καὶ ἐν L εἴρηται om. Mt 14 τῆς ὅλης LK: τοῖς ὅλοις compend. M et t 14. ’) ἀωάγχη—μήν τὸ in erasis L 17 οὐκ ἐν LK: καὶ Mt 18 οὐδέν οὐδὲ Mt 19. 20 τὴν ἐνέργειαν LK : τῇ ἐνεργείᾳ Mt 20 ἄπειράΚ: ἄπειρον (L)Mt διαιρετικὸν Mt 22 ἐνεργεία Κ λέξαι, ut videtur, Κ 23 ἄρξεται L 24 διαιρῆται LM : διαιρεῖται Kt οὐδὲ τὸ ἄπειρον L: iniino οὐδὲν τῶν ἐπ’ <διαιθ ρουμἐνων τὸ ἐπ’ ἄπειρον> 27 ἡμῖν (vel ἡμῶν) ἐποίησε L μεγε M: μεγέθει t. item p. 491,2.4 4 ἱστᾶν libri 28 ἑαυτοῦ t διερεῖ M)

αὐτῇ χρειῶδες εἰς δημιουργίαν. καὶ ἄλλως ἐποίησεν ἡ φύσις καὶ ἐπ’ [*](m 9v) ἄπειρον τὰ μεγέθη διαιρετά, ἵν’ ἐξῇ καθ’ οίονδήποτε δημεῖον τὴν διαίρεσιν ποιεῖσθαι, τοῦτο δὲ δυνατὸν ἐνεργείᾳ εἶναι· ἔξεστι γὰρ καθ’ οὶονδήποτε σημεῖον διαιρεῖν τὴν εὐθεῖαν. ὃ ἄρα δυνάμει ἔχει τὰ μεγέθη, τοῦτο καὶ ἐνεργείᾳ ἔχειν δύναται. οὐ μόνον δὲ ἐπὶ τῆς αὐξήσεως, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς διαιρέσεως.

p. 207b21 Τὸ δὲ ἄπειρον οὐ ταὐτὸν ἐν μεγέθει καὶ κινήσει καὶ χρόνῳ.

Ἐτερον θεώρημα, ὅτι, τοῦ ἀπείρου ὄντος καὶ ἐπὶ τοῦ μεγέθους καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως. καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου, οὐχ ὡς ἐν τι γένος κατὰ πάντων τούτων ἐστὶ τὸ ἄπειρον (οὐ γὰρ ὁμοτίμως ἐν πᾶσιν), ἀλλ’ ὡς ἂν ταῦτα φύσεως, οὕτω καὶ τὸ ἐν αὐτοῖς ἄπειρον ἕξει. ἐν μὲν οὖν τῷ χρόνῳ τὸ ἄπειρον ὑπάρχει διὰ τὴν κίνησιν, ἐπειδή καὶ τὸ εἶναι αὐτῷ διὰ ταύτην ἐστίν, ἐν δὲ τῇ κινήσει διὰ τὸ μέγεθος. πρώτως οὖν ἐν τῷ μεγέθει τὸ ἄπειρον, ἐπειδὴ καὶ πρώτως καὶ καθ’ αὑτὸ συνεχὲς τὸ μέγεθος· δευτέρως δὲ ἐν τῇ κινήσει, ἐπειδὴ καὶ τὸ συνεχὲς διὰ τὸ μέγεθος ἡ κίνησις ἔχει· τρίτως δὲ ἐν τῷ χρόνῳ, διὰ γὰρ τὴν κίνησιν καὶ ὁ χρόνος συνεχής. ὅτι δὲ ταῦτα οὕτως ἔχει, νῦν μέν, φησίν, εἰλήφθω ὁμολογούμενον, μικρὸν δὲ ὕστερον καὶ ταῦτα ἀποδείξομεν. δείξει δὲ ταῦτα ἐν τῷ ἕκτῳ λόγῳ ταύτης τῆς πραγματείας.

p. 207b27 οὐκ ἀφαιρεῖται δὲ ὁ λόγος οὐδὲ τοὺς μαθηματικοὺς τὴν θεωρίαν, ἀναιρῶν οὕτως εἶναί τι ἄπειρον ὥστε ἐνεργείᾳ εἶναι ἐπὶ τὴν αὔξησιν ὡς ἀδιεξίτητον.

Ὄτι οὐδὲ τὰς γεωμετρικὰς ἀρχὰς ἀναιροῦμεν λέγοντες μηδὲν εἶναι κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον· οὐδὲ γὰρ χρῶνται ἐν ταῖς ἀποδείξεσι τῷ ἀπείρῳ, ἀλλὰ τῷ πεπερασμένῳ.· ὑποτίθενται δὲ τὴν ἄπειρον, ἵνα ἐξῇ λαβεῖν αὐτοῖς ὅσην ἄν βούλωνται πεπερασμένην. ἐὰν οὖν δοθῇ αὐτοῖς ζητοῦσιν, οὐδὲ τοῦ ἀπείρου δεήσονται.

[*](1 χρειῶδες αὐτὴ L καὶ (ante ἐπ’) cm. t 2 ἵνα Mt ἐξῇ soripsi: ἔξει L: ἕξη M: ἕξη Kt 2. 4 τὴν διαίρεσιν—σημεῖον om. Mt 4 τούτου (sic) 5 δὲ om. Κ 7. 20 To δὲ ἄπειρον—πραγματείας om. Sit 11 τούτων 11 τοιούτων L ἄλλως ἂν K 16 διὰ τὸ μέγεθος ἡ κίνησις Κ: ἡ κίνησις διὰ τὸ μέγεθος L 17 καὶ om. L χρόνος L: μόνος Κ 19 δὲ ταῦτα Κ: δὲ (transpoisito ταῦτα post λόγῳ) L ἕκτω scripsi: ς΄ L: om. Κ. ceterum cf. p. 482 22 ἀναιρῶν om. M εἶναί τι LKM: εἶναι τὸ ex Aristotele t 23 ὡς ἀδιεξίτητον om. M 24 τὰς ἀρχὰς γεωμετρικὰς t 25. 26 οὐδὲ γὰρ—τὴν ἄπειρον om. 26 ἐξῆ L: ἡεξη (sic) Κ: ἕξη M: ἐξῇ t 27 τὴν πεπερασμένην Aristotelis cod. E at cf. p. 483,5 δο M: δοθεῖ (sic) t ὃ LK: ὅσην Mt)

p. 207b31 1(1) δὲ μεγίστῳ μεγέθει τὸν αὐτὸν ἔστι τετμῆσθαι m 9 v λόγον ὁπηλικονοῦν μέγεθος ἕτερον.

Καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος ἐνταῦθά φησιν, ὅτι δείξας ὁ Ἀριστοτέλης ὁποίου ἀπείρου οὐ προσδέονται εἰς τὰς δείξεις οἱ γεωμέτραι, ὅτι τοῦ κατὰ ἔκτασιν ἀπείρου οὐ δέονται, νῦν λέγει ποίῳ χρῶνται, ὅτι τῷ κατὰ τὴν διαίρεσιν ἀπείρῳ χρῶνται. ἔστι γάρ, φησί, τῷ μεγέθει μεγίστῳ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ὁπηλικονοῦν ἄλλο μέγεθος τμηθῆναι. οἷον ὥσπερ τὸ μεγιστον μέγεθος ἔστι διχοτομῆσαι, οὕτως καὶ ὁπηλικονοῦν ἄλλο μέγεθος δυνατὸν διχοτομῆσαι· δείκνυται γὰρ ὅτι κατὰ τὸν αὐτὸν τῷ ὅλῳ λόγον ἐνδέχεται καὶ ὁπηλικονοῦν μόριον διελεῖν. εἰ δὲ πᾶν μέγεθος ἔστι διχοτομῆσαι, ἐπ’ ἄπειρον ἄρα τὰ μεγέθη διαιρετά· οὐ γὰρ οἷόν τε ἄλλως πᾶν μέγεθος διχοτομηθῆναι.

p. 207b33 Ὥστε πρὸς μὲν τὸ δεῖξαι ἐκείνως οὐδὲν διοίσει, τὸ εἶναι ἐν τοῖς οὖσίν ἐστιν μεγέθεσιν.

Δῆλον φησίν, ἐκ τῶν εἰρημένων, ὅτι πρὸς μὲν τὰς ἀποδείξεις οὐδὲν διοίσει τοῖς γεωμέτραις, εἴτε ἔστιν εἴτε μὴ ἔστιν ἐκείνως τὸ ἄπειρον, λέγω δὴ τὸ κατὰ τὴν ἔκτασιν, τὸ δὲ ὅλως εἶναι τῷ ἀπείρῳ ἐν οὐδενὶ ἄλλῳ ἐστὶν ἢ ἐν τοῖς ἐνεργείᾳ ὑπάρχουσι μεγέθεσι, ταῦτα δέ ἐστι τὰ πεπερασμένα. ἔστι δὲ ἐν αὐτοῖς κατὰ τὴν διαίρεσιν δηλονότι.

p. 207b34 34 Ἐπειδὴ τὰ αἴτια προσδιαιρεῖται τετραχῶς.

Ζήτει διὰ τούτων ἐν ποίῳ τῶν αἰτίων τὸ ἄπειρον, καί φησιν ἐν τοῖς [*](41) ὑλικοῖς αἰτίοις· εἴρητο γὰρ καὶ ἐν ἀρχῇ ὅτι εἰ ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀρχὴ ἔσται καὶ οὐκ ἐξ ἀρχῆς.

p. 207b35 Καὶ ὅτι τὸ μὲν εἶναι αὐτῷ στέπησίς ἐστι, τό δέ καθ’ αὑτὸ ὑποκείμενον τὸ συνεχὲς αἰσθητόν.

Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι ὕλῃ τὸ ἄπειρον, δείκνυσι δὲ τοῦτο διχῶς, [*](2 ἕτερον μέγεθος Μ 3 καλῶς δὲ ὁ Mt 4 δεῖξας Κ 5 λε L: λέγοι t ποῖον M τὴν om. Mt G φασὶ L μεγέθει μεγίστω LK: μεγίστῳ μεγέθει Mt 7. 12 οἷον ὥσπερ—διχοτομηθῆναι οm. Mt 7 οἷον K: om. L 9 ὅλλω Κ 10 Κ πᾶν L: πάλιν Κ 11 tu) μεγέθει L οἷόν τε Κ: οἴονται L 12 διχοτομηθῆναι L : διχοτομῆναι (sic) Κ 13 ἐκείνοις Aristotelis cod. E οὐθὲν· t post διοίσει adilit τὸ ἄπειρον t 13. IC. τὸ δὲ εἶναι — διοίσει om. L 14 ἐστὶν KM: ἔσται ex Aristotelc t 16 εἴτε ἔστιν om. Κ εἰκόνως compeiul. M 17. 18 οὐδενί ἐστιν ἀλλω L 20 ἐπειδὴ KMt: ἐπεὶ δὲ L et Aristoteles (praeter pr. E?) προσδιαιρεῖται LK: διαιρεῖται Μ: διήρηται ex Aristotele t: num προδιήρηται ? 21 καὶ ζητεῖ L διὰ LK: δὲ Mt αἰτιῶν Κ fort. φησιν <ὅτι> 22 εἴρηται primitus Κ ἐν ἀρχῇ] c. 4 p. 203b4 24 τὸ ἵει LK: τῷ μὲν Mt αὐτὸ 1. ἐστιν Κ 26 ἡ ὕλη Mt)

ἔκ τε τῆς φύσεως αὐτῆς τοῦ ἀπείρου καὶ ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας. [*](m 9v) ἡ γὰρ ὕλη, φησί, στέρησίς ἐστι τῷ ἰδίῳ λόγῳ (οὐδὲ γὰρ οἴκοθεν ἔχει εἶδος) 45 καὶ τὸ ἄπειρον δὲ ἐν στερήσει (ὅρου γὰρ καὶ πέρατος αἴτιον ὥστε ὕλη ἄν εἴη τὸ ἄπειρον. ἀλλ’ εἰ καὶ ἐν στερήσει τὸ ἄπειρον καὶ περὶ τὴν ὕλην, ἀλλ’ οὖν καθ’ αὑτὸ οὔτε ὑφέστηκεν οὔτε τῇ ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσει ὑπόκειται, ἀλλὰ τὸ αἰσθητὸν σῶμά ἐστι τὸ καθ’ αὑτὸ ὑφεστηκὸς καὶ τῇ ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσει ὑποκείμενον· δεῖ γὰρ ἐνεργείᾳ εἶναι τὸ διαιρεθησόμενον. πῶς οὖν φαμεν κατὰ τὴν ὕλην γίνεσθαι τὴν ἐπ’ ἄπειρον τῶν μεγεθῶν τομήν; ὅτι τοῦ συνθέτου σώματος ἐπ’ ἄπειρον τεμνομένου, ἐπειδὴ μὴ κατὰ τὸ εἶδος ἡ τομὴ γίνεται (μένει γὰρ ἐκεῖνο ταὐτόν),ἀνάγκη κατὰ τὴν ὕλην γίνεσθαι τὴν διαίρεσιν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ὕλην εἰδοπεποιημένην καὶ ἐνεργείᾳ τὶ οὖσαν. καὶ οἱ ἀρχαῖοι δὲ πάντες, φησίν, ὅσοι τὸ ἄπειρον εἶναι ὑπέθεντο, ὡς ὕλην αὐτὸ ὑπέθεντο· ἐξ αὐτοῦ γὰρ γίνεσθαι καὶ εἰς αὐτὸ ἀναλύεσθαι πάντα. τοῦτο δὲ οἱ μὲν τὸν ἀέρα εἶναι, οἱ δὲ τὸ ὕδωρ, οἱ δὲ ἄλλο τι ἔφασαν.

p. 208 a 5 Λοιπὸν δεῖ ἐπελθεῖν καθ’ οὓς λόγους ἄπειρον εἶναι δοκεῖ οὐ μόνον δυνάμει, ἀλλ’ ἀφωρι|σμένον.

[*](m 10r)

Δεῖ λοιπόν, φησίν, ἐντεῦθεν τὰς ἀπορίας ἐπισκέψασθαι, καθ’ ἃς τὸ ἄπειρον ἐδόκει μὴ δυνάμει εἶναι μόνον, μηδὲ ἐν τοῖς πεπερασμένοις τὸ εἷναι ἔχειν, ἀλλὰ καὶ ἐνεργείᾳ εἶναι καὶ ἀφωρισμένον καθ’ αὐτό.

p. 208a6 Τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν οὐκ ἀναγκαῖα, τὰ δὲ ἔχει τινὰς ἑτέρας ἀληθεῖς ἀπαντήσεις.

Τῶν ἀπόρων, φησίν, ἐξ ὧν τὸ ἄπειρον εἶναι ἐδόκει,. τὰ μὲν οὐδὲν ἔχει ἀναγκαστικὸν εἰς. τὸ εἶναι τὸ ἄπειρον, τὰ δὲ καὶ ἀληθείας τινὸς ἔχεται καὶ οὐκ ἐναντιοῦται οἷς ἡμεῖς περὶ τοῦ ἀπείρου διεξεταζόμεθα. οὔτε γὰρ ὅπως ἡ γένεσις μὴ ἐπιλίπῃ. ὅτι οὐκ ἀνάγκη· διὰ τὸ ἀεὶ εἶναι τὴν γένεσιν τὸ ἄπειρον εἰσάγεσθαι· δυνατὸν γὰρ καὶ πεπερασμένου ὄντος τοῦ παντὸς ἀεὶ γένεσιν εἶναι, εἰ ἡ ἄλλου γένεσις ἄλλου εἴη φθορά.

[*](2 εἴκοθεν (sic) Mt 3 ὄρον Κ 6 διαιρ Μ: διαιρέσῃ t 6. 7 ὑφεστηκὼς (sic) Mt 7 ὐποκείμενενον err. typ. t 7. 11 δεῖ δεῖ γὰρ—διαίρεσιν ad verbum fere ex Themist. p. 249,8 sqq. 10 ἐπειδὴ μὴ] οὐ L μένει ita scriptum iu M ut legas γένει, quod dedit t 10. 11 ἀνάγκη καὶ κατὰ L 12 φασὶν t 13 ὡς ὕλην αὐτὸ ὑπέθεντο om. Mt γίνεται Mt 14 εἰς αὐτὸν Mt τὸν om. L 16 δεῖ LK: δ’ Mt Aristoteles 17 ἀφωρισμένον M: ἀφορισμένον (L)Kt 18 M 19 ἐδόκει om. L 20 ἀφορισμένον Κ 21 γάρ ἐστιν αὐτῶν Aristoteles 22 ἀληθὲς compend. M 23 ἐδόκει L: δοκεῖ (K)Mt 24 τὰ δὲ (om. καὶ) ἀλη τινα ἔχονται L 25 ἐναντιοῦνται L διεξεταζόμεθα KMt: ἐξεταζόμεθα L 26 ὅπως] ἵνα Aristoteles ἡ γένεσις om. L γένησις M ἐπιλείπει L 28 ἄλλου γένεσις om. Κ)

p. 208a11 Ἔτι τὸ ἅπτεσθαι καὶ τὸ πεπεράνθαι ἕτερον.

[*](m 10r)

Ὅτι καὶ ὁ λόγος ὁ λέγων ὅτι τὸ πεπερασμένον πρός τι ψευδὴς ὢν οὐδὲν ἔχει ἀναγκαῖον. εἰ γὰρ τὸ πεπερασμένον πρός τι ἐπέραινε, ῥαῖνε, ταὐτὸν ἦν τὸ πεπεράνθαι καὶ τὸ ἅπτεσθαι, νῦν δὲ ἔστι μέν τι πεπερασμένον, ἁπτόμενον δὲ οὐδενός (τοιοῦτον γὰρ καὶ ἡ ἀπλανής), οὐκ ταὐτὸν τὸ πεπεράνθαι τῷ ἅπτεσθαι· οὐδὲ ἄρα τὸ πεπερασμένον πρός τι περαίνει. τὸ μὲν γὰρ πρός τι καὶ τιν·ός. τὸ ἅπτεσθαι, φησί, τῶν πρός τί ἐστι (τὸ γὰρ ἁπτόμενον τινὸς ἅπτεται), τὸ δὲ πεπερασμένον πρός τι, ἀλλ’ εἰ καὶ συμβέβηκέ τινι τῶν πεπερασμένων τὸ ἅπτεσθαι διὰ τὸ μὴ εἶναι κενόν, ἀλλ’ οὖν οὐ ταὐτόν ἐστιν αὐτῷ τὸ ἅπτεσθαι καὶ τὸ πεπεράνθαι, ἐπεὶ πᾶν πεπερασμένον εὐθὺς καὶ ἁπτόμενον ἦν· νῦν δὲ οὐκ ἔστιν, ὡς εἴρηται.

p. 208a14 οὐδὲ ἅψασθαι τῷ τυχόντι τοῦ τυχόντος ἔστιν.

Ὅτι τὸ ἁπτόμενον· τῶν πρός τί ἐστι, δείκνυσι τῷ μηδὲν πρὸς τὸ ἅπτεσθαι. οὐδὲ γὰρ τὸ τυχὸν τοῦ τυχόντος ἅπτεται· οὐδὲ γὰρ ἅπτεται γραμμὴ ἐπιφανείας οὐδὲ ἐπιφάνεια σώματος, οὐδὲ ἅπτεται γραμμὴ φωνῆς, ἀλλὰ γραμμὴ γραμμῆς ἅπτεται ἐπιφάνεια δὲ ἐπιφανείας· κἀν γὰρ ἐπιφανείας ἅπτηται γραμμή, κατὰ γραμμὴν ἅπτεται, οὐ κατὰ ἐπιφάνειαν. οὐ μόνον δὲ κατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον οὐ ταὐτόν ἐστι τὸ πεπεράνθαι τῷ ἅπτεσθαι, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὰς Δημοκρίτου ὑποθέσεις τοῦτο συμβαίνει· αἱ γὰρ ἄτομοι ἐν τῷ κενῷ φερόμεναι πεπερασμέναι μέν εἰσιν, οὐδενὸς δὲ ἅπτονται. καὶ τοῖς ἔξω τοῦ οὐρανοῦ τὸ κενὸν ὑποτιθεμένοις πεπέρανται μὲν ὁ οὐρανός., ἅπτεται δὲ οὐδενός. οὐκ ἄρα τὸ πεπεοάνθαι τῷ ἅπτεσθαι ταὐτὸν· ὥστε οὐδὲ τὸ πεπερασμένον πρὸς τι περαίνει.

p. 208a14 Τὸ δὲ τῇ νοήσει πιστεύειν.

Ὅτι οὐδὲ ἡ ἐκ τῆς νοήσεως ἀπορία ἔχει τι ἀναγκαῖον. οὐ γὰρ ἐπὶ τοῦ πράγματος ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις, ἀλλ’ ἐπ.ὶ νοήσεως. οὐ διὰ τὸ τὴν νόησιν, φησίν, ἄπειρόν τι μέγεθος ἐννοῆσαι, ἤδη καὶ ἀνάγκη [*](2 καὶ om. L ἐπέρενε Μ ἦν] ἦ M καὶ] τῶ L 5 ἁπτόμενοι δὲ LK: μὲν δὲ μὲν ortuui ex ἁπτόμεν) M: μέν τοι t γὰρ LK: δὲ Mt 7 περαίνει. τὸ t: περαίνοιτο LKM γὰρ om. Κ 8 ἅπτεται LKt: ἄπτεσθαι M 9 καὶ om. L 13 ἅψεσθαι L 14 μηδὲν Mt: μηδὲ Κ: μὴ L 15 τυχόντος] χόντος L 16 σώματι Κ 17 ἐπιφάνεια δὲ ἐπιφανείας om. M: καὶ ἐπιφάνεια ἐπιφανείας de coniectura t 17. 18 κἂν γὰρ—κατὰ ἐπιφάνειαν om. 18 ἅπτηται L: ἄπηται Κ κατὰ γραμμὴν L: κατὰ γραμμῆς Κ 11) ὑμέτερον Mt τὸ πεπεράνθαι τῷ Mt: τῶ πεπεράνθαι τὸ L: τῶ πεπεράνθαι τῶ Κ 20 σημαίνει M: σημβαίει t 21 καινῷ M δὲ om. M 22 πεπέρασται libri 27 ἡ libri ροχὴ M 28 οὐδὲ διὰ L)

τοιοῦτον εἶναι· οὐδὲ γάρ, φησίν, εἰ νοήσαις Σωκράτην ἄπειρον ηὐξημένον, [*](m 10r) ἤδη ἀνάγκη τὸν Σωκράτην τηλικοῦτον εἶναι καὶ ὑπερβάλλειν τὸ τρίπηχυ μέγεθος ὃ ἔχει, διὰ τὴν νόησιν· οὐδὲ ἄν νοήσωμεν αὐτὸν ἔξω τοῦ ἄστεος ὄντα, ἤδη ἀνάγκη αὐτὸν ἔξω εἶναι· οὐδὲ γὰρ τῇ νοήσει τὰ πράγματα ἕπεται, ἀλλὰ τοῖς πράγμασιν ἐπισυμβαίνει ἥ γε ὀρθῶς ἔχουσα νόησις. τὰ ἀκριβέστερα δὲ τῶν ἀντιγράφων οὐκ ἔχει τὸ τοῦ ἄστεος, ἀλλὰ μόνον ὢ ἔξω τοῦ τηλικούτου μεγέθους, τουτέστιν οὗ ἔχομεν οἱ ἄνθρωποι.

p. 208 a 20 Ὁ δὲ χρόνος καὶ ἡ κίνησις ἄπειρά ἐστι, καὶ ἡ νόησις οὐχ ὑπομένοντος τοῦ λαμβανομένου.

Ὅτι ἡ ἐκ τοῦ χρόνου καὶ τῆς κινήσεως ἀπορία εἰσάγει μὲν τὸ ἀλλὰ οὐ τοιοῦτον οἷον ἡμεῖς ἀπεδείξαμεν μὴ εἶναι, τὸ ἐνεργείᾳ καὶ ἀθρόον ὑφεστηκὸς ἄπειρον· οὐ γὰρ ἅμα ὁ χρόνος ἄπειρός ἐστιν ἢ ὑπομένει αὐτοῦ τὸ ληφθέν, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους ἐν τῷ γίνεσθαι ὑπάρχει αὐτῷ ἡ ἀπειρία. ἀλλὰ κἄν τῇ νοήσει αὐξῆσαι θελήσεις τὸν χρόνον, οὐδ’ οὕτως ἀθρόαν αὐτοῦ τὴν φύσιν λήψῃ, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους.

p. 208a21 Μέγεθος δὲ οὔτε τῇ καθαιρέσει οὔτε τῇ νοητικῇ αὐ- ξήσει ἐστὶν ἄπειρον.

Ἐπ᾿ ἄπειρον μὲν γὰρ διαιρετὸν τὸ μέγεθος, διαιρεθῆναι δὲ εἰς ἄπειρα ἀδύνατον. ἀλλ’ οὐδὲ αὐξηθῆναι ἐπ’ ἄπειρον, ὡς δέδεικται. ἔστιν οὖν καὶ ἐνταῦθα τὸ ἄπειρον ἐν τῇ γενέσει καὶ ἀπὸ μέρους, ὅλον δὲ ἅμα οὐκ εστιν.

[*](1. 21 οὐδὲ γάρ—οὐκ ἔστιν om. in fine paginae (imo marg. ἐνταῦθα λείπει ἀπὸ σημείου τού- του) L 1 νοήσαις Mt: νοήσαι Κ 2 ὑπὲρβάλειν M 4 μὴ ὄντα Κ ἀνάγκη αὐτὸν Κ: αὐτὸν ἀνάγκη Mt xfj τὴν Κ 5 ἔχουσαν Κ 7 τηλικοῦδε (at cf. cod. Ε et Siiuplic. p. 517,21) μεγέθους ὃ ἔχομεν Aristoteles. ad verba ἔξω τοῦ ἄστεος in Arist. cod. Ε adnotat novicius librarius γρ. ὁ εὔδημος ἔξω τοῦ ἀστέρος ἤγουν τῆς ἐν τοῖς ἄστροις φορᾶς. cf. Diels z. Textgesch. p. 39 8 ἡ κινήσεις (compendiose) Κ 11 ἀθρόον Κ: ἀθρόως Mt 14 θελήσεις Κ et incerto corapendio M: θελήσης t IG οὔτε τὸ κα- θαιρέσει οὔτε τὴν νοητικὴ Κ 18 διαιρετὸν Κ et parum clare M: διαιρέσει t 19 ἐπ’ ἄπειρον <δυνατόν>?)

[*](p. 208a27)

Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τόπου ἀνάγκη τὸν φυσικὸν ὥσπερ καὶ περὶ ἀπείρου γνωρίζειν.

Τὸ μὲν προκείμενον ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ περὶ τόπου καὶ χρόνου καὶ κενοῦ διαλαβεῖν, καὶ πρῶτόν γε περὶ τόπου. τῆ αὐτῇ δὲ πάλιν μεθόδῳ κέχρηται· πρότερον γὰρ δείκνυσιν ἀναγκαῖον ὂν τῷ φυσικῷ τὸ περὶ τοῦ τόπου πρόβλημα, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου ἐποίησε καὶ σχεδὸν πανταχοῦ ποιεῖ. ὅτι οὖν ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τόπου λόγος, κατασκευάζει ἐκ τῆς τῶν πολλῶν ἀρχαίων δόξης. τὰ γὰρ ὄντα, φησί, πάντες ὑπολαμβάνουσιν ἐν τόπῳ εἶναι, καὶ κατασκευάζουσι τοῦτο ἐκ τῶν μὴ ὄντων· εἰ γὰρ τὸ μὴ ὄν, φασίν, οὐδαμοῦ, τὸ ὂν ἄρα ποῦ, ὡς δὴ μηδὲ εἶναι δυναμένου τινὸς ὃ μὴ ἐν τόπῳ ἐστίν. ὅτι μὲν οὖν κακῶς τῇ ἀντιστροφῇ κέχρηνται, ἐκ τῶν πολλάκις εἰρημένων δῆλον· ἐκ τοῦ ἡγουμένου γὰρ ἐποιήσαντο τὴν σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφήν, δέον ἐκ τοῦ ἑπομένου ‘εἰ τὸ μὴ ὂν οὐδαμοῦ, τὸ ποῦ ἄρα ὄν’, καὶ οὕτως ἀληθὴς ἄν ἦν ὁ λόγος, ἀντίκειται δὲ δηλονότι τῷ μὲν οὐδαμοῦ τὸ ποῦ, τῷ δὲ μὴ ὄντι τὸ ὄν. ἀλλ’ εἰ καὶ ἐκεῖνοι ἁμαρτάνουσι πάντα ἁπλῶς τὰ ὄντα ἐν τόπῳ [*](1 Refertur ex GKMt, non amplius ex L. lemmata si qua exstant in G diserte adnotabo tit. om. Κ: ἀριστοτέλους φυσικῶν δ΄ (sed summo marg. al. m. τοῦ φιλ . . . . ; cetera deleta) o y λ G: (??) φϊλϊπ φιλοπο cod. Paris. 2057) εἰς τὸ δ΄ τῆς φυσικῆς ἀριστοτε M: φυσικῆς ἀκροάσεως βιβλίον δ΄ t cf. praefatio 3 δὲ καὶ περὶ τόπου ἀνάγκη KM: δ’ ἀνάγκη καὶ περὶ τόπου t cf. Aristoteles 4 περὶ om. Κ 6 τοῦ τόπου t 6. 7 πάλιν μεθόδω κέχρηται ΚΜ: με- θόδω . . . . . . ε . . ἧται (oblitterata; fuerit πάλιν κέχρηται) G: μεθόδῳ κἀνταῦθα κέχρηται t) [*](7 δείκνησιν t ὄντα τῶ φυσικῶ τὸν περὶ τοῦ τόπου λόγον τὸ περὶ Κ 8 τοῦ τόπου (ante πρόβλημα) Kt: τοῦτοτόπου (sic) M: τούτου G ἐπὶ GKM: περὶ t 9 ἀναγκαῖον Κ περὶ τοῦ τόπου Gt 10 ἀρχαίων GM: καὶ ἀρχαίων Κ: ἀρχαίας t 10. 11 ὑπολαμβάνουσι πάντες M 11. 13 τοῦτο—τινὸς oblitterata G 12 ἡ γὰρ M 15 ἐποιήσατο M) [*](16 εἰς τὸ μὴ ὃν δάμου (sic) M οὕτως KM: οὗτος Gt ἀληθὲς compend. M 17 τό μὲν et τὸ δὲ Κ 18 ἀλλὰ καὶ (om. εἰ) M)

εἶναι ὑπολαμβάνοντες, ἀλλ’ οὖν τά γε φυσικὰ σώματα περὶ ὧν τῷ φυσικῷ [*](n 1r) ὁ λόγος προδήλως ἐν τόπῳ εἰσίν· ὥρισται γὰρ ὁ ἑκάστου τῶν στοιχείων [*](16) κατὰ φύσιν τόπ.ος, γῆς πυρὸς καὶ τῶν λοιπῶν· ὥστε ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τόπου λόγος. καὶ ἄλλως εἰ περὶ κινήσεως τοῦ φυσικοῦ διαλαβεῖν, διότι καὶ περὶ φύσεως, ἡ δὲ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ· ἠρεμίας, ἡ πρώτη δὲ καὶ κυριωτάτη τῶν κινήσεων ἐστιν ἡ κατὰ τόπον δέδεικται γὰρ ἐν τῷ ὀγδόῳ ταύτης τῆς πραγματείας ὡς οὐδεμία τῶν ἄλλων ἄνευ ταύτης εἶναι δύναται, αὐτὴ δὲ χωρὶς τῶν ἄλλων· τὰ γοῦν οὐράνια ταύτην κινεῖται μόνην), ἀνάγκη ἄρα καὶ περὶ τόπου γινώσκειν τὸν φυσικόν, καθ’ ὃν ἡ πρωτίστη τῶν κινήσεων γίνεται. εἰ γὰρ σκοπὸς τῷ φυσικῷ ἡ τῶν φυσικῶν σωμάτων κατάληψις, ἕκαστον δὲ τῶν ἁπλῶν σωμάτων ἰδίαν· τινὰ κινεῖται κίνησιν τὴν κατὰ τόπον, ἀδύνατον δηλονότι τὴν φύσιν τῶν ἁπλῶν σωμάτων γνῶναι τὸν μὴ τὰς κατὰ φύσιν αὐτῶν κινήσεις ἐγνωκότα, τὰς δὲ κατὰ φύσιν αὐτῶν κινήσεις γνῶναι ἀδύνατον τὸν μὴ γνόντα τὸν κατὰ φύσιν ἑκάστου τόπον, ἐφ’ ὃν καὶ τὴν κίνησιν ποιεῖται. ὥστε ἀγνοουμένου τοῦ τόπου ἀγνοηθήσεται καὶ ἡ τῶν ἁπλῶν σωμάτων κατὰ φύσιν κίνησις, ταύτης δὲ ἀγνοουμένης καὶ αὐτὴ ἡ τῶν ἁπλῶν σωμάτων ἀγνοηθήσεται φύσις, τῶν δὲ ἁπλῶν ἀγνοουμένων καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν συγκείμενα ἀγνοηθή- σεται. ὥστε τῇ ἀγνοίᾳ τοῦ τόπου συναναιρεθήσεται καὶ αὐτὴ ἡ τῶν φυσικῶν κατάληψις.

Ότι μὲν οὖν ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ̣ ὁ περὶ τόπου λόγος, ἐν·τεῦθεν δῆλον. χαλεπὸς δέ, φησί, καὶ ἄπορος ὁ περὶ τόπου λόγος, πρῶτον μὲν διότι εἰς τὰ ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ ἀποβλέπουσιν οὐ τῆς αὐτῆς ἡμῖν ἐκ πάντων φαίνεται φύσεως ὤν. δεῖ μὲν γὰρ τὰς ἀποφάνσεις τῶν πραγμάτων καὶ τοὺς ὁρισμοὺς ποιουμένους ἐκ τ·ῶν ἐνυπαρχόντων αὐτοῖς κατὰ φύσιν ποιεῖσθαι, οἷον ἐπὶ ἀνθρώπου ἐκ τοῦ λογικοῦ καὶ θνητοῦ καὶ τῶν λοιπῶν, ἐπὶ δὲ τοῦ. τόπου ἐκ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων αὐτῷ διάφορα ἡμῖν περὶ αὐτοῦ δοξάζειν ὑποπίπτει. οἷον ὑπάρχει τῷ τόπῳ τὸ περιγράφειν καὶ ὁρίζειν τὰ ἐν αὐτῷ ὄντα, ὥσπερ τῷ κεράμῳ τὸν οἶνον· ὅσον οὖν ἐκ τούτου, εἶδος ἄν νομισθείη ὁ τόπος εἶναι· εἴδους γάρ ἐστι τὸ περατοῦν καὶ ὁρίζειν οἷς ἄν ἐγγένηται. πάλιν ὑπάρχει τῷ τόπῳ τὸ ἄλλα καὶ ἄλλα [*](2 εἰσίν] εἶναι ὑπὸλαμβαν primitus M 3 φησιν M 4 et 9 τοῦ τόπου t 5. 6 ἡ πρώτη (parum comparent in G) δὲ καὶ (καὶ om. M) κυριωτάτη κυρίω M: κυριοτάτη . . . ιωτάτη G) GKM: πρωτίστη δὲ καὶ τιμιωτάτη t 6 κινήσεων (item 11 ἕκαστἰδίαν, et των 23 τόπῳ et αὐτῆς ἡμῖν, 24 ύσεως al.) foro exhaustum G 7 τῷ ὀγδόῳ c. 7 p. 260a 26 ὀγδόω M: ἡ GKt πραγματίας K οὑδὲ μία, ut solet, G 8 αὕτη Gt γοῦν KM: r γὰρ Gt ταῦτα M 9 τὸ φυσικὸν M καθ’ ὥν K 10 τῷ φυσικῷ ἡ om. M 11 κατάλυψις Κ: κατάληψιν compend. M 13 τῶν μὴ τὰς (om. κατὰ) φύσιν et mox ἐγνοἐφῶν Κ 14 φύσεις compend. M: φύσιν * * G μὴ γνῶντα primitus G 15 τόπου M ἐφῶν Κ 16 ἀγνωθήσεται Κ ἁπλῶν] ἀπλανῶν M 19 συνανερεθήσεται M 21 τοῦ τόπου Gt 22 δέ καὶ ἄπορος φησὶν ὁ περὶ τοῦ τόπου t 23 ἀποβλέποντες M οὐ ὔτε ΚΜ 26. 27 θνητοῦ―ἡμῖν iterat Μ 27 καθ’ αὑτῶν (om. ἐκ τῶν) in iteratis Μ διὰφορὰ Κ: διαφορᾶ et διαφορὰ in iteratis M 28 ὑποπίπτειν M 31 γένηται G τὸ om. G)

δέχεσθαι σώματα ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ μένοντος τόπου, ὡς ἐπὶ τοῦ κερά. [*](n 1r) μου· ὁ αὐτὸς γὰρ καὶ οἴνου καὶ ὕδατος καὶ ἄλλων μυρίων ἐστὶ δεκτικός· ὅσον οὖν πάλιν ἐπὶ τούτῳ ὕλη ἄν εἴη ὁ τόπος καὶ οὐκ εἶδος· ἡ γὰρ ὕλη μένουσα μία καὶ ἡ αὐτὴ ἄλλοτε ἄλλο εἶδος ἐπιδέχεται, ὡς ὁ χαλκὸς ποτὲ μὲν τὸ τοῦ ἀνθρώπου ποτὲ δὲ τὸ τοῦ ἵππου εἶδος δέχεται. διά τε οὖν ταῦτα ἄπορος ὁ περὶ τόπου λόγος, καὶ ὅτι, φησίν, οὐδὲν ἔχομεν παρὰ τῶν παλαιοτέρων οὔτε προηπορημένον οὔτε προηυπορημένον περὶ τόπου· οὔτε γὰρ ἠπόρησέ τις ἱκανῶς περὶ αὐτοῦ, ὥστε καὶ ἐγγύς που τοῦ ζητουμένου ἡμᾶς ἀγαγεῖν τῷ γὰρ ὄντι ἀρχὴ εὐπορίας ἡ ἀπορία), οὔτε μὴν προηυπόρησε μετά τινος παραμυθίας καὶ κατασκευῆς ἀποφηνάμενός τις περὶ τοῦ τόπου, ἀλλ’ ὅσοι καὶ εἰρήκασί τι περὶ αὐτοῦ, ὅσον ἀποφη- νάμενοι ἐκτὸς πάσης παραμυθίας πιστεύεσθαι ἠξίωσαν, οἱ μὲν τὸ κενὸν εἶναι νομίσαντες τὸν τόπον, οἱ περὶ Δημόκριτον καὶ Λεύκιππον καὶ Μητρόδωρον, οἱ δὲ διάστημα. τοσοῦτον οὖν μόνον εἰπόντες, ὅτι τὸ κενόν ἐστιν ὁ τόπος ἢ ὅτι διάστημά τι, ἀπηλλάγησαν.

Tαῦτα εἰπὼν ὁ Ἀριστοτέλης ἐμβάλλει εἰς αὐτὸ τὸ περὶ τοῦ τόπου σκέμμα. καὶ πρῶτον μὲν δείκνυσιν ὅτι ἔστιν ὁ τόπος, εἶτα εἰς τοὐναντίον ἐπιχειρῶν, ὅτι οὐκ ἔστιν, ἵνα | ἐκ τῶν ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρημάτων ἔχοιμεν [*](n 1v) γνῶναι, ποῖαι μὲν περὶ τοῦ τόπου ὑγιεῖς ἐπιχειρήσεις ποῖαι δὲ οὔ, καὶ πῶς μὲν ὑποληπτέον περὶ τοῦ τόπου πῶς δὲ οὔ. πρότερον οὖν ἐκ πέντε τινῶν ἐπιχειρημάτων δείκνυσιν ὅτι ἔστιν ὁ τόπος, καὶ πρῶτον μὲν ἐκ τῆς ἀντιμεταστάσεως τῶν σωμάτων. ὅπου γάρ, φησίν, ὕδωρ ὑπῆρχεν, ἐνταῦθα ὑποχωρήσαντος τοῦ ὕδατος ἀὴρ ἐγένετο· πάλιν τοῦ ἀέρος ὑποχω- ρήσαντος ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ ἐγγίνεται σῶμά τι ἕτ·ερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἀγγείων. τούτου οὖν οὕτως ἔχοντος, συλλογιεῖται περὶ τοῦ τόπου τοιώσδε· ὁ τόπος εἷς καὶ ὁ αὐτὸς μένων διαφόρων σωμάτων ἐστὶ δεκτικὸς ἄλλοτε ἄλλου, ὅπερ δὲ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ μένον ἄλλοτε ἄλλων ἐστὶ δεκ·τικόν, τοῦτο καὶ ἔστι τι καὶ ἕτερόν ἐστι παρ’ ἃ δέχεται, ὁ τόπος ἄρα καὶ ἔστι τι καὶ ἕτερόν ἐστι παρ’ ἃ δέχεται· τὸ γὰρ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν οὐδ’ ἂν δέξαιτό τι. ἐκ μὲν οὖν τούτου τοῦ ἐπιχειρήματος ὅτι ἔστι τι ὁ τόπος δείκνυσιν, [*](1 σώματα δέχεσθαι M τοῦ τόπου M 4 μία] μόνα Κ 6 et 8 τοῦ τόπου t) [*](7 παλαιοτέρων KM: παλαιῶν Gt προηυπορημένον] προηπορημένον M, ubi 8 ἠπόρησε et 10 προηπόρησε 9 ἀρχὴ iterat M 11 τις Κ: τι GMt 12 ἀπάσης Gt κενὸν] κοῦν (sic) M 13 τὸν om. G 14 διάστημά τι Gt οὖν] οὐ Κ) [*](15 διαστήματα ἀπηλάγησαν Κ 16 ὁ om. G ἐμβαλεῖ KM αὐτ’ (h. e. αὐτὸν) M 18 ἐπιχειρῶν Κ: ἐπὶχειρ`` M: ἐπιχειρεῖ Gt 18. 19 ἔχειμεν M) [*](22 ὅπου (cf. Arist. p. 208b 2) KM: ὅτι οὐ οὗ corr. G2) G: οὗ t 23 ὑποχωρίσαντος priore loco K καὶ πάλιν Gt 24 ἐγγίνεταί τι σῶμα Gt 25 ἀγγείῳ K συλλογιεῖται M: συλλογεῖται Κ: συλλογίζεται Gt περὶ KM: τὰ περὶ Gt 26 διαφορῶν M 26. 28 ἄλλοτε ἄλλου ἄλλου―ἕτερόν ἐστι παρ’ ἁ δέχεται om. M 27 μένον] μένων Κ δεκτικῶν Κ 28 παρὸ δέχεται G 28. 29 ὁ τόπος ἄρα ἄρα om. M) ο ο καὶ ἐστι τι (ἐστι τ sic M) καὶ ἕτερόν ἕτερ’ M; cf. p. 506,25) ἐστι παρ’ ἁ ει om. Gt 29 δέξαιτό M 30 ὅτι ἔστι τίς G)

ἐκ δὲ τοῦ δευτέρου οὐ μόνον ὅτι ἔστι δείκνυσιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ φυσικάς [*](n 1v) τινας δυνάμεις καὶ διαφορὰς ἔχει. ἔστι δὲ τὸ ἐπιχείρημα ἐκ τῶν ῥοπῶν τῶν φυσικῶν σωμάτων. ἕκαστον γάρ, φησί, τῶν φυσικῶν σωμάτων ἐπί τινα ὡρισμένον φέρεται τόπον ἀκωλύτως, οἷον τὰ κοῦφα μὲν ἄνω τὰ δὲ βαρέα κάτω, ὁπηνίκα δὲ ἢ τὰ μὲν κοῦφα κάτω φέρηται ἢ τὰ βαρέα ἄνω, παρὰ φύσιν καὶ βίᾳ φέρεται. εἰ τοίνυν τὰ μὲν ἄνω φέρεται φύσει, τὰ δὲ κάτω, ἔστιν ἄρα φύσει τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, ταῦτα δὲ τόπου διαφοραί, τὸ ἄνω τὸ κάτω τὰ δεξιὰ τὰ ἀριστερὰ τὸ ἔμπροσθεν τὸ ὄπισθεν, ὥστε οὐ μόνον ἔστι τι ὁ τόπος, ἀλλὰ καὶ διαφορὰς ἔχει φυσικάς. οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ δύναμίν τινα ἔχει σύμφυτον τῶν τόπων ἕκαστος· εἰ γὰρ ἐφίεται ἕκαστον τοῦ κατὰ φύσιν τόπου, δῆλον ὅτι κατὰ φύσιν ἑκάστῳ ὁ τόπος ὀρεκτόν τί ἐστι καὶ ἐφετόν, τὸ δὲ ὀρεκτόν, τῷ ἔχειν τινὰ δύναμιν φυ- σικήν, οὕτως ἐστὶν ὀρεκτόν· ταύτης γὰρ ἡ ἔφεσις. εἰ δέ τις εἴποι, ὅτι οὐ τοῦ ἄνω τόπου ἐφίεται τὰ κοῦφα οὐδὲ τοῦ κάτω τὰ βαρέα, ἀλλὰ τοῦ τὴν ὁλότητα καταλαβεῖν, ἴστω ὅτι εἰ τοῦτο ἦν, ἔδει μὴ πρὸς ὀρθὰς μόνως τὰ βάρη φέρεσθαι, ἀλλὰ καὶ ἄλλως ὁπωσοῦν· δυνατὸν γὰρ τῆς γῆς πολλῆς τινος οὔσης, κἄν μὴ πρὸς ὀρθὰς ἀκριβῶς κατεφέρετο τὰ βάρη, ὅμως μὴ ἐκπεσεῖν τῆς ὁλότητος· νῦν δὲ ἐπειδὴ πρὸς τὸ κέντρον ἡ ῥοπή, διὰ τοῦτο πρὸς ὀρθὰς μόνως ἡ κίνησις. ἀμέλει κἂν ἐν ὀρύγματι μεγάλῳ πέσῃ λίθος, καίτοι κἄν εἰ ἐγκαρσίως ἠνέχθη ἐπὶ τὴν ὁλότητα φερόμενος (πανταχόθεν γὰρ ἡ γῆ περιέχει), ὅμως πρὸς ὀρθὰς μόνως ποιεῖται τὴν κίνησιν. κἄν εἰ ἐκ τῶν πλαγίων τοῦ ὀρύγματος ἀπορραγείη μόριόν τι, ὡσαύτως πάλιν φέ- ρεται. οὕτω πᾶσι τοῖς βάρεσιν ἐπὶ τὸ κέντρον ἡ ῥοπή, καὶ οὐχ ἀπλῶς ἐπὶ τὴν ὁλότητα, ἀλλὰ κἂν φέρηται ἐπὶ τὴν ὁλότητα, διὰ τοῦτο φέρεται ἐπὶ ταύτην διὰ τὸ ταύτην τὸν κατὰ φύσιν κατειληφέναι τόπον. τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ τῶν κούφων ἐροῦμεν· καὶ τούτοις γὰρ εἷς τόπος κατὰ φύσιν, ἡ κοίλη τῆς σεληνιακῆς σφαίρας ἐπιφάνεια, πρὸς ἣν πάλιν πρὸς ὀρθὰς ἤτοι πρὸς ἴσας γωνίας τοῖς κούφοις ἡ κίνησις. ἔχομεν οὖν καὶ ἐκ τοὐ δευτέρου ἐπι- χειρήματος, ὅτι καὶ ἔστι τι ὁ τόπος καὶ φυσικὰς δυνάμεις τε καὶ διαφορὰς ἔχει· διαφοραὶ γὰρ αὐτοῦ αἱ εἰρημέναι ἕξ. καὶ οὐ δήπου, φησίν, αἱ διαφοραὶ τοῦ τόπου σχέσει μόνον εἰσὶ καὶ πρὸς ἡμᾶς· ἡμῖν μὲν γὰρ καὶ θέσει ἐστὶ τὰ τοιαῦτα, ὅθεν ὁ αὐτὸς δεξιὸς γένοιτ’ ἄν καὶ ἀριστερός, καὶ ἔμπροσθεν τὸ αὐτὸ καὶ ὄπισθεν, τινὸς μετακινηθέντος ἀλλὰ καὶ ἄνω καὶ [*](1 ἐκ(??) δευτέρου Κ οὐ μόνον] ὅμοιον G fort, ὅτι ἔστι τι δείκνυσιν cl. v. 9. Arist. αι p. 208b10 et Themist. p. 254,17 5 φέρηται] φέρ/τ M 6 εἰ τοίνυν τὰ μὲν ἄνω φέρηται φήσει Κ 7 τὸ ἄνω―διαφοραί cm. G καὶ τὸ κάτω Κ: καὶ κάτω Mt 8 τὰ δεξιὰ τὰ ἀριστερὰ M: τὸ δεξιὰ τὸ ἀριστερὰ Κ: τὸ δεξιὸν τὸ ἀριστερὸν Gt 11 ὁ ante κατὰ ponunt Gt 12 τί om. M 12. 13 φυσικὴν δύναμιν Gt 14 τοῦ ἄνου M 14. 15 τὰ κοῦφα―καταλαβεῖν omissis iterat (ex v. 11) ἕκαστον τοῦ κατὰ φύσιν τόπου δῆλον ὅτι κατὰ φύσιν M 14 τοῦ κάτου Κ 15 μόνως KM: μόνον Gt 16 βάρη KM: βαρέα Gt 17 καταφέρεται Κ 22 ἀποραγείη Κ et primitus M 24 ἀλλότητα et ἀλότητα M 24. 25 φέρεται ἐπὶ om. Κ 25 τὸν om. G 2(1 κούφων] κατὰ φύσιν oompendiose M 30 γὰρ KM: δὲ Gt) κάτω, ὡς ἐπὶ τῶν στεγῶν· τὸ μὲν γὰρ ἐπικείμενον τῷ στέγει κάτω [*](n 1v) αὐτὸ ἔχει, εἰ δὲ ὑπέλθοι καὶ ὑποκάτω γένοιτο, καὶ ὃ πρότερον κάτω ἦν ὕστερον ἄνω γέγονεν), ἀλλ’ εἰ καὶ πρὸς ἡμᾶς θέσει τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω καὶ τὰ λοιπά, ἀλλ’ ἐν τῷ παντὶ φύσει ἐστὶ διακρινόμενα κατὰ τὰς κινήσεις τῶν φυσικῶν σωμάτων· κάτω μὲν γάρ φαμεν ὅπου τὰ βαρέα φύσει φέρεται, ἄνω δὲ ὅπου τὰ κοῦφα. δείκνυσι δὲ ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ, ὅτι καὶ τὰ δεξιὰ καὶ τὰ ἀριστερὰ φύσει ἐστὶν. ἐν τῷ παντί, δεξιὰ μὲν λέγων τὰ ἄρ- χοντα τῆς κινήσεως, οἷον τὰ ἀνατολικά, ἐπεὶ καὶ ἐν ἡμῖν ταῦτα δεξιά, ἀριστερὰ δὲ τὰ ἀντικείμενα. κατὰ τὴν αὐτὴν δὲ ἀναλογίαν καὶ ἔμπροσθεν μὲν εἴη ἂν τὰ βόρεια, τὰ νότια δὲ ὄπισθεν. εἰ δέ τις ταῦτα μὴ προσίοιτο, τὸ γοῦν ἄνω καὶ κάτω κατὰ φύσ·ιν εἶναι ἐξ ἀνάγκης δῶ σεῖ, ταῦτα δὲ τό- που διαφοραί, ὥστε καὶ ἐστιν ὁ τόπος καὶ φυσικὰς ἔχει διαφοράς. τὸ τρίτον ἐπιχείρημα ἐκ τῶν μαθηματικῶν μεγεθῶν. ὅτι γάρ, φησίν, ἔστιν ὁ τόπος φύσει, δηλοῦσι μάλιστα τὰ μαθηματικὰ μεγέθη. ἐπειδὴ γὰρ πᾶν μέγεθος ἐκ θέσιν ἐχόντων μορίων ἐστί, τοιαῦτα δέ ἐστι καὶ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη, διὰ τοῦτο καὶ αὐτὰ θέσιν τινὰ ἔχει καὶ κεῖταί που· φαμὲν γὰρ τοῦ τριγώνου τοῦδε βάσιν μὲν εἶναι τήνδε κορυφὴν δὲ τήνδε, καὶ πλευρὰν τὴν μὲν δεξιὰν τὴν δὲ ἀριστεράν, ἀλλὰ τούτων μὲν οἱ τόποι σχέσει εἰσὶ καὶ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ἐπινοίᾳ, ὅθεν εἰ στρέψω τὸ τρίγωνον, ἄλλην ποιῶ κορυφὴν καὶ ἄλλην βάσιν καὶ τὴν τῶν πλευρῶν θέσιν ἐναλλάττω· καὶ τοῦτο εἰκότως, ἐπεὶ μηδὲ καθ’ ἑαυτὰ ὑφέστηκεν, ἀλλ’ ἐν τῆ ἐπινοίᾳ τῆ ἡμετέρᾳ τὸ εἶναι ἔχει. ὥσπερ οὖν τὸ εἶναι κατ’ ἐπίνοιαν ἔχει καὶ οὐ κατὰ φύσιν, οὕτω δὲ καὶ τοὺς τόπους. εἰ τοίνυν ταῦτα ἐν ἐπινοίᾳ τὸ εἶναι ἔχοντα ἐν ἐπινοίᾳ καὶ τοὺς τόπους ἔχει, εἴ τι ἄρα τῶν ὁμοίων φύσει ὑφέστηκε, φύσει ἄν ἔχοι καὶ τὴν θέσιν τῶν μορίων καὶ τοὺς τόπους.

Αὗται μὲν οὖν αἱ ἐπιχειρήσεις πραγματειώδεις εἰσίν, αἱ δὲ λοιπαὶ δύο ἔνδοξοι καὶ ἐκ τῆς τῶν παλαιῶν μαρτυρίας, ἡ μὲν τετάρτη ἐκ τῶν τὸ κενὸν εἰσαγόντων εἰ οὖν, φησί, κενόν τί ἐστι, τὸ δὲ κενὸν οὐδὲν ἕτερον εἶναι λέγουσι καὶ αὐτοὶ ἢ τόπον ἐστερημένον σώματος, δῆλον ὅτι ἔστι τῶν ὄντων ὁ τόπος), ἡ δὲ πέμπτη· ὅτι καὶ Ἡσίοδος οὐ μόνον εἶναί φησι τὸν τόπον, [*](1 στηγῶν et mox στέγη et ὑπέλθει Κ 2 καὶ ὃ KM: ὃ (om. καὶ) Gt κάτω] ὑποκάτω M 3 τὸ (ante κάτω) M: τὰ Κ: om. Gt 5 φαμεν] φερόμενον M 5. 6 φέρονται Κ 6 Περὶ οὐρανοῦ Β 2 cf. Philop. p. 454,5 sqq. 7 τὰ (ante ἀριστερὰ) om. M ἐστὶν ἐν KM: ἐστὶ Gt 7. 8 ἄρχονται Κ 9 τὰ om. Μ. καὶ GKM: om. t 10 ἄν εἴη t 12 fort. ἔστι τι ὁ 12. 13 τὸ τρίτον δὲ et mox μαθηματικῶν ἐστι μεγεθῶν t 13. 14 ἔστιν ὁ τόπος GKM: ὁ τόπος ἐστὶ t 14. 16 ἐπειδὴ—μεγέθη om. G 15 ἐχόντων] ἔχων τῶν Κ 16 ποῦ libri 17 κο- ο ρυφή M δὲ om. G καὶ om. Gt 18. 19 σχέσει GK: ἄε ut solet M: σχέσεις t 19 et 22 ὑμετέρα M 20 θέσιν] θέσει M ἐνελάττω Κ) [*](21 ἐπεὶ μὴ δὲ KM: ἐπειδὴ μὴ Gt at cf. p. 503,12 23 δὲ KM: δὴ Gt post ταῦτα aliquid erasum Κ ἐν om. M 24 ἄρ τῶν ὁμοίων om. M 25 ἄν ἔγει M τρόπους G 2() πραγματιώδεις libri 27 et 3(1 ἡ] εἰ Κ 28 φησι τὸ κενόν τί ἐστι Gt 29 σώματα Κ)

ἀλλὰ καὶ φύσει προϋποστῆναι τῶν ἄλλων·“ἤτοι γὰρ πρώτιστα”, φησί, [*](n 1v) “χάος γένετ’, αὐτὰρ· ἔπειτα γαῖ’ εὐρύστερνος”. ἔοικε γάρ, φησί, καὶ οὗτος τῶν νομιζόντων ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων ἐστὶν ὃ μὴ ἐν τόπῳ ἐστί· διὰ τοῦτο γοῦν πρὸ πάντων ὑποστῆναί φησι τὸ·ν τόπον ἀπὸ τῆς χώρας καὶ τοῦ χωρητικὸν εἶναι πάντων | ‘χάος’ αὐτὸν ὀνομάσας. ὥστε, φησίν, εἰ ταῦτα [*](n 2r) οὕτως ἔχει, ἔοικεν οὐ μόνον εἶναι ἡ τοῦ τόπου φύσις, ἀλλὰ καὶ θαυμαστή τις εἶναι καὶ πρώτη τῶν ἄλλων πάντων· συναναιρεῖ γὰρ καὶ οὐ συναναιρεῖται. μὴ ὄντος μὲν γὰρ τοῦ τόπου οὐδ’ ἄλλο τι ἄν εἴη, εἴ γε πάντα τὰ ὄντα ἐν τόπῳ, εἰ δὲ μὴ τοῦτο, τὰ γοῦν σώματα οὐκ ἂν εἴη μὴ ὄντος τοῦ τόπου, τῶν σωμάτων δὲ μὴ ὄντων οὐδὲν κωλύει εἶναι τόν τόπον. καὶ εἴ τίς γε τῷ χρόνῳ μὴ βούλοιτο προυπάρχειν τὸν τόπον, πάντως γοῦν τῇ φύσει προυπάρχειν αὐτὸν ἀνάγκη.

Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τόπου ἀνάγκη τὸν φυσικὸν γνωρίζειν ὥσπερ καὶ περὶ ἀπείρου, εἰ ἔστιν ἢ μή. οὕτω γὰ·ρ καὶ περὶ τοῦ ἀπείρου ἐζήτησε καὶ εἰς ἑκάτερα ἐπεχείρησεν, εἶτα ἔδειξε πῶς μὲν οὐκ ἔστι πῶς δὲ ἔστι. καὶ πῶς ἔστι καὶ τί ἐστι. τὸ μὲν πῶς ἔστιν, οἷον πότερον καθ’ ἑαυτὸν ὑφεστηκώς, ὡς ἐδόκει τοῖς τὸ κενὸν λέγουσιν· εἶναι τὸν τόπον ἢ διάστημα, ἢ ἐν ἄλλῳ τὸ εἶναι ἔχων, ὡς Ἀριστοτέλει δοκεῖ οὐ γὰρ εἶναι ὑπόστασίν τινα κεχωρισμένην καὶ καθ’ ἑαυτὴν ὑφεστηκυῖαν), τὸ δὲ τί ἐστι, πότερον κενὸν ἢ διάστημα ἢ πέρας τοῦ περιέχοντος.

[*](p. 208a29)

Τά τε γὰρ ὄντα πάντες ὑπολαμβάνουσιν 〈εἶναί που〉.

Οτι οὕτως ἀναγκαῖος ὁ περὶ τόπου λόγος ὡς κοινὴν εἶναι πάντων τὴν δόξαν, ὅτι εἴ τι ἔστι, πάντως ἐν τόπῳ ἐστίν, ὥστε τὸν τὰ ὄντα γνῶναι βουλόμενον δεῖ καὶ τὸν τόπον· γνῶναι, οὗ ἄνευ ἐκεῖνα εἶναι οὐ δύναται. καὶ κατασκευάζουσι τοῦτο, τὸ πᾶν τὸ ὂν ἐν τόπῳ εἶναι, κακῶς τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ χρώμενοι· λαμβάνοντες γὰρ ὅτι τὸ μὴ ὂν [*](1 ἤτοι κτλ. Hesiod. Theog. 116 ἤτοι γὰρ] ἤτοι μὲν Hesiodi libri: πάντων μὲν Aristoteles cf. Mullach Fr. Phil. Gr. I p. 282 n. 12 2 γένετο Κ: κ . . . . . νεται (corr. ἐγγίνεται) M αὐτὰρ—εὐρύστερνος om. Κ αὐτὰρ] γὰρ M γαῖα libri γάρ om. M o τῶν ὀνομαζόντων M ὃ GKM: ὅτι t 4 γοῦν] γὰρ Κ τὸν om. M 4. 5 χωρητικοῦ M 5 πάντων εἶναι Gt αὐτῶν Κ 7 καὶ (ante πρώτη) om. M 7. 8 συναιρεῖται M 9 τούτω M 10 τοῦ om. Κ) [*](11 τὸν χρόνον M βούλητο t 13. 14 Ὁμοίως―ἢ μή M: om. G: ὁμοίως δὲ ceteris omissis Κ: ὁμοίως δ’ ἀνάγκη καὶ περὶ τοῦ τόπου τὸν φυσικὸν nec plura t) [*](13 γνωρίζειν scripsi: γνωρίζει M 14 τοῦ om. Gt 15 ἁ KM: ἐφ’ Gt 16 τὸ ο μὲν GKM: τὸ μὲν οὖν t 17 πότερα M ἑαυτὸ G ὑφεστηκώς Κ: ὑφεστικ M: ὑφέστηκεν Gt τὸ καινὸν M 18 ἔχων scripsi: ἔχον libri 19 αὐτὴν G 20, 23 πότερον κενὸν—ὅτι εἴ τι ἔστι Om. M 21 εἶναί που addidi ex t: om. Κ) [*](22 τόπου GK: τοῦ τόπου t 24 γνῶναι altero loco KM: εἰδέναι Gt ἐκεῖναι (sic) M 25 τὸ πᾶν] τῶ(??) πᾶν G 26 ἀντιστροφὴν (sic) KM)

οὐδαμοῦ ἐστι, καὶ ἀληθῆ γε λαμβάνοντες, κακῶς ἐκ τοῦ ἡγουμένου ποιοῦνται [*](n 2r) τὴν ἀντιστροφήν, τὸ ὂν ἄρα που.

[*](p. 208b 1)

Ὁτι μὲν οὖν ἔστιν ὁ τόπος, δοκεῖ δῆλον εἶναι ἐκ τῆς 20 ἀντιμεταστάσεως.

ἐντεῦθεν τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα ὅτι ἔστιν ὁ τόπος. ὅπου γὰρ ἔστιν ὕδωρ, ἐνταῦθα ἐξελθόντος ὥσπερ ἐξ ἀγγείου πάλιν ἀὴρ ἔστι. τοῦτο ἡ ἐλάττων ἐστὶ τοῦ συλλογισμοῦ πρότασις, ὅτι ὁ τόπος εἷς καὶ ὁ αὐτὸς μένων ἄλλοτε ἄλλων σωμάτων ἐστὶ δεκτικός. τοῦτο δὴ τῶν ἐγγι- νομένων καὶ μεταβαλλόντων ἕτερον πάντων εἶναι δοκεῖ. ἡ μείζων πρότασις· ὅπερ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ὑπάρχον ἄλλοτε ἄλλων ἐστὶ δεκτικόν, καὶ ἔστι καὶ ἕτερόν ἐστιν ὧν δέχεται. ὥστε δῆλον ὡς ἦν ὁ τόπος τι καὶ <ἡ> χώρα ἕτερον ἀμφοῖν. τοῦτο τοῦ συλλογισμοῦ τὸ συμπέρασμα.

[*](p. 208b 8)

Ἔτι δὲ αἱ φοραὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων καὶ ἁπλῶν.

Τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα, τὸ ἐκ τῶν ῥοπῶν. εἰκότως δὲ ἐπὶ τῶν ἁπλῶν γυμνάζει τὸν λόγον· καὶ γὰρ τὰ σύνθετα κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν τῶν ἁπλῶν τὴν φυσικὴν κίνησιν ἔχει.

[*](p. 208b 12)

ταῦτα δέ ἐστι τόπου μέρη καὶ εἴδη.

Ὡς ἀδιάφορον τέως εἴτε μέρη εἴη ταῦτα εἴτε εἴδη τοῦ καθόλου τόπου, ἀδιαφόρως κέχρηται. οὐδὲν γὰρ τοῦτο συμβάλλεται πρὸς τὸ προκείμενον· ζητοῦμεν γὰρ νῦν, εἰ ἔστιν ὅλως ὁ τόπος ἢ μὴ ἔστι. λέγοιεν δ’ ἄν μέρη μὲν οἱ διάστημα αὐτὸν εἶναι λέγοντες ἢ κενόν, εἴδη δὲ οἱ πέρας του περιέχοντος.

[*](p. 208b19)

οὐ γάρ’ ὅ τι ἔτυχέν ἐστι τὸ ἄνω, ἀλλ’ ὅπου φέρεται τὸ πυρ’.

Ὅτι ἐν τοῖς φυσικοῖς οὐκ ἔστι θέσει τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, ἀλλὰ φύσει [*](3. 4 δοκεῖ—ἀντιμεταστάσεως om. Κ 5. 6 ὅπου—ἀὴρ ἔστι post δεκτικός (v. 8) traicit t 5. 6 ἐστι νῦν ὕδωρ G 6 ἐνταῦθα—ἔστι om. G ἀὴρ ἔνεστι Aristoteles 7. 8 τοῦτο―δεκτικός om. M 7 τοῦτο ἡ ἐλάττων (correxi: τοῦτο ἡλάττων K: τοῦτο ἐλάττων G) ἐστι τοῦ συλλ. πρότασις GK: καὶ πρῶτον τίθησι τὴν ἐλάττω τοῦ συλλ. πρότασιν t 8. 9 τοῦτο—δοκεῖ om, G) [*](9 εἶναι] εἰ καὶ M 9. 10 εἶτα ἕπεται ἡ μείζων πρότασις. ἥτις ἐστιν αὕτη. ὅπερ t ἡ μεῖζον Κ 10 ὥσπερ KM ἄλλων] ἄλλο M 11 fort, καὶ ἔστι x003E; καὶ 11.12 ὥστε—ἀμφοῖν om. G 12 ἡ t: om KM τούτου (sic) τοῦ Μ 13 δὲ om. M αἰ διαφοραὶ Arist. cod. G (non E) τῶν φυσικῶν σωμάτων καὶ ἁπλῶν M: τῶν φυσικῶν ceteris omissisK: τῶν σωμάτων τῶν φυσικῶν t 14 τοῦτό ἐστι τὸ δεύτερον t 17 τόπου μέρη t: τόπου (om. μέρη) Κ: μέρη τότε τόπου (sic) M 19 τούτου M 20 λέγοιεν ex λέγοιεν corr. G2 23 ἔτυχέν ἐστι τὸ ἄνω KM: ἔτυχε τὸ ὄνω ἐστὶν t et Arist. cod. F 23. 24 ἀλλ’—πῦρ om. Κ)

καὶ ὡρισμένον, δῆλον οὖν καὶ ἐντεῦθεν· εἰ γὰρ εἴη οἶκός τις μεταξὺ στέγην [*](n 2r) ἔχων, ταύτης θέσει οὔσης ἄνω τε καὶ κάτω, ἐὰν ἀφεθῇ κάτωθεν πῦρ ἢ ἄνωθεν βῶλος, οὐ στήσεται ἐν τῷ μέσῳ, ἀλλὰ χωρήσει τὸ μὲν ἄνω ἡ δὲ κάτω, μὴ εἰργόμενα βίᾳ ἀλλὰ χώραν τῆς παρόδου λαμβάνοντα.

[*](p. 208b21)

Ὡς οὐ τῇ θέσει διαφέροντα μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ δυνάμει.

Εἰ γὰρ τῶν πλεῖστον ἀλλήλων διαφερόντων ἑκάτερος τῶν τόπων δεκτικός, δῆλον ὅτι οὐ μόνον τῇ θέσει, ἀλλὰ καὶ τῇ δυνάμει διαφέροιεν ἂν ἀλλήλων· ὀρεκτὸν γάρ ἐστιν ἑκάτερον, τὸ μὲν τῶν κούφων τὸ δὲ τῶν βαρέων.

[*](p. 208b22)

Δῆλοί δὲ καὶ τὰ μαθηματικά.

Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα. εἰ γὰρ ταῦτα μὴ ὄντα ἐν τόπῳ, ἐπειδὴ μηοε φύσει ὑφέστηκε καθ’ αὑτά, ὅμως ἐπειδὰν ὑποστῇ κατὰ διάνοιαν, εὐθὺς [*](n 2v) καὶ θέσιν ἴσχει καὶ τόπον ἀναλογοῦντα τῇ ὑπάρξει αὐτῶν, λέγω δὴ καὶ αὐτὸν κατ’ ἐπίνοιαν, πολλῷ γε δήπου τὰ φυσικὰ μεγέθη καὶ ἐν ὑπάρξει ὄντα φυσικὸν ἄν ἔχοι καὶ τὸν τόπον καὶ ὑφεστηκότα οὐκ ἐν σχέσει τινός, ἀλλὰ κατὰ φύσιν· ὡς γὰρ ἄν ἔχῃ τὸ ἐν τόπῳ, οὕτω καὶ τὸν τόπον ἔχειν ἀνάγκη, εἰ κατ’ ἐπίνοιαν τὸ ἐν τόπῳ, καὶ ὁ τόπος ἂν κατ’ ἐ·πίνοιαν εἴη, εἰ ἐν σχέσει τὸ ἐν τόπῳ ἐστί, καὶ ὁ τόπος τοιοῦτος. οὐκοῦν καὶ τῶν φύσει που ὄντων, καὶ ὁ τόπος αὐτῶν φύσει ἂν εἴη.

[*](p. 208b25)

Ἔτι οἱ τὸ κενὸν φάσκοντες εἶναι τόπον λέγουσι.

Τὸ τέταρτον ἐπιχείρημα ἔνδοξον ὄν, οὐκ ἀναγκαῖον, ὥσπερ καὶ τὸ πεμπτον.

[*](p.208b29)

Δόξειε δ’ ἂν καὶ Ἡσίοδος ὀρθῶς λέγειν ποιήσας πρωτον τὸ χάος.

Τὸ πέμπτον ἐκ τῆς Ἡσιόδου μαρτυρίας.

[*](1 οὖν om. Gt στέγη, ἢ Κ 3 βόλος Κ 5 Ὡς] καὶ t (??) (sic) ο κένει (sic) ἀλλὰ Μ 9 ἂν om. Gt ὀρεκτῶν Κ ἑκάτερ’ M 13 ἑαυτὰ t ὑποστῇ] ἐπι Μ 14 ἴσχει KM: ἔχει Gt τόπω M 17 ἔχη GM: ἔχοι Kt)[*](18 ἂν ΚΜ: δήπου Gt 19 σχέσει τί ἐν M οὔκουν Κ 20 που ὄντων Gt: ποιούντων KM καὶ ὁ τόπος αὐτῶν GKM: ὁ τόπος (om. καὶ et αὐτῶν) t 21 οἱ] εἰ M τόπον om. Κ 22.26 Τὸ τέταρτον—μαρτυρίας om. Κ 22 Τὸ τέταρτον τοῦτό ἐστιν ἐπιχείρημα t 26 Τὸ πέμπτον ἐστὶν ἐπιχείρημα ἐκ τῆς ἡσιόδου μαρτυρίας ληφθέν t)[*](p. 208b33)

Εἰ δ’ ἐστὶ τοιοῦτον, θαυμαστή τις ἂν εἴη ἡ τοῦ τόπου [*](n 2v) δύναμις καὶ πρώτη τῶν ἄλλων.

Εἰ τοιοῦτος, φησίν, ὁ τόπος ἐστίν, οἷον Ἡσίοδός τε καὶ οἱ ἄλλοι λέγουσι, θαυμαστή τις ἄν εἴη αὐτοῦ ἡ φύσις, καὶ οὐ μόνον τῶν ὄντων ἐστίν, ἀλλὰ καὶ πρὸ πάντων. εἰ γὰρ δίχα μὲν αὐτοῦ μηδὲν ἔστι τῶν ἄλλων, αὐτὸς δὲ πάντων προυπῆρξε, δῆλον ὅτι καὶ τῇ φύσει καὶ τῷ χρόνῳ πρότερός ἐστι· συναναιρεῖ γὰρ καὶ οὐ συναναιρεῖται.

[*](p. 209a2)

Οὐ μὴν ἀλλ’ ἔχει γ.ε ἀπορίαν, εἰ ἔστι, τί ἐστι, πότερον ὄγκος τις σώματος ἤ τις ἑτέρα φύσις.

Δείξας διὰ πέντε ἐπιχειρημάτων ὅτι ἔστιν ὁ τόπος, μέτεισιν ἀκολού- θως ἐπὶ τὸ δεῖξαι τί ἐστι τοῦτο γὰρ τῶν προβλημάτων τὸ δεύτερον), ἀλλὰ ζητῶν τί ἐστι, περιάγει τὸν λόγον εἰς τὸ δεῖξαι ὅτι οὐδ’ ὅλως ἔστιν ὁ τόπος, ἵνα δείξῃ, ὡς εἶπον, χαλεπὸν ὄντα τὸν περὶ αὐτοῦ λόγον, καὶ ὅτι πεφύκασιν αἱ ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρήσεις γυμνάζειν τὸν νοῦν καὶ ἀκριβῆ τῶν πραγμάτων τὴν γνῶσιν ἐντιθέναι, οὐ μόνον αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ τοῦ προβλήματος κατασκευαζομένου, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναιρεῖν αὐτὸ λόγων ἐπι- χειρούντων ἐλεγχομένων. διὰ πλειόνων οὖν ἐπιχειρημάτων πειρᾶται σα- λεύειν τὴν περὶ τοῦ εἶναι τὸν τόπον ὑπόληψιν. οὐ δεῖ δὲ τοὺς ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειροῦντας λόγους ἀπαιτεῖν τὸ ἀναγκαῖον ἔχειν (τοῦτο γὰρ ἀλλὰ τὸ πιθανὸν ἐν αὐτοῖς, οὐ τὸ ἀναγκαῖον, πάντως ἀπαιτητέον· ὥστε οὐ δεῖ θαυμάζειν, εἰ καί τινα τῶν ἐπιχειρημάτων μέχρι τοῦ πιθανοῦ πρόεισι, τότε δὲ οἱ ἐφ’ ἑκάτερα λόγοι δύνανται ἔχειν τὸ ἀναγκαῖον, ὅταν τὰ μὴ ὑπάρχοντα τῷ πράγματι ὡς ὑπάρχοντα λαμβάνοντες οὕτως συλλογί- ζωνται. ἄρχεται δέ, ὡς εἶπον, τοῦ λόγου ἐκ τῆς τοῦ τί ἐστιν ὁ τόπος ζητήσεως. ἐπεὶ οὖν ἡ τοῦ τί ἐστι γνῶσις διὰ τῶν ὁρισμῶν ἡμῖν παρα- γίνεται, οἱ δὲ ὁρισμοὶ ἐκ γενῶν εἰσι καὶ διαφορῶν, δεῖ, φησί, πρῶτον εὑ· ῥεῖν τὸ τοῦ τόπου γέν.ος. ἀνάγκη οὖν τὸν τόπον ἢ σῶμα εἶναι ἢ ἀσώματον. πρότερον οὖν δείκνυσιν ὅτι ἀσώματος οὐκ ἔστι, διὰ τοῦ δεικνύναι ὅτι ἀνάγκη σῶμα εἶναι τὸν τόπον. εἰ γὰρ τὸ σῶμα ᾗ σῶμά ἐστιν ἐν τόπῳ [*](1 lemma om. Κ 2 πρῴ τῶν ἄλλων M: προτέρα πάντων t Arist. at cf. p. 501,7 3 τοιοῦ- τος KMt: τοιοῦτος γάρ G οἱ et mox θαυμαστή τις ἄν om. M 5 προπ·άντων M) [*](6 πάντων GKM: πρὸ πάντων t 8 lemma om. Κ 9 ὄγκος τις M: ἔστι τις ὄγκος t) [*](12 ζητῶ M 13 εἴπω ut vid. M ὄντα om. Κ 14 ὅτι KMt: ἔτι G ἐφ’ ἑκάτεραι (sic) G ἀκριβ` M 15 αὑτὸ τοῦ t: αὑτοῦ KM: αὑτοῦ τοῦ G 16 προβλήματα KM κατακατασκευαζομένου Κ 17 ἐλεγχομένου M 19 λόγους om. M qui mox) [*](22 ἑκατέρων corr. Κ 23 οὕτω t 23. 24 συλλογίζονται KM 24 τὸν λόγον KM) [*](25 τῆς ζητήσεως G εἰ τοῦ (om. τί) ἐστι γνῶσις διὰ τὸν ὁρισμόν M 2(5. 27 εὑρεῖν om. Gt 27 γένος KMG: γένος G2: γένος ζητεῖν t 28 ἀσώματος KM: ἀσώματον Gt)

ἐστί, δῆλον ὅτι κατὰ πᾶσαν αὐτοῦ διάστασιν ἐν τόπῳ ἐστίν· εἰ γὰρ ἡ ἐν [*](n 2v) μήκει μὲν διάστασις ἐν τόπῳ εἴη, ἄλλη δέ τις μὴ εἴη, οὐχ ᾗ σῶμα ἐν τόπῳ ἐστίν, ἀλλ’ ᾗ μῆκος ἔχει τυχὸν ἢ πλάτος, εἰ δὲ τὸ σῶμα ᾗ σῶμά ἐστιν ἐν τόπῳ ἐστί, κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις δηλονότι ἐν τόπῳ ἐστίν. ὥστε καὶ ὁ δεκτικὸς τοῦ σώματος τόπος τριχῇ διέστηκεν· εἰ γὰρ μὴ εἴη τριχῇ διεστηκώς, ἀλλ’ οἷον ἢ διχῇ ἢ μοναχῇ, οὐ περιέχει τὰς τρεῖς τοῦ σώματος διαστάσεις. ἀνάγκη ἄρα τὸν τόπον τοῦ σώματος τριχῇ διαστατὸν εἶναι, πᾶν δὲ τριχῇ διαστατὸν σῶμά ἐστιν (οὗτος γὰρ <ὁ> ὁρισμὸς τὸ τριχῇ διαστατόν), καὶ ὁ τόπος ἄρα σῶμά ἐστι. καὶ ἔστιν ὁ συλλογισμὸς ἐν πρώτῳ σχήματι· ὁ τόπος τριχῇ διαστατός, πᾶν τριχῇ διαστατὸν σῶμά ἐστιν, ὁ τόπος ἄρα σῶμά ἐστιν. οὕτω ·δείξας ὅτι ἀνάγκη σῶμα εἶναι τὸν τόπον, καὶ διὰ τούτου ἀνελὼν ὅτι οὐκ ἔστιν ἀσώματός, δείκνυσι πάλιν ὅτι οὐδὲ σῶμα δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον· εἰ γὰρ εἴη σῶμα ὁ τόπος, δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ ἔσται, ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον δύο σώμα·τα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, ἀδύνατον ἄρα σῶμα εἶναι τὸν τόπον· κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν, ὃς τῇ ἀναιρέσει τοῦ ἑπομένου ἀναιρεῖ τὸ ἡγούμενον. πόθεν δὲ ὅτι τὸ συνημμένον ἀληθές, λέγω δὴ τὸ εἰ σῶμα εἴη ὁ τόπος δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι; τοῦτο οὖν κατασκευάσεις διὰ κατηγορικοῦ συλλογισμοῦ οὕτως· πᾶν σῶμα ἐν τόπῳ, πᾶς δὲ τόπος σῶμα, πᾶν σῶμα ἄρα ἐν σώματι· εἰ δὲ σῶμα ἐν σώματι, δύο ἅμα ἐν τῶ αὐτῶ τόπῳ σώματα ἂν εἴη. ὅτι δὲ ἀδύνατον δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, μάθοις ἄν ἐντεῦθεν· εἰ γὰρ δυνατὸν ἦν σῶμα διὰ σώματος χωρῆσαι, ὡς δύο ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, δυνατὸν ἦν τὸ μέγιστον ἐν τῷ μικροτάτῳ χωρηθῆναι, καὶ ὡς αὐτός φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, ἡ θάλαττα ἂν ἐν κυάθῳ ἐχωρήθη καὶ ὁ οὐρανὸς ἐν κέγχρῳ· δυνατὸν γὰρ τὸ μέ- γιστον εἰς ἴσα ἐλάχιστα κατατεμεῖν, οἷον τὴν θάλατταν εἰς κυαθιαῖα μέτρα. εἰ τοίνυν | ἐν τῷ αὐτῷ δυνατὸν δύο ἰσόογκα σώματα χωρηθῆναι, [*](n 3r) διὰ τί μὴ καὶ τρία καὶ τέτταρα καὶ ἄπειρα; τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις; εἰ δὲ τοῦτο, χωρηθήσεται ἡ θάλαττα ἐν τῷ κυάθῳ καὶ ὁ οὐρανὸς ἐν κέγχρῳ· πᾶν γὰρ πεπερασμένον καταδαπανᾶται ἴσων πεπερασμένων ὁποιωνοῦν ἀφαιἐστί [*](1 (ἐστί 1 ἐστί (prius) om. G δῆλον οὖν κατὰ Κ 2 ἄλλη (ex ἀλλ’ ἡ) corr. M qui mox ὁ μὴ εἴη] μὴ ἦ G 3 μῆκος] μὴ ἐν (sic) M 4 τὰς om. G ἐν τόπω ἐστίν (post δηλονότι) KM: ἐστὶν ἐν τόπῳ Gt 6 ἀλλοῖον K: ἀλλ’ οἷσ’ (sic) M 8 δὲ τὸ τριχῆ Gt ὁ addidi 9 τὸ] τῶ M ὁ τόπος ἄρα σῶμά ἐστι iterat M 10 πρώτω GKM: τετάρτῳ t πᾶν τὸ τριχῆ t 11. 18 ὁ τόπος ἄρα―εἴη ὁ τόπος om. M 12 διὰ τοῦτο Κ ἀσώματος scripsi: ἀσώμα G: ἀσώματον t: ἀδύνατον Κ 14 τόπῳ om. Κ ἔσται] ἔστιν Κ 19 συλλό- γου Κ οὕτω t 20 ἅμα om. G 22 μάθεις Κ 23 χωρῆσαι (ex χωρὶς ἐστὶν) corr. M αὐτῷ εἶναι scripsi: αὐτῶ εἶναι εἶναι K: αὐτῶ εἶναι τόπω M: αὐτῷ τόπῳ εἶναι Gt 24 φησιν Phys. Δ 12 p. 221a22 cf. Philop. t 4r30 sq. θάλαττα GKM: θάλασσα t 25 et 29 κέχρω KM 25. 26 μέγιστον] μέγεθ` (h. e. μέγεθον) M 26 ἴσας Κ ἐλάχιστα KM: τῷ ἐλαχίστῳ Gt cf. p 8v2 θάλατταν G: θάλαττα (sic) M: θάλασσαν Kt 27 δυνατὸν ante ἐν traiciuntGt 28 δ΄ M: τέταρτα t 29 θάλασσα Kt ὁ om. KM 30 πᾶν―ἀφαιρουμένων ante δυνατὸν (v. 25) collocaverat, sed rubris traiectionis indicibus rectum ordinem restituit G) ρουμένων. ὥστε εἰ τοῦτο ἀδύνατον, καὶ τὸ ἐν τῷ αὐτῷ ἄρα δύο σώματα [*](n 3r) εἶναι ἀδύνατον. ἔπειτα εἰ δυνατὸν σῶμα διὰ σώματος χωρῆσαι, ἔδει τὸν ξέστην τοῦ ὕδατος ἐμβαλλόμενον εἰς δύο ξέστας οἴνου τὸ ὅλον μὴ τριῶν ξεστῶν ποιεῖν ἀλλὰ δύο, ὥστε τὸ αὐτὸ φυλάττεσθαι μέτρον τῶν δύο ξεστῶν τοῦ οἴνου. εἰ γὰρ μὴ μόνον αἱ ποιότητές εἰσιν αἱ δι’ ἀλλήλων χωροῦσαι, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ τὰ σώματα, οἷον τὸ ὕδωρ δι’ ὅλης τῆς ναστότητος τοῦ οἴνου ἐχώρησεν, οὐκ ἔδει τὸ ἐξ ἀμφοῖν πλείονα ἐπιλαμβάνειν τόπον, ἢ εἰ ὅλως χωρῶν ὁ ξέστης τοῦ ὕδατος διὰ τῶν δύο ξεστῶν τοῦ οἴνου πλείω τὸν ὅλον ποιεῖ, ἔδει τετραξεστιαῖον γενέσθαι τὸ ἐξ ἀμφοῖν, εἴ γε δι’ ὅλων τῶν δύο ξεστῶν ὁ ξέστης ἐχώρησε, ἤγουν πάλιν τῷ ξέστῃ τοῦ ὕδατος ἐμβαλλομένων δύο ξεστῶν οἴνου, ἐπειδὴ οἱ δύο ξέσται διὰ τοῦ ἑνὸς ἐχώ- ρησαν, τὸ ἐξ ἀμφοῖν ξεστιαῖον γενέσθαι. εἰ τοίνυν ἀδύνατον δύο σώματα ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν κατέχειν τόπον, ἐπειδὴ χωρεῖν σῶμα διὸ σώματος ἀδύνατον, ἀδύνατον σῶμα εἶναι τὸν τόπον. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἀσώματον δυνατόν, ὡς δέδεικται· ἢ γὰρ πάντῃ. ἀδιάστατος ἔσται, καὶ οὕτως <οὐ> ξεται τὸ διαστατόν, ἢ μοναχῇ μόνως ἢ διχῇ διαστατός, καὶ οὕτως οὐ δέξεται ὅλον καθ’ ὅλον ἑαυτὸ τὸ σῶμα, δεῖ δὲ τὸ σῶμα ἡ σῶμά ἐστιν ἐν τόπῳ εἶναι. εἰ τοίνυν μήτε σῶμα δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον μήτε ἀσώματον, ἔοικεν ἄρα μηδὲ εἶναι ὅλως ὁ τόπος· εἰ γὰρ ἦν, ἢ σῶμα πάντως ἦν ἢ ἀσώματος.

Ἔπειτα, φησί, δι’ ὧν ἀπεδείξαμεν ὅτι ἔστιν ὁ τόπος, δι’ αὐτῶν τούτων δυνατὸν ἀποδεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστιν. ἀπεδείκνυτο δὲ μάλιστα διὰ τοῦ πρώτου ἐπιχειρήματος, ἦν δὲ τοιοῦτον· εἰ ὁ τόπος εἷς καὶ ὁ αὐτὸς μένων πλείονα σώματα ἄλλοτε ἄλλα δέχεται, ὃ δὲ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ μένον πλείονα δέχεται σώματα, τοῦτο καὶ ἔστι καὶ ἕτερόν ἐστι παρ’ ἃ δέχεται, ὁ τόπος ἄρα καὶ ἔστι καὶ ἕτερός ἐστι τῶν σωμάτων ὧν δέχεται. τῷ αὐτῷ οὖν τούτῳ ἐπιχειρήματι δυνατὸν δεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ τόπος. ὥσ·περ γὰρ ἔνθα πρότερον ἦν τὸ ὕδωρ, ἐκεῖ ὕστερον οἶνος γέγονεν ἢ ἀὴρ ἢ ἕτερόν τι οὕτως δηλονότι καὶ ἔνθα πρότερον ἦν ἡ τοῦ ὕδατος ἐπιφάνεια, ἐκεῖ καὶ [*](1 καὶ τὸ ἐν τῷ Gt: καὶ τὸ K: καὶ ἐν τῶ M 2 ἐπείτε M 2. 3 ξαίστην et 3. 4 τριῶν ξεστῶν Κ 4 fort. ἀλλὰ δυοῖν (β΄ M) τῶν δύο] τῶν δευτέρων t 7 εἰ om. 8. 9 πλείω τὸν ὅλον (τῶν ὅλων Κ) KM: πλεῖον τὸ ὅλον Gt 9 ποιῇ Κ τετραυξεστιαῖον M γίνεσθαι Gt 10 δύο om. Mt ἡ γοῦν t 11. 12 ἐχώρησ’ Κ 13 κατέχειν] γενέσθαι Κ 15 ἔσται] εἶναι M 15. 16 καὶ οὕτως οὐ οὐ addidi: om. KM) δέξεται τὸ διαστατόν· ἢ μοναχῆ μόνως μόνων Κ) ἡ διχῆ διαστατός διαστατόν M) KM: om. G: καὶ οὕτως οὐδ’ ὁπωσοῦν δέξεται σῶμα. ἡ διχῆ ἡ μοναχῆ διαστατὸς ἔσται coniectura suppleverat t 17 δέξεται λόγον καθ’ ὅλον ἑαυτὸν M τὸ (post ἑαυτὸ)· om. KM) [*](18 μήτε―μήτε t: μήδὲ―μήτε G: μὴδὲ―μὴδὲ KM 19 ἢ om. Gt 20(??) ἀσώματος M 23 τοιοῦτο· ὁ (om. εἰ) G 24 πλείω Κ ἄλλοτε ἄλλο M μένων Κ) [*](25 σώματα δέχεται M 25. 26 ὁ τόπος ἄρα—ὧν δέχεται om. Κ 26 ἕτερ’(??) (h. e. ἕτερός) M: ἕτερόν Gt 26. 27 τῶ αὐτῶ οὖν in eras. Κ 27 ἐπιχείρημα Κ δυνατὸν ante τούτῳ traic. M 28 τὸ om. t οἷνος] ὕδωρ Κ 28. p. 507,1 ἢ ἀὴρ—γέγονεν om. M 29 οὕτω t pro ἐπιφάνεια exhibet φύσισ. νεια (sic) Κ)

ἡ τοῦ οἴνου γέγονεν ἐπιφάνεια ἐξελθόντος τοῦ ὕδατος, καὶ ἡ τοῦ ἀέρος [*](n 3r) ἐξελθόντος τοῦ οἴνου. ὥστε ἔστι καὶ ἐπιφανείας τόπος· εἷς γὰρ καὶ ὁ αὐ- τὸς ὢν ἄλλοτε ἄλλην ἐπιφάνειαν δέχεται. ὡσαύτως δείξομεν ὅτι καὶ γραμμῆς ἔστι τόπος. εἰ γὰρ ἔστιν ἐπιφανείας τόπος, δῆλον ὅτι καὶ τοῦ πέρατος αὐτῆς ἔσται τόπος, λέγω δὲ γραμμῆς· ἐν ᾧ γὰρ πρότερον ἦν τὸ πέρας τῆς ἐπιφανείας τοῦ ὕδατος, ἐν τούτῳ ὕστερον γέγονε τὸ πέρας τῆς ἐπιφανείας τοῦ ἀέρος, εἶτα τοῦ οἴνου, εἶτα ἄλλοτε ἄλλου· ὥστε γραμμῆς ἔσται τόπος. ἀλλ’ εἰ γραμμῆς, καὶ τοῦ πέρατος αὐτῆς, δηλονότι τοῦ ση- μείου, κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον. ἀλλ’ ἐπειδὴ ἕτερόν ἐστιν ὁ τόπος καὶ ἕτερον τὸ ἐν τόπῳ, ἕτερον ἔσται δηλονότι καὶ ἡ στιγμὴ καὶ ὁ τῆς στιγμῆς τόπος στιγμὴ ὢν καὶ αὐτὸς δηλονότι. τίς οὖν ἡ διαφορὰ στιγμῆς καὶ τοπικῆς στιγμῆς, οὐδ’ ἄν ἐπινοήσειέ τις· σώματος μὲν γὰρ καὶ τόπου σώματος δυνατὸν λέγειν τινὰ διαφοράν, κω σῶμα ὑπάρχῃ ὁ τόπος, ὅτι τὸ μὲν τοπικὸν σῶμα ἄποιόν ἐστι, τὸ δὲ ἐν τόπῳ πεποιωμένον, στιγμῆς δὲ καὶ τοπικῆς στιγμῆς οὐδὲ ἐπινοῆσαι διαφορὰν δυνατόν. δυνατὸν μὲν οὖν ἦν τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ 〈ἐπὶ〉 ἐπιφανείας εἰπεῖν καὶ γραμμῆς, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ σαφεστέρου μᾶλλον αὐτὸς ἐπὶ τοῦ σημείου γυμνάζει τὸν λόγον. καὶ ἄλλως εἰ στιγμῆς ἔστι τόπος, ἐπειδὴ τόπου διαφοραὶ κυριώταται μὲν αἱ δύο, τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, διὰ ταύτας δὲ καὶ αἱ λοιπαὶ τέσσαρες, καὶ οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν ἔστι λαβεῖν ἑτέραν τόπου διαφοράν, δῆλον ὅτι καὶ ὁ τόπος τοῦ σημείου κατὰ μίαν <ἂν> τῶν διαφορῶν τούτων διαφέροι, καὶ ἢ ἄνω φύσει ἢ κάτω φύσει· ὥστε καὶ τὸ ἐν αὐτῷ σημεῖον ἢ βαρὺ ἔσται ἢ κοῦφον (τὸ γὰρ κατὰ φύσιν ἐν τῷ ἄνω τόπῳ ὑπάρχον κοῦφόν ἐστι, βαρὺ τὸ κάτω), ἀδύνατον δὲ σημεῖον βαρὺ ἢ κοῦφον εἶναι· ὥστε ἀδύνατον σημείου τόπον εἶναι. εἰ δὲ μὴ ἔστι σημείου τόπος, οὐδὲ γραμμῆς· τὸ γὰρ περιέχον τι καὶ τὸ πέρας δηλονότι περιέξει τοῦ περιεχομένου, ἐπεὶ οὐδ’ ἂν αὐτὸ ἐκεῖνο ὅλον ὡς ὅλον περιέχοι. ὥστε εἰ μὴ ἔστι σημείου τόπος, οὐδὲ γραμμῆς, εἰ μὴ γραμμῆς, οὐδὲ ἐπιφανείας, εἰ μὴ ταύτης. οὐδὲ σώματος, εἰ δὲ μὴ σώματος μηδέ τινος ἄλλου τῶν φυσικῶν, σχολῇ γέ τινος ἄλλου τόπος ἄν εἴη. ἔοικεν ἄρα μηδὲ ὅλως εἶναι ὁ τόπος. δευτέρῳ οὖν τούτῳ ἐπιχειρήματι ἀνῄρηται ὁ τόπος.

Ἒπειτα, φησίν, εἰ τῶν ὄντων ἐστὶν ὁ τόπος, ἐπειδὴ πάντα τὰ ὄντα ἢ [*](1 οἴνου] ὕδατος Κ 2 ὁ τόπος G 3 δείξωμεν G 5 αὑτῆς ἔσται] αὐτός ἐστι Κ ὁ τό- πος et τῆς γραμμῆς M 7 ὥστε καὶ γραμμῆς Gt 8. 10. 21 ἔσται] ἐστι Κ 8 ἀλλ’ GKM: καὶ t 11 διαφορὰ τῆς στιγμῆς K 11. 12 καὶ τοπικῆς τοπικὼς compend. M) στιγμῆς KM: om. G: καὶ τόπου στιγμῆς suppleverat t 12 οὕδεν ἐπινοήσῃ et mox σώματα utrobique Κ τόπου om. superscr. M 13 ὑπάρχει KM 15 τυπικῆς M ἐπινοήσαι t δυνατὸν διαφοράν traicit M οὖν om. G 16 prius ἐπὶ addidit t et, si silentio fides, Κ ἐπὶ φανείας M) [*](17 σημείου] σείου (sic) Κ 18 κυριόταται Κ μὲν αἱ KM: om. Gt 19 ταύτας (hoc accentu) KM: ταῦτα Gt οὐδὲν KM 21 ἄν addidi post μίαν: τούτων addit t: om. GKM τούτων om. G διάφοροι (sic) M 22 ἢ κάτω φύσει om. Κ βαρύ ἐστιν Κ 24.25 ἀδύνατον δὲ δὲ delevit G2) σημείου G 25 εἶναι τόπον M 26 δη- λονότι om. t 27 περιέχοι Gt: περιέχει KM σημεῖον M: om. Κ 28 εἰ μὴ γραμμῆς om. M 29 μηδέ] οὐδέ Κ γε] τε M 31 τούτῳ] τόπω Κ 32 τὰ ὄντα πάντα Gt)

νοητά ἐστιν ἢ αἰσθητά, καὶ τῶν αἰσθητῶν τὰ μέν ἐστι στοιχεῖα τὰ δὲ ἐκ [*](n 3r) στοιχείων, καὶ τῶν νοητῶν πάλιν τὰ μέν ἐστι στοιχεῖα τὰ δὲ ἐκ στοιχείων, ἀνάγκη καὶ τὸν τόπον ὑφ’ ἕν τι τούτων πίπτειν, καὶ ἢ νοητὸν εἶναι ἢ αἰσθητόν, καὶ ὁπότερον ἄν ᾖ, ἢ στοιχεῖον εἶναι ἢ ἐκ στοιχείων. ἀδύνατον δὲ ἕν τι τούτων ὑπάρχειν τὸν τόπον· τῶν μὲν γὰρ αἰσθητῶν, λέγω δὴ τῶν φυσικῶν σωμάτων, καὶ· τὰ στοιχεῖα τὰ ἐνεργείᾳ ὄντα καὶ ἐν ὑπο- στάσει σώματά ἐστι καὶ αὐτά, οἷον τὰ τέσσαρα ταῦτα, δέδεικται δὲ ὅτι ἀδύ- νατον εἶναι τὸν τόπον σῶμα. οὐκ ἄρα τῶν αἰσθητῶν ἐστιν ὁ τόπος, οὔτε ὡς στοιχεῖον οὔτε ὡς ἐκ στοιχείων. ἀλλ’ οὐδὲ τῶν νοητῶν δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον· τῶν γὰρ νοητῶν καὶ τὰ στοιχεῖα νοητά ἐστι τῶν γὰρ συλλογισμῶν στοιχεῖα αἱ προτάσεις, καὶ τούτων αἰ συλλαβαί, νοητὰ δὲ ἄμφω· καὶ ἐπὶ τῶν νοημάτων ὡσαύτως), ταῦτα δὲ παντελῶς ἀδιάστατα κατὰ μέγεθος οὔτε γὰρ γραμμαὶ οὔτε. ἐπιφάνειαί εἰσιν οὔτε τριχῇ διέ- στηκεν), ὁ δὲ τόπος, εἴ γε ἔστι, διάστημά ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ διαστημάτων δεκτικός· ὥστε οὐδὲ τῶν νοητῶν ὁ τόπος. | εἰ τοίνυν μήτε νοητὸς εἴη ὁ [*](n 3v) τόπος μήτε αἰσθητός, πάντα δὲ τὰ ὄντα ἢ νοητά ἐστιν ἢ αἰσθητά, ἔοικεν ἄρα μὴ εἶναι τῶν ὄντων ὁ τόπος. εἰ δέ τις λέγοι· τί κωλύει εἶναι ὡς στοιχεῖον τῶν αἰσθητῶν μὴ ὄντα αὐτὸν σῶμα, ἐπεὶ καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος στοιχεῖά ἐστι τῶν αἰσθητῶν ἀσώματα ὄντα; φημὶ ὅτι πρῶτον μὲν εἴρηται, ὅτι ἀδύνατον αὐτὸν ἀδιάστατον εἶναι διαστημάτων ὄντα χώραν, ἔπειτα διὰ τοῦ ἑξῆς ἐπιχειρήματος τετάρτου ὄντος δειχθήσεται καθόλου, ὅτι οὐ μόνον ὡς στοιχεῖον ἀδύνατον εἶναι τὸν τόπον, ἀλλὰ καὶ καθόλου κατ’ οὐδὲν τῶν τῆς ἀρχῆς σημαινομένων.· ἐπειδὴ γὰρ ἔδειξεν ὅτι οὐ ουναται εἶναι οὔτε στοιχεῖον οὔτε ἐκ στοιχείων, τὰ δὲ ὄντα πάντα οὐ μόνον στοιχεῖά ἐστι καὶ ἐκ στοιχείων, ἀλλὰ καὶ ἕτερά τινα παρὰ ταῦτα τὸ γὰρ ποιητικὸν καὶ τελικὸν αἴτιον οὔτε στοιχεῖά ἐστιν οὔτε πάντως ἐκ στοιχείων, ἀλλ’ ὡς ἀρχαί, ὡς εἶναι τὴν κοινοτάτην τῶν ὄντων διαίρεσιν εἰς ἀρχὰς καὶ τὰ ἐξ ἀρχῶν), ἔδειξε δὲ ὅτι ἐξ ἀρχῶν ἀδύνατον εἶναι τὸν τόπον (ἢ γὰρ νοητὸς ἔσται ἢ σῶμα, οὐδὲν δὲ τούτων ἐνδέχεται αὐτὸν εἶναι), νῦν οὖν βούλεται δεῖξαι, ὅτι οὐδ’ ὅλως ἀρχή τίς ἐστι τῶν ὄ.ντων καὶ αἰτία ὁ τόπος. τέσσαρα γάρ, φησί, πάντων τῶν ὄντων τὰ αἴτια, ἡ ὕλη τὸ εἶδος τὸ ποιητικὸν τὸ τελικόν, οὐδὲν δὲ τούτων δύναται εἶναι ὁ τόπος. οὐδὲν γ·ὰρ ἐξ αὐτοῦ γίνεται, ἐκ δὲ τῆς ὕλης πάντα γίνεται, καὶ ὁ μὲν τόπος περιέχει, ἡ δὲ ὕλη περιέχεται· οὐκ ἄρα ὡς ὕλη ὁ τόπος. ἀλλ’ οὐδὲ εἶδος ὁ τόπος· τὸ μὲν γὰρ εἶδος συμπληρωτ.ικόν ἐστι τῆς ἑκάστου οὐσίας, καὶ [*](2 τῶν στοιχείων prioie loco Gt τῶν om. add. G2 4 ἢ στοιχεῖον ἐστὶ KM) [*](5 et 8 τὸν om. Κ 8 καὶ οὐκ ἄρα Κ 9 ὡς (ante ἐκ) om. M 10 ἐστι νοητά M) [*](11 prius αἱ om. G 13 γὰρ om. M 15 οὐδὲν τῶν M 16 prius ἡ om. Gt 17 λέγοι Gt: λέγει KM 19 στοιχεῖά om. Κ 20 αὐτὸ διαστατὸν KM 21 ὄντως KM 23. 24 ὅτι οὐ δυνατὸν Κ et fortasse primitus M 24. 26 τὰ δὲ—πάντως ἐκ στοιχείων om. M 24 δὲ ὄντα] δέοντα Κ 27 ἀρχαί GKM: ἀρχὴ t τῶν ὄντων om. M) [*](29 νοητὸς ἔστιν Κ οὐδὲ τούτων M νῦν οὖν οὖν om. M) βούλεται KM: νῦν πειρᾶται Gt 31 γάρ et τῶν ὄντων om. M 33 γίνεται (ex εἷναι ὁ τόπος) corr. M 33. 34 καὶ ὁ—ὕλη ὁ τόπος om. M 34 οὐκ ἔστιν ἄρα Κ fort. <ὡς> εἶδος, at cf. p.) κατ’ αὐτὸ ἕκαστον τῶν ὄντων χαρακτηρίζεται, καὶ τὸ ἐκστὰν αὐτοῦ εὐθὺς καὶ [*](n 3r) ἔφθαρται (οἷον εἶδός ἐστι πυρὸς τὸ θερμὸν καὶ ξηρόν, καὶ εἰ ἐκσταίη τού- του τὸ πῦρ, οὐκέτι μένει πῦρ, ἀλλὰ φθείρεται), ἐκστὰν δέ τι τοῦ οἰκείου καὶ. κατὰ φύσιν τόπου, οὐδὲν ἧττόν ἐστι καὶ σῴζει τὸ οἰκεῖον εἶδος· τὸ γὰρ πῦρ κάτω ὂν καὶ ἄνω πῦρ ἐστιν οὐδὲν ἦττον, καὶ κάτω γενόμενον τοῦ μὲν τόπου ἑαυτοῦ ἐξέσΤη, τοῦ δὲ εἴδους τοῦ πυρείου οὐκ ἐξέστη. ὥστε οὐδὲ ὡς εἶδος δύναται εἶναι ὁ τόπος. ἀλλ’. οὐδὲ ὡς ποιητικὸν αἴτιον· οὐδὲν γὰρ ὁρῶμεν ὑπὸ τόπου δημιουργούμενον. ἀλλ’ οὐδὲ ὡς τελικόν, ὃ καὶ παράδοξον· δοκεῖ γὰρ ὡς τέλος τι καὶ ἐφετὸν εἶναι ὁ τόπος. τὸ γὰρ ἐφιέμενόν τινος βούλεται ἐκεῖνο γενέσθαι οὗ ἐφίεται, οἷον τὸ ἐφιέμενον ἀγαθοῦ ἀγαθὸν βούλεται γενέσθαι καὶ τὸ ἐφιέμενον ὑγιείας ὑγιεινόν, οὐδὲν δὲ τῶν ἐν τόπῳ τόπος γίνεται· ὥστε οὐδὲ τελικὸν αἴτιον ὁ τόπος. οὐδὲν ἄα τῶν αἰτίων δύναται εἶναι ὁ τόπος· δέδεικται δὲ ὅτι οὐδὲ τῶν. αἰτιατῶν· ἔοικεν ἄρα μηδὲ εἶναι ὁ τόπος.

Ἴσως δὲ πρὸς τοῦτο ἀπορήσειεν ἄν τις, ὅτι <εἰ> τὸ ἐφιέμενον ἀγαθοῦ ἐν ἀγαθῷ εἶναι βούλεται καὶ τὸ ἐφιέμενον ὑγιείας ἐν ὑγιείᾳ εἶναι βούλεται, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἐφιέμενον τόπου τινὸς ἐν ἐκείνῳ εἶναι βούλεται, διὰ τί μὴ ὥσπερ τὸ ἀγαθὸν καὶ ἡ ὑγίεια τέλος τῶν ἐφιεμένων αὐτῶν, οὕτω δὴ καὶ ὁ τόπος τέλος τῶν ἐν αὐτῷ γενέσθαι βουλομένων; ἠρεμεῖ γοῦν ἕκαστον καὶ τῆς ἐφέσεως παύεται ἐν τῷ ἐφετῷ γενόμενον, ὥσπερ καὶ τὰ κατὰ τὸν τόπον κινούμενα παύεται τῆς κινήσεως ἐν τῷ κατὰ φύσιν γενομενα τόπω, οὗ καὶ ἐφίεται· πῶς οὖν οὐ τελικὸν αἴτιον ὁ τόπος; φημὶ οὖν πρῶτον μέν, ὅπερ ἤδη εἴρηται, ὅτι τὰ ἐφιέμενά τινος τυχόντα αὐτοῦ ἐκεῖνό τε γίνεται κατὰ δύναμιν, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἐφετόν, καὶ ἐξ αὐτοῦ παρονομάζεται, ἴσως δὲ καὶ τοῦ αὐτοῦ κοινωνεῖ ὀνόματος ὁ γοῦν τοῦ ἀγαθοῦ ἐφιέμενός τε καὶ τυχὼν ἀγαθός τέ ἐστι καὶ ὀνομάζεται, καὶ ὁ τῆς ὑγιείας ὑγιεινός, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως), τὸ δὲ τόπου ἐφιέμενον οὔτε τόπος γίνεται οὔτε ἐξ αὐτοῦ παρονομάζεται· κἄν γὰρ ὁ τῆς ἀρετῆς ἐφιέμενος μὴ ἐξ αὐτῆς παρονομάζηται, ἀλλ’ οὖν γε τρόπον τινὰ ἐκεῖνο γίνεται ὅπερ ἐστὶν ἡ ἀρετή. καὶ ἄλλως τὰ μὲν τελικὰ αἴτια ἐν αὐτοῖς ἐνθεωρεῖται [*](1 κατ’ αὐτὸ KM: κατὰ τοῦτο Gt ἐκστᾶναι Κ: ἕκαστον M 2 τοῦ πυρὸς Gt 3 οὐκέστι primitus Κ δέ τι] δὲ ὅτι et mox σώζειν M 5 καὶ κάτω ὃν καὶ Gt πῦρ (πῦρ om. Κ) ἐστιν οὐδὲν ἧττον KM: οὐδὲν ἧττον πῦρ ἐστι Gt 6 τὸ δὲ εἶδος τοῦ πειρίου οὐκ ἔξεστιν Κ 7 ὡς prius om. M 7.8 ποιητικοῦ αἴτιον. οὐδὲ M 8 ἄλλου δὲ ὡς M 9 τι om M 11 ἀγαθοῦ utrobique et ὑγείας Κ 12 ὥστε―αἴτιον ὁ τόπος om. M 13. 14 δέδεικται—τόπος om. M 15 εἰ addidi 16 εἶναι (post ἀγαθῷ) KM: γενέσθαι Gt ὑγείας Κ et ὑγεία KM εἶναι] εἶ καὶ M 17 δὲ om. M 18 μὴ GM: οὖν μὴ (K)t ἡ ὑγίεια M: ἡ ὑγεία Κ: ὑγίεια G: ὑγιεία (sic) t τέλος iterat K αὐτῶν Kt: αὐτοῦ G: ἑαυτοῦ M 20 ἐν δὲ δὲ delevit G2) τῶ G σφετῶ K γενο- μένω M τὰ om, M 21 prius κατὰ om. add. G2 τὸν om. Gt 21. 22 γενόμενα t: γινόμενα GKM 23 ὅτι] καὶ Κ 24.25 et 28 παρανομάζεται Κ 25.26 ἴσως― ὀνομάζεται om. M 25 τὸ αὐτ’ Κ γοῦν Κ: οὖν Gt τὸ ἀγαθὸν Κ 26 τε καὶ τυχών K: τι καὶ τυχὼν G: τυχὼν ἐκείνου (om. τε καὶ) t τε καί ἐστι καὶ Κ ὑγείας Κ 27 ὑγιενὸς Κ οὐ τόπος Gt 28. 29 γίνεται―ἐκεῖνο om. M 30 καὶ ἄλλως GKM: ἔπειτα t οὐ θεωρεῖται M)

τοῖς ὧν ἐστι τέλη, ὁ δὲ τόπος πάντων τῶν ἐντὸς ἕτερός ἐστιν οὐδὲν ἐπικοινωνων [*](n 3v) τῳ πράγματι.

ἔπειτα, φησί, καὶ ἡ Ζήνωνος ἀπορία ζητεῖ τινα λόγον καὶ ἀπολογίαν· εἰ γὰρ πάντα τὰ ὄντα ἐν τόπῳ, ὡς ἐδόκει τισίν, ἐστι οε καὶ ὁ τόπος τῶν ὄντων, καὶ ὁ τόπος ἄρα ἐν τόπῳ ἔσται, καὶ πάλιν ἐκεῖνος ἐν ἄλλῳ, καὶ τοῦτ.ο ἐπ’ ἄπειρον. τοῦτο μὲν οὖν πέμπτον ἐπιχείρημα, ἕκτον δὲ καὶ τελευταῖον τίθησι τὸ ἐκ τῶν αὐξομένων. εἰ μήτε, φησί, σῶμα ἐνδέχεται εἶναι χωρὶς τόπου, εἴ γε τἂ ὄντα πάντα ἐν τόπῳ φασί, μήτε τόπον ἐνδέχεται εἶναι κενὸν σώματος δείκνυται γὰρ μικρὸν ὕστερον ὅτι κενὸν ἀδύνατον εἶναι), τί ἐροῦμεν περὶ τῶν αὐξομένων; οταν γαρ μεῖζον γίνηται σῶμα αὐξόμενον, τούτῳ πόθεν ὑπάρξει τόπος; πάντα γὰρ ἤδη πεπλήρωται διὰ τὸ μὴ εἶναι κενόν· ἀνάγκη οὖν μείζω γίνεσθαι καὶ τὸν τόπον, καὶ συναύξεσθαι τῷ σώματι. πῶς οὖν ἢ πόθεν αὔξεται ὁ τό- πος, χαλεπὸν συνιδεῖν. καὶ εἰ τὸ αὐξόμενον μείζονα τόπον ἐπέχει, καὶ ὁ τόπος ἐφέξει μείζονα τόπον καὶ ἔσται πάλιν ὁ τόπος ἐν τόπῳ, ἔπειτα καὶ ὃν κατέλαβεν ἢ κενὸς ἦν πρὸ τούτου, ἢ πλήρης σώματος· ἀλλ’ οὔτε κενὸν εἶναι δυνατόν, οὔτε ἐν τῷ αὐτῷ δύο τόπους καὶ δύο σώματα εἶναι· λείπεται τὸ προστεθὲν τῷ ηὐξημένῳ σώματι μὴ εἶναι ἐν τόπῳ, ὅπερ καὶ αὐτὸ ἀδ·ύνατον. εἰ οὗν αὔξεται μὲν τὰ σώματα, τόπος δὲ εἴπερ ἔστιν, οὔτε κενὸν εἶναι ἐνδέχεται οὔτε σῶμα μὴ ὂν ἐν τόπῳ, ἐν δὲ τῇ τῶν σωμάτων αὐξήσει τούτων θάτερον ἀνάγκη συμβαίνειν, ἔοικεν ἄρα μὴ εἶναι ὅλως ὁ τόπος.

Οὐ μὴν ἀλλ’ ἔχει γε ἀπορίαν, εἰ ἔστι, τί ἐστι. εἰ καὶ εἶναι ὢ τόπον, φησίν, ἀπεδείξαμεν, ἀλλ’ ὁ περὶ τοῦ τί ἐστι λόγος ἔχει πολλὰς ἀπορίας, ὡς περιίστασθαι πάλιν ἐντεῦθεν ἡμῖν τὸν λόγον εἰς τὸ μηδ’ ὅλως αὐτὸν εἶναι.

[*](p. 209a4)

Διαστήματα μὲν οὖν ἔχει τρία, μῆκος πλάτος βάθος, οἷς ὁρίζεται σῶμα πᾶν.

Διὰ μὲν οὖν τοῦ διαστήματα ἔχει τρία τὴν ἐλάττονα πρότασιν [*](n 4) [*](1 τοῖς ὧν KM: ὧν Gt 1. 2 ἐπικοινῶν Κ 4 ἐν τόπῳ om. M 5 ἔσται] ἐστι Κ 6 τοῦτο οὖν μὲν M 7 ἐκ τῶν om. G αὐξανομένων hic et v. 10 Kt 8 εἶναι ἐνδέχεται M φασί GKM: εἶναί φασι t 9 ὕστερον] c. 6 sqq. 10 κενὸν KM: om. Gt 11 μείζω γίνεται Κ et corr. M αὐξόμενον τὸ σῶμα M αὐξανόμενον, τοῦτο Κ ὁ τόπος M 12 μείζω KM: μείζονα Gt 13 καὶ] τῶ G συναυξάνεσθαι Gt 14 χαλεπῶν t τόπον ἔχει M 15 καὶ ἔστι πάλιν Κ 17 τό- πους δύο καὶ σώματα δύο Gt 18 λείπεται δὴ t τὸ πρὸς τὸ θὲν M σώματι KM: σῶμα Gt μὴ om. G 18. 19 καὶ αὐτὸ ἀδύνατον KM: καὶ ἀδύνατον αὐτό G: ἀδύνατον καὶ αὐτό t 19 εἴπερ om. M 20 ἐνδέχεται] δύναται Κ οὔτε ἐν σῶμα (sic) M 23 οὐ μὴν—τί ἐστι om. G εἰ ἔστι, τί ἐστι om. Κ ᾖστε εἰ καὶ t 24 λόγος] τόπος M 27 Διαστήματα μὲν οὖν t: διάστημα μὲν οὖν M: διάστημα. ὰ μὴν οὖν (* significavi litteram rubro addendam) Κ 27. 28 μῆκος―πᾶν om. Κ 27 πλά- τος M: καὶ πλάτος καὶ t cf. Aristoteles 29. p. 511,1 Διὰ μὲν―πᾶν om. M 29 ἔχει τρία Κ: τρία ἔχειν Gt)

ἔδειξε, διὰ δὲ τοῦ οἷς ὁρίζεται σῶμα πᾶν τὴν μείζονα. ἦν δὲ ἡ μὲν [*](n 4r) ἐλάττων ‘ὁ τόπος τριχῇ διαστατόν’, ἡ δὲ μείζων ‘τὸ τριχῇ διαστατὸν σῶμα’, παρῆκε δὲ τὸ συμπέρασμα, ὡς προφανές ἦν δὲ ‘ὁ τόπος ἄρα σῶμα᾿), τὸ δὲ ἑπόμενον ἄτοπον τῷ συμπεράσματι τούτῳ, ὅπερ ἐστὶ καὶ τοῦ δευτέρου συλλογισμοῦ ὑποθετικοῦ ὄντος συμπέρασμα, τοῦτο τίθησιν εἰπὼν ἀδύνατον δὲ σῶμα εἶναι τὸν τόπον. ἦν δὲ ὁ ὑποθετικὸς τοιοῦτος· εἰ ὁ τόπος σῶμα, δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ ἄν ἔη, ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον δύο ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι σώματα, οὐδὲ τὸν τόπον ἄρα δυνατὸν σῶμα εἶναι. τούτου οὖν τοῦ συλλογισ·μοῦ τὸ μὲν συνημμένον παρέλειψε, τὸ ‘εἰ ὁ τόπος σῶμα, δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ ἂν εἴη’, τὸ δὲ συμπέρασμα καὶ τὴν πρόσληψιν ἔθηκε, πρῶτον μὲν τὸ συμπέρασμα εἰπὼν ἀδύνατον δὲ σῶμα εἶναι τὸν τόπον, εἶτα τὴν πρόσληψιν εἰπὼν ἐν ταὐτῷ γὰρ ἂν εἴη δύο σώματα, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ ‘ἀδύνατον δὲ ἐν τῷ αὐτῷ δύο σώματα εἶναι’.

[*](p. 209a7)

Ἔτι εἰ ἔστι σώματος τόπος καὶ χώρα.

Τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα. ὁ γὰρ αὐτὸς ἁρμόσει λόγος. ὁ αὐτός, φησί, λόγος ὁ περὶ τῆς ἀντιμεταστάσεως τῶν σωμάτων, ὃν ἐπιφέρει, ἁρμόσει εἰς τὸ δεῖξαι ὅτι, εἰ ἔστι σώματος τόπος, καὶ επιφανειας ἔσται καὶ γραμμῆς καὶ σημείου.

[*](p. 209a12)

Ὥστε εἰ μηδὲ ταύτης ἕτερόν ἐστιν ὁ τόπος, οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδενός.

Εἰ μὴ τῆς στιγμῆς, φησίν, ἕτερός ἐστιν ὁ τόπος, οὐδὲ γραμμῆς δη- λονότι οὐδὲ ἐπιφανείας οὐδὲ σώματος. πῶς δὲ οὐχ ἕτερος τῆς στιγμῆς ὁ τόπος τῆς στιγμῆς; τί γὰρ διοίσει ὁ τῆς στιγμῆς τόπος αὐτῆς τῆς στιγμῆς; μείζων μὲν γὰρ αὐτῆς οὐκ ἔστιν ᾧ γὰρ περιττεύει μέρει, τούτῳ μηδὲν αὐτῆς περιέχων οὐδὲ τόπος ἐστὶ κατὰ τοῦτο), ἴσος δὲ ὢν αὐτὸ τοῦτό ἐστι στιγμή, ὥστε τὸ ὅλον μία ἔσται στιγμή. ἐφαρμόζουσι γὰρ αἱ στιγμαί· κἄν [*](2. 3 ὁ τόπος τριχῇ—ἦν δὲ om. M 2 εἰ δὲ μεῖζον Κ 3 παρεῖκε t 5 ὑποθετι- κοῦ ὄντος συμπέρασμα om. M 6 ἀδύνατον—τὸν τόπον om. G 8 ἀδύνατον δύο εἶναι ἐν τῷ αὐτῶ G 9 σῶμα εἶναι] εἶναι σῶμα M συνιγμένον M 10 εἰ σῶμα ὁ τό- πος Gt εἴη τόπω G 12 inter πρόσληψιν et εἰπών scripsit ἔθηκε sed rursus delevit levit K 15 Ἔτι] *στι Κ εἰ KM: lemma om. hic t, sed εἴπερ ex Aristotele in continuatione superioris lemmatis καὶ χώρα M: om. Κ 16 verba τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα rubro scripta inter lineas textus Aristotelis G: om. t ὁ γὰρ―λόγος om. G ὁ (ante αὐτός) om. Κ 17 πέρι (incipit nova pagina) περιφέρει G 18 εἰ om. M σώματος σώματα Κ) τόπος KM: τόπος σώματος Gt ἔσται] ἔστι Κ 20. 21 ἕτερόν— οὐδενός om. Κ 20 ἕτερόν ἐστιν ὁ τόπος (cf. Arist. cod. Ε) M: ἐστὶν ὁ τόπος ἕτερος t 21 οὐδενός M: οὐθενός t 22 sqq. cf. Themist. p. 257,5 sqq. 23 τῆς στιγμῆς (post τόπος) KM: om. Gt 24 μεῖζον Κ τούτῳ (ex τοῦτο) corr. G 25 περιέχον G ἴσως δὲ ὂν Κ 26 ἔσται καὶ στιγμή Κ ἐφαρμόζουσαι G)

γὰρ μυρίαι ἐπισυντεθῶσιν, οὐ ποιοῦσι μεῖζον τὸ ὅλον. εἰ δὲ μία ᾖ στιγμή, [*](n 4r) οὐκ ἄν· εἴη ἕτερον ἡ τοπικὴ στιγμὴ. καὶ ἡ ἐν τόπῳ στιγμή. τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ γραμμῆς καὶ ἐπιφανείας. εἰ τοίνυν μηδενὸς τούτων ἐστὶ τόπος, οὐδὲ σώματος ἄν εἴη· τὸ γὰρ ἐν τόπῳ ὂν κ·αθ’ ὅλον ἑαυτὸ ἐν τόπῳ ὀφείλει εἶναι, ὥσπερ ὁ ἐν τῷ κεράμῳ οἶνος.

[*](p. 209a13)

Τί γὰρ ἄν ποτε καὶ θείημεν εἶναι τὸν τόπον; οὔτε γὰρ στοιχεῖον οἷόν τε εἶναι τὸν τόπον οὔτε ἐκ στοιχείων.

Τρίτον τοῦτο ἐπιχείρημα. τοιαύτην ἔχοντα φύσιν ἀντὶ τοῦ οεκτικὴν σωμάτων, ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν μένοντα ἀμετάβλητον καὶ μηδὲν εἰς τὴν οὐσίαν τῶν σωμάτων συντελοῦντα. τοῦτο δὲ εἶπε, διότι δοκεῖ ὃ Πλάτων τὸν τόπον τὴν ὕλην λέγειν, ὅπερ ἐφεξῆς ἐλέγξει. φυλάττοντες οὖν, φησί, τὴν ἀληθῆ περὶ τοῦ τόπου ἔννοιαν, ἣν αὐτοφυῶς ἔχομεν, καὶ μὴ κατα- χρώμενοι τῷ ὀνόματι, χαλεπὸν ἀποδοῦναι τὸ τί ἐστι τοῦ τόπου.

[*](p. 209a18)

Ἐκ δὲ τῶν νοητῶν στοιχείων οὐδὲν γίνεται μέγεθος.

Καὶ μὴν ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος στοιχεῖα, οὐκ αἰσθητά τὸ γὰρ σύνθε- τόν ἐστι τὸ αἰσθητόν), καὶ ὅμως ἐκ τῆς συνθέσεως αὐτῶν νοητῶν ὄντων γίνεται μέγεθος· ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὐδὲ ὑφέστηκέ ποτε ἐνεργείᾳ καθ’ αὑτά, περὶ δὲ τῶν ὑφεστηκότων ὁ λόγος, ὑφέστηκε δὲ καὶ ὁ τόπος· οὐχ ἁπλῶς οὖν περὶ παντὸς στοιχείου νοητοῦ φησιν, ἀλλὰ περὶ στοιχείων ἅτινα νοητῶν πραγμάτων ἐστὶ στοιχεῖα, καὶ αὐτὰ δηλονότι νοητὰ ὄντα. ἐκ τούτων οὖν, φησί, συντιθεμένων μέγεθος οὐδὲν γίνεται, οἷον ἐξ ὅρων ἢ ἐκ προτάσεων· νοητὸν γὰρ καὶ τὸ ἐκ τούτων, ὁ συλλογισμός.

[*](p. 209a18)

Ἔτι δὲ καὶ τίνος ἄν τις θείη τοῖς οὖσιν αἴτιον εἶναι τὸν τόπον;

Ἐπειδὴ ἐν τῇ κατασκευῇ τῶν περὶ τοῦ τόπου λόγων ἔλεγεν ὅτι μεγάλην δύναμιν ἔχει ὁ τόπος, ἐν τούτῳ τῷ ἐπιχειρήματι τὸ ἐναντίον κατα- σκευάσαι βούλεται, ὅτι οὐδὲν τοῖς οὖσι συντελεῖ· εἰς οὐδὲν γὰρ τῶν αἰτίων [*](1 μύριαι Κ ἡ G: ἡ KM: εἴη t 2 εἴη] εἰ ἡ K 3 ἐπιφανείας ἁρμόζει λέγειν t μηδὲν ὡς Κ ἐστὶν ὁ τόπος M 4 ὂν om. M αὐτὸ G 4. 5 ὀφείλει εἶναι ἐν τόπῳ Gt 6 Τί―εἷναι τὸν τόπον superiori lemmati addita om. hic t 6. 7 θείημεν―στοιχείων στοιχείων om. Κ 7 οἷόν τε εἶναι τὸν τόπον οὔτε ἐκ στοιχείων Μ: οὔτε ἐκ στοιχείων οἷόν τε εἶναι t et Aristotelis libri (praeter Ε qui εἶναι τὸν τόπον) 8 τὸ τρίτον ἐπιχείρημα rubro inter ipsa Aristotelis verba (cf. ad p. 511,16) G qui mox τοιαύτην―φύσιν om. τοιαύτην om. superscr. Κ 10 ὁ om. Gt 11 τὸν om. Κ φυλάττοντας et mox καταχρωμένους corrigit t, at cf. ad p. 435,14 12 ἔνοιαν KM 13 τοῦ om. Κ 14 ἔτι δὲ τῶν M ubi primitus στοιχεῖον 17 καθ’ αὐτό t 19 τοῦ στοιχείου M ἀλλὰ καὶ περὶ G 22 τὸ ἐκ Gt: ἐκ KM ὁ σύλλογος Κ: ὁ σύλλ M 23 τίνος ἀντισθεὶς Κ οὖσι t 25 λόγον K p. 208b34 26. 27 τοὐναντίον κατασκεβάσαι M)

ἀναχθῆναι δύντι. οὔτε ὡς εἶδος καὶ λόγος τῶν πραγμάτων. ἐκ [*](n 4r) παραλλήλου τὸ εἶδος καὶ λόγος· οὐδὲν γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ εἶδος ἑκάστου ἢ ὁ ὁρισμὸς ὁ τὸ τί ἦν εἶναι σημαίνων.

[*](p. 209a23)

Ἔτι δὲ καὶ αὐτός, εἰ τῶν ὄντων ἐστί, ποῦ ἔσται;

Ἄλλο ἐπιχείρημα. εἰ πάντα, φησί, τὰ ὄντα ἐν τόπῳ, ἔστι δὲ τῶν ὄντων καὶ ὁ τόπος, καὶ ὁ τόπος ἄν ἐν τόπῳ εἴη, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ἡ γὰρ Ζήνωνος ἀπορία ζητεῖ τινα λόγον, τουτέστι λύσιν καὶ ἀπο- λογίαν, ἴσως τοῦ Ζήνωνος τοῦτο ἀποροῦντος καὶ ἀναιροῦντος ἐκ τῶν ὄντων τὴν τῶν τόπων διαφορὰν διὰ τοῦ καθόλου τὸν τόπον ἀναιρεῖν, διὰ τὸ δεῖξαι ἓν τὸ ὃν ὑπάρχον· ἡ γὰρ τῶν τόπων διαφορὰ σαφῶς τὸ πλῆθος τῶν πραγμάτων παρίστησι. ταῦτα δὲ ἐκ στοχασμῶν φαμεν· οὐ γὰρ ἔχομεν εἰπεῖν σαφῶς τί βουλόμενος ὁ Ζήνων τοῦτο ἠπόρει. ἴσως δὲ καὶ τὸ ἄπει- ρον εἰσαγαγεῖν βουλόμενος· εἰ γὰρ ὁ τόπος ἐν τόπῳ, κἀκεῖνος ἐν ἄλλῳ δηλονότι, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· ὥστε ἔστι τὸ ἄπειρον. ἢ εἴ τις βούλοιτο εὐγνωμόνως ἀκούειν, ἴσως ὁ Ζήνων ἀναιρῶν τὸν λόγον τὸν λέγοντα πάντα τὰ ὄντα ἐν τόπῳ εἶναι τοῦτο ἔλεγεν, ὅτι εἰ πάντα τὰ ὄντα ἐν τόπῳ, καὶ ὁ τόπος δὲ τῶν ὄντων, καὶ ὁ | τόπος ἐν τόπῳ εἴη ἄν, κἀκεῖνος ἐν ἄλλῳ, [*](n 4r) καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· ὥστε εἰ τοῦτο ἄτοπον καὶ ἀδύνατον, οὐ πάντα ἄρα τὰ ὄντα ἐν τόπῳ.

[*](p. 209a26)

Ἔτι ὥσπερ ἅπαν σῶμα ἐν τόπῳ, οὕτω καὶ ἐν τόπῳ ἅπαντι σῶμα.

Τὸ τελευταῖον ἐπιχείρημα. ἀξιώματα δὲ τὰ δύο ταῦτα προλαμβάνει, τὸ μὲν ὅτι πᾶν σῶμα ἐν τόπῳ το.ῦτο γὰρ παρὰ πάντων κοινῶς ὡμολό- γηται, εἴ γε καὶ τὰ ὄντα ·πάντα ἐν τόπῳ ἔλεγον), τὸ δὲ λαμβάνει ὡς ἀκόλουθον, τὸ ἐν παντὶ τόπῳ σῶμα εἶναι· ὁ γὰρ τόπος πρὸς τὸ ἐν τόπῳ λέγεται, δείξει δὲ καὶ ἐφεξῆς ὅτι οὐδὲν κενόν. τούτων οὖν οὕτως ἐχόντων, φησί, τί ἐροῦμεν περὶ τῶν αὐξομένων; τὸ γὰρ προστεθὲν σῶμα ἢ οὐκ ἔσται [*](1 οὔτε—πραγμάτων om. Gt οὔθ’ ὡς Κ τῶν πραγμάτων om. Κ 1. 2 ἐκ παραλλήλου δὲ t 2 ἑκάστω G: ἑκάστου εἶδος traicit t 3 ὁ ὁρισμὸς Gt: ὁρισμὸς KM ὅτι τί ἦν ἐστι σημαίνων Κ: ὁ τὸ τί ἦν εἶναι σώματα (sic) M 4 εἰ εἰ―ἔσται om. Κ τῶν ὄντων ἐστί M: ἔστι τῶν ὄντων t, at cf. Simplic. p. 534,4 6 καὶ ὁ τόπος ἂν καὶ αὐτὸς ἄν t) ἐν τόπῳ εἴη GKt: ἐν τόπω ἄν εἴη καὶ ὁ τόπος M 7 ἡ— λόγον om. G εἰ γὰρ M 7. 8 ζητεῖ—ἀπολογίαν om. Κ 8 ἀναιροῦντος ἡ ἐκ (?) Κ 9 καθόλου τῶν τόπων G 11 συνίστησι Κ 12. 15 τοῦτο—ὁ Ζήνων om. M 12 τοῦτο] τούτω Κ 14 δηλονότι GK: om. t ὥστε εἶναι τὸ Κ 15 εὐγνωμόνως GK: ἀγνωμόνως t 18 οὐ om. G 20 ἔτι KM: ἔτι εἰ t cf. Aristoteles 20. 21 ἐν τόπῳ, οὕτω―σῶμα om. Κ 21 σῶμα t: σῶμά τι M 22 τὰ om. t το ιω 23 παρὰ πάντων KM: περὶ παντὸς Gt 25 παντὶ σῶμα Κ τὸ (post πρὸς) om. M 26 καὶ om. Gt ἐφεξῆς c. 6 sqq. οὖν om. M 27 αἱροῦμεν M οὐκ ἔστιν Κ)

ἐν τόπῳ, ὅπερ ἀδύνατον κατὰ τοὺς τὸν τόπον εἰσάγοντας, ἢ ἔν τινι [*](n 4v) προυπάρχοντι κενῷ γέγονεν, ὅπερ καὶ αὐτὸ ἐλεγχθήσεται, ἢ ὁ τόπος ηὔξηται καὶ ἐκ μικροῦ μείζων γέγονεν, ὅπερ καὶ αὐτὸ γελοῖον· τίς γὰρ ἄν ἐπινοηθείη τόπου αὔξησις; ἐκ τούτων οὖν πάντων, φησίν, οὐ μόνον τί ἐστιν ὁ τόπος οὐχ εὕρηται, ὅπερ πρόκειται δεῖξαι, ἀλλὰ περιῆλθεν ἡμῖν εἰς τὸ μηδὲ εἶναι ὅλως τὸν τόπον δεικνύναι.

[*](p. 209a31)

Ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατ’ ἄλλο λέγεται, καὶ τόπος ὁ μὲν κοινός, ἐν ᾧ ἅπαντα τὰ σώματά ἐστιν, ὁ δὲ ἴδιος, ἐν ᾧ πρώτῳ.

Ἐπειδὴ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἔλεγεν, ὅτι ἐκ τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ οὐ τὸ αὐτὸ ἔστιν ἀποφήνασθαι περὶ αὐτοῦ, ἀλλ’ ἐκ μέν τινων ὑπαρχόντων αὐτῷ νομισθείη ἄν τὸ εἶδος ἑκάστου εἶναι ὁ τόπος, ἐκ δέ τινων ἡ ὕλη, νῦν αὐτὸ τοῦτο βούλεται δεῖξαι, ἐκ τίνων μὲν ὕλη ἄν νομισθείη ἐκ τίνων δὲ εἶδος, εἶτα ἐφεξῆς διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων δείκνυσιν, ὅτι οὔτε ὕλη δύναται εἶναι οὔτε εἶδος. ἵνα οὖν δείξῃ πῶς μὲν εἶδος ἄν ὑπονοηθείη πῶς ως δὲ ὕλη, ὅπερ εἴωθεν ἀεὶ ποιεῖν καὶ νῦν ποιεῖ, λέγω δὴ τὰ διάφορα τοῦ τόπου σημαινόμενα διαιρεῖ, καὶ ἀφορίζεται τίς ὁ κυρίως τόπος καὶ περὶ οὗ νῦν ποιούμεθα τὸν λόγον. καὶ ἄλλως γὰρ εἴωθεν ἀεὶ τῶν ὁμωνύμων φωνῶν διαστέλλεσθαι τὰ διάφορα σημαινόμενα, καὶ ἀφορίζεσθαι τὸ πρὸ· κείμενον περὶ οὗ ὁ λόγος. τοῦτο οὖν καὶ νῦν ποιεῖ ἀναγκαῖόν τε ὑπάρχον τῷ περὶ τόπου ποιουμένῳ τὸν λόγον, καὶ ἄλλως εἰς τὸ δεῖξαι, ὅτι ἐκ τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ ποτὲ μὲν εἶδος δόξει εἶναι, ποτὲ δὲ ὕλη· ὁ γὰρ κοινότερον λεγόμενος τόπος οὐκ ἔχει ἔμφασιν τοῦ νομισθῆναι ἄν εἶδος. ἵνα οὖν μάθωμεν ποσαχῶς λέγεται ὁ τόπος, διαιρέσει χρῆται τοιαύτῃ, ὅτι ὄντος τοῦ μὲν πρώτως τοῦ δὲ κατ’ ἄλλο, καὶ ὁ τόπος ὁ μέν τίς ἐστι πρώτως καὶ κυριώτατα ἑκάστου. ὁ δὲ κατ’ ἄλλο. οἷον λέγεται ὁ ἄνθρω- πος καὶ αἰσθητικὸς εἶναι, καὶ νοῦ καὶ ἐπιστήμης δεκτικός, ἀλλ’ αἰσθητικὸς μὲν κατ’. ἄλλο ᾗ γὰρ ζῷον, οὐχ ᾗ ἄνθρωπος), νοῦ δὲ καὶ ἐπιστήμης δεκτικὸς ᾗ ἄνθρωπος. καὶ ἐπὶ ἄλλων πλείστων ὡσαύτως. καὶ ὁ τόπος οὖν ὁ μέν τις ἔσται πρώτως καὶ καθ’ αὑτό, ὁ δὲ κατ’ ἄλλο· λέγομαι γάρ, φησίν, ἐν τῷ οὐρανῷ εἶναι οὐ πρώτως, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο, τῷ τὸν οὐ- ρανὸν πάντα τὰ ὄντα περιέχειν· οὐ γὰρ δή γε ἐν τῷ οὐρανῷ εἰμι, ἀλλά εἰμι μὲν ἐν τῷ ἀέρι, τῷ δὲ τὸν ἀέρα ἐν τῷ οὐρανῷ εἶναι κἀγὼ ἐν τῷ [*](1 εἰσάγοντες compend. M 2 κενῷ Gt: κενῶν Κ et (ex κενὴν) corr. M ἢ ὁ] εἰ οὖν Κ 3 μεῖζον M 5 ὅπερ (ex ὅτιπερ) corr. M προέκειτο verisimilius Gt ἀλλὰ καὶ t πε- ριῆλθεν ἡμῖν KM: περιήλθομεν Gt, at cf. p. 474,27. 6 μηδὲ Gt: μηδὲν KM 7 lemma om. Κ αὐτὸ t: αὐτὰ M 8 δὲ M: δ’ t 12 ἡ om. Gt 13. 14 μὲν ἡ ὕλη et δὲ τὸ εἶδος M 17. 18 περὶ οὗ] ποῦ M 19 διαστίλεσθαι Κ 20 τε] τὸ M ὑπάρχων compend. Κ 21 et 22 τῷ] τῶν M 22 ὡς εἶδος Gt 23 κοινότερος G ἄν KM: στ om. Gt 26 πρῶτος Κ ἑκα Κ 28 οὐχ ἤτ’] οὐχὶ GK 31 οὐ ex τοῦ rasura factum Μ τῶ (ante τὸν) GK: τὸ Mt 32 τὰ ὄντα om. M 33 τῷ δὲ] τὸ δὲ Κ)

οὐρανῷ λέγομαι εἶναι. κατ’ ἄλλο οὖν ἐν τῷ οὐρανῷ εἰμι, οὐ πρώτως. [*](n 4v) ὁμοίως καὶ ἐν τῷ ἀέρι λέγομαι εἶναι οὐ πρώτως, ἀλλὰ τῷ ἐν τῷδε ἢ τῷδε τῷ μορίῳ αὐτοῦ εἶναι· καὶ ἐν τῇ γῇ δὲ λέγομαι εἶναι οὐ πρώτως, ἀλλὰ τῷ ἐν μορίῳ αὐτῆς εἶναι, ὅπερ μετὰ τοῦδε τοῦ μορίου τοῦ ἀέρος προσεχῶς ἐμὲ μόνον περιέχει· καὶ οὗτός ἐστιν ὁ πρώτως καὶ κυριώτατα ἑκάστου τόπος, ὁ προσεχῶς ἕνα ἕκαστον περιέχων μόνον καὶ ἀφορίζων ἀπὸ τῶν ἄλλων. ἔστιν οὖν, ὡς ὅρῳ περιλαβεῖν, κυρίως ὁ τόπος ὁ περιέχων προσεχῶς ἕκαστον τῶν σωμάτων. εἰ δὲ τὸ περιέχον ἕκαστον, τοῦτό ἐστιν ὁ τόπος, πέρας τι ἄν εἴη, φησίν, ὁ τόπος· εἰ δὲ ὁ τόπος ἐστὶ τὸ πρώτως περατοῦν ἕκαστον καὶ ὁρίζον, δόξειεν ἂν τὸ εἶδος εἶναι ὁ τόπος· τοῦτο γὰρ τοῦ εἴδους ἐστὶν ἴδιον, τὸ ὁρίζειν καὶ περατοῦν ἕκαστον καὶ τῶν λοιπῶν ἀποκρῖνον. ἐκ τούτων μὲν οὖν, φησί, δόξειεν ἂν εἶναι τὸ εἶδος ὁ ἑκάστου τόπος, ἐξ ἄλλων δὲ πάλιν ὑπαρχόντων αὐτῷ νομισθείη ἂν ὕλη εἶναι. εἰ γάρ ἐστιν ὁ τόπος διάστημά τι χωρητικόν τε καὶ δεκτικὸν τῶν μεγεθῶν, δόξειεν ἂν ὕλη εἶναι· τοιοῦτον γὰρ καὶ ἡ ὕλη ἀόριστόν τι οὖσα διάστημα καθ’ αὑτήν, ὁρίζεται δὲ ταῖς τοὐ μεγέθους ἐπιφανείαις καὶ σχή- μασι καὶ τοῖς ἄλλοις πάθεσιν. εἰ γὰρ τῆς σφαίρας, φησίν, ἀφέλοιμεν τὰ πάθη καὶ τὸ σχῆμα καὶ τὰ πέρατα, οὐδὲν ἄλλο περιλείπεται ἢ διάστημά τι ἀόριστον καὶ ἀπεράτωτον, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ ὀγκωθεῖσα ὕλη. ἐπεὶ οὖν καὶ ὁ τόπος τοιοῦτόν τι δοκεῖ εἶναι ἔστι γὰρ διάστημά τι καθ’ αὑτὸν ἀσχημάτιστον καὶ ἄποιον, δεκτικὸν δὲ τῶν ἐσχηματισμένων καὶ πεποιω- μένων), καὶ ταύτῃ δόξειεν ἄν εἶναι ὕλη. οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοὐ μένοντα ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν πλειόνων εἶναι μεγεθῶν δεκτικὸν ἄλλοτε ἄλλων· τοῦτο γὰρ μάλιστα τῆς ὕλης οἰκεῖον. διὰ ταῦτα, φησί, καὶ ὁ Πλάτων’ ἐν τῷ Τιμαίῳ φησὶ τὸ μεταληπτικὸν καὶ τὴν χώραν ἓν καὶ ταὐ- τὸν εἶναι, τὸ δὲ μεταληπτικὸν σημαίνει αὐτῷ τὴν ὕλην· εἰ τοίνυν ἡ ὕλη μεταληπτικόν ἐστι, τὸ δὲ μεταληπτικὸν ἡ χώρα ἐστίν, ἡ δὲ χώρα οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ὁ τόπος, τὴν ὕλην ἄρα ὁ Πλάτων’ τὸν τόπον ἔλεγεν εἶναι. εἰ δὲ ἐν μὲν τῷ Τιμαίῳ τὴν ὕλην ἄλλως ἐκάλεσε τὸ μεταληπτικὸν αὐτὴν ὀνομάσας, ἐν δὲ ταῖς ἀγράφοις συνουσίαις τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν αὐτὴν καλεῖ, οὐδὲν διαφερόμεθα, πλὴν ὅτι τὸ μεταληπτικὸν τὴν χώραν καὶ τὸν τόπον εἶναί φησι.

[*](2 et 4 ἀλλὰ τὸ ἐν utrobique K 2 ἐν (ante τῷδε) om. G 2. 3 ἡ τῷδε orn. M 5 οὕτως G: οὕτως (sic) Κ 12 ἀποκρῖνον (hoc accentu) KM: ἀποκρίνειν fort, recte Gt δόξειεν (ex δόξη) corr. G2 13 ὁ om. M 14 διαστήματι χωριτικὸν Κ 14. 15 δεκτικὸν τῶν μεγεθῶν KM: μεγεθῶν δεκτικὸν Gt 15 δόξη ἂν ἡ ὕλη M 18. 20 δία· στήματι utrobique Κ 19 post ἀόριστον iterant τι Gt 19. 20 ἐπεὶ οὖν καὶ ὁ τόπος KM: καὶ ὁ τόπος οὖν (om. ἐπεὶ) Gt 20 τοιοῦτός τι Κ αὑτὸν KM: αὑτὸ Gt, at cf. v. 16 22 εἶναι ὕλη Κ: εἶναι ἡ ὕλη M: ἡ ὕλη Gt 23 ἕνα καὶ om. Κ μεγεθῶν om. Κ 24 γὰρ καὶ μάλιστα Κ 25 ἐν τῶ τιμαίω φησὶ KM: φησὶν ἐν τῷ τιμαίῳ Gt Τιμαίῳ p. 52 Α ἓν om. Κ 26 τὸ μεταληπτικον σημαίνει αὐτὸ Κ 27 μεταληπτική ἐστι M 29 μὲν om. M 30 ὠνομάσας (sic) Κ 31 καλεῖ αὐτήν M τὸ om. M μὲν ληπτικὸν (sic) Κ 32 φησι compend. M: φασί Κ: λέγει Gt)

Οἱ μὲν οὖν ἄλλοι, φησί, πάντες μόνον ἀπεφήναντο περὶ τοῦ τόπου [*](n 4v) ὅτι ἔστι, μόνος δὲ ὁ Πλάτων’ ἐπεχείρησεν εἰπεῖν τί ἐστι, λέγων ὅτι ἡ ὕλη ἐστὶν ἡ χώρα καὶ ὁ τόπος. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης, ὡς εἴωθε, τὸ φαινόμενον ἐλέγχων εἰκότως· ἐγκαλεῖ τῷ Πλά|τωνι τὴν ὕλην τόπον εἶναι εἰπόντι, [*](n 5r) πρόδηλον δὲ ὅτι οὐ τοῦτον τὸν τόπον περὶ οὗ νῦν ἡμῖν ὁ λόγος, τὸν δεκτι- κὸν τῶν συνθέτων σωμάτων, τοῦτον ἔλεγε τὴν ὕλην ὁ Πλάτων, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν τῶν φυσικῶν εἰδῶν τόπον ἐκάλει τὴν ὕλην, διότι ὥσπερ ἅπαν σῶμα ἐν τόπῳ, οὕτως ἅπαν εἶδος φυσικὸν ἐν ὕλῃ. ὥσπερ ἀμέλει καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης τὴν ψυχὴν τόπον εἰδῶν καλεῖ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ· “καὶ εὖ δὴ” γάρ φησιν “οἱ λέγοντες τὴν ψυχὴν τόπον εἰδῶν”, καὶ τὸν νοῦν τῶν νοητῶν εἰδῶν τόπον φησίν. οὕτως οὖν καὶ ὁ Πλάτων τὴν ὕλην τόπον τῶν φυσικῶν εἰδῶν φησιν· εἰ γὰρ ὡς ἔχει τὰ ψυχικὰ εἴδη πρὸς τὴν ψυχήν, οὕτως ἔχει καὶ τὰ φυσικὰ εἴδη πρὸς τὴν ὕλην, ἡ δὲ ψυχὴ τόπος τῶν ψυχικῶν εἰδῶν, καὶ ἡ ὕλη ἄρα τόπος τῶν φυσικῶν εἰδῶν ἄν εἴη, ὡς δεκτικὴ αὐτῶν καὶ ἄνευ αὐτῆς συστῆναι μὴ δυναμένων. ἀναλογεῖ γὰρ τὸ μὲν χωριστὸν καὶ ἐξῃρημένον εἶδος πατρί, μητρὶ δὲ ἡ ὕλη, σπέρματι δὲ οἱ δημιουργικοὶ λόγοι, οἱ ἐκ τοῦ χωριστοῦ εἴδους ἐνδιδόμενοι εἰς τὴν ὕλην, κυήματι δὲ τὰ ἐκ τῶν λόγων τῶν δημιουργικῶν ἀναβλαστάνοντα ἐν τῇ ὕλῃ φυσικὰ εἴδη. διὰ τοῦτο μητέρα τὴν ὕλην τιθήνην τε καὶ δεξαμενὴν ὁ Τίμαιος ἐκάλεσε, καλεῖ δὲ καὶ μεταληπτικὸν τὴν ὕλην, ὡς τὰ εἴδη πάντα μεταλαμβάνουσαν καὶ δεχομένην, καὶ μόνως μεταλαμβάνουσαν, μηδαμῶς δὲ μεταλαμβανομένην. πῶς δὲ καὶ μέγα καὶ μικρὸν αὐτὴν ἐκάλει, πολλάκις εἴρηται, ὅτι ὡς δεκτικὴν τῶν ἐναντίων, πρώτη δὲ ἐναντίωσις καὶ γενικωτάτη ἡ κατὰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἐπειδὴ καὶ πρῶτον ὀγκοῦται ἡ ὕλη ποσωθεῖσα, τοῦ δὲ ποσοῦ πρώτη ἀντίθεσις ἡ κατὰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν

Oὕτως οὖν ἐκ τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ δείξας ἐκ τίνων μὲν ὕλη δόξειεν <ἂν> εἶναι, ἐκ τίνων δὲ εἶδος, ἐφεξῆς διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων σιν, ὅτι οὔτε ὕλην δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον οὔτε εἶδος. εἰσὶ δὲ ἀριθμοῦντι τὰ πάντα ἐπιχειρήματα ὀκτώ. διὰ μὲν οὖν τοῦ πρώτου ἐπιχειρήματος κοινῷ λόγῳ δείκνυσιν, ὅτι οὔτε ὕλη δύναται εἶναι ὁ τόπος οὔτε εἶδος, [*](1 ἀπεφήνατο Κ 2 ὅτι ἔστι om. M 3 ὡς om. G 4 ἐγκαλεῖν G τὴν ὕλην τὸν τόπον M 5 τὸν (post. τοῦτον) om. t ἡμῖν ὁ λόγος (cf. p. 521,23) M: ὁ λόγος K: ὁ λόγος ἡμῖν Gt 6 συνθέντων primitus M τούτων err. typogr. t 7 τὸν τόπον M 9 ὁ om. Gt 9. 10 τὴν ψυχὴν—λέγοντες om. M 9 Περὶ ψυχῆς Γ 4 p. 429a27 10 εὖ δὴ GK: εὖ γε t et Simplic. p. 540,9 τὴν ψυχὴν εἶναι τόπον Aristoteles at cf. Simplicius 12 φησιν] καλεῖ K 13] ψυχικὰ marg. G2: φυσικὰ G 15 καὶ om. M 17 ἡ δὲ ὕλη μητρί Gt 18 κυήματα Κ 18. 19 δημιουργηῶν (sic) Κ: διμιουργικῶν t 19 φυσικὰ εἴδη ἐν τῆ ὕλη Κ μητέρα κτλ. vide ad p. 5,9 20 τιθήνην Gt: τιθήνην KM μεταληπτικὴν KM 21 μεταλαμβάνουσαν—μόνως om. G 22 καὶ (ante μέγα) om. Gt 23 πολλάκις velut p. 93,9 sqq. 20 ἡ ἀντίθεσις ἡ M 27 μὲν om. M 28 ἄν addidi 29 ὕλην δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον KM: ὕλη δύναται εἶναι ὁ τόπος Gt δέ KM: γὰρ Gt 30 τὰ πάντα om. M)

λόγῳ τοιούτῳ· ἡ ὕλη, φησί, καὶ τὸ εἶδος ἀχώριστά ἐστι τοῦ πράγματος [*](n 5r) οὗπερ ἐστὶν ὕλη καὶ εἶδος, ὁ τόπος χωρίζεται τῶν πραγμάτων ὧν λέγεται εἷναι τόπος, ὁ τόπος ἄρα οὔτε εἶδός ἐστιν οὔτε ὕλη. ὅτι γὰρ χωρίζεται τὰ πράγματα τῶν τόπων ἐν οἷς ἐστι, πρόδηλον· ἐν γὰρ τῷ τόπῳ, φησίν, ἔνθα πρότερον ἦν ὕδωρ, ἐν τούτῳ ἐξελθόντος τοῦ ὕδατος ἀὴρ γέγονεν, ὥσπερ καὶ ἐν τῷ ἀγγείῳ ἐν ᾧ πρότερον ἦν οἶνος, ἐν τούτῳ ἐξελθόντος ὕδωρ γ·ίνεται ἡ ἀήρ· καὶ γὰρ τὸ ἀγγεῖον, φησί, τόπος ἐστὶ μεταφορητός, ὥσπερ καὶ ὁ τόπος οἷον ἀγ·γεῖον ἀμετακίνητον. ὥσπερ οὖν τὸ ἀγγεῖον οὐ- δέν ἐστι τοῦ ἐν αὐτῷ, οὐχ ὕλη οὐκ εἶδος οὐχ ἕτερόν τι, διότι ὕλη μὲν καὶ εἶδος καὶ τὰ τοιαῦτα ἀχώριστα τοῦ πράγματος, ὁ δὲ κέραμος χωριστός, οὕτω δή φημι καθόλου καὶ ἐπὶ τόπου. τὸ δὲ δεύτερον ἐπιχείρημα μεμερισμένως προφέρεται· τῷ μὲν γὰρ αὐτῷ λόγῳ δείκνυσιν, ὅτι τὸ εἶδος οὐκ ἔστιν ὁ τόπος, εἴ γε τὸ μὲν εἶδος ἀχώριστον ὁ δὲ τόπος χωριστός, ὅτι δὲ οὐδὲ ὕλη ὁ τόπος, δείκνυσιν οὕτως· ὁ τόπος περιέχει τὰ ἐν τῷ τόπῳ, ἡ ὕλη περιέχεται καὶ οὐ περιέχει, ὁ τόπος ἄρα ὕλη οὐκ ἔστι. τὸ τρίτον ἐπιχείρημα τοιοῦτον· ὁ τόπος ἔξωθέν ἐστι τοῦ πράγματος οὗ ἄν ᾖ τόπος, ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὐκ ἔστιν ἔξωθεν τοῦ πράγματος, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος. τέταρτον δι’ ὑποθετικοῦ συλλογισμοῦ οὕτως· εἰ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος τόπος, οὐδὲν ἂν ἐφέρετο ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον οὐδὲν γὰρ φέρεται ἐπὶ τοῦτο ἐφ’ ὃ ἔστιν, ἔστι δὲ ἕκαστον ἐν τῇ ἑαυτοῦ ὕλῃ καὶ τῷ εἴδει), ἀλλὰ μὴν πάντα φέρεται ἐπὶ τοὺς ἑαυτῶν τόπους, ἡ ὕλη ἄρα καὶ τὸ εἶδος τόπος οὐκ ἔστι. τὸ αὐτὸ τοῦτο ἐπιχείρημα ἔστι καὶ κατηγορικῶς σχηματίσαντα ποιῆσαι πέμπτον συλλογισμὸν οὕτως· τὰ κατὰ φύσιν κινούμενα ἐπὶ τοὺς οἰκείους φέρεται τόπους, οὐδὲν τῶν κινουμένων ἐπὶ τὴν ὕλην φέρεται ἢ τὸ εἶδος, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος. τὸ σχῆμα τρίτον. ὅτι γὰρ οὐδὲν κινεῖται ἐπὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, προφανές· κινεῖται γάρ τι ἐπὶ τοῦτο ἐφ’ ὃ πρότερον οὐκ ἔστι, πᾶν δὲ τὸ εἶναι αὐτὸ ἐν τῇ ὕλῃ ἔχει καὶ τῷ εἴδει. ἕκτον· ἐν τῷ τόπῳ τὸ ἄνω ὑπάρχει καὶ τὸ κάτω, ἐφ’ ἃ καὶ κινεῖται τὰ κινούμενα, ἐν τῇ ὕλῃ καὶ τῷ εἴδει οὐχ ὑπάρχει τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος. [*](1 τοιούτω λόγω Gt 2 ὁ δὲ τόπος χωρίζεται Gt 3 γὰρ GM: δὲ (K)t 4 τῷ] τὸ Κ 5 τοῦτο (sic) Κ 6 καὶ om. M conicias ἐξελθόντος 〈τούτου〉 (cl. p. 522, 14), at cf. Arist. c. 1 p. 208b2 7 γίνεται] γὰρ compend. M μετὰφοβητὸς Κ 8 ὥσπερ καὶ] οὕτως καὶ G 9 τοῦ GKM: τῶν t οὐχ εἶδος Κ 9. 10 εἶδος μὲν καὶ ὕλη Gt 11 ἐπὶ τοῦ τόπου t τὸ δεύτερον (om. δὲ) Gt 12 προσφέρεται. τὸ μὲν Κ 13 ἀχώρηστον Κ 13. 14 οὐδὲ ἡ ὕλη t 14 τὰ] τὸ M 15 τὸ om. G 16 17 οὗ—πράγματος om. G 17 ἔστιν KM: εἰσὶν (cf. p. 523,20) t ἔξωθεν KM: ἐκτὸς t 18 συλλόγου Κ εἰ om. Κ 19 ὁ τόπος t ἂν ἐφέ- ρετο Gt: ἀναφέρεται KM 20 τούτω G ἐφ’ ὃ GKM: immo ἐν ᾦ cum t 23 σχηματίσαντας Gt οὕτω t 23. 24 κινούμενα] φερόμενα M 25. 26 τὸ σχῆμα τρίτον om. M 26 ὅτι] εἰ M γὰρ] δὲ t 27 τοῦτο (ex τούτω) corr. G: ταῦτα Κ ἐφ’ ὃ GM: ἐφῶ Κ: ἐν ᾧ t cf. v. 20 28 ἕκτον M: om. (sed ς΄ in marg. G2) G: καὶ (scilicet confunduntur ς΄ et καὶ compendiose scriptum: cf. ad p. 389,1) Κ: ἕκτον ἐπιχείρημα τοιοῦτον t 29 ἐν δὲ τῆ Gt) ἕβδομον ἐπιχείρημα τοιοῦτον· εἰ τὸ εἶδος, φησίν, ἢ ἧ ὕλη τόπος ἐστίν, [*](n 5v) ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἐν τῷ πράγματί ἐστι, λέγω δὴ τῷ συνθέτῳ, μεταβάλλει δὲ τὸ πρᾶγμα ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, συγκινεῖται δηλονότι καὶ ταῦτα τοῖς πράγμασι καὶ συμπαραγίνεται οὗπερ ἄν καὶ τὸ πρᾶγμα· ὥστε καὶ ὁ τόπος συμμεταβάλλει τοῖς πράγμασιν ἀπὸ τόπου εἰς τόπον. πρῶτον μὲν οὖν ἄτοπον κινεῖσθαι τοὺς τόπους, ἔπειτα συμβήσεται τὸν τόπον ἐν τόπῳ εἶναι. εἰ γὰρ τὸ σύνθετον ἐν τόπῳ γίνεται ὅταν ἐνθένδε ἐκεῖσε μεταβαίνῃ, τὸ δὲ σύνθετον οὐδὲν ἕτερόν ἐστι παρὰ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἐν τόπῳ γίνεται· ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ εἶδος τόπος ἐστίν· ὁ τόπος ἄρα ἐν τόπῳ γίνεται. ἀνάξεις δὲ ὑπὸ τὸ πρῶτον σχῆμα τὸν συλλογισμὸν οὕτως· ὁ τόπος ἢ ὕλη ἐστὶν ἢ εἶδος, ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἐν τῷ συνθέτῳ εἰσίν οὐδὲν γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ σύνθετον παρὰ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος), τὸ σύνθετον μεταβάλλον ἀπὸ τόπου εἰς ἕτερον γίνεται τό- πον, ὁ τόπος ἄρα μεταβάλλων ἀπὸ τόπου εἰς ἕτερον γίνεται τόπον. εἰ δὲ ἄτοπον τὸν τόπον ἐν τόπῳ γίνεσθαι, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος· ταύτῃ γὰρ τῇ ὑποθέσει τὸ ἄτοπον ἠκολούθησεν. ὄγδοον ἐπιχείρημα· εἰ τὸ εἶδος, φησί, τόπος, ὅταν φθαρῇ τὸ ὕδωρ καὶ μεταβάλῃ εἰς ἀέρα, φθείρεται ἐξ ἀνάγκης καὶ ὁ τοῦ ὕδατος τόπος, εἴπερ τὸ εἶδός ἐστιν ὁ τό- πος. καὶ τίς ἂν ἐπινοήσειε φθορὰν τόπου; ὥσπερ γὰρ οὐδὲ γένεσις τόπου ἐστίν, οὕτως οὐδὲ φθορὰ τόπου ἄν εἴη. ἄλλως τε οὐδὲ ἡ αἴσθησις ὑπα- γορεύει ἐφθάρθαι τὸν τοῦ ὕδατος τόπον μεταβάλλοντος εἰς ἀέρα· ἐν τούτῳ γὰρ ἄλλο τι γέγονε σῶμα. εἰ δὲ ἡ ὕλη τόπος, ἐπειδὴ καὶ μένει ἡ αὐτὴ μεταβάλλοντος εἰς ἀέρα τοῦ ὕδατος, διὰ τί ἐν ἄλλῳ τόπῳ γίνεται εἰς ἀέρα μεταβάλλον τὸ ὕδωρ, καίτοι τῆς ὕλης τῆς αὐτῆς οὔσης; διὰ πάντων οὖν [*](n 5v) τούτων δῆλον ὅτι οὔτε ὕλη οὕτε εἶδος δύναται εἶναι ὁ τόπος.

Ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατ’ ἄλλο λέγεται. τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀντίκειται τῷ κατὰ συμβεβηκός, τὸ δὲ πρώτως τῷ κατ’ ἄλλο· ἐνταῦθα οὖν τὸ καθ’ αὑτὸ ἀντὶ τοῦ πρώτως εἶπεν. ἐπεὶ οὗν βούλεται ἐξομοιῶσαι τῷ εἴδει τὸν τόπον, τῷ καὶ τὸν τόπον ἕκαστον περιγράφειν καὶ περιορίζειν, ὥσπερ καὶ τὸ εἶδος, λέγεται δὲ ὁ μέν τις κοι- νὸς εἶναι τόπος ὁ δὲ ἴδιος ἑκάστου, ἔστι δὲ ἡ ὁμοιότης ἡ πρὸς τὸ εἶδος οὐ κατὰ τὸν κοινὸν τόπον ἀλλὰ κατὰ τὸν ἴδιον, διὰ τοῦτό φησιν ἐπειδὴ τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι πρώτως τοῦτο ὃ λέγεται, τὰ δὲ κατ’ ἄλλο, καὶ ὁ τόπος δηλονότι ὁ μὲν ἔσται πρώτως καὶ κυριώτατα, ὁ ἕκαστον ἰδίᾳ περιέεἰ] [*](1 ἢ Κ 2 ἡ δὲ KM: ἐστι δὲ ἡ (omisso ἐστι post πράγματι) Gt 4 ἂν καὶ om. Themist. p. 261,8 9 τόπος om. Κ 10 δὲ καὶ ὑπὸ Gt πρῶτον GKM: τέταρτον t 11 ἐστὶν om. Κ 13 ἐγγίνεται M 14 ὁ τόπος ἄρα—τόπον om. Κ 14. 15 εἰ δὲ ἄτοπον πᾶν τὸν G 17 φησιν ὁ τόπος t μεταβάλλῃ Gt 18 ἐστιν om. M 19 ἐπινοηθείη φθορὰ Gt 20 ἡ φθορὰ G 21 μεταβαλόντος t 22 εἰ] ἡ Κ ὁ τόπος Gt 23 τοῦ ὕδατος εἰς ἀέρα t διατί Gt: διότι KM 24 μεταβάλλων λων K 26 Ἐπεὶ―λέγεται KM: om. G: ἰστέον δὲ ὅτι t 26. 28 τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀντίκειται―τῷ κατ’ ἄλλο om. Κ τῶ μὲν et τῶ δὲ πρώτω (sic) τὸ κατ’ ἄλλο M 31 τόπος εἶναι Gt ὁμοιωτὴς Κ 34 post ἔσται πρώτως iterat τοῦτο ὃ λέγεται ὁ δὲ (sic) κατ’ ἄλλο καὶ δῆλον ὅτι (sic) ὁ μὲν ἔσται (omissis 34. p. 519,1 καὶ κυριώτατα―κόσμῳ κόσμῳ εἶναι) Κ)

χων, ὁ δὲ κατ’ ἄλλο, ὁ κοινός. λεγόμεθα γὰρ ἐν τῷ κόσμῳ εἶναι, διότι [*](n 5v) ἐν τῷδε τῷ μέρει το·ῦ κόσμου, καὶ ἐν τούτῳ, διότι ἐν τῇδε τῇ πόλει, καὶ ἐν ταύτῃ, διότι ἐν τῷδε τῷ οἴκῳ, καὶ ἐν τούτῳ, διότι ἐν τῷ μέρει τοῦ οἴκου τῷ προσεχῶς ἐμὲ μόνον περιέχοντι, ὅσπερ καὶ κυρίως καὶ πρώτως ἐστὶ τόπος ἐμός. ὁ γὰρ οἶκος καὶ ἡ πόλις καὶ ὁ κόσμος οὐ πρώτως ἐστὶ τόπος ἐμός; ἀλλὰ κατὰ ἄλλο· ἡ γὰρ οἰκία τόπος ἐστὶν ἐμὸς διὰ τὸ μόριον τοῦ οἴκου τὸ περιέχον με, καὶ ἡ πόλις διὰ τὴν οἰκίαν, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως.

[*](p. 209b1)

Εἰ δέ ἐστιν ὁ τόπος τὸ πρώτως περιέχον ἕκαστον τῶν σωμάτων, πέρας τι ἀν’ εἴη.

Tουτέστι τὸ πρώτως καὶ προσεχ·ῶς ἕκαστον περιέχον, οὐχ ὁ κοινὸς τόπος. εἰ δὲ τὸ προσεχῶς ἕκαστον περιέχον ὁ τόπος ἐστί, πέρας τί ἐστι δηλονότι ὁ τόπος· περατοῖ γὰρ τὸ ἐν αὐτῷ. τοιοῦτον δέ ἐστι καὶ τὸ εἶδος.

[*](p. 209b2)

Ὥστε δόξειεν ἂν ὁ τόπος τὸ εἶδος εἶναι, ᾧ ὁρίζεται τὸ μέγεθος καὶ ἡ ὕλη ἡ τοῦ μεγέθους· τοῦτο γὰρ ἑκάστου πέρας.

Τὸ μέγεθος λέγοι ἄν τὸ σύνθετον, τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους. φησὶν οὖν ὅτι τῷ εἴδει καὶ τὸ σύνθετον ὁρίζεται· τὸ γὰρ ὡρίσθαι αὐτῷ κατὰ τὸ εἶδός ἐστι. καὶ ἡ ὕλη δὲ τοῦ συνθέτου ἀόριστος οὖσα καθ’ αὑτὴν ὁρίζεται ὑπὸ τοῦ εἴδους· τὸ γὰρ εἶδος, φησί, πέρας ἐστὶ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ συνθέτου. εἶδος δὲ ἔοικε λέγειν νῦν τὸ κατὰ τὰ πέρατα· καὶ γὰρ τὸ διάστημα ἀόριστον ὂν καθ’ αὑτὸ καὶ ἀπεράτωτον περατοῦται καὶ ὁρίζεται ταῖς επιφανειαις.

[*](p. 209b6)

Ἧι δὲ δοκεῖ ὁ τόπος εἶναι τὸ διάστημα τοῦ μεγέθους, ἡ ὕλη· τοῦτο γὰρ ἕτερον τοῦ μεγέθους.

Tουτέστι καθὸ ὁ τόπος διάστημά τί ἐστι δεκτικὸν τοὐ μεγέθους, κατὰ τοῦτο ὕλη δοκεῖ εἶναι· ἐν γὰρ τῷ μεγέθει τὸ ἀόριστον διάστημα ὕλη ἐστὶ τοῦ μεγέθους. ὥσπερ γὰρ ἡ πρώτη ὕλη τῷ ἄλλοτε ἄλλα εἴδη δέχεσθαι ἑτέρα μὲν οὖσα παρ’ αὐτὰ δείκνυται, οὐδέποτε δὲ χωρὶς εἴδους ἐστίν, οὕτω [*](3 διότι καὶ ἐν τῶδε τῶ οἴκω G 9 δέ (cf. Arist. cod. E) KM: δή t 9. 10 τὸ πρώτως― εἴη om. Κ 9 πρώτως Mt: πρῶτον Aristoteles 10 τι M: om. t 12. 13 εἰ δὲ τὸ— δηλονότι ὁ τόπος iterat G 12 ὁ ὁ om. t) τόπος ἐστί KMt: οὐχ ὁ κοινὸς τόπος ἐστί G 13 αὐτῶ GM: πῶ (sic) Κ: αὐτῶ t ἐστι om. Gt 14 lemma habet G verba Ὥστε― εἶναι ad superiorem explanationem pertinere videntur, cf. Aristoteles 15. 16 καὶ ἡ ὕλη— πέρας om. K 17 τὸ μέγεθος δὲ λέγοι t 20 φησί, πέρας ἐστὶ GM: φησι πέρας ἔχει Κ: ἐστι φησὶ, πέρας t 21 τὰ om. GK 22. 23 ταῖς ἐπιφανείαις (cf. p. 515,16) KM: τῆς ἐπιφανείς G: ὑπὸ τῆς ἐπιφανείας t 24 Ἦι] *ἰ (h. e. εἰ) Κ 24. 25 τὸ τοῦ μεγέθους om. Κ 27 ὕλη ἐστὶ] ὕλη εἶναι Κ 28 εἴδη] ὕλη Κ 29 μὲν om. Gt)

φημὶ ἐπειδὴ ποτὲ μὲν μεῖζον ποτὲ δὲ ἔλαττον γίνεται τὸ μέγεθος, ἕτερόν [*](n 5v) τί ἐστιν αὐτῷ ὑποκείμενον, τὸ ἁπλῶς μέγεθος, λέγω δὲ διάστημα τι ἀόριστον τῷ ἰδίῳ λόγῳ, ὅπερ ὁ Πλάτων’ τὸ “πλημμελῶς καὶ ἀτάκτως κινούμενόν” φησιν. ὠὰ τοῦτο οὐδέποτε ἔστιν εὑρεῖν χωρὶς ὅρου τινὸς καὶ πέρατος, εἰ καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ οὐδένα ὅρον ἔχει οὐδὲ πέρας. ὥσπερ οὖν τοῦτο τὸ ἀόριστον διάστημα ὕλη ὂν τῶν μεγεθῶν ἄλλοτε ἄλλο δέχεται μέ. γεθος, οὕτω δὴ καὶ ὁ τόπος διάστημά ἐστιν ἄλλοτε ἄλλων μεγεθῶν δεκτικόν, καὶ ταύτῃ ὕλη δόξειεν ἂν εἷναι· καὶ ὥσπερ τὸ ἀόριστον διάστημα ἕτερόν ἐστι τοῦ μεγέθους, οἷον τοῦ διπήχεος ἢ τριπήχεος, οὕτω δὲ καὶ ὁ τόπος ἕτερος τῶν ἐγγινομένων ἐν αὐτ·ῷ μεγεθῶν.

[*](p. 209b7)

Τοῦτο δέ ἐστι τὸ περιεχόμενον ὑπὸ τοῦ εἴδους καὶ ὡρισμένον, οἷον ὑπὸ ἐπιπέδου καὶ πέρατος.

Εἰδοποιεῖται γὰρ τὸ ἀόριστον διάστημα τῷ ἐπιπέδῳ· αὐτὸ γὰρ καθ’ αὑτὸ ἀόριστον ὂν καὶ ἀπεράτωτον, ὅταν προσλάβῃ ἐπιφάνειαν καὶ πέρας, τοῦτο δέ ἐστι σχήματός τι εἶδος, ὁρίζεται καὶ εἰδοποιεῖται.

[*](p. 209b9)

Ὅταν γὰρ ἀφαιρεθῇ τὸ πέρας καὶ τὰ πάθη τῆς σφαίρας, λείπεται οὐδὲν εἶναι παρὰ τὴν ὕλην.

Τὸ πέρας, τουτέστιν ἡ ἐπιφάνεια καὶ τὸ σφαιρικὸν σχῆμα, τὰ πάθη, τουτέστιν αἱ παθητικαὶ ποιότητες, τὸ χρῶμα τὸ βάρος καὶ τὰ λοιπά· τούτων γὰρ ἀφαιρεθέντων καταλιμπάνεται ἀόριστός τις ὄγκος καὶ ἀπεράτωτος, ὅπερ ἐστὶν ἡ ὕλη. ὕλη δέ, ἤιοι ἡ πρώτη, ἤ, ὅπερ κάλλιον, ἡ ποσωθεῖσα, ἥτις ἐστὶ τὸ τριχῇ διαστατόν, ὅπερ καθ’ αὑτ.ὸ ἀόριστόν ἐστι καὶ ἀσχημάτιστον οὐδενὶ γὰρ οὔτε ὡρισμένῳ ποσῷ, οἷον διπήχει ἢ τριπήχει, οὔτε ἐσχημα- τισμένῳ ταὐτόν ἐστιν), ὅθεν ἄλλοτ·ε ἄλλο καὶ μέγεθος καὶ σχῆμα δέχεται, τοῦτο δὲ καί τινες ἐνόμισαν εἶναι τὴν πρώτην ὕλην.

[*](p. 209b11)

Διὸ καὶ ὁ Πλάτων’ τὴν ὕλην καὶ τὴν χώραν τὸ αὐτό φησιν εἶναι ἐν τῷ Τιμαίῳ.

Διὰ ταύτην οὖν, φησί, τὴν αἰτίαν, διὰ τὸ προσεοικέναι τῆ ὅλῃ τὸν τόπον, καὶ ὁ Πλάτων ἐν τῷ τιμίῳ τὴν ὕλην ταὐτόν φησιν εἶναι τῇ χώρᾳ· [*](2 λέγω δὴ GM 4 φησιν ex. gr. Tim. p. 30 A οὔποτέ Gt 7 ἄλλοτε om. G 8 δεκτικόν Mt: δεκτικός G et corr. Κ: δεκτικῶν primitus Κ καὶ (ante ὥσπερ) om. KM 9 δὲ KM: δὴ Gt 11 δ’ ἐστὶ t 11. 12 ὑπὸ τοῦ εἴδους―πέρατος om. Κ 14 προσλάβοι Κ 16. 17 καὶ τὰ πάθη―ὕλην om. Κ 17 εἶναι M: om. t Aristoteles 18 τὰ πάθη Κ: καὶ τὰ πάω M: τὰ δὲ πάω Gt 22 καθ’ αὐτό (sic) t 23 δίπηχει ἢ τρίπηχει Κ 25 fort: τούτῳ εἶναι om. M τὴν πρώτην ὕλην om. Κ, ubi τοῦτο—ἐνόμισαν εἶναι ut lemma notantur 26 lemma om. Κ 28 ταύτας Κ οὖν om. Gt 29 φησὶ ταυτὸν Gt)

ἡ δὲ χώρα ὁ τόπος ἐστίν· ὥστε ταὐτόν φησιν εἶναι τὴν ὕλην τῷ τόπῳ. [*](n 5v) μεταληπτικὸν δὲ καλεῖ τὴν ὕλην, ὡς ἤδη εἶπον, ὡς τῶν εἰδῶν μεταλαμ- βάνουσαν, καὶ μόνως μεταλαμβάνουσαν, οὐδαμῶς δὲ μεταλαμβανομένην. εἴπομεν δὲ πῶς αὐτὴν καὶ χώραν καλεῖ, ὅτι κατὰ ἀναλογίαν, ὥσπερ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης τὴν ψυχὴν τόπον εἰδῶν τῶν διανοητῶν, καὶ τὸν νοῦν τῶν νοητῶν.

[*](p. 209b13)

Ἄλλον δὲ τρόπον ἐκεῖ τε λέγων τὸ μεταληπτικὸν καὶ ἐν τοῖς λεγομένοις ἀγράφοις δόγμασιν.

Τουτέστιν ἄλλως ἐν τῷ Τιμαίῳ τὴν ὕλην ὀνομάζων καὶ ἄλλως ἐν τοῖς [*](n 6v) ἀγράφοις δόγμασι, τουτέστιν ἐν ταῖς ἀγράφοις συνουσίαις· ἐν μὲν <γὰρ> ἀγράφοις συνουσίαις μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλει τὴν ὅλην, ὡς ἐν τοῖς ἔμπρο- σθεν ὁ Ἀριστοτέλης εἶπε, καὶ εἴπομεν διὰ τί μέγα καὶ μικρὸν ἡ ὕλη, ἐν δὲ τῷ Τιμαίῳ τὸ μεταλ·ηπτικὸν καλεῖ τὴν ὕλην διὰ τὸ τῶν εἰδῶν με’ ταλαμβάνειν. τὰς δὲ ἀγράφους συνουσίας τοῦ Πλάτωνος αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἀπεγράψατο.

[*](p. 209b15)

Ὅμως μέντοι τὸν τόπον καὶ τὴν χώραν τὸ αὐτὸ ἀπε- φήνατο.

Εἰ δὲ καὶ διαφόρως, φησί, καλεῖ τὴν ὕλην, ἀλλ’ οὖν τὸν τόπον καὶ τὴν ὕλην τὸ αὐτό φησιν· εἰ γὰρ τὴν ὕλην χώραν φησίν, ἡ δὲ χώρα οὐδὲν ἕτερόν ἐστι παρὰ τὸν τόπον, δῆλον ὅτι ταὐτόν ἐστι τῇ ὕλῃ ὁ τόπος. τῶν οὖν ἄλλων, φησί, πάντων ὅτι μὲν ἔστιν ὁ τόπος εἰπόντων, τί δέ ἐστι μη- δενός, μόνος ὁ Πλάτων’ τί ἐστιν ὁ τόπος εἴρηκεν, ὅτι ἡ ὕλη. εἴπομεν δὲ ὅτι οὐ τοιοῦτον τόπον ἔλεγεν εἶναι τὴν ὕλην, περὶ οὗ νῦν ἡμῖν ὁ λόγος, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν. διότι ὡς ὁ τόπος τῶν σωμάτων δοχεῖον, οὕτω καὶ ἡ ὕλη τῶν εἰδῶν.

[*](p. 209b20)

Ἄλλως τε γὰρ τὴν ἀκροτάτην ἔχει θεωρίαν, καὶ χωρὶς ἀλλήλων. οὐ ῥᾴδιον αὐτὰ γνωρίζειν.

Καὶ ἐντεῦθεν, φησί, τὸ χαλεπὸν τῆς τοῦ τόπου θεωρίας δείκνυται. εἴτε γὰρ ὕλη εἴτε εἶδος ὁ τόπος μᾶλλον, χαλεπὸς ὁ περὶ αὐτοῦ λόγος· εἰς γὰρ [*](1 ὁ om. Gt ὥστε αὐτόν φησιν Κ 3 μόνον (compendio incerto) M 4 εἴπομεν p. 516,3 sqq. 5 διανοητικῶν M 7 τρόπον] τόπον Κ qui om. τὸ μεταληπτικὸν―δόγμασιν 10 ἐν ταῖς] ἐν τοῖς Κ 10. 11 ἐν μὲν ταῖς ἀγράφοις συνουσίαις KM: om. G: ἐν αὐταῖς γὰρ t 11. 12 ἔμπροσθεν ex. gr. Α 4 p. 187 a 17 12. 13 καὶ μικρὸν―καλεῖ τὴν om. Κ 13 τὸ (ante μεταληπτικὸν) om. t 10 μέντοι om. Aristoteles 18 δὲ om. G 19 τὸ αὐτό KM: ταὐτό G: ταὐτόν t 20 ἐστι τῆ] ἔσται τῆ Gt 24 στοιχεῖον t 26 ἄλλως γὰρ τε γὰρ Κ 26. 27 θεωρίαν―γνωρίζειν om. Κ 26 θεωρίαν (M)t: θέαν Aristoteles 27 γνωρίζειν M: διορίζειν 28 εἶτα καὶ ἐντεῦθεν t 28 sqq. εἴτε γὰρ κτλ.] ex Themist. p. 260,1 sqq.)

τὰς ἀρχὰς ἄνεισιν, ὧν ἡ θέα καθ’ αὑτήν τε ἀκροτάτη ἐστὶ καὶ οὐ ῥᾳδία, [*](n 6r) καὶ διότι πειρώῳθα χωρίζοντες ἀλλήλων γινώσκειν, ἃ γνῶνα·. χωρὶς ἀλλή- ἀλλήλων οὐχ οἷόν τε. τῶν γὰρ πρός τι ἡ ὕλη καὶ τὸ φυσικὸν εἶδος· ἥ τε γὰρ ὕλη πρὸς εἶδος λέγεται (Tαὸους γάρ ἐστιν ὕλη), καὶ τὸ φυσικὸν εἶδος ὡσαύτως ὕλης ἐστὶν εἶδος.

[*](p. 209b 21)

Ἀλλὰ μὴν ὅτι γε ἀδύνατον ὁποτερονοῦν τούτων ***

Ὁποτερονοῦν τούτων, τὸ ὖ τε εἴὸους καὶ τῆς ὕλης. ἐντεῦθεν οὖν ἀνασκευάζει καὶ δείκνυσι διὰ πλειό.νων, ὅτι οὔτε ὕλην οὔτε εἶδος ἐνδέχεται εἶναι τὸν τόπον. τὸ μὲν γὰρ εἶδος καὶ ἡ ὕλη οὐ χωρίζεται τοῦ πράγματος. τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα· ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὐ χωρίζεται τοῦ πράγματος, ὁ τόπος χωρίζεται τοῦ πράγματος, οὔτε ὕλη ἄρα οὔτε εἶδος ὁ τόπος. τὸ σχῆμα δεύτερον. τὴν μὲν οὖν ῳίζονα πρότασιν, ὡς πρόδηλον, οὐ ἰ̣α-ασκευάει, τὴν ἐλάττονα δὲ κατασκευάζει, λέγω δὴ ὅτι ὁ τόπος χωρίζεται τοῦ πράγματος· ἐν ᾧ γὰρ ἦν πρότερον ἀήρ, ἐξελθόντος τούτου ἄλλο τι ἐγγίνεται, ἀντιμεθισταμένων τῶν σωμάτων· ὥστε χωρίζεται τοῦ πράγματος ὁ τόπος.

[*](p. 209b27)

Ὥστε οὔτε μόριον οὔτε ἕξις, ἀλλὰ χωριστὸς ὁ τόπος ἑκάστου ἐστίν.

Μόριον μὲν οἷον χεὶρ ἢ ποὺς ἢ τῶν ὁμοιομερῶν τι, ἕξις δὲ ἤτοι τὸ εἶδός φησι τὸ οὐσιῶδες, ἤτοι ἁπλῶς πᾶν εἶδος καὶ τὸ κατὰ συμβεβεβηκός. τά τε γὰρ ἀχώριστα καὶ τὰ χωριστὰ συμβεβηκότα συμμεταφέρονται τῷ πράγματι, ὁ δὲ τόπος ἀκίνητός ἐστι καὶ τῷ πράγματι οὐ συμμεταβα;ινει. ὁμοίως δὲ οὐδὲ τὸ μόριον χωρίζεται τοῦ πράγματος, ἔστ’ ἂν ᾖ μόριον· χωρισθὲν γὰρ εὐθὺς φθείρετα„ ὥστε οὐδὲν τοῦ πράγματός ἐστιν ὁ τόπος. δυνατὸν δὲ μόριον ἀντὶ τοῦ στοιχεῖον ἀκούειν, οἷον τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην, ὅπερ καὶ μᾶλλον, ἵνα ᾖ συμπέρασμα τὸ ὥστε οὔτε μόριον οὔτε ἕξις οὔτε ὕλη ὁ τόπος· καὶ τί λέγω [*](3 οὐκ t 4 ἐστιν ἡ ὔλη Μ 5 ὕλης ἐστὶν εἶδος KM: εἶδος ἐστὶν ὕλης Gt 6 lemma om. K: plenius exhibet ut solet t, unde supplenda verba εἶναι τὸν τόπον, οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν in M propter homoeoteleuton, ut videtur, omissa 7 Ὁποτερονῦν—τῆς ὕλης om. Mt *τοι (h. e. ἤτοι) ὁποτερονοῦν τούτων ἔστιν τοῦ τε K 9 τὸν τρόπον Κ 9. 10 οὐχωρίζεται τοῦ πράγματος om. K 10. 11 τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα —οὐ χωρίζεται τοῦ πράγματος GKM: om. t 11 οὔτε ἄρα εἶδος οὔτε ὔλη τ 13 post οὐ κατασκευάζει addit λέγω δὴ ὅτι ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὐ χωρίζεται τοῦ πράγματος t λέγω δὴ ὅτι GKM: τὴν ὅτι t 14 πρότερον ἦν Gt 16 ὁ τόπος Om. M post τόπος addit τοῦτο δέ ἐστι τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα t, at cf. ad v. 10 sq. 17. 18 ἀλλὰ — ἐστίν (sed de ἐστίν cf. ad v. 19) om. K 18 ἑκάστου ἐστίν Μ: ἐστὶν ἑκάστου t 19 ἔστι μόριον μὲν Κ 20 ἤτοι GKM: ἢ t 21 συμφέρονται Κ 22 ἀκίνητόν Gt 25. 27 δυνατὸν—ὕλη ὁτόπος om. K 26 ῆ Μ: εἴη Gt)

ὕλη καὶ εἶδος; ἀλλ’ οὐδ’ ἕξις τις, τουτέστιν οὐδὲ συμβεβηκός ἐστί τι τοῦ [*](n 6r) πράγματος, διότι ὁ μὲν τόπος χωρίζεται τοὐ πράγματος μετακινηθέντος, τὰ δὲ συμβεβηκότα συμμετέρχονται αὐτῷ· καὶ γὰρ τὰ χωριστὰ συμβεβηκότα κατὰ τόπον κινουμένῳ τῷ πράγματι συμμεταβαίνουσιν, ὁ δὲ τόπος οὐ συμμεταβαίνει αὐτῷ, ἀλλὰ χωρίζεται αὐτοῦ.’

[*](p, 209b28)

Καὶ γὰρ δοκεῖ τοιοῦτόν τι εἶναι ὁ τόπος, οἷον τὸ ἀγγεῖον.

Ἒτι κατασκευάζει ὅτι ὁ τόπος χωρίζεται τοῦ πράγματος. οὐδὲν γάρ, φησί, διαφέρει ὁ τόπος τοῦ ἀγγείου· καὶ γὰρ τὸ ἀγγεῖον τόπος ἐστὶ μεταφορητός. ὥσπερ οὖν τοῦ ἀγγείου χωρίζεται τὸ πρᾶγμα ἕτερον γὰρ τοῦ πράγματος προφανῶς τὸ ἀγγεῖον), οὕτω δὲ καὶ τοῦ τόπου.

[*](p. 209b30)

Ἧι μὲν οὖν χωριστὸς τοῦ πράγματος, ταύτῃ μὲν οὐκ ἔστι τὸ εἶδος, ᾗ δὲ περιέχει, ταύτῃ ἕτερος τῆς ὕλης.

Ἐντεῦθεν τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα μεμερισμένως, ἐκ μὲν τῶν αὐτῶν τῷ προτέρῳ δεικνύον ὅτι οὐκ εἶδος ὁ τόπος, ὅτι δὲ οὐδὲ ὕλη τῷ τὴν μὲν ὕλην περιέχεσθαι, τὸν δὲ τόπον περιέχειν.

[*](p. 209b32)

Δοκεῖ δὲ ἀεὶ τὸ ὄν που αὐτό τι εἶναι καὶ ἕτερόν τι ἐκ- τὸς αὐτοῦ.

Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα· ὁ τόπος ἐκτὸς τοῦ πράγματος ἑτέρου ὄντος παρ’ αὐτόν, ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὐκ εἰσὶν ἐκτὸς τοῦ πράγματος οὐδὲ ἕτερόν τι τοῦ οὗ ἐστιν ὕλη καὶ εἶδος οὐδὲν γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ σύνθετον ἢ σύνοδος ὕλης καὶ εἴδους), ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἰδος.

[*](1 ὕλη καὶ εἶδος KM: εἶδος καὶ ὕλη Gt οὐδὲ KM: οὔτε Gt τι om. Κ 4 κατὰ—συμμεταβαίνουσιν GKM: συμμετέρχονται αὐτῷ, καὶ συμμεταβαίνουσι κατὰ τόπον κινουμένω τῷ πράγματι t 5 συμβαίνει G αὐτῷ om. t 6. 7 τι εἶναι— ἀγγεῖον om. Κ 8 κατασκευάζεται (om. ὅτι) G οὐδὲ γάρ M 10 οὖν om. G 12 χωριστὸς KM: χωριστός ἐστι t, at cf. Simplic. p. 544,6 12. 13 ταὐ- τῇ μὲν—ὕλης om. Κ 13 ἕτερος Mt et Aristotelis codex F: δ’ ἕτερος Aristotelis codices EGI: γε ἕτερος Simplicius l. c. 15 τῶ προτέρω M: τῶν προτέρων Κ: τοῖς πρότερον Gt 17. 18 αὐτό―αὐτοῦ om. Κ 17 αὐτό τι εἶναι M: αὐτό τε εἶναί τι t Aristoteles 18 αὐτοῦ M: αὐτοῦ εἶναι t 10 ἑτέραν (sic) M 21 οὗ ἐστιν] fort, οὖ εἰσιν)[*](p. 209b33)

Πλάτωνι μέντοι λεκτέον, εἰ δεῖ παρεκβάντας εἰπεῖν, [*](n 6r) διὰ τί οὐκ ἐν τόπῳ τὰ εἴδη καὶ οἱ ἀριθμοί, εἴπερ μεθεκτικὸν ὁ ἐγκαλεῖ τῷ Πλάτωνι, ὅτι εἰ τόπον φησὶ τὴν ὕλην εἶναι, συμβήσεται καὶ τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰ εἴδη ἐν τόπῳ εἶναι ἐκ παραλλήλου δὲ ταὐτὸν τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰ εἴδη)· εἰ γὰρ μεθεκτικὸν τῶν εἰδῶν ἡ ὕλη, ἡ δὲ | ὕλη τόπος, ἐν τόπῳ τὰ εἴδη ἔσονται. καίτοι οὐδὲ αὐτῷ δοκεῖ ἐν τόπῳ [*](n 6v) εἶναι τὰ εἴδη, ὡς καὶ Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπε· χωριστὰ γὰρ αὐτὰ εἷναι καὶ ὁ Πλάτων’ βούλεται. ὥστε ἢ κακῶς τὴν ὕλην τόπον εἶπεν ὁ Πλάτων’, ἢ τὰ εἴδη ἀναγκάζεται ἐν τόπῳ λέγειν, ὅπερ αὐτῷ οὐ δοκεῖ. ἐροῦμεν δὲ πρὸς Ἀριστοτέλην, ὅτι πρῶτον μὲν οὐ τῶν χωριστῶν εἰδῶν ἔλεγεν ὁ Πλάτων’ τὴν ὕλην τόπον εἶναι, ἃ καί φησι μὴ εἶναι ἐν τόπῳ, οὐδὲ τούτων εἷναι μεθεκτικόν, ἀλλὰ τῶν φυσικῶν· ἔπειτα εἴπομεν ὅτι καὶ τόπον ἔλεγεν οὐ τοιοῦτον τόπον περὶ οὗ νῦν ἡμεῖς ποιούμεθα τὸν λόγον, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν. εἴπομεν δὲ πολλάκις καὶ πῶς ἔλεγε τὰ εἴδη ἀριθμούς, ὅτι διὰ τὸ περιοριστικὸν αὐτῶν καὶ περατωτικόν. τὸ δὲ εἰ δεῖ παρεκ- βάντας εἰπεῖν εἴρηκε, διότι τὸ μὲν δεῖξαι ὅτι ἡ ὕλη τόπος οὐκ ἔστιν, ἀκόλουθον ἦν τῆ προκειμένῃ θεωρίᾳ, τὸ μέντοι λέγειν ὅτι εἰ τόπος εἴη ἡ ὕλη, ἔσονται τὰ εἴδη ἐν τόπῳ, τοῦτο οὐδὲν τῷ παρόντι λόγῳ συμβαλλόμενον ἦν, εἴτε ἐν τόπῳ εἶεν τὰ ειοη ειτε μὴ. δυνατὸν δὲ καὶ τοῦτο ὡς εἰς τὸ προκείμενον συντελοῦν λαβεῖν· εἰ γὰρ ἄτοπον τὸ τὰ εἴδη ἐν τόπῳ εἶναι, δῆλον ὅτι οὐκ ἂν εἴη ἡ ὕλη τόπος.

[*](p. 210a2)

Ἔτι πῶς ἄν φέροιτο εἰς τὸν αὑτοῦ τόπον;

Τὸ τέταρτον ἐπιχείρημα. ἐντεῦθεν γὰρ πάλιν ἡ ἀκολουθία πρὸς τὰ προηγούμενα· τὰ γὰρ μεταξὺ ἐν παρεκβάσει ἦν πρὸς Πλάτωνα. εἰ ἡ ὕλη οὖν, φησί, καὶ τὸ εἶδος τόπος, οὐδὲν ἄν ἐφέρετο ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον οὐδὲν γὰρ φέρεται ἐπὶ τὸ εἶδος αὑτοῦ καὶ τὴν ὕλην· ἔστι γὰρ ἤδη ἐν αὐτῷ), ἀλλὰ μὴν φέρεται πᾶν ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον, ἡ βῶλος κάτω τὸ πῦρ ἄνω, οὐκ ἄρα ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος τόπος. τὸν αὐτὸν δὲ καὶ κατηγορικὸν ποιήσας [*](1. 3 εἰ δεῖ—ὁ τόπος om. Κ 2 εἴπερ M: εἶπερ τὸ t Aristoteles μεθεκτικὸν t: μεθεκτὸν M 4 ὅτι ὅτι om. G) εἰ τόπον τόπου Κ) GKM: εἰ γὰρ τόπον t 6 μεθετικὸν compend. Κ: μεθεκτὸν M 7 ὁ τόπος G 8 ἐν τοῖς om. M ἔμπροσθεν] Γ 4 p. 203a9 9 καὶ om. t 10 αὐτὸ Κ 11 ἀριστοτέλην K: ἀριστοτ GM: ἀριστοτέλη t 12 φησι] φὴ M: φημὶ G 13 εἴπειτα (sic) G post ὅτι καὶ inserit τὴν ὕλην t τὸν τόπον G 14 νῦν om. G ἡμᾶς t 19 οὐδὲ τῶ M συμβαλόμενον Κ 21 συντελοῦν λαβεῖν] συλλαβεῖν Κ 23 εἰς τὸν αὑτοῦ τόπον om. Κ αὐτοῦ libri 25 βαρεκβάσει (sic) Κ 2.5. 26 εἰ ἡ ὕλη οὖν M: ἡ ὕλλη οὖν Κ: εἰ δὲ ἡ ὕλη οὖν G: εἰ δὴ ἡ ὕλη ἦν t 26 τόπος G: ὁ τόπος t: om. KM, at cf. p. .517,19 26. 27 ἐφέρετο―οὐδὲν γὰρ iterat Κ 27 οὐδὲ M αὑτοῦ t: αὐτοῦ GKM ἤδη] εἴδη G)

ἕξεις τὸ πέμπτον ἐπιχείρημα· ἐπὶ τὸν αὑτῶν τόπον πάντα φέρεται, ἐπὶ [*](n 6v) τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος οὐδὲν φέρεται, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὗτε εἶδος.

[*](p. 210a3)

Ἀδύνατον γὰρ οὗ μὴ κίνησις μηδὲ τὸ ἄνω καὶ κάτω ἐστί, τόπον εἶναι.

Τοῦτο ἕκτον ἐπιχείρημα, ἅμα δὲ καὶ κατασκευὴ τούτου τε τοὐ ἐπιχειρήματος καὶ τοῦ πρὸ αὐτοῦ. ἔστι δὲ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα· ἐν τῷ τόπῳ τὸ ἄνω ὑπάρχει καὶ τὸ κάτω, ἐν τῇ ὕλῃ καὶ τῷ εἴδει οὔτε τὸ ἄνω ἐστὶν οὔτε τὸ κάτω, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος. τὸ δὲ ἀδύνατον γὰρ ου μη κίνησις κατασκευὴ ἀμφοτέρων τῶν επιχειρηματων· ἐν ᾦ γὰρ μὴ ἔστι κίνησις, ἐν τούτῳ οὔτε τὸ ἄνω ἔσται καὶ τὸ κάτω οὔτε φέροιτο ἄν τι ἐπὶ τοῦτο, ἐν δὲ τῷ εἴδει καὶ τῇ ὕλῃ κίνησις οὐκ ἔστιν, ὥστε οὔτε φέρεταί τι ἐπὶ ταῦτα οὔτε τὸ ἄνω ἐστὶν ἐν τούτοις καὶ τὸ κάτω. ὥστε ζητητέος ἐν τούτοις ὁ τόπος, ἐν οἷς δηλονότι κίνησίς ἐστι, καὶ ἐν ὄις τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω.

[*](p. 210a5)

Εἰ δὲ ἐν αὐτῷ ὁ τόπος δεῖ γάρ, εἴπερ ἡ μορφὴ καὶ ἡ ὕλη), ἔσται ὁ τόπος ἐν τόπῳ.

Ἕβδομον ἐπιχείρημα· εἰ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη τόπος, ἐν τῷ πράγματι δέ ἐστιν ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, καὶ ὁ τόπος ἄρα ἐν τῷ πράγματί ἐστιν. ὅταν οὖν μετ·αβάλλῃ κατὰ τόπον τὸ πρᾶγμα, τουτέστι τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, καὶ ἐξ ἄλλου τόπου ἄλλον καταλαμβάνῃ τόπον, συμμεταβάλλει αὐτῷ δηλονότι καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος· οὗ γὰρ ἂν ᾖ τὸ σύνθετον, ἐκεῖ καὶ τὰ συντι- θέντα ἀπλᾶ ἐξ ἀνάγκης. ὥστε εἰ τὸ ὅλον ἐν τόπῳ γίνεται, καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἐξ ἀνάγκης· ταῦτα δέ ἐστιν ὁ τόπος· ὁ τόπος ἄρα ἐν τόπῳ γίνεται. ὥστε τοῦ τόπου ἔσται τόπος.

[*](1 αὐτῶν libri πάντα om. superscr. Κ 2 οὐδὲ φέρεται M 4 οὗ] οὐ Κ 4. 5 μηδὲ—εἶναι om. Κ 4 καὶ Mt: ἢ Aristoteles G δὲ om. M 7 τῷ] τὸ t 9 τῶ κάτω primitus G 11 ἔστι om. Κ ἔσται] ἔστι Κ 12 τι om. Κ τῆ ὕλη καὶ τῶ εἴδει Κ 14 ζητητέον Κ ἐν τούτοις GKMt: ἐν τοιούτοις Aristotelis libri 14. 15 ἐν οἶς δηλονότι—κάτω om. Κ 16 lemma om. Κ δὲ M: δ’ t αὐτῷ Mt: αὑτῶ (ex αὐτῶ correctum) Aristotelis codices EG ἡ μορμὴ καὶ ἡ M: ἡ μορφὴ ἢ ἡ Simplic. p. 548, 7: ἡ μορφὴ ἡ t et Aristotelis vulgata 18 Τὸ ἕβδομεν Gt 19 ἐστιν om. M ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος KM: τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη Gt 20 μεταβάλῃ G 21 ἐξ om. G 22 ἦ GKM: εἴη t τὸ σύνθετον τ KM: σύνθε G: τὰ σύνθετα t 22. 23 συντιθέντα correxit (cf. ad p. 418,24) t: συντε- θέντα KM: σύνθετα G 23 ἀνάγκης GKM: ἀνάγκης· οὐ γὰρ μένουσιν ἀεὶ ἐν τῷ αὐτῷ, ἀλλὰ τῷ πράγματι συγκινοῦντι καὶ συμμεταβάλλουσιν t 24 ὁ τόπος priore loco om. G 25 ἔσται] ἔστι Κ ὁ τόπος in Aristotelis textu dederat G, hic vero articulum cum ceteris libris omisit)[*](p. 210a9)

Ἔτι ὅταν ἐξ ἀέρος ὕδωρ γένηται, ἀπόλωλεν ὁ τόπος· [*](n 6v) οὗ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ τὸ γενόμενον σῶμα.

Tὸ ὄγδοον ἐπιχείρημα· εἰ τὸ εἶδος, φησί, τόπος, ὅταν τὸ ὕδωρ φθαρὲν γένηται ἀήρ, φθαρέντος τοῦ εἴδους ἔφθαρται δηλονότι καὶ ὁ τόπος. τίς οὖν ἡ τοῦ τόπου φθορά, οὐκ ἄν εἰπεῖν ἔχοιεν· οὐ γὰρ δὴ εἴποιεν ὅτι οὐκ ἔφθαρται, ἀλλ’ ἐν τῷ γενομένῳ σώματι ἐκ τοῦ ὕδατός ἐστιν ὁ τόπος, λέγω δὴ τῷ ἀέρι. οὐ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ ἐστὶν οὗτος· ἕτερον γὰρ τὸ τοῦ ἀέρος εἶδος. εἰ τοίνυν ἕτερον τὸ εἶδος τοῦ ἀέρος παρὰ τὸ τοῦ ὕδατος. τὸ δὲ εἶδος ὁ τόπος, οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ ἄρα τόπῳ τοῦ ὕδατος ὁ ἀήρ ἐστι.

[*](p. 210a14)

Μετὰ δὲ ταῦτα ληπτέον ποσαχῶς ἄλλο ἐν ἄλλῳ λέγεται.

Δείξας ἐν ἀρχῇ ὅτι ἔστιν ὁ τόπος, εἶτα θελήσας ἀποδοῦναι ἀκολού- θως καὶ τὸ τί ἐστι, περιήγαγεν εἰς τοὐναντίον τὸν λόγον, καὶ ἔδειξεν ὅτι εἰ θελήσομεν τὸ τί ἐστι τοῦ τόπου ἀποδοῦναι, κινδυνεύει μηδὲ εἶναι ὅλως ὁ τόπος. οὕτως ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρήσας, ἐπειδὴ ἀρχόμενος τοῦ λόγου ἔλεγεν ὅτι ἐκ τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ οὐ τὸ αὐτὸ ἔστι λαβεῖν περὶ αὐ- τοῦ, ἐφεξῆς ἔδειξεν ἐκ τίνων μὲν δοκεῖ ὕλη εἶναι, ἐκ τίνων δὲ εἶδος· εἶτα διὰ πλειόνων ἀνεσκεύασεν, ὅτι οὕτε ὕλη δύναται εἶναι οὔτε εἶδος. ταῦτα εἰπών, ἀκολούθως ἀνατρέχει ἐπὶ τὸ δεῖξαι τί ἐστιν ὁ τόπος, καὶ τὰ αὐτῷ δοκοῦντα περὶ τοῦ τόπου ἐκθέσθαι· τούτου γὰρ δειχθέντος, λέγω δὴ τοῦ τί ἐστιν ὁ τόπος, λύονται πᾶσαι αἱ ἀπορίαι ἐξ ὧν ἐδόκει μὴ εἶναι ὁ τόπος, καὶ μάλιστα ὅσαι ἐκ τοῦ κακῶς λαμβάνειν τὸ τί ἐστι τοῦ τόπου ἀνεφύοντο, [*](n 7r) ὡς αἱ λαμβάνουσαι ὅτι ὁ τόπος τριχῇ ἐστι διαστατόν. εἰσὶ δ’ αἳ καὶ αὐ- τόθεν ψευδεῖς ἦσαν, ὡς ἡ λέγουσα πᾶν τὸ ὃν ἐν τόπῳ εἶναι, ἢ πᾶν τὸ ὃν ἢ στοιχεῖον εἶναι ἢ ἐκ στοιχείων. βούλεται οὖν, ὡς εἶπον, ἀποδοῦναι τὸ τί ἐστι τοῦ τόπου, ἀλλ’ ἐπειδὴ σαφέστερά ἐστι τοῦ τόπου τὰ ἐν τόπῳ, τὰ δὲ ἐν τόπῳ ἔν τινί ἐστι, βούλεται ἀπαριθμήσασθαι τὰ τοῦ ἔν τινι ση- μαινόμενα, καὶ εἰπεῖν ποσαχῶς τὸ ἔν τινι λέγεται. καὶ λέγει τοσαυταχῶς τὸ ἔν τινι λέγεσθαι, ὁσαχῶς καὶ ὑπὸ τῶν ἐξηγητῶν αὐτοῦ εἴωθε λέγεσθαι ἐν τῷ τῶν Κατηγοριῶν ὑπομνήματι· πλὴν οὐ πάντα ἐκτίθεται τὰ τοῦ ἔν τινι σημαινόμενα, ἀλλὰ ἐννέα μόνον, παραλιμπάνει δὲ δύο, τό τε ἐν χρόνῳ [*](1 γίνεται (ex γένηται) corr. M 1. 2 ἀπόλωλεν―σῶμα om. K 3 φησιν ὁ τόπος t 4 φθαρὲν GKM: φθαρῆ, καὶ t. φθαρέντος δὲ Μ εἰδοὺς t 10 lemma om. K 10. 11 λέγεται M: γίνεται t 12 ἀρχῇ om. Κ 14 θελήσωμεν et καὶ κινδυ- νεύει Κ μηδὲν compend. M εἶναι ὅλως KM: ὅλως εἶναι Gt 15 οὕτως τ om. G 16 ἔλεγεν c. 1 p. 208a33 19 αὐτῷ] αυ Κ 22 ὅσας Κ τοῦ (ante τόπου) om. G 23 ὡς αἱ] ὅσαι G διαστατόν KM: διαστατός Gt εἰσὶ] εἰ G 24 λέγουσα κτλ.] c. 1 p. 209a24 et 14 26 σαφεστέρα primitus G 27 ἐστι] εἶναι Κ 28 τοσαυταχῶς M: τοσαχῶς G)

καὶ τὸ ἐν ὑποκειμένῳ. ἅμα δὲ καὶ ζητεῖ, εἰ ἔστι τι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, εἴτε [*](n 7r) καθ’ ἕν τι τούτων τῶν τοῦ ἔν τινι σημαινομένων, εἴτε κατ’ ἄλλον τινὰ τρόπον, δῆλον δὲ ὅτι τῶν φυσικῶν, περὶ ὧν αὐτῷ καὶ ὁ λόγος. ζητεῖ οὖν πότερόν ἐστί τι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, ἢ πᾶν ἀνάγκη ἢ οὐδαμοῦ εἶναι ἢ ἐν ἄλλῳ. φησὶν οὖν ὅτι ἐπειδὴ ἔστι τι πρώτως εἶναι, ἔστι δὲ καὶ κατ’ ἄλλο λέγεται γὰρ ὁ Σωκράτης λευκὸς εἶναι οὐ πρώτως ἀλλὰ κατὰ ἄλλο, τῷ τὸ μέρος αὐτοῦ λευκὸν εἶναι, τὸ σῶμα, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ σῶμα πρώτως λευκόν, ἀλλ’ ἡ ἐπιφάνεια πρώτως λευκή, διὰ ταύτην δὲ τὸ σῶμα, καὶ διὰ τοῦτο ὁ Σωκράτης· κατ’ ἄλλο οὖν λευκὸς ὁ Σωκράτης, οὐ πρώτως. ὁμοίως ὑποδεδέδθαι λέγεται Σωκράτης οὐ πρώτως, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο, τῷ τὸ μέρος αὐτοῦ ὑποδεδέσθαι τὸν πόδα. ὁμοίως δὲ καὶ ὁρᾶν λέγεται ἀπὸ μέρους, τῶν ὀφθαλμῶν), ἐπεὶ οὖν ἔστι τινὰ εἶναι πρώτως, ἔστι δὲ καὶ ἀπὸ μέρους ἤτοι ἀπλῶς κατ’ ἄλλο, καὶ τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι ἡ πρώτως ἔσται ἢ ἀπὸ μέρους. πρώτως μὲν οὖν ἀδύνατον εἶναι αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ, κατ’ ἄλλο δὲ καὶ ἀπὸ μέρους δυνατόν, ὅταν τοῦ λεγομένου ἐν ἑαυτῷ εἶναι τὸ μὲν ᾖ οἷον τόπος καὶ τὸ δεδεγμένον, τὸ δὲ ἐν ἐκείνῳ ὄν. ἐπεὶ οὖν τῶν μορίων τοῦ ὅλου τὸ ἕτερόν ἐστιν ἐν τῷ ἑτέρῳ, λέγοιτο ἂν τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ εἶναι, οἷον ὁ ἀμφορεὺς τοὐ οἴνου λέγοιτο ἂν ἐν ἑαυτῷ εἶναι, οὐ πρώτως οὐδὲ τῷ ὅλως εἶναι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, ἀλλὰ τῷ τῶν μορίων αὐτοῦ τὸ ἕτερον ἐν τῷ ἑτέρῳ εἶναι. ὥσπερ λέγομεν τὸν ἄνθρωπον αὐτοκίνητον οὐ τῷ τὸν ὅλον κινεῖν καὶ τὸν ὅλον κινεῖσθαι, ἀλλὰ τῷ μέρος μέν τι αὐτοῦ κινεῖν μέρος δ·έ τι κινεῖσθαι κινεῖ μὲν γὰρ ἡ ψυχή, κινεῖται δὲ τὸ σῶμα), οὕτως ἄν εἴποις καὶ αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ εἶναι τὸν ἄνθρ·ωπον τῷ μέρος ἐν μέρει εἶναι, τὴν ψυχὴν ἐν τῷ σώματι, καὶ τὸν τοῦ οἴνου ἀμφορέα αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ εἶναι τῶ μέρος ἐν μέρει εἶναι, τὸν οἶνον ἐν τῷ ἀμφορεῖ. ταύτῃ οὖν μόνως δύναταί τι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ἀπὸ μέρους, ὡς εἶπον, καὶ καταχρηστικῶς. οἶδε γάρ, ὡς ἤδη εἴπομεν, τὴν τοιαύτην ἡ συνήθεια χρῆσιν, τὸ ἀπὸ μέρους τὰ ὅλα καλεῖν, ὡς ὅταν λέγωμεν τὸν Σωκράτην ὑποδεδέσθαι ἢ ὁρᾶν, ἢ τὸν Σωκράτην ἐπιστήμονα εἶναι· τῷ γὰρ τὴν ψυχὴν ἐπιστήμονα εἶναι ἢ τὸν ὀφθαλμὸν ὁρᾶν ἢ τὸν πόδα ὑποδεδέσθαι, οὕτως ἐκ τοῦ μέρους τὸ [*](1 ἔστι] εἶναι Κ ἐν ἀυτῶ M 2 τῶν om. et mox σημαινομένου G 6 τῷ τὸ] τὸ τῶ Κ 8 ἡ om. G 9 ὁ ὁ om. G) σωκράτης (priore loco) GKM: σωκράτης λευκός t 9. 10 ὁ Σωκράτης, κατ’ ἄλλο―ὁμοίως δὲ (sic utrobique) ὑποδεδέσθαι λέγεται iterat et pergit ὁ Σωκράτης (om. οὐ πρώτως, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο) τῶ τὸ μέρος κτλ. M 11 ante τὸν πόδα iterat ὁμοίως ὑποδεδέσθαι λέγεται ὁ (sic in iteratis) σωκράτης οὐ πρώτως G 12 οὖν τινα ἐστι Κ 13 ἤτοι δὲ G ἁπλῶς GKM: ἁπλῶς καὶ t 14 ἀδύνατον KM: οὐ δυνα- τὸν Gt 15 καὶ om. superscr. G 16 ἦ οἷον KM: ἡ ὃν G: οἷον t 17 ἐστιν oin. M ἑτέρω εἶναι, λέγοιτο M 18 οἷον ὁ ἀμφορεὺς τοῦ οἴνου λέγοιτο λήγοιτο Κ) ἄν ἐν ἑαυτῶ εἶναι KM: om. Gt 19 ὅλως GM: ὅλος Κ: ὅλον t τῷ (post ἀλλὰ) om. GK αὐτοῦ] αὐτῶ G 20 ὥσπε (sic) M ὥσπερ γὰρ t 20. 21 τὸν ὅλον utrobique KM: τὸ ὅλον Gt 21 ἀλλὰ τὸ Κ 22 τι κινεῖσθαι—κινεῖται δὲ τὸ σῶμα om. Κ: τι κινεῖσθαι— κινεῖται δὲ τὸ om. M 23 εἴποι Κ ἄνθρωπον GKM: ἀμφορέα t μέρει θεῖναι G 24. 25 τὴν ψυχὴν―ἐν μέρει εἶναι KM: om. Gt 24 ἀμφορέα M: ἀμφορέας Κ 25 τῶ μέρος M: τὸ μέρος Κ 26 ἀπὸ μέρους γὰρ ὡς t 27 τῶ ἀπὸ M) ὅλον ὀνομάζεται. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τούτου τῷ εἶναι μέν τι τῶν τοῦ ὅλου [*](n 7r) μερῶν ἔν τινι, μὴ ἐν ἄλλῳ μέντοι παρὰ τὸ ὅλον, λέγοιτο ἂν καὶ τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ εἶναι. ἐπειδὴ οὖν καὶ τῶν μορίων τοῦ ζῴου ἕκαστον, χεῖρες λέγω καὶ πόδες καὶ τὰ λοιπά, ἐν τῷ ὅλῳ εἰσί, λέγοιτο ἄν καὶ τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ εἶναι οὐ πρώτως, ὡς εἶπον, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο καὶ καταχρηστικῶς. οὕτως οὖν καὶ ὁ τοῦ οἴνου ἀμφορεὺς λέγοιτο ἂν αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ ὡς ἐν τόπῳ εἶναι, τῶ τὸ μέρος αὐτοῦ ἐν τῶ λοιπὼ εἶναι ὡς ἐν τόπω· τῶ γὰρ μὴ εἶναι τὸ ᾦ ὅλον ἕτερον παρὰ τὸν τόπον καὶ τὸ ἐν τόπῳ, ταύτῃ τὸ ὅλον λέγεται αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι. ταύτῃ μὲν οὖν μόνως ἐνδέχεται αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, πρώτως δὲ οὐκ ἐνδέχεται οὔτε καθ’ αὑτὸ οὔτε κατὰ συμβεβηκός. καὶ δείκνυσιν ἐφεξῆς τοῦτο τῷ τε ἐπαγωγικῷ χρώμενος τρόπω καὶ ἔτι τῷ ἀποδεικτικῷ. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καὶ ἕτερα σημαινόμενα τοὐ ἔν τινι παρατίθεται, καὶ ἓν μὲν ὡς τὰ ἅμα ὄνια φησί, λέγω δὴ τὰ κατὰ τὰς ἐπιφανείας ἁπτόμενα ἀλλήλων· λέγοιτο γὰρ ἂν ταῦτα ἐν ἀλλήλοις εἶναι. ἀλλὰ δῆλον ὅτι τὰ ἅμα πάντως ἢ ὡς ἐν χρόνῳ λέγονται εἶναι ἢ ὡς ἐν τόπῳ· τὰ οὖν ἀλλήλων ἁπτόμενα, ὡς ἐν τόπῳ λέγονται ἐν ἀλλήλοις· μέρος γάρ εἰσιν αἱ ἐπιφάνειαι καθ’ ἃς ἅπτονται ἀλλήλων τοῦ περιέχοντος αὐτὰ τόπου· ὥστε οὐκ ἔστι τοῦτο ἕτερον σημαονόμενον τοὐ ἔν τινι παρὰ τοὺς ἀπηριθμημένους τρόπους. οὑς. καὶ ἕτερον δὲ παρατίθεται σημαινόμενον οὐκ ἄκομψον. λέγεται γάρ, φησίν, ἔν τινι καὶ· ὡς ὑποκείμενον ἐν συμβεβηκότι, ὥσπερ φαμὲν ἐν καλοῖς εἶναι τὸν δεῖνα, ἢ ἐν κακοῖς πράγμασίν εἰμι, ἐν τούτοις ἐστὶ τὰ καθ’ ἡμᾶς· φαμὲν γὰρ οὕτως τὸ ὑποκείμενον ἐν συμβεβηκόσιν.

[*](p. 210218)

Ἄλλον δὲ ὡς <τὸ> γένος ἐν τῷ εἴδει, καὶ ὅλως τὸ τοῦ εἴδους ἐν τῷ τοῦ εἴδους λόγῳ.

Oὐ δεῖ θαυμάζειν, εἰ τὸ γένος λέγεται ἐν τῷ εἴδει εἶναι, τὸ πλέον ἐν τῷ ἐλάττονι· τὰ γὰρ γένη εἰσὶ μὲν καὶ κοιναί τινες φύσεις πλείοσιν ὑπάρχουσαι καὶ κατὰ πλειόνων κατηγορούμεναι, γίνονται δὲ καὶ μέρη τῶν εἰδῶν, ὅταν ὡς ἤδη ὑπάρξαντα ἐν τοῖς εἴδεσι θεωρῆται. ὥστε κατὰ ἄλλην καὶ ἄλλην σχέσιν τὰ αὐτὰ καὶ καθολικώτερά ἐστι καὶ μερικώτερα· ὅταν μὲν γὰρ μήπω συμπεπλεγμένα θεωρῆται ταῖς οἰκείαις διαφοραῖς, ὁλικώτερά ἐστιν, ὅταν δὲ συμπλακέντα ἀποτελέσῃ τὰ εἴδη, τότε μέρη τῶν εἰδῶν γίνεται· τοῦ γὰρ ὁρισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου, λέγω δὴ τοῦ ζῴου λογικοῦ θνητοῦ, [*](1 μέν τι τοῦ τῶν ὅλων M 3 τῶν μορίων KM: τὸ μόριον Gt 6 ἀμφορὲς Κ αὐτὸς] αὐτὸ M 7 αὐτοῦ] αὐτῶ G τὸ γὰρ Κ 8 αὐτό] αὐτῶ Κ 9 ταὐτὴ μὲν οὖν―εἶναι om. Κ 13 δὴ] δὲ t τἀς om. Κ 14 λέγοιτο KM: λέγοιντο Gt ἐν ἄλλοις G 16 λέγονται ἐν] λέγονται ἔναι’ (sic) Κ ἐστιν primitus Κ 20 ὡς ὑποκείμενον ὡς συμβεβηκός M 21. 22 πράγμασίν εἰμι—ἡμᾶς om. t 21 εἰμι, ἐν M: ἢ μὴν K ἡμῖν G τὰ GK: τὸ M 22 οὕτω t συμβεβηκόσιν KM: συμβεβη- κότι Gt 23 δὲ] δ’ t τὸ (ante γένος) addidit t: om. KM, at cf. p. 529,2 23. 24 καὶ ὅλως τὸ μέρος—λόγῳ om. Κ 27 γίνονται KM: γίνεται Gt 30 θεωρεῖται ρεῖται K 31 ἀποτελέση GKM: ἀποτελέσει t 31.32 τότε μέρη—λέγω δὴ om. M 32 τοῦ γὰρ] τὸ γὰρ Κ)

τὸ ζῷον γένος ὂν μέρος ἐπί. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ αὐτὸς εἰπὼν ὅτι ἄλλον [*](n 7r) δὲ ὡς τὸ γένος ἐν τῷ εἴδει, ἵνα δείξῃ ὅτι γένος λέγει οὐ “τὸ κατὰ πλειόνων καὶ διαφερόντων τῷ εἴδει ἐν τῷ τί ἐστι κατηγορούμενον”, ἀλλὰ τὸ ἤδη συμπεπλεγμένον ταῖς διαφοραῖς καὶ μέρος τῶν εἰδῶν γενόμενον, διὰ τοῦτο ἐπήγαγε καὶ ὅλως τὸ μέρος τοῦ εἴδο·υς ἐν τῷ τοῦ εἴδους λόγῳ· τὸ | γὰρ ζῷον μέρος ὂν τοῦ ἀνθρώπου ἐμπεριέχεται ἐν τῷ ὁρισμῷ "[*](n 7v) αὐτοῦ. ἔτι ὡς ἐν βασιλεῖ τὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ ὅλως ἐν τῷ πρώτῳ κινητικῷ· ὁ γὰρ ἄρχων ποιητικὸν αἴτιόν ἐστι τῶν πολιτικῶν πραγμάτων. καὶ Ὅμηρος “Διὸς δ’ ἐν γούνασι κεῖται”, καὶ ἡ συνήθεια· πολλάκις γάρ φαμεν ἐν τῷ ἄρχοντι εἶναι τὸ ζῆν καὶ ἀποθανεῖν.

[*](p. 210a24)

Πάντων δὲ κυριώτατον τὸ ὡς ἐν ἀγγείῳ καὶ ὅλως τὸ ἐν τόπω.

Εἰ μὲν ὡς δύο λάβῃς ἕτερον τὸ ὡς ἐν ἀγγείῳ καὶ ἕτερον ὡς ἐν τόπῳ, ἐννέα εἰσὶ τὰ ἀπηριθμημένα, εἰ δὲ καθολικώτερον λάβῃς τὸ ὡς ἐν τόπῳ καὶ τοῦ ἀγγείου μερικοῦ τινος ὄντος τόπου, ὀκτώ εἰσι τὰ ὅλα, πλὴν εἴτε οὕτως εἴτε ἐκείνως δύο εἰσὶ τὰ παραλελειμμένα, τὸ ὡς ἐν χρόνῳ καὶ τὸ ὡς ἐν ὑποκειμένω. εἰκότως δὲ κυριώτατον εἶπε τῶν ἔν τινι τὸ ὡς ἐν τόπῳ. σαφὴς ἀρ’ ἐν τούτοις ἡ διάκρισις τοὐ ἐν ᾧ καὶ τοῦ ἐν τούτῳ.

[*](p. 210a25)

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις ἆρα καὶ αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἐνδέχεται εἶναι, ἢ οὐδέν, ἀλλὰ πᾶν ἢ οὐδαμοῦ ἢ ἐν ἄλλῳ.

Ἀπαριθμησάμενος τὰ τοῦ ἔν τινι σημαινόμενα εἰκότως ζητεῖ, εἰ λέ- γεταί τι καὶ αὐτὸ ἐν. ἑαυτῷ εἶναι, καὶ εἰ λέγεται, πότερον ὑφ’ ἕνα τῶν ἀπηριθμημένων τρόπων πίπτει, ἢ κατὰ ἄλλον τινὰ τρόπον λέγεται αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ἢ οὐκ ἐνδέχεται, φησί, λέγεσθαι αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἷναι, ἀλλὰ πᾶν εἴ τί περ ἔστιν, ἢ ἐν ἄλλῳ ἐστὶν ἢ οὐδαμοῦ. οὐ γὰρ ἔστι παρὰ ταῦτα· ἢ γὰρ ἐν ἑαυτῷ τί ἐστιν ἢ ἐν ἄλλῳ ἢ οὐδαμοῦ.

[*](1 γένος ὢν M αὐτὸ M 2 τὸ κατὰ κτἑ.] cf. ad p. 129,15 3 ἐν τῷ τί ἐστι om. M 4 τὸ M: τῷ GKt ἤδη] εἴδει G 6 ἐνπεριέχεται Κ 7. 8 ἔτι κινητικῷ om. G 7 ἔτι M: τι Κ: φησὶ δὲ, καὶ t 7. 8 καὶ ὅλως—κινητικῷ om. Kt 9 Δῖός] ‘immo θεῶν’ Spengel ad Themist. p. 262,8, quem et Philoponus et Simplic. p. 552, 12 describunt 11 κυριότατον Kt ὡς ora. M 11. 12 καὶ ὅλως τὸ ἐν τόπῳ om. Κ 11 τὸ (post ὅλως) om. Aristotelis libri praeter I 13 λά- βοις· hic et in proximis t post καὶ ἕτερον addit τὸ t 14 εἰσὶ GKM: ἐστὶ t ἀπαριθμημένα (sic) Κ καθολικώτερα primitus M 15 καὶ om. t ὀκτώ] ἡ K 17 κυώτατον (sic) Κ τῶν] τὸ M 18 τοῦ (post καὶ) om. Κ: τὰ ut videtur M ἐν τούπω (sic) Κ 19 ἀπορήσεις compendiose M ἆρα ex Aristotele scripsi: ἄρα KM: εἰ ἄρα t 19. 20 καὶ αὐτ’ ὠῷ om. Κ 20 οὐδέν M: οὐθέν t πᾶν M: πάπα t 21. 22 εἰ λέγεταί τι―εἶναι, καὶ om. M 22 πότερον ὑφ’ ἕνα iterat Κ 23 τινὰ om. Gt 24 εἶναι altero loco om. M 25 πᾶν om. Κ 25. 26 οὐ γὰρ ἔστι―οὐδαμοῦ KM: om. Gt 26 ἢ γὰρ M: εἰ γὰρ Κ ἐστιν Κ: ἐστι M ἐν (post ἡ) M: om. Κ)[*](p. 210a26)

Διχῶς δὲ τοῦτό ἐστιν, ἤτοι καθ’ αὑτὸ ἢ καθ’ ἕτερον.

[*](n 7v)

Τὸ καθ’ αὑτὸ ἐνταῦθα ἀντὶ τοῦ πρώτως ἀκουστέον. ἰστέον γὰρ ὅτι τῷ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀντίκειται τὸ κατὰ συμβεβηκός, τῷ δὲ πρώτως τὸ κατ’ ἄλλο· καθ’ αὑτὸ μὲν οὗν λέγεται ὁ Σωκράτης περιπατεῖν, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ τὸ λευκὸν ἢ τὸ φαλακρόν. λέγεται δὲ τὸ πρώτως καὶ ἐπὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ κατ’ ἄλλο· οἷον ὅταν εἴπω ὅτι ὁ Σωκράτης βαδίζει, καθ’ αὑτὸ εἶπον καὶ πρώτως, Σωκράτην δὲ λέγω τὸ ἐμψυχωμένον ζῷον· οὐ γὰρ κατ’ ἄλλο τι βαδίζει, εἰ μὴ καθὸ ζῷόν ἐστιν. ὅταν δὲ τοῦ πλοίου κινουμένου εἴπω τὸν πλωτῆρα κινεῖσθαι, κατὰ συμβεβηκὸς εἶπον καὶ πρώτως, ἆτά συμ- βεβηκὸς μὲν διότι τὸ καθ’ αὑτὸ κινούμενον τὸ πλοῖόν ἐστι, πρώτως δὲ διότι οὐ κατ’ ἄλλο, ἀλλ’ ᾗ πλωτήρ ἐστι, κινεῖται. ὅταν δὲ κινῇ τις τῇ βακτηρίᾳ τὴν θύραν, καθ’ αὑτὸ κινεῖν λέγεται καὶ κατ’ ἄλλο ἤτοι δι’ ἄλλου. ὅταν δέ, κινοῦντος τῆ βακτηρίᾳ τὴν θύραν, εἴπω ‘τὸ λευκὸν κινεῖ τὴν θύραν, κατὰ συμβεβηκὸς εἶπον καὶ κατ’ ἄλλο. οὐ μόνον δὲ ὅταν διά τινος μέσου κινῶμέν τι, λεγόμεθα κατ’ ἄλλο κινεῖν καὶ οὐ πρώτως οὐ γὰρ πρώτως κινεῖ τὸ ξύλον ὁ τέκτων, ἀλλὰ πρώτως μὲν τὸ σκέπαρνον, διὰ δὲ τούτου τὸ ξύλον), ἀλλὰ καὶ ὅταν μορίῳ τι ποιῶμεν, οἷον ὅταν κινῇ τὸν δάκτυλον ὁ Σωκράτης ἢ τὸν πόδα ἐν τῷ κοιμᾶσθαι, λέγεται κινεῖσθαι Σωκράτης, ἀλλ’ οὐ πρώτως κινεῖσθαι ἀλλὰ κατ’ ἄλλο, τῷ τὸν πόδα κινεῖν ἢ τὴν δάκτυλον. ὥστε οὐδὲ ὁρᾶν πρώτως ἂν λέγοιτο Σωκράτης, ἇ γε τὸ πρώτως τοῦτό ἐστιν, ὃ μὴ δι’ ἄλλο τι τοῦ λοιποῦ ὅλου κατηγορεῖται, ἀλλὰ δι’ αὑτό· εἰ οὖν Σωκράτης ἐστὶ τὸ ὅλον ζῷον, οὐ καθ’ ὅλον δὲ αὑτὸ τὸ ζῷον ὁρᾷ ἀλλὰ μορίῳ, καθ’ αὑτ·ὸ μὲν ὁρᾶν λέγοιτο ἄν ὁ Σωκράτης, κατ’ ἄλλο δέ, τουτέστι κατὰ μόριον, καὶ οὐχ ᾗ Σωκράτης ἐστί· Σωκράτης γὰρ οὐ κατὰ μόριον, ἀλλὰ καθὸ ὅλον τί ἐστιν, ὁρᾷ δὲ οὐ καθὸ ὅλον τί ἐστιν, ἀλλὰ καθὸ ὄψιν ἔχει. ἐπειδὴ δὲ τὸ τῷ πρώτως ἀντικείμενον πολλάκις κατὰ ἄλλο λέγουσι πολλάκις δὲ δι’ ἄλλου, ὡς τοῦ αὐτοῦ σημαινομένου δι’ ἑκατέρου, εἰ δέοι κυριώτερον χρῆσθαι τοῖς ὀνόμασιν, ὅταν μὲν δι’ ὀργάνου μὴ φυσικοῦ τι ποιῶμεν, ὡς ὅταν διὰ τῆς βακτηρίας κινῶμεν τὴν θύραν, εὐλογώτερον τὸ δι’ ἄλλου λέγειν, ὅταν δὲ διὰ μορίου, τὸ κατ᾿ ἄλλο. ταῦτα [*](1 ἤτοι―ἕτερον om. Κ 2 αὑτὸ τὸ ἐνταῦθα G γὰρ] δὲ M 3 prius τῷ ex τὸ corr. G τῷ δὲ Gt: τὸ δὲ KM 6 συμβεβηκότως Κ 7 ὁ om. M 8 ἐμψυχωμένον (sic; cf. G. Meyer, Gr. Gramm.2 p. 481) GKM: ἐμψυχώμενον t: fort. ἐψυχωμένον 10 κατὰ συμβεβηκὸς εἶπον καὶ πρώτως om. M 12 διότι KM: ὅτι Gt πλωτήρχη (sic, om. ἐστι) Κ κινῇ] κινεῖ Κ 16 κινοῦμεν K λεγώμεθα G 17 κινεῖ—πρώτως om. M 18 ποιοῦμεν K κινεῖ M 20 τῷ Gt: τὸ KM 21 ὁρᾶν KM: om. G: post Σωκράτης addit t ὁ σωκράτης Gt 22 δι’] δ’ G ὅλου KM: om. Gt 23 δι’ αὐτό t: διαυτό Κ: δι’ αὐτό αὐτὸ (post δὲ) scripsi: ἑαυτὸ M: ἑαυτῶ Κ: αὐτὸ Gt 24 ὁ om. M 26 καθὸ ὅλον (post ἀλλὰ) KM: καθόλου G: καθ’ ὅλον t ὁρᾶ δὲ οὐ καθὸ ὅλον τί ἐστιν KM: om. G: ὁρᾶ ἡ οὐχ ᾗ σωκράτης t 27 δὲ om. Κ τὸ om. G: ex τῶ corr. Κ πρώτω G 28 τοῦ] τὸ Κ 31 εὐλογότερον t τὸ δι’] τοῦ δι’ Κ ἄλλου Kt corr. G2: ἄλλο GM)

μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον. φησὶ δὲ ἐνταῦθα ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι τὸ αὐτό τι ἐν [*](n 7v) ἑαυτῷ εἶναι ἢ καθ’ αὑτό ἐστιν ἢ καθ’ ἕτερον, τὸ καθ’ αὑτὸ ἀντὶ τοῦ πρώτως λέγων. πρότερον οὖν δείξας ὅτι κατ’ ἄλλο ἐνδέχεται αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ὕστερον δείκνυσιν ὅτι πρώτως ἀδύνατον αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, καὶ πρώτως οὔτε καθ’ αὑτὸ οὔτε κατὰ συμβεβηκός.

[*](p. 210a27)

Ὅταν μὲν γὰρ ᾖ ὅρια τοῦ ὅλου τό τε ἐν ᾧ καὶ τὸ ἐν τούτῳ, λεχθήσεται τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ εἶναι.

Πῶς κατ’ ἄλλο αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἔσται δείκνυσιν, ὅτι ἀπὸ μέρους· τῷ γὰρ τοῦ ὅλου τὸ μόριον ἐν θατέρῳ εἶναι μορίῳ λέγοιτο ἄν τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ εἶναι. τοῦτο δὲ καταχρηστικῶς, ἐπειδὴ καὶ ἡ συνήθεια οἶδεν ἀπὸ μέρους τὰ ὅλα καλεῖν, ὡς τὸν Σωκράτην ὑποδεδέσθαι καὶ λευκὸν εἶναι ἢ ἐπιστήμονα, καίτοι μόριόν τι ἢ ὑποδέδεται, ὡς ὁ πούς, ἢ λευκόν ἐστιν, ὡς ἡ ἐπιφάνεια, ἢ ἐπιστῆμόν ἐστιν, ὡς ἡ ψυχή. οὕτως οὖν καὶ ὁ τοῦ οἴνου ἀμφορεὺς αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ λέγοιτ’ ἂν εἶναι, τῷ τοῦ ὅλου μέρος ἐν μέρει εἶναι. ἀλλὰ γὰρ μὴ διὰ πάντων ἁρμόζειν ἀπαίτει τῷ παραδείγματι, ἐπεὶ μὴ ὥσπερ ὁ ποὺς ὑποδέδεται καὶ οὕτω τὸ ὅλον γέγεται ὑποδεδέσθαι, τῆ τοῦ μέρους προσηγορίᾳ τοῦ παντὸς ὀνομαζομένου, ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τοῦ ἀμφορέως τοῦ οἴνου ἔχει οὐ γὰρ τῷ τὸ μόριον ἐν ἑαυτῷ εἶναι, οὕτω τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ λέγεται), ἀλλὰ τοσοῦτον ἔστω σοι τοῦ παραδείγματος χρήσιμον, ὅτι ἀπὸ μέρους πολλάκις τὰ πράγματα ὀνομάζεται. ἐπεὶ οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ ἀμφορέως τοῦ οἴνου ἐστὶ μέν τι τῶν μορίων αὐτοῦ ἐν τόπῳ, οὐκ ἐν ἄλλῳ δέ τινι παρὰ τὸ ὅλον οὐδὲ ἔξωθεν αὐτοῦ, ἀλλ’ ἐν τῷ ὅλῳ ἐστὶ καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ ἐν τόπῳ, διὰ τοῦτο λέγοιτ’ ἂν καὶ τὸ ὅλον καὶ ὁ τόπος καὶ | τὸ ἐν τόπῳ 〈ἐν ἑαυτῷ〉 εἶναι· ἐπειδὴ μέρος μέν [*](n 8r) τι αὐτοῦ ἐστιν ὁ τόπος, μέρος δὲ τὸ ἐν τόπῳ, εἰ δὲ τὸ αὐτὸ καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ ἐν τόπῳ, αὐτό τι ἂν εἴη ἐν αὑτῷ, ὡς ἐν τόπῳ. ἔχεις δὲ καὶ παρά- δειγμα προσφυέστερον τὸ κατὰ τὸ αὐτοκίνητον· ὡς γὰρ λέγεται τὸ ζῷον αὐτοκίνητον, οὕτως καὶ ὁ ἀμφορεὺς τοῦ οἴνου αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ.

[*](1. 2 τι ἐν ἑαυτῶ KM: ἐν ἑαυτῷ τί Gt 2 ἡ καθ’ ἑαυτό G 3 πρώτερον Κ 4 prius εἶναι om. Κ αὐτότι ἒν ἐν Κ 6. 7 τό τε—εἶναι om. Κ 6 το ἐν M: τό τ’ ἐν t: τὸ ἐν Aristotelis cod. Ε 7 ἑαυτῶ M: αὑτῶ t εἶναι M: om. t cum Aristolele 8 τι ante ἔσται ponunt Gt αὐτῶ G 9 τὸ γὰρ Κ εἶναι ἐν μορίῳ G λέγοιτ᾿ t 11 ἀπὸ τοῦ μέρους t καλεῖν τὰ ὅλα traicit M βαλεῖν Κ τὸν Σωκράτην τ΄ (σωκρα utrobique G) ante λευκὸν iterant Gt 12 ἢ (post τι) om. Gt ὑποδέδεκται rasur. G 13 ἐπιστῆμον M: ἐπιστήμων GKt 14 τῷ Gt: τὸ KM 15 γὰρ om. M 15. 16 ἀπαιτείτω τὸ παράδειγμα M 10 ὑποδέδεκται Κ 18. 19 μόριον ἐναυτῶ Κ 21 οὖν καὶ ἐπὶ GKM: δὲ καὶ t μέν τι] ἔν τι (sic) M μορίον t 22 παρὰ] περὶ G το οὐδὲ KM: οὐδὲν Gt ἐξόθεν Κ 23 καὶ ἐν Κ 24 ὅλον καὶ KM: ὅλον ἤτοι Gt ἐν ἑαυ- τῷ t: om. GKM 24. 25 μέν τι μέρος traicit M 25 ὁ (post καὶ) om. G 26 αὑτῷ corr. G et t: αὐτῶ primitus G et M: ἀυτῶ Κ 28 οὕτω t)[*](p. 210a32)

Ὅ τε γὰρ καὶ ἐν ᾧ, ἁμφότερα τοῦ αὐτοῦ μόρια.

[*](n 8r)

Ὃ μὲν λέγει τὸ ἐν τόπῳ, τοῦτο δέ ἐστιν ὁ οἶνος, ἐν ᾧ δὲ τὸν τόπον, τοῦτο δὲ ἦν ὁ ἀμφορεύς. ὁ οἶνος οὖν καὶ ὁ ἀμφορεὺς μόριά εἰσι τοῦ ὅλου, λέγω δὴ τοῦ ἀμφορέως τοῦ οἴνου· οὐδὲν οὗν, φησί, τῶν μορίων κεχωρισμένως λεχθείη ἄν ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ἀλλὰ τὸ ὅλον, ὡς εἴρηται.

[*](p. 210a33)

Πρώτως δὲ οὐκ ἐνδέχεται, οἷον τὸ λευκὸν ἐν τῷ σώ- ματι· <ἡ ἐπιφάνεια γὰρ ἐν σώματι,〉 ἡ δὲ ἐπιστήμη ἐν ψυχῇ.

Δείξας πῶς ἐνδέχεται τὸ αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, ὅτι κατ’ ἄλλο, νῦν φησιν ὅτι πρώτως οὐκ ἐνδέχεται, οὔτε καθ’ αὑτὸ οὔτε κατὰ συμβεβηκός, καὶ πρῶτόν γε δείκνυσιν ὅτι καθ’ αὑτὸ οὐκ ἐνδέχεται, εἶτα ὅτι οὐδὲ κατὰ συμβεβηκός. ἐπεὶ οὖν πρῶτον τὸ καθ’ αὑτὸ δείκνυσιν, ἐνταῦθα τὸ πρώτως καθ’ αὑτὸ πρώτως ἀκουστέον. εἰπὼν δὲ ὅτι πρώτως οὐκ ἐν· δέχεται, τὰ παραδείγματα οὐκέτι πρὸς τοῦτο ἐπήγαγεν, ἀλλὰ πρὸς τὸ ἀνωτέρω, ὅτι λέγονταί τινα ἀπὸ μέρους· εἰπὼν γὰρ “οὕτω μὲν οὖν ἐνδέχεται αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι’’, τουτέστιν ἀπὸ μέρους, πάλιν παραδείγματα τοῦ ἀπὸ μέρους ἐπήγαγε· διὰ γὰρ τὸ τὴν ἐπιφάνειαν εἶναι ἐν τῷ σώματι, ἐν ᾗ ἐστι τὸ λευκόν, καὶ τὸ λευκὸν ἐν τῷ σώματι λέγεται εἶναι.

[*](p. 210b1)

Κατὰ ταῦτα δ’ αἱ προσηγορίαι μέρη ὄντα, ὥς γε ἐν ἀνθρώπῳ. Αἱ προσηγορίαι, φησίν, ἥ τε τοῦ λευκοῦ καὶ ἡ τῆς ἐπιστήμης, κατη- γοροῦνται τοῦ ὅλου οὐ πρώτως, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐπ.ιφάνειαν καὶ τὴν ψυχήν, ἅτινα μέρη εἰσὶν οὐ καθ’ αὑτά, ἀλλ’ ὡς ἐν ἀνθρώπῳ ὄντα· αὐτὰ μὲν γὰρ καθ’ αὑτὰ ἡ ἐπιφάνεια καὶ ἡ ψυχὴ ὅλα τινά ἐστιν, ἀλλ’ ὡς ἐν ἀν- θρώπῳ μέρη ἐστίν, ἄνθρωπον δὲ λέγω τὸ ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος. ὥστε εἰ κατὰ ταῦτα αἱ προσηγορίαι ὑπάρχουσι τῷ ὅλῳ, ταῦτα δὲ μέρη, ἀπὸ μέρους ἄρα τὸ ὅλον ὀνομάζεται.

[*](1 lemma habet G καὶ ἐν ὧ GKM: τὸ ἐν ᾦ καὶ τὸ ἐν τούτω t ἀμφότερα—μόρια om. Κ τὰ αὐτοῦ M 2 Ὃ scripsi: ὁ GKM: τὸ t λέγει τὸ KM: λέγοιτο Gt τὸν τόπον GKM: ὁ τόπος t 3 οὖν om. Κ εἰσι GM: ἐστι Kt 4 οὐδὲν] ἓν et mox οὐ λεχθείη M φησί om. t 5 λεχθείη—εἴρηται om. Κ 6 lemma om. Κ τῶ M: om. t Aristoteles 7 ἡ ἐπιφάνεια γὰρ ἐν σώματι addidit t: om. M et Arist. cod. I, at cf. v. 16 δὲ M: δ’ t 9 οὔτε καθ’ αὐτὸν Κ 10. 11 καὶ πρῶτόν γε—οὐδὲ κατὰ συμβεβηκός M: om. GKt 13 τὸ in ras. M 14 γὰρ ὅτι οὕτω M 15 τὰ παραδείγματα Gt 16 διὰ] δεῖ K 18 δὲ αἱ Κ 18. 19 μέρη — ἀνθρώπῳ om. Κ 20 ἡ τε et καὶ ἡ τῆς KM: αἵ τε et καὶ τῆς Gt 22 εἰσὶν M: om. Κ: ἐστὶν Gt 26 τοῦ μέρους t)[*](p. 210b2)

Ὁ δὲ ἀμφορεὺς καὶ ὁ οἶνος χωρὶς <μὲν> ὄντα οὐ μέρη, [*](n 8r) ἅμα οε· διὸ ὅταν ᾖ μέρη, ἔσται αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ.

Εἰ γὰρ τὸ μέρος ὅλου ἐστὶ μέρος καὶ τῶν πρός τι ταῦτα, ὅταν χωρὶς ᾖ ὁ ἀμφορεὺς καὶ ὁ οἶνος, οὐκ ἄν εἶεν μέρη, ἄσχετά γε ὄντα. ὅταν οὖν συνελθόντα μέρη ἀλλήλων γένηται, λέγεται αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι τὸ ὅλον ἀπὸ μέρους, ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος λευκὸς λέγεται διὰ τὸ σῶμα, καὶ τὸ σῶμα διὰ τὴν ἐπιφάνειαν. πάλιν οὖν τοῦ αὐτοῦ τὰ αὐτὰ ἔθηκε παραδείγματα.

[*](p. 210b6)

Καὶ ἕτερά γε τῷ εἴδει ταῦτα καὶ ἄλλην φύσιν ἔχει καὶ δύναμιν, ἥ τε ἐπιφάνεια καὶ τὸ λευκόν.

Ἐπειδὴ πρώτως ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ ἐστὶ τὸ λευκόν, ἵνα μή τις ὑπολάβῃ ταὐτὸν εἶναι τὸ λευκὸν τῇ ἐπιφανείᾳ καὶ οὕτως αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ τι εἶναι, λέγει ὅτι καὶ τῷ εἴδει καὶ τῇ δυνάμει ἕτερά ἐστι ταῦτα ἀλλήλων· ἡ μὲν γὰρ ἐπιφάνεια ἀεί ἐστιν ὑποκείμενον οὐ μόνον λευκῷ, ἀλλὰ καὶ μέλανι καὶ ἄλλοις πλείοσι, τὸ δὲ λευκὸν μόνως ἐν ὑποκειμένῳ καὶ συνεῖναι τῷ ἐναντίῳ ἀδύνατον. εἰ τοίνυν ἕτερα ταῦτα ἀλλήλων, ἄλλο ἄρα ἐν ἄλλῳ. λέγοι δ’ ἄν φύσιν, ὅτι τὸ μὲν ποιότης ἐστὶ καὶ χρῶμα, ἡ δὲ ἐπιφάνεια πέρας σώματος καὶ τοῦ ποσοῦ, δύναμιν δέ, ὅτι ἡ μὲν ὑποκείμενον, τὸ δὲ τῶν ἐν ὑποκειμένῳ.

[*](p. 210b8)

οὔτε δὴ ἐπακτικῶς σκοποῦσιν οὐδὲν ὁρῶμεν ἐν ἑαυτῷ κατ’ οὐδένα τῶν διορισμῶν, τῷ τε λόγῳ δῆλον ὅτι ἀδύνατον.

Δείξας πῶς οἷόν τέ ἐστιν αὐτό τι ἐν ἑαυτῶ εἶναι, ὅτι κατ’ ἄλλο βούλεται νῦν δεῖξαι ὅτι πρώτως οὐκ ἐνδέχεται οὔτε καθ’ αὑτὸ οὔτε κατὰ συμβεβηκός, καὶ πρῶτόν γε ὅτι καθ’ αὑτὸ οὐκ ἐνδέχεται δείκνυσι. δείκνυσι δὲ διά τε τῆς ἐπαγωγῆς καὶ διὰ τοῦ λόγου, καὶ πρῶτόν γε δι’ ἐπαγωγῆς. εἰ [*](1.2 χωρὶς—ἑαυτῷ om. Κ 1 μὲν addidit t: om. M 2 διὸ M: διότι t ἑαυτῶ αὐτῷ t 3 ὅλον Κ τῶν] τὸ Κ 5 οὖν GKM: δὲ t συνεκλεόντα (sic) M ἀλλήλων Κ γένηται KM: om. G: ἦ t 7 καὶ πάλιν οὖν Gt 9 ἔδη K 9. 10 καὶ ἄλλην—λευκόν λευκόν om. Κ 9 ἔχει M: ἔχει ἑκάτερον t Aristoteles 10 M: τ’ t 11 ὑπολάβοι KM 12 αὐτὸ] αὐτὴ M ἐναυτῶ Κ τι εἶναι Gt: τί ἐστι Κ: εἶναι τι M 14 λευκῷ Gt: λευκὸν KM μέλανον (sic) M 15 ἄλλοις GKM: ὅλως t 16 ἑτέρα Κ 17 λέγοι δὲ ἄλλα εἶναι φύσει μὲν ὅτι M 18 δυνάμει M 19 τῶν GKM: ὡς t 20 lemma om. Κ ὁρῶμεν ἐν ἑαυτῶ M: ἐν αὑτῶ ὁρῶμεν t 21 διορισμῶν Aristoteles: διορισμένων (si recte id enotavi, at cf. p. 536,17) M: διωρισμένων t 22 ἐστιν] ἦναι (sic) Κ τι om. M: post ἑαυτῷ traicit Κ 23 οὐκ ἐνδέχεται οὔτε καθ’ αὑτὸ ΚΜ: οὔτε καθ’ αὑτὸ ἐνδέχεται Gt 24 ὅτι καθ’ αὑτὸ οὐκ οὐκ om. G) GKM: ὅτι οὐ καθ’ αὑτὸ t δείκνυται δὲ M 25 διά τε KM: διὰ Gt)

γὰρ τοσαῦτά ἐστι τὰ τοῦ ἔν τινι σημαινόμενα, ὅσα ἀπηριθμησάμεθα, ἐν "[*](n 8r) οὐδενὶ δὲ οἷόν τε εἶναι αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ, ἔοικεν ἄρα μηδὲ εἶναι τι ὅλως αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ· πάντα γὰρ τὰ τοῦ ἔν τινι σημαινόμενα ἄλλο ἐν ἄλλῳ ἐστίν. οὐδὲ γὰρ ὅταν λέγωμεν τὸ ὅλον ἐν τοῖς μορίοις, αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ λέγομεν εἶναι· ἄλλο γὰρ τὸ ὅλον καὶ ἄλλο τὰ μέρη· τὸ μὲν γὰρ ἓν καὶ ταὐτόν σχέσις τις ὃν τῆς τῶν μορίων συναφῆς καὶ τὸ ἐπὶ τῇ συναφῇ αὐτῶν ἐπιγινόμενον εἶδος), τὰ δὲ πλείω καὶ διαφέροντα. καὶ διὰ τοῦ λόγου δὲ δείκνυσιν οὕτως. ἄλλος, φησίν, ὁ ὁρισμὸς τοῦ δεκτικοῦ καὶ ἄλλος ὁ τοῦ ἐν ἐκείνῳ ὄντος· ἄλλως γὰρ ὁρίζεται ὁ τόπος καὶ ἄλως τὸ ἐν τόπῳ, καὶ ἁπλῶς ἄλλως τὸ ἐν ᾧ καὶ ἄλλως τὸ ἐν ἐκείνῳ. εἰ τοίνυν αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἴη, τοὺς διαφέροντας, μᾶλλον δὲ τοὺς ἀντικειμένους δέξεται λόγους. εἰ δὲ δεῖ ἀκριβέστερον εἰπεῖν, αὐτό τι ἔσται κατὰ ταὐτὸ τὰ διαφέροντά τε καὶ ἀντικείμενα· δύο μὲν γὰρ ὁρισμοὺς ἐπιδέξασθαι τὸ αὐτὸ κατ’ ἄλλην καὶ ἄλλην ἰδιότητα οὐκ ἀδύνατον οἷον τὸν ἄνθρωπον ζῷον λογικὸν θνητόν, καὶ ζῷον ὀρθοπεριπατητικόν), τοὺς μέντοι ἀντικειμένους λόγους ἄμα καὶ κατὰ ταὐτὸν δέξασθαι ἀδύνατον. τῶν πρός τι γὰρ ὁ τόπος καὶ τὸ ἐν τόπῳ, τὰ δὲ πρός τι τοὐλάχιστον δύο εἰσὶν ἀντικείμενα καὶ ἀντικειμένους ἔχοντα τοὺς ὁριστικοὺς λόγους. εἰ οὖν ἔσται τι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, οἷον ὁ τοῦ οἴνου ἀμφορεὺς αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ, δέξεται τοὺς ἀντικειμένους λόγους, καὶ ἐπειδὴ τόπος μέν ἐστιν ὁ ἀμφορεὺς ἐν τόπῳ δὲ ὁ οἶνος, τὸ αὐτὸ καὶ τὸν τοῦ τόπου καὶ τὸν τοῦ ἐν τόπῳ | λόγον ἀναδέξεται· ἔσται οὖν ὁ ἀμφορεὺς [*](n 8v) ἀμφορεὺς ἅμα καὶ οἶνος, καὶ ὁ οἶνος οἶνός τε ἅμα καὶ ἀμφορεύς, τοῦτο δὲ γελοῖον. εἶτα παραστῆναι τῇ δόξῃ βουλόμενος, ἵνα ἐκ τοῦ περιόντος ἐλέγξῃ αὐτήν, φησὶν ὅτι εἰ] κἂν τὰ μάλιστα συγχωρήσωμεν διὰ τὸ μέρος εἶναι ἐν μέρει καὶ ἑκάτερον ἐν τῷ ἑτέρῳ καὶ εἶναι καὶ. λέγεσθαι, ὥστε καὶ τὸν ἀμφορέα καὶ οἶνον εἶναι καὶ ἀμφορέα, καὶ τὸν οἶνον καὶ ἀμφορέα καὶ οἶνον, οὐδ’ οὕτως αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἔσται, ἀλλ’ ἑκάτερος αὐτῶν δέξεται μὲν οὐχ ᾗ οἶνός ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ ἀμφορεύς, δεχθήσεται δὲ οὐχ ᾗ ἀμφορεύς ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ οἶνος. ὥστε οὐδ’ οὕτως αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἔσται, ἀλλὰ ἄλλο ἐν ἄλλῳ.

Oὕτω δείξας ὅτι καθ’ αὑτὸ οὐδέν ἐστιν αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐνδέχεται· δόξει γὰρ ἴσως, εἰ κατ’ [*](1 εἰσὶ Gt 2 μηδὲν M 4 οὐδὲ κτλ.] cf. Themist. p. 263,25 ὅταν λέγομεν Κ 5 καὶ ἄλλα τὰ M et Themistii libri 6 ταὐτὸ Κ τις ὂν GKM: τί ἐστι t 7 διαφέροντα* Κ 8 ὁ (ante ὁρισμὸς) om. 31 δεκτικοῦ KM: ὑποδεκτικοῦ Gt καὶ ω ἄλλως Κ 9 καὶ ἄλλος τὸ Κ ἐν τῷ τόπω Gt 10 καὶ ἁπλῶς—ἐκείνῳ ἐκείνῳ om. prius ἄλλως (ex ἀλλὰ) corr. G ἐν (ante ἐκείνῳ) om. Κ αὐτὸς Κ 12 δεῖ] δῆ Κ 13. 14 ἄλλον καὶ ἄλλον (sic) Κ 15 καὶ (post ἄμα) om. Gt 16 καταυτὸν Κ τὸ] τὰ G 17 ἀντικειμένως ἔχοντα t 18 ἔσται] ἐστι Κ οἷον τοῦ οἴνου ὁ M 20 ὁ τόπος Gt 21 ἔστι Κ 23 τῇ δόξῃ παραστῆναι Gt 24 εἰ delevi κἀν (sic) GKM: καὶ t συγχωρήσομεν t post συγχωρήσωμεν addit αὐτοῖς M 26 καὶ (post οἶνον) om. M 27 ἔσται] ἔστιν Κ 28 ἀλλ’ ἡ ὁ ἀμφορεύς Κ δειχθήσεται KM ἀμφορεὺς εἶναι Κ 29 ἐν ἑαυτῷ om. M ἐστιν Κ ἄλλο] ὅλως Κ 32 δεικνύει Gt 32. p. 535,1 δόξει—ἐνδέχεσθαι om. Κ 32 ὅτι εἰ)

ἄλλο ἐνδέχεται αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι, καὶ κατὰ συμβεβηκὸς ἐνδέχεσθαι. [*](n 8v) ἵνα δὲ παρακολουθήσωμεν τῇ ἀποδείξει, προλαβεῖν δεῖ τί ποτέ ἐστι τὸ κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ καὶ διὰ βραχέων πάνυ καὶ ἀσαφῶς ἐπεξέρχεται τῇ ἀποδείξει. κατὰ συμβεβηκὸς τοίνυν λέγεται ἔχειν τι, ὅπερ αὐτὸ ἄλλῳ συμβέβηκε, καὶ ἐκεῖνο ὅπερ λέγεται ἔχειν κατὰ συμβεβηκὸς καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει ᾧ ἐκεῖνο συμβέβηκεν. οἷον λέγεται τὸ λευκὸν κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι, διότι ἡ κίνησις ὑπάρχει καθ’ αὑτὸ τῷ Σωκράτει, συμβέβηκε δὲ καὶ τὸ λευκὸν τῷ Σωκράτει· διὰ γὰρ τοῦτο κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τῷ λευκῷ ἡ κίνησις, ἐπειδὴ ᾧ τὸ λευκὸν συμβέβηκε, λέγω δὴ τῷ Σωκράτει, καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει. εἰ τοίνυν κατὰ συμβεβηκὸς ἐν ἑαυτῷ εἴη ὁ ἀμφορεύς, δεῖ ἄλλο τι καθ’ αὑτὸ ὑπάρχειν ἐν αὐτῷ οἷον τὸν οἶνον), καὶ τὸν ἀμφο- ρέα συμβεβηκὸς εἶναι τῷ οἴνῳ, ἵνα τῷ τὸν οἶνον καθ’ αὑτὸ ὑπάρχειν τῷ ἀμφορεῖ τὸ συμβεβηκὸς τῷ οἴνῳ, ὁ ἀμφορεύς, κατὰ συμβεβηκὸς ἐν ἑαυτῷ ὑπάρχῃ· ἄλλως γὰρ ἀδύνατον κατὰ συμβεβηκὸς ἐν ἑαυτῷ ὑπάρχειν. τὸν ἀμφορέα. καὶ μηδεὶς ἀπαιτείτω τὸν λόγον, ὅνπερ εἴπομεν ἐπὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός, ἀπαραλλάκτως καὶ ἐπὶ τοῦ ἀμφορέως ἁρμόσαι ἄλλος γὰρ ὁ τρόπος ἐνταῦθα· οὐ γὰρ ἄλλο ἄλλῳ ὑπάρχει κατὰ συμβεβηκός, ὥσπερ ἐκεῖ, ἀλλ’ αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ), ἀλλὰ ζητητέον ὅπως καὶ ἐπὶ τούτου διασώσωμεν τὸ κατὰ συμβεβηκός, ἄλλως δὲ ἀδύνατον σωθῆναι τὴν ἔννοιαν τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ ὥσπερ εἴπομεν. εἰ τοίνυν ὁ ἀμφορεὺς συμβέβηκε τῷ οἴνῳ, δῆλον ὅτι ἐχώρησε δι’ ὅλης αὐτοῦ τῆς οὐσίας εἰ γὰρ μὴ δι’ ὅλου ἐχώ- ρησεν, ἀλλ’ ἅπτεται αὐτοῦ κατὰ τὰ πέρατα, οὐκέτι ὡς συμβεβηκὸς ὑπάρχει αὐτῷ), εἰ δὲ δι’ ὅλου ἐχώρησε, σῶμα ἄρα διὰ σώματος ἐχώρησε. καὶ ἄλλως, φησί, πάλιν εἰς τὸ αὐτὸ ἀνακυκλήσομεν τὸν λόγον· πάλιν γὰρ αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ καθ’ αὑτὸ ἔσται ὁ ἀμφορεύς. τί γὰρ διαφέρει ἐξ ἀρχῆς αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ ὑπάρχειν λέγειν τὸν ἀμφορέα, ἢ συμβεβηκέναι τῷ οἴνῳ, ὃς καθ’ αὑτὸν ὑπάρχει ἐν τῷ ἀμφορεῖ; πάλιν γὰρ διὰ τοῦ οἴνου αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ ἔσται, καὶ τοὺς δύο λόγους ἀναδέξεται, τοῦ τε τόπου καὶ τοῦ ἐν τόπῳ. ὥστε οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐνδέχεται αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ τι ὑπάρχειν.

ταῦτα εἰπών, ἐκ τῶν εἰρημένων τρόπων τοῦ ἔν τινι καὶ τὴν Ζήνωνος ἀπορίαν ἐπιλύεται. ἠπόρει γὰρ ἐκεῖνος, ὅτι εἰ ὁ τόπος τῶν ὄντων, πᾶν δὲ τὸ ὂν ἔν τινί ἐστι, καὶ ὁ τόπος ἔν τινι ἔσται· ὥστε ἔσται ὁ τόπος ἐν τόπῳ, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ταύτην οὖν, φησί, τὴν ἀπορίαν ἐκ τῶν εἰρημένων ἡμῖν τρόπων τοῦ ἔν τινι οὐ χαλεπὸν ἐπιλύσασθαι. καὶ γὰρ εἰ μὴ ἀληθὲς [*](2 ἀποδείξῃ Κ: ἀποφάσει G προσλαβεῖν Gt δεῖ τί Gt: δεῖ τί δεῖ τί Κ: τί (om. δεῖ) M τὸ om. M 4 αὐτῶ ἄλλο G 5. 6 καὶ ἐκεῖνο—ἐκεῖνο συμβέβηκεν om. 5 ἐκείνω Κ 5. 6 καθαυτὸ ὑπάρχει Κ: καθ’ ἑαυτὸ ὑπάρχον Gt 7 σωκράτει KM: σώματι Gt 8 καὶ et 9 ἡ om. Κ 10 ἑαυτῷ] αὐτῶ M 11 ἐν αὐτῷ Gt: ἐναυτῶ αυτῶ K: ἐν ἑαυτῶ M 12 συμβεβηκὸς Gt: συμβέβηκε Κ: συμβέβηκεν 14 ὑπάρχη (η ex εἰ) corr. Κ 16 συμβεβηκότος ἀπαλάκτως (sic) Κ 18 αὐτὸ (ex ἀλλὰ τὸ) corr. Κ σώσωμεν G: σώσομεν t 22 ὑπάρχων Κ 24 φησὶν εἰς τὸ αὐτὸ πάλιν Gt ἀνακυκλήσωμεν KM 25 αὑτὸ] scripserim αὐτὸν ἔστιν Κ 26 αὐτὸν] αὐτὸ Κ 27 ὃς—οἴνου om. G ὑπάρχειν Κ διὰ οἴνου Mt: ὑπάρχει Κ 28 ἔστι Κ 29 τι om. G: αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ t)

τὸ πᾶν τὸ ὂν ποῦ εἶναι πᾶν γὰρ τὸ φυσικὸν ἀνάγκη ἔν τινι εἶναι καὶ μὴ [*](n 8v) ἐν τόπῳ) * * * κατά τι τῶν τοῦ ἔν τινι σημαινομένων· ὥστε εἰ καὶ ὁ τόπος τῶν φυσικῶν, ἔν τινι πάντως ἔσται. ἐπεὶ οὖν πολλαχῶς τὸ ἔν τινι, ἔσται καὶ ὁ τόπος ἔν τινι μὲν οὐκ ἐν τόπῳ δέ, ἀλλ’ ὥσπερ αἱ ἕξεις καὶ τὰ πάθη εἰσὶ μὲν ἔν τινι, οἷον ἐν τῷ σώματι, οὐχ ὡς ἐν τόπῳ δὲ ἀλλ’ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ, οὕτω δὴ καὶ ὁ κυρίως τόπος, λέγω δὴ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, ἔν τινι μὲν ἔσται ἐν σώματι γάρ), οὐ μὴν ὡς ἐν τόπῳ, ἀλλ’ ὡς πέρας ἐν περατουμένῳ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ὡς ἐν ὑποκειμένῳ. πάλιν δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων καὶ ἕτερόν τι ἀποδείκνυσιν, ὅπερ πολλαχῶς ἤδη ἀπέδειξεν· εἰ γὰρ δέδεικται ὅτι διὰ τοῦτο αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἀδύνατον εἶναι, διὰ τὸ ἑτέ- ραν εἶναι τὴν φύσιν τοῦ δεκτικοῦ καὶ ἑτέραν τὴν τοῦ δεδεγμένου καὶ μὴ δύνασθαι ἓν καὶ τὸ αὐτὸ τοὺς διαφόρους ἀναδέξασθαι λόγους, καὶ ἐκ τούτων ἀναφαίνεται ὅτι οὔτε ὕλην οὔτε εἶδος δυνατὸν εἶναι τὸν τόπον. τὸ μὲν γὰρ ἐν τόπῳ τοῦ τόπου ἕτερον, ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ εἶδος οὐκ ἔστιν ἕτερα τοῦ ἐν αὐτοῖς· στοιχεῖα γάρ εἰσι συμπληρωτικὰ αὐτοῦ· ἕτερος ἄρα ὁ τόπος τῆς ὕλης καὶ τοὐ εἴδους.

Oὔτε δὴ ἐπακτικῶς σκοποῦσι, τουτέστι δι’ ἐπαγωγῆς καὶ εἰς τὰ κατὰ μέρος ἀποβλέποντα. κατ’ οὐδένα τῶν διορισμῶν, ὧν διωρισάμεθα τοῦ ἔν τινι. οὐ μόνον δὲ ἐκ τούτων, φησίν, ἀλλὰ καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ λόγου δῆλον, ὅτι ἀδύνατον αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι.

[*](p. 210b10)

Δεήσει γὰρ ἀμφότερα ἑκάτερον ὑπάρχειν, οἷον τὸν ἀμφορέα ἀγγεῖόν τε καὶ οἶνον εἶναι καὶ τὸν οἶνον οἶνόν τε καὶ ἀμφορέα.

Εἰ τὸν ἀμφορέα, φησί, τοῦ οἴνου αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ καθ’ αὑτὸ πρώτως εἶναι φήσομεν, ὡς ὅλον ἐν ὅλῳ τοῦτο γάρ ἐστι τὸ πρώτως καὶ καθ’ αὑτό), ἀνάγκη τὸν ὅλον ὡς ὅλον καὶ τὸν τοῦ τόπου καὶ τὸν τοῦ ἐν τόπῳ ἀναδέξασθαι λόγον, μᾶλλον δὲ ἄμφω εἶναι· ἔστι δὲ οἷον τόπος μὲν ὁ ἀμφορεύς, ἐν τόπῳ δὲ ὁ οἶνος ἢ ἁπλῶς τὸ ὑγρόν· ὥστε ἐπειδὴ ὁ τοῦ οἴνου ἀμφορεὺς ὅλος αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ ἐστι, καὶ ὁ ἀμφορεὺς δηλονότι, [*](1 τὸ (ante πᾶν) om. Gt ποῦ ἐστι Κ πᾶν γὰρ τὸ GKM: πᾶν γε μὴν τὸ t: equidem lacunam ante κατά τι statui, cf. p. 538,24 ἔν τινι εἶναι KM: εἶναι ἐν τινι Gt καὶ μὴ ΚΜ: εἰ καὶ μὴ Gt 3 ἐπεὶ κτλ. cf. Themist. p. 265,12 4 καὶ (ante ὁ τόπος) om. t 4. 5 ἀλλ᾿ ὥσπερ—ἐν ὥσπερ— ἐν τόπῳ δὲ om. Gt 6 δὴ (post δὲ Gt 8 ταὐτὸν—ὑποκειμένῳ om, Gt 9 καὶ om. Gt 12 καὶ (ante ἐκ) om. 14 ἡ] εἰ Κ ἑτέρα τοῦ G 15 αὐτοῖς corr. G εἰσι GKM: ἐστι t καὶ τῆς Κ 17 δὴ GM: δὲ Κ: δὴ οὖν t σκοποῦσιν Κ 17. 19 τουτέστι—τοῦ τινι om. Κ 18 ἀποβλέποντα GM: ἀποβλέπουσι t: fortasse ἀποβλέποντι 18. 19 τῶν διορισμῶν ὧν διωρισάμεθα M: τῶν ὁρισμῶν τῶν διωρισμένων διωρισάμεθα διω- ρισάμεθα om. t) Gt 19 οὐ μόνον δὲ ἐκ τούτων, φησίν KM: ἐκ τούτων δέ φησιν G: αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ ἐστι t 20 τι om. G 21. 23 ἑκάτερον—καὶ ἀμφορέα om. 21 ἑκατέρω M 25 φήσομεν εἶναι transponit t post ἐν ὅλω iterat φήσομεν Κ 26 ἀνάγκη τὸ ὅλον Κ τόπου] τόπον Κ)

λέγω δὴ τὸ κεραμεοῦν ἀγγεῖον, οὐ μόνον ἀμφορεὺς ἔσται ἀλλὰ καὶ οἶνος, [*](n 8v) καὶ ὁ οἶνος οὐ μόνον οἶνος ἀλλὰ καὶ ἀμφορεύς. ὥστε εἰ τοῦτό ἄτοπον, ἀδύνατον καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ εἶναι.

[*](p. 210b13)

Ὥστε εἰ ὅτι μάλιστα ἐν ἀλλήλοις εἶεν, ὁ μὲν ἀμφορεὺς δέξεται τὸν οἶνον οὐχ ᾗ αὐτὸς οἶνος ἀλλ’ ᾗ ἐκεῖνος. |

Ὅπερ ἡμεῖς προλαβόντες εἴπομεν, ἀμυδρῶς διὰ τούτων αἰνίττεται. [*](o 1r) ἐπειδὴ γὰρ ἤγαγεν εἰς ἄτοπον τὸν λόγον, τὸ τὸν ἀμφορέα καὶ οἶνον εἶναι, καὶ τὸν οἶνον μὴ μόνον οἶνον ἀλλὰ καὶ ἀμφορέα, ἵνα μή τις εἴπῃ, ὅτι καὶ τί τοῦτο ἄτοπον; διὰ γὰρ τὸ τὸν ἕτερον ἐν τῷ ἑτέρῳ εἶναι λεχθείη ἄν ἑκάτερος τῷ τοῦ συναμφοτέρου ὀνόματι· μία γάρ τις ὁλότης ἀμφοῖν᾿, τούτῳ οὖν τῷ λόγῳ συγχωρήσας καὶ οὕτω δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔσται τι αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ, ἀλλὰ ἄλλο ἐν ἄλλῳ. εἰ γὰρ καὶ ὅτι μάλιστα, φησί, συγχωρή- σειέ τις τὸν ἀμφορέα καὶ οἶνον εἶναι, ἵνα οὕτως αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ ᾖ, ὁμοίως δὲ καὶ τὸν οἶνον καὶ ἀμφορέα εἶναι, δῆλον δήπου ὅτι ὁ ἀμφορεὺς οὐχ ᾗ οἶνός ἐστι δέξεται τὸν οἶνον, ἀλλ’ ᾗ ἐκεῖνος οἶνος. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ οἶνος ἔστι ἐν τῷ ἀμφορεῖ οὐχ ᾗ ἀμφορεύς ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ ἐκεῖνος ἀμφορεύς ἐστιν. ὥστε τὸ μὲν ὄνομα τοῦ συναμφοτέρου ἑκάτερος ἕξει, τὴν δὲ ἐνέρ- γειαν οὐκέτι.

[*](p. 210b16)

Κατὰ μὲν οὖν τὸ εἶναι ὅτι ἕτερον, δῆλον· ἄλλος γὰρ ὁ λόγος τοῦ ἐν ᾧ καὶ τοῦ ἐν τούτῳ.

Ἀκόλουθον μὲν ἦν συμπέρασμα ἐπαγαγεῖν οὕτως ‘ὅτι μὲν οὖν ἀδύνατον αὐτό τι ἐν ἑαυτῷ καθ’ αὑτὸ εἶναι, δῆλον᾿, ὁ δὲ τοῦτο μὲν οὐκ εἶπεν, ἐξ οὗ δὲ ἔδειξεν ὅτι ἀδύνατον καθ’ αὑτὸ ἐν αὑτῷ τι εἶναι, τοῦτο συμπεραίνεται, λέγω δὴ τοῦ ἕτερον μὲν εἶναι φύσει τὸν τόπον, ἕτερον δὲ τὸ ἐν τόπῳ· ἄλλως γὰρ ἀποδώσεις τὸν ὁρισμὸν τοῦ δεκτικοῦ, καὶ ἄλλως τοῦ δεδεγμένου. ὥστε εἰ ὧν οἱ ὁρισμοὶ διάφοροι καὶ αὐτὰ διάφορα, διά- φοροι δὲ οἱ ὁρισμοὶ τοὐ τε ἐν ᾧ καὶ τοῦ ἐν τούτῳ, καὶ αὐτὰ ἄρα διάφορα καὶ ἕτερα ἀλλήλων.

[*](1 ἀμφορεὺς ἔσται ἀλλὰ καὶ οἶνος Gt: οἶνος ἀλλὰ καὶ ἀμφορεύς (om. ἔσται) KM 2 καὶ ὁ οἶνοςκαὶ ἀμφορεύς om. M 4. 5 ὁ μὲν—ἐκεῖνος om. Κ 6 σπερ (h. e. ἡμεῖς Κ τούτου Gt 8 post μόνον οἶνον addit εἶναι M ὅτι om. Κ 9 τὸν om. Κ ἄν om. KM 11 αὐτὸ om. Gt 13. 14 καὶ οἶνον—καὶ om. G 13 ἐναυτῶ Κ ἦ Κ: εἴη Mt 19 lemma habet G οὖν τοῦ εἶναι Κ qui ὅτι ἕτερον—τούτῳ om. 21 μὲν οὖν ἦν t ἦν (cf. ad p. 82,9) Κ 22. 23 εἶναι, δῆλον—καθ᾿ αὑτὸ om. G 23 ἀδύνατον om. Mt αὑτῷ scripsi: αὐτῶ GK: ἑαυτῷ Mt τι GK: om. Mt 24 τοῦ GKM: τὸ t τόν τόπον φύσει transponit t 25 τὸ ἐν τῶ τόπω G 26 τὸν τοῦ δεδεγμένου μένου Gt ὧν GM: ὧν οὖν (?) Κ: οὖν t)[*](p. 210b18)

Ἀλλὰ δὴ οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐνδέχεται· ἅμα γὰρ [*](0 1r) δύο ἐν τῷ αὐτῷ ἔσται· αὐτὸς γὰρ ἐν ἑαυτῷ ὁ ἀμφορεὺς ἔσται.

Ἐνταῦθα συντόμως, διὸ καὶ ἀσαφῶς, ὅτι οὐδὲ κατὰ συμβεβηκός ἐστί τι ἐν ἑαυτῷ δείκνυσι. δύο γάρ, φησί, συμβήσεται ἐν τῷ αὐτῷ σώματα εἶναι, καὶ πάλιν τὸν αὐτὸν ἀνακυκλήσομεν λόγον, ὃν καὶ ἐπὶ τοῦ καθ’ αὑτό αὑτὸς γὰρ πάλιν ἐν ἑαυτῷ ἔσται ὁ ἀμφορεύς, καὶ ἄμφω τοὺς λόγους ἀναδέξεται, τοῦ τε τόπου καὶ τοῦ ἐν τόπω. δύο οὖν τὰ ἑπόμενα ἄτοπα τῇ ὑποθέσει, ἅτινα συντόμως κατεσκεύασεν εἰ γὰρ ὅπερ δεκτικῆς ἐστι φύσεως, τοῦτο κατὰ συμβεβηκὸς ἐνδέχεται ἐν ἑαυτῷ εἶναι, δεῖ καὶ ἐκεῖνο ὑπάρχειν ἐν αὑτῷ οὗ ἐστι δεκτικόν, οἷον εἰ οἴνου, οἶνον, ὑπάρχειν δὲ καὶ τὸ δεκτικὸν κατὰ συμβεβηκὸς τῷ οἴνῳ, ὅπερ παρῆκε διὰ συντομίαν ὁ Ἀρι- στοτέλης· οὕτω γὰρ ἄν μόνως κατὰ συμβεβηκὸς ἐν ἑαυτῷ ὑπάρχοι τῷ συμβεβηκέναι τῷ οἴνῳ, ὅσπερ καθ’ αὑτὸν ἐν τῷ ἀμφορεῖ ὑπάρχει. τούτῳ οὖν ἕπονται δύο ἄτοπα, τό τε σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν εἴ γε συμβέβηκε τῷ οἴνῳ ὁ ἀμφορεύς, καὶ τὸ πάλιν τὸν ἀμφορέα καθ’ αὑτὸν ἐν αὑτῷ ὑπάρχειν, ὅπερ ἀδύνατον δέδεικται· ἐν γὰρ τῷ οἴνῳ ὁ ἀμφορεύς, ὁ δὲ οἶνος ἐν τῷ ἀμφορεῖ· ὥστε καὶ ὁ ἀμφορεὺς ἐν τῷ ἀμφορεῖ.

[*](p. 210b22)

Ὅ δὲ Ζήνων ἠπόρει, ἐπεὶ ὁ τόπος ἐστί τι, ἐν τίνι ἔσται, λύειν οὐ χαλεπόν.

Εἰ μὲν οὕτως ἠπόρει ὁ χηνῶν, ὅτι εἰ ὁ τόπος ἔν τινι ἐπειδὴ καὶ πᾶν τὸ ὂν ἔν τινι), τὸ δὲ ἔν τινι ἐν τόπῳ, ὁ τόπος ἄρα ἐν τόπῳ, τῷ ὄντι εὐχερὴς ὁ ἔλεγχος· πολλαχῶς γὰρ τὸ ἔν τινι καὶ οὐ μόνον ἐν τόπῳ, ὥστε οὐδὲν κωλύει τὸν τόπον καὶ ἔν τινι εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἐν τόπῳ. εἰ δέ, ὥσπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο, μὴ διὰ τοὐ ἔν τινι εἶναι τὸν τόπον καὶ τὸ ἐν τόπω εἶναι αὐτὸν κατεσκεύαζεν, ἀλλὰ διὰ τοῦ πᾶν τὸ ὂν ἐν τόπῳ εἶναι, τῶν δὲ ὄντων εἶναι καὶ τὸν τόπον, ὥστε καὶ αὐτὸν ἐν τόπῳ εἶναι, [*](1 lemmatis verba Ἀλλὰ—ἐνδέχεται habet G δὴ GKM: μὴν t Aristoteles (praeter pr. 1. 2 ἅμα—ἀμφορεὺς ἔσται om. Κ 2 δύο M: δύο σώματα t ἑαυτῶ Μ: αὐτῶ 3 ἐνταῦθα KM: ἐντεῦθεν Gt ὅτι] διότι Κ οὐδὲ KM: οὐδὲν Gt 4 τι αὐτὸ ἐν M συμφήσεται et mox σώματι Κ 5 ὃν om. G 7 τόπῳ] τόπου (sic) G 8 δεκτικός M 9 ἐν ἑαυτῷ αὐτῶ G) εἶναι GMt: εἶναι ἐν ἑαυτῶ Κ 10 αὑτῶ scripsi: αὐτῶ G: αὐτὸ Κ: ἑαυτῷ Mt οἶνον GMt: ὁ οἶνος Κ ὑπάρχει t 12 ὑπάρχοι GM: ὑπαρ Κ: ὑπάρχει t 13 ὅσπερ GM: ὥσπερ (K)t 14 ἕπονται KM; εἵπετο Gt 15 καὶ τὸν ἀμφορέα τὸ πάλιν Gt καθ’ αὑτὸ Gt αὐτῷ scripsi: αὐτῷ GKt: ἑαυτῷ M 18. 19 ἐπεὶ—χαλεπόν om. Κ 18 ἐπεὶ M: ὅτι εἰ t ἐν τίνι M: ἔν τινι t 22 τὸ] τῶ K 23 καὶ ἔν τινι εἶναι M: καὶ ἔν τινι Kt: ἔν τινι G μὴ ἐν τόπῳ εἶναι Gt 24 ἔμπροσθεν c. 1 p. 209a24 μὴ διὰ] μὴ δὲ καὶ Κ 25 ἐν τόπῳ (post τὸ ὄν) ΚΜ: ἔν τινι Gt, at cf. p. 539,2. 510.4. 513,16. 526,24. contra ποῦ p 5r52 (cf. p. (cf. p. 536,1). de Simplicio cf. Diels z. Textgesch.)

οὐκ ἐλεγχθήσεται διὰ τῶν νῦν λεγομένων, ἀλλὰ διὰ τῶν ἐκεῖσε εἰρημένων· [*](0 1r) οὐ γὰρ συγχωρήσομεν τῇ προτάσει, ὅτι ‟πᾶν τὸ ὂν ἐν τόπῳ”.

[*](p. 210b24)

οὐδὲν γὰρ κωλύει ἐν ἄλλῳ τινὶ εἶναι τὸν πρώτως, μὴ μέντοι ὡς ἐν τὸ πω ἐκείνῳ.

Τὸν πρώτως ἀντὶ τοὐ τὸν κυρίως; οὗτος δέ ἐστι τὸ πέρας τοῦ πε- ριέχοντος. τοῦτο δὲ εἶπε, διότι λέγεται τόπος καὶ ὁ κέραμος τοῦ οἴνου, καὶ ὁ ἀὴρ ἡμῶν λέγεται εἶναι τόπος καὶ ἡ τῆ καὶ ἄλλα πολλά. τὰ <οὖν> λεγόμενα τόποι καὶ αὐτὰ ἐν τόπῳ εἰσίν, ἀλλ’ ἐὰν τὸν κυρίως λάβωμεν, ἔν τινι μὲν ἔσται, οἷον ἐν σώματι πέρας γάρ ἐστιν αὐτοῦ), ἀλλ’ οὐχ ὡς ἐν τόπῳ, ἀλλ’ ὡς πάθος τι αὐτοῦ.

[*](p. 210b 27)

ἐκεῖνο δὲ φανερόν.

Ἐντεῦθεν, ὡς εἶπον, δείκνυσι πάλιν ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι οὔτε ὕλη οὔτε εἶδος ὁ τόπος. ὁ τόπος, φησίν, οὐδέν ἐστι τῶν ἐν τόπῳ παρὰ τὸ εἶναι τόπος, ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος στοιχεῖά ἐστι τοῦ ἐν αὐτοῖς λέγω δὴ τοῦ συνθέτου) καὶ οὐκ εἰσὶν ἕτερα παρ’ αὐτό, ὁ τόπος ἄρα οὔτε ὕλη ἐστὶν οὔτε εἶδος.

[*](p. 210b32)

Τί δέ ποτ’ ἐστὶν ὁ τόπος, ὧδε ἄν γένοιτο φανερόν.

Ἐντεῦθεν λοιπὸν τί ποτέ ἐστιν ὁ τόπος βουλόμενος ἀποδοῦναι, πρότερον ἐκτίθεται τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ, εἶτα ἐρεῖ πόθεν ὅλως κινηθέντες οἱ ἄνθρωποι ἤλθομεν εἰς ἔννοιαν τοῦ τόπου, καὶ | εἰπὼν τὴν αἰτίαν ἀκόλουθά τινα ταύτῃ θεωρήματα προθήσει, εἶτα λοιπὸν [*](0 1v) ἀποδώσει τοιοῦτον τὸν περὶ τοῦ τόπου λόγον, ὃς καὶ τὰς φερομένας ἀπο- ρίας πρὸς τὸν τόπον, ὡς αὐτός φησιν, ἐπιλύεται, καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ δείξει ὑπάρχοντα, καὶ τὸ αἴτιον τῆς δυσκολίας τῆς περὶ τοῦ τόπου θεωρίας σαφὲς καταστήσει. πρότερον οὖν, [*](1 ἐλεχθήσεται KM 2 συγχωρήσωμεν t 3 lemma habet G ἐν ἄλλω τινὶ M: om. Κ: τινὶ om. (it 3. 4 τὸν πρώτως—ἐκείνῳ om. Κ 3 τὸν πρώτως τῶν πρώτως G: πρώτως M: τὸν πρώτως τόπον t, cf. Aristotelis libri 4 μέντοι γε ὡς G 5 τὸν πρώτως Κ: τὸ πρώτως M: τῶν πρώτως G: τὸν δὲ πρώτως t τὸν (ante κυρίως) t: τὸ M: τῶν G: om. Κ οὗτος] αὐτὸς Κ 7 λέγεται ἡμῶν traicit t πολλὰ ἄλλα Gt οὖν addidi οὕτω t 8 ἁ καὶ αὐτὰ t τὸν] τὸ GM 8. 9 ἐν τίνι KM 9 ἐν τῶ σώματι Κ 12 ἐντεῦθεν ad lemma trahit M: om. Κ 14 στοιχεῖα εἰσὶ Κ 15 οὐκ ἔστιν ἕτερα παραυ Κ 17 δέ Kt: δὲ δή M: δή Arist. cod. G ποτε Κ ὦδε—φανερόν φανερόν om. Κ ὧδε M: ὧδ’ 18 ποτέ οm. Gt 19 τὰ] τινὰ Κ κατὰ τὴν κοινὴν Mt εἶτα αἰρεῖ Κ 21 προσ- θήσει Κ 23 et p. 540, 1 τἄ om. KG (addit G2) 23 τὴν κοινὴν t 24 ἔνοιαν Κ ὑπάρχοντα (post δείξει) om. M)

ὡς εἶπον, τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ ἐκτίθεται, τέσσαρα [*](o 1v) ὄντα τὸν ἀριθμόν. πρῶτον μὲν τὸ περιέχειν τὸν τόπον τὸ ἐν τόπῳ ὄν τοῦτο γὰρ πάντες κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ἴσμεν, ὅτι περιέχει ὁ τόπος τὸ ἐν αὐτῷ ὄν, ὡ·ς ὁ κέραμος τὸν οἶνον· καὶ γὰρ οὗτος τόπος τίς ἐστι), περιέχοντα δὲ τὸν τόπον μηδὲν εἶναι τοῦ περιεχομένου πράγματος. τοῦτο δὲ ὁ μὲν Θεμίστιος δεύτερον εἶναί φησι τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ, ὥστε μεθ’ ὧν ἐπιφέρει ἄλλων τριῶν τὰ ὅλα πέντε εἶναι, ἐμοὶ δὲ δοκεῖ ὡς ἓν ἐκτί- θεσθαι τὸ ὅλον τοῦτο, τὸ περιέχειν τὸν τόπον καὶ μηδὲν εἶναι τοῦ πράγματος, διότι καὶ ἡ ἐπιφάνεια δοκεῖ περιέχειν τὸ σῶμα καὶ τὸ ὅλον δέ φαμεν περιέχειν τὰ μέρη, οὐχ οὕτως δὲ ὁ τόπος λέγεται περιέχειν τὸ ἐν τῷ τόπῳ, ὡς τὸ ὅλον περιέχει τὸ μέρος· ἔστι γάρ τι τοῦ μέρους τὸ ὅλον, ὁ δὲ τόπος περιέχει μηδὲν ὢν τοῦ πράγματος τοῦ περιεχομένου, μὴ πέρας μὴ ὁλότης μὴ πάθος μὴ ἄλλο μηδέν. δηλοῖ δὲ καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ὡς ἓν εἶναι τοῦτο ὅλον βούλεται, τῷ τὸ ἐφεξῆς ὡς ἀπὸ ἄλλης ἀρχῆς ἐκθέσθαι εἰπὼν ἔτι τὸν πρῶτον μήτε ἐλάττω μήτε μείζω εἶναι οὗ τόπος ἐστί. τοῦτο οὖν δεύτερόν ἐστι τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ τὸ μήτε μείζονα εἶναι τὸν τόπον τοῦ ἐν τόπῳ μήτε ἐλάττονα, τόπον δὲ τὸν προσεχῆ καὶ ἑκάστου ἴδιον· εἴτε γὰρ ἐλάττων εἴη, οὐ περιέχει τὸ σῶμα, καὶ οὕτως οὐ πᾶν σῶμα, τῶν μερικῶν φημι τούτων, ἐν τόπῳ ἐστίν, εἴτε μείζων εἴη, δύναται δήπου καὶ ἄλλο δέξασθαι σῶμα, καὶ οὕτως οὐ πρώτως ἔσται τό- πος· συμβήσεται δὲ καὶ κενὸν εἶναι, ὅπερ ἀδύνατον εἶναι μικρὸν ὕστερον δειχθήσεται. τρίτον τὸ τὸν τόπον μὴ ἀπολείπεσθαι ἑκάστου καὶ χωριστὸν εἶναι. διττὴ δὲ φέρεται ἡ γραφή, ἢ ἀπολείπεσθαι ἑκάστου,. ἢ μετὰ τῆς ἀρνήσεως μὴ ἀπολείπεσθαι. εἰ μὲν οὖν ἀπολείπεσθαι εἴη ἡ γραφή, ὡς καὶ τὰ πλείονα τῶν ἀντιγράφων ἔχει, περὶ τοῦ καθ’ ἕκαστα τόπου φησὶ τοῦ ἕκαστον προσεχῶς περιέχοντος, ὅν φησιν ἀπολεί- πεσθαι τοῦ ἐν τόπῳ καὶ χωρίζεσθαι αὐτοῦ ἔστι γὰρ τοῦ ἀπολείπεσθαι ἐξηγητικὸν τὸ χωρίζεσθαι), εἰ δὲ εἴη μὴ ἀπολείπεσθαι, λέγοι ἄν οὐ περὶ τοῦ καθ’ ἕκαστα τόπου, ἀλλὰ περὶ τοῦ ἁπλῶς· ὁ γὰρ ἁπλῶς τόπος οὐκ ἀπολείπεται τῶν σωμάτων. πάντως γὰρ ἐν τόπῳ τινὶ τὸ σῶμα· εἰ [*](2 τῶν ἀριθμῶν Κ τὸ (ante ἐν) om. M 4.5 περιέχοντα] περιέχων τὸ G 6 θεμέστιος Κ Θεμίστιος p. 265,25 δεύτερον] β t φησι om. M 7 ὅλα] ἄλλα G ἓν] ἐν t 9 καὶ (ante τὸ) om. M δέ om. superscr. Κ 10 περιέχειν φαμὲν Gt οὕτω t δὲ ὁ τόπος δὲ G 11 ὡς τὸ ὅλον περιέχειν τὸ Κ τι] τοι Κ 14 ἄλλοις t 15, 16. ἔτιἐστί om. G 15 ἔτι] δὲ ὅτι Κ πρῶτον Κ: τόπον Mt cf. Aristoteles μήτ’ ἐλάττω t 16 τῷ τόπῳ] τὸν τόπον Κ 18 ἔτι τε γὰρ M ἐλάττον (sic) Κ 19 τῶν] τὸν Κ ἐστίν] εἶναι Κ· μεῖζον vel μείζον’ exempla t 20 οὐ δύναται M οὕτως ὁ πρῶτος M 21 καὶ om. Κ ὅπερ ὅτι G μικρὸν ὕστερον c. 6 sqq. 22 λεχθήσεται Κ τὸ om. M μὴ om. M 22. 23 ἑκάστου καὶ χωριστὸν εἶναι om. Κ 2;) δὲ om. M ἑκάστου Gt: ἑκάστω ΚΜ 24 τῆς om. t 25 πλείονα KM: πλείω Gt 26 τ τῆς? certe non τοῦ) ἕκαστον M 28 τὸ χωρίζεσθαι Gt: τοῦ χωρίζεσθαι KM 29 τοῦ ἁπλῶς KM: τοῦ ἁπλῶς τόπου Gt) γὰρ καὶ τοῦτον ἀπολείπει, ἀλλ’ οὖν πάντως ἐν ἄλλῳ τινί ἐστι, καὶ τόπου [*](0 1ν) ἀπλῶς οὐδέποτε ἀπολείπεται. τὸ δὲ χωριστὸν εἶναι κατὰ τὴν γραφὴν ταύτην ἀντὶ τοῦ μηδὲν εἶναι τοὐ πράγματος, ἀλλ’ ἐκτὸς εἶναι τῆς οὐσίας αὐτοῦ καὶ μηδὲν εἰς αὐτὴν συντελεῖν. τέταρτον τὸ τὸν πάντα τόπον ἔχειν τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, οὐχ ἀπλῶς ἕκαστον τόπον ἕκαστος γὰρ τῶν καθ’ ἕκαστα ἢ ἄνω ἐστὶν ἢ κάτω), ἀλλ’ ἐν τῷ παντὶ τόπῳ ἐστὶ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω. προστιθέασι δὲ καὶ πέμπτον τι οἱ ἐξηγηταὶ αὐτοῦ, τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸν τόπον, ὅπερ καὶ αὐτὸς μικρὸν ὕστερον προστί- θησι. τούτων οὖν, φησίν, οὕτω κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ, δεῖ τοιοῦτόν τινα λόγον ἀποδιδόναι περὶ τοῦ τόπου, ὃς τάς τε εἰς αὐτὸν φερομένας ἀπορίας ἐπιλύεται, καὶ τὰ δοκοῦντα ὑπάρχειν τῷ τόπῳ ὑπάρ- χοντα φυλάξει, καὶ τὸ αἴτιον τῆς δυσκολίας τῆς περὶ τοῦ τόπου θεωρίας ἐμφανὲς καταστήσει.

Ἐφεξῆς ζητεῖ πόθεν οἱ ἄνθρωποι ἦλθον εἰς ἔννοιαν τοῦ τόπου, καί φησιν ὅτι οὐδαμόθεν ἄλλοθεν ἢ ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. εἰ μὲν γὰρ ἀκίνητα ἦν τὰ πράγματα τὴν μεταβατικὴν κίνησιν, οὐδέποτε ἂν εἰς ἔννοιαν ἤλθομεν τοῦ ἕτερον μὲν εἶναι τὸν τόπον, ἕτερον δὲ τὸ ἐν τόπῳ μήποτε γὰρ ἕν τι καὶ συνεχὲς ἦν τὸ πᾶν), νῦν δὲ τῷ ὁρᾶν μεταβαίνοντα τὰ πράγματα καὶ ἄλλοτε ἀλλαχοῦ γινόμενα εἰς ἔννοιαν ἤλθομεν τοῦ ἕτερον εἶναι τὸ δεκτικόν, ὅπερ ἐστὶν ὁ τόπος, καὶ ἕτερον τὸ ἐν τούτω γινόμενον· διό, φησί, μάλιστα τὰ οὐράνια ἐν τόπῳ εἶναι ὑπονοοῦμεν, διότι καὶ μάλιστα ἐν τούτοις θεωρεῖται ἡ κατὰ τόπον κίνησις. εἰπὼν δὲ ὅτι ἡ κατὰ τόπον κίνησις εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἤγαγε τοῦ τόπου, ἀπαριθμεῖται οὖν αὐτῆς τὰ εἴδη, ἵνα σαφέστερον δείξῃ ἐφ’ ἑκάστου τῶν εἰδῶν, ὅτι ταῦτά ἐστι τῆς κατὰ τόπον μεταβολῆς αἴτια. τρία γοῦν, φησί, τῆς κατὰ τόπον κινήσεως τὰ εἴδη, φορὰ αὔξησις μείωσις. καὶ γὰρ τὰ αὐξόμενα ἢ μειούμενα τόπον ἐκ τόπου μεταβάλλει, εἰ καὶ μὴ καθ’ ὅλα, ἀλλ’ οὖν κατὰ μόρια· καὶ καθ’ ὅλα δέ, εἰ καὶ μὴ ἄλλον ἐξ Μου τόπον ἀμείβει, ἀλλ’ οὖν ὅλα ὡς ὅλα ποτὲ μὲν μείζονα, ὅταν αὔξηται, ποτὲ δὲ ἐλάττονα, ὅταν μειῶται, τόπον καταλαμβάνει. τῶν δὲ κινουμένων κατὰ τόπον, φησί, τὰ μὲν καθ’ αὑτὸ κινεῖται, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς κινουμένων τὰ μὲν τοιαῦτά [*](2 χωριστόν ἐσιτ Κ de εἶναι post χωριστὸν cf. p. 540,23. p 3r4 et 48 4 εἰς αὐτὴν συντελεῖν KM: εἶναι εἰς αὐτὴν συντελεῖν συντελοῦν t) Gt τὸν πάντα] πάντα Aristoteles (cf. ο p. 543,7) 5 καὶ οὐχ M ἕκαστος Mt: ἕκαστ G: ἕκαστον Κ 6 ἕκαστα στᾶ in exitu versus add. G2) G 7 οἱ ἐξηγηταὶ] cf. Theophrastus et Eudemus ap. Simplic. p. 566,18 8 μικρὸν ὕστερον p. 212a18 cf. Philop. p 3v28 9 ἔνοιαν saepe Κ 10 ἀποδιδόναι KM: ἡμᾶς ἀποδοῦναι Gt αὐτὸ Κ 11 ἐπιλύσεται (hie et p 2v23, cf. Themist. p. 266,10) Gt, at cf. p. 539,23 τῷ τόπῳ ὑπάρχειν t 12 φυλάξαι Κ 14 ἐφεξῆς οὖν t ἦλθον οἱ ἄνθρωποι Gt 23 ἀπαριθμεῖτε t οὖν om. Gt 25 γοῦν KM: οὑν Gt φησί, τῆς GK: φησι ἐστὶ τῆς Mt 26 ἢ τὰ μειούμενα Κ 27 καθ’ ὅλα priore loco GK: καθὸ M: variant (καθ᾿ ὅλα vel καθόλα) exempla t καθόλου altero loco G: καθὸ M 28 εἰ καὶ μὴ Gt: εἰ καὶ (om. μὴ) M: εἰ μὴ εἰ μὴ Κ 29 μειῶται scripsi: μειοῦται Gt: μειῶνται M: μειοῦνται Κ 30 φασί primitus G 31 καὶ τῶν] καὶ τὰ M)

ἐστι, φησίν, ὡς δύνασθαι καὶ καθ’ ἀυτὰ κινεῖσθαι, ὡς ὁ πλωτήρ, φησί, καὶ [*](o 1v) ὁ ἐν τῷ πλοίῳ ἧλος καὶ τὰ μόρια τοῦ ὅλου· καὶ γὰρ ὁ πλωτὴρ καὶ ὁ τοῦ πλοίου ἧλος κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖται κινουμένου τοῦ πλοίου, καὶ τὰ μόρια δὲ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖται κινουμένου τοῦ ὅλου. ἀλλὰ ταῦτα μὲν πάντα κατὰ συμβεβηκὸς κινούμενα καὶ καθ’ αὑτὸ κινεῖσθαι δύναται καὶ γὰρ τὰ μόρια ἀποτμηθέντα τοῦ ὅλου, οἷον χεὶρ ἢ πούς, κινεῖσθαι καθ’ αὑτὸ πέφυκεν· εἰ γὰρ καὶ μὴ ἔστιν ἔτι μόριον ἀποτμηθέν, ἀλλ’ οὖν ὡς οὐσία καθ’ αὑτὸ κινεῖσθαι δύναται), τὰ μέντοι συμβεβηκότα, οἷον τὸ λευκὸν τὸ σιμὸν καὶ τὰ τοιαῦτα, κατὰ συμβεβηκὸς κινούμενα κινουμέν·ου τοῦ ἀνθρώπου καθ’ αὑτὰ κινεῖσθαι οὐ δύναται, ἐπεὶ μηδὲ χωρισθῆναι δύναται τοῦ ἐν ὧ εἰσι. ταῦτα δὲ προσέθηκεν, ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ἡ κατὰ τόπον κίνησις εἰς τὴν τοῦ τόπου ἔννοιαν ἡμᾶς ἤγαγε, δεῖξαι θέλων ὅτι οὒχ ἁπλῶς τὰ ὁπωσοῦν κινούμενα κατὰ τόπον εἰς τὴν τοῦ τόπου συμβάλλεται ἔννοιαν, ἀλλὰ μόνα τὰ καθ’ αὑτά, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, | ὥσπερ οὐδὲ κινεῖ· [*](o 2r) τᾶι κυρίως, οὕτως οὐδὲ τόπου προσδεῖται οὐδὲ εἰς τὴν γνῶσιν αὐτοῦ συν- τελεῖ. ταῦτα εἰπὼν διακρίνει ἀπ’ ἀλλήλων τὰ ὡς ἐν ὅλῳ καὶ τὰ ὡς ἐν τόπω, ἐπεὶ καὶ πολλὰ τῶν ὑπαρχόντων τῷ πρώτῳ τόπῳ, ὃς καὶ κυρίως ἐστὶ τόπος, λέγω δὴ τῷ προσεχῶς ἕκαστον περιέχοντι, ὑπάρχει καὶ τῷ ὅλῳ καὶ γὰρ τὸ ὅλον περιέχει τὰ μέρη, καὶ οὔτε μεῖζον αὐτῶν οὕτε ἔλαττόν ἐστιν. ἔτι ὥσπερ φέρονται ἐπὶ τοὺς ἑαυτῶν τόπους ἕκαστα, οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τὰς ἑαυτῶν ὁλότητας. πρότερον δὲ πάλιν τίς ἐστιν ὁ κυρίως τόπος λέγει, ὅτι οὐκ ἐπειδὴ λεγόμεθα εἶναι ἐν τῷ κόσμῳ, ὁ κόσμος ἡμῶν ἐστι τόπος, ἀλλ’ ὅτι ἐν τῷ ἀέρι ἐσμέν, καὶ ἐν τούτῳ δὲ λεγόμεθα εἶναι, διότι ἐν τῷδε τῷ μέρει αὐτοῦ τῷ προσεχῶς ἕκαστον περιέχοντι· οὗτος οὖν ὁ κυρίως τόπος. τούτου οὖν ὄντος τοῦ κυρίως τόπου διαφέρει τὸ ὡς ἐν ὅλῳ τοῦ ὡς ἐν τόπῳ, ὅτι τὸ μὲν ὡς ἐν ὅλῳ συνεχές ἐστι πρὸς τὸ ὅλον, ἐν ᾧ λέγεται εἶναι, τὸ δὲ ἐν τόπῳ οὐ συνεχές ἐστι πρὸς τὸν τόπον, ἀλλὰ ἁπτόμενον ἕτερον γὰρ τὸ τοπικὸν πέρας καὶ ἕτερον τὸ τοῦ ἐν τόπῳ), καὶ ὅτι τὸ μὲν ἐν ὅλῳ οὐ κινεῖται ἐν τῷ ὅλῳ, ἀλλὰ μετὰ τοῦ ὅλου κινεῖται, τὸ δὲ ὡς ἐν τόπῳ, κἄν τε κινῆται ὁ τόπος οἷόν ἐστι τὸ ἀγγεῖον) κἄν τε μή, αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἐν τῷ τόπῳ κινεῖσθαι δύναται· τά τε γὰρ κύκλῳ κινούμενα ἐν τῷ ἑαυτῶν τόπῳ κινεῖται, καὶ τὰ ὑγρὰ τὰ ἐν τοῖς ἀγγείοις, οἷον τὸ ἐν τῇ λεκάνῃ ἢ τῷ κεράμῳ ὕδωρ.

Ἔτι τὸν πρῶτον μήτε ἐλάττω μήτε μείζω. καὶ πῶς, εἰ περιέχει ὁ τόπος, οὔτε μείζων οὔτε ἐλάττων ἔσται; τὸ γὰρ περιέχον μεῖζον τοῦ περιεχομένου. φημὶ οὖν ὅτι εἰ μὲν τὸ ὅλον σῶμα τοῦ ἀέρος [*](3. 4 κινουμένου τοῦ πλοίου—κινεῖται om. G 7 ἀποθμηθὲν t οὖν om. 12 θέλω Κ 15 οὕτως om. M προσδέεται G 15. 16 ἀποτελεῖ M 16 τὰ (post καὶ) cm. G 18 ἐστὶν ὁ τόπος G τῷ (ante προσεχῶς) Gt: τὸ KM περιέχον τί M 20 ἔτι] ἀλλὰ καὶ M 22 λέγει] λελε ante rasuram G 22. 23 ἐστὶν ἡμῶν Gt 25 διαφέρει τοῦ ὡς Κ 27 ἐν ᾧ iterat initio versus G οὐ om. superscr. G 29 ἀλλὰ μετὰ KM: μετὰ δὲ Gt 30 κινῆται] κινεῖται Κ οἷον ἐγγύς ἐστι G 31 τῶ delet t 34 Ἔτι—μείζω om. G μήτε μείζω om. εἰ om. G: om. superscr. Κ 35 ἐλαττῶν Κ)

λέγοις περιέχειν καὶ τόπον εἶναι, τῷ ὄντι μεῖζον ἄν εἴη τὸ περιέχον, εἰ δὲ [*](0 2r) μὴ τοῦτο εἴη τόπος ὁ πᾶς ἀήρ; ἀλλὰ τὸ πέρας αὐτοῦ τὸ προσεχῶς πε- ριέχον καὶ κυριώτατα ὂν τόπος, οὔτε μεῖζον ἔσται τοῦτο οὗτε ἔλαττον· ἐφαρμόζουσι γὰρ ἀλλήλαις αἱ ἐπιφάνειαι, ἥ τε τοπικὴ καὶ ἡ τοῦ ἐν τόπῳ.

[*](p. 211a4)

Καὶ φέρεσθαι φύσει καὶ μένειν ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις.

Oὐχ ὡς ἄλλο τι ὑπάρχον τῷ τόπῳ τοῦτο ἐπήγαγεν, ἀλλ’ ὡς ἀκόλουθον τῷ ‟πάντα τόπον ἔχειν τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω’’ ἢ καὶ κατασκευα- στικόν· οὕτω γάρ ἐστιν ἐν τοῖς τόποις τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, ὡς ἕκαστον φέρεσθαι φυσικῶς ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον, καὶ ἐν μὲν τῷ παρὰ φύσιν ὄντα τόπῳ μὴ ἐθέλειν μένειν ἐν τούτῳ, ἀλλ’ ὁρμῇ φυσικῇ ἐπὶ τὸν οἰκεῖον ἐπεί- γεσθαι, γενόμενα δὲ ἐν τῷ κατὰ φύσιν μένειν ἐν τούτῳ καὶ οὐκ ἄν μετακινηθῆναι τούτου ἢ βίᾳ.

[*](p. 211a6)

Ὑποκειμένων δὲ τούτων τὰ λοιπὰ θεωρητέον.

Tουτέστι τὰ τούτοις ἀκόλουθα. δεῖ δὲ πειρᾶσθαι τὴν σκέψιν οὕτω ποιεῖσθαι, ὅπως τὸ τί ἐστιν ἀποδοθήσεται, ὥστε τά τε ἀπορούμενα λύεσθαι καὶ τὰ ἑξῆς. κανόνα ἡμῖν διὰ τούτων ἐκτίθεται χρησιμώτατον, ὅπως ὀφείλομεν τοὺς περὶ τῶν πραγμάτων ἀποδιδόναι λό- γους. δεῖ, φησί, τὸν ἀποδιδόμενον λόγον περὶ τοῦ τόπου τοιοῦτον εἶναι, ὥστε καὶ πᾶσαν ἀπορίαν πρὸς τὸ πρᾶγμα φερομένην δι’ ἑαυτοῦ λύειν, καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ πράγματι σῴζειν ἐν ἑαυτῷ, καὶ ἔτι δεικνύναι δι’ ἑαυτοῦ τί τὸ αἴτιον γέγονε τῆς περὶ τὴν εὕρεσιν τοῦ πράγματος δυσκολίας, καὶ τί τὸ κινῆσαν τὰς περὶ αὐτοῦ ἀπορίας. τὴν δὲ λέξιν ἔχουσάν τι δυσχερὲς περὶ τὴν σύνταξιν οὕτως ἀναγνωστέον ‘δεῖ δὲ πειρᾶ- σθαι τὴν σκέψιν οὕτω ποιεῖσθαι, ὅπως τὸ τί ἐστιν οὕτως ἀποδοθήσεται᾿ καὶ τὰ ἑξῆς· κατὰ κοινοῦ οὖν τὸ οὕτως.

[*](p. 211a12)

Πρῶτον μὲν οὖν δεῖ κατανοῆσαι ὅτι οὐκ ἄν ἐζητεῖτο ὁ τόπος, εἰ μὴ κίνησις ἦν ἡ κατὰ τόπον.

Πόθεν εἰς ἔννοιαν ὅλως ἤλθομεν τοῦ τόπου διὰ τούτων ζητεῖ, καί φησιν ὅτι ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως.

[*](1 λέγεις Κ 5 καὶ μένειντόποις om. Κ 6 οὐχ] ἀλλ’ M 7 τόπον οm. t τὸ (ante κάτω) om. Κ, at cf. p. 541,5 8 ὡς Mt: om. G: ὅσ’ Κ 11 μένειν Gt: ἡ ὠνεῖν KM 15. 16 οὕτωἑξῆς om. Κ 16 λύεσθαι Gt: λυθῆναι M κονόνα M διὰ τούτων ἡμῖν traicit t 17 ἀποδοῦναι (cf. p. 541,10) M 20 τὰ om. Κ 21 ἑαυ- τοῦ GKM: αὐτοῦ t 22 αὐτοῦ (sic) Κ 23. 25 δεῖ δὲ τειρᾶσθαιτὸ τὸ οὕτως om. G 24 οὕτως Κ 26 27 ὅτικατὰ τόπον om. Κ 27 κίνησις M: κίνησίς τις t, at cf. Arist. cod. F et pr. Ε. Themist. p. 266,13. Simplic. p. 603,18 28 ὅλως (cf. p. 539,20) K: om. M: οὕτως Gt)[*](p. 211a14)

ταύτης δὲ τὸ μὲν φορά, τὸ δὲ αὔξησις καὶ φθίσις.

[*](o 2r)

Tαύτης, οὐ τῆς κινήσεως ἁπλῶς, ἀλλὰ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. ὅτι δὲ καὶ ἡ αὔξησις καὶ ἡ φθίσις κατὰ τόπον τινὲς κινήσεις εἰσί, κατα- σκευάζει ἐκ τοῦ μὴ τὸν αὐτὸν τὰ αὐξανόμενα κατέχειν τόπον, ἀλλ’ ὁτὲ μὲν μείζονα ὁτὲ δὲ ἐλάττονα. ἐπεὶ οὖν ᾗ αὔξεταί τι ἢ φθίνει, ταύτῃ πάν. τὼς ἀμείβει τὸν τόπον ἐπὶ τὸ μεῖζον ἢ ἐπὶ τὸ ἔλαττον, ταύτῃ δήπου κατὰ τόπον κινήσεις εἰσίν.

[*](p. 211a17)

ἐστι δὲ κινούμενον τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ἐνεργείᾳ, τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ἐκ τῶν κατὰ τόπον κινουμένων εἰς τὴν τοῦ τόπου ἤλθομεν ἔννοιαν, εἰπὼν τίς ποτέ ἐστιν ἡ κατὰ τόπον κίνησις βούλεται καὶ τῶν κατὰ τόπον κινουμένων διαίρεσιν ποιήσασθαι, ἐπεὶ μὴ πάντα τὰ ὁπω- σοῦν λε|γόμενα κατὰ τόπον κινεῖσθαι εἰς τὴν τοῦ τόπου συμβάλλεται ἔννοιαν, [*](o 2v) ἵνα δείξῃ ποῖα μὲν συμβάλλεται ποῖα δὲ οὔ. φησὶν οὖν ὅτι τῶν ἐν τόπῳ κινουμένων τὰ μὲν καθ’ αὑτὸ κινεῖται, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός. οὐδὲν οὖν τῶν κατὰ συμβεβηκὸς κινουμένων συντελεῖ εἰς τὴν τοῦ τόπου ἔννοιαν, ἀλλὰ μόνως τὰ καθ’ αὑτὰ κινούμενα, καίτοι τινὰ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς κινου- μένων οἷά τέ ἐστι καὶ καθ’ αὑτὰ κινεῖσθαι, ὡς ὁ πλωτὴρ καὶ ὁ ἐν τῷ πλοίῳ ἧλος καὶ τὰ μόρια τοῦ ὅλου, ἀλλ’ ὅμως, ἔστ’ ἂν μετὰ τοῦ ὅλου κινῶνται, οὐδὲν ἡμῖν συντελεῖ· κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ κινεῖται. ὥσπερ οὖν οὐ κινεῖται κυρίως, οὕτως οὐδὲ τόπου προσδεῖται· οὐ γάρ ἐστι καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ. διά τοῦτο οὖδ᾿ εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἄγει τοῦ τόπου.

[*](p. 211a23)

Ἐπεὶ δὲ λέγομεν εἶναι ὡς ἐν τόπῳ ἐν τῷ διότι ἐν τῷ ἀέρι, οὗτος δὲ ἐν τῷ οὐρανῷ.

Βούλεται μὲν ἐνταῦθα διακρῖναι τὰ ὡς ἐν τόπῳ ὄντα τῶν ὡς ἐν ὅλῳ ὄντων, πρότερον δὲ τίς ἐστιν ὁ κυρίως τόπος πάλιν δείκνυσιν. ἐπειδὴ γὰρ ὅλως ἐμνήσθη τῶν ὡς ἐν ὅλῳ ὑπαρχόντων, ἅπερ φησὶ δύνασθαι μὲν κινεῖ- σθαι καθ’ αὑτά, ἔστ’ ἂν δὲ ὅμως ἐν τῷ ὅλῳ ὑπάρχωσι κατὰ συμβεβηκὸς [*](1 τὸ δ’ αὔξησις t 2 Ταύτης—κατὰ τόπον κινήσεως οm. G 4 αὐξόμενα 4. 5 ὅτε utrobique Κ: priore loco (post rasur.) G 5 ᾗ (post οὖν) t: ἡ GKM φθίνει] φθείρει G 6 δέ που KM 8. 9 τὸ μὲν—συμβεβηκός om. Κ 12 οm. G 14 οὖν om. Κ 15. 10 οὐδὲν οὖν τῶν κατὰ συμβεβηκὸς om. G 16 τοῦ om. M 17 αὑτὰ KM: αὑτὸ Gt 19 πλείω Κ τοῦ (post μετὰ) om. M 20 γὰρ κινεῖται Gt: γὰρ κινοῦνται M: δὲ κινῶνται Κ 22 ἐν] τὰ ἐν Κ οὐδ’ εἰς] δ’ εἰς M 23 lemma habet G ἐν (post τόπῳ) GKt: om. M, at cf. Arist. cod. E. Simplic. p. 569, 5. 594,33. 643,1 23. 24 οὐρανῷ—οὐρανῷ om. 24 οὗτος Gt: οὕτως M 25 ἐνταῦθα KM: ἐντεῦθεν Gt ὡς (post τῶν) om. Gt 27 τῶν om. G)

μόνως κινεῖσθαι, βούλεται διακρῖναι αὐτὰ τῶν ὡς ἐν τόπῳ μᾶλλον γὰρ [*](o 2v) οὕτω δειχθήσεται μηδὲν συντελοῦντα ἡμῖν εἰς τὴν τοῦ τόπου ἔννοιαν.

[*](p. 211a27)

Eἰ γὰρ ἅπας ὁ ἀὴρ τόπος, οὐκ ἄν ἴσος εἴη ὁ ἑκάστου τόπος καὶ ἕκαστον.

Ὂτι οὐκ ἔστιν ὁ πᾶς ἀὴρ τόπος, ἀλλὰ τὸ πέρας αὐτοῦ τὸ προσεχῶς περιέχον ἕκαστον, δείκνυσιν ἐκ τοῦ προειλημμένου περὶ τοῦ τόπου ἀξιώματος, ὅτι ἴσος ἐστὶ τῷ ἐν τόπῳ καὶ οὔτε μείζων οὔτε ἐλάττων. εἰ οὖν ὅλος ὁ ἀὴρ εἴη τόπος, οὐκ ἔσται ἴσος ὁ τόπος ἑκάστου ἐκείνῳ, νῦν δέ ἐστιν, οὐκ ἄρα ὁ πᾶς ἀὴρ τόπος, ἀλλ’ εἰ καὶ λέγεται τόπος ἡμῶν, ἀπὸ μέρους λέγεται διὰ τὸ περιέχον αὐτοῦ μόριον ἡμᾶς. δοκεῖ δὲ τοιοῦτος ὁ πρῶτος ἐν ᾧ ἐστιν. δοκεῖ, φησίν, ὁ πρῶτος τόπος, ἐν ᾧ ἕκαστόν ἐστιν, ἴσος εἶναι ἐκείνῳ, ὅπερ ὡς ἐν τόπῳ <ἐν> αὐτῷ ἐστι. τὸ δὲ δοκεῖ ἀντὶ τοῦ φαίνεται καὶ ἔστι.

[*](p. 211a29)

Ὅταν μὲν οὖν μὴ διῃρημένον ᾖ τὸ περιέχον. ἀλλὰ σύνεχες.

Ἐἰπὼν τίς ἐστιν ὁ πρῶτος τόπος, διακρίνει λοιπὸν τὰ ὡς ἐν τόπῳ τῶν ὡς ἐν ὅλῳ, ἐπειδὴ καὶ τὰ μόρια περιέχεται ὑπὸ τοῦ ὅλου, καὶ οὔτε μεῖζόν ἐστιν οὔτε ἔλαττον τῶν μορίων τὸ ὅλον. τίς οὖν ἡ διάκρισις; ὅτι τὰ μὲν μόρια, φησί, τοῦ ὅλου οὐκ εἰσὶ διῃρημένα, ἀλλὰ συνεχῆ ἐστι πρὸς τὸ ὅλον, τὰ δὲ ἐν τῷ πρώτῳ τόπῳ ὄντα οὐκ εἰσὶ συνεχῆ, ἀλλὰ πρὸς αὐτὸν μόνον οιῃρημενα.

[*](p. 211a32 Ὅ)

οὕτε ἐστὶ μέρος τοῦ ἐν αὐτῷ ὄντος οὔτε μεῖζον τοῦ διαστήματος, ἀλλ’ ἴσον· ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ τὰ ἔσχατα τῶν ἀπτομενων.

Τὸ πέρας, φησί, τοῦ περιέχοντος οὔτε μέρος ἐστὶ τοῦ ἐν αὐτῷ, ἀλλ’ ἔξωθεν αὐτοῦ καὶ ἀλλότριον, οὔτε μεῖζον αὐτοῦ ἐστιν οὔτε ἔλαττον. καὶ τοῦτο κατασκευάζων ἐπήγαγε τὸ ἱέν γὰρ τῷ αὐτῷ τὰ πέρατα τῶν ἁπτομόνος [*](1 Κ 2 οὕτω Gt: αὐτὸ Κ: αὐτῶ M 3 ἅπας KM: πᾶς t ὁ (ante ἀὴρ) οm. Κ 3. 4 oὐκἕκαστον ἕκαστον om. Κ ὁ ἑκάστου τόπος M: ἑκάστου ὁ τόπος t. Αristoteles stoteles 4 καὶ ἕκαστος M 6 τοῦ (post περὶ) om. M 8 οὐκ ἔσται] οὐκ ἔτι Κ 9 ἀλλ’ εἰ ἡ Κ) καὶ KM: ἀλλὰ καὶ εἰ Gt 10. 11 δοκεῖ δὲἐν ᾦ ἐστιν om. Gt 10 δὲ τοιοῦτος] cf. Arist. libri 11 ἐν ὧ ἐστιν M: om. Κ δοκεῖ, φησίν, ὁ GKM: διό φησι, δοκεῖ δέ γε ὁ t τρόπος Κ 12 alterum ἐν addidi αὐτῶ εἶναι Κ 14. 15 τὸσυνεχές om. Κ 17 περιέχεται ὑπὸ om. M 19 φησί, τοῦ ὅλου οὐκ εἰσὶ Κ: φησὶν οὐκ εἰσὶ τοῦ ὅλου M: τοῦ ὅλου φησὶν, οὐκ ἔστι Gt ἐστι] εἰσι? 20 οὐκ ἐστι Gt 20. 21 ἀλλὰ πρὸς αὐτὸν μόνον GK: πρὸς αὐτὸν αὐτὸ t), ἀλλ’ ἅπτεται μόνον recte, ut νidetur, Mt 22 οὐτ’ ἔστι t μέρος τοῦ ἐν αὐτῷ iterat M 22. 24 οὔτε μεῖζονἁπτομένων om. Κ 25 Καὶ τὸ πέρας t 26 καὶ (ante ἀλότρτον sic) om. Κ)

μένων᾿, τουτέστιν ἅμ καὶ κατὰ ταὐτὸν ἅπτονται τοῖς πέρασι τὰ ἁπτόμενα, [*](0 2ν) πέρατα δὲ σωμέτων ἐπιφάνειαι. ἐπεὶ οιὖν ἐφαρμόζουσιν ἀλλήλαις αί ἐπιφάνειαι, ἐφαρμόσει δηλονότι ἡ τοπικὴ ἐπιφάνεια τῇ τοῦ ἐ·ν τόπῳ, ἐφαρ- μοζουσῶν δὲ μία γίνεται, ὥστε ἐν ταὐτῷ ἄμφω· εἰ δὲ καὶ ἐν ταὐτῷ, καὶ ἴσαι οὔτε μεῖζον ἄρα οὔτε ἔλαττον τὸ περιέχον τοὐ περιεχομένου, ἀλλ᾿ ἴσον.

[*](p. 211a34)

Καὶ συνεχὲς μὲν ὂν οὐκ ἐν ἐκείνῳ κινεῖται ἀλλὰ μετ’ ἐκείνου, διῃρημένον δὲ ἐν ἐκείνῳ.

Ἑτέρα διάκρισις τῶν ἐν τόπῳ καὶ τῶν ἐν ὅλῳ. τὰ μὲν μόρια, φησί, συνεχῆ ὄντα τῷ ὅλῳ οὐ κινεῖται ἐν τῷ ὅλῳ ἀλλὰ μετὰ τοῦ ὅλου κινοῦ μένου γὰρ τοῦ ὅλου συγκινεῖται καὶ τὸ μέρος, ἐν μέντοι τῷ ὅλῳ ὡς ἐν τόπῳ οὐ κινεῖται), τὰ δὲ ἐν τόπῳ διῃρημένα ὄντα τοῦ τόπου οὐ μετὰ τοὐ τόπου κινεῖται, ἀλλ’ ἐν τῷ τόπῳ, ὥσπερ ἡ σφαῖρα καὶ τὸ ἐν τῷ κάδῳ ὕδωρ τοῦ τόπου ἀκινήτου ὄντος περὶ αὐτὸν κινεῖται. κἂν ὁ τόπος δέ, φησί, κινῆται, οἷον τὸ ἀγγεῖον, οὐ σὺν αὐτῷ, ἀλλ’ ἐν αὐτῷ κινεῖται τὸ ὕδωρ· ὅλως γὰρ οὐδέ ἐστι πρῶτος τόπος τὸ ἀγγεῖον, ἀλλ’ ἡ κοίλη αὐτοῦ ἐπιφά- νει, ἥτις καὶ ἀκίνητός ἐστιν. οὔτε οὖν ἡ χεὶρ ἐν τῷ ὅλῳ λέγοιτο ἂν κι- νεῖσθαι ἀλλὰ μετὰ τοῦ ὅλου, οὔτε τὰ ἐν τόπω μετὰ τοῦ τόπου κινεῖσθαι ἀλλ’ ἐν τῷ τόπῳ. οὐ ταὐτὸν ἄρα τὰ ἐν τόπῳ καὶ τὰ ἐν ὅλῳ.

[*](p. 211b1)

ἔτι ὅταν μὴ διῃρημένον ᾖ, ὡς μέρος ἐν ὅλῳ λέγεται, οἶον ὡς ἐν τῷ ὀφθαλμῷ ἡ ἐν τῷ σώματι ἠ χείρ.

Δοκεῖ ταυτολογεῖν τὰ αὐτὰ γὰρ πάλιν λέγει. ἀλλ’ ἐπειδὴ ἀνωτέρω δίχα παραδειγμάτων τοὺς λόγους ἔθηκε, διὰ τοῦτο νῦν ἀνέλαβεν, ἵνα καὶ τὰ παραδείγματα προσθῇ.

[*](p. 211b5)

Ἥδη τοίνυν φανερὸν ἐκ τούτων τί ἐστιν ὁ τόπος.

Βούλεται λοιπὸν ἐντεῦθεν εἰπεῖν τί ἐστιν ὁ τόπος, τεσσάρων δὲ ὄντων, φησίν, ὧν ἀνάγκη ἕν τι εἶναι τὸν τόπον, εἰ δειχθείη ὅτι τὰ τρία οὐκ ἔστιν, ἐξ ἀνάγκης τὸ καταλειπόμενον τοῦτό ἐστιν ὁ τόπ·ος. ἐκ γὰρ τῶν προσόν- [*](1 καὶ om. G κατ’ αὑτὸν Κ 2 τῶν οm, M 4 γίνεται scripsi: γὰρ GKM: om. t δὲ καὶ KM: δὲ (om. καὶ) Gt 7. 8 οὐκ ἐν ἐκείνῳἐν ἐκείνῳ οm. Κ 10 ὄντα τὸ ὅλον Κ ἀλλὰ om. G 11 ἐν] εἰ G 12 οὐ (ante κινεῖται) om. M τοῦ (post μετὰ) om. G 13 τῷ (post ἀλλ’ ἐν) om. Κ τὸ om. G κάδδω t 14 τοῦ τόπου ἀκινήτου ὄντος περὶ αὐτὸν κινεῖται om. Κ 15 κινῆται] κινεῖται Κ 16 πρῶτος GM: πρώτως Kt 17 ἀκίνητόν G ὅλῳ] πλοίω G 19 τῶ GKM: om. t τὰ utrobique KM: τὸ Gt 20. 21 ὡς μέροςχείρ om. Κ 21 ὡς M: cm. t 22 ταυτολογεῖν KM: ταῦτα λέγειν G: τὰ αὐτὰ λέγειν t 23 παρδειγμάτων (sic) M 24 προσθείη Gt 25 lemma om. Κ 26 εἰπεῖν εντεῦ θεν Gt ὁ om. Κ 27 ὧν om. G ἐν τι om. M)

τῶν τῷ τόπῳ προαγόμεθα εἰς τὸ νομίζειν αὐτὸν ἢ ὕλην εἶναι ἢ εἶδος ἢ [*](o 2v) τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ περιέχοντος διάστημα, οἷον τὸ διάστημ’ τὸ μεταξὺ τῆς κοίλης ἐπιφανείας τοῦ κερ·άμου, ἢ αὐτὰ τὰ πέρατα τοῦ περιέ- χοντος, οἷον αὐτὴν τὴν κοίλην τοῦ κεράμου ἐπιφάνειαν. ᾗ μὲν γὰρ περιέχει ὁ τόπος καὶ ὁρίζει τὸ ἐν τόπῳ ὂν | καὶ ἴσος ἐστὶ τῷ πέρατι αὐτοῦ, εἶδος [*](o 3r) εἶναι νομίζεται· ἡ γὰρ ἑκάστου περιγραφὴ καὶ τὸ πέρας εἶδος ἑκάστου ἐστίν, εἶδος δὲ λέγω τὸ κατὰ τὸ σχῆμα καὶ τὴν μορφήν. ᾗ δὲ μένων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἄλλοτε ἄλλα σώματα δέχεται, ἡ ὕλη δοκεῖ εἶναι· ὕλης γὰρ ἴδιον τὸ ἄλλοτε ἄλλα δέχεσθαι εἴδη καὶ οὐσίας. ᾗ δὲ πάλιν χωριστὸς ὢν ὁ τόπος καὶ ἕτερος μένων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἄλλοτε ἄλλα δέχεται σώματα, δοκεῖ διάστημά τι εἶναι ἕτερον τῶν ἐν αὐτῷ γινομένων σωμάτων· οὐδαμόθεν γὰρ ἄλλοθεν ἤλθομεν εἰς ἔννοιαν τοῦ εἶναί τι τὸν τόπον, εἰ μὴ ἐκ τῆς ἀντιμεταστάσεως τ·ῶν σωμάτων· εἰ τοίνυν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὢν τὰ ἀντι- μεθιστάμενα δέχεται σώματα, ἔστι δὲ τὰ μετεμπίπτοντα εἰς αὐτὸν σώματα τριχῇ διαστατά, ἀνάγκη καὶ τὴν δεχομένην αὐτὰ χώραν τοιαύτην εἶναι· ὥστε καὶ ὁ τόπος τριχῇ ἂν εἴη διαστατός. ᾗ δὲ πάλιν τὸ πέρας τοῦ πε- ριέχοντος ἐφάπτεται τοῦ περιεχομένου καὶ οὐδὲν ἐᾷ μεταξὺ διάστημα, πλὴν τὸ σῶμα τὸ περιεχόμενον, καὶ ἐν τῇ ἀντιμεταστάσει τῶν σωμάτων εὐθὺς ἕτερον ἀντεμπίπτει τῶν σωμάτων τῷ ἐξιόντι, ὡς μηδέποτε μεταξὺ τῶν περάτων κενὸν εἶναι, σώματος πέρας ἔδοξεν εἶναι ὁ τόπος. ὅτι δὲ ἀδύνατον παρ’ ἕν τι τούτων ἄλλο τι εἶναι τὸν τόπον, ἔστιν ἐκ διαιρέσεως κατασκευάσαι οὕτως. τὸ κατὰ τόπον μεταβάλλον, ἢ κατά τι τῶν ἐν αὐτῷ μεταβάλλει ἢ κατά τι τῶν περὶ αὐτό· εἰ μὲν οὖν κατά τι τῶν ἐν αὐτῷ μεταβάλλει, ἢ κατὰ τὴν ὕλην πάντως μεταβάλλει ἢ κατὰ τὸ εἶδος, εἰ δὲ κατά τι τῶν περὶ αὐτό, ἢ κατὰ τὸ διάστημα τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ περιέχοντος ἢ κατὰ τὰ αὐτὰ τὰ πέρατα· τεσσάρων οὗν τούτων περὶ τὸν τόπο·ν ὑπολήψεων ἀποδεδειγμένων, ἐὰν δειχθῇ μήτε εἶδος ὢν μήτε ὕλη μήτε διάστημα, ἀνάγκη αὐτὸν τὸ λειπόμενον εἶναι, λέγω δὴ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος. ὅτι μὲν οὖν οὔτε ὕλη οὔτε εἶδός ἐστι, καὶ ἤδη μὲν διὰ πολλῶν [*](1 προσαγόμεθα G 3 τοῦ κεράμου ἐπιφανείας Μ 4 αὐτήν τε τὴν κοίλην τὴν τοῦ οm οἶον) M ᾖ] ἡ Κ 8 ὁ om. Κ ἡ deleverim, at cf. p. 548,7 9 εἰ δὲ πάλιν Κ 10 μὲν ὧν (om. εἶς) Κ 11 δοκεῖ εἶναι διάστημά τι Gt 12 εἶναί om. Κ 13 εἷς om. G 14 μεταπίπτοντα Mt 15 αὐτὰ (ex αὐτὴν) corr. M 16 ἧ ἢ Κ) δὲ πάλιν KM: πάλιν G: πάλιν ᾖ t 17 ἐᾷ om. G 18 τὸ (post σῶμα) om. M καὶ τὸ ἐν G ἐν] ἐκ Κ 19 εὐθὺς εἰς M, qui omittit τῶν σωμάτων ὡς μηδέποτε] μηδὲ ὤ (h. e. pr. τῶ) G 20 κοινὸν G ἔδειξεν M 21 ἐκ διαιρέσεως ἐστι Gt 22 οὕτω t 22. 23 κατά τι τῶν ἐν αὐτῶ μεταβάλλει ἢ κατά τι τι om. Κ) τῶν περὶ αὐτό αὐτῶν Κ)· εἰ μὲν οὖν KM: om. G: coniectura supplevit (sed μεταβάλλει post αὐτό posuit) t 26 περιέχοντος Mt: περιεχομένου GK τὰ αὐτὰ τὰ G: ταῦτα τὰ KM: τὰ αὐτοῦ t: fort, αὐτὰ τὰ 26. 27 τούτων περὶ τὸν τόπον τῶν τόπων M) ὑπολήψεων ἀποδεδειγμένων KM: τοῦ περιέχοντος ἡ κατὰ τῶν περὶ τῶν ὑπολήψεων ἀποδεδειγμένων G: ὄντων, τοῦ εἴδους, τῆς ὕλης, τοῦ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ περιέχοντος διαστήματος, καὶ τοῦ πέρατος αὐτοῦ τοῦ περιέχοντος, ἁ ὁ τόπος εἶναι νομίζετ·αι t 29 οὔτε ὕλη οὔτε εἶδός KM: οὔτε εἶδος οὔτε ὕλη Gt) ἔδειξε καὶ νῦν δὲ ὑπομιμνῃσκει. προστίθησι δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι εἰ καὶ εἶδος [*](o 3r) δοκεῖ ὁ τόπος διὰ τὸ ἐν ταὐτῷ εἶναι τῷ πέρατι τοῦ περιεχομένου καὶ μήτε μείζονα εἶναι μήτε ἐλάττονα, ἀλλὰ διακρίνεται ἀπ’ αὐτοῦ τῷ τὸ μὲν εἶδος τοῦ περιεχομένου εἶναι πέρας, τὸν δὲ τόπον τοῦ περιέχοντος· εἰ γὰρ καὶ τὸ εἶδος καὶ ὁ τόπος περιέχει ἐν ταὐτῷ ὄντα καὶ ἴσα, ἀλλ’ ὁ μὲν τόπος τοῦ ἀέρος, εἰ οὗτος περιέχει, πέρας ἐστί, τὸ δὲ εἶδος τοῦ περιεχομενου σώματος. ὥστε οὐκ ἐστιν ό τόπος τὸ εἰδος. ἀλλ’ οὐδὲ ὕλη· εἰ γὰρ καὶ μένων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς διάφορα δέχεται σώματα καὶ ταύτῃ δοκεῖ εἶναι ὕλη, ἀλλ’ οὖν πάλιν ταῦτα διακρίνονται, ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς ὕλης αὐτήν φαμεν γεγενῆσθαι τόδε τι ὃ γὰρ ἦν πρὸ τούτου ἀήρ, τοῦτό φαμεν γεγενῆσθαι ὕδωρ), ἐπὶ δὲ τοῦ τόπου οὐχ οὕτως· οὐ γάρ φαμεν τὸ ἀγγεῖον πρὸ τούτου μὲν ἀέρα εἶναι νῦν δὲ ὕδωρ, ἤγουν τὸ τοῦ ἀγγείου πέρας ἢ διάστημα, ἀλλ’ ὅτι ὅπου ἦν πρὸ τούτου ἀήρ, νῦν γέγονεν ὕδωρ. διά τε οὖν τούτων καὶ τῶν προειρημένων· πολλῶν ὄντων ἀναγκαίων δῆλον δήπου ὅτι οὔτε ὕλη οὔτε εἶδος εἴη ἂν ὁ τόπος, ὅτι δὲ οὐδὲ διάστημά τί ἐστι με- ταξὺ τῶν περάτων, δείκνυσιν οὕτως. ἀσαφὴς δὲ πάνυ ὁ τῶν λέξεων νοῦς, καὶ εἰ μὴ αὐτὸς ἐν τοῖς τοῦ κενοῦ λόγοις ἡρμήνευσεν ἑαυτόν, ἔμεινεν ἄν ἀνερμήνευτος· ἄλλοι δὲ ἄλλως τῇ τοῦ ῥητοῦ ἐπιβάλλουσιν ἐννοία φησίν, ὁ τόπος τὸ μεταξὺ τῶν περάτων διάστημα, ἐγγινομένου δηλονότι ἐν αὐτῷ τοῦ σώματος ἐχώρησεν ἄν τὸ τοπικὸν διάστημα διὰ τοῦ διαστήμα- τος τοῦ σώματος· ἐδέξατο γὰρ δηλονότι ὁ τόπος κατὰ πᾶσαν ἑαυτοῦ διάστασιν τὸ σῶμα, ὥστε δι’ ἀλλήλων ἐχώρησαν αἱ διαστάσεις, ἡ τοῦ τε σώματος καὶ τοῦ τόπου. ὥσπερ οὖν τὸ ὅλον διάστημα τοῦ τόπου δι’ ὅλου τοῦ διαστήματος τοῦ σωματικοῦ ἐχώρησεν, οὕτω δηλονότι καὶ τὸ μόριον τοῦ τόπου διὰ τοῦ μορίου τοῦ σώματος ἐχώρησεν· εἰ γὰρ μὴ ἐχώ- ρησε τὸ μόριον διὰ τοῦ μορίου, οὐδὲ τὸ ὅλον διὰ τοῦ ὅλου ἐχώρησεν. εἰ δὲ τὸ σῶμα καὶ πᾶν μέγεθος ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, καὶ ὁ τόπος ἐπ’ ἄπειρον διαιρεθήσεται καὶ τὸ σῶμα· ὥστε ἔσται τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ. οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ διπλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον· ἐπ’ ἄπειρον γὰρ διαιρεθήσεται καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ σῶμα. πρὸς σαφήνειαν δὲ τῶν εἰρημένων ἐκἐν [*](2 αὐτῶ M 3 post μείζονα εἶναι addunt αὐτοῦ Gt ἀπ’ om. G 4 πέρας om. M 6 οὗτος t: οὕτως GKM 8 μένω Κ 9 πάλιν] καὶ M ταῦτα GKM: ταύτῃ t διακρίνοντι KM: διακρίνεται Gt ἐπὶ om. M 10 γεγενῆσθαι οὐ γάρ φαμεν τὸ ἀγγεῖον KM: φαμὲν γὰρ καὶ 14 καὶ διὰ τῶν Gt προειρημένων M: πολλῶν ὄντων ἀναγκαίων om. M 15 ἄν οὕτω G 17 ἐν τοῖς τοῦ κενοῦ κτλ. ἄν om. G 19 τὸ om. Gt ἐγγιτοῦτό φαμεν om. M 11 οὕτω t τὸ αἴτιον G: φαμὲν γὰρ τὸν τόπον οὐ t προῃρημένων Κ: ἔμπροσθεν εἰργμένων Gt εἴη Gt 1(5 τῶν (ante περάτων) om. G Δ 8 p. 214b24 (cf. Philopon. q 4v3 sqq. νομἐνης G 21 γὰρ om. Κ 19. 20 δηλονότι ἐν αὐτῶ ἐν ἑαυτῶ KM) GKM: ἐν αὐτῷ δηλονότι t post γὰρ addit ἂν t 3 ἡ του τε G τοῦ τε τοῦ, si recte enotavi, Κ: τοῦ τε τοῦ Mt: scribendum videtur τοῦ τε (deleto ἡ) vel potius ἡ τε τοῦ σώματος καὶ ἡ τοῦ τόπου (cl. q 6r17) 24 σωματικοῦ KM: σώματος Gt 25 post σώματος ἐχώρησεν iterat οὕτω δηλονότι (om. in iteratis καὶ) τὸ μόριον G 27 δὲ GKM: δὴ t 29 διπλασθήσεται Κ: διαπλασιασυήσεται t) θώμεθα καὶ τὴν λέξιν ἔχουσαν οὕτως· εἰ δὲ ἦν τι διάστημα τὸ "[*](o 3r) π·εφυκὸς καὶ μένον ἐν τῷ αὐτῷ, ἄπειροι ἄν ἦσαν οἱ μεθισταμένου γὰρ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος τὸ αὐτὸ ποιήσει τὰ μόρια ἅπαντα ἐν τῷ ὅλῳ ὅπερ ἅπαν τὸ ὕδωρ ἐν τῷ ἀγγείῳ. τουτέστιν ὅταν γὰρ τοῦ ἀέρος παραχωρήσαντος τῷ ὕδατι γένηται τὸ ὕδωρ ἐν τῷ τοῦ ἀέρος τόπῳ, οἷον ἐν τῷ ἀγγείῳ, ὅπερ τὸ ὅλον ὕδωρ πέπονθεν ἐν τῷ ἀγγείῳ πέπονθε δὲ τὸ χωρῆσαι δι’ ὅλου τοῦ τοπικοῦ διαστήματος τοῦ μεταξὺ τοῦ ἀγγείου), τὸ αὐτὸ πείσεται καὶ τὰ μόρια τοῦ ὕδατος πάντα ἐν παντὶ τόπῳ, ἀντὶ τοῦ καὶ αὐτὰ χωρήσει διὰ τῶν μορίων τοῦ τόπου· ὥστε ἔσονται καὶ αὐτὰ ἕκαστον ἐν τῇ ἰδίᾳ περιγραφῇ, καὶ σχήσει ἕκαστον αὐτῶν ἴδιον τόπον. τὸ δὲ ἐφεξῆς ἕτερόν ἐστιν ἐπιχείρημα, ἔστι δὲ τοιοῦτον· εἰ τόπος ἐστὶ τοῦ· ὕδατος οὐχ ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τοῦ κεράμου, ἕτερόν τι διάστημα παρὰ τὸ διάστημα τοῦ ὕδατος τὸ περιεχόμενον ὑπὸ τῆς κοίλης τοῦ κεράμου ἐπιφανείας, ὅπερ καθ’ ὅλον ἑαυτὸ δέχεται τὸ εἰσιὸν ὕδωρ, ὅταν μετενεχθῇ ὁ κέραμος, δῆλον ὅτι καταλήψεται ἕτερόν τόπον ὁ ὅλος κέραμος καὶ αὐτὸν τριχῇ ὄντα διαστατόν. ὥστε χωρήσει τὸ τοπικὸν διάστημα δι’ ὅλου τοῦ κεράμου, ὥστε καὶ διὰ τοῦ ἐντὸς ὕδατος καὶ διὰ τοῦ διαστήματος τοῦ δεξαμένου τὸ ὕδωρ· καταλήψεται γὰρ πάντως μέρος τι τοῦ τοπικοῦ διαστήματος, ἐν ὧ γέγονεν ὁ ἀμφορεύς, τὸ ὕδωρ τὸ ἐν τῷ ἀμφορεῖ. κατειλήφει δὲ καὶ ἕτερον διάστημα, τὸ μεταξὺ τῆς κοίλης ἐπιφανείας τοῦ ἀμφορέως· ὥστε τρία διαστήματα ἐν τῷ αὐτῷ ἔσται, τὸ ἐν τῷ κεράμῳ τοπικόν, τὸ ὕδωρ τὸ ἐγγενόμενον ἐν αὐτῷ, τὸ μέρος τοῦ τόπου τοῦ ὅλου ἀμφορέως εἰς ὃν μετέστη. πρῶτον μὲν οὖν συμβήσεται | τόπον ἐν τόπῳ μεταβάλλειν μεταβάλλοντος γὰρ τοῦ ἀμφορέως καὶ καθ’ ὅλον ἑαυτὸν γινομένου ἐν ·τοπικῷ διαστήματι τριχῇ ὄντι διαστατῷ καὶ τὸ διάστημα τὸ μεταξὺ αὐτοῦ τὸ δεξάμενον τὸ ὕδωρ ἐν τόπῳ ἔσται, καὶ εἰ δυνατὸν δύο καὶ τρία διαστήματα ἐν ταὐτῷ εἶναι, καὶ πλείονα ἅμα ἔσονται ἐν τῷ αὐτῷ καὶ ἄπειρα. ἵνα δὲ σαφέστερον ποιήσω τὸν λόγον, ἐπὶ παραδείγματος ἀναλαβὼν αὐτὸν γυμνάσω. ἔστω ξέστης τις, αὐτὸ λέγω τὸ μέτρον, εἴτε κεραμεοῦν εἴη εἴτε ὁποιονοῦν ἄλλο· εἰ τοίνυν τὸ μεταξὺ τῶν ἐντὸς περάτων διάστημα εἴη ἕτερον παρὰ τὸ ἐν αὐτῷ σῶμα, οἶον τὸ τοῦ ὕδατος, ἐὰν ὁ ὅλος ξέστης ἐμβληθῇ ἐν μείζονι σκεύει, δῆλον ὅτι καὶ τὸ διάστημα τὸ ἐν τῷ σκεύει τὸ τοπικόν, τριχῇ ὂν διαστατόν, χωρήσει δι’ [*](1 ἔχουσαν KM: ἔχει δὲ Gt εἰ δὲ ἦν κτλ.] cf. p. 550,11. q 4v4 Diels z. Textgesch. p. 17 δὲ KM: δ’ Gt 2. 4 καὶ μένον—ἀγγείῳ οm. Κ οἱ τόποι—ἀγγείῳ τὰ ἑξῆς Gt 3 ποιήσει Arist.: ποιήσει. εἰ (sic) M 5 τοῦ ἀέρος om. G 6 ὕδωρ πέπονθεν KM: πέπονθεν ὕδωρ Gt 7 τὸ] τοῦ Κ 10 τῇ om. Gt 11 ἴδιον] ἐπιτή- δειον G ἑξῆς Κ 11. 12 τοιοῦτοσ Κ 13 παρὰ τὸ διάστημα τὸ τοῦ Gt 14 ἑαυ- τὸν compend. M 16 ὁ ὅλων κέραμος Κ 18 καταλείψεται Κ 20 κατειλήφει M: κατειλςήφθη Κ: κατελείφθη G: κατελήφθη t ἕτερον Gt: ἑκάτερον KM 22 ἐγγινόμε- νον Gt 23 ὃν] ὃ (ex eraso ὦ) G πρώτων (sic) t 24 μεταβαλεῖν G 24. 25 καθ’ ὅλον t: καθ’, ὅ Μ: καθόλον G: καθόλου Κ 25 καὶ om. Gt 27 ταὐτῷ] τῶ αὐτῶ M 28 καὶ om. G 29 αὐτὸ KM: αὐτῶ G: om. t λέγω KM: λέγω δὲ G: λέγω δή t 30 εἶτε ὁνοῦν ἄλλον Κ 32 ὁ ὅλως Κ 33 τὸ τοπικὸν] τοπεκὸν Κ) ὅλου τοῦ ξέστου, ὥστε καὶ διὰ τοῦ βάθους αὐτοῦ. χωρήσει ἄρ καὶ διὰ [*](o 3v) τοῦ ἐντὸς ὕδατος καὶ διὰ τοῦ διαστήματος τοῦ δεξαμένου τὸ ὕδωρ· ὥστε τρία διαστήματα ἐν τῷ αὐτῷ ἔστι. καὶ ἐὰν πάλιν τὸ σκεῦος ἐμβάλλω ἐν κεράμῳ, πάλιν τὸ αὐτὸ γενήσεται, καὶ χωρήσει τὸ ἐν τῷ κεράμῳ διάστημα δι’ ὅλων τῶν διαστημάτων τοῦ ἐμβληθέντος σκεύους. ὁμοίως πάλιν ἐὰν ὁ κέραμος ἐμβληθῇ ἐν πίθῳ, τὸ διάστημα τὸ τοπικὸν τὸ ἐν τῷ πίθῳ χωρήσει δι’ ὅλου τοῦ κεράμου, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον. ὥστε συμβήσεται πολλοὺς τόπους ἐν ταὐτῷ εἶναι καὶ πολλὰ διαστήματα, ὅπερ ἀδύνατον. ὁ Θεμίστιος δὲ ἐξηγεῖται τὸ χωρίον οὕτως· ‘εἰ ἦν τί, φησί, διάστημα καθ’ αὑτὸ πεφυκὸς εἶναι καὶ μένειν ἐν ταὐτῷ, ἄπειροι ἂν ἦσαν οἱ τόποι. τί δήποτε; ὅτι ὁπηνίκα ἄν μεταφέρηται τὸ ἀγγεῖον πλῆρες ὂν σώματός τινος, οἷον ὕδατος, ὃ ποιεῖ τὸ ὅλον ὕδωρ ἐν τῷ ἀγγείῳ, τοῦτο ποιήσει καὶ τὰ τοῦ ὕδατος μόρια. ὡς οὖν τὸ ὅλον ὕδωρ κατέχον τὸ οἰκεῖον διάστημα σὺν τῷ ἀγγείῳ κινεῖται μεταφερομένῳ, οὕτως ἕκαστον καὶ τῶν μορίων αὐτοῦ κατέχον τὸ οἰκεῖον διάστημα κινηθήσεται σὺν τῷ ἀγγείῳ. ὅταν τοίνυν ἐν ἄλλῳ τόπῳ γένηται ὁ ἀμφορεύς, δῆλον ὅτι καθέξει διάστημα τὸ μεταξὺ τῶν ἐσχάτων τοῦ περιέχοντος ἀέρος, οὗ διαστήματος καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ἐν τῷ ἀμφορεῖ μέρος καθέξει καὶ τὰ τοῦ ὕδατος μόρια. ὅρα δὴ πόσα ἐν τῷ αὐτῷ εἰσι διαστήματα· πρῶτον μὲν ὃ κατέσχε τὸ ἐν τῷ ἀμφορεῖ ὕδωρ, λέγω δὴ τὸ τοπικὸν τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ ἀμφορέως, δεύτερον ὃ κατέσχε τὰ τοῦ ὕδατος μόρια ὡς γὰρ τὸ ὅλον κατέσχεν ὅλον τὸ διάστημα, οὕτω καὶ ἕκαστον τῶν μορίων τοῦ ὕδατος μόριόν τι τοῦ διαστήματος κα. τέσχε, καὶ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἕκαστον ἐν τόπῳ), πάλιν τὸ διάστημα ὃ κατεσχεν ὁ ὅλος ἀμφορεύς; καὶ ἔτι τὸ μέρος τοῦ διασ·τήματος οὗ κατέσχεν ὁ ὅλος ἀμφορεὺς ἐν ᾧ γέγονε τὸ μέρος τοῦ ἀμφορέως τὸ ὕδωρ, καὶ αὐτοῦ τούτου πάλιν ὃ κατέσχε τὰ τοῦ ὕδατος μόρια. τούτοις εἰ προσθείης καὶ τὸ διάστημα αὐτοῦ τοῦ ἀμφορέως ὡς σώματος, καὶ τὸ τοῦ ὕδατος ὡς σώμα- τος, καὶ τὰ τῶν μερῶν αὐτῶν ὡς σώματος, πολλὰ ἄν εὑρήσοις ἐν τῷ αὐτῷ διαστήματα. τῆς δὲ τομῆς τῶν μεγεθῶν εἰς ἄπειρον γινομένης, εἰς ἄπειρον καὶ ἡ πρόσθεσις τῶν διαστημάτων προελεύσεται· εἰ γὰρ διάστημα [*](3 ἐμβάλω Mt 4 γεννήσεται καὶ χωρίσει Κ 5 δι’ ὅλων τῶν διαστημάτων om. M 7 χωρίσει Κ 8 ταὐτῷ Gt: ταὐτὸ Κ: τῶ αὐτῶ Μ 9 Θεμίστιος p. 273,20—274,24, quibus sua quaedam inmiscet Philoponus 10 μένον Μ ταὐτῷ] hoc ipsum redvidetur videtur Themistio, cuius libri ἑαυτῷ exhibent ἄν om. Gt 11 ὅτι] τὸ Κ 12 ὕδατα Κ ποιεῖ τ ὅλον M 13 τοῦ om. G 14 κινεῖται] κεῖται false Themistii libri μορίων αὐτοῦ GKt: μορίων M Themistius 17 οὐ] οὐ G διαστήματος Gt: διάστημα M: διαστήματα Κ et Themistii libri (?) 18 δὴ GKt: οὖν ον M: δὲ Themistius 19 α (= πρῶτον) μὲν οὑν κατέσχεν τῶ ἐν τῶ Κ 20 δεύτὸ τερον om. M 20. 21 ὃ κατέσχον M: om. Κ 21 κατέσχεν ὅλον τὸ KM: κατέσχε τὸ ὅλον Gt 22 καὶ om. Κ 24 ὁ ὅλος (priore loco) scripsi: ὁ ὅλως Κ: ὅλος G: ὅλος ὁ Mt 26 τούτους ἐνπροσθείης (om. εἰ) Κ 27. 28 καὶ τὸ τοῦ ὕδατος ὡς σώματος ματος om. M 28 σώματος KM: σώματα G: σωμάτων t εὑρήσοις t: εὑρήσεις GK compend. M et omisso ἄν Themistius 29 διαστήματα Mt: διαστήματι GK. 30 προε- λεύσεται KM: προσελεύσεται Gt) ὁ τόπος, ἀνάγκη καὶ τῶν μορίων ἕκαστον ἐν ἰδίῳ τόπῳ εἶναι καθ’ αὑτό· [*](o 3v) ἕκαστον γὰρ τῶν μορίων τοῦ σώματος μόριόν τι τοῦ τοπικοῦ διαστήματος καθέξει. τοῖς μὲν γὰρ τόπον λέγουσι τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος οὐδὲν τῶν μορίων τοῦ σώματος καθ’ αὑτό ἐστιν ἐν τόπω, ἀλλ’ οὐδὲ οἷς ἅπτεται τοῦ τόπου, λέγω δὴ τὰ πέρατα, ἀλλὰ ταῦτα πάντα τῷ εἶναι τὸ ὅλον ἐν τόπῳ καὶ αὐτὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ λέγεται εἶναι· οὐδὲν γὰρ αὐτῶν ἰδίως ὑπὸ τοῦ τόπου περιέχεται συνεχῆ γάρ ἐστι τῷ ὅλῳ), καὶ ἢ οὐδὲ ὅλως ἅπτεται τοῦ τόπου, ὡς τὰ ἐν τῷ βάθει μόρια, ἢ οὐ πανταχόθεν ἅπτεται, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους, ὁ δὲ τόπος ὅλον θέλει περιέχειν τὸ ἐν αὐτῷ. τὸ ὅλον οὖν μόνον καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ, διὰ τὸ ὅλον δὲ καὶ τὰ μέρη λέγεται ἐν τόπῳ εἶναι. τοῖς δὲ διάστημα λέγουσιν εἶναι τὸν τόπον, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τὰ μέρη καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ λέγειν· ὥσπερ γὰρ αἱ τρεῖς διαστάσεις τοὐ πηχυαίου, εἰ τύχοι, σώματος διὰ τῶν τριῶν διαστάσεων τοῦ πηχυαίου τόπου διῆλθον, οὕτω καὶ τὰ μόρια διὰ τῶν μορίων, εἰ δὲ μὴ ἐχώρησαν τὰ μόρια διὰ τῶν μορίων, οὐδὲ τὸ ὅλον διὰ τοῦ ὅλου. καίτοι οὐδέν μοι διοίσει, εἴτε τὸ τοπικὸν διάστημα διὰ τοῦ σώματος χωρῆσαι λέγοι τις, εἴτε τὸ σῶμα διὰ τοῦ τόπου· ταὐτὸν γάρ ἐστι τὸ ἕτερον εἰπεῖν διὰ τοῦ ἑτέρου χωρήσαι, καὶ καθ’ ἕτερον διὰ τοῦ λοιποῦ. ὥστε εἰ τῶν μορίων ἕκαστον καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ ἐστίν, ἐπ’ ἄπειρον δὲ διαιρετὸν τὸ μέγεθος, ἄπειροι ἄρα καὶ οἱ τόποι τοῦ αὐτοῦ.’ τοῦτο μὲν οὖν ἐν τούτοις, τὸ δὲ ἐφεξῆς ἐπιχείρημα καὶ ὁ Θεμίστιος ὡσαύτως ἐξηγεῖται, ὅτι εἰ τὸ διάστημα τόπος, μεταφερομένου τοῦ ἀμφορέως καὶ γινομένου ἔν τινι τόπῳ, ἐν ἴσῳ ἑαυτοῦ δηλονότι τόπῳ ἔσται· ὥστε εἰ ἔσται ὁ ἀμφορεὺς πηχυαῖος κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις, καὶ ὁ τόπος ὁ δεξάμενος αὐτὸν τοσοῦτος ἔσται· ὥστε καὶ ὁ τόπος ὁ ἐντὸς τῶν περάτων τοῦ ἀμφορέως, ὃν κατείληφε τὸ ὕδωρ, καταλήψεται μέρος τι τοῦ τόπου; ὃν κατείληφεν ὁ ὅλος ἀμφορεύς· ὥστε ὁ τόπος ἐν τόπῳ ἔσται. καὶ οὐ μόνον δύο τόπους ἐν τῷ αὐτῷ γενέσθαι δυ- νατόν, ἀλλὰ καὶ πλείονας, ὡς· ἐδείξαμεν· εἰ μὲν γὰρ τὸ διάστημα τὸ το- πικὸν ὃ κατείληφε τὸ ὕδωρ, λέγω δὴ τὸ μεταξὺ τῆς κοίλης ἐπιφανείας τοῦ ἀγγείου, μετὰ τὸ χωρῆσαι δι’ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ οὐκέτι ἐστίν, οὐδὲ ἐν τόπῳ [*](1 τόπῳ om. G 2 τῶν μορίων KM: τό τὸ om. t) μόριον Gt τι om. M 4 ἅπτεται] ἕπεται G 5 πάντα ταῦτα transponit M 7 συνεχῆ KM: συνεχὴς Gt 8 τῷ om. M πανταχόθεν ἅπτεται τοῦ τόπου M 9 10 τὸ ἐν αὐτῶ τὸ ὅλον. οὐ μόνον M 11 διάστημα ex διαστήμασι corr. G2 καὶ om. Κ 12 ἐν τόπῳ εἶναι addit t) λέγειν GKt: λέγειν ἐν τόπῳ M γὰρ om. M 13 πηχαίου (priore loco) Κ τύχη M διὰ om. G 14. 15 εἰ δὲ—μορίων om. M 14 ἐχώρησαν Κ: ἐχώρησε Gt 15 KM: καὶ Gt 16 τὸ utrumque om. Κ λέγει Κ 18 καθ’ ἕτερον GKM: τὸ ἕτερον t: num θάτερον? 19 δὲ om. GM ἄπειροι KM: ἐπ’ ἄπειρον Gt 20 τοῦτο] τὸ G οὑν om. M 21 Θεμίστιος p. 274, 25 sqq. ὁ τόπος t 22 ἑαυτοῦ GKM: ἑαυτῷ t 23 πηχυαῖος ὁ ἀμφορεὺς Gt τὰς om. G 24 τοιοῦτος G 25 ὁ (ante ἐντὸς) om. G 25. 26 καταλείψεται Κ 26 μέρος ἀμφορεύς om. M ὃν Κ: οὐ G: οὐ t 28 πλείονα Κ εἰ μὲν et mox τὸ μεταξὺ om. G τὸ (post διάστημα) om. M 30 inter ἀγγείου et μετὰ inserit ἐστι καὶ t, qui mox inter ὕδωρ et οὐκέτι interpolat εἰ γὰρ μετὰ τὸ χωρῆσαι δι’ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ δι’ αὐτοῦ] διὰ Κ) ἄν εἴη τὸ ἐν τῷ κεράμῳ ὕδωρ, εἴ γε τόπος μὲν τὸ διάστημα, τοῦτο δὲ [*](o 3ν) οὐκ ἔστιν ἐν τῷ κεράμῳ τοῦ ὕδατος ἐνόντος. συμβήσεται δὲ οὕτως μηδὲ εἶναι ὅλως αὐτό ποτε· εἰ γὰρ διὰ τὸ ἐμπεπτωκέναι εἰς αὐτὸ τὸ ὕδωρ λέγοι τις μηκέτι εἶναι αὐτό, ἐπεὶ καὶ πρὶν τὸ ὕδωρ εἶναι ἄλλο τι ἦν ἐν τῷ κεράμῳ σῶμα, ἤτοι ἀὴρ ἢ ἕτερόν τι ἀδύνατον γὰρ κενὸν εἶναι, ὡς δειχθήστεαι ἐφεξῆς), οὐδὲ ἄλλοτε ἦν δηλονότι. ἀνάγκη ἄρα πᾶσα ἀεὶ εἶναι ἐν τῷ ἀμφορεῖ τὸ τοπικὸν διάστημα τὸ μεταξὺ τῶν ἐντὸς περάτων. εἰ δὲ ἔστι, | πᾶσα ἀνάγκη τοῦ ἀμφορέως μεταφερομένου συμμεταφέρεσθαί τε καὶ [*](o 4r) τὸ διάστημα καὶ ἐν μέρει τοῦ τόπου γίνεσθαι, ὃν ἄν ὁ ὅλος ἀμφορεὺς καταλάβῃ. αἱ μὲν οὖν ἀνασκευαὶ τοῦ μὴ εἶναι διάστημα τὸν τόπον, αἱ ἐκ τῶν ἐξηγήσεων τῶν Ἀριστοτελικῶν ῥητῶν ἀναφανεῖσαι, αὗταί εἰσιν, ὅσας δὲ ἔξωθεν προστεθείκασιν οἱ ἐξηγηταί, καὶ ὅσα εἴποιεν ἂν οἱ πρϊστάμενοι τοῦ διάστημα εἶναι τὸν τόπον, μετὰ τὸ ἐπεξελθεῖν τὸ ῥητὸν ἐροῦμεν.

[*](p. 211b7)

Ἤ διάστημά τι τὸ μεταξὺ τῶν ἐσχάτων.

Tῶν ἐσχάτων τοῦ περιέχοντος σώματος, οἷον εἰ κέραμος εἴη ὁ πε- ριέχων, τὸ μεταξὺ τῶν ἐντὸς περάτων διάστημα.

[*](p. 211b8)

Ἤ τὰ ἔσχατα, εἰ μὴ ἔστι μηδὲν διάστημα παρὰ τὸ τοῦ ἐγγινομένου σώματος μέγεθος.

Εἰ τὸ μεταξύ, φησί, τῶν ἐσχάτων τοῦ περιέχοντος διάστημα μὴ ἔστιν ἄλλο τι παρὰ τὸ σῶμα τὸ ἐγγινόμενον ἐν αὐτῷ, οἷον εἰ ὕδωρ ἢ ἀὴρ εἴη, μήτε τῆς ὕλης μήτε τοῦ εἴδους τόπου ὄντος λείπεται τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος εἶναι τὸν τόπον.

[*](p. 211b11)

Ἐν ταὐτῷ γὰρ τὰ ἔσχατα τοῦ περιέχοντος ὄντος καὶ τοὐ περιεχομενου.

Ἐν ταὐτῷ ἀντὶ τοῦ ἅμα καὶ ἐφαρμόζοντα ἀλλήλοις, ὅθεν δοκεῖ τὸ εἶδος εἶναι ὁ τόπος. ἀλλὰ καὶ οὕτως ἡ διάκρισις δήλη· εἰ γὰρ καὶ πέραια ἄμφω καὶ ἐν ταὐτῷ, ἀλλ’ ὁ μὲν τόπος τοῦ περιέχοντος σώματος πέρας, τὸ δὲ εἶδος τοῦ περιεχομένου ὥστε οὐκ ἄν εἴη τὸ εἶδος ὁ τόπος.

[*](2 οὕτω t μηδὲ Gt: μηδὲν KM 3 τὸ μὴ πεπτωκέναι G αὐτὸ τὸ ὕδωρ ΚΜ: αὐτὸ ὕδωρ Gt 4 λέγει τις μηκέτι ἔστι Κ 4 et 20 ἀλλ᾿ ὅτι Κ 5 ἕτερόν τι GK: ἕτερόν τι σῶμα Mt 10 διάστημα τὸν] διαιτητὸν G 11 φανεῖσαι Κ 13 αἰροῦμεν Κ ἐροῦμεν p. 557,8 sqq. 14 τι om. M μεταξὺ τῶν ἐσχάτων om. Κ 15 ἢ τῶν G 17 ἔστιν Κ 17. 18 παρὰμέγεθος om. Κ 19 περέχοντος M post περιέχοντος addunt σώματος Mt 20 τι om. Gt ἐγγενόμενον Κ ἡ] εἰ Κ 22 τὸν om. Gt 23 ἐν ταυτῶ KM: ἐν τῷ αὐτῷ t 23. 24 τοῦ περιέχοντος καὶ τοῦ περιεχομένου om. Κ 25 ὅθεν] ἔνθεν M)[*](p. 211b14)

'Aλλὰ διὰ τὸ μεταβάλλειν πολλάκις μένοντος τοῦ περιέχοντος [*](o 4r) τὸ περιεχόμενον καὶ διῃρημένον, οἷον ἐξ ἀγγείου ὕδωρ.

Τὴν αἰτίαν λέγει ἐξ ἧς τὸν τόπον τινὲς τὸ διάστημα ὑπειλήφασιν εἶναι τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοὐ περιέχοντος σώματος· διότι, φησιν, ὥσπερ ἐν ἀγγείῳ ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ μένοντι πλείονα μετεμπίπτει σώματα, οὕτως ἐπειδὴ τὸν αὐτὸν τόπον πλείονα καταλαμβάνει σώματα, δοκεῖ ἕτερον εἶναι διάστημα παρὰ τὸ ἐγγινόμενον ἐν αὐτῷ. οὐκ ἔστι δέ, φησίν, ἕτερον τὸ διάστημα, ἀλλ’ ἕτερόν τι τὸ τυχὸν μετεμπίπτει σῶμα· ὥστε οὐκ ἔστι διάστημά τι τὸ μεταξὺ τῶν περάτων πλὴν τοῦ ἐγγινομένου σώματος.

[*](p. 211b19)

Eἰ δὲ ἦν τι διάστημα τὸ πεφυκὸς καὶ μένον ἐν τῷ αὐτῷ, ἄπειροι ἄν ἦσαν οἱ τόποι.

Πεφυκὸς μὲν εἶπε διὰ τὸ μαθηματικόν· ἐκεῖνο γὰρ οὐ φύσει ἐστίν, ἀλλ’ ἐπινοία. πεφυκὸς οὖν ἀντὶ τοῦ ὂν καὶ ὑφεστηκός, μένον δέ, τουτέστιν ἀκίνητον, διὰ τὰ φυσικὰ μεγέθη, ἃ πάντως ἐν κινήσει τινὶ θεωρειται.

[*](p. 211b21)

Μεθισταμένου γὰρ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος τὸ αὐτὸ 30 ποιήσει τὰ μόρια ἅπαντα ἐν τῷ ὅλῳ.

Τουτέστιν ἀντιμεθισταμένων ἀλλήλοις τοῦ τε ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος, καὶ ἀντιπαραχωρούντων ἀλλήλοις τοὺς ἰδίους τόπους, ὅπερ ἅπαν τὸ ὕδωρ ἐν ὅλῳ τῷ ἀγγείῳ ποιεῖ, τοῦτο καὶ πάντα τὰ τοῦ ὕδατος μόρια ἐν τοῖς μορίοις τοῦ τόπου. ὥσπερ οὖν τὸ ὅλον ὕδωρ χωρεῖ δι’ ὅλου τοῦ τοπικοῦ διαστήματος, καὶ ἐφαρμόζουσιν ἀλλήλοις ἀμφότερα τὰ διαστήματα, οὕτω δὴ καὶ τὰ μόρια τοῦ σώματος τὸ αὐτὸ πείσονται πρὸς τὰ μόρια τοῦ τότου. ἀλλ’ ἐπεὶ ἐπ’ ἄπειρον τὰ μεγέθη διαιρετά, ἐπ’ ἄπειρα διαιρήσουσιν [*](1 Ἀλλὰ διὰ ΚΜ: διὰ δὲ t Arist. 1. 3 μένοντοςὕδωρ ὕδωρ οm. Κ 4 ὑπελείδασιν Κ post εἶναι addit τὸ διάστημα λέγω t 6 ἑνὶ M: τινὶ GKt καὶ om. t πλείω t 7 πλείονα KM: om. G: πλείω t ἕτερόν τι εἶναι Gt 7. 9 εἶναι — ἀλλ’ ἕτερόν iterat M 9 τι τοῦτο τυχὸν G ἐμπίπτει Aristotelis libri, at cf. p. 547,14. p 3v16. Simplic. p. 572,17 σῶμα Gt: σώματος KM 10 τὸ] τῶν G 11 Eἰ δὲ κτλ.] cf. p. 549, 1 sqq. δ’ ἦν t τι τὸ διάστημα πεφυκὸς t 11. 12 καὶ μένον — τόποι om. Κ 12 αὐτῶ M: αὐτῷ τόπῳ t οἱ M: om. t Aristoteles, at cf. Themist. 273,22 (Philop. p. 550,10) 13 μαθηματηκόν t 14 μένων compend. Κ 17. 18 καὶ τοῦ — ὅλῳ om. Κ 18 ἅπαντα (cf. p. 549,4) Mt: πάντα Aristoteles (praeter F) 19. 20 τοῦ τε ὕδατος — ἀλλήλοις om. Gt 21 ποιεῖ, τοῦτο KM: ποιεῖ τοῦ τόπου G: ποιεῖ t 22 χωρεῖ] εἰ M 24 δὴ KM: δὲ Gt 25 διαιρετά KM: διαιρεῖται Gt ἄπειρα ΚM: ἄπειρον Gt)

ἄλληλα καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ σῶμα, ὥστε εἶς τόπος εἰς ἀπείρους τόπους [*](ο 4r) ἔσται διῃρημένος. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ σῶμα.

[*](p. 211b23)

Ἅμα δὲ καὶ ὁ τόπος ἔσται μεταβάλλων· ὥστε ἔσται τοῦ τόπου τις ἄλλος τόπος, καὶ πολλοὶ τόποι ἅμα ἔσονται.

Ἕτερον ἐπιχείρημα, ὅτι εἰ τὸ μεταξὺ τοῦ ἀγγείου διάστημά ἐστιν ἕτερον παρὰ τὸ ἐγγινόμενον σῶμα, ἀνάγκη μεταφερομένου τοῦ ἀγγείου μεταφέρεσθαι καὶ τὸ διάστημα· ὥστε καὶ ὁ τόπος μεταβάλλοι ἄν κατὰ τόπον. καὶ ἐπειδὴ ὁ δεξάμενος τὸ ἀγγεῖον τόπος ὅλος δι’ ὅλου τοῦ βάθους ἐχώρησεν, ἐδέξατο δηλονότι καὶ τὸ ἐντὸς διάστημα. ὥστε τοῦ τόπου ἔσται τόπος, καὶ πολλὰ διαστήματα ἐν τοι αὐτῷ ἔσονται, τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ ἀγγείου, τὸ ἐγγενόμενον ἐν αὐτῷ σῶμα, τὸ μέρος. τοῦ διαστήματος τοῦ δεξαμένου τὸ ὅλον ἀγγεῖον, εἰς ὃ ἐχώρησε τὸ μέρος τοῦ ἀγγείου, λέγω δὴ τὸ ὕδωρ. εἰ δὲ πολλὰ διαστήματα δυνατὸν ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, τί κω λύει καὶ ἄπειρα;

[*](p. 211b25)

οὐκ ἔστι δὲ ἄλλος τόπος τοῦ μορίου ἐν ᾧ κινεῖται, ὅταν ὅλον τὸ ἀγγεῖον μεθίστηται, ἀλλ’ ὁ αὐτός· ἐν ᾧ γάρ ἐστιν, ἀντιμεθίσταται ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ ἢ τὰ μόρια τοῦ ὕδατος, ἀλλ’ οὐκ ἐν ᾦ γίνονται τόπῳ.

Πρὸς τὸ δεύτερον τῶν ἐπιχειρημάτων ἡ ἀπάντησις, ἐξ οὗ συνήγετο τὸν τόπ·ον ἐν τόπῳ γίνεσθαι καὶ πολλοὺς ἅμα τόπους εἶναι· τὸ γὰρ διάστημα τὸ μεταξὺ τῶν κόων τοῦ ἀμφορέως, ὅπερ ἐδέξατο τὸ ὕδωρ, ἐν ἄλλῳ διαστήματι ἐγγίνεται μετατεθέντος τοῦ ἀμφορέως. φησὶν οὖν ὅτι τοῦτο τὸ ἄτοπον οὐ συμβήσεται τοῖς τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος τὸν τόπον λέγουσιν· οὐδὲ γὰρ ἀνάγκη μεθισταμένου τοῦ ὅλου ἀγγείου ἐν ἄλλῳ γενέσθαι τόπῳ τὸ μόριον αὐτοῦ, λέγω δὴ τὸ ὕδωρ, παρὰ τοῦτον, ἐν ᾧ καὶ ἐξ ἀρχῆς ἦν καὶ μεθ’ οὗ κινεῖται, οὗτος | δέ ἐστιν ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τοῦ [*](o 4v) ἀγγείου. ἀλλὰ τὸ μὲν ὅλον ἐν ἄλλῳ γέγονε τόπῳ ὑφ’ ἑτέρας γὰρ ἐπι- φανείς τοῦ ἀέρος περιέχεται), τὸ δὲ μόριον αὐτοῦ, τουτέστι τὸ ὕδωρ ἢ τὸ μεταξὺ ἤτοι ὁ ἀήρ, ἐν τῷ ἐξ ἀρχῆς ἔμεινε τόπῳ ὑπὸ γὰρ τῆς αὐτῆς περιέχεται ριέχεται ἐπιφανείας, λέγω δὴ τῆς τοῦ κεράμου), καὶ οὐκ ἐν ᾧ μετὰ τοῦ [*](1. 2 ὥστε—σῶμα om. Κ 1 εἷς ct mox τόπους ἔσται M: ὁ εἷς et ἔσται τόπους Gt 3 prius ἔσται om. M ὥστ’ t ἔστι Κ 4 τις KM: om. t cf. Aristoteles et Simplic. p. 575,28 ἄλλος —ἔσονται om. Κ 7 μεταβάλοι (i 10 τῷ] τῇ t 11 ἐγγενόμενον ἐν KM: ἐγγινόμενον οm. ἐν) Gt cf. p. 549,22. ad p. 573,23 13 δυνατὸν ἐν τῶ τῶ om. M) αὐτῶ KM: ἐν τῳ αὐτῷ δυνατὸν Gt 15 τόπος ὁ τοῦ t 16 ὅλον τὸ KM: τὸ ὅλον t et Arist. cod. F ὁ Kt: om. M 16. 18 ἐν ᾦ—γίνονται τόπῳ om. Κ 20 γενέσθαι Gt 21 τὸ (ante ὕδωρ) om. Κ 22 μετατιθέντος primitus G 23 τόν om. G 26 οὕ ex ὃ fecit G2 οὗτος] τοῦτο G 28. 29 τοῦτ’ ἐστὶ τὸ ὕδωρ ἢ ἢ om. M) τὸ μεταξὐ—ἔμεινε KM: τῷ ἐν τῷ corrigit t) αὐτῷ ἐστι Gt 30 τῆς τοῦ KM: τῆς κοίλης τοῦ Gt)

ὅλου γέγονεν· οὐ γὰρ κατέσχε μόριόν τι τοὐ τόπου τὸ ὕδωρ, ἐν ᾧ γέγονε [*](o 4v) τὸ ὅλον ἀγγεῖον, ἀλλὰ μετὰ τοῦ ὅλου ἐστὶν ἐν ἐκείνῳ, καθ’ αὑτὸ δὲ οὐκ ἐν ἄνῳ ἢ τῷ ἐξ ἀρχῆς. μόριον οὖν λέγει τοῦ ὅλου ἀμφορέως τοῦ πεπληρωμένου ἢ ἀέρος ἢ ὕδατος. ἔστιν οὖν μόριον τοῦ ὅλου ἤτοι τὸ ὕδωρ ἢ ὁ ἀήρ, οὗ ἄν ᾖ τὸ ἀγγεῖον πεπληρωμένον. ἐνῶ γάρ ἐστιν, ἔστι δὲ ἐν τῇ κοίλῃ ἐπιφανείᾳ τοῦ ἀγγείου, ἀντιμεθίσταται ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ ἢ τὰ μόρια τοῦ ὕδατος. τὸ ἀντιμεθίσταται ἀντὶ τοὐ συμμεθίσταται, τὸ δὲ ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ ἀντὶ τοῦ ἤτοι ὁ ἀὴρ ἢ τὸ ὕδωρ, οὗ ἄν ᾖ πλῆρες τὸ ἀγγεῖον. ἐν τῷ ἐξ ἀρχῆς οὖν ἐστι τόπῳ τὸ μόριον τοῦ ἀγγείου, τὸ ὕδωρ, καὶ οὐκ ἐν ᾧ τὸ ὅλον γέγονε τόπῳ. οὗτος δέ ἐστι τὸ μόριον τοὐ ἀέρος, τὸ περιέχον αὐτό, ὃς τόπος, φ·ησί, μέρος ἐστὶ τοῦ τόπου τούτου, ὅς ἐστι τοῦ ὅλου οὐρανοῦ τόπος. οὐ- ρανὸν δέ φησι τὸν κόσμον. τοῦ οὖν κοσμικοῦ τόπου μέρος ἐστιν ο πε- ριέχων τὸ ἀγγεῖον τόπος. εἰπὼν δὲ ὁ ἀὴρ ἢ τὸ ὕδωρ προσέθηκεν ἢ τὰ μόρια τοῦ ὕδατος, τουτέστιν οὔτε τὸ ὅλον ὕδωρ οὔτε τὰ μόρια αὐτοῦ μεθισταμένου τοῦ ἀγγείου μέρος τι τοῦ τόπου τοῦ ἀγγείου καταλαμβά- νουσιν, ἀλλ’ ἐν τῷ αὐτῷ ἐν ᾧ τὸ ὅλον ὕδωρ ἐξ ἀρχῆς ἦν, ἐν τούτῳ ἔμεινε καὶ μεταστάντος τοῦ ἀγγείου καὶ τὸ ὅλον ὕδωρ καὶ τὰ μόρια αὐτοῦ. τοῦτο δὲ προσέθηκε δεικνὺς ὅτι οὐδὲ τὸ κατ’ ἐνέργειαν εἶναι ἐν τόπῳ τὰ μόρια ἕπεται τοῖς τὴν ἐπιφάνειαν λέγουσι τόπον, ὅπερ εἵπετο κατὰ τὸ πρότερον ἐπιχείρημα τοῖς τὸ διάστημα τόπον λέγουσιν. ἐκείνοις μὲν γὰρ ἕπεται τὸ καὶ τὰ μόρια κατ’ ἐνέργειαν ἐν τόπῳ εἶναι, εἴ γε χωροῦσι δι’ ἀλλήλων τὰ διαστήματα, τοῖς μέντοι τὸ πέρας λέγουσιν εἶναι τὸν τόπον οὐκέτι· οὐδὲν γὰρ τῶν μορίων τοὐ ὅλου περιγράφεται ὑπὸ τοῦ μορίου τῆς ἐπιφανείας, ὥσπερ ὑπὸ τοὐ μορίου τοῦ διαστήματος. ὥστε οὐ συμβαίνει τοῖς λέγουσι τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος εἶναι τὸν τόπον οὐδὲν τῶν ἀτόπων τῶν συμβαινόντων τοῖς τὸ διάστημα λέγουσιν εἶναι τὸν τόπον.

[*](p. 211b29)

Καὶ ἡ ὕλη δὲ δόξειεν ἄν εἶναι τόπος. εἰ ἐν ἠρεμοῦντί <τις> σκοποίη καὶ μὴ κεχωρισμένῳ.

Εἰρηκὼς ὅθεν ὑπενοήθη ὁ τόπος εἶδος, ἔτι δὲ καὶ διάστημα, νῦν λέγει πόθεν ὑπενοήθη εἶναι ὕλη. εἴ τις, φησί, σκοποίη ἐν ἠρεμοῦντι τῷ [*](1 ὅλου γίνεται(??) G 2 ἐστὶν ἐκεῖνο G 4 post ὕδατος interpolat τὸ ὕδωρ ἡ τὸν ἀέρα t 7 ἡ τὰ μόρια τοῦ ὕδατος om. Κ δὲ ἀντὶ t 8 τὸ δὲ ἀὴρ (om. ὁ) KM ἤτοι om. t 9 ᾖ] οἱ Κ ἐστι om. Κ 11 οὗτος GKM: τοῦτο t ὃς M: ὃ K: ὁ Gt 12 ὅς ἐστι] ὅ ἐστι M τόπος om. Gt 14 τοῦ ἀγγείου M ἡ (post ἀὴρ) GKM: καὶ (cf. v. 7 sq.) t Aristoteles 16 τοῦ (post τόπου) om. M 17 ἀλλὰ ἐν ᾦ (om. ἐν τῷ αὐτῷ) Gt ἐξαρχῆς ὕδωρ Gt ἐν (ante τούτῳ) cod. Vatic. 1028: ἓν GM(K)t 20 ἕπεται] ἅπτεται M εἴπετο] ἕπετο (sic) t 21 τόπον om. Gt ἐκείνως G 22 τὸ καὶ GKM: καὶ τὸ t 25 ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Κ 27 τὸν om. G 28 lemma om. Κ εἰ M: εἴ γε t 29 τις t: om. M 30 ἐπενοήθη G 31 σκοπείη πείη K ἐν Mt: om. GK 31. p. 556,1 τῶ πράγματι—ἠρεμοῦντι om. M)

πράγματι ἐν τῷ τόπῳ, πουτέστιν εἰ θεωρήσας τις ἐν τῷ <ἐν> τόπῳ ἠρεμοῦντι [*](ο 4ν) τῷ] πράγματι καὶ μὴ μεθισταμένῳ αὐτοῦ νοήσοι αὐτὸ γινόμενον καὶ φθειρόμενον ἀκίνητον μένον τοῦ τόπου, λέγω δὴ ἵν ἐν τῷ ἀγγείῳ ὂν τὸ ὕδωρ μὴ ἐκστὰν αὐτοῦ γένηται ἀήρ, οὕτω δόξειεν ἄν μᾶλλον εἶναι ὁ τόπος ἡ ὕλη, ἐπειδὴ μὴ κινηθέντος κατὰ τόπον τοῦ πράγματος ἐν τῷ αὐτῷ ἄλλοτε ἄλλο γέγονεν· οὕτω γὰρ ἐν τῇ ὕλῃ γίνεται ἡ μεταβολὴ μὴ κινουμένου κατὰ τόπον τοῦ ἐν αὐτῇ εἴδους. εἰ οὖν δέοι ἐξομοιῶσαι τὸν τόπον τῇ ὕλῃ, νενοήσθω τὸ ἐν τῷ ἀμφορεῖ ὕδωρ μεταβάλλον ἢ εἰς ἀέρα ἢ εἰς ἄλλο τι σῶμα, ὥστε ἀκινήτου μένοντος τοῦ πράγματος ἄλλοτε ἄλλο ἐνυπάρχειν ἐν τῷ ἀμφορεῖ σῶμα. τὸ δὲ καὶ μὴ κεχωρισμένῳ ἀλλὰ συνεχεῖ ἐκ παραλλήλου τὸ αὐτὸ τῷ ἠρεμοῦντι. τὸ δὲ συνεχεῖ ἀντὶ τοῦ συνημμένῳ· οὐ γὰρ κυρίως τὸ συνεχὲς ἐνταῦθα. δι’ ἧς γάρ, φησίν, ὑπονοίας ἔδοξεν εἶναι ἡ ὕλη ἑτέρα πάντων τῶν ἐγγινομένων ἐν αὐτῇ εἰδῶν, τῷ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα ποτὲ μὲν λευκὸν ποτὲ δὲ μέλαν γίνεσθαι ἄλλοτε δὲ ἄλλο, διὰ τῆς αὐτῆς καὶ ὁ τόπος ἕτερός τις εἶναι δοκεῖ τῶν ἐν τόπῳ· ὥστε εἰ τὸ πρᾶγμα ἀκίνητον ὂν τοῦ τόπου μεταβάλλοι, ταὐτὸν δόξειεν ἄν εἶναι ἡ ὕλη καὶ ὁ τόπος. πλὴν ἔστι τις διαφορά· ἡ μὲν γὰρ ὕλη αὐτὴ γίνεται λευκὸν ἢ μέλαν. ἢ ἄνθρωπος ἢ ἵππος, ὁ δὲ τόπος δέχεται ταῦτα, οὐκ αὐτὸς ταῦτα γίνεται. διὸ καὶ ἡ χρῆσις ἡ ἡμετέρα διάφορος ἐπ’ αὐτῶν· ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ὕλης τὸ ὂν ὕδωρ, τοῦτο νῦν ἀήρ, ἐπὶ· δὲ τοῦ τόπου ὅτι οὗπερ πρότερον ἦν ὕδωρ, νῦν ἐστιν ἀήρ. καὶ ἄλλως, ὅπερ καὶ πρότερον ἐλέχθη, ἡ μὲν ὕλη ἀχώριστος τοῦ πράγματος, ὁ δὲ τόπος χωριστός.

[*](p. 2l2a6)

Λέγω δὲ <τὸ> περιεχόμενον σῶμα σῶμα <τὸ κινητὸν κατὰ φοράν>.

Περιέχεσθαι, φησί, καὶ ἐν τόπῳ εἶναι λέγω οὐχ ἁπλῶς πᾶν σῶμα, ἀλλὰ τὸ πεφυκὸς ποτὲ μὲν κινεῖσθαι ποιὲ δὲ μή. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κι- νητόν, ἵνα εἴπῃ τὸ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ· τὸ γὰρ οὐράνιον οὐ κινητόν, ἀλλ᾿ ἀεικίνητον, διόπερ οὐδὲ πᾶν ἐν τόπῳ. τὸ δὲ κατὰ φορὰν ἀντὶ τοῦ κατ’ εὐθυωρίαν· φορὰ γὰρ ἡ κατ’ εὐθεῖαν κίνησις, ἡ δὲ κύκλῳ οὐ φορά, [*](1 ἐν τῶ τόπῳ GK: οm. t θεωρήσας scripsi: θεωρήσει Κ: om. Gt ἐν (ante τόπω) t: om. GK 2 τῶ delevit t μὴ om. M αὐτοῦ GKM: ἀπ’ αὐτοῦ t 3 ἀκί· νῆτον μένον GKM: ἀκινήτου μένοντος t ἵνα GKM: ἐὰν t 4 μὴ ἐκστὰν] μηκέτι G γένοιται ἀήρ, οὕτως δόξοιεν Κ ὁ om. Κ 8 νενοείσθω M prius ἢ om. Κ 10 καὶ οm. Κ ἀλλὰ συνεχεῖ συνεχῆ Κ) KM: ἀλλ’ οὖν ἔχει G: om. t 11 αὐτὸ om. G τῷ om. Κ τὸ δὲ] τῶ δὲ M συνεχῆ et συνημένω Κ 13 ἕτερα, ut videtur, G τῶ τε αὐτὸ Κ 14 γίγνεσθαι G 16 ὃν om. Gt 16. 17 τοῦ τόπου—ἡ μὲν γὰρ om. M 16 μεταβάλλοι Κ: μεταβάλοι μεταβάλλει t ταὐτόν Κ: ταὐτὸ Gt 17 ὕλη, αὕτη M 20 τὸ ὂν KM: τὸ ὅλον ἡ (sic) G: φαμὲν ὅτι ὃ πρό- τερον ἣν t: fort. ὅτι τὸ πρότερον ὃν. ceterum cf. p. .348,9 sqq. νῦν ἐστιν ἀὴρ t 21 ἢν Κ)t: ἡ GM πρότερον c. 2 p. 209b23 2;3 ἐλέγχθη GK 22—25 χωριστός—Περιέχεσθαι om. M 23, 24 τὸ (post δὲ) et τὸ κινητὸν κατὰ φοράν addidi ex t: om. Κ 29 εἰ δὲ κύκλω Κ)

ἀλλὰ περιφορά. εἴ τι μὲν οὖν κινητὸν κατὰ φοράν, τοῦτο· πάντως ἐν [*](o 4ν) τόπῳ, οὐκ εἴ τι ἐν τόπῳ, τοῦτο κινητὸν κατὰ φοράν· αἱ γὰρ ἐντὸς σφαῖραι τῆς ἀπλανοῦς ἐν τόπῳ μέν, οὐ κινηταὶ δὲ κατὰ φοράν. πῶς δὲ βούλεται εἶναι τὴν ἀπλανῆ ἐν τόπῳ καὶ πῶς οὔ, αὐτοῦ λέγοντος μετ’ ὀλίγον ὀψόμεθα, τὸν δὲ ἐντελῆ περὶ τούτων λόγον ἄλλης ἄν εἴη πραγματείας ἐπισκέψασθαι, λέ | γω δὴ ὅπως ἔχει ὁ οὐρανὸς κατά τε τὰ μόρια [*](o 5r) καὶ κατὰ τὰ ὅλα.

Καιρὸς δὴ λοιπὸν καὶ τὰ παρ’ ἡμῶν προστεθῆναι τῷ λόγῳ, καὶ τέως ἰδεῖν, εἰ ἔνεστί τις ἐν τοῖς Ἀριστοτελικοῖς ἐπιχειρήμασιν ἀνάγκη, δι’ ἧς δείκνυται ὡς ἀδύνατον διάστημά τι τριχῇ διαστατὸν τὸν τόπον εἶναι. τὸ μὲν οὖν οἴεσθαι, εἰ διάστημα εἴη ὁ τόπος, χωρεῖν τοῦτο δι’ ὅλου τοῦ ἐγγι- νομένου ἐν αὐτῷ σώματος, ἔπειτα καὶ διαιρεῖν αὐτὸ οὕτως ὡς ἐνεργείᾳ ἄπειρα ποιεῖν τὰ μόρια, αὐτόν τε τὸν τόπον ἐνεργείᾳ ἐπ’ ἄπειρον διῃρῆ- σθαι, παντάπασιν εὔηθές τε καὶ οὐδὲ τὸ πιθανὸν ἔχον εἶναί μοι δοκεῖ. εἰ μὲν γὰρ τὸν τόπον τριχῇ διαστατὸν εἶναι λέγοντες καὶ σῶμα ἔλεγον εἶναι, οὐδὲ οὕτως μὲν ἴσως ταῦτα εἵπετό τὰ ἄτοπα, ὅμως δ’ οὖν κἀν συναρπάζειν ὁ παραλογισμὸς ἠδύνατο, ἐπειδὴ δὲ οὐ σῶμα τὸν τόπον ὑποτίθενται οὐδὲ γὰρ ταὐτὸν τριχῇ διαστατὸν εἰπεῖν καὶ σῶμα), ἀλλ’ ἀσώματον κενὸν γὰρ εἶναι τῷ ἰδίῳ λόγῳ), ποία ἀνάγκη τὸ κενὸν ἢ χωρεῖν εἰς τὸ ἐντεθὲν ἐν αὐτῷ σῶμα, ἢ χω·ρῆσαν δι’ αὐτοῦ εὐθὺς καὶ κατ’ ἐνέργειαν αὐτὸ διελεῖν; χωρῆσαν γὰρ ἐν τῷ κενῷ τὸ σῶμα οὐδὲν ἄλλο ἢ ἐπλήρωσεν αὐτό. ἄλλως τε καὶ εἰ διὰ τοῦ σώματος ἐχώρει τὸ κενόν, ποία ἦν ἀνάγκη εὐθὺς καὶ διελεῖν αὐτὸ ἀσώματόν γε ὄν; τὸ γὰρ ἀσώματον χωροῦν διὰ σώματος οὐδεμίαν διαίρεσιν οὐδὲ τομὴν ἀπεργάζεται. λευκότης γοῦν καὶ θερμότης καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι ποιότητες δι’ ὅλων χωροῦσαι τῶν σωμάτων, βάθους φημὶ καὶ πλάτους καὶ μήκους, διαίρεσιν οὐδεμίαν αὐτοῖς ἐμποιοῦσιν, οὐχ ὅτι ποιότητές εἰσιν, ἀλλ’ ὅτι ἀσώματοι· οὐ γὰρ πέφυκεν ὑπὸ τοῦ ἀσω- μάτου τὸ σῶμα διαιρεῖσθαι. εἰ δὲ λέγοιεν ‘ἀλλὰ διάστημα τὸ κενόν ἐστι, καὶ διὰ τοῦτο διαιρήσει᾿, οὐδὲ οὕτως οὐδεμίαν ὁρῶ τὴν ἀνάγκην· εἰ γὰρ καὶ διαστατόν ἐστι τριχῇ, ἀλλ’ οὖν παντάπασιν ἀπαθὲς καὶ ἀσώματον καὶ αὐτὸ τοῦτο οὐδὲν ἄλλο ἢ χώρα κενή. πῶς οὖν τὸ πάντῃ ἀπαθὲς καὶ μηκαι [*](1 εἴ τι] ὅτι Κ 2 οὐκ KM: οὐ μὴν Gt 3 κινηταὶ KM: κινεῖται G: κινοῦνται t 4 πῶς μὴ τοῦ αὐτοῦ M 4. 5 μετ’ ὀλίγον c. 5 5 ὀψόμεθα GKM: ἀκουσόμεθα t τούτου M 6 ἔχοι Κ τε om. M 7 ὅλα] ἄλλα Κ ante v. 8 tit. Παρέκωασις marg. M- et t 8 δὴ KM: δέ Gt 9. 10 δι’ ἧς δείκνυται ἀνάγκη G 11. 12 ἐπι- γινομένου KM 13 μόρια KM: μόρια αὐτοῦ Gt αὐτόν] τό G 13. 14 διηρεῖσθαι Κ: διαιρεῖσθαι M 14 οὐδὲ τὸ τὸ om. G) πιθανὸν GKM: οὐ πιθανῶς t 15 τριχῆ εἶναι δια- στατὸν Gt 16 δ’ οὖν κἄν Gt: δὲ οὐκ ἄν Μ: δὲ κἄν Κ 17 σῶμα εἶναι Gt ὑποτίθεται t 18 ἀλλὰ t 19 λόγῳ om. G ποῖα Kt 20 χωρῆσαν] χωρῆσαι G εὐθὺς δι’ αὐτοῦ traicit M 21 γὰρ oiu- M 22 ἐχώρει] ἐχώρησε M ποῖα Κ 24 γοῦν] γὰρ Μ 25 χωροῦσι Κ 25. 26 βάθους — μήκους om. M 27.28 ὑπὸ — λέγοιεν om. M 30 ἀπαθές ἐστι t καὶ (post ἀσώματον) om. Gt 31 ἄλλο ὃν, ἡ t)

δεμιᾷ ποιότήτι σωματικῇ πεποιωμένων, σκληρότητι ἢ μαλακότητι ἢ ὅλως [*](ο 5r) ἀντιτυπίᾳ εἴτε ἄλλῃ τινὶ τοιαύτῃ δυνάμει. διαίρεσιν ἐμποιήσει ἐν τοῖς σωμασιν; ὥσπερ οὖν ἐπιφάνεια εἵ ἁρμόζουσα ἐπιφανείᾳ οὐδεμίαν οὐδεμίαν διαίρεσιν ἐμποιεῖ, ἀλλὰ κἄν μυρίαι ἐφαρμοσθῶσιν ἀλλήλαις ἐπιφάνειαι, οὔτε αὔξησίν τινα ἐμποιοῦσιν οὔτε διαιροῦσιν ἀλλήλας, ὁμοίως δὲ κἂν γραμμαὶ μυρίαι ἑφαρμοσθῶσιν ἀλλήλαις, οὔτε διαίρεσίν τινα ἀλλήλαις οὔτε αὔξησιν ἐμ ποιοῦσιν, ἀλλ’ ἐν τῷ αὐτῷ μυρίαι δύνανται ἐφαρμοσυῆναι ἀλλήλαις καὶ τούτου οὐδὲν ἄλλο αἴτιον ἢ τὸ ἀσωμάτους αὐτὰς εἶναι), οὕτω δηλονότι κἂν τριχῇ διαστατὸν τριχῇ διαστατῷ ἐφαρμοσθῇ ἀσώματον ὄν, οὐδεμίαν οὔτε διαίρεσιν ἐμποιήσει οὔτε πάθος ἄλλο οὐδὲ ἕν. ἐντι εἰ τὸ τριχῇ διαστατὸν ἀσώματον ὂν καὶ χωροῦν διὰ σώματος, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἐφαρμοζόμενον τῶ σώματι, διαιρεῖ αὐτό. τὰ αὐτὰ δήπου καὶ τοῖς Ἀριστοτέλους ἕψεται λόγοις. βούλεται γὰρ· τὸν τόπον ἴσον εἶναι τῷ ἐν τόπῳ, καὶ ἐν ταὐτῷ εἶναι τό τε πέρας τοῦ περιέχοντος καὶ τοῦ περιεχομένου· εἰ ἐν ταὐτῷ εἰσιν ἄμφω τὰ πέραια, ὥσπερ τὸ ὅλον ἐν τῷ ὅλῳ ἐστίν, οὕτω καὶ τὸ μόριον ἐν τῷ μορίῳ. ἐπ’ ἄπειρον οὖν ὄντος παντὸς μεγέθους διαιρετοῦ, συμβήσεται ἄπειρα εἷναι κατ’ ἐνέργειαν τὰ μόρια τῶν ἐπιφανειῶν εἰ γὰρ μὴ ἕκαστον μόριον τῆς ἐπιφανείας ἑκάστῳ τῆς λοιπῆς ἐφήρμοσεν, οὐδὲ ἡ ὅλη τῇ ὅλῃ. ἔσται οὖν ἐνεργείᾳ τὸ ἄπειρον. καὶ οὔ τι λέγω ὅτι ὡς ἐν τόπῳ ἔσται ἡ μία ἐπιφάνεια τῇ ἑτέρᾳ· κἄν γὰρ μὴ ὡς ἐν τόπῳ ᾖ, ἀλλ’ οὖν ἐφαρμόζουσί γε ἀλλήλαις. καθὸ οὖν ἐφαρμόζουσιν, ἐχώρησαν δι’ ἀλλήλων, ὥστε καὶ διαιρήσουσιν ἀλλήλας. ἢ τοίνυν οὔτε γραμμὴν δύωατὸν ἑτέρᾳ γραμμῇ ἐφαρμόζειν, οὔτε ἐπιφάνειαν ἐπιδανείᾳ, ἢ εἰ ταύτας δυνατόν, διὰ τί μὴ καὶ τριχῇ διαστατὸν ἀσώματόν γε ὂν τριχῇ διαστατῷ ἐφαρμόσει; τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις μῆκος μὲν μήκει ἐφαρμόζειν δύνασθαι καὶ πλάτος πλάτει ἀσώματα ὄντα, βάθος δὲ βάθει μὴ ἐφαρμόζειν; καίτοι τὸ μὲν μῆκος καὶ τὸ πλάτος οὐκ ἄνευ σώματος, ἀλλ’ ἐν σώματι τὸ εἶναι ἔχει, ἀλλ’ ὅμως ἐφαρμόζουσι τοῖς ὁμοίοις ἀσώματά γε αὐτὰ ὄντα, τὸ δὲ διάστημα τὸ τοπικὸν ἀσώματόν ἐστι καὶ χωριστὸν σώματος καὶ καθ’ αὑτὸ ὑφεστηκός, οὐκ ἐν ὑποκειμένῳ τινὶ τὸ εἶν.αι ἔχον· πολλῷ οὖν μᾶλλον ἐφαρμόσαι δυνήσεται τῷ σώματι, ἀπαθὲς φυλάττον αὑτό. εἰ γὰρ τὸ διάσκληρότητι [*](1. 2 σκληρότητι—εἴτε] μήτε M 2 δυνάμει τοιαύτη Κ G οὔτε διαίρεσίν τινα ἀλλήλαις om. Μ) KM: om. G: οὔτε διαιροῦσιν ἀλλήλας de coniectura t 9 τριχῇ διαστατὸν om. G 9. 11 οὐδεμίαν—ὃν om. Κ 10 ἔτι] ἐπεὶ M 11 ταυτὸ G 12 διαιρεῖ αὐτῶ M δήπου καὶ] δὴ γοῦν G ἀριστοτελικοῖς Gt 13 τῷ om. Κ 14 καὶ τοῦ τὸ πέρας ΚΜ: καὶ τὸ τέρας τοῦ Gt 16 ὄντος] οὕτως G ἐφήρμοσεν om. Κ 19 οὔ τι KM: οὑ Gt 20 ἐπιφανεία Κ ἐν τῇ ἑτέρᾳ t 21 ἀλλήλοις KM ἐχώρησε KM 22 ἀλλήλας Gt: ἀλλήλαις KM ἡ om. G 22. 23 ὄνε γραμμὴν δυνατὸν ἑτέρα γραμμὴ ἑτέραν γραμμὴν Κ) KM: οὔτε γραμμὴ δύνατ’· οὔτε γραμμὴ G: οὔτε γραμμὴ γραμμὴ δύναται t 23 ἐπιφάνειαν ἐπιφανεία Κ: ἐπιφάνειαν M: ἐπιφάνεια ἐπιφανείᾳ Gt 23. Μ ταύτας (sic) KM 24 διαστατὸν] δυνατὸν M 24. 25 διαστατῷ] διαστατῶν Κ 26 δύνασθαι om. Gt 27 καίτοι ΚM: καὶ Gt 27. 28 τῶ εἶναι ἔχοι Κ 29 τὸ (ante τοπικὸν) om. M 29. 30 χωριστὸν φύσεως καθ᾿ αὐτὸ ἐφεστηκός M 31 φυλάττων GK αὑτό scripsi: αὐτό libri) στημα ᾗ διάστημά ἐστιν ἀπλῶς ἐφαρμόζον ἄλλῳ διαστήματι εὐθὺς καὶ [*](ο 5r) διῄρει αὐτό, μᾶλλον δὲ διῃροῦντο ὑπ’ ἀλλήλων ἄμφω τὰ διαστήματα, καὶ ἡ γραμμὴ ἡ τῇ γραμμῇ ἐφαρμόζουσα καὶ ἡ ἐπιφάνεια <ἡ> τῇ τὸ αὐτὸ ἄν ἐποίησαν διαστήματα γὰρ καὶ ταῦτα), εἰ δὲ μηδὲν τοιοῦτον ἐπὶ τούτων συμβαίνει οὐ τὸ διάστημα ὄρα ᾗ διάστημά ἐστι διαιρέσεως ἐστιν αἴτιον. ὥστε οὐδὲ τὸ βάθος τῷ βάθει ἐφαρμόζον διαιρέσεως ἄν εἴη αἴτιον· ἀποκληρωτικὸν γὰρ τριῶν ὄντων τῶν διαστημάτων, μήκους πλάτους βάθους, μῆκος μὲν καὶ πλάτος ἐφαρμόζοντα ἐπ’ ἄλληλα μὴ διαιρεῖν ἄλληλα, βάθος δὲ βάθει ἐφαρμόζον διαιρεῖν. οὐκοῦν οὐ τὸ διάστημα ἀπλῶς ὁποῖον ἄν ᾖ διαιρέσεώς ἐστιν αἴτιον, ἀλλὰ τὸ μετὰ ὕλης, τοῦτο δέ ἐστι τὸ σῶμα· ἡ γὰρ ὕλη τοῦ ποιεῖν καὶ πάσχειν εἰν αἰτία τοῖς εἴδεσι, τοῖς ὅλως ποιεῖν καὶ πάσχειν πεφυκόσιν. οὐδὲ γὰρ τὰ ἐναντία πείσονταί ποτε ὑπ’ ἀλλήλων μὴ ἐν ὕλη ὄντος καὶ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τοῦ παθητικοῦ, λέγω δὴ τὰ φυσικά τε καὶ σωματικὰ πάθη. ὥστε εἰ τὸ τοπικὸν διάστημα τριχῇ διαστατὸν ἀσώματόν ἐστι καὶ ἄυλον, οὔτε πάθος τι ἐμποιήσει ἐν τῷ ἐγγενομέωῳ σώματι, οὔτε πείσεται ὑπ’ αὐτοῦ· ποιεῖ γὰρ καὶ ἀντιπάσχει μόνα τὰ τὴν αὐτὴν ὕλην ἔχοντα. οὐδεμία ἄρα ἀνάγκη, κἂν εἰ διὰ τοῦ σώματος χωροίη τὸ κενόν, διαιρεῖν αὐτὸ ἢ ὑπ’ αὐτοῦ διαιρεῖσθαι.

Ἐγὼ δὲ κἀκεῖνό φημι, ὅτι κἄν τριχῇ ὢν διαστατὸς ὁ τόπος σῶμα ἦν, οὐδεμία ἦν ἀνάγκη χωροῦντος ἐν αὐτῷ τοῦ ἐν τόπῳ γινομένου ἢ καὶ αὐ- τοῦ δι’ ἐκείνου χωροῦντος ἀκολουθεῖν τοῦτο τὸ ἄτοπον, τὸ διῃρῆσθαι ἐπ’ ἄπειρον τὰ χωρήσαντα | δι’ ἀλλήλων, ἀλλ’ εἵπετο μὲν τὸ χωρῆσαι σῶμα [*](o 5v) διὰ σώματος, ὅπερ προφανῶς ἀδύνατον, ἢ θάτερον τῶν σωμάτων ὅλον εἶναι κενόν, ἵνα οὕτω τὸ λοιπὸν δύνηται δι’ αὐτοῦ χωρῆσαι. καὶ αὐτὸς γοῦν ὁ Ἀριστοτέλης τῷ λέγειν σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν οὐδέποτε εἶπεν ἕπεσθαι ἄτοπον τὸ ἐνεργείᾳ εἰς ἄπειρον διαιρεῖσθαι τὰ σώματα, ἀλλὰ τὸ δύνασθαι τὸ μέγιστον ἐν τῷ ἐλαχίστῳ εἶναι. ἀναμνησθῆναι δὲ δεῖ καὶ ὧν αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης εἶπε πρὸς τοὺς τὴν αὔξησιν διὰ κενῶν τινων ἢ πόρων ὑποτιθεμένους γίνεσθαι· ἐκείνων γὰρ λεγόντων ὅτι τῷ τὴν τροφὴν εἰσιέναι εἰς τὰ ἐνόντα ἐν τοῖς σώμασι κενά, οὕτως ἡ αὔξησις γίνεται, αὐτὸς πάνυ καλῶς ὑπαντῶν πρὸς αὐτούς φησιν, ὅτι συμβήσεται ἐκ τῆς ὑποθέσεως ταύτης ἢ [*](1 ἀπλῶς ἡ διάστημά ἐστιν M ἄλλο Κ 2 δὲ GKM: ἂν t 3 ἡ (ante γραμμὴ) om. M ἡ (post γραμμὴ) om. Gt ἡ (post ἐπιφάνεια) addidi 4 ἐποίησε KM 5 συμβαίνοι Κ 6 ἐστιν om. M ἐφαρμόζων Κ 7 ἀποκληρωτικῶν γὰρ ὄντων (om. τριῶν) M 7.8 μήκους βάθους καὶ πλάτους Κ 8 ἐφαρμόζον τὰ Κ 9 ἄλληλα Μt: ἀλλήλα Κ: om. G οὔκουν KM οὐ om. M 10 τοῦτο δέ] τοῦδέ M 11 αἴτια Κ 12 ὅλοις M οὐ γὰρ Κ ποτε om. Gt 14 τε om. Gt 15 τι om. Gt 15. 16 ἐγγινομένῳ Gt 17 ἄρα] γὰρ M τοῦ om. t 19 ὃν Κ 20 ἐν αὐτῶ τοῦ om. M 20. 21 ἐν τόπω γινομένου ἡ καὶ αὐτοῦ iterat M: ter habet Κ 21. 22 τὸ ἄτοπον—δι’ ἀλλήλων om. M 22 τὸ KM: ἡ τὸ Gt 24 οὕτω] αὐτῶ M οὖν M 26 ἀλλὰ τὸ κτλ. ex. gr. Δ 6 p. 213 b 10 27. 28 ὁ αὐτὸς ἀριστοτέλης M 28 τῶν κενῶν t τινων om. G 28. 29 ὑποτιθεμένου Κ: ἐπιτιθεμένους M 29 τῷ om. Κ τὴν om. M 31 ὑπαυτῶν K φησιν Phys. Δ7 p. 214b8 (cf. Philopon. q 3r2 sqq.), at cf. ad p 7r48. r 3v8 φησιν KM: ἔφησεν Gt)

ὅλον κενὸν εἶναι τὸ σῶμα, εἰ ὅλον δι’ ὅλου αὔξεται, ἢ ἀναπλήρωσιν εἶναι [*](o 5v) μόνον τῶν κενῶν, οὐκ αὔξησιν. καὶ οὐδαμοῦ γε εἶπεν, ὅτι χωρήσει τὸ κενὸν διὰ τῆς τροφῆς καὶ διαιρήσει αὐτὴν ἐπ’ ἄπειρον. οὕτω τοίνυν φήσαιεν ἂν καὶ οἱ τὸν τόπον διάστημα εἶναι λέγοντες, ὅτι τὸ σῶμα χωροῦν διὰ τοῦ κενοῦ πληροῖ αὐτό, καὶ οὔτε τὸ κενὸν διαιρεῖται ὑπὸ τοῦ ἐγγινο- μένου σώματος, ἀλλὰ μόνον πληροῦται, οὐδὲ αὐτὸ διαιρεῖ τὸ σῶμα· οὐδὲ γὰρ ἐγγίνεται ἐν τῷ σώματι, ἀλλὰ τὸ σῶμά ἐστι τὸ ἐν αὐτῷ ἐγγινόμενον. ἀκίνητον γάρ ἐστι πάντῃ τὸ κενόν· ἀσώματον γάρ. εἰ μὲν γὰρ ἦν σῶμα, ἀνάγκη ἦν τοῦ γινομένου ἐν τόπῳ χωροῦντος δι’ αὐτοῦ καὶ τὸν τόπον σῶμα ὄντα δι’ ἐκείνου χωρεῖν, ἐπειδὴ δὲ διάστημά ἐστι τῷ ἰδίῳ λόγῳ κενὸν ὁ τόπος, πληρωθήσεται μόνον ὑπὸ τοὐ ἐγγινομένου σώματος. εἰ δέ τις καὶ προσφιλονεικοίη καὶ τὸ κενὸν βουλόμενος χωρεῖν ἐν τῷ ἐγγενομένῳ σώματι, ἄι’ συγχωρήσομεν καὶ ἡμεῖς, οὐδέν γε ἄτοπον οὐδὲ οὕτως ἑπόμενον τῷ λόγῳ φαίνεται, ὡς ἤδη δέδεικται· χωρήσει γὰρ ἐν τῷ σώματι οὐκ αὐτὸ κινηθέν, ἀλλὰ τοῦ σώματος ἐν ἐκείνῳ γενομένου. Ὅτι μὲν οὖν τὸ πρῶτον τῶν ἐπιχειρημάτων Ἀριστοτέλους οὔτε τὸ ἀναγκαῖον ἔχει οὔτε ἄλλως τὸ πιθανὸν ἢ ἀκόλουθον, ἱκανῶς δέδεικται. τὸ δὲ ἐφεξῆς ἐπιχείρημα ἔχει μέν τινα πιθανότητα τῇ πυκνότητι κλέπτον τὸν ἔλεγχον, οὐ μὴν οὐδὲ αὐτὸ παντάπασιν ἀληθές. πρῶτον μὲν γὰρ τὸ εἰς ἄτοπον ἀπάγειν ὅτι δύο διαστήματα ἔσται ἐν τῷ αὐτῷ ἢ πλείονα, οὐκ οἶδα ὅπως ἄτοπον εἴποιμι ἄν· εἰ μὲν γὰρ ταὐτὸν ἦν διάστημα λέγειν καὶ σῶμα, τῳ ὄντι ἀδυνάτου ὄντος τοὐ εἶναι δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ, καὶ διαστήματα δύο ἀδύνατον ἦν εἶναι, νῦν δὲ οὐ ταὐτόν ἐστι. πρῶτον μὲν γὰρ εἰ δυνατὸν δύο γραμμὰς ἐφαρμόζειν ἀλλήλαις, καὶ οὐ μόνον δύο ἀλλὰ καὶ μυρίας, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπιφανείας, καίτοι διαστήματά γε καὶ μεγέθη καὶ γραμμαὶ καὶ ἐπιφάνειαι, τί κωλύει καὶ τριχῇ διαστατὸν διάστημα τριχῇ διαστατῷ ἐφαρμόζειν, τὸ κενὸν λέγω τῷ σώματι; ὥσπερ γὰρ ἀσώματοι οὖσαι αἱ γραμμαὶ καὶ ἐπιφάνειαι, ταύτῃ ἐφαρμόζουσιν ἀλλήλαις ἐν σώμασί γε οὖσαι, οὕτω τί κωλύει καὶ τὸν τόπον ἀσώματον ὄντα ἐφαρμόζειν τῷ σώματι; καὶ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ σώματι κατὰ ταὐτὸν πλείους ἄν εὕροις ποιότητας, οἷον ἐν τῷ μέλιτι τὸ γλυκὺ τὸ ξανθὸν τὸ γλίαρον τὸ βαρὺ τὸ ὑγρόν.. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων οὐδὲν κωλύει πολλὰ ἀσώματα ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι σώματι, οὕτως οὐδὲ εἰ τὸ διάστημα ἀσώματον [*](1 εἰ ὅλον δι’ ὅλου αὔξεται lit: ἢ ὅλον δι’ ὅλου αὔξεσθαι GK 2 τῶν κενῶν μόνον t οὐκ] καὶ Κ 3 διαιρέσει (om. αὐτὴν) Κ κενὸν] καινὸν M 5. 6 ἐγγενομένου Κ 6 οὐδὲ αὑτὸ GKM: οὔτε αὐτὸ emendat t 6. 7 οὐ γὰρ Gt 7 ἐναυτὸ Κ 11 ἐγγενομένου G 12 καὶ (post τις) om. t ἐγγινομένῳ Gt 13 συγχωρήσωμεν (om. priore καὶ) t οὐδέν GKM: καὶ οὐδέν t 16 τὸ (post οὗτε) om. M 17 ἡ] ᾖ? 18 κλέπτον] τον] βλέπων Κ 19 μὲν om. Gt 20 ἐν τῷ αὐτῷ] ἓν τι ὡσαύτως G 22 εἶναι δύο KM: δύο εἶναι Gt 23. 24 ἣν εἶναι—δυνατὸν oin. M 27 ἐφαρμόζει Κ 28 οὖσαι αἱ Gt: οὐσίαι M: οὐσίαι καὶ Κ καὶ αἱ ἐπιφάνειαι Gt ἐν σώματί Gt 30 καταυτὸν K: κατ’ αὐτὸν M 31 γλίσχρον corr. G2: γλύσχον Κ 32 γοῦν Κ ἅμα] ἀλ(??)λὰ G 32. 33 καταυτὸν Κ 33 εἰ om. Κ) εἴη, οὐδὲν ἄν κωλύοι ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ σώματι πλείονα διαστήματα ἐnενέσθαι [*](o 5v) ἀσώματα, ἐπεὶ ἀσωμάτῳ καὶ ἑνὶ τῷ πέρατι τοῦ σώματος ἄλλου σώματος πέρας ἐφ’ αῳόζειν ἐνδέχεται. ὅτι μὲν οὖν, εἰ καὶ συνέβαινε τριχῇ ὄντος διαστατοῦ τοῦ τόπου πλείονα διαστήματα ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ σώματι εἶναι ἀσώματα ὄντα, οὐδὲν ἠκολούθει ἄτοπον, ἱκανῶς δέδεικται. οὐδὲ γὰρ τὸ τριχῆ διαστατὸν εὐθὺς καὶ σῶμα, οὐδὲ τοῦτον ὅρον εἶναι τοῦ σώμάτος παραδεξόμεθα· τὸ μὲν γὰρ σῶμα ἄλλο τι ὂν οὕτως ἐστὶ τριχῇ διαστατόν. οὐσία γὰρ τὸ σῶμά ἐστι, συμβέβηκε δὲ τῇ οὐσίᾳ τὸ ποσόν, τὸ ιριχἡ ἄρα διαστατὸν συμβέβηκε τῆ οὐσίᾳ. τὸ δὲ σῶμα οὐσία ἐστίν· ὥστε τὸ τριχῆ διαστατὸν συμβέβηκε τῷ σώματι. σῶμα μὲν γάρ ἐστι, καθὸ ἐξ ὕλης ἐστὶ καὶ τοιοῦδε εἴδους, τῷ δὲ ἀχώριστον εἶναι συμβεβηκὸς τῷ σώματι τὸ ποσόν, ταύτῃ τριχῇ ἐστι διαστατόν. καὶ ταῦτα σαφῶς ἐν τοῖς πρὸς Μέλισσον λόγοις αὐτὸς εἴρηκε, παραθήσομαι δὲ μίαν λέξιν τῶν ἐκεῖ εἰρημένων, πίστεως ἕνεκεν, καὶ πλείους παραθέσθαι δυνάμενος, ἔχουσαν οὕτως· ιιὁ Μέλισσος δὲ τὸ ὂν ἄπειρόν φησιν εἶναι. ποσὸν ἄρα τι τὸ ὄν· τὸ γὰρ ἄπειρον ἐν τῷ ποσῷ, οὐσίαν δὲ ἄπειρον ποιεῖν ἢ ποιότητα ἢ πάθος οὐκ ἐνδέχεται εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός, εἰ ἅμα καὶ π̣οσὰ ἄττα εἶεν· ὁ γὰρ τοῦ ἀπείρου λόγος τι5 ποσῷ προσκέχρηται, ἀλλ’ οὐκ οὐσίᾳ οὐδὲ τῷ ποιῷ.’’ σαφῶς οὖν διὰ τούτων ὁ Ἀριστοτέλης συμβεβηκέναι τῇ οὐσίᾳ φησὶ τὸ πόσόν, τὸ δὲ τριχῇ διαστατὸν τοῦ ποσοῦ, τὸ τριχῇ ἄρα διαστατὸν συμβέβηκε τῇ οὐσίᾳ· τὸ δὲ σῶμα οὐσία, τῷ σώματι ἄρα συμβέβηκε τὸ ιριH- διαστατόν. εἰ τοίνυν τῷ σώματι συμβέβηκε τὸ τριχῇ διαστατόν, οὐκ ἄρα τὸ τριχῇ διαστατὸν σώματός ἐστιν ὅρος, ἀλλὰ χωριστὸν συμβεβηκός· οὐκ ἀνάγκη ἄρα, εἴ τι τρεῖς ἔχει διαστάσεις, τοῦτο σῶμα εἶναι.

Ἀπορία δέ τις ὑποπίπτει τῷ λόγῳ, μή ποτε τὸ ποσὸν χωριστὸν ποιοῦμεν τῆς οὐσίας, ὕστερον δὲ τοῦτο ἐπισκεψόμεθα, οͅνα μὴ τὴν τοῦ λόγου συνέχειαν διακόψωμεν. ὅτι μὲν οὖν οὐδὲν ἀδύνατον οὐδὲ ἄτοπον πλείονα [*](1 κωλύοι t: κωλύῃ G: κωλύση KM: an κωλύσοι ? ἑνὶ] οὐ ἐν δενὶ (sic) Κ σώ- ματι oin. Κ 1. 2 πλείονα διαστήματα ἐγγενέσθαιΚM: ἐγγενέσθαι πλείω διαστήματα Gt 2 ἀσώματα oia. G ἀσωμάτῳ t: ἀσώματο* (ex ἀσώματι) corr. G: om. KM ἑνὶ Gt: ἐν KM 4 τοῦ om. G 5 ὄντα om. Gt 6; 7 τοῦ σώματος εἶναι t 7 οὕτως ἔσται Κ 8 γὰρ] δὲ G σῶμά ἐστι] σῶμα εIναι Κ 8. 9 τὸ τριχῆ ἄρα KM: τὸ δὲ τριχῆ Gt 9 διαστατὸν KM: διαστατὸν ποσὸν (ὃν add. t) Gt: ante τό τριχῇ ἄρα excidisse videntur τὸ δὲ τριχῇ διαστατὸν ποσόν (vel τοῦ ποσοῦ cI. v. 20) post τῇ οὐσία iterat τὸ δὲ (sic) σῶμα εἶναι· συμβέβηκε τῆ οὐσία τὸ ποσὸν. τὸ τριχῆ ἄρα διαστατὸν συμβέβηκε τῆ οὐσία Κ 10 μὲν om. M 11 καὶ τοιοῦδε εἴδους· τῶ δὲ ἀχώριστον (ἀχώρηστον Κ) εἶναι συμβέβηκε (scripsi συμβεβηκὸς) τ.ῶ σώματι KM: καίτοι τῶ σώματι G: ᾗ δὲ τῴ σώματι συμβέβηκε refinxit t 12 τῶ ποσῷ primitus M τριχῆ ἐστι Gt: ἐστι om. Κ: τριχῆ εIναι M 12. 13 ἐν τοῖς πρὸς Μέλισσον κτλ. Phys. A 2 p. 186a32 13 αὐτὸν G 14 πιστώσεως Gt ἐνε- κε Κ 14. 15 ἔχουσαν ουατως om. G 16 ποιεῖν] εἶναι Aristoteles 17 ἅμα Mt: ΗαΚ: ἄρα G πόσα Κ ἅττα libri 18 προσχρῆται Κ Aristoteles 21 σῶμα ἐστὶν οὐσία M 21. 22 διαστατόν (ante εἰ) KM: διαστατὸν εἶναι G: διαστατῷ εἶναι t 22 εἰ τοίνυν τῷ σώματι συμβέβηκε τὸ τρίτη διαστατόν ora. M 23 ἀλλ’ ἀχώριστον Gt συμβέβηκε Κ 25 τις om. Κ 20 ὕστερον p lrl7sqq. ἐπισκεψώμεθα G)

διαστήματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, δέδεικται. οὐκ ἀνάγκη δὲ οὐδεμία τοῖς τὸ [*](o 5ν) διάστημα τόπον ὑποτιθεμένοις οὔτε πλείονα τῶν δύο διαστήματα ἐν τῷ αὐτῷ λέγειν γίνεσθαι, οὔτε τὸν τόπον ἐν τόπῳ γίνεσθαι, οὐδ’ ὅλως κινεῖσθαι τὸν τόπον. οὐδὲ γὰρ ὁ ἀμφορεὺς μεταβαίνων τὸ ἐντὸς διάστημα τὸ δεξάμενον τὸ ὕδωρ συμμεταφέρει ἑαυτῷ, ἀλλ’ ὅλος τὸν ὅλον ἀμείβει τόπον· τὸ γὰρ κενὸν ἀκίνητον. ὥσπερ οὖν εἰ σφαῖρα εἴη ναστή, αὕτη ἐντεθεῖσα ἐν τῷ τόπῳ τοσοῦτον πληρώσει τόπον, ὅση ἐστὶν αὐτή, ἐὰν δὲ ταύτην μεταγάγῃς, οὐδὲν τοῦ κενοῦ τοῦ δεξαμένου αὐτὴν συμμετήγαγες, οὐδ’ αὐτὸ ὅπερ τὸ | βάθος τῆς σφαίρας ἐπλήρου, ἀλλὰ μετακτνουμένη ἡ σφαῖρα [*](o 6r) ἄλλοτε ἄλλο μόριον τοὐ διαστήματος πληροῖ, αὐτοῦ ἀκινήτου μένοντος πῶς γὰρ ἄν τὸ κενὸν κινηθείη;), οὕτω δηλονότι κἄν μὴ συνεχὲς ᾖ τὸ ἐν τόπῳ ἀλλ’ ἁπτόμενον, ὡς ἔχει ὁ ἀμφορεύς, τὸ αὐτὸ πάλιν συμβήσεται. τί γὰρ διαφέρει ἐπὶ συνεχοῦς τὸν λόγον θεωρῆσαι ἢ ἐπὶ ἁπτομένου; οὐδὲ γὰρ ἐν τῷ ἁπτομένῳ ἔστι τι κενόν, ὃ μὴ πεπλήρωται σώματος. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῆς συνεχοῦς καὶ ναστῆς σφαίρας ἐν τῷ μετακινεῖσθαι οὐδὲν ἐναπομένει ἐντὸς μόριον τοῦ κενοῦ ὃ κατέχει τὰ ἐν τῷ βάθει τῆς σφαίρας μόρια, οὕτω κἂν ἐννοήσῃς μοι αὐτὴν διῃρημένην, ὡς περιέχειν μὲν τὴν ἔξωθεν περιέχεσθαι δὲ τὴν ἐντός ταύτῃ γὰρ ἂν ἐξωμοίωτο τῷ ἀμφορεῖ), οὐδὲν πλέον σχήσει μετακινουμένη τοῦ πρότερον, ἀλλ’ ὥσπερ τότε ἐν τῷ μετακινεῖσθαι ὅλον κατελίμπανε τὸ ἐν ᾧ ἦν διάστημα, ἄλλο δὲ ἐπλήρου τὸ ἐν ᾧ ἐγίνετο, τοῦ διαστήματος ἀκινήτου μένοντος, οὕτω δὴ κἄν διῃρημένη ὑπάρχῃ, τὸ αὐτὸ πάλιν συμβήσεται. οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ διῄρηται ἡ σφαῖρα, ἄλλῳ τινὶ τρόπῳ πληροῖ τὸν τόπον ἢ ᾧ καὶ πρότερον ἐπλήρου· οὐδὲ γὰρ τὸ διαιρεθῆναι αὐτὴν κινεῖσθαι πεποίηκε τὸ τοπικὸν διάστημα, ἀλλ’ οἱ μὲν τόποι ἕτεροι γεγόνασι τῶν μορίων, ἐπειδὴ καὶ τὰ μόρια ἐνεργείᾳ διῄρηται, οὐ μὴν ἐπειδὴ ἐν ἰδίῳ γέγονε τὸ μόριον τόπῳ, ἤδη συμμεταφέρειν ἑαυτῷ τὸν τόπον ἀναγκασθήσεται, ἀλλὰ κινουμένου τοῦ ὅλου ἕκαστον τῶν μορίων ὃ κατεῖχε τοῦ κενοῦ μόριον καταλιμπάνει καὶ ἐν ἄλλῳ γίνεται. οὐκ ἄρ ἀνάγκη οὔτε κινεῖσθαι τὸν τόπον, οὔτε ἐν τόπῳ τὸν τόπον γίνεσθαι, οὔτε πλείονα διαστήματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι. ἀεὶ γὰρ τὸ [*](1 ἐν τῶ αὐτῶ om. M 2 ὑποτιθεμένοις τόπον M 3 λέγειν om. Gt οὔθ’ ὅλως M 4 τὸν om. Gt 5 συμφέρει M ἀλλ’ ὅλως Κ 6 εἰ Mt: ἡ Κ εἴη ναστή KMt: εἰ ἦν αὐτὴ G αὕτη KM: οὗ αὐτὴ G: καὶ αὐτὴ t ἐντιθεῖσα G 7 τῷ om. t ἐστὶν αὕτη M 8 μεταγάγῃς t: μεταγάγοις G: μεταγάγεις M: μετάγεις K 9 τῆ σφαίρα G ἡ σφαίρα primitus G et, ut saepe, t 10 αὐτοκινήτου primitus G 11 κινηθῇ· ἢ οὕτω G τὸ (ante ἐν) om. G τῷ τόπῳ Gt 13 οὐδὲν γὰρ M 14 ἁπτομένῳ] κενῷ G 15 οὐδὲν KM: μηδὲν Gt 16 κενοῦ (ex κενὰ) corr. G2 ὃ κατέχει M: ὃ κατεῖχες Κ: κατέχον Gt 17 ἐννοήσῃς — ὡς om. G ἐννοήσεις μοι αὐτὴν ἐντὸς διηρημένην Κ 18 περιέχεσθαι] περιέχειν M ἐξομοιῷτο Κ 19 τότε om. G 20. 21 ἐπλήρου τὸ ἐν Mt: ἐπληροῦτο ἐν GK 21 τοῦ δὲ διαστήματος M 22 ὑπάρχει Κ συμφήσεται οὐ γὰρ Κ 23 τρόπῳ om. M 24 οὐ γὰρ Κ τὸ (ante τοπικὸν) om. G 26 οὐ μὴν] οὐδὲ M 27 ἑκάστω (sic) Κ 28 τοῦ κενοῦ] τὸ κινούμενον G 29 ἀνάγκη om. M 30 τῷ om. M ἀεὶ] λέγει G) πρότερον διάστημα τοῦ τόπου ἐν ᾧ ἦν καταλιμπάνει κινούμενον, καὶ ἐν [*](o 6r) ἄλλῳ γίνεται τοπικῷ διαστήματι· ἀεὶ γὰρ τὸ σῶμα ἐν τόπῳ ἐστί. μόνον οὖν τὸ σωματικὸν διάστημα ἐν τῷ τοπικῷ ἐνδέχεται εἶναι διαστήματι, ὡς δύο διαστήματα ἐφαρμόζειν ἀλλήλοις, τό τε σωματικὸν καὶ τοῦ τόπου ἐν ᾧ τὸ σῶμά ἐστιν, ἄλλο δὲ τρίτον ἐν τῷ αὐτῷ οὐκ ἔστιν· οὐ γὰρ ἐνδέχεται δύο σώματα τὸν αὐτὸν ἐπέχειν τόπον. ὥσπερ γὰρ καὶ ἐπιφανείας μὲν πλείους ἐνδέχεται ἐν ταὐτῷ εἶναι, ἀδύνατον δὲ πλείω δύο ἐπιφανειῶν ἐφαρμόσαι κατ’ ἐνέργειαν ἀλλήλαις, τήν τε τοῦ περιέχοντος σώματος καὶ τὴν τοῦ περιεχομένου ἀδύνατον γὰρ τρία κατὰ ταὐτὸν ἅπτεσθαι ἀλλήλων σώματα), οὕτω φημὶ ὅτι κἂν δυνατόν ἐστι διαστήματα πλείονα ἀσώματα τῶ αὐτῷ ἐφαρμόσαι, ἀλλ’ οὖν κατ’ ἐνέργειαν οὐδέποτε τοῦτο γίνεται, διότι οὐδὲ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ δύο σώματα ἐνδέχεται εἶναι, οὐδὲ κενὸν ἐν κενῷ· ἀκίνητον γὰρ τὸ κενόν, ὁπότε κἄν τις συγχωρήσῃ κενὸν ἐν κενῷ γίνεσθαι, ὅπερ οὐκ ἔστιν οὕτως, δῆλον ὅτι ἐγίνετο ἄν ἐν τῷ κενῷ τὸ κενόν, ὥσπερ γραμμὴ ἐν γραμμῇ καὶ ἐ.πιφάνεια ἐν ἐπιφανείᾳ. ὥσπερ κἂν μυρίαι γραμμαὶ ἅμα γένωνται, οὐδὲν πλέον ποιοῦσι τὸ ὅλον τῆς ἐξ ἀρχῆς; ἀλλὰ μία πάλιν γραμμὴ ἡ ὅλη γίνεται ὁμοίως κἀν ἐπιφάνειαι ἐν ταὐτῷ γένωνται κἄν σημεῖα, οὐδὲν μεῖζον ποιοῦσι τὸ ἐν ᾧ γίνονται), οὕτω δὴ κἀν ἐν κενῷ κενὸν γένηται, τοιοῦτόν ἐστι τὸ ὅλον, οἷον τὸ ἐξ ἀρχῆς· ἐφαρμόζει γὰρ ὅλον ὅλῳ. δῆλον δὲ ὅτι κἄν κενὸν εἴπω κἀν τοπικὸν διάστημα τριχῇ διαστατόν, τὸ αὐτὸ λέγω. τοῦτο μὲν οὖν ἀδύνατον, τὸ κενὸν ἐν κενῷ γε- νέσθαι ἢ τόπον ἐν τόπῳ ἢ κινηθῆναι τὸν τόπον ᾗ τόπος ἐστίν, ὅτι δὲ τοῖς λέγουσι τὸν τόπον εἶναι διάστημα κενὸν τῷ ἰδίῳ λόγῳ ἕτερον τῶν ἐγγινο- μένων σωμάτων οὐδὲν τῶν ὡς ἀτόπων τῶν παρὰ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένων ἕπεται, ἱκανῶς οἶμαι ὁ λόγος ἀπέδειξεν.

Οτι δὲ οὐκ ἄν εἴη τὸ πέρας τοὐ περιέχοντος ὁ τόπος, δειχθείη ἄν οὕτως. εἰ γὰρ τὸ ἐν τόπῳ ὂν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ σῶμα, καὶ οὐ κατὰ ἄλλο τί ἐστιν ἐν τόπῳ ἢ καθὸ σῶμά ἐστι, τὸ δὲ ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ τοῦ περιέχοντος ὂν οὐ καθὸ σῶμά ἐστιν ἐν αὐτῇ ἐστι τὸ μὲν γὰρ σῶμα τριχῇ ἐστι διαστατόν, ἐν δὲ τῇ ἐπιφανείᾳ καθὸ τοιαύτη ἐστὶν οὐ δύναται εἶναι τὸ τ·ριχῇ διαστατόν), οὐκ ἄρα ἐπιφάνειά ἐστιν ὁ τόπος· τὸ δὲ πέρας τοῦ περιέχοντος καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον ἐπιφάνειά ἐστιν· οὐκ ἄρα πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον. διχῇ γὰρ οὖσα διαστάτη ἡ ἐπιφάνεια οὐκ ἄν ἐν ἑαυτῇ δέξαιτο τὸ τριχῇ διαστατόν, [*](1 καὶ om. Κ 3 τῷ om. M 4 καὶ τὸ τοῦ τόπω Gt 5 οὐδὲ γὰρ Gt 6 ἔχειν M γὰρ om. Gt et primitus 21 7 μὲν om. M ἐν τῷ αὐτῷ Gt πλείω GKM: πλείους t 9 γὰρ δὲ τρία Κ 10 ἀσώματα Gt: σώματι ΚΜ 12 σώματα δύο et mox οὐδὲ καινὸν ἐν καινῷ M 13 κἄν] καί Κ συγχωρήσειε t 14 οὕτω t 15 ὥσπερ οὖν κἄν Gt μύριαι Κ 18 μεῖζον M: μείζω Κ: πλέον Gt γίνωνται Κ δὴ KM: δὲ Gt 20 τὸ ὅλον (i ὅτι KM: ἐστι Gt 21 ἐν καινῷ M 22 alterura ἢ om. G τὸν om. t ᾖ t: ἧ G: ἣ M: ἢ Κ 22. 24 τόπος—τῶν ὗς om. M 23 λόγῳ om. G 27. 28 κατ’ ἄλλο τι t 28 ἢ καθὼς (sic) σῶμα Κ 31 ἐπιφανεία Κ 32. 33 τὸ περιεχόμενον—περιέχει om. KM 34 δέξαιτο (ex δέξεται) corr. G2)

ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν. οὐ γὰρ παντὸς ἅπτεται, οὐδὲ ὅλον· τὸ σῶμα ἡ ἐπιφάνεια [*](o 6r) ἐδέξατο πῶς γὰρ ἂν εἴποι τις τὸ τοῦ σώματος βάθος ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ εἶναι; τὰ πέραια γὰρ μόνον τοῦ σώματός εἰσι τὰ ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ. ἔτι εἰ δεῖ τὸν τόπον ἴσον εἶναι τῷ ἐν τόπῳ τοῦτο γὰρ ἓν τῶν κοινῶν ἐστι περὶ τοῦ τόπου ὁμολογημάτων), οὐκ ἄν εἴη ἡ ἐπιφάνεια τόπος· πῶς γὰρ ἂν ἐπιφάνειαν σώματι ἴσην εἶναι ἐνδέχεται; εἰ δὲ λέγοι τις ὅτι ‘ἴσον λέγω τὸν τόπον τῶ ἐν τόπῳ τῷ ἐφαρμόζειν τὸν τόπον τῷ πέρατι τοῦ περιεχομένου᾿, ἴστω ἴσον λέγων οὐ τῷ ἐν τόπῳ τὸν τόπον, ἀλλὰ τῷ πέρατι τοῦ ἐν τόπῳ, ὅπερ οὐδὲ καθ’ αὑτό ἐστιν ἐν τόπῳ. εἰ δὲ ἀληθὴς ὁ λόγος ὁ λέγων ἴσον δεῖν εἶναι τὸν τόπον οὐ τῷ πέρατι τοὐ ἐν τόπῳ ὄντος, ἀλλ’ αὐτῶ τῶ ἐν τόπῳ ὄντι, τὸ δὲ ἐν τόπω ὂν τὸ σῶμά ἐστι, ἴσον δεῖ εἷναι ἄρα τὸν τόπον τῷ σώματι· ἀδύνατον δὲ ἐπιφάνειαν ἴσην σώματι εἶναι, ἐπεὶ μηδὲ γραμμὴν ἐπιφανείᾳ μηδὲ σημεῖον γραμμῇ· ἀδύνατον ἄρα τὸν τόπον ἐπιφάνειαν εἶναι. ἔτι εἰ δεῖ τὸν τόπον ἀκίνητον εἶναι, ἡ δὲ ἐπιφάνεια πέρας οὖσα σώματος συγκινεῖται τῷ σώματι οὗ ἐστι πέρας, ἀδύνατον ἄρα τὴν ἐπιφάνειαν τόπον εἶναι. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι ‘ἀλλ᾿ ᾗ ἐστὶν ἀκίνητός ἐστιν, εἰ καὶ ὡς ἐπιφάνεια κινεῖται,’ φημὶ ὡς οὐδὲ τοῦτο ἀληθές· τόπος μὲν γάρ ἐστι, καθὸ τοιάνδε σχέσιν ἔχει πρὸς τὸ ἐντὸς σῶμα, οἷον καθὸ ἅπτεται αὐτοῦ καὶ περιέχει αὐτό, καὶ ὅμως οὐδὲ κατὰ· τοῦτο ἀκίνητός ἐστιν. ἐμοῦ γὰρ ἑστηκότος καὶ μὴ μετακινουμένου ὁ περιέχων χων με τόπος, λέγω δὴ ἡ ἐπιφάνεια τοῦ ἀέρος καθ’ ἣν ἅπτεταί μου, οὐχ ἡ αὐτὴ μένει, ἀλλὰ κινεῖται τοῦ ἀέρος κινουμένου, καὶ ἄλλοτε ἄλλο | περιέχει με τοῦ ἀέρος μέρος. ὁμοίως κἂν τὸ ἔσχατον τοῦ οὐρανοῦ εἴπῃς [*](o 6v) τὸ πρὸς ἡμᾶς· οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἀκίνητόν ἔστω οὐδὲ ἀεὶ ἡ αὐτὴ μοῖρα τῆς ἐντὸς ἐπιφανείας τοῦ οὐρανοῦ τοῦ αὐτοῦ μέρους ἅπτεται τοῦ ἐντὸς σώματος, κἂν ἑστήκωσι τὰ περιεχόμενα, διὰ τὸ πάντα κύκλῳ κινεῖσθαι τὰ οὐράνια. ὥστε εἰ μηδέν ἐστιν ἀκίνητον πλὴν τῆς γῆς, ἀδύνατον ἄρα τὸν τόπον ἀκίνητον εἶναι, κἂν τὸ περιεχόμενον ἀκίνητον ᾖ. εἰ οὖν κατὰ κοινὴν ἔννοιαν, ὡς αὐτός φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, ἀκίνητον δεῖ εἶναι τὸν τόπον, τὸ δὲ πέρας τοῦ περιέχοντος οὐκ ἀκίνητον συγκινεῖται γὰρ τούτῳ οὗ ἐστι πέρας καὶ τοῦ περιεχομένου ἀκινήτου μένοντος), οὐκ ἄρα πέρας τοῦ [*](3 μόνα M 4 κοινῶν (ex κενῶν) corr. G2 5 τοῦ om. t 6 ἄν recte om. Gt: an ἐνδέχοιτο? σώματος G εἶναι ἴσην Μ λέγει τις primitus M 8 ἴστω] εἰς τὸ G λέγων οὖν τῶ ἐν τῶ τόπω G 10 δεῖ M πέρατι] περί γε G, qui rnox ὄντι (pro ὄντος) 10. 11. ἀλλὰ τῶ (om. αὐτῷ) M 11 ὃν τὸ σῶμά KM: σὺν τῶ σώματί Gt 13 ἐπιφανείᾳ] ἐπιφάνειαν (sic) Κ 14 εἶναι. ἔτι εἰ δεῖ] ἔτι εἶναι ἤδη (δη ex ’δει, ut vid.) G δεῖ (ex δὴ) corr. Κ ἡ] εἰ Κ 15 τοῦ σώματος συγκινεῖ KM 17 εἰ καὶ ὡς KM: ἢ καὶ ὡς G: ᾖ δὲ t κεῖται G 18 ἐντὸς] ἓν Κ 20 περιέχομεν (om. με) G κὰν] καὶ ἡ (sic) Κ εἴπῃς] λείπησ Κ 24 γὰρ oil. t αὐτὴ] τοιαύτη Κ 25 ἐντὸς (post τῆς) Gt: αὐτῆς KM 20 ἐστήκασι Κ πᾶν G 27. 28 ἄρ τὸν τόπον ἀκίνητον om. M 28 ἡ KM: εἴη Gt 28. 20 εἰ οὖν—τόπον iterat (iterata delet) Κ 29 φησιν ef. c. 4 p. 212 a 18 (v. ad Philop. p. 541,8) ὁ om. G 30 οὐκ om. M τούτω KM: τῷ Gt 31 πέρας GK: τὸ πέρας Mt) περιέχοντος ὁ τόπος. ἔτι εἰ πᾶσα κίνησιας ἐλλοίωσίν ἐστιν ἐστιν, [*](ο 6v) ἢ κατ’ αὔξησιν καὶ μείωσιν, ἢ κατὰ τόπον (αὐτὸς γὰρ ἔδειξεν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἡ κίνησις κτὰ τὰς τρεῖς μόνας γίνεται κατηγορίας, κατὰ ποσὸν κατὰ ποιὸν καὶ τὴν τοῦ ποῦ κατηγορίαν), ἣν καὶ καλεῖ φοράν, ταύτης δὲ ἡ μέν ἐστι κύκλῳ ἡ δὲ κατ’ εὐθεῖαν, ὡς αὐτὸς πολλαχοῦ διορίζεται, ἡ ἡ μὲν φορὰ ἡ δὲ περιφορά, ὡς ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ δοκεῖ λέγειν, κινεῖται δὲ ἡ ἐξωτάτω σφαῖρα κύκλῳ, κατὰ τόπον ἄρα κινεῖται. ἐπεὶ ποίαν κινηθείη ἂν κίνησιν; ποῖος οὖν ὅν εἴη τῆς ἀπλανοῦς τόπος μηδενὸς ἔξωθεν αὐτὴν περιεχοντος;

Ταύτῃ γοῦν τῷ μὴ ὀρθῶς ὑπ’ Ἀριστοτέλους ἀποδεδόσθαι τὸν περὶ τόπου λόγον, καίτοι παντὸς σώματος ἐν τόπω ὄντος, οὐκ ἐπὶ ·πάντων αὐτῷ εὐοδεῖ τῶν σωμάτων ὁ λόγος. ὅθεν ἀποδοῦναι βουλόμενοι πῶς ἂν ἡ ἀπλανὴς κινοῖτο κατὰ τόπον μὴ οὖσα ἐν τόπῳ, πάντα κυκῶσι μᾶλλον ἢ λέγουσί τι σαφὲς καὶ πεῖσαι δυνάμενον· ἀρνήσασθαι μὲν γὰρ τὸ· μὴ κατὰ τόπον κινεῖσθαι τὴν ἀπλανῆ οὐ δύγανται οὐδὲ γὰρ οὐδὲ πλάσασθαι δύνανται τίνα ἄν κινοῖτο κίνησιν), τίς μέντοι ἄν εἴη ὁ τόπος καθ’ ὃν κι- νεῖται ἀποδοῦναι οὐκ ἔχουσιν, ἀλλ’ ὥσπερ τοὺς κύβους οἱ πεττεύοντες ἄλλοτε ἄλλως τὸν λόγαν μεταφέρουσι, καὶ διὰ πάντων τὰς ἐξ ἀρχῆς θέσεις καὶ ὁμολογίας ἀναιροῦσιν. ὁ μὲν γὰρ Ἀριστοτέλης τὸ ἀσθενὲς τοῦ λόγου τῇ ἀσαφείᾳ περικαλύψας δέδωκε τοῖς βουλομένοις, ὡς ἄν ἐθέλωσι, μεταστρέφειν στρέφειν τοὺς λόγους. διό τινες τῶν ἐξηγητῶν τόπον εἶναί φασι τῆς ἀπλανοῦς τὴν κυρτὴν τῆς τοῦ Κρόνου σφαίρας ἐπιφάνειαν, ἄντικρυς πάντα τὰ κοινὰ περὶ τοῦ τόπου ἀναιροῦντες ὁμολογήματα, ἅπερ αὐτὸς ὁ Ἀριστο- τέλης ἔθετο, ἔξωθεν εἶναι τὸν τόπον τοὐ ἐν τόπῳ καὶ περιέχειν αὐτό, καὶ ἴσον εἶναι τὸν τόπον τῷ ἐν τόπῳ· κατὰ τί γὰρ ἂν ἀποδοῖεν ἐνταῦθα τὸ. ἴσον εἶναι τὸν τόπον τῷ ἐν τόπῳ; ἔπειτα συμβαίνει τοῦτο λέγουσιν αὐ- τοῖς τὸ αὐτὸ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ τόπον εἶναι καὶ ἐν τόπῳ· εἰ γὰρ ἡ Κρονία σφαῖρα κατὰ τὴν κυρτὴν ἐπιφάνειαν τόπος ἐστὶ τῆς ἀπλανοῦς, κατ’ αὐτὴν δὲ πάλιν τὴν ἐπιφάνειαν περιεχομένην ὑπὸ τῆς ἀπλανοῦς ἐν τόπῳ ἐστὶν ἐκείνῃ, τὸ αὐτὸ ἄρα ἡ τοῦ Κρόνου λέγω σφαῖρα) κατὰ τὸ αὐτὸ (τὴν [*]( 1 εἰ et ἐστιν om. G 2 ἔδειξεν Phys. E 2 p. 226 a 24 3 ἡ κίνησις ἢ κατὰ Κ 4 καὶ τὴν KM: κατὰ τὴν G: καὶ κατὰ τὴν t τοῦ om. M ἣν κτλ. cf. Phys. Θ 7 p. 260a28 καὶ (post ἣν) om. M διαφορὰν (sed δία delevit) M 6 δοκεῖ λέγειν] cf. p. 556,28 7 ἐξωτάτω K: ἔξω ταύτης M: ἐξωτάτη Gt 8 πόσος G 10 ταύτης G παρὰ M 11 τοῦ τόπου Κ 11. 13 ὄντος—κινοῖτο κτὰ τόπον om. M 12 εὐοδοῖ t 16 ἂν κινοῖτο Mt: ἄν κινῶτο Κ: ἀντικινῶτο G μέντοι] μὲν. M 17 πετεύοντες Κ 20 ἀσαφία Κ ἐθέλοσι Κ 21 τινες τῶν ἐξηγητῶν KM: τῶν ἐξηγητῶν οἱ μὲν Gt 22 ἄντυκρις M 24 ἔθετο c. 4 p. 210b35 sqq. τὸ ἔξωθεν M τὸν τόπον τοῦ] τοῦ τόπου τὸ M καὶ alterum t: τὸ M: τὸν K: τῶ G 25 τὸν τόπον τῶ τοῦ Κ) GKt: τοῦ τόπου τὸ M κτά τι (KM)t ἄν om. -M 25. 26 τὸν ἶσον Κ 26 εἶναι τὸν τόπον τῷ ἐν τόπῳ om. M τῷ t: τοῦ GK 27. 28 Κρονία KM: κρονεία Gt 28 τόπος] ἥτις G ἐστὶ om. K 29 περιεχομένην ΚΜ: περιεχομένη Gt 30 λέγω om. M τὸ αὐτὸ (post κατὰ) GK: om. Mt)

κυρτὴν ἑαυτῆς ἐπιφάνειαν) καὶ τόπος ἐστὶ τῆς ἀπλανοῦς καὶ ἐν τόπῳ ἐστὶν [*](o 6v) ἐκείνῃ. καὶ πῶς ἄν τὸ αὐτὸ καὶ τόπος εἴη ἄλλου καὶ τόπον ἐκεῖνο αὐτὸ ἔχοι, οὗ τόπος ἐστί; πῶς γὰρ ἄν τὸ αὐτὸ πρὸς τὸ αὐτὸ τὰς ἀντικειμένας δυνατὸν ἀναδέξασθαι σχέσεις; τὸν γὰρ αὐτὸν τοῦ αὐτοῦ καὶ πατέρα εἶναι καὶ υἱὸν ἀδύνατον σῳζομένης τῆς ὀρθῆς περὶ τῆς σχέσεως, περὶ ἧς ἄν ὁ λόγος ᾖ, ἐννοίας. διὰ τοῦτο γοῦν οἱ οὕτω λέγοντες τὴν ἀπλανῆ ἐν τόπῳ τὰς κοινὰς περὶ τοῦ τόπου ἐννοίας ἀναιροῦσιν. οἱ μὲν οὖν αὐτῶν φασι τὴν ἀπλανῆ εἶναι ἐν τόπῳ, οἱ δὲ τὰ συνεχῆ αὐτῆς μόρια ἀλλήλοις εἶναι τόπον περιέχεσθαι γὰρ ἕκαστον ὑπὸ τῶν πέριξ μορίων), καὶ οὗτοι πάλιν τὰ ὡμολογημένα ἀναιροῦντες· αὐτὸς γὰρ πολλάκις εἶπεν ὁ Ἀρ·ιστοτέλης τὰ μόρια τοῦ συνεχοῦς μὴ εἶναι καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ τὸ ὅλον ἐν τόπῳ εἶναι, ἔπειτα πῶς ἔδει τὸν τόπον μηδὲν εἶναι τοῦ πράγματος, εἴπερ τὰ μόρια ἀλλήλων εἶεν τόπος; εἰ γὰρ ἡ ὁλότης ἐστί τι τῶν μορίων αὐτὸ τοῦτο ὃ λέγεται, ἕκαστον δὲ τῶν μορίων πρὸς τὴν ὁλότητα συντελεῖ, εἰσὶν ἄρα τι ἀλλήλων τὰ μόρια· πρὸς γὰρ αὐτὸ τὸ εἶναι συντελοῦσιν ἀλλήλοις, εἴ γε ἕκαστον τῆς ὁλότητος ἀπο- σπασθὲν κινδυνεύει καὶ τοῦ εἶναι ἐκστῆναι. ἔπειτα εἰ τόπος ἑκάστου τῶν μορίων τῆς ἀπλανοῦς τὰ πέριξ περιέχοντα μόρια, ἐν τῷ κινεῖσθαι ποίους μεταβάλλουσι τόπους τὰ μόρια; οὐδὲ γὰρ ἐξίστανται τῶν πέριξ περιεχόντων οὐ γὰρ διαιρεῖται ὁ οὐρανὸς κινούμενος. πῶς δὲ καί φαμεν ἐν τῇ κινήσει ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις τὰ μόρια τοὺς οἰκείους τόπους; εἰ γὰρ ἑκάστου μορίου τῆς ἀπλανοῦς τὰ περιέχοντα μόρια τόπος ἐστί, κινουμένης δὲ τῆς ὅλης σφαίρας ὀρθῶς λέγεται ὡς ἀντιπαραχωρεῖ ἀλλήλοις τὰ μόρια τοὺς οἰκείους τόπους, διαιρεῖσθαι τὸν οὐρανὸν ἀνάγκη καὶ ἄλλα τῶν μορίων ῥίων ἄλλην σχέσιν ἴσχειν πρός τε τὴν ὁλότητα καὶ πρὸς ἑαυτά, ὅπερ ἀδύνατον ἀδιαιρέτου τοῦ οὐρανοῦ ὄντος· οὐδέποτε γὰρ τὸ ἀρκτῷον αὐτῶ μόριον γίνεται νότιον ἢ ἀλλαχοῦ που, ὁπότε οὐδὲ ἐπὶ τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν τοῦτο συμβαίνει, εἰ μὴ ἐπὶ μόνου τοῦ ἀέρος καὶ τοῦ ὕδατος καὶ ὅσα ἐκ τούτων τηκτά ἐστιν, οἷον χρυσός μόλιβδος κηρὸς καὶ τὰ ὅμοια. ἀδύνατον ἄρα κατὰ τὸν τρόπον τοῦτον λαβεῖν κατὰ τὰ μόρια τὸν οὐρανόν εἶναι ἐν τόπῳ. ἄλλως τε ἀρτίως ὁ Ἀριστοτέλης διὰ πλειόνων ἀπέδειξεν, ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ ὡς ἐν τόπῳ τοῦ ὡς ἐν ὅλῳ. εἰ δὲ τόπος τῶν μορίων τὰ πέριξ περιέχοντα μόρια, καὶ τὸ μόριον ἄρα ἐν τῷ ὅλῳ ὡς ἐν τόπῳ ἄν εἴη· κατ’ οὐδὲν ἄρα ἐν τόπῳ ὁ οὐρανὸς ἔσται. πῶς οὖν κινεῖται κατὰ [*](1 αὐτῆς Κ 2 καὶ (ante τόπος) om. Gt 3 ἔχει M ἄν τὸ ouq. M 4 δύναιτο? 6 ἧς] ἢν t οὕτω] τούτω Κ 7 ἐν] εἶναι ἐν t τοῦ τόπου] τούτου Κ 8 αὐτῶν ΚΜ: οὕτω Gt 10 ὁμολογημένα M 11. 12 ἀλλὰ—εἶναι om. M 12 ἔδει t: εἴδη Κ: εἰ δεῖ M: ἤδη G 13 εἶεν (scripsi: εἴη t) τόπος t: εἶεν εἴη M) ἐν τόπω KM: ἡ ἐν τόπω G 15 συντελεῖεισι, ἆρά (sic) Κ 10. 17 ἀποπασθὲν Κ 18 περέχοντα Κ 19 οὐδὲ] οὔτε G post πέριξ iterat τῶν G 23 ὡς om. M 24 τοῦ οἰκείου τόπου libri 25 ἴσχει M πρός] πός Κ τε] γε t ἑαυτά Kt: ἑαυτὴν M: αὐτά G 26 διαιρετοῦ G 27 νότειον Κ γεννητῶν Mt 30 τοῦτον] ’τον (sic) Κ λαβεῖν καὶ τἄ μόρια τοῦ οὐρανοῦ G 31 ἐν τόπῳ εἶναι traicit t ἀρτίως p. 211a23 sqq. 32 τῶν] τῶ Κ 34 ἄρα ὁ οὐρανὸς ἐν τόπῳ traicit t) τόπον ἡ ἀπλανής, εἰ μὴ ἐν τόπῳ μήτε καθ’ ὅλην αὐτὴν μήτε κατὰ μόρια; τὸ γὰρ μὴ ὂν ἐν τόπῳ κατὰ τόπον κινεῖσθαι ἀδύνατον. εἰ οὖν κατὰ τόπον ἡ ἀπλανὴς κινεῖται, καὶ ἐν τόπῳ ἐστίν· εἰ δὲ ἐν τόπῳ, ὑπ’ οὐδενὸς δὲ ἔξωθεν περιέχεται, οὐκ ἄρα πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος, καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον. ταύτης δὲ τῆς συγχύσεως αἴτιον γέγονε τὸ ὁρίσασθαι τὸν | τόπον πέρας εἶναι τοῦ περιέχοντος, καθὸ περιέχει τὸ "[*](o 7r) περιεχόμενον· ἔτι δὲ καὶ ἐντεῦθεν δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπιφάνεια ὁ τόπος. ὅταν γὰρ ἐπ’ εὐθείας τι κινεῖται διά τινος σώματος, οἷον δι’ ἀέρος, φαμὲν τὴν κίνησιν γίνεσθαι ἀντιμεθισταμένου κατὰ μόρια τοὐ ἀέρος τῷ κινουμένῳ, καὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον ἀντιπαραχωροῦντος αὐτῷ· οὐ γὰρ χωρεῖ σῶμα διὰ σώματος. εἰ τοίνυν τὸ τοῦ περιέχοντος πέρας ἐστὶν ὁ τόπος καὶ μὴ ἔστιν ἕτερόν τι διάστημα μεταξὺ τῶν περάτων παρὰ τὰ ἐγγινόμενα σώματα, δῆλον ὅτι ἐν τῷ κινεῖσθαί με ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας τὰ μόρια τοῦ ἀέρος τὰ ἀντιπαραχωροῦντά μοι τὸν ἑαυτῶν τόπον ἡ κίνησις γὰρ τόπων ἐστὶ μεταβολὴ καὶ ἄμειψις κατὰ τὸ συνεχές) οὐδενός μοι ἄλλου ἀντιπαραχωρεῖ ἢ ἐπιφανειῶν· ἀλλ’ ἐπιφάνειαι μόναι συντιθέμεναι, κἄν ἄπειροι ὦσιν, ἐφαρμόζουσαι ἀλλήλαις οὐδὲν μεῖζον τὸ ὅλον ποιοῦσι· πῶς οὖν πρόεισιν εἰς τὸ πρόσω τὸ κινούμενον; εἰ μὲν γὰρ ἔλεγον ὅτι μετὰ τῶν ἐπιφανειῶν διάστημά τι τριχῇ ὂν διαστατὸν ἀντιπαραχωρεῖ ὁ ἀὴρ τῷ κινουμένῳ, ἀεὶ μεταβαίνοντος τοῦ κινουμένου ἀπὸ διαστήματος εἰς διάστημα, συνέβαινεν οὕτω μέγεθός τι κινεῖσθαι, οἷον σταδιαῖον· εἰ δὲ μόνον ἐπι- φάνεια εἴη τὸ ἀντιπαραχωρούμενον, αἱ δὲ ἐπιφάνειαι συντιθέμεναι οὐδὲν ποιοῦσι κατὰ βάθος μέγεθος, πῶς οἷόν τέ ἐστιν εἰς τὸ πρόσω χωρεῖν τὸ κινούμενον., ἀλλὰ μὴν χωρεῖ καὶ κινεῖται διάστημα ὁπηλικονοῦν, οἷον ἀπὸ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας· οὐκ ἄρα ἐπιφανείας μόνον παραχωρεῖ τῷ κινουμένῳ τὸ ἀντιμεθιστάμενον αὐτῶ σῶμα. τὸ δὲ ἀντιμεθιστάμενον τοῦ οἰκείου τόπου παραχωρεῖ τούτῳ ᾧ ἀντιμεθίσταται οὐκ ἄρα ἐπιφάνεια ὁ τόπος.

Ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστι τὸ πέρας τοὐ περιέχοντος ὁ τόπος, ἐκ τούτων μετρίως ἔστι συνιδεῖν, ὅτι δὲ διάστημά τί ἐστι τριχῇ διαστατὸν ἕτερον τῶν σωμάτων τῶν ἐμπιπτόντων εἰς αὐτὸν ἀσώματον ὂν τῷ οἰκείῳ λόγῳ καὶ διαστάσεις μόναι κεναὶ σώματος ταὐτὸν γὰρ τῷ ὄντι τὸ κενὸν καὶ ὁ τόπος κατὰ τὸ ὑποκείμενον), δειχθείη ἄν καὶ ἐκ τῆς τῶν λοιπῶν ἀναιρέσεως· εἰ γὰρ μήτε ὕλη μήτε εἶδος μήτε τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, λείπεται τὸ διάδιὰ [*](9 ἀέρος M: διὰ ἔρος K 10 γενέσθαι M κατὰ τὰ μόρια t post ἀέρος iterat κατὰ μόρια et pergit τῶν κινουμένων καὶ τῶν αὐτοῦ τόπων G 12 τὸ (ex τῶ) corr. G2 καὶ μὴ] καινή G: κενόν superscr. G2 13 τι om. M ἐγγενόμενα Κ 14 ἐξ ἀθηνῶν εἰς ἀθήνας M 17 ἢ KM: πλὴν Gt ἀλλ’ ἐπιφάνειαι μόναις ἐντιθέμεναι M 18 ἐφαρμόζουσιν M μεῖζον—οὖν om. M 19 ἔλεγον in lacuna om. M μετὰ cm. Κ 20 ἀντιπαραχωρήσει Gt 22 οὕτω] οὐ τὸ G τι Μt: τὶ μὴ Κ: τινὶ G, qui mox compendiose σταδιαίαν 28 ὧ KM: om. G: ὃ t ἀντιμεθιστάμενον G 30 τὸ τριχῆ Mt 31 αὐτὸ Mt 32 τὸ om. Gt 33 κατὰ om. M αἱρέσεως Κ 34 λείπετε Κ)

στῆμα εἶναι τὸν τόπον. καὶ αὐτὸ δὲ καθ’ αὑτὸ δειχθείη ἄν ὅτι ἔστι τι [*](o 7r) τοιοῦτον διάστημα ἕτερον πάντη παρὰ τὰ ἐγγινόμενα ἐν αὐτῷ σώματα καὶ πρῶιον μὲν ἐκ τοῦ ἔναγχος εἰρημένου, λέγω δὴ τῆς ἀντιμεταστασεως στάσεως τῶν σωμάτων. πῶς γάρ φαμεν ἀντιμεθίστασθαι ἀλλήλοις τὰ σώματα; εἰ γὰρ τὸ κινούμενον μὴ χώρει διὰ σώματος, ἔτι δὲ μηδὲ ἐπιφάνειά ἐστι τὸ κινούμενον ἀλλὰ τριχῇ διαστατόν, ὅταν ἄρα τεμὸν τὸν ἀέρα γένηται ἐν τῷ τόπῳ αὐτοῦ, τοσοῦτον δηλονότι ἀντιπεριίσταται αὐτῷ ὁ ἀὴρ ὅσον ἐστὶ καὶ τὸ κινούμενον. ἐπειδὴ οὖν τοσοῦτόν ἐστι τὸ μέ.τρον ὅσον καὶ τὸ μετρούμενον, ἀνάγκη πᾶσα εἰ ἔχει ὁ ἀὴρ δέκα πήχεις στερεούς, τοσαύτην εἶναι καὶ τὴν χώραν τὴν δεξαμένην αὐτόν· ἔχοι οὖν ἄν καὶ αὐτὴ στερεοὺς δέκα πήχεις, ἣν δηλονότι καὶ ἀντεπαρεχώρησε τῷ σώματι τῷ κινουμένῳ τοσούτῳ ὄντι καὶ αὐτῷ. τοῦτο δὲ ἦν ὁ τόπος· τοὺς γὰρ τόπους ἀντιπαρα- χωροῦσιν ἀλλήλοις· στερεόν τι ἄρα ὁ τόπος, στερεὸν δὲ λέγω τὸ τριχῇ διαστατόν. μέτρον δὲ καὶ ὁ τόπος τῶν ἐν τόπῳ, διὸ καὶ ἴσος. σαφέστερον δὲ τὸ αὐτὸ ἐπὶ τοῦ ἀμφορέως δειχθήσεται. εἰ γὰρ μὴ ἦν τι διάστημα μεταξὺ τῆς κόης ἐπιφανείας τοῦ ἀμφορέως ὃ τέως ὁ ἀὴρ ἐπλήρωσε, τοσοῦτον ἔχον τὸ στερεὸν ὅσος ἐστὶ καὶ ὁ ἐν αὐτῷ ἀήρ, ἀλλὰ μόνον ἐπιφάνειά ἐστιν ἡ δεξαμένη τὸν ἀέρα, ἐπειδή ἐστι μέτρον τι ὁ ἀμφορεύς, τὸ δὲ μέτρον ἀνάγκη πᾶσα ἴσον εἶναι τῷ μετρουμένῳ, εὔλογον τὸ καὶ ἀέρος ἐπιφάνειαν μόνην δέξασθαι, ὅπερ ἄλογον ἀντιμεθισταμένου γὰρ τοῦ ἀέρος τῷ ὕδατι στερεόν τι καὶ σῶμα τὸ ὕδωρ τὸν τόπον τοῦ ἀέρος καταλαμβάνει. εἰ οὖν μετρεῖται τὸ ὕδωρ ὑπὸ τοῦ ἀμφορέως, τοσοῦτον δέ ἐστι τὸ μέτρον ὅσον καὶ τὸ μετρούμενον ὑπ’ αὐτοῦ, στερεοῦ ὄντος τοῦ ὕδατος καὶ οὐκ ἐπιφανείας στερεὸν ἂν εἴη καὶ τὸ μέτρον. πληρώσαντες γοῦν τὸν ἀμφορεα καὶ μετρήσαντες τὸ υοωρ, τοσαυτην φαμεν ειναι τὴν του ἀμφορέως χώραν ὅσον ἐστὶ καὶ τὸ ὕδωρ· ἆρα οὖν τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ ὕδατος ἐμετρήσαμεν, πόση τίς ἐστιν ἡ περίμετρος αὐτοῦ; οὐδαμῶς, ἀλλὰ τὸ στερεόν· διόπερ οὐ προσποιούμεθα ὁποῖον ἂν ἔχῃ σχῆμα τὸ μετροῦν, ἀλλὰ μόνον τὰ στερεὰ ἐμβάδα σκοποῦμεν. ὅταν οὖν εἴπωμεν, ὅτι τοσαύτη ἐστὶν ἡ τοῦ ἀμφορέως χώρα ὅσα στερεὰ ἔχει τὸ ὕδωρ, ἆρα μὴ τὸν ἀέρα φαμὲν τοσοῦτι] [*](1 τὸ M 2 τοιοῦτον om. t ἕτερον om. Gt 3 μὲν om. Gt 3. 4 ἐκ τοῦ— εἰ om. M 3 ἔναχος Κ 3.4 λέγω—φαμεν Κ: λέγων τις ceteris οmissis G: λέγοντος t 5 δὲ μηδὲ KM: δὲ μὴ G: δὲ εἰ μὴ t 6 τέμνον G post ἀέρα addimt τι Gt 7 το- σοῦτο G ὅσον] πρὸς ὅν G 9 πᾶσα om. G ἔχοι Κ 10 ἔχει G 11 ὁ τιπαρεχώρησε M, at cf. Kuhner ἑ 205,1 12 γὰρ] γοῦν M 14 post ἴσος exciderint nonnulla 15 τὸ αὐτὸ Κ: αὐτὸ M: καὶ τὸ αὐτὸ G: τὸ αὐτὸ καὶ t 16 ἐπιιφανείας Gt: ἐπιφανείας διὰ KM ὃ τέως M: ὅ τε ὡς Κ: ὥς γε G: ὅ γε t 17 ἔχον (K)t: ἔχων GM 18 ἐπειδὴ μέτρον τί ἐστιν t 20 μόνον Gt ὥσπερ Κ 21. 22 καταλαμβάνειν οὖν μετρεῖται G: καταλαμβάνει. μετρεῖται οὑν t 22 ἐστι om. Κ 23 στερεοῦ] στερεοῦ] ἑτέρου G 24 στερεὸν οὖν ἄν t γοῦν GKM: οὑν t 26 εἶναι Κ ἄρα (sic) KM: ἄρ’ Gt 27 ποσότης G: ἢ πόση τις t 28 de voce προσποιούμεθα cf. Usener ad Syrian. Metaph. p. 910b7 ποῖον (it ἔχοι Gt 29 τὰ (om. Κ) στερεὰ (στερεᾶ Κ) ἐμβάδα ἐμβάδας Κ) KM: τὸ στερεὰν ἐμβάδα G: τὸ στερεὸν ἐμβαδὸν t εἴπομεν Κ 30 ἆρα t: ἄρ GKM) τον εἶναι ὃς ἦν πρὸ τοῦ ὕδατος ἐν τῷ ἀμφορεῖ; οὐδαμῶς· οὐ γὰρ διὰ [*](o 7r) τοῦ ἀέρος ἐχώρησε τὸ ὕδωρ καὶ ὑπὸ τοῦ ἀέρος ἐμετρήθη, ἀλλ’ ὑπεξέστη τῷ ὕδατι ὁ ἀήρ. ἀλλὰ ἆρα μὴ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ ἀμφορέως τοσαύτην εἶναί φαμεν; οὐδαμῶς· οὐ γὰρ ἐπίπεδα μετρεῖν ἡμῖν ἐν τούτοις σκοπός, ἀλλὰ τὰ στερεά. λείπεται ἄρα τὴν χώραν τὴν μεταξὺ τῶν περάτων τῶν ἐντὸς τοὐ ἀμφορέως μετρεῖν· ἔστιν ἄρα τι τὸ μεταξὺ διάστημα παρὰ τὰ ἐμπίπτοντα σώματα. καὶ οὐ δήπου τοῦτο λέγω, ὅτι τὸ διάστημα τοῦτο ἤ ἐστί ποτε ἢ δύναται εἶναι κενὸν παντὸς σώματος· οὐδαμῶς, ἀλλ’ εἶναι μέν φημι ἕτερον παρὰ τὰ ἐμπέπτοντα σώματα καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ κενόν, μηδέποτε μέντοι χωρὶς σώματος, ὥσπερ ἀμέλει καὶ τὴν ὕλην φαμὲν τῶν μὲν εἰδῶν ἑτέραν εἶναι, μηδέποτε μέντοι χωρὶς εἴδους εἶναι δύνασθαι. οὕτως οὖν καὶ τὸ διάστημα ἕτερον μὲν εἶναι παντὸς σώματος καὶ κενὸν τῷ ἰδίῳ λόγῳ νοοῦμεν, ἀλλ’ ἀεὶ μετεμπίπτει εἰς αὐτὸ ἄλλοτε ἄλλα σώματα αὐτὸ ἀκίνητον μένον καὶ καθ’ ὅλον καὶ κατὰ μόρια, καθ’ ὅλον μὲν διότι τὸ κοσμικὸν διάστημα τὸ δεξάμενον τὸ τοῦ κόσμου παντὸς σῶμα οὐδέποτ’ ἂν κινηθείη, κτὰ μόρια δὲ διότι κινεῖσθαι τὸ ἀσώματον διάστημα καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ κενὸν ἀδύνατον.

Ετι ἡ τοῦ κενοῦ βία ἀμφότερα σαφῶς παραστήσει τῷ γε πρὸς τὴν ἀλήθειαν βλ·έποντι, λέγω δὴ τὸ καὶ εἶναί τι τὸ διάστημα ἕτερον παρὰ τὰ ἐμπίπτοντα σώματα, καὶ μηδέποτε τοῦτο ἐκτὸς σώματος εἶναι. τί γὰρ δήποτε ἐν ταῖς κλεψύδραις, λέγω δὴ ἐν τοῖς | καλουμένοις παρ’ ἡμῖν ὑπὸ ν τῶν πολλῶν ἁρπαγίοις, πεπληρωμένου ὄντος ὕδατος τοῦ ἀγγείου καὶ ὄντων μὲν ἐν τῷ πυθμένι τρημ·άτων παμπόλλων, ἐπειδὰν μὲν τὴν κατά τὸ στόμα ὀπὴν τῷ δακτύλῳ ἀποφράξωμεν, οὐκ ἔξεισι τὸ ὕδωρ διὰ τῶν τοῦ πυθμένος τρημάτων βαρύ γε ὂν καὶ τοσαύτας ἔχον διεξόδους, ἀλλ’ ἐποχεῖται κατὰ τὰ τρήματα τῷ ἀέρι καὶ μετέωρον ἵσταται παρὰ φύσιν, ἐπειδὰν δὲ ἐκφράξωμεν τὴν ἄνωθεν ὀπήν, ἔξεισι διὰ τῶν τρημάτων τοὐ πυθμένος μετὰ ῥύμης τὸ ὕδωρ; τούτου δὲ ἡ αἰτία οὐδεμία ἄλλη ἢ ἡ τοῦ κενοῦ βία· ἐπειδὴ γὰρ μὴ ἐνδέχεται εἶναι κενόν, ἰῆς ἄνωθεν ὀπῆς ὀπῆς πεφραγμένης, εἰ ἐξέλθοι κάτωθεν τὸ ὕδωρ, οὐδαμόθεν σχήσει ὁ ἀὴρ ἀντιπεριστῆναι εἰς τὸ ἐντὸς ἐξιόντος τοῦ ὕδατος οὔτε γὰρ ἄνωθεν βέβυσται γὰρ ἀκριβῶς τῷ δακτύλῳ τὸ ἄνω στόμιον) οὔτε κάτωθεν· λεπτῶν γὰρ ὄντων πάνυ τῶν [*](1 ὃς GK: ὅσον Mt οὐδὲ γὰρ Κ 2 ἐμερίσθη G ’3 ἄρα KM μή τι M 4 ἡμᾶς M 5 τὰ om. t 5. 6 τῶν περάτων—μεταξὺ om. M 6 ἔστιν ἄρα τι τὸ μεταξὺ Gt: ὅσον ἄρα τί ἐστι Κ 7 δήπω M τὸ οm. M 8 οὐδαμοῦ t 11 εἶναι (post εἴδους) om. superscr. Κ 13 αἰεὶ M μετεμπίπτειν fort, lecte Gt 14 καὶ τὰ μόρια Κ 15 κοσμικὸν] τοπικὸν G κόσμου om. G 16 τῷ] τὸ G 18 παρίστησι M γε] τε G 19 καὶ om. Gt τὸ (post τι) om. t 20 καὶ τὸ μηδέποτε t σώματα Κ 21 ταῖς καλουμέναις G: ταῖς καλουμένοις t ὑμῖν GK 22 ἁρπαγίοις M: ἀρπαγείοις Κ ὕδατος om. K: τοῦ ὕδατος M 23 μὲν (ante ἐν) om. Gt τὸ om. Gt 24 οὐκ εἴξει M 25 βημάτων Κ γε] τε Κ ἔχων Κ 26 τὰ τρήματα Gt: ταρήματα Κ: τρήματα ἐν M 27 τμημάτων M: πυθμάτων Κ: τοῦ πυθμένος τρημάτων ῥημάτων primitus G) traiciunt Gt 28 ἄλλη ἢ ἡ Gt: ἄλλη ἡ Κ: ἀλλ’ ἡ M 29 ἐπεὶ G)

τρημάτων καὶ τοῦ ὕδατος ἐπικειμένου οὐκ ἰσχύει βιασάμενον τὸ ὕδωρ παρείσδυσιν o ν εὑρεῖν, ἅμ δὲ ἐξιέναι τὸ ὕδωρ καὶ εἰσιέναι τὸν ἀέρα ἀδύνατον. φερομένου οὖν τοῦ μὲν ὕδατος ἐπὶ τὸ κάτω τοῦ δ’ ἀέρος ἀντωθοῦντος ὑπὸ τῆς φυσικῆς ἐν τῷ παντὶ τοῦ κενοῦ βίας στάσις γίνεται· εἰ μὲν γὰρ ἦσαν εὐρύτεραι αἱ ὀπαί, πλείονος ὄντος τοῦ ἐν αὐταῖς ὕδατος ἠδύνατο καθ’ ἓν μέν τι μόριον νικηθεὶς ὁ ἀὴρ ὑποχωρῆσαι τῷ ὕδατι, εἶτα τῆς φυσικής ὁρμῆς τοῦ ὕδατος ῥεψάσης ἐπὶ θάτερα, ᾗ ἂν παρείκοι ὁ κατὰ θάτερον μέρος ἀήρ, τότε ὁ κατὰ τὸ ἕτερον μέρος ἀήρ τῆς ῥύμης τοῦ ὕδατος ἐπὶ θάτερον μετατεθείσης, ἠδύνατο παρείσδυσιν ἔχειν. οἷον γίνεται καὶ ἐπὶ τῶν τετρημένων ἀγγείων, ὅταν ὦσι πλήρη, διόπερ οὐδὲ μετὰ ῥύμης ἔξεισιν ὁ οἶνος, ἀλλ’ ὑπὸ τῆς τοῦ ἀέρος ὤσεως ἠρέμα ὑπὸ τὸ ὄστρακον ῥεῖ· ὅθεν ἄνωθεν περὶ τὰ κενά, ἔνθα μὴ οἶνός ἐστιν, εἰώθασι τιτρᾶν, ἵνα δεδωκότων ἐκείνῃ τῷ ἀέρι τὴν εἴσοδον ἀκώλυτος ἡ ἔξοδος τοῦ οἴνου γένηται· ὁρᾶται γοῦν ῥύμῃ πολλῇ τότε ἐξιών. πόθεν δὲ καὶ κατωφερὲς τὸ ὕδωρ φύσει ὑπάρχον ἐπὶ τὸ ἄνω κινεῖται ὑπὸ τῶν αὐλόν τινα ἐμβαλλόντων καὶ δι’ αὐτοῦ ἀναρροφώντων; τῶ γὰρ ἐκμυζᾶν τὸν ἐν τῶ αὐλῶ ἀέρα ἐπειδὴ κινδυνεύει γενέσθαι κενὸν τὸ μεταξύ, ἡ πολυθρύλητος δὴ τοῦ κενοῦ βία παρὰ φύσιν κινεῖ τὸ ὕδωρ. οὕτω γοῦν καὶ ὅλους κεράμους ἐξαντλοῦσι· ποήσαντες γὰρ θάτερον τοῦ αὐλοῦ μέρος ἐπικεκαμμένον εἰς τὸ ἔμπαλιν, χαλάσαντες δὲ τὸ ἕτερον πέρας εἰς τὸν ἀμφορέα, εἶτα τῷ ἑτέρῳ ἐκμυζήσαντες τὸν ἐντὸς ἀέρα καὶ τῇ τοῦ κενοῦ βίᾳ συνελκύσαντες τὸ ὕδωρ, ἀρχὴν λαβὸν τῆς κ·ινήσεως τὸ ὕδωρ οὐ παύεται μέχρις ἄν ὅλος ἐξαντληθείη ὁ ἀμφορεύς. τοῦτο δὲ διὰ ταύτην συμβαίνει τὴν αἰτίαν· ἐπειδὰν γὰρ φθάσῃ τὸ ὕδωρ πληρῶσαι τὸν αὐλὸν ὅλον, καὶ γενόμενον ἐν τῇ κάμψει ἄρξηται τὴν 25 κατὰ φύσιν φέρεσθαί φοράν, οὐκ ἐξισχύει ὁ ἀὴρ εἰς τὸ ἔμπαλιν αὐτὸ ὠθῆσαι, διά τε τὴν τοῦ ὕδατος κατὰ φύσιν ῥοπὴν καὶ διὰ τὴν ἐκ τῆς κάμψεως σκολιότητα τοῦ αὐλοῦ. ἐπεὶ οὖν ὁ μὲν ἀὴρ εἰσδῦναι οὐ δύναται, κενὸν δὲ τὸν αὐλὸν γενέσθαι ἀδύνατον, κατὰ τὸ συνεχὲς γίνεται ἡ τοῦ ὕδατος εἰς τὸν αὐλὸν εἰσροή εἰ γὰρ τοῦ ἐξ ἀρχῆς εἰς τὸν αὐλὸν εἰσελθόντος ὕδατος φθάσαντος μέχρι τῆς κάμψεως τοῦ αὐλοῦ μὴ εἰσῄει ἄλλο κάτωθεν ὕδωρ, [*](1 τρεμάτων Κ βιασάμ M 3 αὐτωθοῦντ M: αὐτ’ ὠθοῦντος Κ ὑπὸ] ἐπὶ M 4 ἠρεμία στάσις Κ γὰρ] οὖν t 5 εὐρύτεραι M 5. G καθ’ ἓν μέν τι MG: καθὸ μἕντοι Κ: καθ’ ἓν τι t 6 νικηθεὶς Gt: κινηθεὶς KM 7 παρείκοι GK: παρείη καὶ Mt καταθάτερον μέρος Κ: om. GMt 8 τότε om. G τὸ om. Gt 8. 9 ἐπὶ—ἠδύνατο οm. G 8 θάτεραι Κ: θάτερα Mt 8. 9 μεταθείσης M 9 ἔχει G γίνεται] γὰρ M 11 ἠρήμα Κ 12 παρὰ compend. M τιτρᾶν] τρίτον G: τρυπᾶν corr. G2 14 καταφερὲς Κ φύσει τὸ ὕδωρ Gt 15 ἐπὶ τὰ ἄνω M ἐμβαλόντων Gt 16 ἀναρ- ροφώντων M: ἀναρραφόντων Κ: ἀναρροφούντων Gt τῷ γὰρ Gt: τὸ γὰρ KM ἐκμυζᾶν Κ: ἐκμυζεῖν M: ἐκμυζεῖν Gt τῷ (post ἐν) om. M 17 πολυθρύλητος Κ: πολλυθρύλλητος M: πολυθρύλλητος Gt δὴ om. G 19 γὰρ delet t, at cf. ad p. 435,14 αὐτοῦ G 20 πέρας] γράφεται πέρας μέρος M εἰς] ἐπὶ M 22 τὸ ὕδωρ om. Gt, qui ante ἀρχὴν (v. 21) inserunt ὅπερ 25 φέρεσθαι om. G 20 διά τε] ἄτε Κ σκάμψεως M 27 ὁ μὲν ὁ ἀὴρ G κενὸν δὲ KM: πάλιν δὲ addit t) κενὸν Gt 28 γίνεσθαι M συνεχὴς Κ 29 εἰς τὸν αὐλὸν om. M τοῦ ὕδατος G) μήτε δὲ ὁ ἀὴρ ἡδύνατο βιασάμενος τὸ ὕδωρ πληρῶσαι τὸ μέρος ἐκεῖνο [*](o 7v) τοῦ αὐλοῦ, ἐξ ἀνάγκης συνέβαινε κενὸν εἶναι. ἡ οὖν τοῦ κενοῦ βία ἀεὶ πληροῦσα τὸ κενούμενον οὐ παύεται μέχρις ἂν δαπανηθέντος τοῦ ἐν τῷ ἀμφορεῖ ὕδατος πληρωθῇ κάτωθεν ἀέρος ὁ αὐλὸς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, λέγω δὴ τῆς ἐν τῷ ἀμφορεῖ κεχασμένrις· πληροῦται γὰρ ὁ ἀμφορεὺς δηλονότι ἀέρος διὰ τοῦ στομίου, ἐξιόντος διὰ τοῦ αὐλοῦ τοῦ ὕδατος, ὅσπερ ἀὴρ ὁ ἐν τῷ ἀμφορεῖ γενόμενος μετὰ τὸ δαπανηθῆναι τὸ ὕδωρ κατὰ συνέχειαν ὖ· σύνεισι τῷ ἐσχάτῳ εἰσιόντι ὕδατι, καὶ οὕτω πληροῖ τὰ κάτω μόρια τοῦ αὐλοῦ, ἐν οἷς οὐκ ἔστιν ὕδωρ. εἰ τοίνυν μηδὲν ἦν μεταξὺ τῆς κλεψύδρας ἢ τοῦ αὐλοῦ τοῦ εἰρημένου διάστημά τι ἕτερον τοῦ ἐνυπάρχοντος σώματος κενὸν ὑπάρχον κατὰ̣ τὸν ἴδιον λόγον, τί δήποτε ἡ φύσις ἢ ἐπὶ τῆς κλε- ψύδρας- κωλύει τὸ ὕδωρ κατὰ φύσιν κινεῖσθαι, ὅταν πεφραγμένον ᾖ τὸ ἄνωθεν στόμα, ἢ ἐπὶ τῶν αὐλῶν παρὰ φύσιν ἀνώφορον αὐτὸ ποιεῖ; ἡ μὲν οὗν κοινὴ πάντων ἀπολογία φησὶν ι ἵνα μὴ γένηται κενόν’. καὶ ποῖον κενὸν ἔμελλεν, ὦ βέλτιστε, γενέσθαι, εἰ μηδέν ἐστι διάστημα ἕτερον με- ·ταξὺ τῶν περάτων τοὐ ἀγγείου παρὰ τὸ διάστημ·α τὸ τοὐ ὕδατος; ἐξελθόντος οὖν τοῦ ὕδατος οὐδὲν κατελιμπάνετο πλὴν ἡ κοη τοῦ ἀγγείου ἐπιφάνεια· τί οὖν ἦν τὸ μέλλον γενέσθαι κενόν; πότερον ἡ ἐπιφάνεια ; ἀλλ’ οὐκ ἄν, οἶμαι, νοῦν ἔχων τις ἐρεῖ πλήρη ἢ κενὴν εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν• εἰ γὰρ ἡ ἐπιφάνεια, ᾗ ἐπιφάνειά ἐστι, πληροῦσθαι πέφυκέ τινος σώματος, πόσος ἄρα τίς ἐστιν ὁ ἀήρ, κατὰ τὸ βάθος λέγω, ὁ τὴν ἐπιφάνειαν τ̣ῆς γῆς πληρώσας ; οὐ γὰρ ἕξεις ἀφορίσαι. πόσος δὲ ὁ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦδε τοῦ κύβου τυχὸν πληρῶν; πότερον δακτυλιαῖος ἢ μείζων ἡ ἐλάττων; καὶ τίς ἡ ἀποκλήρωσις; ὅτι γὰρ οὐκ ἔστιν ὁρίσαι, δῆλον ἐξ ὧν δυνατὸν ἕτερον σῶμα ἐπιθέντα τῷ κύβῳ μᾶλλον καὶ ἧττον ἢ προσεγγίζειν ἢ ἀφιστᾶν αὐτοῦ, καὶ οὐ δή που ἢ πλήρη μᾶλλον ἢ κενὴν ἐν ταῖς διαφόροις διαστάσεσιν εἰπεῖν ἔστι τὴν τοῦ κύβου ἐπιφάνειαν. ὅτι γὰρ οὔτε κενὴν οὔτε πλήρη εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν ἐνδέχεται, δῆλον καὶ ἐντεῦθεν· οὔτε γάρ εἶναί τι κενὸν ἐνδέχεσθαι ὡμολόγηται, οὔτ’ αὖ εἶναί τι ἔξω τῆς κυρτῆς τῆς ἀπλανοῦς [*](1 τὸ ὕδωρ om. M G ὅσπερ t: ὥσπερ (IKJI ἀὴρ ὁ GK: ὁ ἀὴρ ὁ Jl: ἀὴρ t 9 ἦν oai. M 10 διάστημά τι] διαστήματος (i 11 τίς δήποτε t ἡ srripsi; ἡ KM: om. Gt ἢ scripsi: ἡ GKM: om. t 11. 12 τῆς κλεψύδρας] τοῦ ἁρπαy (i 13 αὐλῶν t: λοιπῶν GKM . ἀνώφορον M : ἀνάφορον t 14 καὶ ποῖον KM: ἢ ποῖον G: ποῖον οὖν t 15 ἤμελλεν G γενέσθαι om. Gt: post ἔμελλεν inserit ἔσεσθαι t 15. 16 ἕτερον Ι1εταξὺ διάστημα om. M 16 alterum τὸ om. Κ 17 οὖν oin. M ἡ κοινὴ M U» τις] τ M πλήρη ἢ KM: ἡ πλήρη ἡ (i : ἢ πλήρη t 20 ἡ om. Gt ᾗ ἐπιφάνειά ἐστι om. G 21 κατὸ (sic) τὸ μέγ--θος λέγω Κ 22 ἀφορῆσαι primitus M δὲ ὁ KM: διὸ G: ἐστὶν ὁ t 22. 23 τοῦδε τοῦ κύβου τυχὸν Κ: τυχὸν oin. M: τοῦδε τυχὸν τοῦ κύβου Gt 23 ὁ πληρῶν G πότερον in era^^is Κ 25 ἐπιθέντα KMt: ἐπιτιθέντα G κύβω KM: κύκλῳ Gt 26 δήπου] δὴ G ἢ (ἡ om. Gt) πλήρη μᾶλλον GKt: μᾶλλον ἢ πλήρη M 27 ἔστι] εἶναι Κ 28 εIναί τι] τι M 29 οὔτ’ αὖ] οὔτε M) ἐπιφανείας, καὶ καὶ δῆλον πάλιν ὅτι οὔτε κενὴν οὔτε πλήρη εἶναι τὴν ἐξωτάτω [*](o 7v) ἐπιφάνειαν νοῦν ἔχων τις ἐρεῖ. εἰ οὖν ἐπιφάνειά ἐστιν ὁ τόπος, καὶ μὴ ἔστι τι διάστημα τῷ ἰδίῳ λόγῳ κενόν, τίς ἐστιν ἡ ἐν τῇ φύσει δύναμις ἐπὶ τὸ παρὰ φύσιν κινοῦσα πολλάκις τὰ σώματα, ἵνα μὴ κενὸν γένηται, μηδενὸς ὄντος ἐν τῷ παντὶ διαστήματος τοῦ κινδυνεύοντος κενοῦ γενέσθαι;

Ἀλλ' ἆρα μὴ κενὸν τοῦτο φήσουσι, τὸ μὴ ἅπτεσθαί τινος | σώματος τὴν ἐπιφάνειαν, ὡς δὴ φυσικῆς οὔσης ἀνάγκης πάντως πᾶν σῶμα [*](o 8r) τινὸς ἄγεσθαι; ἀλλ’ οὕτως ἄν εἰσάγοιτο τὸ πᾶν τὸ πεπερασμένον πρός τι περαίνειν, ὅπερ ὅτι ψεῦδός ἐστιν ἱκανῶς ὁ Ἀριστοτέλης ἔδειξεν· ἕτερον γὰρ τὸ πεπεράνθαι καὶ τὸ ἅπτεσθαι, καὶ τὸ μὲν πρός τι, τὸ ἅπτεσθαι, τὸ δὲ οὔ. δέδεικται δὲ καὶ ὅτι οὐδὲν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἐστιν· ἐστιν· ἂν ἅπτοιτο ὁ οὐρανός. καὶ ἁπλῶς εἰ μὴ ἄπειρόν ἔτι τὸ πᾶν, ἀνάγκη τὸ ἐξωτάτω μηδενὸς ἅπτεσθαι. ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ ἐντὸς σώματος πάντως τινὸς ἅπτεται, ἀλλ’ οὖν τοῦτο συμβέβηκεν αὐτοῖς, φησίν· εἰ οὖν συμβέβηκεν αὐτοῖς τὸ ἅπτεσθαι, κἀν μὴ ἅπτηται, οὐδὲν παρὰ τοῦτο βλάπτεται αὐτῶν ἡ φύσις. ὅτι δὲ οὐ τοῦτό ἐστιν τὸ κενόν, λέγω δὴ τὸ μὴ ἅπτεσθαι σῶμα σώματος, δῆλον ἐντεῦθεν εἰ γὰρ τοῦτο ἦν, πῶς δείκνυσιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἔξω τοῦ οὐρανοῦ κενὸν οὐκ ἔστιν; εἰ γὰρ κενὸν λέγει τὴν ἐπιφάνεταν, ὅταν μηδενὸς ἅπτηται σώματος, καὶ τὸ ἔω τοῦ οὐρανοῦ δηλονότι κενόν ἐστιν, εἴ γε μηδενὸς ἅπτεται ἡ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἐπιφάνεια· ἀλλὰ μὴν λέγει κενὸν μὴ εἶναι ἔξω του οὐράνου· οὐκ ἄρα κενόν ἐστι τὸ μὴ απτεσθαί τινος. πάλιν εἰ τοῦτό ἐστι τὸ κενόν, τὸ μὴ ἀπίεσθαί τι σώματος, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τοῖς· περὶ τοῦ κενοῦ λόγοις τοῦτο ζητεῖ ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἀνάγκη πᾶν σῶμα τινὸς ἅπτεσθαι σώματος. ἀλλὰ γελοῖον· πῶς γάρ φησιν ὅτι οὐ μόνον ἐν τῶ κόσμω οὐκ ἔστι κενόν, ἀλλ’ οὐδὲ ἔξω τοῦ κόσμου: καίτοι γε κατά γε τὴν αὐτοῦ δόξαν οὐδενὸς ἅπτεται ἔξωθεν ὁ οὐρανός. καὶ τί μοι πολλὰ λέγειν; αὐτοῦ τοῦ φιλοσόφου παραθήσομαι τὰς ῥήσεις δηλούσας τί τε εἶναι κενὸν ὑπολαμβάνουσι πάντες, καὶ ὅτι τοῦτο τὸ κενὸν αὐτὸς δείκνυσι μὴ ὄν· οἷον γάρ“ φησί, τόπον τινὰ καὶ ἀγγεῖον τὸ κενὸν τιθέασιν οἱ λέγοντες, δοκεῖ δὲ εἶναι πλῆρες μέν, ὅταν ἔχῃ τὸν ὄγκον οὗ [*](2 ἔχον Κ 3 τι] τὸ Μ ἡ om. Gt 4 τὰ σώματα πολλάκις Gt 5 διαστήμα G: διαστήμ Κ 7 ἄρα G φήσουσι τοῦτο M τὸ μὴ] τὸ μόνον G 8 ἀνάγκη M 9. 11 ἀλλ’ οὕτως—καὶ τὸ ἅπτεσθαι om. M εἰσάγοι Κ 10 ἔδειξεν Γ 8 p. 208a11 sqq. 11 γὰρ Κ: δὲ Gt καὶ τό μὲν πρός τι, τὸ ἅπτεσθαι om. Κ 12 καὶ om. G ὥστε] οὕτως τὲ G 13 τὸ (post ἀνάγκη) ex τῷ corr. M 16 αὐτῶν om. M 18 ἢν, πῶς ἦν G 20 ἅπτεται K 21 ἅπτηται G ἡ om. M 22. 23 κενόν τὸ κενόν Μ) ἐστι τὸ μὴ ἅπτεσθαί τινος ΚΜ: τὸ μὴ ἅπτεσθαί τινος κενόν ἐστι Gt 23 εἰ] εἰς Κ τὸ κενόν GK: κενόν Mt τι σῶμα σώματος Gt 24 τοῦ om. Κ)t 25 γέλοιον Κ 27 alterum γε om. fortasse recte Gt 28 λέγει M παρασθήσομαι Κ: παραμυθήσομαι primitus G 29 τὸ κενὸν priore loco t τοῦτο κενὸν (om. τό) Κ 30 αὐτὸς om. K φησί c. 6 p. 213a15 31 οὗ (ex οὐ?) corr. G2)

δεκτικόν ἐστιν, ὅταν δὲ στερηθῇ, κενόν.“ καὶ πάλιν· ἰοὶ δὲ ἄνθρωποι βούλονται [*](o 8r) κενὸν εἶναι διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστι σῶμα αἰσθητόν. καὶ ζητῶν δὲ αὐτὸς τὴν τοῦ κενοῦ ἔννοιαν τί ποτε σημαίνει, φησὶ καθ’ ἕνα μὲν τρόπον κενὸν λέγεσθαι διάστημα μὴ ὃν πλῆρες αἰσθητοῦ σώματος, ἄλλον δὲ ἐν ᾧ μὴ τόδε ἐστὶ μηδὲ οὐσία τις σωματική, ὡς ἐκ τούτου τοὐ ὁρισμοῦ καὶ τὴν ὕλην κενὸν λέγεσθαι. καὶ τὰ δύο ταῦτα σημαίνεσθαι ὑπὸ τῆς τοῦ κενοῦ φωνῆς εἰπὼν οὐκ εἶπεν ὅτι σημαίνει τὸ κενὸν σῶμα μηδενὸς ἁπτόμενον κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν, ἀλλὰ καὶ ἐνιστάμενος πρὸς τὸ μὴ εἶναι Τὸ κενόν, οὕτως δείκνυσι μὴ ὄν, ὅπερ τῷ ὄντι καὶ τὸ ὄνομα σημαίνει καὶ πάντες ἐννοοῦσι, τὸ ὡς διάστημα τριχῇ διαστατὸν μηδὲν ἔχον σῶμα ἐν ἑαυτῷ. ὅθεν καὶ τοῖς αὐτοῖς λόγοις, φησίν, οἷς ἐλήλεγκται ὁ τόπος μὴ ὢν διάστημα, καὶ τὸ κενὸν ἐλεγχθήσεται ὅτι οὐκ ἔστι· ταὐτὸν γὰρ εἶναι τὸν οὕτως λεγόμενον τόπον καὶ τὸ κενόν. εἰ τοίνυν οὐ λέγεται κενὸν τὸ μηδενὸς ἁπτόμενον, ἀλλὰ διάστημά τι ἐν ᾧ σῶμα μηδέν ἐστιν, οὐδὲν δέ. ἐστ·ι μεταξὺ τοὐ ἁρπαγίου καὶ τοὐ εἰρημένου αὐλοῦ διάστημα ἕτερον παρὰ τὰ ἐγγινόμενα σώματα, δῆλον δήπου ὅτι κἂν ἐξέλθοι τὸ ὕδωρ, οὐδὲν καταλιμπάνεται κενόν· οὐδὲ γάρ ἐστιν ἕτερόν τι διάστημα. τί οὖν βιάζεται ἡ φύσις παρὰ φύσιν ἢ μένειν ἢ κινεῖσθαι τὸ ὕδωρ; δῆλον ὅτι ἵνα μὴ τὸ ἐντὸς κενὸν μείνῃ, ὡς ὄντος τινὸς μεταξὺ τῶν περάτων διαστήματος, ὃ ἐπληρώθη ὑπὸ τοῦ ὕδατος, ὅπερ ἐὰν ἐξέλθῃ τὸ ὕδωρ, μὴ ἀντιμεταστῇ δὲ αὐτῷ ὁ ἀήρ, κινδυνεύει κενὸν εἶναι.

Σαφῶς οὖν οἶμαι καὶ διὰ τούτων δεδεῖχθαι εἶναί τι διάστημα ἕτερον τῶν ἐγγινομένων αὐτῷ σωμάτων κενὸν κατὰ τὸν οἰκεῖον λόγον, ὅπερ καὶ κυρίως ἐστὶν ὁ τόπος. σκόπει δὲ καὶ ἐντεῦθεν. εἰ μὴ δεῖται τὰ γινόμενα σώματα ἔξωθεν διαστήματός τινος ἴσου αὐτοῖς κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις, τί δήποτε ῥήγνυνται ὑπὸ τοῦ γλεύκους οἱ ἀσκοὶ καὶ οἱ πίθοι μετα- βάλλοντος τοὐ οἴνου εἰς πνεῦμα; καίτοι εἰ δημιουργῶν ὁ θεὸς τὰ σώματα 35 οὐ συνυπέστησεν αὐτοῖς διάστημά τι χωρητικὸν τῆς οὐσίας αὐτῶν, ἀλλ’ αὐ- τὰς μόνας τὰς οὐσίας παρήγαγε μὴ δεηθείσας ἔξωθεν τόπου τινός, διὰ τί [*](1 πάλιν ib. p. 213a 27 οἱ δὲ] οὐδὲ G 1.2 βουλεύονται κενὸν μὲν εἶναι M, at cf. p 8r17 2 καὶ om. G 3 φησὶ c. 7 p. 214a6 sqq. 5 ὡς] ὥστ’ M 7 τοῦ iterat G εἰπὼν] καὶ G 8 ἁπτομένου M πρός et mox οὕτως om. G τὸ (ante κενόν) om. M 10 ὡς] εἰς M 11 φησίν ib. p. 214a16 ἐλήλεκται Κ 12 ὢν Gt: ὃν KM ἐλεχθήσεται Κ 13 οὕτως G: ὄντως M: ὄντος Κ: οὕτω t 14 διαστήματι Κ 14. 15 οὐδὲν δέ ἐστι om. Μ 15 ἁρπαγίου (sic) M: ἁρ(??)πα G: ἀρπαγείου Κ: ἁρπαγείου t 16 σώματα om. Μ. ἐξέλθη t 17 οὐδὲν γάρ ἐστιν ἕτερον (om. τι) διάστημα M τί] εἰ Κ 18 aute δῆλον ὅτι inserunt οὐ Μt 19 περάτων] πραγμάτων M 20 ἀντιστῇ G 21 αὐτῷ om. M 22 οὖν om. Κ ἕτερον om. G 23 ἐν αὐτῷ fortasse recte Gt αὐτῶν Κ κενῶν G 24 τὰ γινόμενα KM: γινόμενα τὰ Gt 25 ἶσον primitus Κ 26 οἱ πίθοι] ιοπύθαι Κ 27 εἰς τὸ πνεῦμα M 28 οὗ Κ συνεπέστησεν M 28. 29 ἀλλ’ αὐτὸς μὲν αὐτὰς οὐσίας M)

μὴ καὶ τὸ ἐν τῷ ἀσκῷ γενόμενον σῶμα οὐδενὸς δεῖται τοῦ χωρήσοντος; [*](o 8r) τὸ γὰρ ἅπτεσθαι σῶμα σώματος κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τοῖς σώμασι, διὰ τὸ μὴ συνεχὲς εἶναι τὸ πᾶν, ἀλλὰ διῃρημένον. ταύτῃ κατὰ τὸν Ἀριστοτέλην καὶ ἄλλο ἄλλου τόπος ἐστίν, οὐ διὰ τοῦτο γινόμενον, ἵνα ᾖ αὐτοῦ τόπος οὐ γὰρ διὰ τοῦτο γέγονεν ὁ οὐρανός, ἵνα τόπος ᾖ τῶν ἐντὸς σωμάτων), ἀλλὰ διὰ τὴν τάξιν τῶν γενομένων καὶ τὰς φυσικὰς ῥοπὰς συμβέ- βηκεν ἄλλο ἄλλου τόπον εἶναι. εἰ τοίνυν τὸ ἅπτεσθαι ἀλλήλων συμβέβηκε τοῖς σώμασι, κατὰ δὲ τὸ εἶναι οὐδενὸς δεόνται ἔξωθεν διαστήματος τοῦ δεξομένου αὐτά, ἔδει, ὡς εἶπον, τὸ γενόμενον ἐν τῷ ἀσκῷ σῶμα μεταβάλλοντος τοῦ γλεύκους μὴ δεηθῆναι ἔξωθεν ἄλλου τινὸς τόπου. νῦν δὲ δέεται ῥήγνυσι γοῦν τοὺς ἀσκούς, ἐπειδὴ μήτε ἐκτὸς εἶναι διαστηματος καθ’ αὑτὸ δύναται, μήτε τὸ αὐτὸ διάστημα. δυνατὸν δύο δέξασθαι σώματα. Σκόπει δὲ καὶ ὧδε. εἰ μηδέν ἐστιν ἕτερόν τι διάστημα παρὰ τὰ ἐγγινόμενα σώματα τὸ δεχόμενον αὐτά, ὑφέλωμεν κατ’ ἐπίνοιαν τὰ μεταξὺ σώματα καὶ ἴδωμεν εἰ τῷ ὄντι οὕτως ἔχει. ἀρ’ οὖν εἰ ἐπινοήσωμεν τὰ ἐντὸς τοῦ οὐρανοῦ σώματα μὴ ὄντα, γῆν λέγω καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα καὶ πῦρ, τί λοιπὸν τὸ μεταξὺ κατελείπετο ἢ διάστημα κενόν; ἦν γὰρ δηλονότι εὐθείας ἀπὸ τοῦ κέντρου ἐπὶ τὴν περιφέρειαν πανταχόθεν ἐκβαλεῖν· τὸ οὗν δι’ οὗ τὰς εὐθείας ἐκβάλλομεν τί ἄλλο ἐστὶν ἢ διάστημα κενὸν τριχῇ διαστατόν; καὶ μή τις λεγέτω, ὅτι ἀδύνατος ἡ ὑπόθεσις οὐδὲ γὰρ τῷ παρ’ ἐμοῦ λόγῳ τοῦτο ἠκολούθησεν. ὅταν γὰρ ὑποθέσει τινὶ ἕπηταί τι ὃ μὴ ἐνδέχεται χεται γενέσθαι, τότε ἐκ τοῦ ἀδύνατον εἶναι τὸ ἑπόμενον ἐλέγχομεν τὴν ὑπόθεσιν, ἐπείτοι γε τοῦ συνιδεῖν ἕνεκα τὴν τῶν πραγμάτων αὐτῶν καθ’ αὑτὰ φύσιν καὶ τὰ ἀδύνατα πολλάκις ὑποτιθέμεθα. ὁ γοῦν Ἀριστοτέλης πρὸς τοὺς λέγοντας ὅτι τῇ ὀξεία δινήσει τοῦ οὐρανοῦ ἕστηκεν ἡ γῆ ἀκίνητος, φησὶν ὅτι ἐὰν οὖν στή|σωμεν τῷ λόγῳ τὸν οὐρανόν. ποῦ οἰσθήσεται; [*](ο 8v) καὶ παλιν ἐφεξῆς τὰ σώματα χωρίσας πάσης ποιότητος καὶ παντὸς εἴδους οὕτως αὐτὰ καθ’ αὑτὰ θεωρεῖ. καὶ τῆς ὕλης δὲ οὕτως εἰς ἔννοιαν [*](1 τὸ om. M γενόμενον Κ: γενωμενον G: γινόμενον Mt χωρήσαντος KM 3 μὴ om. Κ 3. 4 ἀριστοτέλη Gt 4 ἄλλο om. G: ἄλλου ἄλλο traicit t γενόμενον M 4. 5 ἶνα μὴ δι’ αὐτοῦ G .5 ὁ om. Gt 6 γινομένων Gt 6. 7 συμβέβηκε δ’ ἄλλο G 8 τὸ] τοῦ M 9 αὐτ·ά (ex αὐτοῦ) corr. G2 ἔδει] δεῖ G γεννώμενον Κ σῶμα GKM: πνεῦμα t 9. 10 μεταβάλλοντος αὐτῶ τοῦ M 10 δὲ om. addit G2 10. 11 δέεται GKM: δεῖται t 11 ῥύγνησι t τας Κ 11. 12 καθ’ αὑτὸ διαστήματος M 12 δύναται KM: δύναιτο Gt 13 σκοπεῖν KM μηδέν ἐστιν] μὴ M τι om. Gt 14 ὑφέλωμεν G: ὑφέλομεν (KM)t 15 σώματος G εἰδῶμεν exempla non emendata t ἄρα KM ἐπινοήσομεν Gt 17 κατελείπετο ἡ ἡ τὸ t) διάστημα KMt: διάστημα κατε- λείπετο G εὐθείας om. G 18 ἐκβάλλειν Gt 19 τὰς] τῆς M οὐδὲ GK: οὐδὲν M: οὐ t τῷ] τῶν M 21 τούτω M ἕπεται GK 22 ἀδυνάτου G 22. 23 τὴν ὑπόθεσιν ἐλέγχομεν τὸ ἑπόμενον M 24 φύσιν] φησι Κ et com- pend. M 25 δυνήσει KM 25. 26 ἀκίνητος] ἀδύνατος Κ 26 φησὶν] cf. Arist. de Caelo Β 13 p. 295a10 sqq. ὅτι om. Gt οὖν Kt: μὲν οὖν G: om. M στήσομεν Κ ποῦ KM: ὅπου Gt 28 post εἴδους addunt ὅτι Gt καὶ om. Gt) ἐρχόμεθα πᾶν αὐτῆς χωρίσαντες καὶ γυμνὴν αὐτὴν καθ᾿ αὑτὴν θεώμενοι. [*](ο 8r) οὐ γὰρ ἄτοπον ὑποθέσεσι χρῆσθαί τισιν, εἰ καὶ ἀδύνατοι εἶεν, πρὸς ἴλλων ἐπίσκεψιν· ἐντεῦθεν γὰρ ἐπειδὴ τῇ κινήσει τοῦ οὐρανοῦ τινες ἀπεδίσοσαν τὴν αἰτίαν τοῦ ἵστασθαι τὴν γῆν, διὰ τοῦτό φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἵνα ἴδωμεν εἰ τῷ ὄντι ἡ τοὐ οὐρανοῦ κίνησις αἰτία ἐστὶ τοῦ ἵστασθαι τὴν γῆν, στήσωμεν τῷ λόγῳ τὸν οὐρανόν, καὶ ζητήσωμεν ποῦ οἰσθήσεται κατὰ φύσιν ἡ γῆ. καὶ ὁ Πλάτων δὲ τὸν τῆς τάξεως τοῦ παντὸς αἴτιον κατ’ ἐπίνοιαν τοῦ κόσμου χωρίσας, ζητεῖ πῶς ἂν ἔχοι τὸ πᾶν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ θεοῦ χωρισθέν. καίτοι τούτων ἕκαστον ἀδύνατον γενέσθαι, ἀλλ’ ὅμως τὰ τῇ φύσει συνημμένα χωρίζει κατ’ ἐπίνοιαν ὁ λόγος, ὡς ἄν ἴδοι πῶς ἕκαστον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ κατὰ τὴν· ἰδίαν ἔχει φύσιν. οὕτως οὖν κἀγώ, ἐπειδὴ οὐ βούλονταί τινες τὸ δεξάμενον τὰ σώματα ἕτερον εἶναι διάστημα παρὰ ταῦτα, ἀλλὰ μόνον εἶναι ἐν τῇ φύσει τῶν ὄντων τριχῇ διαστατὸν τὸ σωματικὸν διάστημα, τῳ αὐτῷ τρόπῳ φημι ὅτι εἰ τοῦτο οὕτως ἔχει, οεδόσθω μοι τῷ λόγῳ μὴ εἶναι τὰ ἐντὸς τοῦ οὐρανοῦ σώματα. ἀρ’ οὖν οὐδὲν κενὸν διάστημα μεταξὺ καταλείπεται; ἀλλὰ πρόδηλον οἶμαι τοῦτο· εἰ γὰρ μὴ ἦν τι μεταξὺ τῶν περάτων τῆς κοίλης τοῦ οὐρανοῦ ἐπιφανείας, τῶν ἐντὸς σωμάτων κατ’ ἐπίνοιαν ἐξαιρεθέντων συνέπεσον ἂν τὰ τοῦ οὐρανοῦ περάται τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὐ γὰρ διὰ τὰ ἐντὸς σώματα ὁ οὐρανὸς ἔχει ὡς ἔχει, ἀλλὰ κἂν μηδὲν ἦν, ὡσαύτως εἶχεν.

Ὃ δὲ ἐπὶ τοῦ παντὸς ἐθεωρήσαμεν, τοῦτο καὶ ἐπὶ μέρους ἔστιν ἰδεῖν. γενέσθω γάρ μοι σφαῖρα χαλκῆ μὴ ναστή, ἀλλ’ ὑπόκενος· δῆλον δήπου ὡς τὸ ἐντὸς ἀπειλημμένον ἀὴρ ἦν. ἐὰν οὖν ἐπινοήσω τὸν ἐντὸς ἀέρα, οὐ λέγω εἰς τὸ μὴ ὂν φθαρέντα, ἀλλὰ εἰς γῆν μεταβάλλοντα ἢ εἰς ὕδωρ οὐ γὰρ δήπου τοῦτο ἀδύνατον), ἐλάττονα τόπον δηλονότι τοῦ ἀέρος κατεχούσης τῆς γενομένης γῆς ἢ τοῦ ὕδατος τὸ λοιπὸν ἐν ᾧ πρότερον μὲν ἀὴρ ἦν, νῦν δὲ οὐδέν, ἐξ ἀνάγκης κενὸν εἶναι. ἀλλά φησιν ὁ Θεμίστιος πρὸς τοῦτο ἐνιστάμενος, ὅτι θᾶττον ἂν συνέπεσεν ὁ χαλκὸ·ς τῆς κόης σφαίρας, πρὶν ἢ ἐκρυῆναι τὸ ἐντὸς σῶμα ἢ μεταβαλεῖν εἰς γῆν. τοῦτο δὲ ἀληθῶς μὲν λέγεται, οὐκ εἰδότως δέ· διὰ τί γάρ, εἰπέ μοι, συνέπιπτεν ὁ χαλκός; μὴ γὰρ ὑπὸ τοῦ ἐντὸς ἀνείχετο σώματος, ὥσπερ ὑπὸ τοῦ πνεύματος οἱ ἀσκοὶ ὅταν φυσῶνται; τί οὖν τὸ αἴτιον τοῦ συμπεσεῖν τὸν χαλκόν; τί δὲ ἄλλο γε ἢ διὰ τὸ μὴ μεῖναί γε τὸ μεταξὺ διάστημα κενόν; πλὴν εἰ καὶ [*](1 χωρήσαντες t γυμνὴν KM: μόνην Gt 2 ἀδύνατον Κ 3 ἐνταῦθα? τὴν κίνησιν M 3. 4 ἀπεδίωσαν t 5 εἰδῶμεν Κ 7 δὲ om. G 9 τοῦ θεοῦ M ἕκαστον τούτων t 10 συνηρημένα M 13 παρ’ αὐτὰ Gt 16 οἶμαι τοῦτο] εἶναι G 18 τοῦ om. G 19 τοῦτο—σώματα om. G 20 ἔχει ὡς Mt: ὡσαύτως G: om. Κ ἢν KM: ἦ Gt εἶχεν] ἔχει G 21 ἰδεῖν om. M 22 γινέσθω Κ χαλκῆ G: κενὴ M μὴ λειαστὴ G ἀλλ’ ὑπόκενος KM: ἀλλ’ ὑποκείμενος G: ἀλλὰ κοίλη t δέ που Κ 25 ἐλάττονος τόπου M τοῦ om. M 26 γινομένης Κ γενομένης τοῦ ὕδατος τῆ γῆ τὸ λεῖπον G 26 27 ἦν ἀήρ M 27 ἐξ] οὐκ ἐξ Κ εἶναι GKM: ἔσται emendat t Θεμίστιος p. 270,26 29 τὰ ἐντὸς σώματα Gt μεταβαλεῖν Κ: καταβαλεῖν M: μεταβάλλειν Gt 31 ἐνείχετο Κ 32 τοῦ Gt: τὸ KM 33 θεῖναι M alterum γε om. Gt 33. p. 576,1 πλὴν—ἔχει om. G)

μὴ ἡ φύσις τοῦτο ἔχει, δεδόσθω μοι τῷ λόγῳ μὴ συμπεσεῖν τὸν χαλκόν, [*](ο 8v) μεταβάλλειν δὲ τὸν ἐντὸς ἀέρα εἰς γῆν, καὶ ὄψει ὡς ἔστι τι μεταξὺ διάστημα ἕτερον παρὰ τὰ ἐν αὐτῷ σώματα. τί γὰρ ἄτοπον, ὥσπερ τὴν ὕλην χωρίζομεν τῷ λόγῳ πάντων εἰδῶν εἰς τὸ τὴν φύσιν αὐτῆς ἐπισκέψασθαι, καίτοι τοῦτό γε ἀδύνατον γενέσθαι ποτέ, οὕτω δὲ καὶ τὸν μεταξὺ τῆς χαλκῆς σφαίρας ἀπειλημμένον ἀέρα ὑποθέσθαι μεταβάλλειν εἰς γῆν μὴ συμπίπτοντος τοῦ χαλκοῦ, ἵνα ἴδωμεν τὸ ἀκόλουθον; καίτοι τὸ αἴτημα οὐκ ἔξω τῆς φύσεως, ἀλλὰ καθ’ ἑκάστην γινόμενον λέγω δὴ τὸν βραχὺν ἀέρα μεταβαλεῖν εἰς γῆν. τίς δὲ ὅλως ἡ ἀνάγκη τοῦ συμπεσεῖν τὸν χαλκὸν τοῦ ἐντὸς ἀέρος εἰς γῆν μεταβάλλοντος; εἰ γὰρ μηδέν ἐστιν ἕτερον διάστημα ἐντὸς παρὰ τὸ περιεχόμενον σῶμα, τίς ὁ κίνδυνος ὥστε μεταβάλ- λοντος τοῦ ἀέρος ἐξ ἀνάγκης τὸν χαλκὸν συμπεσεῖν; κακῶς δὲ κἀκε·ῖνο ὁ Θεμίστιος τῷ Γαληνῷ ἐγκαλεῖ·. ἐκείνου γὰρ αἰτήσαντος καθ’ ὑπόθεσιν ἐξαρθέντος τοῦ ἐν τῷ ἀγγείῳ ὕδατος μηδὲν ἕτερον εἰσρυῆναι σῶμα, ἵνα τὸ ἀκόλουθον ἐπισκέψηται, ἐγκαλεῖ αὐτῷ ὡς τὸ ζητούμενον αἰτοῦντι. λέγει δὲ οὕτως· “ἀλλ᾿ ὑποθώμεθα ἐξαρθέντος τοῦ ὕδατος μηδὲν ἕτερον εἰσρυῆναι σῶμα, μένει τοίνυν μεταξὺ τῆς ἐπιφανείας διάστημα κεχωρισμένον. ἀλλ’ ἄλογος ἡ ὑπόθεσις, ὦ σοφώτατε Γαληνέ· αὐτὸ γὰρ ὑποτίθεται ὃ ζητοῦμεν ζητούντων γὰρ ἡμῶν, εἰ δύναται εἶναι διάστημα κεχωρισμένον, ‘ὑποθώμεθα᾿ λέγεις ‘εἶναι διάστημα κεχωρισμένον.' πλάττεις οὖν σεαυτῷ καὶ ἀναζῳγραφεῖς ὃ βούλει εἶναι διάστημα, οὐχ ὃ ὑπάρχει δεικνύεις.“ ταῦτα μὲν ὁ Θεμίστιος, ὅτι δὲ εὐήθης ἡ ἀπάντησις, παντί γε οἶμαι δῆλον· εἰ γὰρ ὡμολογεῖτο μὲν εἶναι τὸ διάστημα, ἐ.ζη.τεῖτο δὲ εἰ δύναταί ποτε τοῦτο καθ’ αὑτὸ εἶναι κενὸν σώματος, ὅπερ ζητεῖ ἐν τοῖς ἐφεξῆς ὁ Ἀριστοτέλης, εἶτα ὑπέθετο ὁ Γαληνὸς ἐκρυέντος τοῦ ὕδατος μηδὲν ἄλλο μετεμπίπτειν σῶμα, τῷ ὄντι τὸ ζητούμενον ἠξίου λαβεῖν, ἐπειδὴ δὲ τοῦτο μὲν νῦν οὐ ζητεῖται, ἀλλ’ εἰ ἔστιν· ὅλως ἕτερόν τι διάστημα παρὰ τὸ σωματικὸν διά· στῆμα, ὅπερ τόπος ἐσ·τὶ τῶν σωμάτων, ἀξιοῖ δὲ ὁ Γαληνὸς ἐξελθόντος τοῦ ὕδατος μὴ ἐπεισελθεῖν ἕτερον σῶμα, οὐ τοῦτο λέγει, ὡς σὺ φής, Θεμίστιε, ὅτι ‘ἔστω διάστημα κεχωρισμένον τῶν σωμάτων μεταξὺ τοῦ ἀμφορέως᾿, ἀλλ’ ὅτι ‘μὴ εἰσίτω ἄλλο τι σῶμα ἐξελθόντος τοῦ ὕδατος, καὶ οὕτως ἴδωἡ [*](1 ἡ om. Κ τούτω M δεδόσθω μοι τῳ λόγῳ ΚΜ: πάλιν λέγω G: πάλιν λόγῳ λη- πτέον t 4 πάντων τῶν εἰδῶν M γε oin. Gt δὲ] δὴ Κ 6 μεταβαλεῖν Κ 7 τὸ (ante ἀκόλουθον) M: τι τὸ Κ: τι Gt 8 δὴ om. M τὸν GKt: τὸ M 9 μεταβάλλειν Gt πεσεῖν Gt 12 χαλκοῦν M πεσεῖν Κ 12 13 ὁ θεμίστιος κἀκεῖνο Gt 13 κἀκείνου γὰρ G 14 τι σῶμα Κ 15 ὡς τὸ (ex ὡς τῶ) corr. M λέγει p. 270,9 16 ἐξαιρεθέντος Themistius (Simplic. p. 573, 20) 17 μένει τοίνυν KM: μήδ’ εἶναι G: συμβαίνει οὖν εἶναι t 18 ἡ om. G αὐτὸ M: τοῦτο GKt ὑποτίθεται KM: ὑποτεθεῖσαι Gt: ὑποτίθεσαι Spengel 20 πλατεῖς Κ 22 εὔηθές Κ: εὔηθες M παντὶ M 22. 23 εἰ μὲν γὰρ Gt 23 ὁμολόγει τὸ Κ 24 τοῖς] τῆς t 25 ὑπέθετο Κ: ὑπείθετο M: ὑπετίθετο G: ὑπερετίθετο t μηδὲν ἄλλο ἐκρυέντος τοῦ ὕδατος Gt 27 ἕτερόν om. Gt 29 τούτω Κ φῆς primitus M: φησὶ G ὦ θεμίστιε Κ 30 ἔστι Κ 31 μὴ εἰσὶ τῶ G τι om. M ὕδατος] διαστήματος G 31. p. 577,1 καὶ οὕτως—ὕδατος om. GK) μὲν εἰ ἔστι τι μεταξὺ ἢ μή.’ εἰ δὲ ὅλως οἴει ὅτι ἐξελθόντος τοῦ ὕδατος, [*](o 8v) ἐὰν μὴ ὑποθώμεθα ἕτερόν τι εἰσιὸν σῶμα, συμβαίνει εἶναί τι μεταξὺ διάστημα κεχωρισμένον, αὐτὸς τοῖς σαυτοῦ πτεροῖς ἥλως· εἶναι γὰρ λέγεις ἄλλο τι διάστημα μεταξύ, οὐδέποτε μέντοι τοῦτο κενὸν σώματος εἶναι, ὅπερ καὶ ἡμεῖς φαμεν· οὐδὲ γὰρ τοῦτο λέγομεν, ὅτι μένει ποτὲ τὸ διά. στῆμα τοῦτο κενὸν σώματος, ἀλλ’ ὅτι ἐστὶ μὲν ἕτερον πάντων τῶν ἐμ- πιπτόντων σωμάτων, οὐδέποτε μέντοι κενὸν γίνεται σώματος, καὶ διὰ τοῦτο. ἡ ἀντιμετάστασις τῶν σωμάτων καὶ ἡ τοῦ κενοῦ βία, ἵνα μὴ μείνῃ κενὸν σώματος τὸ τοπικὸν διάστημα.

Ἰστέον δὲ ὅτι ἣν ὑποτίθεται ὑπόθεσιν ὁ Θεμίστιος, ὥς τινων λεγόντων τοπικὸν διάστημα τοῦτο εἶναι, οἷόν ἐστι τὸ διάστημα τὸ σωματικὸν δίχα ποιοτήτων, | παντελῶς ἔξω ἐστὶ τοῦ ἀληθοῦς λόγου· οὐδὲν γὰρ ἄλλο [*](p 1r) ἐστὶ τὸ τοιοῦτον διάστημα ἢ σῶμα ἄποιον. εἰκότως οὖν ἕψεται τοῖς οὕτω λέγουσι τά τε ἄλλα ἄτοπα καὶ τὸ σῶμα χωρεῖν διὰ σώματος. ἡμεῖς δὲ οὐχ οὕτω φαμέν· οὐ γὰρ σῶμα εἶναί φαμεν τὸ διάστημα, ἀλλὰ χώραν σώματος καὶ διαστάσεις μόνας κενὰς. ἐκτὸς πάσης οὐσίας καὶ ὕλης. καὶ ὑπάρχει γε πάντα τὰ κοινὰ ὁμολογήματα τοῦ τόπου τῷ τοιούτῳ τόπῳ· καὶ γὰρ ἴσος ἐστὶ μάλιστα τῷ ἐν τόπῳ οὐδὲν μᾶλλον ἢ τὸ πέρας τοῦ πε- ριέχοντος, καὶ ἀκίνητος, ὡς εἶπε, καὶ οὐδέν ἐστι τοῦ πράγματος, καὶ χωριστός, καὶ ἐμπεριέχει δὲ τὸ ἐν τόπῳ οὐδὲν μᾶλλον. ἢ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος. ὥσπερ γὰρ τὴν ἐπιφάνειαν τόπον λέγοντες περιέχειν αὐτήν φασι, καίτοι ἐφαρμόζει γε τῷ πέρατι τοῦ σώματος, οὕτω κἂν τὸ διάστημα ἐφαρμόζοι τῷ σώματι, περιέχοι ἂν τὸ σῶμα, διότι οὐ κενόν ἐστι τὸ ἐγγινόμενον ἐν τῷ σώματι, ἀλλὰ τὸ σῶμα τὸ ἐγγινόμενον ἐν τῷ κενῷ, ὥσπερ ἤδη εἶπον. εἰ μὲν γὰρ ἦν σωματικὸν διάστημα ὁ τόπος καὶ ἐγίνετο ἐν αὐτῷ σῶμά τι, χωρεῖν ἀνάγκη ἦν δι’ ἀλλήλων τὰ διαστήματα, ἐπειδὴ δὲ καθ’ αὑτὸν ὁ τόπος κενόν ἐστιν, οὐκ ἄν εὐλόγως εἴποιέ τις χωρεῖν αὐτὸ διὰ τοῦ σώματος, ἀλλὰ τὸ σῶμα δι’ αὐτοῦ χωρεῖν· πλήρωσις γὰρ μόνον γίνεται τοῦ σώματος ἐν αὐτῷ γενομένου, οὐ μέντοι χώρησις δι’ ἀλλήλων. διὰ τοῦτο δὲ οὐδὲ τὸ μόριον ἔσται καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ· εἰ μὲν γὰρ διῃρεῖτο [*](1 οἴει M: εἴη t 2 μὴ GKM: οὖν t ἕτερόν τι KM: ἕτερόν γε γε μή t) Gt εἰσιὼν Κ τι μεταξὺ εἶναι Gt 3 αὐτὸς τοῖς σαυτοῦ M: αὐτὸς τοῖς αὐτοῖς αὐτοῦ Κ: αὐτοῖς τοῖς ἑαυτοῦ G: ὥστε αὐτοῖς τοῖς σεαυτοῦ t εἶναι γὰρ (γὰρ οm. Κ) λέγεις GKM: λέγεις γὰρ εἶναι t 5 οὐ γὰρ M 7 κενὸν τοῦ σώματος γίνεται M 9 κενὸν KM: μὲν G: μόνον ἄνευ t 10 ἦν M 11 τὸ τοπικὸν (it 12 παχυτήτων M 13 οὖν ἕψεται] συνέψεται G 14 διὰ τοῦ σώματος Gt 17 γε KM: om. G: ’δει ὁμολο- γήματος compend. M 18 ἴσως Κ: ἶσον G τῷ t: τῶν (p. 551,22. ad p. 565,25 sq.?) KM: τὸ G 18. 19 οὐδὲν — περιέχοντος om. fortasse recte KM 18 οὐδὲν G: καὶ t 18 et 20 μᾶλλον] exspectes ἧττον 19 ὡς om. Κ 19. 20 τοῦ — δὲ om. KM 20 οὐδὲν GKM: om. t 21 τόπου λέγοντος Κ 22 ἐφαρμόζεται (om. γε) Κ: ἐφαρμόζει τε M 22. 23 ἐφαρμόζῃ Gt 23 οὐ τὸ κενόν Gt 24 ἀλλὰ τῷ σῶμα t 25 μὲν Gt: μὴ KM 26 σῶμά τι scripsi: σώματι GKM: τῷ σώματι t 27 εὐλογῶν M εἴποιέ GM: εἴποιεν Κ: εἴποι corrigit t, at cf. p. 590,1 al. 28 τοῦ om. M 29 γινομένου t δι’ ἀλλήλων τὰ διαστήματα M 30 δὲ οὐδὲ t: δὲ KM: οὐδὲ G μόριον—διῃρεῖτο om. G ἐν τόπω καθ’ αὑτὸ et διαιρεῖτο Κ)

ὑπὸ τοῦ διαστήματος καὶ τὸ σῶμα τὸ χωρῆσαν ἐν αὐτῷ, ἀνάγκη ἦν ἑκάστου [*](p 1r) μορίου ἰδίᾳ περιγραφομένου καὶ ἕκαστον ἰδίᾳ ἐν τόπῳ εἶναι, εἰ δὲ μὴ διαιρεῖται τὸ σῶμα ὑπὸ τοῦ διαστήματος μηδὲ χωρεῖ τὸ διάστημα διὰ τοῦ σώματος, ποία ἀνάγκη εἶναι τὸ μόριον καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ;

Ἀλλ᾿ ἐκεῖνο ἴσως ἀπορήσειέ τις πρὸς τὸν λόγον, ὃ ἤδη φθάσαντες εἴπομεν, ὅτι εἰ ὁ τόπος διάστημά ἐστιν ἄνευ οὐσίας πάσης καὶ ὕλης ἐν μόναις ταῖς διαστάσεσι τὸ εἶναι ἔχον, αἱ δὲ διαστάσεις τοῦ ποσοῦ, συμ- βήσεται τὸ ποσὸν χωριστὸν εἶναι ἄνευ οὐσίας. ἀλλ’ ἀδύνατον πᾶσαι γὰρ αἱ ἄλλαι κατηγορίαι ἐν τῇ οὐσ·ίᾳ τὸ εἶναι ἔχουσιν. εἰ τοίνυν ἀδύνατον τὸ ποσὸν καθ’ αὑτὸ ὑποστῆναι χωρὶς τῆς οὐσίας, ἀδύνατον εἶναι τὸ τοιοῦτον διάστημα. φημὶ οὖν ἐγὼ ὅτι μάλιστα μὲν οὐ ταῖς ἡμετέραις θέσεσιν ἀνάγκη τὴν τῶν πραγμάΤων ἀκολουθεῖν φύσιν, ἀλλὰ τοῖς πράγμασι συμ- φώνους εἶναι τὰς ἡμετέρας ὁμολογίας. οὐκ ἐπειδὴ τοίνυν οὕτω διωρισά- μεθα ὡς ἀδύνατον ποσόν τι ὑποστῆναι ἄνευ οὐσίας, ἤδη που ἀνάγκη καὶ τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν οὕτως ἔχειν· εἰ γὰρ ἐπειδὴ πάντως ἐν τοῖς σώμασι μετὰ οὐσίας ὁρῶμεν τὸ ποσόν, διὰ τοῦτο καθ’ αὑτὸ οὐκ ἄν ὑποστῆναι ἀποφαινόμεθα, ὥρα καὶ αὐτὰς τὰς οὐσίας μὴ αὐθυποστάτους εἶναι λέγειν. πᾶσα γὰρ φυσικὴ οὐσία ποσοῦ τινος ὡρισμένου δεῖται εἰς τὸ εἶναι· ἀδύνατον γοῦν ἐν τῷ τυχόντι μεγέθει τὸ τυχὸν εἶδος ὑποστῆναι, ὡς ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ παύτης τῆς πραγματείας ἐδείχθη, ἀλλὰ καὶ σὰρξ καὶ ἄνθρωπος καὶ ὀστοῦν καὶ τὰ ἄλλα πάντα φυσικὰ εἴδη οὐκ ἂν ὑπο- σταίη μὴ ἔν τινι ὡρισμένῳ ποσῷ, ἀλλὰ τοῦ ποσοῦ, ἐν ᾧ πεφυκεν ἡ σὰρξ ὑφίστασθαι, φθαρέντος συνεφθάρη καὶ τὸ εἶδος. ταύτῃ οὖν εἴποιμι ἂν τὰ φυσικὰ εἴδη ὡς ἐν ὑποκειμένῳ τῷ ποσῷ τὸ εἶναι ἔχειν. καὶ τί δεῖ περὶ τοῦ ποσοῦ λέγειν 5 οὐδὲν γὰρ τῶν φυσικῶν εἰδῶν ἄνευ ὕλης ὑποστῆναι δύναιτ’ ἄν· πάντα οὖν συμβεβηκότα ἂν εἴη τῇ ὕλῃ. ταῦτα μὲν οὖν ὅπως ἔχει, μακροῦ ἂν καὶ λόγου δέοι καὶ χρόνου πρὸς τὸ γνῶναι, ὅπερ δὲ εἶπον ἐξ ἀρχῆς, καὶ νῦν λέγω, ὅτι ἢ δειξάτωσαν ὅτι οὐκ ἔστι τὸ τοιοῦτον διάστημα καὶ λυέτωσαν τὰ παρ’ ἡμῶν δεδειγμένα, μένα, ἤ, ἔστ’ ἂν ἐκεῖνα μένωσιν, οὐκ ἀναιρήσομεν τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν, ἐπειδὴ τισὶν οὕτως ἔδοξεν ἀποφήνασθαι, ἰνᾶσθαι, ὡς ἀδύνατον τὸ ποσὸν καθ’ αὑτὸ ὑποστῆναι. ἔπειτα δὲ κἀκεῖνο ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι πάσαι αἱ κατηγορίαι [*](1 καὶ om. Gt prius τὸ om. G χωρῆσαι Κ ἣν] ἦ G 2 ἰδία (altero loco) KM: ἤδη G: ἤδη καθ’ αὑτὸ t 4 ποῖα Κ 5 ἐκείνω Κ ἀπορήσειέν Κ: ἀπορήσειεν ἄν t, cf. ad p. 16,10 ὃ GKM: ὃν t ἤδη p. 561,25 7 ταῖς om. Gt ἔχον t ἔχων GKM 8 ἀλλὰ t 10 χωρὶς KM: χωριστὸν Gt 14 ὡς] εἰς G 1,5 εἰ γὰρ ΚΜ σκόπει δὲ καὶ οὕτως· εἰ Gt 16 τῆς οὐσίας Gt 17 ὑποφαιωώμεθα KM ὥρα Gt ὅρα M: ὁρᾶ Κ 18 ante ποσοῦ addunt πάντως Gt 19 γοῦν GM: γοῦν γὰρ Κ οὖν t 20 πρώτῳ λόγῳ c. 4 p. 187b13 sqq. 23 ταύτης G 24 ἤδη Κ τὸ ποσὸν Κ ἔχον M 2.5 δεῖ] δὴ Κ 26 δύναται ἄν Κ post ὕλῃ addunt ὥστε μᾶλλον αὐθυπόστατον τὸ ποσὸν ἡ τὰ οὐσιώδη τῶν εἰδῶν Gt 27 ὅπως KM: ὡς Gt ἔχοι G καὶ λόγου δέοι KM: καὶ δέοι λόγου G: δέοι καὶ λόγου t 29 τὸ om. Gt ὑμῶν Κ 31 οὗτος M ἔδοξεν οὕτως Gt 32. p. 579,1 ἔπειτα —ὑφεστήκασι om. G)

οὐκ ἄνευ τῆς πρὸς ἀλλήλας συμπλοκῆς ὑφεστήκασιν· οὐ γὰρ ἔστιν εὑρεῖν [*](p 1r) μίαν κατηγορίαν ἄνευ τῆς τῶν ἄλλων συμπλοκῆς ὑφεστῶσαν, οὐδὲ αὐτὴν τὴν οὐσίαν ἥτις καὶ καθ’ αὑτὴν ὑποστῆναι δύνασθαι λέγεται. καὶ ἡ ὕλη γοῦν καὶ τὸ δεύτερον ὑποκείμενον, λέγω δὴ τὸ τριχῇ διαστατὸν καὶ ἄποιον σῶμα, ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ δυνάμενον καθ’ αὑτὸ ὑποστῆναι, ὅμως οὐχ ὑφέστηκεν οὐδέποτε ἄνευ ποιοτήτων. καὶ τὸ τοπικὸν οὖν διάστημα, εἰ καὶ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ ἠδύνατο ὑποστῆναι ἄν καθ’ αὑτό τί γὰρ ἐκώλυε χώραν εἶναι κενὴν σώματος, ὥσπερ ἐλέγομεν, εἰ τὸν ἀμφορέα ἐπινοήσομεν μηδὲν ἐντὸς περιέχοντα σῶμα;), ἀλλ’ οὖν οὐδέποτε μένει κενὸν σώματος αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἀλλ’ ὥσπερ ἐπὶ τῆς ὕλης φθαρέντος τοὐ εἴδους ἄλλο εὐθὺς ἐπιγίνεται, οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τούτου ἡ ἀντιμετάστασις τῶν σωμάτων οὐδέποτε τὴν χώραν καταλιμπάνει κενήν, ἀλλ’ ἅμα ἄλλο μὲν ἔξεισι σῶμα, ἕτερον δὲ ἀντεμπίπτει. καὶ ταύτῃ οὐδέποτε ἄνευ οὐσίας οὑδὲ τὸ τοιοῦτον ποσὸν ἔστιν εὑρεῖν. καὶ μήποτε ἡ τοῦ κενοῦ βία αὕτη ἐστί, τὸ μὴ χωρισθῆναί ποτε τὸ τοιοῦτον ποσὸν τῆς οὐσίας. ὥστε ταύτῃ σῴζοιτ’ ἄν καὶ τὸ δοκοῦν ὡμολογημένον εἶναι διὰ τὸν συνεθισμὸν τοῦ συνεχῶς τοῦτο λέγεσθαι; λέγω δὴ τὸ μὴ ἂν τὸ ποσὸν ὑποστῆναι καθ’ αὑτὸ ἄνευ οὐσίας· οὐδέποτε γὰρ ἐνδέχεται εἶναι τὸ κενὸν χωριστὸν σώματος.

Ἀλλὰ γὰρ οὔπω πάντα τὰ ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ καὶ τῷ τοιούτῳ τόπῳ ἐδείξαμεν ὑπάρχοντα, λέγω δὴ τὸ διωρίσθαι ἐν τῷ καθόλου τόπῳ τὸ ἄνω καὶ τὸ | κάτω. καὶ γὰρ ἀπορήσειεν ἄν τις εἰκότως τῷ Ἀριστοτελικῷ συνιστάμενος [*](p 1v) δόγματι, ὅτι εἰ τόπος ἐστὶ τῶν τε βαρέων καὶ κούφων σωμάτων τὸ ἀπειλημμένον ἐντὸς τῆς κοίλης ἐπιφανείας τῆς σεληνιακῆς σφαίρας κενὸν τριχῇ διαστατόν, ὡς ἂν αὐτοὶ φαίητε, φέρεται δὲ φύσει τὰ μὲν κοῦφα ἐπὶ τὸν ἄνω τόπον τὰ δὲ βαρέα ἐπὶ τὸν κάτω, πῶς ἀφοριεῖς τοῦ διαστήματος τούτου τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω; μέχρι γὰρ τίνος τὸ μὲν ἄνω ὁρίσεις, τὸ δὲ κάτω; καὶ εἰ δεῖ τὸν τόπον τινὰ φυσικὴν δύναμιν ἔχειν, καθ’ ἣν τὰ κοῦφά τε καὶ βαρέα τῶν ἰδίων ἐφιέμενα τόπων ἕκαστον ὑπὸ τῆς φυ- [*](1 ἄλληλα M ὑφεστήκασιν Kt: συμπεφύκασιν M 1.2 οὐ γὰρ ἔστιν εὑρεῖν εὑρεῖν om. Κ) μίαν ίαν, sic, Κ) — ὑφεστῶσαν KM: καὶ τὸν τόπον τοίνυν καθ’ αὑτὸν ὑποστῆναι οὐ (haec omnia addidit t: om. G) τῶν ἐνδεχομένων ἐστί· τῶν πρός τι γὰρ ὁ τόπος καὶ τὸ ἐν τόπῳ, καὶ οὐδέτερον τοῦ λοιποῦ χωρὶς εἶναι δύναται· ὥστε τῷ μὲν ἰδίῳ λόγῳ, χωριστός ἐστι τῶν σω- μάτων ὁ τόπος. κατ’ ἐνέργειαν δὲ οὐδέποτέ ἐστι χωρὶς σωμάτων. καὶ τί λέγω περὶ τοῦ πο- σοῦ, ὅπου γε οὐδὲ μία οὐδεμία t) κατηγορία χωρὶς τῆς τῶν λοιπῶν, ἡ πασῶν ἢ τινῶν ὑφέστηκε συμπλοκῆς Gt 2. 3 αὐτὴν τὴν οὐσίαν KM: αὐτὴ ἡ οὐσία Gt 3 δύναι (sic) Κ 4 γοῦν ἡ καὶ Gt 6 τὸ om. Κ 7 οἶον G ἑαυτὸ Κ ἡδύ- νατο ὑποστῆναι ἄν M: ὑποστῆναι ἄν (om. ἡδύνατο) Κ: ὑποστῆναι ἠδύνατο ἀεὶ ἠδύναιτ᾿ ἄν, sic, t) Gt ἑαυτό M 8 λέγομεν t ἐπινοήσωμεν Κ 9 οὖν] οὖ Κ 9. 10 καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτό Gt 10 φθαρέντος τοῦ KM: τοῦ μὲν φθαρέντος τοῦ G: ἑνὸς φθαρέντος t 12 ἅμα om. G: ἅμ’ t ἔξεισι Mt: ἕξει Κ: ἐξήει G 14 ἡ KM: καὶ ἡ Gt αὐτή M 1.5 τοιοῦτο G 19 οὕτω G καὶ τῷ τοιούτῳ τόπῳ οm. KM 20 ante λέγω addit ἓν δέ τι λείπεται μόνον t τὸ] τῶ G διορίσασθαι Gt 22 ὅτι om. G τε om. Mt 23 ἐντὸς om. G 24. p. 597,4 τριχῇ—εἰπὼν δὲ nulla indicata lacuna om. Κ 26 τινὸς M ὁρίσεις M: ὁριεῖς Gt 27 καὶ τίνα (om. εἰ δεῖ τὸν τόπον et φυσικὴν) M 28 ἐμφιέμενα M τῆς om. G)

σικῆς ὁρμῆς ἐπὶ τὸν οἰκεῖον φέρεται, τὸ δὲ τοιοῦτον διάστημα κενὸν τῷ [*](p 1v) ἰδίῳ λόγῳ ὑπάρχον οὐδεμίαν δύναμιν ἔχειν οἷόν τε, τίνι λόγῳ τὰ μὲν ἐπὶ τόδε αὐτοῦ τὸ μέρος φυσικῶς ὁρμᾶ, τὰ δὲ ἐπὶ τὸ ἕτερον; εἰ τοίνυν μάλιστα πάντων δεῖ ὑπάρχειν τῷ τόπῳ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, τῷ δὲ τοιούτῳ τόπῳ οὐκ ἂν ὑπάρξοι, μόνῳ δὲ τῷ πέρατι τοῦ περιέχοντος καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον, ὡς Ἀριστοτέλης τὸν τόπον ὡρίσατο, οὗτος ἄν εἴη κυρίως τόπος. ἐπεὶ γὰρ τὰ κρείττονά τε καὶ ἀνωτέρω εἴδους λόγον ἔχει πρὸς τὰ καταδεέστερα, ἐκείνων δηλονότι ὕλης ἐχόντων πρὸς αὐτὰ λόγον, ἐφίεται δὲ ἡ ὕλη τοῦ εἴδους, ὡς θῆλυ ἄρρενος καὶ ὡς αἰσχρὸν καλοῦ ἕκαστον γὰρ τοῦ εἶναι ἐφίεται, ἔστι δὲ ἕκαστον ὅτε ἀπειλήφοι τὴν οἰκείαν τελειότητα, τοῦτο δέ ἐστι τὸ εἶδος), εἰκότως τὸ μὲν πῦρ τοῦ κατὰ φύσιν αὑτοῦ τόπου ἐφίεται, τουτέστι περιέχεσθαι ὑπὸ τῆς ἐπιφανείας τοῦ σώματος τῆς σεληνιακῆς σφαίρας, ἵνα κοσμῆται ὑπ’ αὐτοῦ καὶ οἷον εἰδοποιῆται (κοσμεῖται δὲ ὑπ’ αὐτοῦ καὶ τελειοῦται τῷ τὸ μὲν ποιεῖν τὸ δὲ πάσχειν, ποιεῖ δὲ καὶ πάσχει οὐκ ἄλλως ἢ τῷ ἅπτεσθαι), ὡσαύτως δὲ καὶ ὁ ἀὴρ ἐφίεται τοῦ ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὸς περιέχεσθαι σφαίρας, καὶ οὕτω μέχρι τῶν ἐσχάτων.

Ἀλλὰ καὶ πρὸς ταῦτα εὔκολος ἡ ἀπάντησις· τὰ αὐτὰ γὰρ καὶ τῷ Ἀριστοτελικῷ λόγῳ οὐδὲν ἧττον συμβαίνει. εἰ γὰρ πέρας τοῦ περιέχοντός ἐστιν ὁ τόπος, τὰ δὲ περιεχόμενα ἄλλα ὑπὸ ἄλλης ἐπιφανείας τοῦ ἀέρος ἢ τοῦ ὕδατος περιέχεται, ὡς ἂν ἕκαστον ἔχῃ μεγέθους ἢ σμικρότητος, λεγέτωσαν ἡμῖν μέχρι τίνος τὸν κάτω τόπον ὁρίσομεν. εἰ γὰρ ὄρη τινὰ διὰ μεγέθους ὑπερβολὴν σχεδὸν ἐγγίζει τῇ σεληνιακῇ σφαίρα, ὡς καὶ διὰ τοῦτο Σεληναῖα καλεῖσθαι, εἰ ταῦτα νοήσομεν μὴ συνεχῆ ὄντα τῇ γῇ ἀλλὰ διῃρημένα, πότερον ἐν τῷ ἄνω τόπῳ λεχθήσεται ἢ ἐν τῷ κάτω; καὶ τί λέγω ταῦτα; οἱ ἐπάνω τούτων ἐπικείμενοι λίθοι, ἢ τὰ περὶ τὸ κέντρον τοῦ παντὸς ἢ γῆς μόριά τινα διῃρημένα τοῦ ὅλου ἢ ὕδατος, ἆρα ἐν τῷ κάτω τόπῳ εἰσίν; οὐκοῦν ὁ ὑπὸ τὰ ὄρη ἐκείνα ἀὴρ ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἂν εἴη τόπῳ κατωτέρω ὑπάρχων τῶν βαρέων σωμάτων. κἄν μὴ διῃρημένα μένα δὲ ἐπινοηθείη τὰ ὑψηλότερα τῶν ὀρῶν, ἀλλ’, ὥσπερ εἰσί, συνεχῆ τῇ ὅλῃ γῇ, πότερον τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ ἀέρος, τὴν περιέχουσαν τὰς κορυφὰς αὐτῶν, μόριον φήσομεν τοῦ κάτω τόπου ἢ οὗ; καὶ τοῦτο μέχρι πόσου; τὰ αὐτὰ καὶ περὶ τοῦ ἄνω τόπου ἐροῦμεν· ποῖον γὰρ ἐρεῖς τὸν ἄνω τόπον; πότερον τὴν κοίλην ἐπιφάνειαν τῆς σεληνιακῆς σφαίρας; ἀλλ’ [*](1 τοιοῦτο G 2 τίνι Mt: τῶ G καὶ τὰ μὲν G 3 τὸ (ante ἕτερον) M; οm. Gt 3. 4 μάλιστα πρὼν M: κἄν τὰ μάλιστα Gt o post περιέχοντος iterat ὑπάρξοι t περιέχοι G 6. 7 οὗτος—τε om. G 7 εἴδους Mt: διδοὺς G: δὲ εἴδους corr. G2 8 ἔχοντα primitus M I) τοῦ om. G ἄρενος M alterum ὡς om. G 10 ἀπειλήφει G 11 αὐτοῦ (sic) Mt: om. G 13 ἤδη ποιῆται M 19 εἰ γὰρ πέρας iterat incipiente nova pagina M 19. 20 τοῦ περιέχοντος ἐστὶν M: ἐστὶ τοῦ περιέχοντος Gt 22 διὰ M: om. Gt, qui mox ὑπερβολὴ 25 post τόπῳ addit ὄντα t δειχθήσεται G 27 ἄρα Μ 28 ὑπὸ Gt: ἐπὶ M 29 μὴ G2 Mt: om. G 30 ἐπινο M ὑψιλότερα (sic) M: ὑψηλότατα Gt 31 πρότερον primitus G 32 πόσου Mt: τοσούτου G)

εἰ αὕτη μόνον εἴη ὁ ἄνω τόπος, καὶ τὰ ὑπὸ ταύτης προσεχῶς περιεχόμενα, [*](p 1v) ταῦτα μόνα ἐν τῷ ἄνω ἐστὶ τόπῳ, οὐκ ἄν εἴη ὁ ἀὴρ ἐν τῷ ἄνω τόπῳ, ἐπεὶ μὴ ὑπὸ ταύτης προσεχῶς περιέχεται, ἀλλ’ ὑπὸ τῆς τοὐ πυρός. ἀλλ’ εἰ καὶ αὕτη ἄνω εἴη, δύο ἐρύη ἂν εἴη τοῦ ἄνω τόπου. καὶ περὶ τοῦ κάτω δὲ ὁ αὐτὸς λόγος ἐπί τε τῆς γῆς σκοποῦντι καὶ τοῦ ὕδατος. καὶ τίς ἀνείη ἡ διαφορὰ τοῦ τε ἄνω τόπου πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἔτι τοῦ κάτω; ὅτι μὲν αἱ αὐταὶ ἀπορίαι οὐδὲν ἧττον καὶ τούτῳ ἕπονται τῷ λόγῳ, σαφὲς ἐντεῦθεν, ὡς δὲ τὸ ἀληθὲς ἔχει, γνοίης ἂν οὕτως. κυρίως μὲν οὐδ’ ἄν εἴη ἐν τῶ παντὶ κατὰ φύσιν τὸ ἄνω κ·αὶ τὸ κάτω, ἀλλ’ ὡς αὐτός φησιν ἐν ἑτέροις, τὸ κύκλῳ καὶ τὸ πέριξ. εἰ δὲ καὶ φήσομεν ἄνω μὲν τὸ πέριξ, κάτω δὲ τὸ μέσον, ἔσται κάτω μὲν τόπος ὁ ἀπειλημμένος ὑπὸ τῶν βαρέων σωμάτων, ἄνω δὲ ὁ ὑπὸ τῶν κούφων· τὰ γὰρ ἐπανι- στάμενα τῶν ὀρῶν βίᾳ ὑπερανέχει τὸ ὅλον. βίᾳ δὲ λέγω, διότι εἰ καὶ συνεχῆ ἐστι τῇ ὅλῃ γῇ, ἀλλ’ οὐ πανταχόθεν αὐτῇ συνάπτει· ἔοικε γὰρ τοῖς λίθοις τοῖς ἐπιτιθεμένοις ἀλλήλοις ἐν ταῖς οἰκοδομίαις. τὴν δὲ παρὰ φύσιν αὐτῶν θέσιν δηλοῦσιν ἱκανῶς αἱ ἀπορρήξεις αὐτῶν· ἀπορραγέντα γάρ, ὡς δὴ παρὰ φύσιν ὄνια, φέρεται ἐπὶ τὸν οἰκεῖον καὶ κατὰ φύσιν τό- πον. τὸ δὲ λέγειν δύναμίν τινα ἔχειν αὐτὸν καθ’ αὑτὸν τὸν τόπον γε- λοῖον πάνυ· οὐ γὰρ ἐπιφανείας ἐφιέμενα φέρεται ἐπὶ τοὺς οἰκείους τόπους ἕκαστα, ἀλλὰ τῆς τάξεως ἐφιέμενα, ἧς παρὰ τοῦ δημιουργοῦ τετυχήκα- σιν. ἐπεὶ οὖν τὴν ἐσχάτην μὲν τάξιν ἡ γῆ εἴληφεν, ὥστε πᾶσιν ὑφίστασθαι, δευτέραν δὲ τὸ ὕδωρ, καὶ τρίτην καὶ τετάρτην ὅ τε ἀὴρ καὶ τὸ πῦρ, εἰκότως, ὅταν ταύτης τῆς τάξεως παρασαλευθῇ τι καὶ τὸ πεφυκὸς ἄλλῳ ἐπιπολάζειν ὑπό τινος βίας μὴ ἐπιπολάζῃ αὐτῷ ἀλλ’ ὑφίστηται, τῆς τάξεως ἧς ὑπὸ τοῦ δημιουργοῦ ἔλαχεν ἐφιέμενα κινεῖται ἐπὶ τοσοῦτον, ἕως ἂν ἐν ταύτῃ γένηται. φέρεται οὖν ἐπὶ τὸ ἄνω τὰ κοῦφα, οὐχ ἁπλῶς ἅπτεσθαι τῆς ἐπιφανείας τοῦ περιέχοντος ἐφιέμενα, ἀλλὰ τῆς τάξεως ἣν ὁ δημιουργὸς αὐτοῖς ἐπένειμε· τότε γὰρ μάλιστα τὸ εἶναι ἔχουσι, καὶ τὴν ἑαυτῶν τότε ἔχουσι τελειότητα. οὐχ ὁ τόπος οὖν ἔχει τὴν δύναμιν τοῦ φέρεσθαι τὰ σώματα ἐπὶ τοὺς οἰκείους τόπους, ἀλλὰ τὰ σώματα ἔφεσιν ἔχει τοῦ τὴν αὑτῶν φυλάττειν τάξιν.

Tεσσάρων οὖν ὄντων τῶν στοιχείων, καὶ δύο μὲν κοῦφ’ ὢν δύο δὲ βαρέων, ῥέων, | ἐγὼ μέν, εἴ γε δεῖ ὅλως ἀφορίζειν, φημὶ ἄνω μὲν τόπον εἶναι τὸ [*](p 2r) μόριον τοῦ διαστήματος τὸ ἀπειληφὸς τὰ κοῦφα σώματα, κάτω δὲ τὸ [*](1 αὕτη M: αὐτὴ Gt 2 δ’ ἐστὶ M 3 τῆς om. G 4 αὐάτη μόνη ἄνω G 6 ἡ M: om. Gt 7 μὲν M: μὲν οὖν Gt 9 οὐδ’ GM: οὐκ t τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω κατὰ φύσιν Gt 10 ἐν ἑτέροις] cf. De Caelo Δ 1 p. 308a17 sqq.? Simplic. p. 605,19 11 ἔσται μὲν κάτω τό- πος ὅλος ἀπειλημμένος M 12. 13 ἐπανιστάμενα M: ἐπαναστήματα Gt 13 ὑπεράνω ἔχει τοῦ ὅλου G 18. 19 πάνυ γελοῖον Gt 19 γὰρ διὰ τὰς ἐπιφανείας (om. ἐφιέμενα) G 20 ἀλλὰ τῆς τάξεως ἐφιέμενα Μ: οὐδὲ γὰρ τῆς περιεχούσης ἐπιφανείας ἐφίεται τὰ βαρέα· ἀλλὰ τῆς ἐπὶ τὸ κέντρον ῥοπῆς· ἐφίεται οὖν ἕκαστα τῆς τάξεως Gt 24 αὐτὸ primitus M ὑφίστηται M: ἀφίστηται Gt 25 ἐφιέμενα ταύτης t 28 ἀπένειμε Gt καὶ M: καὶ γὰρ Gt 29 ἔχουσι Μt: ἴσασι G 30 ἀλλ’ αὐτὰ τὰ fort, recte Gt, qui mox ἔχει ἔφεσιν 31 αὐτῶν (sic) M: ἑαυτῶν Gt 33 τὸν τόπον M 34 κοῦφα corr. superscr. G2: κάτω G)

ἀπειληφὸς ὃς τὰ βαρέα, ὁ δὲ Ἀριστοτέλης οὐκ ἄν ἔχοι λέγειν τίς ἐστι κυρίως [*](p 2r) ὁ ἄνω τόπος καὶ τίς ἐστιν ὁ κάτω. εἰ γὰρ ὁ μὲν ἄνω τῶν κούφων ἐστὶν ὁ δὲ κάτω τῶν βοέων, καὶ ἔστιν ὁ ἄνω τόπος τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τῆς σεληνιακῆς σφαίρας, αὕτη δὲ τὸ πῦρ μόνον προσεχῶς περιέχει, οὐκ ἄν εἴη ἄνω ὁ ἀήρ, ἢ δύο εἴδη τοῦ ἄνω τόπου. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ κάτω. εἰ δὲ καὶ τὰς ἐντὸς τῆς ἀπλανοῦς σφαίρας ἐν τόπῳ βούλεται εἶναι, ἐν τῷ τόπῳ δὲ πάντως τὸ ἄνω ἐστὶ καὶ τὸ κάτω, ἔσται τὸ μὲν ἄνω τὸ δὲ κάτω, τ·ὸ μὲν βαρὺ τὸ δὲ κοῦφον, ὅπερ οὐ βούλεται. ὥστε οὐ πάντως εἰς τὸ ἄνω καὶ εἰς τὸ κάτω τὸν τόπον ἀνάγκη διαιρεῖν, οὐδὲ κατὰ τὰ αὐτῷ δοκοῦντα. πῶς δὲ οὐχὶ καὶ τὸ αὐτὸ περιέχον τε εἴη καὶ περιεχόμενον; καὶ γὰρ ἡ θάλασσα, εἴ γε ἐν τόπῳ ἐστί, περιέχοιτο ἄν ὑπὸ τῆς ἀνεχούσης αὐτὴν ἐπιφανείας, τῆς γῆς δηλονότι μετὰ τοὐ ἐπιπολάζοντος αὐτῇ ἀέρος. ὁμοίως δέ, εἴπερ ἐστὶ καὶ ἡ γῆ ὅλη ἐν τόπῳ καθ’ ὅλην ἑαυτήν, περιέχοιτο ἄν κατά τι μόριον ἑαυτῆς ὑπὸ τῆς ἐπιφανείας τοῦ ὕδατος τῆς πρὸς τῶ πυθμένι τῆς θαλάσσης. ὥστε καὶ ἡ ἐπιφάνεια τῆς γῆς τόπος τοῦ ὕδατος, καὶ ἡ τοῦ ὕδατος τόπος τῆς γῆς, καὶ τὸ αὐτὸ καθὸ περιέχεται κατὰ τοῦτο καὶ περιέχει. τούτων δὲ οὐδὲν ἕπεται τοῖς τὸ διάστημα τὸν τόπον εἶναι λέγουσιν.

Ἀλλὰ πάλιν ἐπαποροῦσι τῷ λόγῳ, καί φασιν ὅτι εἰ ᾖ τι τοιοῦτον διάστημα κενὸν. τῷ ἰδίῳ λόγῳ τὸ δεξόμενον τὰ σώματα, ἀνάγκη τοῦτο καὶ ἄπειρον εἶναι· οὐδὲ γὰρ ἕξει τι πέρας. τὸ γὰρ πέρας τῶν τριχῇ διαστατῶν ἐπιφάνειά ἐστι, τίς δὲ ἂν εἴη τοῦ τοιούτου διαστήματος ἐπιφάνεια τῆς ἐπιφανείας ἐν σώμασιν ὑφεστώσης; ὥστε εἰ καὶ κεχώρηκε δι’ αὐτοῦ ἡ πᾶσα τοῦ οὐρανοῦ σωματότης μέχρι τῆς ἐξωτάτω ἐπιφανείας, πέρας δὲ τούτου εἶναι οὐκ ἐνδέχεται, ἀνάγκη κεχύσθαι αὐτὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἐπ’ ἄπειρον, ὅπερ καὶ αὐτὸ μὲν καθ’ ἑαυτὸ ἄλογον, ἐλήλεγκται δὲ καὶ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ἱκανῶς καὶ ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ καὶ ἐν τῆ Περὶ οὐρανοῦ. ἐγὼ δὲ οὐκ οἶδα ὅπως κἂν τὸ πιθανὸν ἔχειν δόξῃ ἡ τοι- αύτη ἀπορία. πρῶτον μὲν γάρ, ὥσπερ τριχῇ διαστατὸν τὸ τοιοῦτον έννοεῖν νοεῖν ἐνδέχεται, οὕτω καὶ ἐπιφάνειαν ἀνάλογον τούτῳ, ἔπειτα εἰ καὶ ἐπιφάνειαν ἀνάλογον αὐτῷ μὴ οἷόν τε ἦν ἐπινοῆσαι, οὐ διὰ τοῦτο ἀνάγκη καὶ ἐπ’ ἄπειρον ἐκτείνεσθαι τὸ κενόν· ἐπειδὴ γὰρ τόπος τῶν σωμάτων ὑπέστη, τοσοῦτον μὲν ὑπέστη ὅσον οἷόν τε ἦν χωρῆσαι τὰ κοσμικὰ σώ· μάτα, συμπερατοῦται δὲ τοῖς τῶν σωμάτων πέρασιν. ὥσπερ γάρ, εἰ τὸ [*](1 ὁ δὲ Mt: ὁ μὲν οὖν G λέγειν om. M 2 γὰρ Gt: γε M 3 ἐστὶν om. Gt, qui mox βαρέων ἐστὶ 6. 10 εἰ δὲ—δοκοῦντα δοκοῦντα οm. M 14 ὅλη καθ’ ὅλην ἑαυτὴν ἐν τόπῳ 16 ἡ τοῦ] ὁ τοῦ M 19 ὠὰ γὰρ πάλιν G ἡ M: εἴη Gt τοιοῦτο G 20 δεξάμενον 22 ἐπιφάνειά ἐστι—ἐπιφάνεια M: ἐπιφάνειαν G: ἐπιφάνεια· ἄρας δὲ αὐτὸ οὐχ ἕξει ἐπιφάνειαν t τῆς Gt: τῆς δὲ M, qui mox σῶμ(??) 23 καὶ κεχώρηκε M: καιχώρηκε primitus G: κεχώρηκε corr, G et t 25 τούτου M: τοῦτο Gt 26 εὔλογον G 27 καὶ (ante ὑπὸ) om. Gt καὶ ἐν ταὐτὴ κτλ.] cf. ad p. 409,3 28 δόξη GM: δόξει t: num δόξοι? 29 ἀπορία] πραγματεία G τὸ om. G 30 τούτων G 31 αὐτῷ] οὐτῶ G 32 ἐπειδὴ Mt: ἐπεὶ G ὁ τόπος Gt 33 οἶόν om. M)

μεταξὺ τοῦ ἀμφορέως κενὸν ἐπινοηθείη, ἐμβληθῶσι δὲ διάφορα σώματα [*](p 2r) ἐν τῷ ἀμφορεῖ μὴ συνεχῆ μὲν πρὸς ἄλληλα ἁπτόμενα δέ, ὡς ἕκαστον μέρος τι τοῦ ἐντὸς τόπου καταλαβεῖν, ἕκαστον μὲν ἀνάγκη τῶν μορίων τοῦ κενοῦ συμπερατοῦσθαι τῷ δεχθέντι σώματι, καὶ τὸ ὅλον δὲ κενὸν μέχρι τῆς τοῦ ἀμφορέως κοίλης ἐπιφανείας περατοῦσθαι πάντων τῶν ἐντὸς σωμάτων μέχρις αὐτῆς περατουμένων, οὕτω καὶ ἐν τῷ παντὶ ἑκάστη μὲν τῶν ἐντὸς σφαιρῶν μόριον τοῦ κενοῦ πεπερασμένον ἀπεηφε, τὸ δὲ πᾶν τῷ παντὶ κόσμῳ συμπερατοῦται πέρας ἔχον οὐ̣ μόνον τὸ ἴδιον· οὐ γὰρ ἀδύνατον καὶ τούτου ἐπιφάνειαν ἐπινοεῖν, ὥσπερ καὶ τοῦ ἐναπολμβάνοντος μορίου τῶν ἐντὸς σωμάτων ἔστι τι πάντως πέρας, καὶ αὐτὴν δὲ ὄπ ερ εἶπον τὴν τοῦ ἐξωτάτω σώματος ἐπιφάνειαν ἅμα οὖσαν τῷ αὐτοῦ πέρατι.

Ἀλλὰ γὰρ ταῦτα ἡμῶν xoiic παρὰ τοῦ Ἀριστοτέλους περὶ τοῦ τόπου εἰρημένοις ἀντιλεγόντων ἔλεγεν ὁ φιλόσοφος ἀτͅολογούμ-ανος, ὡς ὅτι φυσικὸς ὢν ὁ Ἀριστοτέλης περὶ τούτων ποιεῖται τὸν λόγον τῶν πραγμάτων, ὅσα καὶ ἔστι καὶ διοικεῖιαι ὑπὸ φύσεως, ἔστι δὲ ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ὥστε εἰ τοῦτό ἐστιν ἡ φύσις, ὅσα ἄρα φυσικά ἐστι τῶν πραγμάτων, ταῦτα ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν ἔχει κινήσεως καὶ ἠρεμίας· ὅσα οὖν οὐκ ἔχει ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ταῦτα οὐδὲ φυσικά ἐστιν, ὥστε οὐδὲ διαλέξεται περὶ τούτων ὁ φυσιολόγος. τὸ οὖν διάστημα τὸ τοιοῦτον, οὐδεμίαν ἔχον ἐν ἑαυτῷ ἀρχὴν κινήσεως καὶ ἠρε- μίας (οὐὸὲ γὰρ αὔξεται οὐδὲ ἀλλοιοῦται οὐδὲ κατὰ τόπον κινεῖται· οὐδὲ γὰρ γίνεται καὶ φθείρεται), οὐδὲ φυσικὸν ἂν εἴη. τοῦ οὖν λόγου ὄντος τῷ Ἀριστοτέλει περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ζητεῖ νῦν τί ποτέ ἐστιν ὁ τῶν φυσικῶν πραΤαάτων τόπος φυσικὸς ὢν δηλονότι καὶ αὐτός. εἰκότως οὖν τὸ μὲν τοιοῦτον διάστιμα οὗ φησι τόπον εἶναι τῶν φυσικῶν σωμάτων εἴτε ἔστιν εἴτε μή (οὐδὲ γάρ ἐστι φυσικόν), μόνον δὲ εὑρίσκει ἐν τοῖς φυσικοῖς ὄντα τόπον τοῖς σώμασι φυσικὸν τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος καθὸ περιέχει τὸ περιεχοῳνον.

Ἐγὼ δὲ πρὸς ταὗιά φημι, ὅτι εἰ μὲν τῷ ὄντι μηδένα λόγον ἐποιεῖτο ὁ Ἀριστοτέλης εἴτε ἔστιν εἴτε μὴ τοιοῦτόν τι διάστημα, μόνον δὲ δεικνύειν ἐπειρᾶτο ὅτι ὁ τόπος τῶν φυσικῶν σωμάτων οὐκ ἔστι τοιοῦτόν τι διάστημ, λέγω δὴ τὸ τριχῇ ὸιαστατόν, κἂν τὸ πιθανὸν εἶχεν ἴσως ἡ ἐπιχείρησις τοῦ φιλοσόφου, οὐ τὸ εἶναι τοιοῦτον ὸιά·σιημα ἀναιροῦντα δεικνύοὔσα τὸν Ἀριστοτέλην, ἀλλὰ τὸ εἶναι αὐτὸ τόπον τῶν φυσικῶν σωμάτων [*](1 ἐμβληθεῖεν t 4 δεχθέιιt: λεχθέντι G : δειχθέντι M G τῶ παντὶM: τόπω παντὶG: τῷ παντὶ τόπῳ t 7 ἐντὸς M: ἐκτὸς Gt II ἐξωτάτου Gt L3 ὅτι (cf. ad p. G,3ll. 3’iO,7)M: ἔτι Gt τὸν om. G 18 ἐν αὑτοῖς scrips! : ἐν αὐτοῖς Alt : om. G 19 οὖν GM: δὲ t αὐτοῖς scrips! : αὐτοῖς Gt: ἑαυτοῖς M 21 ἔχον M: ἔχων G ἔχει αὑτῷ G 23 γὰρ γίνεται M: γίνεται Gt οὐδὲ 51: ὥστε οὐδὲ (it 24 τῷ] τοῦ M ἀριστοτέλη M et primitus G 24. 2(1 ζητεῖ μ οὖν om. tr 27 μένον G 28 τόπον ὅπα Gt 31 τοῦ ἀριστοτέλους G 32 ὅτι om. M 33 εἶχεν ἴσως Mt: ἴσως εIχεν (i 34 οὐ M: οὐδὲ Gt τοιοῦτόν τι Gt 34. 35 δεικνῦσα G 35 ἀριποτε G: ἀρστο- ἀη t αὐτὸ M: αὐτὸν Gt)

φυσικὸν ὄντα καὶ αὐτόν, ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ἄντικρυς διὰ πάντων [*](p 2r) δεικνύειν πειρᾶται καὶ ἐνταῦθα καὶ ἐν τοῖς περὶ τοῦ κενοῦ λόγος, ὅτι οὐδὲ ἔστι διάστημ’ ἄλλο παρὰ τὰ σωματικὰ διαστήματα, πλασματώδης δείκνυται ἡ τοῦ φιλοσόφου ὑπὲρ Ἀριστοτέλους· ἀπολογία. ἔπειτα τὸ λέγειν ὅτι διὰ τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸ τοιοῦτον διάστημα οὐδὲ οἶδεν αὐτὸ ὁ φυσικός, διότι περὶ φυσικῶν ὁ φυσικὸς διαλέγεται, φυσικὰ δέ ἐστι τὰ ἔχοντα κινή- σεως ἀρχὴν καὶ ἠρεμίας, καὶ τοῦτο προφανῶς παρὰ τὰ δοκοῦντά ἐστι τῷ Ἀριστοτέλει· σαφῶς γὰρ I τὸν τόπον αὐτὸς ἀκίνητον βούλεται εἶναι κατὰ [*](p 2r) πᾶ ’σαν κίνησιν. αὐτῇ γοῦν λέξει οὕτω φησί· “διὸ ὅταν μὲν ἐν κινουμένῳ κινῆται καὶ μεταβάλλῃ τὸ ἐντός, οἷον ἐν ποταμῷ πλοῖον, ὡς ἀγγείῳ χρῆται μᾶλλον ἢ τόπῳ τῷ περιέχοντι. βούλεται δὲ ἀκίνητον εἶναι ὁ τόπος· διὸ ὁ πᾶς μᾶλλον ποταμὸς τόπος ἐστίν, ὅτι ἀκίνητος ἅπας. ἅπας. τὸ τοῦ περιέχοντος πέρας ἀκίνητον πρῶτον, τοῦτ’ ἐστὶν ὁ τόπος. καὶ πρὸ τούτων δὲ ὀλίγον δεικνύναι πειρώμενος, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ διάστημ’ ὁ τόπος, εἰς ἄτοπον ἀπήγαγε τὸν λόγον τῷ καὶ αὐτὸν τὸν τόπον συμβαίνειν μεταβάλλειν· οὕτως ἄρα ὡς ἀξίωμά τι ὑπάρχειν τῷ τόπῳ βούλεται τὸ ἀμετά- βλητον αὐτὸν εἶναι. καὶ εἰκότως γε· εἰ γὰρ καὶ ὁ τόπος ᾗ τόπος ἐστὶ μεταβάλλῃ, ἢ κατ’ οὐσίαν <ἂν> μεταβάλλοι ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ἢ κατὰ τόπον. ἀλλ’ οὗτε κατ’ οὐσίαν μεταβάλλοι ἄν οὐ γάρ ἐστιν οὐσία), οὔτε κατὰ ποιότητα ποσὸν γὰρ μᾶλλον ὁ τόπος, οὐ ποιόν), πολλῷ δὲ πλέον οὐδὲ κατὰ τόπον· ἔσται γὰρ τοῦ τόπου τις ἄλλος τόπος. ὅτι δὲ οὐδὲ κατὰ ποσὸν μεταβάλλει αὐξανόμενος καὶ μειούμενος, αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης μαρτυρεῖ· ὡς γὰρ ἓν καὶ τοῦτο τῶν ὡμολογημένων ὡς μὴ ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ, τὸ αὔξεσθαι λέγω ἢ μειοῦσθαι, ἐν ταῖς πέρι αὐτοῦ τίθησιν ἀπορίαις. εἰ δὲ ἀμετάβλητον βούλεται εἶναι τὸν τόπον, οὐκ ἂν τὸ διάστημα διὰ τὸ ἀμετάβλητον εἶναι ἀπεδοκίμαζε τόπον εἶναι τῶν φυσικῶν σωμάτων, ἀλλὰ διὰ τὸ μηδὲν νομίζειν ὅλως εἶναί τι τοιοῦτον διάστημα, ταύτῃ ἀνελεῖν αὐτὸ ἐπεχείρησεν. ἄλλως τε πολλὰ τῶν φυσικῶν ἀκίνητά ἐστι, περὶ ὧν καὶ ὁ φυσικὸς διαλέγεται, οἷον τὰ κέντρα τῶν σφαιρῶν, οἱ πόλοι. καὶ αὐταὶ δὲ αἱ ψυχαὶ ἀκίνητοί εἰσι κατ’ αὐτὸν μάλιστα τὸν Ἀριστοτέλην πᾶσαν φυσικὴν κίνησιν, οὐ μόνον αἱ λογικαὶ ὠὰ καὶ αἱ ἄλογοι, [*](3 διάστημά τι ἄλλο Gt τλασματώδης M: πλαστώσης Gt 4 τῶ λέγειν G 5 αὐτὸς M 6 διαλέξεται Gt immo τὰ <ἐν αὑτοῖς> ἔχοντα 8 ἀριστοτέλη M αὐτὸς τὸν 9 φησί p. 212a16 9. 13 διὸ—τοῦτ᾿ ἐστὶν ὁ τόπος om. G 10 μεταβάλλει M 11 ἀκίνητον νητον ὁ τόπος M: ἀκίνητος ὁ τόπος εῖναι t 12 ἐστίν M: om. t 13. 14 πρὸ τού- ο τῶν κτλ.] cf. Arist. p. 211b23 15 ἀπῆγε G τῶ καὶ G: τὸ καὶ Mt 16 βούλεται τῷ τόπῳ Gt 17 εἰκότως] ὁ τόπος G καὶ (post γὰρ) cm. t 18 μεταβάλλη M: μεταβάλλοι t: μεταβάλοι G ἂν μεταβάλλοι t: μεταβάλει G: om. M ἢ κατὰ ποσὸν om.M 19 μεταβάλοι ἄν G 21 τὶς t: τίς GM ὅτι] ἔστι G 22 μεταβάλοι G αὐξόμενος Gt ὡς αὐτὸς G 23 τοῦτο GM: αὐτὸ t 24 ὑπαρχόντων Gil: ὑπάρχον χον t 25 εἰ δὲ G: οὐδὲ M: εἰ δὴ t 26 εἶναι (post τόπον) Mt: τινὰ G 27 νομί- ζειν μηδὲν Gt ἀλλ᾿ ὥστε ὥστε primitus M 29 καὶ om. t 30 παι G ἀκίνηταί M 30. 31 ἀριστοτε(??) G 31 αἱ (post καὶ) om. G) φυσικαὶ δηλονότι ζωαὶ οὖσαι, καὶ ὅμως λόγον αὐτῶν ποιεῖται ὁ φυσικός. [*](p 2v) ὥστε καὶ τὸ τοιοῦτον διάστημα περὶ οὗ ὁ λόγος, εἴ γε ὅλως ὑφεστάναι ἐνόμιζεν ὁ Ἀριστοτέλης, οὐκ ἂν διὰ τὸ εἶναι αὐτὸ ἀκίνητον μηδὲ εἶναι ὅλως αὐτὸ δεικνύειν ἐπειρᾶτο.

[*](p. 212a7)

Δοκεῖ δὲ μέγα τι εἶναι καὶ χαλεπὸν ληφθῆναι ὁ τόπος διά τε τὸ παρεμφαίνεσθαι τὴν ὕλην καὶ τὴν μορφήν, καὶ διὰ τὸ ἐν ἠρεμοῦντι τῷ περιέχοντι γίνεσθαι τὴν μετάστασιν τοῦ φερομενου. ἐπιχειρήσας πρότερον ἐφ’ ἑκάτερα περὶ τοῦ τόπου, ἔλεγε τοιοῦτον δεῖν ἀποδοθῆναι περὶ τοῦ τόπου λόγον, ὃς καὶ τὰς ἀπορίας τὰς εἰς αὐτὸν φερομένας ἐπιλύεται, καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ δείξει ὑπάρχοντα, καὶ τὸ τῆς δυσκολίας τῆς περὶ αὐτοῦ αἴτιον δῆλον ποιήσει. ἀποδοὺς οὖν τί ἐστιν ὁ τόπος, ὅτι τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος καθὸ περιέχει τὸ περιεχόμενον, νῦν τὰ προεπηγγελμένα δεῖξαι βούλεται· καὶ πρῶτόν γε τὸ τῆς δυσκολίας αἴτιον, ὅτι τὸ παρεμφαίνεσθαι ἐν τῇ περὶ αὐτοῦ θεωρίᾳ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ διάστημα. τὸ δὲ πλῆθος τῶν παρεμφαινομένων ἐπιθολοῖ τὴν περὶ αὐτοῦ σκέψιν, καὶ μάλιστά γε τὸ διάστημα· πολλὴν γὰρ ἔχει τὴν πρὸς τὸν τόπον ὁμοιότητα. καὶ γὰρ ἀκίνητον εἶναι τὸ διάστημα δοκεῖ, ὥσπερ ὁ πρῶτος τόπος, καὶ δέχεσθαι μένον τὸ αὐτὸ διάφορα σώματα. δῆλον δὲ τὸ αἴτιον τῆς ἀπάτης, ὅτι τοῖς σώμασι συνεισιόν τε καὶ συνεξιὸν τὸ διάστημα τῷ ταῖς μὲν ἄλλαις ποιό- τησιν αὐτὰ διαφέρειν, τῷ δὲ διαστήματι τὰ αὐτά τε εἶναι καὶ ἴσα τά γε τὸν ἴσον ἐκπληροῦντα τόπον) ἓν καὶ ταὐτὸν εἶναι δοκεῖ καὶ ἀκίνητον, κλεπτομένης αὐτοῦ τῆς ἐξαλλαγῆς διὰ τὴν ὀξύτητα τῆς ἀντιμεταστάσεως τῶν σωμάτων. συμβάλλεται δέ, φησίν, εἰς ταύτην τὴν δόξαν καὶ ὁ ἀὴρ δοκῶν ἀσώματος εἶναι τοῖς πολλοῖς διὰ τὴν λεπτομέρειαν· κενὸν γὰρ εἶναι φαντάζονται τὸν μεταξὺ τόπον τῶν ἄκρων, οὐχ ὁμοίως κι- νοῦντος τὴν αἴσθησιν τοῦ ἀέρος τοῖς ἄλλοις στοιχείοις. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, οὐ μόνον τὰ πέρατα τοῦ ἀγγείου τόπος εἶναι δοκεῖ, ἀλλὰ καὶ τὸ μεταξὺ πᾶν· κενὸν γὰρ εἶναι καθ’ αὑτό. διὸ καὶ πολλῶν δεόμεθα λόγων εἰς τὸ δεῖξαι, ὅτι ἔστι τι σῶμα ὁ ἀήρ, ἔκ τε τῶν πομφολύγων τε καὶ [*](1 ποιεῖται M: ποιεῖ Gt 2 παρ’ οὗ λόγος M 5 lemma habet G (5. 8 διὰ—φερομένου om. t 6. 7 διὰ τῶ ἐν primitus M 9 ἐπεχείρεσε (sic) δὲ et mox καὶ ἔλεγε M τόπου] τοιούτου G 10 δεῖ G 11 ἐπιλύεται M: ἐπιλύσεται Gt cf. ad p. 541,11 12 καὶ om. G 15 γε τί τὸ τῆς Gt 15. IG παρ’ αὐτοῦ M 17 ἐπιθολεῖ (sic) Mt ἐπιθολοῖ κτλ. ex Themist. p. 276,19 ad verbum fere tralata γε M: om. Gt Tbemistius 19 εἶναι δοκεῖ τὸ διάστημα Gt 20 μένον Mt: μό- νον G 21 ἐξιὸν Tbemistius 22 τὰ (ante αὐτά) om. M ἶσα Mt: πάντα G τά γε] τὰ δὲ corrupte Tbemistius 24 ἐξαλλαγῆς M: ἐναλλαγῆς Gt Tbemistius 25 εἰς τὴν δόξαν ταύτην t)

καὶ ψόφων τῶν γινομένων ἐν τῷ πληροῦσθαι ὕδατος τὸν ἀμφορέα ἀπὸ [*](p 2v) δεξαμενῆς, καὶ ἐκ τοῦ βίας δεῖσθαι εἰς τὸ καταδῦσαι τὸ στόμιον, καὶ ἐκ τοῦ διὰ στενῶν ὀπῶν μὴ ἐκρεῖν τὸ ὕδωρ ἀνεχόμενον ὑπὸ τοῦ ἀέρος, τῷ τε τοὺς πεπληρωμένους ἀσκοὺς πνεύματος ἐπιπολάζειν τε ἐν τῷ ὕδατι καὶ τὰ ἐπικείμενα ἀνέχειν, καὶ ἐκ τῶν ῥηγνυμένων ἀσκῶν τε καὶ πίθων ὑπὸ τοῦ γλεύκους διὰ τὸ γεννώμενον ἐν αὐτ.οῖς πνεῦμα, καὶ ἐξ ἄλλων μυρίων. διὰ οὖν τὸ ὑπονοεῖν κενὸν εἶναι τὸ μεταξὺ τῶν περάτων τοῦ ἀμφορέως, ἐντεῦθεν καὶ πάντα τόπον τοιοῦτον εἶναι νομίζουσιν· οὐ γὰρ δοκεῖ δια- φέρειν τι τοῦ ἀγγείου ὁ τόπος, ἀλλ’ ἔστι τὸ μὲν ἀγγεῖον τόπος μέτα - φορητός, ὁ δὲ τόπος ἀγγεῖον ἀμετακίνητον. τῷ οὖν κινητῷ καὶ ἀκινήτῳ μόνον διοίσουσιν ὁ φυσικὸς τόπος καὶ τὸ ἀγγεῖον. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ὅταν ἐν κινουμένῳ τι κινῆται, ὡς ἐν ἀγγείῳ μᾶλλόν ἐστι τῷ τοιούτῳ ἢ ὡς ἐν τόπῳ, οἷον ὡς τὸ ἐν ποταμῷ κινούμενον πλοῖον· συγκι- νεῖται γὰρ τῷ ῥεύματι, ὥστε τὸ περιέχον προσεχῶς τὸ πλοῖον ὕδωρ κυριώτερον ἀγγεῖον ἂν λεχθείη· δεῖ γὰρ τὸν τόπον ᾗ τόπο.ς ἐστὶν ἀκίνητον εἶναι. εἰ δὲ δεῖ, φησί, τόπον καλεῖν τοῦ πλοίου, ὁ ὅλος ποταμὸς μᾶλλον ἂν λεχθείη τόπος ἢ τὸ προσεχῶς περιέχον· ὅλος γὰρ ὡς ὅλος ἀκίνητός ἐστιν ὁ ποταμός· μᾶλλον οὖν ὁ ὅλος ποταμὸς τόπος τοῦ πλοίου. τόπος δὲ οὐχ ὁ πρῶτος δηλονότι, ἀλλ’ ὁ κοινός, ποταμὸν δὲ ὅλον ἀκουστέον οὐ τὸ ὅλον ὕδωρ τὸ ἀπὸ τῶν πηγῶν μέχρι τῶν ἐκβολῶν, ἀλλ’ αὐτὴν τὴν πᾶσαν κοίτην, ᾗ ἐπίκειται τὸ ὕδωρ. ὥστε κἄν ἐν ἀέρι τι κινῆται συγκινουμένου τοῦ ἀέρος καὶ μὴ μένοντος, ταύτῃ ὡς ἐν ἀγγείῳ λέ- γοιτ’ ἂν εἶναι καὶ οὐκ ἐν τόπῳ, εἰ δὲ ἀκινητίζοι ὁ ἀήρ, τότε ὡς ἐν τόπῳ ἐστὶ τούτῳ· δεῖ γὰρ τὸν τόπον ἀκίνητον εἷναι τοῦ ἐν αὐτῷ κινουμένου.

Oὕτω δείξας τὸ αἴτιον τῆς χαλεπότητος τοῦ τόπου, ἐκ τοῦ ἀποδεδομένου περὶ αὐτοῦ λόγου, λέγω δὴ | ὅτι τὸ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος [*](p 3r) ἀκίνητον, εὐθὺς δείκνυσιν ὅτι τῷ λόγῳ τούτῳ ἕπεται καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ. ἦν δὲ πέντε τὸν ἀριθμόν, τὸ περιέχειν καὶ μηδὲν τοῦ πράγμτος εἶναι, τὸ μήτε μείζονα εἶναι μήτε ἐλάττονα τὸν πρῶτον τόπον τοῦ περιεχομένου, τὸ πάντα τόπον ἔχειν τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, τὸ ἀπολείπεσθαι ἑκάστου καὶ χωριστὸν εἶναι, τὸ ἀκίνητον εἷναι. καὶ τέως ὅτι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω ὑπάρχει τῷ τόπῳ, καὶ προσέτι τὸ ἀκίνητον· 5 διὰ γὰρ τὸ εἶναι τὸν τόπον πέρας τοῦ περιέχοντος, τό τε μέσον τοῦ παντὸς κόσμου καὶ τὸ ἔσχατον τοῦ οὐρανοῦ, τὸ κατὰ τὴν κοίλην ἐπιφάνειαν τὴν πρὸς ἡμᾶς, κοινότατοι τόποι εἰσί. καὶ ὁ μὲν τῶν κούφων σωμάτων τόπος [*](2 τοῦ (ante βίας) Gt: τῆς M καταδῦσαι G: κταδύναι M: καταδύσαι t 3. 4 τῷ τε] τὸ M 4 τε (ante ἐν) om. superscr. G 11 ἀκινήτω M: τῷ ἀκινήτῳ Gt, at cf. p. 589,31 12 τι om. Aristotelis libri (praeter Ι); cf. p. 584,9 12. 13 τῶ τοιούτω M: τὸ τοιοῦτο (τοιοῦτον t) Gt 14 πλείον’ (sic) et 16 πλείου t 15, 16 ἀκίνητ (h. e. ἀκίνητος) primitus M 17 περιίχων ὕδωρ fort, recte Gt 18 ὁ ὅλος M: oXos ὁ Gt 20 ὅλον ὕδωρ Μ: πᾶν ὕδωρ Gt 23 ἀκινητίζοι GM: ἀκίνητος εἴη t 27 ἀκίνητον ὅν Gt ἕπεται τούτω Gt 28 πέντε] ἑ t 30 τὸ πάντα Mt: τὀν πάπα G cf. ad p. 541,4 32 post ἀκίτητον aclduut εἶναι Gt 34 τόν κατὰ M)

ὢν ἄνω μάλιστα καὶ κυριώτατα εἶναι δοκεῖ τοῦτο δέ ἐστιν ἡ χοίλη ἐπιφάνεια "[*](p 3r) τῆς σεληνιακῆς σφαίρας), ὁ δὲ τῶν βαρέων, ὅς ἐστι τὸ μέσον τοῦ παντός, κάτω. μέσον δὲ λέγει ἤτοι τὸ κέντρον τοῦ παντός, ἢ μάλιστα τὸ πέρας τὸ περιέχον τὴν γῆν, ὅπερ ἐστὶ πῇ μὲν τὸ τοῦ ἀέρος πέρας, τῆ δὲ τὸ τοῦ ὕδατος· μέση μὲν γὰρ τοῦ παντὸς ἡ γῆ, ὥστε καὶ μέσος τόπος ὁ ταύτην περιέχων. περιέχει δὲ αὐτὴν κατά τινα μὲν μέρη τὸ πέρας τοῦ ἀέρος τὸ πρὸς τῇ γῇ, κατά τινα δὲ τὸ πέρας τοῦ ὕδατος τὸ ἁπτό- μενον ἀύτης.

Ἐτι δέ, φησί, καὶ τὸ ἀκίνητον ὑπάρχει τῷ τόπῳ. ὁ μὲν γὰρ ἄνω τόπος καὶ εἴδει καὶ ἀριθμῷ ὅλος ὡς ὅλος ἀμετάβλητός ἐστιν (εἰ γὰρ κατὰ μόρια κινεῖται, ἀλλ’ οὖν κατὰ τὸ ὅλον ἀκίνητός ἐστι κατὰ πᾶσαν κίνησιν), ὁ δὲ κάτω τόπος κατ’ εἶδος μὲν ἀεὶ ὁ αὐτός ἐστι, κατ’ ἀριθμὸν δὲ οὐκέτι· γενητὰ γὰρ καὶ φθαρτὰ τὰ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος μόρια, καὶ οὐκ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ [τὰ] μόρια ἅπτεται τῆς γῆς ὁ ἀὴρ καὶ τὸ τῷ μέντοι εἴδει ἡ αὐτὴ ἐπιφάνεια ἀεὶ περιέχει τὴν γῆν, καὶ ὡς ὅλη πάλιν ἀκίνητός ἐστι πᾶσαν κίνησιν. ταῦτα εἰπών φησιν ὅτι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω πλεοναχῶς λέγεται. λέγεται γὰρ ἄνω, φησίν ὅ τε ἄνω τόπος, τουτέστιν ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τῆς σεληνιακῆς σφαίρας, καὶ αὐτὸ τὸ ἄνω, τουτέστι τὸ περιεχόμενον ὑπ’ αὐτῆς σῶμα, λέγει δὲ πᾶν τὸ κοῦφον. καὶ πάλιν κάτω λέγεται ἥ τε ἐπιφάνεια τοῦ ἀέρος ἡ πρὸς τῷ μέσῳ τοῦ παντός, λέγω δὴ ἡ περιέχουσα τ.ὴν γῆν, καὶ αὐτὰ τὰ ἐν μέσῳ σώματα, λέγω δὴ τὰ βαρέα. ἦν δὲ καὶ τοῦτο ὑπάρχον τῷ τόπῳ, τὸ μήτε μείζονα αὐτὸν εἶναι τοῦ ἐν τόπῳ μήτε ἐλάττονα, καὶ τοῦτο δὲ ἐνυπάρχει τῷ λόγῳ τοῦ τόπου· εἰ γὰρ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος, τὰ δὲ πέρατα τοῦ περιέχοντος καὶ τοῦ περιεχομένου ἅμα ἐστίν ἐφαρμόζουσι γὰρ ἀλλήλαις αἱ ἐπιφάνειαι), οὔτε μείζων ἂν εἴη οὔτε ἐλάττων ὁ τόπος, ἀλλ’ ἴσος. ἴσος δὲ δηλονότι κατὰ τὴν περίμετρον· οὐ γὰρ δὴ καθ’ ὅλον τὸ τριχῇ διαστατόν. ὥστε οἱ διάστημα λέγοντες τὸν τόπον εὐλογώτερον ἄν φυλάττοιεν τὸ ἴσον εἶναι τὸν τόπον τῷ ἐν αὐτῷ· ἐπὶ γὰρ ταύτης τῆς δόξης κατὰ πᾶσαν διάστασιν ἴσος ἔσται. πολλῷ δὲ πλέο καὶ τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸν τόπον ἐπὶ ταύτης τῆς δόξης φυλάττεται· τὸ μὲν γὰρ πέρας τοῦ περιέχοντος συγκινεῖται τῷ σώματι οὗ ἐστι πέρας, τὸ διάστημα δὲ κενὸν ὂν καθ’ αὑτὸ καὶ οὐκ οὐσία ἀκίνητόν ἐστι πᾶσαν κίνησιν· ὥστε ἐκείνως μὲν οὐδεὶς τόπος ἀκίνητος, [*](1 ὢν om. Gt 2 ὅς M: τόπος Gt 3 μέρος δὲ λέγει G 4. 5 περιέχον—ὕδατος] τοῦ πέρατος G 4 ἐστὶ M: om. t 5. 6 τόπος μέσος Gt 7 τινα] τι M τὸ (post ὕδατος) om. G 10. 11 εἰ γὰρ—ἀκίνητός ἐστι cm. M 12 ἀεὶ om. G 13 γενητὰ G: γεννητὰ (sic) M: γεννητὰ t τοῦ (post καὶ) om. Gt 14 ταὐτὰ t: ταῦτα GM τὰ ilelevi 16 τὸ κάτω καὶ τὸ ἄνω Gt 20 ἥ τε ἐπιφάνεια M: ἡ τὰς ἐπιφανείας G: ἢ ἡ ἐπιφάνεια t ἡ πρὸς M: ἢ πρὸς G: ἡ τὰ πρὸς t 20. 21 λέγω δὴ—σώματα om. G 22 αὐτῶν M 24 πέρας ἐστι τὸ περιεχόμενον τὰ δὲ M 2.5 ἄλληλα καὶ (om. αἱ) ἐπιφάνειαι G 26 ἄν εἴη M: εἴη G: εἴη ἄν t 27 τὸν τριχῆ Al 28 τὸν (post εἶναι) om. G 29 τῷ] τὸ G ἴσος et paulo post δὲ om. G 32 τὸ διάστημα δὲ M: τὸ δὲ διάστημα Gt 33 εὐκίνητόν ἐστι G ἐκεί- νως t: ἐκείνης M: κινεῖ· ὣς G)

οὕτως δὲ πᾶς. οὐδὲ γὰρ ἀπλῶς κατ’ εἶδος ἀκίνητον δεῖ εἷναι τὸν τόπον, [*](p 3r) ἀλλὰ καὶ κατ’ ἀριθμόν, τάχα δὲ οὐδὲ κατ’ εἶδος ἐκείνως ἀκίνητον ἐνδέχεται εἶναι· εἰ γὰρ εἴη τι ἐν τῷ ποταμῷ ἑστηκὸς ὑποβρύχιον, εἶτα τοῦ ὕδατος ὑπονοστήσαντος μηκέτι αἱ τοῦ ὕδατος ἐπιφάνειαι περιέχωσιν αὐτό, ἀλλ’ αἱ τοῦ ἀέρος, πῶς οὐχὶ καὶ κατ’ εἶδος ἐξήλλακται ὁ τόπος καὶ κεκίνηται τοῦ πράγματος ἀκινήτου μένοντος; φασὶ πρὸς ταῦτα ἀπολογούμενοι, ὅτι οὐχ ἁπλῶς τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος δεῖ νομίζειν εἶναι τὸν τόπον, ἀλλὰ τὸ πέρας μετὰ τῆς τοιᾶσδε σχέσεως τῆς πρὸς τὸ περιεχόμενον· ὥσπερ οὖν τὰ αὐξόμενα καὶ ὅλως τὰ τρεφόμενα μένει τὰ αὐτὰ ὄντα τῷ ἀριθμῷ τῷ τὸ αὐτὸ εἶδος φυλάττεσθαι, καίτοι τῆς ὕλης παραρ- ρεούσης, οὕτω καὶ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἔσται τόπος διὰ τὸ ἐν τῇ αὐτῇ σχέσει φυλάττεσθαι τὸ περιεχόμενον. τοῦτο δὲ πάνυ ἐστὶν ὑπόψυχρον· συμβήσεται οὕτω μηδέποτέ τι ἐν ἄλλῳ καὶ. ἐν ἄλλῳ γίνεσθαι τόπῳ. κἀν γὰρ ἀκίνητος ἦ ὁ ἀήρ, ἡμεῖς δὲ κινούμεθα, ἐν οἱῳδήποτε μέρει αὐτοῦ γενώμεθα τὴν αὐτὴν ἀνάγκη σχέσιν ἔχειν ἡμᾶς πρὸς αὐτὸν καθ’ ἣν καὶ περιεχόμεθα ὑπ’ αὐτοῦ. ὥστε ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ τόπῳ ἔσται Σωκράτης ἐν ἀγορᾷ τε ὢν καὶ ἐν Λυκείῳ· οὐδ’ ἄρα κατὰ τόπον κεκίνηται. ἀδύ- νατον ἄρα, εἴπερ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος, ἀκίνητον εἶναι τὸν τόπον, ἀλλ’ ἀνάγκη αὐτὸν κινεῖσθαι καὶ τοῦ πράγματος ἠρεμοῦντος· ὥστε καὶ διὰ τοῦτο ἀνάγκη τὸ διάστημα εἶναι τὸν τόπον. εἰ δέ τις λέγοι ‘ἀλλ’ οὐχ ᾗ τόπος ἐστὶ κινεῖται· ἐπιφάνεια· γάρ ἐστιν, ἀκίνητος δὲ αὕτη ὅσον ἐφ’ ἑαυτῇ, ἐπεὶ καὶ ἀσώματος’, φημὶ πρὸς τοῦτο, ὅτι οὐχ ἁπλῶς ἡ ἐπιφάνειά ἐστι τόπος, ἐπεὶ πᾶσα ἂν ἐπιφάνεια τόπος ἦν, ἀλλ’ ᾗ περιέχει. ὡς περιέχουσα δὲ μεταβάλλει· εἰ γὰρ τοῦ πράγματος ἀκινήτου μένοντος του περιεχομένου αὐτὴ ποτὲ μὲν περιέχει ποτε δε μη, η ποτε μὲν ἄλλο ποτὲ δὲ ἄλλο, δῆλον ὡς αὐτὴ ἂν εἴη ἡ μεταβάλλουσα ἡ συμ- μεταβαλλομένη τῷ σώματι οὗ ἐστι πέρας. ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον, τὰ δὲ λοιπὰ δύο τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ, τό τε περιέχειν μηδὲν ὄντα τοῦ πράγματος καὶ τὸ ἀπολείπεσθαι καὶ χωριστὸν εἶναι, ὁ μὲν Ἀριστοτέλης οὐ προσέθηκεν, ὡς δῆλα καὶ προφανῆ. εἰ γὰρ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος, καὶ τὸ περιέχειν αὐτόθεν ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ δῆλον καὶ τὸ χωριστὸν εἶναι καὶ μηδὲν τοῦ πράγματος· τὸ ὢ μὲν γὰρ ἐν τόπῳ χωρίζεται τοῦ τόπου, τὸ δὲ πέρας τοῦ περιέχοντος οὐ [*](1 οὕτω t ἀπλῶς (sic) M: ἅπας ὡς G: μόνον t τὸν τόπον εἶναι Gt 2 ἐκείνως t: ἐκείν’ M: ἐκεῖνο G o τῷ om. Gt 4 περιέχωσιν (cf. v. 14. p. 583,1. ad p. 470,16) GM: περιέχουσιν t αὐτὰ G 6 φασὶ M: φασὶ δὲ Gt 7 δεῖν G 9 αὐξανόμενα t 10 ante ὄντα exciderint nonmilla 11 ἔσται om. Gt 13 τι GM: τι κινούμενον t ἐν (post καὶ) om. Gt γίνεσθαι τόπω M: τόπῳ γενέσθαι Gt 14 κινώμεθα t ἑνοιωδήπτε t μέρη M 14. 15 γενόμεθα t 1^ τῆ αὐτὴ ^r πρὸ.ς αὐτό M καὶ cm. Gt 16 περιεχώμεθα primitus M αὑτῷ om. G 20 τὸν om. G 21 οὐχὶ τόπος G 23 ἂν om. G ᾗ] οὗ G 25 et 26 αὐτὴ M: αὕτη Gt 25 περιέχει Gt: περιέχοι ut videtur M μή GM: οὔ t 26 ἡ (post μεταβάλλουσα) scripsi: ἢ M: era. Gt: καὶ Diels 29 τό τε M: τὸ Gt) χωρίζεται τούτου οὗ ἐστι πέρας, ἀλλ’ οὐδ’ ἐστί τι τοῦ περιεχομένου τὸ [*](p 3r) πέρας τοῦ περιέχοντος, οὔτε μέρος οὔτε πάθος οὕτε ἄλλο οὐδέν. τὰ αὐτὰ δὲ ταῦτα φυλάξαιεν ἄν καὶ οἱ διάστημα λέγοντες, πλὴν τοῦ περιέχειν. καὶ γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ διάστημα τοῦ ἐν αὐτῷ σώματος καὶ χωρίζεται αὐτοῦ, τὸ δὲ περιέχειν ἢ οὐ συγχωρήσουσιν ὅλως ὑπάρχειν τῷ τόπῳ, ἢ μᾶλλον καὶ αὐτοῖς οὕτως ὑπάρξει τὸ περιέχειν τῷ τόπῳ ὥσ|περ κἀκείνοις· [*](p 3v) τοῖς μὲν γὰρ πέρας τοῦ περιέχοντος λέγουσιν εἶναι τὸν τόπον, διὰ τὸ πέρας εἶναι σώματός τινος, τὸ δὲ πέρας ἔξωθεν περιέχειν τὸ ἐν τόπῳ, διὰ τοῦτο δοκεῖ σαφὲς εἶναι τὸ περιέχειν τὸν τόπον οὐ πρὸς τὸ πέρας ·ἀφορῶσιν ὅπερ κυρίως ἐστὶ τόπος, ἀλλὰ πρὸς τὸ σῶμα οὗ ἐστι πέρας, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ πέρας, ὅπερ ἐστὶν ὁ κυρίως τόπος, ἐφαρμόζον τῷ πέρατι τοῦ ἐν τόπῳ, καὶ μήτε μεῖζον αὐτοῦ ὂν μήτε ἔλαττον ἀλλ’ ἐν ταὐτῷ ὄν, αὐτὸ ὅμως περιέχειν λέγεται, οὕτω δῆλον ὅτι καὶ τὸ διάστημα κατὰ τὸ πέρας ἑαυτοῦ ἐφαρμόζον τῷ πέρατι τοῦ ἐν αὐτῶ σώματος, ταύτῃ λέγοιτο ἂν καὶ αὐτὸ περιέχειν. τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἑτέρας δόξης, οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τῆς λοιπῆς ἐφαρμοζόντων τῶν περάτων ἀλλήλοις, τοῦ τε τοπικοῦ καὶ τοῦ ἐν τόπῳ, τὸ μὲν λέγειν περιέχειν, τὸ δὲ μὴ πε- ριέχειν; ἢ οὖν ἐπὶ μηδετέρου λεγέσθω τὸ περιέχειν, ἢ ἐπ’ ἀμφοῖν. Καὶ διὰ τὸ ἐν ἠρεμοῦντι τῷ περιέχοντι γίνεσθαι τὴν μετάστασιν τοῦ φερομένου. ἠρεμοῦντος· γὰρ τοῦ ἀγγείου μεθισταται τὸ ἐν αὐτῷ περιεχόμενον, καὶ ἄλλοτε ἄλλο τὸν αὐτὸν μεταλαμβάνει τόπον, οὐ μόνον δὲ ἐν τῷ ἀγγείῳ, ἀλλὰ καὶ τοῦ περιέχοντος ἀέρος ἀκινήτου μένοντος ἄλλοτε ἄλλα εἰς αὐτὸν μετεμπίπτει σώματα. ἐπεὶ οὖν ἠρεμοῦν τὸ περιέχον ἄλλοτε ἄλλα δέχεται σώ μαία, δοκεῖ τὸ μεταξὺ τοῦ περιέχοντος διάστημά τι εἶναι καθ’ αὑτὸ ἕτερον τῶν σωματικῶν διαστημάτων ἐγγι- νομενων.

[*](p. 212a14)

ἐστι δὲ ὥσπερ τὸ ἀγγεῖον τόπος μεταφορητός, οὕτως ὁ τόπος ἀγγεῖον ἀμετακίνητον.

Ὲπειδὴ ὡς ἐπὶ ἀγγείου τὸν λόγον ἐγύμνασεν, ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι καὶ τί πρὸς τὸν τόπον, εἰ ἐπὶ ἀγγείου οὕτως ἔχει; διὰ τοῦτο φησιν ὅτι οὐδὲν διαφέρει τόπος ἀγγείου, εἰ μὴ τῷ κινητῷ καὶ ἀκιν.ήτῳ. ὅθεν καὶ ἐπαλλάττει τὰ ὀνόματα, καὶ καλεῖ καὶ τὸν τόπον ἀγγεῖον καὶ τὸ ἀγγεῖον [*](4. 5 καὶ γἀρ—τὸ δὲ περιέχειν om. M 5 οὐ t: οὔ G: οὔ M 7. 8 διὰ τὸ M: διὰ τὸν τόπον G: διὰ τὸ τὸν τόπον t 8 τὸ δὲ σῶμα ἔξωθεν περιέχειν τὸ ἐν τῶ τόπω G 9 δοκεῖ om. M τὸν τόπον τὸ περιέχειν traicit G οὐ] οὗ G 10 κυρίως ἐστὶ τόπος M: ἐστι κυρίως ὁ τόπος Gt 13 αὐτὸ t: αὐτῶ M: αὐτῶ τῶ τόπω G ὅμω.ς om. G κατὰ om. M 15 περιέχειν καὶ αὐτό Gt 16 δὲ GM: om. t 17 περιέχειν (post λέγειν) om. G 19 γενέσθαι G, at cf. p. 585,7 21 καταλαμβάνει M 23 εἰς αὐτὸ μεταπίπτει Gt 23. 24 ἠρεμοῦν τὸ περιέχον M: τὸ ἠρεμοῦν Gt 24 τοῦ περιέχοντο (sic) G 25. 26 τῶν σωμάτων τῶν ἐγγινομένων G 27 lemma habet G δ’ ὥσπερ t οὗτος ante corr. M: οὕτω καὶ ’lis cod. E 29 ἐπεὶ δὲ et inox λ εἶποι M 32 ἐπαλάττει M καὶ τὸν om. G)

τόπον, ὥστε ἃ ἄν τις εἴποι ἐπὶ ἀγγείου, ταῦτα καὶ ἐπὶ τόπου εἴποιεν [*](p 3v) ἄν, καὶ ἔμπλλιν ἃ ἐπὶ τόπου, καὶ ἀγγείου. διό, φησί, κἄν μὴ ὡς ἐν ἀγγείῳ ἡ τι ἀλλ’ ἐν τόπῳ, κινῆται δὲ τοῦτο ἐν ᾧ ἐστιν, οἷον ὡς ὁ πο- ταμὸς σὺν τῷ πλοίῳ ἢ ὁ ἀὴρ σὺν τῷ πτηνῷ, καὶ μάλιστα εἰ ἰσοταχῆ εἲη, ὡς ἀγγείῳ χρῆται χρῆται τῷ περιχοντι, καὶ οὐχ ὡς τόπῳ.

[*](p. 212a18)

Βούλεται δὲ ἀκίνητον εἶναι ὁ τόπος.

Ἴδου, ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἔλεγον, τὸ λεῖπον τῶν περὶ τοῦ τόπου ἀξιω- μάτων ἐνταῦθα προσέθηκεν, ὅτι δεῖ ὑπάρχειν τῷ τόπῳ καὶ τὸ ἀκινήτῳ εἶναι καὶ μὴ συγκινεῖσθαι τῷ ἐν αὐτῷ.

[*](p. 212a20)

Ὥστε τὸ τοῦ περιέχοντος πέρας ἀκίνητον πρῶτον,

’Ex τῶν εἰρημένων συνάγει τί ἐστιν ὁ τόπος, ὅτι τὸ πέρας τὸ πρῶιον τοῦ περιέχοντος ἀκίνητον ὄν. πρῶτον δὲ ἀντὶ τοῦ προσεχῶς τῷ περιεχομένῳ καὶ καθὸ περιέχει. ὥστε κἂν λέγηται τὸ ἀγγεῖον τόπος μεταφορητός, οὐχ ᾗ μεταφορητός, ταύτῃ ἐστὶ τόπος, ἀλλ’ ᾗ σῶμά ἐστιν· οὐ γὰρ ἅπαν τὸ ἀγγεῖον τόπος, ἀλλὰ τὸ ἔσχατον αὐτοῦ τὸ ἐντός, λέγω δὲ ἡ κοίλη ἐπιφάνεια, ἥτις ἀκίνητός ἐστι καθ’ αὑτήν, κινεῖται δὲ κατὰ συμ- βεβηκὸς τῷ τὸ σῶμα οὗ ἐστι πέρας κινεῖσθαι. εἰ γὰρ τὰ μόρια οὐ καθ’ ’. αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖται τοῦ ὅλου κινουμένου, πόσῳ μᾶλλον τὰ πέρατα; ὥστε πᾶς τόπος ᾗ τόπος ἐστὶν ἀκίνητός ἐστι καθ’ αὑτόν.

[*](p. 212a21)

Καὶ διὰ τοῦτο τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ καὶ τὸ ἔσχαιο τὸ πρὸς ἡμᾶς τῆς κύκλῳ φορᾶς δοκεῖ τὸ μὲν ἄνω εἶναι, τὸ δὲ κατω.

ἐντεῦθεν λέγει, ὅτι καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ ἐκ τοῦ ἀποδοδομένου περὶ αὐτοῦ λόγου ὑπάρχοντα δείκνυται. διότι οὖν, φησίν, ὁ τόπος τὸ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος, ἔστι δὲ ἐν τῷ τόπῳ καὶ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω, διὰ τοῦτο πᾶσι δοκεῖ ἡ μὲν κοίλη ἐπιφάνεια τῆς [*](1 ἐπὶ τοῦ ἀγγείου t ταῦτα M: τὰ αὐτὰ Gt: fortasse ταὐτὰ ἐπὶ τοῦ τόπου Gt εἴποιεν GM: εἴποι t 2 ἆ om. G ἐπὶ τοῦ τόπου, καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγγείου t 3 κινεῖται M ὁ om. M 5 εἴη M: ἦ Gt 6 lemma habet G δὲ] δ’ G ἀκίνητον ὁ τόπος εἰνὶ G, at cf. p. 584,11 7 ἔλεγον (cf. p. 541,8) corapendiose M: ἔλεγε Gt 8 ἀκινήτω M: ἀκίνητον Gt 10 lemma babet G πέρας om. t πρῶτον t: πρώτως G: τ πρῴ (addito compendio syllabae οὑς, ut videtur) M 12 τί M: τίς Gt 14 λέγη τε G 15 ταύτῃ ἐστὶν ὁ τόπος Gt ἀλλ’ ἡ G σῶμά GM: immo πέρας cum t 15. 16 οὐ γὰρ ἅπαν τὸ ἀγγεῖον τόπος, Φᾶ M: om. Gt 22 τό πρὸς] τῆς πρὸς M τὸ μὲν ἄνω εἶναι M: εἶναι τὸ μὲν ἄνω t Aristoteles 23 κάτω, μάλιστα πᾶσι κυρίως continuat ex Aristotele t 24 καὶ om. M, at cf. p. 586,27 25 οὖν om. Gt 26 καὶ om. t 27 τῶ ἄνω M διὰ τοῦτο φησὶ πᾶσι Gt)

σεληνιακῆς σφαίρας ἄνω εἶναι ἐπὶ ταύτην γὰρ τὰ κοῦφα φέρεται σώματα), [*](p 3v) τὸ δὲ μέ.σον τοῦ παντὸς κάτω· ἐπὶ τοῦτο γὰρ καὶ τὰ βαρέα φέρεται σωματα.

[*](p. 212a23)

Ὅτι τὸ μὲν ἀεὶ μένει.

τουτέστι τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ, ὅπερ ἐστὶν ὁ τόπος τῶν βαρέων σωμάτων. ἀεὶ δὲ μένει, τουτέστιν ἀκίνητός ἐστι, καὶ κατ’ ἀριθμὸν μὲν ἐξαλλαττόμενος κατὰ εἶδος δὲ οὔ.

[*](p. 212a24)

τοῦ δὲ κύκλου τὸ ἔσχατον ὡσαύτως ἔχον μένει.

Τουτέστιν ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τῆς σεληνιακῆς σφαίρας· αὕτη γὰρ εἰ καὶ κατὰ μόρια κινεῖται, ἀλλ’ οὖν ὅλη ὡς ὅλη ἀκίνητός ἐστι, καὶ κατὰ εἶδος καὶ κατὰ ἀριθμὸν μία καὶ ἡ αὐτὴ οὖσα καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα.

[*](p. 212a24)

Ὥστε ἐπεὶ τὸ μὲν κοῦφον τὸ ἄνω φερόμενόν ἐστι φύσει.

ἐπειδή, φησί, τὸ φύσει ἄνω φερόμενον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ κοῦφον. καὶ τὸ φύσει κάτω φερόμενον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ βαρύ, διττὸν ἄν εἴη τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω. πῶς δὲ διττόν, ἐπήγαγε· τὸ μὲν πρὸς τὸ μέσον, φησί, περιέχον πέρας κάτω ἐστὶ καὶ αὐτὸ τὸ μέσον, μέσον μὲν λέγων τὴν γῆν, τὸ δὲ πέρας τὸ πρὸς τὸ μέσον, τουτέστι τὸ περιέχον τὸ μέσον, ἥτις ἐστὶν ἡ γῆ, πῇ μὲν τὴν τοῦ ἀέρος ἐπιφάνειαν τὴν ἁπτομένην [*](p 4r) τῆς γῆς, πῇ δὲ τὴν τοῦ ὕδατος. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἄνω διττόν, τό τε πρὸς ἡμᾶς ἔσχατον τοῦ οὐρανοῦ, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ κοίλη ἐπιφάνεια τῆς σεληνιακῆς σφαίρας, καὶ αὐτὸ τὸ ἔσχατον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ κοῦφον σῶμα, λέγω δὴ τὸ πῦρ. οὕτω μὲν οὖν τινες τὰ προκείμενα ῥητὰ ἐξηγήασντο, ὥσπερ ἤδη καὶ ἐν τῇ τῆς λέξεως θεωρίᾳ προειρήκαμεν, ὁ δὲ Θεμίσ·τιος οὕτως. ἐπὶ τὸ ἄνω, φησί, καὶ τὸ κάτω ἡ γίνεται γίνεται κατὰ φύσιν τοῖς σώμασι, τοῖς μὲν κούφοις ἡ [ἡ κίνησις] ἐπὶ τὸ ἄνω τοῖς δὲ βάρος ἔχουσιν ἐπὶ τὸ κάτω. ποιεῖ δέ, φησί, τὸν μὲν κάτω τό- πον τρία τινὰ σώματα, αὐτό τε τὸ μέσον καὶ τὰ περὶ τὸ μέσον, ταῦτα [*](τοῦτο t: τούτω GM καὶ M: om. Gt 4 αἰεὶ t 6 μὲν Gt: om. M 7 ἐξαλαττόμενος G 9. 10 γὰρ εἰ κατά τι (om. καὶ et μόρια κινεῖται) G 11 ἡ om. G 12 ὥστε M: ὥστ’ t 14 ἐπειδή ἐστι φησὶ fort, recte Gt 14. 15 φερόμενον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ κοῦφον, καὶ τὸ φύσει M: om. G: φερόμενον, ὃ τὸ κοῦφόν ἐστι, καὶ τὸ ex ingcnio supplevit t 16 πῶς δὲ διττὸν κτλ.] cf. Porphyrins ap. Simplie. p. 587,8 ἐπήγαγε λέγων t IG. 17 τὸ μὲν—αὐτὸ τὸ μέσον om. G 16 φησί M: om. t 17 καὶ αὐτὸ τὸ μέσον M: καὶ τὰ ἑξῆς t λέγων Gt: λέγω M 18 περιεχόμενον M 20 ὁμοίων t διττόν Mt: διττός G 21 τό τε M: καὶ τὸ Gt 25 Θεμίστιος p. 277,18sqq. 26 ἡ κίνησις delevit t 27 ποιεῖ δή G μὲν κάτω M: μὲν κατωτάτω Gt)

δέ ἐστιν ἡ γῆ καὶ τὸ ὕδωρ καὶ ὁ ἀήρ· ἕκαστον γὰρ τῶν βαρέων σωμάτων [*](p 4r) ὑπὸ τούτων περιέχεται τῶν στοιχείων, ἢ πάντων ἢ τινῶν. ὑπὸ πάντων μέν, φησί, περιέχονται ὡς οἱ τῶν ποταμῶν ἀνέχοντες λίθοι (τούτους γὰρ περιέχει κατά τι μὲν ἡ ὑποκειμένη τῷ ὕδατι τῆ, κτά τι δὲ ὁ ἀήρ, κατά τι δὲ τὸ ὕδωρ), οἱ δὲ βαδίζοντες ἢ οἱ νηχόμενοι ὑπὸ τῶν δύο περιέχονται, οἱ μὲν ὑπὸ τῆς γῆς καὶ τοῦ ἀέρος οἱ βαδίζοντες, οἱ δὲ ὑπὸ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος οἱ νηχόμενοι. ἔστι δὲ δή τινα καὶ ὑπὸ ἑνὸς τῶν στοιχείων τούτων περιεχόμενα, ὑπὸ μὲν ἀέρος οἱ ἐν ἀέρι ὄρνιθες, ὑπὸ δὲ τοῦ ὕδατος οἱ ὑπὸ τὸ ὕδωρ νηχόμενοι ἰχθύες, ὑπὸ δὲ γῆς μόριά τινα γῆς διῃρημένα μὲν αὐτῆς, πανταχόθεν δὲ αὐτῆς ἁπτόμενα καὶ περιεχόμενα αὐτῆς. καὶ ἔοικεν ἡ ἐξήγησις αὕτη μᾶλλον εἶναι προσφυστέρα. τινὲς δὲ τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ τὸ κέντρον τοῦ παντὸς ἐξειλήφασι, παντελῶς οὗτοι παρὰ πόδας ἐλθό.ντες· οὐδενὸς γὰρ ὅλως τὸ κέντρον τόπος ἐστίν, ἀλλὰ φέρεται μὲν πάντα ὡς ἐπὶ τὸ κέντρον, οὐδενὸς δὲ Τὸ κέντρον τόπος ἐστίν, εἴα τὸ πέρας τοῦ περιέχοντός ἐστιν ὁ τόπος, εἴτε τὸ μεταξὺ τῶν περάτων διάστημ’. ἐκείνῳ δὲ ἐπιστατέον, ὅτι καὶ ἐντεῦθεν δείκνυται ὅτι οὐκ ἔστ·ι τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος· εἰ γὰρ πέρας εἴη τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος, συμβήσεται τὰ αὐτὰ τόπους εἶναι ἀλλήλων. ἔστι μὲν γὰρ τῆς γῆς τόπος ἥ τε ἐπιφάνεια τοῦ ὕδατος ἡ ἁπτομένη αὐτῆς, καὶ ἡ τοῦ ἀέρος ὁμοίως ταῦτα γὰρ τῆς γῆς τόπος, ὁ ἀήρ φημι καὶ τὸ ὕδωρ, πανταχόθεν αὐτὴν περιέχοντα, ἄλλο κατ’ ἄλλο μέρος), ἤτοι ἡ πρὸς τῇ γῇ ἐπιφάνεια τοῦ ἀέρος καὶ τοῦ ὕδατος. ἀλλ’ ἐπεὶ καὶ τὸ ὕδωρ τῶν ἐν τῶ τόπω ὄντων σωμάτων ἐστίν, εἴη ἄν τις αὐτοῦ τόπος, καὶ οὗτος οὐχ ἁπλῶς· οὐ γὰρ μόνος ὁ ἀὴρ ἅπτεται πανταχόθεν τοῦ ὕδατος, ἀλλὰ κατά τινα μὲν μέρη ὁ ἀήρ, κατά τινα δὲ ἡ γῆ. ὥστε καθ’ ὃ μέρος τῆς γῆς τόπος ἦν τῆς γῆς τὸ ὕδωρ, ἤτοι ἡ ἐπιφάνεια αὐτοῦ, κατ’ αὐτὸ τοῦτο καὶ ἡ γῆ τόπος ἔσται τοῦ ὕδατος. ὥστε ἡ γῆ καὶ τὸ ὕδωρ κατὰ τὸ αὐτὸ ἀλλήλων ἔσονται τόποι. συμβήσεται οὖν τὸ αὐτὸ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ τόπον εἶναι καὶ ἐν τόπῳ. εἰ τοίνυν ταῦτα ἀδύνατα, οὐκ ἄν εἴη τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος ὁ τόπος, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ διάστημα τὸ ἐμπεριειληφὸς ἕκαστον τῶν φυσικῶν σωμάτων, ὃ καθ’ αὑτὸ μὲν κενόν ἐστιν, ἀλλ’ οὐδέποτε μένει κενόν, ἀλλὰ πληροῦται ὑπὸ τοῦ ἐγγινομένου σώματος, οὗ καὶ τόπος ἐστίν.

[*](3 τὸν ποταμὸν M 5 οἱ (post ἡ) om. t, cf. Themistius 6 τῆς M: oin. Gt 6. 7 ὑπὸ τοῦ υδατος M: ὑπὸ (sed ὑπὸ om. G) ὕδατός τε Gt 8 τῶν στοιχείων om. Gt 9 τοῦ M: om. Gt 10 διηρημένης (om. μὲν) G U προφνεστέρα M 12. 13 τινὲς ut Simplicius p. 585,12 μέσον—κέντρον Gt: κέντρον— μέσον M 13 ἅλως om. M 14. 15 δέ ἐστι τόπος τὸ κέντρον Gt 15 ἐστιν (ante ὁ) om. Gt 16 ἐκείνῳ (correxi: ἐκεῖνο M, cf. r4v33) δὲ ἐριστατέον M: ἐκείνων (delevit hoc t). ἐπιστατέον δὲ Gt 17. 18 εἰ γὰρ πέρας—τόπος M: om. Gt 18 συμβήσεται γὰρ τὰ Gt 19 ἡ om. Gt 23 ἐν τῶ τόπω M: ἐν τόπῳ Gt 24 ἀλλῶς Mt: ἁπλοῦς οὑς in ras.) G 25 μέρη M: μόρια Gt 26 ἡ om. Gt καθ’ αὑτὸ τοῦτο M 28 ἀλλήλως ἔσονται οἱ τόποι G 29 ἐν τόπῳ] τό- πους G τὸ πέρας om. M 31 μὲν M: μὲν οὐ (mutavit in μένον G2) G: om. t 32 ἐγγενομένου G)[*](p. 212a28)

Καὶ διὰ τοῦτο δοκεῖ ἐπίπεδόν τι εἶναι καὶ οἷον ἀγγεῖον [*](p 4r) ὁ τόπος καὶ περιέχον.

οὐ διὰ τὸ προσεχῶς εἰρημένον, ἀλλ’ ὅτι ἐστὶ πέρας τοὐ περιέχοντος· γὰρ πέρας ἐστίν, ἐπίπεδον δηλονότι ὁ τόπος, καὶ εἰ περιέχει πανταχόεἰ θὲν ὁ τόπος, τοιοῦτον δὲ καὶ τὸ ἀγγεῖον πανταχόθεν περιέχον τὸ ἐν αὐτῷ, ἔοικεν ἄρα καὶ ἀγγείῳ ὁ τόπος.

[*](p. 212a29)

ἔτι ἅμα τῷ πράγματί πὼς· ἅμα γὰρ τὰ.

Τουτέστιν οὔτε ἐνδέων αὐτοῦ οὔτε πλεονάζων· εἰ γὰρ πέρας ἐστὶ τοῦ περιέχοντος, ἐφαρμόζει δηλονότι τῷ πέρατι τοῦ περιεχομένου, ἐφαρμόζων δὲ ἅμα ἐστὶν αὐτῷ καὶ κατὰ ταὐτόν, μήτε ἐλλείπων αὐτοῦ μήτε πλεονάζων.

[*](p. 212a31)

Ὧι μὲν οὖν σώματι ἔστι τι ἐκτὸς σῶμα περιέχον αὐτό, τοῦτό ἐστιν ἐν τόπῳ, ᾧ δὲ μή, οὔ.

Εἰπὼν ὁ Ἀριστοτέλης τίνα ἐστὶν ἐν τόπῳ, λέγει νῦν τίνα οὐκ εἰσὶν ἐν τόπῳ. εἰ γὰρ ὁ τόπος ἐστί, φησί, τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, εἴ τι ἄρα μὴ ἔχει ἔξωθεν ἑαυτοῦ σῶμά τι, τοῦτο οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ· οὐ γὰρ ἕξει οὐδὲν ἔξωθεν τὸ περιέχον. ὅθεν τὸ πᾶν οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ· οὐδὲν γάρ ἐστιν αὐτοῦ ἔξω· εἰ γὰρ ἔχοι τι ἔξω, οὐκ ἄν εἴη κυρίως πᾶν. διὸ τοῦ οὐρανοῦ εἰ μηδέν ἐστιν ἔξω, ὥσπερ οὖν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ἐν τόπῳ ἄν εἴη. ὥσπερ οὖν, φησί, κἂν εἰ μονοειδὲς ἦν τὸ πᾶν, οἷον ὕδωρ, ὅπερ ὁμολογουμένως ἐν τόπῳ ἐστί διαρρεῖ γὰρ καὶ ἐν αὑτῷ συμμένειν οὐ πέφυκεν, ἀλλὰ δεῖται τοῦ συνέχοντος καὶ ὁρίζοντος), τὰ μὲν μόρια αὐτοῦ, εἴ γε ἦν διῃρημένα, ὥσπερ νῦν διῄρηται τὰ τοῦ παντὸς μόρια, αὐτὰ μὲν ἐν τόπῳ ἦν, τὸ δὲ ὅλον ὕδωρ οὐκ ἂν ἦν ἐν τόπῳ, ἐπεὶ μηδὲ εἶχεν ἔξωθέν τι αὐτοῦ σῶμα περιέχον αὐτό, οὕτω καὶ νῦν ἔχοντος ὡς ἔχει τοῦ παντός, ἐπεὶ μὴ ἔστι τι αὐτοῦ ἔξω, οὐδ’ ἂν ἐν τόπῳ εἴη. καὶ εἰ μὴ ἔστιν ἐν [*](2 περιέχον M: περιέχων t 3 πέρας ὁ τόπος τοῦ sine causa t 4 post ἐπίπεδον addit ἐστι t 5 τοιοῦτο G περιέχον τὸ τι G) ἐν αὐτῶ GM: τὸ ἐν αὐτῷ περιέχον t 6 ἐγγείῳ t 7 πῶς (sic) M: πὼς καὶ ὁ τόπος t γὰρ τὰ πέρατα M: γὰρ τῷ πεπε- ρασμἐνῳ τὰ πέρατα t, at of. Aristotelis libri et Simplic. p. 587,28. Themist. p. 277,15 10 κατ’ αὐτὸν M μήτε μὴν πλεονάζων t 13 λέγει νῦν GM: νῦν λέγει t 15 σώ- ματι M 16 ὅθεν M: οἶον Gt 17 post εἰ spatium quinquaginta fere litterarum M κυρίως τὸ πᾶν ἆν t 18 οὐδὲ ἐν τόπῳ ἄν M: οὐκ ἂν οὐδὲ ἐν τόπῳ Gt 19 οὖν] ὃ νῦν G εἰ μονοειδὲς M: εἴη μόνος δὲ G: ἓν μόνον t 19. 20 ὁμολογουμένως t: ὁμολογοῦμεν ἁμολογοῦμεν ὁμολογουμένης compend. M 20 αὐτῶ (sic) M: ἑαυτᾦ Gt σημαίνειν M 23 ἦν (priore loco) GM: ἄν ἣν t, cf. ad p. 14,30 μηδὲ εἶχεν ἔξωθέν τι M: μηδὲν (cf. ad p. 151,26) εἶχέ τι ἔξωθεν Gt 24 περιέχον αὐτὰ G τοῦ om. G 25 αὐτοῦ ἔξω GM: ἔξω αὐτοῦ t 25. p. 594, 1 ἐν τόπω ὁ οὐρανός M: ὁ τόπος ἐν τόπω ὁ οὐρανός G: ὁ οὐρανὸς ἐν τόπῳ t)

σθαι λέγεται, τῆ δὲ οὗ· καθ’ ὅλον μὲν γὰρ ἑαυτὸν οὐ κινεῖται οὐ γὰρ ἀμείβει τὸν ὅλον τόπον· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ τῶν ὅλων κίνησις κατὰ τόπον, ὅταν τὸ ὅλον ἀμείβῃ τὸν τόπον ἐν ᾧ ἐστιν, ὁποῖά εἰσι τὰ ἐπ’ εὐθείας κινούμενα), ὥστε καθ’ ὅλον μὲν ἑαυτὸν ὁ οὐρανός, ὥσπερ οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ, οὕτως οὐδὲ κινεῖται κατὰ τόπον, κύκλῳ δὲ κινεῖται, ἡ δὲ τοιαύτη κίνησις τῶν μορίων ἐστὶ κίνησις. ἐν γὰρ τῇ κύκλῳ κινήσει τὸ μὲν ὅλον ὡς ὅλον ἀκίνητόν ἐστι, τὰ δὲ μόρια τὰ ἀντιπαραχωροῦντα ἀλλήλοις τοὺς ἰδίους τόπους, | ταῦτα οὖν τὰ κατὰ τόπον κινούμενα, τὸ δὲ ὅλον τοῖς μέρεσι [*](p 4v) κινεῖσθαι λέγεται· πάντων γὰρ τῶν μερῶν κινουμένων καὶ τὸ ὅλον λέγεται κινεῖσθαι οὐ πρώτως, ἀλλ’, ὡς εἶπον, κατὰ τὰ μόρια. εἴη δ’ ἂν τῶν μορίων τόπος κατὰ μὲν Ἀριστοτέλην αὐτὰ τὰ μόρια ἀλλήλοις, διὰ τὸ περιέχεσθαι ἕκαστον ὑπὸ τῶν πέριξ οἷον γὰρ τόποι εἰσὶν ἀλλήλοις τὰ μόρια κύκλῳ πανταχόθεν ἑκάστου ὑπὸ τῶν πέριξ περιεχομένου), ὡς δὲ τοῖς ἐξηγηταῖς αὐτοῦ δοκεῖ, εἴη ἄν τόπος τῆς ἀπλανοῦς κατὰ τὰ μόρια ἡ κυρτὴ ἐπιφάνεια τῆς ἐντὸς σφαίρας, ἧς ἄλλοτε ἄλλου μορίου ἐφάπτεται τὰ τῆς ἀπλανοῦς μόρια, δηλονότι κατὰ ἀναλογίαν τόπον τοῦτον καλούντων ἡμῶν. οὐ γὰρ ἔξωθεν περιέχει, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἀφοριστικὸν ἔχει τινὰ πρὸς τὸν τόπον ὁμοιότητα ὡς γὰρ ὁ κυρίως τόπος ἀφοριστικός ἐστιν ἑκάστου ἀπὸ τῶν λοιπῶν, οὕτω δὴ καὶ ἡ κυρτὴ ἐπιφάνεια τῆς ἐντὸς σφαίρας ἀφο- ρίζει τὸ ἔξω σῶμα τῶν λοιπῶν. ταύτῃ οὖν κατὰ ἀναλογίαν τόπος ἂν εἴη τῆς ἀπλανοῦς ἡ κυρτὴ ἐπιφάνεια τῆς ἐντὸς σφαίρας, καὶ τόπος τοὐ ὅλου κατὰ τὰ μόρια· ταῦτα γάρ ἐστι τὰ ἄλλοτε ἄλλο ταύτης τῆς ἐπιφανείας μόριον ἐπιλαμβάνοντα. ὃ δὲ ἐπὶ τῆς ἀπλανοῦς εἴρηται, τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ παντὸς ἂν λεχθείη· τὸ γὰρ πᾶν αὐτὸ μὲν οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ οὐδὲν γάρ ἐστιν αὐτοῦ ἔξω), κατὰ μέντοι τὰ μόρια πάντα ἐν τόπῳ ἐστί· τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν κύκλῳ κινεῖται, τὰ ἀίδια, τὰ δὲ ἄνω καὶ κάτω, τὰ γενητὰ καὶ φθαρτά.

ταῦτα εἰπὼν ὁ Ἀριστοτέλης, βουλόμενος σαφέστερον ἐκθέσθαι πῶς μὲν οὐκ ἔστιν ὁ οὐρανὸς ἐν τόπῳ, πῶς δέ ἐστι, διαίρεσιν τῶν ἐν τόπῳ ὄντων ποιεῖται. τῶν γὰρ ἐν τόπῳ ὄντων, φησί, τὰ μὲν δυνάμει ἐστὶν ἐν τόπῳ, τὰ δὲ ἐνεργείᾳ, ἐνεργείᾳ μὲν ἐν τόπῳ λέγεται, ὅσα ἰδίαν ἔχοντα περιγραφὴν ἀφορίζεται ὑπὸ τοῦ τόπου τῶν λοιπῶν, δυνάμει δὲ ἐν τόπῳ λέγεται τὰ μόρια τοῦ ὅλου συνεχοῦς ὄντος καὶ ἐν τόπῳ ὄντος. κατὰ δύναμιν δὲ λέγεται ταῦτα, ὅτι δύναται χωρισθέντα τοῦ ὅλου καθ’ αὑτὰ ἐν [*](1 οὑν om. G 2 γὰρ (post μὲν) om. (it οὐ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 278,7 sqq. 3 κατὰ τόπον δὲ G 4 ὅταν τὸ ὅλον ἀμείβῃ τὸν τόπον M: ὅταν τὸν ὅλον ὀμείβη τόπον Gt εἰσι M: ἐστὶ Gt ’S τὰ δὲ] ταῦτα δὲ G μόρια M: μόριά ἐστι Gt λ 9 ἰδίους om. M ταῦτα μὲν οὖν t 11 εἶπον] ἐπιὸν (i 12 ἀριστοτε G ἀλλήλοις] ἀλλὰ δῆλον (1 13 ἀλλήλοις GM: ἀλλήλων t 14 κύκλω πανταχόθεν ἑκάστου M: ἢ κύκλω κινεῖσθαι πανταχόθεν ἑκάστου G: ἑκάστου κύκλῳ t 17 κατὰ τὴν ἀνα- λογίαν M 23 ταύτης τῆς M: τῆς αὐτῆς Gt 26 πάντα M: αὐτὰ G: αὐτοῦ t 27 γενητὰ G: γεννητὰ Mt 32 ἰδίαν ἔχοντα M: διανέχοντα G: δὴ ἔχοντα t 35 λέγεται ταῦτα Μ: ταῦτα λέγεται Gt)

τόπῳ εἶναι, καὶ συνεχῆ μὲν μηκέτι εἶναι, ἁπτόμενα δέ, ὡς ἔχει ὁ σωρὸς [*](p 4v) τῶν πυρῶν· ἕκαστος γὰρ τῶν κόκκων μόριον ὢν τοῦ ὅλου ἐν τόπῳ ἐστί, διὰ τὸ μὴ εἶναι συνεχεῖς, ἀλλ’ ἕκαστον ἐν ἰδίᾳ περιγραφῇ εἶναι. πάλιν τῶν ἐν τόπῳ ὄντων τὰ μὲν καθ’ αὑτό ἐστιν ἐν τόπῳ, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, βεβηκός, καθ’ αὑτὸ μὲν ὅσα κατὰ φοράν ἐστι κινητὰ ἢ κατὰ αὔξησιν καὶ μειῶσιν ταῦτα δέ ἐστι τὰ σώματα τὰ ἐν γενέσει), κατὰ συμβεβηκὸς δὲ κινεῖσθαι λέγεται τὰ συμβεβηκότα πάντα καὶ ἡ ψυχή, εἴτε ἐν ὑποκει- μένω εἴη τῷ σώματι εἴτε χωριστή· ταῦτα γὰρ οὐδέποτε καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ γίνεται· ἀσώματα γάρ ἐστι. τετραχῶς οὖν τῶν ἐν τόπῳ λεγομένων, ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκός, φησίν, ἐν τόπῳ οὖσι τὸν οὐρανὸν τακτέον· οὔτε γὰρ κατ’ ἐνέργειαν ἐν τόπῳ ἐστίν (ὑπ᾿ οὐδενὸς γὰρ ἔξωθεν οὔτε κατὰ δύναμιν· οὐδέποτε γὰρ περισχεθήσεται· τοιαῦτα γάρ ἐστι τὰ κατὰ δύναμιν ἐν τόπῳ, ὡς δύνασθαί ποτε κατ’ ἐνέργειαν γενέσθαι. ἀλλ’ οὔτε καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ ἐστὶν ὁ οὐρανός οὐ γάρ ἐστι κινητὸς κατὰ φοράν· τὸ γὰρ φερόμενον ὅλον ἀμείβει τὸν τόπον, οὗτος δὲ ἐν ταὐτῷ μένων κατὰ μόρια κινεῖται, καὶ ἡ κίνησις οὐ τοῦ ὅλου, ἀλλὰ τῶν μορίων)· λείπεται οὖν κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ εἶναι τὸν οὐρανόν. Ἀπορεῖ δὲ πρὸς τοῦτο ὁ Θεμίστιος πῶς οὐ μάχεται αὐτὸς πρὸς ἑαυτὸν ὁ Ἀριστοτέλης, νῦν μὲν τὴν κατὰ μόρια κίνησιν κατὰ συμβεβηκὸς λέγων κίνησιν, πρὸ τούτου δέ, ἐν οἷς ἐπεδείκνυεν ὅτι δυνατὸν αὐτό <τι> ἑαυτῷ εἶναι ὡς ἐν τόπῳ, κατὰ μόρια μὲν δύνασθαι ἔλεγεν αὐτό <τι> ἑαυτῷ εἶναι, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ μὴ δύνασθαι. ὡς δὴ ἑτέρου ὄντος τοῦ κατὰ μόρια καὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός. καὶ ἐπιλύεται τὴν ἀπορίαν λέγων ὅτι ἴσως κοινότερον ἐχρήσατο τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ὁ Ἀριστοτέλης ἀντὶ τοῦ κατὰ ἄλλο ἔθος δὲ αὐτῶ πολλάκις ἀντὶ τῶν γενῶν κεχρῆσθαι τοῖς εἴδεσιν), ὡς δὴ τοῦ κατὰ ἄλλο ἐπὶ πλέον ὄντος τοῦ κατὰ συμβεβηκός, καὶ λεγομένου καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ μόρια καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκός· λέγοιτο γὰρ ἄν καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ κατὰ ἄλλο. ἢ μᾶλλον ἀσφαλέ- στερόν ἐστι λέγειν, ὅτι κατεχρήσατο τῷ ὀνόματι. ὥσπερ γὰρ πολλάκις τοῦ ὅλου κινουμένου λέγομεν τὸ μόριον κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι, καὶ τοῦ ὅλου ἐν τόπῳ ὄντος καὶ τὸ μόριον κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ καίτοι οὐ 40 κυρίως ἄν λεχθείη τοῦ ὅλου κινουμένου ἡ χεὶρ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι, [*](2 πειρῶν primitus M ὃν (sic, cf. ad p. 597,23) τοῦ ὅλου M: τοῦ ὅλου ὢν Gt 3 συνεχεῖς compend. M: συνεχὴς Gt ἕκαστον GM: ἕκαστος t πάλιν κτλ.] cf. The- mist. p. 279, 11 5 κατὰ φοράν ἐστι κινητὰ M: φησὶ κατὰ φορὰν κινεῖται Gt, at cf. Themistius 6 καὶ M Themistius: ἢ Gt τὰ (ante ἐν) om. M 9 ἀσώματα γάρ ἐστι om. M 10 φησί post οὖσι transponunt Gt 13 κατ’ M: καὶ κατ’ Gt 14 οὔτε] immo οὐδὲ 15 ἐν αὐτῶ M 16 ὅλου M: ὅλου ἐστίν Gt 18 Θεμί- o στιος p. 279,26 20 ἐν οἷς] ἐν (h. e. ἑνὸς) M 20 et 21 αὐτό τι t: αὐτὸ M: αὐτὸν G 21 et 22 εἶναι om. M 21 μὲν (ante δύνασθαι) M: om. (sed de (i cf. ad V. 22) ἔλεγεν Δ 3 p. 210a25—b22. cf. Philopon. p. 534,31 sqq. 22 εἶναι iterat ὡς ἐν τόπῳ κατὰ μόρια μὲν G: horum tria extrema verba delevit t 24 ὁ om. G 28 λέγοιτο—καὶ κατὰ ὄλλο M: τοῦ κατ’ ἄλλο Gt 30. 32 καὶ τοῦ ὅλου— συμβεβηκὸς κινεῖσθαι om. G) ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ μὲν κινεῖσθαι, οὐκ ἰδίᾳ δὲ οὐδὲ ᾗ χείρ ἐστιν ἢ ἀπλῶς [*](p 4v) μέρος, ἀλλ’ ᾗ συνήνωται τῷ ὅλῳ· διὸ κυριώτερον ἄν λεχθείη μὴ πρώτως κινεῖσθαι, ἀλλὰ κατὰ ἄλλο· κατὰ γὰρ τὸ ὅλον ἡ τῶν μερῶν κίνησις), ὥσπερ οὖν, ὅπερ εἷπον, καταχρώμενοι πολλάκις λέγομεν τοῦ ὅλου κινουμένου μένου τὸ μόριον κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι, οὕτω δὲ καὶ τῶν μερῶν κινουμένω τὸ ὅλον λέγοιτ’ ἄν κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι, οὐ κυρίως· κατὰ ἄλλο γὰρ κυριώτερον ἄν λεχθείη τὸ ὅλον κινεῖσθαι τῶν μορίων κινουμένων, διότι τὰ πρώτως κινούμενα τὰ μόριά ἐστιν. οὕτως οὖν καὶ ἐν τόπῳ λέ- γοιτ’ ἂν εἶναι ὁ ὅλος οὐρανὸς οὐ κατὰ συμβεβηκός οὐ γὰρ συμβέβηκεν ἄλλῳ τῳ καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ ὄντι, τοιαῦτα δὲ <τὰ> κατὰ συμβεβηκὸς εἶναι), ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ ἄλλο, τῷ τὰ μόρια αὐτοῦ πάντα ἐν τόπῳ εἶναι. ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Ἀριστοτέλης εἶπέ τινα ἐν τόπῳ εἶναι καθ’ αὑτό, εἰκότως τῷ καθ’ αὑτὸ ἀντιτάττει τὸ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλ’ ἐν τῷ κατὰ συμβε- βηκὸς τούτῳ περιλαμβάνει καὶ τὰ κατὰ ἄλλο ἐν τόπῳ ὄντα. εἰπὼν γὰρ τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, ἐπήγαγεν οἷον ἡ ψυχὴ καὶ ὁ οὐρανός, ὧν τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκός ἐστιν ἐν τόπῳ, ἡ ψυχή, τὸ δὲ κατ’ ἄλλο, ὁ οὐ- ρανός. ἔδει γὰρ εἰπόντα αὐτὸν τὰ δυνάμει καὶ τὰ ἐνεργείᾳ ἐν τόπῳ ὄντα καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς εἰπεῖν καὶ τὰ πρώτως καὶ <τὰ> κατ’ ἄλλο, ἀλλὰ τὰ μὲν πρώτως ἐν τόπῳ περιείληφεν ἔν τε τοῖς ἐνεργείᾳ οὖσιν ἐν τόπῳ καὶ ἐν τοῖς καθ’ αὑτό, τὰ δὲ κατὰ ἄλλο ἔν τε τοῖς δυνάμει καὶ ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκός. τά τε γὰρ κατ’ ἐνέργειαν ἐν τόπῳ ὄντα, λέγω δὴ τὰ μὴ συνεχῆ πρὸς ἄλλα, ἀλλ’ ἰδίαν περιγραφὴν [*](p 5r) ἔχοντα, πρώτως ἐν τόπῳ εἰσί, καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ δὲ τοιαῦτά ἐστιν, οἷα τὰ κατὰ φορὰν κινητά, ὡς αὐτὸς εἶπε, τουτέστι τὰ καθ’ ὅλα ἑαυτὰ ἀμείβοντα τοὺς τόπους. καὶ ταῦτα δὲ πρώτως ἐν τόπῳ εἰσίν. ὥστε καὶ τὰ ἀντικείμενα τούτοις, τό τε δυνάμει καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός, περιέχοιεν ἄν ἐν αὑτοῖς καὶ τὸ κατ’ ἄλλο· τὸ μὲν γὰρ δυνάμει ἐν τόπῳ ὄν, οἷον τὰ μόρια, κατὰ ἄλλο ἐν τόπῳ ἐστὶ καὶ καθ’ αὑτό τῷ γὰρ τὸ ὅλον καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ εἶναι καὶ τὸ μόριον δήπου καθ’ αὑτό ἐστιν ἐν τόπῳ), τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ οὐ πάντως καὶ κατὰ ἄλλο ἐν τόπῳ εἰσίν, οἷον ἡ ψυχὴ ἢ τὸ λευκόν· ταῦτα γὰρ μόνως εἰσὶ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ. διὰ τοῦτο οὖν συμπεριέλαβε τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὰ κατ’ ἄλλο διὰ τῶν παραδειγμάτων. ὁ οὖν ὅλος οὐρανός, φησί, κτὰ μὲν τὰ μόρια πάντα ἐν τόπῳ ἐστίν ἕκαστον γὰρ τῶν μορίων περιέχεται ὑπὸ τῶν πέριξ, καὶ οἷον τόπος ἀλλήλοις εἰσὶν τὰ μόρια), τὸ δὲ πᾶν οὐκ ἐν τόπῳ· [*](3 καὶ γὰρ τὸ ὅλον ἡ τῶν ἡμερῶν M 7 κυριότερον t 8 διότι τὰ M: τὰ γὰρ Gt 9 post ὅλος iterat ὁ M: ὁ ὅλος οὐρανὸς εἶναι truicit t 10 τὼ t: τῶ G et (ex τὸ) corr. M τὰ t: om. GM ’). 14 ἀλλ’ ἐν τῷ κατὰ συμβεβηκὸς iterat G 14 τούτω t: τούτω G: τόπω M 17. 18 τἄ (ante ἐνεργείᾳ, ante καθ’ et ante κατὰ) M: cm. Gt 18. 19 πρώτως—τἄ μὲν (in quibus ipse prius τὰ addidi) om. M 22 ἄλλα M: ἄλληλα Gt 24 εἶπε scil. p. 212b7 26 τούτοις M: τούτω Gt καὶ τὰ κατὰ G 27 αὐ- τοῖς (sic) M: ἑαυτοῖς Gt καὶ om. t 29 ἐστιν ἐν τόπω M: ἐν τόπῳ ἐστί Gt 31 μόνα εἰοὶ τἀ M 33 οὖν ὅλος Μ: σύνολος Gt 35 εἰσὶν ἀλλήλοις t οὐκ M: οὐκ ἔστιν Gt) εἰ γὰρ εἴη ἐν τόπῳ, ἕξει τὸ περιέχον αὐτὸ ἔξωθεν, οὕτω δὲ οὐκ ἄν εἴη [*](p 5r) πᾶν οὐδὲ ὅλον, εἴ τι ἔχοι περιέχον. καὶ διὰ τοῦτο, φησί, φαμὲν ἐν τῷ οὐρανῷ πάντα εἶναι, διότι τὸ πᾶν ἐστιν ὁ οὐρανός· ἔξωθεν γὰρ τὰ πάντα περιέχει καὶ ἐν αὑτῷ συμπεριείληφεν.

εἰπὼν δὲ ὁ Ἀριστοτέλης πῶς τό τε τῆς ἀσαφείας αἴτιον ἐκ τοῦ ἀποσεδομένου λόγου δῆλον γέγονε, δείξας δὲ ὅτι καὶ τὰ κατὰ κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ τόπω ἐμφαίνεται διὰ τοῦ ὁρισμοῦ, ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι καὶ αἱ ἀπορίαι πασαι αἱ πρὸς τὸν τόπον φερόμεναι ἐπιλύονται ἐκ τοῦ ἀποδεσομένου ὁρισμοῦ περὶ τοῦ τόπου. καὶ πρῶτόν γε ἠπορεῖτο, ὅτι εἰ ἔστιν ὁ τόπος, τριχῇ ὄντος διαστατοῦ τοῦ σώματος ἀνάγκη καὶ αὐτὸν τριχῇ εἶναι διαστατόν· τούτῳ δὲ πᾶν σῶμα ὁρίζεται· ὥστε σῶμα διὰ σώιuατος χωρήσει. εἰ οὖν δέδεικται ὅτι οὐκ ἔστι διάστημα ὁ τόπος, ἀλλὰ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, λέλυται ἡ ἀπορία, μᾶλλον δὲ οὐδὲ τὴν ἀρχὴν συστήσεται. πάλιν ἠπορεῖτο, ὅτι εἰ ἔστι σώματος τόπος, ἔστι καὶ ἐπιφανείας καὶ σημείου. ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη, φησίν, εἰ τὸ σῶμα εἴη ἐν τόπῳ, ἤδη καὶ ἐπιφάνειαν καὶ σημεῖον ἐν τόπῳ εἶναι· οὐδὲ γὰρ χωριστὰ ταῦτα οὐδὲ καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ. εἰ γὰρ μηδὲ τὰ μόρια καθ’ αὑτά φαμεν ἐν τόπῳ, ἀλλὰ τῷ τὸ ὅλον ἐν τόπῳ εἶναι καὶ ταῦτα διὰ τὸ ὅλον ἐν τόπῳ λέγεσθαι, πόσῳ μᾶλλον περὶ ἐπιφανείας καὶ γραμμῆς καὶ σημείου τὸ αὐτὸ ῥητέον; τὸ γὰρ πέρας τοῦ περιέχοντος ὅλου ὡς ὅλου ἐστὶ τόπος, οὐχὶ δὲ τῶν μερῶν ἰδίᾳ. ἔτι ἠπορεῖτο, ὅτι εἰ ἔστιν ὁ τόπος, ἀνάγκη αὐξομένων τῶν σωμάτων συναύξεσθαι καὶ τὸν τόπον. εἰ μὲν οὖν διάστημα ἦν, φησίν, ὁ τόπος, ἀνάγκη κη ἦν συναύξεσθαι αὐτὸν τῷ σώματι καθ’ αὑτόν, νῦν δὲ πέρας ὢν τοῦ περιέχοντος οὐ συναύξεται τῷ αὐξομένῳ· οὐδὲ γὰρ αὔξεται τὸ πέρας καθ’ αὑτό τῶν γὰρ σωμάτων ἡ αὔξησις), ἀλλὰ τῇ αὐξήσει τοῦ ἐν τόπῳ ὑποχωροῦντος τοῦ περιέχοντος σώματος ἤτοι κατὰ ἀντιπερίστασιν ἢ κατὰ πίλησιν καὶ πύκνωσιν καὶ τὰ πέρατα ἄν ὑπείκοι, καὶ οὕτω τὰ αὐξόμενα ἐν μείζονι γίνεται τόπῳ. ὥστε μείζων μὲν ὁ τόπος ἐγένετο, ηὔξηται δὲ οὐδαμῶς καὶ ἄλλως ἐπεὶ ἡ αὔξησις τῶν σωμάτων οὐ γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, ἀλλὰ διὰ τῆς τῶν τροφῶν προσκρίσεως μεταβαλλομένων τῶν τροφῶν εἰς τὰ τοῦ σώματος [*](1 ἕξει τὸ (cf. p. 603,23) M: ἔξεστι τὸ G: ἔστι τι τὸ t 2 ἔχει t 3 οὐρανῷ τὰ πάντα Gt τὰ om. Gt 4 αὐτῶ (sic) M: ἑαυτῷ Gt 5 ὁ Ἀριστοτέλης κτλ.] hinc rursus (v. ad p. 579,24) Κ τό τε GK: τὲ τὸ M: τὸ fort, recte t τῆς ἀφίας (sic) Κ 6 ὅτι καὶ] καὶ ὅτι M τὰ om. Κ κατὰ om. add. G2 9 τοῦ om. Kt 10 τοῦ om. G εἶναι τριχῆ M τούτω G: τοῦτο KMt δὲ] γὰρ t 11 χω- ρεῖ il 14 τόπος om. M 16 χωρὶς M 17 τὸ om. Κ 18 λέγεται t 19 ὡς ὅλου om. G 21 αὐξανομένων M et primitus Κ συναυξάνεσθαι Κ οὑν] εἶ (sic) G 22 ἦν (post ἀνάγκη) om. Gt αὐτὸν et paulo post αὐτόν t: αὐτὸ et αὐτό GKM 23 ὂν M 24 οὐδὲ γὰρ KM: οὐ γὰρ Gt 26 ἤτοι] ὅτι G 26. 27 κατὰ πίλησιν—οὐτῶ] κάτω G 26 κατὰ πύκνωσιν καὶ πίλησιν Themist. p. 281,19 26. 27 ἄν ὑπείκοι t: ἄν ὑπείκῃ M: ἀνυπήκει Κ: ὑπείκει Themistius (Simplic. p. 596,12) 27. 28 καὶ οὕτω—ἐγένετο iterat Κ 27 αὐξανόμενα M 29 ὄντως Κ post ἀλλὰ addit τοῦτον τὸν τόπον καταλαμβάνει (ex p. 598,1) M τῶν om. Κ 30 προκρίσεως Κ: εἰσκρίσεως t τοῦ om. M)

μόρια, σαφὲς ἄν εἴη ὡς τὸ αὐξηθὲν σῶμα τοῦτον τὸν τόπον καταλαμβάνελ, [*](p 5r) ὅνπερ ἐπεῖχον αἱ τροφαί· ὥστε οὐκ ἀνάγκη οὔτε κενὸν εἶναι οὔτε σῶμά τι μὴ εἶναι ἐν τόπῳ. δῆλον δὲ ὅτι τὰ αὐτὰ ταῦτα ἐροῦσι καὶ οἱ τὸν τόπον τριχῇ εἶναι διαστατὸν λέγοντες, καὶ πολλῷ μᾶλλον, ὅσῳ ἡ μὲν τοῦ σώματος ἐπιφάνεια, μείζονος γινομένου τοῦ αὐξομένου καὶ διὰ τοῦτα τοῦ περιέχοντος σώματος διισταμένου, μείζων γίνεται ἢ πρότερον ἦν, εἰ καὶ μὴ δι’ αὐξήσεως, ἀλλ’, ὡς εἶπον, τῷ διίστασθαι τὸ σῶμα οὗ ἐστιν ἐπιφάνεια, καὶ διὰ τοῦτο ὑπονοηθείη ἄν αὔξεσθαι, κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν δόξαν οὐδὲ ψιλή τις καταλείπεται ὑπόνοια τοῦ αὔξεσθαι τὸν τόπον· τοῦ γὰρ διαστήματος χωριστοῦ ὄντος παντὸς σώματος καὶ διὰ τοῦτο ἀκινήτου, ὅταν αὐξηθῇ τὸ σῶμα, τοσοῦτον μόνον τὸ πλησίον ἑαυτοῦ σῶμα εἴτε ἀὴρ εἴη εἴτε ὕδωρ ὠθῆσαν, κατείληφε τὸν αὐτοῦ τόπον, τοῦ διαστήμτος πάντῃ ἀπαθοῦς μείναντος, καὶ οὕτως ἐν μείζονι τόπῳ γέγονε τὸ αὐξηθὲν τοῦ τόπου μηδεμίαν ἀλλοίωσιν ὑπομείναντος. καὶ εἰ τὸν τῆς τροφῆς τόπον τὸ προστεθὲν τῷ αὐξομένῳ καταλαμβάνει, ποία ἀνάγκη αὔξεσθαι τὸ διάστημα; μόνως δὲ ἂν συναύξεσθαι ἀνάγκη ἦν τὸν τόπον, εἴπερ εἶδος ἦν ὁ τόπος τοῦ ἐν τόπῳ· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αὐξόμενον, ὡς ἐν τοῖς Περὶ γενέσεως δείκνυται. ἀλλ’ οὐδὲ ἐπιφανείας εἶναι τόπον ἀνάγκη οὐδὲ στιγμῆς οὐδὲ σημείου· εἰ γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ ὂν τὸ σῶμά ἐστι, ποία ἀνάγκη τὰ τοῦ σώματος πέρατα ἐν τόπῳ εἶναι; εἰ γὰρ ἐδείξαμεν ὅτι οὐδὲ τὰ μόρια ἀνάγκη καθ’ αὑτὰ εἶναι ἐν τόπῳ, πόσῳ μᾶλλον τὰ πέρατα; εἰ δὲ διὰ τὸ ἐφαρμόζειν ἀλλήλοις τὰ πέρατα, ταύτῃ καὶ ἐν τόπῳ εἶναι αὐτὰ ἀξιοῦσι, τί μᾶλλον ταύτῃ τῇ ὑποθέσει τοῦτο συμβήσεται ἢ τῇ Ἀριστοτε- λικῇ; καὶ γὰρ ἐκεῖ καὶ ἐφαρμόζειν ἀλλήλοις ἀνάγκη τὰ πέρατα. καὶ εἰ οὐδὲν διαφέρει τὸ ἀγγεῖον τοῦ τόπου ἢ τῷ κινεῖσθαι, πληροῦται δὲ τὸ ἀγγεῖον ὑπὸ τοῦ ἐν αὐτῷ ἤιοι ἀέρος ἢ ὕδατος, καὶ ὁ τόπος ἄρα πληροῦται ὑπὸ τοῦ ἐν τόπω κενὸς ὢν τῷ ἰδίῳ λόγῳ· ἐπιφάνεια δὲ ἐπιφάνειαν ἢ γραμμὴ γραμμὴν ἢ σημεῖον σημεῖον οὐ πληροῖ, οὐδέ ἐστι κενὰ τῷ ἰδίῳ ὢ λόγῳ, μόνον δὲ ἐφαρμόζουσιν ἀλλήλοις. δῆλον οὖν ἄρα ὅτι οὐδεμία ἀνάγκη καὶ ἐπιφανείας ἢ γραμμῆς ἢ στιγμῆς τόπον εἶναι λέγειν.

Tαῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον. ἐπιλύεται δὲ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ τὴν [*](4 διαστατὸν εἶναι M 6 μεῖζον 31 γίνεται Gt: γὰρ KM 6. 7 ἦν, εἰ καὶ KM: ἡνίκα G: ora. t 7 μὴ δι’ αὐξήσεως GKM: οὐ τῷ αὔξεσθαι t τῶ σῶμα Κ 8 ἡ ἐπιφάνεια M ἐπινοηθείη Gt αὔξασθαι M τὸ pro priore τοῦ G αὔξασθαι KM 11 τοιοῦτον G 12 εἴη εἴτε σῶμα ὕδωρ ὠθῆσαν (corr. ex ὠήθησαν) G 13 ἀπαθῶς G 15 αὔξσθαι Κ 16 μόνον δὲ ἄν συναύξασθαι M 17 ὥσπερ ἐν t Περὶ γενέσεως cf. Α 5 p. 321 b 22 18. 19 οὐδὲ στιγμῆς—ποία ἀνάγκη KM: om. Gt 20 οὐδὲ τὰ τοῦ σώματος ὅλως πέρατα t 21. 22 εἰ δὲ—πέρατα Mt: τ om. GK 23. 24 ἀριστοτε KM 24 καὶ (post ἐκεῖ) om. Gt ἀλλήλαις Κ τὰ πέρατα ἀνάγκη M 25 τῷ] τὸ Κ πληροῦται] κινεῖται G 26 ἤτοι τοῦ ἀέρος Κ 27 ἐπιφάνεια δὲ ἐπιφάνειαν M: ἐπιφάνειαν δὲ ἐπιφάνειαν Κ: ἐπιφάνειαν δὲ ἐπιφάνεια Gt 28 γραμμὴν γραμμὴ traicit t 29 οὖν ἄρα KM: ἄρα Gt 31 οὖν om. G ἐπιλέγεται M)

Ζήνωνος ἀπορίαν· ‘εἰ γὰρ πᾶν τὸ ὂν ποῦ ἐστιν,’ ἔλεγεν ἐκεῖνος, ‘ἔστι δέ τι [*](p 5r) καὶ ὁ τόπος, καὶ ὁ τόπος ἄρα ποῦ ἔσται· ὥστε ἔσται τόπος ἐν τόπω, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον.’ ἐπιλύεται οὖν καὶ αὕτη· εἰ γὰρ καὶ ἀνάγκη, φησί, πᾶν τὸ ὂν ποῦ εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ὁ τόπος ποῦ ἔσται, ἔστω ποῦ μὲν ὁ τόπος, οὐχ ὡς | ἐν τόπῳ δέ, ἀλλ’ ὡς πέρας ἐν περατουμένῳ. οὐ [*](p 5r) γὰρ πὰν τὸ ὄν, φησίν, ἐν τόπῳ, ἀλλὰ τὸ κινητὸν σῶμα κατὰ φοράν, τουτέστιν ὃ πέφυκε κινεῖσθαί τε καὶ ἠρεμεῖν, ἵνα εἴπῃ τὸ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενον· πᾶν γὰρ τὸ τοιοῦτον πάντως ἐν τόπῳ ἐστί, τὸ δὲ κύκλῳ οὐ πᾶν ἐν τόπῳ, ἀλλ’ αἱ ἐντὸς σφαῖραι, νῦν δὲ καὶ ὡς ἐν τι συνεχὲς σῶμα τὴν ὀκτάσφαιρον λαμβάνει. εὐλόγως δὲ καὶ τοῦτο ὑπάρχει τοῖς ἐν τόπῳ, τὸ φέρεσθαι ἕκαστον ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον καὶ μένειν ἐν τούτῳ. κατασκευάζει δὲ τοῦτο πάνυ γλαφυρῶς. προλαμβάνει δὲ ἐκεῖνο· πᾶν, φησίν, ὅ τινος ἅπτεται κατὰ φύσιν καὶ μὴ βίᾳ, τοῦτο συγγενές ἐστιν ἐκείνῳ οὗ ἅπτεται. προσέθηκε δὲ τὸ μὴ βίᾳ εἰκότως· ἅπτεται γὰρ καὶ ἡ κρεμαμένη βῶλος τοῦ ἀέρος, ἀλλ’ οὐ φύσει, ἀλλὰ βίᾳ. ἅπτεται γὰρ ταῦτα ἀλλήλων, ὡς ἐν τῷ Περὶ γενέσεως εἴρηται, ἃ κοινὸν ἔχει σύμβολον πρὸς ἄλληλα· διὰ τοῦτο γῆ μὲν ὕδατος ἅπτεται ἔχουσι γὰρ κοινὸν σύμβολον τὸ ψυχρόν), ὕδωρ ἀέρος (κοινὸν γὰρ τὸ ὑγρόν), ἀὴρ δὲ πυρός (κοινὸν τὸ θερμόν), πῦρ δὲ τῆς σεληνιακῆς σφαίρας (ἐνταῦθα δὲ ἐξ ἀναλογίας κοινωνία· ὀξυκίνητα γὰρ ἄμφω καὶ φωτιστικά). συγγενῆ δὲ τὰ ἁπτόμενα, διότι καὶ ῥᾳδία ἡ εἰς ἄλληλα αὐτῶν μεταβολή, ὡς ἐν τῷ Περὶ γενέσεως εἴρηται. ἐπεὶ οὖν ἕκαστον ὅταν ἀποσπασθῇ τῆς ἑαυτοῦ ὁλότητος, ἐφίεται ταύτην καταλαβεῖν πᾶν γὰρ τοῦ συγγενοῦς ἐρᾷ καὶ τῆς ἑαυτοῦ ὁλότητος, διὸ καὶ τοῦ εἶναι, ἔστι δὲ μάλιστα ἕκαστον, ὅταν ἐν τῇ οἰκείᾳ ὁλότητι ᾖ) * * * φερόμενον ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ ὁλότητα πρὸς ταύτην γὰρ προηγουμένως ἡ φορὰ καὶ ἡ ἔφεσις φέρεται) καὶ ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον· συγγενὴς γὰρ οὗτος τῷ ὅλῳ. ἀλλ’ ἐρεῖ τις ‘καὶ εἰ τὸ ἁπτόμενον φύσει συγγενές, ἅπτεται δὲ τὸ κάτωθεν ὁ ἀὴρ τοῦ ὕδατος, φερέσθω τὰ μόρια αὐτοῦ ἐπὶ τὸ κάτω.’ ὅτι μὲν οὖν συγγενὴς τῷ ὕδατι ὁ ἀὴρ καθὸ ἔχει κοινὸν σύμβολον τὸ ὑγρόν, πρόδηλον, ἀλλ’ ἐπίτηδες εἴπομεν ὅτι προηγουμένως ἐπὶ τὴν ὁλόποῦ] [*](1 cf. ad p. 538,25 ὡς ἔλεγεν t ἔλεγεν ap. Arist. p. 209a24 τι Κ: om. GMt 3 αὕτη GK: αὐτὴ AI: ταύτην fort, recte t καὶ (post γὰρ) om. t 4 ἔστω KM: ἔσται Gt ποῦν μὲν (sic) M 6 κινητὸν] κοινὸν M κατὰ φοράν etiam Themist. p. 282,2: om. Arist. 7 ἶν’ t 9 ἀλλ’ αἱ ἐντὸς σφαῖραι KM: ἀλλ’ ἡ add. t) ἐντὸς σφαίρα (sic) Gt εἶναι σῶμα Gt 10 τὴν ὀκτάσφαιρον KM: τὴν οἰκίαν (sic) σφαῖρον σφαῖραν corr. G-) G: τὰς ὅλας σφαίρας t 12 γραφυρῶς primitus Κ 13 οὕτινος KM συνεχές G ἐκεῖνο primitus G 14. 15 κρεμαμένη KM: ῥεριμμένη G: ἐῤῥιμμένη t 15 βῶλον Κ 16 Περὶ γενέσεως B4 p. α24 sqq. σύμβουλον hie et v. 29 Κ 17 σύμβολον] ὅλον Κ 18 ψυχρόν] ὑγρὸν M ὕδωρ δὲ ἀέρος Gt 21 αὐτῶν ἡ εἰς ἄλληλα a transponit M Περὶ γενέσεως 1. c. 22 ἀποσπαθῆ M 23 καταλαμβάνειν Gt ἐρεῖ (sic) t αὐτοῦ M 25 post ᾖ (ἢ Κ) lacunam signavi ἐπὶ KM: πρὸς 26 ἄφεσις M φέρεσθαι t καὶ (ante ἐπὶ) om. Gt συγγενὲς M 27 ἁπτόμενο (sic) M 28 τὸ prius om. Gt κάθωθεν t 29 ὅτι τὸ μὲν συγγενὲς τὸ ὕδατι M 30 εἴπωμεν Κ) τητᾷ ἕκαστον φέρεται τὴν ἑαυτοῦ· ἔστι δὲ ἡ τοῦ ἀέρος ὁλότης τῶν ἀνωφόρων, [*](p 5v) καὶ συγγενέστερον τῷ πυρὶ μᾶλλον ἢ τῷ ὕδατι ὁ ἀήρ, ἀλλὰ χεῖται πάντῃ, οὐχ ὅτι φύσει ἔχει τὸ πάντῃ φέρεσθαι, ἀλλὰ διὰ τὴν τοῦ κενοῦ βίαν, δι’ ἣν καὶ τὸ ὕδωρ πολλάκις ἀνώφορον γίνειαι καὶ ἐπὶ ἀέρος ὀχεῖται, ὡς ἐπὶ τῶν κλεψυδρῶν. ὥστε κἄν ἅπτηται τοῦ ὕδατος ὁ ἀήρ, ἀλλ’ οὖν διὰ τὴν τοῦ κενοῦ βίαν ἅπιεται, ἐπεὶ ἀνώφορος ὑπάρχει φύσει. εἰκότως δέ, φησί, καὶ μένει φύσει ἕκαστον ἐν τῷ ἑαυτοῦ τόπῳ, ἐπεὶ καὶ τὸ μέρος μένει ἐν τῇ οἰκείᾳ ὁλότητι. τὸ δὲ ἐν τόπῳ, φησίν, οἷον μέ- ρος πρὸς ὅλον ἐστίν· ὃν γὰρ λόγον ἔχει διαιρετὸν μέρος πρὸς ὅλον, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει τὸ ἐν τόπῳ πρὸς τὸν τόπον. ὥσπερ γὰρ εἴ τις χαλάσας τὴν χεῖρα εἰς ὕδωρ διέλῃ τι μόριον τοῦ ὕδατος, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει καὶ τὸ ἐν τόπῳ πρὸς τὸ περιέχον· οἷον γὰρ ὅλον τί ἐστι τὸ πε- ριέχον, μέρος δὲ τὸ περιεχόμενον. τὸ γὰρ περιέχον, φησί, πρὸς τὸ περιεχόμενον οἷον συναμφότερόν τι πρὸς ὕλην ἐστίν· ὕλη γὰρ τοῦ ἀέρος τὸ ὕδωρ, ὁ δὲ ἀὴρ εἶδός τι καὶ ἐνέργει τοῦ ὕδατος καὶ οἷον συναμφότερον. διὸ καὶ ἡ μὲν τὸ ὖ ὕδατος εἰς ἀέρα μεταβολὴ γένεσίς ἐστιν, ὡς ἐν τοῖς Περὶ γενέσεως εἴρηται, ἡ δὲ τοῦ ἀέρος εἰς τὸ ὕδωρ φθορά. δοκεῖ δὲ καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος μέρη τοῦ συναμφοτέρου εἶναι. ὥστε εἰ ὕλῃ ἀναλογεῖ τὸ ὕδωρ, εἴδει δὲ ἢ συναμφοτέρῳ ὁ ἀήρ, ἡ δὲ ὕλη μέρος τοῦ συναμφοτέππου, καλῶς ἄρα εἴρηται ὅτι τὸ περιχόμενον πρὸς τὸ περιέχον οἷον διαιρετὸν μέρος πρὸς ὅλον ἐστί. τὸ δὲ μέρος ἐν τῇ ἑαυτοῦ θέλει μένειν ὁλότητι· εἰκότως ἄρα καὶ ἕκαστον ἐν τό ἑαυτοῦ μένει τόπῳ, τουτέστι τῷ περιέχοντι, ὅπερ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει πρὸς τὸ περιεχόμενον, ὅνπερ τὸ ὅλον πρὸς μέρος.

[*](p. 212a35)

Κύκλῳ δὲ κινεῖται· τῶν μορίων γὰρ οὗτος ὁ τόπος.

Ζητοῦσιν ἐνταῦθα ποῖα μόριά φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, πότερον τὰ τοῦ ὅλου κόσμου μόρια, ἅπερ ἅπτεται μόνον ἀλλήλων διῃρημένῃ ἢ μόριά φησι τὰ συνεχῆ μόρια τῆς ἐξωτάτω σφαίρας. οἱ μὲν οὖν μόρια λέγειν [*](1. 2 ἀνωφόρων KM ἄνω φορῶν KM 3 φύσει scripsi: φύσιν (GKM)t ἔχει τοῦ πάντη t 4 ἀέρος] μέρος G 5 ὀχεῖται (KM)t χεῖται (KM)t κλεφύσρων Κ num ἅπτηται <τὸ κάτωθεν> d. p. 599,28? 6 ἐπὶανωφόρος (sic) M S οἰκία Κ τὸ δὲ ἐν τόπῳ] cf. p. 605,13 9 ὃν μὲν γὰρ Gt ἄην altero loco M 11 διέλει Κ τοῦ om. M 13. 14 τό γὰρ—περιεχόμενον om. G 15. 16 τοῦ ὕδατος καὶ οἷον συναμφότερον. διὸ KM: om. Gt 16 καὶ ἡ μὲν KMt: ἡ G 17 Περὶ] παρὰ M περὶ γενέσεως cv. Α 3 p. 318b27 sqq. φορά G δοκεῖ KM: κινεῖ G: θέλῃ (sic) t 18 εἶδος] ὕδος Κ εἰ Κ et (ex ἡ) corr. M: τῇ Gt 19 τὸ ὕδωρ om. M, qui mox εἶ (sic) pro εἴσει ἡ ὕλη δὲ transponunt Gt 20 οἷον om. Gt διαιρετικὸν M 21. 22 πρὸς ὅλον—ἕκαστον om. M 23 ὅπερ KM: ὥσπερ G: καὶ t, qui addit τὸ περιέχον post ἔχει λόγον (ita eiiim transponunt Gt) ὅνπερ] ὅπερ M τὸ (ante ὅλον) om. Gt 25 κινήσεται Aristotelis libri, at cf. p. 594,6. 601,3. 26. 602,14. Simplic. p. .589,25 τῶν—τόπος cm. Κ 27. 28 ἡ (sic) μόριά φησι M: μόριά φησι GK: μόριά φησιν, ἢ t 28 et p. 601,16 ἐξωτάτης, p. 601,5 ἐξωτάτην t)

ὅτι τὸ μὲν ὅλον οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ, τὰ δὲ μόριά εἰσι τὰ ἐν τόπῳ ὄντα. ἵνα οὖν δείξῃ τίς ὁ τῶν μορίων τόπος, ἐπήγαγε τὸ κύκλῳ δὲ κινεῖται· τῶν μορίων γὰρ οὗτος ὁ τόπος, οὐ τοῦτο λέγων ὅτι διὰ τὸ κύκλῳ κινεῖσθαι τὴν ἐξωτάτω σφαῖραν, διὰ τοῦτο τόπος ἐστὶ τοῖς ἐφεξῆς, ἀλλὰ δεῖξαι βουλόμενος ὅτι οὐκ ἔστι συνεχὴς πρὸς τὰ ἐφεξῆς σώματα, ἀλλὰ διηρημένη· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ κύκλῳ κινεῖται καθ’ αὑτήν. τῷ οὖν κύκλῳ κινεῖσθαι, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν διῃρῆσθαι τῶν ἐντὸς καὶ περιέχειν αὐτάς, ταύτῃ καὶ τόπος ἐστὶ τοῖς μορίοις. καὶ ὅτι μόρια τοῦ παντός φησι τὰ ἐντὸς περιεχόμενα σώματα, δῆλον ἐξ ὧν ἐπήγαγε καὶ ἄνω μὲν καὶ κάτω οὔ, κύκλῳ δὲ ἔνια· ἔνια δὲ ἄνω καὶ κάτω, ὅσα ἔχει πύκνωσιν καὶ μάνωσιν. εἰ δὲ τῶν μορίων τοῦ παντὸς τὰ μὲν ἄνω καὶ κάτω κινεῖται, ταῦτα δὲ τὰ ἐν γενέσει, τὰ δὲ κύκλῳ, εὔλογον ὅτι τὸ πᾶν λέγει τὸν ὅλον κόσμον, μόρια δὲ αὐτοῦ τὰ τοῦ κόσμου στοιχεῖα, τάς τε σφαίρας φημὶ καὶ τὰ ἐντὸς τούτων σώματα. οἱ δὲ μόριά φασι τὰ συνεχῆ τῆς ἐξωτάτω σφαίρας· ταύτην δὲ οὔτε καθ’ ὅλην ἐν τόπῳ εἶναι οὐδὲν γὰρ αὐτὴν περιέχει), οὐδὲ τὰ μόρια αὐτῆς καθ’ αὑτὸ ἕκαστον ἐν τόπῳ εἶναι συνεχῆ γάρ ἐστι πρὸς τὸ ὅλον), ἀλλ’ οὐδὲ κινεῖσθαι οὔτε τὴν ὅλην ὡς ὅλην οὐ γὰρ μεταβάλλει τὸν ὅλον τόπον), | οὔτε μὴν τὰ μόρια καθὸ [*](p 6r) μόρια κινεῖσθαι συνεχῆ γάρ), ἀλλ’ αὐτὴν τοῖς μορίοις κινεῖσθαι καὶ τό- πον εἶναι τοῖς μορίοις, ὥσπερ εἴπομεν, ἤτοι τὰ πέριξ περιέχοντα μόρια, ἢ κυριώτερον τὴν κυρτὴν ἐπιφάνειαν τὴν ἐντὸς τῆς Κρονίας σφαίρας, ὥσπερ εἴπομεν, κατὰ ἀναλογίαν. ταύτην δὲ καὶ τῆς ἀπλανοῦς ὡς ὅλης τῇ αὐτῇ ἀναλογίᾳ οὐδὲν χεῖρον λέγειν τόπον· ἀφορίζει γὰρ αὐτὴν ἐντὸς πανταχόθεν. πρὸς δὲ ταύτην τὴν ἐξήγησιν οὕτως ἀκουστέον τὸ κύκλῳ δὲ κινεῖται· τῶν μορίων γὰρ οὗτος ὁ τόπος· εἰπὼν γὰρ ὅτι ὡς μὲν γὰρ ὅλον ἅμα τὸν τόπον οὐ μεταβάλλει, δέον εἰπεῖν ‘κατὰ μόρια δὲ μεταβάλλει’, εἶπε κύκλῳ δὲ κινεῖται. ταὐτὸ δ’ ἐστὶ τοῦτο· ἡ γὰρ [*](1 ἁπτομένων Κ 2 ὅτι τὸν μὲν M εἰσιν ἐν (om. τὰ) t 6. 7 ἀλλὰ διηρημένη· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ om. G 6 ἀλλὰ iterat initio versus Κ 7 κύκλω κύκλω om. G) κι- νεῖται καθ’ αὑτήν GKM: κινεῖται φησὶ καθ’ αὑτὴν κύκλῳ t τῶ (ex τὸ) corr. M οὖν KM: οὐ G: δὴ t 8 διηρεῖσθαι (sic) Kt 10 περιεχόμενα] περιέχοντα τινὰ G 10. 12 καὶ ἄνω μὲν—μάνωσιν om. G 11 οὔ (ex οὖ) corr. M δὲ ἔνια· ἔνια δὲ (prius ἔνια ex ἔνοια corr.) M: δὲ (ceteris usque ad πύκνωσιν καὶ μάνωσιν omissis) Κ: δὲ ἔνι. τὰ δὲ t Aristoteles, sed duplex ἔνια Simplicium quoque p. 589,29 (cf. 590,35) le- gisse couicias ἄνω καὶ κάτω M: καὶ κάτω καὶ ὄνω t: vel hoc vel καὶ ἄνω καὶ κάτω Aristotelis libri, at cf. Simplic. p. 589,33 12 πϊκνωσιν M εἰ δὲ KM: εἰ G: εἰ γὰρ t 13 ὅτι καὶ τὸ Gt 15 σφέρας Κ φημὶ] φ cum signo compendii M ἐντὸς τοῦ σώματος M φασι scripsi: φησὶ (sic) KM: ἤκουσαν Gt 16 καθόλου G 17 αὐτὴν Gt: αὐτῆς Κ: αὐτοῖς M οὐδὲ] fort, οὔτε 18 γάρ εἰσι M 20 συνέχει M ἀλλ’ αὐτὴν KM: ἀλλὰ τὴν ὅλην Gt 21 ὥσπερ εἴπομεν om. G εἴπομεν p. 594,9sqq. 22 κρονείας G 23 ὡς om. Kt 24 ἀφορίζει Gt: ἐφορίζει KM 25 πρὸς δὲ ταύτην KMt: πρὸ δὲ ταύτης G τὸ] τοῦ G 26 εἰπὼν M: εῑπον G: εἶπεν (K)t 27 γὰρ om. G post δέον iuterpolat δὲ t 28 εἶπε δὲ κύκλω κινεῖται G ταὐτὸ] ταῦτα G) κύκλῳ κίνησις κατὰ μόριά ἐστι κίνησις. τὸ δὲ τῶν μορίων γὰρ οὗτος [*](p 6r) ὁ τόπος ἀντὶ τοῦ ὁ κύκλος· κύκλῳ γὰρ ἄλληλα περιέχει. ἢ ἐπειδὴ κύκλω κινούμενος περὶ τὴν κυρτὴν ἐπιφάνειαν τῆς Κρονίας σφαίρας κινεῖται, τοῦτον τὸν τόπον, λέγω δὴ τὴν κυρτὴν ἐπιφάνειαν τῆς ἐντὸς σφαίρας, τῶν μορίων εἶπεν εἶναι τόπον.

[*](p. 212b7)

Καὶ τὰ μὲν καθ’ αὑτά, οἷον πὰν σῶμα κατὰ φορὰν ἢ αὔξησιν κινητὸν καθ’ αὑτό που.

Φέρεσθαί φησι τὰ κατ’ εὐθεῖαν φερόμενα, ἅπερ καὶ καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ εἷναί φησι, τὰ δὲ οὐράνια οὐ φέρεσθαι, ἀλλὰ περιφέρεσθαι. ἑτέρα γὰρ ἡ φορὰ τῆς περιφορᾶς· τὸ μὲν γὰρ καθ’ ὅλον ἐστὶ μεταβολή, τὸ δὲ κατὰ μόριον. τὴν δὲ ὀκτάσφαιρον ὡς ἕν τι λαμβάνει, διό φησιν ὅλον ὡς ὅλον τὸν οὐρανὸν οὐκ εἶναι ἐν τόπῳ.

[*](p. 212b10)

’Eo’ ὃ δὲ κινεῖται, ταύτῃ καὶ τόπος ἐστὶ τοῖς μορίοις.

Tοῦτο καὶ ἀνωτέρω εἶπε “κύκλῳ δὲ κινεῖται· τῶν μορίων γὰρ οὗτος ὁ τὁπος’’, καὶ ἐνταῦθα δὲ τὸ αὐτό φησιν ἐφ’ ὃ δὲ κινεῖται, ἐπὶ τὸ κύκλῳ, κατὰ τοῦτο τοῖς μορίοις ἐστὶ τόπος· τῷ γὰρ ἕκαστον τῶν μορίων τοῦ οὐρανοῦ, λέγω δὴ τῆς ὀκτασφαίρου, κύκλῳ κινεῖσθαι, ταύτῃ ἀεὶ τὰ ἐξωτέρω τόπος ἐστὶ τοῖς ἐντός. μόρια οὗν λέγοι ἂν ἑκάστην τῶν σφαιρῶν. δηλοῖ δὲ καὶ τὸ ἐπαγόμενον· ἕτερον γάρ, φησίν, ἑτέρου ἐχόμενον τῶν μορίων ἐστίν. ἐχόμενον δέ ἐστιν, ὡς αὐτὸς ἐν τῷ πέμπτῳ φησίν, ‘δ ἄν ἐφεξῆς ὂν ἄλλῳ τινὶ ἅπτηται αὐτοῦ.’ οὕτω δὲ καὶ αἱ σφαῖραι ἔχουσι πρὸς ἀλλήλας. ἡ δὲ ἐξωτάτω σφαῖρα οὐκ ἐν τόπῳ, εἰ μὴ κατὰ ἀναλογίαν, ὥσπερ εἴρηται, κατὰ τὴν κυρτὴν ἐπιφάνειν τῆς ἐντὸς σφαίρας.

[*](1 κατὰ μόριά ἐστι κίνησις om. G 2 ὁ κύκλος G: om. Mt: ὁ om. κύκλος) Κ πε- ριέχειν G ἢ M: om. (iKt ἐπεὶ γὰρ t 3 κινούμενα t κερτὴν hie et infra M κρονείας Gt 4 τρόπον M 4. 5 λέγω—σφαίρας om. G 5 εἶπεν om. G τὸν τόπον M 6 lemma habet G πᾶν σῶμα KM: πάπα τὰ adcht t) et mox κινητά Gt, at cf. p. 603,3 7 αὑτὸ ποῦ t 8 καὶ om. Κ 9 φασὶ Κ 10 τὸ μὲν et τὸ δὲ] ἡ μὲν et ἡ δὲ t 11 μόριον KM: μόρια Gt ἀκτασφερον M 12 οὐκ GKM: μὴ t 13 lemma habet G ὃ M: ᾧ GKt, at cf. Diels ο ad Simplic. p. .591,34 ταύτῃ—μορίοις om. Κ ὁ τόπος G 1.5 ὃ M: ὧ G: ᾦ Kt δὲ κινεῖται, κινεῖται δὲ ἐπὶ Gt Ki τὸ γὰρ M 17 τῆς M: τοῦ GKt ὀκτασφέρου Κ κύκλω KM: κύκλου Gt 18 τόπω M ἐστὶ] εἰσι t τοῖς Kt: τῆς G: τοῦ M λέγει ἂν Κ 20 ἐχόμενον δέ ἐστιν om. G 21 πέμπτῳ ε t) c. 3 p. 227 a 6 ὃν] ἐν G ὅπτεται M οὕτω δὴ Gt 22 δὲ cm. G ἔξω· τάτη t 23 εἴρηταί τι G κερτὴν et mox φαίρας M)[*](p. 212b11)

Τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οἷον ἡ ψυχὴ καὶ ὁ οὐρανός.

[*](p 6r)

Τοῦτο πρὸς τὸ ἀνωτέρω τὴν σύνταξιν ἔχει· εἰπὼν γὰρ ἀνωτέρω “καὶ τὰ μὲν καθ’ αὑτό, οἷον πᾶν σῶμα ἢ κατὰ φορὰν ἢ αὔξησιν κινητόν’’, ἐνταῦθα ἀνταπέδωκεν εἰπὼν τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός. τὰ δὲ ἄλλα μεταξὺ εἴρηται περὶ τοῦ οὐρανοῦ· εἰπὼν γὰρ τὰ καθ’ εὐθεῖαν κινούμενα καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ εἶναι, πῶς ἔχουσι τὰ κύκλῳ ἐφεξῆς εἶπεν, εἶτα ἐν- ταῦθα ἐποιήσατο τὴν ἀνταπόδοσιν. κατὰ συμβεβηκὸς μὲν οὖν φησιν ἐν τόπῳ εἶναι τὴν ψυχὴν καὶ τὸν οὐρανὸν ὅλον ὡς ὅλον δηλονότι· τῷ γὰρ τὰ μόρια εἶναι ἐν τόπῳ, τὸ δὲ ὅλον ἐν τοῖς μορίοις εἶναι, καὶ τὸ ὅλον ἐν τόπῳ λέγοιτ’ ἂν κατὰ συμβεβηκὸς εἶναι, ἢ μᾶλλον κατὰ ἄλλο.

[*](p. 212b12)

Τὰ γὰρ μόρια ἐν τόπῳ πὼς πάντα.

Καλῶς τό πὼς προσέθηκεν. οὐ γὰρ πάντα κυρίως ἐν τόπῳ τὰ μόρια· οὔτε γὰρ ἡ ἐξωτάτω σφαῖρα κυρίως ἐν τόπῳ, οὔτε τὰ συνεχῆ τῶν μορίων.

[*](p. 212b13)

Διὸ κινεῖται κύκλῳ μόνον τὸ ἂνω.

ἐπειδὴ μὴ ἔστιν ὁ οὐρανὸς ἐν τόπῳ, εἰ μή, ὡς εἴρηται, κατὰ συμβε- βηκός, ἤγουν κατὰ μόρια, διὰ τοῦτο καὶ μόνως τὴν κατὰ κύκλον κινεῖται κίνησιν, οὐδαμῶς δὲ τὴν κατ’ εὐθεῖαν· τὰ γὰρ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενα πάντως καὶ ἐν τόπῳ ἐστίν. ὁ οὖν οὐρανὸς μὴ ὢν ἐν τόπῳ εἰκότως μόνην τὴν κύκλῳ κινεῖται κίνησιν.

[*](p. 212b14)

Τὸ δὲ πᾶν οὔ που.

Eἰπὼν ὅτι ὁ οὐρανὸς κατὰ μόριά ἐστιν ἐν τόπῳ, δείκνυσιν ὅτι καθ’ ὅλον αὐτὸν ἀδύνατον εἶναι ἐν τόπῳ. τὸ γὰρ ἐν τόπῳ, φησί, καὶ ἔστι τι καὶ ἔξωθεν ἑαυτοῦ ἔχει τὸ περιέχον αὐτό, ὅπερ καὶ ἔστιν ὁ τόπος. εἰ τοίνυν ὁ οὐρανὸς ὅλον τί ἐστι καὶ πᾶν, οὐδὲν ἄν εἴη αὐτοῦ ἔξωθεν περιεκτικόν, ἐπεὶ οὐκ ἂν εἴη πᾶν· τοῦ γὰρ παντὸς οὐδέν ἐστιν ἔξω.

[*](1 οἷον ἡ ψυχὴ καὶ ὁ οὐρανός oni. Κ οἷον] ὥσπερ M, at cf. p. 596,15 3 prius ἢ omiserat supra (p. 602,6), at cf. Aristoteles 4 ἀπέδωκεν M 5 περὶ om. G 7 μὲν om. Gt 8 τὴν om. G τῷ] τὸ G 9 δὲ iu ras. G μορίοις GKM: μέρεσιν t 10 κατ’ ἄλλο t 11 lemma habet G: ante οὐ γὰρ (v. 12) transponit δὲ post καλῶς et εἰπὼν post προσέθηκεν interpolatis) t πῶς (sic) GKt: om. M 12 τὸ πῶς libri 13 ἐξωτάτη σφαίρα t τὰ Kt: γὰρ G: om. M συνεχὴ M 14 κινεῖται KM: κινεῖται μὲν t Aristoteles (praeter cod. Ι) μόνων Κ 16 μόνως GKM: μόνον t κατακύκλω (sic) Κ 18 ὁ οὖν om. Κ: οὖν om. M ὧν Κ 18. 19 εἰκότως—κίνησιν om. Κ 20 lemma om. Κ οὐ ποῦ libri 21. 22 κα- θόλου Κ 23 ἔστιν ὁ KM: ἔστι (om. ὁ) Gt 24 ἐστι om. G οὐδὲν ἂν εἴη GK; οὐ ἄν εἴη M: οὐδ’ ἄν εἴη τι t)[*](p. 212b17)

Καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῷ οὐρανῷ πάντα· ὁ γὰρ οὐρανὸς τὸ [*](p 6r) πᾶν ἴσως.

Σύμφωνος, φησί, τοῖς ἡμετέροις λόγοις, τῷ μὴ εἶναι ἐν τόπῳ τὸν οὐρανόν, καὶ ἡ παλαιὰ περὶ αὐτοῦ δόξα, ἡ λέγουσα πάντα εἶναι ἐν τῷ οὐρανῷ. εἰ γὰρ πάντα ἐν τῷ οὐρανῷ, οὐδὲν αὐτοῦ ἔξω, εἰ δὲ μηδὲν αὐ- τοῦ ἔξω, οὐκ ἄν εἴη ἐν τόπῳ· δεῖ γὰρ τὸν τόπον ἔξωθεν περιέχειν τὸ ἐν τόπῳ ὄν. εἰπὼν δὲ ὁ οὐρανὸς τὸ πᾶν προσέθηκεν ἴσως, ἐπειδὴ μήπω ἀπέδειξεν ὅτι οὐδέν ἐστιν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ.

[*](p. 212b18)

ἔστι δὲ τόπος οὐχ ὁ οὐρανός, ἀλλὰ τοῦ οὐρανοῦ τι ἔσχατον καὶ ἁπτόμενον τοῦ κινητοῦ σώματος πέρας ἠρεμοῦν.

Επειδὴ εἶπεν “ἐν ἐν ἰῷ οὐρανῷ πάντα”, ὡς δὴ τοῦ κοινοτάτου πάντων τόπου τοῦ οὐρανοῦ ὄντος, πῶς ἐστι τόπος ὁ οὐρανὸς προσέθηκεν, ὅτι οὐ καθ’ ὅλον ἑαυτόν, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἐντὸς ἑαυτοῦ πέρας, καθ’ ὃ ἅπτεται τοῦ κινητοῦ σώματος, τουτέστι τοῦ δύναμιν ἔχοντος κινεῖσθαι καὶ μή, τουτέστι τοῦ γενητοῦ καὶ φθαρτοῦ. πῶς δὲ ἠρεμοῦν λέγει τὸ πέρας τοῦ οὐρανοῦ τὸ πρὸς ἡμᾶς, ὅπερ καὶ τόπος ἐστίν, εἴρηται ἐν τοῖς ἔμπροσθεν.

[*](p. 212b20)

Καὶ διὰ τοῦτο ἡ μὲν γῆ ἐν τῷ ὕδατι.

Πῶς πάντα ἐν τῷ οὐρανῷ λέγει, ὅτι οὐ τῷ προσεχῶς πάντα περιέχειν, [*](p 6r) ἀλλὰ τῷ τὸ ἔσχατον τῶν περιεχόντων αὐτὸν εἶναι.

[*](p. 212b22)

Φανερὸν δὲ ἐκ τούτων, ὅτι καὶ αἱ ἀπορίαι πᾶσαι λύονται.

Ἐντεῦθεν τὰς ἀπορίας ἐπιλύεται. εἴπομεν δὲ περὶ αὐτῶν ἱκανῶς.

[*](p. 2r2b27)

Ἀλλ’ οὐ διάστημα σώματος.

Tουτέστι δεκτικὸν σώματος, ἢ μᾶλλον οὐ σωματικόν, τουτέστι τριχῇ διαστατόν· διάστημα γὰρ καὶ ἡ ἐπιφάνεια καὶ ἡ γραμμή.

[*](3 συμφώνως K: om. M τῷ] τὸ M ἐν] τὸν prirnitus Κ 7 post δὲ addit ὅτι M ὁ οὐρανὸς Gilt: ὁ δὲ οὐρανὸς Κ: fort. ὁ γὰρ οὐρανὸς προσέθηκεν τὸ add. M) ἴσως GKM: τὸ ἴσως προσέθηκεν t μήπω GKM: οὔπω t δὲ KM: δὲ ὁ t Aristoteles οὐχὶ ὁ Κ 9. 10 ἀλλὰ—ἠρεμοῦν om. Κ τι M: τι τὸ t Aristoteles 10 et 15 ἠρεμοῦν M 11 δὴ τοῦ KM: δὴ οὐ G: δὴ t 11. 12 πάντων τόπων M 12. 13 οὐ τὸ καθόλον G 13 ἑαυτόν] αὐτὸν Gt ἑαυτοῦ] αὐτοῦ t 14 κινητοῦ—ἔχοντος om. G τοῦ M: τὴν Kt κἄν μὴ G 15 γεννητοῦ Mt λέγει KM: ἔχει G: ἐστι t 16 ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται Gt 20 ἀπορεῖαι Κ λύονται M: λύοντας Κ: λύοιντ’ ἂν t, at ef. Themist. p. 281,14. Simplic. p. 505,28. Philopon. τ τ p. 597,8 21 Ἐντεῦθεν—ἐπιλύεται om. KM τούτων M 22 σώμ/ et 23 σώμ/ Κ 23. 24 ἡ μᾶλλον—γραμμὴ om. KM 24 καὶ (post γὰρ) G: om. t)[*](p. 212b31)

Καὶ συμπεφυκότα μὲν ἀπαθῆ, ἁπτόμενα δὲ ποιητικὰ [*](p 6v) καὶ παθητικὰ <ἀλλήλων>.

Ἐπειδὴ δὲ δοκεῖ καὶ τὰ μέρη ἐφεξῆς εἶναι καὶ ἅπτεσθαι ἀλλήλων, τὴν διαφορὰν παραδίδωσι τοῦ ὡς ἐν τόπῳ καὶ τοῦ ὡς ἐν ὅλῳ. κοινωνοῦσι γὰρ τῷ ἐφεξῆς εἶναι καὶ ἅπτεσθαι, ἀλλ’ ὅταν μὲν ταῦτα συμπεφυκότα ᾖ, τότε ἀπαθῆ τέ ἐστιν ὑπ’ ἀλλήλων καὶ ὡς μέρος ἐστὶν ἐν ὅλῳ, ὅταν δὲ μόνον ἅπτηται, μὴ μέντοι συμπεφυκότα ᾖ, τότε ὡς ἐν τόπῳ ἐστὶ τὰ περιεχόμενα ἐν τοῖς περιέχουσι, καὶ ποιητικά ἐστι καὶ παθητικὰ ὑπ’ ἀλλήλων τὰ περιέχοντα καὶ περιεχόμενα. διαφέρουσι δὲ τὰ ὡς ἐν τόπῳ καὶ τὰ ὡς ἐν ὅλῳ, τῷ τὰ μὲν ὡς ἐν ὅλῳ συνεχῆ τε εἶναι τοῖς ὅλοις καὶ ἀπαθῆ ὑπ’ ἀλλήλων, τὰ δὲ <ὡς> ἐν τόπῳ τὸ ἐναντίον διῃρῆσθαί τε τοὐ περιέχοντος ἁπτόμενα μόνον, καὶ ποιεῖν καὶ πάσχειν ὑπ’ ἀλλήλων.

[*](p. 212b33)

Τὸ δὲ ἐν τόπῳ, ὡς διαιρετὸν μέρος 〈πρὸς〉 ὅλον ἐστίν.

ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι εὐλόγως ἕκαστον μένει ἐν τῷ ἑαυτοῦ τόπῳ, ἐπειδὴ καὶ ἐν τῇ ὁλότητι ἑαυτοῦ γενόμενον τὸ μέρος μένει, βούλεται δεῖξαι ὅτι καὶ τὰ περιεχόμενα οἷον μέρη εἰσὶ τῶν περιεχόντων· μέρη δέ φησιν οὐ τὰ συνεχῆ, ἀλλὰ διῃρημένα κατ’ ἐνέργειαν. σαφὲς δὲ παράδειγμα τίθησι τὸ ἐπὶ τοῦ ὕδατος.

[*](p. 213a1)

οὕτως δὲ καὶ ἀὴρ ἔχει πρὸς ὕδωρ· ὕλη γάρ, τὸ δὲ εἶδος.

οἷον λόγον ἔχει, φησί, τὸ μέρος τοῦ ὕδατος τὸ διῃρημένον αὐτοῦ καὶ ἁπτόμενον, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει καὶ τὸ ὕδωρ πρὸς τὸν ἀέρα, ὥσπερ καὶ ὁ ἀὴρ πρὸς τὸ ὑπέκκαυμα. πῶς δέ ἐστι μέρος, ἐπήγαγεν εἰπὼν ὅτι ὕλη [*](1 ἀπαθῆ t: πα Κ: πάθη M ἁπτόμενα κτλ. om. Κ 1. 2 ποιητικὰ καὶ παθητικὰ (fortasse Themist. p. 282, 10. Simplic. p. 598,5 euudem verbonim ordinem referunt) M: πα- θητικὰ καὶ ποιητικὰ t 2 ἀλλήλων t: om. M o Ἐπειδἠ—ἄπτεσθαι ἀλλήλων om. KM δὲ G: om. t 4 τὴν] καὶ Κ 5 τῷ scripsi: τὸ KM: κατὰ τὸ Gt 7 μέντοι] μόνον Κ 8 ποιητικὰ καὶ παθητικά ἐστιν t 9 διαφέρουσιν οὖν Gt ὡς om. M 10 μὲν ὡς ἐν Gt: μὲν ἐν Κ: μὲν M 11. 12 τὰ δὲ—ἀλλήλων om. Κ 11 ὡς addidi τὸ ἐναντίον M: τοὐναντίον Gt 12 ἁπτομένων (om. μόνον) M 13 τὸ δὲ ἐν τόπω (cf. p. 600, 8) KM: καὶ μένει δὴ φύσει πᾶν ἐν τῶ οἰκείω τόπω ἕκαστον εὐλόγως. καὶ γὰρ τὸ μέρος τόδε, ἐν ὅλῳ τῷ τόπῳ t, sed Philoponus legisse videtur in suo Aristotele καὶ μένει δὴ φύσει (om. πᾶν, cf. Arist. cod. Barb. I 136) ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ ἕκαστον εὐλό- γως (vel οὐκ ἀλόγως)· καὶ γὰρ (cf. Bonitz Index Arist. p. 146 a 50) τὸ μέρος· τὸ δὲ ἐν τόπῳ κτλ. iam vides non casu deesse ὅλῳ in Aristotelis codice E, et incertam in ceteris codicibus liabere sedem ὡς—ἐστίν om. Κ πρὸς t: om. M 14 ἐπειδὴ] ἄδει’ δὲ (sic) M ἀλόγως M: variant inter εὐλόγως (cod. I) et οὐκ ἀλόγως Aristotelis libri: εἰκότως Pbilopo- nus in paraphrasi p. 600, 7 17 ἀλλὰ—ἐνέργειαν om. G ID οὕτως Κ: οὐτῶ Mt πρὸς—εἶδος om. Κ ὕλη Mt: οἷον ὕλη Aristoteles 20 Οἶον γὰρ λόγον t 21 ὕδωρ] εἶδος M 22 ὑπέκαυμα Κ)

γὰρ ἀέρος ἐστὶ τὸ ὕδωρ, ὁ δὲ ἀὴρ εἶδός τι ἐστιν ἐπιγινόμενον τῷ ὕδατι. [*](p 6v) ἔστιν οὖν ὁ ἀὴρ οἷον συναμφότερόν τι, τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, ἔστι δὲ καὶ ἡ ὕλη οἷον μόριόν τι τοῦ συναμφοτέρου.

[*](p. 213a3)

δὲ ἀὴρ δυνάμει ὕδωρ ἄλλον τρόπον.

Εἰ γὰρ καὶ ἑκάτερον δυνάμει ἐστὶν ὅπερ τὸ ἕτερον, ἀλλ’ οὐ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, φησίν· εἴρηται γὰρ ἐν τῷ Περὶ γενέσεως ὅτι ἡ μὲν ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα μεταβολὴ γένεσίς ἐστι, φθορὰ δὲ τὸ ἐναντίον. ἔστιν οὖν ὁ ἀὴρ δυνάμει ὕδωρ, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ φθορὰν καὶ τὸ μὴ ὂν ἀγόμενος, τὸ δὲ ὕδωρ δυνάμει ἀήρ, ὡς ὕλη ἐπὶ εἶδος ἀγόμενον. ἐν τῇ Περὶ γενέσεως δέ, φησίν, ἀκριβέστερον περὶ τούτων διοριζόμεθα· νῦν γάρ, φησίν, ὅσον διὰ τὴν χρείαν τούτων ἐμνήσθημεν. χρεία δὲ γέγονε, διότι ἠθέλησε δεῖξαι ὅτι ὡς μέρος πρὸς ὅλον, οὕτως ἔχουσι τὰ ἐν τόπῳ πρὸς τὸν τόπον, ἵνα δὲ τοῦτο δείξῃ, εἶπεν ὅτι ὡς ὕλη πρὸς εἶδος, οὕτως ἔχει ὕδωρ πρὸς ἀέρα. τὸν οὖν περὶ τούτου λόγον, φησίν, ἐν ἄλλοις ἀκριβέστερον ἐροῦμεν.

[*](p. 213a6)

Εἰ οὖν ταὐτὸν ἡ ὕλη καὶ ἡ ἐντελέχεια· ὕδωρ γὰρ ἄμφω, ἀλλὰ τὸ δυνάμει τὸ δὲ ἐντελεχεία.

Εἰ τὸ ὕδωρ, φησί. καὶ ὕλη ἐστὶ καὶ εἶδος, εἶδος μὲν δυνάμει, ἐνεργείᾳ δὲ ὕλη, εἶδος δὲ δηλονότι τοῦ ὕδατος ὁ ἀήρ, ὅταν ἄρα γένηται ἀήρ, συναμφότερόν τί ἐστιν· ὥστε ἐπειδὴ ἡ ὕλη μόριόν ἐστι τοῦ συνθέτου, καὶ τὸ ὕδωρ ἄρα μόριον ἄν εἴη τοῦ ἀέρος. καλῶς δὲ εἰπέ πὼς· οὐ γὰρ κυρίως μόριον, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν. διό, φησίν, ἐπεὶ μορίου λόγον ἐπέχει πρὸς τὸν ἀέρα, ἅπτεται αὐτοῦ κατὰ φύσιν, οὐ μέντοι συμπέφυκεν· ὅταν δὲ μεταβάλλῃ εἰς τὸν ἀέρα, τότε συμφύεταί τε αὐτῷ καὶ κυρίως αὐτοῦ γίνεται μόριον.

[*](p. 213a12)

Τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ὑποληπτέον εἶναι τοῦ φυσικοῦ θεωρῆσαι καὶ περὶ κενοῦ, 〈εἰ ἔστιν ἢ μή〉.

Μετὰ τὸν περὶ τόπου λόγον ἀκολούθως ἐφεξῆς καὶ τὸν περὶ κενοῦ [*](1 γὰρ om. Gt ἐστὶ (post ἀέρος) om. M ἐπιγενόμενον M 2 ὅσον G εἴδους καὶ ὕλης traicit t ὕδους (pro εἴδους) M 4 ὅδε ὁ ἀήρ M ἄλλον τρόπον om. Κ 5 καὶ om. M 6 Περὶ γενέσεως] v. ad p. 600, 17 7 (sic) G 8 τὸ δὲ] τόδε Κ 9 ἀγόμενον Kt: ἀγόμενον G: ἄγομεν M 10 διορισόμεθα t 12 ἐν τόπῳ Gt: ἐντὸς KM 14 παρὰ τούτων M lo ταὐτὸν KM: τὸ αὐτὸ t 15. 16 ὕδωρ—ἐντελεχείᾳ om. Κ 18 δὲ ὕλη (ex δὲ ἡ ὕλη) corr. G2 ὁ om. Κ 20 ἄρα (ex ἀέρα) corr. G2 εἶπε p. 213 -i 8 πῶς libri 21 κυρίως ἐστὶ Gt 22. 23 ἅπτεται—εἰς τὸν ἀέρα om. M 23 μεταβάλῃ Gt τε om. M 23. 24 αὐτοῦ γίνεται KM: ἐστὶν αὐτοῦ Gt ante v. 25 tit. περὶ κενοῦ marg. M2 et t 25 lemma om. K 16. 27 εἰ ἔστιν—τὸν πεοὶ κενοῦ cm. M 27 τοῦ τόπου t 27. p. 607,1 ἐφεξῆς περὶ κενοῦ διαλέγεται Κ)

διεξέρχεται διὰ τὴν συγγένειαν τῶν θεωρημάτων. καὶ γὰρ δοκεῖ ταὐτόν [*](p 6r) πὼς εἶναι τὸ κενὸν καὶ ὁ τόπος τοῖς ὅλως τιθεμένοις εἶναι τὸ κενόν· οὐδὲν γὰρ ἄλλο φασὶν εἶναι τὸ κενὸν ἢ τόπον ἐστερημένον σώματος. εἰκότως οὖν μετὰ τὸν περὶ τόπου | λόγον εὐθὺς τὸν περὶ κενοῦ διεξέρχεται. [*](p 7r) τὸν αὐτὸν δέ, φησί, τρόπον ὃν περὶ τοῦ τόπου διελέχθημεν, τοῦτον καὶ περὶ τοῦ κενοῦ διαληψόμεθα· ζητήσει γὰρ καὶ περὶ κενοῦ πρῶτον μὲν εἰ ἔστιν ἢ μή, καὶ ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρήσει, εἶτα τὰς κοινὰς περὶ τοῦ κενοῦ δόξας ἐκθήσεται. πρὶν δὲ ὅλως ἐμβαλεῖν εἰς τὸν περὶ αὐτοῦ λόγον καὶ θεῖναι τοὺς λόγους τοὺς τὸ κενὸν εἰσάγοντας, ἐλέγχει τῶν παλαιοτέρων τοὺς κακῶς ἐπιχειρήσαντας δεικνύναι ὅτι οὐκ ἔστι κενόν, ἵνα συνηγορήσας ὡς οἷόν τε τῷ λόγῳ τῷ εἰσαγαγόντι τὸ κενὸν τότε δείξῃ μηδαμῶς ὂν τὸ κενόν, ἵνα μὴ δόξῃ ἐρήμην τοῦ λόγου καταψηφίζεσθαι. Ἀναξαγόρας φησί, καὶ ὅσοι τὸ κενὸν ἐπειράθησαν δεῖξαι μὴ ὂν οὐ κατὰ θύρας ἀπήν- τησαν τῷ λόγῳ· οὐ γὰρ ὃ ὑπολαμβάνουσι κενὸν εἶναι οἱ ἄνθρωποι, τοῦτο ἔδειξε μὴ ὄν, οὐδὲ πρὸς αὐτὴν ἐνέστη τὴν τοῦ κενοῦ φύσιν, ἀλλ’ ὃ πλα- νώμενοι λέγουσιν εἶναι κενόν, τοῦτο ἀνεῖλεν, ἔδει δὲ πρὸς τὴν ἔννοιαν αὐτῶν τὰς ἀπαντήσεις ποιήσασθαι, οὐ πρὸς τὴν πεπλανημένην ὑπόληψιν. οἱ γὰρ εἶναι τιθέμενοι τὸ κενὸν διάστημά τι νομίζουσιν αὐτὸ εἶναι παντὸς φυσικοῦ σώματος ἐστερημένον, οἰόμενοι δὲ πὰν μὲν τὸ ὂν φυσικὸν εἶναι σῶμα αἰσθητόν, τὸν δὲ ἀέρα μὴ εἶναι αἰσθητὸν σῶμα οὔτε γὰρ ὄψει, οὔτε ἀκοῇ ὑποπίπτειν, οὔτε ταῖς λοιπαῖς αἰσθήσεσιν· οὐ γὰρ ἐναργεῖς ἔχει τὰς αἰσθητὰς διαφοράς), οὐδ’ εἶναί τι ὅλως τὸν ἀέρα ὑπειλήφασι, καὶ διὰ τοῦτο τὸ πλῆρες ἀέρος κενὸν εἶναί φασι. δέον οὖν αὐτούς, εἴ γε ὀρθῶς πρὸς τὴν δόξαν ταύτην ἀπήντων, δεῖξαι ὅτι ὅπερ φαντάζονται κενὸν οὐκ 15 ἔστι, λέγω δὴ διάστημά τι παντὸς ἐστερημένον φυσικοῦ σώματος, τοῦτο μὲν οὐ δεικνῦσιν, ὅτι δέ ἐστί τι σῶμα ὁ ἀὴρ δεικνῦσι. πληροῦντες γάρ, φησί, τοὺς ἀσκοὺς πνεύματος δεικνύουσιν ὅτι πρὶν μὲν πληρωθῶσι πνεύματος στρεβλοῦνται καὶ περιστρέφονται, μετὰ δὲ τὸ πληρωθῆναι οὐκέτι, ὅπερ οὐκ ἂν συνέβαινεν, εἰ μὴ ὁ ἀὴρ ἦν τι σῶμα ἰσχυρόν· εἰ γὰρ κενὸς ἦν ὁ ἀσκός, τί ἐκώλυεν αὐτὸν περιστρέφεσθαι, ὥσπερ καὶ πρὶν φυσηθῇ; [*](1 συγγενείαν M 2 πὼς] περ M τεθημένοις M 3 cpV (sic) εἶναι M: φασὶ Κ: εἶναί φασι Gt 4 περὶ τοῦ τόπου t εὐθὺς] ἐκθεὶς Κ 5 διηλεχθημεν G 6 τοῦ GKM: om. t διαληφάμεθα M 7 ἡ] εἰ Κ κοινὰς τὲ περὶ M cf. Themist. p. 283, 11 τάς γε κοινὰς κτλ. 8 ἐκτίθεται Κ εἰς om. G 10 δεικνύειν Gt 11 εἰσαγαγόντι Kil: εἰσάγοντι Gt 11. 12 τότε δείξῃ μηδαμῶς ὃν τὸ κενόν Gt: om. KM 12 ἐρίμην Κ ἀναγόρας M 13 κενὸν om. M 15 ἐνέστην Κ ε 16 λέγουσι κενὸν εἶναι Gt εὔνοιαν M 17 πεπλανημένην KM: ππλανωμένην G: περιπλανωμένην t 18 οὐ γὰρ εἶναι τιθέμενον Κ νομίζουσιν εἶναι αὐτὸ Gt 19. 20 εἶναι σῶμα] σῶμα εἶναι M 21 ὑποπίπτει Gt ἐνεργεῖς G 22 εἶναί τι KM: εἶναι Gt ὑπελείφασι Κ 22. 23 καὶ διὰ τοῦτο—φασι om. G 23 οὖν GK: οὖν γε Mt εἴπερ ὀρθῶς M 25 ἐστερημένου Κ 26 δεικνῦσιν et δεικνῦσι scripsi: δείκνυσιν et δείκνυσι δείκνυσιν Κ) GKM: δεικνύουσιν et δεικνύουσι t τι om. Κ 27 τοὺς] τὰς G 27. 28 δεικνύουσιν (sic KMt) ὅτι πρὶν μὲν πληρωθῶσι πνεύματος om. G 29 ἦν om. KM 30 ὁ ἀσκός] ὅλως Κ) καὶ ἐκ τῶν κλεψυδρῶν δὲ πάλιν τὸ αὐτὸ δεικνῦσιν ἐναπολαμβάνοντες τὸν [*](p 7r) ἀέρα. κλεψύδρα δέ ἐστιν ἀγγεῖόν τι ἐπ’ εὐθείας κατὰ δίμετρον διατρήσεις ἔχον, οὗπερ τὴν μίαν ὀπὴν ἐμφράξαντες καθιέντες ἐν ὕδατι δεικνύουσιν ὅτι οὐκ εἴσεισιν ὕδωρ, ὡς δὴ ἐντὸς πεπληρωμένου αὐτοῦ ἀέρος, οὐκ εἴσεισι δὲ διὰ τὸ μὴ δύνασθαι δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, ἐπειδὰν δὲ ἀπο- φράξωσι τὴν ὀπήν, τότε καὶ εἴσεισι διὰ τῆς ἑτέρας τὸ ὕδωρ ὑπεξιόντος τῇ λοιπῇ τοῦ ἀέρος τῷ ὕδατι. τὸ δὲ διδάξαι ὅτι ἐστί τι ὁ ἀήρ, οὐκ ἔστιν ἀνελεῖν τὴν τοῦ κενοῦ φύσιν· δυνατὸν γὰρ ἐγκατεσπάρθαι μεταξὺ τοῦ ἀέρος τὸ κενόν, ὥσπερ ἔλεγον οἱ περὶ Δημόκριτον, ἢ καὶ ἔξω τοῦ οὐρανου εἶναι.

οὗτοι μὲν οὖν, φησίν, ὅπερ εἶπον, οὐ κτὰ θύρας πρὸς τὸ πρόβλημα ἀπαντῶσιν, ἀλλὰ μᾶλλον εὐλογώτερον δοκοῦσι λέγειν οἱ τὸ κενὸν εἰσάγοντες. διὰ πέντε δὲ ἐπιχειρημάτων δεικνύειν πειρῶνται ὅτι ἔστι τὸ κενόν. πρῶτον μὲν ἐκ τῆς κατὰ τόπον τῶν σωμάτων κινήσεως, τῆς δὲ κατὰ τόπον κινήσεως διττῆς οὔσης (ἢ <γὰρ> καθ’ ὅλα ἐστὶ ἢ κατὰ μέρη, καθ’ ὅλα μὲν ὡς τὰ ἀπὸ τῶν κάτω ἐπὶ τὰ ἄνω φε- ρόμενα ἢ ἔμπαλιν ἢ ἐπὶ τὰ πλάγια, κατὰ μέρη δὲ ὡς ἐπὶ τῶν αὐξομένων), νῦν τέως ἐκ τῶν καθ’ ὅλα κινουμένων ὅτι ἔστι κενὸν κατασκευάζει. συνάγει δὲ τὸν λόγον κατὰ τὸν πρῶτον τῶν ὑποθετικῶν οὕτως· εἰ ἔστι κίνησις καὶ μὴ χωρεῖ σῶμα διὰ σώματος, ἔστι κενόν, ἀλλὰ μὴν ἔστι κίνησις καὶ οὐ χωρεῖ σῶμα διὰ σώματος, ἔστιν ἄρα κενόν. εἰ γὰρ ἔστι κίνησις, ἀνάγκη πᾶσα ἡ διὰ κενοῦ χωρεῖν τὰ κινούμενα ἢ διὰ σώματος· εἰ μὲν οὖν διὰ σώματος, δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ ἔσται, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· χωρηθήσεται γὰρ οὕτως ἐν τῷ σμικροτάτῳ τὸ μέγιστον· λείπεται οὖν διὰ κενοῦ τὴν κίνησιν γίνεσθαι. ἔστιν ἄρα τὸ κενόν. τούτου δὲ τοῦ λόγου καὶ τὸν Μέλισσον ἐπιφέρεται μάρτυρα· καὶ γὰρ ὁ Μέλισσος διὰ τοῦτο ἐνόμισεν ἀκίνητον εἶναι τὸ πᾶν. διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν μὴ εἶναι τὸ κενόν, ὡς δὴ μὴ ἂν ἄλλως κινήσεως γενέσθαι δυναμένης, εἰ μὴ διὰ κενοῦ. ὁ μὲν οὖν Μέκλεφύδρων [*](1 Κ δὲ om. G τὸ αὐτὸ πάλιν t δεικνῦσιν scripsi: δείκνυσιν KM: δεικνύουσιν Gt 2 ἔγγειόν M 2. 3 διατηρήσεις G 3 οὗπερ M: οὔπερ Κ: ὥσπερ G: οὗ t ἐν ὕδασι, δείκνυσιν Κ 4. 5 ὡς δὴ—ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι] ὡς μὴ δύνασθαι διὰ τὸ εἶναι πεπληρωμένον ἀέρος δύο σώματα ἐν ταὐτῶ χωρῆσαι Κ 5 post εἶναι addnnt, τόπῳ Gt 5. 6 φράξωσι M 6 τότε καὶ Κ: τότε GMt τὸ om. Κ 7 τῶ] τὸ t διδάξαι KM: δεῖξαι Gt ἐστί τι KM: ἐστιν Gt 8 κατε- σπάρθαι M 11 οὖν om. G φησίν M: om. GKt 13 πειρῶνται] ἐπιχειροῦ- σιν M 13. 14 ὅτι ἔστι τὸ κενόν KM: οἱ τὸ κενὸν εἰσάγοντες Gt 14 τῶν σωμάτων ov λ θλ om. Κ 15 γὰρ addidit t: om. GKM καθόλ et mox καθὸ M: κα utrobique Κ 1() μὲν om. M, qui mox ἐπὶ τὸ ἄνω 17 πλαγία M ὡς om. superscr. Κ αἰ αὐξανομένων t 18 νῦν τέως KM: νῦν δὲ ὡς G: νῦν ὡς t καθ’ ὅλα t: κα Κ: καθόλου GM ὅτι οὐκ ἔστι et v. 2(1 οὑκ ἔστι κενόν G 19 συνεισάγει M εἰ ἐστι Gt: ἡ γὰρ Κ: εἰ γάρ ἐστι M 20. 23 διὰ σώματος—εἰ μὲν οὖν om. M 24 χωρησθήσεται Κ τὸ om. Κ οὖν] ἄρα M 26 τὸν μάρτυρα M 27 πᾶν KM: ὃν Gt 27. 28 δὴ μιὰν ἄλλως Κ 28 γίνεσθαι)

λισσὸς τῇ ἀναιρέσει τῶν δήλων τὰ ἄδηλα κατασκευάζει· τὸ μὲν γὰρ εἶναι [*](p 7r) τὴν κίνησιν σαφὲς καὶ δῆλον τῷ αἰσθήσεως μετέχοντι, τὸ μέντοι εἶναι ἢ μὴ εἶναι τὸ κενὸν ἄδηλον. λαμβάνων οὖν τὸ ἄδηλον ὡς ὁμολογούμενον, οὕτως ἀναιρεῖ τὰ προφανῆ· εἰ γὰρ ἔστι, φησί, κίνησις, ἔστι κενόν, ἀλλὰ μὴν κενὸν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ κίνησις ἄρα. εὐλογώτερον δὲ οἱ τὸ κενὸν εἰσά- γοντες τῇ θέσει τῶν ὁμολογουμένων κατασκευάζουσι τὸ ἀγνοούμενον· εἰ γὰρ ἔστι κίνησις, ἔστι κενόν, ἀλλὰ μὴν ἔστι τὸ πρότερον, καὶ τὸ δεύτερον ἄρα. τὸ δὲ τῆς πλάνης αἴτιον τούτοις πρόδηλον· οὐ γὰρ ἐπέστησαν τῇ ἀντιπεριστάσει τῶν σωμάτων. δεύτερον ἐπιχείρημα ἀπὸ τῶν κατὰ τὰ μόρια κινουμένων, οἷά ἐστι τὰ αὐξόμενα· οὐ γὰρ ἄν εἴη, φησίν, αὔξησις κενοῦ μὴ ὄντος. ἡ μὲν γὰρ αὔξησις διὰ σώματος γίνεται πάντῃ προσκρινομένης τῷ αὐξομένῳ σώματι <τῆς τροφῆς>· πῶς οὖν προσκρίνεται; ἀνάγκη γὰρ ἢ εἰς τὰ ἐνόντα κενὰ ἐν τῷ σώματι χωροῦσαν τὴν τροφὴν οὕτω προσκρίνεσθαι τῷ σώματι, ἢ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν. ὥστε εἰ τὸ δεύτερον ψεῦδος, τὸ πρότερον ἀνάγκη ἀληθὲς εἶναι, λέγω δὴ τὸ εἶναι κενὸν ἐν τῷ σώματι. πρὸς οὓς χαριέντως ἐν τῇ Περὶ γενέσεως ὁ Ἀριστοτέλης φησὶν ὅτι εἰ οὕτω γίνοιτο ἡ αὔξησις, καθ’ ὅλον αὑτὸ αὐξομένου τοῦ σώματος, συμβήσεται ὅλον τὸ σῶμα κενὸν εἶναι εἴ γε πάντῃ μὲν δεῖ τὴν τροφὴν προσκρίνεσθαι, προσκρίνεται δὲ διὰ τοῦ κενοῦ), καὶ προσέτι μὴ αὔξησιν εἶναι, ἀλλὰ μόνον τῶν κενῶν ἀναπλήρωσιν. οὕτω μὲν οὖν ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως τῆς τε καθ’ ὅλα καὶ κατὰ τὰ μέρη δεικνύειν ἐπιχειροῦσιν ὅτι ἔστι κενόν. τρίτον ἐκ τῆς πυκνώσεως καὶ μανώσεως τῶν σω- μάτων· πῶς γὰρ ἄν, φασί, πύκνωσις ἐγένετο μὴ εἰς τὰ ἐνόντα κενὰ πιλου- μένου τοῦ σώματος; πῶς δ’ ἄν μάνωσις μὴ διισταμένων τῶν μορίων καὶ κενὰς χώρας μεταξὺ καταλειπόντων; τεκμήριον δὲ ἐναργὲς | καὶ τὸ ἐπὶ [*](p 7v) τοῦ οἴνου συμβαῖνον· ὁ γὰρ αὐτὸς πίθος, φησίν, ὅσον ἐδέξατο καθ’ αὑτὸν οἶνον, τοσοῦτον ἐν ἀσκῷ βληθέντα μετὰ τοῦ ἀσκοῦ χωρήσει, ὅπερ οὐκ ἄν συνέβη, φασίν, εἰ μὴ κενά τινα ἦν μεταξὺ τοῦ οἴνου, εἰς ἃ πιλούμενος ὁ οἶνος εἰς ἐλάττονα συνεστάλη ὄγκον. τοῦτο δὲ ἐπὶ τοῦ γλεύκους μόνον συμβαίνει, οὐ μὴν ἐπὶ παντὸς οἴνου, ὅθεν καὶ ἡ αἰτία δήλη. ἐροῦμεν δὲ [*](1 εἶναι KM: ὃν, καὶ (post κίνησιν addit εἶναι t) Gt 2 κίνησιν] κτίσιν M ἢ] καὶ Κ 3 εὔδηλον priore loco M λαμβάνον (M)t 5 εὐλογώτεροι Gt 6 κατα- σκευάζοντες t 7 πρότερον GM: πρώτερον K: πρῶτον t 8 ἄρα om. M ἐπέστησαν] ἐπεστήσαντο (at cf. p. 619,3. s 1r20) G: ἐπέστησαν (sic) t, ubi nihil enotavi ex KM 9 ἀπὸ om. Κ τὰ om. G 10 αὐξανόμενα t φησὶ post αὔζνσις ponit Κ II γὰρ om. G 11. 12 προκρινομένης Κ 12 τῆς τροφῆς addit (cf. p. 597,29. 615,15. Themist. p. 285,6) t: om. GKM 13 τὰ ἓν ὄντα Κ ἐν τῶ σώματι (cf. p. .359,30) KM: τοῦ σώματος Gt 15 πρώτερον Κ ἀνάγκη τὸ πρότερον Gt 16 τῷ om. Κ Περὶ γενέσεως] immo Phys. Δ 7 p. 214b8 (cf. Philop. p. 559,31), at cf. r3v8 17 αὐτὸ libri 18 δεῖ om. siiperscr. M 20 ἀναπλήρωσις primitus M 21 καθόλου libri καὶ τῆς κατὰ t τὰ μέρη KM: μέρη Gt, cf. p. 614,8 22 τὸ κενόν t πϊκνώσεως M 23 φασί KM: φησι Gt 25 καταλιπόντων M 26 συμβαίνων primitus Κ 28 συνέβην Κ τινα om. Gt, at cf. Themist. p. 285, 15 πιλούμενα KM 29 συνεστάλλη Κ τοῦτο] τοῦ M μόνον] τοῦτο Κ) πλατύτερον ἐν τῷ ἐφεξῆς, ἡνίκα αὐτὸς τὴν ἀπορίαν ἐπιλύεται. τέταρτον [*](p 7v) ἐπιχείρημα ἐκ παραδείγματος τοῦ ἐπὶ τῆς τέφρας καὶ τοῦ ὕδατος συμβαίνοντος. εἰ γὰρ πληρώσαις ποτήριον ὕδατος, εἶτα τὸ ὕδωρ εἰς ἕτερον μετα- βάλοις ἀγγεῖον καὶ πληρώσαις τὸ ποτήριον τέφρας, εἶτα ἐπιχέεις ἐν αὐτῷ τὸ ὕδωρ, δέξεται τὸ ποτήριον ὅλον τὸ ὕδωρ, ὅπερ ἦν πληρῶσαν αὐτὸ καὶ πρὶν τὴν τέφραν δέξασθαι, ὅπερ οὐκ ἂν ἐγένετο, εἰ μὴ κενά τινα ἐνυπῆρχε μεταξὺ τῶν σωμάτων τούτων τῆς τέφρας καὶ τοῦ ὕδατος. πέμπτον ἐπιχείρημα ἀπὸ ἐνδόξων προσώπων, λέγω δὴ τῶν Πυθαγορείων. καὶ γὰρ οὗτοί φασι τὸ κενὸν ἔξω τοῦ κόσμου εἶναι ἄπειρόν τι ὄν, ὅπερ εἰσπνεόμενον ὑπὸ τῶν τῇδε ἐπεισιέναι τῷ οὐρανῷ καὶ τὴν διάκρισιν ποιεῖσθαι τῶν πραγμάτων. οὐδὲν γὰρ ἄλλο εἶναι τῆς διακρίσεως αἴτιον ἢ τὸ κενόν· εἰ μὴ γὰρ ἦν τοῦτο τὸ κωλῦον αὐτὰ μεταξὺ παρεμπῖπτον μὴ συμπίπτειν ἀλλήλοις καὶ ἑνοῦσθαι, ἓν ἂν ἦν τὸ πᾶν καὶ συνεχές. εἰ τοίνυν διακέκριται ἀλλήλων τὰ πράγματα, ἡ δὲ διάκρισις ἐκ τῆς τοῦ κενοῦ παρεμπλοκῆς, ἔστιν ἄρα τὸ κενόν. οὐ μόνον δὲ τὸν κόσμον τοῦτον ἔλεγον μετέχειν τοῦ κενοῦ ἐπεισιόντος ἔξωθεν, ἀλλὰ πολλῷ πρότερον καὶ τοὺς ἀριθμούς (καὶ αὐτῶν γὰρ τῆς διακρίσεως τὸ κενὸν αἴτιον), μᾶλλον δὲ οὐδὲ εἶναι ὅλως ἀριθμοὺς μὴ τοῦ κενοῦ ὄντος· τὸ γὰρ αἴτιον τῆς τῶν μονάδων διακρίσεως τὸ κενὸν εἶναι. δῆλον δὲ ὅτι ὥσπερ εἰώθεσαν οἱ Πυθαγόρειοι διὰ συμβόλων πάντα λέγειν, οὕτω καὶ τοῦτο συμβολικῶς ἔλεγον. τὴν γὰρ διακρι- τικὴν τῶν ὄντων δύναμιν διὰ τοῦ κενοῦ ἐσήμαινον· ἔστι γὰρ δηλονότι ὥσπερ συγκριτική τις ἐν τῷ παντὶ δύναμις, οὕτω δὲ καὶ διακριτική.

[*](p. 213a13)

Καὶ πῶς ἔστιν ἢ τί ἐστιν.

Πῶς μὲν ἔστι, πότερον ἔξω ἐστὶ τοῦ κόσμου αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἄπειρόν τι κενόν, ἢ ἐγκατέσπαρται τοῖς σώμασιν, ὥσπερ ἔλεγον οἱ τὰς ἀτό- μους δοξάζοντες μεταξὺ γὰρ κενῷ διείργεσθαι τὰς ἀτόμους συμφυῆναι ἢ ἅψασθαι μηδέποτε· ὥστε συνίστασθαι τὰ σώματα ἔκ τε τῶν ἀτόμων καὶ τοῦ μεταξὺ κατὰ μικρὰ παρεσπαρμένου κενοῦ), καὶ πότερον χωριστόν ἐστι τῶν σωμάτων ἢ ἀχώριστον. τὸ δὲ τί ἐστι, πότερον διάστημά τι καθ’ αὑτὸ μηδὲν ἔχον τῶν φυσικῶν σωμάτων, ἢ ὕλη ἐστὶ τῶν σωμάτων, η ἕτερον τι.

[*](1 τῶ KM: τοῖς Gt ἐφεξῆς p. 625,10 sqq. αὐτὸ M ἐπιλέγεται M τέταπτον γὰρ Μ 2 τοῦ ἐπὶ Gt: τὸ ἐπὶ KM 2. 3 συμβαίνοντος—ὕδατος om. KM 3 εἶτα Gt: εἰ M: ἡ Κ 3. 4 μεταβάλλεις Κ 4 ἐπιχέεις KM: ἐγχεῖς Gt 6 τὴν om. Κ ὑπῆρχεν Κ 7 τούτων] πάντων M τῆς τε τέφρας t 8 πυθαγορίων, ut solet, Κ 10 ἐπεισιέναι] ἐπεὶ γίναι (sic; αἰ compendiose) M 12 παρεμπίπτων ρεμπίπτων Κ̔ 14 παρεβολῆς (sic) Κ 16 ἐπισειόντος Κ πρότερον GKM: πρώ- ο τὼς t 18 ἀριθμ G 19 εἶναι] ἐστι Κ εἰώθεισαν G 21 δύναμιν om. KM 22 τις om. G 24 μέν ἐστιν, ἤγουν πότερον t ἐστὶ (post ἔξω) om. M 25 ἐνκατέσπαρται Κ: ἐγκατέπαται M 26 διήργεσθαι Κ συμφέναι M: συμφῆναι Κ post συμφυῆναι addunt ἀλλήλαις Gt 28 κενοῦ om. G 29 ἐστι (post τί) om. Gt τι om. Κ 30 ἔχων τῶν K: ἐχόντων M ἢ ὕλη Mt: ἡ ὕλη GK)[*](p. 213a14)

Καὶ γὰρ παραπλησίαν ἔχει τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν πίστιν [*](p 7v) διὰ τῶν ὑπολαμβανομένων.

Ὥσπερ, φησίν, ὁ τόπος ἐκ τῶν περὶ αὐτοῦ ὑπολήψεων ὁμοίως εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι ἐδόκει οἱ γὰρ ἐφ’ ἑκάτερα λόγοι ἰσοσθενεῖς πὼς ἐδόκουν εἶναι, ὡς μηδὲν μᾶλλον πιστεύειν εἶναι ἢ μὴ εἶναι), οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ κενοῦ ἡ πίστις τε τοὐ εἶναι αὐτὸ καὶ ἡ ἀπιστία ἐκ τῶν ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρήσεων ἴσαι ὑπάρχουσιν. οὐ δεῖ δὲ τὸ παραπλησίαν ἀκριβῶς οὕτως ἐκλαμβάνειν, ὡς ἐξομοιοῦσθαι ἀκριβῶς τῇ πιθανότητι τὰς ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρήσεις τοῦ κενοῦ καὶ τόπου, ἀλλ’ ἐγγὺς ἔχειν τινὰ ὁμοιότητα περί τε τὴν πίστιν καὶ τὴν ἀπιστίαν· ἀσθενέστεροι γὰρ οἱ κατασκευάζοντες τὸ κενὸν λόγοι ἢ οἱ ἀναιροῦντες τὸ εἶναι τὸν τόπον.

[*](p. 213a15)

οἷον γὰρ τόπον τινὰ καὶ ἀγγεῖον τὸ κενὸν τιθέασιν οἱ λέγοντες.

ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι τὸν αὐτὸν τρόπον ἐστὶ τοὐ φυσικοῦ διαλαβεῖν περὶ κενοῦ, ὥσπερ καὶ περὶ τόπου, τὴν πίστιν τούτου διὰ τούτων ἐπήγαγεν, ὅτι οἱ τὸ κενὸν τιθέμενοι εἶναι οἷον τόπον καὶ ἀγγεῖον αὐτὸ τιθέασιν· ὥστε ὅσα περὶ τόπου ἐζήτηται, ταῦτα καὶ περὶ κενοῦ ζητηθήσεται. εἶτα συνα- πτέον “καὶ γὰρ παραπλησίαν ἔχει τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν πίστιν”· διὰ πάντων γὰρ τούτων τὴν συγγένειαν σημαίνει τῶν θεωρημάτων.

[*](p. 213a16)

Δοκεῖ δὲ εἶναι πλῆρες μέν, ὅταν ἔχῃ τὸν ὄγκον, οὗ δεκτικόν ἐστιν, ὅταν δὲ στερηθῇ, κενόν.

Ὅτι τὸ κενὸν καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ διάστημα καὶ τὸ πλῆρες τῷ μὲν ὑποκειμένῳ τὰ αὐτά εἰσι, τῇ δὲ σχέσει καὶ τῷ λόγῳ διάφορα. διάστημα μὲν οὖν λέγεται ὅταν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ θεωρῆται ἀπολύτως καὶ οὐκ ἐν σχέσει, τόπος δὲ ὅταν σχέσιν ἀναδέξηται πρὸς τὸ σῶμα, κενὸν δὲ τόπος [*](1 γὰρ om. M (ut Arist. cod. E) τὴν ἀπιστίαν (cf. v. 18) KM: τήν τε ἀπιστίαν t Aristot. stot. (praeter cod. E) 3 ὑπολήψεων om. M 4 ἐφεκάτεροι Κ λόγοις M πῶς KM 5 οὐδὲν M εἶναι ἢ Gt: εἶναι τὸν τόπον ἧ Κ: τὸν τόπον εἶναι ἢ M 6 τε om. G ἡ (post καὶ) om. G 7 ὑπάρχουσαι M τὸ παραπλήσιον M: τό- πον πλησίον Κ litteras ἀκριβ in lac. om. Κ: ἀκριβῶς deleverim 8 τῇ πιθανότητι om. G 9 καὶ τόπου KM: ταῖς τοῦ τόπου Gt 11 οἱ om. G et primitus Κ τὸ εἶναι om. primitus M 12. 13 ἀγγεῖον—λέγοντες om. Κ 14 ὅτι αὐτὸν τὸν τρό- πον εἶναι M 14. 15 περὶ κενοῦ διαλαβεῖν Gt 15 τόπου M: τρόπου Κ: τὴν φύσιν τοῦ τόπου G: τοῦ τόπου t τούτου om. G δι’ αὐτῶν G 16 οἱ] εἰ K τόπον β α om. G αὐτὸ τιθέασιν M: τιθέασι αὐτὸ Κ: τοῦτο τιθέασιν Gt 17 του τόπου Mt ταῦτα GKM: τοσαῦτα t 20 δὲ πλῆρες μὲν εἶναι t, at cf. p. 572,31 20. 21 ἔχῃ— κενόν Κ 23 ταὐτά ἐστι t διάφορα M: διαφορᾶ Κ: διαφέρουσι Gt 24 Κ οὐκ om. G 25 τόπος δὲ] τόπον δὲ M)

ἐστερημένος σώματος, πλῆρες δὲ ταὐτὸν μὲν εἶναι τῷ τόπῳ καὶ ἴσως [*](p 7v) οὐδὲν διαφέρει, εἰ δὲ δέοι τι διαφέρειν αὐτά, διαφέροι ἄν τῷ ἐν μὲν τῷ τόπῳ θεωρεῖσθαι ἄλλο τι τὸ δεξάμενον καὶ ἄλλο τὸ δεδεγμένον, ἐν δὲ τῷ πλήρει ὡς ἕν τι τὸ ὅλον θεωρεῖσθαι καὶ οἷον ὕλην εἶναι τοῦ σώματος τὸ τοπικὸν διάστημα.

[*](p. 213a21)

Καὶ τρίτον τὰς κοινὰς πἔρι αὐτῶν δόξας.

Κἄν γὰρ μὴ ὑπάρχῃ τὸ κενὸν μηδὲ ἔχῃ τινὰ φύσιν ἐν τοῖς οὖσιν, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ ὅλως περιφαντάζεται αὐτὸ ἡ διάνοια, δεῖ εἰπεῖν τί ποτε εἶναι αὐτὸ ὑπονοοῦσιν οἱ τῶν ὄντων αὐτὸ εἶναι λέγοντες, καὶ τί αὐτῷ ὑπάρχειν ἢ μή, οἷον ὅτι δοκεῖ διάστημα εἶναι καὶ τόπος ἐστερημένος σώματος καὶ οἷον ἀγγεῖον μηδὲν ἔχον. καὶ γὰρ περὶ τραγελάφου, καίπερ [*](p 8r) οὐκ ὄντος ἐν ὑποστάσει ὅμως ζητήσειέ τις, τί ποθ’ ἡ φαντασία περὶ αὐ- τοῦ ὑπονοεῖ.

[*](p. 213a27)

Καὶ ἐναπολαμβάνοντες ἐν ταῖς κλεψύδραις.

Κλεψύδρας λέγει, ἤτοι τὰ παρὰ τοῖς μηχανικοῖς δι’ ὧν τοὺς συριγμοὺς ἀποτελοῦσι καὶ τὰς ἄλλας ποιὰς φωνάς, ἤ, ὅπερ καὶ μᾶλλον, κλεψύδρας φησίν, ὅπερ ἤδη εἶπον, τὸ ἀγγεῖον ὃ καλοῦσιν οἱ πολλοὶ ἁρ- πάγιον· τοῦτο γὰρ στενὸν μὲν ἔχει τὸ στόμα, τὸ δὲ ὑποκάτωθεν στενοτά- ταις ὀπαῖς τετρημένον. τὸ δὲ ἐναπολμβάνοντες, ἤτοι τὸ πνεῦμα ἐναπολαμβάνοντες διὰ τοῦ φράξαι τὸ στόμα· ὅταν γὰρ κενοῦ ὄντος τοῦ ἀγγείου ὕδατος ἀποφράξαντες τὸ στόμα καθίωμεν εἰς ὕδωρ, οὐ πληροῦται ὕδατος τοῦ πνεύματος ἐναπειλημμένου, διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν ἢ γὰρ οὐδὲν ὅλως δέχεται, ἢ πάνυ βραχύ), ὅταν δὲ πλῆρες ᾖ ὕδατος, ἐναπολαμβάνοντες τὸ ὕδωρ τῷ αὐτῷ τρόπῳ δεικνύουσιν ὅτι ἔστιν ὁ ἀήρ· εἰ μὴ γὰρ ἦν, τί δήποτε ἀποφράττοντες μὲν τὴν τοῦ ἀέρος εἴσοδον κωλύομεν τὴν τοῦ ὕδατος ὁδόν, ἀφιέντες δὲ δίδομεν καὶ τῷ ὕδατι πάροδον; τοῦτο γὰρ δι’ οὐδὲν ἕτερον συμβαίνει ἢ διὰ τὸ μὴ ἐνδέχεσθαι κενὸν εἶναι. ὅταν οὖν [*](1 σώματα M post μὲν interpolat δοκεῖ t εἶναι] ἐστι? 2 διαφέροι] διαφε K: διαφέρει M τῶ (post ἄν) ex τὸ corr. M: τὸ Κ 3 ἄλλ’ ὅτι τὸ priore loco Κ 4 ἕν τι] ἐπὶ G 6 περὶ αὐτῶν αὐτοῦ M) δόξας KM: δόξας περὶ αὐτῶν Gt 7 κἂν M: ἄν Κ: ἐὰν Gt γὰρ καὶ μὴ t ὑπάρχει et ἔχει Κ τὸ κοινὸν t 8 παραφαντάξεται M 9 αὐτῶ (ante ὑπονοοῦσιν) Κ αὐτῶ GK: αὐτὸ Mt 10 οἷον] ἢ M 12 ὅμως (ex ὁμοίως) corr. M fort. ζητήσειεν ’v) 11 ἐν ταῖς κλεψύδραις om. Κ 15 16 Κλεφύδρας—μᾶλλον om. M 15 λέγει Κ: δὲ λέγει Gt 16 σιριγμούς Κ ὁποίας G 17 εἶπον p. 608,2 (cf. p. 569,21) τὸ om. t 17. 18 ὃ—ἁρπάγιον om. G 18 ὑποκάθωθεν t 18. 19 στενωτάταις odidit Brandis 19 τετπμμένον G(K)t 19. 20 ἐνα- (??) πολαυάνοντες et mox ἐναπολαυάνοντος Κ: ἐναπολαβάνοντες altero loco M. similiter in proximis 20 διὰ τὸ φράξαι t 21 εἰς τὸ ὕδωρ M 22 διὰ τὴν κτλ.] cf. p. 608,4 sqq 24 δείκνυσιν primitiis M 25 καὶ λύομεν M 26 ὁδόν Gt: εἴσοδον KM διδῶμεν G 27 κενὸν εἶ(incipit novus versus)νὸν εἶναι K)

δῶμεν τῷ ἀέρι πάροδον, ὡς ἀναπληροῦν τὸν τόπον τοῦ ἐξιόντος ὕδατος, [*](p 8r) τότε ἔξεισι τὸ ὕδωρ. ὥστε δι’ ἀμφοτέρων δείκνυται, ὅτι ἐστί τι ὁ ἀήρ. εὐλογώτερον δὲ τὸ ἐναπολαμβάνοντες τὸν ἀέρα μᾶλλον ἐξακούειν ἢ τὸ ὕδωρ· ἐβούλοντο γὰρ δεῖξαι, οὐχ ὅτι οὐκ ἔστι κενόν τι διάστημα, ἀλλ’ ὅτι ἐστί τι ὁ ἀήρ διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἐγκαλεῖ αὐτοῖς ὁ Ἀριστοτέλης), διὰ δὲ τοῦ προτέρου μᾶλλον δείκνυται ὅτι ἐστί τι ὁ ἀήρ.

[*](p. 213a27)

Οἱ δὲ ἄνθρωποι βούλονται κενὸν εἶναι διάστημα, ἐν ἐπειδή, φησί, κενὸν εἶναι νομίζουσι τὸ ἐστερημένον αἰσθητοῦ σώματος (αἰσθητοῦ δὲ εἶπε διὰ τὸ μαθηματικόν, τοιοῦτον δέ ἐστι καὶ κενὸν τριχῇ διαστατὸν ἄποιον), ἐπεὶ οὖν κενὸν λέγουσι τὸ ἐστερημένον αἰσθητοῦ σώματος, πᾶν δὲ τὸ ὂν σῶμα λέγουσιν εἶναι τὸ γὰρ μὴ ὂν σῶμα οὐδὲν εἶναι), διὰ τοῦτό φασιν ὅτι κενόν ἐστιν ἐν ᾧ μηδέν ἐστιν ὅλως. ἐπεὶ οὖν οὐκ ἐναργεῖς ἔχει τὰς αἰσθητὰς ποιότητας ὁ ἀήρ, διὰ τοῦτο οὐδὲ εἶναί τι αὐτόν φασιν, ἀλλὰ κενὸν εἶναι τὸ τοῦ ἀέρος διάστημα.

[*](p. 213a31)

Ἀλλ᾿ ὅτι οὐκ ἔστι διάστημα ἕτερον τῶν σωμάτων, οὔτε χωριστὸν οὔτε ἐνεργείᾳ ὄν, ὃ διαλαμβάνει τὸ πᾶν σῶμα, ὥστε μὴ εἶναι συνεχές.

Χωριστὸν μὲν ἀντὶ τοῦ δυνάμενον χωρισθῆναι, λέγω δὴ διάστημα ἔχον μὲν σῶμα, δυνάμενον δὲ χωρισθῆναι καὶ εἶναι κενὸν καθ’ αὑτό, ἐνεργείᾳ δὲ διάστημα κενὸν σώματος. καὶ τοῦτο ἤτοι ἐγκατεσπαρμένον ἐν τοῖς σώμασι καὶ κωλῦον αὐτὰ συνεχῆ εἶναι, ὥσπερ ἔλεγον οἱ περὶ Δημόκριτον καὶ Λεύκιππον, ἤγουν μὴ κατεσπάρθαι μὲν ἐν τοῖς σώμασιν, ἀλλ’ εἶναι συνεχῆ, ἔξω δὲ τοῦ οὐρανοῦ εἶναι κενόν τι καθ’ αὑτό, ὥσπερ μάλιστα καὶ ἡ τῶν πολλῶν ἔχει φαντασία ἄπειρόν τι νομίζουσα εἶναι κενὸν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οἱ Πυθαγόρειοι δὲ οὕτως ἔλεγον, ὡς ἤδη εἶπε. φασὶ δὲ καὶ τοὺς περὶ Ζήνωνα τὸν Κιτιέα οὕτω δοξάζειν.

[*](2 τι ora. Gt ὁ om. Κ 3 εὐλουόερον Κ ἐναπολαμβάνοντες iteranduin videtur ἀκούειν M 4 alterum ὅτι om. Gt 5 διὰ δὲ ΚΜ: δὴ δὲ G: διὰ δὴ t 7. 8 ἐν ᾦ— αἰσθητόν om om. K 9 φησί om. t 9. 10 σώματος αἰσθητοῦ traicitJI 10 μαθητικὸν 12. 13 τὸ γὰρ—εἶναι om. M 13 οὐδεν GK: οὑδὲ t φασιν KM: φησιν Gt 14 ἐνερ- γεῖς G ποιότητα (sic) t 15 αὐτόν om. supurscr. M 18 ὥστε μὴ εἶναι KM: ὥστ’ εἶναι μὴ t Aristoteles 19 τοῦ οὐ δυνάμενον M 20 εἶναι μὲν κενὸν M 21 κατεσπαρμένον t 22 κωλῦον (sic) αὐτὰ Gt: λύοντ’ (h. e. λύοντες) αὐτὰ M: κωλύωντα (sic) Κ καὶ οἱ M 23 ἤγουν KM: ἢ Gt μὴ oni. M 24 εἶναί τι κενόν traicit t 25 ἡ] οἱ (sic) t ἴν τινα νομίζουσα M 26 εἴδη t εἶπε libri: immo εἶπον (scilicet p. 610,8) 27 φασί ut Themist. p. 284,10 κιτιέα M: κητιέα Κ: κιττιέα Gt)[*](p. 213b3)

Ἀλλ’ οἱ φάσκοντες εἶναι μᾶλλον.

[*](p 8r)

Μαλλὸν, φησί, πιθανώτερα λέγουσιν οἱ φάσκοντες εἶναι τὸ κενόν, ἢ οἱ πρὸς ταύτην ἐνστάντες τὴν δόξαν, ὧν καὶ Ἀναξαγόρας ὑπῆρχεν.

[*](p. 213b4)

Λέγουσι δὲ ἓν μὲν ὅτι κίνησις ἡ κατὰ τόπον οὐκ ἄν εἴη.

εἰπὼν τοὺς λόγους τοὺς δοκοῦντας ἀναιρεῖν τὴν τοῦ κενοῦ φὑσὶν, καὶ διελέγξας τοὺς “οὐ κατὰ θύρας’’ ποιησαμένους τὴν ἀπάντησιν, τίθησι νῦν καὶ τοὺς κατασκευάζοντας ὅτι ἔστι τὸ κενόν. καὶ πρώτως γε ὁ ἀπὸ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. ταύτης δὲ διττῆς οὔσης, τῆς μὲν καθ’ ὅλα τῆς δὲ κατὰ μέρη, ἀφ’ ἑκατέρας κινήσεως τὴν πίστιν ἐπάγουσι, καὶ γίνεται δύο τὰ ἀπὸ τῆς κινήσεως ἐπιχειρήματα. πρῶτον δὲ ἐκ τῆς καθ’ ὅλα κινήσεως ἐπιχειρεῖ.

[*](p. 213b8)

τὴν γὰρ διαφοράν, δι’ ἣν οὐκ ἂν εἴη τὸ λεχθέν, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι εἰ δύο σώματα ἐν ταὐτῷ εἴη, ἐνδέχεται καὶ ὁποσαοῦν ἄλλα, τοῦτο κατασκευάζων ἐπήγαγε τὸ προκείμενον. ἀποκληρωτικόν, φησί, τὸ δύο μὲν λέγειν ἐν ταὐτῷ ἐνδέχεσθαι εἶναι σώματα, πλείονα δὲ ἢ ἄπειρα μὴ ἐνδέχεσθαι· τίνα γὰρ τούτου διαφορὰν ἀποδώσουσι, τοῦ δύο μὲν δύνασθαι πλείονα δὲ μή; οὐδὲ γὰρ μᾶλλον νῦν ἐστι πλῆρες ὅτε διπλοῦν γέγονεν, ἢ πρότερον ἡνίκα μόνον ὑπῆρχεν· ὁμοίως γὰρ ἦν συνεχὲς καὶ ὁμοίως μεστὸν καὶ πρὸ τούτου, ἀλλ’ ὅμως ἐδέξατο καὶ ἄλλο. διὰ τί οὖν οὐ πάλιν καὶ ἄλλο καὶ αὖθις ἄλλο; καὶ οὕτως ἔσται ἐν τῷ [*](p 8v) σμικροτάτῳ τὸ μέγιστον· δυνατὸν γὰρ κατατεμεῖν τὸ μέγιστον εἰς πολλὰ ἴσα μικρά. ὥστε, φησί, δυνατὸν πολλὰ ἴσα ἐν ταὐτῷ εἶναι. οὐ μόνον δέ, ὠὰ καὶ ἄνισα, ἄνισα δηλονότι οὐκ αὐτόθεν οὐ γὰρ ἄν τοῦτο [*](2 μᾶλλον, φησί KM: φησὶν ὅτι addit t) Gt πιθανώτερον M 3 οἱ] αἱ M ἐν τάντες (sic) Κ ὁ ἀναξαγόρας Κ ὑπῆχε M 4 ἡ κίνησις ἡ t ἡ κατὰ τόπον οὐκ ἄν εἴη om. Κ 5 τὴν τοῦ κενοῦ (ora. φύσιν) G: τὸ κενόν t 6 διελέξασ Κ τοὺς om. KM ποιησαμένω Κ τὴν ἀπάτησιν ποιησαμενους transponit t 7 πρῶτος Gt γε M: γε ἐστὶν GKt 8 καθ’ καθ᾿ καθόλου GKM 9 γίνεται Gt: γὰρ γὰρ 10 δὲ] μὲν t καθόλου K: καθὸ M 12 lemma habet G 12. 13 δι’ ἢν—εἰπεῖν om. Κ 14 τῷ αὐτῷ t 15 ἀλλὰ KM ἐπήγαγες M 16 φησιν ἐστὶ t τά δύο Κ 18 οὐδὲν Gt γὰρ om. super- set. Κ νῦν πλῆρες νῦν πλῆρες (om. ἐστι) M ὅτι M et Themistius (p. 284,22) 20 ἀλλ’ ὅμως ἐδέξατο καὶ om. G ὄλλο] ἄλλη M 21 τί οὖν οὐ] τοῦ νοῦ G 22 τὸ (post σμικροτάτῳ) om KM: 23 ἶσα (sic) μικρὰ (cf. p. 505,25) M: om K: ἶσα τῷ σμικρῷ Gt δυνατὸν πολλὰ καὶ ἶσα G ἐναυ Κ: ἐν τῶ M 24 alterum ἄνισα om. Μ δηλονότι οὐκ αὐτόθεν KM: δὲ οὐκ αὐτόθεν δηλονότι Gt ἀν’ ora. Gt)

ἴσον εἰς ἄνισα κατατμηθῆναι.

[*](p. 213b12)

Μέλισσος μὲν οὖν καὶ δείκνυσιν ὅτι τὸ πᾶν ἀκίνητον ἐκ τούτων.

Ὅτι ἀνάγκη κινήσεως οὔσης κενὸν εἶναι, καὶ ἐκ τῆς Μελίσσου δόξης κατασκευάζει. κἀκεῖνος γοῦν εἴξας τῷ λόγῳ τῷ ἀναιροῦντι τὸ κενὸν εὐθὺς καὶ τὴν κίνησιν συνανεῖνος ἤγουν βουληθεὶς ἀκίνητον εἶναι τὸ πᾶν τῇ κινήσει καὶ τὸ κενὸν συνανεῖλεν, ὡς δὴ τῇ τῆς κινήσεως ἐννοίᾳ εὐθὺς καὶ τοῦ κενοῦ συνεισαγομένου, καὶ ἔμπαλιν τῇ ἀναιρέσει τοῦ κενοῦ συναναιρουμένην καὶ τῆς κινήσεως. ἀλλ’ ὁ μὲν Μέλισσος φανερὰν οὖσαν τὴν κίνησιν ἀνεῖλε διὰ τὸ δέξασθαι τὸ ἀφανές, λέγω δὴ τὸ μὴ εἶναι κενόν· πολλῷ οὖν εὐλογώτερον τῷ φανερῷ πειθομένους ἐκ τούτου τὸ ἀφανὲς συλλογίσασθαι.

[*](p. 213b18)

Ἔτι δὲ καὶ ἡ αὔξησις δύναται γενέσθαι διὰ κενοῦ.

τρίτον ἐπιχείρημα τὸ ἀπὸ τῆς αὐξήσεως, ἔστι δὲ αὔξησις καὶ κίνησις κατὰ μέρος. εἰ γὰρ ἡ αὔξησις γίνεται προσκρινομένης τῷ αὐξομένῳ τῆς τροφῆς, ἔστι δὲ ἡ τροφὴ σῶμα, αὔξεται δὲ ὅλον δι’ ὅλου τὸ σῶμα, ἀδύνατον δὲ ὅλῳ προσχωρῆσαι τῷ σώματι τὴν τροφήν ἔσται γὰρ σῶμα ἐν σώματι), ἀνάγκη ἄρα κενά τινα εἶναι ἐν σώματι, ἐν οἷς χωρεῖ ἡ τροφή.

[*](p. 213b23)

Καὶ ἐπεισιέναι αὐτῷ τῷ οὐρανῷ ἐκ τοῦ ἀπείρου πνεύματος, ὡς ἄν ἀναπνέοντι καὶ τὸ κενόν, ὃ διορίζει τὰς φύσεις.

Ἴσως τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἄπειρόν τι κενὸν ὑποτιθέμενοι, τοῦτο αὐτὸ καὶ πνεῦμα ἐκάλουν, ὡς ἐκ παραλλήλου τοῦ αὐτοῦ καὶ κενοῦ καὶ πνεύματος λεγομένου. τοῦτο οὖν τὸ κενόν φησιν ἐκ τῶν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἐπεισιέναι τῷ οὐρανῷ, ὡς δὴ τοῦ οὐρανοῦ τὸ κενὸν ἀναπνέοντος. ἀνα- [*](1 συγχωρήσαντες G: συγχωρήσουσιν t 2 ἶσον εἰς ἄνισα G: ἄνισον εἰς ἴσα KMt 3 καὶ om. M 3. 4 τὸ πᾶν—τούτων om. Κ 5 Ὅτι ἀνάγκη—εἶναι om. K μελισσείου Gt 6 οὖν t τὸ ἀναιροῦντι G 7 συνανεῖλεν KM: ἀνεῖλεν Gt 7. 8 ἤγουν—συνανεῖλεν om. M 8 τῇ τῆς] τῆς τῆ Κ 9. 10 συναιρουμένης τῆς (om. καὶ) M 10 ὁ] ἡ JI 11 διὰ τὸ KM: διὰ τοῦ Gt 12 φανερῶν (ex φανερὸν) K πει- o θόμενος Κ: πειθήμεν M καὶ ἐκ G τὸ] τοῦ Κ 13 ἡ Kt: om. M δύναται— κενοῦ om. Κ δύναται γενέσθαι M: δοκεῖ γίνεσθαι πᾶσι (de πᾶσι cf. Diels ad Simplic. p. 650,30) t: scribe δοκεῖ γίνεσθαι 14 ἀπὸ] ἐπὶ M δὲ] δὲ ἡ t καὶ ΚΜ om. Gt 15 ἡ om. Κ 17 ὅλως Gt τὸ σώματι et mox ἔστι γὰρ et ἀνάγκης Κ 18 ἐν τῷ σώματι altero loco Gt 19 ἐπεισιέν (cf. ad v, 24) in exitu versus M αὐτῷ libri: sed αὐτὸ cum Aristotele (praeter cod. G; cf. Diels z. Texigesch. p. 18) legisse vide- tur Philoponus (v. 24 et p. 610,10) 19. 20 ἐκ τοῦ—φύσεις om. Κ 21 τι καὶ κενὸν M οἱ ὑποτιθέμενοι t 23 λεγομένου—ἐκ τῶν ἔξω om. G φησιν φασι t: fort, φασιν 24 ἐπεισιέν (sic) M, cf. ad p. 610,10)

κενοῦ αἰτίου ὄντος τῆς διακρίσεως τοῖς πράγμασιν.

[*](p. 213b25)

Ὡς ὄντος τοῦ κενοῦ χωρισμοῦ τινος τῶν ἐφεξῆς καὶ τῆς διορίσεως.

’Ev τῷ πέμπτῳ λόγῳ ὁρίζεται τὰ ἐφεξῆς εἶναι ὧν μηδέν ἐστι μεταξὺ συγγενές. τοῖς οὖν ἐφεξῆς, φησί, τοῦ μὴ εἶναι συνεχέσιν, ἀλλὰ κεχωρισμένοις αἴτιον τὸ κενόν· χωρισμὸς γάρ τίς ἐστιν αὐτῶν καὶ διάκρισις τὸ κενόν, καὶ τῆς διορίσεως αὐτῶν αἴτιον.

[*](p. 213b30)

Πρὸς δὲ τῷ ποτέρως ἔχει δεῖ λαβεῖν τί σημαίνει τοὔ νομᾶ.

Αὐτὸς ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ εἶπεν ὅτι ὅταν περί τινος σημαινομένου ὁμωνύμου φωνῆς ποιώμεθα τὸν λόγον, δεῖ διαστέλλεσθαι πρότερον τὰ διά- φορα σημαινόμενα τῆς φωνῆς, εἶτα ἀφορίζειν περὶ ποίου αὐτῶν ἡμῖν ἐστιν ὁ λόγος, καὶ μετὰ ταῦτα λοιπὸν ἀκολούθως τοῖς προβλήμασι προιτέον, πρῶιον ζητοῦντας τὸ εἰ ἔστι τι τοιοῦτον πρᾶγμα οἷον ὑπὸ τῆς φωνῆς ση- μαίνεται, εἶτα τί ἐστιν, ὁποῖόν τί ἐστι, διὰ τί ἐστιν. οἷον εἰ περὶ τραγε- λάφου ὁ λόγος ᾖ, πρότερον ζητήσωμεν τί ποτε σημαίνεται ὑπὸ τῆς φω- νῆς ταύτης, καὶ εἰ πλείω τὰ σημαινόμενα, περὶ ποίου νῦν αὐτῶν ἡμῖν ὁ λόγος, εἶτα εὑρόντες ἐφεξῆς ζητοῦμεν εἰ ἔστι τοιοῦτόν τι πρᾶγμα οἷον ὑπὸ τῆς φωνῆς σημαίνεται, εἶτα τὰ λοιπὰ ἀκολούθως. οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα ὁ Ἀριστοτέλης τοὺς ἐφ’ ἑκάτερα λόγους θεὶς τῶν τε δοκούντων κατα- σκευάζειν ὅτι ἔστι τὸ κενὸν καὶ τῶν ἀναιρούντων, τραπεὶς ἐπὶ τὸ ἐκθέσθαι τὴν ἀληθῆ δόξαν ζητεῖ τί σημαίνει τὸ ὄνομα τοῦ κενοῦ. ἔοικε γὰρ οὐκ εἶναι ἁπλοῦν τι· φέρεται γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης, ὡς αὐτὸς προιὼν ἐρεῖ. οἱ μὲν οὖν, φησί, λέγουσι κενὸν εἶναι, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι. πᾶν γὰρ τὸ ὄν, [*](1 διάκρισιν (ex διάσασιν vel διάστασιν) corr. Κ 2 τῆς Gt: τοῖς K: τὸ τῆς M 3 lemma om. hie t, cuius scripturas e lernmate superiore, quod pleuius dederat, adferam ὡς o ὄντος Kt: ὡσαύτ (sic) M: ὡς αἰτίου ὄντος Simplic. p. 651,31 (cf. Philopon. Y. 2. p. 610,11) 3. 4 χωρισμοῦ—διορίσεως om. Κ 4 διορίσεως t: διαιρέσεως M 5 πέμπτῳ ε t) c.3 p. 226b34sqq. λόγῳ GKM: δὲ τῆσδε τῆς πραγματείας t 6 τοῖς] τῆς Κ φησί] φύσεως K συνέχουσιν Κ: συγγενέσιν M 6. 7 κεχωρισμέναι M 9. 10 δεῖ — τοὔνομα om. Κ 11 τῇ cm. Κ ἀποδεκτικῆ t Ἀποδεικτικῇ] cf. Anal. Post. B 1 12 φωνὴν compend. M διαστέλεσθαι KM πρῶτον M 14 προιτέον KM: προσιέναι Gt: fort. προσιτέον 15 τοιοῦτόν τι Gt 15. 16 σημαίνηται Κ 16 εἶτα τί ἐστιν, ὁποῖόν τι ἐστι, διὰ τί ἐστιν KM: ἔπειτα τί ἐστιν, εἶτα ὁποῖόν τι ἐστιν εἶτα διὰ τί ἐστιν addit t) (it 17 ἦ (iKM: ἣν t ζητήσωμεν G: ζητήσομεν t 18 νῦν αὐτῶν ἡμῖν KM: αὐτῶν ἐστιν Gt 19 εἶτα] εἰ Κ 20 εἶτα ΚΜ: ἐπὶ G: καὶ t 22 τῶν] τὸν Κ τραπὲς M 23 τοὔνομα Gt 24 καὶ om. M ἐρεῖ p. 214a13 25 ἐστι] εἶναι M τὸ ὄν om. Κ)

φησί, σῶμα ὑπολαμβάνουσιν εἶναι· ὥστε ἐν ῷ μηδέν ἐστι τοῦτο [*](p 8v) κενὸν εἶναί φασι. πᾶν δὲ σῶμα ἁπτὸν εἶναί φασι, πᾶν δὲ τὸ ἁπιὸν βάρος ἔχειν ἢ κουφότητα· ὥστε ἐκ συλλογισμοῦ, φησί, συμβαίνει αὐτοῖς λέγειν κενὸν εἶναι ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον. ἀλλ’ εἰ τοῦτό ἐστι, φησί, κενόν, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον, ἐπεὶ καὶ ἐν τῇ στιγμῇ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον, καὶ ἡ στιγμὴ κενὸν ἂν εἴη. ἀλλ’ ἄτοπον τὴν στιγμὴν κενὸν λέγειν, τοῦτο δὲ συνέβη αὐτοῖς τὸ ἄτοπον διὰ τὸ μὴ προσθεῖναι, ὅτι κενὸν λέγομεν διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον· κἂν γὰρ τὸν τόπον προστιθέασι λέγοντες ὅτι κενόν ἐστι τόπος ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον, οὐδὲν ἀνύουσιν, ἕως ἂν μὴ διορίζωσιν, εἰ τοιοῦτον λέγουσι τὸν τόπον ἐν ᾧ διάστημα * * * ἐστι βαρέος καὶ κούφου. ἀλλὰ κἂν οὕτως, φησί, τὸ κενὸν ὁρίσωνται, ὅτι διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον, ἤτοι διάστημα δεκτικὸν βαρέος καὶ κούφου, τὴν μὲν στιγμὴν κενὸν λέγειν οὗτοι ἀπο|φεύξονται, εἰς ἕτερον δὲ ἀπορώτερον ἐμπεσοῦνται. εἰ γὰρ [*](q 1r) τὸ διάστημα τοῦτο, φησί, βάρος μὲν ἢ κουφότητα μὴ ἔχοι, χρῶμα δὲ ἔχοι ἢ ψόφον, τουτέστι σῶμα κεχρωσμένον ἢ ψοφητικόν, μήτε δὲ βάρος μήτε κουφότητα, οἷόν ἐστι τὸ οὐράνιον, τί ἐροῦσι; πότερον κενὸν εἶναι τὸ τοιοῦτον, ἢ οὔ; εἶτα ἀπολογούμενος ὑπὲρ αὐτῶν φησιν ὅτι ἴσως ἂν εἴποιεν, ὅτι εἰ μὲν τοῦτό ἐστι κενὸν τὸ δεκτικὸν βαρέος καὶ κούφου, κἂν ἄλλου τινὸς σώματος πλῆρες ᾖ, ἐροῦσιν αὐτὸ κενόν, εἰ δὲ ἁπλῶς τὸ δεκτικὸν μὲν τοῦ τυχόντος σώματος μήπω μηδὲν ἔχον σῶμα, οὐ κενὸν τὸ τοιοῦτον ἀλλὰ πλῆρες. ἀλλ’ εἴτε 〈πλλιρες εἴτε〉 κενὸν τὸ τοιοῦτον ἐροῦσιν, ἄτοπον· συμβήσεται γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ κενὸν εἶναι καὶ πλῆρες. κενὸν μὲν γὰρ ἔσται, εἰ κενόν ἐστι τὸ μηδὲν ἔχον βαρὺ ἢ κοῦφον διάστημα, πλῆρες δὲ πάλιν ἔσται, ἐπειδὴ πεπλήρωκε τὸ διάστημα σῶμα καὶ ἕτερον δέξασθαι οὐ δύναται· εἴη γὰρ ἄν δύο σώματα ἐν ταὐτῷ. εἴη ἂν οὖν τὸ αὐτὸ καὶ πλῆρες καὶ [*](2 κεννὸν M δὲ ἁπτὸν (om. τὸ) t 2. 3 μέρος ἔχει M 4. 5 ἀλλ’ εἰ τοῦτό ἐστι, φησί, κενόν, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἡ κοῦφον om. Κ 5 βαρὺ καὶ κοῦφον G 5. G ἐπεὶ— ἡ κοῦφον G: om. IGIt 6 ἀλλ’ ἄτοπον KM: ἀλλὰ τὸ τί ὃν G: ἐπεὶ γὰρ ἐν αὐτῷ (sic) μηδέν ἐστι βαρὺ ἡ κοῦφον, καὶ αὐτὴ ἄν κενὸν εἴη· ἄτοπον δὲ τὸ t 7 κενὴν M λέγειν Κ: λ/ (= λέγει) G συνέβη KM: συμβαίνει Mt 8 προσθῆναι M 9 κἂν γὰρ] εἰ γὰρ καὶ Themist. p. 286,18, imde haec et proxima ad verbum fere sunt tralata 10 πλέον ἀνύσουσιν οὐδέν Themistius ὁρίζωσιν Gt 11 ἐν ᾧ om. G lacunam signavi cl. p. 620, 17sqq. ἀστι KM: δεκτικὸν Gt 12 οὕτω t ὅτι om. Κ 13 τὴν μὲν οὖν Κ cf. Themislius 15 μὲν om. M κοῦφ’ ότητι Κ 16 σῶμα GKM: σῶμα εἴη t μήτε δὲ βάρος ἔχον Gt 17 οὐράνιον] αρδειον (?) M τί om. G εἶναι κενὸν M 18 ἔπειτα t ἀπολογούμενοι Κ 19 κἄν] καὶ G 20 ἦ εἶ Κ), ἐροῦσιν KM: om. in lac. IV fere litteianim G: ἦ coniectura supplevit et αὐτό ἐστι κενόν iuleipola- vit t 21 σώματα M μήπω δὲ fortasse recte Gt 21 et 22 τοιοῦτο G 22 ἀλλ’ εἴτε] ἀλλ’ οὔτε G πλῆρες εἶτε addidit t: om. GKM 23 τὸ om. Κ 24 κοῦφον διάστημα GK: κοῦφον σῶμα Mt 2.3 πεπλήρωκε τὸ διάστημα σῶμα KM: τοῦτο σωματικόν ἐστιν ὡς ὑπόκειται, ἢ χρώματος ἢ ψόφου μετέχον Gt 26 εἴη ἄν οὖν τὸ αὐτὸ καὶ πλῆρες καὶ om. G οὑν om. superscr. M τὸ αὐτὸ] τὸ αὐ- initio versus iterat Κ) κενόν, <ἢ> τὸν ὅρον τοῦ κενοῦ τὸν παρ’ αὐτῶν ἀποδοθέντα ἀναιρήσουσι, [*](q 1r) διάστημα λέγοντες ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον. καθ’ ἕνα μὲν οὖν τρόπον, φησίν, οὕτως ὁρίζονται τὸ κενόν, διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστι σῶμα ἁπτόν, ἁπτὸν δὲ τὸ βάρος ἔχον ἢ κουφότητα εἶναι, ἕτεροι δέ, φησίν, ἄλλον τρόπον ὁρίζονται τὸ κενόν, ἵνα ταῦτα ἐκφύγωσι τὰ ἄτοπα, λέγοντες κενὸν εἶναι διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστιν ὅλως σῶμα μηδὲ μηδὲ τις δωματική. οἱ αὐτοὶ δὲ οὗτοι, φησί, καὶ τὴν ὕλην τὸ κενὸν λέγουσιν αὕτη γὰρ οὐδέν ἐστιν ἐνεργείᾳ σῶμα), οἱ αὐτοὶ δὲ οὗτοι καὶ τόπον τὴν ὕλην φασί. τὸ μὲν οὖν τὴν ὕλην κενὸν λέγειν ἢ τόπον πάνυ γελοῖον· ἡ μὲν γὰρ ὕλη, φησί, οὐκ ἔστι χωριστὴ τῶν πραγμάτων, τὸ δὲ κενόν, φησίν, ὡς χωριστὸν ὂν τῶν πραγμάτων, οὕτω λέγουσιν εἶναι οἱ λέγοντες καὶ κατ’ ἐνέργειαν καθ’ αὐτὸ πεφυκὸς ὑφίστασθαι. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ περὶ τοῦ τόπου εἴπομεν, καὶ ὅτι ὁ τόπος μὲν καὶ τὸ κενὸν οὐδέν ἐστι τοῦ πράγματος τοῦ ἐν αὐτῷ, ἡ ὕλη δὲ στοιχεῖόν ἐστι τοῦ πράγματος, καὶ ὅσα ἄλλα εἴρηται ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. ὅτι δὲ οὐκ ἔστι τὸ κενὸν διάστημά τι ἐν ᾧ μηδέν ἐστιν ὅλως σῶμα, ὥσπερ ἀρτίως εἴρηται, δείκνυσιν ἐντεῦθεν, κέχρηται δὲ εἰς ἀναίρεσιν τοῦ κενοῦ τοῖς προαποδεδειγμένοις περὶ τοῦ τό- που. ἐπειδὴ γάρ, φησίν, οἱ λέγοντες εἶναι τὸ κενὸν οὐδὲν ἕτερον αὐτὸ λέγουσιν εἶναι ἢ τόπον διαστηματικὸν ἐστερημένον σώματος, ἐδείχθη δὲ ἐν τοῖς περὶ τοὐ τόπου λόγοις ὅτι τοιοῦτον εἶναι τὸν τόπον διάστημα ὄντα ἕτερον τῶν σωμάτων καὶ χωριστὸν ἀδύνατον, οὐδὲ τὸ κενὸν ἄρα ἔστι. τὸ γὰρ κενὸν καὶ ὁ τόπος τοῖς οὕτως αὐτὸν τιθεμένοις ἐπινοίᾳ μόνον ἀλλήλων διοίσουσιν, ὥσπερ εἰρήκαμεν, καθὸ τὸν μὲν τόπον, ὅταν ἤδη δέξηται σῶμα, νοοῦμεν τινὸς γὰρ ὁ τόπος), τὸ δὲ κενόν, ὅταν μήπω δέξηται σῶμα, ἐπεὶ τό γε εἶναι διαστήμασιν ἑτέροις παρὰ τὰ σώματα ἀμφοτέροις ὑπάρχει. καὶ γὰρ ἐκ τῶν αὐτῶν ἐξ ὧν εἰς ὑπόνοιαν τοῦ εἶναι διάστημα τὸν τόπον ἦλθον, ἐκ τούτων καὶ εἰς τὴν τοῦ κενοῦ ὑπόνοιαν ἦλθον· ἡ γὰρ κατὰ τό- πον κίνησις εἴς τε τὴν τοῦ τόπου ὑπόνοιαν ἤγαγε (τῷ γὰρ ὁρᾶν τὰ κινούμενα ἄλλοτε ἄλλον κατέχοντα τόπον, καὶ ἐν τῷ αὐτῷ ἄλλοτε ἄλλα γενόμενα μένα σώματα, εἰς ὑπόνοιαν ἦλθον τοῦ εἶναι διάστημά τι καθ’ αὑτὸ ἄλλοτε [*](1 τὸ κενόν G 1.2 ἢ τὸν—ἢ κοῦφον 003. KM 1 ἢ scripsi (cf. p. 621,15 sq.): om. G: καὶ t καθ᾿] καὶ G οὖν om. Κ 3.4 ῳγισίν—κουφότητα εἶναι om. Κ 3.5 διάστημα—ὁρίζονται τὸ κενόν om. M 4 εἶναι G om. t (ἑ)τέροις (ἑ rubr. addendum; nimiium lemma esse putavit καθ’ ἕνα μὲν κτλ. ideoque decurtavit) Κ 6 κενὸν om. t 7 δέ φησιν οὗτοι M 7. 8 αὐτὴ γὰρ KM, at cf. Themist. p. 287,13 8 οἱ δὲ αὐτοὶ οὗτοι Gt 9 ἡ] εἰ t 10 ὕλη] δὴ G οὐκ ἔστι χωριστὴ KM: χωριστὴ οὐκ ἔστι Gt: οὐ χωριστὴ (om. ἔστι) Aristoteles 11 ὃν om. M 12 ὑφίσταται G 13 εἴπαμεν Κ μὲν Kt: μένει G: μὲν γὰρ M 14 δὲ τὸ στοιχεῖόν Κ τοῦ alterum om. M 15 ὅτι δὲ KM: καὶ ὅτι μὲν Gt κενὸν ὃν G 16 δείκνυσι τοὐντεῦθεν Gt 19 ἐστερημένου G 20 τὸν om. G 21 τῶν om. M χωρὶ (sic) Κ ἔστι om. M 21. 25 τό γὰρ κενὸν—ὑπάρχει ex Themist. p. 287,27 sqq. 22 αὐτῶ Κ ἐπιννοία Κ: ἐφ’ ἑνὶ G 23 καθὸ] καὶ Themistii libri τὸν] τὸ Κ 24 μήπω] ἤδη Κ 25 ἐπιτόγε Κ ἀμφοτέρως G 28 τὸ γὰρ Κ 29, 30 γινόμενα recte Gt 30 διάστημά τι GKM: τι διάστημα t) ἀγλα’ δεχόμενον σώματα), ἐκ τῆς αὐτῆς δὲ πάλιν ὑπονοίας καὶ τὸ κενὸν [*](q 1r) εἶναι τίθενται. ἐπεὶ γὰρ ἔστι κίνησις, φασί, καὶ σῶμα διὰ σώματος οὐ χωρεῖ, δεῖ κενὸν εἶναι δι’ οὗ χωρήσει τὸ κινούμενον, μήπω ἐπιστήσαντες τῇ ἀντιπεριστάσει τῶν σωμάτων. ἐπεὶ οὖν, φησί, καὶ τὸ κενὸν καὶ ὁ τόπος διαστηματικὸς τὸ αὐτό τέ ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ καὶ ἡ αὐτὴ αἰτία εἰς τὴν ἔννοιαν αὐτῶν ἤγαγε, δι’ ὧν λόγων, φησίν, ἠλέγξαμεν ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ τόπος διάστημα, διὰ τῶν αὐτῶν δείξομεν ὅτι οὐδὲ τὸ κενόν ἐστιν· εἰ γὰρ εἴη τοιοῦτό τι κενόν, ὅταν ἐγγένηται ἐν αὐτῷ σῶμα, χωρήσουσι δι’ ἀλλήλων τὰ διαστήματα, καὶ διαιρήσουσιν ἄλληλα εἰς ἄπειρα, καὶ ὅσα ἄλλα καὶ ἐν τῷ λόγῳ τῷ περὶ τοῦ τόπου συνήγετο. οὐκοῦν καὶ ἡμεῖς δι’ ὧν ἠλέγξαμεν τοὺς λόγους τοὺς ἀναιροῦντας διάστημα εἶναι τὸν τόπον, διὰ τούτων καὶ τοὺς ἀναιροῦντας τὸ οὕτω κενόν, ὅσον ἐπὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ, ἠλέγξαμεν. οὕτω μὲν οὖν καὶ διὰ τῶν ἤδη εἰρημένων ἐλέγχοιτ’ ἂν τὸ κενόν, ἐπειδὴ <δὲ> καὶ αἴτιον αὐτὸ κινήσεως εἶναι ὑπενόουν οἱ αἴτιον δὲ ὡς χώραν τινὰ ἐν ᾗ κινεῖται, βούλεται λοιπὸν ἐντεῦθεν δεῖξαι, ὅτι οὐδαμῇ οὐδαμῶς αἴτιόν ἐστι κινήσεως τὸ κενὸν κατ’ οὐδένα τῶν αἀτίων τρόπον.

Πρὸς δὲ τὸ ποτέρως ἔχει δεῖ λαβεῖν τί σημαίνει τοὔνομα. ἐπειδὴ τοὺς ἐφ’ ἑκάτερα λόγους ἔθηκε, τρέπεται λοιπὸν ἐπὶ τὴν τοῦ ἀληθοῦς ζήτησιν, καί φησιν ὅτι πρὸς τὸ μαθεῖν ποτέρως ἔχει, τουτέστιν εἴτε ἔστιν εἴτε μὴ ἔστι, δεῖ πρότερον μαθεῖν τί σημαίνει τὸ τοῦ κενοῦ ὄνομα, πότερον ἕν τι ἢ πλείονα, καὶ τίνα ταῦτα.

[*](p. 213b31)

τούτου δὲ αἴτιον ὅτι τὸ ὂν σῶμα οἴονται εἶναι.

Διὰ τοῦτο, φησί, ἦσί, κενὸν λέγουσι τὸν τόπον ἐν ᾧ μηδέν ἐστιν, ἐπειδὴ πάν τὸ ὂν σῶμα λέγουσιν εἶναι. ἐπεὶ οὖν κενόν ἐστιν, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι σῶμα, πᾶν δὲ τὸ ὄν ἐστι σῶμα, <κενόν ἐστιν> ἐν ᾧ μηδέν ἐστι. συμβαίνει οὗν [*](1 δεχόμενον Gt: δεχόμενα KM 2 ἔστι om. Κ καὶ τὸ σῶμα M 4 ἀντιπαρα- στάσει G 5 διαστηματικὸν t ἐστι GK: εἶναι Mt τῷ] τὸ Κ 6 ἔνοιαν M δι’ ὧν οὖν t 8 τοιοῦτόν τι t σῶμα ἐν αὐτῷ traic. Gt 9 τὰ M: εἰς τὰ GKt ἀλλήλοις (om. εἰς ἄπειρα) G 10 ἄλλα] ἄλλα ἄπειρα G: couicias ἄλλα ἄτοπα, seel veri- similius est ἄπειρα ex proximis inepsisse καὶ ἐν GK: ἐν Jit 10. 13 οὐκοῦν— λόγῳ, ἠλέγξαμεν om. KM 12 διὰ τούτων t: διατοῦτο G 13 fort. ἐλέγξομεν aute οὕτω exhibet πλὴν ὅτι ἐπληρώθη τὰ κατ’ ἐνέργειαν G, quae, fortasse tiuncata, noii satis intellego. certe uon hue sed ante ea quae KM omittere adnotavi pertinent ἤδη] ἤ (sic) M ἐλέγχειτ᾿ ἄν Κ 14. 16 ἐπειδὴ—κενὸν cm. M 14 ἐπειδὴ GK: ἐπεὶ t δὲ addidit t 14. 15 εἶναι ὑπενόουν—κινεῖται om. Κ 15 τινὰ G: τινὰ εἶναι t 16. 17 τῶν αἰτιῶν KM 18 Πρὸς—τοὔνομα om. G δεῖ—τοὔνομα M: om. Kt 20 ὁποτέρως M ἔχοι Κ 21 ἔστι (post μὴ) om. M πρότερον Gt: πότερον M: πρὸ τοῦ Κ 22 τὰ αὐτά G 23 τοῦτο Κ δ’ αἴτιον t τὸ ὃν σῶμα οἴονται εἶναι om. Κ 24 τὸν om. Gt 24. p. 620,1 ἐπειδὴ πᾶν τὸ—το εἶναι κενὸν om. M 25 μὴ ’δε (sic) ἐστι Κ 26. p. 620,1 πᾶν δὲ τὸ ὄν—ἢ κοῦφον om. Κ 26 κενόν ἐστιν addidit t: om. G)

ἐκ συλλογισμοῦ τὸ εἶναι κενόν, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον· "[*](q 1r) εἰ γὰρ κενόν ἐστι τόπος ἐν ᾧ μηδέν ἐστι, πᾶν δὲ τὸ ὂν σῶμά ἐστι, πᾶν δὲ σῶμα ἁπτόν, ἁπτὸν δὲ πᾶν | ὃ ἔχει βάρος ἢ κοῦφ’ ότητα, συνάγεται ὅτι [*](q 1v) κενόν ἐστι τόπος ἐν ᾧ μηδέν ἐστι βαρὺ ἢ κοῦφον. καλῶς δὲ εἶπεν ἐκ συλλογισμοῦ· οὐ γὰρ αὐτόθεν ἐκεῖνοι τοῦτο λέγουσιν, ἀλλὰ λέγουσι κενὸν εἶναι ἐν ᾧ μηδέν ἐστι σῶμα, ἐπειδὴ δὲ σῶμα πᾶν ἁπιόν ἐστιν, ἁπτὸν δέ φασι τὸ ἔχον βάρος ἢ κουφότητα, ἐκ τῶν παρ’ αὐτῶν λεγομένων συνήγαγεν, ὅτι συμβαίνει αὐτοῖς, ἐξ ὧν λέγουσι, κενὸν εἶναι τὸ μὴ ἔχον βαρύ τι [σῶμα] ἢ κοῦφον.

[*](p. 214a4)

Ἄτοπον δὲ εἰ στιγμὴ κενόν.

Εἰπὼν ὅτι λέγουσι κενὸν εἶναι τόπον ἐν ᾧ. βαρὺ μηδέν ἐστι μηδὲ κοῦφον, ἐλέγχει τὸν ὅρον λέγων ὅτι οὕτως ἂν καὶ ἡ στιγμὴ κενὸν εἴη· ἐφαρμόζει γὰρ καὶ ἐπ’ αὐτῆς ὁ ὅρος· οὐδὲν γάρ ἐστιν ἐν αὐτῇ οὔτε βαρὺ οὔτε κουφον.

[*](p. 214a5)

Δεῖ γὰρ τόπον εἶναι, ἐν ᾧ σώματός ἐστι διάστημα ἁπτοῦ.

Ἀντὶ τοῦ ‘ἔδει γὰρ οὕτως ὁρίσασθαι, ὅτι τόπος ἐστὶ διάστημα σώματος ἁπτοῦ.᾿ ἁπτὸν δὲ τὸ ἔχον βάρος ἢ κουφότητα· ὥστε τόπος ἂν εἴη διάστημα δεκτικόν βαρέος καὶ κούφου, ἢ διάστημα βαρέος καὶ κούφου.

[*](p. 214a6)

Ἀλλ’ οὖν φαίνεται λέγεσθαι τὸ κενὸν ἕνα μὲν τρόπον τὸ μὴ πλῆρες αἰσθητοῦ σώματος κατὰ τὴν ἁφήν.

Τινὰ τὸ πλῆρες ἔχει. καὶ εἰ πλῆρες, πῶς κενόν; πλῆρες οὖν ἀντὶ τοὐ πληροῦται καὶ δεκτικόν ἐστι σώματος αἰσθητοῦ κατὰ τὴν ἁφὴν.

[*](1 τὸ εἶναι] τοῦτο εἶναι Aristoteles βαρύ τι ἢ dederat in Aristotelis textu G 3 σῶμα KM: τὸ ὃν σῶμα Gt ἁπτὸν δὲ KM: λέγω δὲ Gt 4. 9 καλῶς—σῶμα ἢ κοῦφον post οὔτε κοῦφον (v. 14) transponunt KM 5 τοῦ συλλογισμοῦ Κ αὐτόθεν oin. Gt ἀλλὰ λέγουσι μὲν κενὸν Gt καινὸν M 7 φασι KM: φησιν εἶναι Gt 8 post ἐξ ὧν λέγουσι addit συμβαίνειν G βραχύ M 9 σῶμα delevi 10 εἰ ἡ στιγμὴ t Aristoteles 11 βαρὺ μηδέν ἐστι μὴ δὲ KM: μηδέν ἐστι βαρὺ ἡ Gt 13 ἐπ’ οὐτῆς Gt: ἐπ’ αὐτὴν KM 16 ἁπτοῦ, ut solet, Κ 17 ἔδει KM: δεῖ Gt 18 ὥστε ὁ τόπος t 19 καὶ κούφου priore loco KM: ἡ κούφου Gt ἢ διάστημα βαρέος καὶ κούφου Κ: om. GMt 20. 21 ἕνα—ἁφήν om. Κ 22 τίνα G num τὸ πλῆρες <ἀντὶ τοῦ τὸ μὴ πλῆρες〉? 23 πληροῦνται Κ ἐστι excidit in Brandisii p. 381b18 18 σώματος αἰσθητοῦ KM: αἰσθητοῦ σώματος Gt)[*](p. 214a9)

Διὸ κἂν ἀπορήσειεν ἄν τις, τί ἄν φαῖεν, εἰ ἔχοι τὸ διάστημα [*](q 1v) χρῶμα ἢ ψόφον.

Ὅτι κἂν οὕτως ὁρίσωνται, οὐδὲ οὕτως τὸ ἄτοπον ἐκφεύγουσιν· εἰ γὰρ τὸ διάστημα τοῦτο, φησί, χρῶμα ἔχοι ἢ ψόφον δίχα βάρους καὶ κουφότητος, τί ἐροῦσι; κενὸν εἶναι τὸ τοιοῦτον διάστημα, ἢ οὔ; οὐκ ἀδύ- νατος δὲ ἡ ὑπόθεσις. τὸ γὰρ οὐράνιον σῶμα τοιοῦτον· κέχρωσται γὰρ καὶ ψόφον ἀποτελεῖ κατὰ τοὺς Πυθαγορείους κινούμενον, βάρους δὲ καὶ κουφότητος ἐστέρηται.

[*](p. 214310)

Ἤ δῆλον ὅτι εἰ μὲν δέχοιτο σῶμα ἁπτόν, κενόν, εἰ δὲ μή, οὔ.

ἐροῦσι, φησί, πρὸς τὸν λόγον τοῦτον, ὅτι εἰ μὲν κενὸν τοῦτο λέγεις, τὸ κεχωρισμένον ἁπτοῦ σώματος, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν βαρέος καὶ κούφου, κἄν ἄλλο τι σῶμα ἔχῃ, δῆλον ὅτι κενόν ἐστι πλῆρες γὰρ τοῦτό φα- μὲν τὸ ἔχον βάρος ἢ κουφότητα), εἰ δὲ κενὸν ἐρεῖς, ἐν ᾧ μηδέν ἐστιν ὅλως, οὐκ ἄν εἴη τὸ τοιοῦτον κενόν. τὸ δὲ συμβαῖνον ἑκατέρῳ εἴπομεν· ἢ γὰρ ὁ ὁρισμὸς τοῦ κενοῦ ἐλέγχεται, ἢ τὸ αὐτὸ πλῆρες ἔσται καὶ κενόν.

[*](p. 214a11)

Ἄλλον δὲ τρόπον, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι, μηδὲ οὐσία τις σωματικη.

Ὅτι κατ’ ἄλλον τρόπον ὁρίζονται τὸ κενόν, διάστημα ἐν ᾧ μηδέν ἐστι μήτε σῶμα μήτε σωματικόν τι, οἷον ποιότης ἢ δύναμις ἤ τι ἄλλο τῶν φυσικῶν. οὗτοι δέ, φησί, καὶ τὴν ὕλην κενὸν λέγουσι καὶ τόπον, ἐπειδὴ μηδέν ἐστιν ἐνεργείᾳ τῶν φυσικῶν σωμάτων, ὕλην δὲ δηλονότι οὐ τὴν πρώτην, ἀλλὰ τὴν πεποσωμένη. ὅτι δὲ οὐ ταὐτόν ἐστιν ἡ ὕλη τῷ τόπῳ ἢ τῷ κενῷ, πολλάκις δέδεικται.

[*](1 κἄν ἀπορήσειέ τις t Aristoteles 1. 2 τί ἂν—ψόφον om. Κ 1 ἔχοι Aristoteles: ἔχει Mt 3 post κἂν delevit οὐκ ἀν’ (sic) M οὐδὲ scripsi: οὐδὲν libri οὕτως (post οὐδὲ) KM: οὕτω G: ἧττον t ἐκφύγωσιν G οἱ γὰρ Κ 4 ἔχει t δίχας (sic) t 5 τί (cf. p. 617,17) KM: τί ἔτ’ Gt, cf. Tliemist. p. 286,28 εἶναι om. Κ 5. G οὐκ ἀδύνατος κτλ.] cf. Tiaeinist. p. 287,2 6 ἡ om. M τοιοῦτο G 6 7 καὶ ψόφον—κινούμενον om. KM 9 μὲν δ’ ἔχοι τὸ σῶμα M 9. 10 σῶμα—οὔ om. Κ 9 κενὸν εἶναι Aristoteles, at cf. cod. K et Simplic. p. 654,30 12 κούφου] κούκου (sic) Κ 13 κἀν KM: καὶ Gt ἔχη G: ἔχοι KM: ἔχον t ἔσται Gt 14 δὲ κενὸν] δενὸν (sic) Κ 15 τοιοῦτο G IG καὶ om. M 17. 18 ἐν ᾧ—σωματική om. Κ 17 μηδέν ἐστι, μὴ δὲ M: μὴ τόδε τι μηδ’ t: μὴ τόδε ἐστὶ μηδὲ Philopoims ill paiaphrasi p. 573,5, at cf. Aristotelis codices E et I (Simplic. p. 656,4. Philopon. p. 618,6. Diels r. Textgesrh. p. 19) 20 τι, οἷον] ἡ M 21 οὗτοι KM: οὕτω Gt κενὸν εἶναι λέγουσι Κ 22 μηδέν KM: om. G: οὐδέν t ἐνέργεια G: ἐνέργια M 23 πεποθημένην M)[*](p. 214a16)

ἐπεὶ δὲ περὶ τοῦ τόπου διώρισται, καὶ τὸ κενὸν τόπον [*](q 1v) ἀνάγκη εἶναι, εἰ ἔστιν ἐστερημένον σώματος.

Ἐντεῦθεν λοιπὸν δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι τὸ κενὸν “οὔτε κεχωρισμέ- νον οὔτε ἀχώιστου”. πρῶτον δέ φησιν, ὅτι οἷς ἀπεδείξαμεν μὴ εἶναι τὸν τόπον διάστημα, τούτοις δείκνυμεν ὅτι οὐδὲ τὸ κενόν· οὐδὲ γὰρ διαφέρει οὗτος ὁ τόπος τοῦ κενοῦ, εἰ μὴ ἐπινοίᾳ μόνον καὶ σχέσει, ἐπεὶ τῷ γε ὑποκειμένῳ τὰ αὐτά εἰσιν. ἐδείξαμεν δέ, φησίν, ὅτι ὁ τόπος, ὡς μὲν πέρας, ἔστιν, ὡς δὲ διάστημά τι αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἕτερον τῶν ἐγγινομένων σωμάτων, οὐκ ἔστιν. ὥστε οὐδὲ τὸ κενὸν ἂν εἴη.

[*](p. 214a18)

Φανερὸν ὅτι οὕτω μὲν κενὸν οὐκ ἔστιν, οὔτε κεχωρισμένον οὔτε ἀχώριστον.

Κεχωρισμένον μέν, οἷον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ πάντη σώματος ἐστερημένον, οἷον τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ τινες ἔλεγον, ἀχώριστον δέ, ἤιοι τὸ κατακεκερματισμένον ἐν τοῖς σώμασιν, οἷον οἱ τὰς ἀτόμους ὑποτιθέμενοι εἶναι ἔλεγον, οὗ τῆ παρεμπλοκῇ πρὸς τὰς ἀτόμους συνίστασθαι τὰ σώματα, ἤ, ὅπερ καὶ μᾶλλον, ὅτι οὐδὲ τοιοῦτον κενόν ἐστιν, ὅπερ ἰδίαν μὲν ἔχει φύσιν διά· στῆμα ὂν τριχῇ διαστατὸν ἕτερον παρὰ τὰ σώματα, ἀεὶ δὲ πλῆρές ἐστιν. ἀλλ’ εἰ ἐδείξαμεν ἡμεῖς ὅτι ὁ τόπος ἐστὶ τοιοῦτος τριχῇ ὢν διαστατὸς καθ’ αὑτόν, ἔστι δὲ τὸ κενὸν ταὐτὸν τῷ τόπῳ κατὰ τὸ ὑποκείμενον, δῆλον ὅτι ἐστὶ τὸ οὕτως ἀχώριστον κενόν, ὃ καθ’ αὑτὸ μὲν οὐδέποτέ ἐστι κεχωρισμένον σώματος, ἀλλ’ ἀεὶ πλῆρές ἐστιν, ἑτέραν μέντοι τὴν ὕπαρξιν ἔχει παρὰ τὰ ἐγγινόμενα ἐν αὐτῷ σώματα.

[*](p. 214a19)

Τὸ γὰρ κενὸν οὐ σῶμα, ἀλλὰ σώματος διάστημα βούλεται λεται εἶναι.

ἐπειδὴ τὸ κενόν. φησί, διάστημά ἐστι σώματος, τουτέστι δεκτικὸν σώματος, τοιοῦτον δέ ἐστι καὶ ὁ τόπος κατὰ τοὺς τὸ διάστημα τόπον ἡγου- [*](1 lemma habet G δὲ καὶ περὶ t τοῦ τόπου (ut Arist. cod. I) hic etiam G, qui τόπον in Aristotelis textii dederat 1. 2 καὶ τὸ—σώματος om. Κ 3 δείκνυσιν om. KM 4. 5 τὸν τόπον μὴ εἶναι Gt .5 τὸ κενόν KM: κενόν ἐστιν Gt οὐδὲ γὰρ KM: οὐδέν γὰρ Gt 6 φέρει M ὁ οὗτος τόπος Κ καὶ σχέσει om. G 7 φησίν om. KM 8 ἔστιν om. M 8. 9 ἀναγινομένων σωμάτων σωμάτων (sic) M 9 ὥστε οὐδέ τὸ τὸ om. Κ) KM: οὐδέ τι ἄρα addit t) Gt 10 φανερὸν οὑν (sic) ὅτι—οὐκ ἔστιν supeiiori lemmati addita omittit hie t 11 ἀχώρηστον Κ 12 παντὶ Κ 13 τινὲς τοῦ οὐρανοῦ M 13. 14 κατεκεκερματισμένον Κ: κατακερματισμένον G 15 τῇ om. Κ ἤ, ὅπερ] ἧσπερ G 16 τοιοῦτο GK 17. 18 ἕτερον—διαστατὸς iterat ὢν διαστατὸν priore loco exhibens) Κ 18 καὶ ἡμεῖς Gt 20 ὃ cm. G 22 ἔχοι G ἐγγινόμενα KM: μένα (sic, post lacu- nam V—VI litterarum) G: om. t ἐν om. M 25 διάστημά φησιν ἐστὶ mint Gt 26 τὸ om. G τὸν τόπον Gt)

μένους εἶναι, δέδεικται δὲ ὅτι τὸ διάστημα τὸ τοπικὸν οὔτε χωριστὸν [*](q 2r) οὔτε ἀχώριστον δύναται εἶναι, δῆλον ὡς οὐδὲ τὸ κενὸν ἄν εἴη οὔτε ὡς χωριστὸν οὔτε ὡς ἀχώριστον.

[*](p. 214a21)

Διὸ καὶ τὸ κενὸν δοκεῖ τι εἶναι, ὅτι καὶ ὁ τόπος, καὶ διὰ τὰ αὐ τά.

Ὅτι, φησί, ταὐτόν ἐστιν ὁ τόπος καὶ τὸ κενόν, δῆλον ἐξ ὧν καὶ δι’ ἃς αἰτίας εἰς ἔννοιαν ἦλθον τοῦ εἶναι τὸν τόπον διάστημα, διὰ τὰς αὐτὰς καὶ εἰς τὴν περὶ τοῦ κενοῦ ἔννοιαν ἦλθον· ἡ γὰρ κατὰ τόπον κίνησις καὶ τούτοις κἀκείνοις αἰτία τῆς ὑπονοίας γέγονεν. οἵ τε γὰρ τὸν τόπον διάστημα εἶναι λέγοντες ἐκ τοῦ ὁρᾶν ἄλλοτε ἄλλα ἐν τῷ αὐτῷ ἐγγινόμενα σώ· οἷον ἐν τῷ ἀμφορ·εῖ, εἰς τὴν ὑπόνοιαν ταύτην ἦλθον, καὶ οἱ τὸ κενὸν εἶναι λέγοντες διὰ τὸ μὴ ἄν εἶναι τὴν κατὰ τόπον κίνησιν, εἰ μὴ κενὸν ἦν· οὐ γὰρ χωρεῖν σῶμα διὰ σώματος.

[*](p. 214a24)

Αἴτιον δὲ τῆς κινήσεως οἴονται τὸ κενὸν οὕτως ὡς ἐν ῳ κινεῖται.

Ὅτι οἱ τὸ κενὸν οἰόμενοι εἶναι αἴτιον αὐτὸ οἴονται εἶναι τῆς κινή- σεως οὕτως ὡς τὸ ἐν ᾧ κινεῖται, τουτέστιν ἐφ’ οὗ. καὶ ἐκ τούτου δὲ δῆλον ὅτι τὸ κενὸν τοιοῦτόν ἐστιν, οἷον καὶ τὸν τόπον φασὶν εἶναι.

[*](p. 214a26)

οὐδεμία δὲ ἀνάγκη, εἰ κίνησις ἔστιν, εἶναι κενόν.

ἐλέγξας τὸ κενὸν τοῖς αὐτοῖς λόγοις οἷς καὶ τὸν τόπον τὸν ὡς διάστημα, ὁρμᾷ μὲν ἐντεῦθεν εἰς τὸ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ κενὸν δεῖξαι ὅτι οὐ- δαμῇ οὐδαμῶς ἐστι, πρότερον δὲ τοὺς λόγους, δι’ ὧν ἐπεχείρουν δεῖξαι ὅτι ἔστι τὸ κενόν, βούλεται ἐλέγξαι καὶ δεῖξαι ὅτι οὐδὲν ἔχουσιν ἀναγκαῖον. ἦσαν δὲ τέσσαρες, ὁ ἀπὸ τῆς κινήσεως, ὁ ἀπὸ τῆς αὐξήσεως, ὁ ἀπὸ τοῦ γλεύκους, καὶ ὁ ἀπὸ τῆς τέφρας. καὶ τέως τὸν ἀπὸ τῆς κατὰ τόπον κινή- σεως λόγον δείκνυσι μηδὲν ἔχοντα ἀναγκαῖον. ἦν δὲ ὁ λόγος οὗτος· εἰ κίνησις ἔστι καὶ μὴ χωρεῖ σῶμα διὰ σώματος, ἔστι κενόν, ἀλλὰ μὴν [*](1 τὸ τοπικὸν KM: τοῦ τόπου Gt 2 δύναται εἶναι KM: εἶναι δύναται Gt 4. 5 ὅτι καὶ ὁ τόπος, καὶ διὰ τὰ αὐτά ora. Κ 6 δῆλον Κ et (ex δεῖ) corn G: om. M: δηλονότι t 7. 8 τοῦ εἶναι — ἦλθον iterat G: om. M 8 περὶ Κ: om. Gt κίνησις Gt: κίνησις αἰτία KM 9 κἀκείνω Κ εἴτε γὰρ Κ 10 γινόμενα M 11 ἦλθον ταύτην M 12 ἄν] ἄν] μίαν ϊ corr.) Κ 14 lemma om. Κ τῆς M: om. t Aristoteles et ipse Philoponus p. 619,14 (at cf. Themist. p. 288,17?) τὸ κενὸν M: εἶναι τὸ κενὸν t: hoc vel τὸ κενὸν εἶναι Aristotelis libri 16. 17 Ὅτι οἱ—κινεῖται om. G 16 τῆς om. Κ 18 οἷον κτλ. ut lemma Κ τὸν τόπον αὐτόν φασιν t 19 lemma om. Κ εἰ ἔστι κίνησις t 20 alterum τὸν om. Gt 22 πότερον hic et p. 624,1 M 24 τῆς κτὰ τόπον κινήσεως t 24. 25 τοῦ γλεύκους KM: τοῦ μήκους G: τῆς πυκνώσεως t 25 καὶ ὁ KM: ὁ Gt)

τὸ πρότερον, καὶ τὸ δεύτερον ἄρα. πρῶτον μὲν γάρ, φησίν, εἰ καί τις [*](q 2r) κίνησις ἐδεῖτο κενοῦ, οἷον ἡ κατὰ τόπον, οὐ δήπου καὶ πᾶσα κτήσις κενοῦ δεῖται εἰς τὸ γενέσθαι. ἡ γοῦν ἀλλοίωσις τόπου παντελῶς οὐ προσδεῖται· τὸ γὰρ ἀλλοιούμενον, ὅσον ἐπὶ τῇ ἀλλοιώσει, οὐδενὸς προσδεῖται τόπου· καὶ γὰρ ἀκίνητον ὂν κτὰ τόπον ἀλλοιωθείη ἄν. ἀλλ’ οὐδὲ εἰ ἡ κατὰ τόπον εἴη κίνησις, εὐθὺς ἀνάγκη καὶ κενὸν εἶναι· δύναται γὰρ ἀντιμεθίστασθαι ἀλλήλοις τὰ σώματα ἀμείβοντα τοὺς ἀλλήλων τόπους, καὶ οὐ προσδεόμενα κενοῦ διαστήματος κεχωρισμένου αὐτῶν. καὶ τοῦτο μὲν καὶ ἐπὶ τῆς κατ’ εὐθεῖαν κινήσεως ἔστιν ἰδεῖν, μάλιστα δέ ἐστι προφανὲς ἐν ταῖς τῶν συνεχῶν δίναις, ὡς ἔχει ἐπὶ τῆς Ἀρατείας σφαίρας καὶ ἐπὶ τοῦ ἐν τῇ λεκάνῃ κινουμένου ὕδατος· ταῦτα γὰρ οὐ διὰ κενοῦ κινοῦνται τὸν γὰρ αὐτὸν κατέχουσι τόπον κατὰ τὰς οἰκείας ὁλότητας), ἀλλὰ κι- νοῦνται τῶν μερῶν αντιπαραχωρουντων αλληλοις τοὺς οἰκείους τόπους. καὶ τί λέγω ἐπὶ τῶν κύκλῳ κινούμενων; καὶ γὰρ τὰ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενα, ὡς ἤδη εἶπον, τοῦτον κινεῖται τὸν τρόπον κενοῦ μὴ δεόμενα· ἐὰν γὰρ τὸν δάκτυλον καθεὶς ἐν ὕδατι κινήσω, καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ ἐν ὕδατι κινούμενα κινεῖται μὲν κατὰ τόπον τὴν κατ’ εὐθεῖαν κίνησιν, οὐ διὰ κενοῦ δὲ κινεῖται οὐδέ ἐστι τηλικαῦτα κενὰ κεχωρισμένα ἐν τῷ ὕδατι, οἷά ἐστι τὰ τῶν ἰχθύων, τὰ τῶν κητῶν σώματα τοῦτο γὰρ ἐναργές), ἀλλ’ ἀντιμεθίσταται ἀεὶ τὸ ὕδωρ τῷ κινουμένῳ, καὶ ἑκάτερον τὸν τοῦ ἑτέρου τόπον καταλαμβάνει. εἰ μὲν γὰρ διὰ στερρῶν καὶ ἀντιτύπων σωμάτων ἐγίνετο ἡ κίνησις, εἰκότως ἐνομίσθη ἂν διὰ κενοῦ κινεῖσθαι τὰ κινούμενα, διὰ τὸ μὴ ῥᾳδίαν εἶναι ἐπὶ τούτων τὴν ἀντιπερίστασιν, εἰ δὲ δι’ ὑγρῶν ἡ κίνησις γίνεται, ὕδατος λέγω καὶ ἀέρος, οὐκ ἀναγκαῖον εἰσάγειν τὸ κενὸν διὰ τὴν κίνησιν· τεμνομένου γὰρ τοῦ δι’ οὗ ἡ κίνησις καὶ ἀντιπαραχωροῦντος τὸν ἑαυτοῦ τόπον τῷ κινουμένῳ, οὕτως ἡ κίνησις γίνεται. ἐκ δὲ τούτων τῶν ἐπιχειρημάτων, ὅτι μὲν οὐκ ἀναγκαῖον κινήσεως οὔσης εἶναί τι χωριστὸν κενὸν πάντῃ σώματος ἐστερημένον, δείκνυται, ὅτι δὲ ἁπλῶς οὐκ ἔστιν, οὐδέπω ἐκ τούτων δείκνυται· τί γὰρ εἰ καὶ μὴ διὰ κενοῦ μὲν ἡ κίνησις γίνοιτο, εἴη δέ τι καὶ ἄλλως κενὸν καθ’ αὑτὸ κεχωρισμένον; ὅτι μὲν ὦν, ὡς εἶπον, κινήσεως οὔσης ἐνδέχεται μὴ εἶναι κενὸν χωριστόν, ἱκανῶς διὰ [*](2 ἐδεῖτο τὸ ex τοῦ corr.) M 3 δεῖται] δεῖτο M ἤγουν compend. Κ 4 ὅσον om. G 5 εἰ ἡ scripsi: εἴη (sic) KM: εἰ Gt 6 δύναται κτλ. ex Themist. p. 288,29 7 ἄλλοις G τὰ σώματα Κ Themistius : τὰ μόρια Mt τοὺς ἀλλήλους Κ 8 προσδεόμεθα M αὐτῶν om. Themistius 10 διναῖς Κ ἀρατίας Κ: ἀρτείας M 11 κενουμένου G οὐ διαμενοῦ Κ 12 αὐτὸν ὃν Κ 14 τὰ om. Κ κατὰ t 15 δεόμενος Κ 15. IG ἂν γὰρ Gt 16 τὰ om. M 17 κατ’ om. M 18 οὑδὲ γάρ ἐστι Gt τηλικαῦτα M: τηνικαῦτα GKt 19 ἰχθύων καὶ τὰ Gt κητῶν KM: κινητῶν G: νηκτῶν t γὰρ KM: δὲ Gt 20 τοῦ om. t 21 παραλαμβάνει Κ: λαμβάνει t στερεῶν (K)t, cf. p. 230,16 ἀντιπίπτων M 23 εἰ] οὗ G 24 ἄψ σιν (sic) Κ 25. 26 τῶν ἀοῦ τόπων G 27 ante κινήσεως nescio quid erasum M 28 σώματα Κ 28. 29 ὅτι δὲ—δείκνυται om M 29 μὴ διακενὰς K 30 post κεχωρισμένον exhibent οἶον ἔθεσαν addit t) οἱ πυθαγόρειοι ἔξω τοῦ οὐρανοῦ Gt μὲν] δὲν (sic) Κ 31 μὴ KM: μηδὲν Gt) τούτων δείκνυται, ὅτι δὲ οὐδὲ ἀχώριστόν ἐστι κενὸν κατὰ τὸν τρόπον ὃν [*](q 2r) ἐγὼ εἶπον, ὅπερ τῷ μὲν ἰδίῳ λόγῳ διάστημά ἐστι κενὸν παντὸς σώματος, οὐδέποτε δὲ χωρίς ἐστι σώματος, ἀλλ’ ἀεὶ πεπλήρωται σώματός τινος, οὐ δείκνυται διὰ τῶν λόγων τούτων, ἀλλὰ τοὐναντίον καὶ ἀναγκαῖον εἶναι ἐκ τῶν εἰρημένων· ὅταν γὰρ φῶμεν μὴ δεῖσθαι κενοῦ τὰ κινούμενα, ἀλλὰ ἀντιμεθίστασθαι καὶ ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις τὰ μόρια τοὺς ἰδίους τόπους, τί ἄλλο φαμὲν ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις ἢ τὰ δια- στήματα ἐν οἷς εἰσίν; εἴρηται δὲ ἱκανῶς ἐν τοῖς περὶ τόπου λόγοις περὶ τούτου.

Δευτέρα ἦν ἀπορία ἡ ἐκ τῆς πυκνώσεως καὶ μανώσεως τῶν σωμάτων, ἧς ἦν παράδειγμα τὸ ἐπὶ τοῦ γλεύκους συμβαῖνον καὶ τῶν ἀσκῶν· ἔλεγον γὰρ πυκνουμένου τοῦ σώματος χωρεῖν εἰς τὰ ὑπάρχοντα | ὲν αὐτοῖς κενά. οἱ [*](q 2v) φησὶν οὖν ὅτι οὔτε ἀναγκαῖον οὔτε ἀληθὲς τὸ λέγειν οὕτω γίνεσθαι τὴν πύκνωσιν. ἐνδέχεται γάρ, φησί, πυκνοῦσθαι τὰ σώματα μὴ εἰς τὰ ἐνόντα κατ’ ἐνέργειαν κενά, ἀλλὰ τῷ ἐκθλίβειν καὶ ἐκπυρηνίζειν τὰ λεπτομερέστερα ἐν αὐτοῖς σώματα, εἶτα εἰς τὸν ἐκείνων τόπον χωρεῖν, ὅπερ καὶ ἐπὶτοῦ οἴνου γίνεται· τῇ γὰρ ἐκ τῶν ἀσκῶν πιλήσει ἐξακοντίζεται ἡ ἐναπει- λημμένη λεπτομερὴς οὐσία εἴτε ἀερώδης εἴτε καὶ ἄλλη τις, οἷον ἀτμιδώδης ἢ πενματώδης, τοιοῦτον δὲ τὸ γλεῦκος· ταύτῃ οὖν πιλούμενος ὁ οἶνος καὶ εἰς ἐλάττονα ὄγκον συστελλόμενος χωρεῖται ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ πίθου μετὰ τοῦ ἀσκοῦ, ὃν καὶ πρὸ τοῦ ἀσκοῦ ἐπλήρουν. καὶ ἄλλως πολὺ τὸ πνευματῶδες ἐν τῷ γλεύκει, ὡς δηλοῖ καὶ ὁ ἀφρὸς <ὃς> κινούμενος τοῦ πνεύματος πολὺν μεταξὺ ἐναπολαμβάνει ἀέρα, ὡς δηλοῦσιν αἱ πομφό- λυγες· κωλυομένης οὖν τῆς κινήσεως ὑπὸ τῆς ἐκ τοῦ ἀσκοῦ πιλήσεως ἐκδιαφορεῖται, ὡς εἴρηται, ὁ ἐναπολαμβανόμενος ἀήρ, καὶ οὕτως εἰς τὸν ἐκείνου τόπον χωρεῖ τὰ τοῦ οἴνου μόρια. καὶ ἄλως δὲ ἀεὶ ἐγκέκραται λεπτότερόν τι σῶμα τῷ παχυμερεστέρῳ, διὸ ὕδωρ πιλοῦται ἀέρος ἐκθλιβο- μένου καὶ ἀὴρ πυρός, γῆ δὲ καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος. “διὸ πυρὸς πίλησις οὐκ ἔστιν”, ὥς φησιν ὁ Θεμίστιος· οὐ γὰρ ἔχει τι λεπτομερέστερον ὃ ἐμπεριέξει.

τρίτον ἦν τῶν ἀπόρων ‘εἰ αὔξησις ἔστιν, ἔστι κενόν· σῶμα γὰρ [*](1 οὐδὲ Gt: οὐδὲν Kil 3 οὐδέποτε δὲ χωρίς ἐστι σώματος om. M τινος σώματος traicit Κ 4 δὲ διὰ Κ o φῶμεν t: φαμὲν KAI: μὴ φῶμεν G 8 τοῦ τόπου Gt 10 β (h. e. δεύτερον) Κ ἡ om. Κ πϊκνώσεως M 11 ἧς ἦν] εἰς ἣν G γλεύκου Κ: κλεύκους primitus M 12 πικνουμένου M πυκνούμενα τὰ σώματα G: κινούμενα τὰ σώματα t ἐν αὐτῷ? 14 φησιν αὐτὰ πυκνοῦσθαι t 15 τῷ] τὸ Κ ἐκπυρρηνίζειν G, cf. ad p. 88,19 sqq. 16 εἶτα om. Gt τὸν (ex τῶν) coir. M ἐκεῖνον Κ 17 κινήσει G 17. 18 ἐξακοντίζονται ἡ ἐναπειλημένη M 18 καὶ Om. M 19 ταύτῃ οὖν πιλούμενος om. in lac. VIII litter. G ἐπιλούμενος M 21 ἐπλήρουν libri: immo ἐπλήρου 22 ἀφρὸς] ἀμφορεὺς M ὃς addidi κινούμενος δὲ Κ 23 καὶ πολὺν t αἱ] οἱ M 23. 24 ποφόλυγες Κ 25 καὶ om. G 26 χωρεῖν G τοῦ om. Μ ἐγκέκραται KM: ἐγκρατεῖ G: παραχωρεῖ t 27 λεπτόμερον (sic) II 28 καὶ ἀὴρ KM: ἀὴρ δὲ Gt καὶ (ante ὕδατος) om. t πίλησις πυρὸς Gt 29 Θεμίστιος p. 289,16 30 ἀπόρων GKM: ἐπιχειρημάτων t εἰ KM: ἡ G: εἰ ἡ t ἔστιν (post αὐξησις) om. G οὐκ ἔστι κενόν M)

οὐ χωρεῖ διὰ σώματος. αὔξεται δὲ τὸ αὐξόμενον τῆς τροφῆς χωρούσης [*](q 2v) εἰς αὐτὸ καὶ προσκρινομένης τῷ αὐξομένῳ· ἀνάγκη οὖν, εἰ μὴ χωρεῖ σῶμα διὰ σώματος, ἐν τοῖς κενοῖς τοῦ αὐξομένου χωρεῖν τὸ αὗξον.᾿ ὁ οὖν Ἀριστοτέλης πρότερον αὔξησιν καταχρηστικῶς λαβὼν πᾶσαν ἁπλῶς τὴν ἐξ ἐλάττονος εἰς μείζονα μεταβολήν, οὕτως ἐλέγχει τὸν λόγον, ὕστερον δὲ οὐδὲ ἐπὶ τῆς κυρίως αὐξήσεως ἀναγκαίαν οὖσαν τὴν ἀπορίαν δείκνυσι. πρῶτον μὲν γάρ, φησίν, οὐκ ἀνάγκη πᾶσαν ἁπλῶς τὴν ἐξ ἐλάττονος εἰς μείζονα ἐπίδοσιν εἰσιόντος τινὸς ἐν τῷ αὐξομένῳ γίνεσθαι· ἐπὶ γὰρ τῆς ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα μεταβολῆς μεῖζον μὲν ἐξ ἐλάττονος γέγονεν, οὐδενὸς δὲ ἐδεήθη τοῦ ἐπεισιόντος καὶ αὔξοντος. ὥστε οὐδὲ διὰ κενοῦ ἡ αὔξησις γέγονε· διὰ τοῦτο γὰρ ἐδόκει τῇ αὐξήσει ἀκολουθεῖν τὸ κενόν, διὰ τὸ εἰσιόντος τινὸς σώματος τὴν αὔξησιν γίνεσθαι. εἰ δέ τις εἴποι ‘ἀλλ’ ἔξωθεν μείζων ὁ ὄγκος γενόμενος κενάς τινας καταλαμβάνει χώρας’, οὐχ ἕξει τοῦτο ἐκ τοῦ λόγου δεικνύναι ἀναγκαῖον· ὥσπερ γὰρ τόδε τὸ ὕδωρ μεταβάλλον εἰς ἀέρα ἐξ ἐλάττονος εἰς μείζονα ὄγκον μετέβαλεν, οὕτως καὶ ἄλλος τις ἀὴρ εἰς ὕδωρ μεταβαλὼν εἰς ἐλάττονα ὄγκον συνεστάλη, καὶ οὕτως ἀνίσωσις καὶ ἀνταπόδοσις γίνεται. εἰκότως δὲ ὁ Ἀριστοτέλης οὐ μόνον ἐπὶ τῆς κυρίως αὐξήσεως ἐλέγχει τὸν λόγον, ὥσπερ ἐφεξῆς ποιεῖ, ὠὰ καὶ ἐπὶ τῆς ἐξ ἐλάττονος εἰς μείζονα ὄγκον μεταβολῆς, ἥτις γίνεται κατὰ γένεσιν καὶ φθοράν· οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνοι τὸν τρόπον τῆς αὐξήσεως ζη- τοῦντες, ὅπως γίνεται τοῦτο ἠπόρουν οὐδεὶς γὰρ νῦν περὶ τούτου λόγος), ἀλλὰ δεῖξαι βουλόμενοι ὅτι ἔστι κενὸν ἐκέχρηντο τῷ ἐπὶ τῆς αὐξήσεως ἀπορουμένῳ, ὅτι εἰ γίνεται σῶμα ἐξ ἐλάττονος μεῖζον, ἀνάγκη δὲ τὴν εἰς τὸ μεῖζον τῶν σωμάτων ἐπίδοσιν σώματός τινος εἰσιόντος καὶ προσκρινομένου γίνεσθαι, ἀνάγκη κενὸν εἶναι. πρὸς οὖν τὸ δεῖξαι ὅτι ἔστι κενὸν οὐδὲν διαφέρει ὁ τῆς αὐξήσεως τρόπος, ἀλλ’ ὅτι ἁπλῶς ἔστι τις ἡ εἰς τὸ μεῖζον ἐπίδοσις, ταύτην δὲ ἀνάγκη διὰ κενοῦ γίνεσθαι. ὡς πρὸς ταύτην οὖν τὴν ἔννοιαν καὶ ταύτῃ ἐχρήσατο τῇ ἀπαντήσει. Καὶ ἄλλως εἰ μὲν αὔξησιν λέγοιεν πᾶσαν ἁπλῶς τὴν εἰς μείζονα ὄγκον ἐπίδοσιν, οὕτως ἐλεγχθήσονται, εἰ δὲ τὴν κυρίως λέγοιεν αὔξησιν, πρὸς ταύτην ταῦτά φησι. συμπεριλαμβάνει δὲ τῇ ἐκ τῆς αὐξήσεως [*](1 οὐ χωρεῖ Kt: ὃ χωρεῖν G: ἔχει χωρεῖ (sic) M αὐξόμενον Kt: αὐξάμενον Μ: αὐξανόμενον G 2 προσκεινουμ;νης (sic) M χωρεῖ KM: χωρήσει Gt 4 ἐξ oui. primi- tus M 5 εἰς KM: εἰς πρὸς (sic) G: πρὸς t μείζω Κ ἐπὶ] ἐστὶ M, qui αὐξήσεως om. 8 μεῖζον ἐπείσοσιν Κ ἐπὶ t: ἐπεὶ KM: ὅτι G 10 δὲ ἐήθη τοῦ ἐπισιόντος Κ 11 ἐδώκει 12 γενέσθαι Gt 13 μεῖζον Κ ὁ om. M οὐκ ἕξει Κ 14 τόδε om. Gt 14. 15 μεταβαλὸν Κ 15 μετέβαλλεν M ἄλλως Κ 17 ν σωσις KM: ἂν ἴσως Gt 19 εἴ τις Κ 20 οὐδὲ KM: οὐ Gt 22 ἐκέχρητο M τῷ Gt: τὸ Κ: om. M 23 μείζων M 24. 25 προκρινομένου K: προκρινομένου M, ubi litterae -οσ καὶ προ in erasis sunt 25 ὅτι ἐστι Gt: τί ἔστι KM 26 27 εἰς μεῖζον K: ὡς τὸ μεῖζον M: ἐν ὡς ἐν t) τῷ μείζονι Gt 29 λἐγοιε G: λέγειασ (sic) M 30 ὄγκων Κ αὔξησιν om. M) ἀπορίᾳ καὶ τὴν ἐκ τοῦ εἰς τὴν τέφραν ἐκχεομένου ὕδατος, καὶ κοινῶς [*](q 2v) ἀμφότερα ἐλέγχει καί φησιν ὅτι ὁ περὶ τῆς αὐξήσεως λόγος καὶ τοῦ εἰς τὴν τέφραν ἐκχεομένου ὕδατος αὐτὸς ἑαυτὸν ἐμποδίζει, τουτέστι συμποδίζει καὶ καταβάλλει καὶ αὐτὸς δι’ ἑαυτοῦ ἐλέγχεται. κοινῆς γάρ, φησίν, οὔσης ἀπορίας τοῖς φυσικοῖς εἰς τὸν περὶ αὐξήσεως λόγον, καὶ δοκούντων τεσσάρων τινῶν ἀτόπων ἓν πάντως μὴ ἀποφυγγάνειν, ἢ μὴ εἶναι αὔξησιν ἢ μὴ σώματος εἶναι ἢ μὴ σώματι γίνεσθαι τὴν αὔξησιν ἢ σῶμα χωρεῖν διὰ σώματος, ἐπιχειροῦντες ἐκεῖνοι λύειν ταύτας τὰς ἀπορίας εἶναι μὲν τὸ κενὸν ὑπέθεντο, οὐδὲν δὲ μᾶλλον διὰ τούτου τὰς ἀπορίας ἔλυσαν, εἰ μὴ καὶ ἐπέτειναν· ὥστε οὔτε τὸ κενὸν δεικνύουσιν ὑπάρχον οὔτε τὰς ἀπορίας ἐπιλύονται. ἄνωθεν δὲ πάλιν λέγω· ζητοῦσιν οἱ φυσικοὶ πότερον ἔστιν αὔξησις ἢ οὐκ ἔστιν; ἀλλὰ τὸ εἶναι αὔξησιν ἐκ τῆς ἐναργείας ἀνάγκη ὁμολογεῖν. πότερον οὖν πάλιν σώματός ἐστιν ἡ αὔξησις ἢ ἀσωμάτου; ἀλλ’ ὅτι τὰ σώματά ἐστι τὰ αὐξόμενα ἡ ἐνάργεια μαρτυρεῖ. ἀρ’ οὖν τὸ αὖξον ὡς ὕλη σῶμά ἐστιν ἢ ἀσώματον; ἀλλὰ καὶ τοῦτο πρόδηλον· σῶμα γὰρ ἡ τροφή. εἰ τοίνυν καὶ αὔξησις ἔστι καὶ σώ ματος καὶ σώματι, τὸ δὲ αὖξον ὅλῳ προσκρίνεται τῷ αὐξανομένῳ, ἐπειδὴ καὶ ὅλον δι’ ὅλου αὔξεται τὸ αὐξόμενον, ἀνάγκη σῶμα διὰ σώματος χωρήσειν. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· ἄπορος ἄρα πανταχόθεν ὁ περὶ αὐξήσεως λόγος. ταύτας οὖν, φησί, τὰς περὶ αὐξήσεως ἀπορίας ἐπιλύεσθαι βουλόμενοι ὑπόθεσιν ἀναπόδεικτον ὑποτίθενται, ὅτι ἔστι τὸ κενόν ὄντων γάρ, φασί, κενῶν ἐν τῷ σώματι ἡ τροφὴ εἰς ἐκεῖνα χωροῦσα, οὕτως ποιεῖται τὴν αὔξησιν), καὶ δοκοῦσι ταύτῃ καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῇ αὐξήσει φυλάττειν, [*](1 τὴν (post καὶ) om. M 2 ἐλέγχων (om. καὶ) Gt ὁ] ὅ τε Aristoleles 3 τὴν] τὸν t ἐγχεομένου recte hic et supra Κ (et ita Aristoteles): verbo ἐπιχεῖν in eadem re iiti videtur Philoponus p. 610,4 5 τοῖς (ex τῆς corr. Κ) φυσικοῖς KM: τῆς φυσικῆς G: φυσικῆς t 6 τεσσάρων τινῶν GM: τινῶν τεσσάρων Κ: τινῶν τεσσάρων t εἶναι ἀτόπων Gt 7 γενέσθαι Gt τὴν om. M 8 ἐπιχειροῦντ᾿ (debebat ἐπιχειροῦντ) G 8. 9 τὰς ταὐ- τὰς transponit M 9 ὑποτίθεντο (sic) M διὰ τούτου Κ: διὰ τοῦτο M: διὰ ταύτας G: ταύτας (om. διὰ) t 10 ante ἔλυσαν addit εἰ εἶναι μὲν τὸ κενὸν ὑπέθεντο G εἰ καὶ μὴ M ἐπέμειναν Κ δείκνυσιν Κ 11 λέγω om. Gt 13 ἐνεργείας M ὁμι- λεῖν M οὖν om. M 14 τὰ (post ἐστι) om. M αὐξανόμενα Κ ἐνάργεια ουν Gt: ἐνέργεια M: ἐνεργεία Κ 15 ἄρα Κ αὖξον (sic) t σῶμά om. G, ubi panlo post ἀσώματ 16. 17 καὶ aco καὶ σὼ G: καὶ σῶμά ἐστι τὸ αὐξόμενον, καὶ τὸ αὖξον t 17 τὸ δὲ—αὐξανομένῳ] τὸ δὲ αὐξόμενον ceteris omissis KM ὅλω t: ὅλως G 18 σῶμα iterat Κ 18. 19 χωρήσειν KM: χωρεῖν (it: an ἀνάγκῃ—χωρήσει? 19 περὶ ζητήσεως Κ 20 ταύτας (sic) M: πάντας Κ ἐπιλύσασθαι (it 21 ὑποτιθέναι M ὅτι ἔστι τὸ κενόν om. G ὅτι Κ: ὅ Mt φασί compendioso M: φησι GKt 22 ἡ om. G 22. 23 χωροῦσα—φυλάττειν (in (piibus δοκοῦσι ταύτῃ M: ταύτῃ om. Κ) KM: χωροῦσα οὕτω (χωρεῖ καὶ οὕτω t) δοκοῦσι τὴν αὔξησιν καὶ ταύτη δοκοῦσι (haec tria verba om. t) καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῆ αὐξήσει φυλάττειν φυλάττειν ante καὶ τὰ ponit t) Gt) λέγω δὴ τὸ καὶ εἶναι αὔξησιν καὶ σώματος καὶ σώματι, καὶ τὸ ἄτοπον ἐκφεύγειν, [*](q 2v) τὸ χωρεῖν σῶμα διὰ σώματος. ἀλλ’ οὗτος, φ ἦσίν, ὁ λόγος αὐτὸς ἑαυτὸν καταβάλλει καὶ αὐτὸς ἑαυτὸν ἀναιρεῖ· ἐκεῖνοι μὲν γὰρ οἴονται ὅτι εἰ ὑπόθοιντο διὰ κενοῦ γίνεσθαι τὴν αὔξησιν, ι σῴζουσι τὸν περὶ αὐξήσεως [*](q 3r) λόγον, ὡς μὴ ἂν ἄλλως αὐξήσεως γενησομένης ἢ διὰ κενοῦ, αὐτὸς δὲ τοὐ ναντίον φησὶν ὅτι εἰ κενὸν εἴη καὶ δι’ αὐτοῦ ἡ αὔξησις γίνοιτο, οὐδ’ ἄν ὅλως εἴη αὔξησις. εἰ μὲν γὰρ ὅλον δι’ ὅλου αὔξεται τὸ αὐξόμενον, ὥσπερ καὶ ἡ ἐνάργεια ἔχει, δεῖ ὅλῳ προσκριθῆναι τὴν τροφήν, προσκρίνεται δὲ τῷ σώματι ἡ τροφὴ οὐκ λλ̓λως, ὥς φασιν, ἢ τῷ χωρεῖν εἰς τὰ ἐν αὐτῷ κενά, δεῖ ἄρα ὅλον δι’ ὅλου τὸ σῶμα κενὸν εἶναι· καθὸ γὰρ οὐκ ἔστι κενόν, οὐ προσκριθήσεται δηλονότι ἐκείνῳ ἡ τροφή, ὥστε οὐδὲ αὐξηθήσεται ἐκεῖνο. ἀλλὰ μὴν ὅλον δι’ ὅλου αὔξεται τὸ αὐξόμενον· δεῖ ἄρα ὅλον εἶναι κενόν. τοῦτο δὲ ἄτοπον. εἰ δὲ μὴ εἴη ὅλον δι’ ὅλου κενόν, ἡ εἰσιοῦσα τροφὴ ἀναπλήρωσις ἔσται τῶν κενῶν μόνον καὶ οὐκ αὔξησις· ἀδύνατον ἄρα διὰ κενοῦ γενέσθαι τὴν αὔξησιν. οὔτε ἄρα τὸ κενὸν ἔδειξαν ὑπάρχον, ἀλλ’ ἀναποδείκτως ὑπέθεντο, καὶ τἀς ἀπορίας τὰς περὶ αὐξήσεως οὐκ ἀνεῖλον, ἀλλὰ καὶ ἐπέτειναν. ὁ αὐτὸς δὲ λόγος καὶ ἐπὶ τῆς τέφρας· ἐπειδὴ γὰρ ὁρᾶται καὶ ἡ τέφρα ὅλη δι’ ὅλης ὑγραινομένη καὶ τὸ ὕδωρ ὅλον δι’ ὅλου υͅελαινόuι-:νον, ἀνάγκη πᾶσα ὅλον κενὸν. εἶναι τὸ ὕδωρ καὶ ὅλην κενὴν εἶναι τὴν τέφραν, εἴ γε εἰς τὰ κενὰ τὰ ἀλλήλων χωροῦσι, τοῦτο δὲ γελοῖον. καὶ εἰ εἰς τὰ κενὰ τὰ ἀλλήλων χωροῦσι τὸ ὕδωρ καὶ ἡ τέφρα, ἡ μὲν τέφρα εἰς τὰ τοῦ ὕδατος τὸ δὲ ὕδωρ εἰς τὰ τῆς ιέφ ῥᾶς, διὰ τί μὴ πολλῷ πρότερον εἰς τὰ κενὰ τὰ ἑαυτῶν ἐξ ἀρχῆς ἐχώρησαν; εὐλογώτερον γὰρ τὸ ὕδωρ ὑγρὸν ὂν εἰς τὰ κενὰ τὰ ἑαυτοῦ χωρεῖν, ἢ τὴν τέφραν εἰς τὰ τοῦ ὕδατος.

[*](p. 214a27)

Ὅλως μὲν οὖν πάσης κινήσεως οὐδαμῶς.

Τέως τὸ καθόλου καὶ ἀπροσὸιόρισ-ον τῆς ἀποφάνσεως ἐλέγχει· ἔλεγον γὰρ ἁπλῶς οὕτως ὅτι εἰ ἔστι κίνησις, ἔστι κενόν. τὸ οὖν οἴεσθαι, φησίν, ἢ λέγειν πάσης κινήσεως αἴτιον εἶναι τὸ κενόν, γελοῖον· οὐ γὰρ δήπου καὶ ἡ ἀλλοίωσις κίνησις οὖσα τόπου ἢ κενοῦ προσδεήσεται. διὸ καὶ Μέλισσον ἔλαθε· κἀκεῖνος γὰρ ἄπειρον εἶναι τὸ πᾶν ὑποτιθέμενος [*](1 καὶ (ante εἶναι) ora.Gti καὶ aco καὶ σὼ G: καὶ τὸ σώματα εἶναι τό, τε αὖξον, καὶ τὸ αὐξόμενον t 1.2 ἐκφυγεῖν Gt 2 τὸ] τῶ G 3 ἀνιρεῖGt: ἀνάγει KM 4 γενἐ- σ6αι Gt () ὅτι εἰ KM: εἰ ὁ τόπος G: εἰ t δι’ αὐτοῦ KM: διὰ τοῦτο (it 7 εἴη ἡ t 8 ἐνέργεια KM δεῖ (^ex δῆ) corr. M: δῆ Κ: δὲ G: ἀνάγκη δὲ t ὅλῳ scrips! cl. p. ni5,17. 627,17: ὅλως GKM: τῷ ὅλῳ t προκριθῆναι KM προεκκρίνεται G 9 ἡ] εἰ Κ 10 ἄρα ^’= ἄρα Κ: γὰρ G- *^"''- ^ οὐκ ἔσται fort, recte Gt 11 ἐκεῖνο] ἐκείνω G 12 ὅλον oin. G αὐξανόὺενον Κ 15 γίνεσθαι M ἔδειξ‘ (h. e. ἔδειξεν) G: ἔδειξ’· (* π littera incerta) Κ ἀλλὰ t ID κενὸν om. Κ 20. 21 τοῦτο δὲ — χωροῦσι om. Κ 22 εἰς τὰ (ante τοῦ) ora. M πότερον M 23 ἐξ ἀρχῆς om. M εὐλογότερον K 24 τὴν cm. snperscr. M 25 leminatis verl)a ὅλως μὲν οὖν ἁπάσης (sic) habet G κινήσεως οὐδαμῶς t: κινήσεως οὐ Κ: om.M 30 ἔλαθεν M 30. p. 629,1 κἀκεῖνος — κινηθῆναι om. KM)

ἀπεφαίνετο καὶ ἀκίνητον εἶναι οὐ γὰρ ἔχειν ποῦ κινηθῆναι)· ἔλαθεν οὖν [*](q 3r) κἀκεῖνον ὅτι ἀλλοιοῦσθαι ἠδύνατο τόπου μὴ προσδεόμενον, καὶ οὕτως οὐκ ἄν ἦν ἀκίνητον. οὐ μόνον δέ, φησίν, ἀλλοιοῦσθαι δυνατὸν ἑτέρου τόπου μὴ προσδεόμενον παρὰ τὸν ἐν ᾧ ἐστιν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τόπον κινεῖσθαι, ἐπειδὴ καὶ περὶ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ἐκεῖνοι ἐδόκουν λέγειν. καὶ τοῦτο σαφὲς ἐπὶ τῶν κατὰ κύκλον κινουμένων ἐν τῷ αὐτῷ γὰρ στρέφεται τόπῳ), ἀλλὰ καὶ κατ’ εὐθεῖαν κινεῖσθαι δυνατὸν κενοῦ μὴ ὄντος, ἀντιπεριισταμένων ἀλλήλοις τοῦ τε κινουμένου καὶ τοὐ ἐν ᾧ ἡ κίνησις γίνεται.

[*](p. 214a32)

ἐνδέχεται δὲ καὶ πυκνοῦσθαι μὴ εἰς τὸ κενόν, ἀλλὰ διὰ τὸ τὰ ἐνόντα ἐκπυρηνίζειν.

Ὅτι οὐδὲ ἡ δευτέρα ἀπορία ἔχει τι ἀναγκαῖον, ἡ ἀπὸ τοῦ οἴνου καὶ τῶν πίθων· ἐνδέχεται γὰρ πιλεῖσθαι τὸν οἶνον οὐκ εἰς προϋπάρχοντα ἐν αὐτῷ κενά, ἀλλ’ εἰς τοὺς τόπους τῶν ἐκπυρηνισθέντων ἐξ αὐτοῦ λεπτομε- ρεστέρων σωμάτων. τὸ δὲ ἐκπυρηνίζειν ἐκ μεταφορᾶς τῶν πυρήνων εἴρηται, τῶν ὑπὸ τῆς θλίψεως τῶν δακτύλων ἐξακοντιζομένων. πυρῆνες δὲ λέγονται κυρίως τὰ τῶν ἐλαιῶν γίγαρτα, ἐκ τούτων δὲ καὶ πολλὰ ἄλλα.

[*](p. 214b1)

Καὶ αὐξάνεσθαι οὐ μόνον εἰσιόντος τινὸς ἀλλὰ καὶ ἀλλοιώσει, οἷον εἰ ἐξ ὕδατος γίνοιτο ἀήρ.

Τρίτον τὸν ἀπὸ τῆς αὐξήσεως ἐλέγχει λόγον, καὶ τέως, ὡς εἶπον, κοινότερον κέχρηται τῇ αὐξήσει, πᾶσαν ἁπλῶς τὴν εἰς μείζονα ὄγκον μεταβολὴν αὔξησιν λέγων.

[*](p. 214b5)

Ἤ γὰρ οὐκ αὐξάνεται ὁτιοῦν, ἢ οὐ σώματι.

H τῶν φυσικῶν ἀπορία, ἣν λύειν ἐπιχειροῦντες τὸ κενὸν ὑπετίθεντο. ταύτην οὖν, φησί, τὴν ἀπορίαν ἀξιοῦσι λύειν οἱ τὸ κενὸν ὑποτιθέμενοι, οὐ μέντοι δεικνύουσιν, ὅτι ἔστι κενόν. οὐ γὰρ ἐπειδὴ ἔστιν αὔξησις, ἀνάγκη κενὸν εἶναι, ἀλλ’ ἡ αἰτία τοῦ τρόπου τῆς αὐξήσεως ζητητέα· οὐδὲ γὰρ ὑποτιθέμενοι εἶναι τὸ κενὸν λύουσι τὴν περὶ τῆς αὐξήσεως ἀπορίαν.

[*](1 ποῦ κινηθῆναι] cf. ad p. 51,14 4 καὶ oin. Κ 5 ἐκεῖνοι λέγειν (om. ἐδόκουν) G: ἐκεῖνος λέγει t 6 κατὰ κύκλον M: κατὰ κύκλων Κ: κύκλῳ Gt 7 καὶ om. Κ ἀντιπερισταμένων M 9 καὶ om. M 9. 10 μὴ—ἐκπυρηνίζειν om. Κ 11 ἡ ἀπὸ] ἡ ἀπὸ t 12 πεπλεῖσθαι M 13 ἀλλὰ καὶ εἰς G: ἀλλὰ εἰς t τοὺς om. M 14 πυρήνων Κ 16 ἐλαῶν Κ ἄλλα] ἄττα M 17 lemma om. Κ 19 τὸν om. G ἐπὶ τῆς Κ 22 αὐξάνεται M: αὔξεται (K)t ἢ οὐ σώματι t: ἢ οὐ σῶμα ἡ οὐ σώματι M: om. Κ 23 φυσικῶν ἐστιν ἀπορία t 25 ὅτι ἔστι Gt: ὃ ἔστι Κ:· ὅτι εἰ ἐστι M 26 ἀλλὰ (om. ἡ) Κ 27 ἐπιτιθέμενοι Κ λύουσι τὴν περὶ τῆς αὐξήσεως ἀπορίαν om. Κ)[*](p. 214b8)

Ἢ πᾶν εἶναι τὸ σῶμα ἀναγκαῖον κενόν, εἰ πάντῃ αὐξάνετια [*](q 3r) καὶ αὐξάνεται διὰ κενοῦ.

Ὅτι οὐ λύεται ἡ ἀπορία ὑποτεθέντος τοῦ κενοῦ· εἰ γὰρ διὰ κενοῦ τινος γίνοιτο ἡ αὔξησις, ἀνάγκη τὸ ὅλον κενὸν εἶναι, εἴ γε παντὶ τῷ σώματι προσκρίνεται. τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ τῆς τέφρας ἐροῦμεν.

[*](p. 214b12)

Ὅτι δὲ οὐκ ἔστι κενὸν οὕτω κεχωρισμένον, ὡς ἔνιοί φασι, λέγωμεν πάλιν.

Δείξας ὅτι οἱ τὸ κενὸν συνάγοντες λόγοι οὐδὲν ἔχουσιν ἀναγκαῖον, βούλεται λοιπὸν ἐντεῦθεν αὐτὴν ἀνελεῖν τὴν τοῦ κενοῦ φύσιν. καὶ ἐπειδὴ τὸ κενὸν ἤτοι κεχωρισμένον ἔλεγον εἶναι οἱ λέγοντες ἢ ἀχώριστον, ἀχώ- ριστον δὲ ἤτοι τὸ δυνάμει καὶ κατὰ τὸν ἑαυτοῦ λόγον κενὸν ἀεὶ δὲ πλῆρες σώματος, ὡς ἄν οἱ τὸ διάστημα λέγοντες εἶναι τόπον εἴποιεν ἂν εἶναι κενόν, ἢ τὸ κατεσπαρμένον ἐν τοῖς σώμασιν, ὡς οἱ | περὶ Δημόκριτον [*](q 3v) ἔλεγον, πρότερον δεικνύει ὅτι οὐκ ἔστι κενὸν κεχωρισμένον καὶ μηδὲν ἔχον σῶμα. καὶ ἐπειδὴ οἱ τὸ κενὸν λέγοντες εἶναι αἴτιον αὐτὸ κινήσεως ἔλεγον εἷναι οὐ γὰρ ἄν εἶναι κίνησιν μὴ ὄντος κενοῦ), δείκνυσι πρότερον ὅτι οὐδαμῇ οὐδαμῶς αἴτιον κινήσεως δύναται εἶναι τὸ κενόν, οὔτε ὡς ποιητικὸν οὕτε ὡς τελικὸν οὔτε ὡς τὸ ἐν ᾧ, ἤτοι τὸ δι’ οὗ, λέγω δὴ ὅτι ὥσπερ φαμὲν νῦν τὴν κίνησιν ἐν μεγέθει γίνεσθαι, οὐχ οὕτως καὶ διὰ κενοῦ δυνατὸν ἂν γενέσθαι. καὶ πρότερόν γε δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἐνδέχεται εἶναι τὸ κενὸν ποιητικὸν αἴτιον κινήσεως. ἐπεὶ γὰρ τὸ κενὸν πάντη ὅμοιον αὐτὸ ἑαυτῷ ἐστι καὶ διαφορὰν οὐδεμίαν ἔχει πρὸς ἑαυτό, ὁρῶμεν δὲ τὰ κατὰ φύσιν κινούμενα διαφόρους κινήσεις κινούμενα τὸ μὲν γὰρ πῦρ κατὰ φύσιν ἄνω κινεῖται, ἡ δὲ γῆ κάτω), δῆλον ὅτι οὐκ ἄν τῶν διαφόρων, μᾶλλον δὲ ἐναντίων, τὸ αὐτὸ ποιητικὸν εἴη αἴτιον· τῶν γὰρ ἐναντίων τὰ ἐναντία ἐστὶ ποιητικὰ αἴτια. νῦν μὲν γὰρ ἡμεῖς τὰς φυσικὰς ῥοπὰς ποιητικὰ αἴτια τῶν κινήσεων λέγοντες [*](1 lemma habet G: om. Κ ἢ πᾶν GM: πᾶν γὰρ t ἀνάγκη M ἀναγκαῖον τό σῶμα Arist. cod. E, at cf. Simplic. p. 662,5 εἰ GM: ἢ t 3 ὅτι GKM: ὥστε t ὑποτεθέντος t: ὑποτιθέντος GKM 4 τινος om. M τείνοιτο G ἀνάγκη—εἶναι KM: τὸ ὅλον κενὸν ἔσται Gt εἴτε G τῷ om. Gt 6 δ’ οὐκ t 7 λέγομεν Κ 8 οἱ] εἰ Κ εἰσάγοντες M 10 ἤτι κεχωρισμένον εἶναι ἔλεγον M 11 post δυνάμει exciderit μὲν 12 τὸν τόπον t 13. 14 ἢ τὸ—κεχωρισμένον om. M 13 ἡ] ἤτοι Κ 14 πρότερον δεικνύει Κ: δείκνυσι πρότερον Gt ἔχων Κ 1 5 εἶναι λέγοντες M αἴτιον αὐτὸ] καὶ τόν αὐτὸν G 15. 16 ἔλεγον εἶναι KM: εἶναι ἔλεγον G: ἔλεγον t 16 οὐ γὰρ ἂν εἶναι om. Κ πότερον M 17. 18 οὔτε ὡς τελικόν om. G 18 τοῦ δι’ οὗ Κ ὅτι om. Gt ο 19 ἐν μεγέθει] ὄντκεν (* = 2 litterae compendio syllabae αν instructae) M, quae quid sibi velint ignoro 19 οὕτω t 21 αὐτὸ ἐν αὐτῶ ὅμοιον M αὐτὸ] αὐτῶ Κ 22 πρὸς ἑαυτῶ (sic) Κ 23 κενούμενα M 24 ἄν τῶν] αὐτῶν Κ 24. p. 631,1 τὸ αὐτὸ—τῶν ἐναντίων om. Κ 25. 26 νῦν—αἴτια om. M)

τὰς ἐναντίας τῶν ἐναντίων αἰτίας ἀποδιδόαμεν (τὸ μὲν γὰρ κοῦφον τῆς [*](q 3v) ὄνω κινήσεως αἴτιον, τὸ δὲ βαρὺ τῆς κάτω), εἰ δὲ τὸ κενὸν ποιητικὸν ἦν αἴτ·ιον τῆς κινήσεως, οὐκ ἄν ἦν δίφορος κίνησις, μᾶλλον δὲ οὐδ’ ἂν ἦν ὅλως κίνησις. ποῦ γὰρ κινήσει τὸ ἐντεθὲν ἐν αὐτῷ σῶμα ; εὔλογον πανταχοῦ· πάντῃ γὰρ ὅμοιον τὸ κενόν. ὥστε ἅμα καὶ ἄνω καὶ κάτω τὸ πῦρ κινήσει καὶ τὰ λοιπά, τοῦτο δὲ ἀδύνατον. ὥστε στάσεως μᾶλλον ἂν ἦν αἴτιον τὸ κενόν, οὐ κινήσεως. ἀδύνατον ἄρα ποιητικὸν αἴτιον κινήσεως εἷναι τὸ κενόν. ἀλλ’ οὐδὲ ὡς τελικὸν ἄν εἴη κινήσεως αἴτιον, λέγω δὴ ὡς ἐφετόν· τὰ αὐτὰ γὰρ πάλιν ἐροῦμεν. αἱ μὲν γὰρ φυσικαὶ κινήσεις διάφοροι· διάφορα ἄρα καὶ τὰ τέλη· τὸ δὲ κενὸν πάντῃ ἐστὶν ἀδιάφορον· . τί οὖν μᾶλλον τὸ ·πδρ ἐπὶ τὸ ἄνω ἢ τὸ κάτω κ̓̀ινrιθŕισεται·̀ πανταχοῦ γὰρ τὸ τέλος καὶ τὸ ὀρεκτόν. ἢ οὖν οὐδ’ ὅλως κινήσεται (ὅμοιον γὰρ τὸ κενὸν ἑαυτῷ, ὥστε ὅπου δἂν ἐντεθῇ, ἔχει τὸ τέλος καὶ τὸ ὀρεκτόν), ἡ εἰ κινή- σεται, ἐντεῦθεν πανταχοῦ κινήσεται· τί γὰρ μᾶλλον ἄνω ἢ κάτω ἢ ἐπὶ τὰ λοιπά; τὸ γὰρ ὀρεκτόν, ὡς εἶπον, πανταχοῦ. ὥστε διασπασθήσεται. καὶ περὶ τῶν μερῶν ὁ αὐτὸς λόγος, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. τὰ αὐτὰ δέ, φησίν, ἅπερ ἐπὶ τοῦ κενοῦ εἴπομεν, ταῦτα καὶ ἐπὶ τοῦ τόπου λέγειν ἔχ̀ο- ἔχομεν πρὸς τοὺς τὸν τόπον διάστημα εἶναι οἰομένους. εἰ γὰρ τὸ διάστημα τὸ τοπικὸν ταὐτόν ἐστι τῷ κενῷ, ἃ ἐπὶ θατέρου λέγεται, ταῦτα καὶ ἐπὶ τοὺ λοιποῦ λεχθείη ἄν· εἰ γὰρ ὁ τόπος διάστημά ἐστιν ἄποιον καὶ ἀσώ ματον, πῶς οἰσθήσεται ἕκαστον ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ τόπον; ἡμεῖς μὲν γὰρ λέγοντες εἶναι τὸν τόπον πέρας τοὐ περιέχοντος, ἐπειδὴ φυσ-́κοὗ σώματος λέγομεν εἶναι αὐτὸ πέρας, φυσικὰς δυνάμεις ἐναποτιθέμεθα εἶναι ἐν αὐτῷ καὶ έδιότητας, καὶ διὰ τοῦτο ὡς πρὸς συγγενὲς ἕκαστον ἐπὶ τὸν ἑαυτοῦ κινεῖται τόπον, εἰ δὲ διάστημα εἴη ὁ τόπος ἄποιον ὂν καθ’ αὑτό, τί μᾶλλον ὧδε ἢ ὧδε κινήσεται ; οὐδὲ γὰρ ἔστι τις ὸ·αφορὰ̣ καθ’ ἣν τὸ μὲν ὧδε κινηθήσεται, τὸ δὲ ὧδε. πῶς δὲ ἔσται τῶν τόπων ὁ μὲν ἄνω ὁ δὲ κάτω; ἀδιάφορον γὰρ τὸ διάστημα. νὺν μὲν γὰρ ἐπειδὴ τὰ σώματα διαφέρει ὧν τὰ πέρατα τόποι, καὶ τὰ πέρατα αὐτῶν διαφέρει οἷς περιέχει τὰ συγγενῆ (οὐ γὰρ καθ’ αὑτὰ τὰ πέρατα τόποι, ὥσπερ αἱ μαθηματικαὶ [*](ἐπιφάνειαι, ἀλλ’ αἱ ἐν φυσικῷ σώματι ἐπιφάνειαι καὶ ἀχώριστοι), οἱ δὲ 1. 2 τοῦτο μὲν γὰρ κοῦφον τῆς ἀνακινήσεως M o ἦν] ἦ Κ διάφορος ἡ κίνησις Ut 4 ἐντεθὲν] ἐντεῦθεν KM 5 ὥστε ἄνω καὶ κάτω ἄμα (it 7 ἦν KM: εἴη Gt 8 τὸ κενόν] τελικόν G ὡς τελικὸνΚM: τὸ κενὸν (it 10 τὸ δὲ] τότε (.i εἶναι Κ 12 εἰ οὖν Κ post οὖν aliquid erasura (i 12. 14 κινηθήσεται ter tit 13 δ’ ἂν GKM: ἂν t, at cf. ad p. 449,1 τί τέλος (i 14 πανταχοῦ ἐντεῦθεν (it: fort. ἐντεθέν, πανταχοῦ ἡ ἄνω ἡ Κ 16 καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον oin. Κ 17 φησίν] φ cum coiupeiidio M ταῦτα om. t X/ (quod saepius λέγει est quam λέγειν) (i 17. 18 ἔχομεν KM: εἴπομεν G: ἐστὶ t 19 ἃ καὶ ἐπὶ Κ θάτερον M 21 κτλ.] cf. Themist. p. 291,l4sqq. 22 τοῦ iterat initio versus M 23 αὐτὸ εἶναι Cit εἶναι (ante ἐν) om. Gt 24 -ι-ροσ’)γγ.́νὲ.́ Κ -•> καθεαυτὸ Κ 2li κινηιl1ἡσεται Gt 26. 27 οὐδὲ γὰρ ἔστι τις διαφορὰ καθ’ ἣν τὸ μὲν ὧδε κινηθἡσε-αι om. G 27 κινη6ἡσε- τι Kt: κινήσεται M δὲ (post πῶς) om. G τὸν τόπον M 31 ἐν τῶ φυσικῶ M καὶ om. t, at cf. Themist. 1. c, 24) τὸ διάστημα λέγοντες εὐθὺς χωριστὸν αὐτὸ βούλονται εἶναι τῶν φυσικῶν [*](q 3v) καὶ ἁπλῶν σωμάτων· οὐδὲν οὖν διοίσει τὸ δεξάμενον τὸ ὕδωρ διάστημα τοῦ δεξαμένου τὸ πῦρ.

Ἀλλὰ πρὸς ταῦτα εἴποιμι ἂν ὅτι τὸ μὲν εἶναι διάστημα ἕτερον τῶν φυσικῶν σωμάτων χωριστὸν αὐτῶν κατ’ οὐσίαν τὸ δεξάμενον αὐτά, ἱκανῶς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν δέδεικται, πρὸς δὲ τὰ νῦν εἰρημένα φημί, ὅτι μάλιστα μὲν οὐκ ἀνάγκη τὸν δεξάμενον ἕκαστον τῶν σωμάτων τόπον δύναμίν τινα ἔχειν καὶ ποιότητα. οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ ἀγαθὸν ἑκάστῳ τὸ ὧδε ἢ ὧδε εἶναι, δύναμιν δεῖ τινα τούτῳ ἐν ᾧ καὶ πέφυκεν εἶναι ἐναποτίθεσθαι· οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ τὸ σῶμα τοῦ οὐρανοῦ κύκλῳ συνέστηκε καὶ τοῦτο ἀγαθὸν αὐτῷ, ἔχειν τινὰ φήσειε δύναμιν αὐτὸς γοῦν ὁ Ἀριστοτέλης τὸν κύκλῳ, ἧς ἐφιέμενον τὸ οὐράνιον σῶμα κύκλῳ ἐστίν, ὁπότε γε οὐδὲ τόπον εἶναι τὸν κύκλῳ φησίν. λέγω οὗν ὅτι οὐχ ὡς δύναμίν τινα ἔχοντος τοῦδε τοῦ μορίου τοῦ κενοῦ ἤτοι γοῦν διαστήματος, οὕτω κατείληφε τὸ οὐράνιον σῶμα τόδε αὐτοῦ τὸ μέρος, οἷον τὸ κύκλῳ καὶ ἔσχατον, ἀλλ’ ὅτι φύσις τῷ οὐρανῷ τὸ κύκλῳ πάντα περιειληφέναι καὶ πάντα ἐντὸς ἔχειν· ἐπεὶ οὖν τοῦτο αὐτῷ φύσις, εἰκότως καὶ τῆς χώρας τὸ οὕτως ἔχον καταλαμβάνει. συμβαίνει οὖν οὐ διὰ τὴν οἰκείαν τοῦ διαστήματος δύναμιν, ἀλλὰ διὰ τὸ οὕτως πεφυκέναι τὸν οὐρανόν, λέγω δὴ πάντων εἶναι περιεκτικόν, τὴν ἐξωτάτω τοῦ διαστήματος καταλαμβάνειν μοῖραν ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῆς τῶν ζῴων γενέσεως ἄλλο μόριον ἄλλου τινὸς τοπικοῦ μορίου ἐφάπτεται, εἴτε τοῦ πέρατος τοῦ περιέχοντος κατὰ Ἀριστοτέλην, εἴτε τοῦ διαστήματος ὡς ἐμοὶ δοκεῖ καὶ ὁ λόγος ἀπέδειξεν, οἷον ἡ μὲν κεφαλὴ τοῦδε τοῦ μορίου τῆς ἐπιφανείας τοῦ ἀέρος ἐφάπτεται, κἄν μὴ κατ’ ἐνέργειαν διῄρηται, αἱ δὲ χεῖρες ἄλλου καὶ οἱ πόδες καὶ τὰ λοιπά, καὶ οὐ δήπου φησί τις ὅτι διὰ τὸ δύναμίν τινα ἔχειν τὸ πέρας τοῦ ἀέρος τὸ ἐφαπτόμενον τῆς κεφαλῆς παρὰ τὸ ἐφαπτόμενον τῶν ποδῶν ἢ τῶν χειρῶν, οὕτως ὡς ἐφέσει [*](2 τὸ (ante ὕδωρ) om. M 3 τὸ πῦρ KM: om. G: ἀέρα coniecit t, at cf. Themistius 6 δέδεκται Κ πρὸς δὲ] πῶς δὲ G (i. 7 μάλιστα (μάλλιστα M) μὲν οὐκ οὐκ om. ἀνάγκη KM: ποιητικὸν μὲν ἢ τελικὸν κινήσεως αἴτιον addit t) τὸ κενὸν οὐκ ἐστιν, (οὐκ addit ἀνάγκη δὲ Gt 7 δεξόμενον post rasuiam G 8 ἕκαστον G d δεῖ] δέ G τοῦτο Κ 10 ἀγαθὸν αὐτὸ G 11 φύσειεν Κ: fort. φήσειεν <ἂν> δύναμιν γοῦν om. G τὸν KM: τὸ Gt 11. 12 κύκλῳ—σῶμα om. KM 11 κύκλῳ ἧς scripsi: κύκλω δυναμένης (h. e. δύναμιν, ἧς: forlasse rectius hue transposita voce δύναμιν) (i: κύκλω εἶναι, ἧς t 12 ἐστίν] εἶναι M γε om. G 13 φησίν] respici videtur Phys. Δ 5 p. 212a31 sqq. cf. Philopon. p. 593,13 sqq. οὖν] δὴ Κ 13. 14 τοῦ μορίου om. G 14 γοῦν KM: τοῦ Gt 15 τόδε KM: τὸ δὲ G: τὸ t αὐτοῦ τὸ KM: αὐτὸ τοῦτο Gt ὅτι] ἔτι M 16 τὸ] τῶ KM 16. 17 ἐπεὶμ χώρας τὸ om. G 17 καταλαβάνει M 18 διὰ (post ἀλλὰ) om. G 18. 19 τὸ οὕτως (οὕτω t) GKt: τοῦτο M 20 καταλαμβάνειν t: καταλαμβ;νει GM: καταλαμφάνει Κ 21 μορίου τοπικοῦ Gt 22 τὸ πέρας M 24 ἀέρος ἐφάπτεται] α προσεφάπτεται (sic) G 25 πόδες ὁμοίως καὶ Gt φησί τις ὅτι scripsi: φύσις τίς K: φήσειέ τις M: φησὶν ὅτι G: φήσειεν ἄν ὅτι t 27 ante παρὰ interpolat ἄλλην t τὸ ἔφαπτον ἀπὸ τῶν ποδῶν G)

αὐτοῦ ἡ κεφαλὴ μὲν τόδε κατείληφεν ἄλλο δὲ μόριον ἄλλο τι πέρας τοῦ [*](q 3v) ἀέρος, ἀλλ’ ὅτι πέφυκεν ἡ κεφαλὴ ὑπερανέχειν τοῦ λοιποῦ σώματος καὶ ἄλλο ἄλλως τῶν μορίων τετάχθαι διὰ τὸ τοῦτο εἶναι τῷ ζῴῳ ἀγαθόν, διὰ τοῦτο συνέβη τοῦδε μὲν τὴν κεφαλὴν ἐφάπτεσθαι, ἄλλου δὲ ἄλλο, τοῦ ἀέρος ἀδιαφόρου ὄντος πρὸς ἑαυτόν· τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ παντός φημι (καὶ γὰρ μέγα τι ζῷόν ἐστιν ὁ κόσμος), ἐπειδὴ ἀγαθὸν ἦν πρὸς τὴν τοῦ ὅλου κόσμου σύστασιν τοιάνδε σχέσιν ἔχειν πρὸς ἄλληλα τὰ τὸν κόσμον συμπληροῦντα [*](q 4r) σώματα, εἰκότως ἕκαστον τῶν σωμάτων ὁρμήν τινα φυσικὴν ἔχον τὸ ἐφίεσθαι τῆς τοιᾶσδε πρὸς τὰ λοιπὰ σχέσεως, ἐπειδὴ τοῦτο συμβαίνει αὐτῷ τόδε τὸ μόριον τοῦ διαστήματος καταλαβόντι, εἰκότως ἐφίεται τούτου, οὐ διὰ τὸ ἐκεῖνο ἔχειν τινὰ δύναμιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ τῷ παντὶ ἀγαθὸν καὶ ἑκάστῳ τό τε εἶναι καὶ τὸ εὖ περίεστιν, ὅταν ὑπείκῃ μὲν τῷδε, ὑπερανέχῃ δὲ τοῦδε. ἐφίεται οὖν τοῦ τοπικοῦ διαστήματος οὐ δι’ αὐτό, ἀλλὰ διὰ τὴν πρὸς τὰ λοιπὰ σχέσιν. ὥσπερ οὖν, ὡς αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης φησίν, εἰ φυσικόν τι πρᾶγμα ἦν ἡ οἰκίῃ οὐκ ἂν ἄλλως ἐγένετο ἢ ὡς νῦν ὑπὸ τῆς τέχνης, γίνεται δὲ τῆς μὲν ὀροφῆς ὑπερανεχούσης ὑποκειμένων δὲ τῶν θεμελίων καὶ τῶν τοίχων τὴν μέσην εἰληχότων τάξιν, δῆλον ὅτι καὶ εἰ φυσικὸν ἦν, αὐτοφυῶς ἐχώρησεν ἂν ἡ μὲν ὀροφὴ ἐπὶ τόδε τὸ μέρος τοῦ ἀέρος, καὶ τὰ λοιπὰ ὡς νῦν ἔχει. ὥσπερ οὗν νῦν οὐ διὰ τὸ διαφοράν τινα ἔχειν πρὸς ἑαυτὸν τὸν ἀέρα ἄλλο μέρος τῆς οἰκίας ἄλλο μόριον τοῦ ἀέρος κατείληφεν ἀλλ’ ὅτι τὸ ἀγαθὸν τότε ἔχει ἡ οἰκία, ὅταν τοιάνδε σχέσιν πρὸς ἄλληλα τὰ μόρια ἔχωσιν, οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος ζῴων καὶ ἐπὶ τοὐ κατείληφεν ζῴου τοῦ κόσμου ἔχει, τὸ μὲν κοσμικὸν διάστημα, ὅπερ καὶ χώρα ἐστὶ τοῦ παντὸς καὶ τόπος, αὐτὸ πρὸς ἑαυτὸ διαφορὰν οὐδεμίαν ἔχει, τῶ δὲ τὰ κοσμικὰ σώματα τοιάνδε σχέσιν ἀναλαβεῖν πρὸς ἄλληλα ἡ διαφορὰ γέγονε τοῦ ἄνω καὶ τοῦ κάτω, καὶ τὸ μὲν τὴν μεσαιτάτην ἀναλαβὸν σχέσιν κάτω φαμέν, τὸ δὲ τὴν ἐξωτάτω καὶ περιέχουσαν ἄνω. ἐκ τούτων δὲ καὶ τοὺς τόπους κεκλήκαμεν, τὸ μὲν μέρος τοῦ διαστήματος ὃ κατείληφεν τὸ μέσον κάτω, ὃ δὲ κατείληφεν τὸ πέριξ ἄνω. ἐφίεται οὖν ἕκαστον τοὐ συγγενοῦς, ὡς καὶ αὐτὸς εἶπεν, ὅταν ἀποσπασθῇ τούτου. φέρεται οὖν ἐπὶ τοῦτο προηγουμένως, φερόμενον δὲ ἐπὶ τοῦτο φέρεται καὶ ἐπὶ τὸ διάστημα ὃ κατείληφεν, ἡ δὲ συγγενὴς [*](3 τὸ om. G 4 ἄλλο δὲ ἄλλου M 5 διαφόρου GM τοῦ orn. Κ 6 μέγα] μετά G ἐπεὶ t 9 ἔχει τῷ et mox ἐπεὶ δὲ τοῦτο t 10 τόδε Mt: τώδε Κ: τῶ δὲ G 12 περιέεστιν M ὑπήκει Κ 13 ὑπερανέχει Κ: ὑπερανήκη G 15 φησίν] cf. Phys. Β 8 p. 199b28. Themist. p. 193,13 ἐγένεται (sic) 31, qui mox om. ὑπὸ 16 τέχνης γίνεται, τῆς (om. δὲ) Gt: fort. τέχνης , <γίνεται> δὲ τῆς 17 τειχῶν Κ μέ(??) (h. e. μέσιν) M 18 αὐτὸ φύσεως KM 20 διὰ om. M διαφοράν KM: φοράν Gt ἑαυτὸν KM: αὐτὸν Gt 21 ante μόριον addunt τι Gt 22 μόρια αὐτῆς (it ἔχουσιν M 23 ζώου iterat Κ τὸ μὲν γὰρ M 24 καὶ τόπος om. G 25 ἔχει om. Κ 26 τοῦ (post καὶ) om. M 27 μεσαιτάτῳ Gt ἀναλαβὸν M: ἀναλαβὼν Κ: ἀπολαβὸν Gt 28 καὶ ἐκ τούτων δὲ καὶ τόπους Gt 29 τοῦ διαστήματος om. G 30 ὥσπερ (it καὶ om. M εἶπεν c. 5 p. 212b 30 32. p. 634,1 κατείληφεν—ὁλότης om. M) ὁλότης κατεγͅηφ̔ε τόδε τὸ διάστηῳ, ὡς εἴρηται, διὰ τὴν πρὸς τὸ πᾶν [*](q 4r) σχέσιν.

[*](p. 214b13)

Eἰ γάρ ἐστι φορά τις τῶν ἁπλῶν σωμάτων φύσει.

[*](20)

Ὅτι οὐκ ἔστι ποιητικὸν αἴτιον κινήσεως τὸ κενόν. εἰ ἕκαστον, φησίν, 5 οἰκείαν τινὰ φορὰν ἔχει κατὰ φύσιν διαφέρουσαν τῶν λοιπῶν, οὐκ ἂν εἴη τὸ κενὸν ποιητικὸν αἴτιον τῆς κινήσεως· τῶν γὰρ διαφόρων κινήσεων διάφορ δεῖ εἷναι καὶ τὰ αἴτια, τὸ δὲ κενὸν ἀδιάφορον, οὐκ ἄρα αἴτιον τῶν φυσικῶν κινήσεων τὸ κενόν. τίνος οὖν, φησίν, αἴτιον ἄν εἴη κινήσεως; εἰ γὰρ ἧς μάλιστα δοκεῖ εἶναι, λέγω δὴ τῆς κατὰ τόπον, ταύτης δέδεικται μὴ εἶναι, σχολῇ δήπου γε ἄλλης εἶναι κινήσεως αἴτιον. ὥστε οὐδεμιᾶς κινήσεως αἴτιον τὸ κενόν.

[*](p. 214b17)

Ἔτι εἰ ἔστι τι οἷον τόπος ἐς τερη μένος σώματος, ὅταν ᾖ κενόν, ποῦ οἰσθήσεται τὸ ἐντεθὲν εἰς αὐτὸ σῶμα; οὐ γὰρ δὴ εἰς ἅπαν.

Τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα τοῦ πρὸ αὐτοῦ [διακρίνειν] οὐκ ἂν ἄλλως διακριθείη, ἢ τοῦ μὲν προτέρου πρὸς τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν ποιṃικὸν εἶναι τὸ κενὸν αἴτιον λεγομένου, τούτου δὲ πρὸς τὴν τελικὸν αὐτὸ αἴτιον ὑποτιθεμένην. καὶ ἔχει γε τὸ εὔλογον ἡ τοιαύτη διάκρισις· ἄνω μὲν γὰρ ἔλεγεν ὅτι ἑκάστῳ φορᾶς οὔσης κατὰ φύσιν ἰδίας τὸ κενὸν ἀδιάφορον ὂν οὐκ ἂν εἴη τῶν διαφόρων κινήσεων αἴτιον, νῦν δέ φησιν ἀποίου ὄντος τοὐ κενοῦ ποῦ οἰσθήσεται τὸ ἐντεθέν; τὸ δὲ φερόμενον ἐπί τι ὡρισμένως, ὡς ἐπὶ τέλος τι καὶ ὀρεκτόν, φέρεται. καὶ εὔλογόν γε προθέμενον δεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστι κινήσεως αἴτιον τὸ κενόν, δεῖξαι ὅτι κατ’ οὐδένα τῶν τρόπων τῶν αἰτίων αἴτιόν ἐστιν.

[*](1 τόδε τὸ Gt: τὸ δὲ KM τό δὲ διάστημα, ὡς εἴρηται iterat M 3 φορά τις M: φορ τίς (sic) Κ: ἐστιν ἑκάστῳ φορά τις (cf. v. 19. Arist.) recte t 4 ι0τ—κενόν fortasse recte om. GK post φησίν addit τῶν λεγομένων ἁπλῶν σωμάτων t 5 οἰκίαν Κ τινὰ om. M λοιπῶν] λεγομένων (i 6 τὸ ποιητικὸν κενὸν G τῆς om. siiperscr. 51 7 τὰ om. M 8 εἴη ἀν’ (sic) M 10 εἶναι (post μὴ) KM: ὄν Gt σχολὴ GK δήπου γε Κ: που γε ^’ δήπουθεν Gt, at cf. σχολῇ γε δήπου p. :.*22,10, σχολῇ γε p. 228, 1. 507,29 εἶναι (post ἄλλης) GK: om. M: εἴη t 11 αἴτιον om. G 12 ἔτι (ex ἔστι) corr. M 12. 14 τόπος ἡ πὰν om. Κ 13 ἐντεθὲν (lit Aristotelis codices FI; cf. v. 21 et p. G31,4) M: τεθὲν (Themist. p. 291,10. Simplic. p. 664, 10?) t • 15 L̓́δ:-ι τοῦτο Gt διακρίνειν delevi ἄν KM: ἄν δ’ Gt 16. 17 ποιητικὸν εIναι τὸ (τὴν Κ) κενὸν KM: τὸ (τὸ om. G) κενὸν εἶναι ποιητικὸν Gt 17 αἴτιον Κ: om. M: αἴτιον τῆς κινήσεως Gt λελεγμένου Κ τοῦτο M πρὸς τὸ τελικὸν G 18 ὑποτιθεμένου οἰσθήσεται] ποιηθήσεται M τὸ ἐντεῦθεν Κ τόδε Κ 22 ὡς om. Κ τι KM: τὲ 6Ι γε] τε M 23 δεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστι κινήσεως αἴτιον τὸ κενόν om. G 23. 24 τῶν τρόπων GK: τρόπων M: τρόπον t)[*](p. 214b19)

Ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ πρὸς τοὺς τὸν τόπον οἰομένους [*](q 4r) εἶναι τι κεχωρισμένον, εἰς ὃ φέρεται.

Ὥσπερ τοὺς περὶ τοῦ τόπου λόγους ἐφήρμοσε τῷ κενῷ, οὕτως καὶ τοὺς περὶ τοῦ κενοῦ ἐφαρμόζει τῷ τόπῳ εὐλόγως. εἶπε γὰρ ἤδη ὅτι ὁ τόπος καὶ τὸ κενὸν ταὐτόν ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ• τὸ γὰρ κενὸν τόπος ἐστὶν ἐστερημένος σώματος κατὰ τοὺς τὸ διάστημα τόπον οἰομένους. καὶ ἐπὶ τοῦ τόπου οὖν, φησίν, εἰ διάστημα εἴη ὁ τόπος, ζητήσωμεν, ἐπειδὴ ἕκαστον ὁρῶμεν τοῦ οἰκείου τόπου ἐφιέμενον, τὰ μὲν κοῦφα τοὐ ἄνω τὰ δὲ βαρέα τοῦ κάτω, πῶς ἀδιαφόρου ὄντος τοῦ διαστήματος ὡς ἐπὶ διαφόρους τόπους ἄλλα ἀλλαχοῦ φέρεται. διὰ τί γὰρ τὸ πῦρ τοῦ ἄνω ἐφίεται μᾶλλον ἢ τοῦ κάτω καὶ δεξιὰ καὶ ἀριστερά; ἔδει γάρ. εἴπερ τὸ διάστημα τόπος· ἀδιάφορον δὲ τοῦτο. πῶς δὲ ὅλως ἕξει τὸ διάστημα τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω ἀδιάφορον ὄν; διάφορα γάρ, μᾶλλον δὲ ἐναντία, τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω.

[*](p. 214b22)

Καὶ ἐπὶ τοῦ κενοῦ ὁ αὐτὸς ἁρμόσει λόγος.

Εἰπὼν ὅτι ὁ αὐτὸς λόγος, ὃς ἐπὶ τοῦ κενοῦ εἴρηται, ἁρμόσει καὶ πρὸς [*](52) τὸν τόπον, εἰ διάστημα λέγοιτο εἶναι, πάλιν ἀντιστρέφει τὰ ἐπὶ τοῦ τόπου εἰρημένα καὶ ἐπὶ τοῦ κενοῦ, ἵνα δείξῃ τὴν συγγένειαν. καὶ τὴν αἰτίαν ἐπάγει, ὅτι ταὐτὸν ὁ τόπος καὶ τὸ κενόν. ὥστε ἅμα καὶ συνεισάγονται καὶ συναναιροῦνται.|

[*](p. 214b24)

Καὶ πῶς δὴ ἐνέσται ἢ ἐν τόπῳ ἢ ἐν τῷ κενῷ; οὐ γὰρ [*](q 4v) συμβαίνει, ὅταν ὅλον τεθῇ, ἐν κεχωρισμένῳ καὶ ὑπομένοντι σώματι· τὸ γὰρ μέρος, ἐὰν μὴ χωρὶς τεθῇ, οὐκ ἔσται ἐν τόπῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ ὅλῳ.

Τὸ αὐτὸ ἤδη εἶπε καὶ ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις, ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν πάνυ ἀμυδρῶς καὶ ἀσαφῶς, ἐνταῦθα δὲ σαφέστερον. ἔνθεν γὰρ κἀκεῖνο [*](1 δὲ] δ’ t 1. 2 εἶναι τι οἰομένους t 2 ὃ KM et Aristotelis cod. I: ὃν t φεύξεται M 3 ἐφήρμο (sic)M οὕτω t 4 εἶπε c. 7 p. 214a 16 cl. Philop. p. 622,5 sqq. 5 ἐστίν (post τόπος) om. M 6 τοὺς orn. G 7 εἴη KM: ἐστιν Gt ζητήσομεν t 8 ἐφιέμενον τόπου Gt τῶν ἄνω Κ 10 οὐ φέρεται G: φαίρεται Κ 12 ἀδιάφορον] δίφορον Κ 13 ὄν om. in ras. G τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω om. Κ 14 lemma cm. Κ ἐπὶ M: περὶ t Aristoteles, at cf. Simplic. p. 665,10 ὁ αὐτὸς ἁρμόσει M: ἁρμόσει ὁ αὐτὸς t 15 ὃς] ὡς G 16 τοῦ om. GM 17 τὴν συγγένειαν] ὅτι .......... (spatium VI littera- rum) G 18 συνεισθήγονται θη delevit et α superscr. G-) G 20 lemma habet G καί φησι· καὶ πῶς t ἐνέσται om. in lac. addit G2 (in Aristotelis textu dederat ἓν ἔσται G): ἔνεσται Κ prius ἢ habent (cf. p. 636,6) KM: om. Gt, cf. p. 636,21. Simplic. p. 665, 19 ἐν τῷ τόπῳ Aristoteles 21. 23 ἐν κεχωρισμένῳ — ὅλῳ om. Κ 21 ὡς ἐν κεχωρισμένῳ t, at cf. Aristotelis cod. E post κεχωρισμένῳ addit τόπῳ ex Aristotele t 22 τεθῇ Mt: τιθῆται G Aristoteles, at cf. p. 636,20 ἐν τῷ τόπῳ t 23 ἀλλὰ G 24 ἤδη KM: δή Gt τοῦ om. M et Brandis Srholl. p. 383a 14)

τὸ χωρίον νενόηται, ἔνθα οὕτως· “εἰ δὲ ἦν τι διάστημα τὸ πεφυκὸς [*](q 4v) κὸς καἲ μένον ἐν τῷ αὐτῷ, ἄπειροι ἂν ἦσαν οἱ τόποι· μεθισταμένου γὰρ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος ταὐτὸ ποιήσει τὰ μόρια πάντα ἐν τῷ ὅλῳ, ὅπερ ἅπαν τὸ ὕδωρ ἐν τῷ ἀγγείῳ.” ὅπερ οὗν εἶπον, τὴν τούτου τοῦ χωρίου ἐξήγησιν ἐκ τῶν ἐνταῦθα εἰρημένων νενοήκαμεν. ὃ δὲ λέγει, τοῦτό ἐστιν· ἀδύνατον, φησίν, ἐντεθῆναί τι ἢ ἐν τῷ κενῷ ἢ ἐν τῷ τόπῳ, εἰ διάστημα εἴη. νῦν μὲν γὰρ ἡ κοινὴ ἔχει ἔννοια, ὅτι τὰ μόρια τῶν συνεχῶν οὐκ εἰσὶ καθ’ αὑτὰ ἐν τόπῳ τοῦ ὅλου ἐν τόπῳ ὄντος· οὐ γὰρ γίνεται καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ τὸ μόριον, εἰ μὴ διαιρεθείη τοῦ ὅλου. ἀλλ’ ἔστιν ὡς ἐν ὅλῳ κατὰ συμβεβηκὸς δὲ διὰ τό ὅλον καὶ τὰ μόρια ἐν τόπῳ εἶναι λέγεται. ταύτης οὖν οὔσης τῆς τοῦ ἐν τόπῳ ἐννοίας, οὐ συμβαίνει τοῦτο, ὅταν σῶμά τι ἐν κεχωρισμένῳ καὶ διαστηματικῷ τόπῳ ἐντεθῇ, λέγω δὴ τὸ μὴ εἶναι τὰ μόρια αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ ἐν τόπῳ· χωρούντων γὰρ δι’ ἑαυτῶν τῶν διαστημάτων, ὥσπερ τὸ ὅλον σῶμα τὸ ὅλον κατέσχε διάστημα, οὕτω καὶ ἕκαστον τῶν μορίων αὐτοῦ μόριόν τι τοῦ διαστήματος κατέσχε, περιέχεται καθ’ αὑτὸ ὑπ’ ἐκείνου, καί, ὅπερ ἔμπροσθεν ἔλεγεν, ἐπ’ ἄπειρον ὄντων τῶν μεγεθῶν διαιρετῶν συμβήσεται καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ ἐν τόπῳ ἐνεργείᾳ ἐπ’ ἄπειρον διῃρῆσθαι. τοῦτο δέ, φησίν, ἀδύνατον· οὐκ ἐνδέχεται γὰρ τὸ μόριον καθ’ αὑτὸ γενέσθαι ἐν τόπῳ, εἰ μὴ ἀποτμηθῇ τοῦ ὅλου καὶ οὕτω καθ’ αὑτὸ χωρὶς τεθῇ. οὕτω, εἰ τοῦτο ἀδύνατον, ἀδύνατον ἄρα ἐντεθῆναι σῶμά τι ἐν τῷ τόπῳ ἢ ἐν τῷ κενῷ· ταὐτὸν γὰρ ἄμφω, ὡς εἴρηται.

[*](p. 214b28)

Συμβαίνει δὲ τοῖς λέγουσιν εἶναι ὡς ἀναγκαῖον, εἴπερ ἔσται κίνησις, τοὐναντίον μᾶλλον, ἐάν τις ἐπισκοπῇ.

Δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιον κινήσεως τὸ κενὸν οὔτε ὡς ποιητικὸν οὔτε ὡς τελικόν. βούλεται λοιπὸν δεῖξαι ὅτι οὗτε ὡς τὸ δι’ οὗ αἴτιον κινήσεως τὸ κενὸν ἐνδέχεται εἶναι, οἷον ὀργανικόν, πρότερον δὲ ἀναλαμβάνει τὰ εἰρημένα καὶ δείκνυσι τὸ ἐκ τούτων ταῖς ἐκείνων ὑποθέσεσιν ἑπόμενον. τοῖς γὰρ λέγουσι, φησί, τὸ κενὸν κινήσεως εἶναι αἴτιον τοὐναντίον συμβαίνει ἢ λέγουσιν· ἐκεῖνοι μὲν γάρ φασιν ἱεῖ ἔστι κίνησις, ἀνάγκη κενὸν εἶναι’, ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων αὐτὸ τὸ ἐναντίον δείκνυται, ὅτι εἰ ἦν κενόν, οὐκ ἄν ἦν [*](1 ἐνόηται Κ ἔλεγεν Δ4 p. 211b19 2 ἐν αὐτῶ M οἱ M: ora. GKt γάρ om. Κ o ἐν ὅλῳ M 4 τὸ ὕδωρ τὸ ἐν KM ἐγγείῳ M εἶπον] cf. p. 548.16 sqq. 4. 5 τούτου τοῦ (τοῦ om M) χωρίου ἐξήγησιν KM: τούτου ἐξήγησιν τοῦ χωρίου G: ἐξήτησιν τοῦ χωρίου τούτου t 6 ἐντεθεῖναί M prius ἢ om. Gt 7 μὲν om. M ἔννοια ἔχει t διαιρεθῇ G 12 ὅταν ἓν Gt σώματι Κ ἐγκεχωρισμένω G 14 τὸ ὅλον σῶμα om. KM 16 καί om. G 18 ἐπ’ ἄπειρον ἐνερ- γεία M διηρεῖσθαι Κ 19 γὰρ] δὲ Κ τὸ om. M 20 οὕτω (altero loco) KM: ὥστε Gt εἰ om. M prius ἀδύνατον om. G 21 ἐτέθη (sic) Κ 23 lemma om. Κ συμβαίνουσι M εἶναι M: εἶναι κενὸν t Aristoteles 27 οἶον ὀργανικόν, πρότερον δὲ] διὸ G 29 αἴτιον εἶναι Κ ἠ’ KM 30 φησιν Κ)

κίνησις. ὥσπερ γάρ, φησί, λέγουσί τινες τὴν γῆν ἠρεμεῖν διὰ τὸ πανταχόθεν [*](q 4v) ὑπὸ τοῦ ὁμοίου περιέχεσθαι (οὐ γὰρ δύνασθαι κινηθῆναί που τοῦ πέριξ παντὸς ὁμοίου ὄντος· τί γὰρ μᾶλλον ὧδε ἢ ὧδε; ὑπὸ γὰρ τῆς ἰσότητός τε καὶ ὁμοιότητος πανταχόθεν ὡσαύτως εἴργεται), τοῦτο ἀκολουθεῖ καὶ τοῖς τὸ κενὸν τιθεμένοις εὐλογώτερόν γε δήπου πολύ· ὒ γὰρ ἔστιν οὗ μᾶλλον ἢ ἧττον κινηθήσεται ὁμοίου πανταχόθεν ὄντος τοῦ κενοῦ. δείξας οὖν ὅτι κενοῦ γε ὄντος ἀδύνατον κίνησιν εἶναι τὴν κατὰ φύσιν, δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ τὴν παρὰ φύσιν ἐνδέχεται, καὶ πρῶτον μὲν ὡς ἑπόμενον τοῖς εἰρημένοις αὐτὸ κατασκευάζει, εἶτα καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ κατασκευάζει ὅτι οὐκ ἐνδέχεταί τι παρὰ φύσιν ἐπὶ κενοῦ κινηθῆναι. πᾶσα γὰρ παρὰ φύσιν κίνησις, φησίν, ὑστέρα ἐστὶ τῆς κατὰ φύσιν, καὶ ἐκτροπὴ τοῦ κατὰ φύσιν τὸ παρὰ φύσιν· οὐδὲ γὰρ ἄν εἴη παρὰ φύσιν καὶ βίαιος κίνησις μὴ ἀντικειμένη τῇ κατὰ φύσιν. ἐπεὶ οὖν κατὰ φύσιν κίνησιν κενοῦ ὄντος γενέσθαι ἀδύνατον, εὔδηλον ὡς οὐδὲ παρὰ φύσιν δυνατόν· ἐν οἷς γὰρ τὸ παρὰ φύσιν, ἐν τούτοις πολὺ πρότερον προυπῆρξε τὸ κατὰ φύσιν. ὅτι δὲ κατὰ φύσιν κίνησιν ἐν τῷ κενῷ γενέσθαι ἀδύνατον, καὶ ἤδη ἔδειξε καὶ πάλιν ἀναλαμβάνει τὸν λόγον. εἰ γὰρ μὴ ἔστι φησί, διαφορὰ μηδεμία ἐν τῷ ἀπείρῳ κενῷ, οὐκ ἂν οὐδὲ διάφορος εἴη κίνησις ἐν αὐτῷ· καθὸ μὲν γὰρ ἄπειρον λέγουσι τὸ κενόν, ἀναιροῦσι τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω καὶ ὅλως τὸ μέσον καὶ τὸ πέριξ, ἐφ’ ἃ κατὰ φύσιν τοῖς σώμασιν ἡ κίνησις τοῖς φυσικοῖς, καθὸ δὲ κενόν, πᾶσαν αὐτοῦ διαφορὰν ἀφαιροῦσιν. ὥσπερ γάρ, φησί, τοῦ μηδενὸς οὐκ ἄν εἴη διαφορά τις πρὸς ἑαυτό, οὕτως οὐδὲ τοῦ κενοῦ, μὴ ὂν δέ τι καὶ στέρησις τὸ κενόν. εἰ τοίνυν διαφορὰ μὴ ἔστιν ἐν αὐτῷ, οὐδὲ διάφορος ἂν εἴη κίνησις κενοῦ ὄντος· ἀλλὰ μὴν αἱ κινήσεις αἱ φυσικαὶ διάφοροι· ἀνάγκη ἄρα τῶν δύο θάτερον, ἢ κενὸν μὴ εἶναι, ἢ εἰ ἔστι κενόν, μὴ εἶναι κίνησιν κατὰ φύσιν. εἰ δὲ μὴ ἔστιν ἡ κατὰ φύσιν κίνησις κενοῦ ὄντος, οὐδ’ ἄν ἡ παρὰ φύσιν εἴη. εἰ τοίνυν μήτε κατὰ φύσιν μήτε παρὰ φύσιν κίνησιν ἐν τῶ κενῷ δυνατὸν γενέσθαι, ἔοικεν ἄρα κενοῦ ὄντος μηδὲ ὅλως εἶναι κίνησιν. οὕτως οὖν δείξας ἑπόμενον τοῖς εἰρημένοις τὸ μηδὲ τὴν παρὰ φύσιν κίνησιν ἐν τῷ κενῷ ἂν γενέσθαι, δείκνυσι καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἀδύνατον ἐν τῷ κενῷ κίνησιν εἶναι, οὕτως· πᾶσα παρὰ φύσιν κίνησις ἢ παρόντος καὶ βιαζομένου τοῦ κινοῦντος [*](1 φασι Gt 2 ποῦ KM 3 γὰρ (post ὑπὸ) Gt: γῆν M: γῆν Κ 5. G οὐ γὰρ— τοῦ κενοῦ om. G 6 ἢ Mt: ἡ Κ 7 γε om. Gt 8 ὡς ἡνωμένον G 9 αὐτοῦ (pro priore αὐτὸ) KM κατασκευάζει (altero loco) KM: δείκνυσιν Gt, at cf. p. 643,22 10 κινεῖσθαι t ἅπασα Gt 11 φησίν om. Gt 12 μὴ κτλ] hinc reddendum Themistio p. 2112, 19 μὴ τῇ κατὰ φύσιν ἀντικειμένη 13 οὖν KM: τοίνυν Gt 13.14 ἀδύνατον γενέσθαι M 14 τὸ παρὰ] τόπον Κ 15 πολλῷ Gt 16 κίνησις M εἴδη K 17 ἔστι om. Gt 18 οὐκ KM: οὐδ’ Gt καθὸ κτλ. ex Theraist. p. 292,24 sqq. 20. 21 τοῖς σώμασιν ἡ κίνησις τοῖς φυσικοῖς (iKM: ἡ κίνησις τοῖς φυ- σικοῖς σώμασι t cf. Themistius 22 ἑαυτὸ (sic) M: ἑαυτὸν (sic) Κ 24 ἡ κίνησις M prius αἱ om. KM 25. 26 εἰ ἔστι κενόν, μὴ εἶναι om. G 27 τοίνυν] τίνα M 28 δυνατὸν] (??) (ex v. 30) M 29 κίνησις primitus et mox ἑπόμενα M 30. 31 καὶ αὐτὸς G 32 οὕτω t πᾶσα κτλ. ex Themist. p. 293, 10) 638 PHILOPONI IN PHYSICORUM IT 8 [Arist. p. 214 1^ 28] γίνεται, ἢ ἀφισταμένου καὶ οὐχ ἁπτομένου τοῦ τὴν ἀρχὴν ἐνδιδόντος, ὡς [*](q 4v) ἐπὶ τῶν ῥιπτούντων καὶ τοξευόντων. ἀλλὰ κινεῖται τὰ ῥιπτούμενα βίᾳ, ἤτοι, φησίν, ἀντιπεριισταμένου τοῦ ἀέρος ὑπὸ τῆς ῥύμης τοῦ ῥιπτουμένου ὠθούμενος γὰρ ὑπὸ τοὐ ῥιπτουμένου ὁ ἀὴρ καὶ διαχεόμενος εἰς τὰ πλάγια ἀντιπεριίσταται αὐτῷ εἰς τοὐπίσω καὶ οὕτως ὠθεῖ, καὶ μέχρι τοσού|του [*](q 5r) γίνεται ἡ ἀντιπερίστασις, μέχρις ἂν ἡ ῥύμη χαλασθῇ τοῦ ῥιπτουμένου), εἷς μὲν οὗν τρόπος τῆς παρὰ φύσιν κινήσεως τοιοῦτος δοκεῖ εἶναι, ἕτερος δὲ τῷ τὸν ὠσθέντα ἀέρα μετὰ τοῦ ῥιπτουμένου θάττονα κινεῖσθαι κίνησιν τῆς τοῦ ὠσθέντος κατὰ φύσιν φορᾶς, ἣν φέρεται ἐπὶ τὸν οἰκεῖον τόπον, καὶ οὕτως ὠθεῖν αὐτό. εὐκίνητος γὰρ ὢν ὁ ἀήρ, εἰ μόνον ἀρχὴν λάβοι, πρόεισιν ἐπὶ πλεῖστον τὴν ἐνδοθεῖσαν κίνησιν διαφυλάττων, καὶ τῷ ὀξύτερον, ὥσπερ εἶπον, κινεῖσθαι τῆς κατὰ φύσιν τοῦ φερομένου φορᾶς, ταύτῃ ὠθῶν κινεῖ παρὰ φύσιν. δύο οὖν τούτων ὄντων τῶν τρόπων τῆς παρὰ φύσιν κινήσεως, κατ’ οὐδένα τῶν τρόπων δυνατὸν ἐν τῷ κενῷ κινεῖσθαι παρὰ φύσιν. οὔτε γὰρ ἀντιπεριίστασθαι δύναται τὸ κενὸν οὔτε ὠθεῖσθαι· οὐ γάρ ἐστι σῶμα τὸ κενόν. ἀδύνατον ἄρα παρὰ φύσιν ἐν τῷ κενῷ κινεῖσθαι, εἰ μὴ ὡς τὰ ὀχούμενα, φησί, τοιαῦτα δέ ἐστι τὰ συμπαρομαρτοῦν ἔχοντα τὸ πρῶτον κινῆσαν. τοῦτο δὲ εἰρωνευόμενος εἶπεν. ὡς ὀχούμενα δὲ κινεῖται, οἷον τὰ ἐπὶ ὕδατος, ὡς ὅταν κάρφος τι ἐποχῆται τῷ ὕδατι κινουμένῳ· παρὰ φύσιν γὰρ κινεῖται τοῦτο οὔτε ὠθούμενον οὔτε τῇ ἀντιπεριστάει τοῦ ὕδατος, ἀλλ’ ἐποχούμενον τῷ ὕδατι. οὐ κυρίως δὲ αὕτη παρὰ φύσιν ἄν λεχθείη κίνησις, ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ συμβεβηκός. οὐδὲ ταύτην δὲ ἐνδέχεται ἐν τῷ κενῷ κινεῖσθαι τὴν κίνησιν· τὰ γὰρ ὀχούμενα ἐπὶ σώματος ὀχεῖται, οὐκ ἐπὶ κενοῦ, καὶ δεῖ τὸ ὀχοῦν δυσδιαίρετον εἶναι τοῦ ὀχουμένου· ἀδύνατον ἄρα ἐπὶ τοῦ κενοῦ ὀχεῖσθαι. καὶ ἄλλως δέ, φησί, μέχρι τίνος κινούμενον στήσεται; νῦν μὲν γὰρ τὴν αἰτίαν τῆς στάσεως εἰπεῖν ἔχομεν διὰ τὸ ἐκλυθῆναι τὸν τόνον τοῦ ὠσθέντος ἀέρος, τὸ δὲ ἐν τῷ κενῷ παρὰ φύσιν κινούμενον ποῦ στήσεται ἢ ὑπὸ τίνος; ἀνάγκη [*](1 γίνεται] δείκνυται M post γίνεται adckmt ὡς ἐπὶ τῶν ὠθούντων Gt 2 ῥιπτοκύτων Themistius ῥιπτόμενα M βία om. G o ἀντιπερισταμένου, 5 ἀντιπερίσταται et 15 ἀντιπερίστασθαι M 5 ὠθεῖ Mt: ὠθῇ Κ: ὡς εἰ G καὶ (ante μέχρι) om. M τοῦσοὔτου (sic) Κ G ῥιπτομένου KM 7 τοιοῦτος] οὕτως M 8 ῥιπτομένου Κ θάττονα Κ: θᾶττον M: ταχυτέραν Gt: θάττω Aristoteles et Themistius 9 ἐπὶ etiam Themistius: εἰς Aristoteles 10 οὕτως] τοῦτο G ὠθεῖν αὐτό· εὐκίνητος G: ὠθεῖν. αὐτοκίνητος KM: ὠθεῖν. εὐκίνητος t ὃν Κ 11 ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐνδοθῆσαν K Κ τῷ] τὸ G, qui mox κινεῖσθαι om. 13 τούτων om. M τῶν om. Gt 14 κινήσεως — ἐν om. G δυνατὸν KM: οἷόν τε t 15 δυνατὸν M 17 ὡς τὸ ὀχούμενον Aristoteles 17. 18 τὰ. .. παρομαρτοῦν G 18 Φονευόμενος M: εἰρηνευόμενος Κ 19 τοῦ ὕδατος M ὅταν] ὄντα G ἐποχεῖται GK 19. 20 τῷ ὕδατι κινουμένῳ om. Κ 20 γὰρ κινεῖ G τῇ om. Κ 22 αὐτὴ KM 22. 23 οὐδὲ ταύτην δὲ δὲ om. G) GKM: ἀλλ’ οὐδὲ ταύτην t 23 κινεῖσθαί τι τὴν M 24 SEiMt: δὴ GK scribendum δυσδιαιρετώτερον (cf. ad p. 646, 13. 653,4 25 ὑπὸ τοῦ ὀχουμένου K: μᾶλλον τοῦ ὀχουμένου t 26 τινὸς G 27 ἐκλυθῶναι Κ τόπον G 27. 28 τῶ δὲ Κ 28 ὑπὸ τίνος G: ὑπό τινος KMt) ἄρα ἢ μηδὲ ὅλως κινεῖσθαι, ἢ πανταχοῦ φέρεσθαι, εἰ μή τι κρεῖττον ἐμΤαῦτα [*](q 5r) ποδίσει.

Ταῦτα μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης δεικνὺς ὅτι οὐδὲ τὴν βίαιον καὶ παρὰ φύσιν κίνησιν δυνατὸν ἦν γενέσθαι, εἰ κενὸν ἦν, ἐμοὶ δὲ οὐδὲν ἀναγκαῖον ἔχειν δοκεῖ οὐδὲ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα. πρῶτον μὲν γὰρ ὄντως δέδεικται ἱκανῶς οὐδέν, ὥστε ἀποπλῆσαι ἡμῶν τὴν διάνοιαν, ὅτι τῆς παρὰ φύσιν καὶ βιαίου κινήσεως εἷς τῶν ἀπηριθμημένων τρόπων ἐστὶν αἴτιος. καὶ εἴρηται μέν μοι πρὸς τοῦτο τὸ θεώρημα μέτρια ἐν ταῖς σχολαῖς τοῦ ὀγδόου ταύτης τῆς πργματείας, ἔνθα τὸν περὶ τούτων προηγουμένως ἐκίνησε λόγον ὁ Ἀριστοτέλης, πῶς τὰ παρὰ φύσιν κινούμενα κινεῖται, οὐδὲν δὲ χεῖρον καὶ νῦν διὰ βραχέων ὑπομνῆσαι τὰ ὑποπίπτοντα πρὸς τὸν λόγον τοῦτον ἀπίθανα. ἐν γὰρ τῇ ἀντιπεριστάσει, ἤτοι ὁ ὠσθεὶς ἔμπροσθεν ὑπὸ τοῦ ῥιφέντος ἀὴρ ἤτοι βέλους ἢ λίθου εἰς τοὐπίσω παλινδρομεῖ καὶ πντιπεριίσταται τῷ βέλει ἢ τῷ λίθῳ, καὶ οὕτως ὄπισθεν αὐτοῦ γενόμενος ὠθεῖ αὐτόν, καὶ οὕτως ἐφεξῆς μέχρις ἂν ἡ ὁρμὴ τοῦ ῥιφέντος ἐξασθενήσῃ, ἢ οὐχ ὁ ἔμπροσθεν ὠθούμενός ἐστιν ὁ ἀντιπεριιστάμενος, ἀλλ’ ὁ ἐκ πλαγίων· ὠσθέντος γὰρ τοῦ βέλους ὑπὸ τοῦ συνωσθέντος ἐξ ἀρχῆς ὑπὸ τῆς νευρᾶς ἀέρος ἀντιπεριίσταται εἰς τὸν τοῦ βέλους τόπον ὁ ἐκ πλαγίων ἀήρ, ὃς συνωσθεὶς ὑπὸ τοῦ κατ’ ἀρχὴν ὠσθέντος ἀέρος κινεῖ τὸ βέλος, καὶ οὕτως 20 πάλιν εἰς τὸν ἀντιπεριιστάμενον τῷ βέλει ἀέρα τὸ αὐτὸ δράσει, καὶ τὸ ἐφεξῆς μέχρις ἄν ἐξασθενήσῃ ἡ ἐνδοθεῖσα ἐξ ἀρχῆς ὁρμὴ τῆς κινήσεως· εἰ μὲν οὖν κατὰ τὸν πρότερον τρόπον εἴπωμεν γίνεσθαι τὴν ἀντιπερίστασιν, λέγω δὴ τὸν ὠσθέντα ἔμπροσθεν ὑπὸ τοῦ βέλους ἀέρα ἀντιπεριστῆναι αὐτῷ εἰς τοὐπίσω καὶ ὠθῆσαι αὐτόν, ἀπορήσοι ἄν τις, τί τὸ βιασάμενον τὸν ἀέρα ἅπαξ εἰς τὸ ἔμπροσθεν ὠσθέντα μηδενὸς ἀντιπαίοντος παλινδρομῆσαι εἰς τοὐπίσω, δηλονότι κατὰ πλάγια τοῦ βέλους, καὶ ἐλθόντα ὄπισθεν ἀνακάμψαι πάλιν καὶ ὦσαι τὸ βέλος. τρεῖς γὰρ ἀνάγκη κινήσεις κινηθῆναι· ὠσθῆναι γὰρ δεῖ ὑπὸ τοῦ βέλους εἰς τὸ ἔμπροσθεν, εἶτα παλινδρομῆσαι δρομῆσαι καὶ τὴν αὐτὴν ἀνακάμψαι πάλιν. καίτοι εὐκίνητος ὢ ὁ ἀὴρ καὶ λαβὼν ἀρχὴν κινήσεως ἵεται ἐπὶ πλεῖστον. πῶ οὖν ὁ ὠσθεὶς ὑπὸ τοῦ [*](1 μὴ δὲ GKM: μὴ t 3sqq. παρέκβασις περὶ τῶν ῥιπτουμένων raarg. M 3 δεικνὺς KM: δείκνυσιν G: δείκνησιν t οὐδὲ M: οὔτε GKt 4 οὐδὲν] οὐδὲ M 5 δοκεῖν K ὄντως KM: οὔπω Gt. 7 εἰς KM 8 μέν μοι scripsi: μέντοι KM: μοι Gt ὀγδόου] (??) t 9 ἔνθα scil. Θ 4 p. 254n 12 sqq. τὸν] τῶν Κ 12 ἐπίθανα. ἐν γὰρ M: ἀπίθανον γὰρ G, qui mox ἀντιπαραστάσει ὠθεῖς (om. ὁ) et mox βέλος Κ 15 ἐξασθενήσει (ει in erasis) Κ IG οὐχ ὁ et in proximis ἀλλ’ ὁ KM: οὐκ et ἀλλὰ Gt ἀντιπεριστάμενος et 18 ἀντιπερίσταται M πλαγείων nt solet et mox συνωθέντος Κ 19 ἀέρος ὠσθέντος M οὕτω t 20 τὸν περιϊστάμενον Gt τὸ αὐτὸ KM: τοῦτο Gt τὸ (post καὶ) om. t 21 ἡ ἔνδοθεν KM 22 εἴπομεν Κ: εἴποιμεν t post εἴπωμεν itcvat πρότερον G 24 εἰς τὸ πίσω καὶ ὠθήσεται Κ ἀπορήσοι (cf. ad p. 406,8. 580,5) M: ἀπορήσει G: ἀπορήσειεν (K)t τί τὸν Κ 25 τὸν γ om. M ἀντιπταίοντος G 26 πλάγια Μ: πλάγεια Κ: πλα G: πλάγιον t 28 ὠσθεῖ γάρ Κ 29 καὶ τὴν αὐτὴν ἀνακάμψαι πάλιν. καίτοι εὐκίνητος ὢν ὁ ἀὴρ om. G ὁ M: om. Kt 29. 30 καὶ τηνικαῦτα λαβὼν fort, recte Gt 30 ἴεται GK)

βέλους ἀὴρ οὐ κινεῖται κατὰ τὴν ἐνδοθεῖσαν ἀρχήν, ἀλλὰ παλινδρομήσας [*](q 5r) ὥσπερ ἐξ ἐπιτάγματος τὴν αὐτὴν ἀνακάμπτει πάλιν, καὶ παλινδρομήσας οὐ ὸιασκ̀εδἁννυται εἰς τὸ ἀχανές, ἀλλ’ ἀκριβῶς τῆς γλυφίδος τοῦ βέλους καταστοχασάμενος αὖθις παλινδρομεῖ πρὸς αὐτὴν καὶ αὐτῆς ἔχεται; ταῦτα μὲν οὖν παντελῶς ἀπίθανα καὶ πλάσμασιν ἐοικότα μᾶλλον. ἔπειτα ὠσθεὶς ὑπὸ τοῦ βέλους ὁ ἔμπροσθεν ἀὴρ δῆλον ὅτι κινεῖταί τινα κίνησιν, κινεῖκινεῖται δὲ συνεχῶς καὶ τὸ βέλος· πῶς οὖν οἷόν τε τὸν ὠσθέντα ὑπὸ τοῦ βέλους ἀέρα ἀν-ιπο͂ρισγ͂ͅναι τῷ βέλει καὶ γενέσθαι εἰς τὸν τόπον, ὃν κατέλειψε τὸ βέλος; πρὶν γὰρ παλινδρομῆσαι τοῦτον, ὅ τε ἐκ πλαγίων τοῦ βέλους ἀὴρ καὶ <ὁ> ὄπισθεν συμπεσοῦνται καὶ ἀναπληρώσουσι τὸν κατλειφθέντα ὑπὸ τοῦ βέλους τόπον ἀχρόνως διὰ τὴν τοῦ κενοῦ βίαν, καὶ μάλιστά γε ὁ ὄπισθεν συγκινούμενος τῷ βέλει. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι ὁ ὠσθεὶς ὑπὸ τοῦ βέλους ἀὴρ παλινδρομήσας ὠθεῖ τὸν ἀντιπεριστάντα τῷ βέλει ἀέρα, καὶ οὕτως ὄπισθεν τοὐ βέλους γενόμενος εἰς τὸν τοῦ ὠσθέν. τος τόπον ὠθεῖ τὸ βέλος, μάλιστα μὲν οὖν ἀνάγκη ἦν μὴ συνεχῶς κινεῖ. σθαι τὸ βέλος· πρὶν γὰρ ὠσθῇ ὁ ἐκ πλαγίων ἀντιπεριστὰς ἀήρ, δῆλον ὅτι οὐκ ἐκινεῖτο τὸ βέλος· οὐ γὰρ ἐκίνει οὗτος ὁ ἀήρ. εἰ δὲ καὶ οὗτος ἐκίνει, τίς χρεία τὸν ἔμπροσθεν τͅαλινδρομ γ͂ͅσαι ; πῶς δὲ ὅλως ἢ ὑπὸ τίνος ὁ ὠσθεὶς ἔμπροσθεν ἀὴρ ἀρχὴν ἔλαβε τῆς εἰς τὸ ἔμπαλιν κινήσεως ; εἰ γὰρ ὅλως ὠθεῖν δύναται τὸν προσπίπτοντα ἀέρα, ὥσπερ νῦν τὸν ἐκ πλαγίων ὤθησε, διὰ τί μὴ πρὸς τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως, ἣν ἐ̣κ τοῦ βέλους ἔλαβεν, ἐπὶ πλεῖστον τοῦτο ποιεῖ καὶ ὠθεῖ τὸν ἔμπροσθεν προσ-ιίrτον-α ἀεὶ ἀέρα, ἀλλὰ διαύλους καὶ τριαύλους ἐκτὸς τῆς κινούσης αἰτίας ποιεῖ; πολλὰ μὲν οὖν ἐνῆν λέγειν καὶ ἐλέγχειν τὸ πλασματῶδες τῆς ὑποθέσεως, ἱκανὰ δὲ καὶ ταυτ’ ὡς πρὸς τὸ προκείμενον.

Πρὸς δὲ τὴν ἑτέραν | ὑπόθεσιν, τὴν ἀντιπεριίστασθαι λέγουσαν τὸν ἐκ [*](q 5v) πλαγίων ἀέρα, καὶ τοῦτον ὠσθέντα ὑπὸ τοῦ ἐξ ἀρχῆς ὠσθέντος ἀέρος τοῦ [*](1 οὐ om. M τὴν ἀρχὴν τὴν ἐνδοθεῖσαν M 2 ὥσπερ — καὶ παλινδρομήσας oin. M ?) σκεδάννυται t 4 πρὸς] εἰς Κ 4. .’) ταῦτα μὲν οὖν κτλ.] adscribit scholium manus quaedam s. XIII vel XIV in marg. ( i : ἐμοὶ δοκεῖ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ὕδατος γίνεται ἐπειδὰν ἡ ναῦς δι’ οὐρίων φέρηται, αὐτὸ (miit. in οὑ τὸ; scribenduin οὔ τὸ) ἐπὶ τὸ (sic) πρῴρας ὕδωρ ἀντιπεριίσταται (corr. ex ἀντιτͅεριίστασθαι) ἐπὶ πρύμνης· ἀλλὰ βίᾳ τεμνό- τεμνόμενον ὑπὸ τῆς νεὼς καὶ δίοδον αὐτἠῆ παρεχόμενον O (sic fere: καὶ?) αἰεὶ κτὰ ποὐμναν ωνἐρ- χεται καὶ βραχὺ ἢ οὐδὲν συντελεῖ ἡ τοιαύτη συνέλευσις τῆ κινύσει (>icl) τῆς νεὼς, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ἀέρος τοῦ φερομένου γίνεσθαι βέλους. 7 καὶ oiD. (it οἴονται Κ 8 ἀέρα] ἄρ ^f γίνεσθαι Gt 8. ’J τόπον ὃν, κατἐληψε Κ 1) τοῦτον (it: τοῦτο KM 10 βέλους ὁ ἀήρ M ὁ addidit t 11 ἀχθόνως primitus G 11. 12 καὶ μάλιστά om. G 12 ὁ utrumque om. Gt 13 ὁ ἀήρ t 13. 14 τῶ βέλει om. Jl 14. 15 ὠθἐντος Κ 15 βέλον Κ ἢν M: εἶναι Κ: om. Gt IG ὠψὶ Mt: ὠσθήση Κ: ὠθήθη G ἀντιπεριστερὰς Κ 17 ἐκινεῖτο] ἐκίνει (sic) M, ubi mox prius ἐκίνει corr. ex ἐκείνει οὕτως iitrobiquc (i 18 τὸν] τοῦ (it ὑπό τινος Κ 20 τὸν (post νῦν) t: τῶν Ci: τὸ KM 22. 23 καὶ ὠθεῖ- ποιεῖ om. M 22 ἀεὶ ἀέρα Κ: ἀέρα ἀεὶ Gt 23 ἐκτὸς] ἐκ Κ 24 ἐνῆν] ἢν M πλασματῶδες KM: πλάσμα (πλάσμα t et corr. G) τῆσδε Gt 25 καὶ om. M πρὸς τὸ om. G 27 τοῦ (post ἀέρος) om. Gt)

καὶ τὸ βέλος ὤσαντος, οὕτω καὶ αὐτὸν τὸ βέλος ὠθεῖν, φημὶ ὅτι εἰ καὶ ὁ [*](q 5v) ἐκ πλαγίων ἀὴρ ἀκίνητος ὢν ἀντιπεριίσταται τῷ βέλει καὶ γίνεται εἰς τὸν αὐτοῦ τόπον, πολὺ δήπου εὐλογώτερον τὸν ὠθοῦντα ἀέρα τὸ βέλος ὄπισθεν καὶ οὕτως ὀξέως κινούμενον ὥστε καὶ ἄλλον τὸν ἐκ πλαγίων ἀντιπεριιστάμενον κινεῖν, αὐτὸν ἀεὶ τῷ βέλει ἀντιπεριίστασθαι καὶ ὠθεῖν, μέχρις ἄν ἡ ἐξ ἀρχῆς ἐνδοθεῖσα αὐτῷ τῆς κινήσεως ἀρχὴ ἐκλυθῇ.

Ταῦτα μὲν πρὸς τὸν λόγον, τὸν τῇ ἀντιπεριστάσει τοῦ ἀέρος λέγοντα κινεῖσθαι τὰ βίᾳ κινούμενα, πρὸς δὲ τὸν ἕτερον λόγον, τὸν λέγοντα ὅτι ὁ ὠσθεὶς ἐξ ἀρχῆς ἀὴρ ἀρχὴν λαβὼν κινήσεως καὶ ὀξύτερον κινούμενος τῆς τοῦ ῥιφέντος κατὰ φύσιν φορᾶς, οὕτως αὐτὸν ὠθεῖ συμπαρομαρτῶν, μέχρις ἄν ἐκλυθῇ ἡ ἐνδοθεῖσα αὐτῷ κινητικὴ δύναμις, ἔχοντα μᾶλλον τὸ πιθανόν, ταῦτα ἔστιν εἰπεῖν, ὁ δὲ λεχθησόμενος λόγος ἁρμόσει καὶ πρὸς τὸν ἐκ τῆς ἀντιπεριστάσεως. ἐρωτητέον δὲ πρότερον τοὺς ταῦτα λέγοντας· ἆρα ὅταν τις ῥιπτῇ βίᾳ λίθον, τῷ ὠθεῖν τὸν κατόπιν τοῦ λίθου ἀέρα, οὕτως βιάζεται τὸν λίθον ἐπὶ τὴν παρὰ φύσιν κίνησιν; ἢ ἐνδίδωσί τινα καὶ τῷ λίθῳ δύναμιν κινητικὴν ὁ ὠθῶν; εἰ μὲν οὖν μηδεμίαν ἐνδίδωσι τῷ λίθῳ δύναμιν, ἀλλὰ μόνον τῷ ὠθεῖν τὸν ἀέρα οὕτω κινεῖ τὸν λίθον ἢ τὸ βέλος ἡ νευρά, τίς ἦν χρεία ἢ ἅπτεσθαι τῆς χειρὸς τὸν λίθον ἢ τῆς γλυφίδος τοῦ βέλους τὴν νευράν; δυνατὸν γὰρ ἦν καὶ μὴ ἁψάμενον τούτων, ἀλλ’ οἷον στήσαντα τὸ βέλος ἐπ’ ἄκρου ξύλου, οἷον ἐπί τινος λεπτῆς γραμμῆς, ὁμοίως δὲ καὶ τὸν λίθον, μυρίαις μηχαναῖς πολύν τινα κινεῖν ὄπισθεν ἀέρα. καὶ δῆλον ὅτι ὅσῳ πλείων καὶ πλείονι βίᾳ ὁ ἀὴρ ἐκινεῖτο, μᾶλλον ὠθεῖν ὤφειλε καὶ ἐπὶ πλεῖον ἐξακοντίζειν. νῦν δὲ οὐδ’ ἂν ὡς ἐπὶ ἀπλατοῦς τῶ ὄντι γραμμῆς ἢ σημείου στήσῃς τὸ βέλος ἢ τὸν λίθον, καὶ τὸν πάντα πάσῃ 25 ῥύμῃ κινήσῃς ὄπισθεν ἀέρα, οὐδ’ ἂν πηχυαῖον διάστημα κινηθείη τὸ βέλος. εἰ τοίνυν πλείονι ῥύμῃ κινηθεὶς ὁ ἀὴρ οὐκ ἐκίνησεν, εὔδηλον ὅτι οὐδὲ ἐπὶ τῶν ῥιπτούντων ἢ τοξευόντων ὁ ὠθούμενος ὑπὸ τῆς χειρὸς ἢ τῆς νευρᾶς ἀὴρ οὗτός ἐστιν ὁ κινῶν· τί γὰρ μᾶλλον ἁπτομένου τοῦ ῥιπτοῦντος τοῦ ῥιπτουμένου ἢ μή, τοῦτο συμβαίνειν ὤφειλε; καὶ ἄλλως εἰ συνεχές ἐστι τὸ ἁπτόμενον τὸ βέλος τῆς νευρᾶς καὶ ἡ χεὶρ τοῦ λίθου, καὶ [*](1. 2 οὐτῶ—βέλει om. M 1 καὶ (post εἰ) Κ: om. Gt 2 ἀκίνητος Gt: κινηὸς Κ 3 εὐλογότερον Κ 4 ὀξέως] ἐξ ἑνὸς G ὥστε καὶ Gt: ὡς καὶ M: ὥσπερ (om. καὶ) Κ τὸν] τῶν Κ 5 τὸ βέλει Κ ὠθεῖν] ἔχειν G G ἡ ἐνδοθεῖσα ἐξ ἀρχῆς Gt ἐκλύθη Κ: ἐκβληθῇ G 7 τῆ περιστάσει Κ 9 τῆς κινήσεως Κ 12 δὲ λεγχθησόμενος Κ: δὲ ἐλεγχθησόμενος 31 12. 13 ἐκ τῆς om. Κ, qui mox ἐροτητέον 13 ἄρα ΚΗ 14 ῥίπτῃ M: ῥίπτει Κ τῷ] τὸ M οὕτω t 15. 16 ἐνδίδωσι δύναμίν τινα κινητικὴν καὶ τῶ λίθω M 16 ἐνδίδωσι τῆ λίθω Κ 17 οὕτω om. 31 17. 18 κινεῖ τὸν λίθον ἡ τὸ βέλος ἡ ἡ Κ) νευρά KM: κινεῖται ἡ νευρά G: κινεῖται ὁ λίθος t 18 post ἅπτεσθαι iterat ἡ Κ 20 ξύλον Κ λεπτῆς KM: τῆς G: om. t 21 πολήν M 22 ὅσῳ] ὀπῶ (sic) Κ πλείων] πλείω G ἐκινεῖτο ὁ ἀήρ M 23 ὀφείλει G ἀπλατοῦς Κ 24 σημείου] γραμμῆς G στήσῃς (jt: στήσῃ KM πάντα πάση Gt: παντάπασι σιν Κ) KM 25 κινήσεις M 26 πλείων (sic) Κ 27 ῥυπτούντων Κ χειρὸς in ras. Κ 28 ὁ ἀὴρ M 28. 30 τοῦ ῥιπτοῦντος —ἁπτόμενον om. Κ 30 ἐστι τὸ ἤτοι M: an yj τὸ? τὸ (ante βέλος) om. Gt)

οὐδέν ἐστι τὸ μεταξύ, ποῖος ἄν εἴη ὁ ἐξόπισθεν κινούμενος ἀήρ; εἰ δὲ ὁ [*](q 5v) ἐκ πλαγίων κινεῖται, τί πρὸς τὸ ῥιπτούμενον; ἐκπίπτει γὰρ αὐτοῦ ἐκεῖνος.

‘Εκ τούτων δὴ καὶ πολλῶν ἄλλων συνιδεῖν ἔστιν ὡς ἀδύνατον τούτῳ κινεῖσθαι τῷ τρόπῳ τὰ βία κινούμενα, ἀλλ’ ἀνάγκη κινητικήν τινα δύναμιν ἀσώματον ἐνδίδοσθαι ὑπὸ τοῦ ῥιπτοῦντος τῷ ῥιπτουμένῳ, καὶ ἢ μηδ’ ὅλως τὸν ὠσθέντα ἀέρα πρὸς ταύτην τὴν κίνησιν συμβάλλεσθαι, ἢ βραχύ τι. εἰ δὲ ταύτῃ κινεῖται τὰ βίᾳ κινούμενα, δῆλον δήπου ὅτι κἄν ἐπὶ κενοῦ ῥιπτῇ τις βέλος ἢ λίθον βία καὶ παρὰ συσὶν, τὸ αὐτὸ πολλώ μᾶλλον συμβήσεται, καὶ οὐ δεήσεταί τινος ἔξωθεν τοῦ ὠθοῦντος. καὶ οὐ δήπου ἀπορώτερος ἔσται οὗτος ὁ λόγος ὑπὸ τῆς ἐναργείας μαρτυρούμενος λέγω δὴ ὅτι ἐνέργειά τις ἀσώματος κινητικὴ ἐνδίδοται ὑπὸ τοῦ ῥιπτοῦντος τῷ ῥιπτουμένῳ, ὅθεν δεῖ τὸν ῥιπτοῦντα ἅπτεσθαι τοῦ ῥιπτουμένου) τοῦ ἐνεργείας τινὰς ἀφικνεῖσθαι τῶν ὁρατῶν πρὸς τὰς ὄψεις, ὡς Ἀριστοτέλει δοκεῖ. ὁρῶμεν γὰρ καὶ ἐκ τῶν χρωμάτων ἐνεργείας τινὰς ἀσωμάτως ἀφικνουμένας καὶ χρωννυούσας τὰ προκείμενα στερεὰ σώματα, ὅταν ἀκτὶς ἡλίου διὰ τῶν χρωμάτων προσβάλῃ, ὥσπερ ἔστιν ἐναργῶς ἰδεῖν, ὅταν διὰ τῶν κεχρωματισμένων σπέκλων προσβάλῃ ἀκτὶς ἡλιακή· ᾧ γὰρ ἄν στερεῷ σώματι προσπέσῃ ἡ διὰ τοῦ σπέκλου προσπίπτουσα ἀκτίς, τοῦτο χρώννυσιν ὁμοίως τῷ δι’ οὗ προσέπεσε χρώματι. δῆλον οὖν ὅτι ἐπιγίνονται ἐνέργειαί τινες ἀσωμάτως ἐξ ἄλλων εἰς ἄλλα. ἔπειτα εἰ τὸ μὲν ῥιπτούμενόν ἐστιν ὁ λίθος ἢ τὸ βέλος, τὸ δὲ κινοῦν καὶ ἀποβιαζόμενον ὁ ἄνθρωπος, τί ἐκώλυε καὶ κενοῦ ὄντος τοῦ μεταξὺ ῥῖψαί τι; εἰ γὰρ νῦν σώματος ὄντος τοῦ μεταξὺ καὶ τοῦ ἐμποδίζοντος ταῖς κινήσεσι τῶν σωμάτων καὶ δεομένων τῶν κινουμένων διελεῖν τὸ μεταξὺ ὅμως κινοῦνται, τί ἐκώλυε κενοῦ ὄντος τοῦ μεταξὺ ῥῖψαι βέλος ἢ λίθον ἤ τι τοιοῦτον ὄντος καὶ τοῦ ῥιπτοῦντος καὶ τοῦ ῥιπτουμένου καὶ τῆς χώρας;

[*](p. 215a2)

Ἀνάγκη δὲ ἄνπερ ᾖ βίαιος, <εἶναι καὶ τὴν κατὰ ἡ μὲν γὰρ βίαιος> παρὰ φύσιν.

’Επειδὴ διεῖλε τὴν κίνησιν εἰς τὴν βίαιον καὶ τὴν κατὰ φύσιν, συμβάλλεται δὲ αὐτῷ πρὸς τὴν δεῖξιν ἡ παρὰ φύσιν, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι ἐὰν [*](1 εἴη] ἡ G 4 βία ono. Κ τινα om. Κ 5 ἀσώματον t: ἀσώμα G: ἀσωμάτων KM ῥιπουμένω Κ ἢ] εἰ Κ 7 ταῦτα Κ τὰ] τῆ M 8 τις ante ῥιπτῇ tiaicit t 10 ἐνεργείας KM, qui omittunt μαρτυρούμενος — ἐνέργειά 12 ῥιπτομένω Κ: ῥιπτωμένω M post ῥιπτουμἕνου interpolat δῆλον δὲ ἐκ t 14 καὶ ο om. M ἀσωμάτους t 15 χροννυούσας Κ καὶ· στερεὰ Gt σώματ M 16 προσβάλη t: προσβάλοι GM: προσβάλλοι Κ 17 σπέκλων et 18 τοῦ σπέκλου Diels: σφέκλων (sic) et τοῦ σφέκλου KM: ὑέλων et τῆς ὑέλου Gt 17 προσβάλλη M ὧ] ὡς G ἄν] ἐν G 11) τῷ] τὸ Κ: τοῦ t δι’ (ex δ’) corn (i ἐπιγίνονται om. M 20 ἀσώματοι t ἄλλα] ὤας G ῥιπτόμενον Κ 21 ἡ τὸ (ex ἠ’ τι) corn. G 23 τοῦ τοῦ om. Κ) μεταξὺ καὶ GK: μεταξὺ Mt 27. 28 περ ᾖ βίαιοί παρὰ φύσιν om. Κ εἶναι—γὰρ βίαιος oin. M 29 διῆε Κ 30 αὐτὸ t)

ᾖ βίαιος κίνησις, ἔστι καὶ ἡ παρὰ φύσιν· οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ βίᾳ ἢ παρὰ φύσιν. εἰ τοίνυν ἔστι παρὰ φύσιν κίνησις κενοῦ ὄντος, δεῖ προηγεῖσθαι τὴν κατὰ φύσιν· ἀλλὰ μὴν ἡ κατὰ φύσιν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ἡ παρὰ φύσιν ἄρα. δείκνυσι δὲ ἐφεξῆς πῶς οὐκ ἔστιν ἡ κατὰ φύσιν, ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ μὴ εἶναι τὴν κατὰ φύσιν κίνησιν ἐπὶ τοῦ κενοῦ οὐδεὶς λόγος ἀναγκαῖος ἀπέδειξεν, οὐκ ἄν ταύτῃ ἀναιροῖτο ἡ παρὰ φύσιν. καὶ οὐ δήπου λέγω ὅτι κενόν ἐστιν ἐνεργείᾳ τὸ δι’ οὗ κινοῦνται τὰ κινούμενα, ἀλλ’ ὅτι κἄν κενὸν ἦν, οὐδὲν ἐκώλυεν εἶναι κίνησιν.

[*](p. 215a11)

To δὲ κενὸν μὴ ὄν τι καὶ στέρησις δοκεῖ εἶναι. |

Οὐχ ὅτι μηδαμῇ μηδαμῶς ὄν ἐστιν, ἀλλ’ ὥσπερ ἡ ὕλη καὶ στέρησις [*](q 6r) λέγεται καὶ τὸ μὴ ὂν τῷ μηδὲν εἶναι τῶν φυσικῶν σωμάτων ἐνεργεία, οὕτω δὴ καὶ τὸ κενὸν τῷ μηδὲν εἶναι τῶν πεφυκότων ἐγγίνεσθαι ἐν αὐτῷ σωμάτων καὶ στέρησις λέγοιτ’ ἂν καὶ τὸ μὴ ὄν.

[*](p. 215a11)

‘Η δὲ φύσει φορὰ διάφορος.

Τὰ μὲν γὰρ ἄνω κατὰ φύσιν κινεῖται, τὰ δὲ κάτω· ὥστε διάφοροι αἱ φυσικαὶ κινήσεις.

[*](p. 215a12)

Ὥστε ἔσται τὰ φύσει διάφορα.

Τουτέστι τὰ φύσει κινούμενα. εἰ δὲ τὰ κινούμενα κατὰ φύσιν διάφορα, ἐν δὲ τῷ κενῷ οὐδεμία ἐστὶ διαφορὰ ἐφ’ ὃ κινοῦνται, δυοῖν ἀνάγκη θάτερον, ἢ μὴ γίνεσθαι ἐπὶ κενοῦ κίνησιν, ἢ μηδὲν κατὰ φύσιν κινεῖσθαι.

[*](p. 216a14)

Ἔτι νῦν μὲν κινεῖται τοῦ ὤσαντος οὐχ ἁπτομένου.

Ἔνθεν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ κατασκευάζει τὸ μὴ ἂν γενέσθαι ἐν τῷ κενῷ παρὰ φύσιν κίνησιν. τὸ δὲ οὐχ ἁπτομένου τοῦ ὤσαντος ἀντὶ τοῦ οὐ μέχρις ἂν κινῆται ἁπτομένου, ἐπείτοι γε ἐν τῷ ὠθεῖν δηλονότι ἥπτετο τοῦ βέλους ἢ τοῦ λίθου. ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἐναπολαβοῦσα ἡ χεὶρ μεταξὺ ἑαυτῆς καὶ τοῦ λίθου ἀέρα τινά, οὕτως τῷ ὠθεῖν τὸν ἀέρα ὠθεῖ τὸν λίθον, [*](1 παρὰ GKM: κατὰ t 6 ὑπέδειξεν M 9 lemma habet G καὶ στέρησις om. G: καὶ στέρησις δοκεῖ εἶναι om. Κ H μὴ ὄν om. G τῷ Mt: τὸ Κ: om. G 11. 12 τῶν φυσικῶν σωμάτων — εἶναι om. G φυσικῶν σωμάτων ἐνεργεία, οὕτω δὴ KM: πεφυκότων ἐγγίνεσθαι ἐν αὐτῇ εἰδῶν, οὕτω ’δει 12 τῷ] τὸ Κ 14 lemma habet G διάφορος om. Κ 17 lemma habet G ἔσται Gt: om. KM 19 δυοῖς Κ 20 γενέσθαι Gt 21 κινεῖται M et Κ, qui cetera lemmatis verba omittit: κινεῖται τὰ ῥιπτούμενα t et Aristotelis codices (praeter K), at of. Simplic. p. 668,8. 8. Themist. p. 293,15 22 Ἔνθεν GKM: ἐντεῦθεν t καθ’ αὑτὸ κατασκευάζει KM: κατασκευάζει καθ’ αὑτὸ Gt γενέσθαι (sic) Κ 24 κινεῖται Κ et primitus M 25 ἐπεὶ δὲ Gt 2() οὕτω t ὠθεῖ] ὤθει Κ)

ὁμοίως δὲ οὐδὲ ἡ νευρὰ μεταξὺ ἑαυτῆς καὶ τοῦ βέλους, ἀλλ’ ἐφαρμόζουσιν [*](q 6r) αἱ ἐπιφάνειαι ἀλλήλαις, ἥ τε τοῦ ῥιπτοῦντος καὶ ἡ τοῦ ῥιπτουμένου, πότερον πρὶν ἅψασθαι τοῦ ῥιπτουμένου ὄπισθεν τὸν ἀέρα, καὶ οὕτως ὠθῆσαι αὐτό, γίνεταί τις κίνησις τῷ λίθῳ ὑπ’ αὐτῆς τῆς χειρὸς ἀμέσως ἢ τῷ βέλει ὑπὸ τῆς νευρᾶς, ἢ οὔ; εἰ μὲν οὖν μηδεμία ὦσις γίνεται ὑπὸ τῆς χειρὸς ἢ τῆς νευρᾶς, οὐκ ἔδει ἐν τῷ ὠθεῖσθαι τὸν λίθον ἐπὶ τὸν παρὰ φύσιν τόπον διίστασθαί ποτε τῆς χειρός· οὔτε γὰρ ὑπὸ τῆς ἐμφύτου ὁρμῆς ἐπὶ τὸ παρὰ φύσιν φέρεται, οὔτε ἡ χεὶρ ἀμέσως ὠθῆσαι αὐτὸν δύναται. νῦν δὲ ὠθεῖται μηδενὸς μεταξὺ ἐναπειλημμένου ἀέρος· ὥστε εἰ μὴ ἐστι μεταξύ τις ἀήρ, τὸ πρώτως ὠθῆσαν ἡ χείρ ἐστιν ἢ ἡ νευρά, εἰ καὶ ὁ ἀὴρ λοιπόν, ὥς φασι, τὴν ὤθησιν διαδέχεται. εἰ δὲ ἐνδέχεται ὅλως ὑπὸ τῆς χειρὸς ἀμέσως γενέσθαι ὤθησιν, τί κωλύει καὶ ἐπὶ κενοῦ τὸ αὐτὸ τοῦτο γενέσθαι; οὐδὲν γάρ μοι διαφέρει τὸ ἐπὶ πλέον ἢ ἔλαττον διὰ κενοῦ ἢ διὰ σώματος γενέσθαι.

[*](p. 215a 19)

Ἔτι οὐδεὶς ἄν εἰπεῖν ἔχοι [ὅτι] διὰ τί κινηθὲν στήσεται.

Ἕτερον τοῦτό ἐστιν ἐπιχείρημα, ὅτι οὐδὲν κινεῖται ἐν τῷ κενῷ παρὰ φύσιν. φημὶ δὲ ἐγὼ ὅτι ὥσπερ σὺ ὁ τὴν ὤθησιν τοῦ ἀέρος αἰτιώμενος τῆς παρὰ φύσιν κινήσεως μέχρι τοσούτου λέγεις κινεῖσθαι αὐτό, μέχρις ἄν ἐκλυθῇ ἡ ἐνδοθεῖσα τῷ ἀέρι κινητικὴ δύναμις ἐκ τοῦ τὴν ἀρχὴν ὤσαντος, οὕτω δηλονότι κἄν εἰ ἐπὶ κενοῦ παρὰ φύσιν κινηθείη τι, μέχρι τοσούτου ἐκινεῖτο, μέχρις ἂν ἐξασθενήσῃ ἡ ἐνδοθεῖσα αὐτῷ κινητικὴ δύναμις ὑπὸ τοὐ τὴν ἀρχὴν ὤσαντος.

[*](p. 215a 22)

Ἔτι νῦν μὲν εἰς τὸ κενὸν διὰ τὸ ὑπείκειν φέρεσθαι δοκεῖ. ἐν δὲ τῷ κενῷ πάντῃ ὁμοίως <τὸ> τοιοῦτον.

Ἕτερον τοῦτο ἐπιχείρημα ἐξ αὐτῶν ὧν λέγουσιν οἱ τὸ κατεσπαρμένον κενὸν ὑποτιθέμενοι ἐν τοῖς σώμασιν, οἵτινές εἰσιν οἱ περὶ Δημόκριτον. νῦν μὲν γάρ, φησί, τὴν αἰτίαν ἀποδίδοτε τοῦ μᾶλλον μὲν κινεῖσθαι ἐν [*](1 ἡ νευρὰ Gt: πνεῦμα Κ et compeud. M 2 ἡ (post καὶ) om. M 2. 3 ῥιπτομένου utrobique Κ 4 αὐτό Mt: αὐτῶ G: ὒ Κ 4. 5 ἢ τῶ KM: ὥσπερ τῷ Gt 5 οὐδεμία Κ: μιδεμία (sic) t ὦσις KM: ὤθησις Gt (J ὠθεῖσαι M 7 ὑπὸ] ἐπὶ Κ 8 ὠθεῖσαι αὐτὸν Κ 10 ὠθεῖσαν Κ εἰ om. Gt 11 λοιπόν, ὥς φασι Κ: ὡς φασὶ λοιπὸν M: φασι λοιπὸν Gt ὤθησιν Gt: αἴσθησιν KM διαδέχεται] δέχεται Κ 12 ὤθησιν (ex ὤθισιν) corr. M τὸ om. Κ 13 πλεῖον Gt 14 γενέσθαι KM: κινεῖσθαι Gt 15 εἰπεῖν ἔχοι ἔχει K) ἔχοι εἰπεῖν t Aristoteles ὅτι διὰ τί κινηθὲν στήσεται om. Κ ὅτι ilelevit t, qui mox στήσεταί που IG ἐστιν om. M post κενῷ repetit ὅτι G 17 σὺ ὁ om. G 18 τοσοῦτον Κ λέγει G 21 ἐκινεῖτο GKM: κινηθήσεται t ἐξασθενήσει Κ ὑπὸ om. Κ 23 ἔτι M: ἔτι ὸἐ (K)t 23. 24 διὰ τὸ ὑπείκειν—τοιοῦτον om. K 24 τὸ t: om. M 27 ἀποδίδοτε G: ἀποδίδοται KM: ἀποδιδόασι t)n

ἀέρι ἧττον δὲ ἐν ὕδατι ἐν δὲ τῇ γῇ μηδαμῶς, ἐπειδὴ πάντα μὲν ἐκ τῆς [*](q 6r) τοῦ κενοῦ συμπλοκῆς καὶ τῶν ἀτόμων συνέστηκεν, οὐχ ὁμοία δὲ ἐν πᾶσιν ἡ συμπλοκή, ἀλλ’ εἰσὶ τὰ κενὰ ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα ἐν τοῖς σώμασι. διὰ τοῦτο ἐν μὲν τῷ ἀέρι θᾶττον κινεῖται, διότι μεγαλομερῆ ἐστι τὰ τοῦ ἀέρος κενά· ὠθούμεναι οὖν αἱ τοῦ ἀέρος ἄτομοι ὑπὸ τοῦ κινουμένου ῥᾳδίως εἰς τὰ κενὰ χωροῦσι καὶ διδόασι τὴν πάροδον τῷ κινουμένῳ. ἐν δὲ τῷ ὕδατι βραδυτέρα ἡ κίνησις· μικρότερα γὰρ τὰ κενά, καὶ ἡ πίλησις οὖν ἡ εἰς αὐτὰ χρονιωτέρα. ἐν δὲ τῇ γῇ διὰ τὸ πάνυ μικρομερῆ εἶναι τὰ κενὰ κίνησις οὐ γίνεται· οὐ γὰρ δύνανται εἰς αὐτὰ πιληθῆναι αἱ ἄτομοι. εἰ τοίνυν, φησίν, ἐπὶ τούτων οὕτως ἡ κίνησις γίνεται, ἐὰν ὅλον ᾖ κενόν, ποῦ οἰσθήσεται, φησίν; οὐ γὰρ ἄλλο ἄλλου μέρος τοῦ κενοῦ μᾶλλον ὑπεικτικόν, ἀλλὰ πάντῃ οὐδὲν ἐμποδίσει· ὥστε πανταχοῦ ὁμοίως σἰσθήσεταινῦν μὲν γὰρ ὅπῃ τῷ ὠθοῦντι παρείκουσιν αἱ ἄτομοι, κινεῖται τὰ κινούμενα ἢ ἄνω ἢ κάτω ἢ ἀλλαχοῦ, ἐν δὲ τῷ κενῷ πάντῃ ὁμοίως ὄντος ὑπεικτικοῦ, εἰ δεῖ ὑπεικτικὸν εἰπεῖν τὸ κενόν, μᾶλλον δὲ μηδαμῇ μηδαμῶς ἐμποδίζοντος, εὔλογον τὸ πανταχοῦ φέρεσθαι τὸ κινούμενον, καὶ μηδὲν μᾶλλον ὧδε ἢ ὧδε. τοῦτο δὲ ἄλογον καὶ ἀδύνατον. καὶ εἰ ὅσῳ μεγαλομερῆ εἰσι τὰ κενά, τοσούτῳ θᾶττον ἡ κίνησις, ἐὰν ἄρα ὅλον ᾐ κενόν, ἀχρόνως ἐν αὐτῷ κινηθήσεται. τοῦτο δὲ τὸ ἐπιχείρημα δυνατὸν μὲν καὶ ὡς συνεχὲς τοῖς ἀνωτέρω λαβεῖν, ὅτι νῦν μὲν ἴσως τοῦ τὰ παρὰ φύσιν κινούμενα μὴ ὁμοίως διὰ παντὸς φέρεσθαι ταύτην ἄν ἀποδοῖεν τὴν αἰτίαν, ἐὰν δὲ ὅλον ᾖ κενόν, τί ἄν εἴποιεν; ἢ γὰρ ἀχρόνως οἰσθήσεται ἢ πανταχοῦ. μᾶλλον <δὲ> διὰ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα εἴρηται ὅτι οὔτε ὡς τὸ οὗ δυνατὸν διὰ κενοῦ γενέσθαι τὴν κίνησιν. οὔτε γὰρ τὸ θᾶττον ἔσται ἐν αὐτῷ καὶ βραδύτερον, οὔτε τὸ ὧδε μᾶλλον ἢ ὧδε· πανταχοῦ γὰρ ὁμοίως. ὥστε τοῖς ἑξῆς μᾶλλον συντακτέον αὐτό, οὐ τοῖς ἔμπροσθεν. |

[*](p. 215a 24)

Ἔτι δὲ ἐκ τῶνδε φανερὸν τὸ λεγόμενον· ὁρῶμεν γὰρ τὸ [*](q 6v) αὐτὸ βάρος καὶ σῶμα θᾶττον φερόμενον διὰ δύο αἰτίας.

Δείξας ὅτι οὔτε ὡς ποιητικὸν αἴτιόν ἐστι κινήσεως τὸ κενὸν οὔτε ὡς τελικόν, βούλεται λοιπὸν δεῖξαι ὅτι οὔτε ὡς τὸ δι’ οὗ αἴτιόν ἐστι κινήσεως, [*](3 ἡ πλοκή M 4 διότι KM: διὸ Gt 5 τοῦ κινουμένου Gt: τὰ (ex τοῦ fecit M) κινούμενα KM 8 οὖν mo. Gt ἡ πρὸς αὐτὰ G 9 πιλιθῆναι (sic) t 11 ἄλλου ἄλλο t 12 ὑπεκτικόν Κ: ὑφεκτικόν M ἐμποδίζει t, 13 παρείκουσιν scripsi: παρήκουσιν G: παρείκασιν KM: ὑπείκουσιν t 14. 15 ὄνος ὑπεικτικοῦ ὑπεκτικοπῦ K: ὑφεκτικοῦ M: si- militer iu proximis) GKM: ὄντι ὑπεικτικῷ t 15. IG δὲ μηδενὸς μηδαμοῦ ἐμποδίζοντος Gl 17 post ὅσῳ addit μᾶλλον t 18 εἰσι] ἦ G τοσούτω (sic) Κ ὅλον iterat M ἡ M: ἧ Κ: εἴη Gt 19 ἐν αὐτῷ] ἑαυτῶ Κ δὲ om. Gt 20 τοῦ τὰ] τὰ τοῦ G 21 νὴ om. M 23 πανταχοῦ μᾶλλον. διὰ libri τὸ (ante ἐπιχείρημα) cm. Κ ὅτι οὐδὲ ὡς διὰ τοῦ δι’ οὖ? 25 τὸ ὧδε μᾶλλον] γὰρ μᾶλλον ὧδε M ὃ ὧδε παν- ταχοῦ. οὐ γὰρ G ὁμοίως ἔχει t 26 ἕξοις Κ 27 lemma oin. Κ ἐκ M: καὶ ἐκ t Arist. 29 τὸ κεκενὸν Κ 30 ὅτι om. Κ οὔτε] immo οὑδὲ)

οἷον ὅτι αἴτιον τὸ κενὸν ὡς δι’ αὐτοῦ φερομένων τῶν σωμάτων, [*](q 6v) ὥσπερ νῦν δι’ ἀέρος ἢ δι’ ὕδατος ἡ τῶν σωμάτων γίνεται κίνησις. εἰ γὰρ δειχθῇ ὅτι οὐδ’ οὕτως ἐστὶ κινήσεως αἴτιον, οὐδὲ ἐνδέχεται κενοῦ ὄντος κίνησιν δι’ αὐτοῦ γενέσθαι τὴν κατὰ φύσιν. δέδεικται δὲ ὅτι οὐδὲ τὴν παρὰ φύσιν· ἔοικεν ἄρα κενοῦ ὄντος μὴ ἐνδέχεσθαι κίνησιν εἶναι. ἀλλὰ μὴν ἔστι κίνησις· κενὸν ἄρα οὐκ ἔστιν, ὅπερ ἐξ ἀρχῆς προέκειτο δεῖξαι. δείκνυσι δὲ ὅτι ἀδύνατον διὰ κενοῦ κίνησιν εἶναι ἐκ τῆς ἀνίσου κινήσεως• ἔστι γάρ τις κίνησις ἡ μὲν θάττων ἡ δὲ βραδυτέρα. ὁρῶμεν οὖν, φησίν, ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων, ὅτι αἱ ἄνισοι κινήσεις διὰ δύο γίνονται αἰτίας, ἢ τῷ διαφἐρεῖν τὸ δι’ οὗ (τὸ γὰρ αὐτὸ βάρος δι’ ὕδατος μὲν κινούμενον βραδύτερον κινηθήσεται, δι’ ἀέρος δὲ ταχύτερον), κἀν τὸ αὐτὸ πάλιν ᾖ δι’ οὗ φέρεται, μὴ ὡσαύτως δὲ ἔχον, ἄνισος γίνεται κίνησις· ὥσπερ γὰρ βραδύτερον δι’ ὕδατος ἐκινεῖτο διὰ τὸ δυσδιαιρετώτερον εἶναι τοῦ ἀέρος διὰ τὴν παχύτητα καὶ δαπανᾶσθαι χρόνον ἐν τῇ διαιρέσει, οὕτως κἄν τὸ αὐτὸ ᾖ δι’ οὗ κινεῖται, οἷον ὁ ἀήρ, φέρηται δὲ νῦν μὲν δι’. ἑστῶτος αὐτοῦ ἄλλοτε δὲ ἀντικινουμένου, θᾶττον φέρεται δι’ ἑστῶτος· ἀνακρουόμενον γὰρ ὑπ’ αὐτοῦ ἐμποδίζεται τοῦ πρόσω· δυσχερεστέρα γὰρ ἡ διαίρεσις γίνεται διὰ τὸ ἐξολισθαίνειν κινούμενον τὸν ἀέρα καὶ διὰ τὴν ἀντώθησιν. οὕτω μὲν οὖν ἄνισος ἡ κίνησις γίνεται τοῦ μὲν κινουμένου τοῦ αὐτοῦ ὄντος τοῦ δὲ δι’ οὗ κινεῖται οὐ τοῦ αὐτοῦ, κἄν τὸ αὐτὸ δὲ τὸ δι’ οὗ ᾖ τὸ κινούμενον δὲ μὴ τὸ αὐτό, καὶ οὕτως ἄνισος γίνεται ἡ κίνησις. τὸ γὰρ λιτριαῖον βάρος ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀέρος θᾶττον καταφέρεται τοῦ ἡμιλιτριαίου· ἡ γὰρ μείζων ῥοπὴ θᾶττον διαιρεῖ. κἀν ἡ αὐτὴ δὲ ῥοπὴ ᾖ, οἷον διλιτριαία, τοῖς σχήμασι δὲ διαφέρῃ, καὶ τὸ μὲν σφαιρικὸν ᾖ τὸ δὲ πλατύ θᾶττον τὸ σφαιρικὸν τοῦ πλατέος κατενεχθήσεται διὰ τοῦ αὐτοῦ ἀέρος· ὅσον γὰρ ἂν ᾖ πολυγωνιώτερον, τοσοῦτον θᾶττον ποιεῖται τὴν διαίρεσιν, τὸ δὲ πολυγώνιον προκόπτον ἥξει εἰς τὸ ἀγώνιον, λέγω δὴ τὸ σφαιρικόν. πάντων οὖν ταχύτερον τὸ σφαιρικὸν σχῆμα καταφέρεται (κατὰ σημεῖον γὰρ ποιεῖται τὴν τομήν), τὸ δὲ πλατὺ ἅτε ὑπὸ πλείονος ἀέρος [*](1 αὐτοῦ Mt: αὐτῶ Κ: αὐτῶν G φερομένων (φερόμενον G) τῶν σωμάτων GKM: τὰ σώματα φέρεσθαι t 3 δειχθῇ M: διχθῆ Κ: δειχθείη Gt 6 προὔκειτο M 8 τι G θᾶττον Κ 9 οὖν] γάρ M αἱ om. Κ II δὲ παχύτερον Κ 13 δι’ ὕδατος βραδύτερον Gt δυσδιαιρετώτερον (cf. ad p. 638,24) G: δυσδιαίρετον KMt 14 παχύτητα scripsi: ταχύτητα KMt: πραότητα G 15 οὕτω t φέρηται t: φέρεται GKM 16 δι’ ἑστῶτος scrips! utrobique: priore loco ἑστῶτος δι’ GKM et διεστῶτος t, altero loco διεστῶτος KMt et δὲ ἑστῶτος G 17 ἀνακρουόμενοι Κ 18 διὰ τὸ] διὰ τὸν t ἐξησθάνειν G: fort. ἐξολισθάνειν Id ἀντώθησιν Mt: ἀντώθωσιν Κ: ἐξώθησιν G μὲν οὖν ἄνισος KM: μὲν ἀνίσως Gt 21 ἄνισος GKM: ἀνίσως (sic) t 22 ἐπὶ GKM: διὰ t, at cf. p. 6.50,12 al. αὐτοῦ om. Κ ἀέρος KM: βάρους G: om. t 23 ἡμιλιτριαίου βάρους t ἡ γὰρ μείζων KM: γὰρ ἡ μείζων (addita distinctione post καταφέρεται) G: ἡ μείζων γὰρ t 23.24 ῥοπὴ ἡ KMt: ῥοπὴ θᾶττον διαιρῇ G 24 διλιτριαία scripsi: διλιτριαῖα M: δύο λιτριαῖα GKt διαφέρῃ scripsi: διαφέρει KM: διαφέροντα Gt 25 πλατὸν, τᾶττον Κ τὸ] ἤτοι G 26 ὅσω et τοσούτω Gt πογωνιώτερον (sic)K: ὀλιγονιώτερον (sic) et v. 27 τὸ δὲ ὀλιγόνιον (sic) t τὴν om. t 27 ἕξει Κ: ᾕρει M λέγω δὴ KM: τωδη (sic) G: ὅπέρ ἐστι t 29 σημείων Κ 29. p. 647,1 τὸ δὲ πλατὺ—τομήν om. M) ἀνεχόμενον βραδυτέραν ποιεῖται τὴν τομήν, ὥσπερ τῶν μαχαιρίων τὰ ἀμβλέα. [*](q 6v) διὸ ὅσῳ σφαιροειδές τι ᾖ, εὐκύλιστον μᾶλλόν ἐστιν, οἷον ὁ κύλινδρος καὶ τὰ πολυγώνια τῶν σχημάτων. διὸ σφαῖρα πάντων μᾶλλον εὐκύλιστος (κατὰ σημεῖον γὰρ ἅπτεται τοὐ ἐπιπέδου), ὁ δὲ κύβος πάντων μᾶλλον δυσκύλιστος· πολλὴν γὰρ τοῦ ἐπιπέδου κατέχει μοῖραν. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν καταφερομένων τὰ σφαιρικὰ θάττονα ποιεῖ τὴν κίνησιν διὰ τὸ ὑπὸ ὀλίγου ἀνέχεσθαι ἀέρος, τὸ δὲ ὀλίγον τοῦ πλείονος εὐδιαιρετώτερον τὸ αὐτὸ ὂν.

Αἱ μὲν οὖν αἰτίαι τῆς ἀνίσου κινήσεως αὗται, ἀδύνατον δέ, φησίν, εἰ διὰ κενοῦ γίνοιτο ἡ κίνησις, τὴν αἰτίαν δι’ ἣν ἄνισοι γίνονται αἱ κινήσεις ἀποδοῦναι· ἀνάγκη γὰρ ἰσοταχῶς ἐπὶ κενοῦ πάντα κινεῖσθαι, μᾶλλον δὲ μηδὲ ὅλως δυνατὸν εἶναι κίνησιν ἐπὶ κενοῦ γενέσθαι. δείκνυσι δὲ τοῦτο οὕτως· λαμβάνει δύο τινὰ διαστήματα ἴσα τῷ μήκει, οἷον σταδιαῖα, ἀέρα καὶ ὕδωρ, καὶ ἕν τι καὶ τὸ αὐτὸ δι’ ἀμφοτέρων κινούμενον, ἢ δύο ἰσόρροπα καὶ ἰσοσχήμονα (οὐδὲν γὰρ διαφέρει), οἷον δύο σφαίρας χρυσοῦ λιτριαίας τῷ βάρει· ἐὰν οὖν ἡ μὲν διὰ τοῦ ἀέρος κινηθείη ἡ δὲ διὰ τοῦ ὕδατος, ἐπειδὴ λεπτομερέστερος ὁ ἀὴρ τοῦ ὕδατος, θᾶττον δηλονότι διελεύσεται ἡ ἑτέρα τὸν σταδιαῖον ἀέρα ἢ ἡ ἑτέρα τὸ ὕδωρ. ἕξουσι δή, φησί, τοῦτον τὸν λόγον πρὸς ἀλλήλους οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων, ὃν λόγον ἔχει ὁ ἀὴρ πρὸς τὸ ὕδωρ παχύτητι καὶ λεπτότητι. εἰ γὰρ διπλασίονι λόγῳ λεπτομερέστερος εἴη ὁ ἀὴρ τοῦ ὕδατος, ἀνάγκη καὶ τοὺς χρόνους τῶν κινήσεων τὸν αὐτὸν λόγον ἔχειν ἀντεστραμμένως πρὸς ἀλλήλους· διπλασίων γὰρ ἔσται ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται διὰ τοῦ ὕδατος τοῦ χρόνου ἐν ὧ κινεῖται διὰ τοῦ ἀέρος, καὶ ὅσῳ λεπτεμερέστερόν ἐστι τὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις, τοσούτῳ ὁ χρόνος τῆς κινήσεως μειοῦται. τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον κίνησιν διὰ κενοῦ γενέσθαι, τούτῳ τῷ τρόπῳ· δείκνυσι δὲ ἐπὶ καταγραφῆς, καλεῖ δὲ τὸ μὲν κινούμενον ἁ, τὸν δὲ ἀέρα δ, τὸ δὲ ὕδωρ β (??), χρόνον δὲ τὸν μὲν τῆς διὰ τοῦ ὕδατος κινήσεως γ (??) τὸν δὲ τῆς διὰ τοῦ ἀέρος ἑ, λαμβάνει δὲ ἴσον τῷ ὕδατι καὶ τῷ ἀέρι κενόν, ὃ καλεῖ ζ. εἰ οὖν ἐνδέχεται κινηθῆναι διὰ κενοῦ, ἐπειδὴ πᾶσα κίνησις ἐν [*](1 μαχαιρίων M: μαχερίων Κ: μαχαιρῶν Gt 1, 2 τὰ ἀμβλέα G: τὰ ἀμφλέα KM: αἱ ἀμβλεῖαι t 2 τι ἦ KM: ἐστιν Gt εὐκύκλιστον Κ 3 πολυγονία Κ: ὀλιγόνια t ἡ σφαῖρα M 4 κύβος t 5 μᾶλλον om. Gt G καὶ initio versus iterat M ἐπὶ τῶν κατὰ σφαιρικὰ (sic) Κ θᾶττον Gt ποιεῖται fortasse recte Gt 8 ὄν om. Gt y αἱ μὲν οὖν αἰτίαι τῆς ἀνίσου κινήσεως αὗται M: ἱ μὲν οὖν αἰτίαι τῆς (cm. 9. 10 ἀνίσου — κίνησις, scilicet verba αἱ μὲν — γίνοιτο ἡ κίνησις lemma esse existimaus more solito decurtavit) Κ: αἱ αὐταὶ μὲν οὖν αἰτίαι — κινήσεως G: αὗται μὲν οὖν αἱ αἰτίαι — κινήσεως t 10 γένοιτο κίνησις M τὴν αἰτίαν om. G αἱ om. Gt 11 γὰρ KM: om. G: δὴ οὖν t πάντη M 13 λαμβάνει γὰρ δύο t 17. 18 διελύσεται Κ 18 δή 0111. KM 20 διπλσίωνι Κ 23. 24 διὰ τοῦ ὕδατος τοῦ χρόνου ἐν ᾧ κινεῖται om. Κ 24 λεπτομερέστερον εἶναι ἔστι Κ 25 τοσοῦτον KM τοίνυν KM: οὖν Gt 27 δὲ ἐπιγραφῆς Κ 28 et 29 τῆς διὰ scripsi: διὰ τῆς libri, sed. V. 29 τῆς om. M 28 κινήσεως τοῦ ὕδατος traicit Κ 29 τὸ ὕδατι t 30 εἰ οὖν] ὃ G post κινηθῆναι addit τι M)

χρόνῳ, κεκινήσθω τὸ ἁ ἔν τινι χρόνῳ διὰ τοῦ κενοῦ τοῦ ζ, καὶ ἔστω, [*](q 6v) φησίν, ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται διὰ τοῦ κενοῦ ὁ ἡ. ἐπεὶ οὖν παντὸς χρόνου πεπερασμένου πρὸς πάπα χρόνον πεπερασμένον λόγος τις, ἀνάγκη καὶ τὸν χρόνον ἐν ᾧ ἐκινήθη διὰ τοῦ κενοῦ ἔχειν τινὰ λόγον πρὸς τὸν χρόνον ἐν ᾧ ἐκινήθη διὰ τοῦ σώματος. εἰ δὲ ὁ χρόνος πρὸς τὸν χρόνον ἔχει λόγον, ὡς δ’ ἄν ἔχωσι πρὸς ἀλλήλους οἱ χρόνοι, οὕτως ἀνάγκη ἔχειν καὶ τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις, καὶ ἔμπαλιν ὃν ἄν ἔχωσι λόγον δι’ ὧν ἡ κίνησις, τοῦτον ἀνάγκη τὸν λόγον ἔχειν καὶ τοὺς χρόνους, εὔδηλον ὅτι ὃν λόγον ἔχει ὁ χρόνος τῆς κινήσεως ὁ διὰ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν χρόνον τῆς κινήσεως τὸν διὰ τοῦ πλήρους, οἷον τοῦ ὕδατος, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες, οἷον εἰ δεκαπλασίων ἐστὶν ὁ χρόνος ἐν ᾧ ἐκινήθη διὰ τοῦ ὕδατος τοῦ χρόνου τοῦ διὰ τοῦ κενοῦ, δεκαπλασίως παχύτερόν ἐστι τὸ ὕδωρ τοῦ κενοῦ, καὶ τὸ κενὸν δηλονότι δεκαπλασίως λεπτομερέστερον τοῦ ὕδατος. ἀλλ’ ἀδύνατον τὸ κενὸν πρὸς τὸ σῶμα λόγον τινὰ ἔχειν. καὶ κατασκευάζει τοῦτο ἐναργῶς. τὸ γὰρ ὑπερέχον, φησί, τινὸς ἔχει | αὐτό τε [*](q 7r) ἐκεῖνο ὅλον οὗ ὑπερέχει, καὶ τὴν ὑπεροχὴν ᾗ ὑπερέχει αὐτοῦ. οἷον τὰ τέσσαρα ὑπερέχει τῶν τριῶν μονάδι· ἔχει οὖν τὰ τέσσαρα τά τε τρία αὐτὰ ὧν ὑπερέχει, καὶ τὴν ὑπεροχὴν ᾗ ὑπερέχει αὐτῶν, λέγω δὴ τὴν μονάδα. ὥσπερ οὖν ὁ ἀριθμὸς τοῦ μηδενὸς οὐχ ὑπερέχει οὐδὲ ἔχει λόγον τινὰ πρὸς τὸ μηδέν εἰ γὰρ ὑπερέχει τοῦ μηδενὸς ὁ ἀριθμός, σύγκειται δηλονότι ἐκ τῆς ὑπεροχῆς καὶ τοῦ ὑπερεχομένου, ὥστε συγκέοιτο ἄν ἡ τετρὰς ἔκ τε τῶν τεσσάρων· τούτοις γὰρ ὑπερέχει του μηδενὸς· καὶ ἐκ τοῦ μηδενός· αὐτοῦ γὰρ ὑπερέχει. τίς οὖν ἡ διαφορὰ τῆς συντιθείσης τετράδος πρὸς τὴν συντιθεμένην;), ὥσπερ οὖν ἀνόητον τὸ λέγειν ὅτι ὁ ἀριθμὸς πρὸς τὸ μηδὲν λόγον τινὰ ἔχει καὶ ὑπερέχει αὐτοῦ, οὕτως δηλονότι καὶ ὡσαύτως καταγέλαστον ἄν εἴη τὸ λέγειν σῶμά τι πρὸς τὸ κενὸν λόγον ἔχειν καὶ ὑπερέχειν αὐτοῦ κατὰ παχύτητα· σύγκειται γὰρ ἔκ τε του κένου καὶ τῆς ὑπεροχῆς, ὥστε τὸ ὕδωρ ἐκ τοῦ κενοῦ καὶ τοῦ ὕδατος συνεστηκεν. ἀλλὰ γελοῖον· ἀδύνατον ἄρα λόγον τινὰ ἔχειν τὸ κενὸν πρὸς τὸ σῶμα. εἰ δὲ τὰ δι’ οὗ μηδένα λόγον ἔχωσι πρὸς ἄλληλα, οὐδὲ αἱ κινή [*](1 καὶ κινείσθω Κ τοῦ (ante κενοῦ) om. Gt 2 ὁ ἡ in eras. G 3 πεπερασμένου] πεπερασμένον Κ πάντα om. Gt 3. 4 λόγος τις τίς ἐστιν fort recte t: ἐστὶ [om. τις] M), ἀνάγκη καὶ καὶ om. t) τὸν χρόνον ἐν ᾧ τὸ ἁ addit t) ἐκινήθη KMt: ἡ G 6 δ’ om. t ἔχουσι Κ 7 καὶ ἔμπαλι—ἡ κίνησις cm. G ὃν] ὦν Κ 8 εἰ δὴ οὑν ἀνάγκη λόγον ἔχειν τὸν αὐτὸν τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις, καὶ τοὺς χρόνους ante εὔδηλον interpolat (nimirum quia exciderat particula post ὡς v. 6) t 9. lU ὁ διὰ et τὸν διὰ GIvM: τῆς διὰ utrobique t 10 ἔχειν Κ 11 δεκαπλάσιον Κ 14 ἀλλὰ t ἔχειν τινά Gt 15 κατασκευάζειν Κ ἐναργῶς KM: om. (in lac?) G: οὕτως t ὑπερέχειν G τινός φησιν Gt αὐτό τε Κ it τέσσαρα utrobique GM: δ Kt UJ 19 αριθμὸς] ἀριστοτ... primitus Κ τινὰ λόγον M 20 ὁ τέσσαρα ἀριθμὸς t 21. 22 ἐκ τῆς— τετρὰς om. G 22 ἐκ τῶν (om. τε) M 23 συντιθείσης scripsi: συντεθείσης libri 24 συντιθεμένην KM: συντεθειμένην Gt 25 οὕτω Gt 25. 26 καὶ ὡσαύτως KM: ὡσαύτως G: om. t 26 τῶ λέγειν G σώματι Κ 27 αὐτὰ Κ σύγκειται γὰρ GKM: συντεθείη γὰρ ἂν t 28 ἐκ τε τοῦ Gt 30 οὐ] ὧν t, at cf. p. 657,25. 660,15? Arist. p. 216a 12 codices (etiam E) exhibent οὐ ἔχωσι KM: ἔχουσι G: ἔχει t) σεῖς δηλονότι, οὐδὲ ὁ χρόνοι τῶν κινήσεων λόγον ἕξουσι πρὸς ἀλλήλους· [*](q 7r) ἐδείχθη γὰρ ὅτι ὡς ἔχουσι πρὸς ἄλληλα τὰ δι’ ὧν αἱ κινήσεις, οὕτω καὶ οἱ χρόνοι ἔχουσι, καὶ ἔμπαλιν ὡς οἱ χρόνοι, καὶ τὰ δι’ ὧν. εἰ τοίνυν μηδένα λόγον ἔχει τὸ κενὸν πρὸς τὸ σῶμα, οὐδὲ ὁ χρόνος ἐν ᾧ διὰ τοῦ κενοῦ κινεῖται πρὸς τὸν χρόνον ἐν ᾧ διὰ τοῦ σώματος· ἐν οὐδενὶ ἄρα χρόνῳ κινηθήσεται διὰ τοῦ κενοῦ. παντὸς γὰρ χρόνου πεπερασμένου πρὸς πάντα χρόνον πεπερασμένον λόγος τίς ἐστιν· οὐκ ἄρα ἐν χρόνῳ διὰ τοῦ κενοῦ κινεῖται. οὐδὲ κινηθήσεται ἄρα οὐδὲν διὰ τοῦ κενοῦ· πᾶσα γὰρ κίνησις ἐν χρόνῳ· οὐ γὰρ ἔστιν ἄχρονος κίνησις. πρῶτον μὲν οὖν ἐπιχείρημα τοῦτο, δεύτερον δὲ τοιοῦτον. εἰ κινεῖταί τι ἐν χρόνῳ διὰ τοῦ κένου, ἐν ἐλάττονι δηλονότι κινηθήσεται οὗ κινεῖται διὰ τοῦ πλήρους, οἷον τοῦ ἀέρος, τῶν αὐτῶν ὄντων, ὡς εἴρηται, διαστημάτων. φέρε γὰρ εἰ ἐν δύο ὥραις κινοῖτο ἐν τῷ ἀέρι, ἐν ἐλάττονι δηλονότι διὰ τοῦ κενοῦ κινηθήσεται, φέρε εἰπεῖν ἐν ἡμίσει ὥρας. ἀλλ’ ἐν τῷ ἡμίσει τούτῳ ἐν ᾧ ἐκινήθη διὰ τοῦ κενοῦ παντός, καὶ τοῦ ἀέρος μόριόν τι δηλονότι κατὰ ἀναλογίαν κινηθήσεται, καλεῖ δὲ τὸ μόριον τοῦ ἀέρος θ. συμβήσεται οὖν ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διὰ κενοῦ καὶ πλήρους κινηθῆναι, ὅπερ ἄτοπον μετὰ τοῦ μένειν καὶ τὸ πρότερον ἄτοπον, λέγω δὴ τὸ ἔχειν λόγον τινὰ τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὸ μέρος τοῦ ἀέρος πρὸς τὸν ὅλον ἀέρα, 20 τοῦτον τὸν λόγον ἔχει τὸ ὅλον κενὸν πρὸς τὸν ὅλον ἀέρα ἐπειδὴ καὶ ὁ χρόνος τοῦ μέρους τοῦ ἀέρος καὶ (6) ὅλου τοῦ κενοῦ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχουσι πρὸς τὸν τοὐ ὅλου ἀέρος χρόνον), καὶ πάλιν ὃν λόγον ἔχει πλῆρες πρὸς πλῆρες τὸ μέρος τοῦ ἀέρος πρὸς ὅλον τὸν ἀέρα, τοῦτον τὸν λόγον ἕξει καὶ κενὸν πρὸς πλῆρες τὸ ὅλον κενὸν πρὸς ὅλον τὸν ἀέρα, διότι καὶ οἱ χρόνοι τοῦ κενοῦ καὶ τοῦ μέρους τοῦ ἀέρος τὸν αὐτὸν λόγον ἔχουσι πρὸς ὅλον τὸν ἀέρα. ἀλλ’ αὐτὸς μὲν τοῦτο παραλιμπάνει τὸ ἄτοπον, ὡς δῆλον, λέγω δὴ τὸ πρότερον τὸ διὰ κενοῦ καὶ διὰ πλήρους ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ αὐτὸ μέγεθος κινεῖσθαι· ἵνα δὲ μή τις εἴπῃ ‘ἀλλ’ εἰ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ καὶ διὰ πλήρους ἐκινήθη καὶ διὰ κενοῦ, ἀλλ’ οὐ τὰ αὐτὰ διαστήματα· τὸ τέταρτον γὰρ τοῦ ἀέρος ὑπεθέμεθα κεκινῆσθαι ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, ἐν ᾧ τὸ πᾶν κενὸν ἐκινήθη, ἴσον δὲ τῷ ὅλῳ ἀέρι τὸ κενόν· τετραπλάσιον ἄρα διάστημα διὰ τοῦ κενοῦ ἐκινήθη ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, καὶ τοῦτό γε οὐδὲν ἄτοπον <τὸ> τὸ μεῖζον, λεπτομερέστερον δέ, ἐν ἴσῳ τῷ ἐλάττονι καὶ παχυτέρῳ τὸ αὐτὸ μέγεθος κινηθῆναι’, διὰ τοῦτο ἐφεξῆς [*](1 ἕξωσι KM 2 ὡς ἔχωσι M 3. 9 εἰ τοίνυν—κίνησις ἐν χρόνῳ] cf. Themist. p. 296,4 sqq. 7 τίς om. (cf p. 650,19) Jl, at cf. p. 654,3. 10. ad 648,3 9. 10 ἐπιχειρεῖ Κ 10 τοιοῦτο G τι ἐν KM: τὸ ἐν G: τὸ ἁ. ἐν t 13 κινοῖτο] κινεῖται M τῶ GK: om. M: τὸ t 15 δηλονότι μόριόν τι M 19 γὰρ om. Κ: post λόγον ponit G 20 ἔχειν G 21 alteiuin ὁ addidi 22 πλῆρες] πᾶν G 23 ὅλον τὸν GK: τὸν ὅλον Mt 23. 24 τοῦτον τὸν λόγον ἕξει—κενὸν πρὸς ὅλος τὸν ἀέρα om. G 25 τοῦ μέρους τοῦ ἀέρος] τὸ μέρος G 26 αὐτὸς] αὑτὸ M παραλιμπάνει κτλ.] cf. Alexander ap. Siinplic. p. 675,2 27 πρώτερον Κ alterum διὰ cm. M 28 εἴποι Κ 30 τοῦ ἀέρος om. G κεκινεῖσθαι Κ 33 γε om. M prius τὸ addidit t) δείκνυσιν ὅτι ἀνάγκῃ, εἰ διὰ κενοῦ γένοιτο κίνησις, ἴσον διάστημα [*](q 7r) διὰ πλήρους καὶ διὰ κενοῦ τὸ αὐτὸ ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινηθήσεται, ὅπερ ἀδύνατον. ἐὰν γάρ, φησίν, ἐπινοήσωμεν λεπτότερόν τι σῶμα τοῦ ἀέρος τοῦτον τὸν λόγον ἔχον πρὸς αὐτόν, ὅνπερ εἶχεν ὁ χρόνος ὁ ἐπὶ τοῦ ἀέρος, ὅσπερ ἦν ὁ ἑ, πρὸς τὸν χρόνον τὸν ἐπὶ τοῦ κενοῦ, ὅσπερ ἦν ὁ ἡ φέρε εἰπεῖν, εἰ τετραπλασίων ἦν ὁ ἑ χρόνος τοῦ ἡ, τετραπλασίως λεπτομερέστερόν τι σῶμα τοῦ ἀέρος), τοῦτο δὲ τὸ σῶμα ἀποθώμεθα ἐν τῷ κενῷ, τῶν αὐτῶν δηλονότι μενόντων διαστημάτων, ἐν τοσούτῳ, φησί, χρόνῳ κινηθήσεται τὸ ᾱ διὰ τοῦ λεmοτάτου σώματος, ὃ ἀπεθέμεθα ἐν τῷ κενῷ, ἐν ὅσῳ ἐκινεῖτο τὸ μέρος τῆς διαστάσεως τοῦ ἀέρος, ὅπερ ἦν τὸ θ, τοῦτο δὲ ἦν τὸ τέταρτον αὐτοῦ. ἀλλὰ μὴν ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ καὶ πρότερον ἐκινεῖτο ἐπὶ τοῦ κενοῦ καὶ νῦν ἐπὶ τοῦ λεπτοτάτου σώματος τὴν αὐτὴν ἔχοντος τῷ κενῷ διάστασιν· ἐν τῷ αὐτῷ ἄρα χρόνῳ τὸ αὐτὸ μέγεθος τὸ ᾱ διὰ κενοῦ καὶ διὰ πλήρους κινηθήσεται ἴσων ὄντων τοῖς διαστήμασιν, ὅπερ ἄτοπον. ὥστε, φησί, τὴν ὑπόθεσιν ἀναιρετέον ἐξ ἧς τὸ ἄτοπον συνήχθη αὕτη δὲ ἦν τὸ ὑποθέσθαι διὰ κενοῦ κίνησιν γινομένην. ἡ δὲ αἰτία, φησί, τῆς εἰς ἄτοπον ἀπαγωγῆς δήλη. ἐπειδὴ γὰρ πᾶσα κίνῆσις ἐν χρόνῳ, παντὸς δὲ χρόνου πρὸς πάντα χρόνον, ἂν ὦσι πεπερασμένοι, λόγος ἐστί, δῆλον δήπου ὅτι καὶ εἰ ἐπὶ κενοῦ κίνησις γένοιτο, ἐν χρόνῳ τε ἔσται καὶ σχήσει πρὸς κινήσεως τινος χρόνον λόγον τινά· ὡς δ’ ἂν ἔχωσιν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων πρὸς ἀλλήλους, οὕτως ἀνάγκη ἔχειν καὶ δι’ ὧν αἱ κινήσεις· ἕξει ἄρα καὶ τὸ κενὸν λόγον τινὰ πρὸς τὸ πλῆρες. ἀλλ’ ἀδύνατον τὸ κενὸν λόγον ἔχειν πρὸς πλῆρες παντὸς γὰρ ὑπερβάλλει λόγου), ἔνθεν ἄρα συνῆκται τὸ ἄτοπον· λαμβανομένου γὰρ τοῦ κίνησιν 25 ἐπὶ κενοῦ γίνεσθαι συνάγεται τὸ καὶ τὸ κενὸν πρός τι πλῆρες λόγον ἔχειν, τοῦτο δὲ ἀδύνατον. τῷ μὲν οὖν Ἀριστοτέλει μέχρι τῶν ἐνταῦθα πρόεισιν ὁ λόγος ἐκ τῆς ἀνισότητος τῶν κινουμένων τῆς παρὰ τὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις γινομένης, κατασκευάζοντι ὡς οὐκ ἂν ἐνδέχοιτο εἰ κενὸν ἦν, κίνησιν δι’ αὐτοῦ γενέσθαι, ὅτῳ δὲ σκοπὸς τῆς ἀληθείας πανταχοῦ τυχεῖν, περιαθρείτω ὅση δύναμις μήπου τῇ δεινότητι καὶ τῷ δυσθεωρήτῳ τῶν ἐπιχειρημάτων τοῦ σκοποῦ [*](1 ἀνάγκη libri εἰ GMt: καὶ εἰ (cf. v. ID) Κ 2 οὐ τὸ αὐτὸ G ἐ*ὰν (littera deleta) M ἐπινοήσω (it λεπτότερόν KM: λεπτομερές G: λεrτομερἐστερόν t 4 ἔχον KM: ἔχειν Gt ὅνπερ ἄν εἶχεν M 5 ὁ ἑ (ex θε) corr. G2 6 ὁ (??) (ex (??)) corr. G ἦν ora. G ὁ ἑ χρόνος KM: ὁ χρόνος G: ὁ χρόνος ὁ ἑ t 9 τὸ α διὰ] τὸ (??) ἄμα G 10 ὒ (ex θε) corr. G- 12 διὰ τοῦ κενοῦ t lo αὐτὸ] αὖ Κ 14 ᾱ ora. G 15 φησὶν t τὴν ὑπόθεσιν] τὸ ἄτοπον G 16 αὐτὴ KM 19 εἰ om. add. Gt γίνοιτο Gt 20 ἔσται6t: ἔστι KM σχέσει Κ χρόνον] χρόνου M τινά Gt: τινὰ ἔχει KM 21 δὲ ἀνέχωσιν Κ 22 τὸ (post πρὸς) ora. Κ 23 (??) (h. e. τὸν) κενὸν M 24 ἔνθα Κ τὸ GM: 0111. Κ: τοῦτο t τοῦ KM: τὴν Gt 25 τὸ (post συνάγεται) ora. Gt πρός τι GK: πρὸς τὸ Mt 27 ἀριστοτέλη Κ et primitus M 28 παρὰ τοῦ δι’ οὗ M 28. 29 κατασκευάζοντι ὡς KM: κατασκευάζων, πῶς Gt 30 πανταχοῦ τυχεῖν KM: τυχεῖν πανταχοῦ (it περιαρθρείτω G: περισθρείτω M ol τῶ] τῆ M) διαμάρτοι. κάλλιον δὲ ἴσως | πρῶτον τὸν πάντα διελθεῖν περὶ τοῦ κενοῦ [*](q 7v) λόγον, εἶτα οὕτως ἀναλαβόντας ἐξ ἀρχῆς ἕκαστον ἐπισκέψασθαι τῶν ἐπιἀληθείας τὸ τοῦ ἀνδρὸς ὑπειλημμένον ἐπίπροσθεν θέντας.

[*](p. 216a26)

Οἷον δι’ ὕδατος ἡ γῆς.

Παραδείγματος ἕνεκεν τὴν γῆν ἔλαβεν, οὐχ ὡς δι’ αὐτῆς γινομένης κινήσεως. ἢ γῆν φησι χωρίον τι τελματῶδες, ὅθεν ἐπὶ σαφέστερα παραδείγματα μεταβαίνων τὸν ἀέρα λαμβάνει καὶ τὸ ὕδωρ.

[*](p. 215a 27)

Ἢ τῷ διαφέρειν τὸ φερόμενον, ἂν τὰ ἄλλα τὰ αὐτὰ ὑπάρχῃ, διὰ τὴν ὑπεροχὴν τοὺ βάρους ἢ τῆς κουφότητος.

Εἰπὼν τὸ ἓν τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτιον, λέγω δὴ τὴν διαφορὰν τοὐ δι’ ’ οὗ, λέγει νῦν καὶ τὸ λοιπόν, λέγω δὴ τὴν διαφορὰν τῶν φερομένων· κἀν γὰρ τὸ δι’ οὗ τὸ αὐτὸ ᾖ, διαφέρῃ δὲ τὰ φερόμενα βαρύτητι καὶ κουφότητι (κουφότητα δὲ λέγω τὴν ἥττονα βαρύτητα, οἷον εἰ τὸ μὲν λιτριαῖον ᾖ τὸ δὲ ἡμιλιτριαῖον) κἂν διὰ τοῦ αὐτοῦ φέροιντο ἀέρος, οὐκ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἐνεχθήσονται. τὸ δὲ <ἂν> τὰ ἄλλα τὰ αὐτὰ ὑπάρχῃ, οἷον μὴ τοῖς σχήμασι διαφέροιεν· δυνατὸν γὰρ τὸ βαρύτερον ἐν ἴσῳ χρόνῳ διὰ τοῦ αὐτοῦ διαστήματος τῷ κουφοτέρῳ κινηθῆναι, εἰ τὸ μὲν βαρύτερον πλατὺ ᾖ τὸ δὲ κουφότερον σφαιρικόν. δυνατὸν δὲ καὶ οὕτως ἀκούειν τῶν ῥητῶν· τὸ μὲν τῷ διαφέρειν τὸ φερόμενον διαφέρειν ἀκουσόμεθα ἢ μεγέθει ἢ σχήματι, τὸ δὲ ἀν’ τἄλλα τὰ αὐτὰ ὑπάρχῃ, οἷον εἰ μὲν μεγέθει διαφέρει, καὶ σχῆμα εἶναι τὸ αὐτὸ καὶ τὸ δι’ οὗ, εἰ δὲ σχήματι, καὶ μέγεθος τὸ αὐτὸ καὶ τὸ δι’ οὗ· οὕτω γὰρ ἄνισος ἂν γένοιτο κίνησις.

[*](1 διαμάρτῃ Κ 2 eW t 3 ἢ ψεύδους ἔχει traicit t αἰδεσθέντας Gt: αἰδεσθέντες KM post αἰδεσθέντες iterat ἕκαστον — ἐπιχειρημάτων M μηδὲ τὸ τῆς Κ 7 ἡ γῆν] ἡ γῆ G 8 μεταβαῖνον Κ 9. lU ἂν — κουφότητος om. Κ 9 τὰ ἄλλα τὰ αὐτὰ (cf. Arist. cod. E) M: τ’ ἄλλα ταὐτὰ t, cf. v. 16. 21. p. 660,9 11 ἓν τῆς scripsi: ἐν τῆς ω ἐν et ω erasa) G: ἐκ τῆς KM: τῆς t ἀνίσου om. G 12 λέγω] λέγει Κ 13 γὰρ τοῦ δι’ Κ διαφέρῃ t: διαφέρει GKM 14 λιτριαῖον] ἡμιλιτριαῖον Κ 15 ᾖ] εἴη t ἡμιλιτριαῖον KM: διλιτριαῖον Gt φέροιτο 16 ἂν addidi ex Aristotele ὑπάρχῃ Mt: ὑπάρχειν G: ὑπάρχει Κ ἐὰν GK: om. M: εἰ t 17 διαφἐροιε G 18 ante μὲν aliquid erasum Κ 19 ᾖ] εἴη t σφερικόν Κ: τὸ σφαιρικόν M οὕτως] τούτων G 20 τῷ] τὸ Κ φερόμενον] διαφερόμενον G alterum διαφέρειν om. Gt 20. 21 ἀκουσώμεθα ἡ μεγέθη Κ 21 ἂν τ’ ἄλλα GMt: ἀντ’ ἄλλα Κ τὰ αὖ M: ταῦτα Κ: ταὐτὰ Gt 22 διαφέρει G: διαφε Κ.. διαφέροι (sed οἱ correctuin M) Mt 22. 23 καὶ τὸ δι’ οὗ — τὸ αὐτὸ καὶ τὸ δι’ οὐ om. Κ 22 σχήματι (post δὲ) soripsi: σχῆμά τι libri 23 ante μέγεθος iterat τὸ M ἄν γένοιτο M: γίνοιτ’ dvGt: γένοιτο (om. ἂν) Κ κίνησις KM: ἡ κίνησις Gt)[*](p. 215a 29)

Tὸ μὲν οὖν δι’ οὗ φέρεται αἴτιον, ὅτι ἐμποδίζει μάλιστα [*](q 7v) μὲν ἀντιφερόμενον, ἔπειτα δὲ καὶ μένον.

Σημειωτέον ὅτι τὸ δι’ οὗ γίνεται ἡ κίνησις αἴτιον τῆς ἀνίσου κινήσεως, φησίν, ὡς ἐμποδιστικόν. ἐμποδίζει δὲ τῇ κινήσει ἢ τὴν ἐναντίαν τῷ κινουμένῳ φερόμενον (ὡς ὅταν ἢ δι’ ἀέρος τι φέρηται τὴν ἐναντίαν ὑπὸ πνευμάτων κινουμένου ἢ δι’ ὕδατος ἔμπαλιν τῷ κινουμένῳ φερομένου τοῦ ῥεύματος, οἷον εἰ ἐπὶ ποταμοῦ τις νήχοιτο ἢ πλοῖον φέροιτο ἐναντίως τῷ ῥεύματι), καὶ μὴ κινούμενον δέ, φησί, τὸ δι’ οὗ, ἀλλὰ μένον, ἐμποδίζει τῷ διαιρεῖσθαι. εἰ δὲ καὶ ἡ διαίρεσις ἐμποδίζει, μᾶλλον ἐμποδίσει τὸ δυσδιαιρετώτερον.

[*](p. 215a 31)

Τὸ δὴ ἐφ’ οὗ ᾱ οἰσθήσεται διὰ τοὺ β τὸν τὸν ἐφ’ ᾧ γ χρόνον·

Εἰπὼν πόσα ἐστὶ καὶ τίνα τὰ τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτια, διὰ καταγραφῶν βούλεται δεῖξαι πῶς τὸ δι’ οὗ ἀνίσου κινήσεως αἴτιον γίνεται (ἐρεῖ γὰρ μετὰ ταῦτα περὶ τοῦ κινουμένου), ᾱ δὲ καλεῖ τὸ κινούμενον. κινείσθω οὖν τοῦτο, φησί, διὰ τῆς β διαστάσεως, ἔστω δὲ αὕτη ὕδωρ, ἐν χρόνῳ τινι, οἶον τῳ γ·

[*](p. 216b 1)

Διὰ δὲ τοῦ δ λεπτομεροῦς ὄντος, <εἰ> ἴσον τὸ μῆκος τοῦ β τῷ δ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐμποδίζοντος σώματος.

Ἡ διάνοια τῆς λέξεως καὶ ἡ σύνταξις αὕτη· κινείσθω, φησί, τὸ ἐφ’ οὗ a, ὅπερ ἐστὶ τὸ κινούμενον, διὰ τοῦ δ λεπτομερεστέρου σώματος, κινείσθω δὲ τὸ ἴσον μῆκος, ὅσον ἐστὶ τὸ τοῦ β, ἐν τῷ δ, κινείσθω δὲ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐμποδίζοντος, ἐν μὲν παχυτέρῳ διὰ πλείονος χρόνου, ἐν δὲ λεπτοτέρῳ δι’ ἐλάττονος. καλεῖ δὲ τὸ μὲν β ὕδωρ [*](1 lemma habet G αἴτιον Gt: αἴτιον ὂν (h. e. ὄν) K: αἴτιον ὃ JI, at cf. p. ()78, 16 1. 2 ὅτι — μένον om. Κ 2 μὲν ἀντιφερόμενον] μένον G δὲ om. G μένον Gt: μόνον M continuant lemma μᾶλλον δὲ — τοιοῦτον δὲ τὸ παχύτερον Gt 3 τὸ om. M γίνεται Gt: κινεῖται KM 4 ἐμποδείζει t ἢ (ante τὴν) om. Gt τὴν ἔναν· (sic) τῶ et V. 5 φέρηται ἀντίαν Κ 5 ὡς ὅταν KM: ὥστ’ ἂν G: ὅταν t φέρηταί τι M 6 πνευμάτων κινουμένους et paulo post τῶν κινουμένων G 7 οἷον εἰ] ὃν G: οἷον M τῷ] τὸ t 8 καὶ μὴ κτλ.] mutata structura neglegit suo more Philoponus partitionem V. 4 ἢ τὴν ἐναντίαν κτλ. inchoatam μένων Κ 10 δυσδιαίρετον G 11. 12 οἰσθήσεται — χρόνον] ὅπερ ἔστι τό ὁ Κ cf. ad v. 21 13 ὅσα G καὶ τίνα τὰ τὰ om. M) τῆς KM: καὶ τὰ ἔνατα (sic) τῆς G: τὰ τῆς t 15 ᾱ] ἄλφα M 17 τῷ] τὸ Mt 18 ὄντος τὸν ἐφ’ ὧ ε t εἰ ἶσον t: ἶσον Κ: ἴσως M 19 prius τοῦ om. M τῷ δ t: τὸ δ Κ: τῶ τοῦ δ͂ M 20. 23 ’H διάνοια — ἐμποδίζοντος om. M 20 λέξεως Κ: λέξεως οὕτως Gt 21 κινούμενον t: ὁ GK διὰ Κ: οἰσθήσεται δὲ addit t) διὰ Gt 22 τὸ τοῦ β Κ: τὸ τῶ β G: τὸ β t κινείσθω (altero loco) GK: κινηθήσεται t, quod receperim (delete mox δὲ) 24 πλείονος χρόνου GKM: χρόνου πλείονος t)

τὸ δὲ δ ἀέρα. ὅσῳ δὴ λεπτότερον ἀὴρ ὕδατος καὶ ἀσωματώτερον, [*](q 7v) τοσούτῳ θᾶττον τὸ ἁ διὰ τοὐ δ οἰσθήσεται ἢ διὰ τοῦ β εἰ γὰρ ἐμποδιστικὸν τὸ δι’ οὗ τῷ διαιρεῖσθαι, ὅσῳ ἄν ᾖ τι εὐδιαιρετώτερον, τοσούτῳ θᾶττον οἰσθήσεται δι’ αὐτοῦ τὸ φερόμενον· εὐδιαίρετον δὲ τὸ λεπτότερον, λεπτότερον δὲ ἀὴρ ὕδατος καὶ ὡς ἐν σώμασιν ἀσωματώτερος• ὥστε ὅσῳ ἄν ᾖ λεπτότερος ἢ μανότερος ὁ ἀὴρ τοῦ ὕδατος, τοσούτῳ μᾶλλον καὶ εὐδιαίρετος. ὥστε τοσούτῳ θάττον δι’ αὐτοῦ κινηθήσεται τὸ α ἢ διὰ τοῦ ὕδατος. ὃν ἄρα λόγον ἔχουσι τὰ μεγέθη πρὸς ἄλληλα, τοῦτον τὸν λόγον καὶ αἱ κινήσεις αἱ δι’ αὐτῶν καὶ οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων, οἷον εἰ διπλασίως λεπτότερος ὁ ἀὴρ τοὐ ὕδατος, διπλασίῳ λόγῳ καὶ ἡ κίνησις θάττων ἡ ἐπὶ τοῦ ἀέρος ἢ <ἡ> ἐπὶ τοῦ ὕδατος. καὶ ὁ χρόνος ἄρα τῶν κινήσεων ἀντεστραμμένως τὸν αὐτὸν ἕξει λόγον· διπλασίων γὰρ ἔσται ὁ χρόνος τῆς κινήσεως τῆς διὰ τοῦ ὕδατος τοῦ χρόνου τῆς κινήσεως τῆς διὰ τοὐ ἀέρος.

[*](p. 215b 8)

’Ev διπλασίῳ χρόνῳ τὴν τὸ β δίεισιν ἢ τὴν τὸ γ.

Τὴν τὸ β γ, τουτέστ τὴν διάστασιν τὴν ἔχουσαν τὸ β ἢ τὸ γ.

[*](p. 2151b10)

Καὶ ἀεὶ δὴ ὅσῳ ἂν ᾖ ἀσωματώτερον καὶ ἧττον ἐμποδιστικόν, ἀλλ’ εὐδιαιρετώτερον.

Τὸν ἀλλά σύνδεσμον ἀντὶ τοῦ ‘καί’ τέθεικεν, ἐπειδὴ καὶ ἰσοδύναμος· εἰ διὰ τοῦ λεπτοτέρου, φησί, θᾶττον φέρεται, ὅσῳ ἄν ᾖ τι ἀσωματώτερον καὶ εὐδιαιρετώτερον, καὶ διὰ τοῦτο ἧττον ἐμποδιστικόν, θᾶττον δι’ ἐκείνου ἐνεχθήσεται.

[*](p. 215b 12)

To δὲ κενὸν οὐδένα ἔχει λόγον ᾧ ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ σώματος, ὥσπερ <οὐδὲ> τὸ μηδὲν πρὸς ἀριθμόν.

Δείξας τὴν ἐπὶ τῶν σωμάτων τῶν κινήσεων ἀναλογίαν, ἔρχεται λοιπὸν [*](1 δὴ] δὲ Κ ἀσωματότερον Κ 2 τοσοῦτον Kt 3 τῷ] τὸ KM ἂν ἡ τι Κ: ἂν ἡ G: ἄν τι Mt διαιρετώτερον G τοσοῦτον Mt 4 δι’ αὐτοῦ τὸ KM: διατοῦτο G: τὸ διὰ τούτου t εὐδιαιρετώτερον emendat t 5 λεπτότερος δὲ t ὁ ἀὴρ Gt G λεπτομερέστερος KM μανώτερος Gt τοσοῦτο Κ 7 τοσούτῳ om. M δι’ αὐτοῦ] διὰ τοῦ Κ κινηθήσεται Gt: κινῆσαι Κ: κινεῖσθαι M 10 θᾶττον KM 10. 11 ἐπὶ τοῦ ἀέρος ἢ om. Κ 11 ἡ addidi 12 διὰ] ἀπὸ G 14 ’Ev] ἑ (sic) Κ 14. 16 pro γ scri- bendum ubique ἡ 14 δίεισιν ἡ τὴν τὸ y om. Κ δίεισιν M: δίεισι t 15 τὴν τὸ β ἡ τὴν τὸ γ Ota. G 15. Ki τουτέστι—ἢ τὸ δ (sic) summo margine habet G 18 ἀλλ’] καὶ Aristoteles (sed cod. Ε iu erasis) contiuuat lemma δι’ οὖ φέρεται, θᾶττον ὀσθήσεται (sic) K 19 τέθηκεν (sic) Kt 19. 20 ἰσοδυναμοῦσι. διὰ (om. εἰ) G 20 δι’ αὐτοῦ Κ καὶ ὅσῳ interpolat t τι KM: τὸ G: om. t 21 ἐμποδικὸν Κ 22 τοσούτω θᾶττον t, at ct. Aristoteles 23. 24 ᾦ—ἀριθμόν om. Κ 23 ᾦ t: ὃ M 24 οὐδὲ t: om. M ἀριθμόν M: τὸν ἀριθμόν t et Arist. cod. Η (nou G), cf. Piiilop. p. 654,45 ’) jirius τῶν om. Κ ἀναλογίαν τῶν κινήσεων Gt)

ἐπ᾿ αὐτὸ τὸ προκείμενον, ὅτι | ἀδύνατον διὰ κενοῦ κίνησιν γενέσθαι. εἰ [*](q 8r) γὰρ πᾶσα μὲν κίνησις ἐν χρόνῳ, καὶ ἡ διὰ κενοῦ ἄρα κίνησις ἐν χρόνῳ ἂν εἴη· παντὸς δὲ χρόνου πρὸς πάντα χρόνον πεπερασμένον ἐστὶ λόγος τις ἢ γὰρ ἴσος ἐστὶ χρόνος χρόνῳ ἢ ἥμισυς ἡ διπλάσιος ἢ ἐπίτριτος ἢ κατὰ ἄλλον τινα λόγον), ὡς δ’ ἄν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων ἔχωσιν, ἀνάγκη ἔχειν καὶ τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις· ἔξει ἄρα καὶ τὸ κενὸν πρός τι πλῆρες λόγον, τοῦτο δὲ ἀδύνατον. εἰ τοίνυν ἀδύνατον λόγον τινὰ ἔχειν τὸ κενὸν πρὸς σῶμά τι, οὐδὲ ὁ χρόνος τῆς δι’ αὐτοῦ κινήσεως πρὸς τὸν τῆς σώματός τινος κινήσεως χρόνον ἕξει λόγον. ἀλλ’ ἀδύνατον· παντὸς γὰρ χρόνου πρὸς πάντα χρόνον πεπερασμένον λόγος τίς ἐστιν. ἐν οὐδενὶ ἄρα χρόνῳ διὰ τοῦ κενοῦ κινεῖται τοῦτο δὲ πάλιν ἀδύνατον· πᾶσα γὰρ κίνηις ἐν χρόνῳ. οὐκ ἄρα ἐνδέχεται κίνησιν διὰ κενοῦ γενέσθαι.

[*](p. 216b 13)

Εἰ γὰρ τὰ τέτταρα τῶν τριῶν ὑπερέχει ἑνί, πλέον δὲ τοῖν δυοῖν.

Εἰπὼν ὅτι ὥσπερ οὐδείς ἐστι λόγος τοῦ μηδενὸς πρὸς τὸν ἀριθμόν, οὕτως οὐδὲ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸ σῶμα, τοῦτο αὐτὸ διὰ τούτων κατασκευάζει, πῶς τὸ μηδὲν οὐκ ἔχει λόγον τινὰ πρὸς τὸν ἀριθμόν, παράδειγμα δὲ τίθησι τῶν ἐχόντων πρὸς ἄλληλα λόγον. τὰ γὰρ τέτταρα, φησί, τῶν μὲν τριῶν μονάδι ὑπερέχει, τῶν δὲ δύο πλέον ἢ μονάδι (δυάδι γὰρ τῶν δύο ὑπερέχει), τῆς δὲ μονάδος πάλιν πλείονι ὑπεροχῇ ὑπερέχει ἤπερ τῆς δυάδος (τριάδι γὰρ τῆς μονάδος ὑπερέχει), τοῦ δὲ μηδενὸς οὐκέτι οὐδεμιᾷ ὑπεροχῇ ὑπερέχει. διὰ τί δὲ οὐχ ὑπερέχει τοῦ μηδενός, διὰ τῶν ἑξῆς προστίθησιν, εἴπομεν δὲ ἤδη καὶ ἡμεῖς ἐντελῶς.

[*](p. 216b 19)

Διὸ οὐδὲ γραμμὴ στιγμῆς ὑπερέχει, εἰ μὴ σύγκειται ἐκ στιγμῶν.

Ἵνα μή τις εἴπῃ ‘ἀλλὰ κακῶς ἔλαβες εἰς παράδειγμα τοῦ κενοῦ τὸ μὴ ὄν· οὐ γάρ ἐστι τὸ κενὸν τῶν μὴ ὄντων. διὰ τοῦτο ταῦτα προστίθησιν, ὅτι οὐ μόνον τὸ μὴ ὂν πρὸς τὸ ὂν οὐδένα λόγον ἔχει, ἀλλ’ οὐδὲ τὰ ὄντα, ἀνομογενῆ δέ, λόγον τινὰ ἔχει πρὸς ἑαυτά. οὐδὲ γὰρ [ἡ] γραμμὴ πρὸς [*](1 ἐπαυτῶ Κ 4 εἰ γὰρ Κ 5 λόγον KM: τρόπον Gt ἔχουσιν G: καλῶς ἔχωσιν M 6 ἔχειν] ἔχει G πρὸς τό πλῆρες t 7 ἔχον Κ 8 πρὸς σώματι Κ τῆς (post τὸν) addidit t 9 χρόνον ἕξει om. M 10 πεπερασμένον om. KM 11 κινεῖ G 13 τὰ om. M 13. 14 περέχει — δυοῖν om. Κ 13 πλέον M: πλείονι cum Aristotele πλεῖον cod. G) t 16 τούτων (ex τοῦτο) corr. M 17 παραδείγματα Gt 19 διάδι Κ 20. 21 ὑπὲρ τὴν δυάδα M διάδος Κ 21. 22 τοῦ δὲ — o-jy ὑπερέχει om. M οὐδὲν ία ὑπεροχὴ ὑπερέχει Κ: οὐδὲ μιᾷ οὐδεμιᾷ t) ὑπερέχει ὑπεροχῆ Gt 23 καὶ ἡμεῖς ἤδη Gt 24 lemma habet G διὸ δὲ γραμμὴ (litterae ὁ δὲ ex corr.) M 24. 25 εἰ — στιγμῶν om. Κ 20 εἴποι Κ ὅτι ὠὰ Gt 29 post ὄντα addit μὲν t, at cf. ex cr. p. 649,33 ἔχειν G οὐδὲ KM: οὐ (it γὰρ om. Κ ἡ delevit Diels)

στιγμὴν ἔχει λόγον, ἐπειδὴ μὴ σύγκειται ἐκ στιγμῶν ή γραμμή, οὺδὲ [*](q 8r) γραμμὴ πρὸς ἐπιφάνειαν. οὐδὲ αὕτη πρὸς σῶμα· μυρία γὰρ σὴ μαῖα προστεθέντα οὐ ποιεῖ τὴν γραμμὴν μείζονα, οὐδὲ αἱ γραμμαὶ τὴν ἐπιφάνειαν, οὐδὲ αἱ ἐπιφάνειαι τὸ σῶμα· οὐδὲ γὰρ σύγκεινται ἐκ τούτων. ἀλλὰ τὰ ὁμοειδῆ <ἐστι> τὰ συγκρινόμενα πρὸς ἄλληλα καὶ λόγον ἔχοντα· γὰρ πρὸς γραμμὴν ἔχει λόγον, καὶ ἐπιφάνεια πρὸς ἐπιφάνειαν, καὶ σῶμα πρὸς σῶμα. ὥστε κἄν τῶν ὄντων ἐστὶ τὸ κενόν, ἐπειδὴ πάντῃ τῶν σωμάτων ἐστὶν ἕτερον, μᾶλλον δὲ καὶ ἀντικειμένως ἔχον ὡς ἕξις καὶ στέρησις (τὸ μὲν γὰρ κενόν, τὸ δὲ πλῆρες), οὐκ ἄν ἔχοι λόγον τινὰ πρὸς τὸ σῶμα ᾗ κενόν ἐστι. τοὺς γὰρ λόγους τῶν συστάσεων νῦν ζητοῦμεν, ὅτι ὁ ἀὴρ μὲν τοσήνδε ἔχει σύστασιν, διπλασίονα δὲ ταύτης τὸ ὕδωρ· τοῦ οὖν κενοῦ μηδεμίαν ἔχοντος τοιαύτην σύστασιν, πῶς οἷόν τε λόγον τινὰ αὐτὸ ἔχειν καὶ σύγκρισιν πρὸς τὰ σώματα; ὥστε οὐδὲ ὁ τῆς κινήσεως τῆς δι’ αὐτοῦ χρόνος λόγον ἄν ἔχοι πρὸς χρόνον τινὰ τῆς διὰ σώματος κινήσεως, οὕτως δ’ ἂν οὐδὲ κίνησις εἴη διὰ κενοῦ, ὡς πολλάκις εἴρη τᾶι.

[*](p. 215b 21)

Ἀλλ’ εἰ διὰ τοῦ λεπτοτάτου ἐν τοσῷδε τὴν τοσήνδε φέρεται διὰ τοῦ κενοῦ, παντὸς ὑπερβάλλει λόγου.

Εἰ διὰ τοῦ λεπτοτάτου, φησί, σώματος ἐν τοσῷδε χρόνῳ τήνδε τὴν διάστασιν ἐκινήθη, καὶ ἀεὶ λεπτυνομένου τοῦ σώματος μειοῦται ὁ τῆς κινήσεως χρόνος, τῶν ἄλλων δηλονότι πάντων τῶν αὐτῶν μενόντων, εἰ ἐν μηδενὶ σώματι γένοιτο ἡ κίνησις, ἀλλ’ ἐν κενῷ, οὐδένα ἕξει λόγον ὁ χρόνος ὁ διὰ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν διὰ τοῦ πλήρους, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἀχρόνως διὰ τοῦ κενοῦ κινηθήσεται, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν οὐδὲ ὅλως κίνησις ἐπὶ κενοῦ ἔσται. ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς Ἀρατείας σφαίρας, μᾶλλον δὲ τῆς τοῦ παντός, τὰ ἐν τῷ μεγίστῳ κύκλῳ ζῴδια θᾶττον τῶν λοιπῶν κινοῦνται, τὰ δὲ ἐν τοῖς ἐλάττοσι βραδύτερον, καὶ τοσαύτη γίνεται τῆς βραδυτῆτος ἡ ἀναλογία, ὅση καὶ ἡ τῶν κύκλων ἐφ’ ὧν κινοῦνται μείωσις (ὃν γὰρ ἔχουσι λόγον οἱ κύκλοι πρὸς τοὺς κύκλους οἱ ἐλάττονες πρὸς τοὺς μείζονας, τοσούτῳ βραδύτερον κινοῦνται τὰ ἐν τοῖς ἐλάττοσι κύκλοις τῶν ἐν τοῖς μείζοσι καὶ [*](1 λόγον ἔχει Gt 2 αὕτη scripsi: αὐτὴ KM: ἐπιφάνεια Gt πρὸς τὸ σῶμα Gt μύρια M 3 προστιθέντα primitus Κ 3. 4 αἱ priore loco om. M: utrobique om. Κ 4 οὐδὲ γὰρ Κ: οὐδὲ M: οὐ γὰρ Gt 5 ἐστι recte videtur addidisse t τὰ (post ἐστι) om. M ἄλλα M ἔχοντα GKM: ἔχει t G γὰρ] δὲ G λόγον ἔχει Gt 7 GKM: καὶ εἰ t, cf. ad p. 219,5 πάντων M 8 prius καὶ oru. Gt 11 ὁ om. Gt 12 οἴονται Κ 12. 13 αὐτὸ ἔχειν KM: ἔχειν (om. αὐτὸ) (r: εἶναι t 13. 14 τῆς δι’ αὐτοῦ χρόνος KM: τῆς διὰ τοῦ χρόνου G: χρόνος τῆς διὰ τοῦ κενοῦ t 14 πρὸς χρόνων t διὰ τοῦ σώματος et mox οὕτω t 15 οὐδὲ κίνησις εἴη KM: οὐ κινηθείη Gt 16 17 ἐν τοσῷδε— λόγου om. Κ HI τοσῷδε M: τοσωδὶ t 18 τήνδε M 20 χρόνος] λόγος Κ 21 γίνοιτο Gt οὐδένα KM: δῆλον οὐδένα G: δῆλον ὅτι οὐδένα t λόγον ἕξει t 22. 23 ταὐτὸν δὲ —κινηθήσεται cm. KM 24 ἀρατίας Κ 26 βραδύτερα Gt βραδυτῆτος Κ 28 τοὺς (aute κύκλους) om. Κ)

ἐπὶ τοσοῦτον προβαίνει ἡ μείωσις τῶν τε κύκλων καὶ τῆς ἐπ’ αὐτῶν κινήσεως, [*](q 8r) ἕως καταδαπανηθέντων τῶν ἐπὶ τῆς σφαίρας λαμβανομένων κύκλων καταντήσωμεν εἰς τοὺς πόλους, οἵτινες παντελῶς εἰσιν ἀκίνητοι· διὸ καὶ Ἄρατος περὶ τοῦ Κριοῦ, ὃς ἐν τῷ μεγίστῳ ἐστὶ κύκλῳ, λέγω δὴ τῷ ὶσημερινῷ, ταῦτάφησιν·

1. καὶ Κριοῖο θοώταταί εἰσι κέλευθοι,
2. ὅς ῥά τε καὶ μήκιστα διωκόμενος περὶ κύκλα
3. οὐδὲν ἀφαυρότερον τροχάει Κυνοσουρίδος Ἄρκτου,

ἥτις ἐν βραχεῖ κύκλῳ δινεῖται, ἀλλ’ ὅμως ὁ ἐν τῷ μεγίστῳ κινούμενος τῇ ἐν τῷ ἐλαχίστῳ κινουμένῃ ἅμα ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ ἀποκαθίσταται τῇ σμικρότητι τοὐ κύκλου συμμειουμένης καὶ τῆς κινήσεως), οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου, εἰ ὅσῳ προκόπτει ἡ λεπτότης τοῦ σώματος, μειοῦται ὁ τῆς κινήσεως χρόνος ἐπὶ τὸ ταχύτερον αὐτῆς προϊούσης, ἐὰν ἄρα μηδὲν ᾖ σῶμα, ἀλλὰ κενόν, ὁ πᾶς καταδαπανηθήσεται χρόνος καὶ οὐκ ἔσται κίνησις οὐδεμία.

[*](p. 215b 22)

ἔστω γὰρ τὸ ζ κενόν, ἴσον δὲ τῶ μεγέθει τοῖς β καὶ δ.

Ἐκθέμενος τὴν ἐπὶ τῶν σωμάτων, ὅταν δι’ αὐτῶν κινῆταί τι, γινομένην [*](q 8v) ἀναλογίαν, καὶ εἰπών, μᾶλλον δὲ δείξας, ὅτι οὐχ ἕξει τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες οὐδεμίαν ἀναλογίαν, ᾧ ἠκολούθει τὸ μηδὲ κίνησιν ἐνδέχεσθαι δι’ αὐτοῦ γενέσθαι, σαφέστερον ποιῆσαι βουλόμενος ἐκτίθεται πάλιν διὰ καταγραφῶν τὴν τῶν κινήσεων καὶ δι’ ὧν γίνονται ἀναλογίαν, καὶ ζητεῖ εἰ καὶ ἐπὶ κενοῦ δυνατὸν τοιαύτην τινὰ φυλαχθῆναι ἀναλογίαν. πρότερον μὲν γὰρ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν ἀέρα ἐκθέμενος ἐζήτει τί συμβαίνει κινήσεως ἐπὶ τούτων γινομένης, νῦν δὲ λαβὼν ταῦτα ὡμολογημένα ποίαν πρὸς αὐτὸ τὸ κενόν, εἰ δυνατόν, σχοίη <ἂν> ἀναλογίαν, εἰ κινοῖτό τι ἐπ’ αὐτοῦ. καὶ ὑποθέμενος ἐπ’ αὐτοῦ γινομένην κίνησιν, ἀπάγει εἰς ἄτοπον τὸν λόγον. ὑποτίθεται οὖν τὸ κενὸν ἴσον κατὰ τὸ μέγεθος τῷ β καὶ δ, τουτέστι τῷ ἀέρι καὶ τῷ ὕδατι.

[*](1 ἐπεὶ M ἐπ’] ἐξ M αὐτὸν G 3 καταντήσομεν Mt πολλοὺς KM 4 Ἄρατος Pbaenom. 225 sqq. 4. ἰσημερηνῳ Κ 6 θοώτατοί Gt 7 ὅς Gil: ὡς Kt κύκλον Gt 8 κυνοσουρίδος (hoc accentu) Gt: κυνὸς οὔριδος M: κύνος σούριδος Κ, qui praeterea τροχαδι (sic) 9 ἐν βραχὺ Κ δινεῖται Gt: κινεῖται KM μεγίστῳ κύκλῳ Mt 10 τῆ ἐν τῶ GKM: τῷ ἐν t κινουμένη KM: κινουμένω κινουμένως G: κινουμένῳ t ἄμα KMt: ἅμα δὴ G 10. 11 ἀποκαθίστηται M 11 τῆς σμικρότητος G 12 εἰ] εἰς Κ 16 γὰρ] δὲ M IG. 17 ἴσον — δ oin. Κ 18 κινεῖται KM τι om. Gt 19 ὅτι KM: ὡς Gt 20 ᾧ ἠκολούθει otn. G 22 καταγράφων Κ γίνεται M ζητοῖ Κ 25 τοιαῦτα G ποίαν M: ποίαν (sine accentu) G: ποῶν Κ: ζητεῖ ποίαν t αὐτὸ KM: αὐτὰ Gt 26 εἰ δυνατὸν om. t σγοίη M: σχοίει Κ: ἔχοι· ἢ (sic!) G: ἔχοι t ἄν addidit t τι om. M 27 ἐπάγει M: ἐπάγοι Κ 28 ὑποτίθετο (sic) Κ alterum τὸ om. M δ om. M τουτέστι] τ’ ἔστι ’) Κ 29 τῷ oni. M fnrt. ὕδατι καὶ τῷ ἀέρι)[*](p. 216b 23)

To δὴ ἁ εἰ δίεισι, καὶ κινηθήσεται.

[*](q 8v)

Τὸ αὐτό, φησίν, d ὅπερ ἐκινεῖτο καὶ ἐπὶ ὕδατος καὶ ἐπὶ ἀέρος, εἰ καὶ ἐπὶ τοῦ κενοῦ κινηθείη, ἔν τινι μέν, φησί, χρόνῳ κινηθήσεται, οἷον ἐν τῷ ἡ (καλεῖ γὰρ τὸν χρόνον, ἐν ᾧ διὰ τοῦ κενοῦ κινεῖται, (??)), δὲ ἀνάγκη τὸν χρόνον τοῦτον εἶναι τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ διὰ τοῦ ἀέρος ἐκινεῖτο, οὗτος δέ ἐστιν ὁ ἑ. εἰ τοίνυν, φησίν, ἐν ἐλάττονι χρόνῳ κινεῖται διὰ κενοῦ ἢ διὰ τοῦ ἀέρος, ἕξει δηλονότι λόγον τινὰ ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται διὰ τοῦ κενοῦ, λέγω δὴ ὁ ἡ, πρὸς τὸν χρόνον ἐν ᾧ κινεῖται διὰ τοῦ ἀέρος, οὗτος δέ ἐστιν ὁ ἑ· ὃν οὖν λόγον ἔχουσιν οὗτοι πρὸς ἀλλήλους, τοῦτον ἕξει τὸν λόγον καὶ τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενόν.

[*](p. 215b 26)

Ἀλλ’ ἐν τοσούτῳ χρόνῳ, ὅσος ἐφ’ οὗ τὸ ἡ, τῆς δ τὸ ἁ δίεισι τὴν θ.

Τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα. ἐν τοσούτῳ, φησί, χρόνῳ, ὅσος ἐστὶν ἐν ᾧ διὰ τοῦ κενοῦ ἐκινήθη, ἔστι δὲ οὗτος ὁ ἡ, κινηθήσεται τὸ ἁ μέρος τι τῆς δ διαστάσεως, λέγω δὴ τοῦ ἀέρος, ἔστω δὲ τοῦτο ἡ διάστασις ἐφ’ ἧς τὸ θ. τὸ δ’ ἑπόμενον τούτῳ ἄτοπον παραλιπὼν μέτεισιν εἰς τὸ λοιπὸν ἐπιχείρημα (ἔστι δὲ τοῦτο τὸ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τῷ ἡ πλῆρές τε κινηθῆναι τὸ θ, ὅπερ ἦν τοῦ ἀέρος μέρος, καὶ κενόν, ὅπερ ἦν <ζ>), [ἄτοπον καὶ] πλῆρές τε καὶ κενὸν τὸν αὐτὸν ἕξουσι λόγον πρὸς ἄλληλα, λέγω δὴ τὸ ζ καὶ τὸ θ, ὅπερ ἄτοπον· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὸ θ πρὸς τὸ δ, λέγω δὴ τὸ μέρος τοῦ ἀέρος πρὸς ὅλον τὸν ἀέρα, τοῦτον τὸν λόγον ἕξει καὶ τὸ ζ πρὸς πρὸς τὸ δ, λέγω δὴ τὸ κενὸν πρὸς τὸν ὅλον ἀέρα, ἐπειδὴ καὶ ὁ χρόνος τοῦ ζ καὶ τοῦ θ, ὅσπερ ἐστὶν ὁ ἡ, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει πρὸς τὸν χρόνον τοῦ δ, ὅσπερ ἐστὶν ὁ ἑ, ὃν δ’ ἄν ἔχωσιν οἱ χρόνοι πρὸς ἀλλήλους λόγον, τοῦτον καὶ τὰ δι’ οὗ ἔχουσι· τὸν αὐτὸν ἄρα λόγον ἔχουσι τὸ ζ καὶ τὸ θ πρὸς τὸ δ. τὰ δὲ πρὸς τὸ αὐτὸ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχοντα, καὶ πρὸς ἄλληλα ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον· τὸ ἄρα ζ, ὅπερ ἐστὶ τὸ κενόν, καὶ τὸ θ, ὅπερ ἐστὶ πλῆρες, τὸν αὐτὸν ἔχει πρὸς ἄλληλα λόγον· τοῦτο δὲ ἄτοπον, [*](1 lemma cm. t, ubi superius lemma continuatiir usque ad πρὸς τὸ πλῆρες 2 καὶ τὸ αὐτό t ἄλφα M: om. G τοῦ ὕδατος Kt καὶ (om. ἐπὶ) τοῦ ἀέρος t 3 φησι χρόνῳ KM: χρόνῳ φησὶ Gt 7 διὰ τοῦ ἀέρος KM: δι’ ἀέρος Gt 8 διὰ τοῦ κενοῦ om. KM: 9 οὖν (ex νῦν) corr. G οἱ τοιοῦτοι G 10 fort, πρὸς τὸ κενόν II ὅσον ἐ- ceteris omissis Κ τῆς (Arist. codd. EG, Simplic. cod. E p. 674,24) ilt: τοῦ Aristoteles 12 τὴν θ Mt: τὴν τὸ θ Aristoteles 14 ἐκινήθη] κινηθῆ M τι om. M 15 δὲ] δὴ Κ 16 δὲ ἐπεχόμενον τοῦτο ἄτοπον KM παραλείπων Κ εἰς] ἐπὶ M 17 ἔστι KM: ἦν Gt αὐτῷ om. Gt τῷ η] τὸ ἡ Κ τε] ἔσται Κ 18 ἢν alteram om. Gt ζ addidi, ἄτοπον καὶ delevi 21. 22 τοῦτον —ὅλον ἀέρα om. M 21 ἕξει Κ: ἔχει Gt 23 ὅσπερ GKM: ὅς t 24 λόγον ante ἔχωσιν traicit t 25 τὰ (cf. ad p. 648,30. 677,15. 684,20) G: τὸ M: τὸν Κ: πρὸς τὸ t ἔχωσι (ante τὸ ζ) primitus M 26 τὰ δὲ αὐτὰ (hoc deletum) αὐτὸ τόν αὐτὸν M ἔχοντα λόγον Gt 28 ἐστὶ G: ἔσται Κ: ἐστι τὸ Mt)

πλῆρες πρὸς κενὸν τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον, ὃν καὶ τὸ. κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες· [*](q 8v) ταὐτὰ γὰρ ἔσονται ἀλλήλοις κατὰ τὴν σύστασιν (κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ νῦν ἡ ἀναλογία), καὶ οἷον μανούμενον τὸ θ, λέγω δὴ τὸ μέρος τοῦ ἀέρος, ἐγένετο ἄν ὅπερ τὸ κενόν.

[*](p. 215b27)

Δίεισι δέ γε, κἄν ἡ τι λεπτότητι διαφέρον τοῦ ἀέρος ἐφ’ ᾧ τὸ ζ, ταύτην τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει ὁ χρόνος ἐφ’ ᾧ ἑ.

Τὸ τρίτον ἐπιχείρημ(??) ἐν ᾧ δείκνυται ὅτι εἰ κινεῖταί τι διὰ κενοῦ, συμβήσεται ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διάστημα πλῆρές τε καὶ κενὸν κινηθῆναι. τὸ αὐτὸ δὲ ζ, ὅπερ ἦν πρὸ τούτου κενόν, νῦν πλῆρες ποιεῖ λεπτοτάτου σώματος, τοῦτον ἔχοντος τὸν λόγον πρὸς τὸν ἀέρα, ὅνπερ ἔχει ὁ ἡ χρόνος ὁ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν ἑ χρόνον τὸν τοῦ ἀέρος.

[*](p. 215b30)

ἐὰν γὰρ ᾖ τοσούτῳ λεπτότερον τὸ ἐφ’ ᾧ ζ σῶμα τοῦ δ, ὅσῳ ὑπερέχει τὸ ἑ τοῦ ἡ.

ἐάν, φησί, τὸ ἐντεθὲν ἐν τῷ κενῷ σῶ μὰ τοσούτῳ λεπτότερον ᾖ τοῦ ἀέρος, ὅσῳ ὑπερέχει ὁ χρόνος ὁ τῆς κινήσεως τῆς ἐπὶ τοῦ ἀέρος τοῦ χρόνου τῆς κινήσεως τῆς ἐπὶ τοῦ κενοῦ, ἀντεστραμμένως, φησί, δίεισι τῷ τάχει ἐν τοσούτῳ, ὅσον τὸ ἡ, τὴν ζ τὸ ἐφ’ οὗ a? ἐὰν φέρηται, τουτέστιν ὅσῳ ὑπερέχει ὁ τοῦ ἀέρος χρόνος τὸν τοῦ κενοῦ, τοσούτῳ ἀντιστρόφως ταχύτερον διελεύσεται τὸ ἁ ἐπὶ τοῦ ζ ἐν τῷ ἡ χρόνῳ ἤπερ ἐπὶ τοῦ δ. ἀντεστραμμένως δὲ εἶπεν, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν χρόνων ὁ τοῦ ἀέρος χρόνος ὑπερεῖχε τοῦ χρόνου τοῦ κενοῦ, λέγω δὴ τὸ ἑ τοῦ ἡ πλείων γὰρ ἦν ὁ ἑ), ἐπὶ δὲ τῆς κινήσεως πλείων ἐστὶ τῷ τάχει κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἡ ἐν τῷ ἡ χρόνῳ κίνησις τῆς ἐν τῷ ἑ. καλῶς δὲ προσέθηκε τὸ ἐὰν φέρηται, τουτέστιν ἐὰν ὅλως πέφυκε δι’ ἐκείνου τοῦ σώματος κινεῖσθαι τοῦ ἐντεθέντος ἐν τῷ κενῷ τοιούτου ὄντος, οἷον ὑπεθέμεθα, κατὰ τὴν εἰρημένην ἀναλογίαν κινηθήσεται ἐν αὐτῷ τὸ ᾶ.

[*](2 ταῦτα KM τὴν om. Κ 3 οἶον Κ: νῦν G: δὴ t: om. M 5 γε om. M et Ari- stotelis cod. H, cf. Diels ad Simplic. p. 675,27 5.6 διαφέρον— ἐφ’ ᾦ ὅ om. Κ 6 ὦ ἄι’ (priore loco) M: οὗ t 7 τόν τρίτον t 8 τε καὶ] τὸ M 9 τὸ αὐτὸ δὲ ζ Κ: τὸ δὲ αὐτὸ CM: τὸ αὐτὸ. τὸ δὲ ζ Gt 10 ἔχοντα Κ ἔχει χρόνον ὁ ἡ M 12 (??) (h. e. ἂν) Κ 12. 13 ἐφ’ ᾦ — τοῦ ἡ om. Κ 14 ἐντεθὲν Mt: ἐντεῦθεν GK τοσοῦτον M 15 ὅσον KM alteram ὁ om. M 15. 16 τῆς ἐπὶ τοῦ ἀέρος — κινήσεως KM: om. G: τῆς ἐπὶ τοῦ πλήρους — κινήσεως supplevit t 17 ἐν τῷ τοσούτῳ ο Aristotelis libri praeter F ὅσον Gt: ὅσ’ M: ὅσος Κ τῶ ἡ Κ τὴν om. KM 19 τοσοῦτον KM 20 δ] τετάρτου G δὲ om. G 21 χρόνος om. G τοῦ χρόνου] (??) τὸν χρόνον M λε’ Κ 22 ὁ ε] ὁ πέμπτος G πλεῖον altero loco Κ 23 αὐτὴν α om. M 24 προσἐθεικε Κ 25 ἐντηθἐντος Κ 26 ὑπεθἐμί M, cf. ad p. 14,15)[*](p. 216a2)

ἐὰν τοίνυν μηδὲν ᾖ σῶμα ἐν τῷ ζ, ἔτι θᾶττον. ἀλλ’ "[*](q 8v) ἦν ἐν τῷ ἡ· ὥστ’ ἐν ἴσῳ χρόνῳ δίεισι πλῆρές τε ὂν καὶ κενόν· ἀλλ’ ἀδύνατον.

Δύο ἄτοπα ἑπόμενα τῇ ὑποθέσει ἐν τῷ συμπεράσματι συνήγαγεν. ἐδείχθη μὲν γὰρ ὅτι τὸ ἁ ἐν τῷ ἡ χρόνῳ κινηθήσεται ἐπὶ τοῦ λεπτοτάτου σώματος τοῦ ἐντεθέντος ἐν τῷ κενῷ, ὑπέκειτο δὲ καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐν τῷ κενῷ διὰ τοῦ η χρόνου κεκινημένον τὴν αὐτὴν διάστασιν, ἐν ἴσῳ ἄρα χρόνῳ τὸ αὐτὸ ἁ πλῆρές τε ὂν καὶ κενὸν τὸ αὐτὸ διάστημα τὸ ζ κινηθήσεται, ὅπερ ἀδύνατον. τοῦτο μὲν οὖν αὐτὸς ὕστερον ἐπήγαγεν, ἄλλο δὲ πρὸ τούτου συνήγαγεν ἄτοπον, ὅτι τὸ αὐτὸ ἐν ἴσῳ καὶ ἐλάττονι χρόνῳ κινηθήσεταρ, ὅπερ ἄτοπον. εἰ γὰρ ἐν τῷ ἡ χρόνῳ ἐκινήθη τὴν ζ διάστασιν σώματος πλήρη, δῆλον δήπου ὅτι εἰ κενὴ ὑπάρχει | ἡ αὐτὴ διάστασις, ἐν [*](r 1r) ἐλάττονι ἄν αὐτὴν ἐκινήθη (ἀκόλουθον γάρ)· ὑπέκειτο δὲ τὴν ζ διάστασιν κενὴν οὖσαν ἐν τῷ ἡ χρόνῳ κεκινῆσθαι· τὸ αὐτὸ ἄρα ἐν πλείονι καὶ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ κινηθήσεται, ὅπερ ἄτοπον.

[*](p. 216a4)

Φανερὸν τοίνυν ὅτι εἰ ἔσται τις χρόνος ἐν ᾧ τοῦ κενοῦ ὁτιοῦν οἰσθήσεται.

Δῆλον, φησίν, ὅτι τῇ ὑποθέσει τῇ λεγούσῃ κινεῖσθαί τι διὰ κενοῦ ἠκολούθησε τοῦτο τὸ ἀδύνατον, τὸ ἐν ἴσῳ χρόνῳ πλῆρές τε διεξιέναι καὶ κενόν. καὶ τοῦτον ἀναλαμβάνων τὸν λόγον συντόμως κατασκευάζει· ἔσται γάρ τι, φησίν, ἀνάλογον σῶμα ἕτερον πρὸς ἕτερον ὡς χρόνος πρὸς χρόνον, τουτέστι δυνατὸν ἀναλογίαν τινὰ σωμάτων λαβεῖν τοιαύτην, ἣν ἔχει χρόνος πρὸς χρόνον ἀναλογίαν. ὥστε εἰ λάβω λεπτομερὲς σῶμα τοῦτον τὸν λόγον ἔχον πρὸς ἀέρα, ὃν ἔχει ὁ χρόνος ἐν ᾧ ἐκινεῖτο διὰ τοῦ ἀέρος πρὸς τὸν χρόνον ἐν ᾧ ἐκινεῖτο διὰ τοῦ κενοῦ, συμβήσεται τὰ εἰρημένα.

[*](p. 216a8)

Ὡς δὴ ἐν κεφαλίῳ εἰπεῖν, δῆλον τὸ τοῦ συμβαίνοντος αἴτιόν ἐστι.

τὴν αἰτίαν, ἐξ ἧς τῇ ὑποθέσει τοῦ κενοῦ ἠκολούθησε τὰ εἰρημένα ἄτοπα, προστίθησι. διὰ τοῦτο γὰρ ἠκολούθησε τῇ ὑποθέσει τοῦ κενοῦ [*](1. 3 ἔτι — ἀδύνατον om. Κ 4 ἑπόμενα] ἐποτηθέμενοι Κ 5 ἡ] ἑ K 7 κεκινημένον Κ ἴσῳ] ὅσω Κ 9 ὕστερον αὐτὸς M ἐπηγάγαγεν (sic) Κ ἄλλου M 10 καὶ ἐν ἐλάττονι Κ 12 δήπου om. Κ εἰ] ἡ G 13 ἐλάττωνι ἄν αὐτὴ Κ 14 κεκινεῖσθαι Κ 16 ὅτι om. Κ ἔσται Κ: ἔστι Mt 16. 17 τις — οἰσθήσεται om. Κ 19 τοῦτο ἀδύνατον τῶ ἐν Κ τε GKM: τι t 20 τοῦτο t 21 τι om. M 22 τινῶν Κ 23 ἀναλογίαν om. Gt 26 lemma habet G δὴ GK: δὲ M: δ’ t 26.27 δῆλον — ἐστι om. Κ 27 laxiGMt: om. Aristoteles (praeter F) 28 ἐξ ἡ G: δι’ ἣν ἐξῆς (sic) t 28. 29 ἠκολούθησε τὰ— τοῦ κενοῦ om. G 29 ἠκολούθησεν ἐν τῆ Κ)

τὸ ἄτοπον, διότι δεδωκότες ἐν κενῷ κίνησιν γίνεσθαι δίδομεν εὐθὺς καὶ τὸ [*](r 1r) κενὸν λόγον ἔχειν πρὸς πλῆρες· ἀνάγκη γὰρ πάσης κινήσεως π.ρὸς κίνησιν λόγον ἐχούσης, διότι ἐν χρόνῳ πᾶσα κίνησις, καὶ τοῦ χρόνου πρὸς τὸν χρόνον ἀκολούθως καὶ τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες λόγον ἔχειν. ἐπεὶ οὖν οὐκ ἔστι λόγος τις τοῦ κενοῦ πρὸς σῶμα, ὑποτιθέμεθα δὲ τὸ μὴ ὅν, εἰκότως ψευδεῖ ὑποθέσει τὸ ἄτοπον ἕπεται.

[*](p. 216a 12)

Κατὰ δὲ τὴν τῶν φερομένων ὑπεροχὴν τάδε.

εἰπὼν ὅτι παρὰ δύο αἰτίας συμβαίνει τὸ ἀνισοταχῶς κινεῖσθαι, “ἢ τῶ διαφέρειν τὸ δι’ οὗ, ἢ τῷ διαφέρειν τὸ φερόμενον ἄν τἄλλα τὰ αὐτὰ ᾖ’’, δείξας οὖν ἐκ τῶν δι’ ὧν γίνεται κίνησις, ὅτι ἀδύνατον κενοῦ ὄντος κίνησιν εἶναι, βούλεται νῦν ἐπὶ τὸ λοιπὸν μετελθεἰν καὶ δεῖξαι ἐξ αὐτῶν τῶν κινουμένων, ὅτι εἰ κενὸν ἦν, ἀδύνατον ἦν κίνησιν εἶναι. τῆς γὰρ ἀνίσου τῶν κινουμένων φορᾶς ἡμεῖς μέν, ὅσοι μὴ διὰ κενοῦ λέγομεν τὴν κίνησιν γίνεσθαι, φυσικωτάτας ἀποδιδόναι τὰς αἰτίας ἔχομεν ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν δι’ οὗ, ὥσπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ἀλλὰ καὶ ἐξ αὐτῆς τῶν κινουμένων τῆς ἑτερότητος· κἂν γὰρ τὸ αὐτὸ ᾖ δι’ οὗ ἡ κίνησις, διάφορα δὲ τὰ κινούμενα ἢ τῷ βάρει ἢ τοῖς σχήμασι. θᾶττον καταφέρεται τὸ βαρύτερον, ἐὰν τοῖς σχήμασι τὰ αὐτὰ ᾖ. καὶ ἡ αἰτία δήλη· ἐπεὶ γὰρ διὰ 30 σώματος ἡ κίνησις, τὸ δὲ βαρύτερον μᾶλλον διαιρεῖ τῇ δυνάμει, εἰκότως καὶ θᾶττον καταφέρεται. κἄν τὸ αὐτὸ δὲ βάρος ἔχῃ, τοῖς σχήμασι δὲ διαφέρῃ ἀλλήλων, καὶ τὸ μὲν ἢ σφαιρικὸν ἢ ὀξὺ τύχῃ, τὸ δὲ πλατὺ καὶ πεταλῶδες, κἄν τὸ ἴσον ἔχωσι βάρος, θᾶττον τὸ ὀξὺ καὶ σφαιρικὸν καταφέρεται τοῦ πλατέος· τὸ μὲν γὰρ πλατὺ ὑπὸ πλείονος ἀνέχεται σώματος, βράδιον δὲ τὸ πλεῖον κατασπᾶται ἢ διαιρεῖται ὑπὸ τῆς ἀμβλύτητος τοῦ σχήματος, τὰ δὲ ὀξέα καὶ τὰ σφαιρικὰ ὑπὸ ἐλάττονος ἀνέχεται σώματος, διὸ θᾶττον διαιρεῖται τὰ ὑποκείμενα. καὶ ταῦτα καὶ οἱ τὰς βαναύσους τέχνας μετοίντες ἐπίστανται· τὰς γοῦν μολιβδίδας οἱ ναῦται διὰ τοῦτο βαρείας ἐξαρτῶσι, διὰ τὸ θᾶττον καταφέρεσθαι, καὶ οἱ ἁλιεῖς τοῖς λίνοις [*](1 τοῦ ἀτόπου G δεδωκότης (sic) Κ διδῶμεν G: διδόαμεν t 2 πρὸς τὸ πλῆρες Gt 5 πρὸς τὸ σῶμα Gt 6 ψευδῆ Κ 7 τὴν om. Κ 8 εἰπὼν p. 215a 26 o περὶ δύο Gt 9 τῶ (priore loco) KM: τῶ G: τὸ t τῷ (altero loco) KM: τὸ Gt ἄν τἄλλα M: ἀντάλλα K: ἄν τὰ ἄνα (it ταῦτα Κ 10 οὖν] δὲ t 13 λέγομεν KM: om. G: φαμὲν t 14 φυοικοτάτς t οὐ μόνον ἐκ τῆς probabiliter t 15 οὗ] ὧν t αὐτῶν Vatic. 1028: an proximum τῆς delendum? 17. 18 τὸ βαρύτατον M 17 ἢ τῳ] ἡ τῶ Κ 18 ἡ om. Κ 19 διαιρεῖται primitus Κ 21 δαφἐρη t: διαφέρει GM: διαμε Κ ἡ (ante σφαιρικὸν) M: ἠ’ GKt ὀξὺ τύχη M: ὀξυντήχη K: οὓ, εἰ τύχη τύχοι t) Gt 24 δὲ καὶ τὸ πλεῖον G κατασπᾶται κτλ.] cf. Themist. p. 298,29 τα 25 σχἐματος et ὀξεῶ Κ σφ’ σφαιρικὰ M 26 καὶ ταῦτα κτλ.] cf. Themist. p. 297,25 sqq. 27 μετιόντες om. Κ γοῦν om. M μολιβδίδας KM: μολιβδίνας Gt 28 βαρείας corruptum videtur καὶ οὐ πλατείας, ὠὰ περιφερεῖς καὶ συνηγμένας post καταφέρεσθαι addunt Gt οἱ om. M ἁλίοις Κ: ἀλιεῖς t λινοῖς Κ)

διὰ τοῦτο προσπλέκουσι τὸν μόλιβδον. ἡμεῖς μὲν οὖν, φησί, ταύτην ἀποδίδομεν τῆς ἀνισοταχοῦς κινήσεως τὴν αἰτίαν, ὅσοι δὲ διὰ κενοῦ τὴν κίνησιν γίνεσθαι λέγουσι, τίνα αἰτίαν τῆς ἀνισότητος τῶν κινήσεων ἀποδοῖεν; τί γὰρ ἕξει πλέον διὰ κενοῦ κινούμενος ὁ μόλιβδος τοῦ φελλοῦ; ὁμοίως γὰρ ἀμφοτέροις εἴκει τὸ κενόν, μᾶλλον δὲ οὐδὲ εἴκει (σωμάτων γὰρ τὸ εἴκειν), ἀλλ’ ἀμφότερα ὁμοίως δι’ αὐτοῦ χωρεῖ ὑπὸ μηδενὸς ἐμποδιζόμενα. ἰσοταχῆ ἄρα πάντα ἔσται ἐπὶ τοῦ κενοῦ κινούμενα. ἀλλ’ ἀδύνατον· οὐκ ἄρα κίνησις ἐν κενῷ γένοιτ’ ἄν.

οἱ μὲν εἰσάγοντες, φησί, τὸ κενόν, ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ᾤοντο δεικνύναι ὅτι ἔστι κενόν, ὁ δὲ λόγος τοὐναντίον ἔδειξεν ὅτι εἰ ἔστι κενόν, ἀδύνατον εἶναι κίνησιν. οὕτω μὲν οὗν ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ἔδειξεν ὅτι τὸ κενὸν οὐκ ἔστι, καὶ αὐτὸ δέ, φησί, καθ’ αὑτὸ ἐπισκοποῦσι τὸ κενὸν δειχθείη, φησίν, ὡς ἀληθῶς κενόν, τουτέστι μάταιον καὶ εἰς οὐδὲν τοῖς οὖσι συμβαλλόμενον. ἐπειδὴ γὰρ οἱ τὸ κενὸν εἰσάγοντες καὶ ὡς τόπου χρείαν παρέχον τοῖς οὖσιν, οὕτως αὐτὸ ἐτίθεντο, δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ οὕτως ἐνδέχεται εἶναι τὸ κενόν. λημμάτιον δὲ προλαμβάνει τοιοῦτον· ἐάν, φησί, ξύλινος κύβος ἐντεθῇ ἐν ὕδατι, τοσοῦτον ὕδωρ ὑπείκει τῷ κύβῳ, ὅσος ἐστὶν αὐτὸς ὁ ξύλινος κύβος. ὁμοίως κἄν ἐν ἀέρι, κἂν ἐν οἱῳδήποτε ὑπεικτικῷ σώματι. ὅταν οὖν ἐν τῷ κενῷ ἐντεθῇ ὁ κύβος, πότερον ὑπεξίσταται τῷ κύβῳ ἴσον κενὸν τῷ μεγέθει τοῦ κύβου; καὶ πῶς ἂν ἐκσταίη τὸ κενόν; εἰ δὲ μὴ ὑπεξίσταται ἐντεθέντι τῷ κύβῳ ἀλλὰ μένει, τοσοῦτον δηλονότι τοὐ κενοῦ καθέξει | διάστημα ὁ κύβος, ὅσον καὶ αὐτός ἐστιν· ὥστε τὸ τοῦ [*](r 1v) κύβου διάστημα χωρήσει διὰ ἴσου διαστήματος τοῦ κενοῦ, καὶ ἐφαρμόσουσιν ἀλλήλοις τὰ διαστήματα. ὥσπερ γάρ, φησίν, εἰ μὴ μεθίστατο τῷ κύβῳ τὸ ὕδωρ ἢ ὁ ἀήρ, ἐντιθέμενος ἄν ἐν αὐτῷ διὰ τοσούτου ὕδατος ἢ ἀέρος ἐχώρει, ὅσος ἐστὶν αὐτός, οὕτως εἰ μηδέν ἐστιν ἐν τῷ κενῷ τὸ ὑπεξιστάμενον, τὸ ἴσον ἑαυτῷ ὁ κύβος τοῦ κενοῦ κατασχήσει διάστημα. διάστημα δέ, φησί, διαστήματος κατ’ αὐτὸ τοῦτο οὐδὲν διοίσει· κἂν γὰρ ἔχῃ ποιότητας τὸ τοῦ κύβου διάστημα ἐπισυμβάσας αὐτῷ, ἀλλ’ οὐχ ᾗ πεποίωται, ταύτῃ ἐστὶν ἐν τόπῳ, ἀλλὰ μόνον ᾗ διαστάσεις ἔχει· ὥστε κἂν χωρισθῇ πάντων τῶν παθῶν, λευκότητος θερμότητος ἀντιτυπίας βάρους καὶ τῶν λοιπῶν, καὶ μείνῃ μόνον τὸ διάστημα, οὐδὲν ἧττον ἐν τόπῳ ἐστὶ καὶ ἴσον ἑαυτῷ [*](1. 2 ἀποδίδομεν Κ: ἀποδιδῶμεν G: ἀποδιδόαμεν Mt 2 ὅσα G διὰ τοῦ κενοῦ M 3 τίν ? 4 κινούμενον Κ φελοῦ Κ 5 ἀμφοτέροις ἥκει G τὸ κενοῦ (sic) M σωμάτων κτλ.] hinc emendandus Theraist. p. 298, 19 6 εἴκειν Κ 8 ἐν κενοῦ t 9 οἱ μὲν οὑν fort, recte Mt 10 ὅτι ἔστι Gt: ὅτι οὐκ ἔστι KM 13 δειχθείη ἄν (om. φησίν) eiuendat (cf. ad p. 663,14) t: φανείη ἄν Aristoteles (p. 216a 27 ἀληθῶς ὃν κενόν t 15 παρέχον KM: παρέχοντες Gt ἐπιτίθενται M 16 προσλαμβάνει Κ 17 ὑπήκει Κ 20 ἄν ἐκτέει (sic) Κ 21 ἐντεθεὶ Κ 21. 22 τοῦ κενοῦ δηλονότι M 22 ὥστε] ὅσο (sic) Κ τὸ ora. M 27 κατασχέσει Κ 28 φησί om. G διαστήματι Κ κατ’ αὐτὸ t: καθ’ αὑτὸ GKM, itemque p. 662, 16 ἔχοι Κ 29 ἐπισυμβὰν ᾶν Κ) KM οὐχ ᾗ] οὐχὶ G 30 ἐν τῷ τόπῳ Gt ᾖ Gt: εἰ KM χωρίσω πάντων Gt: χωρισθήσω τῶν τῶν χωρισθέντων M, at cf. Themist. p. 301,2 31 βάρη G 32 καὶ μήνει Κ)

κατέχει τοῦ κενοῦ μέρος· κατ’ οὐδὲν γὰρ τούτων ἐν τόπῳ ἦν, οὐχ ὡς [*](r 1v) λευκὸς οὐχ ὡς θερμός οὐχ ὡς βάρος ἔχων, ἀλλὰ καθὸ διαστάσεις ἔχει. ἐπεὶ οὖν καὶ τοῦτό ἐστιν ἐν τόπῳ, ἐὰν χωρισθῇ πάντων τῶν ἄλλων, ἃ μηδὲν αὐτῷ εἰς τὸ ἐν τόπῳ εἶναι συμβάλλονται, τί διοίσει τοὐ διαστήματος τοῦ κενοῦ, ὃ γέγονεν αὐτῷ τόπος; εἰ δὲ μηδὲν διοίσει κἀκεῖνο γὰρ διάστημά ἐστιν ἀπαθὲς καὶ τοῦτο), τί ἐδέησεν ἔξωθεν ἕτερόν τι διάστημα περιβαλεῖν τοῖς σώμασιν; εἰ γὰρ οἴκοθεν ἔχει τὸ διάστημα ἕκαστον τῶν σωμάτων, τί ἐδέησεν ἔξωθεν ἄλλου διαστήματος; μάταιον ἄρα τὸ ἔξωθεν διάστημα καὶ περιττόν, αὐτοῦ ἑκάστου ἐν ἑαυτῷ περιφέροντος τὸ διάστημα. καὶ εἰ δύο διαστήματα ὅμοια ἐχώρησαν δι’ ἀλλήλων καὶ ἐφήρμοσαν ἀλλήλοις, διὰ τί μὴ καὶ τρία καὶ ἄπειρα; καὶ εἰ τὸ κενὸν διάσημα ὃν οὐδὲν διοίσει τοῦ ἐγγινομένου ἐν αὐτῷ διαστήματος, κενὸν ἄρα ἐν κενῷ γέγονεν. ἔτι δὲ εἰ μεθίσταται ὁ κύβος κατ’ οὐδὲν ἄλλο ἀλλ’ ἢ καθὸ διάστημά ἐστιν, ἐπεὶ καὶ καθὸ διάστημά ἐστι μεταβάλλει τόπον ἐκ τόπου, κινούμενα δὲ τὰ σώματα τὸ οἰκεῖον συμμεταφέρει διάστημα, τὸ δὲ διάστημα κατ’ αὐτὸ τοῦτο οὐδὲν διαφέρει τοῦ ὡς κενοῦ διαστήματος, περιττὸν ἄρα καὶ μάταιον ἄλλο διάστημα τοῖς σώμασιν ἔξωθεν ἐπινοεῖν, ἑκάστου τὸ ἴδιον συμπεριφέροντος διάστημα· εἰ γὰρ ὁ τόπος διάστημα, τὸ δὲ ἑκάστου διάστημα ἐν ἑκάστῳ ἐστί, μηδὲν διαφέρον γε κατὰ τοῦτο τοῦ ἔξω διαστήματος, μάταιον τὸ ἕτερον παρεισκυκλεῖν διάστημα ἔξωθεν παρὰ τὸ ἐνυπάρχον ἑκάστῳ. τί γὰρ λυσιτελεῖ τὸ ὅμοιον ἐν τῷ ὁμοίῳ γενέσθαι; καὶ εἰ τὰ σώματα ᾗ διαστήματά ἐστιν ἑτέρων διαστημάτων δεῖται, καὶ τὸ κενὸν διάστημα ὂν δέοιτο ἂν ἑτέρου διαστήματος· ὥστε γένοιτ’ ἂν τὸ κεν·ὸν ἐν κενῷ, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. οὐκ ἄρα οὐδ’ ὡς τόπον ἐνδέχεται εἶναι τὸ κενόν. εἰ τοίνυν μήτε τὴν τοὐ τόπου χρείαν παρέχει μήτε κινήσεως αἴτιόν ἐστι, τοὐναντίον δὲ καὶ ὂν ἀναιρεῖ τὴν κίνησιν, ἔοικε μηδαμῶς εἶναι τὸ κενόν.

[*](p. 216a 13)

Ὁρῶμεν γὰρ τὸ μείζω ῥοπὴν ἔχον βάρους ἢ κουφότητος, ἐὰν τἄλλα ὁμοίως ἔχῃ τοῖς σχήμασι.

Τοῦ αὐτοῦ γὰρ ὄντος δι’ οὗ φέρονται, καὶ ὁμοιοσχήμων ὄντων τῶν φερομένων, ἀνίσων δὲ τοῖς βάρεσιν, ἣν ἀναλογίαν ἔχει τὸ βάρος πρὸς τὸ βάρος, ταύτην ἀνάγκη ἔχειν καὶ τὴν κίνησιν πρὸς τὴν κίνησιν· ὅσῳ γὰρ ὑπερέχει τὸ βαρύτερον, τοσούτῳ θᾶττον κατενεχθήσεται. ἐὰν δὲ τοῖς σχή- [*](1 μέρους K: μέρους vel μέρη M 5 γέγονεν ἐν Κ 6 καὶ τοῦτό τι ἐδέησεν G post τί addit οὖν t 8 ἀλλ’ οὐ διαστήματος G 12 ἐγγινομένου Κ: ἐγγενομένου M: γενομένου G: γινομένου t ἐν ἑαυτῶ Κ 13 οὐδένα Κ ἄλλο ἀλλ’ ἡ KM: ἄλλο, ἢ Gt 14 ἐπειδὴ M 15 συμφέρει M 16 κατ’ αὐτὸ] cf. ad p. 661,28 21 ἑκάστῳ] ἑκά (sic) Κ λυσιπελεῖ t 22 ἧ διάστημα Κ 23 ἑτέρου διαστήματός τινος Gt 26 ἐστι] εἶναι Κ δὲ (om. καὶ) ὃν ἀναιροῖ Κ 28 τὸ μείζω ῥοπὴν ἔχον βάρους βάρος Κ) KM: τὰ μείζω ῥοπὴν ἔχοντα ἢ βάρους t cum Aristotele 28. 29 ἡ κουφότητος —σχήμασι om. Κ 29 ’XXaM: τ’ ἄλλα t 30 ὁμοιοσχήμων GK: ὁμοιοσχημόνων Mt 31 ἄνισον Κ 31. 32 πρὸς τὸ βάρος iterat M 33 τοσοῦτο Κ)

σφαιροειδοῦς ἐν ἴσῳ χρόνῳ διὰ τοῦ αὐτοῦ διαστήματος κταφέρεσθαι· εἰκὸς δὲ καὶ ἐν πλείονι κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τε τοῦ βάρους ὑπεροχῆς καὶ του σχήματος.

[*](p. 216a 19)

Ἢ γὰρ σχήματι διαιρεῖ ἢ ῥοπῇ.

Ἢ γὰρ τῷ βάρει ὠθούμενος ὁ ἀὴρ ὑπεξιστάμενος σχίζεται, ἢ τῇ ὀξύτητι τοῦ σχήματος εὐδιαίρετος ὢν μερίζεται. καὶ ἡ σφαῖρα κατὰ σημεῖον ἄρχεται τῆς τομῆς. διὰ τοῦτο χαλκός τε καὶ μόλιβδος πλατέα μὲν ἐποχεῖσθαι δύναται ἐν ὕδατι, σφαιρικὰ δὲ ὄντα ἢ κυλινδρικὰ οὐκέτι, κἂν πολλῷ μικρότερα ᾖ τῷ βάρει. εἰ οὖν τὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις γίνεται κενὸν ἦν, ἰσοταχῶς δηλονότι πάντα ἂν κατηνέχθη· τί γὰρ ἦν τὸ κωλῦον μὴ ἰσοταχῶς κινεῖσθαι μηδενὸς ὄντος τοὐ κωλύοντος τῇ διαιρέσει; ἀλλ’ ἀδύνατον ἰσοταχῶς πάντα κινεῖσθαι· ὥστε καὶ κενὸν εἶναι ἀδύνατον.

[*](p. 216a26)

Καὶ καθ’ αὑτὸ δὲ σκοποῦσι φανείη τὸ λεγόμενον κενὸν ὡς ἀληθῶς κενόν.

Καθ’ αὑτό, τουτέστι χωρὶς τῆς κατὰ τόπον κινήσεως· ἀνωτέρω γὰρ ἐκ τοῦ μὴ δύνασθαι δι’ αὐτοῦ γενέσθαι τὴν κατὰ τόπον κίνησιν ἀνῄρει ὅτι ἔστι κενόν, νῦν δὲ οὕτως αὐτὸ σκοπεῖ, ὡς ἂν εἰ καὶ μὴ ἦν ἡ κατὰ τόπον κίνησις. ἢ ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι οἱ λέγοντες εἶναι τὸ κενὸν διὰ τὸ κίνησιν εἶναι “ἀποκεκριμένον” καὶ | καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον τὸ κενὸν ὑποτίθενται, [*](r 2r) οἱ δὲ τοῦτο λέγοντες οὐδὲν διαφέρουσι τῶν τὸν τόπον διάστημα εἶναι λεγόντων, ὥστε δεδειγμένου τοῦ μὴ εἶναι τὸν τόπον διάστημά τι κεχωρισμένον καθ’ αὑτὸ συναποδεδειγμένον ἄν εἴη τὸ μηδὲ κενὸν εἶναι, διὰ τοῦτο ἐπήγαγεν ὅτι καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτό, χωρὶς τοῦ συνανῃρῆσθαι αὐτὸ τῷ διαστηματικῷ τόπῳ, δειχθείη ἂν μὴ δυνάμενον ὑπάρχειν.

[*](p. 216a 29)

οὕτω καὶ ἐν ἀέρι· ἀλλὰ τῇ αἰσθήσει ἄδηλον.

Καὶ ἐπὶ τοῦ ἐν ἀέρι, φησίν, ἐντιθεμένου σώματος τὸ αὐτὸ συμβαίνει· ὑπεξίσταται γὰρ τοσοῦτος ἀὴρ τῷ ἐντεθέντι σώματι, ὁπόσον ἐστὶ καὶ τὸ [*](1 διαφέρει Κ τι ἧττον II πλατὺ GKM: ὀξὺ t, sed gravior subest corruptela (cf. p. 060,20 sqq.) 3 τὴν oin. Gt 4 τῆς τοῦ σχήματος t 5 ἡ ῥοπή Κ 7 ὢν] ὢ Κ κατὰ om. G 9 ἡ] καὶ Κ 10 πολλῶ σμικρότερα M τὸ βάρει t 12 ante κινεῖσθαι addunt πάντα Mt ἀλλὰ t U. 15 φανείη — ἀληθῶς κενόν om. Κ U φανείη M: φανείη ἄν t Aristoteles, at cf. ad p. 661,13 16 τότ’ ἔστι Κ 18 οὕτως αὐτὸς Κ.. αὐτὸ οὕτως M 19 λἐγοντις t 19. 20 διὰ τὴν κίνησιν M 20 ἀποκεκριμένον] ἀποκρινόμενον typothetae errore in Bekkeri Aristotele (p. 216a 24 21 τὸν om. Κ 22 τοῦ] τὸ Κ μὴ δὲ εἶναι G 23 συναποδεδογμένον G 24 συναναιρεῖσθαι 31 26 ἀλλὰ τῆ αἰσθήσει ἄδηλον om. Κ 27 Ἀλλὰ καὶ ἐπὶ Mt ἐν om. Κ 28 ἐπιθέντι M)

σῶμα, ἀλλ’ ἐπειδὴ μὴ ἀντιλαμβάνεται ἡ ἡμετέρα αἴσθησις τοῦ ἐξισταμένου [*](r 2r) ἀέρος διὰ τὸ ἄχρουν, ταύτῃ δοκεῖ μηδὲν ὑπεξίστασθαι. ἀλλ’ εἰ καὶ τῆ αἰσθήσει ἄδηλον τοῦτο, ἀλλ’ οὖν τῷ λόγῳ πάνυ ἐστὶ πρόδηλον· εἰ γὰρ σῶμα ὁ ἀήρ, ἀδύνατον δὲ δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, ἀνάγκη " ἄρα πᾶσα ὑπεξίστασθαι τὸν ἀέρα τῷ ἐντιθεμένῳ ἐν αὐτῷ σώματι.

[*](p. 216a29)

Καὶ ἀεὶ δὴ ἐν παντὶ σώματι ἔχοντι μετάστασιν, ἐφ’ ὃ πέφυκε συνίστασθαι, ἀν’ ἄγκη, ἄν μὴ συμπιλῆται, μεθίστασθαι.

Ἔχοντι μετάστασιν εἶπε διὰ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη· ταῦτα γὰρ δηλονότι μετάστασιν οὐκ ἔχει, ἐπεὶ μηδὲ βάρος μηδὲ κουφότητα· ἐξ ἀξαιρέσεως γάρ ἐστι καὶ ἐν ἐπινοίᾳ. ἐν παντὶ οὖν σώματι, φησίν, ἐν ᾧ ἄν τεθῇ ὁ κύβος, ἐπ’ ἐκεῖνο ὑπεξίσταται τῷ κύβῳ τὸ σῶμα, ἐφ’ ὃ καὶ πέφυκε φέρεσθαι, οἷον εἰ ἐν ὕδατι ἐντεθῇ, ἐπὶ τὸ κάτω ὑπεξίσταται τῷ κύβῳ τὸ ὕδωρ κατώφορον γὰρ τὸ ὕδωρ), εἰ δὲ ἐν πυρὶ τεθῇ λίθινος κύβος, ἐπὶ τὸ ἄνω ἐξίσταται καὶ μεταχωρεῖ τῷ λίθῳ τὸ πῦρ· ἀνώφορον γὰρ δηλονότι, εἰ μὴ ἄρα βιάζοιτο· εἰ γὰρ μὴ ἔχοι τὸ πῦρ ποῦ χωρῆσαι ἐπὶ τὸ ἄνω κωλύοντος στερεωτέρου σώματος τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω πρόοδον, ἐπὶ τὸ κάτω δηλονότι χωρεῖ ἀντιπαραχωρῆσαν τῷ ἐντεθέντι. ὁμοίως καὶ ἐν τῷ ὕδατι τῷ ἐν τῇ λεκάνῃ οὐκ ἐπὶ τὸ κάτω μεταστήσεται τὸ ὕδωρ κωλύεται γὰρ ὑπὸ τοῦ ἀνέχοντος σώματος στερεωτέρου ὄντος), ἀλλ’ ἐπὶ τὸ ἄνω διὰ τὴν βίαν. τὸ δὲ ἂν μὴ συμπιλῆται, οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ ἐρίου· τοῦτο γὰρ συμπιλούμενον εἰς ἑαυτὸ ἀντιπαραχωρεῖ μὲν τῷ ἐντεθέντι, οὐ μέντοι ἐπὶ τὸ κάτω ἢ ἐπὶ τὸ ἄνω κινεῖται, ἀλλὰ μόνον εἰς ἑαυτὸ συμπιλεῖται. κἂν ἀὴρ δὲ τὸ αὐτὸ ὑπομείνειεν· δυνατὸν γὰρ ἅμα τῷ ἐντεθέντι κύβῳ τὸν ἀέρα μήτε ἄνω μήτε κάτω χωρῆσαι, ἀλλὰ πυκνωθῆναι εἰς ἑαυτὸν συμπιλούμενον, οὐχ ὡς τὸ ἔριον δηλονότι, ἀλλὰ ἀλλοιούμενον τῷ πυκνότερον γίνεσθαι. τὸ δὲ ἢ ἐπ’ ἄμφω, εἰ τὸ ἐν ᾧ ἐντίθεται μήτε ἄγαν βαρὺ μήτε μὴν κοῦφον, ἀλλ’ οἷον μέσον πὼς καὶ δυνάμενον ῥαδίως ἐφ’ ἑκάτερα χωρῆσαι, οἶός ἐστιν ὁ ἀήρ· εἰ γὰρ ἐν τούτῳ ἐντεθείη ὁ κύβος, δυνατὸν τὸν ἀέρα καὶ ἐπὶ τὸ ἄνω θλιβόμενον χωρῆσαι καὶ ἐπὶ τὸ κάτω, [*](1 ἡ ἡμέρα Κ, cf. ad p. 2,31 2 ἀέρος] ὕδατος M 6 δὴ] δὲ Κ 6. 7 ἔχοντι—μεθίστασθαι om. Κ 6 ἐφ’ ὃ t: ὑφ’ ὧ M 7 μεθίστασθαι utrobique Aristoteles, at cf. p. 665,13 8 ἔχον τί M τὰ μεγέθη τὰ μαθηματικά Gt 9 ἐπειδὴ M 11 πῶ GK: ἐντεθῆ Mt ἐκείνω KM 11.12 τὸ σῶμα— τῷ κύβῳ om. G 11 τὸ σῶμα om. superscr. Κ ἐφ’ ᾧ Κ 13 κατάφορον Κ 14 ἐξίσταται KM: ὑπεξίσταται Gt τὸ (ante πῦρ) om. Κ 15 ἄρα om. KM βιάζοιτο KM: σώζοιτο G: βιάζοι, τὸ err. typ. t ποῦ GKM: om. t, at cf. ad p. 51,14 17 καὶ ἐν Mt: κἂν ἐν GK: fort, κἀν 18 μεταστῆσαι M 19 τερεοτέρου t 20 ἄν] ἐὰν Κ τοῦ ἀερίου G 22 ἄνω ἡ ἐπὶ τὸ κάτω traiciunt Gt συμπιλῆται Κ 23 κἄν ἀὴρ δὲ KM: καὶ ἀὴρ γὰρ Gt ὑπομείνειεν M: ὑπομ;2ενειεν Κ: ὑπομένῃ ἄν G: ὑπομένοι ἄν t 24 ἑαυτὸν t: ἑαυτὸ GKM 26 οἷον εἰ τὸ t τίθεται M 27 βαρὺν Κ μὴν om. Gt ἀλλοῖον Κ πὼς G: πῶς KMt 29 χωρῆσαι KM: κινῆσαι G: κινηθῆναι t)

ὅποι ἂν ῥᾳδίαν εὕροι τὴν πάροδον. τὸ δὲ ἢ ὁποῖον ἄν τι ᾖ τὸ ἐντιθέμενον, [*](r 2r) εἰ μὲν οὕτως ἔχοι ἡ γραφή, λέγοι ἄν περὶ τοῦ σχήματος τοῦ ἐντιθεμένου, ὅτι τὸ αὐτὸ συμβήσεται, κἄν μὴ κύβος ᾗ τὸ ἐντεθέν, ἀλλὰ ἄλλο ὁποιονοῦν σχῆμα. εἰ δὲ ἔστιν ὅποι ἄν ᾖ, τουτέστιν ἐφ’ ὃ ἄν ἔχοι τὴν κίνησιν τὸ ἐντιθέμενον, λέγοι ἄν ὅτι τὸ σῶμα ἐν ᾧ ἐντίθεται ὁ κύβος, ἐπὶ τοῦτο χωρήσει, ἐφ’ ὃ ἄν καὶ τὸ ἐντιθέμενον χωρῇ, δηλονότι δραστικωτέρας οὔσης τῆς ῥοπῆς τοῦ ἐντιθεμένου· εἰ γὰρ μὴ εἴη δραστικωτέρα ἡ τοῦ ἐντιθεμένου δύναμις, οὐδὲ ὑποχωρήσει αὐτῷ τὸ ἐν ᾧ ἐντίθεται. εἰ μὲν γὰρ ἀνώφορον ᾖ τὸ ἐντιθέμενον, ἐπὶ τὸ ἄνω κἀκεῖνο ὠθήσει· ὁμοίως καὶ εἰ κατώφορον, ἐπὶ τὸ κάτω. τὸ δὲ ἢ ἐπ’ ἄμφω οὐ πάνυ ἁρμόσει κατὰ ταύτην τὴν ἐξήγησιν. ἢ τὸ ἐπ’ ἄμφω ὡς ἐν ὑποθέσει εἴρηται, ὅτι εἰ εἴη τοιοῦτον, ὥστε καὶ ἄνω καὶ κάτω χωρεῖν. τὸ δὲ ἐφ’ ὃ πέφυκε συνίστασθαι ἴσον ἐστὶ τῷ μεθίστασθαι. τὸ δὲ ἔχοντι μετάστασιν, τουτέστι πεφυκότι μετακινεῖσθαι· ἄν γὰρ ἀκίνητον ᾖ, οὐδ’ ὅλως γενήσεται ἐν τῷ τόπῳ αὐτοῦ τὸ ἐντιθέμενον.

[*](p. 216a33)

’Ev δὲ δὴ τῷ κενῷ τοῦτο μὲν ἀδύνατον.

To ὑπεκστῆναι δηλονότι τῷ ἐντιθεμένῳ σώματι· οὐ γάρ ἐστι σῶμά τι τὸ κενόν, ἵνα καὶ ὑπεκστῇ τῶ κύβω ἐντιθεμένῳ ἐν αὐτῷ. ἀνάγκη οὖν ἐντιθεμένου τοῦ κύβου μὴ μετακινεῖσθαι τὸ κενόν, ἀλλὰ μένειν· πῶς γὰρ ἂν τὸ κενὸν κινηθείη; εἰ δὲ μένει, δῆλον ὅτι ἴσον διάστημα τοῦ κενοῦ, ὅσον ἐστὶ καὶ τὸ τοῦ κύβου, ἐχώρησε δι’ ὅλου τοῦ κύβου, ἤτοι καὶ τὸ τοῦ κύβου διάστημα διὰ ἴσου διαστήματος τοῦ κενοῦ· ταὐτὸν γάρ ἐστι.

[*](p. 216b4)

Ὃ εἰ καὶ θερμὸν καὶ ψυχρόν ἐστιν ἡ βαρὺ ἢ κοῦφον, οὐδὲν ἧττον ἕτερον τῷ εἶναι πάντων τῶν παθημάτων ἐστί. |

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ὥσπερ ἂν εἰ μὴ ὑπεξίσταται τῷ κύβῳ τὸ ὕδωρ, [*](r 2v) ἐχώρησαν ἂν δι’ ἀλλήλων τὰ δύο σώματα, οὕτως ἐπειδὴ τὸ κενὸν οὐχ ὑπεξίσταται, χωρήσουσι δηλονότι δι’ ἀλλήλων τό τε τοῦ κύβου διάστημα [*](1 ὅποι ἄν scrips!: ὁποίαν GMt: ὁποίαν Κ πάραδον M 1. 2 τὸ δὲ —ἐντιθέμενον om. G: τὸ δὲ om. t 1 ἦ Kt: εἴη M 2 ἔχοι GM: ἔχει Kt λέγοιεν ἂν GK 3 μὴ κύβος] μῆκος Κ ἐντεθέν] ἐντεῦθεν Κ 4 ἄν ἦ KM: ἄν εἴη Gt: fort, ἄν ἴη ἔχοι GMt: ἔχει Κ 6 χωρῇ] χωρεῖ Κ 8 αὐτὸ M 9 ἦ GKM: εἴη t 10 κατόφορον Κ ἢ Gt: ἓν M: om. Κ 12 τοσοῦτον primitus M 13 τῷ] τὸ Κ τὸ] τῶ G 14. 15 γεννήσεται Κ 15 τῷ om. t 16 τὸ κενὸν Κ τοῦτο μὲν ἀδύνατον om. Κ: ante explanationem iterat t 17 τῶ ὑπεστῆναι (sic) Κ 18 ὑπέστη K ante τῷ addit δηλονότι M ἐντιθέμενον M οὖν om. KM 21 ἤτοι GKM: ὥστε t 22 δι’ ἴσου t 23 ὃ rubro addendum om. Κ καὶ ψυχρόν ἐστιν KM: ἐστιν ἢ ψυχρόν t: hoc vel ἢ ψυχρόν ἐστιν Aristotelis libri 24 οὐδὲν — ἐστί om. Κ ἕτερον M: ἕτερον, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον t et Arist. cod. I τῷ t: τοῦ M 27 post οὐκ’ (sic) ὑπεξίσταται iterata τῶ κύβω — σώματα delet Κ χωρίσουσι Κ)

καὶ τὸ τοῦ κενοῦ, ἵνα μή τις εἴπῃ ἀλλὰ σῶμα μὲν διὰ σώματος ἀδύναιον [*](r 2v) χωρῆσαι, τὸ μέντοι κενὸν σῶμα μὲν οὐκ ἔστιν (ἀπαθὲς γάρ), διάστημα δέ· ὥστε οὐκ εἰ σῶμα διὰ σώματος χωρῆσαι ἀδύνατον, ἤδη διὰ τοῦτο καὶ διάστημα <διὰ> διαστήσαντος ἀδύνατον χωρῆσαι’, φησὶν ὅτι κατ’ οὐδὲν ἄλλο ἐν τόπω ἐστὶ τὰ σώματα ἢ καθὸ διαστήματά εἰσιν. εἰ γὰρ καὶ συμβέβηκε τῷ ἐν τόπῳ τὺ ἔχειν βάρος ἢ κουφότητα ἢ τῶν ὤων τινὰ ποιοτήτων, ἀλλ’ οὐχ ᾗ πεποίωται, ταύτῃ ἐν τόπῳ ἐστίν, ἀλλ’ ᾗ διάστημα ἔχει· φέρει μὲν γὰρ ἡ βαρύτης ἢ ἡ κουφότης εἰς τὸν αὐτοῦ τόπον, τὸ δὲ ἐν τόπῳ εἶναι κατ’ οὐδὲν ἄλλο ἔχει ἢ κατὰ τὸν ὄγκον. καὶ τὰ σώματα γοῦν ἀδύνατόν φαμεν χωρεῖν δι’ ἀλλήλων, οὐχ ὅτι πεποίωται, ἀλλ’ ὅτι διάστημα ἔχει. τὸ οὗν ἀδύνατον τοῦτό ἐστι, τὸ χωρῆσαι δύο διαστηματα δι’ ἀλλήλων. ἐπεὶ τοίνυν ἕτερόν ἐστι τῷ κύβῳ τὸ διαστήματι εἶναι καὶ ἕτερον τὸ πεποιῶσθαι, ἐν τόπῳ δέ ἐστιν οὐχ ᾗ πεποίωται, ἀλλ’ ᾗ ὄγκον ἔχει, ἐὰν γυμνωθῇ πασῶν τῶν ποιοτήτων, οὐδὲν διοίσει τοῦ διαστήματος τοῦ κενοῦ· ὥστε εἰ δύο διαστήματα ὅμοια ἐχώρησαν δι’ ἀλλήλων, καὶ πλείονα δηλονότι δυνατὸν χωρῆσαι. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· εἰ γὰρ διάστη.μα ἐν διαστήματι δυνατὸν χωρῆσαι, καὶ σῶμα ἐν σώματι χωρῆσαι δυνατόν· κατ’ οὐδὲν γὰρ ἄλλο τὰ σώματα ἐν τόπῳ ἐστὶν ἢ κατὰ τοὺς ὄγκους· εἰ οὖν δυνατὸν ὄγκον ἐν ὄγκῳ εἶναι, τά γε ἄλλα συμβεβηκότα οὐδὲν κωλύει τὸ σῶμα ἐν σώματι εἶναι. ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· οὐδ’ ἄρα σῶ μὰ ἐν κενῶ δυνατὸν εἶναι· ὄγκοι γὰρ ἀμφότερα μόνῳ τῷ πεποιῶσθαι ἢ μὴ διαφέροντι ὥστε εἰ τὸ κενὸν ὑφιστᾶσιν, ἵνα δέξηται τὰ σώματα καὶ ἡ κίνησις δι’ αὐτοῦ γένοιτο, ταῦτα δὲ ἀδύνατον ἐν τῷ κενῷ γενέσθαι, μάταιον ἄρα τὸ κενόν.

[*](p.216b12)

ἔτι δὲ φανερὸν ὅτι τοῦτο ὁ κύβος ἕξει καὶ ὃ καὶ τὰ ἄλλα σώματα πάντα ἔχει.

Ἄλλη ἐπιχείρησις. ἕκαστον, φησί, τῶν σωμάτων κινούμενον καὶ μεταβαλλόμενον κατὰ τόπον συμμεταφέρει ἑαυτῷ καὶ τὸ οἰκεῖον διάστηιαα· εἰ τοίνυν τὸ ἐν ἑκάστῳ διάστημα χωριζόμενον τῷ λόγῳ τῶν παθῶν οὐδὲν διαφέρει τοῦ κενοῦ, κινούμενα δὲ τὰ σώματα σὺν τοῖς οἰκείοις κινεῖ τᾶι διαστήμασιν, τί δεῖ τοῖς σώμασιν ἄλλων τοιούτων ἔξωθεν διαστημάτων; εἰ γὰρ τὸ διάστημα ὁ τόπος, ἕκαστον δὲ ἐν ἑαυτῷ ἔχει τὸ οἰκεῖον διά- [*](1 εἴποι GK μὲν post σώματος tiaicit G 1. 2 χωρῆσαι ἀδύνατον Κ 4 διὰ addidit t χωρῆσαι ἀδύνατον M φησὶν οὖν ὅτι Κ 5 εἰσιν KM: ἐστιν Gt 5. 6 συμβέβηκεν τὸ ἐν Κ 7 οὐχ ᾗ] οὐχὶ Κ 8 ᾦ om. M τ ἡ ἡ KM: καὶ ἡ Gt αὐτοῦ Κ: ἑαυ M: αὐτῶν Gt 9 ἔχειν Κ 10 πεποίηται G 12 τοίνυν] οὑν M διαστήματι KMt: διάστημά τι G 18 κατοὐδε (sic) Κ γὰρ om. M 20 τὸ σῶμα KM: σῶμα Gt 20. 21 ἀλλὰ — δυνατὸν εἶναι om. M 20 οὐδ’ Κ: οὐκ Gt 21 μόνα M 22 ὑφιστᾶσιν Κ 23 γένοιτο νοιτο KM: γίνοιτο G: γίτηται t ἀδύνατον GKM: ἀδύνατα t 25. 26 ἔξει — ἔχει om. Κ 32 δὲ ἔχει ἐν ἑαυτῷ traicit t)

στῆμα, μάταιον τὸ ἄλλο ἔξωθεν ὅμοιον ἐπινοεῖν· εἰς οὐδὲν γὰρ αὐτῷ συμβάλλεται. [*](r 2v) ὅτι δὲ καὶ ἀδύνατον, εἴπομεν ἤδη· εἰ γὰρ ᾗ διάστημά ἐστιν ἕκαστον ἑτέρου δεῖται διαστήματος, διάστημα δὲ καὶ τὸ κενόν, καὶ αὐτὸ ἄλλου δεηθήσεται διαστήματος, καὶ ἐκ τούτου ἐπ’ ἄπειρον. ἔσται δὲ καὶ τὸ κενὸν ἐν κενῶ.

[*](p. 216b22)

εἰσὶ δέ τινες οἳ διὰ τοῦ μανοῦ καὶ πυκνοῦ οἴονται φανερὸν εἶναι ὅτι ἔστι κενόν.

Δείξας ὅτι οὐκ ἔστι τὸ χωριστὸν κενόν, νῦν βούλεται δεῖξαι ὅτι οὐδὲ τὸ κατεσπαρμένον κενὸν ἔστιν. ἐπειδὴ δὲ οἱ τὸ κενὸν τὸ κατεσπαρμένον λέγοντες εἶναι ἐκ τῆς μανώσεως καὶ πυκνώσεως τῶν σωμάτων τοῦτο ἐπειρῶντο δεικνύναι, τίθησι πρῶτον μὲν τοὺς λόγους δι’ ὧν ἐπειρῶντο κατασκευάζειν ὅτι ἔστι κατεσπαρμένον κενὸν ἐν τοῖς σώμασι. δεύτερον δὲ πρὶν ἐλέγξει τοὺς λόγους αὐτῶν δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον εἶναι τὸ κατεσπαρμένον κενόν, καὶ τρίτον δείκνυσιν ὅτι καὶ κενοῦ μὴ ὄντος ἐνδέχεται εἶναι μάνωσιν καὶ πύκνωσιν, ἐξ ὧν καὶ τοὺς λόγους δι’ ὧν κατεσκεύαζον εἶναι τὸ κενὸν ἐλέγχει. εἰσὶν οὖν οἱ λόγοι, δι’ ὧν κατεσκεύαζον εἶναι τὸ κενόν, τοιοῦτοι· εἰ μὴ ἔστι, φησί, τὸ κενόν, οὐκ ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, ἀλλὰ μὴν ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, ἔστιν ἄρα τὸ κενόν. κατασκευάζει δὲ τὴν πρόσληψιν, λέγω δὴ ὅτι ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, οὕτως· εἰ γὰρ μὴ ἔστι, φησί, μάνωσις καὶ πύκνωσις, οὐδὲ συνιέναι καὶ πιλεῖσθαι εἰς ἑαυτὰ τὰ σώματα δύναται οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐστὶν ἡ πύκνωσις ἢ πίλησις εἰς ἑαυτὰ τῶν σωμάτων), εἰ δὲ μὴ ἔστι πίλησις, ἀνάγκη πᾶσα ἢ μὴ εἶναι ὅλως κίνησιν, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν, ἢ εἰ κίνησις εἴη, ἀνάγκη κυμαίνειν τὸ πᾶν. καὶ ἔτι πρὸς τούτοις, ἢ οὐκ ἔσται εἰς ἄλληλα τῶν στοιχείων μεταβολή, ἢ εἰ ἔσται, ἢ εἰς ἰσόογκα γενήσεται ἡ τῶν στοιχείων μεταβολή, οἷον τὸν κυαθιαῖον ἀέρα εἰς κυαθιαῖον ὕδωρ μεταβάλλειν καὶ τὸ ὕδωρ ὁμοίως εἰς ἴσον ἀέρα, ἤγουν ὅσον ἐνταῦθα μεταβέβληται εἰς ἀέρα ὕδωρ, τοσοῦτον ἀλλαχοῦ ἀνάγκη ἀέρα μεταβαλεῖν εἰς ὕδωρ. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης τὴν πρόσληψιν μόνον τοῦ συλλογισμοῦ κατασκευάζει, ὡς τοῦ συνημμένου δήλου ὄντος, ἳν δὲ σαφέστερον ποιήσωμεν τὸν λόγον ἄνωθεν εἴπωμεν οὕτως· εἰ ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, ἔστι κενόν, ἀλλὰ μὴν τὸ [*](1 ἄλλον Κ ὅμοιον ἐπινοεῖν GM: ὁμοίως ἐπινοεῖν Κ: ἐπινοεῖν ὅμοιον t αὐτὸ M 2 καὶ om. M 4 ἀλλήλου M ἐκ τούτου GKM: τοῦτο t 6 lemma om. Κ 1) ἐπεὶ δὲ G: ἐπειδὴ (om. δὲ) t 11 δεικνύειν t τίθησι om. Κ: τίθησι δὲ G lo ἐλέγξαι t, at cf. p. 33,2 sq. 14 καὶ (ante κενοῦ) om. Κ 15 et 16 κατασκεύαζον Κ 16 ἐλέγχει —εἶναι τὸ κενόν om. M 17 τοιοῦτον primitus Κ φασί M 19 λέγω δὴ om. Gt, cf. ad p. 668,14 γὰρ om. Gt 20 πιλῆσθαι G 21 δύνανται M 22 εἰς] εἰ t ἡ μὴ εἶναι] εἰ μὴ ἔστιν Κ 23 ἐνέργειαν Κ 25. 26 ἢ εἰ ἔσται μεταβολή om. M 25 ἡ εἰ ἔσται Κ: εἰ ἔσται G: ἢ ἔσται. ἀλλ’ εἰ ἔσται t 26 κυσθιαῖον utrobique M et priore loco Κ: κυθιαῖον altero loco Κ μεταβάλλειν (sic) Κ 27 εἰς (ante ἴσον) om. Κ 28 ἀέρα ἀνάγκη Gt 29 μόνην M 30 ποιήσωμεν] εἴπωμεν Κ 31 εἴπομεν G 31. p. 668,2 ἀλλὰ μὴν ἔστι κενόν Κ: om. GMt)

πρότερον, καὶ τὸ δεύτερον ἄρα. πόθεν δὲ ὅτι εἰ ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, [*](r 2v) ἔστι κενόν; ὅτι ἡ πύκνωσις πίλησίς ἐστι καὶ συνίζησις εἰς ἑαυτὰ τῶν σωμάτων, τὰ δὲ πιλούμενα καὶ εἰς ἑαυτὰ συνιζάνοντα εἰς τὰ κατεσπαρμένα ἐν αὐτοῖς κενὰ συνιζάνει, ὡς ἐπὶ σπόγγου καὶ ἐρίου καὶ τῶν τοιούτων· εἰ γὰρ μὴ εἰς κενά τινα συνιζάνει τῶν πιλουμένων τὰ μόρια, εἰς ἑαυτὰ χωρήσει, ἀδύνατον δὲ σῶμα διὰ σώματος χωρῆσαι. τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ μανώσεως ἐροῦμεν· τὸ γὰρ μανούμενον καὶ εἰς μείζονα ὄγκον ἐκτεινόμενον, εἰ μὴ τῷ ἐναπολαμβάνειν κενά τινα ἐν αὑτῷ, ταύτῃ μανότερον γίνοιτο, συμβήσεται πρὶν μανωθῆναι σῶμα εἶναι ἐν σώματι· τὰ γὰρ μόρια | τὰ νῦν [*](r 3r) ἄλλον κατειληφότα τόπον, εἰ μὴ ἐν κενῷ πρὸ τούτου ἦν, δι’ ἀλλήλων δήπου ἐχώρει. ἀλλὰ καὶ ὃν κατειλήφασι τόπον κενὸν ἀνάγκη πρὸ τούτου εἶναι.

Τὸ μὲν οὗν συνημμένον ἐκ ταύτης κατεσκεύαζον τῆς ἐννοίας, τὴν δὲ πρόσληψιν, λέγω δὴ τὸ ‘ἀλλὰ μὴν ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις’, κατασκευάζει ὁ Ἀριστοτέλης οὕτως· εἰ μὴ ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, οὐδὲ πίλησις ἔστι τῶν σωμάτων, εἰ δὲ μὴ ἔστι πίλησις, ἢ παντελῶς ἀνῄρηται ἡ κατ’ εὐθεῖαν κίνησις τὰ γὰρ κινούμενα κατ’ εὐθεῖαν τῷ ὠθεῖν τὸν ἔμπροσθεν ἀέρα ἢ τὸ ὕδωρ οὕτω κινεῖται· ὠθούμενον οὖν τὸ σῶμα δι’ οὗ ἡ κίνησις γίνεται καὶ συστελλόμενον εἰς τὰ παρακείμενα κενὰ παρέχει χώραν τοῖς δι’ αὐτοῦ διιοῦσιν, ὥσπερ ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν διὰ πλήθους βαδιζόντων), εἰ τοίνυν μὴ πυκνοῦται τὰ σώματα μηδὲ συμπιλεῖται εἰς τὰ κατεσπαρμένα κενά, ἢ παντελῶς ἀναιρεθήσεται ἡ κίνησις ἡ κατ’ εὐθεῖαν (ποῦ γὰρ κινηθήσεται χώρας οὐκ οὔσης, οὐδὲ ἔχοντος τοῦ ὠθουμένου ὅποι χωρῆσαν ἀκώλυτον τῷ κινουμένῳ παρέχοι τὴν δίοδον;), ἢ εἰ ἔστι κίνησις, ἀνάγκη, φασί, κυμαίνειν τὸ πὰν, τουιέστιν ἐξίστασθαι καὶ ὑπερεκπίπτειν τῶν οἰκείων ὅρων· ἀνάγκη γὰρ κινουμένου τινὸς τὸ ἔμπροσθεν ὠθεῖσθαι σῶμα, κἀκεῖνο ἐφεξῆς ὠθεῖν, καὶ τοῦτο μέχρι τοῦ ἐσχάτου, καὶ οὕτω λοιπὸν οἷον ὑπερεκχεῖσθαι τὸν οὐρανὸν εἰς τὰ ἔξω καὶ οἷον σαλεύειν, ὅπερ καὶ ἐν ταῖς κολυμβήθραις συμβαίνει, ὅταν τι κινῆται ἐν αὐταῖς σῶμα. ταῦτα δὲ ἔλεγον διὰ τὸ μήπω ἐπιστῆσαι τῇ ἀντιπεριστάσει τῶν σωμάτων. οὐ μόνον δὲ ταῦτα τῇ ἀναιρέσει τοῦ κενοῦ ἕψεται τὰ ἄτοπα, λέγω δὴ τὸ ἀναιρεῖσθαι μάνωσιν καὶ πύκνωσιν, καὶ διὰ τὸ ταύτην ἀναιρεῖσθαι ἢ μηδ’ ὅλως εἷναι τὴν κατ’ εὐθεῖαν κίνησιν ἢ κυμαίνειν τὸ πᾶν, ἀλλὰ πάλιν ἀνάγκη κενοῦ ἀνῃρημένου ἢ μηδ’ ὅλως εἶναι μεταβολὴν εἰς ἄλληλα τῶν σωμάτων, ἢ εἰ τοῦτο ἐναργές, ἢ εἰς ἰσόογκα τὴν μεταβολὴν τῶν σωμάτων γίνεσθαι, λέγω [*](4 καὶ (ante τῶν τοιούτων) om. G 7 ἐκτεινόμενον (sic) Κ 8 αὑτῷ scrips!: ἑαυτῶ K: αὐτῶ GMt μανώτερον Gt 11 ὃν] ὃν t V6 κατασκεύαζον KM 14 λέγω δὴ om. G 16 ἀνήρηται Κ. 20 συστελλόμενον — βαδιζόντων] cf. Themist. p. 302, 14sqq. 19 παρέχειν Κ 22 ἡ κατ’ εὐθεῖαν κίνησις M 24 παρέχοι t: παρέχει GKM 25 et 33 κυμαίνειν] συμβαίνειν Κ 25 ὑπεξίστασθαι M 27 οἷον om. G 28 εἰς τὰ ἔξω Gt: om. KM, at εἰς τό ἔξω Themist. p. 302,20, ubi ὑπερχεῖσθαι (cf. Simplic. p. 683,24 sqq.) 29 κολυμβήθραις t κινεῖται ἐν αὐτοῖς Κ 30 ἐπιστῆς καὶ Κ 31 τὰ om. Kt τὸ] τῶ Κ 33 ἀνάγκη om. M 34 τῶν om. M εἰ Gt: εἰς M: om. Κ 35 εἰς om. G)

δὴ ἵνα ὁ κυαθιαῖος ἀὴρ μεταβαλὼν εἰς ὕδωρ κυαθιαῖον ποιήσῃ ὕδωρ, [*](r 3r) ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὕδωρ ἴσον ἀέρα ποιήσῃ (ποῦ γὰρ χωρήσει τὸ μεῖζον σῶμα μηδενὸς ὄντος κενοῦ;), ἢ εἰ τοῦτο παρὰ τὴν ἐνάργειαν ὁρᾶται γὰρ ἡ εἰς μεῖζον τῶν σωμάτων μεταβολή· πόθεν γὰρ ῥήγνυνται ὑπὸ τοῦ γλεύκους οἱ πίθοι τε καὶ οἱ ἀσκοί, εἰ μὴ εἰς πνεῦμα τοῦ γλεύκους μεταβάλλοντος, ὅπερ διὰ τὸ μεῖζον εἶναι τοῦ μεταβεβλημένου μὴ χωροῦντα τὰ ἄγγη ῥήγνυνται, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἁπτομένων συμβαίνει;), ἀλλ’ εἰ εἰς μεῖζον ἡ μεταβολή πάλιν δύο ἀτόπων θάτερον οὐκ ἐκφεύξεται· ἢ γὰρ ἀνάγκη ὅσον ἐνταῦθα μεταβάλλει ὕδωρ εἰς ἀέρα, ἀλλαχοῦ τοσοῦτον ἀέρα μεταβάλλειν εἰς ὕδωρ ὅπερ καὶ αὐτὸ πλασματῶδες, τὸ λέγειν ὅτι ἐπειδὴ δοκεῖ μοι νῦν ἐξατμίσαι τοσόνδε ὕδωρ ἕψοντα, ἀνάγκη ἀλλαχοῦ τοσοῦτον μεταβαλεῖν ἀέρα, κἄν πλεῖόν μοι δόξῃ, πλείω καὶ ἀέρα μεταβάλλειν), ἢ πάλιν εἰ μὴ τοῦτο, ἀνάγκη κυμαίνειν τὸ πᾶν, ὅπερ καὶ αὐτὸ μὲν καθ’ αὑτὸ γελοῖον, ἐπειδὴ κεκίνηται τόδε τι, τὸν οὐρανὸν τῶν οἰκείων ἐξίστασθαι τόπων, καὶ ὅτι φεύγοντες τὸ ἔλαττον κενὸν ὁμολογεῖν τὸ πλέον ἐξ ἀνάγκης δώσουσι. ποῦ γὰρ κυμαίνει ὁ οὐρανός; εἰς σῶμα μὲν γὰρ ἀδύνατον· ἀνάγκη οὖν εἰς κενὸν ἀθρόον ἔξωθεν περικεχυμένον τῷ οὐρανῷ. εἰ τοίνυν πάντα ταῦτα ἄτοπον, ἀνάγκη δήπου εἶναι τὸ κατεσπαρμένον κενὸν ἐν τοῖς σώμασιν.

οἱ μὲν οὖν δι’ ὧν κατεσκεύαζον τὸ κενὸν λόγοι τοιοῦτοί εἰσιν, ἐφεξῆς δὲ δείκνυται ὅτι ἀδύνατον εἶναι τὸ κατεσπαρμένον κενόν. ἀνάγκη γὰρ τοῦτο, φησίν, ἤτοι μεγαλομερὲς εἶναι ἐν τοῖς σώμασιν, ὡς δύνασθαι ἕτερον σῶμα χωρεῖν ἐν αὐτῷ, ἢ κατὰ σμικρὰ πάνυ διεσπαρμένον, ὡς μὴ ἐνδέχεσθαι παρείσδυσιν ἐν αὐτῷ γενέσθαι σώματος, οἷόν τι ἔλεγον καὶ οἱ τοὺς πόρους ὑποτιθέμενοι. εἰ μὲν οὗν ἀμερὲς εἴη τὸ κενόν, οὐδὲν διοίσει τοῦτο κεχωρισμένου κενοῦ· τοῖς αὐτοῖς οὖν λόγοις καὶ τοῦτο ἀναιρήσομεν, οἷσπερ κἀκεῖνο. οὐδὲν γὰρ διοίσει τὸ οὕτω κατακερματίζειν αὐτοὺς τὸ κενὸν πρὸς τὸ διαφυγεῖν ἐκείνας τὰς ἀπορίας, αἷς περιέπιπτον οἱ τὸ ἀθρόον κενὸν ὑπο- τιθέμενοι· διάστημα γὰρ ποιοῦσι κεχωρισμένον καὶ οὗτοι. εἰ δ’ οὕτω λέγοιεν τὸ κενὸν ἐγκατεσπάρθαι τοῖς σώμασι λωπτομερῶς, ὡς ἄν εἴποι τις [*](1 κυσθιαῖος pviore loco Κ: κισθιαῖον altero loco KM ποιήση Mt: ποιήσει GK 2 ποιήση t: ποιήσει GKM ποῦ] τῆ (sic; πῆ? ποῖ?) M 3 τοῦτο περὶ M: τόπον Κ ἐνάργειαν Mt: ἐνέργειαν GK 4 ἡ om. Gt ῥήγνυνται Mt: ῥήγνυται GK 5 εἰ μὴ] εἰμὶ t 6 διὰ] δὴ M 7 ῥύγνυνται Κ 7. 8 εἰ εἰς μεῖζον ἡ ex ἡ εἰς μεῖζον corr. M 8 ἀτόπῳ Κ 11 ἕψονται M et compend. Κ 12 κἄν] καὶ Κ πλεῖόν (ante μοι) t: πλείω GKM μεταβάλλειν G: μεταβάλλει M: μεταβαλεῖν Kt 13 τὸ πᾶν scripsi: τὸν οὐρανὸν πᾶν GKM: τὸν οὐρανὸν πάντα t μὲν post καθ’ αὑτὸ traicit t 14 κεκίνεται τὸ δέ τοι Κ τὸν οἰκεῖον ἐξίστασθαι τόπον KM 15 ἔλαττον] ἔσχατον G IG ποῦ κτλ.] cf. Themist. p. 303,6 sqq. 17 καρακεχυμένον Κ πάντα ταῦτα KM: ταῦτα πάπα Gt 18 ἄτοπα Mt 20 δὲ om. KM 22 διεσπαρμένη Κ 23 αὐτῷ scrips! cl. p. 673,1 sq.: αὐτὴ GKM: αὐτοῖς t 24 ἀμερὲς GM: μερῆσ Κ: μεγαλομερές emendat t 24. 25 κεχωρισμένου — καὶ τοῦτο om. KM 25. 26 ἀναιρησομένεις κανοσ K: ἀναιρησομένης περ κἀκεῖνο M 26 τὸ οὕτω Gt: τούτω KM 27 αἷς] ὡς Themistii libri p. 303,20 (αἶς restituit Victorius) 29 λέγοιεν G ἐνκατεσπάρθαι KM ὡς om. Κ ἄν τις εἴποι t)

ἐγκεκρυμμένον καὶ συγκεχυμένον τοῖς σώμασι τοῖς μανοτέροις, καὶ οἱονεὶ [*](r 3r) ποιότητα αὐτῶν εἶναι, λέγουσι μέν τι, φησί, πιθανώτερον οἱ οὕτω λέγοντες, οὐ μὴν ἀληθές. ἐπεὶ δέ, φησίν, οἱ οὕτω τὸ κενὸν ὑποτιθέμενοι αἴτιον αὐτὸ κινήσεως ὑποτίθενται, πρῶτον μὲν ἰστέον ὅτι ἀδύνατον ἄλλως αὐτὸ κινήσεως αἴτιον ὑποθέσθαι ἢ ὡς ποιητικόν. οὐ γὰρ ὡς τόπος οὐδὲ ὡς τὸ δι’ οὗ κινήσεως ἄν εἴη αἴτιον· οὐ γὰρ χωρεῖ ἐν ἑαυτῷ σῶμά τι, τοιαῦτα δὲ ἦν τὰ ἤτοι ὡς τελικὰ κινήσεως αἴτια, λέγω δὴ οἱ κατὰ φύσιν τόποι, ἢ ὡς [τὸ] δι’ ὧν ἡ κίνησις. μόνως ἄρα ὡς ποιητικὸν ἄν εἴη κινήσεως αἴτιον. καὶ λέγουσί γε οὕτως οἱ τοῦτο ὑποτιθέμενοι· φασὶ γὰρ τὰ κοῦφα τῶν σωμάτων τῇ τοῦ κενοῦ παρεμπλοκῇ τοιαῦτα εἶναι, καὶ ὅσῳ πλείονα ὑπάρχει τὰ κατεσπαρμένα κενά, τοσούτῳ κουφότερά ἐστι τὰ σώματα. πρῶτον μέν, φησίν, τοῦ κούφου ταύτην λέγοντες εἶναι τὴν ποιτητικὴν αἰτίαν, τοῦ βαρέος τίνα φήσουσιν αἰτίαν εἶναι; ἔδει γὰρ ὥσπερ τὸ κενὸν παρεσπαρμένον τοῖς κούφοις τῶν σωμάτων, οἷον τῷ πυρί, ποιεῖ αὐτὰ κοῦφα, οὕτως καὶ ἄλλο τι τοῖς βαρέσι κατεσπαρμένον βαρέα αὐτὰ ποιεῖν. ἔπειτα εἰ τὸ κενόν φασι κοῦφον εἶναι, καὶ τῷ αὐτὸ φέρεσθαι ἐπὶ τὸ ἄνω, οὕτω φέρειν τὰ σώματα οἷς καιέσπαρθαι, πολλὰ ἄτοπα συμβήσεται· πρῶτον μὲν γὰρ τίς ἄν ἐπινοηθείη κενοῦ κίνησις; ἔπειτα συμβήσεται τὸ κενὸν ἐν κενῷ γενέσθαι. καὶ πῶς οἷόν τε κενοῦ τόπον εἶναι ἢ κενὸν ἐν κενῷ γίνεσθαι; ἔπειτα εἰ ὅσῳ μανότερόν τί ἐστι, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ὅτι ὅσῳ πλείονα ἔχει τὰ κατεσπαρμένα κενά, τοσούτῳ κουφότερόν ἐστι πλείονος οὔσης τῆς ἀνωφόρου αἰτίας, λέγω δὴ τοῦ κενοῦ, δῆλον ὅτι, φησίν, ἐὰν ὅλον ᾖ κενόν, τάχιστα οἰσθήσεται. ἀλλ’ ἀδύνατον, φησί, τὸ [*](r 3v) κενὸν κινηθῆναι· τῷ γὰρ αὐτῷ λόγῳ δειχθήσεται, ᾧπερ καὶ πρότερον ἐχρησάμεθα. εἰ γὰρ κινοῖτο τὸ κενόν, ἕξει λόγον τινὰ πρὸς τὸ πλῆρες, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· ἀδύνατον ἄρα κινεῖσθαι τὸ κενόν. ἀλλ’ οὕτω μὲν ὁ Ἀριστοτέλης ἐλέγχει τοὺς λέγοντας παρεσπάρθαι τοῖς σώμασι τὸ κενὸν διὰ τὸ τοὺς οὕτω λέγοντας κινήσεως αὐτὸ αἴτιον ὑποτίθεσθαι, εἰ δέ τις λέγοι κατεσπάρθαι μὲν τοῖς σώμασι τὸ κενὸν διὰ τὴν μάνωσιν, μὴ μέντοι κινήσεως αὐτὸ αἴτιον εἶναι, τί ἐροῦμεν; φημὶ ὅτι ἅπερ ὁ αὐτὸς Ἀριστοτέλης πολλαχοῦ εἴρηκεν, ὅτι πρῶτον μὲν ἀναιρεθήσεται ἡ τῶν σωμάτων συνέχεια, ἀναιρεθήσεται ἡ συναίσθησις, ἀναιρεθήσεται τροφὴ καὶ αὔξησις [*](1 ἐγκεκρυμμένον GK: ἐγκεκρυμμένον JJ: ἐγκεκριμένον t: scribe ἐγκεκραμένον ex Themistio, ubi ἐγκεκραμένον δέ, καὶ ὡς ἄν εἴποι τις, συγκεχυμένον κτλ. μανοτέροις Gt 2 εἶναι om. Gt πιθανότερον Κ o ἐπεὶ δέ t: ἐπειδή (om. δὲ) GKM 7 ἦν] τὴν Κ 8 τὸ GKM: τὰ t: delevi μόνος G 8. 9 κινήσεως ἄν εἴη AI 9 οὕτως οἱ τοῦτο K: οὕτως οἱ οὕτω M: τοῦτο οἱ οὕτως (iterate τοῦτο post ὑποτιθέμενοι) Gt 11 πλείωνα ὑπάρχῃ Κ 12 μὲν οὖν φησιν οἱ τοῦ t 15 τοῖς βάρεσι ρεσι Κ 16 ποιεῖν ἔστιν Κ εἰ] οἱ Κ τῷ] τὸ G 17 οὕτω] οὐ τῶ G 18 ἂν om. M κίνησιν G 19 οἴονται compcnd. K 20 γίνεσθαι KM: γενέσθαι Gt ὅσον M μανώτερόν Gt 21 τὰ om. t κουφώτερόν Κ 23 ἀλλὰ t 24 ὥσπερ 25 κινοῖ τὸ κενὸν Κ: κινοῖτο κενὸν M 28 τὸ KM: τοῦ Gt 28. 30 ὑποτίθεσθαι— τί om. M 28 δέ τῆς λέγει Κ 30 αὐτὸς om. M 31 πανταχοῦ M 32 ante prius ἀναιρεθήσεται inserit ἔπειτα t immo συνώθησις) (πλήρωσις γὰρ ἔσται τῶν κενῶν, οὐ τροφὴ οὐδὲ αὔξησις), καὶ ὅσα ἀγλα’ [*](r 3v) αὐτὸς ἐν τῷ Περὶ γενέσεως πρὸς ταύτην εἴρηκε τὴν δόξαν.

[*](p. 216b 24)

El δὲ τοῦτο, ἢ ὅλως κίνησις οὐκ ἔσται, ἢ κυμανεῖ τὸ ὅλον, ὥσπερ ἔφη Ξοῦθος.

Εἰ τοῦτο, τουτέστιν εἰ μὴ ἔστι πίλησις τῶν σωμάτων καὶ συνίζησις εἰς ἑαυτά. Ξοῦθος δὲ σοφιστής τις ἦν.

[*](p. 216b 26)

Ἢ εἰς ἴσον ἀεὶ μεταβάλλειν ἀέρα καὶ ὕδωρ, λέγω δὲ οἷον εἰ ἐξ ὕδατος κυάθου γέγονεν ἀήρ, ἅμα ἐξ ἴσου ἀέρος ὕδωρ τοσοῦτον γεγενῆσθαι.

Τὸ μὲν λέγειν εἰς ἴσον ἀεὶ μεταβάλλειν ἀέρα καὶ ὕδωρ δόξειεν ἄν εἰς ἰσόογκα μεταβάλλειν τὸν ἀέρα καὶ τὸ ὕδωρ, τὸ κυαθιαῖον ἀέρα κυαθιαῖον γίνεσθαι ὕδωρ, ἐμοὶ δὲ οὐ τοῦτο δοκεῖ λέγειν, ἀλλ’ ὅτι εἰς ἴσον ὕδωρ μεταβάλλει, ὅσον ἦν καὶ τὸ εἰς τὸν ἀέρα μεταβάλλον, ἵνα οὕτως ἐξίσωσις γένηται τῶν ὄγκων καὶ ἀνταπόδοσις. καὶ ὅτι τοῦτο λέγει, ἐσαφήνισε δι’ ὧν ἐπήγαγεν· οἷον, φησίν, εἰ ἐξ ὕδατος κυάθου γέγονεν ἀήρ, καὶ οὐκ εἶπε ‘γέγονεν τοσοῦτος ἀήρ’, δεῖ, φησίν, ἅμα ἐξ ἴσου ἀέρος, ὅσος ἦν ὁ μεταβάλλων ἐκ τοῦ ὕδατος, ὕδωρ γενέσθαι, ἐπεί, φησίν, εἰ μὴ τοῦτο εἴη, ἀλλὰ μόνον μεταβάλλοι τὸ ὕδωρ εἰς ἀέρα, ἐπειδὴ προφανῶς εἰς μεῖζον σῶμα μεταβάλλει, ἀνάγκη πᾶσα κενὸν εἷναι εἰς ὃ ἐχώρει τὸ γινόμενον σῶμα. καὶ ἄλλως εἰ μὴ τοῦτο ἔλεγεν, ἀλλ’ ὅτι εἰς ἰσόογκα ἔσται ἡ μεταβολὴ τῶν σωμάτων, ὥσπερ καὶ Θεμιστίῳ ἔδοξεν, ἤρκει εἰπεῖν ὅτι ἐξ ὕδατος κυάθου γενήσεται ἀὴρ τοσοῦτος, καὶ μὴ προσθεῖναι ὅτι ἅμα καὶ ἐξ ἀέρος τοσοῦτον ὕδωρ γενήσεται. εἰ γὰρ εἰς ἰσόογκα γίνεται ἡ μεταβολή, κἂν τὸ ὅλον ὕδωρ μετέβαλεν εἰς ἀέρα, οὐδὲν ἀδύνατον ἠκολούθει τὸν αὐτὸν τόπον κατέχοντος τοῦ ἀέρος, ὅνπερ καὶ τὸ ὕδωρ, νῦν δὲ [*](1 πλήρωσις — αὔξησις om. M 2 Περὶ γενέσεως Α 5 cf. Simplic. p. 662,6, at cf. Philop. p. 559,31. 609,16 3 τοῦτο KMt: τοῦτο μὴ εἴη vel μὴ ᾖ Aristotelis codices, quem verisimile est hoc ipsum sciipsisse quod Philoponus legit (cf. Bonitzii Index Aristot. p. α 47 sqq. 3 4 ἢ κυμανεῖ—Ξοῦθος om. Κ 5 εἰ τοῦτο GKM: Εἰ δὲ τοῦτο t μὴ ἔστι KM: μὴ ἡ (iramo ᾖ) G: μὴ (addito ἔσται post ἑαυτά) t 7 εἰς εἶσον Κ αἰεὶ M et Arist. codd. EG 7.9 μεταβάλλειν γεγενῆσθαι om. Κ 8 κυάθου M: κυαθιαίου t 11 εἰς om. G τὸ κυαθιαῖον] τὸν κυαθιαῖον M 11 et 12 κυσθιαῖον Κ 12 εἰς ἶσον Gt corr. Jl: εἰς ὅσον Κ et primitiis M 13 ὕδωρ μεταβάλλει KM: μετέβαλε (μεταβάλλει t) ἀέρα τὸ ὕδωρ Gt: fort, ὕδωρ ὁ ἀὴρ μεταβάλλει ὅσον ἦν καὶ τὸ εἰς τὸν ἀέρα μεταβάλλον KM: εἰς ὅσον ἦν τὸ ὕδωρ (sed εἰς post ὕδωρ traicit t) ἀέρα μεταβαλόν Gt 14 ἀνταπόδωσις Κ 15, 22 et p. 672,1 κυάθου GKM: κυαθιαίου t 16 post εἶπε deletiun τὸ M γέγονε τοσοῦτος KM: τοσοῦτος γέγονεν Gt 17 μεταβάλλων GKM: μεταβαλὼν t 18 μόνον KM: μᾶλλον Gt μεταβάλλοι Mt: μεταβάλλει Κ: μετα- βάλοι G 19 μείζονα Κ 21 Θεμιστίῳ p. 303,1 23 γεννήσεται Κ 24 μετέβαλεν μεταβαλἑν Κ: fort. μετέβαλλεν cum M)

εἰπὼν εἰ ἐξ ὕδατος κυάθου γέγονεν ἀὴρ πρὸς τῷ μὴ προσθεῖναι [*](r 3v) ὅτι τοσοῦτος, ὅσον ἦν καὶ τὸ ὕδωρ (καίτοι ἔδει γε προσθεῖναι, εἰ τοῦτο ἐβούλετο λέγειν), εἶτα καὶ ἐπήγαγεν ὅτι ἅμα ἐξ ἴσου ἀέρος ὕδωρ τοσοῦτον γεγενῆσθαι, ἢ κενὸν εἶναι ἐξ ἀνάγκης. καίτοι εἰ εἰς ἰσόογκα μεταβάλλουσι, κἄν τὸ ὕδωρ μόνον μεταβάλλοι, οὐδὲν τῶν ἄλλων ἕψεται, οὔτε δὲ κενὸν ἀνάγκη εἶναι, ὥσπερ εἶπον· τὸν αὐτὸν γὰρ καθέξει τόπον ὁ ἀήρ, ὅνπερ καὶ τὸ ὕδωρ πρὶν μεταβληθῆναι. ὅτι μὲν οὖν τοῦτο λέγει, σαφὲς οἶμαι εἶναι ἐξ αὐτῶν τῶν Ἀριστοτελικῶν λέξεων, τοῦτο δὲ οὐχ ὡς ἑπόμενον τῷ ἀνῃρῆσθαι τὴν μάνωσιν ἐπήγαγεν τῆ γὰρ ἀναιρέσει τῆς μανώσεως εἵπετο ἡ μὴ κίνησιν εἶναι ἢ κυμαίνειν τὸ πᾶν), ἀλλ’ ἤτοι ἁπλῶς <ὡς> τῇ ἀναιρέσει τοῦ κενοῦ ἑπόμενον, ἢ ἵνα ὡς ἐκ προάγηται ὁ λόγος. οἷον ἢ ἔστι μάνωσις καὶ πύκνωσις, ἢ οὐκ ἔστιν· εἰ μὲν οὖν <μὴ> ἔστιν, ἕψεται τὰ εἰρημένα, εἰ δὲ [μὴ] ἔστιν, ἢ κενὸν ἔσται εἰς συστέλλεται τὰ πυκνούμενα καὶ ἐξ οὗ διαστέλλεται τὰ μανούμενα, μᾶλλον δὲ καὶ εἰς ὃ ἔξωθεν ὃν χωρεῖ, ἢ ἀνάγκη ἅμα τό τε ὕδωρ μεταβάλλειν εἰς ἀέρα καὶ τοσοῦτον ἀέρα μεταβάλλειν εἰς ὕδωρ, καὶ τοῦτο δοκεῖ πλασματῶδες εἶναι.

[*](p. 216b 30)

Εἰ μὲν οὖν τὸ μανὸν λέγουσι τὸ πολλὰ κενὰ κεχωρισμενα ἔχον.

ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον εἶναι τὸ κατεσπαρμένον κενόν, φησὶ δὲ ὅτι <εἰ> οὕτως ὑποτίθενται ἐν τοῖς σώμασι κατεσπάρθαι τὸ κενόν, ὡς εἶναι ἐν τῳ μανῷ σώματι διαστήματα κενὰ κεχωρισμένα σώματος τηλικαῦτα, ὡς δύνασθαι εἰς αὐτὰ χωρεῖν ἕτερον, οἷοί εἰσι καὶ οἱ τῶν σπόγγων <πόροι>, εἰ καὶ ἀέρος εἰσὶ πλήρεις, οἱ αὐτοί, φησίν, ἁρμόσουσι ἐπὶ τούτων λόγοι, οἵτινες καὶ πρὸς τοὺς τὸν τόπον διάστημα οἰομένους εἶναι, καὶ πρὸς τοὺς τὸ ἀθρόον κενὸν καὶ κεχωρισμένον ὑποτιθεμένους.

[*](p. 216b 33)

Εἰ δὲ μὴ χωριστόν, ἀλλ’ ὅμως ἐνεῖναί τι κενόν, ἧττον μὲν ἀδύνατον.

Τουτέστιν εἰ μὴ εἴη ἀποκεκριμένον, ἀλλ’ οἷον εἰς οὕτω λεπτὰ καταεἰπὼν [*](1 ὅτι εἰ M τῷ Mt: τὸ GK 2 ὅτι τοσοῦτος — προσθεῖναι iterat Κ ὅσος Kt (sed in iteratis recte ὅσον Κ) ἣν cm. M 3. 4 τοσοῦτον ὕδωρ M ut Aristotelis cod. F 4 εἰ εἰς M: εἰ Κ: εἰς Gt 5 κἂν] καὶ Κ μεταβάλοι GM 6 δὲ oin. G 8 σαφῶς M 10 ἡ μὴ M: εἰ μὴ Κ: τὸ μὴ Gt ἤτοι] ἥτις Κ 11 prius ὡς addidi 12 οἷον εἰ ἐστι Κ 13 μὴ prius addidit, alterum delevit t 13. 14 εἰς ὃ — διαστέλλεται cm. M: εἰς ὃ—μανούμενα om. Κ 15 τό τε GK: τὸ τό τε Mt 16 μεταβαλεῖν Κ δεδοκεῖ (sic) Κ 18 τὸ (ante μανὸν) om. M εἰ addidi 22 δια (??) τ στημ Κ κενὰ] τινα t 24 πόροι addidit t, qui mox οἱ αὐτοὶ οὖν φησιν 26 ἀρθροῦν KM 27.28 ἀλλ’ ὅμως—ἀδύνατον om. Κ 27 ἐνεῖναί ἓν εἶναί M 29 ἀποκεκρυμμένον Κ 29. p. 673,1 κατακερματισμένον G)

κεκερματισμένον, ὡς μὴ δύνασθαι παρείσδυσιν ἄλλου σώματος γενέσθαι ἐν αὐτῷ, οἷον εἰ ἐπινοήσεις σφαιρικάς τινας ἀτόμους ἁπτομένας ἀλλήλων. δῆλον γὰρ ὅτι τῷ μὴ καθ’ ὅλην τὴν περιφέρειαν ἅπτεσθαι ἀλλήλων, ἀλλὰ κατὰ σημεῖον, ἔστι μεταξύ τινα κενὰ λεπτά, ἐγγενέσθαι δὲ ἐν αὐτοῖς ἄλλην ἄτομον ἀδύνατον· οὐ χωρήσει γὰρ διὰ τὴν λεπτότητα. αὕτη δέ, φησίν, ἡ ὑπόθεσις, εἰ καὶ ἧττον δοκεῖ ἀδύνατος, ἀλλ’ οὖν καὶ αὐτὴ ὡς ἀδύνατος ἐλεγχθήσεται.

[*](p. 217a2)

Ἀλλ’ ὥσπερ οἱ ἀσκοὶ τῷ φέρεσθαι αὐτοὶ ἄνω φέρουσι τὸ συνεχές, οὕτω τὸ κενὸν ἀνώφορον.

οὐχ οὕτω, φησίν, αἴτιον κινήσεως τὸ τοιοῦτον κενὸν ὥσπερ αἴτιον λέγεται τὸ διάστημα ἐν ᾧ κινεῖται, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ ἀσκοὶ οἱ ἔχοντες ὴρτημένον τι βάρος ὑποβρύχιον ἐν ὕδατι ἢ καὶ ἐπικείμενον τῷ φέρεσθαι | αὐτοὶ εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ ὕδατος φέρουσι κἀκεῖνο, οὕτως ἄν μόνως εἴη [*](r 4r) καὶ τὸ τοιοῦτον κενὸν κινήσεως αἴτιον τοῖς μανοῖς σώμασι• τῷ γὰρ φέρεσθαι αὐτὸ ἄνω φέροι ἄν κἀκεῖνα. οὕτω δὲ δῆλον ὅτι ὡς ποιητικὸν ἄν ειη αἴτιον.

[*](p. 217a3)

Καίτοι πῶς οἷόν τε φορὰν εἶναι κενοῦ ἢ τόπον; κενοῦ γὰρ γίνεται κενόν, εἰς ὃ φέρεται.

Ἀνάγκη γάρ, εἰ κινεῖται τὸ κενόν, τόπον ἐκ τόπου μεταβάλλειν• ὥστε ἐν ἄλλῳ κενῷ γενήσεται. καὶ τί τούτου καταγελαστότερον; βουλόμενος δὲ πληκτικώτερον ποιῆσαι τὸν λόγον, οὐκ εἶπε 'κενοῦ γὰρ γίνεται τόπος εἰς ὂν φέρεται’, ἀλλὰ κενοῦ γίνεται κενόν· τὸν γὰρ τόπον καὶ τὸ κενὸν ταὐτὸν ὑπολαμβάνουσιν εἶναι οἱ οὕτω λέγοντες.

[*](p. 217a5)

Ἔτι δὲ καὶ πῶς ἐπὶ τοῦ βαρέος ἀποδώσουσι τὸ φέρεσθαι κάτω;

Εἰ γὰρ τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς τοῖς κούφοις αἴτιον τὸ κενόν, τί ἔσται τῆς ἐπὶ τὸ κάτω κινήσεως τοῖς βαρέσι τὸ αἴτιον; εἰ γὰρ εἴποιεν τὴν φύσιν τῶν βαρέων σωμάτων ἐξαρκεῖν· πρὸς τὸ κάτω φέρεσθαι, διὰ τί μὴ [*](1 ἄλλου] ἀλλ’ οὐ M 3 δῆλον — ἀλλήλων om. Κ τῷ Mt: τὸ G 4 ἔστι GM: ἔσται Kt κενά τινα traicit M: κενὰ om. Κ 4. 5 ἄλλα ἄτομα t 5 αὐτὴ libri 8. 9 τῷ φέρεσθαι —ἀνώφορον om. Κ 9 ἀνώφορον M: ἄνω φέρει t et Aristotelis lihri (praeter I, qui ἀνωφερές) 13 κἀκείνω Κ: κἀκεῖνα M 15 φέροιεν ἄν M κἀκεῖνο, iit videtur, Κ 17 καί τι πῶς οἴονται ceteris omissis Κ τόπον M: τόπον ου κενοῦ t Aristoteles 20 γεννήσεται et paulo post τοῦτο Κ 22 fort. κενοῦ <γάρ> 23 εἶναι om. M 24 lemma habet G καὶ om. Aristoteles 24. 26 ἀποδώσουσι — τὸ κενόν om. Κ 27 βάρεσι Κ εἴποιε GK)

καὶ τοῖς κούφοις ἡ φύσις εἰς τὴν ἄνω φορὰν ἐξήρκεσε καὶ οὐδὲν τοῦ κενοῦ [*](r 4) ἐδεήθησαν; ἤλεγξε δὲ ἐν ἄλλοις τοῦτον τὸν λόγον ἱκανῶς ὁ Ἀριστοτέλης.

[*](p. 217a 6)

Καὶ δῆλον ὅτι εἰ ὅσῳ ἄν μανότερον καὶ κενώτερον ᾖ Ἕτερον ἐπιχείρημα. εἰ τὸ πλείονα ἔχον κενὰ μᾶλλον ἐπὶ τὸ ἄνω κινεῖται, τὸ ὅλον κενὸν τάχιστα ἂν κινηθήσεται· ἀλλ’ ἀδύνατον κινεῖσθαι τὸ κενὸν.

[*](p. 217a 8)

Λόγος δ’ ὁ αὐτός, ὥσπερ ὅτι καὶ ἐν κενῷ κενῷ ἀκίνητα πάντα, οὕτω καὶ τὸ κενὸν ὅτι ἀκίνητον· ἀσύμβλητα τὰ γὰρ ταῦτα.

Ὢι λόγῳ, φησίν, ἐδείξαμεν ὅτι ἀδύνατον ἐπὶ κενοῦ κινηθῆναι (διότι λόγον οὐκ εἶχε τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες, ἀνάγκη δὲ τὸν αὐτὸν λόγον εἶναι τῶν χρόνων καὶ τῶν κινήσεων, οἷος ἦν καὶ ὁ τῶν μεγεθῶν· συνέβαινεν οὖν ἀχρόνως ἐπὶ κενοῦ κινεῖσθαι, τοῦτο δὲ ταὐτὸν ἦν τῷ μὴ κινεῖσθαι), τῷ αὐτῷ οὖν λόγῳ δειχθήσεται ὅτι οὐδὲ κινηθῆναι οἷόν τε τὸ κενόν. τὸ γὰρ πάντη κενὸν οὐδένα ἕξει λόγον πρὸς τὸ κενά τινα κατεσπαρμένα ἔχον· ὥστε ἐν χρόνῳ ἐκείνου κινουμένου τὸ πάντη κενὸν ἀχρόνως κινηθήσεται. οὐδεμία δὲ ἄχρονος κίνησις· ἀδύνατον ἄρα τὸ κενὸν κινηθῆναι, καὶ οὐδὲν διοίσει εἴτε κεχώρισται εἴτε κατέσπαρται πρὸς τὸ μὴ πεφυκέναι κινεῖσθαι ὅλως.

[*](p. 217a 11)

Τὰ ἄλλα δὲ ἠπορῆσθαι καλῶς.

Εἰ καὶ τὸ εἶναι κενόν, φησίν, ἀνείλομεν, ἀλλ’ οὖν ἐπειδὴ ἔχουσι τὸ πιθανόν πὼς καὶ τὸ εὔλογον αἱ ἀπορίαι, οὐ δίκαιον οὐδὲ ταῦτα περιιδεῖν. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ ἀναλαμβάνει αὐτάς, ἵνα εὐθὺς καὶ τὴν λύσιν ἐπάγῃ.

[*](p. 217a 13)

Ἢ ἀεὶ ἴσον ὕδωρ ἐξ ἀέρος ἔσται καὶ ἀὴρ ἐξ ὕδατος· δῆλον γὰρ ὅτι πλείων ἀὴρ ἐξ ὕδατος γίνεται.

Καὶ ἐντεῦθεν δῆλον τὸ παρ’ ἐμοῦ ἔμπροσθεν εἰρημένον, ὅτι οὐκ εἰς [*](2 ἐν KM: καὶ ἐν Gt ἐν ἄνοις] ile Caelo Δ 2 p. 309a 5 3.4 καὶ κενώτερον— οἰσθήσεται om. Κ 6 ἄν deleverim, cf. ad p. 40G,8 ἀλλὰ δῆλον ὅτι ἀδύνατον t 8 λόγος γάρ φησιν ὁ M 8. 9 ὡσπερ — ταῦτα om. Κ 8 ὥσπερ ὅτι M: ὅτι ὥσπερ t καὶ ἐν M et Aristotelis cod. I: ἐν t κενῶ M: τῶ κενῷ t ταῦτα M: τὰ τάχη κτλ. ex Arist. t 10 ᾧ γὰρ M: ῶ (littera rulnitatori addenda) Κ 11 δὲ GKM: γὰρ t 12 καὶ (post χρόνων) om. Gt 14 οὖν om. t IH τῶ πάτη Κ 18 κατέσπαρται εἴτε χεχώρισαι Κ 20 δὲ KM: δ’ t ἠπορῆσθαι κενὰ καλῶς (sic) M: om. Κ: ἠπόρηται ἀληθῶς t Aristoteles 22 αἱ πορείαι Κ ταῦτα GKM: ταύτας t 23 ἐπάγοι Κ 24 Ἢ] ὂ Κ ἐξ ἀέρος ἔστι καὶ ἀὴρ ἐξ ὕδατος om. Κ 2 J πλεἶον Κ 26 ἔμπροσθεν p. 671,12)

ἰσόογκα μεταβάλλει τὰ σώματα, ἀλλα, ἀνταπόδοσιν γίνεσθαι· τἠν γὰρ αἰτίαν [*](r 4r) τούτου ἐπάγων φησὶ γὰρ ὅτι πλείων ἀὴρ ἐξ ὕδατος γίνεται· ἀνάγκη οὖν ἅμ γενέσθαι τὴν ἀνταπόδοσιν τοῦ ἀέρος εἰς ὕδωρ μεταβάλλοντος, εἴπερ μὴ ἔστι κενόν. ἔτι δὲ σαφέστερον προ·ιὼν αὐτὸ τοῦτο ἐδήλωσεν εἰπών· ἢ ἄλλοθί που ἴσον μεταβάλλειν ἐξ ἀέρος ὕδωρ, ἵνα ὁ πᾶς ὄγκος τοῦ ὅλου ἴσος ᾖ.

[*](p. 217a19)

οὐκ ἀεὶ δὲ εἰς τὸ κύκλῳ ἡ φορά, ἀλλὰ καὶ εἰς εὐθύ.

El μὲν γὰρ πάντα κύκλῳ ἐκινεῖτο, οὐδὲν τούτων ἀνάγκη ἦν συμβαίνειν, ὧν ἀπηριθμήσατο (οὐ γὰρ ἀμείβει τὸν τόπον τὸ κύκλῳ κινούμενον), ἐπειδὴ δὲ ἔστι καὶ ἡ κατ’ εὐθεῖαν κίνησις, ἀνάγκη πᾶσα ἢ κενὸν εἶναι ἢ τῶν ἀπηριθμημένων ἄτοπόν τι συμβήσεσθαι.

Μέχρι μὲν οὖν τῶν ἐνταῦθα πέρας ἔχουσι τῷ Ἀριστοτέλει οἱ περὶ τοῦ κενοῦ λόγοι, δεῖ δὲ ἡμᾶς ἄνωθεν ἀναλαβόντας τὸν λόγον ἕκαστον τῶν ἐπιχειρημάτων ἐπισκέψασθαι. ποιησόμεθα δὲ τὴν ἀρχὴν οὐκ ἐξ οὗ τὸν περὶ κενοῦ καὶ αὐτὸς ἤρξατο ποιεῖσθαι λόγον (πρὸς τινὰ γὰρ ἔφθημεν ἤδη τῶν ἐπιχειρημάτων ἐν τῷ ἑκάστου τόπῳ ὑπαντήσαντες), ἀλλ’ ὅθεν ἤρξατο ἐπιχειρεῖν ὡς οὐ δυνατὸν κενοῦ ὄντος δι’ αὐτοῦ γενέσθαι κίνησιν, ὡς νῦν δι’ ἀέρος ἢ δι’ ὕδατος, ἅπερ μάλιστα τῶν ἐπιχειρημάτων γλαφυρά τέ ἐστι καὶ πάντας σχεδὸν εἷλε τῆ πιθανότητι, λέγω δὴ τὰ ἐκ τῆς ἀνισοταχοῦς τῶν κινουμένων κινήσεως. πρὶν δὲ τοῦ λόγου ἄρξασθαι, ἐκεῖνό φημι ὅπερ ἤδη καὶ ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις εἶπον, ὅτι ὁ παρ’ ἡμῶν λόγος οὐ τοῦτο κατασκευάζειν βούλεται, ὅτι ἔστι τι κενὸν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ κεχωρισμένον καὶ μηδὲν ἔχον σῶμα, καὶ δι’ αὐτοῦ τὴν κίνησιν γίνεσθαι· οὐδαμῶς, ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐδὲν ἔστι κενὸν κεχωρισμένον πάντῃ σώματος καὶ αὐτὸς ὁμολογῶ πειθόμενος ἔκ τε τῆς καλουμένης τοῦ κενοῦ βίας καὶ πολλῶν ἄλλων, ἡ δὲ ἔνστασίς μοι | πρὸς τὰ Ἀριστοτέλους ἐπιχειρήματα [*](r 4v) δεικνύναι πειρωμένου, ὅτι εἰ ἦν κενόν, οὐκ ἂν ἐκινήθη τι δι’ αὐτοῦ, καὶ ὅτι εἰ καὶ μὴ κενὸν ἔστι κεχωρισμένον πάντῃ τῶν σωμάτων, ἀλλ’ οὖν ἔστι τὸ ὡς πεπληρωμένον κενόν. ὅπερ καὶ ὀπὸς ἐστὶ τῶν σωμάτων, ὡς [*](1 μεταβάλλειν τὰ σώματα βούλεται t τὰ ἄλλα καὶ ἀνταπόδωσιν Κ 2 τούτου om. t 3 ἀνταπόδωσιν Κ 5 τοῦτο om.M 5. 6 ἢ — ᾖ om. G fi ὕδωρ KM: εἰς ὕδωρ t ἴσος ἦ ἢ μηδὲν — περιίστηται ex Arist. continuat t 7 δὲ KM: δ’ t εὐθὺ Kt: τὸ εὐθὺ M 9 ὧν περ M 11 ἄτοπόν GK: ἀτο M: ἀτόπων t συμβήσεσθαι t: συμβήσεται GKM ante v. 12 tit. παρέκβασις inarg. M2 et t. hinc usiiue atl p. 695,8 rursus codicem M describit t 15 περὶ τοῦ κενοῦ (om. καὶ αὐτὸς) ἤρξατο Κ 16 ἑκάστῳ Mt 19 τὰ om. Mt 20 φὴ addito compendii signo M: φήσω t 21 ἐν τοῖς κτλ] p. 567,30sqq, τοῦ om. Κ 22 αὐτὸς καθ’ αὐτὸ t 23 γενέσθαι Κ 25 βίου primitus M 26 ἀριστοτελικὰ et mox πειρομένου Κ 28 καὶ om. Mt)

λόγους δείξομεν οὐδεμίαν ἀνάγκην ἔχοντας, εἰ καὶ τῷ πιθανῷ συναρπάζουσι.

πρῶτον δὲ ἐν συντόμῳ τῶν ἐπιχειρημάτων ἐπιμνησθῆναι ἀναγκαῖον. τῆς ἀνίσου τῶν σωμάτων κινήσεως δύο εἰσὶν αἰτίαι, μία μὲν τὸ διάφορον εἶναι τὸ δι’ οὗ κινοῦνται, κἀν ἴσα καὶ ὅμοια ᾖ τὰ κινούμενα, ἑτέρα δὲ ἡ τῶν κινουμένων διαφορά, κἄν τὸ δι’ οὗ κινοῦντι ἓν ᾖ καὶ τὸ αὐτό. λαμβάνει οὖν πρῶτον μὲν τὸ κινούμενον τὸ αὐτό, φερόμενον δὲ τοῦτο ποτὲ μὲν δι’ ὕδατος ποτὲ δὲ δι’ ἀέρος ἴσων ὄντων τοῖς διαστήμασι, καὶ εὑρίσκει ὅτι ἐν πλείονι χρόνῳ κινεῖται διὰ τοῦ ὕδατος ἢ διὰ τοῦ ἀέρος, καὶ λαμβάνει ὅτι ὃν λόγον ἔχει ὁ χρόνος πρὸς τὸν χρόνον, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει καὶ τὸ ὕδωρ πρὸς τὸν ἀέρα κατὰ τὴν σύστασιν· ὅσῳ γὰρ ὑπερέχει ὁ διὰ τοῦ ὕδατος χρόνος τοῦ χρόνου τοῦ διὰ τοῦ ἀέρος, τοσούτῳ παχύτερον καὶ δυσδιαιρετώτερον τὸ ὕδωρ τοῦ ἀέρος. οὔσης οὖν, φησί, ταύτης τῆς ἀναλογίας τῶν κινήσεων καὶ τῶν χρόνων αὐτῶν καὶ ἔτι τῶν δι’ ὧν κινοῦντι εἰ γὰρ ἔστι, φησί, διὰ κενοῦ κίνησις, ἐν χρόνῳ πάντως γενήσεται), ἕξει οὖν λόγον τινὰ ὁ χρόνος ὁ διὰ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν χρόνον τὸν διὰ τοῦ πλήρους. οὐκοῦν καὶ τὸ κενὸν πρὸς τὸ σῶμα ἕξει λόγον τινά. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὐδένα γὰρ λόγον ἐνδέχεται ἔχειν τὸ μηδὲν πρὸς τὸ ὄν· οὐδὲ ἄρα οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων ἕξουσι λόγον πρὸς ἀλλήλους. ἀλλὰ μὴν πᾶς χρόνος πεπερασμένος πρὸς πάντα χρόνον πεπερασμένον λόγον ἔχει τινά· ἐν οὐδενὶ ἄρα χρόνῳ διὰ τοῦ κενοῦ κινηθήσεται, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν οὐ κινηθήσεται· οὐδεμία γὰρ κίνησις ἄχρονος. καὶ τὸ ἕτερον δὲ ἐπιχείρημα δῆλον, ὅτι εἰ διὰ κενοῦ κίνησις εἴη, συμβήσεται διὰ κενοῦ καὶ διὰ πλήρους τὸ αὐτὸ διάστημα κινηθῆναι, ὅπερ ἄτοπον. ἐὰν γὰρ λάβω λεπτομερέστερον τοῦ ἀέρος σῶμα τοῦτον τὸν λόγον ἔχον πρὸς τὸν ἀέρα, ὃν ὁ χρόνος τοῦ κενοῦ λόγον ἔχει πρὸς τὸν χρόνον τοῦ ἀέρος, καὶ ἐναποθῶμαι τοῦτο ἐν τῷ διαστήματι τοῦ κενοῦ, ἐν τοσούτῳ χρόνῳ κινηθήσεται διά τοῦ λεπτοτάτου σώματος, ἐν ὅσω ἐκινεῖτο διὰ τοῦ κενοῦ· ὥστε ἐν τῶ αὐτῷ χρόνῳ ἴσον διάστημα πλῆρές τε ὂν καὶ κενὸν κινηθήσεται, ὅπερ ἀδύνατον. ταῦτα μὲν οὖν τὰ ἐπιχειρήματα ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν δι’ οὗ ἡ κίνησις τίθησιν, ἀλλὰ κἄν τὸ αὐτὸ μὲν λάβωμεν δι’ οὗ ἡ κίνησις, διάφορα δὲ τὰ κινούμενα, εὑρήσομεν πάλιν, φησίν, ἀδύνατον τὸ ἐπὶ κενοῦ κίνησιν γενέσθαι. ἡμεῖς μὲν γάρ φησίν, ὅταν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ δύο ἄνισα ἢ ἀνόμοια κινῶνται μὴ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, ἔχομεν τὴν αἰτίαν ἀποδιδότοῦτο] [*](1 τοὺς G 2 εἰ καὶ τῷ πιθανῷ συναρπάζουσι 0111. Mt o μνησθῆναι Mt 4 τὸ] τῶ Κ 5 κινοῦνται GK: κινεῖται Mt G κινοῦνται (ex κινεῖται) corr. M 7 τὸ κινούμενον πρῶτον μὲν traicit G 7. 8 τοῦτο τὸ ὁτὲ δι’ ὕδατος ποτὲ δι’ ἀέρος M 9 ὅτι] ἔτι Κ κινεῖται (ex κεῖται) corr. M 11 τὴν oin. Κ 12 τοσοῦτον Κ 15 ἐστι om. Κ διὰ om. superscr. M 15 γεννήσεται K 18 ἔχειν] εἶναι Κ μηδὲν G: δαηδὲν (h. e. MIIAKN) Κ: μὴ ὃν Mt 11) ἀλλήλον (sic) K 21 ἔχειν compendiose G 22 δὲ om. G 23 ὅτι εἰ μὴ διὰ M 24 κιθῆναι Κ 25 ἔχον G: ἔχει Κ: ἔχειν Mt 25. 26 πρὸς τὸν ἀέρα — λόγον ἔχει G: om. KMt 26. 27 27 ἐναποθῶμαι GMt 29 post κενὸν iterat καὶ M oU οὗ] ὧν t 32 πάλιν] πάντες couipemliose G ἀδύνατον post κενοῦ traicit Κ 34 κινοῦνται K)

ναι, ὅτι τὸ βαρύτερον θάττον διαιροῦν τὸ μεταξὺ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ καταμέρεται [*](r 4v) φέρεται (ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τοῖς ἰσοόγκοις, ἀνομοιοσχήμοσι δέ, τὸ πλείονα διαιροῦν ἄερα, τοιοῦτον δέ ἐστι τὸ πλατύ, βραδύτερον καταφέρεται, τὸ δὲ ἐλάττονα ταχύτερον· θάττον γὰρ ὁ ἐλάττων διαιρεῖται ἢ ὁ πλείων), εἰ δὲ διὰ κενοῦ εἴη ἡ κίνησις. μηδενὸς ὄντος τοῦ διαιρουμένου πάντα ἰσοταχῆ ἔσται· διὰ τί γὰρ τὸ μὲν μᾶλλον, τὸ δὲ βραδύτερον κινηθήσεται; ἀλλ’ ἀδύνατον ἰσοταχῶς πάντα κινεῖσθαι· ἀδύνατον ἄρα ἐπὶ κενοῦ γενέσθαι κίνησιν.

Τὰ μὲν οὖν ἐπιχειρήματα, δι’ ὧν ἐκ τῆς κινήσεως ἀν·αιρεῖ τὸ εἶναι κενόν, ταῦτά ἐστι, πρῶτον δὲ τὸ τελευταῖον ἐπισκεψώμεθα, λέγω δὴ εἰ ἀνάγκη κενοῦ ὑποτεθέντος ἰσοταχῆ εἶναι πάντα τὰ δι’ αὐτοῦ κινούμενα, ὡς ἔνθω τὸ εἶναι κίνησιν διὰ κενοῦ ἀνῃρῆσθαι. ἐκείνῳ δὲ τέως ἐπιστῆσαι χρή, ὅτι δι’ ὧν τοῦτο κατασκευάζει, αὐτὸς τὰς ἑαυτοῦ θέσεις ἀναιρεῖ· εἰ γὰρ ἡ διαφορὰ τῶν κινήσεων γίνεται μὴ μόνον παρὰ τὸ διαφέρειν τὰ σώματα δι’ οὗ ἡ κίνησις, ἀλλὰ καὶ παρ’ αὐτὰ τὰ κινούμενα, εἰ τὸ μὲν βαρύτερον εἴη τὸ δὲ κουφότερον, ἔστι τις δηλονότι καὶ ἐν τοῖς κινουμένοις αἰτία τῆς ἀνίσου κινήσεως καὶ παρὰ τὴν ἐγγινομένην τῆς κινήσεως διαφορὰν ἐκ τοῦ διαφέρειν τὰ σώματα δι’ ὧν ἡ κίνησις γίνεται. εἰ δὲ τοῦτο, κἂν διὰ κενοῦ δηλονότι κινῷντο, διαφόρου οὔσης τῆς κινητικῆς ἐν αὐτοῖς αἰτίας δίφορον ἀνάγκη εἶναι καὶ τὴν κίνησιν. εἰ δὲ δύο ἀνίσων ὄντων ὄγκων, τοῦ μὲν εἰ τύχοι ταλαντιαίου τοὺ δὲ λιτριαίου, καὶ ἐπὶ κενοῦ γινομένης αὐτῶν τῆς κινήσεως οὐοεμια γίνεται ἀυτῶν αυτων κάτα τὸ θᾶττον καὶ βραδύτερον, ἀλλὰ τῶν ἀνίσων ἰσοταχὴς ἡ κίνησις γίνεται ἐπὶ μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς φύσεως τοῦ κενοῦ γινομένη, ἐὰν ἄρα τὸ κενὸν τοῦτο, δι’ οὗ τὰ ἀνισόρροπα ἰσοταχῶς κινοῦνται, πληρώσωμεν ἀερίου σώματος, εὔλογον καὶ διὰ τοῦ ἀέρος ἰσοταχῶς αὐτὰ κινεῖσθαι, οὐ γὰρ δὴ ἡ τοῦ ἀέρος φύσις ἐπεισελθοῦσα δέδωκέ τι τῇ οὐσίᾳ αὐτῶν, καὶ ἐποίησε τὸ μὲν μᾶλλον κατώφορον τὸ δὲ ἧττον· οὐδὲν γὰρ ἔδρασέ τι εἰς τὴν οὐσίαν αὐτῶν, οὐδὲ μείζονα ῥοπὴν ἔν τινι αὐτῶν ἐνεποίησεν. ἀλλὰ τοῦτο ἀδύνατον, ἰσοταχῶς ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ κινεῖσθαι τὰ ἄνισα. εἰ δὲ προσφιλονεικοῦντες λέγοιεν ὅτι ναί, τὰ ἄνισα διὰ μὲν κενοῦ κινούμενα ἰσοταχῶς κινηθήσονται, διὰ δὲ σώματος ἀνισοταχῶς, εὔδηλον δήπου ὅτι τὸ ὑποτεθὲν σῶμα δι’ οὗ ἡ κίνησις μόνον τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτιον οὐδεμιᾶς οὔσης διαφορᾶς [*](1 τὸ (post ὅτι) om. Κ 2 καὶ oin. Mt 6 μᾶλλον GKM: immo θᾶττον cum t βραχύτερον G 7 ἰσοτάχως Κ 9 ἀναιρεῖτο εἶναι Κ 11 ὑποτιθέντος Κ 12 ἀναιρεῖσθαι Κ ἐκείνω Mt: ἐκεῖνο GK lo κατασκευάζει αὐτὸ, τὰς M 14 γένεται μόνον (om. μὴ) Κ 15 οὗ] ὧν t, at cf. p. 676,30. 678,8. 18. 683,8. ’2(). ad p. 648, 30 16 ἔστη τις Κ 19 κινῶντο GKM: κινῶνται t διαφόρου G: διαφόρων Κ: διαφο M: διαφόρως t κινητικοῖς Κ ἐν ἑαυτοῖς M 20 ὄντων om. Mt ’l λυτριαίου K: λιτραίου G 22 γενομένης Κ 24 γινομένη Kt: γινομένης G: γινομένου M 26 κινεῖσθαι αὐτά G 27 δέδοικέ Κ: δέδωκά M 28 τι G: τῆ Κ: τε M: γε t, at cf. ad p. 151,26 29 ἐνεποίησεν αὐτῶν G 31 ναὶ μὲν τὰ (seil μὲν delevit) M 32 ἀνισοταχῶς Κ)

παρ’ αὐτὰ τὰ κινούμενα οὗ γὰρ ἀναιρεθέντος ἡ διαφορὰ τοῦ θάττονος [*](r 4v) καὶ βραδυτέρου ἀνῄρηται, τοῦτο τῆς διαφορᾶς ταύτης μόνον ἂν εἴη αἴτιον· μόνον ἄρα τὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτιον ἔσται), τοῦτο δέ, πρὸς τῷ καὶ τὰς αὐτοῦ Ἀριστοτέλους ἀναιρεῖν θέσεις, καὶ ψεῦδος προφανῶς ὂν ἐλέγχεται. εἰ γὰρ τοῦτο ᾦ μόνον τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτιον, ἔδει τὰ ἄνισα σώματα κατὰ τὰς ῥοπὰς δι’ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ κινούμενα σώματος ἰσοταχῶς κινεῖσθαι μηδεμιᾶς γινομένης παρὰ τὰς ῥοπὰς διαφορᾶς, μόνον δὲ γίνεσθαι ἄνισον κίνησιν | διαφόρων ὄντων τῶν δι’ οὗ, τοῦτο δὲ [*](r 5r) παρὰ τὴν ἐνάργειαν· ἐναργῶς γὰρ τὰ ἄνισα διὰ τοῦ αὐτοῦ κινούμενα ἀνισοταχῶς κινοῦντι, ὡς δὴ διαφόρων οὐσῶν ἐν αὐτοῖς τῶν κινητικῶν αἰτιῶν, ἃς ἀνάγκη διαφόρους οὔσας αὐτὰς δι’ ἑαυτὰς διαφόρους ποιεῖσθαι καὶ τὰς ἐνεργείας, κἄν μὴ διὰ σώματος ἀλλὰ διὰ κενοῦ κινῶσι τὰ ὑποκείμενα αὐταῖς σώματα. ἄλλως τε αὐτὸς εἰρηκὼς δύο εἶναι αἰτίας τῆς ἀνισοταχοῦς κινήσεως, τό τε διαφέρειν τὸ δι’ οὗ καὶ τὸ διαφέρειν τὸ φερόμενον, πῶς ἐστι τὸ δι’ οὗ διαφόρου κινήσεως αἴτιον προσέθηκε· “τὸ μὲν οὖν δι’ οὗ φέρεται” φησιν “αἴτον, ὅτι ἐμποδίζει καὶ ἀντιφερόμενον καὶ μένον, διὰ τὸ δεῖσθαι διαιρέσεως. εἰ τοίνυν δύο μὲν αἴτια τοῦ μὴ ἰσοταχῶς πάντα κινεῖσθαι τὰ κινούμενα, ἥ τε διαφορὰ τῶν δι’ οὗ καὶ ἡ διαφορὰ τῶν φερομένων, ἡ δὲ παρὰ τὸ δι’ οὗ αἰτία ὡς ἐμποδιστικὴ αἰτία ἐστίν, ἡ ἄρα παρὰ τὴν διαφορὰν τῶν κινουμένων αἰτία ὡς ποιητικὴ αἰτία ἔσται· οὐ γὰρ ἂν ἄλλην ἐπινοήσειέ τις. ἐὰν ἄρα ὑπεξαιρεθῇ τὸ ἐμποδίζον, μένει οὐδὲν ἧττον ἡ ἐν τοῖς κινουμένοις τῆς ἀνίσου κινήσεως αἰτία ποιητικὴ οὖσα. οὐ γὰρ δὴ ἡ βαρύτης ἐν σχέσει ἄλλου τὸ εἶναι ἔχει· ποιότης γάρ ἐστιν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ὑπάρχουσα τοῖς σώμασιν. ἐπεὶ οὖν ἡ βαρύτης τὸ ποιητικόν ἐστιν αἴτιον τῆς ἐπὶ τὸ κάτω κινήσεως, ὡς καὶ αὐτῷ δοκεῖ, ὄντος καὶ διαστήματος δι’ οὗ ἐνεχθείη τὸ κινούμενον, λέγω δὴ τοῦ κενοῦ, οὔσης καὶ τῆς ποιητικῆς αἰτίας τῆς κινήσεως διαφόρου, καὶ μηδενὸς ὄντος τοῦ ἐμποδίζοντος, ἀνάγκη πᾶσα ἄνισον γενέσθαι καὶ τὴν διὰ τοῦ κενοῦ κίνησιν· ὥστε καὶ εἰ κενὸν ἦν, οὐκ ἀνῄρητο ἡ ἄνισος κίνησις. καὶ ἄλλως εἰ μὴ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ ἄνισα σώματα, κἄν μὴ διὰ σώματος κινῶνται ἀλλὰ διὰ κενοῦ, [*](2 βραδυτέρου t: βραδὺ M: βραδύτερον (Hv 3 ἄρα GK: ἂν ... (litura) ἄρα M: ἂν ἄρα t 5 ἐλέγχηται G τοῦτο] τοῦ Κ αἴτιον Κ: om. G: post μόνον collocant Mt 6 ἔδει G: εἰ δὲ KM: συνέβαινε καὶ t τὰ ἄν ἴσα Κ κατὰ] καὶ M 8 μόνην G οὗ] ὧν t περὶ M ἐνέργειαν Κ ἐναργῶς γὰρ τὰ scripsi: ἐναργῶς γίνεται τὰ KM: ἐναργῶς γίνεται. τὰ γὰρ t: ἐναργῶς γίνεται. φανερῶς γὰρ τὰ G 10 δὴ G: om. KMt 11 ποιεῖσθαι] οὔσας Κ 12 ἐναργείας M κινῶσι t: κινῇ GKM 13 εἶναι om.Mt 13. 14 τῆς ἰσοταχοῦς G: τῆς ἀνισοταχοῦ (sic) t 15 τὸ μὲν οὖν κτλ. c. 8 p. 215a 211 16 ὅτι oin. G μένων Κ μάλιστα μὲν ἀντιφερόμενον ἔπειτα καὶ μένον Aristoteles (cf. Philop. p. 652, 1 sq.) 17 διαιρέσεως GK: διαθέσεως Mt IS ἡ τε] εἴτε Κ οὗ] ὧν t 19. 20 παρὰ τὸ δι’ οὗ — ὡς ποιητικὴ GK: παρὰ ποιητικὴ ceteris omissis M: ἑτέρα ποιητικὴ finxit t 20 διαφορὰν Κ: φορὰν G 21 ὑφεξερηθῆ Κ 21. 22 ἡ ἐπὶ τοῖς G 25 αἴτιον om. Κ ὡς καὶ] ὡς primitus, καὶ corr. Κ 28 τοῦ om. Mt 29 ἀνήρηται t) ἔχουσι τὸ αἴτιον τῆς ἀνίσου κινήσεως, τί δήποτε διὰ τοῦ ἀέρος κινουμένου [*](r 5r) τοῦ ταλαντιαίου βάρους καὶ τοῦ λιτριαίου θᾶττον καταφέρεται τὸ ταλαντιαῖον; ὁμοίου γὰρ ὄντος ἑαυτῷ τοῦ ἀέρος, καὶ τῶν σωμάτων αὐτῶν καθ’ αὑτὰ ἰσοταχῶν ὄντων, τί ἐστι τῆς ἀνίσου κινήσεως τὸ αἴτιον; εἷς γὰρ ὢν καὶ αὐτὸς ὁ ἀὴρ τῶν αὐτῶν αἴτιος ὤφειλεν εἶναι. δῆλον οὖν ὅτι αἱ ῥοπαὶ τῶν σωμάτων πεφυκυῖαι ἡ μὲν μᾶλλον φέρεσθαι κάτω ἡ δὲ ἧττον, ταύτῃ τὴν διαφορὰν τῆς ἀνίσου κινήσεως ἴσχουσιν· ἡ γὰρ μᾶλλον κατώφορος μᾶλλον διαιρεῖ. τίνα γὰρ ἄλλην ἀποδώσομεν αἰτίαν τοῦ θᾶττον διαιρεῖσθαι ὑπὸ τοῦ βαρυτέρου τὸν ἀέρα, ἢ ὅτι τὸ μείζονα ἔχον τὴν ῥοτὴν τὴν βαρεῖαν μᾶλλον κατώφορόν ἐστι κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, κἂν μὴ διὰ σώματος κινῆται: μᾶλλον δὲ κατώφορον ὂν μᾶλλον ὠθεῖ τὸν ἀέρα τῇ βίᾳ τῆς ῥύμης, μᾶλλον δὲ ὠθούμενος ὁ ἀὴρ θάττον ὑπεξίσταται. ὥστε εἰ τῷ μᾶλλον κατώφορον εἶναι μᾶλλον τέμνει, κἄν μηδὲν ᾖ τὸ τεμνόμενον, μᾶλλον ἔσται κατώφορον οὐδὲν ἧττον. οὐδὲ γὰρ τὸ μείζονα ῥοπὴν ἔχον διὰ τὸ μᾶλλον τέμνειν μᾶλλόν ἐστι κατώφορον, ἀλλὰ διὰ τὸ μᾶλλον εἶναι κατώφορον μᾶλλον τέμνει· ἕπεται γὰρ οὐ τὸ φέρεσθαι τῷ τέμνειν, ἀλλὰ τὸ τέμνειν τῷ φέρεσθαι, ὅταν διὰ σώματος ἡ φορὰ γίνηται. εἰ δὲ τὸ μᾶλλον εἶναι κατώφορα ἢ ἧττον ἐξ αὑτῶν ἔχει τὰ σώματα, κἄν ἐπὶ κενοῦ δηλονότι κινηθῶσιν, ἕξουσιν ἐν ἑαυτοῖς τὴν τοιαύτην διαφοράν, καὶ κινηθήσεται τὸ αὐτὸ διάστημα κενὸν ὂν τὸ βαρύτερον ἐν ἐλάττονι χρόνῳ ἐν πλείονι δὲ τὸ ἧττον βαρύ, οὐ διὰ τὸ ἧττον ἐμποδίζεσθαι ἢ μᾶλλον, ἀλλὰ διὰ τὸ κατώφορον εἶναι μᾶλλον ἢ ἧττον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐμφύτου βάρους. οὐ γὰρ τῶν πρός τι αἱ ποιότητες, οὐδὲ ἐν σχέσει τῇ πρὸς ἀλλήλας τὸ εἶναι ἔχουσιν, ὥσπερ τὸ ὁρατὸν καὶ ἡ ὄψις. τὸ γοῦν χρῶμα ὡς μὲν ὁρατὸν τῶν πρός τί ἐστιν, ὡς μέντοι χρῶμα λευκὸν ἢ μέλαν ἄλλο τί ἐστι καὶ οὐ τῶν πρός τι· οὐ γὰρ τὸ εἶναι χρώματι αὐτῷ " δι’ ἄλλο ὕπαρχε, ἀλλὰ δι’ αὑτό· ποιότης γὰρ τὸ χρῶμα. οὕτω καὶ ἡ βαρύτης καὶ ἡ κουφότης οὐ δι’ ἄλλο τι ὑπάρχει τοῖς ἔχουσι βάρος ἢ κουφότητα, ἢ δι’ αὑτά, ἔστι δὲ βαρύτης μὲν ποιητικὸν αἴτιον τῆς ἐπὶ τὸ κάτω φορᾶς, κουφότης δὲ τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω, ὅταν οὖν ἐν τῷ παρὰ φύσιν ὑπάρχωσι τόπῳ τὰ ἔχοντα βάρος ἢ κουφότητα μηδενὸς ὄντος τοὺ ἐμποδίζοντος. ἡ γὰρ ἀνεχομένη βῶλος ἢ κρεμαμένη ἐν τῷ ἀέρι, ἐν τῷ παρὰ φύσιν οὖσα τόπῳ, ὅμως οὐ φέρεται ἐπὶ τὸ κάτω διὰ τὸ ἐμποδίζον. καὶ ἐν τῷ ὕδατι δὲ τὸ ξύλον οὐ πέφυκε κινεῖσθαι καὶ φέρεσθαι ἐπὶ τὸ κάτω, ἀλλ’ ἐποχεῖται [*](1 ἔχωσι G τὸ αἴτιον oin. superscr. M τοῦ ἀέρος τοῦ αὐτοῦ G 4 ἰσοταχῶς· G: item ἰσοταχῶς primitiisi Κ τὸ oiu. Κ 5 ὁ αὐτὸς ἀὴρ Κ: fort. ὁ αὐτὸς ὁ ἀὴρ 7 ταὐτὴ KM: ταύτην Gt 11 κινεῖται Κ 12 θᾶττον] μᾶλλον G 13 κἀν il: καὶ Κ 14 μείζονος compeud. M 15 ἔσται Κ IG. 17 φέρεσθαι τὸ τέμνειν G 17 ἀλλὰ τῶ τέμνειν τὸ Κ 18 κατώφορα GK: κατώφορον Mt αὑτῶν t: αὐτῶν GKM 20 ἐν om. Κ 26 ἀλλ’ ὅτι G χρῶμά τι (i 27 δι’ αὑτό Kt: δι’ αὐτό GM 29 δι’ αὑτά t: δι’ αὐτά GM: διαυτά Κ μὲν ποιητικὸν GK: ποιητικὸν μὲν Mt 30 δὲ τῆς G: om. Κ: ἡ il: τῆς t οὖν GMt: 0111. Κ 30. 31 ὑπάρχουσι Κ 32 βόλος Κ ἡ] ἡ G 34 δὲ t: διὰ KM: om. G ἐποχεῖται GK: ὑποχεῖται M: ἐπίκειται t) τῷ ὕδατι διὰ τὸ μανότερον εἶναι κατὰ τὴν τῶν μορίων θέσιν, καὶ πολὺν [*](r 5r) ἔχειν κατεσπαρμένον ἐνεργείᾳ ἀέρα· ἐπεὶ οὗν οὐ πέφυκεν ὑφιζάνειν τῷ ὕδατι ὁ ἀήρ, ἐπιπολάζειν δὲ αὐτῷ, διὰ τοῦτο οὐ φέρεται τὸ ξύλον δι’ ὕδατος ἐπὶ τὸ κάτω, ἀλλ’ ἀνέχεται ὑπὸ τοῦ ἐν αὐτῷ ἀέρος πολλοῦ ὄντος, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν πεφυσημένων ἀσκῶν γίνεται. ὥστε καὶ ἐν τούτοις βιαιότερον ὂν τὸ ἐμποδίζον, ὁ ἀήρ, κωλύει τὴν κτὰ φύσιν τοῦ ξύλου ἐπὶ τὸ κάτω φορὰν ἐν τῷ ὕδατι, ἐν μέντοι τῷ ἀέρι φέρεται τὸ ξύλον, ἐπειδὴ ἕκαστον ἐν τῇ ἑαυτοῦ ὁλότητι ὂν οὐ πέφυκεν ἐνεργεῖ κατὰ τὴν ἔμφυτον ῥοπήν· τοῦ οὖν ἐν τῷ ξύλῳ ἀέρος ἐν τῷ ἀέρι μὴ ἐνεργοῦντος κατὰ τὴν ἔμφυτον ῥοπήν, ἡ φυσικὴ τοῦ ξύλου βαρύτης διὰ τὸ ἐν τῷ παρὰ φύσιν εἶναι τόπῳ κινεῖ ἐπὶ τὸ κάτω τὸ ξύλον. καὶ ὅτι ὁ κατεσπαρμένος ἐν τοῖς ξύλοις ἐνεργεία ἀὴρ οὗτος μὴ πεφυκὼς ὑφιζάνειν τῷ ὕδατι φέρεται ἐπὶ τὴν οἰκείαν ὁλότητα, καὶ ταύτῃ τὸ ξύλον ἐπιπολάζειν ποιεῖ τῷ ὕδατι (ὅπερ, ὡς εἶπον, καὶ ἐπὶ τῶν ἀσκῶν συμβαίνει), δείκνυσι τὰ πυκνότερα τῶν ξύλων, οἷον πύξος καὶ ἔβενος· τῇ γὰρ πυκνότητι τῆς οὐσίας οὐκ ἔχουσαι ἐγκατεσπαρμένον ἀέρα τὸν ἀνωθοῦντα, φέρονται ἐπὶ τὸ κάτω καὶ δι’ ὕδαιος ὑπὸ τῆς ἐμφύτου βαρύτητος μηδενὸς ἐμποδίζοντος. οὕτως ἄρα πανταχοῦ ἡ ἔμφυτος ῥοπὴ φέρεται ἐπὶ τὸ οἰκεῖον δι’ οὐδὲν ἕτερον ἡ δι’ ἑαυτήν, εἰ μὴ εἴη τι τὸ ἐμποδίζον. εἰ τοίνυν τὸ | κατώφορον ἢ ἀνώφορον ἔχουσιν "[*](r 5v) αἱ ῥοπαὶ οὐ διὰ τὴν πρὸς ἄλλο σχέσιν, ἀλλὰ δι’ ἑαυτάς, διαφόρου οὔσης τῆς βαρύτητος ἐν τοῖς σώμασι διάφορον ἀνάγκη καὶ τὴν κάτω φορὰν εἶναι, οὐ δι’ ἄλλο τι ἢ δι’ ἑαυτήν· οὐδεμία γὰρ ῥοπὴ τῶν πρός τι. τὰ αὐτὰ καὶ ἔπι κουφότητος ἐροῦμεν.

Ὅτι μὲν οὖν καὶ εἰ διὰ κενοῦ ἐγίνετο ἡ κίνησις, οὐκ ἦν ἀνάγκη ἰσοταχῶς πάντα κινεῖσθαι, οὐδὲ ἔχει τι ἀναγκαῖον τὸ ἐπιχείρημα δι’ οὗ τοῦτο δοκεῖ κατασκευάζειν ὁ Ἀριστοτέλης, μετρίως δέδεικται, τούτου δὲ δεδειγμένου καὶ τὸ πρότερον πρόβλημα ἄν εἴη συναποδεδειγμένοι, λέγω δὴ ὅτι ἐνδέχεται διὰ κενοῦ κίνησιν γενέσθαι ἐν χρόνῳ. εἰ γὰρ ὅλως τὸ θᾶττον καὶ βραδύτερον τῶν κινήσεων καὶ κενοῦ ὄντος οὐδὲν ἧττον σῴζεται, τὸ δὲ θάττον καὶ βραδύτερον χρόνῳ κρίνεται (τὸ γὰρ ἐν πλείονι χρόνῳ τὸ αὐτὸ κινηθὲν διάστημα βραδυκινητότερον, ὥσπερ οὖν τὸ ἐν ἐλάττονι ταχυκίνητον), δῆλον ὅτι καὶ τὰ ἐπὶ κενοῦ κινούμενα, εἴ γε κενὸν ἦν δι’ οὗ ἡ κίνησις [*](1 μανώτερον GK τῶν om. Κ 2 ἐναργείᾳ M πέφυκε Mt ἐφιζάνειν νεῖν G ἐπιπολάζειν GM: ἐπιπολάζει Kt 5 ὅπερ] ὥσπερ Κ καὶ (post ὅπερ) om. G γίνηται M 8 αὐτοῦ (i H ῥοπήν ἡ φυσικὴ τοῦ ξύλου βαρύτης τοῦ M οὖν (ilv: om. Mt 10 φυσικὴ GKM: φυσικὴ ἄρα t 11 τὸ (ante ξύλον) om. Κ γ 12 ξυλίνοις G ἐνεργείᾳ scripsi: ἐνερ G: ἐναργεῖ Κ: ἐνεργεῖ Mt 14 ὡς om. Κ δείκνυσι δὲ t 15 ἔβαινος G ἔχουσαι GKM: ἔχοντα t 16 ὑπὸ Mt: ἀπὸ Κ: ἐπὶ G 17 et 21 βαρυτῆτος M 19 ἔμφητος t 20 διαφόρου G: διαφόρους Κ: διαφο M: διαφόρως t 22 οὐ δι’] οὐδ’ M 24 ἐγένετο Mt οὐκ ἢν GK: οὐκ οὖν M: οὐχ ὅμως t 25 τι] τὸ G 27 ἄν om. G 29 βαρύτερον t 31 ἐν om. G ταχυκίνητον G: ταχυκινητότερον einenclat t)

ἐγίνετο, ἐν χρόνῳ πάντως ἄν ἐκινήθη θῆ. ὅτι δὲ οὐδ’ ἃ δοκεῖ συνάγειν ἄτοπα [*](r 5v) ὁ Ἀριστοτέλης ὡς ἑπόμενα τῷ λόγῳ τῷ λέγοντι διὰ κενοῦ δύνασθαι κίνησιν γενέσθαι, οὐχ ἕπεται τῷ λόγῳ τούτῳ, δείξομεν ἐφεξῆς. εἰ γὰρ τὸ κατώφορα εἶναι τὰ σώματα μὴ δι’ ἄλλο τι ἔχουσιν ἢ διὰ τὰς ἐμφύτους ῥοπάς, καὶ διὰ τοῦτο τὸ μᾶλλον βαρὺ ἐν πλείονι χρόνῳ καταφέρεται. κἂν διὰ κενοῦ ἡ κίνησις γίνηται, καὶ ἔτι εἰ τὸ σῶμα, δι’ οὗ κινοῦνται τὰ διὰ σώματος κινούμενα, ἐμποδιστικόν ἐστι τῶν φερομένων, ἔστι δηλονότι ὁ χρόνος, ὃς δαπανᾶται ἐν ἑκάστῃ κινήσει, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἐνυπαρχουῶν ῥοπῶν ἐν τοῖς σώμασι, κἂν μηδὲν ᾖ τὸ ἐμποδίζον, λέγω δὴ σῶμά τι δι’ οὗ ἡ κίνησις γίνεται, οἷον ἀὴρ ἢ ὕδωρ. εἰ γὰρ τὸ δι’ οὗ ὡς ἐμποδιστικὸν τῆς ἀνίσου κινήσεως αἴτιόν ἐστιν, αἱ ἄρα φυσικαὶ ῥοπαὶ ὡς ποιητικαὶ αἰτίαι ἂν εἶεν. ὥστε κἂν ἀναιρεθῇ τὸ ἐμποδίζον, δαπανᾶταί τις χρόνος ἐν τῇ ἑκάστου κινήσει κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς μείζονος ἢ ἐλάττονος ῥοπῆς ἢ πλείων ἢ ἐλάττων. εἰ δὲ δαπανᾶταί τις χρόνος δι’ ἑκάστην τῶν ῥοπῶν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ἐν τῆ κινήσει, οὐδέποτε συμβήσεται ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ ἴσον διάστημα πλῆρές τε ὂν καὶ κενὸν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ κινηθῆναι. εἰ γὰρ σταδιαῖόν τι διάστημα κινηθείη τι πεπληρωμένον ἀέρος, καὶ μὴ ἔστι τὸ κινούμενον καθ’ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ νῦν ἔν τε τῇ ἀρχῇ τοῦ σταδίου καὶ ἐν τῷ τέλει, δαπανᾶται μέν τις χρόνος καὶ διὰ ταῦτα καθ’ αὑτὰ τὰ] φερόμενα σώματα, καὶ εἰ κενὸν ἦν τὸ διάστημα, μέχρις ἂν ἐκ τῆς ἀρχῆς ἀφίκηται ἐπὶ τὴν τελευτήν (οὐ γάρ, ὡς εἶπον, ἐν τῷ αὐτῷ νῦν ἐν ἀμφοτέροις ἐστὶ τοῖς ἄκροις), δαπανᾶται δέ τις καὶ ἄλλος χρόνος διὰ τὸ ἐμποδίζον· ἡ γὰρ ὦσις, ἤγουν διαίρεσις, δυσκινητότερον ποιεῖ τὸ φερόμενον. ὥστε ὅσῳ ἂν λεπτομερέστερος ἐπινοηθείη ὁ ἀὴρ δι’ οὗ κινεῖται, τᾶι, τοσούτῳ καὶ ὁ χρόνος ὃν ἐδαπάνα εἰς διαίρεσιν τοῦ ἀέρος μειωθήσεται, κἄν ἐπ’ ἄπειρον λεπτύνηται τὸ σῶμα, ἐπ’ ἄπειρον καὶ ὁ χρόνος μειωθήσεται (ἐπ’ ἄπειρον γὰρ διαιρετὸς ὁ χρόνος), οὐδέποτε μέντοι ἥξει, κἀν ἐπ’ ἄπειρον λεπτύνηται τὸ σῶμα, εἰς τοῦτον τὸν χρόνον ὃν καὶ οἶά κενοῦ κινούμενον τοῦ σταδιαίου διαστήματος ἐδαπάνα. σαφέστερον δὲ δι’ ὑποδειγμάτων ποιήσω τὸν λόγον. εἰ λίθος εἴη τὸ κινούμενον, καὶ κινηθείη ἐπὶ τοῦ σταδιαίου διαστήματος κενοῦ ὄντος, ἔσται μέν τις ἐξ ἀνάγκης χρόνος, ὃν δαπανήσει κινούμενος σταδιαῖον διάστημα, οἷον ὥρα. ἐὰν δὲ τοῦτο τὸ σταδιαῖον διάστημα πλῆρες ὕδατος ἐπινοήσωμεν, οὐκέτι ἐν τῇ [*](1 οὐδ’ ἇι.. οὐδένα KM: οὐ G 2 τῷ λόγῳ om. Κ 3 οὐκ ἕπεται Κ 4 μὴ ἄλλο M 5 τὸ μᾶλλον scripsi: μᾶλλον τὸ libri (i γίνεται Κ εἰ] εἰσ’ Κ 7 τοῦ σώματος Mt ἔστι] ἔτι, ut videtur, Κ δϊλονότι M ὁ om. G 8 ἑκάστη M 8. 9 ἐνυπαρχουσῶν G: ἐνυπαρχόντων (sic) KMt 9 10 σώματι KM 10 κίνησι (sic) Κ II ῥοπαὶ om. xMt 12 αἴτιαι t 12. 14 δαπανᾶταί — εἰ δὲ oin. Κ 14 δαπανᾶταί] δύναταί G 18 κινούμενον ἀέρος· M 19 σταδιαίου G 20 τὰ lielevi 21 ἀφίκται Κ 24 ἐπινοηθεῖ Κ 26 27 ἐπ’ ἄπειρον καὶ ὁ χρόνος μειωθήσεται G: om. KMt 27 ἤξει M: ἢ ἕξει Κ 29 δὲ om. Mt IM) ὑποκειμάτων (hoc ante corr.) ποιήσωμεν Κ 31 ἔσται GK: ἔστι Mt 32 κινοὐμε νος (sic) G 33 τὸ cm. Κ πλήρης GK) μιᾷ κινηθήσεται ὥρᾳ τὸ σταδιαῖον, ὠὰ προστεθήσεταί τις καὶ ἄλλος [*](r 5v) χρόνος διὰ τὸ ἐμποδίζον. δαπανάσθω οὖν εἰς διαίρεσιν τοῦ ὕδατος ἑτέρα μία ὥρα. ὥστε τὸ αὐτὸ βάρος διὰ κενοῦ μὲν ἐν ὥρᾳ κεκίνηται, δι’ ὕδατος δὲ ἐν δύο ὥραις. ἐὰν οὗν λεπτύνῃς τὸ ὕδωρ καὶ ποιήσῃς ἀέρα, εἰ διπλασίως εἴη λεπτότερος τοῦ ὕδατος ὁ ἀήρ, τοσούτῳ καὶ ὁ χρόνος μεινθήσεται ὃν ἐδαπάνα ἐν τῇ τοῦ ὕδατος διαιρέσει· ἦν δὲ ὥρα μία· ἐν τῆ ἄρα καὶ ἡμισείᾳ ὥρᾳ τὸ αὐτὸ διάστημα δι’ ἀέρος κινηθήσεται. κἄν πάλιν τὸν ἀέρα λεπύνῃς διπλασίως, ἐν μιᾷ καὶ ιειάρτῳ ὥρας κινηθήσεται. κἄν ἐπ’ ἄπειρον λεπτύνῃς τὸ σῶμα, ἐπ’ ἄπειρον μὲν μειώσεις τὸν χρόνον ὃν ἐδαπάνα εἰς τὴν τοῦ σώιαατος διαίρεσιν, λέγω δὴ τὴν μίαν ὥραν, δὐδέποτε δὲ δαπανήσεις· ἐπ’ ἄπειρον γὰρ ὁ χρόνος διαιρετός. εἰ δὲ μηδέποτε δαπανᾷς τὸν χρόνον λεπτύνων τὸ σῶμα, ἀλλ’ ἀεὶ ἐπὶ σώματος γινομένης τῆς κινήσεως προστίθεται μόριόν τι καὶ τῆς ἄλλης ὥρας κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς λεπτότητος τοῦ σώματος, εὔδηλον δήπου ὅτι οὐδέποτε ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ στάδιον διὰ κενοῦ καὶ διὰ πλήρους κινηθήσεται. διὰ κενοῦ μὲν γὰρ ἐν μιᾷ ὥρᾳ ἐκινεῖτο, διὰ σώιuαιος δὲ ἐν μιᾷ καὶ μορίῳ. ὅσον γὰρ ἂν λεπτότερον ἐπινοηθείη τὸ σῶμα, οὐδέποτε δαπανᾶται ἡ ὥρα. ὥστε οὐδέποτε ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διάστημα πλῆρές τε ὂν διεξελεύσεται καὶ κενόν. τοῦτο δὲ συνήγαγεν ὁ Ἀριστοτέλης διὰ τὸ τὰς ἰδίας ὑποδέσεις θέσεις ἀνελεῖν, λέγω δὴ τὸ γίνεσθαι διαφόρους τὰς κινήσεις καὶ παρ’ αὐτὴν τὴν τῶν κινουμένων διαφοράν. εἰ γὰρ γίνεταί τις χρόνος καὶ παρὰ τὰς διαφόρους ῥοπὰς διάφορος, γίνεται δέ τις καὶ ἄλλος χρόνος διὰ τὴν τοῦ σώματος διαίρεσιν δι’ οὗ ἡ κίνησις γίνεται, οὐδέποτε τὸ αὐτὸ διάστημα ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινηθήσεταί τι πλῆρές τε ὂν καὶ κενόν. τὸ γὰρ λέγειν ὅτι <εἰ> ἐν δύο ὥραις τὸ στάδιον διὰ σώματος κινεῖται, ἐν δὲ μιᾷ διὰ ἐὰν λάβω τοσοῦτον λεπτομερέστερον σῶμα, οἷον διπλασίως λεπτόν, τὸ αὐτὸ ὦ διάστημα ἐν τῷ ἡμίσει τοῦ χρόνου, λέγω δὴ ἐν μιᾷ ὥρᾳ, διὰ του λεπτομερεστέρου σώματος κινηθήσεται· ἐκινεῖτο δὲ καὶ διὰ κενοῦ τὸ αὐτὸ διάστημα (??) τοῦτο δὲ παντελῶς ψεῦδος καὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν αὐτήν ἐστιν. οὐ γὰρ ἀληθῶς λαμβάνει ὅτι ὃν λόγον ἔχει πρὸς ἄλληλα τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις, τοῦτον τὸν λόγον ἔχουσι καὶ οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων πρὸς ἀλλήλους, καὶ ἔμπλλιν ὃν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, τοῦτον καὶ τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις τὸν λόγον ἕξουσι πρὸς Μήλα· [*](2 καὶ ἑτέρα Mt 4 οὖν om. G ποιήσεις Κ 5 διπλασίω G 6 ὃν] ὃ Κ τὸ 9 σῶμα M μὲν om. G μειώσης compend. G: μείωσεις (sic) Κ 10 μίαν τὴν ὥραν M: τὴν ὥραν μίαν t 10. 11 οὐδέποτε γὰρ Κ 12 τὸ σῶμα λεπτύνων Κ 16 γὰρ om. G μία priore loco G 17 ὅσον GK: ὅσῳ Mt 17. 18 ἡ ὥρα. ὥστε G: ἢ ὥστε KM: ὥστε t 18 ὃν] ὢν primitus G 18. 19 καὶ κενὸν διεξελεύσεται G 19. 20 τῆς ἰδίας ὑποθέσεως G 22 ἄλλως Κ 23 αὐτό iterat M 25 εἰ addidi 27. 28 λεπτομερεστάτου Mt 29 lacunam indicavi expleadam <ἐν ἴσῳ ἄρ χρόνῳ τό διάστημα πλῆρές τε ὃν καὶ κενὸν κινηθήσεται> δὲ deleverim ἐνέργειαν Κ 30 ἐστιν G: εἶναι KM: ἐστι t 31.33 τοῦτον— κίνησις om. Κ 32 καὶ ἔμπαλιν ὃν (correxi cod.) οἱ χρόνοι— ἀλλήλους G: om. Mt 33 ἕπουσι GK: ἔχουσι Mt πρὸς τὰ ἄλλα M) πιθανὸν μὲν γὰρ εἶναι δοκεῖ τοῦτο· καὶ τὸν ἔλεγχον | αὐτόθεν οὐκ εὐφώρατον [*](r 6r) ρατον ἔχει διὰ τὸ μὴ δύνασθαι λαμβάνειν ποῖον λόγον ἔχει ὁ ἀὴρ πρὸς τὸ ὕδωρ κατὰ τὴν σύστασιν οἷον πόσῳ μέτρῳ παχύτερόν ἐστι τοῦ ἀέρος τὸ ὕδωρ ἢ ὅδε ὁ ἀὴρ ἄλλου ἀέρος, ἐξ αὐτῶν δὲ τῶν κινουμένων ἔστι τοῦτο ἐλέγξαι. εἰ γὰρ ὃν λόγον ἔχουσιν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων πρὸς ἀλλήλους, τοῦτον ἔχειν ἀνάγκη τὸν λόγον καὶ τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ ὄντος τοῦ κινουμένου δι’ ἀμφοῖν, ἐπειδὴ ἡ διαφορὰ τῶν κινήσεων οὐ μόνον παρὰ τὰ δι’ οὗ γίνεται, ἀλλὰ καὶ παρ’ αὐτὰ τὰ φερόμενα, εὔλογον δήπου, εἰ ἓν ἦν καὶ τὸ αὐτὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις, διάφορα δὲ τὰ κινούμενα κατὰ τὰς ῥοπάς, ὃν λόγον ἔχουσιν αἱ ῥοπαὶ πρὸς ἀλλήλας, τοῦτον ἔχειν τὸν λόγον καὶ τοὺς χρόνους τῶν κινήσεων πρὸς ἀλλήλους, οἷον εἰ διπλασίων ἡ ῥοπή, ἐν τῷ ἡμίσει χρόνῳ γενέσθαι τὴν κίνησιν, καὶ εἰ τὸ διλιτριαῖον βάρος ἐν ὥρα σταδιαῖόν τι διάστημα δι’ ἀέρος καταφέρεται, τὸ λιτριαῖον ἐν ἡμιωρίῳ κατενεχθήσεται τὸ αὐτὸ διάστημα, καὶ ἔμπαλιν ὃν οἱ χρόνοι λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, τοῦτον ἔχειν ἀνάγκη καὶ τὰ κινούμενα τὸν λόγον. τοῦτο δὲ παντελῶς ἐστι φεῦδος. καὶ τοῦτο ἔστι πιστώσασθαι κρεῖττον πάσης διὰ λόγων ἀποδείξεως ἐξ αὐτῆς τῆς ἐναργείας. πολλῷ γὰρ πάνυ μέτρῳ διαφέροντα ἀλλήλων δύο βάρη ἅμα ἀφεὶς ἐκ τοῦ αὐτοῦ ὕψους ὄψει ὅτι οὐχ ἕπεται τῇ ἀναλογίᾳ τῶν βαρῶν ἡ ἀναλογία τοῦ χρόνου τῶν κινήσεων, ἀλλὰ πάνυ ἐλαχίστη τις ἡ διαφορὰ κατὰ τοὺς χρόνους γίνεται, ὡς εἰ μὴ πολλῷ πάνυ μέτρῳ διαφέροιεν ἀλλήλων τὰ βάρη, ἀλλ’ οἷον τὸ μὲν διπλάσιον εἴη τὸ δὲ ἥμισυ, οὐδὲ διαφοράν τινα σχήσουσιν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων, ἤ, εἰ καὶ σχήσουσιν, οὐκ αἰσθητὴν ἕξουσι, καίτοι τῶν βαρῶν οὐ τοιαύτην ἐχόντων τὴν διαφοράν, ἀλλὰ διπλασίῳ λόγῳ ἔχοντος τοῦ ἑτέρου πρὸς τὸ ἕτερον. εἰ δὲ διαφόρων ὄντων τῶν κινουμένων, ἑνὸς δὲ καὶ τοῦ αὐτοῦ δι’ οὗ κινοῦνται, οὐχ ὃν λόγον ἔχουσι πρὸς ἄλληλα τὰ σώματα, τοῦτον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους τὸν λόγον καὶ οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων, καὶ ἔμπαλιν οὐχ ὃν λόγον ἔχουσιν οἱ χρόνοι, τοῦτον καὶ τὰ κινούμενα, εὔλογον δήπου, κἂν τὰ αὐτὰ μὲν καὶ ὅμοια ᾖ τὰ κινούμενα, διάφορα δὲ τὰ δι’ ὧν κινοῦνται, οἷον ἀὴρ καὶ ὕδωρ, μὴ ὃν λόγον ἔχουσι πρὸς ἄλληλα ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ, τοῦτον ἔχειν τὸν λόγον καὶ τοὺς χρόνους τῶν κινήσεων τὸν διὰ τοῦ ἀέρος καὶ τὸν διὰ τοῦ ὕδατος, μηδὲ ὃν λόγον ἔχουσιν οἱ χρόνοι πρὸς ἀλλήλους, τοῦτον ἔχειν καὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν ἀέρα δι’ ὧν ἡ κίνησις. εἰ δὲ μὴ ἕπεται τῷ λόγῳ τῆς διαφορᾶς τῶν σωμάτων ἡ διαφορὰ τῶν χρόνων, ἐὰν ἄρα διπλασίως λε- [*](1. 2 εὐφώρατον scripsi: εὔφορτον G: ἀφώρατον Mt: ἀφόρατον (?)K 3 ταχύτερόν t 8 παρὰ et παρ’ GKM: περὶ utrobique t, qui ὧν (pro οὗ) 8. 1) φαινόμενα Κ 10. 11 αἱ ῥοπαὶ πρὸς ἀλλήλους Κ 11 ἔχει (scripsi ἔχειν) τὸν λόγον G: λόγον Κ: τὸν λόγον ἔχειν Mt 12 εἰ] οὐ Κ ἥμισυ Κ 13 ποδιαῖόν Mt 14 καταφέρηται M κατηνεχθήσεται Κ 17 κρεῖττον t: κρείττω GKM διαλόγων Κ 18 ἐνεργείας GK 19 οὐκ ἕπεται Κ 21 πάνυ om. Mt 23 ἢ καὶ εἰ Mt 25 λο Κ: λόγον G 27 ἄλληλα] ἄλλα M 29. 30 εὔλογον—κινούμενα GK: om. Mt 29 καὶ (post μὲν) K: om. G 31. 32 τὸν λόγον ἔχειν Mt 32 τὸν διὰ altero loco om. G) πιόν τι σῶμα ληφθῇ, οὐκ ἐν τῷ ἡμίσει χρόνῳ κινηθήσεται, ἀλλ’ ἐν [*](r 6r) πλείονι, καί, ὅπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπον, ὅσῳ ἄν λεπτύνηται τὸ σῶμα, μειοῦται μὲν ὁ χρόνος ὁ προστιθέμενος ἐκ τῆς τοῦ σώματος διαιρέσεως, οὐδέποτε δὲ δαπανᾶται καὶ μειοῦται κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς λεπτύνσεως, ὡς εἴρηται· οὐδὲ γὰρ τὸ διπλασίως λεπτὸν ἐν τῷ ἡμίσει κινηθήσεται χρόνῳ. ὥστε εἰ μὴ ὅσῳ λεπτύνεται τὸ σῶμα, τοσούτῳ μέτρῳ μειοῦται ὁ χρόνος, μειούμενός τε τῷ τὸ σῶμα λεπτύνεσθαι οὐδέποτε δαπανᾶται ὁ χρόνος ὁ ἐκ τῆς διαιρέσεως τοῦ δι’ οὗ γίνεται ἡ κίνησις σώματος προστι- θεμένου, οὐδέποτε ἄρα ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διάστημα πλῆρές τε ὂν καὶ κενὸν κινηθήσεταί τι. τούτων δεδειγμένων κἀκεῖνο ἔσται ὅτι οὐδέποτε τὸ κενὸν λόγον τινὰ ἕξει πρὸς τὸ πλῆρες, οὐδὲ ἕπεται τοῦτο τῷ λέγειν διὰ κενοῦ δύνασθαι γενέσθαι ·κίνησιν.

Οτι μὲν οὖν τὸν αὐτὸν λόγον οὐδέποτε ἕξει τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες, πρόδηλον, ἐπεὶ μηδὲ τοὺς χρόνους τοὺς αὐτοὺς ἐνδέχεται εἶναι, τόν τε διὰ κενοῦ καὶ τὸν διὰ πλήρους, ἴσων ὄντων τῶν διαστημάτων, καὶ ὅτι τῶν χρόνων λόγον τινὰ ἐχόντων πρὸς ἀλλήλους οὐκ· ἀνάγκη καὶ τὰ δι’ ὧν ἡ κίνησις τοῦτον ἔχειν τὸν λόγον πρὸς ἄλληλα, εἴρηται· ὅτι δὲ οὐδ’ ὅλως λόγον τινὰ τὸν τυχόντα ἕξει τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες, κἄν οἱ χρόνοι τῶν κινήσεων πρὸς ἀλλήλους λόγον τινὰ ἔχωσι, δῆλον ἐντεῦθεν. εἰ γὰρ ἡ διαφορὰ τῶν κινήσεων μὴ μόνον παρὰ τὰ δι’ οὗ γίνεται, ἀλλὰ καὶ παρ’ αὐτὰ τὰ φερόμενα. τὸ δὲ δι’ οὗ αἴτιον γίνεται τοῦ χρόνου τῆς κινήσεως ἐμποδιστικόν, ἐμποδίζει δὲ τῇ συστάσει τῆς σωματότητος χρόνου δεομένης ἵνα διαιρεθῇ, ὅταν δὲ διὰ κενοῦ γίνηται ἡ κίνησις, χρόνος μὲν δαπανᾶται, διότι ἁπλῶς πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ, διὰ τὸ μὴ ἐνδέχεσθαι τὸ κινούμενον ἅμ εἶναι ἐν ἀμφοτέροις τοῖς ἄκροις, τοσόσδε μέντοι ἢ τοσόσδε χρόνος διὰ τὴν οἰκείαν ἑκάστου ῥοπὴν γίνεται, δι’ αὐτὸ δὲ τὸ κενόν, ᾗ κενόν ἐστιν, οὐδένα οαπανᾳ χρόνον τὰ κινουμενα ὡς διὰ τὸ σωμα, ὅταν οἴα σώματος κινῶνται οὐδὲ γὰρ ὅλως ἔστι τις σύστασις τοιαύτη τοῦ κενοῦ, οἷον σωματότης τις, ὥστε καὶ δεῖσθαι διαιρέσεως, ἀλλὰ μόνον ὑπόκειται ὡς διάστημα ἀσώματον τῷ φερομένῳ καὶ χώρα μηδὲν αὐτῷ τὸ σύνολον ἐμποδίζον), πῶς οἷόν τε λέγειν ὅτι εἰ διὰ κενοῦ εἴη κίνησις, λόγον τινὰ ἕξει τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες κατὰ τὴν σύστασιν; εἰ γὰρ διὰ μὲν τὴν σωματικὴν σύστασιν καὶ παχυμέρειαν δαπανᾶταί τις χρόνος ἐν τῇ κινήσει, διὰ δὲ οὐδὲ εἶς δαπανᾶταί χρόνος χρόνων μὴ ὄντων τῶν συγκρινομένων πρὸς [*](2 λεπτύνῃ G 4 πανᾶται Κ 5 ὡς om. Κ οὐ γὰρ G 6 ὥστε GK: ὥς γε Mt 7 μειούμενός GKM: μειουμένου t τῶ GK: om. Mt λεπτύνεται t οὐδέποτε δὲ Κ 8. προστιθέμενον Κ 9 ἄρα] ἀέρα G 10 κινησθήσεταί G fort. τούτων > ἔσται GK: ἐστι Mt 11. 12 τούτω τὸ Κ 14 δῆλον Mt fort. τούτων <δὲ> ἔσται GK: ἐστι Mt 11. 12 τούτω τὸ K τοὺς om. G 15 τῶν (ante διαστημάτων) om. G καὶ ὅτι καὶ τῶν K 17 ἄλληλα t: ἀλλήλους GKM 19 πρὸς ἀλλήλους λόγον (χρόνον pro λόγον K) τινὰ GK: λόγον τινὰ πρὸς ἀλλήλους Mt ἔχωσι Κ et, ut videtur, M: ἔχουσι Gt ἡ om. Κ 20 μόνων Κ τὰ GK: τοῦ M: τὸ t 23 γίνεται Κ διότι] ὅτι G 26 οί GK K οἰ- κίαν Κ δι’ αὐτὸ δὲ] διὰ τόδε G 27 κινοῦνται Κ 28 οὐδὲν γὰρ KM altcnim oin. G 31 ὅτι GK: οἷον Mt 32 prius τὴν om. Κ)

ἀλλήλοις, λέγω δὴ τοῦ διὰ κενὸν καὶ τοῦ διὰ τὸ σῶμα, ἀλλ’ ἑνὸς μόνου [*](r 6r) ὄντος χρόνου, οὐδὲ ἂν τὸ κενὸν συγκρίνοιτο ἂν καὶ λόγον ἔχοι τινὰ πρὸς τὸ πλῆρες. εἰ γὰρ διὰ τὸ τοὺς χρόνους ἔχειν πρὸς ἀλλήλους λόγον δυνῆξεν ὁ Ἀριστοτέλης καὶ τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες λόγον ἔχειν τινά, ἐπειδὴ δέδεικται ὅτι διὰ μὲν τὸ σῶμα ὡς σῶμα χρόνος τις προστίθεται τοῖς διὰ σώματος κινουμένοις, διὰ δὲ τὸ κενὸν ὡς κενὸν οὐδὲ εἷς προστίθεται χρό- νος τοῖς διὰ κενοῦ κινουμένοις, ἀνάγκη τῶν χρόνων τοῦ κενοῦ καὶ τοῦ πλήρους μηδέν ἐχόντων λόγον πρὸς ἀλλήλους, διὰ τὸ μηδὲ εἶναι ὅλως δύο χρόνους ἀλλ’ ἕνα αὐτὸν διὰ τὸ σῶμα, μηδὲ τὸ κενὸν καὶ τὸ σῶμα λόγον τινὰ ἔχειν πρὸς ἄλληλα. ὡς μὲν γὰρ διαστήματα ἁπλῶς τὸ κενὸν καὶ τὸ πλῆρες, οἷον | πηχυαῖα ἢ σταδιαία ἔχουσι λόγον πρὸς ἄλληλα [*](r 6v) καθ’ αὑτὰ μόνα τὰ ἀσώματα μεγέθη καὶ αὐτὸ τὸ ποσόν καὶ γὰρ καὶ οἱ χρόνοι τῶν δι’ αὐτῶν κινουμένων ὡς διὰ τοσῶνδε ἁπλῶς διαστημάτων ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους λόγον), εἰ μέντοι τὸ μὲν πεπληρωμένον εἴη σώματος τὸ δὲ κενόν, οὐκέτι ἀνάγκη τὸ πεπληρωμένον μένον λόγον τινὰ ἔχειν πρὸς τὸ κενὸν κατ’ αὐτὴν τὴν ὑπόστασιν καὶ οἷον παχυμέρειαν καὶ σωματότητα, ἐπειδὴ μηδὲ χρόνοι εἰσὶ τούτων αὐτῶν δι’ αὐτά, ᾗ τοιαῦτά ἐστι, συγκρινόμενοι πρὸς ἀλλήλους, ὥσπερ εἴρηται, ἀλλὰ διὰ μὲν τὸ σῶμα, ᾗ τοιοῦ- τόν ἐστι, προστίθεται χρόνος τις ἐν τῇ κινήσει, διὰ δὲ τὸ κενόν, ᾗ κενόν ἐστιν, οὐδὲ εἷς προστίθεται χρόνος. ὥστε τοῦ προστεθέντος χρόνου διὰ τὸ σῶμα μηδένα λόγον ἔχοντος πρὸς ἄλλον τινὰ χρόνον διά τινα σύστασιν τοῦ κενοῦ προστεθέντα, οὐδ’ ἄν τὸ κενὸν πρὸς τὸ σῶμα λόγον ἔχοι τινά, ᾗ τοιαῦτά ἐστι. συνέβη δὲ ὁ παραλογισμός, διότι ἀπλῶς τόν τῶν χρόνων ὁπωσοῦν λαμβανομένων λόγον ἐβουλήθη πάντως μετενεγκεῖν καὶ ἐπὶ ταῦτα ὧν ὁ χρόνος κατηγορεῖται· ἐπειδὴ γάρ φαμεν, εἰ τύχοι, διπλασίονα εἶναι τὸν χρόνον τῆς κινήσεως διὰ τοῦ ἀέρος τοῦ χρόνου τῆς κινήσεως τῆς διὰ τοὐ κενοῦ, ἀνάγκη, φησί, τὸν αὐτὸν λόγον καὶ τὸν ἀέρα πρὸς τὸ κενὸν ἔχειν κατ’ αὐτὴν τὴν σωματικὴν σύστασιν, καὶ εἶναι οἷον διπλασίως αὐτοῦ παχύτερον. τοῦτο δὲ οὐκ ὀρθῶς εἴληπται· εἴποιμι γὰρ ἄν ταύτῃ κἀγώ, ἐπειδὴ ἐν τῷ διανοεῖσθαι τόδε τὸ θεώρημα χρόνος τις διαγέγονεν, οἷον ὥρα μία, καὶ ἔστι χρόνος τις τῆς τοιαύτης διανοήσεως ἡ μία ὥρα, καὶ λίθου τινὸς κινηθέντος διάστασίν τινα δι’ ὁδαῖος διαγεγόνασιν ὧραι δύο, ἀνάγκη δήπου, τῶν χρόνων ἐχόντων λόγον πρὸς ἀλλήλους, καὶ τὰ ὧν ὁ χρόνος κατηγορεῖται τὸν αὐτὸν λόγον ἔχειν πρὸς· ἄλληλα· ἐχέτω οὖν τὸν [*](1 διὰ τὸ κενὸν et διὰ τὸ σῶμα Κ alterum τοῦ om. G μόνον Κ 2 ὄντος τοῦ χρόνου G οὐδὲν ἂν M: οὐδ’ ἄν Gt ἔχοι t: ἔχει GK: ἔχη M 4 τό (ante πλῆρες) om. om. Mt 5 ὅτι om. G 6 τὸ κενὸν ὡς κενὸν G: τοῦ κενοῦ ὡς κενὸν KM: τ τοῦ κενοῦ ὡς κενοῦ t 13 διὰ τῶν σῶν δὲ Κ διαστήμ M: διαστήματος G 14 μὲν] κενὸν M 15 ἀνάγκη om. G 16 παχυμέρειαν Κ 17 ἐπεὶ G 19. 20 χρόνος τις—προστίθεται om. Mt 20 χρόνου] χρόνον Κ 22 οὐδ’ ἀν’ GK: οὐδὲν M: ούδὲ t ἔχη G: ἔχειν Κ 24 λαβομένων G 25 ὧν] ὡς Κ 28 αὐ- τοῦ G: αὐτὸς KM: αὐτὸν t 29 παχύτερος Κ 30 τὸ θεώρημα τόδε G 31 τις om. t 31. 32 καὶ λίθου δέ τινος G) διπλασίονα λόγον κατὰ σύστασιν τὸ ὕδωρ πρὸς τὴν διάνοιαν καὶ ἡ κίνησις [*](r 6v) πρὸς τὴν διανόησιν καὶ ὁ λίθος πρὸς τὸ θεώρημα, τοῦτο δὲ καταγέλαστον. καίτοι οἱ χρόνοι αὐτῶν λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, καὶ οὐδ’ ἄν οὕτω τις μανείη, ὡς καὶ ταῦτα φάναι λόγον τινὰ σχήσειν πρὸς ἄλληλα ἢ τὸν αὐτὸν ἢ ἄλλον ὁντιναοῦν. καὶ τί λέγω ἐπὶ τῶν ἀνομογενῶν κινήσεων; οὐδὲ γὰρ εἰ τὸ μὲν θερμαίνοιτο ἐπὶ ὥραν μίαν, ἄλλο δὲ μελαίνοιτο ἐπὶ ὥρας δύο, ἢ καὶ εἰ ἀμφότερα μελαίνοιτο, τὸ μὲν ἐπὶ μίαν ὥραν τὸ δὲ ἐπὶ δύο, ἀνάγκη ὡς ἔχουσιν οἱ χρόνοι πρὸς ἀλλήλους οὕτως ἔχειν καὶ τὰ κινούμενα κατὰ τὴν σύστασιν, οὐδὲ πάλιν ἐπειδὴ ὁ μὲν χρόνος τῆς σεληνιακῆς κινήσεως λόγον τινὰ ἔχει πρὸς τὸν χρόνον τῆς κινήσεως τοῦ ‘Ερμοῦ, ἀνάγκη ἤτοι τὰς σφαίρας τὸν αὐτὸν λόγον ἔχειν πρὸς ἀλλήλας κατὰ τὴν σύστασιν, ἢ τοὺς τόπους ἐφ’ ὧν κινοῦνται, οὐδ’ αὖ πάλιν ἐπειδὴ πάσης εὐθυφορικῆς διὰ σώματος γινομένης κινήσεως ὁ χρόνος λόγον τινὰ ἔχει πρὸς τὸν χρόνον τῆς κινήσεως τῆς σεληνιακῆς σφαίρας, ἀνάγκη δήπου καὶ τὰ ἐφ’ ὧν κινοῦνται, οἷον ὁ ἀὴρ καὶ ἡ ἐπιφάνεια ἡ περιέχουσα τὴν σελήνην, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχειν πρὸς ἄλληλα, ἢ ὅλως συμβλητὰ εἶναι· οὐ γὰρ συμβλητὰ τὰ ἀνομοιογενῆ, ὡς καὶ αὐτὸς εἶπε. διὰ πάντων ἄρα δῆλον γέγονεν, ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ χρόνοι τινὲς λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, ἤδη καὶ τὰ ὧν εἰσὶν οἱ χρόνοι λόγον τινὰ ἔχειν πρὸς ἄλληλα· χρόνου μὲν γὰρ μία καὶ ἡ αὐτὴ φύσις ἥτις πᾶσαν παραμετρεῖ κίνησιν, οὐ πᾶσα δὲ κίνησις πάσῃ κινήσει συμβλητή, οὐδὲ πᾶν δι’ οὗ ἡ κίνησις παντὶ συμβλητόν· οὐδὲ γὰρ ἡ ἀλλοίωσις τῇ αὐξήσει συμβλητή, οὐδὲ τὸ κατ’ ἐπιστήμην ἀλλοιούμενον τῶ λευκαινομένῳ ἢ μελαινομένῳ συμβλητόν. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων οἱ μὲν χρόνοι λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, τὰ δὲ ὧν ὁ χρόνος κατηγορεῖται διὰ τὸ ἀνομοιογενῆ εἶναι οὐκ εἰσὶ συμβλητά, οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου, τὸν μὲν χρόνον τὸν διὰ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν χρόνον τὸν διὰ τοῦ σώματος λόγον ἔχειν τινά, διότι καὶ πᾶς χρόνος πρὸς πάντα χρόνον πεπερασμένον λόγον τινὰ ἔχει, τὸ μέντοι κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες οὐδένα ἔχειν λόγον· ἀνομογενῆ γὰρ ταῦτα ἀλλήλοις.

Τὰ μὲν οὖν ἐκ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ἐπιχειρήματα ἱκανῶς διεξήλθεν ὁ λόγος, τελευταῖον δέ ἐστιν ἐπιχείρημα, ὅτι οὐδὲ τόπου χρείαν τοῖς σώμασι πληροῖ τὸ κενόν, ὡς ἐκ τούτου συμβαίνειν μάτην αὐτὸ εἶναι, μᾶλλον δὲ μηδὲ εἶναι· οὐδὲν γὰρ μάτην ἐν τοῖς γεγονόσιν. εἰ γὰρ εἴη, φησί, τὸ κενόν, ἀνάγκη τὸ ἐντιθέμενον ἐν αὐτῷ σῶμα διὰ τοσούτου χωρεῖν τοὐ κενοῦ διαστήματος, ὅσον ἐστὶν αὐτό· ὥστε, φησίν, ἐπειδὴ κατ’ οὐδὲν [*](1 ἡ G: om. KMt κίνησιν compend. M 3 οὐδ’ ἄν] οὐδὲν Κ 4 ταὐτῶ Κ τινὰ] τι M 6 ἄλλη G 7 ἢ καὶ εἰ G: εἰ καὶ εἰ Κ: ἡ εἰ καὶ Mt ἄλλο δὲ μελαίνοιτο ἐπὶ ὥρας δύο G 9 κατὰ Kt: καὶ τὰ, ut videtur, M: πρὸς G 10 ἔχειν compend. G 11 τὸν αὐτὸν λόγον] λόγον τινὰ G 15 ὁ om. Mt 17 ἀνομογενῆ Mt εἶπε] cf. Metaph. I 4 p. 1055 a 6 18 εἰ] οἱ M 21. 22 οὐδὲ πᾶν δι’ οὗ ἡ κίνησις παντὶ συμβλητόν G: om. KMt 23 ἀλλοιούμενον τῷ om. superscr. M 25 ἀνομογενῆ t εἰσὶ] ἔτι G 26 τὸν uo μὲν χρόνον om. Κ 27 πᾶς] πᾶσιν compend. M 29 ἔχειν t: ἔχει GKM ἀνογενῆ M 31 ἐστιν om. Mt 32 σώμασιν t 33 μηδὲ] μηδέν Κ γεγόνασιν Κ)

ἄλλο ἐστὶν ἐν τόπῳ τὸ σῶμα ἢ καθὸ διάστημά ἐστιν, ἒν χωρίσωμεν [*](r 6v) αὐτοῦ πάντα καθ’ ἃ μὴ ἔστιν ἐν τόπῳ, οἷον τὸ χρῶμα τὸ βαρὺ καὶ τὰ ἄλλα πάντα, οὐδὲν καταλειφθήσεται πλὴν τοῦ διαστήματος· ὥστε οὐδὲν διοίσει τοῦ διαστήματος τὸ κενόν. εἰ δὲ μηδὲν διαφέρουσιν ἀλλήλων τό τε τοῦ σώματος διάστημα καὶ τὸ τοῦ κενοῦ, τί ἐδέησεν ἔξωθεν ἄλλο διάστημα περιβαλεῖν τοῖς σώμασιν ἔχοντος οἴκοθεν ἑκάστου σώματος τὸ οἰκεῖον διάστημα; οὐδὲν ἄρα τοῦ κενοῦ τοῖς σώμασι χρεία. καὶ εἰ δύο διαστήματα ὅμοια ἐχώρησαν δι’ ἀλλήλων, καὶ δύο σώματα χωρήσουσι. τὰ γὰρ σώ· μάτα κατ’ οὐδὲν ἄλλο ἢ καθὸ διαστήματά εἰσιν οὐχ οἷά τέ εἰσι χωρεῖν δι’ ἀλλήλων· οὐ γὰρ καθὸ πεποίωνται οὐ χωροῦσι δι’ ἀλλήλων πολλὰς γὰρ κατὰ ταὐτὸν ποιότητας οὐδὲν κωλύει εἶναι), ἀλλὰ καθὸ διαστήματά ἐστι. καὶ εἰ ὅλως δύο, διὰ τί μὴ καὶ πλείονα; καὶ εἰ τὸ διάστημα ᾗ διάστημά ἐστιν ἑτέρου δεῖται διαστήματος, καὶ τὸ κενὸν ἑτέρου κενοῦ δεηθήσεται (διάστημα γὰρ τὸ κενόν), ὥστε κενὸν ἐν κενῷ ἔσται. ἐγὼ δὲ πρὸς ταῦτα πρῶτον μὲν ἐκεῖνό φημι, ὅτι εἰ δέδεικται ἡμῖν ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις, ὅτι ἐξ ἀνάγκης ἐστὶν ἐν τοῖς οὖσι τοιοῦτον διάστημα κενὸν παντὸς σώματος τῷ ἰδίῳ λόγῳ, ὅπερ καὶ τόπος ἐστὶ τῶν σωμάτων, μάταιον τὸ λέγειν ὅτι ὄντος ἐν ἑκάστῳ τῶν σωμάτων διαστήματος περιττὸν τὸ ἔξωθεν ἄλλο διάστημα περιβαλεῖν τοῖς σώμασιν· οὐ γὰρ ἡμεῖς πλάττομεν τὰς τῶν πραγμάτων φύσεις, ἀλλ’ ὅπως ἔχουσι τὰ πράγματα, γνῶναι σπουδάζομεν, οὐδ’ ἐὰν τὰς αἰτίας τῶν γινομένων μὴ δυνηθῶμεν ἀποδοῦναι, | ἀναιρεῖν καὶ τὸ εἶναι αὐτῶν ὀφείλομεν. ὥστε καὶ νῦν ἢ τοὺς λόγους [*](r 7r) ἐλεγχέτωσαν δι’ ὧν ἐδείξαμεν ὑπάρχον τὸ τοιοῦτον διάστημα; ἤ, εἰ οἱ λόγοι ἀληθεῖς, μάταιον τῷ ὄντι τὸ ἀναιρεῖν τὸ ὂν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι τὰς αἰτίας τοῦ εἶναι αὐτὸ ἀποδιδόναι ἢ τὰ δοκοῦντα δυσχερῆ εἰς τὸν περὶ αὐτοῦ λόγον μὴ δύνασθαι ἐπιλύειν, ὥσπερ ἄν εἰ καὶ μορίου τινὸς τῶν ἐν τῷ ζῴῳ μὴ δυνάμενός τις τὴν αἰτίαν ἀποδοῦναι μηδὲ εἶναι αὐτὸ λέγοι. ὄντος οὗν τοὐ πράγματος τὰ δυσχερῆ εἰς τὸν περὶ αὐτοῦ λόγον πειρατέον λύειν, οὐ διὰ ταῦτα τὴν φύσιν αὐτοῦ ἀναιρεῖν. ἔπειτα κακῶς τὸ κενὸν εἰς ταὐτὸν ἄγει τῷ σώματι· κἄν γὰρ πᾶσαν ἀνέλῃς τοῦ σώματος ποιότητα, οὐδ’ οὕτως ταὐτὸν ἔσται τὸ σωματικὸν διάστημα τῷ κενῷ. κἄν γὰρ ἀρέλωμεν πᾶσαν ποιότητα τοῦ σώματος, καταλειφθήσεται ἡ ὀγκωθεῖσα ὕλη καὶ τὸ ἄποιον σῶμα, ὅπερ σύγκειται ἐξ ὕλης καὶ τοῦ κτὰ ποσὸν εἴδους, τὸ δὲ κενὸν οὐ σύγκειται ἐξ ὕλης καὶ εἴδους· οὐδὲ γάρ ἐστι σῶμα, ἀλλὰ ἀσώματον καὶ ἄυλον, καὶ χώρα μόνη σώματος. εἰ τοίνυν τοῦ μὲν σώματος ἀφαιρεθεισῶν τῶν ποιοτήτων οὐδὲν ἧττον σῶμα τὸ καταλειπόμενον, τὸ [*](1 ἄλλο ἐν τόπῳ ἐστὶ τὸ G χωρήσωμεν Κ 2 τὸ βαρὺ G: om. KMt 4 post διοίσει addit πλὴν Κ G παραβαλεῖν Mt 8 ἐχώρησε G χωρίσουσιν Κ 9 εἰσιν] ἐστιν G 10 altenim οὐ om. t 11 κατ’ αὐτὸν G 12 πλείω G 17 κενὸν] ἐν κενὸν (sic Κ 21 οὐδ’ ἐὰν scripsi: οὐδὲ ἐὰν Κ: οὐ γὰρ ἐὰν G: οὐδὲ ἂν Alt γενομένων Mt 22 καὶ νῦν] cf. p. 578, 28 sqq. 23 τοιοῦτο Κ εἰ om. Κ 24 τὸ (ante ἀναιρεῖν) 0111. G 27 μηδὲ] μὴ G 30 κἄν] οὐ G 33 τοῦ om. Mt 34 οὑδὲ] οὐ G) δὲ κενὸν οὐκ ἔστι σῶμα, οὐδέποτε συμβήσεται σῶμα ἐν σώματι εἶναι, εἰ [*](r 7r) ἐν τῷ κενῷ ὡς ἐν τόπῳ εἴη τὸ σῶμα. ἀλλὰ ‘ναί’, φησιν· ‘εἰ γὰρ τὸ διάστημα καθὸ διάστημά ἐστιν ἐν τόπῳ ἐστίν, ὑφῃρήσθω αὐτοῦ καὶ ἡ ὕλη, ἥτις τῷ οἰκείῳ λόγω ἀσώματος οὖσα οὐδὲ ἔστιν ἐν τόπῳ· ὥστε ταύτῃ τὸ τοῦ σώματος διάστημα οὐδὲν διοίσει τοῦ κενοῦ.’ ἀλλ’ ἴστω ὁ τοιοῦτος ἀδύνατα αἰτῶν· οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ σῶμα, ὅπερ ἐν τόπῳ λέγομεν εἶναι καὶ χωρεῖν δι’ ἄλλου σώματος μὴ δύνασθαι, ἢ τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴ- δους συνεστηκός. ὑφαιρεθείσης οὖν τῆς ὕλης οἴχεται εὐθὺς καὶ τὸ τοῦ σώματος εἶδος· ἐν γὰρ τῇ ὕλῃ τὸ εἶναι ἔχει. ὥσπερ οὖν τὸ λευκὸν διακριτικὸν εἶναι λέγοντες ὄψεως οὐκ ἄλλως τοῦτο αὐτῷ ὑπάρχειν φαμὲν ἢ ἐν ὑποκειμένῳ τῷ σώματι ὄντι καὶ ὅταν λέγωμεν τὰ ἐναντία μὴ δύνασθαι ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, τὰ ἐν ὑποκειμένοις τοῖς σώμασιν ὑπάρξαντα ἐναντία φαμέν, οἷον τὸ ἐν σώματι ψυχρὸν καὶ θερμόν, καὶ εἴ γε ἐκτὸς τοῦ σώματος μάτος αὐτὰ ἐπινοήσομεν, εὐθὺς καὶ τὸ οὕτως εἶναι αὐτῶν συναφῃρήμεθα· εἰ γὰρ μὴ ἐν ὑποκειμένῳ σώματι τὰ ἐναντία ἐπινοήσομεν, οὐδὲ μαχοῦνται ἀλλήλοις, καὶ κατὰ ταὐτὸν εἶναι αὐτὰ οὐδὲν κωλύει· ἔν τε γὰρ τῷ γένει δέδεικται ὡς οὐδὲν κωλύει εἶναι τὰ ἐναντία ἐνεργείᾳ, καὶ μία καὶ ἡ αὐτὴ ψυχὴ κατὰ ταὐτὸν τοὺς λόγους αὐτῶν ἔχει, ἀλλὰ καὶ μία τῶν ἐναντίων ἡ ἐπιστήμη), καὶ οὔτε τὸ λευκὸν διακριτικὸν ἔσται ὄψεως μὴ ὂν ἐν δώματι, οὔτε τὸ μέλαν συγκριτικόν, οὕτως οὖν κἀν σωματικὸν διάστημα ἐκτὸς ὕλης ἐπινοήσῃς, οὐκέτι δὲ ἐν τόπῳ ἔσται οὐδὲ γὰρ φυσικὸν ἔτι), οὔτε τὸ τοιοῦτον λέγοιτο ἄν μὴ χωρεῖν διὰ σώματος. ἀλλ’ οὐδὲ ὅλως διαστα- τὸν ἔσται, εἰ μὴ τῷ λόγῳ, μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἔστιν ὅλως τοιοῦτόν τι σῶμα ἐν ὑποστάσει, εἰ μή τις τὸ παράδειγμα λέγοι ἢ τὸν ὁριστικὸν λόγον, περὶ ὧν οὐδεὶς νῦν λόγος· περὶ γὰρ τῶν φυσικῶν ἡ πραγματεία. ἀνάγκη ἄρα πᾶσα τὸ ἐν τόπῳ σῶμα λεγόμενον εἶναι μὴ ἄλλο εἶναι ἢ τὸ φυσικόν, τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἐξ ὅλης καὶ εἴδους. τούτου οὖν ἐν τῷ κενῷ ὡς ἐν τόπῳ ὄντος οὐκ ἄν ἕποιτο τὸ σῶμα ἐν σώματι εἶναι οὐδὲ γὰρ σῶμα τὸ κενόν), οὐδὲ μάτην εἶναι τὸ κενόν, εἴ γε τόπος ἐστὶ τῶν σωμάτων. ἀλλ’ οὐδὲ ᾗ διάστημα τὸ σῶμα ἐν ἑτέρῳ ἔσται διαστήματι, ἀλλ’ ᾗ σωματικὸν διάστημα ἐν τοπικῷ. ὥστε οὐκ ἀνάγκη καὶ τὸ κενὸν ἐν ἄλλῳ διαστήματι εἶναι, εἴ γε μὴ καθὸ διάστημα τὸ σῶμα, ἀλλὰ καθὸ σῶμά ἐστιν, ἐν το- πικῷ ἐστι διαστήματι, ἐδείξαμεν δὲ καὶ ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις ἱκανῶς, ὅτι οὐχ ἕπεται τὸ σῶμα χωρεῖν διὰ σώματος, εἰ τὸ σῶμα μὲν ἐν κενῷ ὡς ἐν τόπῳ εἴη. εἰ δὲ λέγεις ὅτι ὄντος ἐν ἑκάστῳ τοῦ διαστήμαἔστι [*](1 om. K 3 καθὸ διάστημά iteiat M ὑφαιρείσθω Κ 4 ταύτῃ om. G 6 ζητῶν Κ ἄλλο om. Mt λέγομεν GK: τε λεγόμενον Mt 8 συνεστηκώς Κ 10 λέγοντες εἶναι Mt 11 λέγομεν Κ 13 τὸ] τῶ Κ 14 et 15 ἐπινοήσωμεν Κ 15 μὴ ὡς ἐν tort, recte Mt οὐδὲ] οὐ G 17 ἐναργείᾳ G 19 διαι- ρετικὸν t 20. 21 21 ἐκτὸς] ἐκ τῆς Κ, cf. ad p. 226, 9 21 ἐπινοήσεις Κ δὲ] οὐδὲ G: num οὔτε? ἔτι GK: ἔστιν Mt 22 τοιοῦτο et 23 τοιοῦτό G 24 λέγει Κ 25 οὐδεὶς] οὐδεὶν (sic) Κ 28 οὐδὲν γὰρ Κ 29 ὁ τόπος K 30 ἔσται GK: εἶναι Mt ἀλλ’ ἦ GK: ἀλλ’ ἢ Mt 31 οὐκ ἄν ἀνάγκη Κ 33 ἐδείξαμεν p. 557, 10 sqq. 34 μὲν om. G 35 ὅτι om. t ἔντος G: om. KMt) τος καὶ συμμετακινουμένου τοῖς σώμασι τίς χρεία ἔξωθεν ἕτερον διάστημα [*](r 7r) περιβάλλειν τοῖς σώμασι; φημὶ ὅτι διὰ τὸ τὰ φυσικὰ σώματα καὶ ἐν τόπῳ πάντως εἶναι καὶ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν· ἀδύνατον γάρ φημι μὴ ὄντος τοιούτου τινὸς διαστήματος τὴν κατὰ τόπον γενέσθαι κίνησιν. εἰ τοίνυν τὸ ἐν τόπῳ εἶναι τὰ σώματα κατὰ κοινὴν ἔννοιαν πάντες ὁμολογοῦμεν, ἐδείξαμεν δὲ ἔμπροσθεν ὅτι ὁ τόπος τῶν φυσικῶν σωμάτων οὐκ ἄλλο τί έστιν ἢ τὸ τοιοῦτον διάστημα τὸ γὰρ σῶμα ᾗ σῶμά ἐστιν ἐν τόπῳ ἐστί, σῶμα δέ ἐστι κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις, καὶ ἐν τόπῳ ἄρα ἐστὶ κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τὸν τόπον τριχῇ διεστάναι ἀνάγκη, ἵνα τὸ τριχῇ διαστατὸν κατὰ τὰς τρεῖς ἑαυτοῦ διαστάσεις δέξηται), ὥστε εἰ ἀνάγκη εἶναι τόπον τοῖς φυσικοῖς σώμασι καὶ τοῦτο ἡ κοινὴ ὁμολογεῖ ἔννοια, τόπος δὲ τὸ διάστημα ἐδείχθη, ἀναγκαῖον ἄρα τὸ εἶναι τὸ τοιοῦτον διάστημα. δείξομεν δὲ ἐπιόντες, ὅ οὐδὲ ἄν κίνησις ἦν ἡ κατὰ τόπον τούτου μὴ ὄντος, καὶ οὐ δήπου λέγω κεχωρισμένου ὄντος τοῦ κενοῦ καὶ αὐτοῦ καθ’ αὑτό (τοῦτο γὰρ πολλάκις ἐπεσημειωσάμην), ἀλλὰ τῷ μὲν ἰδίῳ λόγῳ τοιούτου ὄντος, ἀεὶ δὲ πλήρους σώματος. τὸ δὲ λέγειν ὅτι ἱεῖ δύο διαστήματα ἐχώρησαν δι’ Μήλων, διὰ τί μὴ καὶ τρία;’ μάταιον τῷ ὄντι. οὔτε γὰρ σωματικὸν διάστημα διὰ σωματικοῦ διαστήματος χωρεῖν δυνατόν, οὔτε μὴν κενὸν ἐν κενῷ γενέσθαι· ἀκίνητον γὰρ τὸ κενόν· οὐδὲ γὰρ σῶμα ὅλως. ὥστε εἰ μήτε κενὸν ἐν κενῷ οἷόν τε γενέσθαι μήτε σῶμα ἐν σώματι, μόνον δὲ τὸ σῶμα ἐν κενῶ οἷόν τε γενέσθαι ὡς πλήρωμα ἐν πληρουμένῳ, μόνως ἄρα δύο διαστήματα ἅμα εἶναι δυνατόν, τὸ σωματικὸν ἐν τῷ τοπικῷ, οὐδαμῶς δὲ τρία· οὔτε γὰρ τόπον ἐν τόπῳ οἷόν τε γενέσθαι, ούτε σῶμα ἐν σώματι. οὔτε ἐν ἑνὶ καὶ τῶ αὐτῶ τόπω δύο εἶναι σώματα.

Οτι μὲν οὖν οὐδὲν τῶν ἐπιχειρημάτων τῶν ἀναιρούντων τὸ κενὸν ἔχει τὸ ἀναγκαῖον. ἱκανῶς εἴρηται, δείξομεν δὲ ἡμεῖς πρῶτον μὲν ὅτι καὶ εἰ κενὸν ἦν κεχωρισμένον καὶ παντὸς ἐστερημεένον σώματος, οὐδὲν ἐκώλυε δι’ αὐτοῦ γενέσθαι τὴν κατὰ τόπον κίνησιν, ἔπειτα, ὅπερ ἤδη εἶπον, ὅτι οὐδὲ οἷόν τε ἦν ὅλως κίνησιν εἶναι τὴν κατὰ τόπον μὴ ὄντος τοιούτου [*](r 7v) τινὸς διαστήματος ὃ τῷ οἰκείῳ λόγῳ παντὸς ἐστέρηται σώματος. κἄν μη- δέποτε χωρὶς σώματος ᾖ. ὅτι οὖν καὶ εἰ κενὸν ἦν διάστημα κεχωρισμένον σώματος, οὐδὲν ἦν τὸ κωλῦον μὴ μόνον κινεῖσθαι ἐν χρόνῳ δι’ αὐτοῦ τὰ [*](1 καὶ om. Mt 1. 2 τίς—σώμασι om. G 4 τοιούτου oin. Mt, at ef. v. 30 sq. 6 ἔμπροσθεν om. Mt ὁ om. G 7 τὸ (post ἢ) om. Mt τοιοῦτο Κ σῶμα ᾗ om. Mt 3. 9. 10 τὰς om. Κ 8. 9 καὶ ἐν τόπῳ ἄρα ἐστὶ κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις om. G 10 ἑαυτοῦ om. Κ: post διαστάσεις collocant Mt 10. 11 δέξηται G: δέξοιτο KMt 11 εἰ om. Κ τὸ εἶναι Κ 12 τόπος] τόπου Κ 13 τὸ om. Mt τοιοῦτο G δείξωμεν t ἢν ἡ GK: ἡ M: εἴη t 1.3 καθ’ αὑτό t: καθ’ αὐτοῦ GKM 16 τῶ ἰδίω λόγω λόγω om. Κ) GK: ταῦτα μὲν ἰδίω (om. λόγῳ) M: λόγω μὲν ἰδίω t τούτου G πλήρη M 20 μήτε scrips!: μὴ τὸ libri 21 μήτε σῶμα—σῶμα ἐν κενῷ iterat ante ὡς (v. 22) Κ 22 μόνον Mt δύο om. Mt 23 ἐν τῶ πικῶ Κ 26 οὐδὲ Κ 27 ἔχειν Κ δείξωμεν t 29 ἤδει Κ: εἴδη t 30 οἴονται Κ 30. 31 τινὸς τοιούτου Mt 31 ὃ τῶ οἰκείω λόγω παντὸς ἐδτέρηται σώματος G: om. KMt 32 ὁτιοῦν· GM)

σώματα, ἀλλὰ καὶ τὸ θᾶττον εἶναι καὶ τὸ βραδύτερον ἐν τῇ κινήσει, ἤδη [*](r 7v) μὲν τῇ ἀναιρέσει τῶν ἐπιχειρημάτων δι’ ὧν ἐδόκει τοῦτο κατασκευάζεσθαι ἀποδέδεικται, καὶ αὐτὸ δὲ καθ’ αὑτὸ πειρατέον δεικνύναι. πρῶτον μὲν οὖν εἰ ἔστιν ἡ κύκλῳ κίνησις, καὶ αὕτη μὴ μία καὶ ἡ αὐτή, ἀλλὰ διάφορος (ἄλλη γὰρ ἄλλως τῶν σφαιρῶν κινεῖται, ἡ μὲν θᾶττον ἡ δὲ βραδύτερον), τὰ δὲ κύκλῳ κινούμενα οὐ διά τινος κινεῖται σώματος οὐδὲ γὰρ τῷ διαιρεῖν ἄλλοτε ἄλλο σῶμα, οὕτω κινοῦντι, ἀλλ’ ἐφ’ ἑαυτὰς ἀναστρέφονται μηδὲν τέμνουσαι σῶμα, ἡ δὲ ἀπλανὴς οὐδὲ ἅπτεταί τινος ἔξωθεν), εἰ τοίνυν αἱ σφαῖραι μηδὲν τέμνουσαι σῶμα ὅμως καὶ ἐν χρόνῳ κινοῦνται, καὶ ἡ μὲν θᾶττον ἡ δὲ βραδύτερον, οὐκ ἄρα τὸ διὰ σώματος γίνεσθαι τὴν κίνησιν αἴτιόν ἐστιν ἢ τοῦ χρόνον δαπανᾶσθαι ἐν τῇ κινήσει, ἢ τοῦ εἶναι ἐν τῇ κινήσει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, ἀλλὰ διὰ μὲν τὴν ἐν τοῖς κινουμένοις δύναμιν διάφορον οὖσαν τὸ θᾶττον γίνεται καὶ τὸ βραδύτερον, τοῦ δὲ πάντως χρόνον δαπανᾶσθαι ἐν τῇ κινήσει καλῶς οἴονται, εἰ ὀξυτάτη εἴη ἡ κίνησις οἵα ἐστὶν ἡ τῆς ἀπλανοῦς, αὐτὸ τὸ τῆς κινήσεως εἶδος αἴτιον, λέγω δὴ τὸ πόθεν ποῖ εἶναι πᾶσαν κίνησιν. ἀδύνατον δὲ τὸ αὐτὸ καθ’ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ νῦν ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ τόπῳ γενέσθαι· εἰ τοίνυν τὸ ταχυκίνητον τῶν ὄντων καὶ μηδὲν διαιροῦν ἐν τῇ κινήσει σῶμα, ὅμως ἐν χρόνῳ κινεῖται δι’ αὐτὴν τὴν τῆς κινήσεως φύσιν, διὰ τί μὴ καὶ τὰ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενα, κἂν διὰ κενοῦ ποιῶνται τὴν κίνησιν; δι' αὐτὸ μὲν οὖν τοῦτο τὸ κινεῖσθαι ἐν χρόνῳ κινεῖται, διὰ δὲ τὴν ἔμφυτον ῥοπὴν διάφορον οὖσαν ἕξει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον· εἰ γὰρ ἐν ἐκείνοις ἐν χρόνῳ πᾶσα κίνησις καὶ μηδενὸς ὄντος τοῦ διαιρουμένου, καὶ ἡ διαφορὰ δὲ τοῦ θάττονος καὶ βραδυτέρου ὑπάρχει δι’ οὐδὲν ἄλλο ἢ διὰ τὰς ἐμφύτους ἐν αὐτοῖς δυνάμεις, πολλῷ γε δήπου ἐν τοῖς γενητοῖς καὶ φθαρτοῖς σώμασι, κἄν διὰ κενοῦ κινῶνται, ἀκολουθήσει καὶ τὸ ἐν χρόνῳ κινεῖσθαι καὶ τὸ ἔχειν τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον. ἄλλως τε δὲ εἰ δέδεικται ἡμῖν ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις, ὅτι πᾶν σῶμα κενήν τινα χώραν πάντως πεπλήρωκε, δῆλον ὅτι καὶ τὰ οὐράνια κενήν τινα χώραν πεπλήρωκεν, ἐν· ᾗ καὶ κινοῦνται. εἰ δὲ τὰ οὐράνια διὰ κενοῦ ποιούμενα τὴν κίνησιν ἄλλο γὰρ μόριον τοῦ οὐρανοῦ ἄλλο τι μέρος τοῦ κενοῦ καταλαμβάνει) ἐν χρόνῳ τε κινεῖται καὶ ἔχει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, πολλῷ γε μᾶλλον τὰ κατ’ εὐθεῖαν κινούμενα, κἄν διὰ κενοῦ κινῆται, ἐν χρόνῳ τε κινηθήσεται καὶ ἕξει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον. εἰ γὰρ ὅλως τοῦ ἐν χρόνῳ γίνεσθαι αἴτιον ἦν τὸ διαιρούμενον ἐν τῆ κινήσει σῶμα, καὶ διὰ τοῦτο ἀνάγκη ἠν [*](2 ὁ μὲν KM 4 αὕτη G: αὐτὴ KMt 5 σφαιρικῶν M 7 ἄλλο] ἄλλως Κ κινεῖται G 10 διὰ σώματος] διάστημα G 13 διαφορὰν 31 καὶ] ἡ G 14 τοῦ scripsi: τὸ libri καλῶς] κἀν ὡς G εἰ om. G 15 prius ἡ om. Κ post κίνησις addit ἐν χρόνῳ t οἷα GK ante αὐτὸ addit καὶ τούτου t 16 τὸ (post δὴ) om. M ποῖ εἶναι G: ποιεῖ KM: ποιεῖ εἶναι t δὲ (iKM: γὰρ fort, recte t 18 ταχυκινητότατον fort, recte t 19 καὶ τὰ GM: om. Κ: καὶ τοῖς t, qui mox κινουμένοις 20. 26 δι’ αὐτὸ—κινῶνται GK: om. Mt 20. 21 οὖν τοῦτο τὸ G: τοῦτο Κ 2.3 γενητοῖς G: om. Κ 27 τὸ (ante θᾶττον) om. Κ 28. 29 πάντως—χώραν om. Mt 30 κινεῖται t ;53 κνῆται] κινεῖται Κ) τὰ διὰ κενοῦ κινούμενα ἀχρόνως κινεῖσθαι διὰ τὸ μηδὲν εἶναι ὃ διαιρήσουσι, [*](r 7v) πολλῷ μᾶλλον τοῦτο ἔδει συμβαίνειν ἐπὶ τῆς ὀξυτάτης τῶν κινήσεων, λέγω δὴ τῆς περιφορᾶς οὐδὲν γὰρ οὐδὲ τὰ κύκλῳ κινούμενα διαιρεῖ σῶμα)· ἀλλὰ μὴν οὐ συμβαίνει, ἀλλὰ πᾶσα περιφορὰ ἐν χρόνῳ καὶ μηδενὸς ὄντος τοῦ διαιρουμένου ἐν τῇ κινήσει· πολλῷ οὖν μᾶλλον οὐδὲ ἐπὶ τῶν κατ’ εὐθεῖαν κινουμένων τοῦτο συμβήσεται, ἀλλὰ κἄν ἐπὶ κενοῦ ἐκινοῦντο, πάντως ἐν χρόνῳ ἐκινήθησαν ἂν καὶ οὐδὲν ἦν τὸ κωλῦον τὸ θᾶττον εἶναι καὶ τὸ βραδύτερον ἐν τῇ κινήσει.

Έτι δὲ καὶ ἐκ τῶν προαιρετικῶν κινήσεων, αἵτινες ὡς ζῴοις ἡμῖν ὑπάρχουσιν, ἔστιν ἐλέγξαι τὸν λόγον. ἆρα γὰρ εἰ κενὸν ἦν τὸ μεταξὺ γῆς καὶ οὐρανοῦ, ἐβουλήθην δὲ βαδίζων Ἀθήνηθεν Θήβαζε παραγενέσθαι, ἀχρόνως ἄν ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας ἐγενόμην; ἀλλὰ γελοῖον· ἅμα γὰρ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ νῦν ἐν Ἀθήναις ὑπῆρχον ἄν καὶ ἐν Θήβαις, μᾶλλον δὲ πανταχοῦ. εἰ γὰρ ἐξ Ἀθηνῶν τυχὸν εἰς ’Ιταλίαν βαδίζων ἀφικέσθαι ἐβουλόμην, ἀχρόνως δὲ τοῦτο ἀνάγκη ἦν γενέσθαι διὰ κενοῦ γινομένης τῆς κινήσεως, ἅμ ἀνάγκη ἦν καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ νῦν ἐν Ἀθήναις εἶναί με καὶ ἐν Ἰταλίᾳ, εἰ δὲ τοῦτο, καὶ ἐν ταῖς μεταξὺ πάσαις χώραις, εἰ δὲ τοῦτο, καὶ πανταχοῦ, εἴ γέ τινα ἐπινοήσεις τὴν περίμετρον τῆς γῆς βαδίζοντα. τί δὲ εἰ συνεχῶς γινομένης τῆς βαδίσεως ὁ μὲν ὀξύτερον βαδίζει ὁ δὲ βραδύτερον, ἆρα ὁμοίως ἄν ἀχρόνως τὴν αὐτὴν ἤνυσαν; καὶ τί πλέον ἔσχεν ἡ ἰσχυροτέρα δύναμις τῆς ἀσθενεστέρας; τί δὲ ὁ δρομεὺς ἀσθενοῦς γυναίου; εἰ δὲ μηδὲν κωλύει βάδισιν διὰ κενοῦ ἐν χρόνῳ γίνεσθαι, ἡ δὲ βάδισις κίνησίς ἐστι κατὰ τόπον, οὐδὲν ἄρα κωλύει κενοῦ ὄντος γίνεσθαι δι’ αὐτοῦ κίνησιν. καὶ εἰ ὅλως αἱ ὑπὸ ψυχῆς γινόμεναι κινήσεις γένοιντο ἄν καὶ κενοῦ ὄντος, τί κωλύει καὶ τὰς φυσικὰς κινήσεις διὰ κενοῦ ἐν χρόνῳ γενέσθαι; εἰ δέ τις τῷ ἐν τοῖς τελευταίοις τῆς Φυσικῆς εἰρημένῳ προσχρησάμενος ἐνσταίη τῷ λόγῳ, καὶ εἴποι ὅτι ἐν τῇ βαδίσει οὐ μόνον ὁρᾶται κίνησίς τις οὖσα, ἀλλὰ καὶ στάσις δεῖ γὰρ ἕτερον παρ’ ἕτερον ἐρεῖσαι καὶ στῆσαι πόδα)· διὰ τοῦτο οὖν χρόνος ἐν τῇ βαδίσει εἴποι ἂν ὁ τοιοῦτος, οὐ διὰ τὴν κίνησιν, ἀλλὰ διὰ τὴν στάσιν· φήσαιμι δὲ ἐγὼ πρὸς τοῦτον, ὅτι ἡ στάσις οὐ τοῦ ὅλου ἐστὶ σώματος ἀλλὰ μέρους, ἡ δὲ κίνησις ὅλου ἐστὶ τοῦ σώματος συνεχῶς καὶ ἀδιακόπως γινομένη, ἡ δὲ στάσις κατὰ μόριον γίνεται· τοῦ γὰρ ἑτέρου τῶν ποδῶν ἀμοιβαδὸν ἡ στάσις ὑπάρχει. ὅτι δὲ οὐχ ἵσταται τὸ ὅλον σῶμα, ἀλλὰ συνεχῶς κινεῖται, δῆλον ἐντεῦθεν. αὐτὴν γὰρ τὴν στάσιν τοῦ ἑτέρου τῶν ποδῶν διὰ τὴν κίνησιν τοῦ ὅλου ἐποίησεν ἡ φύσις· τῇ γὰρ ἀντερείσει τοῦ ἑτέρου [*](3 κινούμενα GK: διαιρούμενα Mt 4 πασῶν dedit t, hoc ipsum in M sibi legere visus 7 ἐκινοῦντο GK: ἐκι ο M: ἐκινεῖτο t 10 et 20 ἄρ K 11 ἀθήναθεν Mt 13 νῦν om. G 18 τί] ἔτι G 23 ἐστι] εἶναι Κ 24 ψυχὴν G 24. 25 γένοιτο ἄν Κ: γένοιντ’ ἄν Mt 26 Φυσικῆς Ε 4 p. 228 b 4 sqq. Θ 8 p. 264 a 20 27 εἴπῃ M 28 στάσις GK et compendiose, ut solet, M: στέρησις t 29 ἐδαπανήθη ἐν τῇ βαδίσει Mt 32 τοῦ om. G 33 ἀμοιβαδὼν Κ 34 δὲ om. G οὐκ ἴσταται Κ 36 ἑτέρου] ὅλου G)

ποδὸς τὸ ὅλομ λονοῦμεν σῶμα· ἐν αὐτῷ ἄρα τῷ ἀντερείδειν καὶ ἵστασθαι [*](r 7v) τὸν πόδα ὅλον τὸ σῶμα κινεῖται. εἰ γὰρ ἐν τῇ ἀντερείσει τοῦ ποδὸς τὸ ὅλον ἵσταται, πότε κινηθήσεται; ἀεὶ γὰρ ὁ ἕτερος τῶν ποδῶν ἐρείδεται· μετέωρον γὰρ εἶναι ὅλον τὸ σῶμα οὐ δύναται. ὥστε ἢ οὐδὲ ὅλως κινεῖται τὸ ὅλον, ἢ ἅμα τοῦ μορίου ἱσταμένου κινεῖται. οὐκ ἄρα τοῦ ὅλου ἐστὶν ἡ στάσις ἡ τοῦ ἑτέρου τῶν ποδῶν, ἀλλὰ τοῦ μορίου. κινεῖται οὖν τὸ ὅλον ἐν τῇ βαδίσει συνεχῶς, καὶ οὐ πρότερον ἵσταται τὸ ὅλον, πρὶν ἄμφω σταθῶσιν οἱ πόδες. εἰ τοίνυν συνεχὴς καὶ ἀδιάκοπος ἡ βάδισις, ὁ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας διὰ κενοῦ βαδίζων, εἰ μὲν ἀχρόνως ἐξ Ἀθηνῶν εἴς Θήβας ἀφίξεται, ἅμα ἔσται ἐν Ἀθήναις καὶ ἐν Θήβαις. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὕτω γὰρ ἂν καὶ πανταχοῦ κατὰ ταὐτὸν ὑπῆρξεν ἄν τις. ἢ οὖν οὐδ’ ὅλως ἔσται βαδίσαι ἐξ Ἀθηνῶν | εἰς Θήβας διὰ κενοῦ, ἢ πάντως ἐν [*](r 8r) χρόνῳ ἔσται ἡ βάδισις. ἀλλὰ μὴν τὸ μὴ δύνασθαι διὰ κενοῦ βαδίζειν ἄλογον· τί γὰρ ἔσται τὸ κωλῦον κενοῦ ὄντος βαδίσαι; εἰ γὰρ νῦν μεταξὺ σώματος ὄντος καὶ τοῦτο διαιρούντων ἡμῶν ἐν τῇ βαδίσει ὅμως οὐ κωλυόμεθα βαδίσαι, πόσῳ μᾶλλον μηδενὸς ὄντος τοῦ ἐμποδίζοντος οὐκ ἄν ἐβαδίσαμεν; τί δὲ ἦν ὅλως τὸ κωλῦον διὰ κενοῦ τὸν μὲν σχολαιότερον βαδίζειν τὸν δὲ θάττον; εἰ γὰρ νῦν διὰ σώματος γινομένης τῆς κινήσεως οὐδὲν κωλύεται ὁ ταχύτατα κινεῖσθαι δυνάμενος διὰ τὸ τοῦ ἀέρος εὐδιαίρετον, πόσῳ μᾶλλον κενοῦ ὄντος τοῦ μεταξὺ <οὐκ> ἐκωλύθη ἄν οὐδὲ σχολαιότερον βαδίζειν βουλόμενος; πρὸς μὲν γὰρ τὴν ταχεῖαν κίνησιν ἐμποδίσειεν ἄν ἴσως τὸ μεταξὺ σῶμα διὰ τὴν διαίρεσιν, πρὸς δὲ τὸ σχολκιότερον βαδίσαι τί ἄν ἐμποδίσοι τὸ κενόν; ὥστε εἰ ἐνδέχεται διὰ κενοῦ σχολαιότερον βαδίζειν, ἡ δὲ σχολαιοτέρα βάδισις τῷ ἐν πλείονι χρόνῳ γίνεσθαι συμβαίνει, δῆλον δήπου ὅτι ἐν χρόνῳ διὰ κενοῦ ἡ βάδισις ἐγίνετο. τί οὗν κωλύει καὶ φυσικὴν κίνησιν διὰ κενοῦ γενέσθαι;

Ἔτι δὲ καὶ ἐκ τῶν παρὰ φύσιν καὶ βίᾳ γινομένων κινήσεων τοῦτο πιστώσαιτο ἄν τι. εἰ γὰρ κενοῦ ὄντος δύο τινὲς τοξεύοιεν, καὶ ὁ μὲν εἴη παῖς ἀσθενὴς ὁ δὲ πάνυ ἀνδρεῖος, εἶτα τοξεύοιεν κατὰ σκοποῦ εἰς ὃν ὁ παῖς τὸ βέλος ἀκοντίσαι δύναται, ἆρα ἐὰν ἅμα ἀφῶσι τὰ βέλη, ἅμα ψαύσειαν ἂν τοῦ σκοποῦ ἄμφω τὰ βέλη καὶ οὐ προτερεύσει τὸ τοῦ ἀνδρειοτέρου; ἀλλὰ γελοῖον· οὕτω γὰρ ἄν εἰς τὸ θᾶττον ἐξακοντίσαι οὐ· [*](1 κινοῦμεν G: κινούμενον KM: κινούμενόν ἐστι t 2 πόδα ὅλον τὸ σῶμα] πρὸς τὸ σῶμα ὅλον Κ 5 τοῦ ὅλου] τὸ ὅλον Κ 6 ἡ (sic M: ἡ GK) τοῦ ἑτέρου τῶν (τῶν om. ποδῶν, ἀλλὰ τοῦ μορίου ἱσταμένου addit Κ) GKM: ἀλλὰ τοῦ μορίου ἤγουν τοῦ ἑτέρου τῶν ποδῶν t 7 ἐν oin. G 8 ἡ βάσις M ὁ Κ: ἡ G: ὁ μὲν Mt 9 Θήβας] αθἡνας (sic) Κ 10 ἀφίεται t 14 γάρ ἐστι τὸ Mt 15 τούτων K 17 ἐβαδίσαμεν GKM: βαδίσαι ἐκωλύθημεν t δὲ GM: σαι K: δὴ t 17. 18 τὸ μὲν Mt et τὸ δὲ KMt 20 οὐκ addidit t οὐδὲ Mt: οὐδὲν G: om. Κ 21 βουλόμενος KMT: δυνάμενος G 22 ἐμποδίσειεν G: ἐμποδίζειεν Κ: ἐμποδίζοιεν M: ἐμποδίζοι t 23 ἐμποδίσοι Mt: ἐμποδίσει Κ: ἐμποδίσειε G, at cf. ad p. 197,22 29 et 31 σκο M: σκοπὸν priore loco t 30 ἄρα Κ 30. 31 ψαύσειαν GM: ψαύσει Κ: ψαύσειεν t 31 προ- τερεύσει G: προτερευει Κ: προτερεύσοι Mt τὸ om. Κ)

δὲν συντελέσειεν ἡ ἐρρωμενεστέρα δύναμις, τοῦτο δὲ ἄτοπον. εἰ δὲ ἕξει τι [*](r 8r) πλέον τὸ ὑπὸ τῆς ἐρρωμενεστέρας δυνάμεως ἐξακοντιζόμενον, τῷ χρόνῳ δηλονότι τὸ πλέον ἕξει· ἐν πλείονι ἄρα χρόνῳ τὸ ὑπὸ τοῦ παιδὸς ἀκοντι- σθὲν εἰς τὸν σκοπὸν ἀφίξεται. ἐὰν οὖν καὶ τῆς ἰσχυροτέρας δυνάμεως ἔτι μᾶλλον ἰσχυροτέραν λάβω, ἕξει τι πλέον δηλονότι· χρόνῳ οὖν τὸ πλέον· κἀκείνη ἄρα ἐν χρόνῳ ἐκίνησε τὸ βέλος. ἔτι εἰ κενὸν ἦν, ἔρριψα δὲ λίθον παρὰ φύσιν ἐπὶ τὸ ἄνω, ἆρα ἀχρόνως τινὰ τόπον καταλήψεται, οἷον σταδιαῖον; καὶ εἰ τοῦτο, ἐὰν ἄρα ἀνδρειότερος ῥίψῃ, ταχύτερον τὸν αὐτὸν καταλήψεται τόπον. τί δὲ τοῦ ἀχρόνου ταχύτερον; καὶ εἰ τὸ στάδιον ἀχρόνως κατέλαβε, διὰ τί μὴ καὶ δύο; καὶ οὕτω μέχρι τῆς ἀπλανοῦς. καὶ τί τούτου καταγελαστότερον; ὥστε εἰ ταῦτα ἄτοπα, δῆλον δήπου ὅτι καὶ εἰ κενὸν ἦν, ἐν χρόνῳ ἄν πάντως ἡ παρὰ φύσιν ἐγένετο κίνησις. τοίνυν καὶ αἱ προαιρετικαὶ παρὰ φύσιν κινήσεις κενοῦ ὄντος ἐν χρόνῳ ἂν ἐγένοντο, δῆλον δήπου ὅτι καὶ αἱ κατὰ φύσιν. ὑποκείσθω γὰρ κενὸν εἷναι 15 τὸ μεταξὺ οὐρανοῦ καὶ γῆς· ἆρα οὖν εἰ ἀφεθῇ ἐκ τῆς ἀπλανοῦς λίθος, ἀχρόνως ἄν εἰς γῆν ἀφίκετο; καὶ τί τούτου καταγελαστότερον, αὐτῆς τῆς ἀπλανοῦς ἀσυμμέτρως ταχυκινητότερον εἶναι τὸν λίθον; ἀλλ’ εἰ ἀχρόνως ἢ ὁ κάτωθεν ῥιφεὶς ἄνω ἀφίκετο, ἢ ὁ ἄνωθεν κάτω, λέγω δὲ ἄνω μὲν τὴν ἀπλανῆ κάτω δὲ τὴν γῆν, ἐν τῷ αὐτῷ νῦν συμβήσεται ἄνω τε καὶ κάτω εἶναι τὸν λίθον, ὅπερ ἀδύνατον. ὥστε ἀνάγκη πᾶσα τὸν ἀφεθέντα ἄνωθεν λίθον κενοῦ ὄντος τοῦ μεταξὺ ἢ μηδὲ ὅλως κινηθῆναι, ἀλλ’ ἠρεμεἶν δι’ ὅλου εἰς τὸν παρὰ φύσιν τόπον ἐν τῶ κενῷ ὀχούμενον, ἤ, εἰ τοῦτο πάλιν ἀδύνατον, λείπεται τὸ ἐν χρόνῳ τινὶ αὐτὸν τὸν κατὰ φύσιν καταλαβεῖν τόπον, λέγω δὴ τὴν γῆν. τριῶν οὖν ἐξ ἀνάγκης συμβαινόντων, ἢ ἅμα τὸ αὐτὸ εἶναι ἄνω καὶ κάτω, ἢ ἐν τῷ παρὰ φύσιν ἠρεμεῖν τόπῳ τὸν λίθον ὀχούμενον ἐπὶ τοῦ κενοῦ, ἢ ἐν χρόνῳ κινεῖσθαι, εἰ τὰ δύο τὰ πρότερα δέδεικται ἀδύνατα, λείπεται τὸ τρίτον ἀληθὲς εἶναι. Ότι μὲν οὖν καὶ εἰ κενὸν ἦν, οὐδὲν ἐκώλυε κίνησιν εἶναι καὶ ταύτην ἐν χρόνῳ οὐδὲ γὰρ ἔστιν ἄχρονος κίνησις), ἱκανῶς οἶμαι οἶμαι δέδεικται, ὅτι δὲ ἀδύνατον ὅλως κίνησιν γενέσθαι κενοῦ μὴ ὄντος, μάθοις ἄν οὕτως. εἰ τῆς κινήσεως διὰ σώματος γινομένης, οἷον δι’ ἀέρος, δεῖ πάντως τὰ μόρια τοῦ ἀέρος ἀντιπαραχωρεῖν τῷ κινουμένῳ, καὶ τοσοῦτον ὄγκον ὑπεξίστασθαι τοῦ ἀέρος ὅσον ἐστὶ τὸ κινούμενον, μὴ ἔστι δὲ κενόν τι διάστημα ὃ κατείληφε τὸ ἀντιμεθιστάμενον τῷ κινουμένῳ σῶμα ὃ παραχωρῆσαν τῷ κινουμένῳ δέδωκεν αὐτῷ χώραν εἰς τὸ κινηθῆναι, ἀλλ’ ἀντιμεταστὰς ὁ ἀὴρ οὐδὲν [*](1. 2 ἐρρωμενεστέρα - ὑπὸ τῆς iterat Κ 1 ἐρρωμενέστερα (sic) Mt τι] τίς in iteratis Κ 2 ἀκοντιζόμενον G 3 ἔξειεν πλείονι M ἄρα 0111. KM 6 ἔριψα Κ 6. 7 παρὰ φύσιν λίθον Mt 7 ἄρα et καταλείψεται (hie et infra) Κ 9 σταδιαῖον 10 κατέλαβεν t 12 ἡ παρὰ φύσιν πάντως Mt ἐγίνετο G 14 γὰρ οὕτω κενὸν κατέλαβεν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς Mt, at cf. p. 691, 10 ἄρα Κ 19 ἄνω τε] ἄνωθεν Κ 2;) τὸ] τῶ Κ et primitus M 24 post οὖν adduiit ἑνὸς (it συμβαινόντων KMt: συμβαίνοντος G 25 εἶναι ἄνω G: ἄνω εἶναι Κ: εἶναι καὶ ἄνω Mt 30 κίνησιν διὰ κενοῦ (sic) γενέσθαι (spatium V—VI litterarura) μάθοις etc. Κ καὶ κενοῦ G 33 μὴ δὲ ἔστι κενὸν Κ 34 ὃ Gt: οὐ KM) καταλέλοιπε διάστημσ, τί ἐδέησε τῆς ἀντιμεταστάσεως; ἵνα τί παραχωρήσῃ [*](r 8r) τῷ κινουμένῳ; οὐ γὰρ δὴ ἐπιξάνειαν μόνην· οὐ γάρ ἐστιν ἐπιφάνεια τὸ κινούμενον, ἵνα ὑπὸ ἐπιφανείας χωρηθῇ ἐφαρμόσαν αὐτῇ, σῶμα δὲ οὐκ ἂν ἐφαρμόσειεν ἐπιφανείᾳ. εἰ γὰρ τὸ κινούμενον διάστημά τι ἀεὶ παραμείβει ἴσον ἑαυτῷ, τοῦτο δὲ τὸ διάστημ’ ἢ κενὸν ἀνάγκη εἶναι ἢ σῶμα, σῶμα δὲ διὰ σώματος ἀδύνατον χώρησαι, αναγκη που κενὸν εἶναι ὅπερ ἀεὶ καταλαμβάνει διάστημα. εἰ γὰρ τριχῇ διαστατὸν τὸ κινούμενον, ὅλον δὲ ὡς ὅλον μεταβαίνει, τοσαύτης δηλονότι δεηθήσεται χώρας, ὅσον καὶ αὐτό ἐστιν· οὐ γὰρ ἄν εἰ μὴ τοῦτο ἦν, τοσοῦτον αὐτῷ ἀέρα ἀντιπεριστῆναι ἐδέησεν ὅσον ἐστὶν αὐτό. ἔστι δὲ αὐτὸ πηχυαῖον εἰ τύχοι κατὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις· τοσαύτης ἄρα καὶ τῆς χώρας δεηθήσεται. τοῦτο δέ ἐστι τὸ κενόν· ἀδύνατον ἄρ κενοῦ μὴ ὄντος κίνησιν γενέσθαι. ἄλλως τε τὸν ἀντιμεθιστάμενον αὐτῷ ἀέρα εἰ νοήσεις αὐτὸν μὲν τοῦ οἰκείου μεταστάντα τόπου, μήτε δὲ τὸ κινούμενον ἐγγενόμενον ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ, μήτε τὸν πέριξ ἀέρα συμπεσόντα, τί ἄν εἴη ἄλλο τὸ μεταξὺ τοῦ πέριξ ἀέρος, ἢ διάστημα κενὸν εἰς ὃ χωρεῖ τὸ κινούμενον; εἴρηται δὲ ἡμῖν περὶ τούτων πλατύτερον ἐν τοῖς περὶ τοῦ τόπου λόγοις. καὶ ἐκ τούτου οὖν δῆλον ὄπ ἀνάγκη τὸ κινούμενον κατὰ τόπον κενήν τινα χώραν ἄλλοτε ἐξ ἄλλης παραλαμβάνειν. πολλάκις δὲ ἐπεσημειωσάμην ὅτι τὸ κενὸν τοῦτο, εἰ καὶ ἔχειν φημὶ καθ’ αὑτὸ τῷ ἰδίῳ λόγῳ ὑπόστασιν, καὶ περὶ αὐτὸ μένον ἀκίνητον ἐγγίνεσθαι ἄλλοτε ἄλλο σῶμα, ἀλλ’ οὖν οὐ μένειν ποτέ φημι ἐκτὸς σώματος, ὥσπερ οὐδὲ τὴν ὕλην ἐκτὸς εἴδους, οὐδὲ τὸ σῶμα ἐκτὸς ποιότητος, καίτοι ἰδίαν γε ὑπόστασιν τῷ οἰκείῳ λόγῳ ἔχοντα. οὕτως οὖν καὶ εἰ ἔχει ἰδίαν ὑπόστασιν τὸ κενόν, ἀλλ’ οὖν οὐδέποτέ ἐστι χωρὶς σώματος· [*](r 8v) ὑγρὸς γὰρ ὢν ὁ ἀὴρ καὶ εὐκίνητος οὐ συγχωρεῖ ποτε κενὴν καταλειφθῆναι χώραν, ἀλλὰ θᾶττον ὰντιμεθίσταται τοῖς σώμασι, πρὶν ὑπολειφθῆναι τὸ κενόν.

Ταῦτα μὲν οὖν ἱκανῶς ἐπὶ τοσοῦτον. εἰ δέ τις ἐπιζητοίη καὶ τῆς τῶν ἀνομοιοσχημόνων διαφόρου κινήσεως τὰς αἰτίας, ποίῳ λόγῳ ἐπὶ κενοῦ γινομένης τῆς κινήσεως θᾶττον κατενεχθήσεται τὸ σφαιρικὸν τοῦ πλατέος, φήσομεν ὅτι τοῦτο ἐπὶ μὲν σωμάτων γινομένης τῆς κινήσεως ἀληθές ἐστι, καὶ τὸ ἰσόρροπον βάρος πλατὺ ὂν βραδύτερον καταφέρεται διὰ τὸ ὑπὸ πλείονος ἀνέχεσθαι ἀέρος, τὸ δὲ αὐτὸ βάρος βραδύτερον διαιρεῖν τὸν [*](1 διάστημά τι ἐδέησέ τις ἀντιμεταστάσεως ἶνά τι G 2 ἐστιν] εἰ τὴν 31 2. 3 ἐπιφάνεια —ὑπὸ oin. Κ 2 ἐπιφάνεια G: ἐπιφ M: ἐπιφανεία t 6 σῶμα δὲ διὰ σώματος Mt: διὰ σώματος δὲ GK 9 αὐτῷ] οὐ τῶ Κ: ΄τ (* = littera foro exbausta) M 10 τύχει Κ τὰς om. Κ 12. 13 τῶ ἀντιμεθισταμένω Κ 13 ἀέρα αὐτῶ G εἰ om. Κ νοήσει• σαυτὸν Κ 16 τούτων G: τούτω Κ: τούτου Mt 17 τούτου GK: τούτων ilt 19 παραμείβειν Gt 20 λόγῳ om. M μένον] μὲν G 21 φημὶ ποτὲ Mt 23. 24 τῷ — ὑπόστασιν om. G 23 οἰκείω Κ: ἰδίῳ Mt 24 καὶ εἰ Κ: εἰ καὶ Mt ἐστι χωρὶς GK: ἐστιν ἐκτὸς Mt 25 γὰρ om. Κ 29 τὰς om. Κ 30. 31 θᾶττον—κινήσεως om. Κ 31 τοῦτο G: om. Mt 32 βραδύτερον] βραδὺ G)

πλείονα ἀέρα, εἰ μέντοι διὰ κενοῦ γίνοιτο ἡ κίνησις, ἡ διαφορὰ τοῦ θάττονος [*](r 8v) καὶ τοῦ βραδυτέρου κατὰ μόνην γενήσεται τὴν ἀνισότητα τῶν ῥοπῶν, τὸ πλατὺ καὶ τὸ σφαιρικὸν ἰσόρροπα ὄντα ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ κατενεχθήσεται. οὐδὲν γάρ ἐστι τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον ἐμποδίζον, ἀλλὰ μόνη ἡ φυσική ἐστι ῥοπὴ ἡ εἰς τὴν κίνησιν ἐνεργοῦσα· ἴσης οὖν οὔσης καὶ ὁμοίας τῆς φυσικῆς ῥοπῆς, καὶ μηδενὸς ὄντος τοῦ μᾶλλον ἡ ἧττον ἐμποδίζοντος, ἴσην καὶ ὁμοίαν εἶναι τὴν κίνησιν ἀνάγκη.

[*](p. 217a21)

‘Ημεῖς δὲ λέγομεν ἐκ τῶν ὑποκειμένων ὅτι ἐστὶν ὕλη μία τῶν ἐναντίων, θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ τῶν ἄλλων φυσικῶν εναντιωσεων.

Δείξας ὅτι οὐδὲ τὸ κατεσπαρμένον κενὸν εἶναι δύναται, ἐπειδὴ αἱ ἀπορίαι δι’ ὧν κατεσκεύαζον ὅτι ἔστιν οὕτω τὸ κενὸν ἐκ τῆς μανώσεως καὶ πυκνώσεως τῶν σωμάτων δοκοῦσιν ἔχειν τὸ πιθανόν, βούλεται καὶ 15 αὐτὰς ἐπιλύσασθαι, καὶ δείκνυσιν ὅτι ἡ πύκνωσις καὶ ἡ μάνωσις οὐ γίνεται κατὰ παρεμπλοκὴν κενῶν. προσκέχρηται δὲ τοῖς ἀποδεδειγμένοις ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ. εἴρηται γάρ, φησίν, ὅτι τοῖς ἐναντίοις πᾶσι μία καὶ ἡ αὐτὴ ὑπόκειται ὕλη οἷον θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, ξηροῦ καὶ ὑγροῦ, μαλακοῦ καὶ σκληροῦ, καὶ πάντων ἀπλῶς τῶν ἐν·αντίων), καὶ ἡ αὐτὴ δυνάμει ἐστὶ τὰ ἐναντία, ἄλλη μὲν οὖσα κατὰ τὴν οὐσίαν παρ’ ἕκαστον αὐτῶν, δεχομένη μέντοι παρὰ μέρος ἑκάτερον. ὥσπερ οὖν τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ μία καὶ ἡ αὐτή ἐστιν ὅλη καὶ τῶν ἄλλων πάντων ἐναντίων, οὕτω δέ, φησί, καὶ σώματος ἡ ὕλη ἡ αὐτή ἐστι καὶ μεγάλου καὶ μικροῦ· οὐ μόνον γὰρ τῶν ἐναντίων ἡ αὐτή ἐστιν ὕλη, ἀλλὰ καὶ τῶν ἑτέρων. ὥσπερ οὖν μεταβάλλουσα, φησίν, ἐκ θερμοῦ εἰς ψυχρὸν οὐκ ἀποβάλλουσά τινα τῶν ἐν αὐτῇ μορίων θερμὰ ὄντα, προσλαμβάνουσα δὲ ἔξωθεν ἄλλα ψυχρά, οὕτως εἰς ψυχρὸν ἐκ θερμοῦ μεταβάλλει παρεμπλοκῇ τινι τῶν ἔξωθεν προσπιπτόντων, ἀλλ’ ἡ αὐτὴ μένουσα ὅλη δι’ ὅλης μεταβάλλει ἐκ τοῦ θερμοῦ εἰς τὸ ψυχρὸν καὶ ἔμπαλιν ἐκ τοῦ ψυχροῦ εἰς τὸ θερμόν οὐδὲ γὰρ ἔστι τι μόριον τοῦ πυρὸς ὃ οὐκ ἦν θερμόν, ἀλλὰ ὅλον δι’ ὅλου θερμόν ἐστιν· ἐν οὖν τῇ μεταβολῇ τῇ εἰς τὸ ψυχρὸν ὁμοιομερῶς ὅλον δι’ ὅλου μεταβάλλει, καὶ τὸ δυνάμει τῆς ὕλης ἄγεται εἰς ἐνέργειαν. ὡσαύτως καὶ ἐπὶ λευκοῦ καὶ μέλανος καὶ τῶν λοιπῶν· οὐ γὰρ τὸ λευκὸν γινόμενον μέλαν μόρια [*](1 γένοιτο Mt 2 τοῦ om. Κ 4. 5 κατενεχθείσεται (sic) Mt 6 ἐστι om. M καὶ ὁμοίας οὔσης traicit Κ 9 lemma om. Κ 10 τῶν ἄλλων τῶν Aristoteles 13 πορίαι δι’ ὧν κατασκεύαζον Κ 15 αὐτὰ Κ οὐ om. Κ 16. 17 ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ c. 9 18 καὶ ξηροῦ K: ξυροῦ t 20 ἀλλ’ ἡ μένουσα G 24 ἐστιν om. Gt 24. 25 μεταβάλλου ταβάλλου (sic) Κ: om. M 26 ἧ θερμὰ ὄντα M 28 ὅλη] ὕλη M 29 ἔστι om. Κ 29. 30 μόριον om. M 31 οὖν τῆ εἰς τὸ ψυχρὸν μεταβολῆ t)

μὲν ἀπέβαλε τοῦ λευκοῦ ἐξ ὧν λευκὸν ἦν, προσέλαβε δὲ ἔξωθεν μόρια [*](r 8v) μέλανα, ἀλλ’ ὅλον δι’ ὅλου ὁμοιομερῶς ἐτράπη. ὁμοίως καὶ ὅταν ἐξ ἔλαττον θερμοῦ μᾶλλον θερμὸν γίνηται, οὐκ ἀποβάλλον μόριά τινα ψυχρὰ ἄλλα δὲ θερμὰ προσλαμβάνον, οὕτως ἐπιτείνει τὴν θερμότητα, ἀλλὰ πάλιν τροπῇ τῆς ὕλης καὶ μεταβολῇ ἐκ τοῦ δυνάμει εἰς τὸ ἐνεργείᾳ), ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ἔχει, οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ μανώσεως καὶ πυκνώσεως. ἡ γὰρ αὐτὴ ὕλη δυνάμει οὖσα τὰ ἐναντία ποτὲ μὲν μανοῦται ποτὲ δὲ πυκνοῦται· ὅταν μὲν γὰρ ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα μεταβάλλῃ, μανοῦται οὔ τινα κενὰ ἔξωθεν προσλαμβάνουσα, ἀλλ’ ὁμοιομερῶς ὅλη δι’ ὅλης εἰς μείζονα ὄγκον μεταβάλλουσα. ὅλον γὰρ δι’ ὅλου τὸ ὕδωρ ἐμανώθη· οὐ γὰρ τινὰ μέν ἐστιν αὐτοῦ μόρια ἀὴρ τινὰ δὲ ὕδωρ, ἀλλ’ ὁμαλῶς ὅλον τὸ ὕδωρ ἀὴρ ἐγένετο. ὥστε καὶ ἡ μάνωσις δι’ ὅλου γέγονε τοῦ ὑποκειμένου. ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ πύκνωσις οὐκ ἀποβολῇ κενῶν γίνεται, ἀλλὰ μεταβολῇ τῆς οὐσίας· ὁμοιομερῶς γὰρ κἀνταῦθα ὁ πᾶς ἀὴρ ἐπυκνώθη καὶ μετέβαλεν εἰς ὕδωρ, καὶ οὐκ ἔστιν εὑρεῖν τι μόριον ὃ μὴ μετέβαλε, καίτοι εἰ ἡ πύκνωσις συνίζησις ἦν εἰς τὰ κενά, οὐκ ἄν ἦν ὁμοιομερὴς ἡ μεταβολή.

Εἶτα καὶ ἐπὶ σαφέστερον μεταβαίνει παράδειγμα. ὥσπερ γάρ, φησί, τὴν τοῦ μείζονος κύκλου περιφέρειαν δυνατὸν ποιῆσαι ἐλάττονος κύλλου δυνατὸν γὰρ τὸ ἡμικύκλιον ποιῆσαι δίμοιρον ἐλάττονος κύκλου), ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων καίτοι ὁμοιομερῶν ὄντων τῶν τοῦ κύκλου τμημάτων, ὅταν ἡ τοῦ μείζονος κύκλου περιφέρεια συνάγηται καὶ γίνηται ἐλάττονος κύλλου περιφέρεια, ὁμοίως τῆς περιφερείας πανταχόθεν συνιούσης, γίνεται μὲν τὰ μόρια μᾶλλον κυρτὰ ἢ πρότερον, καὶ οὑ δήπου τινὰ ἦν ἐν τῷ μείζονι κύκλῳ ἃ οὐκ ἦν κυρτὰ ἀλλ’ εὐθέα, καὶ ταῦτα ἐκάμφθησαν ἐν τῷ συνάγεσθαι τὴν περιφέρειαν, ἀλλ’ ὁμαλῶς ὅλης οὔσης κυρτῆς τῆς τοῦ μείζονος κύκλου περιφερείας ἡ αὐτὴ πάλιν ὁμαλῶς κυρτοτέρα γέγονε, καὶ πάλιν ἡ τοῦ ἐλάττονος κύκλου περιφέρεια γένοιτο ἄν μείζονος κύκλου τῷ αὐτῷ λόγῳ, ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ἀνίεται ἢ ἐπιτείνεται ἡ κυρτότης οὐδενὸς ἐν τῷ κύκλω διαλείμματος ὄντος, οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ μανώσεως ἔχει καὶ πυκνώσεως, καὶ σμικρότητος καὶ μεγέθους. οὐ γὰρ προσλαβοῦσα συστέλλεται, ἀλλ’ οὐδὲ διαστολῇ τῶν μορίων καὶ παρεμπλοκῇ κενοῦ, ὡς ἐπὶ τῆς διαστολῆς τοῦ ἐρίου γίνεται, οὕτως ἐκ μικροῦ μεῖζον γίνεται, ἢ συνιζανόντων εἰς τὰ κενὰ τῶν μορίων πάλιν ἐκ μεγάλου μικρόν, ἀλλὰ μία καὶ ἡ αὐτὴ ὕλη ἀμφοῖν δυνάμει οὖσα ἑκάτερον, οὕτως ἐνεργείᾳ γίνεται, ὥσπερ [*](s 1r) εἶπον καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ κύκλου περιφερείας ἧττον κυρτῆς ἢ μᾶλλον γινο- [*](1 τοῦ om. M ἔξω M o ἔλαττον t: ἐλάττονος GKM γένηται Gt 4 ἄνα δὲ] ἀλλὰ M προσλαμβάνων Κ 7 οὖσα δυνάμει M 8 οὐ κενά τινα M 10. 11 μὲν μόρια αὐτοῦ ἐστιν t 11 ὁ ἀὴρ M 16 ὁμοιομερῶς compend. M: ὁμοτμερὴς t 18 περιφέριαν t 21 μείζονος om. Κ γίνεται Κ 23 ἢ τὸ (sic) πρότερον M 24. 25 συναφένεσθαι Κ 25 ὁμαλῶς Gt: ὅμως KM 26 κυρτὼ G: κυρτωτέρα t 27 κύκλω priore loco G γένοιτ’ ἄν t 28 ἡ πυκνώτης Κ 29 διαλήματος Κ 30 προσλαβοῦσά τι ἡ ὕλη t 31 διαστολὴ M: μία στολὴ G: διασυστολὴ (?) Κ: διασυστολῆ t 33 κενὰ] καλὰ Κ 35 τῆς τοῦ] τοῦ δευτέρου Κ)

μένῃς συμβαίνειν. ὥσπερ δὲ ἄλλαις ποιότησιν ἄλλαι πολλάκις ἕπονται, [*](s lr) ξηρότης, οὕτω, φησί, καὶ τῇ μὲν μανώσει ἕπεται ἡ κουφότης, τῇ δὲ πυκνώσει ἡ βαρύτης. αὗται μὲν οὖν, ἡ βαρύτης λέγω καὶ ἡ κουφότης, πάντως ἕπονται ἡ μὲν τῇ μανώσει ἡ δὲ τῇ πυκνώσει, καὶ ἄλλα δὲ δύο ἕπονται ταύταις, φησίν, ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τῇ μὲν πυκνώσει τὸ σκληρόν, τῇ δὲ μανώσει τὸ μαλακόν. ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ πάντων, φησί· διαφωνεῖ γὰρ ἐπὶ σιδήρου καὶ μολίβδου· ὁ μὲν γὰρ μόλιβδος πυκνὸς ὢν μαλακός ἐστιν, ὁ δὲ σίδηρος μανότερος μὲν τοῦ μολίβδου, σκληρότερος δέ. ὥστε τῇ μανώσει καὶ τῇ πυκνώσει δύο ἑκατέρᾳ ποιότητες ἕπονται, τῆ μὲν μανώσει ἀεὶ μὲν τὸ κοῦφον ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ δὲ καὶ τὸ μαλακόν, τῇ δὲ πυκνώσει ἀεὶ μὲν τὸ βαρὺ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ δὲ καὶ τὸ σκληρόν. ταῦτα δὲ ἐπίτηδες εἶπεν ὁ Ἀριστοτέλης· ἐπειδὴ γὰρ διὰ τοῦτο ἔλεγον ἐκεῖνοι τὸ μανὸν κοῦφον εἶναι, διότι κενὰ ἔχει πλείονα κατεσπαρμένα ταῦτα γὰρ αἴτια εἶναι τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς), διὰ τοῦτο οὖν αὐτός φησιν ὅτι τῇ μὲν μανώσει κουφότης ἕπεται, τῇ δὲ πυκνώσει βαρύτης, ὧν ἡ μὲν κουφότης αἰτία τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς, ἡ δὲ βαρύτης τῆς ἐπὶ τὸ κάτω. ὥστε, φησίν, ὅτι μὲν κενὸν οὐκ ἔστιν οὔτε χωριστὸν οὔτε κατεσπαρμένον ἐν τοῖς σώμασιν, ἱκανῶς δέδεικται, εἰ δέ τινι, φησί, φίλον τὸ κινήσεως ἀπλῶς αἴτιον, τοῦτο κενὸν καλεῖν, καλείτω οὗτος βαρύτητα καὶ κουφότητα τὸ κενόν, μᾶλλον δὲ τὴν ὕλην τὴν τούτων δεκτικήν. ἡ μὲν οὖν κουφότης, φησί, καὶ ἡ βαρύτης κινήσεως αἴτιά εἰσι τοῖς σώμασι, σκληρότης δὲ καὶ μαλακότης πάθους καὶ ἀπαθείας· τὰ μὲν γὰρ μαλακὰ εὐπαθέστερα, τὰ δὲ σκληρὰ δυσπαθέστερα.

ταῦτα μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης, ἐκ τούτων δὲ ἐπιλελυμέναι ἄν εἶεν αἱ ἀπορίαι. καὶ ὅτι κίνησις ἔσται καὶ κενοῦ μὴ ὄντος, προφανές (ἀντιπεριίσταται γὰρ τῷ κινουμένῳ ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ), ἐκεῖνοι δὲ μήπω ἐπιστήσαντες τῇ ἀντιπεριστάσει τῶν σωμάτων ἠπόρουν πῶς ἂν κίνησις γένοιτο κενοῦ μὴ ὄντος· ὠθουμένου γὰρ ὑπὸ τοῦ κινουμένου τοῦ ἔμπροσθεν κυμαίνειν ἀνάγκη τὸν οὐρανόν. εἰ τοίνυν ἀντιπεριίσταται ἀλλήλοις τὰ σώματα, καὶ κίνησις ἔσται δηλονότι καὶ οὐ κυμαίνει ὁ οὐρανός. λείπεται δὴ τὸ ἐπὶ τῶν σωμάτων τῶν ἐξ ἐλάττονος εἰς μεῖζον σῶμα μεταβαλλόντων, οἷον ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα. φασὶν οὖν, ἐπειδὴ μάνωσις καὶ πύκνωσις γίνεται κατὰ μεσυμβαίνειν [*](1 t: συμβαίνει GKM 2 τῇ extremum om. Gt 2. 3 ἡ ξηρότης KM: ἡ ξηρότητι Gt 4 αὗται t: αὐτὴ KM: αὕτη G 5 πάντω Κ 6 τὸ (post ἐπὶ) om. Κ 7 ἀλλ’ οὐκ Gt: ἀλλ’ οὐκ ἂν Κ: ἀλλὰ κἄν M, at cf. Theinist. p. 308, 20 sqq. 7. 8 φησιν. ἐπὶ γὰρ σιδήρου καὶ μολίβδου διαφωνεῖ t 8 μολύβδου et μόλυβδος Κ 9 μανώτερος GKt 10 τῆ (post καὶ) era. Κ ἑκάτερα Κ 11 τὸ (ante πολὺ) om. Κ 12 τὸ (ante πολὺ) om. KM 15. 17 διὰ—φορᾶς om. Κ 15 οὖν M: om. Gt 16 αἰτία τῆς Mt: αἰτίασις G 19 τὸ τῆς κινήσεως M 22 αἴτ’ M: αἰτία G εἰσι KM: ἐστι Gt 23 δὲ om. G 25 ἐπιλελυμμέναι Κ 2(5 προφανῶς Κ 27 μήπως Κ 31 κυμανεῖ t δὴ KM: δὲ Gt 32 τῶν om. Κ μεῖζον σῶμα M: μείζονα σῶμα (sic) K: μείζονα σώματα Gt 33 ἀέρα Gt: ὕδωρ KM)

ταβολὴν τῶ σωμάτων, καὶ οὐ τῷ εἰς τὰ κενὰ χωρεῖν, ὅταν ἐξ ὕδατος [*](s 1r) ἀὴρ γένηται, πιλεῖται ὁ ἔξωθεν ἀὴρ ὠφούμενος ὑπὸ τοῦ γενομένου, καὶ τῇ ὠθήσει πυκνοῦται, πυκνούμενος δὲ ἐλάττον κατέχει τόπον· καὶ οὕτως οὔτε δύο σώματα ἐν τῶ αὐτῶ γίνεται οὔτε τὸ πᾶν κυμαίνει. ἀλλὰ τὸ αὐξῆσαν σῶμα γέγονεν ἐν τῷ τόπῳ τοῦ μειωθέντος. τοῦτο δὲ πολλὴν ἀπορίαν ἔχειν μοι φαίνεται· τίνι γὰρ λόγῳ ὤθησις πυκνοῖ, συνιδεῖν οὐκ ἔχω. ἡ μὲν γὰρ ὤθησις κινεῖ τὸ ὠθούμενον, ἡ κίνησις δὲ θερμαίνειν πέφυκε, τὸ δὲ θερμαινόμενον μανοῦται· πῶς οὖν οἷόν τε πύκνωσιν ὑπὸ τῆς ὠθήσεως γενέσθαι; τοὐναντίον γὰρ ἐκ τοῦ λόγου μανώσεως μᾶλλον αἰτία, οὐ πυκνώσεως, φαίνεται. ἄλλως τε ἐν θέρους ὥρᾳ πολλοῦ ὄντος τοῦ καύματος, καὶ τοῦ ἀέρος λεπτομερεστάτου ὄντος, πῶς οὐ γελοῖον τὸ λέγειν ὅτι τὸ ἐξατμιζόμενον ὑπ’ ἐμοῦ ὕδωρ, ὅταν ἀτμὶς γένηται ἢ καὶ ἀήρ, ὠθεῖ τὸν ἔξωθεν ἀέρα καὶ πυκνοῖ; πῶς δὲ οὐ τοὐναντίον ἡ ἀτμὶς ὁμιλήσασα τῷ περιέχοντι πολλῷ μᾶλλον λεπτύνεται ὑπὸ τῆς τῶν ἀκτίνων παρατρίψεως; ἄλλως τε ἐπειδὴ ἐν τῷ θέρει μάλιστα τὸ ὕδωρ ἐξατμίζεται καὶ εἰς ἀέρα μεταβάλλει, εἰ ταύτῃ τόπος ἐγίνετο τῷ ἀέρι τῷ ἐξ ὕδατος μεταβάλλοντι τῷ ὠθεῖσθαι τὸν ἔξωθεν ἀέρα καὶ πυκνοῦσθαι, ἔδει μᾶλλον πυκνοῦσθαι τὸν ἀέρα ἐν τῷ θέρει. πολὺ γὰρ τὸ κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν μεταβάλλον εἰς ἀέρα ὕδωρ· ὥστε πυκνότερος ἔμελλεν ὁ ἀὴρ εἶναι ἐν θέρει ἢ ἐν χειμῶνι. εἰ γὰρ ἀληθὴς οὗτος ὁ λόγος, εἰλήφθω μοι ἡ χειμερινὴ τοῦ ἀέρος σύστασις εἶτα ἀρχέσθω τὸ ὕδωρ κατὰ τὸν τοῦ ἔαρος καιρὸν καὶ τὸν τοῦ θέρους μεταβάλλειν εἰς ἀέρα· ἀνάγκη δήπου, ὅσῳ ἂν πλείων ἡ μεταβολὴ γίνηται, πλείω τὸν ἔξωθεν πυκνοῦσθαι ἀέρα· ὥστε συμβήσεται τὸν τοῦ θέρους ἀέρα πυκνότερον εἶναι τοῦ ἐν τῷ χειμῶνι ἀέρος, τοῦτο δὲ ἄλογον. οὐκ ἄρα, ὅταν ὕδωρ εἰς ἀέρα μεταβάλλῃ, πυκνοῖ τὸ γενόμενον σῶμα τῇ ὠθήσει τὸν ἔξωθεν ἀέρα, καὶ ταύτῃ τόπον ἑαυτῷ ποιεῖ. ἢ οὖν εἰς ἰσόογκα μεταβάλλουσι τὰ στοιχεῖα, ἢ δεῖ νοεῖν ὅτι ὅσον ἐνταῦθα ὕδωρ μεταβάλλει εἰς ἀέρα, τοσοῦτος ἀλλαχοῦ ἀὴρ εἰς ὕδωρ μεταβάλλει. ἀλλὰ τὸ μὲν ἀδύνατον, τὸ δὲ πλασματῶδες. ὅτι μὲν γὰρ τὸ ὕδωρ εἰς ἀέρα μεταβάλλον εἰς μείζονα ὄγκον μεταβάλλει, ἡ αἴσθησις μαρτυρεῖ· οἱ πίθοι γὰρ καὶ οἱ ἀσκοὶ τοῦ γλεύκους ῥήγνυνται τοὐ οἴνου εἰς πνεῦμα μεταβάλλοντος καὶ μὴ ἔχοντος ἐν τῷ ἀσκῷ χώραν. καὶ ἡ λιγνὺς δὲ καὶ ὁ καπνὸς [*](1 οὐ τῷ t: οὕτω KM: οὕτως G 2 γένοιτο Κ 3 κατέχειν Κ 6 ὤθεσις Κ 6. 7 οὐκ ἔχω] ἑτέρω Κ 8 οὖν om. G 10 αἰτίαι G ὤτα Κ 11 κάματος G 12 ἢ om. Κ 14. 15 πολλῷ—παρατρίψεως om. M 14 ἀκτίνων] ἐναντίων Κ 14. 15 περιτρίψεως G 15 ἐξατμίζεται τὸ ὕδωρ M 16 ἐγένετο M 17 ἀέρα om. Gt 17. 18 ἔδει μᾶλλον πυκνοῦσθαι om. K 18 τὸ om. t καιρὸν om. Κ 19 μεταβάλλει t πυκνότερος G: πυκνότερος M: πυκνότερον K: πυκνώτερος t ὁ ἀὴρ ἔμελλεν M 21 τὸν om Κ ἔαρος Diels: ἀέρος libri 22 ὅσον ἄν M 23 πλείων Mt: πλείω GK γίνεται Κ 24 πυκνώτερον t 25 μεταβάλλη t: μεταβά KM: μεταβάλῃ G 25. 26 γινόμενον t 26 ἑαὐτὴ Κ 27 ἢ οὖν] πεπληοωμένοι εἰ οὖν Κ εἰς om. M 28 τοσοῦτο M 29 πλατῶδες Κ 31 ῥήγνυνται M 32 λίγνης Κ) πολλῷ πλείων ἐστὶ τοῦ ὄγκου τοῦ ξύλου καὶ τοῦ ἐλαίου· οὐ γάρ, ὥς τινές [*](s 1r) φασι, κονιορτοῦ δίκην σκεδαννύμενος ὁ καπνὸς πλείονα τόπον κατέχει τοῦ γεννήσαντος σώματος, οὐχ ὡς μείζων ὢν κατὰ τὸν ὄγκον ἀλλ’ ὡς οὐ συνεχής. χής. τοῦτο γὰρ ἐναργῶς ψεῦδος· μάλιστα μὲν γὰρ οὐ τοσαύτη ἐστὶν ἡ ἀναλογία τοῦ κονιορτοῦ συνηγμένου καὶ ἐσκεδασμένου, ὅση ἡ τοῦ καπνοῦ καὶ ἡ τῆς γεννώσης αὐτὸν οὐσίας, ἔπειτα δὲ ἐκ τῶν ὡμολογημένων καὶ τοῦτο ἐλέγχομεν· πόθεν ἐρρήγνυντο οἱ πεπληρωμένοι τοῦ γλεύκους πίθοι καὶ ἀσκοί, εἰ μὴ τὸ γινόμενον ἐκ τοῦ γλεύκους πνεῦμα μεῖζον ἦν κατὰ τὸν ὄγκον τοῦ γεννήσαντος σώματος; ὅθεν οὐδὲ μεστοὺς εἰώθασι πληροῦν τοὺς ἀσκοὺς ἢ τοὺς πίθους τοῦ γλεύκους διὰ τὸ ἔχειν χώραν τὸ γινόμενον πνεῦμα, τῶν δὲ πίθων τὰ στόματα | οὐδὲ τελείως ἀποφράττουσιν, ἀλλ’ [*](s 1v) ἐῶσι διέξοδον τῷ πνεύματι. σαφέστατον δὲ καὶ τὸ τῆς τῆς ἐμπνευματώσεως τῆς τροφῆς. εἰς μείζονα γὰρ ὄγκον προφανῶς ἐμπνευματωθεῖσα ἡ τροφὴ μεταβάλλεται· συναισθανόμεθα γοῦν τοὐ ὄγκου καὶ τῆς διαστάσεως γαστρός. ὅτι μὲν οὖν οὐκ εἰς ἰσόογκα γίνεται ἡ μεταβολὴ τῶν σωμάτων, πρόδηλον, τὸ δὲ λέγειν ὅτι ἐμοῦ ἐνταῦθα ἐξατμίσαντος ὀλίγον ὕδωρ ἢ ἔλαιον ἐξ ἀνάγκης ἀλλαχοῦ τοσοῦτος ἀὴρ μεταβάλλει εἰς ὕδωρ, πλασματῶδες. πῶς δὲ καὶ οὐκ ἄλογον τὸ διὰ τὸ ἐμὲ ἐξατμίσαι ὀλίγον ὕδωρ τὸν ὅλον ἀέρα κινῆσαι, ἵνα καταλάβῃ τὸν τόπον τοὐ ἀλλαχοῦ ἀέρος μεταβάλλοντος εἰς ὕδωρ; τοῦτο οὖν τέως ἠπορήσθω μέχρις ἂν λύσεως τῆς δεούσης τύχῃ.

Ἡμεῖς δὲ λέγομεν ἐκ τῶν ὑποκειμένων ὅτι ἐστὶν ὕλη μία τῶν ἐναντίων. ὑποκειμένων, τουτέστι τῶν ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ ἀποδεδειγμένων, ὅτι μία ἐστὶν ἡ ὑποκειμένη τοῖς ἐναντίοις ὕλη, καὶ ὅτι δυνάμει οὖσα ὂν τὸ γὰρ εἶδος τὸ ὄν) γίνεται ὂν ἐνεργείᾳ, ἑτέρα μὲν οὖσα κατ’ οὐσίαν πάντων τῶν ὄντων, λέγω δὴ τῶν εἰδῶν, οὐδέποτε μέντοι ἐκτὸς ειοους οὖσα.

[*](p. 217 a 26)

Ἔστι δὲ καὶ σώματος ὕλη καὶ μικροῦ καὶ μεγάλου ἡ αὐτή.

Ὅτι οὐ μόνον τῶν ἐναντίων ἡ αὐτὴ ὕλη, ἀλλὰ καὶ σώματος. καὶ ἐπειδὴ μεταβάλλουσι κατὰ τοὺς ὄγκους ποτὲ μὲν μείζονα ποτὲ δὲ ἐλάττονα γινόμενα, καὶ τοὐ μεγάλου, φησί, καὶ τοῦ μικροῦ ἡ αὐτή ἐστιν ὕλη μετα- [*](1 πλεῖον Κ 2 σκεδανείμενος Κ 3 ὢν κτὰ τὸν ὄγκον Κ: νῦν κατὰ τὸν ὄγκον M: τὸν ὄγκον ὢν Gt 4 ψεύδους (sic) Κ: οὐ ψεῦδος M 5 ἐδκεδαμένου Κ: δκεδαννυ M ὅση] ὣς ἦ Κ G γεννώσις Κ: γεννησάσης t αὐτῶν Κ δὲ καὶ ἐκ Mt ὁμολογημένων Κ: ὁμολογουμένων M 7 fort. πόθεν <γὰρ> ἐρήγνυντο Κ 8 10. 11 τὸ γινόμενον πνεῦμα χώραν traicit M 12 δι’ ἔξοδον G σαφέστερον Mt 14 οὖν M 15 οὖν om. G 18 καὶ om. Gt 19 κινηθῆναι t 20 ἠπορείσθω t τύχοι KM 21. 22 ύποκειμένων—ὑποκειμένων M: ὕπο Κ: ὑποκειμένων ceteris omissis Gt 22 τῶ KM: oiu. Gt 25 κατὰ t 25. 26 οὐδέποτε μέντοι om. Κ 27. 28 καὶ μικροῦ—αὐτή om. Κ 27 μικροῦ καὶ μεγάλου M: μεγάλου καὶ μικροῦ (cf. V. 31 et p. 695,23) t Arist. 30 μεταβάλλουσα Κ 31 ὕλη ἐστὶ traicit t)

βάλλουσα εἰς ἑκάτερον. τεκμήριον δὲ τούτου, φησίν, ὅτι ἐν τῇ μεταβολῇ [*](s 1v) τῶν σωμάτων οὐδὲν ὁρῶμεν οὔτε τῷ μείζονι γινομένῳ ἔξωθεν προσγινόμενον, οἷον ὅταν ὕδωρ ἀὴρ γένηται, οὔτε τοῦ γινομένου ἐλάττονος ὑφαιρουμενον τι·

[*](p. 217 a 31)

Ὁμοίως τοίνυν καὶ ἐὰν ἀὴρ πολὺς ὢν ἐλάττων γίνηται.

Ὅτι οὐ μόνον ὅταν παντελὴς ᾖ ἡ μεταβολή, τοῦτο συμβαίνει, ἀλλὰ καὶ ὅτε τὰ αὐτὰ μᾶλλον καὶ ἧττον γίνεται, οἷον ἐκ μανοτέρου ἀέρος ἧττον μανὸς ᾖ, καὶ ἐκ θερμοτέρου ἧττον θερμός· κἀνταῦθα γὰρ ἡ ὕλη δυνάμει οὖσα μεταβάλλει εἰς ἑκάτερον.

[*](p. 217 b 2)

Ὥσπερ γε καὶ ἡ τοῦ μείζονος κύκλου περιφέρεια καὶ κυρτότης·

Πάνυ ἐναργὲς τὸ παράδειγμα· ὅταν γὰρ τὸ ἧττον κυρτὸν μᾶλλον κυρτὸν γένηται, οὔτε ἔξωθεν κυρτά τινα μόρια ἐν αὐτῷ γέγονεν, οὔτε ἦν τι ἐν αὐτῷ, ὃ πρὸ τούτου μὴ ὂν κυρτόν, ἀλλ’ ὁμαλὸν] εὐθύ, ὕστερον γέγονε κυρτόν, ἀλλ’ ὁμαλῶς καὶ πρὸ τούτου κυρτὸν ἦν καὶ ὕστερον μᾶλλον κύρτον γέγονεν·

[*](p. 217 b 4)

Ἡ αὐτὴ οὖσα ἢ ἄλλη.

Ὅτι κἂν ἡ αὐτὴ περιφέρεια ἐκ τοῦ ἧττον κυρτοῦ μᾶλλον κυρτὴ γένηται, ἤγουν ἄλλη περιφέρεια γένηται ἄλλῃ περιφερεῖ, μᾶλλον κυρτή, τὸ αὐτὸ γίνεται. οὐδὲ γὰρ τῷ εἶναι διάλειμμά τι ἐν ταῖς περιφερείαις, ὃ πρότερον οὐκ ἦν κυρτόν, οὕτω γίνεται μᾶλλον κυρτόν, ἀλλ’ ὁμαλῶς καὶ πρότερον ὅλη οὖσα ἧττον κυρτή, ὕστερον πάλιν ὁμοιομερῶς μετέβαλε καὶ γέγονε μᾶλλον κυρτή· τὸ γὰρ ἧττον κυρτὸν οὐ τῷ ἔχειν διαλείμματα ἃ μὴ ἔστι κυρτὰ ἧττον κυρτὸν λέγεται, ἀλλὰ τῷ ὑφειμένως κεκάμφθαι ὅλον δι’ ὅλου·

[*](1 τοῦτο Κ 3 γένοιται (sic) Κ 5 καὶ—γίνηται om. Κ ἐὰν M: ἂν t ἐλάττων M: ἐν ἐλάττονι t, qui continuat ex Arist. γίγνηται (sic) ὄγκω κτλ. 6 ὅταν (??) om. G 7 ὅτε] ὅταν M γίνηται M: γίνηται G οἷον <εἰ>? μανωτέρου (??) 8 ἡ KM: ἢ G: om. t θερμοτέρου KM: θερμοῦ Gt θερμῶς G 9 ἑκάτερον t: ἑκά GM: ἑκάτερα Κ 10 γε καὶ KM: γε οὐδ’ t Aristoteles 10. 11 κύκλου—κυρτότης om. Κ 13 prius οὔτε om. Κ: οὐκ M 14 ὁμαλὸν delevi εὐθύ (cf. p. p. 696, 24) scripsi: εὐθὺς libri 17 ἡ—ἄλλη M: (??) αὐ οὖσα nee plura Κ: lemma οὐ γὰρ τὸ διαλείπει— κοῦφον t, qui superius lemma usque ad ἀλλ’ εὐθύ coutinuaverat 18 μᾶλλον κυρτοῦ traicit M κυρτοῦ] fort. κυρτὴ 19 ἢ γοῦν Mt ἄλλη περιφερεία (altero loco) GMt: ἄλλη περιφέρεια Κ: deleverit Diels μᾶλλον om. G 20 τῷ t: τὸ GKM 21 καὶ] ἡ M 22 οὖσα ὅλη M 22. 23 ὕστερον—κυρτή om. G 23 μᾶλλον κυρτὴν Κ οὐ τῷ] οὕτω M: οὐ τὸ Κ 24 τῷ] τὸ M)[*](p. 217 b 12)

Ὥσπερ ἡ τοῦ κύκλου περιφέρεια συναγομένη εἰς [*](s 1v) ἔλαττον.

Τὰ αὐτὰ πάλιν ἐν τούτοις λέγει, ὅθεν ἀπὸ ταύτης τῆς ῥήσεως, ἧς οἱ ἐξηγηταί. ἴσως δὲ ἐπανάληψίς ἐστιν.

[*](p. 217 b 16)

Δύο γάρ ἐστιν ἐφ’ ἑκατέρου, τοὐ τε μανοῦ καὶ τοῦ πυκνοῦ.

Τοῦτο συνεχές ἐστι τῷ ἄνω. εἰπὼν γὰρ ῾῾ἔ δὲ τὸ μὲν πυκνὸν βαρύ, τὸ δὲ μανὸν κοῦφον᾿᾿. ἐπάγει τὸ δύο γάρ ἐστιν ἐφ’ ἑκατέρου, τουτέστιν ἐξ ἑκατέρου, τοῦ τε μανοῦ καὶ τοῦ πυκνοῦ, δύο ποιότητες γίνονται· τῷ μὲν γὰρ μανῷ παρακολουθεῖ τὸ κοῦφον καὶ τὸ μαλακόν, τῷ δὲ πυκνῷ τὸ βαρὺ καὶ τὸ σκληρόν.

[*](p. 217 b 19)

Διαφωνεῖ δὲ τὸ βαρὺ καὶ τὸ σκληρὸν ἐπὶ μολίβδου καὶ σιδήρου. |

Τουτέστιν οὐκ ἀεὶ τὸ βαρύτερον καὶ σκληρότερον· μόλιβδος γοῦν σιδήρου [*](s 2r) βαρύτερος μὲν μαλακώτερος δέ.

[*](p. 217 b 21)

Οὔτε ἁπλῶς οὔτε ἐν τῷ μανῷ οὔτε δυνάμει.

῾Απλῶς μέν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἔξω τῶν σωμάτων ἀθρόον κενόν, ὥσπερ ὑπελάμβανόν τινες τὸν ἀέρα μὴ εἶναι σῶμά τι ἀλλὰ κενόν, ἤγουν ὡς οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, ἀλλ’ οὔτε ἐν τοῖς σώμασι κενά τινα εἶναι μεγαλομερῆ, εἰς ἃ τὰ μόρια τοῦ μανοῦ σώματος συνιζάνοντα πυκνότερον ποιεῖ τὸ ὅλον. τὸ δὲ οὔτε δυνάμει ἀντὶ τοῦ ὡς ἐγκεκραμένον, ἢ ὅτι οὐδὲ ὡς τόπου χρείαν πληροῦν, ὅπερ κενὸν μέν ἐστιν, οὐδέποτε δὲ χωρὶς σώματος· περὶ τούτου γὰρ τελευταῖον διελέχθη, ἔνθα ἔλεγεν ὅτι δειχθήσεται τὸ κενὸν ῾῾ὡς ὡς ἀληθῶς κενόν.᾿᾿

[*](1 ὥσπερ Kil: Ἔτι ὥσπερ τ 1. 2 περιφέρεια—ἔλαττον om. Κ 1 t 3 ἢν M 4 συναγωγὴ καὶ διαστολὴ KM 6 ἐφ’ Kt: ἀφ’ M 6. 7 μανοῦ καὶ τοῦ πυκνοῦ M: πυκνοῦ ceteris omissis Κ: πυκνοῦ καὶ τοῦ μανοῦ t 8 τῷ t: τὸ GK: τοῦ M γὰρ om. G ἔστι] ὅτι M 9 μανὸν καὶ κοῦφον M τὸ (ante δύο) om. Κ 10. 11 τὸ μὲν γὰρ μανὸν Κ 13. 14 τὸ βαρὺ— σιδήρου om. Κ 15 μόλυβδος Κ γοῦν KM: γὰρ Gt 17 οὔθ’ ἁπλῶς t οὔτε ἐν—δυνάμει om. Κ 19 ἤγουν om. KM 20 τὸ om. M οὔτε] fort. οὐδὲ 21 εἶναι] ἐστὶ M 22 τοῦ Mt: τοῦτο GK: fort, τοῦ 〈οὔτε〉 ἐφκεκραμμένον G 24 τούτου om. G: τοῦτον (sic) Κ τελευταῖον KM: τοῦ τελευταίου G: τελευταῖον (sic) t διελέχθη scripsi: διηλέχθη Κ: διειλέχθη GMt ἔλεγεν c. 8 p. 216 a 27 25 δειχθείσεται t)[*](p. 217 b 21)

Εἰ μή τις βούλοιτο καλεῖν τὸ κενὸν πάντως τὸ αἴτιον [*](s 2r) τὸ ὖ φέρεσθαι.

Εἴ τις βούλοιτο, φησί, καινοτομεῖν τὰ ὀνόματα καὶ κενὸν λέγειν τὸ κινήσεως αἴτιον, λέγοι ἂν ὁ τοιοῦτος τὴν ὕλην τοῦ βαρέος καὶ κούφου κενόν· ταῦτα γὰρ κινήσεως αἴτια. κατὰ γὰρ τὸ σκληρὸν καὶ τὸ μαλακὸν οὐ κινήσεως αἰτία ἡ ὕλη, ἀλλὰ τοῦ εὐπαθῆ ἢ δυσπαθῆ εἶναι τὰ πράγματα.

[*](p. 217 b 27)

Καὶ περὶ μὲν κενοῦ, πῶς ἔστι καὶ πῶς οὐκ ἔστι.

Ὅτι οὐκ ἔστι μὲν ὡς διάστημα χωριστὸν σώματος οὔτε ἔξωθεν τῶν σωμάτων οὔτε ἐν τοῖς σώμασι κατεσπαρμένον, εἴρηται.

[*](p. 217 b 29)

Ἐχόμενον δὲ τῶν εἰρημένων ἐστὶν ἐπελθεῖν καὶ περὶ χρόνου·

Οὐδενὸς ἧττον τῶν προειρημένων τοῦ φυσικοῦ ἐστὶ καὶ περὶ χρόνου διαλαβεῖν· καὶ γὰρ οὗτος τῶν παρακολουθούντων ἐστὶ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι. τῇ αὐτῇ δὲ πάλιν ὁδῷ καὶ ἐπὶ τοῦτο βαδίζει, πρότερον ζητῶν εἰ ἔστιν ἢ μὴ ἔστι, καὶ ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρῶν, εἶτα ἐφεξῆς τὰ ἀκόλουθα, λέγω δὴ τὸ τί ἐστι καὶ τὸ ὁποῖόν τί ἐστι. πρῶτον δὲ ἐπιχειρεῖ ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ χρόνος. καίτοι γε ἐναργοῦς ὄντος ὅτι ἔστιν ὁ χρόνος, ὅμως οὐκ εὐκαταφρονήτους λόγους τίθησι, δι’ ὧν πειρᾶται δεικνύναι ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ χρόνος. τοῦ χρόνου, φησί, τὸ μὲν παρελήλυθε καὶ οὐκ ἔστι, τὸ δὲ μέλλει καὶ οὕπω ἐστί δύο γὰρ ταῦτα τοῦ χρόνου μέρη, τὸ παρεληλυθὸς καὶ τὸ μέλλον), ἑκάτερον δὲ τούτων οὐκ ἔστιν, ἐξ οὐκ ὄντων ἄρα σύγκειται ὁ χρόνος· τὸ δὲ ἐκ μὴ ὄντων συφκείμενον οὐδὲ αὐτὸ ἔστι (τοῦ γὰρ ὄντος τὰ μέρη καὶ αὐτὰ ὄνια), οὐκ ἔστιν ἄρα ὁ χρόνος. ἔτι πᾶν, φησί, τὸ διαστατὸν καὶ μεριστὸν ἢ καθ’ ὅλα ἅμα τὰ μόρια συνέστηκεν ἢ κατά τινα μέρη, καθ’ ὅλα μέν, ὡς τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτά, κατὰ μέρη δέ, [*](1 βούλεται Aristoteles καλεῖν Kt: φ M 1 τὸ κενὸν KM: κενὸν t 1. 2 πάντως τ τὸ αἴτιον τοῦ φέρεσθαι om. Κ 1 πάντως (sed ante καλεῖν ponit) t: τοῦ παν (παντὸς? cf. Arist. cod. E) M 3 κενοτομεῖν Κ 3. 4 τὸ κινήσεως αἴτιον λέγειν traicit M 4 λέγη ἄν G: λέγει ἄν Κ 5 τὸ (post καὶ) om. M 6 τοῦ t: τῶ G: τὸ KM ἡ] εἰς Κ 7 lemma habet G 8 ἔστιν (om. μὲν) Mt ἔξω, ut solet, G: ἔξωθε Κ ante v. 10 tit. Περὶ χρόνου t 10 lemma om. Κ 10. 11 ἐπελθεῖν καὶ περὶ χρόνου M: περὶ χρόνου ἐπελθεῖντ 12 καὶ om. G 14 δὲ καὶ πάλιν M τούτω G: τούτου t 16 ποῖον G 17 καίτοι γε ἐναργοῦς όνος ὅτι ἔστιν ὁ χρόνος om. G 17. 18 ὅμως οὐ καταφρονῆ τοὺς Κ 20 δύο] δευ K 23. 24 ἄρα—φησί, τό] ὡς τὰ ζῶ καὶ τὰ φυτὰ M 24 καθὸ K: καθόλου, ut videtur, M)

ὡς ὁ ἀγών· τῷ γὰρ πάλην ἐνεστηκέναι ἢ πυγμὴν ὁ ἀγὼν λέγεται ἐνεστηκέναι. [*](s 2r) ὁ δὲ χρόνος διαστατὸς ὢν οὔτε καθ’ ὅλα τὰ μέρη ὑφέστηκεν οὐ γὰρ ἔστιν ὁ πᾶς ἅμα χρόνος), οὔτε δὴ κατὰ μέρος ἐστὶν ὁ χρόνος· οὔτε γὰρ τὸ παρεληλυθός ἐστιν οὗτε τὸ μέλλον· τὸ μὲν γὰρ οὐκ ἔστι, τὸ δὲ οὔπω ἐστίν. εἰ τοίνυν μήτε καθ’ ὅλον ἐστὶν ὁ χρόνος μήτε κατὰ μόρια, ἔοικε μηδὲ ὅλως εἶναι. τὸ δὲ νῦν, φησίν, οὗτε χρόνος, οὔτε μέρος χρόνου, ὅπερ μόνον ὑπάρχειν δοκεῖ· τὸ γὰρ μέρος μετρεῖ τὸ ὅλον ἢ γὰρ τρίτον ἐστὶν ἡ δέκατον ἢ χιλιοστὸν ἢ ἕτερον ᾧ τὸ ὅλον καταμετρεῖται), τὸ δὲ νῦν οὐ μετρεῖ τὸν χρόνον. ἀδιάστατον γὰρ τὸ νῦν· οὐδὲ γὰρ σύγκειται ἐκ τῶν νῦν ὁ χρόνος, ἐπειδὴ πᾶν τὸ μεριστὸν ἐκ μεριστῶν σύγκειται. οὐκ ἄρα μέρος τοὐ χρόνου τὸ νῦν· πολλῷ οὖν μᾶλλον οὐδὲ χρόνος. οὐκ ἄρα οὐδὲ κατὰ τὸ νῦν ὁ χρόνος ὑφέστηκε. ταῦτα εἰπών, δείκνυσιν ὅτι ὅλως οὐδὲ τὸ νῦν τῶν ὄντων ἐστί· μήποτε γὰρ ὄνομα μόνον ἐστὶ τὸ νῦν, ὑπόστασιν δὲ οὐκ ἔχει. κατασκευάζει δὲ τοῦτο δύο τινὰ λαμβάνων ἀξιώματα, ἓν μὲν ὅτι ἀδύνατον ἅμα εἶναι χρόνους δύο, εἰ μὴ ὁ μὲν περιέχοι ὁ δὲ περιέχοιτο φαμὲν γὰρ ἐνεστηκέναι νῦν καὶ ἐνιαυτὸν καὶ μῆνα καὶ ἡμέραν, ἐνιαυτὸν Διοκλητιανοῦ ἔτος σλγ΄, μῆνα παχῶν, ἡμέραν δεκάτην· ἅμα οὖν οὗτοι τρεῖς χρόνοι, ἀλλὰ περιέχει μὲν ὁ ἐνιαυτὸς τὸν μῆνα, οὗτος δὲ τὴν ἡμέραν, ἅμα μέντοι εἶναι δύο χρόνους ἴσους, οἷον ἡμέρας δύο ἢ μῆνας δύο ἢ ἐνιαυτοὺς δύο, ἀδύνατον), δεύτερον <δὲ> ὅτι πᾶν τὸ μὲν ὄν, νῦν δὲ μὴ ὄν, ἐφθάρθαι ἀνάγκη. τούτοις ἐν τῆ κατασκευῇ προσχρώμενος τοῖς ἀξιώμασι κατασκευάζει ὅτι τὸ νῦν οὐκ ἔστιν, ἐκ διαιρέ- σεως δὲ πρόεισιν ὁ λόγος. τὸ γὰρ νῦν εἰ ἔστι, φησίν, ἢ ἕν ἐστι καὶ ταὐτὸν τὸ πρότερον τῷ ὕστερον, καὶ οἷον ἓν νῦν ἐστιν ἐξ αἰῶνος οἱονεὶ ῥυϊσκόμενον καὶ τὸ αὐτὸ ἀεὶ πᾶσι παρόν, ἢ ἕτερον καὶ ἕτερον. καὶ εἰ ἕτερον, η ἐπιδιαμένει τὸ προτερον του ὕστερον γενομενου, η ουκ επιοιαμένει ἀλλὰ φθείρεται. καὶ εἰ φθείρεται, ἔν τινι φθείρεται πάντως· ἢ τοίνυν ἐν ἑαυτῷ ἢ ἐν ἄλλῳ. καὶ εἰ ἐν ἄλλῳ, ἢ ἐν τῷ ἐφεξῆς ἑαυτοῦ νῦν ἔφθαρται ἢ ἐν τῷ πορρωτέρω. πέντε οὖν τῶν ὅλων τμημάτων ἐκ τῆς διαιρέσεως γινομένων, ἐὰν δειχθῇ ὅτι οὐδὲν αὐτῶν δύναται ὑποστῆναι, πρόδηλον ἄν εἴη ὅτι τὸ νῦν οὐδαμῶς ἐστιν. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ἕτερον τὸ πρότερον νῦν τοῦ ὑστέρου τοῦτο γὰρ πρότερον γυμνάζει τὸ τμῆμα τῆς διαιρέσεως), δείκνυσιν οὕτως. εἰ γὰρ ἕτερον εἴη τὸ πρότερον τοὐ ὑστέρου, ἢ ἐπιδιαμένει τὸ πρότερον ἐπιὸν τὸ ὕστερον, ἢ οὐκ ἐπιδιαμένει. εἰ μὲν [*](1. 2 ἡ—ἐνεστηκέναι cm. G 2 καθόλου Κ 5 οὔπω οὐκ ἐστι Κ 5. 6 κτὰ τὰ μόρια M 6. 7 μέρος χρόνου] χρόνου τί μέρος M 8 ἐν ὧ M 11 τοῦ otn. M 15 ἓν μὲν γὰρ ὅτι G περιέχοι M: περιέχει GKt 17 δλγ΄ (cf. A. Nauck in Encyclopaediae Halensis sect. Ill vol. XXIII p. 465) M: τλγ΄ GKt παχῶν compend. G: πάσχων Κ: παχῶν Mt 19 ἴσως compend. M 20 δύο (post ἐνιαυτοὺς) cm. M δὲ addidit t 20. 21 μὲν post πᾶν collocant Gt 20 πρῶτον G 24 πρότερον] νῦν M οἱονεὶ cm. Gt 25. 26 καὶ εἰ ἕτερον cm. M 26 ὑστέρου KM ἐπιγενομένου t 29 πορρώτερον Gt ἐκ Mt: καὶ GK 31 ἕτερον om. G 32 prius τὸ om. KM 32 et 33 τοῦ ὑστέρου t: τῶ ὑστέρω GKM: fort. τοῦ ὕστερον 32 του Κ 34 ἐπιὸν ἐπιὼν Κω τὸ (τῶ G) ὕστερον GKM: ἐπιόντος τοῦ ὑστέρου t) οὖν ἐπιδιαμένει, συμβήσεται δύο χρόνους ἴσους ἀλλήλοις ἅμα εἶναι, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· εἴπομεν γὰρ ὡς ἀδύνατον εἶναι δύο χρόνους ἅμα ἀλλήλοις, εἰ μὴ ὁ μὲν περιέχοι ὁ δὲ περιέχοιτο. οὐκ ἐπιδιαμένει οὖν τὸ πρότερον νῦν τοῦ ὑστέρου γενομένου. εἰ δὲ μὴ ἐπιδιαμένει, πᾶν δὲ ὃ πρότερον μὲν ἦν, νῦν δὲ οὐκ ἔστι, τοῦτο ἐφθάρθαι ἀνάγκη, ἔφθαρται ἄρα τὸ πρότερον νῦν. ἀλλ’ εἰ ἔφθαρται, ἢ ἐν αὑτῷ ἔφθαρται, ἢ ἐν ἄλλῳ· | ἐν αὑτῷ μὲν [*](s 2v) οὖν ἐφθάρθαι ἀδύνατον, ἐπεὶ τὸ αὐτὸ ἅμα ἔσται καὶ οὐκ ἔσται, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· ἐν ἄλλῳ ἄρα. ἢ οὖν ἐν τῷ ἐφεξῆς ἢ ἐν τῷ πορρωτέρω. ἐν τῷ ἐφεξῆς μὲν οὖν ἀδύνατον· οὐδὲ γάρ ἐστιν ὅλως σημεῖον σημείῳ ἐφεξῆς. τοῦτο γάρ, φησίν, ἔστω τέως ἡμῖν ὡμολογημένον δείκνυσι γὰρ αὐτὸ ἐν τοῖς τελευταίοις βιβλίοις ταύτης τῆς πραγματείας), ὅτι οὔτε σημεῖον σημείῳ δυνατὸν ἐφεξῆς εἶναι οὔτε τὸ ·νῦν τῷ νῦν οὐ γραμμὴν γραμμῇ οὐκ ἐπιφάνειαν ἐπιφανείᾳ. καὶ οὐδέν γε χεῖρον δεῖξαι καὶ ἡμᾶς νῦν, ὅτι τοῦτο ἀδύνατον. εἰ γὰρ εἴησαν ἐφεξῆς ἀλλήλων δύο νῦν ἢ δύο σημεῖα, ἢ ἐφαρμόσουσιν ἀλλήλοις, ἢ διαστίξονται ἀπ’ ἀλλήλων, ἢ κατά τι μὲν ἅψονται κατά τι δὲ διαστίξονται. ἀλλ’ εἰ μὲν ἐφαρμόσουσιν, οὐκ ἔσονται δύο ἀλλ’ ἕν, εἰ δὲ διαστίξονται, οὐκ ἔσονται ἐφεξῆς ἀλλήλοις· ἐφεξῆς γάρ εἰσιν, ὡς αὐτὸς ἐν τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ ὡρίσατο, ὧν μηδέν ἐστι μεταξὺ συγγενές, πάντων δὲ δύο νῦν διεστηκότων τὸ μεταξὺ χρόνος, ἐν παντὶ δὲ χρόνῳ ἄπειρά ἐστι τὰ νῦν· μεταξὺ ἄρα τῶν διεστηκότων δύο ἔσται ἄπειρα νῦν συγγενῆ αὐτοῖς. οὐκ ἄρα ἐφεξῆς ἀλλήλων τὰ διεστηκότα νῦν. ὥστε οὐδὲ διεστάναι ἐνδέχεται τὰ ἐφεξῆς ὄντα. εἰ δὲ κατά τι μὲν ἅψονται κατά τι δὲ διαστίξονται, οὐκ ἔσονται ἀμερῆ· ἀδύνατον ἄρα δύο νῦν ἐφεξῆς εἶναι ἀλλήλοις. οὐκ ἄρα εἰ φθείρεται τὸ νῦν, ἐν τῷ ἐφεξῆς φθαρήσεται, εἴ γε μηδέ ἐστιν ἐφεξῆς. εἰ δὲ ἐν τῷ πορρωτέρω καὶ κεχωρισμένῳ, ἀνάγκη τὸ μεταξὺ τῶν δύο νῦν τούτων χρόνον εἶναι, ἐν παντὶ δὲ χρόνῳ ἄπειρά ἐστι τὰ νῦν. πρῶτον μὲν οὖν ἀποκληρωτικὸν ἐν τῷδε μὲν τῷ νῦν φθαρῆναι αὐτό, ἐν δὲ τοῖς μεταξὺ ἀπείροις οὖσι μὴ φθαρῆναι, ἔπειτα εἰ ἐν τῷ κεχωρισμένῳ νῦν ἔφθαρται, συμβήσεται εἶναι <ἐν> τοῖς μεταξὺ ἀπείροις οὖσιν. ἀλλ’ ὑπόκειται μὴ ἐπιδιαμένειν τὸ πρότερον γενομένου τοῦ ὕστερον, καὶ ἅμ καὶ τὸ πρότερον ἄτοπον ἀκολουθήσει, τὸ δύο χρόνους [*](1. 3 συμβήσεται δύο χρόνους ἀλλήλους, εἰ μὴ ceteris omissis M 3 περιέχει GK 4 fort, ὕστερον 6 prius ἡ om. Κ ἀυτῶ (sic) Κ: αὐτῶ GM: ἑαυτῷ t αὖ K: αὐτῶ M: ἑαυτῶ Gt 7 οὖν om. G ἅμα τὸ αὐτὸ traicit t 9 post ἀδύνατον deleta ἐν ἄλλω—ἢ ἐν τῶ (v. 8) Κ 10. 12 τοῦτο — εἶναι om. M 10. 11 ἐν τοῖς τελευταίοις κτλ.] cf. Z 1 12 ἐφεξῆς δυνατὸν (omisso εῖναι) Κ 15. 16. 17. 23 διαστήξονται στήξονται Κ: v. 16 στίξονται M 16. 17 ἀλλ’ ἕνα Κ 18 ἐν τῷ πέμπτῳ κτλ. c. 3 p. 226 b 34. 34. cf. Z 1 p. 231 a 23. Philopon. p. 616,5 18 πέμπτῳ Κ: om. AI: ἑ Gt ὁρίσας Κ μηδέν ἐστι Κ: μὴ ἔστι G: οὐδὲν M 19 πάντως G ἐν παντὶ] ἅπαντι M 20 διεστηκότων δύο KM: δύο ἑστηκότων G: δύο διεστηκότων t ἔσται KM: ἔστιν Gt 21 αὐτῆς compend. G: αὑτοῖς t 24. 25 εἶναι—ἐστιν ἐφεξῆς om. G 25 καὶ om. M 26 τὸ Gt: τὸν KM 27 οὖν] ὅτι G τῷ om. M 28 αὐτῶ Κ 28. 30 οὖσι—ἀπείροις om. M 29 ἐν (aute τοῖς) addidit t: om. GK 31 καὶ (post ἅμα) om. M ἄτοπον om. Κ) ἴσους ἅμα εἶναι· ἀδύνατον ἄρα τὸ νῦν ἕτερον καὶ ἕτερον εἶναι· πᾶσαι [*](s 2v) γὰρ αἱ ὑποθέσεις ἐληλεγμέναι εἰσίν. ἀλλ’ ἆρα μὴ ἓν καὶ ταὐτόν ἐστιν ἀεὶ τὸ νῦν; ἀλλ’ ἀδύνατον. οὐδὲν γάρ, φησί, διαστατὸν πεπερασμένον ἑνὶ πέρατι πεπέρανται, ἀλλὰ τοὐλάχιστον δύο, ὡς ἡ γραμμὴ δύο σημείοις, τὸ δὲ νῦν πέρας ἐστὶ τοῦ χρόνου, καὶ ὁ χρόνος διαστατός τέ ἐστι καὶ λαβεῖν ἔστι χρόνον πεπερασμένον, οἷον ἡμέραν ἢ μῆνα· ὥστε εἰ χρόνος τις διαστατὸς ὢν πεπερασμένος ἐστίν, οὐδενὸς δὲ πεπερασμένου ἕν ἐστι πέρας, τὸ δὲ νῦν πέρας, οὐκ ἄρα ἓν εἶναι τὸ νῦν ἐνδέχεται. καὶ ἄλλως εἰ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ λέγομεν ταῦτα γεγενῆσθαι τὰ ἐν τῷ αὐτῷ νῦν γινόμενα, ἓν δέ ἐστι τὸ νῦν ἐξ αἰῶνος, συμβήσεται τὰ Τρωικὰ τοῖς καθ’ ἡμᾶς ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ γεγενῆσθαι· οὐδὲν οὖν ἄλλο ἄλλου πρεσβύτερον ἔσται ἢ νεώτερον. τοῦτο δὲ ἄτοπον. οὐκ ἄρα οὐδὲ ἓν εἶναι καὶ ταὐτὸν ἐνδέχεται τὸ νῦν. ὥστε οὐδὲ ὅλως εἶναι αὐτὸ ἐνδέχεται· εἰ γὰρ ἦν, ἡ ἓν ἦν καὶ ταὐτόν, ἢ ἄλλο καὶ ἄλλο, οὔτε δὲ ἄλλο καὶ ἄλλο εἶναι δύναται οὔτε ἓν καὶ ταὐτόν· ἔοικεν ἄρα μηδὲ εἶναι ὅλως. εἰ τοίνυν μηδὲ κατὰ τὸ παρεληλυθὸς μηδὲ κατὰ τὸ μέλλον μηδὲ κατὰ τὸ νῦν ἐστιν ὁ χρόνος, ἔοικεν ἄρα μηδὲ εἶναι ὅλως.

[*](p. 217 b 30)

Πρῶιον δὲ καλῶς ἔχει διαπορῆσαι περὶ αὐτοῦ καὶ δι’ αὐτῶν τῶν ἐξωτερικῶν λόγων.

᾿Εξωτερικοὺς λόγους φησὶ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν ἀκροαματικῶν καὶ ἀποδεικτικῶν τοὺς ἐξ ἐνδόξων καὶ πιθανῶν ὡρμημένους. εἴρηται δὲ καὶ ἐν Κατηγορίαις, ὅτι ἐξωτερικοί εἰσι λόγοι οἱ μὴ ἀποδεικτικοὶ μηδὲ πρὸς τοὺς γνησίους τῶν ἀκροατῶν εἰρημένοι, ἀλλὰ πρὸς τοὺς πολλοὺς καὶ ἐκ πιθανῶν ὡρμημένοι.

[*](p. 218a2)

Τὸ δὲ ἐκ μὴ ὄντων συγκείμενον εἶναι δόξειε μὴ οὐσίας.

οὐσίας φησί, τουτέστιν ὑπάρξεως καὶ τοὐ εἶναι· πῶς γὰρ ἄν τὸ ὂν ἐκ τῶν μὴ ὄντων συγκέοιτο;

[*](1 ἅμα ἴσους M: ἄμα om. Κ καὶ ἕτερον om. Κ 2 γὰρ] ἄρα M ἄρα t: ἄρα GKM μὴ ἓν καταυτὸν εἶναι Κ 3 αἰεὶ M 4 πεπέρασται libri 6 οἷον Gt: νῦν KM μήνας Κ 9 λέγων M νῦν oru. K γενόμενα t 11 οὖν] νῦν M 12 καταυτὸν Κ 13 αὐτὸ εἶναι transponit t 14 εἶναι om. M ’) ἄρα μηδὲν M εἶναι ὅλως KM: ὅλως εἶναι Gt κατὰ om. Κ 17 μηδὲν ὅλως εἶναι M 18. 19 διαπορῆσαι—λόγων om. Κ δι’ αὐτῶν M: διὰ t Arist. 20 λόγους δέ φησι K: δέ φησι λόγους M ἀκροματικῶν Κ 21 ἐξ om. Κ 22 καὶ om. Gt Κατηγορίαις Philoponi Scholl. p. 35 b 41 sqq. εἰσὶν οἱ λόγοι οἱ Κ 23 καὶ om. Gt 25 δ’ ἐκ t 25. 26 συγκείμενον — οὐσίας om. Κ 25 δόξειε δόξειε μὴ corrupte M: ἀδύνατον ἄν δόξειε t, cf. Arist. 26 ποτὲ οὐσίας t 27 ἄν om. Gt 28 τῶν om. M)[*](p. 218 a 3)

Πρὸς δὲ τούτοις παντὸς μεριστοῦ, ἄνπερ ᾖ, ἀνάγκη, [*](s 2v) ὅτε ἔστιν, ἢ πάντα τὰ μέρη εἶναι 〈ἢ ἔνια〉.

Ἄλλο ἐπιχείρημα ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ χρόνος. πᾶν, φησί, τὸ μεριστόν, ὅτε ἔστιν, ἢ πάντα ἅμα τὰ μέρη ἔχει ὑφεστηκότα, ὥσπερ τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτά, ἢ ἔνια, ὡς ὁ ἀγών, τοῦ δὲ χρόνου μεριστοῦ ὄντος οὔτε ὅλα τὰ μέρη ὑφέστηκεν οὔτε τινά τό τε γὰρ παρεληλυθὸς οὐκ ἔστι, καὶ τὸ μέλλον οὔπω ἐστίν), οὐκ ἄρα ἐστὶν ὁ χρόνος.

[*](p. 218 a 6)

Τὸ δὲ νῦν οὐ μέρος· μετρεῖ τε γὰρ τὸ μέρος, καὶ συγκεῖσθαι δεῖ τὸ ὅλον ἐκ τῶν μερῶν.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι οὐχ ὑφέστηκεν ὁ χρόνος κατὰ μόρια, ὑφέστηκε δὲ τοῦ χρόνου μόνον τὸ νῦν, ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι ῾καὶ μὴν ὑφέστηκε κατὰ τὸ νῦν ὁ χρόνος᾿ , διὰ τοῦτο πρότερον μὲν δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι μέρος χρόνου τὸ νῦν τὸ γὰρ μέρος, φησί, καὶ τὸ ὅλον μετρεῖ καὶ συντίθησι τὰ μέρη τὸ ὅλον, τὸν δὲ χρόνον οὔτε μετρεῖ τὸ νῦν οὔτε σύγκειται ἐκ τῶν νῦν ὁ χρόνος), εἶτα δείξει ἐφεξῆς ὅτι οὐδ’ ὅλως ἐστὶ τὸ νῦν, κεχρημένος τῇ εἰρημένῃ διαιρέσει.

[*](p. 218 a 11)

Μηδὲν δέ ἐστι τῶν ἐν τῷ χρόνῳ ἄλλο καὶ ἄλλο 〈μέρος ἅμα〉, ὃ μὴ περιέχει, τὸ δὲ περιέχεται.

Tὸ ἓν τῶν ἀξιωμάτων, ὅτι ἀδύνατον δύο ἅμα εἶναι χρόνους ἢ χρόνου μέρη, εἰ μὴ τὸ μὲν περιέχει, τὸ δὲ περιέχεται. |

[*](p. 218 a 14)

Τό τε μὴ ὂν πρότερον δὲ ὃν ἀνάγκη ἐφθάρθαι ποτέ.

[*](s 3r)

Τουτέστι δεῖ εἶναί τι τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ εἰς τὸ μὴ ὃν ἐχώρησεν, εἴτε διὰ φθορᾶς εἴτε μή· οὐδὲν γάρ μοι διαφέρει. τὸ γὰρ ἐφθάρθαι νῦν ἀντὶ τοὐ μὴ εἶναι εἴρηκε.

[*](1. 2 παντὸς—ἔνια oin. Κ 1 ἄνπερ M et primitus Aristotelis cod. Ε: ἐάνπερ t 2 ἡ πάντα τὰ μέρη εἶναι M: ἤτοι ἔνια ἡ πάντα τὰ μέρη εἶναι t: post εἶναι addidi ex Aristotele ἢ ἔνια 3 φησί om. Gt 4 τὰ μέρη ἅμα M ὥσπερ καὶ τὰ Gt, at cf. p. 702,25 5 οὔτε ἅμα ὅλα Κ 6 καὶ om. M 7 ὁ om. Gt 8. 9 μετρεῖ—μερῶν cm. Κ 8 μετρεῖ τε t: μετρεῖται (cf. Simplic. p. 697, 17 sqq.) M 10 κατὰ τὰ μόρια t 11 μόνου M εἴποι GK μὴν KM: μὴ Gt 13 piius καὶ om. t 17 Μηδὲν δέ ἐστι KM: μηθὲν δ’ ἐστὶ t 17. 18 ἄλλο κα—περιέχεται om. Κ μέρος ἄμα t: om. M 19 δύο ἅμα εἶναι Κ: δύο εἷναι ἅμα M: ἅμα εἶναι δύο (it 20 δὲ περιέχοιτο M 21 τό τε (cf. Aristotelis libri) μὴ ὃν KM: τὸ δὲ νῦν μὴ ὃν t τερον δὲ δν—ποτέ om. Κ 22 To ἕτερον ἀξίωμα τουτέστι τοῦτ’ ἐστί t) Gt τι post χρόνου Iransponit M 23 διαφορᾶς G)[*](p. 218 a 15)

Καὶ τὰ νῦν ἅμα μὲν ἀλλήλοις οὐκ ἔσται, ἐφθάρθαι δὲ [*](s 3r) ἀνάγκη ἀεὶ τὸ πρότερον.

Εἰπὼν τὰ ἀξιώματα λοιπὸν ἐπάγει τὴν κατασκευήν, ἔστι δὲ ἡ ἀκολουθία τῆς λέξεως τοιαύτη· εἰ μὲν γὰρ ἀεὶ τὸ νὺν ἕτερόν ἐστι καὶ ἕτερον, ὡμολόγηται δὲ καὶ τὸ μὴ ἐνδέχεσθαι δύο εἶναι ἅμα τοῦ χρόνου μέρη, εἰ μὴ τὸ μὲν περιέχοι τὸ δὲ περιέχοιτο, κἀκεῖνο δὲ ὡμολόγηται ὅτι τὸ πρότερον μὲν ὂν νῦν δὲ μὴ ὂν ἀνάγκη ἐφθάρθαι ποτέ, εὔδηλον δήπου ὅτι καὶ τὰ νῦν ταῦτα ἅμα μὲν ἀλλήλοις εἶναι οὐκ ἐνδέχεται διὰ τὸ πρῶτον ἀξίωμα, ἐφθάρθαι δὲ ἀνάγκη ἀεὶ τὸ πρότερον διὰ τὸ δεύτερον ἀξίωμα. ἐπεὶ οὖν ἔφθαρται, πότε ἔφθαρται καὶ ἐν ποίῳ νῦν; ἢ γὰρ ἐν αὑτῷ ἢ ἐν ἄλλῳ, καὶ εἰ ἐν ἄλλῳ, ἢ ἐν τῷ ἐφεξῆς ἢ ἐν ἄλλῳ κεχωρισμένῳ· ἕκαστον δὲ ἀδύνατον.

[*](p. 218 a 17)

Ἐv ἄλλῳ δὲ νῦν ἐφθάρθαι τὸ πρότερον νῦν οὐκ ἐνδέχεται·

Ἐv ἄλλῳ φησὶν ἐν τῷ ἐφεξῆς καὶ ἐχομένῳ· ὡς γὰρ περὶ τούτου λέγων ἐπήγαγεν ἔστω γὰρ ἀδύνατον ἐχόμενα εἶναι ἀλλήλων τὰ νῦν. δύναται καὶ τὸ ἐν ἄλλῳ δὲ νῦν ἐφθάρθαι περὶ τοῦ κοινοτέρου εἰρῆσθαι, ὅτι οὔτε ἐν τῷ ἐφεξῆς οὕτε ἐν τῷ χωριστῷ, εἶτα λοιπὸν τὰ κατὰ μέρος διεξιέναι, καὶ πρῶτον περὶ τοῦ ἐφεξῆς διὰ τοῦ λέγειν ἔστω γὰρ ἀδύνατον ἐχόμενα εἶναι ἀλλήλων τὰ νῦν. διὰ τοῦτο δὲ οὐκ εἶπεν ὅτι ἀδύ- νατον ἐχόμενα εἶναι ἀλλήλων, ἀλλ’ ἔστω, ἐπειδὴ μήπω τοῦτο ἀπέδειξεν, ἀλλ’ ὡς ἀποδείξων ἀξιοῖ τέως λαβεῖν.

[*](p. 218 a 19)

Εἴπερ οὖν ἐν τῷ ἐφεξῆς ἐφεξής ἀλλ’ ἐν ἄλλῳ.

Ὅτι οὐ μόνον ἐν τῷ ἐφεξῆς οὐκ ἐνδέχεται φθαρῆναι τὸ νῦν διὰ τὸ μηδὲν εἶναι τὸ ἐφεξῆς, ἀλλ’ οὐδὲ ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ μὴ ὄντι ἐφεξῆς. ἀνάγκη γάρ, φησί, τῶν δύο νῦν μεταξὺ εἶναι χρόνον, ἐν παντὶ δὲ χρόνῳ ἄπειρά ἐστι τὰ σημεῖα· εἰ οὖν ἐν μηδενὶ τούτων ἔφθαρται, σύνεστι πάσι τούτοις, τοῦτο δὲ ἀδύνατον· εἴρηται γὰρ ὅτι δύο χρόνου μέρη ἅμα εἶναι ἀδύνατον, εἰ μὴ τὸ μὲν περιέχοι τὸ δὲ περιέχοιτο, οὐδὲν δὲ νυν περιεκτικὸν ἐστι του ἑτέρου.

[*](1 lemmatis verba Καὶ τὰ νῦν—ἔσται habet G 1. 2 ἀλλήλοις—πρότερον om. Κ 3 τὰ ἀξιώματα om. G: ταῦτα t ἐπάγοι K: om. G 5 εἶναι ἄμα GK: εἶναι εἶναι M: ἅμα εἶναι t 6 περιέχοι Mt: περιέχει GK 9 ἀνάγκη ἀεὶ Κ: ἂν ἀνάγκη M: ἀνάγκη Gt 10 πόθεν M γὰρ] γοῦν M αὑτῷ t: ἀυτῶ K: αὑτῶ GM 11 post δὲ addit τούτων t 13. 14 τὸ—ἐνδέχεται om. Κ 15 περὶ GKM: ἐπὶ t 16 ἔχομεν Κ 17 ἔῳ θαι (sic) Κ κενοτέρου Κ: κενῶ M 21 ἔστω Gt: ἔσται KM οὔπω t 23 οὐκ—ἄλλω om. Κ 25 οὐδὲν ἐν G: οὐδ’ ἐν t 27 ἐν om.)[*](p. 218 a 21)

᾿Αλλὰ μὴν οὐδὲ ἀεὶ τὸ αὐτὸ διαμένειν δυνατόν.

[*](s 3r)

Ἐλέγξας τὸ ἕτερον τμῆμα τῆς διαιρέσεως διὰ τῶν πρότερον, ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἄλλο καὶ ἄλλο νῦν εἶναι, ἐντεῦθεν καὶ τὸ λοιπὸν ἐλέγξαι βούλεται, ὅτι οὐδὲ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐνδέχεται εἶναι τὸ νῦν· οὐδενὸς γὰρ διαιρετοῦ πεπερασμένου ἓν πέρας ἐστίν· εἰ τοίνυν πέρας ἐστὶ τοῦ χρόνου τὸ νῦν, διαιρετὸς δὲ ὁ χρόνος, ἐπειδὴ καὶ συνεχής, οὐκ ἄν εἴη ἓν τὸ νῦν.

[*](p. 218 a 23)

οὔτε ἄν ἐφ’ ἓν ᾖ συνεχὲς οὔτε ἄν ἐπὶ πλείω.

Συνεχὲς εἶπεν εἰπὼν ἄνω ῾῾διαιρετόν᾿᾿, ἐπειδὴ τὸ συνεχές ἐστι τὸ διαιρετόν. καὶ τὸ διαιρετὸν οὖν πάντως καὶ συνεχές, καὶ τὸ συνεχὲς πάντως καὶ διαιρετόν. ἐφ’ ἓν δὲ συνεχὲς ἡ γραμμὴ ἐπὶ μῆκος, ταύτῃ δὲ μόνως καὶ διαιρετόν, ἐπὶ πλείω δὲ ἡ ἐπιφάνεια καὶ τὸ σῶμα, ἡ ἐπιφάνεια μὲν ἐπὶ δύο τὸ σῶμα δὲ ἐπὶ τρία. ὡς δ’ ἄν ἕκαστον ἔχῃ τὸ συνεχές, ταύτῃ καὶ τὸ διαιρετὸν ἔχει.

[*](p. 218 a 25)

Ἔτι εἰ τὸ ἅμα εἶναι κατὰ χρόνον.

To ἕτερον ἐπιχείρημα, ὅτι εἰ ἓν τὸ νῦν, ὁμόχρονα ἄν εἴη τὰ Τρωικὰ τοῖς νῦν οὖσιν· ἐν τῷ αὐτῷ γὰρ νῦν ἄμφω, τοιαῦτα δὲ τὰ ὁμόχρονα· ἀναιρεθήσεται οὖν τὸ πρεσβύτερον καὶ νεώτερον.

[*](p. 218 a 30)

Περὶ μὲν οὖν τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ τοσαῦτα ἔστω διηπορημένα, τί δέ ἐστιν ὁ χρόνος καὶ τίς αὐτοῦ ἡ φύσις, ὁμοίως 20 ἔκ τε τῶν παραδεδομένων ἄδηλόν ἐστι, καὶ περὶ ὧν τυγχάνομεν διεληλυθότες πρότερον.

Εἰπὼν ἐξ ἀρχῆς ὅτι δεῖ ἡμᾶς περὶ τοῦ χρόνου ζητῆσαι, εἴτε ἔστιν ἡ μή, εἶτα τί ἐστι, πρῶτον ἐπιχειρήσας μήποτε οὐκ ἔστιν ὁ χρόνος, καὶ πάνυ εὐφυῶς ἐξ ἐνδόξων κατασκευάσας ὅτι οὐκ ἔστιν, οὐκέτι εἰς τοὐναντίον ἐπιχειρεῖ, λέγω δὴ ὅτι ἔστιν ὁ χρόνος (πάσης γὰρ ἀποδείξεως πιστοτέρα ἡ ἐνάργεια· τὰς γὰρ ἀπορίας τὰς περὶ αὐτοῦ ἐφεξῆς ἐπιλύσεται), [*](1 τὸ—δυνατόν om. Κ 2 διὰ τῶν πρότερον (πρότερων (sic) t) om. Κ, qui mox ὅτι οὐδενδέχεται 3 ἄλλω altero loco Κ εἶναι] ἐστιν Κ ἐλέγξαι καὶ τὸ λοιπὸν (om. ἐντεῦθεν) Gt 6 ἓν τὸ t: ἐν τῶ GKM 7 lemma om. Κ 11 μόν (compend. incerto: μόνος Vatic. 1028) G: μόνον t 12 ἔχη GM: ἔχει Κ: ἔχοι t 14 εἶναι κατὰ χρόνον om. Κ χρόνον τὸν χρόνον t 15 ὁμόχρονον Κ 18. 19 Περὶ—διηπορημένα, quae superiori lemraati addiderat, om. liic t 18 τῶν om. Κ 18. 21 τοσαῦτα — πρότερον om. Κ 22 δεῖ] δι’ Κ ζητῆσαι περὶ τοῦ χρόνου Gt 23 ἡ GKM: εἶτε t 23. 25 καὶ πάνυ—ὁ χρόνος om. M 24. 25 τὸ ἐναντίον Gt 26 ἐνάργ γεια t: ἐνέργεια M: ἐνεργεία Κ: ἐνερ G)

μέτεισι δὲ ἐπὶ τὸ ζητῆσαι τί ἐστι, κατὰ δὲ τὸ εἰωθὸς αὐτῷ πρότερον [*](s 3r) τὰς τῶν παλαιῶν ψευδεῖς περὶ τοῦ χρόνου δόξας ἀνακαθαίρεται. τρεῖς δὲ ἐκτίθεται περὶ τοῦ χρόνου τὰς πάσας δόξας. οἱ μὲν γάρ, φησί, χρόνον ἐνόμισαν τὴν περιφορὰν τοῦ παντός, οἱ δὲ τὴν σφαῖραν αὐτήν, λέγω δὴ τὴν σωματότητα τοῦ οὐρανοῦ, οἱ δὲ τὴν κίνησιν ἁπλῶς χρόνον εἰρήκασι. πρῶτον δὲ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ περιφορὰ χρόνος, οὕτως· εἰ γὰρ ἡ περιφορὰ εἴη χρόνος, ἐπειδὴ τὸ μέρος τοῦ χρόνου χρόνος ἐστί, συμβήσεται καὶ τὸ μέρος τῆς περιφορᾶς περιφορὰν εἶναι· τοῦτο δὲ ἀδύνατον· περιφορὰ γάρ ἐστιν ἡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ ἀποκατάστασις· οὐκ ἄρα ἡ περιφορὰ χρόνος. εἰ μὲν γὰρ ὡρισμένον τινὰ χρόνον ἔλεγον [*](s 3v) τὴν περιφοράν, οἷον ἡμέραν ἢ μῆνα, δυνατὸν ἦν τὸ μέρος τῆς περιφορᾶς μέρος εἶναι χρόνου, ἐπειδὴ δὲ ἁπλῶς τὸν χρόνον ᾗ χρόνος ἐστὶ περιφορὰν λέγουσιν εἶναι, συμβήσεται τὸ μέρος τῆς περιφορᾶς μὴ εἶναι χρόνον (οὐ γάρ ἐστι περιφορὰ τὸ μέρος τῆς περιφορᾶς), ὥστε οὐδὲ ἡ περιφορὰ χρόνος ἄν εἴη. ἔτι, φησίν, εἰ ὑποθώμεθα πλείονας εἶναι τοὺς οὐρανούς, περιφοραὶ μὲν πλείους ἔσονται, χρόνοι δὲ οὐ πλείους, ἀλλ’ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς οὐδὲν ἧττον· οὐ γὰρ πλείους ἡμέραι ἅμα ἦσαν ἢ πλείους ἐνιαυτοί, ὁπότε καὶ νῦν τῶν σφαιρῶν πλειόνων οὐσῶν περιφοραὶ μὲν πλείους εἰσί, χρόνος δὲ εἷς. οὕτως οὖν καὶ εἰ ἦσαν ἄλλοι οὐρανοὶ καὶ ἄλλοι κόσμοι, αἱ μὲν περιφοραὶ πλείους ἦσαν, χρόνος δὲ εἷς. εἰ μὲν γὰρ ἰσοταχεῖς ἦσαν πάντες οἱ οὐρανοί, μέτρον ἦν αὐτῶν ὁμοίως ὁ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος ἡμέρα γὰρ καὶ μὴν καὶ ἐνιαυτὸς ὁ αὐτὸς καὶ ἴσος παρὰ πᾶσιν), εἰ δὲ ἀνισοταχεῖς ἦσαν, ὑπὸ τῆς ταχυτέρας κινήσεως ἐμετροῦντο αἱ τῶν λοιπῶν οὐρανῶν κινήσεις, ὥσπερ καὶ νῦν ὑπὸ τῆς κινήσεως καὶ τῆς ἀπλανοῦς αἱ τῶν ἄλλων σφαιρῶν κινήσεις μετροῦνται. ἀεὶ γὰρ ὑπὸ τοῦ ἐλάττονος μετρεῖται τὸ μεῖζον· τὸ γὰρ δεκάπηχυ ξύλον ὑπὸ τοῦ πήχεος μετρεῖται, καὶ ὁ πῆχυς ὑπὸ τοῦ δακτύλου. οὕτως οὖν καὶ ἡ ταχυτέρα κίνησις τῶν ἄλλων ἐστὶ μέτρον· ὥστε ὁ χρόνος ὁ παραμετρῶν ταύτην ὁ αὐτὸς καὶ τῶν λοιπῶν πασῶν ἦν μέτρον. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ἡ περιφορὰ χρόνος, οὕτω δείκνυσιν, ὅτι δὲ οὐδὲ ἡ σφαῖρα αὐτή ἐστι χρόνος, οὐδὲ ἀξιοῖ ἐλέγξαι· εὔηθες γὰρ τοῦτο, καὶ ὁ συλλογισμὸς δὲ δι’ οὗ ἐδόκουν κατασκευάζειν ὅτι ἡ σφαῖρα χρόνος ἐστί, προφανῶς ἀσυλλόγιστός ἐστιν. ἐκ δύο γὰρ καταφατικῶν ἐν δευτέρῳ σχήματι συμπλέκεται· ἐν τῷ χρόνῳ, γάρ φασι, τὰ πάντα ἐστίν, ἐν τῇ σφαίρᾳ τὰ πάντα ἐστίν, ἡ σφαῖρα ἄρα χρόνος ἐστί. [*](1 μέτεισι καὶ ἐπὶ M δὲ (post κατὰ) om. G 2 δόξασαν ἀκαθαίρεται Κ 3 φασι G 7 εἴη ἡ περιφορὰ Gt τὸ om. Κ 8 φορᾶς Κ 10. 11 τὴν περιφορὰν ἔλεγον M 14 τῆς om. M ἡ περιφέρεια G 15 χρόνος t: μέρος GKM εἰ] ἐὰν t ὑποθόμεθα Κ 17 ἅμα GKil: ἄν t 18 οὐσῶν M: ὄντων G(K)t χρόνοι G 19. 20 οὕτως—εἷς post ὁμοίως (v. 21) collocaverat, sed rubris indicibus rectum ordinem restituit G: om. M 19 καὶ εἰ Κ: εἰ καὶ Gt 21 ὁ (post καὶ) om. M 24 alterum καὶ om. fort, recte Mt ο 25 γὰρ om. M 26 τοῦ πήχε M: τῆς πύχεος Κ: τοῦ πήχεως Gt, at cf. p. 421, 21 καὶ om. M 29 ἂν ἦν t 30 αὕτη Gt 33 πλέκεται Gt φασι M: φησι GKt τὰ om. t 34 τὰ om. Κ ante ἡ punctis notata ἐν ’δε τὼ χρόνω G) πρῶιον μὲν γάρ, ὡς εἶπον, ἀσυλλόγιστος ἡ συμπλοκή, ἔπειτα οὐ πάντως [*](s 3v) τὸ ἔν τινι ἐν χρόνῳ ἐστίν. ἄλλως οὖν ἐν τῇ σφαίρᾳ ταῦτά ἐστι καὶ ἄλλως ἐν τῷ χρόνῳ· ἐν γὰρ τῇ σφαίρᾳ ὡς ἐν τόπῳ τὰ πάντα ἐστίν, ἐν δὲ τῷ χρόνω οὐχ ὡς ἐν τόπῳ τὰ πάντα ἐστίν, ἀλλ’ ἄλλως. ὥστε κυρίως ἄν συνάγοιτο, ὅτι ἡ σφαῖρα οὐ χρόνος, αὐτὸ τὸ ἐναντίον οὗ ἐκεῖνοι ἐβούλοντο· ἐν τῇ σφαίρᾳ τὰ πάντα ὡς ἐν τόπῳ ἐστίν, ἐν τῷ χρόνῳ τὰ πάντα ὡς ἐν τόπῳ οὐκ ἔστιν, ἡ σφαῖρα ἄρα χρόνος οὐκ ἔστιν. ὡς δὲ ἐκεῖνοι κατεσκεύαζον, ὁ μέσος ὅρος οὐχ ὡσαύτως ἔχει πρὸς τοὺς ἄκρους. δυνατὸν μὲν οὖν καὶ συλλογιστικῶς πλέξαι ἐν τρίτῳ σχήματι· τὰ πάντα ἐν τῇ σφαίρᾳ ἐστί, τὰ πάντα ἐν χρόνῳ ἐστίν, ἡ σφαῖρα ἄρα χρόνος ἐστίν. ἀλλὰ πάλιν οὐ τὴν αὐτὴν συμπλοκὴν ὁ μέσος πρὸς τοὺς ἄκρους ἔχει, ὥσπερ εἴρηται. διὰ μὲν οὖν τὸ εὐφώρατον καὶ αὐτοῦ τοῦ δόγματος καὶ τῆς ἐπιχειρήσεως οὐδὲν πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἀριστοτέλης ἀντιλέγει. ἔστι δὲ εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς ταῦτα, ὅτι ὁ χρόνος τὸ παρεληλυθὸς ἔχει καὶ τὸ μέλλον, ἡ δὲ σφαῖρα οὐκ ἔχει τὸ παρεληλυθὸς καὶ τὸ μέλλον· τοῦ χρόνου τὸ μέρος χρόνος ἐστί, τῆς δὲ σφαίρας τὸ μέρος οὐκ ἔστι σφαῖρα, οὐκ ἄρα ἡ σφαῖρα χρόνος ἐστίν· ὁ χρόνος τῷ νῦν διαιρεῖται, ἡ δὲ σφαῖρα τῷ νῦν οὐ διαιρεῖται· ὁ χρόνος ἀπὸ μέρους ὑφέστηκεν, ἡ δὲ σφαῖρα οὐχ ὑφέστηκεν ἀπὸ μέρους· οὕτως οὖν οὐδὲ ἡ σφαῖρα χρόνος ἄν εἴη.

Ὅτι δὲ οὐδὲ κίνησις ἁπλῶς ἐστι, δείκνυσιν οὕτως· ἡ κίνησις, φησίν, ἐν μόνῳ τῷ κινουμένῳ ἐστὶ καὶ ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ κινεῖται τὸ κινούμενον, ὁ δὲ χρόνος οὐκ ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν οὐδὲ ἐν τόπῳ ἐν ᾧ γίνεται ἡ κίνησις, ἀλλὰ πανταχοῦ καὶ πᾶσιν ὁμοίως εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὢν παρακολουθεῖ, οὐκ ἄρα ἐστὶν ἡ κίνησις χρόνος. οὐ γὰρ ἡ ἐμὴ κίνησις ἐν πᾶσίν ἐστιν, ἀλλ’ οὐδὲ ἀπλῶς ἐν πᾶσι κίνησις θεωρεῖται· τινὰ γὰρ καὶ ἠρεμεῖ. δεύτερον ἐπιχείρημα· ἡ κίνησις καὶ ἡ ἀπλῶς μεταβολὴ τὸ θᾶττον ἔχει καὶ τὸ βραδύτερον λέγομεν γὰρ ἄλλην ἄλλης κίνησιν ταχυτέραν εἶναι ἢ βραδυτέραν· φαμὲν γὰρ ταχεῖαν μὲν εἶναι τὴν τῆς ἀπλανοῦς κίνησιν, βραδεῖαν δὲ τὴν τοῦ Κρόνου), ὁ δὲ χρόνος οὐκ ἔχει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, οὐκ ἄρα ὁ χρόνος κίνησίς ἐστι. καὶ ὅτι μὲν ἡ κίνησις τὸ θᾶττον ἔχει καὶ τὸ βραδύτερον, οὐδὲ ἀξιοῖ κατασκευάσαι σαφὲς γὰρ τοῦτο, ὥσπερ εἶπον· [*](2 ταῦτα GKM: τὰ πάντα t 4 δὲ] γοῦν M τὰ et ἐστίν om. Κ 6 ἐν τῇ] καὶ τῆ M 7 ὡς οὐχ ὡς Κ?) ἐν τόπω οὐκ KM: οὐχ ὡς ἐν τόπῳ Gt ἡ om. Κ 9 οὖν ἐστι καὶ Gt 11 ὁ μέσος ὅρος M 12 εύφόρατον Κ καὶ om. Gt 15 post alteruin μέλλον addimt οὐκ ὄρα σφαῖρα ὁ χρόνος Gt 16 ἔτι τοῦ χρόνου t 17 ἐστίν om. G: ἔτι (plene distinguens post ἡ σφαῖρα χρόνος) t 18 prius δὲ om. Gt ἔτι ὁ χρόνος t δὲ alterum om. Gt, qui mox ἀπὸ μέρους οὐχ ὑφέστηκεν 19 ante οὕτως addunt ἡ ἔτι, ἡ t) σφαῖρα σῶμά ἐστιν, ὁ χρόνος οὐκ ἐστι σῶμα Gt 21 ἀπλῶς ἐστι scripsi: ἀπλῶς ἐστι ἐστὶν ὁ χρόνος ὁ Gt) χρόνος GKt: ἁπλῶς ἐστιν M 22 μόνῳ τοῦ κινουμένῳ t 22. 23 καὶ ἐν—ἐστὶν om. G 22 τῶ τόπω (M?)K: τότω (sic) t 23. 24 ἡ κίνησις γίνεται t 24 πᾶσιν Gt: πάλιν KM ὢν] ἐν ὧ Κ 26 καὶ om. M 28 λέγω μὲν Κ γὰρ ἄλλης ἄλλης (alteram ἦς compend.) M 29 μὲν om. M 30 κρόνου KMt: χρόνου G)

τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὅτι ἡ τῆς ἀπλανοῦς κίνησις τῶν ἄλλων ἐστὶ ταχυτέρα, [*](s 3v) καὶ μετὰ ταύτην ἡ τῆς σελήνης; καὶ οὕτως ἄλλη ἄλλης διαφέρει κατὰ τὸ θάττον καὶ τὸ βραδύτερον· καὶ ἡ τοῦ ἀετοῦ γοῦν κίνησις θάττων ἐστὶ τῆς τοῦ κολοιοῦ κινήσεως), ὅτι δὲ ὁ χρόνος οὐκ ἔχει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, τοῦτο κατασκευάζει διά τινος τρίτου συλλογισμοῦ οὕτως· τὸ θᾶττον, φησί, καὶ τὸ βραδύτερον χρόνῳ ὥρισται θάττονα γὰρ λέγομεν εἶναι κίνησιν τὴν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πολλὴν γινομένην, βραδεῖαν δὲ τὴν ἐν πολλῷ χρόνῳ ὀλίγην· τὸ θᾶττον οὖν καὶ τὸ βραδύτερον χρόνῳ ὥρισται), ὁ χρόνος χρόνῳ οὐχ ὥρισται γελοῖον γὰρ τὸ λέγειν τὸν χρόνον χρόνῳ ὡρίσθαι), οὐκ ἄρα ὁ χρόνος τὸ θᾶττον ἔχει καὶ τὸ βραδύτερον· οὐ γὰρ ἔστιν εἰπεῖν ἐνιαυτὸν ἐνιαυτοῦ θάττονα εἶναι ἢ βραδύτερον, ἢ ἡμέραν ἡμέρας, εἰ τὸ ἡμερονύκτιον λάβοις. Δείξας οὖν διὰ τούτων ὅτι οὔτε περιφορὰ οὔτε σφαῖρα οὔτε κίνησίς ἐστιν ὁ χρόνος, ἐφεξῆς φησιν ὅτι εἰ καὶ μὴ ἔστι κίνησις ὁ χρόνος, ἀλλ’ οὖν οὐκ ἄνευ κινήσεως ἐστιν· ἅμα γὰρ τῇ τοῦ χρόνου ἐννοίᾳ εὐθὺς συνεπινοεῖται καὶ ἡ κίνησις. εἰ γὰρ ἐννοήσομεν τοσήνδε ὥραν, εὐθὺς καὶ τοσήνδε τοὐ παντὸς κίνησιν ἐννοοῦμεν, καὶ ἔμπαλιν εἰ νοήσομεν τοσόνδε κεκινημένον τὸ πᾶν, εὐθὺς καὶ χρόνον τοσόνδε συνεπενοήσαμεν. τεκμήριον δὲ σαφέστατον τὸ καθ’ ἑκάστην ἡμῖν συμβαῖνον· ἐπὶ πολὺ γὰρ πολλάκις ἀνεγνωκότες καὶ τῇ προθυμίᾳ τοῦ πλήθους τὴν συναίσθησιν παραιρούμενοι, καὶ τὸν χρόνον εὐθὺς παραιρούμεθα. πολλάκις γὰρ τὸ πολὺ τῆς ἡμέρας δαπανήσαντες | οὔπω οἰόμεθα βραχύ τι μόριον αὐτῆς παρεληλυθέναι, [*](s 4r) ὕστερον δὲ ἐπειδὰν ἐπιστήσωμεν τῷ πλήθει τῆς ἀναγνώσεως, εὐθὺς καὶ τῷ τοῦ χρόνου ἐφιστάνομεν μήκει, καὶ ἔμπαλιν ἐὰν πρῶτον τῷ τοῦ χρόνου ἐπιστήσωμεν μήκει, εὐθὺς καὶ τῷ τῆς κινήσεως ἐφιστάνομεν· φαμὲν γὰρ πολλὰ ἀνεγνωκέναι· καὶ γὰρ δεδαπάνηται τὸ πολὺ τῆς ἡμέρας· καὶ ἔμπαλίν φαμεν ὡς ἔοικε πολὺν παρεληλυθέναι χρόνον· πολὺ γὰρ καὶ τὸ τῆς ἀναγνώσεως γέγονε πλῆθος. ὥστε εἰ καὶ συνεπινοοῦνται ἀλλήλοις ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος καὶ συναναιροῦνται, ἔοικε, φησίν, ἤτοι ταὐτὸν εἶναι τῇ κινήσει ὁ χρόνος, ἤ τι τῆς κινήσεως εἶναι. ἐπεί οὖν δέδεικται, φησίν, ὅτι οὐκ ἔστι κίνησις, ἀνάγκη τῆς κινήσεως τι εἶναι τὸν χρόνον· ζητητέον οὖν τί τῆς κινήσεως ἐστι. ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς πρόεισι ζητῶν τί ποτέ ἐστιν ὁ χρόνος.

[*](3 τὸ (post καὶ) om. Κ 3. 5 καὶ ἡ—βραδύτερον post συλλογισμοῦ (v. 5) collocaverut, sed rubris indicibus rectum ordinem restituit G 3 τοῦ cm. Gt θᾶττον K 5 τοῦτο om. t οὕτω t 6. 8 θάττονα θᾶττον Κ) γὰρ—χρόνῳ ὥρισται KM: oin. Gt, at cf. ad V. 12 6. 7 λέγομεν εἶναι Κ: λέγομεν M 7 γινομένην M: λεγομένην K 9 γὰρ] καὶ M: an γὰρ καὶ? 11 θάττονα M: θᾶττον GK: θάττω t 12 λάβης compend. M post λάβοις addunt πῶς δὲ τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, χρόνω ὥρισται· θᾶττον θάττω t) γὰρ λέγομεν εἶναι κίνησιν—ὀλίγην (v. 7 sq.). τὸ (ἄρα addit t) θᾶττον καὶ τὸ τὸ om. t) βρα- δύτερον χρόνω ὥρισται Gt 16 εἰ] ἐὰν t ἐννοήσομεν G: ἐπινοήσομεν M: ἐννοήσωμεν Kt τόσην δωρεὰν Κ 17 ἐνοοῦμεν Κ εἰ om. G νοήσομεν KM: ἐννοήσομεν G: ἐννοήσαιμεν t 17. 18 τοσήνδε κεκινημένον t 19 καθ’ ἕκαστον Gt 23, 24 et 25 καὶ τῷ] καὶ τὸ Κ 25 ἐφιστάμενον Κ 26 πολλὰ] πολλάκις M)

Περὶ μὲν οὖν τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ τοσαῦτα ἔστω διηπορημένα· [*](s 4r) ἐκ γὰρ τῶν ὑπαρχόντων τῷ χρόνῳ ἐκινήθησαν αἱ ἔμπροσθεν ἀπορίαι, ἐκ τοῦ ἔχειν τὸ παρεληλυθὸς καὶ τὸ μέλλον, ἐκ τοῦ κατὰ τὸ νῦν ἐνεστηκέναι, καὶ τῶν λοιπῶν.

Τίς δέ ἐστιν ὁ χρόνος καὶ τίς αὐτοῦ ἡ φύσις, ὁμοίως ἔκ τε τῶν παραδεδομένων ἄδηλόν ἐστι, καὶ περὶ ὧν τυγχάνομεν διεληλυθότες πρότερον. ὅ φησι τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἰς τὸ γνῶναι τὴν οὖσίαν τοῦ χρόνου οὐδὲν ἡμῖν αἱ τῶν παλαιῶν περὶ αὐτοῦ δόξαι προκαταβεβλημέναι συμβαλοῦνται, τοὐναντίον δὲ καὶ ἀδηλίαν ἡμῖν περὶ αὐτοῦ πολλὴν ἐμποιοῦσιν οὐδὲν ἧττον ἢ αἱ περὶ αὐτοῦ νῦν ὑφ’ ἡμῶν προκαταβεβλημέναι ἀπορίαι· ὡς γὰρ αὗται ἀδηλίαν ἡμῖν τῆς φύσεως αὐτοῦ ἐντιθέασιν, οὕτω καὶ τὰ παρὰ τῶν ἀρχαίων εἰρημένα· ἄλλος γὰρ ἄλλο τι εἶναι τὴν φύσιν αὐτοῦ ἀπεφήνατο, ὧν οὐδὲν φαίνεται εἶναι ὁ χρόνος ἐκ τῶν κοινῶν περὶ αὐτοῦ ὑπολήψεων. ἡ οὖν τῆς φύσεως τοῦ χρόνου ἀδηλία ὁμοίως ἡμῖν ἐγγίνεται ἔκ τε τῶν εἰρημένων παρὰ τῶν ἀρχαίων, καὶ ἐκ τούτων περὶ ὧν νῦν διεληλύθαμεν ἀποροῦντες, λέγει δὲ τοῦ μηδὲν ὑφεστηκέναι τοῦ χρόνου μόριον, τοῦ κατὰ τὸ νῦν μόνον ὑφεστηκέναι, ἐξ ὧν συνήγετο μήποτε οὐδὲ ἔστιν ὅλως ὁ χρόνος. εἰ οὖν τὰ ὑπάρχοντα τῷ χρόνῳ εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς τοῦ μηδὲ εἶναι ὅλως αὐτὸν ἐνάγουσι, πολλῷ γε δήπου εἰς ἀδηλίαν ἡμᾶς ἐμβαλοῦσι τοῦ τίς ἄν εἴη ἡ τοῦ χρόνου φύσις.

[*](p. 218 b 1)

Καίτοι τῆς περιφορᾶς καὶ τὸ μέρος χρόνος τίς ἐστι, περιφορὰ δέ γε οὔ.

Εἰ γὰρ τὸ τοῦ χρόνου μέρος χρόνος, ἡ περιφορὰ δὲ χρόνος, καὶ τὸ μέρος τῆς περιφορᾶς χρόνος ἄν εἴη· τὸ δὲ μέρος τῆς περιφορᾶς οὐ περιφορά· οὐκ ἄρα ὁ χρόνος ἡ περιφορά ἐστιν.

[*](p. 218 b 3)

Ἔτι δὲ εἰ πλείους ἦσαν οἱ οὐρανοί, ὁμοίως ἄν ἦν χρόνος ἡ ὁ του οὗν αὐτῶν κίνησις.

Τὸ ἕτερον ἐπιχείρημα. εἰ πλείους, φησίν, ἦσαν οἱ οὐρανοί, ἦσαν ἂν καὶ πλείους περιφοραί· ὥστε καὶ πλείους χρόνοι. ἀλλ’ ἀδύνατον· εἷς [*](1 οὖν GKM: om. t 1. 2 αὐτῷ—διηπορήμενα om. t: τοσαῦτα—διηπορημένα om. Κ 2 χρόνῳ t: τόπω χρόνω G: τόπω KM 3 μέλλων priinitus Κ 4 ἑστηκέναι M 5.7 τίς δέ—πρότερον om. G 5 τίς δέ KM et Arist. cod. F: τί δέ t et Philopon. τ p. 708,19 5. 7 καὶ τίς—πρότερον M: om. Kt 5 αὐτοῦ scripsi: ὒ (quod et αὐτῷ esse potest) M 7 τοῦτό GKM: τοιοῦτόν t 9 συμμαχοῦνται M 10 ἐμποιοῦσι πολλὴν M 12 παρὰ KM: περὶ Gt 13 τὴν φύσιν αὐτοῦ (sed αὐτοῦ om. G) GKM: αὐτὸν t 14 ἡ Gt: εἰ Κ: ἢ M 17 τοῦ (autc κατὰ) GKM: τὸ t 18 οὐδέν ἐστιν KM 19 μηδὲν M 20 δήπου μᾶλλον t, at cf. ad p. 395, 29 21. 22 καὶ—οὔ om. Κ 26 δ’ εἰ t 26. 27 ὁμοίως—κίνησις om. Κ χρόνος (cf. Simplic. p. 701, 32?) M: ὁ χρόνος t Arist. 28 οἱ om. Gt 29 εἴς] οἷς G)

γὰρ ἄν ἦν καὶ τότε ὁ χρόνος κοινῶς πᾶσι παρακολουθῶν, ὥσπερ ταῖς [*](s 4r) πλείοσι τῶν σφαιρῶν περιφοραῖς. οὐκ ἄρα ἡ περιφορὰ χρόνος.

[*](p. 218 b 5)

῾Η δὲ τοῦ ὅλου σφαῖρα ἔδοξε μὲν ἐν] τοῖς εἰποῦσιν εἶναι χρόνος, ὅτι ἐν τῷ χρόνῳ τὰ πάντα ἐστὶ καὶ ἐν τῇ τοῦ ὅλου σφαίρᾳ.

Ὅτι τισὶν ἔδοξεν ἡ σφαῖρα αὐτὴ καὶ ἡ σωματότης τοῦ οὐρανοῦ χρόνος εἶναι, καὶ τὴν αἰτίαν ὅθεν παρελογίσθησαν ἐπήγαγε· διότι, φησίν, ὁμοίως ἔν τε τῇ σφαίρᾳ λέγεται εἶναι τὰ πάντα (πάντων γὰρ περιεκτική) καὶ ἐν τῷ χρόνῳ· ἔνθεν γὰρ ἀσυλλογίστως ἐκ δύο καταφατικῶν ἐν δευτέρῳ σχήματι συνῆγον ὅτι ὁ χρόνος ἡ σφαῖρά ἐστιν. ἀλλὰ τὸ ἐπισκοπεῖν, φησί, τὰ ἑπόμενα ἀδύνατα τῇ ὑποθέσει ταύτῃ, εὔηθές ἐστιν, εἴπομεν δὲ ἡμεῖς ἤδη τὰ ἀκολουθοῦντα τῇ ὑποθέσει.

[*](p. 218 b 9)

Ἐπεὶ δὲ δοκεῖ μάλιστα κίνησις εἶναι καὶ μεταβολή τις ὁ χρόνος, τοῦτο ἂν εἴη σκεπτέον.

Εἰπὼν ὅτι οὔτε ἡ περιφορά ἐστιν ὁ χρόνος οὔτε ἡ σφαῖρα, νῦν φησιν ὅτι ἐπειδὴ μάλιστα τοῖς πολλοῖς δοκεῖ ἡ κίνησις χρόνος εἶναι, τοῦτο αὐτὸ ζητητέον εἴτε κίνησίς ἐστιν εἴτε μή.

[*](p. 218 b 10)

῾Η μὲν οὖν ἑκάστου μεταβολὴ καὶ ἡ κίνησις ἐν αὐτῷ τῷ μεταβάλλοντι μόνον ἐστί.

To πρῶτον ἐπιχείρημα ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ κίνησις χρόνος, ὅτι ἡ μὲν κίνησις ἐν μόνῳ ἐστὶ τῷ κινουμένῳ καὶ ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ ἂν ἡ κίνησις γίνοιτο, ὁ δὲ χρόνος οὐκ ἐν μόνῳ ἐστὶ τῷ κινουμένῳ, ἀλλὰ πᾶσιν ὁμοίως παρακολουθεῖ· ὥστε οὐκ ἔστιν ἡ κίνησις χρόνος.

[*](p. 218 b 12)

Ἢ οὗ ἂν τύχῃ ὂν αὐτὸ τὸ κινούμενον.

Τουτέστι καὶ ἐν ᾧ ἂν τόπῳ κινῆται· ὁ γὰρ ῾ἤ᾿ ἀντὶ τοῦ ῾καί᾿ συνοεσμου.

[*](1 ὁ om. Ml 3. 5 ἔδοξε—σφαίρᾳ om. Κ M μὲν ἐν Μ: ἐν delevit t 4 χρόνος M: ὁ χρόνος t ἐν τῶ χρόνω τὰ M: ἔν τε τῷ χρόνῳ (om. τὰ) t, at cf. Arist. libri 6 αὐτὴ KM 11 ἡμεῖς p. 710, 14 13 ἐπειδὴ δοκεῖ M 13. 14 καὶ—σκεπτέον om. Κ 14 τοὺτο τοῦτ’ t 15 οὔτε ἡ σφαῖρα om. M 16 et 17 ὁ χρόνος et εἴτε καὶ μή M 18. 19 ἡ κίνησις—ἐστί om. Κ 18 ἡ (ante κίνησις) M: om, t Arist. 19 μόνον ἐστί M: ἐστι μόνον t 20 ὁ χρόνος G 21 ἔσται Κ τῷ (post ἐν) om. t, cf. p. 710, 22 sq. 22 γένοιτο M 23 οὐκ ἔστιν ἔσται Κ) ἡ κίνησις χρόνος KM: ἡ κίνησις οὐκ ἐστι χρό- νος Gt 24 τύχοι corr. M αὐτὸ τὸ κινούμενον om. Κ 25 κινεῖται Κ 25. 26 ὁ—συνδέσμου om. M)[*](p. 218 b 13)

Ἔτι δὲ μεταβολὴ μέν ἐστι θάττων καὶ βραδυτέρα.

[*](s 4r)

Τὸ ἕτερον ἐπιχείρημα· ἡ κίνησις τὸ θᾶττον ἔχει καὶ τὸ βραδύτερον, ὁ χρόνος τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον οὐκ ἔχει, ἡ κίνησις ἄρα οὐκ ἔστιν ὁ χρόνος.

[*](p. 218 b 15)

Τὸ γὰρ ταχὺ καὶ τὸ βραδὺ χρόνῳ ὥρισται.

ὅτι οὐκ ἔστι τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον ἐν τῷ χρόνῳ· τὸ γὰρ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον χρόνῳ ὥρισται θάττονα γὰρ κίνησίν φαμεν τὴν πολλὴν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ γινομένην, βραδεῖαν δὲ τὴν ὀλίγην ἐν πολλῷ), ὁ δὲ χρόνος οὐχ ὁρίζεται χρόνῳ, οὐκ ἄρα τὸ θᾶτον καὶ τὸ βραδύτερον ἐν τῷ χρόνῳ. |

[*](p. 218 b 17)

῾Ο δὲ χρόνος οὐχ ὥρισται χρόνῳ, οὔτε τῷ ποσός τις [*](s 4v) εἶναι οὔτε τῳ ποῖος.

῾Η μὲν γὰρ κίνησις καὶ κατὰ ποσὸν καὶ κατὰ ποιὸν χρόνῳ ὥρισται, κατὰ μὲν τὸ ποσόν, ὅτι μακρὰν λέγομεν κίνησιν τὴν ἐν πολλῷ χρόνῳ γινομένην κίνησιν, βραχεῖαν δὲ τὴν ἐν ὀλίγῳ, κατὰ δὲ τὸ ποιόν, ὅτι θάττονα λέγομεν κίνησιν τὴν πολλὴν μὲν ἐν βραχεῖ δὲ χρόνῳ γινομένην, βραδεῖαν δὲ τὴν ὀλίγην ἐν πολλῷ· ὁ μέντοι χρόνος οὔτε κατὰ τὸ ποσὸν χρόνῳ ὥρισται οὐ γὰρ λέγομεν τὸν ἐνιαυτὸν ἐνιαυτῷ ὡρίσθαι), ἀλλ’ οὐδὲ κατὰ τὸ ποιὸν ὥρισται ὁ χρόνος χρόνῳ· οὐ γὰρ ἔστιν ὅλως θάττων χρόνος ἢ βραδύτερος· οὐκ ἔστι γὰρ ἡμέρα ἡμέρας ταχυτέρα ἢ βραδυτέρα.

[*](p. 218 b 19)

Μηδὲν δὲ διαφερέτω λέγειν ἡμῖν ἐν τῷ παρόντι κίνησιν ἢ μεταβολήν.

Ἐπειδὴ ὡς ἐπὶ μεταβολῆς ἐγυμνάσαμεν τὸν λόγον, οὐ πᾶσα δὲ μεταβολὴ 10 κίνησις, οὐ τὴν μεταβολὴν δὲ ἔλεγον εἶναι τὸν χρόνον ἀλλὰ τὴν κίμέν [*](1 et θάττων καὶ βραδυτέρα om. Κ θάττων M et Arist. cod. Ε: πᾶσα θάττων t 3 ὁ—οὐκ ἔχει om. G τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον οὐκ ἔχει M: οὐκ ἔχει Κ: οὐκ ἔχει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον t 3. 4 ἡ κίνησις ἄρα οὐκ ἔστι ἔστιν ὁ Κ) χρόνος GKt: οὐκ ἔστιν ἄρα ἡ κίνησις ὁ χρόνος M 5 ταχὺ καὶ τὸ τὸ om. Κ, at cf. Arist. cod. I) βραδὺ KM: βραδὺ καὶ ταχὺ t Arist. κρόνῳ ὥρισται om. Κ 6 Ὅτι οὐκ ἔστι—τὸ γὰρ] ὅτι τὸ G 7 φαμεν t: ταύτην GKM 8 ὀλίγην ἐν πολλῷ] πολλὴν ἐν ὀλίγω G 11. 12 οὔτε—οὔτε τῷ ποιός om. Κ 13. 14 κίνησις κατὰ ποσὸν ὅτι μακρὰν ceteris omissis G 15 κίνησιν om. Gt θᾶττον Κ 16 βραχεῖ Mt: βραχὺ Κ: βρα- δεῖ G βραδεῖαν] βραχεῖαν M 17 ὀλίγην] πολλὴν G 18 ἐνιαυτῷ·] ἐνιαυτοῦ G 19 ὡρίσθαι M 20 βραδύτερος] βραδὺ Κ 21 διαφερέστω (sic; omissis λέγειν—μετα- βολήν) Κ 23 ἐγύμνασε Gt)

νῆσιν, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι μὴ διαφερώμεθα, εἰ ταὐτὸν ἡ κίνησις καὶ ἡ [*](s 4v) μεταβολὴ εἴτε μή, <ἀλλ᾿> ὡς ταὐτὸν οὔσης κινήσεως καὶ μεταβολῆς, χρησόμεθα τοῖς ὀνόμασι. μέλλει γὰρ ἐν τοῖς ἐφεξῆς βιβλίοις δεικνύναι, ὅτι ἐπὶ πλέον ἡ μεταβολὴ τῆς κινήσεως· ἡ γὰρ γένεσις καὶ ἡ φθορὰ μεταβολὴ μέν εἰσι, κίνησις δὲ οὔ.

[*](p. 218 b 21)

᾿Αλλὰ μὴν οὐδ’ ἄνευ γε μεταβολῆς.

Ὅτι εἰ καὶ μὴ ἔστι κίνησις καὶ μεταβολὴ ὁ χρόνος, ἀλλ’ οὐκ ἄνευ γε κινήσεως καὶ μεταβολῆς.

[*](p. 218 b 21)

Ὅταν γὰρ μηδὲν αὐτοὶ μεταβάλλωμεν τὴν διάνοιαν ἢ λάθωμεν μεταβάλλοντες, οὐ δοκεῖ ἡμῖν γεγονέναι χρόνος.

Τουτέστιν ὅταν κινώμεθα μὲν μὴ ἐφιστάνωμεν δὲ κατὰ τὴν διάνοιαν ὅτι κινούμεθα, οὐ δοκεῖ ἡμῖν γεγονέναι χρόνος, ἐπειδὰν <δὲ> ἐπιστήσωμεν τῇ κινήσει, εὐθὺς καὶ τοῦ χρόνου ἔννοιαν λαμβάνομεν.

[*](p. 218 b 23)

Καθάπερ οὐδὲ τοῖς ἐν Σαρδοῖ μυθολογουμένοις καθεύδειν παρὰ τοῖς ἥρωσιν, ὅταν ἐγερθῶσι.

Μῦθόν τινα λαμβάνει εἰς παράδειγμα. ἐλέγοντό τινες ἀρρωστοῦντες ἀπιέναι πρὸς τοὺς ἥρωας ἐν Σαρδοῖ καὶ θεραπεύεσθαι, ἀπιόντας δὲ ἐφεξῆς κοιμᾶσθαι πέντε ἡμέρας, εἶτα ἐξυπνιζομένους νομίζειν ἐκείνην εἶναι τὴν ὥραν καθ’ ἣν ἐπέστησαν τοῖς ἥρωσιν. ὥσπερ οὖν, φησίν, ἐκεῖνοι οὗς ὁ μῦθός φησιν οὐκ ἐφιστάνοντες ταῖς τοῦ παντὸς περιόδοις αἷς περιῆλθον οὐδὲ τοῦ παραδραμόντος χρόνου ᾐσθάνοντο, καὶ πάλιν τοῦ χρόνου μὴ αἰσθανόμενοι οὐδὲ τῆς κινήσεως ᾐσθάνοντο, ἀλλ’ ᾤοντο ἓν εἶναι καὶ τὸ αὐτὸ νῦν ὅτε ἐκαθεύδησαν καὶ ὅτε ἀνέστησαν, οὕτω δὴ κἂν μὴ διάφορα ἦν τὰ νῦν ἀλλ’ ἓν καὶ τὸ αὐτό, οὐκ ἄν οὐδὲ χρόνος ἦν. ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ δοκοῦντος ἑνὸς νῦν εἶναι οὐδὲ χρόνος εἶναι δοκεῖ οὐδὲ κίνησις, οὕτω καὶ [*](1 διαφερόμεθα Κ 2 ἀλλ’ addidit t ταὐτοῦ corrigere nolui 3 χρησώμεθα Gt ἐν τοῖς ἐφεξῆς κτλ.] E 1 p. 225 a 25 sqq. al. praesertim 5 p. 229 b 13 5 μεταβολὴ Kt: μεταβο M: μεταβολαὶ G 6 οὐδὲ M 7. 8 Ὅτι—μεταβολῆς orii. Κ 9 μηδὲν αὐτοὶ KM: αὐτοὶ μηθὲν t μεταβάλλωμεν M: μεταβάλλομεν Κ: μεταβάλωμεν t 10 μεταβάλλοντες Κ: μεταβαλόντες Mt οὐ om. M χρόνος M: ὁ χρό- νος (K)t 11. 12 Τουτέστιν—χρόνος om. M 11 ἐφιστάμενοι Κ 12 κινώμεθα Κ οὐ om. Κ δὲ habet t et, si silentio fides, Κ: om. GM 14 τοῖς ἔν: (sic; omissis Σαρδοῖ—ἐγερθῶσι) Κ 16 Μῦθόν τινα κτλ.] cf. Diels ad Simplic. p. 707,30 et in Addendis ἀρωστοῦντες Κ 17 ἀπιόντας corruptum videtur 17. 18 κοιμᾶσθαι ἐφεξῆς Gt 18 πέντε GKM: δύο t ἐκείνην εἶναι νομίζειν M 19 οὖν ἐκεῖνοί φησιν t 20 οὐκ om. G: μὴ t (??) περιῆλ M: περιῆλθεν Κ 21 et 22 οὐδὲ Gt: οὐδὲν KM 22 αἰσθάνοντο et οἴονται Κ 23 διαφορᾶ Κ ἣν Gt: ἦ KM, at cf. p. 575,20. 643, 8 al. 25 ἑνὸς] ἓν M)

ἐπὶ τοῦ κατὰ ἀλήθειαν ἑνὸς οὔτε χρόνος ἐστὶν οὔτε κίνησις. εἰ δὲ τοῦτο [*](s 4v) οὕτως ἔχει, ἢ πάντῃ ταὐτὰ ἀλλήλοις εἰσὶν ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος, ἢ τῆς κινήσεως ἐστί τι ὁ χρόνος· εἰ οὖν δέδεικται ὅτι οὐκ ἔστι κίνησις, ἀνάγκη τῆς κινήσεως τι εἶναι τὸν χρόνον.

[*](p. 219 a 2)

Λληπτέον δέ, ἐπεὶ ζητοῦμεν τί ἐστιν ὁ χρόνος, ἐντεῦθεν ἀρχόμενοι, τί τῆς κινήσεως ἐστιν ὁ χρόνος.

Ἐπειδή, φησί, τὸ προκείμενον ἡμῖν εὑρεῖν τί ἐστιν ὁ χρόνος, ὁ λόγος δὲ νῦν ἀνέφηνεν ὅτι ἀνάγκη τῆς κινήσεως τι εἶναι τὸν χρόνον, ἐντεῦθεν ἀρξάμενοι καὶ τοῦτο λαβόντες αὐτὸ τοῦτο ζητήσωμεν, τί τῆς κινήσεως ἐστιν ὁ χρόνος, πότερον πάθος τι ἢ συμβεβηκὸς ἤ τι ἄλλο.

[*](p. 219 a 3)

Ἅμα γὰρ κινήσεως αἰσθανόμεθα καὶ χρόνου.

᾿Αναλαμβάνει πάλιν τὸν αὐτὸν λόγον, ὅτι συνεπινοοῦνται ἀλλήλοις ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος.

[*](p. 219 a 4)

Καὶ γὰρ ἐὰν ᾖ σκότος καὶ μηδὲν διὰ τοῦ σώματος τάσχωμεν, κίνησις δέ τις ἐν τῇ ψυχῇ ἐνῆ, >εύθὺς ἅμα δοκεῖ τις γεγονέναι καὶ χρόνος>.

Ὅτι οὐ μόνον τῇ σωματικὴ κινήσει ἐφιστάνοντες εὐθὺς εἰς ἔννοιαν 48 ἐρχόμεθα τοῦ χρόνου, ἀλλὰ κἄν μηδεμιᾶς σωματικῆς κινήσεως συναίσθησιν ἔχωμεν, ἠρεμῶσι δὲ πᾶσαι αἱ αἰσθήσεις, ἡ δὲ ψυχὴ μόνον τὸ φανταστικὸν ἑαυτῆς κινῇ, εὐθὺς πάλιν τῇ τοιαύτῃ κινήσει καὶ ὁ χρόνος συνεπινοεῖται. τοῦτο δὲ ἐκ τοῦ μᾶλλόν ἐστιν· οὕτω γὰρ συνεπινοεῖται τῇ κινήσει ὁ χρόνος, ὅτι κἄν ἔξωθεν μὲν μηδεμιᾶς αἰσθανώμεθα κινήσεως σωματικῆς ᾗτινι καὶ ὁ χρόνος πάντως σύνεστι, ψυχικῆς δ’ οὖν μεταβολῆς αἰσθώμεθα, εὐθὺς καὶ ταύτῃ χρόνον συνεπενοήσαμεν· οὕτω συμπέφυκέ πὼς τῇ κινήσει ὁ χρόνος. ὥσπερ δὲ τῇ κινήσει συνεπινοεῖται καὶ χρόνος, οὕτως αὖ πάλιν καὶ τῇ ἐννοία τοὐ χρόνου καὶ ἡ τῆς κινήσεως συνεισέρχεται ἔννοια· ὡς γὰρ εἶπον, | ἐὰν τὸν χρόνον συναισθώμεθα τὸν παρεληλυθότα, εὐθὺς ἐφιπάντως [*](s 5r) [*](2 M ταῦτα Κ εἰσὶν] ἐστὶν t 3 κίνησις om. KM 5 δέ KM: δὴ t ἐπεὶ Κ: ἔπι M: ἐπειδὴ t 5. G τί ἐστιν—ἐστιν ὁ χρόνος om. Κ 6 ἀρχόμενοι M: ἀρχομένοις t Arist. (praeter cod. E) ὁ χρόνος M: om. t 10 ἡ ἄλλο τι M 11 lemma habet G αἰσθανόμεθα καὶ χρόνου om. Κ 12 γὰρ πάλιν t 14. 16 καὶ μηδ[εν—χρόνος om. Κ 14 σώματος iterat M, qui mox ἐν ἡ 15. 16 εὐθὺς—χρόνος addidi ex t: om. M, qui ad proximum εὐθὺς aberrans etiam verba Ὅτι—ἐφιστάνοντες omisit 18 ἀρχόμεθα Κ 19 ἔχομεν Κ 20 κινεῖ M 21 κινήσει Gt: κτίσει KM 22 αἰσθανώμεθα M: αἰσθανόμεθα Κ: αἰσθώμεθα Gt οἱ * σωματικῆς om. t 23 δ’ om. M αἰσθόμεθα Κ: αἰσθανόμ/ (ex αἰσθανομ*) M 27 prius τὸν om. Gt συναισθανώμεθα Gt)

στάνομεν ὅτι πολλὴν ἀνάγνωσιν ἐποιησάμεθα, ὴ πολὰ ἐκαθευδήσαμεν, ὴ [*](s 5r) ἄλλην τινὰ κίνησιν ἐκινήθημεν.

[*](p. 219 a 10)

Ἐπεὶ δὲ τὸ κινούμενον κινεῖται ἔκ τινος εἴς τι καὶ πᾶν μέγεθος συνεχές, ἀκολουθεῖ τῷ μεγέθει ἡ κίνησις.

Ἐλέγξας τοὺς τῶν προγενεστέρων περὶ χρόνου λόγους, ἐντεῦθεν βούλεται τὴν αὑτοῦ δόξαν ἐκθέσθαι. προλαμβάνει δὲ λῆμμά τι ὅτι ἡ κίνησις συνεχής ἐστι, καὶ κατασκευάζει τοῦτο τούτῳ τῷ τρόπῳ· πᾶν τὸ κινούμενον, φησίν, ἔκ τινος εἴς τι κινεῖται τοῦτο γὰρ ἐπὶ πάσης κινήσεως ἀληθές, ἀλλ’ εἰ καὶ ἐπὶ πάσης κινήσεως τοῦτο ἀληθές, αὐτὸς ὡς ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον γυμνάζει τὸν λόγον), εἰ οὖν ἡ κίνησις ἔκ τινος εἴς τι, ἐπὶ μεγέθους ἄρα ἡ κίνησις εἰ γὰρ ἔκ τινος εἴς τι, ἀνάγκη τὸ μεταξὺ μέγεθος εἶναι· ὥστε ἐπὶ μεγέθους ἡ κατὰ τόπον κίνησις), πᾶν δὲ μέγεθος συνεχές, ἐπὶ συνεχοῦς ἄρα ἡ κίνησις, τὸ δὲ ἐπὶ συνεχοῦς κινούμενον συνεχῆ κινεῖται κίνησιν, συνεχὴς ἄρα ἡ κατὰ τόπον κίνησις. ἔστιν οὖν τὸ συνεχὲς πρώτως μὲν ἐν τῷ μεγέθει, διὰ τὸ μέγεθος δὲ καὶ ἐν τῇ κινήσει. πάλιν ἐπειδὴ ἐν τῷ συνεχεῖ ἐστι τὸ πρότερον καὶ τὸ δεύτερον ἔστι γὰρ τοῦ μεγέθους τὸ μέν τι πρότερον τὸ δὲ δεύτερον), διὰ τοῦτο οὖν καὶ ἐν τῇ κινήσει ἀνάγκη εἶναι τὸ πρότερον καὶ τὸ δεύτερον· ὡς γὰρ ἄν ἔχῃ τὸ μέγεθος, οὕτως ἀνάγκη ἔχειν καὶ τὴν κίνησιν· ὄντος οὖν ἐν τῷ μεγέθει τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου, καὶ ἐν τῇ κινήσει τοῦτο εἶναι ἀνάγκη. ἔστιν οὖν ἐν τῇ κινήσει τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. ἐπειδὴ οὖν εἰς ἔννοιαν ἐρχόμεθα τοῦ χρόνου οὐκ ἄλλως ἢ εἰς ἔννοιαν ἐλθόντες τῆς κινήσεως, ἔστι δὲ ἐν τῇ κινήσει ἡ μέν τις προτέρα ἡ δὲ ὑστέρα, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τῇ προτέρᾳ κινήσει εἰς ἔννοιαν ἐρχόμεθα τοῦ χρόνου καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ. εἰ γὰρ συνεισάγεται τῇ ἐννοίᾳ τῆς κινήσεως ὁ χρόνος, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τῆ προτέρᾳ κινήσει συνεπινοηθήσεται ὁ χρόνος καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ. ἔστιν ἄρα καὶ τοῦ χρόνου τὸ μὲν πρότερον τὸ δὲ ὕστερον. ὡς γὰρ ἄν ἔχῃ ἡ κίνησις, οὕτως καὶ τὸν χρόνον ἔχειν ἀνάγκη· ἀκολουθοῦσι γὰρ ἀλλήλοις ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος. οὐ ταὐτὸν δέ ἐστιν ἡ κίνησις καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον· κατὰ μὲν γὰρ τὸ ὑποκείμενον τὸ ἐν τῇ κινήσει πρότερον καὶ ὕστερον οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ κίνησις, κατὰ δὲ τὴν σχέσιν ἄλλο ἐστὶ τῇ κινήσει τὸ κινήσει εἶναι καὶ ἄλλο τὸ προτέρᾳ καὶ ὑστέρᾳ. ἔστι γοῦν οὐ [*](1 ἢ πολλὰ KM: πολλὰ δὲ Gt 3 lemma om. Κ 6 αὐτοῦ libri λήμματι Κ 7 καὶ κατασκευάζει KM: κατασκευάζει δὲ Gt 10 ἡ κατὰ τόπον κίνησις Gt 12 δὲ τὸ μέγεθος M 16 τὸ μὲν πρότερον t καὶ τὸ δεύτερον KM: τὸ δὲ δεύτερον G: τὸ δὲ ὕστερον t 16. 17 ἔστι γὰρ—τὸ δὲ δεύτερον Κ: om. GMt 17. 18 διὰ τοῦτο— δεύτερον om. M 17 οὖν om. t 18 ἀνάγκη εἶναι om. t πρῶτον Κ δεύτερον Κ: ὕστερον Gt 18 et 27 ἔχει Κ: ἔχοι M 19 ὄντος Gt: οὕτως KM 20 καὶ τοῦ ὑστέρου t 22 ἢ om. Κ 24 ἀρχόμεθα Κ 25 συνεισάγεται Κ: συνάγεται GMt, at cf. p. 718,8 26 δευτέρα KM: ὑστέρα Gt 27 τοῦ Gt: τοῦτο Κ: τοῦτο τοῦ M 28 οὕτω t 30 τῇ om. t 31 ἡ] ἡ M ἄλλη (altero loco) G 32 τὸ κινήσεως εἶναι G)

μόνον ἐν τῇ κινήσει τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ἀλλὰ καὶ ἐν Μάλοις τισίν, [*](s 5r) οἷον ἐν ἀριθμῷ· ἡ γὰρ μονὰς προτέρα ἐστὶ τῆς δυάδος, καὶ τὰ προοίμια τῶν διηγήσεων, καὶ αἱ συλλαβαὶ τῶν στοιχείων. οὐ ταὐτὸν ἄρα τὴν κατὰ τόπον εἰπεῖν κίνησιν καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. εἰς ἔννοιαν δὲ ἐρχόμεθα τοῦ χρόνου οὐχ ἀπλῶς ὅταν κίνησιν ἐννοήσωμεν οὐδὲ γὰρ ἐὰν ἀλλοίωσιν ἁπλῶς νοήσω ἢ φοράν, εὐθὺς συνεπινοῶ καὶ χρόνον), ἀλλ’ ὅταν τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον τὸ ἐν τῇ κινήσει ἐννοήσω, τότε τῇ τοιαύτῃ ἐννοίᾳ συνεισάγεται εὐθὺς ἡ τοὐ χρόνου ἔννοια. ὅταν γάρ, φησί, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον τὸ ἐν τῇ κινήσει ἐννοήσωμεν, τότε τὸ μεταξὺ χρόνον φαμέν· τὴν γὰρ ἀρχὴν τῆς κινήσεως ἐννοήσαντες καὶ τὸ τέλος τὸ μεταξὺ χρόνον φαμέν. ὥστε, φησίν, εἰ ὅταν ἀριθμήσωμεν τὴν κίνησιν καὶ εἴπωμεν τὸ μὲν εἶναι αὐτῆς πρότερον τὸ δὲ δεύτερον τότε καὶ χρόνον φαμὲν εἶναι, ἔοικεν ὁ χρόνος ἀριθμὸς εἶναι κινήσεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. οὐ πάσης δὲ κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος οὐ γὰρ ἀλλοιώσεως ἢ αὐξήσεως), ἀλλὰ τῆς κατὰ τόπον, καὶ ταύτης οὐ πάσης, ἀλλὰ τῆς τεταγμένης. μετρεῖ μὲν γὰρ πάσαν κίνησιν ὁ χρόνος, ἀλλὰ πρώτως μὲν τὴν τεταγμένην, δι’ ἐκείνην δὲ καὶ τὰς λοιπάς· ἡμέρα γὰρ καὶ ὥρα καὶ μὴν καὶ ἐνιαυτὸς τῇ περιόδῳ τῆς ἀπλανοῦς μετρεῖται, διὰ ταύτης δὲ καὶ πᾶσαν κίνησιν μετρεῖ ὁ χρόνος. ὥστε τῆς τοιαύτης κινήσεως ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος. οὐκ ἄρα, φησίν, ἡ κίνησις χρόνος ἐστίν, ἀλλ’ ὁ τῆς κινήσεως ἀριθμός. ὅτι δὲ τοῦτό ἐστιν ὁ χρόνος, δείκνυσι καὶ ἐκ συλλογισμοῦ τοῦτον τὸν τρόπον· πᾶν πλεῖον καὶ ἔλαττον ἀριθμῷ κρίνεται, τὶ πλέον καὶ ἔλαττον χρόνῳ κρίνεται τοῦτο δέ ἐστιν ἡ κίνησις), τὶς ἄρα ἀριθμὸς χρόνος ἐστίν. ἐπεὶ δὲ ὁ ἀριθμὸς διττός ἐστιν, ὁ μὲν ὡς ἀριθμῶν ὁ δὲ ὡς ἀριθμούμενος, ἐπεὶ καὶ ξέστης διττὸς καὶ μέδιμνος ὁ μὲν ὡς μετρῶν ὁ δὲ ὡς μετρούμενος, ποῖόν φαμεν ἀριθμὸν εἶναι τὸν χρόνον, τὸν μετροῦντα ἢ τὸν μετρούμενον; φησὶν οὖν ὅτι οὐ τὸν μετροῦντα, ἀλλὰ τὸν μετρούμενον· εἰ γὰρ ὁ μὲν ἀριθμὸς ἐν τῇ ψυχῇ ἐστι τῇ ἡμετέρᾳ, ὁ δὲ χρόνος ἔξω ἡμῶν, οὐκ ἄρα ὁ ἀριθμῶν ἐστιν ὁ χρόνος, ἀλλ’ ὁ ἀριθμούμενος.

[*](p. 219 a 13)

Ὅση γὰρ ἡ κίνησις, τοσοῦτος καὶ ὁ χρόνος.

Εἰ συνεπινοεῖται τῇ κινήσει ὁ χρόνος, εἰκότως ὡς ἄν ἔχῃ ἡ κίνητὸ [*](1 (post καὶ) om. G 3 καὶ τῶν συλλαβῶν τὰ στοιχεῖα στοιχεῖα t) recte, nisi quid intercidit, Mt 4 κίνησιν εἰπεῖν Gt εἰς ἔννοιαν κτλ. ut lemma Κ, qui τοῦ χρόνου —ἐννοήσωμεν om. 5 οὐδὲ] οὐ Κ 6 φθορὰν Κ 7 τὸ πρότερον καὶ τὸ KM: καὶ πρότερον καὶ Gt 8 συνάγεται Gt 9 τὸ (post καὶ) om. Gt ἐννοήσωμεν M: νοήσωμεν Κ: ἐννοήσω Gt τὸ μεταξὺ Mt: τὸν μεταξὺ GK 10. 11 τὴν—φαμέν om. M 12 αὐτῆς εἶναι M δεύτερον GKt: ὕστερον M 13 φαμὲν εἶναι M: εἶναι om. Κ: εἶναι φαμὲν Gt 14 ἀριθμὸς εἶναι ὁ M οὐδὲ γὰρ t 15 οὐ πάσης, ἀλλὰ Gt: οὔσης KM 19 ἄλλην πᾶσαν Gt 20. 21 οὐκ ἄρα] χρόνος om. G 20 φησὶ κίνησις (om. ἡ) t 21 δείκνυσι δὲ καὶ t 22 πᾶν πλέον M 22. 23 ἀριθμῷ—ἔλαττον om. M 24 ἐπειδὴ ὁ G 26 ὁ δὲ] ὡς δὲ Κ 28 fort. <ἀριθμῶν> ἀριθμὸς ἐν τῆ iterat initio versus M 30 lemma habet G τοσοῦτον Κ 31 συνεπινοεῖται scripsi: οὖν ἐπινοεῖται libri ὡς M: om. GK: ὥσπερ t ἔχη G: ἔχει Κ: ἔχοι Mt)

σις, οὕτως ἔχει καὶ ὁ χρόνος. ὥστε εἰ καὶ πολλὴ εἴη ἡ κίνησις, πολὺν [*](s 5r) εἶναι καὶ τὸν χρόνον ἀνάγκη, εἰ δὲ ὀλίγη, ὀλίγον. εἰ δὲ ἔλεγεν ἔμπροσθεν ὅτι θάττονα λέγομεν κίνησιν τὴν πολλὴν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ, ὡς εἶναι κίνησιν μὲν πολλὴν χρόνον δὲ ὀλίγον, οὐκ ἐναντία φησίν· οὐ γὰρ περὶ τῆς ποιούσης σὴς τὸν χρόνον κινήσεως ἔλεγεν ἐν ἐκείνοις, ἀλλὰ τῆς τυχούσης κινήσεως, ἐνταῦθα δὲ περὶ τῆς ποιούσης τὸν χρόνον κινήσεως, ὅτι ὅση ἄν ὑπάρχῃ ἡ κίνησις, τοσοῦτον ὑπάρχειν καὶ τὸν χρόνον ἀνάγκη.

[*](p. 219 a 14)

Τὸ δὴ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν τόπῳ πρῶτόν ἐστιν· ἐνταῦθα μὲν δὴ τῇ θέσει.

Τὸ πρότερον, φησί, καὶ τὸ ὕστερον πρῶτόν ἐστιν ἐν τῷ τόπῳ, διὰ τὸν τόπον δὲ καὶ ἐν τῇ κινήσει. τόπον δέ φησι τὸ μέγεθος ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις· νησις· τὰ γὰρ κατὰ τόπον κινούμενα ἐπὶ μεγέθους κινεῖται. ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τοῦ τόπου, φησί, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον κατὰ τὴν τῶν μορίων ἐστὶ θέσιν· ἐκ θέσιν γὰρ ἐχόντων μορίων τὰ με|γέθη. εἰπὼν δὲ ὅτι ἐνταῦθα [*](s 5v) μὲν δὴ τῇ θέσει, οὐκ ἀνταπέδωκεν, ἀλλ’ ὅτι μὲν καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως ἐστι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἀνάλογον τῇ κινήσει εἶπε, πῶς δὲ ἐπὶ τῆς κινήσεως τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον οὐκ εἶπεν, ἀλλὰ κατὰ τὸ σιωπώμενον εἴασε νοεῖν, ὅτι οὐ τῇ θέσει. οὐ γάρ ἐστιν ἐκ θέσιν ἐχόντων μορίων ἡ κίνησις· οὐ γὰρ ὑπομένει τὸ πρότερον ἐπιὸν τὸ δεύτερον, ἀλλὰ ἐν ῥύσει ἐστὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. ἀνάλογον δὲ τοῖς ἐν τῷ μεγέθει, προτέρῳ λέγω καὶ ὑστέρῳ, καὶ ἐν τῇ κινήσει εἶναί φησι, διότι ἡ ἐπὶ τοῦ πρώτου μορίου τοῦ μεγέθους γινομένη κίνησις, αὕτη ἐστὶ πρώτη, καὶ ἡ ἐπὶ τοῦ δευτέρου δευτέρα. ὅτι δὲ ἰτὸν τόπον᾿ ἀντὶ τοῦ μεγέθους εἶπεν, ἐδήλωσε καὶ ἐξ ὧν ἐπήγαγεν· ἐπεὶ γὰρ ἐν τῷ μεγέθει ἐστί, φησί, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὅπερ εἶπεν ἄνω ἐν τόπῳ, ἐνταῦθα λέγων <ἐν> τῷ μεγέθει, ἴσον λέγων τῷ ὅτι τὸ πρότερον τὸ ὕστερον ἐν τῷ τόπῳ πρῶτον ὑπάρχει, τουτέστι τῷ μεγέθει. διὰ τί δὲ ἐκ τοῦ μεγέθους φαμὲν τὴν κίνησιν ἔχειν τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, [*](1 εἰ καὶ KM: καὶ εἰ Gt ἡ om. Κ πολὺν] πολλὴν Κ 2 εἰ δὲ (priore loco) KM: καὶ εἰ Gt ἔμπροσθεν c. 10 p. 218 b 15 3 θάττονα KM: ταχεῖαν Gt κίνησιν λέγομεν traicit M 5. 6 ἔλεγεν —χρόνον κινήσεως om. M 5 ἐν om. G 6 ὕπαρ M: ὑπάρχει Κ 7 ὑπάρχειν καὶ τὸν τὸν om. M) χρόνον ἀνάγκη KM: ἀνάγκη ὑπάρχειν καὶ τὸν χρόνον Gt 8 δὴ KM et Arist. codices EH: δὲ δὴ t ὕστερον—ἐστιν om. Κ 10 τῷ om. M 14 εἰς θέσιν G: ἔκθεσιν Κ 15 ἀνταποδέδωκεν Κ 16 altenim τὸ om. G τῆ κινήσει GKM: τῷ μεγέθει t: fort. τοῖς ἐκεῖσε δὲ καὶ ἐπὶ M 17 τὸ (post καὶ et post κατὰ) om. Κ 18 νοεῖν εἴασεν Gt 20 τὸ (post καὶ) om. Gt 21 φησι ταῦτα Gt 22 ἡ ita scriptum ut legas ὡς G 23 δεύτερα t 24 ἐδήλωσεν (om. καὶ) Gt 24. 25 ἐπεὶ—ὕστερον om. G 24 γὰρ KM: δ’ t 25 φησί om. t y τὸ (post καὶ) om. t 26 λέγων (priore loco) GK: λε’ M: λέγει t ἐν addidit t ἶσον λέγω τῶ ὄντι Κ 26. 27 prius τὸ om. M, alterum Κ 28 τὸ ὕστερον καὶ τὸ πρότερον τὴν κίνησιν (om. ἔχειν) M alterum τὸ om. Κ)

οὐχὶ δὲ τὸ ἐναντίον ἐκ τῆς κινήσεως καὶ τῷ μεγέθει ὑπάρχειν; ὅτι γὰρ [*](s 5v) διὰ τὴν κίνησιν ἔχει καὶ τὸ μέγεθος τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, δῆλον ἐντεῦθεν· εἰ γὰρ ἐπὶ τῆς αὐτῆς εὐθείας δύο τινὰ κινοῦνται, τὸ μὲν ἐκ τοῦ ἑτέρου ἄκρου ἀρξάμενον τὸ δὲ ἐκ τοῦ ἐναντίου, οὐ τὸ αὐτὸ πρῶτον ἕξει ἕκαστον τοῦ μεγέθους μόριον, ἀλλ’ ἑκάστῳ τῶν κινουμένων τοῦτό ἐστι πρῶτον τοῦ μεγέθους μόριον, ὅθεν ἤρξατο ποιεῖσθαι τὴν κίνησιν. καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ φύσιν δὲ κινουμένων τοῦτο ἔστιν ἰδεῖν· εἰ γὰρ λίθος μὲν φέροιτο κάτω, πῦρ δὲ ἄνω διὰ τοῦ αὐτοῦ ἀέρος, τὸ τῷ ἑτέρῳ πρῶτον τοῦ ἀέρος μόριον, τοῦτο τῷ λοιπῷ ἐστιν ἔσχατον. ὥστε ἐκ τῆς κινήσεως ὁρίζεται ἑκάστῳ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον. πῶς οὖν φησι πρῶτον εἶναι ἐν τῷ μεγέθει ὁ Ἀριστοτέλης τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον; φημὶ οὖν ὅτι τὸ εἶναι ὅλως τῇ κινήσει διὰ τὸ μέγεθός ἐστιν, ὥστε ἐπειδὴ ἀναιρεθέντος τοῦ μεγέθους ἐξ ἀνάγκης ἀναιρεῖται καὶ ἡ κίνησις, οὐ μέντοι εἰ ἡ κίνησις ἀναιρεθείη, ἀναιρεῖται τὸ μέγεθος, ὥσπερ τὸ εἶναι ἡ κίνησις διὰ τὸ μέγεθος ἔχει, οὕτω δηλονότι καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῇ κινήσει διὰ τὸ μέγεθος τὸ εἶναι ἕξουσιν· ὑπάρχει δὲ αὐτῇ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον· καὶ ταῦτα ἄρα διὰ τὸ μέγεθος ἔχει τὸ εἶναι. διὰ τοῦτο οὖν ἴσως πρῶτον ἐν τῷ μεγέθει εἶναι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον.

[*](p. 219 a 18)

᾿Αλλὰ μὴν καὶ ἐν τῷ χρόνῳ ἐστὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον.

Ἐπειδὴ καὶ ὁ χρόνος, φησί, τῇ κινήσει ἕπεται καὶ ἡ κίνησις τῷ χρόνῳ, εἰκότως ὄντος ἐν τῇ κινήσει τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου, καὶ ἐν τῷ χρόνῳ ἄν εἴη τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον.

[*](p. 219 a 19)

Ἔστι δὲ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὃ μέν ποτε ὂν κίνησίς ἐστι.

Τοῦτο, φησί, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὅπερ θεωρεῖται ἐν τῇ κινήσει καὶ ἐν τῷ χρόνῳ, κατὰ μὲν τὸ ὑποκείμενον τοῦτο γάρ φησι τὸ ὃ μέν ποτε ὄν) οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ κίνησις, κατὰ μέντοι τὸν ὁρισμὸν καὶ τὴν σχέσιν ἕτερα, ὥσπερ ἡ ἀνάβασις καὶ ἡ κατάβασις κατὰ μὲν τὸ ὑποκείμενον κλῖμάξ ἐστι, κατὰ δὲ τὸν λόγον ἕτερα καὶ οὐ κλῖμαξ. οὕτω δὴ [*](2 alteram τὸ om. Κ δεύτερον G 3 τινὰ δύο t κινῶνται Κ 5 ἀλλ’ ἑκά- στου M τῶν] τῶ Κ 7. 8 φέροιτο μὲν M 10 πρότερον KM: πρῶτον Gt καὶ τὸ ὕστερον M 10. 11 ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῷ μεγέθει M 11 τὸ (post καὶ) om. K οὖν om. M ὅτι om. Κ 12 ἐπεὶ t 16. 18 καὶ ταῦτα—ὕστερον om. M 18 εἶναί φησι t: > εἶναι? 19 τῷ om. Aristoteles (praeter cod. I) 19. 20 τὸ πρότερον καὶ τὸ τὸ om. t) ὕστερον Mt: om. Κ 21 κίνησις ἐν τῶ M 23 alteram τὸ om. Gt 24. 25 καὶ—ἐστι om. Κ 24 ὕστερον M: ὕστερον ἐν τῇ κινήσει t, cf. Arist. 27 τῷ] τὸ t alterum τὸ om. M 28 ἢ] ἡ G 29 ὥσπερ καὶ ἡ ἀνάβασις (omissis καὶ ἡ κατάβασις) G 30 ἑτέρα Mt δὴ KM: δὲ Gt)

καὶ τὸ πρότερον ᾗ πρότερον οὐκ ἔστι κίνησις, ἐπεὶ οὐκ ἂν ἦν καὶ ἐν ἑτέροις [*](s 5v) ἃ μὴ ἔστι κίνησις, οἷον ἐν ἀριθμοῖς. εἰ γὰρ καὶ ἄνευ κινήσεως οὐ θεωροῦμεν τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον μεταβαίνοντες γὰρ τῷ λογισμῷ ἀπὸ τοῦδε ἐπὶ τόδε, οὕτω φαμὲν τὸ μὲν εἶναι πρότερον τὸ δὲ ὕστερον· ἐὰν γὰρ μὴ μεταβῶμεν ἀπὸ τοῦδε ἐπὶ τόδε, οὐδὲ προτέρου καὶ ὑστέρου ἔννοιαν ἴσχομεν), ἀλλ’ οὖν ἕτερόν ἐστι κινήσεως τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον· τὸ γὰρ πρότερον καὶ ὕστερον ᾗ κίνησις ἄμφω οὐδὲν διαφέρουσι, δια- φέρουσι δὲ τῷ τὸ μὲν πρότερον εἶναι τὸ δὲ ὕστερον· ἄλλο τι ἄρα ἐστὶ ταῦτα καὶ οὐ κίνησις, ἀλλὰ οἷον πάθος τι τῆς κινήσεως. εἰ δὲ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον μὴ ἐπὶ τῶν μορίων αὐτῶν τῆς κινήσεως λάβωμεν, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν περάτων καὶ τῶν κινημάτων, σαφέστερός ἐστιν ὁ λόγος, ὅτι ἐν ὑποκειμένῳ μέν ἐστιν ἄμφω τῇ κινήσει, ἕτερα δὲ ὄντα αὐτῆς, ὥσπερ καὶ τὰ σημεῖα τῆς γραμμῆς καὶ ἡ ἐπιφάνεια τοῦ σώματος.

[*](p. 219 a 25)

῾Ορίζομεν δὲ τῷ ἄλλο καὶ ἄλλο ὑπολαβεῖν αὐτό, καὶ μεταξὺ αὐτῶν ἕτερον.

Τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ὁρίζοντες, φησί, τὸ ἐν τῇ κινήσει, οὕτως εἰς ἔννοιαν τοῦ χρόνου ἐρχόμεθα. ὄντος γὰρ καὶ ἐν αὐτῷ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου, ὡς εἴρηται, ὅταν τοῦτο ὁρίσωμεν καὶ εἴπωμεν ἄλλο μὲν εἶναι τὸ νῦν ἐν ᾧ ἤρξατο ἡ κίνησις, ἄλλο δὲ ἐν ᾧ πέπαυται, τὸ μεταξὺ τούτων ἕτερον ὂν παρὰ τὰ ἄκρα τοῦτο εἶναί φαμεν τὸν χρόνον, ὥσπερ καὶ τὸ μεταξὺ τῶν κινημάτων, τοῦ τε προτέρου καὶ τῶ ὑστέρου, τοῦτο εἶναί φαμεν κίνησιν· ὥσπερ γὰρ τὸ τοῖς σημείοις ὁριζόμενον γραμμή ἐστι καὶ τὸ τοῖς κινήμασι κίνησις, οὕτω δὴ καὶ τὸ τοῖς νῦν ὁριζόμενον χρόνος ἐστί.

[*](p. 219 a 29)

To γὰρ ὁριζόμενον <τῷ> νῦν χρόνος εἶναι δοκεῖ· ὑποκείσθω.

Ἐπεὶ οὐ σύγκειται ἐκ τῶν νῦν ὁ χρόνος οὐ γὰρ ἔστι δύο νῦν ἐφεξῆς), [*](s 6r) ἀλλ’ ὁρίζεται ὑπ’ αὐτῶν, τῶν μεταξὺ οὐ νῦν ὄντων ἀλλὰ χρόνου, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι τέως τοῦτο ὑποκείσθω, ὅτι πᾶν τῶν δύο νῦν τὸ μεταξὺ [*](1 ἦν καὶ] ἦν G 2 ἐν KM: ἐπ’ Gt 3 alterum τὸ om. Κ 4 εἶναι] ἔστι Κ 5 οὐδὲν M 6 ἴσχωμεν Κ 8 πρότερον εἶναι τὸ δὲ ὕστερον KM: προηγεῖσθαι, τὸ δὲ ἐπιγίνεσθαι Gt ἀλλ’ ἄλλο τι Mt ἄρα G: oin. KMt 10 τὸ om. Gt αὐτῆς Gt λάβομεν Κ: λάβοιμεν t 11 ἐστιν] ἔτι G 12 μέν orn. M 13 ἡ om. Κ. αἱ ἐπιφάνειαι M 14. 15 ὑπολαβεῖν—ἕτερον om. Κ 14 αὐτό Mt et me teste Aristotelis codices EFG: αὐτά Bekkeri Aristoteles 15 μεταξὺ M: μεταξύ τι t Arist. 16 alterum τὸ om. M 17 ἐξερχόμεθα M 18 εἴπομεν Κ 20 ἐστι φαμὲν Κ: φαμὲν εἶναι M 20. 22 τὸν χρόνον—φαμεν om. Κ 21 altenun τοῦ G: om. Ml 21. 22 φαμὲν εἶναι M 22 et 23 ὁρίζωμεν et ὁρίζομεν Κ 23 δὴ KM: om. Gt τοῖς (ante νῦν) KM: τῷ Gt 24. 25 τῷ—ὑποκείσθω om. Κ 24 Arist.: τῶν t: om. M 26 ἐπεὶ οὖν σύγκειται M 27 τῶν (sed τὸ M) μεταξὺ οὐ νῦν ὄντων GKM: τοῦ μεταξὺ οὐ νῦν ὄντος t 28 φασὶν primitus G)

χρόνος ἐστί· δείξει γὰρ τοῦτο ἐν τοῖς ἐφεξῆς λόγοις, ὅτι οὐδὲν μέγεθος [*](s 6r) ἐξ ἀμερῶν σύγκειται, οὔτε γραμμὴ ἐκ σημείων οὔτε κίνησις ἐκ κινη- μάτων οὔτε χρόνος ἐκ τῶν νῦν, ἀλλ’ οὐδὲ ἐξ ἀπλατῶν πλάτος, λέγω δὴ ἐκ γραμμῶν ἐπιφάνειαι, οὔτε ἐξ ἀβαθῶν βάθος, λέγω δὴ ἐξ ἐπιφανειῶν σῶμα.

[*](p. 219 a 31)

Ἢ ὡς τὸ αὐτὸ μὲν προτέρου <δὲ> καὶ ὑστέρου τινός.

Εἴτε, φησί, μὴ δύο τῶν νῦν αἰσθανόμεθα, εἴτε καὶ ἑνὸς μὲν μὴ ἐν ὑστέρῳ δέ τινι καὶ προτέρῳ γινομένου, οὐ δοκοῦμεν χρόνον γεγονέναι· κἄν γὰρ ἓν ᾖ τὸ νῦν, νοήσωμεν δὲ τοῦτο κινούμενον καὶ ποτὲ μὲν ἐν ἄλλῳ τινὶ γινόμενον ποτὲ δὲ ἐν ἄλλῳ, καὶ οὕτω χρόνον ἐννοοῦμεν. ἤτοι οὖν τοῦτό φησι τὸ προτέρου δὲ καὶ ὑστέρου τιν·ός, τουτέστιν ἔν τινι προτέρῳ καὶ ἔν τινι ὑστέρῳ γινόμενον τὸ γὰρ διάστημα τοῦτο, οὗ ἐν ἄλλῳ μέρει τὸ νῦν γίνεται, χρόνος ἐστίν), ἢ ἵνα τὸ αὐτὸ νῦν λάβωμεν ἑστηκὸς μὲν δύο δὲ λόγους ἀναδεδεγμένον, τόν τε τοῦ πέρατος καὶ τὸν τῆς ἀρχῆς, ὥστε πρότερον μέν τινος εἶναι πέρας ὕστερον δὲ ἀρχήν· ταῦτα γάρ, οὗ ἐστι τὸ αὐτὸ νῦν πέρας καὶ ἀρχή, χρόνοι εἰσίν· ἀπλῶς γὰρ πᾶν τὸ ὑπὸ τοῦ νῦν ὁριζόμενον χρόνος ἐστίν. εἴτε οὖν, φησί, δύο τῶν νῦν αἰσθόμεθα, εἴτε ἑνὸς μὲν ἄλλον δὲ καὶ ἄλλον λόγον ἀναδεχομένου μηδὲν γὰρ διαφερέτω, εἴτε ἄλλο καὶ ἄλλο ἐστὶ τῷ ἀριθμῷ τὸ πρότερον νῦν καὶ τὸ ὕστερον, εἴτε τὸ αὐτὸ μέν ἐστι τῷ ἀριθμῷ, ῥυΪσκόμενον δὲ ποτὲ μὲν ἐν ἄλλῳ τινὶ γίνεται ποτὲ δὲ ἐν ἄλλῳ), καθ’ ἕτερον οὖν τούτων ἡ τοῦ χρόνου ἔννοια ἡμῖν γίνεται, ἄν δὲ πάντῃ ἓν τὸ νῦν νομίσωμεν καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ, τότε οὑκ ἴσχομεν ἔννοιαν τοὐ χρόνου, ὥσπερ οὐδὲ οἱ ἐν Σαρδοῖ καθεύδοντες. διὰ τοῦτο δὲ οὐ δοκεῖ χρόνος γεγονέναι, φησί, διότι οὐδὲ κίνησις· οὐδὲ γὰρ παράτασις οὐδεμία, ἐν παρατάσει δὲ πάσα κίνησις.

[*](p. 219b1)

Tοῦτο γάρ ἐστιν ὁ χρόνος, ἀριθμὸς κινήσεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον.

Eἰπὼν τί ἐστιν ὁ χρόνος, ὁρίζεται αὐτόν. ἀριθμὸς δὲ κινήσεως οὐχ ὁ ἀριθμῶν αὐτήν, ἀλλὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον τῆς κινήσεως ἀριθμουμενα, τοῦτο ἐστι χρόνος.

[*](1 ἐν τοῖς ἐφεξῆς κτλ.] Z 1 p. 231 b 18 sqq., cf. 10 p. 241 a 2 sqq. οὐδὲν] οὐδὲ M 2 γραμμὴ ἐκ σημείων σύγκειται addit M) Mt: σημεῖον σημείων Κ) ἐκ γραμμῶν GK 3 ἀπλάτων Κ 4 ἀβαθμῶν βαθμὸς Mt. G προτέρου—τινός om. Κ προτέρου M: μὴ προτέρου δὲ t 7 αἰσθανώμεθα G 8 προτέρου G γεγονέναι] εἶναι M 9 τοῦτο KM: τὸ αὐτὸ Gt 13 λάβωμεν νῦν Gt 15 πρῶτον M εἶναι] ἔστι Κ ἀρχή KM οὗ GKM: ὧν t, at cf. ad p. 677, 15? 16 πᾶν om. Gt 17 αἰσθανό- μεθα Mt 18 ἓν M 19 τὸ (post καὶ) om. M 21. 22 γίνεται ἔννοια ἡμῖν Gt 23 ἔννοιαν τοῦ χρόνου om. M ἐν om. M σάρδοι Κ 24. 25 οὐδὲ ἡ κίνησις Κ 26. 27 ἀριθμὸς—ὕστερον om. Κ 28 αὐτὸν ἀριθμὸν (om. δὲ) κινήσεως M: exciderit ἀριθμὸν κινήσεως ante ἀριθμὸς δὲ 29 ὁ] ὡς M)[*](p. 219 b 2)

οὐκ ἄρα κίνησις ὁ χρόνος, ἀλλ’ ᾗ ἀριθμὸν ἔχει ἡ [*](s 6r) κινησις.

Τὸ ἀλλ’ ᾗ ἀριθμὸν ἔχει ἡ κίνησις τουτέστιν ‘ἀλλ’ ᾗ ἀριθμεῖ. 26 τι ἡ κίνησις᾿· τὸ γὰρ ἠριθμημένον τῆς κινήσεως, τοῦτό ἐστιν ὁ χρόνος, οὐχ ᾗ κίνησίς ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ ἠρίθμηται κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον.

[*](p. 219 b 3)

Σημεῖον δέ· τὸ μὲν γὰρ πλεῖον καὶ ἔλαττον κρίνομεν ἀριθμῷ, κίνησιν δὲ πλείονα καὶ ἐλάττονα χρόνῳ.

Ὅτι ἀριθμὸς κινήσεως ὁ χρόνος, ὁ ἠριθμημένος δηλονότι οὐχ ὁ ἀριθμῶν τοῦτο γὰρ ἐφεξῆς δείξει), κατασκευάζει ἐν τρίτῳ σχήματι τούτῳ τῷ τρόπῳ· πᾶν πλεῖον καὶ ἔλαττον ἀριθμῷ κρίνεται, τὶ πλέον καὶ ἔλαττον χρόνῳ κρίνεται τὴν γὰρ πλείονα καὶ ἐλάττονα κίνησιν χρόνῳ κρίνομεν), τὶς ἄρα ἀριθμὸς ὁ χρόνος.

[*](p. 219 b 5)

Ἐπεὶ δὲ ὁ ἀριθμός ἐστι διχῶς· καὶ γὰρ τὸ ἀριθμούμενον καὶ τὸ ἀριθμητὸν ἀριθμὸν λέγομεν, καὶ ᾧ ἀριθμοῦμεν.

Ἐπειδὴ εἶπεν ἀριθμὸν εἶναι κινήσεως τὸν χρόνον, πολλαχῶς δὲ ὁ ἀριθμός, ἀπαριθμεῖται ποσαχῶς καὶ κατὰ ποῖον σημαινόμενον ὁ χρόνος ἀριθμός ἐστι κινήσεως. εἰπὼν δὲ διχῶς λέγεσθαι τὸν ἀριθμόν, τρία σημαινόμενα δοκεῖ λέγειν, τὸ ἀριθμούμενον καὶ τὸ ἀριθμητὸν καὶ ᾧ ἀριθμοῦμεν. ἀλλά φαμεν ὅτι τὰ πρότερα δύο καθ’ ἑνὸς σημαινομένου τέθεικεν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐπὶ τοῦ ἐνεργείᾳ, τὸ ἀριθμούμενον, τὸ δὲ ἐπὶ τοῦ δυνάμει, τὸ ἀριθμητόν. ἢ ἵνα σαφέστερον δείξῃ τί λέγει τὸ ἀριθμούμενον, ἐπήγαγε τὸ ἀριθμητόν, αὐτὸ τὸ μετρούμενον πρᾶγμα, οἷον τοὺς δέκα ἵππους ἢ δέκα κύνας. διχῶς οὖν τοῦ ἀριθμοῦ λεγομένου, τὸν ὡς ἀριθμούμενον ἀριθμόν φαμεν εἶναι τὸν χρόνον.

Ἄξιον δὲ ἀπορῆσαι, πῶς λέγοντες συνεχῆ εἶναι τὸν χρόνον λέγομεν πάλιν αὐτὸν εἶναι ἀριθμόν· διωρισμένον γὰρ ποσὸν ὁ ἀριθμός, ἀδύνατον δὲ τὸ αὐτὸ συνεχές τε εἶναι καὶ διωρισμένον. φαμὲν οὖν ὅτι, εἰ μὲν ὁ ἀριθμῶν ἀριθμὸς ἦν ὁ χρόνος, ἀδύνατον αὐτὸν εἶναι συνεχῆ, ἐπειδὴ δὲ [*](1. 2 ἀλλ’ ᾖ—κίνησις om. Κ 3 Τὸ—τουτέστιν om. M 4 ἡ om. M 5 καὶ τὸ ὕστερον Κ 6. 7 πλεῖον—χρόνῳ om. Κ 7 πλείονα καὶ ἐλάττονα M: πλείω καὶ ἐλάττω t 8 ὁ (ante ἠριθμημένος) om. Κ 10 τὶ πλέον GKM: τὶ πλεῖον t 12 ὁ om. Gt 13 δὲ ὁ KM: δ’ t, cf. Arist. 13. 14 καὶ γὰρ γὰρ — ἀριθμούμεν om. Κ 17 λελέγεσθαι Κ 18 prius καὶ om. M 19. 20 σημαινόμενα Κ 20 τέθηκεν Kt 21 ἡ om. M 22 αὐτὸ] ἀλλὰ M ἀριθμούμενον πρᾶγμα M 23 ἡ KM: ἢ G: τοὺς t λέγομεν Κ τὸν] τὸ libri 24 φαμεν] μὲν φασὶν 25 K post αὐτὸν iterat συνεχῆ incipiente nova pagina M 27 δὲ τὸ αὐτὸ] γὰρ ἦν αὐτὸν Al συνέχεται καὶ διορισμένον Κ 28 ἀριθμὸς δὲ ἦν M αὐτὸν εἶναι συνεχῆ Gt: αὐτὸν συνεχῆ εἶναι M: ἦν αὐτὸ συνεχῆ Κ ἐπεὶ δὲ Gt)

οὐχ ὁ ἀριθμῶν ἐστιν ἀλλ’ ὁ ἀριθμούμενος, οὐδὲν κωλύει κατ’ ἄλλο μὲν [*](s 6r) νήσεως μέτρον, ταύτῃ συνεχής ἐστιν, ᾗ δὲ ἔχει τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ταύτῃ ἀριθμός. οὐκ ἀδύνατον δὲ οὐδὲ ἀσύνηθες καὶ ἐπὶ τῶν συνεχῶν λέγειν τὸν ἀριθμόν· φαμὲν γὰρ τὸ ξύλον δέκα πήχεις ἔχειν καὶ τὴν ὁδὸν δέκα σταδίους, καίτοι συνεχῆ ταῦτα, ἀλλὰ τῷ δυνάμει ὑφ’ ἡμῶν κατὰ μόρια διαιρεῖσθαι, ταύτῃ καὶ ἀριθμόν τινα αὐτῶν κατηγοροῦμεν. ὥστε φύσει μὲν ἐπὶ τούτων τὸ συνεχὲς κατηγορεῖται θέσει δὲ καὶ ἐκ τῆς ἡμε- τέρας ἐπινοίας ὁ ἀριθμός.

Πάλιν δὲ ἀπορίας ἄξιον πῶς φησι τὸν χρόνον ἀριθμὸν εἶναι οὐχ ὡς μετροῦντα, ἀλλ’ ὡς μετρούμενον, καίτοι τὴν κίνησιν οὐδὲν ἕτερον ἢ ὁ χρόνος μετρεῖ· μέτρον γοῦν κινήσεως φησιν εἶναι τὸν χρόνον. λέγω οὖν καὶ πρὸς τοῦτο, ὅτι εἰ καὶ μετρεῖν λέγεται ὁ χρόνος τὴν κίνησιν, ἀλλ’ οὖν καὶ μετρεῖσθαι αὐτὸς ὑπὸ τῆς ψυχῆς, καὶ πρώτως μὲν μετρεῖσθαι, τῷ μετρεῖσθαι δὲ καὶ αὐτὸς μετρεῖν, τὸν μόνως δὲ μετροῦντα ἀριθμὸν μηδαμῶς [*](s 6v) δὲ μετρούμενον, τοῦτον ἀνάγκη μόνως εἶναι διωρισμένον, μηδαμῶς δὲ συνεχῆ· ὥστε κἂν μετρεῖν τὴν κίνησιν λέγηται ὁ χρόνος, οὐδέν γε ἐκ τούτου ἄτοπον ἕψεται τῷ λόγῳ. ἄλλως τε οὕτω λέγεται μετρεῖν τὸν χρόνον, ὥσπερ ἄν εἰ δύο ξύλων ἴσων παρακειμένων ἀλλήλοις τοῦ ἑνὸς μετρηθέντος λέγοι τις ὅτι τὸ μετρηθὲν καὶ αὐτὸ ἐμέτρησε τὸπαρακείμενον· ὅσον γὰρ τοῦτο, τοσοῦτον κἀκεῖνο. ταύτῃ οὖν καὶ τὸν χρόνον φαμὲν μετρεῖν τὴν κίνησιν, διότι σύνεισιν ἀλλήλοις καὶ συμπαρατείνονται· ὅσον οὖν ἄν εἴη τὸ ἕτερον, ἀνάγκη καὶ τὸ λοιπὸν εἶναι.

[*](p. 219 b 9)

Καὶ ὥσπερ ἡ κίνησις ἀεὶ ἄλλη <καὶ ἄλλη>, καὶ ὁ χρόνος.

Ὅτι κινήσεως ἐστι μόνης ἀριθμὸς ὁ χρόνος καὶ οὐδενὸς ἄλλου, δείκνυσι καὶ διὰ τούτου. ὥσπερ γὰρ ἀεὶ ἄλλη καὶ ἄλλη ἐστὶ κίνησις, φησίν, οὕτω καὶ ὁ χρόνος ἀριθμὸς ὢν ταύτης ἀεὶ ἄλλος ἐστὶ καὶ ἄλλος, τῶν μέντοι ἄλλων πάντων ἀεὶ τῶν αὐτῶν ὄντων καὶ ὁ ἀριθμὸς ἀεὶ ὁ αὐτός ἐστιν· ὥστε εἰ ὁ χρόνος ἀεὶ ἄλλος ἐστὶ καὶ ἄλλος, ἔστι δὲ παρατάσεως τινος ὁ χρόνος ἀριθμός, μόνης ἄν εἴη κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος.

[*](p. 219 b 10)

᾿Ο δὲ ἅμα πᾶς χρόνος ὁ αὐτός· τὸ γὰρ νῦν τὸ αὐτὸ ὅ ποτε ἦν, τὸ δὲ εἶναι αὐτῷ ἕτερον.

Αμα πᾶς ὁ πανταχοῦ λαμβανόμενος χρόνος, οὗτος εἷς ἐστι καὶ ὁ [*](2 συνεχοῦς Gt: συνε M: συνεχῶς Κ 6 ὑμῶν Κ 7 διηρῆσθαι Gt 10 δὲ om. Gt 14 τῳ] τὸ et mox δὲ καὶ αὐτὸς δὲ Κ 15 μόνον M 15. 16 ἀριθμὸν post μετρούμενον traicit t H) διορισμένον Κ δὲ (ante συνεχῆ) oiu. t IT λέγεται Κ 18 οὔτε M 19 ὥπερ t 20 prius τὸ 0111. Κ 21 ὅσον] ὃ M 22 οὖν] γὰρ M 24 ἀεὶ—χρόνος ora. Κ καὶ ἄλλη t: om. M et. Arist. codd. GI, at of. v. 21) 27. 29 τῶν μέντοι—καὶ ἄλλος om. Κ 28. 29 ὁ ter om. M τινος] τις M 31 δὲ KM: δ’ t 31. 32 τὸ γὰρ—ἕτερον oni. Κ 32 ὅ ποτε et δὲ M: ὅ ποτ’ ct δ’ t αὐτῷ (cf. p. 726, 16) αὐτοῦ M)

αὐτός· πάσης γὰρ κινήσεως τὸ πρότερον μετρεῖ καὶ τὸ ὕστερον οὐ μέντοι [*](s 6v) ὡς ἀλλοιώσεως ἢ ὡς αὐξήσεως), τὸ δὲ πρότερον καὶ ὕστερον τῶν ἅμα γι- νομένων κινήσεων τὸ αὐτό, ὥστε καὶ ὁ χρόνος ὁ αὐτός. τοῦτο μέντοι οὐκέτι καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως ἁρμόζει λέγειν· οὐ γὰρ ἅμα αἱ κινήσεις αἱ αὐταί, ἀλλ’ αἱ μὲν οὐ μόνον τῷ ἀριθμῷ ἕτεραι ἀλλὰ καὶ τῷ εἴδει, αἱ δὲ εἰ καὶ τῷ εἴδει αἱ αὐταί, οἷον αἱ πλείους φοραί, ἀλλ’ οὖν γε τῷ ἀριθμῷ οὐχ αἱ αὐταί. ὁ μέντοι χρόνος εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὁ πανταχοῦ τῷ ἀριθμῷ· ὥστε καὶ ταύτῃ δῆλον ὅτι οὐ κίνησις ὁ χρόνος, ἀλλ’ ἀριθμὸς κινήσεως. ὅτι δὲ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος ὁ πανταχοῦ, κατασκευάζει ἐκ τοῦ νῦν. τὸ γὰρ νῦν, φησί, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἕν ἐστι πανταχοῦ, τῷ μέντοι λόγῳ διαφέρει ἄλλως γὰρ λαμβάνεται ὡς πρότερον λαμβανόμενον, καὶ ἄλλως ὡς ὕστερον, ὡς μέντοι πρότερον ἕν ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ πανταχοῦ, ὁμοίως δὲ καὶ ὡς ὕστερον), εἰ τοίνυν τὸ νῦν ἐστι τὸ γεννητικὸν τοῦ χρόνου, τοῦτο δὲ ἕν ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ πανταχοῦ, δῆλον ὅτι καὶ ὁ χρόνος ἅμα πανταχοῦ εἷς ἄν εἴη καὶ τῇ φύσει καὶ τῷ ἀριθμῷ.

[*](p. 219 b 12)

Τὸ δὲ νῦν ἔστι μὲν ὡς τὸ αὐτό, ἔστι δὲ ὡς οὐ τὸ αὐτό.

ἐπειδὴ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἠπόρει περὶ τοὐ νῦν, πότερον τὸ αὐτό ἐστι τὸ πρότερον τῷ ὑστέρῳ ἢ ἕτερον, εἶτα ἐδείκνυεν ἑκάτερον ἄτοπον εἴτε γὰρ τὸ αὐτὸ εἴη, ὁμόχρονα εἶναι πάντα ἀνάγκη, εἴτε μὴ εἴη τὸ αὐτό, ἐπειδὴ μὴ πέφυκε τὸ πρότερον μένειν του υστερου επιγενομενου, ἀνάγκη δήπου ἐφθάρθαι, καὶ ἤτοι ἐν ἑαυτῷ ἢ ἐν ἄλλῳ νῦν, ἑκάτερον δὲ ἀδύνατον), ἐπειδὴ τοῦτο μάλιστα τοῦ παραλογισμοῦ αἴτιον ἦν, τὸ ἀτελὲς τῆς διαιρέσεως, διὰ τοῦτο τὸ λεῖπον τῆς διαιρέσεως ἐνταῦθα ἐκτίθεται· τὸ γὰρ πρότερον νύν τῷ ὕστερον οὔτε ἀπλῶς τὸ αὐτό ἐστιν οὔτε ἀπλῶς ἕτερον ἀλλὰ πῇ μὲν τὸ αὐτό ἐστι πῇ δὲ οὐ τὸ αὐτό. τοῦτο δὲ ἐκεῖ μὲν παραιτεῖται δι’ ἐπίκρυψιν τοῦ παραλογισμοῦ, ἐνταῦθα δὲ αὐτὸ τίθησιν, ἵνα ἐκείνην ἐπιλύσηται τὴν ἀπορίαν, ὅτι ἔστι τῇ μὲν οὐσίᾳ τὸ αὐτὸ τὸ πρότερον νῦν τῷ ὕστερον, τῇ δὲ σχέσει οὐ τὸ αὐτό· ἄλλο γὰρ αὐτῷ ἐστι τὸ προτέρῳ εἶναι καὶ ἄλλο τὸ ὑστέρῳ, ὥσπερ, φησί, καὶ οἱ σοφισταί φασιν ἄλλον εἶναι Κορίσκον ἐν Λυκείῳ καὶ ἄλλον ἐν ἀγορᾷ, ταύτῃ γε ἀληθῶς [*](1 πρῶτον Κ 2 alteram ὡς om. Gt καὶ τὸ ὕστερον t 4 καὶ οὐκέτι καὶ M οὐδὲ γὰρ M 6 εἰ καὶ om. M φοραὶ Κ: σφαῖραι GM, unde οἷον ἃς αἱ πλείους σφαῖραι κινοῦνται coniecerat t 7 οὐχ ἑαυταί G ὁ extremum om. t lo τὸ (ante γεννητικὸν) om. Gt 14 ἕν oin. Gt 16 τῶ αὐτό priore loco M ἔστι δὲ—αὐτό om. Κ δὲ M: δ’ t 17 πότερον ἓν καὶ τὸ αὐτό Gt 18 ἐστι Gt: εἶναι KM 19 prius τὸ om. M 20 μὴ om. G ἐπιγενομένου M: ἐπειγομένου Κ: ἐπιγινομένου G: ἐπιγιγνομένου t 21 δήπουθεν t νῦν om. M 22 αἴτιον ἦν τοῦ παραλογισμοῦ M 24 τῴ] τὸ Κ 2.) ἐστι om. Gt 26 παραιτεῖται KM: παρεῖται Gt 28. 29 τῶ προτέρω Κ 29 ὥσπερ t οἱ σοφισταὶ φαμὲν M: ὅσοι φασὶν Κ 30 ἐστι κορίσκον ἐν λυκίῳ K ἄλλον ἐν ἄλλω ἐν ἀγορᾶ G ἀληθῆ Κ)

λέγοντες· οὐ γὰρ ταὐτόν ἐστι τῷ αὐτῷ ἐνταῦθα εἶναι ἢ ἐκεῖ. καὶ τὸ [*](s 6v) νῦν οὗν εἴτε καὶ τῷ ἀριθμῷ ἓν καὶ ταὐτὸν εἶναί τις θείη καὶ τῇ τούτου ῥύσει γεννᾶσθαι τὸν χρόνον, οὐ συμβήσεται τὰ πρὶν γενόμενα τοῖς νῦν γενομένοις τὰ αὐτὰ εἶναι· εἰ γὰρ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτως ἔχοντι, ἐπεὶ οὐδὲ τὰ αὐτά ἐστιν ἢ ἅμα τὰ ἐν Κορίσκῳ γενόμενα ἐν Λυκείῳ τε ὄντι καὶ ἐν ἀγορᾷ, οἷον εἰ ἐνταῦθα μὲν ἐθερμαίνετο ἐκεῖ δὲ ἐψύχετο, ἤ τι τοιοῦτον. εἴτε οὖν ἓν καὶ ταὐτὸν ὑποκέοιτο τὸ νῦν κατὰ ἀριθμόν, οὐδὲν τῶν εἰρημένων ἀτόπων συμβήσεται, ἐπεὶ μὴ καὶ κατὰ σχέσιν τὸ αὐτὸ ὑπόκειται, εἴτε καὶ οὐσίας μὲν εἴη τῆς αὐτῆς τὸ πρότερον τῷ ὕστερον μὴ εἴη δὲ τῷ ἀριθμῷ τὸ αὐτό, ὅπερ ἐστὶ καὶ μᾶλλον ἀληθές, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲν τούτων συμβήσεται. πῶς δὲ ἔχει πρὸς τὸ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι τὸ νῦν, ἐν τοῖς ἑξῆς βιβλίοις διδάξει, ὅτι καὶ αὐτὸ καὶ ἕτερα πλεῖστα ἀχρόνως ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσί, μήτε διὰ γενέσεως εἰς τὸ εἶναι παραγόμενα μήτε διὰ φθορᾶς εἰς τὸ μὴ εἶναι.

Τὸ δὲ νῦν ἔστι μὲν ὡς τὸ αὐτό, ἔστι δὲ ὡς <οὐ> τὸ εἰπὼν “τὸ γὰρ νῦν τὸ αὐτὸ ὅ ποτε ἦν, τὸ δὲ εἶναι αὐτῷ ἕτερον᾿᾿, ἐξ ὅπερ εἶπον, τὴν εἰρημένην ἀπορίαν ἐπιλύεται, πῶς ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ καὶ οὐ τὸ αὐτὸ νῦν διδάσκει. καθὸ μὲν γάρ, φησίν, ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ λαμβάνεται, βάνεται, ταύτῃ ἕτερόν ἐστι καὶ ἕτερον τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον· λαμβάνεται δὲ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ μορίῳ τῆς κινήσεως, κατὰ τοῦτο δὲ ἦν αὐτῷ, φησί, καὶ τὸ νῦν εἶναι ἀμερὲς γὰρ τὸ νῦν, ἀμερὲς δὲ ὂν ἅμα ἐν πλείοσιν εἶναι οὐ δύναται, ἀλλ’ ὅτε ἐν τούτῳ ἐστίν, ἐν ἐκείνῳ οὐκ ἔστιν), ὥστε καλῶς εἴρηται ὅτι τῷ ἀεὶ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ λαμβάνεσθαι, ταύτῃ καὶ τὸ εἶναι νῦν ἔχει οὐ γὰρ | ἔστιν εἰπεῖν ἅμ ἐν τούτῳ καὶ τούτῳ), [*](s 7r) ταύτῃ δὲ καὶ ἕτερόν ἐστι τὸ πρότερον τοῦ ὕστερον· ἄλλο γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ ἐν τῷδε εἶναι, καὶ ἄλλο τὸ ἐν τῷδε. ταύτῃ μὲν οὖν ἕτερον τὸ πρό· τερον νῦν τοῦ ὑστέρου. ὃ δέ ποτε ὄν ἐστι, φησί, τὸ αὐτό, τουτέστι κατὰ τὸ ὑποκείμενον. εἶτα τοῦτο κατασκευάσαι βουλόμενος ἐπήγαγεν ἀκολουθεῖ γάρ. ὥσπερ ἐλέχθη, τῷ μὲν μεγέθει ἡ κίνησις, ταύτῃ δὲ ὁ χρόνος, ὡς φαμέν· ὁμοίως δὲ καὶ τῇ στιγμῇ τὸ φερόμενον ᾧ τὴν κίνησιν γνωρίζομεν, καὶ τὸ πρότερον ἐν αὐτῇ καὶ τὸ ὕστε ρον. εἶπε γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖν τῷ μὲν μεγέθει τὴν κίνησιν, [*](1 τῶ αὐτῶ K: τὸ αὐτῶ G: τὸ αὐτὸν M: τὸ αὐτὸ t καὶ εἶναι G 2 εἴτε GKM: εἴ γε t 5 οὐδὲ GKM: οὐ t prius ἐν deleverim γινόμενα Gt 6 λυκίῳ Κ 7 ὑποκέοι Κ 8 καὶ oin. Mt 10 μὴ εἴη] μὴ ἡ G 11 et 12 τῶ G 12 ἐν τοῖς ἑξῆς κτλ.] cf. Z 3 15 To δὲ—οὐ τὸ αὐτό om. G: ἔστι δὲ—οὐ τὸ αὐτό om. Kt οὐ addidi: om. M 16 τὸ γὰρ GK: γὰρ τὸ Mt ὁπότε G: ὃ ποτὲ Κ τὸ δὲ KM: τὸ δ’ G: τόδ’ t αὐτῷ] ἐν τῶ M 21 αὐτό M φησί] cf. p. 219 b 14 23 τῷ Mt: τὸ G: τὸ Κ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο t 24 νῦν om. t 25 τοῦ t: τῶ GM: τὸ Κ 26 τῶ ἐν priore loco Κ, altero loco primitus M et t ἕτερον] ὕστερον G 27 τοῦ t: τῶ GKM ὑστέρω G: ἑτέρω Κ ὃ δέ ποτε GKt: ἧ δὲ ὅ ποτε M, cf. Arist. ἐστι] ἐστι τὸ νῦν Arist. libri, sed τὸ νῦν ἐστι Simplic. p. 722,19 28. 31 ἀκολουθεῖ—ὕστερον om. G 29 ἐλέγχω Κ 29. 31 τῷ— ὕστερον om. Κ 30 φαμέν M: ἔφαμεν t καὶ ὁμοίως δὴ τῆ Arist. 32 ἔμπροσθεν p. 219 a 15 sqq. cf. Philop. p. 719, 23)

ταύτῃ δὲ τὸν χρόνον· τῷ γὰρ εἶναι ἐν τῷ μεγέθει τὸ πρότερον καὶ τὸ [*](s 7r) ὕστερον καὶ προσέτι τὸ συνεχές, ταύτῃ καὶ ἐν τῇ κινήσει τὸ πρότερον ἦν καὶ ὕστερον καὶ ἡ συνέχεια, διὰ δὲ τὴν κίνησιν καὶ ἐν τῷ χρόνῳ, πλὴν ὅτι ἐν μὲν τῷ μεγέθει ῾῾θέσει᾿᾿ ἦν τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, διότι τὴν ἀρχὴν ἀφ’ ὁτουδήποτε μορίου ποιήσασθαι δυνατόν, ἐπὶ δὲ τῆς κινήσεως καὶ τοῦ χρόνου οὐκέτι· οὐ γὰρ οἷόν τε ἐν τούτοις τὸ πρότερον ὕστερον γενέσθαι, οὐδ’ ἔμπαλιν τὸ ὕστερον πρότερον. ὥσπερ οὖν, φησί, ταῦτα ἕπονται ἀλλήλοις, οὕτως καὶ τὰ οἱονεὶ γεννητικὰ τούτων καὶ ποιητικά. τοῦτο δὲ ἐδήλωσεν εἰπὼν ὁμοίως δὲ καὶ τῇ στιγμῇ τὸ φερόμενον, ᾧ τὴν κίνησιν γνωρίζομεν. ἔστι γὰρ τοῦ μὲν μεγέθους ἡ στιγμὴ ποιητική (ῥυϊσκόμενον γὰρ τὸ σημεῖον γεννᾷ τὴν γραμμήν, πρῶτον δὲ μέγεθος γραμμή), τῆς δὲ κινήσεως ποιητικὸν τὸ φερόμενον· τοῦ γὰρ γενέσθαι τὴν ἀπὸ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας κίνησιν αἴτιον τὸ φερόμενον, εἴτε ἄνθρωπος εἴη εἴτε ὁτιδήποτε, καὶ τοῦ γενέσθαι τὴν ἀπὸ Κριοῦ ἐπὶ Ταῦρον κίνησιν αἴτιος τυχὸν ὁ ἥλιος ὁ ταύτην κινηθεὶς ἢ ἕτερός τις τῶν ἀστέρων. τούτῳ καὶ γνωρίζεται ἡ κίνησις· καθ’ αὑτὴν γὰρ ἀγνώριστος ὑπάρχουσα τῷ κινουμένῳ γνωρίζεται. τὸ γὰρ γεγενῆσθαι τὴν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ τοῦ οὐρανοῦ κίνησιν καὶ περιφορὰν οὐκ ἄλλῳ τινὶ γνωρίζομεν ἢ αὐτῷ τῷ οὐρανῷ· τῷ γὰρ τὸ αὐτὸ αὐτοῦ μόριον δὶς ἐν τῷ αὐτῷ μορίῳ τοῦ ορίζοντος ἰδεῖν γενόμενον, οὕτω τοσήνδε γεγενῆσθαι κίνησιν γνωρίζομεν. καὶ τὸ νῦν δὲ τοῦ χρόνου ποιητικὸν αἴτιον· ἡ γὰρ τούτου ῥύσις γεννᾷ τὸν χρόνον. εἰ τοίνυν ὡς τὸ σημεῖον πρὸς τὸ μέγεθος ἔχει καὶ τὸ κινούμενον πρὸς τὴν κίνησιν, οὕτω καὶ τὸ νῦν πρὸς τὸν χρόνον, τὸ δὲ σημεῖον ἓν ὂν καὶ τὸ αὐτὸ γεννᾷ τὸ μέγεθος οὐ γὰρ παραθέσει πλειόνων στιγμῶν γεννᾶται ἡ γραμμή, ἀλλὰ μιᾶς ῥύσει), ἔτι δὲ καὶ τὸ κινούμενον ἓν ὂν γεννᾷ τὴν κίνησιν, ἀκόλουθον δήπου καὶ τὸ νῦν ἓν ὂν γεννᾶν τὸν χρόνον. οὐ γὰρ ἐκ πολλῶν νῦν παρακειμένων ἀλλήλοις γεννᾶται ὁ χρόνος· οὐ γὰρ σύγκειται ἐκ τῶν νῦν, ἀλλ’ ἑνὸς ῥύσει· τῷ γὰρ τὸ αὐτὸ νῦν πρότερον καὶ ὕστερον λαμβάνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει ὁ χρόνος. ὥσπερ οὖν τὸ κινούμενον ὃ μέν ποτε ὂν τὸ αὐτό ἐστιν ἢ γὰρ λίθος ἐστὶν ἢ ἄνθρωπος ἢ ἀστὴρ ἢ ἕτερόν τι), τῷ δὲ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ λαμβάνεσθαι, ταύτῃ ἕτερον ὡς γὰρ εἶπον, ἄλλο ἐστὶ Σωκράτει τὸ ἐν οἴκῳ εἶναι καὶ ἄλλο τὸ ἐν ἀγορᾶ), οὕτω δὴ καὶ τὸ νῦν τῷ μὲν ὑποκειμένῳ καὶ τῇ οὐσία τὸ αὐτὸ τὸ πρότε- [*](1 τῷ (ante γὰρ) t: τὸ G: τὸ KM 2 post ταύτῃ distinguit t 3 τὸ ὕστερον M 4 τὸ (post καὶ) om. G 5 δυνατὸν ἦν Gt 6 οὐκ ἔστι· καὶ γὰρ οἶόν τε Jl πρότερον ὕστερον] πρότερον καὶ τὸ ὕστερον M 8 οὕτω t τὰ KM: οἱ τὰ Gt γενητικὰ Κ 9 καὶ Gt: om. KM, at cf. p. 726,30. 728,18 10 μὲν om. Gt ποιητικόν Κ 11 ἡ] καὶ M 12 γὰρ om. G 13 ἀπ’ t 13. 14 τὸ φερόμενον—αἴτιος om. M 14 αἴτιος K: αἴτι G: αἴτιον t 17 τὸ γὰρ t: τῶ γὰρ GKM 17. 18 κίνησιν τοῦ οὐρανοῦ M 19 τῶ γὰρ Gt: τὸ γὰρ KM τῷ μορίῳ τῷ αὐτῷ Gt 20 οὕτω] οὐ τῶ G 21 καὶ αἴτιον M 24 ἓν καὶ τὸ αὑτὸ ὃν M 25 ἡ om. Gt 26 γεννᾶν Kt: γεννᾶ GM 27 παρακειμένων νῦν Gt ἀλλ’ ὅλοις M 28 ῥυήσει· τὸ γὰρ Κ 32 σωκράτη τῶ ἐν Κ 33 τῷ] τὸ Κ τὸ αὐτό ἐστι Gt 33 p. 728,1 τὸ πρότερον τῶ ὑστέρω KM; τῷ πρότερον τὸ ὕστερον Gt) ρον τῷ ὑστέρῳ, τῷ δὲ πρότερον ἢ ὕστερον εἶναι, ταύτῃ δὴ τῷ λόγῳ [*](s 7r) ἕτερον. παραδείγματος δὲ χάριν καὶ σαφηνείας. ἵνα δείξῃ πῶς τὸ αὐτὸ λέγομεν κατὰ τὸ ὑποκείμενον, διάφορον δὲ κατὰ τὸν λόγον, ἐμνημόνευσε τοῦ ὑπὸ τῶν σοφιστῶν λεγομένου. λαμβάνοντες γὰρ ἐκεῖνοι τὸ ἕτερον εἶναι τῷ Κορίσκῳ τὸ ἐν Λυκείῳ εἶναι καὶ ἕτερον τὸ ἐν ἀγορᾷ, τὴν κατὰ συμ- βεβηκὸς ταύτην καὶ κατὰ τὸν λόγον διαφορὰν ἐπὶ τὸ ὑποκείμενον μετέφερον· εἰ γὰρ ἄλλο, φασίν, ἐστὶ τῷ Κορίσκῳ τὸ ἐν Λυκείῳ εἶναι καὶ ἄλλο τὸ ἐν ἀγορᾷ, ὁ ἄρα Κορίσκος αὐτὸς ἑαυτοῦ ἕτερός ἐστιν. ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη, εἰ κατὰ τὸν λόγον ἕτερόν τι εἴη καὶ κατὰ συμβεβηκός, ἤδη καὶ κατὰ τὸ ὑποκείμενον ἕτερον εἶναι, ἐπεὶ καὶ ἡ κλῖμαξ μία καὶ ἡ αὐτὴ τῷ λόγῳ ἑτέρα οὖσα καὶ ἑτέρα· ἄλλο γάρ ἐστιν αὐτῇ τὸ ἀναβάσει εἶναι καὶ ἄλλο τὸ καταβάσει. οὕτως οὖν καὶ τὸ νῦν καὶ ταὐτὸν καὶ ἕτερον, τῷ λόγῳ μὲν ἕτερον πρότερόν τε λαμβανόμενον καὶ ὕστερον, τῷ ὑποκειμένῳ οε τὸ αὐτὸ.

[*](p. 219 b 22)

τῷ δὲ φερομένῳ ἀκολουθεῖ τὸ νῦν, ὥσπερ ὁ χρόνος τῇ κινήσει.

εἰπὼν ὅτι ἀκολουθεῖ ῾῾τῷ μὲν μεγέθει ἡ κίνησις, ταύτῃ δὲ ὁ χρόνος, ὁμοίως δὲ καὶ τῇ στιγμῇ τὸ φερόμενον,’’ εἶτα μεταξὺ τὸν τῶν σοφιστῶν ἐμβαλὼν λόγον, ἐπάγει ἐν τούτοις τὸ λεῖπον, ὅτι καὶ τῷ φερομένῳ ἀκολουθεῖ τὸ νῦν· τῷ γὰρ τὸ φερόμενον λαμβάνεσθαι ἐν προτέρῳ καὶ ὑστέρῳ τινὶ καὶ ἀριθμεῖσθαι τὰς μεταβάσεις αὐτοῦ, ταύτῃ τὸ νῦν τὴν ὑπόστασιν ἔχει. ὅτι δὲ ἀκολουθεῖ τὸ νῦν τῶ φερομένῳ, ἐδήλωσεν εἰπὼν τῷ γὰρ φερομένῳ γνωρίζομεν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν κινήσει. ὡς γὰρ πᾶς ὁ χρόνος τῇ κινήσει πάσῃ παρακολουθεῖ καὶ συνεκτείνεται, οὕτω καὶ τὸ νῦν τῷ φερομένῳ· ἀνάλογον γὰρ ὡς τὸ φερόμενον πρὸς τὴν κίνησιν, οὕτω καὶ τὸ νῦν πρὸς τὸν χρόνον, ὥστε καὶ ἐναλλὰξ ὡς ἡ κίνησις πρὸς τὸν χρόνον, οὕτω καὶ τὸ φερόμενον πρὸς τὸ νῦν. εἰ οὖν τὸ φερόμενον ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ὁτιποτέ ἐστιν, εἴτε στιγμὴ εἴτε λίθος εἴτε ὁτιδήποτε, διαφέρει δὲ κατὰ τὸν λόγον τῷ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ γίνεσθαι, τοιοῦτον ἄν εἴη πάντως καὶ τὸ νῦν.

[*](p. 219 b 25)

Ἧι δὲ ἀριθμητὸν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον, τὸ νῦν ἐστιν.

Εἰπὼν ἰτῶ γὰρ φερομένῳ γνωρίζομεν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν [*](1 τῷ δὲ Gt: τὸ δὲ KM δὴ] δὲ libri 2 παραδείγματα Κ 4 τῶ ἕτερον G 5 ἐν λικία Κ 6. 7 διαφέρον M 7. 8 φασὶ τὸ κορίσκον εἶναι ἐν λυκείῳ καὶ ἄλλο ἐν ἀγορᾶ M 7 τὸ τῷ t) ἐν λυκείῳ Gt: ora. Κ 10 κατὰ om. Gt εἶναι] ἐστι Κ 10. 11 οὖσα post ἡ αὐτὴ traicit M 11 αὐτὴ Κ 12 καὶ (post ταὐτὸν) om. G 13 τὸ ὑποκείμενον Κ 15 τὸ δὲ Κ 15. 16 ἀκολουθεῖ—κινήσει om. Κ 18 τὸν om. Κ 19 λεῖπόν Κ 21 τὴν om. Κ 22 ὅτι Gt: ὃ KM νῦν ἐν τῶ G 24 συνεπεκτείνεται M 27 οὖν καὶ τὸ G 29 δὲ γὰρ Mt τῷ] τὸ t φαίνεσθαι Κ 31 δὲ KM: δ’ t καὶ τὸ ὕστερον corr. M 32 τῶ γὰρ M: τὸ γὰρ Κ: τῶ G: ὅτι τῷ t καὶ τὸ ὕστερον M)

κινήσει,᾿᾿ προσέθηκεν ᾗ δὲ ἀριθμητὸν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον, τὸ [*](s 7r) νῦν ἐστι, συνάγων καὶ διὰ τούτων ὅτι τῷ φερομένῳ τὸ νῦν ἀκολουθεῖ· εἰ γὰρ τῷ μὲν φερομένῳ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἕπεται τὸ ἐν κινήσει, τὸ δὲ πρότερον καὶ ὕστερον τὸ ἐν κινήσει | τὸ νῦν ἐστι (καθὸ γὰρ ἀριθμητόν [*](s 7v) ἐστι τὸ πρότερον κα τὸ ὕστερον τὸ ἐν κινήσει, τὸ νῦν ἐστι), τῷ φερομένῳ ἀν’ τὸ νυν ἕποιτο.

[*](p. 219 b 26)

ᾖστε καὶ ἐν τούτοις, ὃ μέν ποτε ὂν νῦν ἐστι, τὸ αὐτό τὸ πρότερον γὰρ ἢ ὕστερόν ἐστι τὸ ἐν κινήσει), τὸ δὲ εἶναι ἕτε- ρον· <ᾖ> ἀριθμητόν γὰρ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, τὸ νῦν ὲστιν.

οὕτω λοιπὸν τὸ προκείμενον συνάγει, λέγω δὴ ὅτι τὸ νῦν τῷ μὲν ὑποκειμένω τὸ αὐτό ἐστι, τῶ δὲ λόγω ἄλλο καὶ ἄλλο. τὸ γὰρ ὥστε καὶ ἐν τούτοις ἀντὶ τοῦ ἐν τοῖς νῦν· ὥσπερ γὰρ καὶ τὸ σημεῖον τὸ γεννητικὸν νητικὸν τῆς γραμμῆς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ τῷ ὑποκειμένῳ, καὶ τὸ φερόμενον τὸ γεννητικὸν τῆς κινήσεως, οὕτω δὲ καὶ τὸ νῦν τὸ τοῦ χρόνου γεννητικόν. ὃ μέν ποτε ὂν νῦν ἐστι, τουτέστιν ὁτιδήποτε κατὰ τὸ ὑποκείμενον ὑπάρχει χει τε καὶ ἔστι νῦν, ἕν ἐστι καὶ τὸ αὐτό. εἶτα καὶ τί ἐστιν ἐπάγει· τὸ πρότερον γάρ, φησίν, ἢ ὕστερον τὸ ἐν κινήσει· ταὐτὸν γὰρ τὸ ἐν κινήσει πρότερον καὶ ὕστερον κατὰ τὸ ὑποκείμενον, ἐπεὶ καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως τὸ φερόμενον. τὸ δὲ εἶναι ἕτερον, ·τουτέστι κατὰ τὸν λόγον· τὸ γὰρ ἐν τῇ κινήσει πρότερον καὶ ὕστερον, μὴ ὡς ἀριθμούμενον λαμβανόμενον μηδὲ ὡς πρότερον καὶ ὕστερον, τὸ ὑποκείμενόν ἐστι τοῖς νῦν, τοῦτο δὲ αὐτὸ ὅταν ὡς πρότερον καὶ ὕστερον ληφθῇ καὶ ὡς κατὰ διαφορὰν φορὰν τῆς κινήσεως γινόμενον, τότε δὴ ἄλλο καὶ ἄλλο ἐστὶ κατὰ τὸν λόγον· ἄλλο γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ προτέρῳ εἶναι καὶ ἄλλο τὸ ὑστέρῳ.

[*](p. 219 b 28)

Καὶ γνώριμον δὲ > τοῦτό ἐστι· καὶ γὰρ ἡ κίνησις διὰ τὸ κινούμενον καὶ ἡ φορὰ διὰ τὸ φερόμενον· τόδε γάρ τι τὸ φερόμενον, ἡ δὲ κίνησις οὔ.

’Ev πᾶσι τὴν τοῦ νῦν πρὸς τὸ φερόμενον ὁμοιότητα δεῖξαι βουλόμενος καὶ τοῦτο προσέθηκε, καὶ ἄλλως καὶ καθ’ αὑτὸ χρήσιμον τῇ περὶ τοῦ [*](1 καὶ τὸ ὕστερον et 3 ἐν τῆ κινήσει Κ 4 ἐστι orn. G 5 τὸ ἐν—ἐστι om. Mt τὸ Κ 7 lemma om. t, qui superius plenius dederat 7. 9 ὃ μέν—τὸ νῦν ἐστιν M: om. Κ 7 comma post ἐστι addidi: om. M: post ὃν distinguit Arist. cod. G, item v. 15 GKM 9 ᾖ addidi: om. M 10 Οὕτω scripsi: οὐ τὸ GK: αὖ τὸ M: καὶ οὕτω t εἰσάγει Gt ὅτι om. KM post μὲν addit γὰρ M 11 τὸ δὲ Κ 13. 14 τῶ γεννητικῷ M 14 δὲ Κ et primitus M: δὴ Gt et corr. M γεννητικὸν ὃν t 15 ὃ μέν—ὁτιδήποτε] τουτέστιν ὅτι δήποτε, ὃ μέν ποτε ὄν ἐστι νῦν (sic pro νῦν ἐστι etiam M) t 16. 17 τὸ πρότερον κινήσει om. G 17 τὸ (post γὰρ) om. Gt 21. 22 τὸ ὑποκείμενόν—ὕστερον om. G 22. 23 δια- φορὰν scripsi: διαφέροντα libri 23 γινόμενα Κ τότε] τοῦτο M δὲ libri 24 τῶ ὑστέρω Κ 25 δὲ om. t 25. 27 μάλιστα—οὔ om. Κ 25 μάλιστα addidit t: om. M τοῦτό M: τοῦτ’ t 28 τὴν] τῆ Κ δεῖξαι βουλόμενος ὁμοιότητα 31 29 καὶ (post ἄλλως) om. M 29 p. 730,1 χρήσιμον—θεωρίᾳ om. K 29 τοῦ om. in rasnra M)

χρόνου θεωρίᾳ. εὐλόγως γάρ, φησί, καὶ τοῦ χρόνου τὸ νῦν μάλιστά ἐστι [*](s 7v) γνώριμον· μόνον γὰρ τοῦ χρόνου τὸ νῦν ἐν ὑπάρξει ἐστί. καὶ γὰρ ἡ κίνησις καθ’ αὑτὴν ἄγνωστος οὖσα τῷ φερομένῳ γνωρίζεται, τῷ δὲ φερομένῳ τὸ νῦν ἕπεται, καὶ ὃν ἔχει λόγον τὸ φερόμενον πρὸς τὴν κίνησιν, ταύτῃ τὸ νῦν πρὸς τὸν χρόνον. εὐλόγως ἄρα καὶ διὰ τοῦ νῦν τὸν χρόνον γνωρίζομεν, ἐπεὶ καὶ διὰ τοῦ κινουμένου τὴν κίνησιν. ὅτι δὲ ἡ φορὰ γνώριμός ἐστι διὰ τὸ φερόμενον, ἔδειξεν εἰπὼν τό ’δε γάρ τι τὸ φερόμενον, ἡ δὲ κίνησις οὔ· τὸ γὰρ κινούμενον οὐσία τέ ἐστι καὶ ὑφεστώς, ἡ δὲ κίνησις οὐχ ὑφέστηκεν, ἀλλ’ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει· τῇ γὰρ τοῦ κινουμένου μεταβάσει τὸ εἶναί ἐστι τῇ κινήσει. καὶ ἄλλως εἰ τὸ μὲν κινούμενον οὐσία, ἡ δὲ κίνησις ἐνέργεια, τρανέστεραι δὲ τῶν ἐνεργειῶν αἱ οὐσίαι ἐν πολλοῖς, εἰκότως τῷ κινουμένῳ ἡ κίνησις γνώριμος. εἰπὼν δὲ καὶ γὰρ ἡ κίνησις διὰ τοῦ κινουμένου ἐπήγαγε καὶ ἡ φορὰ διὰ τὸ φερόμενον, ἤτοι ἐκ παραλλήλου τὸ αὐτὸ λέγων, ἢ μᾶλλον ἐκ τοῦ γενικωτέρου καὶ ἀσαφεστέρου ἐπὶ τὸ εἰδικώτερον καὶ σαφέστερον μεταβαίνων· ἔστι μὲν γὰρ καὶ ἐπὶ ἀλλοιώσεως ἡ ἀλλοίωσις γνώριμος διὰ τὸ ἀλλοιούμενον, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ αὐξήσεως καὶ μειώσεως, ἐναργέστατα δὲ ἐπὶ τῆς φορᾶς τῷ φερομένῳ ἡ φορὰ γνωρίζεται.

[*](p. 219 b 31)

ἐστι μὲν οὖν ὡς τὸ αὐτὸ τὸ νῦν, ἔστι δὲ ὡς οὐ τὸ αὐτό· καὶ γὰρ καὶ τὸ φερόμενον.

Ὥσπερ συμπέρασμά ἐστι τοῦτο τῶν εἰρημένων· ὃ γὰρ ἔδειξεν ἀνωτέρω, τέρω, τοῦτο ὡς ἐν συμπεράσματι νῦν φησιν. ὡς γὰρ τὸ φερόμενον τῷ μὲν ὑποκειμένῳ τὸ αὐτό, τῇ σχήσει δὲ καὶ τῷ λόγῳ διάφορον, οὕτω καὶ τὸ νῦν.

[*](p. 219 b 33)

Φανερὸν δὲ καὶ ὅτι εἴτε χρόνος μὴ εἴη, τὸ νῦν οὐκ ἂν εἴη, εἴτε τὸ νῦν μὴ εἴη, χρόνος οὐκ ἂν εἴη.

Δείξας ὅτι ὁ χρόνος ἀριθμός ἐστι τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου τοῦ ἐν τῇ κινήσει, τοῦτο δέ ἐστι τὸ νῦν τὸ γὰρ ἐν τῇ κινήσει πρότερον καὶ ὕστερον τὸ νῦν ἐστιν), εὐλόγως συνάγει ὅτι ἀδύνατον τὸ ἕτερον αὐτῶν χωρὶς τοῦ ἑτέρου εἶναι. εἰ γὰρ ὡς τὸ φερόμενον ἔχει πρὸς τὴν φορὰν οὕτω καὶ τὸ νῦν πρὸς τὸν χρόνον, οὔτε δὲ φερόμενόν τι εἶναι ἐνδέχεται φορᾶς μὴ οὔσης οὐδ’ αὖ φορὰν εἶναι φερομένου μὴ ὄντος, οὕτω δηλονότι καὶ τὸν [*](1 γάρ et τοῦ χρόνου om. M 5 ταύτη M: ταύτην GKt 6 ἐπειδὴ Gt 7. 8 τόδε—οὔ om. G 8 ἡ—οὔ om. Κ 9 ὑφεστός Κ: ὑφεστὼς M 12 καὶ ἐν πολλοῖς M 13 διὰ τό κινούμενον ementlat t 15 γεννικωτέρου G ἰδικώτερον Κ 19 ὡς] αὐτῶ ὡς M τὸ νῦν KM: νῦν t 19. 20 ἔστι δὲ ὡς—καὶ γὰρ καὶ (cf. Arist. cod. I) τὸ φερόμενον M: om. Κ: λεγόμενον ἀεί (at cf. Arist. cod. E. Simplic. p. 724,4), ἔστι δ’ ὡς—καὶ γὰρ τὸ φερόμενον t 23 τὸ] τῶ Κ 25 εἴτε ὁ χρόνος t 25. 26 μὴ εἴη, τὸ—χρόνος οὐκ ἄν εἴη om. Κ 2() κρόνος M: ὁ χρόνος t 27 alterum τοῦ om. M 28 ἐστι τῶν νῦν Κ 32 φερομένου μένου (sic) μὴ G)

χρόνον ἔχειν ἀνάγκη καὶ τὸ νῦν, καὶ εἰ τὸ ἕτερον τεθείη, εἰσάγεσθαι [*](s 7v) καὶ τὸ λοιπόν, εἴτε ἀναιρεθείη τὸ ἕν, καὶ τὸ λοιπὸν συναναιρεῖσθαι. ὡσαύτως γὰρ ἔχει καὶ τὸ σημεῖον καὶ ἡ γραμμή· συνεισάγει γὰρ καὶ συναναιρεῖ ἄλληλα.

[*](p. 220 a 1)

Ἅμα γὰρ ὥσπερ τὸ φερόμενον καὶ ἡ φορά, οὕτω καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦ φερομένου καὶ ὁ τῆς φορᾶς· χρόνος μὲν γὰρ ὁ τῆς φορᾶς ἀριθμός, τὸ νῦν δὲ ὡς τὸ φερόμενον, οἷον μονὰς ἀριθμοῦ.

τοῦ μὲν φερομένου ἀριθμὸν τὸ νῦν φησι, τῆς δὲ φορᾶς ἀριθμὸν τὸν χρόνον. ὥσπερ οὖν ἅμα ἢ εἰσὶν ἡ οὐκ εἰσὶ τὸ φερόμενον καὶ ἡ φορά, οὕτω δὴ καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦ φερομένου καὶ τῆς φορᾶς, τουτέστι τὸ νῦν καὶ ὁ χρόνος, ἅμα ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσίν. εἰπὼν δὲ χρόνος μὲν γὰρ ὁ τῆς φορᾶς ἀριθμός, δέον ἐπαγαγεῖν ‘τὸ νῦν δὲ ἀριθμὸς τοῦ φερομένου᾿, εἶπε τὸ νῦν δὲ ὡς τὸ φερόμενον, διὸ καὶ ἀσαφεστέραν τὴν λέξιν ἐποίησε. πῶς δὲ τὸ νῦν ἀριθμός ἐστι τοῦ φερομένου, ἐπήγαγεν οἷον μονὰς ἀριθμοῦ· ὡς γὰρ ἐν ἀριθμῷ ἡ μονὰς πάλιν καὶ πάλιν λαμβανομένη τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀριθμουμένων ποιεῖ ἀδιαίρετος οὖσα αὐτή, οὕτως καὶ τὸ νῦν ἀδιαίρετον καὶ ὡς μονὰς ὂν πάλιν καὶ πάλιν λαμβανόμενον τὸν χρόνον ποιεῖ. ὥσπερ οὖν ὁ χρόνος ἐκ τοῦ νῦν γεννώμενος μετρεῖ τὴν κίνησιν, οὕτω καὶ τὸ νῦν μετρεῖ τὸ κινούμενον, καὶ ἔστιν ὁ χρόνος ἀριθμὸς τῆς κινήσεως καὶ τὸ νῦν τοῦ φερομένου. πῶς δὲ τῆς φορᾶς ὁ χρόνος ἀριθμός ἐστιν, εἶπεν ἤδη· οὐ γὰρ ὡς ἀριθμῶν αὐτήν, ἀλλ’ ὡς ἐν τῷ ἀριθμεῖσθαι αὐτὴν τὸ εἶναι ἔχων. ἀριθμεῖ δὲ οὐ καθὸ φορά ἐστιν, ἀλλὰ ᾗ τὸ πρότερον ἐν αὐτῇ καὶ τὸ ὕστερον· οὐ γὰρ ὁ αὐτῆς τῆς κινήσεως ἀριθμὸς χρόνος, ἀλλὰ τὸ τοῦ προτέρου ἐν αὐτῇ καὶ ὑστέρου διάστημα μεταξύ. καὶ τοῦ φερομένου δὲ ἀριθμός, τὸ νῦν, οὐχ ᾗ φερόμενόν ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ ἐν προτέρῳ καὶ ὑστέρῳ τινὶ λαμβάνεται· ἡ γὰρ λῆψις τοῦ προ- τέρου καὶ ὑστέρου καθ’ ἃ γίνεται, ταῦτά ἐστι | τὰ νῦν. τὸ γὰρ νῦν, καθ’ [*](s 8r) ὃ ἐν Κριῷ γέγονεν ὁ ἥλιος, καὶ πάλιν τὸ νῦν, καθ’ ὃ γέγονεν ἐν Ταύρῳ, ἀριθμὸς ἂν εἴη αὐτοῦ τοῦ ἡλίου, ὡς ἐν προτέρῳ τινὶ καὶ ὑστέρῳ γινομένου, ἐοικὸς ταῖς ἐν τῷ ἀριθμῷ μονάσιν. ὥσπερ γὰρ τῇ μονάδι τὸν ἀριθμὸν ἀριθμοῦμεν, ἢ ἀπλῶς τὸ ἀριθμητὸν ὅτι ποτ’ ἂν ᾖ τοὺς γὰρ δέκα ἵππους τῇ μονάδι καὶ τοὺς δέκα λίθους· κατὰ μονάδα γὰρ ἐπισωρεύοντες, οὕτως ἀριθμοῦμεν ἕκαστον), οὕτω δὲ καὶ τὸ φερόμενον τῷ νῦν ἀριθμοῦκαὶ [*](1 (ante τὸ) KM: πρὸς Gt τεθῇ M o ὡσαύτως δὲ? 3. 4 τὸ—ἄλληλα om. Κ 5 lemma habet G 5. 6 ὁ ἀριθμὸς ὁ τοῦ Arist. 7 ἀριθμός—ἀριθμοῦ om. Κ 8 μὲν KM: μὲν οὖν Gt 9. 11 ἅμα—ὁ χρόνος om. M 10 τῆς φθορᾶς Κ 11 ἡ οὐκ] εἰ οὐκ t 17 ἀδιαίρετον Gt: διαιρετὸν Κ: διαιρετικὸν M 18 γενόμενος Κ 19 καὶ ἔστι καὶ ὁ M 21 ἤδη p. 219b5 οὐ γὰρ] οὐχ’ M 22 φθορά Κ 23 ᾗ 9 Mt: om. GK ὁ post κινήσεως collocant Gt 24 ἐν iterat t 27 κα γίνεται Κ 28 γίνεται ὁ ἥλιος Gt 29 ὥσπερ t 29. 30 γενομένου Gt 30 ἐοικὼς t 30. 31 ἀριθμὸν om. Κ 31 τὸ γὰρ ἀριθμητὸν G 33 τὸ νῦν Κ)

μὲν, τὸ πρότερον αὐτοῦ καὶ τὸ ὕστερον ἐν οἷς καὶ ἀεὶ γίνεται ἄλλοτε ἐν [*](S 8r) ἄλλῳ ἀριθμοῦντες· οἷον ὁ ἥλιος γίνεται πρότερον Ταύρου ἐν Κριῷ, ὕστερον δὲ τοῦ Κριοῦ ἐν τῷ Ταύρῳ, καὶ Διδύμων μὲν πρότερον ἐν Ταύρῳ, τούτου δὲ ὕστερον ἐν Διδύμοις, καὶ οὕτως ἐφεξῆς.

[*](p. 220 a 4)

Καὶ συνεχής τε δὴ ὁ χρόνος τῷ νῦν, καὶ διῄρηται κατὰ τὸ νυν.

Ὅτι καὶ συνεχείας καὶ διαιρέσεως αἴτιον τὸ νῦν τῷ χρόνῳ, ὥσπερ καὶ τῇ κινήσει τὸ κινούμενον καὶ τῇ γραμμῇ τὸ σημεῖον. κἀνταῦθα γὰρ ἡ αὐτὴ πάλιν ὁρᾶται ἀναλογία, ἀλλὰ τὸ μὲν σημεῖον δυνάμει μὲν λαμβανόμενον συνεχείας αἴτιον τῇ γραμμῇ συνεχὲς γάρ ἐστιν οὗ τὰ μόρια πρός τινα κοινὸν ὅρον συνάπτει), δυνάμει δὲ λαμβανόμενον ἕν ἐστιν, εἰ μέντοι ἐνεργείᾳ ληφθῇ, διαιρέσεως τε τῇ γραμμῇ αἴτιον γίνεται καὶ οὐκέτι ἕν ἐστιν ἀλλὰ δύο, ἑκατέρου ἕν τι τῶν διαιρεθέντων μορίων περατοῦντος. ἓν μὲν γάρ ἐστι τῇ ἑαυτοῦ φύσει, καθ’ ὃ γίνεται ἡ διαίρεσις· δεῖ γὰρ τὸ διαιροῦν καθ’ ὃ διαιρεῖ ἓν εἶναι καὶ ἀδιάστατον. διὰ τοῦτο τὸ μὲν τριχῆ διαστατὸν ἐπιφανείᾳ διαιρεῖται ἀδιαστάτῳ οὔσῃ κατὰ βάθος καθ’ ὃ καὶ ἡ διαίρεσις γίνεται, ἡ δὲ ἐπιφάνεια γραμμῇ διαιρεῖται κατὰ πλάτος οὔσῃ ἀδιαστάτῳ πλάτους γὰρ ἡ διαίρεσις), ἡ δὲ γραμμὴ σημείῳ κατὰ πάντα ὄντι ἀδιαστάτῳ. ἀλλ’ ἐπειδὰν ἐνεργείᾳ ληφθῇ ἐν τῇ γραμμῇ τὸ σημεῖον καὶ διέλῃ αὐτήν, τότε δύο γεννᾷ σημεῖα τῶν δύο μορίων τὰ πρὸς τῇ διαιρέσει πέρατα. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ κινούμενον καὶ συνεχείας αἴτιον τῇ κινήσει καὶ διαιρέσεως· τῷ γὰρ συνεχῶς καὶ ἀδιακόπως κινεῖσθαι τὸ κινούμενον τὸ συνεχὲς ἔχει ἡ κίνησις, εἰ μέντοι τὸ φερόμενον στάσει μεταξὺ διαλαμβάνεται, τότε καὶ διαιρέσεως αἴτιον γίνεται τῇ κινήσει. ἀλλ’ ἐν μὲν τοῖς ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ καὶ ἐνεργείᾳ στῆναι τὸ κινούμενον δυνατόν οἷον τὸν βαδίζοντα ἀπὸ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας δυνατὸν στάντα μεταξύ, οὕτω τὸ λοιπὸν διανύσαι, καὶ οὕτω τὸ κινούμενον τῷ στῆναι ἔτεμε τὴν ἀπὸ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας κίνησιν), ἐπὶ δὲ τῶν οὐρανίων συνεχείας μόνον αἴτιον τὸ κινούμενον τῇ κινήσει, διαιρέσεως δὲ ἐνεργείᾳ μὲν οὐδέποτε, μόνῃ δὲ τῇ ἐπινοίᾳ. ὁμοίως δὲ τὸ νῦν καὶ συνεχείας τῷ χρόνῳ αἴτιον καὶ διαιρέσεως, ἀλλὰ μόνως μὲν συνεχείας ἀεί, διαιρέσεως [*](1 τὸ (post καὶ) om. M 3 ἐν τῶ ταύρω altero loco M 5 καὶ διήρηται iterat M 7 Καὶ (om. ὅτι) συνεχείας δὲ καὶ διαιρέσεως αἴτιόν φησι τὸ νῦν t H πάλιν ἡ αὐτὴ traiciuut Gt alterum μὲν om. M 10. 11 συνεχείας — λαμβανόμενον om. M 10 συνεχὲς κτλ.] cf. ad t 6 r 5 12 ληφθείη t 13 ἕν τι] ἔν τε Κ 15 καὶ διατούτο M alterum τὸ om. KM 16. 17 καθὸ καὶ KM: καὶ καθ’ ὃ Gt 17 κατὰ] καὶ G 18 οὖσα ἀδιάω στατὸς libri σημεῖον G U) λειφθῇ t 20 δι’ ἕλει Κ 20.21 τὰ post διαιρέσει traicit Κ 22 διαιρέσεως (ex διαιρέσει) corr. G2 τὸ γὰρ Κ et primitus M 23 ἔχειν compendiose G 23. 24 φερόμενον KM: κινούμενον Gt 24 στάσει om. G γίνεται αἴτιον M 25 στῆναι (sed post τὸ κινούμενον δυνατὸν traioit) t: στῆσαι KM: ora. Gt 30. 31 αἴτιον τῷ χρόνῳ Gt 31 μόνως KG- et corr. M: μόνη G: μόνον primitus M et t συνεχείᾳ primilus G et. ut videlur, M ἀεὶ κατ’ ἐνέργειαν Gt)

δὲ μόνως κατ’ ἐπίνοιαν· εἰ γὰρ τὴν πρώτην κίνησιν, ἧς μέτρον πρώτως [*](S 8r) ὁ χρόνος, στῆναι οὐχ οἷόν τε οὐδὲ ἠρεμίᾳ διαληφθῆναι, δῆλον ὡς οὐδὲ τὸν χρόνον τμηθῆναί ποτε ἐνεργείᾳ οἷόν τε, ἀλλὰ μόνον τῇ ἐπινοίᾳ τὸ νῦν διαιρέσεως φαμεν τῷ χρόνῳ αἴτιον· τούτῳ γὰρ τάς τε ἡμέρας εἰς ὥρας διαιροῦμεν τούς τε μῆνας εἰς ἡμέρας καὶ τοὺς ἐνιαυτοὺς εἰς μῆνας. ὅτι γὰρ οὐχ οἷόν τε τὸν χρόνον ἐνεργείᾳ διαιρεθῆναι, δῆλον καὶ ἐντεῦθεν· ἀνάγκη γὰρ καὶ τὴν κίνησιν πολλῷ πρότερον στῆναι, δείκνυται δὲ ὅτι πάσαι δύο κινήσεις ἐφεξῆς στάσει ἀεὶ πάντως διαλαμβάνονται καὶ ἠρεμίᾳ, καὶ οὐχ οἷόν τέ ἐστι δύο κινήσεις διῃρημένας κατὰ τὸ συνεχὲς ἐφεξῆς εἶναι. εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τῶν δύο χρόνων ἄρα τῶν μετρητικῶν τῶν δύο κι- νήσεων ἔσται τι μεταξὺ ὃ μὴ ἔστι χρόνος· ἀλλὰ πᾶν τῶν δύο νῦν μεταξὺ χρόνος ἐστίν· ἔσται ἄρα τις χρόνος ὅτε οὐκ ἦν χρόνος, ὅπερ ἄτοπον. οὐκ ἄρα οἷόν τέ ποτε ἐνεργείᾳ διαιρεθῆναι τὸν χρόνον, μόνῃ δὲ τῇ ἐπινοίᾳ, ὥσπερ εἴπομεν, διαιρεῖται τῷ νῦν.

[*](p. 220a6)

Ἀκολουθεῖ γὰρ τοῦτο τῇ φορᾷ καὶ τῷ φερομένῳ.

῞Ωσπερ τῷ χρόνῳ καὶ τῷ νῦν ἕπεται τὸ καὶ συνεχῆ εἶναι τὸν χρόνον τῷ νῦν καὶ διαιρεῖσθαι κατὰ τὸ νῦν. οὕτω τὸ αὐτὸ τοῦτο ἕπεται καὶ τῇ φορᾷ καὶ τῷ φερομένῳ, τὸ καὶ συνεχῆ εἶναι τὴν κίνησιν διὰ τὸ φερόμενον καὶ διαιρεῖσθαι αὐτὴν κατὰ τὸ αὐτό. ὁμοίως δὲ καὶ τῇ στιγμῇ καὶ τῇ γραμμῇ τὸ αὐτὸ ἕπεται, ὡς φθάσαντες εἴπομεν.

[*](p. 220a6)

Καὶ γὰρ ἡ κίνησις καὶ ἡ φορὰ μία τῷ φερομένῳ, ὅτι ἕν, καὶ οὐχ ὅ ποτε ὄν καὶ γὰρ ἄν διαλείποι), ἀλλὰ τᾷ λόγῳ.

εἰπὼν ὅτι ἡ κίνησις καὶ ἡ φορὰ μία τῷ φερομένῳ, πῶς ἐστι μία διὰ τὸ φερόμενον ἐπήγαγεν· ὅτι ὅν, φησί, τὸ φερόμενον, καὶ οὐχ ὅ ποτε ὄν καὶ γὰρ ἄν διαλείποι), ἀλλὰ τῷ λόγῳ, τουτέστιν ἐὰν τὸ κινούμενον ἓν ᾖ, ἐὰν δὲ μὴ μόνον τῷ ὑποκειμένῳ τὸ γὰρ ὅ ποτε ὂν τούτου ἐστὶ δηλωτικόν), ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ, τότε καὶ ἥ κίνησις μία. ἐπεὶ αὐτό γε καθ’ αὑτὸ τὸ κινούμενον ἓν μὲν ὂν δύναται καὶ διαλείπειν κινού- μενον, οὕτω δὲ ἓν μὲν ἔσται τὸ φερόμενον, οὐκέτι δὲ ἡ κίνησις μία καὶ συνεχής, ἀλλὰ δύο διῃρημέναι· ἐὰν δὲ καὶ τῷ λόγῳ ἓν ληφθῇ, τουτέστιν [*](2 ὡς οὐδὲν Κ 3 μόνη t 4 τοῦτο Κ 7 δείκνυσι M 8 ἀεὶ om. Gt 9 ἐστι Gt: εἶναι Κ.. om. M 11 πᾶν τῶν Κ: πάντων GMt 12 ἐστίν om. Κ ἔσται ἄρα τις χρόνος KM: om. G: χρόνος ἄρα ἐστὶν t 14 τῷ Mt: τὸ GK 15 τοῦτο Κ et Arist. cod. G: καὶ τοῦτο Mt τῇ—φερομένῳ om. Κ 16 ῞Ωσπερ om. M τὸ νῦν Κ 16 et 18 τὸ καὶ] καὶ τὸ Κ 17 καὶ (ante τῇ) om. M 19 κατ’ αὐτό M 20 τὸ αὐτὸ] τοῦτο M 21 Καὶ γὰρ (K)t: καὶ γὰρ καὶ M et Arist. cod. Ε, at cf. v. 24. p. 734,13 21. 23 μία—λόγῳ om. Κ 22 διαλείποι M: διαλίποι t 26 et p. 7.34,1 δια- λείποι KM: διαλίποι Gt 27 τὸ ὑποκείμενον Κ ὁπότε GK 28 τοῦτό Κ ἐστὶ om. Gt 29 διαλείπειν Κ 31 καὶ et ἒν om. Gt)

ὡς κινούμενον εἰ γὰρ διαλείποι, οὐκέτι ἓν ἔσται τῷ λόγῳ, ἀλλὰ δύο· [*](s 8r) ἄλλο γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ ὡς κινουμένῳ εἶναι, καὶ ἄλλο τὸ ὡς ἠρεμοῦντι), ἐὰν οὖν καὶ τῷ λόγῳ ἓν ληφθῇ. τότε καὶ ἡ κίνησις μία καὶ συνεχής, καὶ τοῦτο αὐτῇ διὰ τὸ φερόμενον ὑπάρχει. οὕτω δὲ καὶ τὸ σημεῖον μίαν ποιεῖ τὴν γραμμήν, καὶ τὸ νῦν ἕνα τὸν χρόνον, ἐὰν ᾖ τὸ σημεῖον ἓν καὶ τὸ νῦν καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ· ἐὰν γὰρ δύο λόγους ἀναδέξηται τὸ ση- μεῖον, καὶ εἴη τῆς μὲν πέρας τῆς δὲ ἀρχή, τότε καὶ αἱ γραμμαὶ δύο, καὶ οὐ συνεχείας Μἀλλά διαιρέσεως αἴτιον τὸ σημεῖον, ἐὰν δὲ καὶ τῷ λόγῳ ἓν ᾖ, τουτέστιν ὡς πέρας μόνον κοινὸν ἀμφοτέρων τῶν μορίων λαμβάνηται, τότε καὶ ἡ γραμμὴ μία καὶ συνεχής, καὶ τούτου αἴτιον | τὸ σημεῖον. [*](s 8v) τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου καὶ τοῦ νῦν.

[*](p. 220a8)

Καὶ ὁρίζει δὴ τὴν πρότερον καὶ ὕστερον κίνησιν τοῦτο.

εἰπὼν ὅτι “ἡ κίνησις καὶ ἡ φορὰ μία τῷ φερομένῳ”, καὶ δείξας πῶς μία, ὅτι ὅταν τὸ φερόμενον καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ ἓν λαμβάνη- τᾶι, νῦν λέγει πῶς καὶ διαιρέσεως ἐστι τῇ κινήσει αἴτιον. ὅταν γὰρ στῇ τὸ φερόμενον, εἶτα πάλιν ἄρξηται κινεῖσθαι, πέρας μὲν ἔλαβεν ἡ προτέρα κίνησις, ἀρχὴν δὲ ἡ δευτέρα, καὶ δύο αἱ κινήσεις καὶ οὐ μία· ταύτῃ οὖν καὶ διαιρέσεως αἴτιον τὸ φερόμενον.

220a9 Ἀκολουθεῖ δὲ καὶ τοῦτό πὼς τῇ στιγμῇ.

εἴπομεν ἤδη πῶς καὶ ἡ στιγμὴ καὶ συνεχείας καὶ διαιρέσεώς ἐστι τῇ γραμμῇ αἰτία. τὸ δέ πὼς προσέθηκε, διότι ἐπὶ μὲν τῶν μεγεθῶν καὶ ἐνεργείᾳ διαιρεῖ τὸ σημεῖον τὴν γραμμήν, τὸ μέντοι νῦν οὐδέποτε ἐνεργείᾳ διαιρεῖ τὸν χρόνον, ὥσπερ εἴπομεν, οὐδὲ ἐπὶ τῶν οὐρανίων τὸ φερόμενον τὴν κίνησιν, ἀλλὰ μόνον κατ’ ἐπίνοιαν, ὡς ἤδη εἴπομεν. καὶ ταύτῃ μὲν οὖν διαφέροιεν ἄν ἀλλήλων, καὶ δύναιτο ἂν καὶ διὰ τοῦτο τό πὼς προσθεῖναι, αὐτὸς μέντοι ὁ Ἀριστοτέλης ἐξμγούμενος διὰ τί προσέθηκε τό πὼς, ἐτήγαγε καὶ γὰρ ἡ στιγμὴ καὶ συνέχει τὸ μῆκος καὶ διορί- ζεῖ· ἔστι γὰρ τοῦ μὲν ἀρχή, τοῦ δὲ τελευτή· ἀλλ’ ὅταν μὲν οὕτως λαμβάνῃ τις ὡς δυσὶ· χρώμενος τῇ μιᾷ, ἀνάγκη ἵστα- σθαι, εἰ ἔστιν ἀρχὴ καὶ τελευτὴ ἡ αὐτὴ στιγμή· τὸ δὲ νῦν διὰ [*](4 οὗτε δὲ (sic) Κ 4. 6 καὶ τὸ σημεῖον—ὑποκειμένῳ om. M 5 τὸν χρόνον, ἐὰν ἡ τὸ σημεῖον ἓν καὶ τὸ νῦν Κ: χρόνον, ἐὰν ἓν ἦ τὸ σημεῖον, καὶ ἓν τὸ νῦν Gt 7 εἴη GKM: ἡ t 11 αὐτὸ γὰρ καὶ et καὶ ἐπὶ τοῦ νῦν M 12 ὁρίζει δὴ] γὰρ ὁρίζει Arist. (praeter HI) πρότερον—τοῦτο om. Κ 14 τὸ ὑποκείμενον Κ 15 καὶ πῶς traicit Μ 17 ἀρχὴ Κ αἱ om. M 19 lemma habet G καὶ—στιγμῇ om. Κ 20 εἴπωμεν Κ καὶ διαιρέσεως καὶ συνεχείας Mt 21 αἴτιον t 23 ὥσπερ εἴπομεν om. G 25 δύναταιτὸ (sic) M alterum καὶ om. M 27 p. 735,1 καὶ γὰρ—ἀεὶ ἕτερον om. G 27 συνέχῃ Κ 27.28 διορίζει ὁρίζει Κ Arist., at cf. p. 735,4 28 p. 735,1 ἔστι γὰρ—ἀεὶ ἕτερον M: om. Κ: καὶ τὰ ἑξῆς t, qui superius lemma (v. 12) plenius dederat 30 ἔστιν M: ἔσται Aristoteles)

τὸ κινεῖσθαι τὸ φερόμενον ἀεὶ ἕτερον. ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς στιγμῆς καὶ [*](s 8v) τοῦ μεγέθους ἡ αὐτὴ στιγμὴ δὶς λαμβανομένη καὶ ἀριθμουμένη, ὡς ἀρχὴ καὶ πέρας, καὶ ὑπομένουσα οὕτω γὰρ δὶς λαμβάνεται), τῆς μὲν τέλος γί- νεται τῆς δὲ ἀρχή, καὶ οὕτως ἀριθμεῖ τὰ μεγέθη καὶ διορίζει, τὸ δὲ νῦν οὐχ οὕτως· οὐ γὰρ ὑπομένει τὸ πρότερον νῦν τὸ ὕστερον, ἀλλὰ τῷ ἕπε- σθαι τῷ φερομένῳ, τὸ δὲ φερόμενον τῷ ἄλλοτε κατ’ ἄλλο γίνεσθαι οὐχ οἷόν τε ὑπομένειν· ὥστε δὶς ληφθῆναι τὸ αὐτὸ ἀδύνατον. οὐδ’ ἄρα τὸ νῦν ὑπομένει καὶ δὶς λαμβάνεται ἅμα, ὥσπερ τὸ σημεῖον, λόγους μέντοι δύο ἀναδέξασθαι ἓν ὂν καὶ τὸ αὐτὸ οὐδὲν κωλύει· τὸ γὰρ νῦν τὸ διορίζον τὴν ἡμέραν ἀπὸ τῆς νυκτὸς τῆς μέν ἐστι πέρας τῆς δὲ ἀρχή, ὅταν, ὡς εἶπον, ὡς διαιροῦν τοὺς χρόνους τούτους λαμβάνηται τῇ ἐπινοίᾳ, οὐ τῇ ἐνέργεια.

[*](p. 220a 14)

῞Ωστε ὁ χρόνος ἀριθμὸς οὐχ ὡς τῆς αὐτῆς στιγμῆς, ὅτι ἀρχὴ καὶ τελευτή, ἀλλ’ ὡς τὰ ἔσχατα τῆς αὐτῆς καὶ οὐχ ὡς τὰ μέρη] μᾶλλον.

’Ex τῶν εἰρημένων, φησί, συνάγεται ὅτι ὅταν τὸν χρόνον ἀριθμὸν λέγωμεν (λέγεται δὲ ἀριθμὸς τῷ ἀριθμεῖσθαι τὸ πρότερον αὐτοῦ καὶ ὕστερον, ταῦτα δέ ἐστι τὰ νῦν), οὐχ οὕτως οὖν ἀριθμὸν αὐτόν φαμεν, ἤτοι τὰ ἐν αὐτῷ νῦν, ὥσπερ τὴν στιγμὴν ἀριθμὸν λέγομεν, ὅταν τὴν αὐτὴν δὶς λάβωμεν, τοῦτο δέ ἐστι τόν τε τοῦ πέρατος ἔχουσαν λόγον καὶ τὸν τῆς ἀρχῆς· τὸ μὲν γὰρ σημεῖον, ἅτε δὴ θέσιν ἔχον καὶ ὑπομένον καὶ ἐν πράγ- ματι θέσιν ἔχοντι καὶ ὑπομένοντι ὑφεστηκός, δυνατὸν δὶς λαβεῖν οὐκ ἐκ. φεύγει γὰρ τὴν λῆψιν), τὸ δὲ νῦν οὐχ οἷόν τε δὶς λαβεῖν καὶ ὡς ἀρχὴν καὶ ὡς πέρας. τῷ γὰρ τὸν χρόνον, ἐν ᾧ ὑφέστηκεν ἐν τῷ γίνεσθαι καὶ ἐν ῥύσει τὸ εἶναι ἔχειν, οὐχ οἷόν τε δὶς τὸ αὐτὸ λαβεῖν νῦν, καὶ ὡς ἀρχὴν καὶ ὡς πέρας· στήσομεν γὰρ οὕτω τὸν χρόνον. εἰ γὰρ τοῦ μέν ἐστι πέρας τοῦ δὲ ἀρχή, διῄρηται ὁ χρόνος, καὶ δύο οἱ χρόνοι καὶ αἱ κινήσεις, δειχθήσεται δὲ ὅτι δύο κινήσεις συνεχεῖς εἶναι ἀδύνατον, ἀλλὰ πάντως ἠρεμίᾳ διαλαμβάνονται. εἰ οὖν τοῦτο ἐπὶ τοῦ χρόνου γενέσθαι ἀδύνατον, καὶ τὸ νῦν ἄρα τὸ αὐτὸ δὶς ληφθῆναι ἀδύνατον. οὕτω μὲν οὖν ἀδύνατον ἀριθμὸν εἶναι τὰ νῦν ἢ τὸν τούτοις ὁριζόμενον χρόνον, ὡς μέν- [*](1 γὰρ om. M 2 στιγμὴ διαλαμβανομένη M 3 πέρας] τέλος M 3. 4 γινο- μένη Gt 4 καὶ (ante οὕτως) om. t 5 οὐδὲ γὰρ Gt 6 τὸ ἄλλοτε Κ 7 τὸν νῦν t 8. 9 ἀναδέξασθαι δύο M 11 τούτους om. M 13 ὥστε Κ: ὥσπερ M: ὥσθ’ t 13. 15 ἀριθμὸς—μᾶλλον om. Κ 14. 15 αὐτῆς καὶ οὐχ ὡς τὰ μέρη μᾶλλον (καὶ—μέρη delevi; cf. proximum lemma) M: γραμμῆς (sic) μᾶλλον t, cf. Arist. 16 KM: συνάγομεν Gt τὸν om. Κ 16. 17 λέγομεν Κ 17 τῷ Gt: τὸ KM τὸ (post καὶ) om. M 18 οὖν om. t φαμὲν αὐτὸν M 20 τε om. M 21 δὴ om. t 23 et 26 ἀρχὴ Κ 24 τῷ γὰρ] τὸ γὰρ t 25 τὸ (ante αὐτὸ) om. t 26 στήσωμεν Κ 27. 28 οἱ χρόνοι—δύο κινήσεις om. Κ 28. 30 ἀλλὰ πάντως—γενέσθαι ἀδύνατον om. G 29 διαλαμβάνωνται Κ 30. 31 iterata οὕτω μὲν οὖν ἀδύνατον delet G2 31 τούτοι (sic) Κ)

τοι τὰ ἔσχατα τῆς πεπερασμένης γραμμῆς δυνατόν· τὰ γὰρ ἔσχατα τῆς [*](8 8v) τερα, ἅτινα ἀριθμὸν μὲν ἔχει· δύο γάρ εἰσι τὰ ἔσχατα τῆς πεπερασμένης, οὐχ οὕτω δὲ δύο ὡς τοῦ αὐτοῦ σημείου δὶς εἰλημμένου, καὶ ὡς ἀρχὴ λέγω καὶ ὡς πέρατα, ἀλλ’ ὡς ἑκάστου ἕνα λόγον τὸν τοῦ πέρατος ἀναδεξαμένου. οὕτως οὖν καὶ τὸ νῦν ἀριθμός ἐστιν, οὐχ ὡς τὸ αὐτὸ δὶς λαμ- βανόμενον, ἀλλ’ ὡς ἄλλο καὶ ἄλλο καὶ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ μορίῳ τοῦ χρόνου καὶ γὰρ τὰ τῆς γραμμῆς οὕτω δύο, ὡς ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ τῆς γραμμῆς), ἄλλο δὲ καὶ ἄλλο οὐ τῷ ὑποκειμένῳ (οὕτω γὰρ ταὐτὸν εἶναι ἐδείχθη), ἀλλὰ τῷ τὸ αὐτὸ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ λαμβάνεσθαι, καὶ ὡς πρό- τερον καὶ ὕστερον, ὥσπερ καὶ Κορίσκος ἄλλος ὁ ἐν ἀγορᾶ καὶ ἄλλος ὁ ἐν Λυκείῳ, τῷ δὲ ὑποκειμένῳ ὁ αὐτός.

[*](p. 220a16)

Καὶ οὐχ ὡς τὰ μέρη, διά τε τὸ εἰρημένον τῇ γὰρ μέσῃ στιγμῇ ὡς δυσὶ χρήσεται, ὥστε ἠρεμεῖν συμβήσεται), καὶ ἔτι φανερὸν ὅτι οὐδὲ μόριον ὁ χρόνος τῆς κινήσεως.

Δείξας ὅτι οὐχ οἷόν τε οὕτως ἀριθμὸν εἶναι τὸν χρόνον, τουτέστι τὰ νῦν καθ’ ἃ ἀριθμεῖται ὁ χρόνος, ὥσπερ καὶ ἡ αὐτὴ στιγμὴ δὶς λαμβανο- μένη καὶ ὡς πέρας καὶ ὡς ἀρχή, ἀλλ’ ὅτι ὡς τὰ πέρατα τῆς πεπερα- σμένης, δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ οὕτως ἀριθμὸς ὥσπερ τὰ μόρια τῆς γραμμῆς, οἷον ὡς εἴ τις διελὼν τὴν γραμμὴν ἢ ἐνεργείᾳ ἢ ἐπινοίᾳ λέγοι ἀριθμὸν αὐτὴν εἶναι, καθὸ δύο ἔχει μόρια. οὐδ’ οὕτως οὖν οἷόν τε τὸν χρόνον ἀριθμὸν εἶναι λέγειν, τῷ τὰ νῦν καθ’ ἃ ἀριθμεῖται μόρια αὐτοῦ εἶναι· ἀδύνατον γὰρ τὰ νῦν μόρια εἶναι τοῦ χρόνου, φησί, πρῶτον μὲν διὰ τὰ ἤδη εἰρημένα εἰ γὰρ μόρια εἴη τοῦ χρόνου τὸ πρότερον νῦν καὶ τὸ ὕστε ρον, ἐπειδὴ ταῦτα διῄρηται ἀλλήλων, τὸ ἐν τῇ ἀνατολῇ νῦν τυχὸν καὶ τὸ ἐν τῇ δύσει, ἔσται τι μεταξὺ τὸ διαιροῦν· τούτῳ οὖν πάλιν ὡς δυσὶ χρήσεται, ὥσπερ καὶ τῇ στιγμῆ, καθ’ ἣν ἡ τῆς γραμμῆς διαίρεσις | γίνεται, ὡς δυσὶ χρώμεθα, ὡς τοῦ μὲν τῶν μορίων τῆς γραμμῆς πέρατος [*](t 1r) οὔσης τοῦ δὲ ἀρχῆς οὔσης, ἢ ἁπλῶς ὡς δύο γραμμὰς περατούσῃ, ἑκά- στῆς δὲ τὸ πέρας ἴδιον τῷ λόγῳ· συμβήσεται οὖν πάλιν διαιρεῖσθαι τὸν χρόνον ἐνεργείᾳ), διά τε οὖν τοῦτο, φησίν, ἀδύνατον τὰ νῦν μόρια τοῦ χρόνου εἶναι, καὶ ὅτι οὐχ οἷόν τε τὰ νῦν μόρια αὐτοῦ εἶναι, ὥσπερ οὐδὲ [*](1. 2 δυνατόν—γραμμῆς om. G 1 δύνατον t 2 ἐστὶ Gt 3 ἐστι Κ 4. 5 ἀρχὴ et πέ- ρατα KM: ἀρχῆς et τελευτῆς Gt 5 πέρατος] πέρατα Κ 6 οὐτῶ libii οὖν om. Mt 9 ἄλλο ἄλλω post corr. M) δὲ καὶ ἄλλο KM: ἄλλῳ δὲ καὶ ἄλλῳ Gt ταυταυτὸν 12 λυκίῳ Κ 13. 14 lemmatis verba Καὶ—χρήσεται habet G 13 ὡς] ὦι Κ 13. 15 τῇ— κινήσεως om. Κ 14 χρήσεται (cf. v. 27) Gt: χρῆται M 15 ὁ χρόνος τῆς κινήσεως (cf. p. 737,4) M: τὸ νῦν τοῦ χρόνου κτλ. ex Arist. t, at cf. Arist. cod. F. Simplic. p. 727,35 sqq. 16 οὕτως om. Gt 17 ὁ om. M 18 ὅτι om. Gt 19 δείκνυσι νῦν ὅτι M 20 ὡς om. G λέγει Κ αὐτῆς KM ἔχει δύο Gt οὖν om. M 22 τῷ] τὸ Κ καθ’ ἁ t: καθὸ GKM 25 ταύτῃ Gt 26 τοῦτο Κ 28 τοῦ μὲν GKM: τὸ μὲν t 28. 29 πέρατος οὔσης scripsi: περατούσης libri 29 περατούσῃ KM: περατούσης Gt)

τὰ σημεῖα τῆς γραμμῆς· ἀδύνατον γὰρ τὰ μέρη τοῦ μέρους εἶναι μέρη. [*](t 1r) τὰ γὰρ τῆς γραμμῆς μέρη γραμμαί· οὕτως οὖν καὶ τὰ τοῦ χρόνου μέρη χρόνοι. δέον δὲ εἰπεῖν ‘καὶ ἔτι φανερὸν ὅτι οὐδὲ μόριον τοῦ χρόνου τὰ νῦν’, φησὶν οὐδὲ μόριον ὁ χρόνος τῆς κινήσεως, χρόνον λέγων τὰ νῦν. τὰ νῦν οὖν οὔτε τῆς κινήσεως, ἧς ἀριθμὸς ὁ χρόνος, οὔτε αὐτοῦ μέρη τοῦ χρόνου εἶναι δύναται διὰ τὰ εἰρημένα, ἀλλ’ οὐδὲ αὐτὸς ὁ χρόνος μέρος εἶναι δύναται τῆς κινήσεως, ἐπεὶ οὐδὲ ἡ δεκὰς αὐτὴ ἡ τοὺς δέκα ἵππους ἀριθμοῦσα μέρος ἂν εἴη τῶν δέκα ἵππων, οὐδὲ τὸ μέδιμνον, λέγω δὲ αὐτὸ τὸ μέτρον, μέρος ἐστὶ τοῦ μετρουμένου ὑπ’ αὐτοῦ σίτου. δυνατὸν δὲ καὶ κίνησιν ἀκούειν μὴ τὴν τοῦ οὐρανοῦ κίνησιν, ἢ ἁπλῶς τοῦ μεγέθους οὗ λέγαι μέτρον εἶναι ὁ χρόνος, ἀλλ’ αὐτὴν τὴν τοῦ νῦν ῥύσιν, ἐξ ἧς ὁ χρόνος. καὶ ἐπεὶ ὁ χρόνος ἀριθμὸς εἶναι λέγεται, ὁ δὲ ἀριθμὸς τοῦ χρόνου κατὰ τὰ νῦν, ἀντὶ μὲν τῶν νῦν τὸν χρόνον εἶπεν, ἀντὶ δὲ τοὐ χρόνου τὴν του νυν κινησιν.

[*](p. 220a21)

Ἧι μὲν οὖν πέρας τὸ νῦν, οὐ χρόνος ἀλλὰ συμβέβη- κεν, ᾗ δὲ ἀριθμεῖ· τὰ μὲν γὰρ πέρατα ἐκείνου μόνον ἐστὶν οὗ ἐστι πέρατα, ὁ δὲ ἀριθμὸς τῶνδε τῶν ἵππων, ἡ δεκάς, καὶ ἄλλοθι.

Τὸ νῦν καὶ πέρας ἐστί τινος καὶ νῦν. ᾗ μὲν οὖν πέρας ἐστί, φησίν, οὐκ ἔστι χρόνος, ἀλλὰ συμβέβηκε τῷ χρόνῳ, ὥσπερ καὶ τὸ σημεῖον τῇ γραμμῇ τὸ γὰρ πέρας συμβέβηκεν ἐκείνῳ, οὗ ἐστι πέρας), ὡς πέρας δὲ λαμβανόμενον οὐδὲ νῦν ἐστιν, ἀλλὰ τὸ ὑποκείμενον τῷ νῦν τὸ γὰρ νῦν οὐκ ἐν τῷ πέρας εἶναι χρόνου ἐστίν, ἀλλ’ ἐν τῷ ἀριθμεῖσθαι κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον· διόπερ δύναται τὸ ἀλλὰ συμβέβηκεν οὕτω νοεῖ- σθαι ‘ἀλλὰ συμβεβηκὸς τούτῳ τῷ ὡς πέρατι λαμβανομένῳ τὸ νῦν’), καθὸ δὲ ἀριθμεῖται πάλιν καὶ πάλιν λαμβανόμενον καὶ ὡς πρότερον καὶ ὕστερον, κατὰ τοῦτο χρόνος ἐστί· τὸ γὰρ μεταξὺ τῶν πολλάκις λαμβανομένων νῦν χρόνος ἐστίν. ὅτι δὲ ὅταν ὡς πέρας λαμβάνηται τὸ νῦν, οὐκ ἔστι χρόνος, δείκνυσιν οὕτως. τὰ πέρατα ἐν ἐκείνοις μόνοις εἰσὶν ὧν εἰσι πέραι, καὶ αὐτῶν μόνων οὐχ ἑτέρων, ὁ δὲ χρόνος κοινὸς πάντων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς καὶ πανταχοῦ ὁ αὐτός, οὐκ ἄρα τὰ νῦν ᾗ πέρατά εἰσι χρόνος εἰσίν· ἐν πάσῃ γὰρ κινήσει ὁ χρόνος, ἐπεὶ καὶ πάσης κινήσεως μετρητικός. ὥσπερ γὰρ καὶ ὁ ἀριθμὸς ἐν πᾶσιν ὁ αὐτός, οὐ μόνον ἐν τοῖς ὁμογενέσιν, ἀλλὰ καὶ [*](1 μέρη τοῦ μέρους ΚΜ: ἀμερῆ τοῦ μεριστοῦ Gt 3. 4 οὐδὲ μόριον τοῦ—ὁ χρόνος τῆς om. Κ 3 οὐδὲν M μόριον GM: μόρια I 4 ὅτι οὐδὲ M 5 ὁ ἀριθμὸς ὁ KM 5. 6 οὔτε αὐτοῦ—ὁ χρόνος om. G 6 τοῦ χρόνου μέρη Κ 8 ὁ μέδιμνος (cl. p. 741,32. 741,1 sqq.)? at cf. Themist. p. 327,21. Hesych. s. v. etc. 10 ἢ om. G 13 τῶν KM: τοῦ Gt 15 lemma om. Κ 16 et 17 δὲ M: δ’ t 16 ἀριθμεῖ M: ἀριθμεῖ, ἀριθμός t Arist. 17 τῶνδε (cf. p. 738,30. Simpl. p. 729,14. Arist. cod. E) M: ὁ τῶνδε t 19 Τὸ νῦν—καὶ νῦν om. Κ 19. 20 φησὶ καὶ οὐκ Κ 24 δι’ ἅπερ M 25 συμβεβηκὸς KM: συμβέβηκε fort, recte Gt 26 καὶ πάλιν om. M 27. 28 νῦν ὁ χρόνος Gt 29 οὕτω t 31 ᾖ] εἰ M χρόνοι Gt 32 γὰρ (ante κινήσει) KM: om. G: δὲ t)

ἐν τοῖς ἑτερογενέσι μία γὰρ καὶ ἡ αὐτὴ δεκὰς ἐν τοῖς δέκα ἵπποις καὶ [*](t 1r) δέκα ὄνοις καὶ δέκα ξύλοις καὶ ὅσαι ἄλλαι ἂν εἶεν δεκάδες, καὶ ᾗ μὲν δέκα, οὐ τὰ αὐτά, ᾗ μέντοι δεκάς, μία ἐπὶ πάντων), οὕτω δὲ καὶ τὰ νῦν ὡς μὲν ἀριθμὸς λαμβανόμενα χρόνος τέ εἰσι <καὶ εἷς> καὶ ὁ αὐτὸς πανταχοῦ, κατὰ δὲ τὸ ὑποκείμενον κινήσεως εἰσι πέρατα. διὸ εἰ ὡς πέρατα ληφθείη, οὐ τὰ αὐτὰ πανταχοῦ· ἄλλης γὰρ κινήσεως ἄλλο πέρας. ἔοικε δὲ καὶ διὰ τούτων ἐνδείκνυσθαι, ὅτι οὔ τινος ἀφωρισμένης κινήσεως ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος, ἀλλὰ πάσης ἁπλῶς κινήσεως ᾗ κίνησίς ἐστι, κἄν εἴδει διαφέροιεν· ὁμοίως γάρ εἰσιν ἀριθμηταί. τῶν γοῦν κατὰ ταὐτὸ γινομένων κινήσεων καὶ ἅμα τάς τε ἀρχὰς ἐχουσῶν καὶ τὰ πέρατα, τὸ πρότερον ἐν αὐταῖς καὶ τὸ ὕστερον, ᾗ μὲν πέρας ἐστίν, οὐ τὸ αὐτὸ ἐν πάσαις ἄλλα γὰρ πέρατα αὐξήσεως καὶ ἄλλα ἀλλοιώσεως καὶ ἄλλα φορᾶς), ᾗ δὲ ἀριθμη- τόν ἐστι τὸ πρότερον ἐν αὐταῖς καὶ τὸ ὕστερον, ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐν πάσαις, ὧν μεταξὺ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος ὁ πασῶν μετρητικός. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ πολλῶν ἅμα κινουμένων καὶ τῆς ἑκάστου κινήσεως μετρουμένης χρόνῳ, ὅμως χρόνοι πολλοὶ οὐκ εἰσὶ τῷ μὴ εἶναι καὶ τὸν χρόνον ἀριθμητικὸν τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου ἐν κινήσει καθὸ φορά ἐστιν ἢ καθὸ ἀλλοίωσις ἢ καθὸ αὔξησις ἢ φθίσις, ἀλλ’ ἁπλῶς ᾗ κίνησίς ἐστιν· οὐδὲ γάρ, ὅπερ εἶπεν, ὡς πέρατα αὐτὰ σκοπεῖ, ἀλλ’ ᾗ ἁπλῶς κινήσεως ἐστι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, τῶν δὲ ἅμα γινομένων κινήσεων ἓν καὶ ταὐτὸ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὥσπερ καὶ τῶν πολλῶν δεκάδων, κἂν ἑτερογενῆ ὦσι τὰ ὑποκείμενα κἂν ἀλλήλων πολλῷ διεστηκότα, μία καὶ ἡ αὐτὴ δεκὰς μετρητική.

Ζητεῖ δὲ ἐν τούτοις ὁ Ἀλέξανδρος, τί ἐστι τὸ ᾗ δὲ ἀριθμεῖ γὰρ ἦν’ , φησίν, ‘ὁ χρόνος ὡς ἀριθμῶν, ἀλλ’ ὡς ἀριθμούμενος᾿), καί φησιν ὅτι ‘ἤτοι ἡ γραφὴ ἡμάρτηται ἀντὶ τοῦ ‘ἀριθμεῖται᾿ ἀριθμεῖ ἔχουσα, ἠ’, φησίν, ‘ἀριθμεῖται μὲν τὰ νῦν ἐν τῇ κινήσει, ἀριθμεῖ δὲ αὐτὰ τὸν χρόνον· κατὰ γὰρ τὰ νῦν ἡ τοῦ χρόνου γίνεται διαίρεσις.᾿ καὶ γὰρ διὰ τῶν ἑξῆς ἔοικεν ὡς ἀριθμὸν τὸν ἀριθμοῦντα τὸ νῦν λαμβάνειν. ὁ γὰρ ἀριθμός, φησί, τῶνδε τῶν ἵππων, ἡ δεκάς, καὶ ἄλλοθι· ὁ γὰρ ὡς ἀριθμῶν ἀριθμός, οὗτος καὶ ἄλλοθί που εἶναι δύναται, οὐ μὴν ὁ ὡς ἀριθμούμενος. ἐπεὶ οὖν τὸ εἶναι τῷ χρόνῳ ἐστὶν ἐν τῷ ἀριθμεῖσθαι τὴν κίνησιν, ἀριθμεῖται δὲ ἡ κίνησις κατὰ τὸ πρότερον ἐν αὐτῇ καὶ ὕστερον, ὅπερ πρότερον καὶ ὕστερον, ὅταν ὡς πρότερον καὶ ὕστερον λαμβάνηται καὶ [*](1 δέκα (ante ἵπποις) om. Κ 2 ἐν τοῖς δέκα ὄνοις καὶ ξύλοις Gt 4 ἀριθμοὶ Gt λαμ- βανόμενος Κ χρόνοι G καὶ εἴς addidi 8 ᾗ] ἡ G 9 ἀριθμητὰ G κατ’ αὐτὸ G: καθ’ αὑτὸ t 10 καὶ τὸ πρότερον M 11 ἡ μὲν οὖν πέρας M πάσαις KM: πᾶ- σιν Gt 13 αὐταῖς KM: αὐτῷ Gt τὸ (ante ὕστερον) om. t ἓν KM: ἓν δὲ Gt 15 κινουμένων ἅμ Gt 16 ἀριθμητικὸν t: ἀριθμητὸν GKM 17 καθὸ φορά ἐστιν] καὶ φθορὰ εἶναι Κ 19 αὐτὰς Κ 20 prius τὸ om. Gt 20. 21 τῶν δὲ—καὶ τὸ τὸ om. Μ) ὕστερον KM: om. Gt 24 τί δὲ ἐστὶ Κ ἀριθμεῖς G: ἀριθμὸς Κ 2.3 φησίν Alexander ap. Simpl. p. 729,8, unde conicias ἀριθμῶν <ἀριθμός> ἀλλ’ ὡς] ἀλλ’ ὧ G 26 ἀριθμεῖν compendiose Κ 27 ἤ] ἧ G: ἡ Κ, qui φύσις pro φησίν 30 τῶνδε τῶν KM: τῶν δέκα Gt ὡς om. Κ .31 ὁ ὡς M: ὡς ὁ GK: ὡς t 33 τὸ ὕστερον M)

μὴ ὡς πέρατα ἀπλῶς τοιᾶσδε κινήσεως, συμβέβηκεν εἶναι νῦν, δῆλον ὅτι [*](t lr) κατὰ τὰ νῦν ἀριθμεῖται ἡ κίνησις. ἐπεὶ οὖν οὐ τὰ νῦν ὁ χρόνος, ἀλλὰ τὸ ὑπὸ τῶν νῦν ὁριζόμενον καὶ περιεχόμενον, καὶ κατὰ ταῦτα, ὡς ἤδη εἴρηται, ἡ τοῦ χρόνου διαίρεσις, εἴη ἂν καὶ ὡς ἀριθμοῦντα τὸν χρόνον. ὥστε ἀριθμεῖται μὲν ὡς ἐν κινήσει θεωρούμενα, ἀριθμεῖ δὲ τὸν χρόνον.

[*](p. 220a24)

Ὅτι μὲν τοίνυν ὁ χρόνος ἀριθμός ἐστι κινήσεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον, καὶ συνεχής συνεχοῦς γάρ), φανερόν.

Συμπεραίνεται τὰ εἰρημένα διὰ πολλῶν, ἅμα ὁριζόμενος τὸν χρόνον ἐκ τῶν ἀποδεδειγμένων. καλῶς προσέθηκε τὸ κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον, ἵνα μή τις ὑπολάβῃ οὕτως εἶναι ἀριθμὸν κινήσεως τὸν χρόνον, ὡς ἐν τῷ ἐκείνην ἀριθμεῖν τὸ εἶναι ἔχων· οὐ γὰρ αὐτῆς τῆς κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος, ἀλλὰ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου τοῦ ἐν τῇ κινήσει. εἰ γὰρ ὡς κινήσεως ἁπλῶς ἀριθμὸς ληφθείη, οὐ πάντως τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἀριθμήσει, ὡς ὅταν εἴπω τὸν ε΄ ἀριθμὸν τῶν ε΄ κινήσεων εἶναι μετρητικόν, | ὥσπερ καὶ τῶν ε΄ ἵππων ἢ ἀνθρώπων, ὁ δὲ τοιοῦτος ἀριθμὸς t ’μὸς κινήσεως μὲν ἀριθμός, οὐ μέντοι χρόνος, ἐπεὶ μὴ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου τοὐ ἐν ταῖς κινήσεσιν ἀριθμός, ἀλλ’ αὐτῶν τῶν κινήσεων. προστί- θησι δὲ ὅτι καὶ συνεχής· συνεχοῦς γὰρ τῆς κινήσεως ἀριθμός, καὶ οὐ διωρισμένης. τῷ γὰρ ἀριθμεῖσθαι τὴν κίνησιν κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον οὖσαν συνεχῆ συνεχὴς ἡ τοῦ χρόνου οὐσία ὑφέστηκε, συμπαρεκτεινομένη τῇ συνεχείᾳ τῆς κινήσεως· τῷ γὰρ τὴν κίνησιν μὴ διαλιπεῖν, οὐδὲ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν αὐτῇ διαλείπει, τούτου δὲ μὴ διαλείποντος, οὐδὲ ὁ χρόνος· τοῦτο γάρ ἐστιν ὁ χρόνος, ἀριθμὸς τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου τοῦ ἐν κι- νήσει. συνεχὴς ἄρα καὶ ὁ χρόνος.

[*](p. 220a27)

ἐλάχιστος δὲ ἀριθμὸς ἀπλῶς μὲν ἔστιν, ἡ δυάς, τὶς δὲ ἀριθμὸς ἔστι μὲν ὡς ἔστιν, ἔστι δ’ ὡς οὐκ ἔστιν.

εἰπὼν ὅτι ὁ χρόνος ἀριθμός ἐστι κινήσεως, εἰπὼν δὲ καὶ ὅτι ἀκο- λουθεῖ τῷ μὲν μεγέθει ἡ κίνησις, ταύτῃ δὲ ὁ χρόνος, ὥστε συνεχοῦς ὄντος [*](1 τοιάσδε t 2 prius τὰ om. Κ οὐ KM: καὶ Gt ὁ GKM: οὐ t 3 τῶν] τὸ Κ κατὰ ταῦτα KM: κατὰ ταὐτὰ G: κατ’ αὐτὰ t fi lemma om. t, qui superius plenius dederat τοίνυν Κ: οὖν M 6. 7 κατὰ—φανερόν om. Κ 6 κατὰ Arist.: καὶ M 8 ταῦτα δὲ εἰπὼν συμπεραίνεται ὁ ἀριστοτέλης τὰ t 9 καλῶς δὲ fort, recte t τὸ κατὰ τὸ M: τὸ κατὰ Κ: τὸ G: κατὰ τὸ t 10 ὑπολάβοι Κ 12 τοῦ (ante ἐν) om. Κ 13 et 16 κινήσεων t 14 τὸ ὕστερον Gt 14. 15 ε΄] πέντε ter M 14 ἀριθμὸν τῶν ε΄ om. K 16 μὲν om. Gt χρόνον Κ 17 τοῦ om. G 17. 18 ἀλλ’—ἀριθμός om. G 19 διωρισμένης scripsi: διωρισ μν M: διωρισμένον G: διωρισμένος (K)t 20 συνεχῆ συνεχὴς scripsi: συνεχῆ KM: συνεχὴς Gt 21 τῷ KM: τὸ Gt διαλείπειν (sic) t 22 καὶ τὸ ὕστερον Κ 23. 24 ἐν τῆ κινήσει M 25 ἐλάχιστον Κ ἁπλῶς μὲν KM: ὁ μὲν ἁπλῶς t Arist. 25. 26 τὶς δὲ—οὑκ ἔστιν M: om. Kt 27 ὅτι] οὖν Κ 28. p. 740,2 ὥστε—ταύτην τὸν κρόνον om. G)

τοῦ μεγέθους ἀνάγκη καὶ τὴν κίνησιν σινεχῆ εἶναι, καὶ διὰ ταύτην τὸν [*](t 1v) χρόνον, ἐπειδὴ πρὸς ταῦτα ἠπόρησεν ἄν τις πῶς οἷόν τε τὸν χρόνον καὶ συνεχῆ εἶναι καὶ ἀριθμὸν ἐναντία γὰρ ταῦτα ἀλλήλοις. ὁ μὲν γὰρ χρόνος ὁ χρόνος ἀριθμός, τὸ δὲ συνεχὲς οὐκ ἀριθμός, ὁ χρόνος ἄρα οὐ συνεχής. δυοῖν οὖν ἀνάγκη θάτερον, ἢ μὴ συνεχῆ εἶναι τὸν χρόνον, ἢ μὴ ἀριθμόν· ἀλλὰ μὴν συνεχῆ ἀνάγκη εἶναι τὸν χρόνον· οὐκ ἄρα ἀριθμὸς ὁ χρόνος), ταύτην οὖν τὴν ἀπορίαν ἐπιλύεται ἐν τούτοις. διττοῦ γὰρ ὄντος τοῦ ἀριθμοῦ, τοῦ μὲν ᾧ ἀριθμοῦμεν, ὅς ἐστιν ὁ ἐν τῆ ψυχῇ, τοῦ δὲ αὐτοῦ τοῦ ἀριθμουμένου, ὁ μὲν ἀριθμῶν ἀριθμὸς οὐδαμῶς ἐστι συνεχής (ἐν τῇ ψυχῇ γὰρ τῇ ἡμετέρᾳ τὸ εἶναι ἔχει· εἰ τοίνυν μὴ ἔστι μέγεθος ἡ ψυχή, δῆλον ὅτι οὐδ’ ἄν συνεχὴς εἴη· πᾶν γὰρ μέγεθος συνεχές· ὥστε οὐδὲ ὁ ἀριθμὸς ὁ ἐν αὐτῇ συνεχής), ὁ μέντοι ἀριθμούμενος ἀριθμός, ὅσπερ καὶ ἔστιν ὁ χρόνος, πῇ μὲν συνεχής ἐστι πῇ δὲ ἀριθμός· ᾗ μὲν γὰρ ἔχει τὸ πρό· τερον καὶ τὸ ὕστερον, ταύτῃ ἀριθμός ἐστιν, ᾗ δὲ ἐν ὑποκειμένῳ ἐστὶ συνε- χεῖ, ταύτῃ καὶ αὐτός ἐστι συνεχής. ὥσπερ, φησί, γραμμῶν μὲν ἐλάχιστος ἀριθμὸς ἡ δυάς, καὶ ᾗ μὲν μετέχουσιν αἱ δύο γραμμαὶ ἀριθμοῦ, ταύτῃ καὶ ἀριθμοῦνται καὶ τὸ ἐλάχιστον ἐν ἀριθμοῖς ἔχουσι τὴν δυάδα, ᾗ δὲ γραμμαί εἰσιν, οὐκέτι τὸ ἐλάχιστον ἔχουσιν ἐπ’ ἄπειρον γὰρ διαιρετὴ πᾶσα γραμμή), οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου, ᾗ μὲν ἀριθμεῖται ἡμέραις καὶ νυξὶ καὶ τοῖς λοιποῖς τοῦ χρόνου τμήμασι, ταύτῃ ἀριθμός ἐστιν, ᾗ δὲ ὁ ἀριθμὸς οὗτος ἐν κινήσει τὸ εἶναι ἔχει, συνεχοῦς οὔσης τῆς κινήσεως καὶ αὐτὸν ἀνάγκη εἶναι συνεχῆ. οὐδὲν οὖν ἀδύνατον τὸν αὐτὸν καὶ συνεχῆ εἶναι καὶ ἀριθμόν. ἔχοντος δὲ τοῦ μὲν ἀριθμοῦ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, τοῦ δὲ συνεχοῦς γραμμῆς μὲν τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ, ἐπιφα- νείας δὲ τὸ πλατὺ καὶ τὸ στενόν, ὁ μὲν ἐν τῆ ψυχῇ ἀριθμὸς μὴ ὢν συνε- χὴς μόνως τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ἔχει, οὐκέτι δὲ τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ, ὁ δὲ ἀριθμούμενος ἀριθμὸς ὡς μὲν ἀριθμὸς ἔχει τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον πολλὰς γὰρ ἡμέρας φαμὲν καὶ πολὺν χρόνον), ὡς δὲ συνεχὴς ὢν ἔχει πάλιν τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ· ἐν βραχεῖ γὰρ χρόνῳ φαμὲν καὶ ἐν μακρῷ. οὐκ ἔστι δέ, φησίν, ἐν τῷ χρόνῳ τὸ ταχὺ καὶ τὸ βραδύ· ἐν μὲν γὰρ κινήσει ἁπλῶς ἐστι τὸ ταχὺ καὶ τὸ βραδύ· ἔστι γὰρ τῶν κινήσεων ἡ· μέν τις θάττων ἡ δὲ βραδυτέρα, ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁμαλῆς κινήσεως ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος, εἰκότως οὐκ ἔχει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον.

Μετὰ τοῦτό φησιν ὅτι ὁ μὲν ἐνεστὼς εἷς ἐστι καὶ ὁ αὐτός, ὁ μέντοι [*](1. 2 τὸν χρόνον (priore loco) Mt: τοῦ χρόνου Κ 3 ἀριθμεῖν coinpeud. Κ γὰρ (post μὲν) om. M 7 συνεχῆ om. G: post ἀνάγκη traicit t 9 ὅ ἐστιν Κ 10 ἀριθμηένου (sic) t 13 μέν τι Κ καὶ οὐκ ἐστιν Κ 14 γὰρ om. Gt 15 τὸ om. Gt 22 ὁ om. t οὗτος om. Κ ἔχει GKM: ἔχων t 27 μόνω Κ: o μόν M τὸ (ante βραχύ) om. Gt 28 ὡς μὲν ὡς G τὸ (ante ὀλίγον) om. M 31 φησίν] φύσις Κ τὸ βραδὺ καὶ τὸ ταχὺ Κ 31. 32 ἐν μὲν— βραδύ om. M 33 τι KM θᾶττον Κ et primitus M)

παρεληλυθὼς ἕτερός ἐστι τοῦ μέλλοντος. ἐνεστῶτα δὲ τὸν πλατικὸν λέγει, [*](t 1v) οἷον * * * ἡ μὲν γὰρ ἡμέρα ἡ παροῦσα μία καὶ ἡ αὐτή, ἡ μέντοι πα- ρεληλυθυῖα ἑτέρα ἐστὶ παρὰ τὴν μέλλουσαν· καὶ γὰρ τὰ νῦν αὐτῶν ἕτερα· ἕτερον γὰρ τὸ νῦν ὅθεν ἤρξατο ἡ παρελθοῦσα, καὶ ἕτερον ὅθεν ἄρξεται ἡ μέλλουσα. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ νῦν, εἰς ὃ λήγει ἑκατέρα. τῶν οὖν νῦν ἑτέρων ὄντων καὶ οἱ περιεχόμενοι ὑπὸ τῶν νῦν χρόνοι ἕτεροι· εἰ μὲν γὰρ ὁ ἀριθμῶν ἀριθμὸς ᾖ ὁ χρόνος, εἷς ἦν καὶ ὁ αὐτός εἷς γὰρ καὶ ὁ αὐτὸς ὢν ὁ ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμός, οἷον ἡ δεκάς, ἀριθμεῖ τοὺς δέκα ἵππους ἢ τοὺς δέκα ἀνθρώπους καὶ πάντα τὰ ἄλλα, ἡ μέντοι ἐν τοῖς ἵπποις δεκὰς ἑτέρα ἐστὶ παρὰ τὴν ἐν ἀνθρώποις ἢ ἐν λίθοις· ἕτερα γὰρ τὰ ὑποκείμενα), ἐπειδὴ δὲ ὁ χρόνος ὁ ἀριθμούμενός ἐστι καὶ οὐχ ὁ ἀριθμῶν ἀριθμός, οὐχ ὁ αὐτός ἐστιν ὁ παρεληλυθὼς τῷ μέλλοντι, οὐδὲ οὗτοι τῷ ἐνε- στῶτι, ἀλλ’ ἕτεροι οὗτοι ἀλλήλων, ὡς εἴρηται. τί οὖν; οὐδαμῶς εἰσιν οἱ αὐτοὶ ἀλλήλοις; φησὶν οὖν, ὅπερ καὶ ἤδη εἶπεν, ὅτι τῷ μὲν εἴδει οἱ αὐτοί εἰσι. τῇ δὲ σχέσει καὶ τῷ λόγῳ οὐκέτι. ὥσπερ καὶ κίνησιν τὴν αὐτὴν ἐνδέχεται πάλιν καὶ πάλιν γίνεσθαι καὶ πολλάκις ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτό τι ἀποκαταστῆναι, καὶ αὗται αἱ κινήσεις εἴδει μὲν αἱ αὐταί εἰσιν, ἀριθμῷ δὲ οὐχ αἱ αὐταί, οὕτω καὶ τοὺς χρόνους ἐνδέχεται τοὺς αὐτοὺς εἶναι· ἔαρ γὰρ καὶ πάλιν ἔαρ. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν. καὶ εἰσὶ ταῦτα ἀριθμῷ μὲν οὐ τὰ αὐτά, εἴδει δὲ τὰ αὐτά.

ἐφεξῆς φησιν ὅτι οὐ μόνον ὁ χρόνος μετρεῖ τὴν κίνησιν, ἀλλὰ καὶ ἀντιμετρεῖται ὁ χρόνος ὑπὸ τῆς κινήσεως· πολλὴν γὰρ λέγομεν γεγενῆσθαι τὴν κίνησιν τῷ χρόνῳ μετροῦντες αὐτήν, διότι πολὺς ὁ χρόνος, καὶ ἔμπαλιν πολὺν τὴν χρόνον τῆ κινήσει μετροῦντες αὐτόν, διότι πολλὴ γέγονεν ἡ κίνησις. ὥσπερ οὐ μόνον ὁ ἀμφορεὺς τῷ οἴνῳ μετρεῖται, ἀλλὰ καὶ ὁ οἶνος τῷ ἀμφορεῖ· λέγομεν γὰρ μέγαν εἶναι τὸν ἀμφορέα τῷ τοσῷδε οἴνῳ μετρήσανες αὐτόν, καὶ πάλιν τὸν οἶνον τοσόνδε εἶναι μετρήσαντες αὐτὸν τῷ ἀμφορεῖ, καὶ μέδιμνόν φαμεν τὸν τοσόνδε σῖτον μετρηθέντα τῷ μέτρῳ, καὶ τὸ μέτρον ὁμοίως μέδιμνον εἶναι ὁρίζοντες αὐτὸ καὶ μετροῦντες τῷ τοσῷδε σίτῳ. μήποτε δὲ μόνως τὸ μέτρον ἐστὶ τὸ μετροῦν τὸν σῖτον καὶ τὸν οἶνον, οὐ μέντοι καὶ ἀντιμετρεῖται ὑπ’ αὐτοῦ. κἂν γὰρ μετρῇ ὁ οἶνος τὸν ἀμφορέα καὶ ὁ σῖτος τὸν μέδιμνον, ἀλλὰ μετρηθέντα πρότερον ἦν ὑπ’ ἄλλου μέτρου, ὥστε τὸ κυρίως μετροῦν τὸ μέτρον ἐστίν. [*](1 παρεληλυθο M πλατικὸν Κ: πλατυκὸν M: πλητικὸν compend. G: παρόντα t λέγει t: λέγων KM: λόγον G 2 γὰρ om. t: equidem signavi lacunam οἷον <ἡμέραν ἡ μῆνα>· ἡ μὲν κτλ.?) 5 ἑκάτερα KM 6 ὑπὸ τοῦ νῦν M 7 ἠ’ M: ἡ ἦν t εἷς ἄν ἦν t ὁ (post καὶ) iitrumque oin. M 9 τὰ ἄλλα πάντα t ἡ] εἰ Κ δεκὰς om. G 11 ἀριθμοὐμενος·t: ἀριθμὸς μέν μόν, sic, Κ) GKM 12 ὁ αὐτός] οὗτος Κ 12. 18 τὸ ἐνεστῶτι Gt 13 εἰσιν] ὅτι K 14 γοῦν M ἤδη c. 11 p. 219b 10 sqq. 17 καὶ αὗται μὲν αἱ Gt 21 ἐφεξῆς δέ φησιν t 22 πολὺν γὰρ t 23 πολλὺς Κ 27 μετρήσαντος utrobique Κ 29 εἶναι om. Κ αὐτὸν Mt 30 τῷ om. Κ 32 μετρηθέντα Κ: μετρηθὲν M: μετρηθέντες Gt 33 ἣν KM: om. Gt ὑπ’ om. M μέτρου] μέτρον M)

εἰ δὲ καὶ τῷ οἴνῳ καὶ τῷ σίτῳ μετροῦμεν τὸν ἀμφ’ ὀρέα ἢ τὸν μέδιμνον, [*](t 1v) ἀλλ’ ὡς ἀόριστα ἔτι καὶ μήπω ὄντα μέτρα, ὥστε καὶ ταῦτα, εἰ καὶ | προσεχῶς ὑπὸ τοῦ σίτου καὶ τοῦ οἴνου μετρεῖται, ἀλλ’ ὁρισθέντων ἤδη [*](t 2r) τούτων καὶ μετρηθέντων ὑπὸ τῶν μέτρων. ὥστε τὸ κυρίως καὶ πρώτως μετροῦν τὸ μέτρον ἐστίν. ἀλλά φημι ὅτι εἰ καὶ ὅδε ὁ μέδιμνος ὑπὸ τοῦ μεμετρημένου σίτου ὑπ’ ἄλλου μεδίμνου μετρεῖται, ἀλλ’ οὖν ἀπλῶς καὶ οἷον κατὰ τὴν πρώτην θέσιν καὶ ὁ μέδιμνος τῷ τοσῷδε ὡρίσθη σίτῳ καὶ ὁ τοσόσδε σῖτος ὑπὸ τοῦ μεδίμνου μεμέτρηται, ἐπὶ δὲ τοὐ χρόνου μήποτε οὐδὲ τοῦτο ἔστιν εἰπεῖν· οὐδὲ γὰρ πρῶτον μεμέτρηται ὑπὸ τοῦ χρόνου ἡ κίνησις, εἶτα ἀντεμέτρησε τὸν χρόνον, ἀλλ’ ἅμα συνεπινοοῦνται ἀλλήλοις. ὥσπερ τὰ πρός τι. ὥσπερ οὖν ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν καὶ ὁ πατὴρ τὸ εἶναι πατὴρ ὑπὸ τοῦ υἱοῦ ἔχει καὶ ὁ υἱὸς τὸ υἱὸς εἶναι ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἔχει, ὁμοίως καὶ τὸ δεξιὸν καὶ τὸ ἀριστερόν, οὕτω δὴ καὶ ὁ χρόνος καὶ ἡ κίνησις ὑπ’ ἀλλήλων ὁρίζονται. εἰ γὰρ ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος, τῶν πρός τι δηλονότι· τοῦ γὰρ ἀριθμητοῦ ὁ ἀριθμός, ἀριθμητὸν δὲ ὑπὸ τοῦ χρόνου ἡ κίνησις. ὥστε καὶ τὸ εἶναι τοσήδε ἡ κίνησις ὑπὸ τοῦ χρόνου ἔχει ἀριθμὸς γὰρ αὐτῆς ὁ χρόνος), καὶ τὸ εἶναι τῷ χρόνῳ τοσῷδε οὐκ ἄλλοθεν ἢ ἐκ τῆς κινήσεως· μὴ οὔσης γὰρ ταύτης οὐδ’ ἄν ὁ χρόνος εἴη, ὥσπερ καὶ τοῦ χρόνου μὴ ὄντος, λέγω δὴ τοῦ τῆς κινή- σεως ἀριθμοῦ, οὐδ’ ἄν κίνησις εἴη· ἀριθμητὸν γὰρ ἡ κίνησις. ἀριθμὸν δὲ λέγω, οὐχ ἁπλῶς τὸν ὑφ’ ἡμῶν μετρούμενον, ἀλλὰ τὸν ἐν τοῖς πράγ- μασιν ἐνυπάρχοντα· ὥσπερ γὰρ οἱ δέκα λίθοι, κἂν μηδεὶς ᾖ ὁ ἀριθμῶν καὶ λέγων αὐτοὺς δέκα εἶναι, ὅμως οὐδὲν ἧττον ὑπάρχει αὐτοῖς τὸ δέκα εἶναι, οὕτω φημὶ καὶ τὸν χρόνον, λέγω δὴ τὸν τῆς κινήσεως ἀριθμόν, κἀν μηδεὶς ᾖ ὁ μετρῶν τὰς κινήσεις, ὅμως ὑπάρχειν αὐταῖς τὸ τοσαῖσδε εἶναι· ἡ γὰρ περιφορὰ τοῦ ἡλίου ἡ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ δεκάκις γενο- μένη, κἂν μηδεὶς ᾖ ὁ ἀριθμῶν, οὐδὲν ἧττον δεκάκις γέγονε. καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτος ἀριθμὸς τῆς κινήσεως ὁ χρόνος.

Ἐλάχιστος <δὲ ἀριθμὸς ἀπλῶς μὲν ἔστιν, ἡ δυάς, τὶς> ἀριθμὸς ἔστι μὲν ὡς ἔστιν, ἔστι δὲ ὡς οὐκ ἔστιν. ὡς τῆς ἀπορίας προωμολογημένης, οὕτως τὴν λύσιν ἐπάγει, μὴ θεὶς τὴν ἀπορίαν. ὁ δὲ νοῦς τῶν προκειμένων τοιοῦτός ἐστιν. ἐπειδὴ συνεχὴς ὁ χρόνος, εἶπε δὲ τὸν χρόνον ἀριθμὸν εἶναι κινήσεως, τὸ δὲ ἐλάχιστον ἐν μὲν τῷ συνεχεῖ οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἄπειρον γὰρ διαιρετόν), ἐν δὲ τῷ ἀριθμῷ ἔστιν, οἷον ἡ [*](1 ἡ] καὶ M 3 τοῦ οἴνου καὶ τοῦ σίτου Gt 5 ὅδε om. M 6 μετρουμένου M 7 οἶος Κ 8 μεδίπνου Κ 11 κατ’ αὐτὸν Κ 12 τὸ εἶναι υἱὸς Gt 13 ἔχει om. Gt 14 καὶ om. Κ 15 ἀριθμητοῦ] ἀριθμοῦ G ὁ om. t 16 τοσήδε Κ 17. 18 τὸν χρόνον τοσόνδε t 21 ἐν om. M 22 et 25 ᾗ om. M 23 αὐτοὺς εἶναι ῑ Κ 25 ὑπάρ M 26 ἡλίου] ὅτι G 26. 27 γενομένης μένης Κ: γινομένη G 27 οὐδὲν ἧττον om. G 29 Ἐλάχιστος—δυάς δυάς (cf. p. 739,25) om. hie t δὲ ἀριθμὸς—τὶς om. GKM 30 ὡς ἔστιν KMt: ὣς G, sed in Aristotelis textu ὣς ἔστι G2 δὲ Kt: δ᾿ Μ 31 τὴν λύσιν ἐπάγει KM: ἐπάγει τὴν λύσιν Gt μηθεὶς G 31 τῷ] τὸ t)

δυάς, δοκεῖ δὲ ταῦτα ἐναντία ὄντα ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ εἶναι χρόνῳ, διότι [*](t 2r) καὶ συνεχής ἐστι καὶ ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος, πῶς ταῦτα ὑπάρχει ἐν αὐτῷ λέγει. φησὶν οὖν ὅτι ὁ ἀριθμὸς κατά τι μὲν ἔχει τὸ ἐλάχιστον, κτά τι δὲ οὐκ ἔχει· κτὰ μὲν γὰρ τὸ ὑποκείμενον οὐκ ἔχει τὸ ἐλάχιστον ὁ ἀριθμός συνεχῶν γάρ ἐστιν ἀριθμός, οἷον γραμμῶν ἢ κινήσεων), κατὰ μέντοι τὸν λόγον καὶ καθὸ ἀριθμός ἐστι, ταύτῃ ἔχει τὸ ἐλάχιστον. ἀλάχιστος γὰρ κατὰ μὲν ἀριθμόν ἐστιν ὁ εἷς ἢ δύο. οὐχ ὅτι <ἡ> ἀριθμός, ἀλλ’ ὡς ἐν ὑποθέσει εἴρηται, ὅτι εἴ τις τὴν μονάδα ἀριθμὸν οἴοιτο, ἐλάχιστος ἄν εἴη ἀριθμὸς ἡ μονάς. κατά τινα γοῦν λόγον οὐδὲ ἡ δυὰς ἀριθμός. εἰ μὲν γὰρ ἀριθμὸς εἴη τὸ ἐκ μονάδων συγκείμενον πλῆθος, καὶ ἡ δυὰς ἀριθμός, ἀλλ’ ἀναιρεῖται τὸ τὴν δυάδα εἶναι ἀριθμὸν λόγῳ τοιούτῳ· πᾶς ἀριθμός, φησί, πολλαπλασιαζόμενος ἐφ’ ἑαυτὸν μείζων γίνεται ἢ συν- τιθέμενος, οἷον ὁ γ΄ πολλαπλασιαζόμενος ἐφ’ ἑαυτὸν ποιεῖ τὸν θ΄, συντιθέμενος δὲ ποιεῖ τὸν ς΄, καὶ οὕτως ἐπὶ πάντων, ὁ δὲ β΄ καὶ συντιθέμενος ἐφ’ ἑαυτὸν καὶ πολλαπλασιαζόμενος τὸ αὐτὸ ποιεῖ (δὶς γὰρ β΄ δ΄, καὶ β΄ καὶ β΄ δ΄)· ταύτῃ οὖν οὐκ ἀριθμὸς ἡ δυάς, ἀλλ’ ἐλάχιστος ἀριθμὸς ὁ γ΄.

[*](p. 220b 3)

ταχὺς δὲ καὶ βραδὺς οὐκ ἔστιν· οὐδὲ γὰρ ἀριθμὸς ᾧ ἀριθμοῦμεν ταχὺς καὶ βραδὺς οὐθείς.

Δοκεῖ μὲν λέγειν, ὅτι διὰ τοῦτο οὐκ ἔχει ὁ χρόνος τὸ ταχὺ καὶ βραδύ, διότι οὐδὲ ὁ ἀριθμὸς ᾧ ἀριθμοῦμεν τὸν χρόνον, τουτέστιν ὁ ἐν τῇ ψυχῇ, οὐ τοῦτο δέ φησιν οὐδὲ γὰρ τῇ ἡμετέρᾳ διανοίᾳ ἕπεται τὰ πραγματα), ἀλλὰ τὸν ἀριθμὸν ᾧ ἀριθμοῦμέν φησι τὸν ἠριθμημένον ἀριθμόν, ἐξ οὗπερ καὶ ὁ χρόνος ἐστί, λέγω δὴ τὴν ἠριθμημένην κίνησιν. ταύτῃ γὰρ ἀριθμοῦμεν τὸν χρόνον· ὅση γὰρ ἄν εἴη ἡ κίνησις, τοσοῦτόν φαμεν εἶναι καὶ τὸν χρόνον. ἐπεὶ οὖν αὕτη τὸ ταχὺ καὶ τὸ βραδὺ οὐκ ἔχει, οὐδὲ ὁ χρόνος ἕξει τὸ ταχὺ καὶ τὸ βραδύ. δυνατὸν δὲ καὶ τὸ οὐδὲ γὰρ ἀριθμὸς ᾧ ἀριθμοῦμεν τὸν ἐν τῇ ψυχῇ λαβεῖν. ἐπειδὴ γὰρ ὁρίζομεν τὸν χρόνον τῷ ἐν τῆ ψυχῇ ἀριθμῷ, τούτου μὴ ἔχοντος τὸ ταχὺ καὶ τὸ βραδὺ εἰκότως οὐδὲ ὃ ὁρίζομεν ὑπ’ αὐτοῦ ἕξει· τὸ γὰρ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ἔχοντος τοῦ ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμοῦ καὶ ὁ χρόνος ἔχει καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον. πῶς οὖν τοῦ ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμοῦ μὴ ἔχοντος τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχὺ ὁ χρόνος ἔχει τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ; φημὶ ὅτι διὰ τὸ [*](1 εἶναι τῶ χρόνω M 2 ἐνυπάρχει αὐτῶ M 5 ἐστιν ὁ ἀριθμός Gt 6 καὶ om. M 7 ὁ εἴς ἢ δύο] sic GKMt, cf. Arist. ἡ addidi 8 et 20 ὅτι] β΄ Κ 9 ἡ μονάς om. G 10 ἀριθμὸς εἴη ΚΜ: ἐκ μονάδος εἴη Gt τὸ ἐκ GKM: τὸ δὲ ἐκ t μονάδος G 12 πᾶς φησιν ἀριθμὸς traicit M: φησί om. fort, recte t 13 et 17 γ΄] τρία ΚΜ 13. 16 θ΄ et ς΄ et bis δ΄] ἐννέα et ἓξ et bis τέσσαρα Μ 14. 16 β΄ quater scripsi: δύο libri 16 καὶ om. Κ γοῦν Κ 18 γὰρ ΚΜ: γὰρ ὁ t 19 οὐδείς t 20 μὲν οὖν M 21 τὸ βραδύ M 24 καὶ om. M 26 εἶναι om. M αὐτὴ KM 26. 27 τὸ (ante βραδύ) priore loco om. Gt: altero loco om. t 30 οὑδὲ] δὲ G fort. ὁρίζεται 33 τὸ (ante prius βραχὺ) om. M)

ὑποκείμενον ἔχει ὁ χρόνος τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ· ἐπεὶ γὰρ συνεχοῦς [*](t 2r) ἐστιν ἀριθμός κινήσεως γάρ), ἡ δὲ κίνησις διὰ τὸ μέγεθος συνεχὴς οὗ ἐστι κίνησις, ἐν δὲ τῷ μεγέθει τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ, εἰκότως καὶ ἐν τῆ κινήσει καὶ ἐν τῷ χρόνῳ τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ. διὰ τὸ ὑποκείμενον ἄρα ὑπάρχει τῷ χρόνῳ τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ καὶ οὐχ ᾗ ἀριθμός ἐστιν.

[*](p. 220b 5)

Καὶ ὁ αὐτὸς δὴ πανταχοῦ ἅμα· πρότερος δὲ καὶ ὕστερος οὐχ ὁ αὐτός.

Ὁ αὐτὸς πανταχοῦ ὁ ἐνεστώς· μία γὰρ ἡ παράτασις ἡ κατὰ τὸν ἐνεστῶτα χρόνον, οὐκέτι μέντοι ἡ προτέρα παράτασις τῇ ὑστέρᾳ ἡ αὐτή· 10 ἕτερα γὰρ ἑκάστης τὰ πέρατα. |

[*](p. 220b 8)

Ὁ δὲ χρόνος ἀριθμός ἐστιν οὐχ ᾧ ἀριθμοῦ μὲν, ἀλλ’ ὁ [*](t 2v) ἀριθμούμενος.

Εἰ γὰρ ἦν ὁ χρόνος ἀριθμὸς ᾧ ἀριθμοῦμεν, εἷς ἂν ἦν ὁ παρεληλυ· θὼς καὶ ὁ μέλλων εἷς γὰρ ὁ ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμός), νῦν δὲ οὐκ ἔστιν ὁ ἀριθμῶν, ἀλλ’ ὁ ἀριθμούμενος, ὥστε ἕτερος καὶ ἕτερος ὁ παρεληλυθὼς καὶ ὁ μέλλων· ὁ μὲν γὰρ ἀριθμῶν ὁ αὐτός, τὰ δὲ ἀριθμούμενα οὐ τὰ ἀυτὰ.

[*](p: 220b 12)

ἔτι ὡς ἐνδέχεται κίνησιν εἶναι τὴν αὐτὴν καὶ μίαν πάλιν καὶ πάλιν.

Ὅτι ἐνδέχεται πάντα χρόνον τὸν αὐτὸν καὶ ἕνα λέγειν, τῷ εἴὸει δη- λονότι, ὥσπερ καὶ τὰς πολλὰς κινήσεις μίαν εἶναι τῷ εἴδει.

[*](p. 220b 14)

Οὐ μόνον δὲ τὴν κίνησιν τῷ χρόνῳ μετροῦμεν.

Οτι οὐ μόνον τὴν κίνησιν ὁ χρόνος μετρεῖ, ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνον ἡ κίνησις. καὶ εἴπομεν πῶς.

[*](p. 220b 19)

Καθάπερ καὶ τῷ ἀριθμητῷ τὸν ἀριθμόν, οἷον τῷ ἑνὶ ἵππῳ τὸν τῶν ἵππων ἀριθμόν.

Ωσπερ, φῆσί, τὸν τῶν ἵππων ἀριθμόν, οἷον τοὺς δέκα ἵππους τῆ ἐν αὐτοῖς δεκάδι γνωρίζομεν, καὶ ταύτην αὖθις τῷ ἀριθμῷ τῶν [*](6 αὐτὸ M δὴ ΚΜ: δὲ t Aristoteles (praeter Ε) 6. 7 πρότερος δὲ καὶ ὕστερος KM: πρότερον δὲ καὶ ὕστερον t Aristoteles (praeter G) 10 ἕτερα t: ἑτέρα GK. ἑτρ M ἑκάστη Κ 18 post μίαν iterat καὶ M 25 τῷ ἀριθμητῷ (sed ἀριθ- μῶ Κ) τὸν ἀριθμόν Kt: τὸν ἀριθμὸν τῶ ἀριθμῶ M ἑνὶ] ἐν Κ 28 αὐτοῖς t: αὐταῖς GKM δεκάδι] δέκα G)

ἵππων. οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου καὶ τῆς κινήσεως μετρητικά ἐστι [*](t 2v) ταῦτα ἀλλήλων.

[*](p. 220b24)

Καὶ τοῦτο εὐλόγως συμβέβηκεν· ἀκολουθεῖ γὰρ τῷ μὲν μεγέθει ἡ κίνησις. τῇ δὲ κινήσει ὁ χρόνος, τῷ καὶ ποσὰ καὶ συνεχῆ καὶ διαιρετὰ εἶναι.

Πίστιν τοῦ ἀντιμετρεῖσθαι ὑπ’ ἀλλήλων τὸν χρόνον καὶ τὴν κίνησιν τίθησι τὸ ἀκολουθεῖν τῷ μὲν μεγέθει τὴν κίνησιν, τῇ δὲ κινήσει τὸν χρόνον. εἰ γὰρ ὡς ἄν ἔχῃ τὸ μέγεθος, οὕτως ἔχει καὶ ἡ κίνησις, καὶ ὡς ἄν ἔχῃ ἡ κίνησις, οὕτως ἔχει καὶ ὁ χρόνος, δῆλον ὅτι τῆς τε κινήσεως πολλῆς οὔσης ἀνάγκη πολὺν εἶναι καὶ τὸν χρόνον, καὶ ἔμπαλιν πολλοῦ ὄντος τοῦ χρόνου πολλὴν εἶναι καὶ τὴν κίνησιν· ὡς γὰρ καὶ κατὰ τὸ συνεχὲς καὶ τὸ διαιρετὸν καὶ τὰ ἄλλα ἀκολουθοῦσιν ἀλλήλοις ἥ τε κίνησις καὶ ὁ χρόνος, οὕτω δὴ καὶ κατὰ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον καὶ τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ. ὥστε ἑκάτερον τοῦ ἑτέρου μέτρον ἐστί· τοῦ γὰρ ἑτέρου πολλοῦ ὄντος ἢ ὀλίγου ἢ μακροῦ ἢ βραχέος καὶ τὸ λοιπὸν ἀνάγκη τοιοῦτον εἶναι.

[*](p. 220b 32)

ἐπειδὴ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι.

τὸν σκοπὸν τῶν προκειμένων ἄλλοι ἄλλον ἀφορίζουσι, καὶ ὁ μὲν Ἀλέξανδρός φησιν ὅτι πρόκειται αὐτῷ ἐνταῦθα δεῖξαι, ὅπως λέγεται τὴν κίνησιν ὁ χρόνος μετρεῖν, καὶ ὅπως ὅλως ἐν χρόνῳ λέγεται εἶναι ἡ κίνησις, καὶ ἁπλῶς τὰ ἄλλα πάντα πῶς λέγονται εἶναι ἐν χρόνῳ· ἄλλοι δέ φασι σκοπὸν εἶναι τῷ προκειμένῳ δεῖξαι ὅτι οὐ μόνον τὴν κίνησιν μετρεῖ ὁ χρόνος, ἀλλὰ καὶ ἠρεμίαν, καὶ πιστοῦνται τοῦτο ἐκ τοῦ συμπεραι- νόμενον τὸν Ἀριστοτέλην λέγειν “ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως, ἔσται καὶ ἠρεμίας μέτρον’’. ἔστι δὲ τὸ ἀληθέστερον εἰπεῖν, ὅτι οὐ περὶ ἑνὸς τούτων ἐστὶν ὁ σκοπὸς τῷ Ἀριστοτέλει, ἀλλὰ περὶ πάντων, καὶ πῶς μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου ἡ κίνησις, καὶ πῶς ἐν χρόνῳ λέγονται εἶναι τὰ πράγματα, καὶ ὅτι οὐ μόνον κινήσεως ἐστι μέτρον ὁ χρόνος, ἀλλὰ καὶ ἠρεμίας.

Ὁ μὲν οὖν σκοπὸς τῶν προκειμένων οὗτος, ζητεῖ δὲ πρῶτον πῶς ἐστι μέτρον κινήσεως ὁ χρόνος. καὶ γὰρ ἔχει τινὰ εὔλογον ἀπορίαν. τὸ γὰρ μέτρον ὁμογενὲς θέλει εἶναι τῷ κινουμένῳ· τῇ γὰρ μονάδι μετροῦμεν [*](1 εἰσι M 3 lemmatis verba Καὶ—συμβέβηκεν habet G 7 τῆ δὲ τῆ κινήσει Κ 8 et 9 ἄν ἔχη utrobique GKM: ἄν ἔχοι t 9 ἔχει] ἔχη G τε om. Gt 12 τὸ om. Gt 17 ἐπειδὴ (at cf. p. 749,6. 17) δέ ἐστιν KM: ἐπεὶ δ᾿ (transposito ἐστι post κινήσεως, cf. Arist. cod. 1) t μν 19 προκειμένων t: προειρημένων GKM 20 ἐνταῦθα om. Gt 23 τῶ προκειμένω Κ: τῶ προκει M: τῶν προκειμένων fort, recte Gt 24 πιστται πιστῶνται?) M 25 ἀριστοτε G: ἀριστο M λέγειν p. 221b 7 ἐπεὶ δέ (cf. p. 749,25. 754,6. 756,7) M: ἐπειδὴ Κ: ἐπεῖδ’ G)

τὸν ἀριθμόν· τὴν γὰρ δεκάδα τῶν ἵππων τῷ ἑνὶ ἵππῳ μετροῦμεν, καὶ [*](t 2v) τῷ μέρει τοῦ ξύλου τὸ ξύλον. εἰ τοίνυν οὐκ ἔστιν ὁμογενὴς τῇ κινήσει ὁ χρόνος δέδεικται γὰρ ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ κίνησις ὁ χρόνος), πῶς λέγομεν τὴν κίνησιν μετρεῖσθαι ὑπὸ τοῦ χρόνου; φησὶν οὖν ὅτι εἰ μετρεῖ ἡ κίνη- σις τὸν χρόνον * * * τῷ μετρεῖν τινὰ κίνησιν ᾗ καταμετρεῖ τὴν λοιπήν. ὁρίζει γὰρ ὡραίαν τυχὸν κίνησιν, καὶ ταύτῃ τὴν ἡμέραν μετρεῖ, καὶ τῇ ἡμέρᾳ τὸν ἐνιαυτόν· τὰς γὰρ τοσάσδε περιφορὰς ἐνιαυτὸν καλοῦμεν. καὶ γὰρ διττὸν τὸ μέτρον, τὸ μὲν ἐξῃρημένον, τὸ δὲ συγκατατεταγμένον καὶ ὁμοειδές· δυνατὸν γὰρ τὸ ξύλον καὶ τῷ πήχει μετρῆσαι, δυνατὸν δὲ καὶ οἷον μέρος ἀφελόντα, τούτῳ τὸ λοιπὸν καταμετρῆσαι· ὁ μὲν οὖν πῆχυς ἐξῃρημένον ἄν εἴη μέτρον, τὸ δὲ μόριον ὁμοειδὲς καὶ συγκατατεταγμένον. καὶ ἐπὶ παντὸς μέτρου ὡσαύτως. οἷον ὁ ξέστης ὁ μὲν κερά|μιος ἐξῃρημένον [*](t 3r) ἄν εἴη μέτρον, πολλῷ δὲ τούτου πρότερον ὁ ἐν τῇ ψυχῇ, ὁ ὁρίζων καὶ τὸν ἔξω ξέστην, αὐτὸς μέντοι ὁ μεμετρημένος ξέστης τοῦ οἴνου μετρῶν τὸν λοιπὸν πάντα συγκατατεταγμένον ἄν εἴη μέτρον. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων ἔχει, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου. καὶ ἔστιν ὁ μὲν χρόνος ἐξῃρημένον μέ- τρον, τὸ μόριον δὲ τῆς κινήσεως, ᾧ μετρεῖται ἡ λοιπή, συγκατατεταγμένον ἐστὶ μέτρον. τὶ οὖν τὸ μόριον τῆς κινήσεως, ὃ πρώτως ὁρίζεται ὑπὸ τοῦ χρόνου, ὥστε εἶναι μέτρον πάσης τῆς κινήσεως * * * οὐχ ὁ χρόνος μετρεῖ πρώτως. εἰ οὖν ὅλως μετρεῖ τινὰ κίνησιν πρώτως, διὰ τί μὴ πᾶσαν; πῶς δὲ καὶ ὅλως ὁρίζει τινὰ κίνησιν ᾗ μετρεῖ τὴν λοιπήν, μιᾶς καὶ συνεχοῦς οὔσης πάσης τῆς κινήσεως; φημὶ οὖν ὅτι ὥσπερ εἰ τῇ χειρί τις ἀντὶ σχοίνου μετρήσει καὶ ἀφορίσεται, εἶτα ἐκείνῳ τὴν λοιπὴν σχοῖνον μετρήσει, οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου ἔχει· θέσει γάρ, οὐ φύσει, τὸ μό- ῥίον τὸ ἀφορισθέν, διὸ ἄλλοι ἄλλα μέτρα λαμβάνουσι καὶ ὡρῶν καὶ μηνῶν καὶ ἐνιαυτῶν. ἀφορισθέντος οὖν μορίου τινὸς τῆς κινήσεως, καὶ τούτου πρώτως ὑπὸ τοὐ χρόνου ὁρισθέντος, λέγω δὴ τοῦ ἀριθμοῦ τοῦ κατὰ τὸ πρότερον τοῦ μορίου τῆς κινήσεως καὶ τὸ ὕστερον, οὕτω ταύτῃ ἡ λοιπὴ πᾶσα μετρεῖται, ὡς ὑπὸ προσεχεστέρου μέτρου. ταύτην οὖν πρώ- τὼς ὁ χρόνος μετρεῖ καὶ ὁρίζει, δι’ αὐτῆς δὲ καὶ τὴν λοιπὴν πᾶσαν. οὕτω μὲν οὖν ὑπὸ τοῦ χρόνου μετρεῖται ἡ κίνησις. ταύτῃ δέ, φησί, καὶ ἐν χρόνῳ λέγεται εἶναι ἡ κίνησις, τῷ μετρεῖσθαι τὸ εἶναι αὐτῆς ὑπὸ τοῦ [*](2 μονογενὴς Κ 4. 5 μετρεῖσθαι—κίνησιν iterat et οὖν om. G 4. 5 ὅτι (deleto εἰ) με- τρεῖ ὁ χρόνος τὴν κίνησιν t: ipse laiuuam indicavi 5 ἧ GM: ἡ Κ: ἣ t, cf. Arist. καταμετρεῖς Κ: καταμετρεῖν M 6. 7 τῇ ἡμέρᾳ] τὴν ἡμέραν Κ 8 κατατεταγμένον G: συντεταγμένον M 10 μέλος Κ 11 συγκαταταγμἐνον Κ 13 πρότερος Gt 15 et 17 συγκατατετραμένον Κ 16 τοῦ om. Gt 17. 18 ᾧ—κινήσεωςκινήσεως post χρόνου (v. 19) collocaverat primitus G 19 lacunam signavi: ἦν (voluit ἢν) inserit t 21 τινὰ κίνησιν] τὴν ἀκινη- σίαν M 22 ἀντὶ GM: ἀντι Κ: τὶ μόριον t: fuerit nota arithmetica (ex. gr. (??) = μυριοστημόριον, cf. Gardthausen Gr. Pal. p. 2()7 sq.) compendio vocis ἀντὶ (Mus. ital. di ant. ἁ class. I, 168) sinailis 23 ἀφ’ ὁρίσηται Κ 25 φορισθέν G: ἀφωρισθὲν Κ ἄλλα ἄλλοι M 27 πρώτου Gt 28 κατὰ τοῦ προτέρου G τοῦ om. Gt καὶ τοῦ ὕστερον G 29 ταύτῃ M 32 εἶναι ἡ κίνησις λέγεται t 32 et p. 747,2 τῶ] τὸ Κ) χρόνου. ἀλλὰ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου ἡ κίνησις, οὐχ ᾗ ἀίδιός ἐστιν, [*](t 3r) ἀλλὰ τῷ ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον αὐτῆς μόριον πεπερασμένον εἶναι, ὡς μέν- τοι ἀίδιος οὐ μετρεῖται ὑπ’ αὐτοῦ. καὶ γὰρ ὅλως, φησί, τὸ ἐν χρόνῳ διττόν ἐστι, τὸ μὲν τὸ συνυπάρχον τῷ χρόνῳ καὶ ὂν τότε ὅτε καὶ ὁ χρόνος ἐστί, τὸ δὲ ἐν χρόνῳ λέγεται εἶναι τὸ ἔχον τινὰ χρόνον μετρητικὸν τοῦ εἶναι αὐτοῦ. ὥσπερ, φησί, καὶ τὸ ἐν ἀριθμῷ διττόν, τὸ μὲν ἤτοι μέρος ὂν τοῦ ἀριθμοῦ ἢ πάθος οἷον λέγομεν τὴν μονάδα ἐν ἀριθμῷ εἶναι ὡς μέρος οὖσαν ἀριθμοῦ, λέγομεν δὲ καὶ τὸ περιττὸν καὶ ἄρτιον ἐν ἀριθμῷ εἶναι, ἀλλ’ ὡς πάθη ἀριθμοῦ, καὶ ἔστι ταῦτα ἅμα τῷ ἀριθμῷ· ἔστ’ ἂν γὰρ ἀριθμὸς ᾖ, καὶ ταῦτα), καθ’ ἓν μὲν οὖν οὕτως λέγομέν τι ἐν ἀριθ.μῷ εἶναι, καθ’ ἕτερον δὲ λέγεταί τι ἐν ἀριθμῷ εἶναι τὸ ἔχον ἀριθμόν τινα, ὥσπερ λέγομεν τοὺς δέκα ἵππους ἐν ἀριθμῷ εἶναι, τουτέσιιν ἀριθμόν τινα αὐτῶν εἶναι. ὥσπερ οὖν διττὸν τὸ ἐν ἀριθμῷ, οὕτω καὶ τὸ ἐν χρόνῳ διττόν· καὶ γὰρ ἀριθμός τις ὁ χρόνος ἐστίν. ὅταν μὲν γὰρ τὸ νῦν ἐν χρόνῳ λέγωμεν εἶναι, ὡς μέρος ἐν ὅλῳ φαμὲν εἶναι, ὥσπερ καὶ τὴν μονάδα ἐν ἀριθμῷ, ὅταν δὲ λέγωμεν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν τῷ χρόνῳ εἶναι, ὡς πάθη λέγομεν εἶναι, ἃ καὶ ἅμα τῷ χρόνῳ εἰσίν· ἅμα γὰρ τῷ χρόνω εἰσὶ τά τε νῦν καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. λέγομεν δὲ πάλιν ἐν χρόνῳ εἶναι τὰ πράγματα, τῷ εἶναί τινα χρόνον μετρητικὸν τῆς οὐσίας αὐτῶν, ὥσπερ ἐλέγομεν καὶ τὸ δεύτερον σημαινόμενον τοῦ ἐν ἀριθμῷ τὸ ἔχειν τινὰ ἀριθμόν, οἷον τοὺς δέκα ἵππους τὸν δέκα ἀριθμόν. καὶ τοῦτό γέ ἐστι τὸ κυρίως ἐν χρόνῳ, ἐπείτοι γε οὐ κυρίως τὸ ἅμα τῷ χρόνῳ ὂν ἐν χρόνῳ· εἰ γὰρ τὸ ἅμα τῷ χρόνῳ ὂν ἐν χρόνῳ ἐστίν, ἐπεὶ ἅμα τῷ χρόνῳ καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὰ θεῖα πάντα ὅτε γὰρ χρόνος ἐστί, καὶ ταῦτά ἐστιν), ἐν χρόνῳ ἄν εἶεν καὶ ταῦτα. ὥσπερ οὖν οὐ τὸ ἅμα τῇ κινήσει ὂν ἐν κι- νήσει ἐστίν, οὐδὲ τὸ ἅμα τῷ τόπῳ ὂν ἐν τόπῳ ἐστίν, ὥσπερ τὰ ἀσώματα πάντα, ἄγγελοι φημὶ καὶ θεός οὐκ ἦν γὰρ κίνησις ἢ τόπος ὅτε οὐκ ἦν ταῦτα, ἀλλ’ ὅμως οὔτε ἐν κινήσει ταῦτα οὔτε ἐν τόπῳ), οὕτως οὐδὲ τὸ. ἅμα τῷ χρόνῳ <ὂν> ἐν χρόνῳ ἐστίν· εἰ γὰρ τὸ ἅμα τινὶ ὂν ἐν ἐκείνῳ ἐπειδή, φησίν, ὅτε ἡ κέγχρος ἐστί, καὶ ὁ οὐρανὸς ἐστίν, ἐν τῆ κέγχρῳ ἂν εἴη ὁ οὐρανός· οὐκ ἄρα οὐδὲ τὸ ὂν ὅτε καὶ ὁ χρόνος ἐστὶν ἐν χρόνῳ ἐστίν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ὂν ὅτε ἡ κέγχρος ἐστὶν ἐν τῇ κέγχρῳ ἐστί. τοῦτο μὲν οὖν οὐ πάντως ἐν χρόνῳ, τὸ ὂν τότε ὅτε καὶ ὁ χρόνος ἐστί· τὸ γὰρ ἔν τινι ὂν κυρίως, ὑπ’ ἐκείνου θέλει περιέχεσθαι. κυρίως οὖν ἐν χρόνῳ ἐστὶ τὸ ἔχον τινὰ χρόνον μετρητικὸν αὐτοῦ * * * οἷον τὸν δέκα ἡ ἄλλον τινά. [*](4 τὸ (post μὲν) om. Gt σκουπάρχον (sic) Κ καὶ (post ὅτε) om. Gt 7 ὃν t: ἓν GK: om. M λέγωμεν Κ 8 ὡς μέτρον G τοῦ ἀριθμοῦ Gt καὶ τὸ ἄρτιον Κ 8. 9 εἶναι ἐν ἀριθμῶ M 10 γὰρ om. Κ οὕτω t et corr. (ex τούτω) G 11 ἔχειν Κ 12. 13 αὐτῶν τινα G 15 et 16 λέγομεν Κ 17 λέγωμεν M ἁ] αἱ Κ 17. 18 εἰσίν—χρόνῳ om. G 19 τῷ foro exhaustum M: τό Κ τινα χρόνον KM: τι χρόνω G: τι χρόνου t 22 alterum τὸ om. KM 22. 23 ἐν χρόνῳ ἐστὶν· εἰ γὰρ G 24 εἰ γὰρ ὅτε ὁ t 29 prius ὃν addidit t 30 κέχρω, ut solet, Κ 31. 32 ἐν χρόνῳ ἐστίν om. Κ 32 ὅτε καὶ ἡ M 35 lacunam signavi explendam <ὥσπερ κυρίως ἐν ἀριθμῷ ἐστι τὸ ἔχον τινὰ ἀριθμὸν μετρητικὸν αὐτοῦ)) εἰ δὲ τοῦτό ἐστιν ἐν χρόνῳ, ἀνάγκη παντὸς τοῦ ἐν χρόνῳ μείζονά τινα [*](t 3r) λαμβάνεσθαι χρόνον, ὥσπερ καὶ τοῦ οὕτως ἐν ἀριθμῷ ὄντος μείζονά τινα λαμβάνεσθαι ἀριθμόν. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ἐπειδὴ τοῦτό ἐστι κυρίως τὸ ἐν χρόνῳ, τὸ ἔχον μείζονα ἑαυτοῦ χρόνον, πάντα φαμὲν καταγηράσκειν ὑπὸ τοῦ χρόνου καὶ πάντα φθείρειν τὸν χρόνον, οὐ μέντοι φαμὲν γίνεσθαί τι ὕπο χρόνου.

Καὶ ζητήσειεν ἄν τις εἰκότως· πῶς φησιν ὅτι φθορᾶς μὲν αἴτιον λέ- γομεν εἶναι τὸν χρόνον, γενέσεως δὲ οὔ; καίτοι φαμὲν ἐν χρόνῳ τὰ πράγματα γίνεσθαι·

1. “ἅπαντα” γάρ φησιν “ὁ μακρὸς κἀναρίθμητος χρόνος
2. φύει τ΄ ἄδηλα,

καὶ

1. “ὁ χρόνος τί μ’ εἰδέναι ποιεῖ.’’

πῶς δὲ ὅλως φησὶν ὑπὸ τοῦ χρόνου φθείρεσθαι πάντα; καίτοι αὐτὸς εἶπεν ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ πᾶν τὸ φθειρόμενον ὑπὸ τοῦ ἐναντίου φθείρεσθαι, ὁ δὲ χρόνος οὐδενί ἐστιν ἐναντίος· ποσὸν γάρ τι ὁ χρόνος, οὐδὲν δὲ τῷ ποσῷ ἐναντίον, καὶ σύνεστι δὲ πᾶσι τοῖς οὖσιν, οὐδὲν δὲ ἅμα σύνεστι τῷ ἐναντίῳ. φημὶ οὖν πρὸς ταῦτα ὅτι πρῶτον μὲν οὐδὲ αὐτὸς εἶπεν οὐδα- μῶς λέγομεν ὑπὸ τοῦ χρόνου τὰ πράγματα γίνεσθαι’, ἀλλ’ ὅτι μᾶλλον φθείρεσθαί φαμεν ἢ γίνεσθαι (φθορᾶς γάρ, φησί, καθ’ αὑτὸν μᾶλλον αἴτιος ὁ χρόνος), ἔπειτα τῆς μὲν γενέσεως ἑκάστου ὡρισμένον καὶ δῆλον τὸ αἴτιον, οἷον τοῦ ζῴου μὲν ὁ γεννήσας, καὶ τῆς ἐπιστήμης τοὐ μαθητοῦ ὁ διδάσκαλος· ἐπεὶ οὖν ἔχομεν εἰς ὡρισμένον τι αἴτιον τὴν γένεσιν ἀναγαγεῖν, διὰ τοῦτο οὐδείς φησιν ὅτι ὁ χρόνος ἐγέννησεν, ἀλλ’ ὅτι ὁ πατὴρ ἐγέννησεν, οὐδ’ ὅτι ὁ χρόνος ἐδίδαξεν, ἀλλ’ ὅτι ὁ διδάσκαλος· ἐπὶ δὲ τῆς φθορᾶς καὶ τῆς λήθης, ἐπειδὴ μὴ ἔχομεν ὡρισμένον τι αἴτιον ἀπο- διδόναι, διὰ τοῦτο ἐπὶ τὸν χρόνον ἀνάγομεν τὴν αἰτίαν, ἐπείτοι γε ἡνίκα πρόδηλον ἔχομεν τῆς φθορᾶς τὸ αἴτιον, οἷον εἰ ὑπὸ πυρὸς φθαρείη ἡ οἰκία, τὸ πῦρ αἴτιόν φαμεν | τῆς φθορᾶς, οὐ τὸν χρόνον, καὶ τὸ ναυάγιον τοῦ t 3v θανάτου, καὶ νόσον δὲ πολλάκις τῆς λήθης φαμὲν αἰτίαν, καὶ κάματον τοῦ γήρως αἴτιον. οὕτως ἄρα καὶ ἐπὶ τῆς φθορᾶς, ὅταν ὡρισμένον τι ᾖ τὸ αἴτιον, τοῦτο αἰτιώμεθα, καὶ οὐ τὸν χρόνον. δῆλον οὖν ἐντεῦθεν τὸ αἴτιον, διὰ τί τῶν φθειρομένων μᾶλλον τὸν χρόνον αἰτιώμεθα ἢ τῶν γινομένων.

Εἰ δὲ τὰ ἐν χρόνῳ ταῦτά ἐστι, τὰ ἔχοντα μείζονα ἑαυτῶν τὸν χρόνον, εἰκότως τὰ ἀίδια καὶ τὰ ἀνὰ πάντα ὄντα τὸν χρόνον οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ· οὐ [*](2 οὕτως) ὄντως M 6 χρόνου t: χρόνον compend. GKM 8 οὔ, καίτοι] οὐκ ἔτι Κ 10 φησιν Soph. Aiac. 646 sq. 10. 11 κἀν ἀριθμητὸς φύει χρόνος τ’ Κ 18 ὁ χρόνος κτλ. Menamlr. Georg. Fr. V (IV p. 97 M.), ubi ὁ δὲ ὁ γὰρ Simplic. p. 740,34) χρόνος με libri 14 ὑπὸ τοῦ χρόνου φησὶ t 15 ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ τῶ ἀλόγω Κ) c. 9 p. 192a 21 16 δέ τι τῶ M 17 τὼ Κ 21 ὁ χρόνος αἴτιος M, cf. Arist. 22 τοῦ ζῴου μὲν] τὸ ζώου M 2;) τι 0111. Κ 24 ἀναλογεῖν G ὁ χρόνος] ἐν χρόνω G 28 ἔχομεν πρόδη- λον t 29 φαμὲν εἶναι M ναβάγιον (ι corr. ex εἰ) Κ 30 τῆς λήθης φαμὲν αἰτίαν τῆς λήθης αἰτίαν φαμέν Μ: αἰτίαν τῆς λήθης φαμέν Gt 31 αἴτιον ἡ (om. τὸ) Gt ’) ἅπαντα (cf. ρ. 760,15) Μ 35. p. 749,4 ὄντα—χρόνον om. M 35 ἐν χρόνῳ οὐκ ἔστιν t)

γὰρ ἔχει μείζονα ἑαυτῶν χρόνον. καὶ τούτου, φησί, σημεῖον τὸ μηδὲ [*](t 3v) πάσχειν αὐτὰ ὑπὸ τοῦ χρόνου. εἰ γὰρ τὰ ἐν χρόνῳ πάσχει ὑπὸ χρόνου, τὰ ἄρα μὴ πάσχοντα ὑπὸ χρόνου οὐκ ἄν εἴη ἐν χρόνῳ· οὐ πάσχει δὲ ὑπὸ χρόνου τὰ ἀνὰ πάντα τὸν χρόνον ὄντα· οὐδ’ ἄρα ἐν χρόνῳ τὰ τοι· αὐτά ἐστιν.

ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι. εἰπὼν τῆς κινήσεως ἐπήγαγε καὶ τοῦ κινεῖσθαι, τὸ κινεῖσθαι ἤτοι τοῦτο λέγων ὅπερ παρακατιών φησι ‘τὴν κίνησιν, καὶ τὸ εἶναι αὐτῇ᾿, ἵνα τὸ κινεῖσθαι λέγῃ τὸ εἶναι τῇ κινήσει, ἤγουν διὰ τοῦτο τὴν κίνησιν εἰπὼν ἐπήγαγε καὶ τὸ κινεῖσθαι, ἵνα εἰς αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τῆς παρατάσεως ἡμᾶς ἀγάγῃ· ἡ μὲν γὰρ κίνησις σημαίνοι ἄν καὶ αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς κινήσεως, τὸ δὲ κινεῖσθαι αὐτὴν τὴν παράτασιν σημαίνει, ἧς καὶ ἔστιν ὁ χρόνος μέτρον· ἐξηγητικὸν οὖν τῆς κινήσεως τὸ κινεῖσθαι.

[*](p. 221a4)

Καὶ ἔστι τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι τῷ χρόνῳ καὶ αὐτὴν καὶ τὸ εἶναι αὐτῇ.

Περιττεύειν φασὶ τὸν ‘καί’ σύνδεσμον· εἶναι γὰρ τὴν ἀπόδοσιν τῆς συντάξεως οὕτως ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι, ἔστι τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι τῷ χρόνῳ καὶ αὐτὴν καὶ τὸ εἶναι αὐτῇ. οἱ δὲ ἀποδίδοσθαι τὸν λόγον φασὶν ἐν τῷ δῆλον ὅτι καὶ τοῖς ἄλλοις τοῦτό ἐστι τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι· ἐπειδή, γάρ φησιν, ὁ χρόνος μέτρον ἐστὶ κινήσεως καὶ ἔστι καὶ τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι ὑπὸ τοῦ χρόνου, δῆλον ὅτι καὶ τοῖς ἄλλοις τοῦτό ἐστι τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι. πρὸς τοῦτο δὲ περιττεύοι ἂν ὁ ‘δέ’ σύνδεσμος τοῦ δῆλον δὲ ὅτι. οἱ δὲ μετὰ πάνυ πολλὰ ἀποδίδοσθαι τὸν λόγον φασίν “ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως, ἔστι καὶ ἠρεμίας μέτρον’’· διό, φασί, καὶ ἀνείληφε τὸ ἐπεὶ δέ ἐστιν, ἵνα σώσῃ τὴν συνέχειαν, ἐπειδὴ πολλὰ ἦν τὰ μεταξὺ εἰρημένα. ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι πρὸς ταῦτα πάντα ἀποδέδωκε, καὶ ἔστιν ἡ συνέχεια οὕτως· ‘ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως καὶ τοὐ κινεῖσθαι, ἔστι τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι αὐτὴν ὑπὸ τοῦ χρόνου, καὶ τοῖς ἄλλοις δὲ τοῦτό ἐστι τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι, τὸ μετρεῖσθαι αὐτὰ ὑπὸ τοῦ χρόνου, καὶ εἰ ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως, ἔσται καὶ ἠρεμίας μέτρον’. πῶς δέ ἐστιν ἠρεμίας μέ- τρον, ἐν τῷ τόπῳ γενόμενοι εἰσόμεθα.

[*](1 τοῦτο Κ 2 τοῦ Κ: om. Gt 6 ἐπεὶ—κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι om. G δ’ ἐστὶν ὁ (sic) t κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι M: om. Kt 7 τῆς deleverim τὸ κινεῖσθαι om. M 8. 9 αὐτὴ Κ 9 ἤγουν KM: ἡ G: ἢ γοῦν t 10 τὸ GK: τοῦ Mt 12 πα- ράστασιν Κ καὶ om. M 13 οὖν ἐστι Κ 14. 15 τὸ μετρεῖσθαι—αὐτῇ om. Κ 15 αὐτὴ M: αὐτῆς t, at cf. v. 8. 19. p. 750,1. 751,10 16 φησὶ G 18 et 22 τῶ με- τρεῖσθαι G 19 αὐτὴ M: αὐτήν GK: αὐτῆς t 19 et 24 ἀποδίδοσθαι Κ 20 ἐν τῷ G: ἓν τὸ Κ: ἐν τῷ χρόνῳ Mt 23 περιττεύει ἄν Κ 24 δῆλον ὅτι (0111. δὲ) Κ 25 ἐπεὶ κτλ. p. 221b7 26 ἐπειδὴ δέ ἐστιν M, at cf. ad p. 745,24 28 πάντα om. M ο 30 τῶ μετρεῖσθαι G 33 ἐν τῷ κτλ.] p. 754,8sqq. ἰσώμεθα Κ)

Τὸ μετρεῖσθαι τῷ χρόνῳ καὶ αὐτὴν καὶ τὸ εἶναι αὐτῇ. ἐπὶ [*](t 3v) μὲν τῶν συνθέτων ἄλλο ἐστὶ τὸ τόδε εἶναι καὶ τὸ τῷδε εἶναι ἄλλο γὰρ τὸ ζῷον καὶ τὸ ζῴῳ εἶναι· τὸ μὲν γὰρ ζῷον τὸ σύνθετον σημαίνει, τὸ δὲ ζῴῳ εἶναι τὸ εἶδος), ἐπὶ δὲ τῶν ἁπλῶν ταὐτόν ἐστι τὸ τόδε εἶναι καὶ τὸ τῷδε εἶναι· ψυχὴ γοῦν καὶ ψυχῇ εἶναι τὸ αὐτό, καὶ ἄγγελος καὶ ἀγγέλῳ εἶναι. οὕτως οὖν καὶ κίνησις καὶ κινήσει εἶναι τὸ αὐτό· ἁπλοῦν γὰρ τι ἡ κίνησις.

[*](p. 221a9)

Τὸ γὰρ ἐν χρόνῳ εἶναι δυοῖν ἐστι θάτερον. Ἤτοι τοῦτό φησιν ὅτι διττὸν τὸ ἐν χρόνῳ, ἢ ὅτι διχῶς τοῦ ἐν χρόνῳ λεγομένου θάτερον μόνον αὐτῶν κυρίως ἐστὶν ἐν χρόνῳ· δύο γὰρ σημαινόμενα θεὶς τοῦ ἐν χρόνῳ τὸ ἓν μόνον ἐγκρίνει ὡς ἀληθές, τὸ δὲ ἕτερον ἐλέγχει. ἐν χρόνῳ γάρ, φησίν, ἡ τὸ ἅμα τῷ χρόνῳ ὑπάρξαν ὅπερ καὶ ἐλέγξει, οὐχ ὅτι οὐδὲν τῶν ἐν χρόνῳ ὄντων ἅμα ἐστὶ τῷ χρόνῳ, ἀλλ’ ὅτι οὐ τὸ ἅμα τῷ χρόνῳ ὄν, τοῦτο πάντως ἐν χρόνῳ ἐστίν, ὡς δεί- ξομεν ἐπιόντες), ἐν χρόνῳ οὖν ἐστι, φησίν, ἢ τὸ συνυπάρχον τῷ χρόνῳ, ἢ τὸ ὑπὸ τοῦ χρόνου περιεχόμενον ὥσπερ καὶ ἔνια λέγομεν ἐν ἀριθμῷ εἶναι τῷ ὑπὸ τοῦ ἀριθμοῦ περιέχεσθαι), ὅπερ καὶ κυρίως ἐστὶν ἐν χρόνῳ. τοῦτο δὲ τὸ κυρίως ἐν χρόνῳ διχῶς πάλιν διαιρεῖ, ἢ ὡς πάθος ἢ μέρος τοῦ χρόνου, ἢ ὡς ὑπὸ τοῦ χρόνου μετρούμενον ὡς λέγομεν τὰ Τρωικὰ ἐν χρόνῳ γενέσθαι· ἐν δέκα γὰρ ἔτεσιν), ἐπεὶ καὶ τὸ ἐν ἀριθμῷ, ᾧπερ ἀπει- κάζει τὸ κυρίως ἐν χρόνῳ, καὶ αὐτὸ διττόν ἐστιν, ἤτοι ὡς μέρος ἀριθμοῦ καὶ πάθος, ὡς ἡ μονὰς καὶ τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, ἡ ὡς ἠριθμημένον ὑπὸ τοῦ ἀριθμοῦ, ὡς λέγομεν τοὺς δέκα ἵππους ἐν ἀριθμῷ εἶναι. καὶ σημείωσαι ὅτι τὸ ἓν σὴ μαινόμενον τοῦ κυρίως ἐν χρόνῳ, τῶν ὑφεστη- κότων τῷ χρόνῳ ἐστί. τὸ γὰρ μέρος τοῦ χρόνου ἢ τὸ πάθος, λέγω δὴ τὸ νῦν καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, συνυφέστηκε τῷ χρόνῳ· οὐκ ἔστι γὰρ χρόνος ἐν ᾧ οὐκ ἦν πάντως τὸ νῦν καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὥσπερ καὶ τῷ ἀριθμῷ συνυφέστηκε πάντως ἡ μονὰς καὶ ἤτοι τὸ περιτ- τὸν ἢ τὸ ἄρτιον. καὶ ἔστι τῶν κυρίως ἔν τινι ὄντων καὶ τὸ ὡς μέρος ἐν [*](1 ὤ τὸ μετρεῖσθαι G: τῶ τὸ μετρεῖσθαι (sed τῶ deletum) M αὐτὴ GK: αὐτὴν M αὐτῆς t 1. 2 ἐπὶ μὲν τῶν κτλ. cf. p. 414,20 sqq. 2 ἄλλον γὰρ Κ 3 τὸ ζώω GKM: τῷ ζώω t 3. 4 τῶ δὲ ζώω Κ 5 τὸ τῷδε] τῶ τόδε Κ ψυχὴ— ψυχὴ KM: ψυχῆ—ψυχὴν G: ψυχὴν—ψυχῆ t ἄγγελος KM: ἄγγελον Gt καὶ (post ἄγγελος) om. Κ G κίνησις M: κίνησιν GKt τὸ αὐτό om. Gt 7 τι Κ: τινι M: ἐστὶν Gt 8 δυεῖν Κ 9 ἤτοι οὖν τοῦτο M prius ὅτι om. KM 10 αὐτῶν κυρίως Κ: κυρίως om. M: κυριῶς αὐτῶν G: κυρίως αὐτόν t 12 ὑπάρχον t 13 οὐθὲν M 14 τοῦτο] τοῦ Κ 16 ἔνια Gt: ἕνα KM λέγωχ μὲν Κ 17 τῷ Gt: τὸ KM 18 διττῶς G 20 ὅπερ KM 22 τὸ (ante ἄρτιον) om. t 23 τοῦ om. M 24. 25 συνυφεστηκότων emendat t 25 ἐστί· τὸ γὰρ scripsi: ἔστι γὰρ τὸ τὸ om. KM) libri 26. 27 συνυφέστηκε—ὔστερον om. KM 28 πάντως om. M 29 ἡ τὸ] ἤτοι M ἐν τίνι Κ)

ὅλῳ καὶ τὸ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ. τοιοῦτον δέ ἐστι τὸ πάθος ἐν τούτῳ οὗ [*](t 3v) ἐστι πάθος· ὡς ἐν ὑποκειμένῳ γὰρ τῷ ἀριθμῷ τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, ὥσπερ καὶ <ἐν> τῷ χρόνῳ ὡς | ἐν ὑποκειμένῳ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον. [*](t 4v) καλῶς ἄρα ἔλεγον ὅτι οὐ πᾶν τὸ συνυφεστηκὸς τῷ χρόνῳ οὔ φησιν ἐν χρόνῳ εἶναι, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἔστι τοῦτο τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ συνυφεστάναι τῷ χρόνῳ· τὶ γὰρ τῶν συνυφεστηκότων τῷ χρόνῳ ἐν χρόνῳ ἐστίν, ὥσπερ εἶπον, τὸ μέρος αὐτοῦ καὶ τὸ πάθος. καὶ αὐτὸς γοῦν τὴν κίνησιν, ἧς μέτρον ἐστὶν ὁ χρόνος, λέγω δὴ τὴν τῆς ἀπλανοῦς, ἐν χρόνῳ φησὶν εἶναι· “καὶ ἔστι’’ γάρ φησι “τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι χρόνῳ καὶ αὐτὴν καὶ τὸ εἶναι αὐτῇ.” καὶ ὅτι τὴν τῆς ἀπλανοῦς κίνησιν ἐνταῦθα ἐν χρόνῳ λέγει εἷναι, δῆλον ἐκ τοῦ ἡγουμένου· ἐπεὶ γάρ ἐστι φησίν, ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως καὶ τοῦ κινεῖσθαι, ἔστι τῇ κινήσει τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι αὐτὴν τῷ χρόνῳ. μέτρον δὲ κινήσεως ὁ χρόνος οὐδεμιᾶς ἄλλης ἐστὶν ἢ τῆς ἀπλανοῦς· ὥστε καὶ τὴν τῆς ἀπλανοῦς κίνησιν, καίτοι ὑφεστηκυῖάν γε τῷ χρόνῳ, ἐν χρόνῳ φησὶν εἶναι. οὕτως οὐ πᾶν τὸ συνυφεστηκὸς τῷ χρόνῳ οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ὅτι] οὐ πᾶν ἀπλῶς τὸ συνυφεστηκὸς τῷ χρόνῳ ἐν χρόνῳ ἐστίν, ἐπείτοι γε καὶ τὸ σημεῖον τῇ γραμμῇ συνυφέστηκε καὶ ἡ ἐπιφάνεια τῷ σώματι, πεπερασμένοις οὖσι δη- λονότι, ἀλλ’ ὅμως ἐν γραμμῇ τὸ σημεῖον καὶ ἐν σώματι ἡ ἐπιφάνεια. οὕτως οὖν δυνατόν, καίτοι συνυφεστηκότων ἀλλήλοις τοῦ τε χρόνου καὶ τῆς κινήσεως, καὶ τὸν χρόνον ἐν κινήσει λέγειν εἶναι ὡς ἐν ὑποκειμένῳ, καὶ τὴν κίνησιν ἐν χρόνῳ ὡς τὰ ἀριθμητὰ ἐν τῷ ἀριθμῷ· ἀριθμητὸν γὰρ ἡ κίνησις, ἀριθμὸς δὲ ὁ χρόνος. ἐπεὶ καὶ πολλὰ συνυφεστη- κότα τῷ τόπῳ ἐν τόπῳ λέγεται εἶναι· ἑκάστη γὰρ τῶν σφαιρῶν καὶ τῶν ὁλοτήτων τῶν στοιχείων συνυφεστηκυῖα τῷ ἑαυτῆς τόπῳ, ὅμως ἐν τόπῳ ἐστί, καὶ ἕκαστον τῶν κινουμένων σωμάτων, λέγω δὴ τῶν οὐρανίων, συνυ- φεστηκὸς τῇ ἑαυτοῦ κινήσει, ὅμως ἐν κινήσει ἐστίν. οὕτως ἄρα καὶ ἡ τοῦ παντὸς κίνησις συνυφεστηκυῖα τῷ χρόνῳ ἐν χρόνῳ ἂν εἴη, ὥσπερ τὰ ἀριθμούμενα ἐν ἀριθμῷ.

[*](30 p. 221a 19)

Φανερὸν δὲ καὶ ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ εἶναι ὅτε χρόνος ἐστί.

Σημείωσαι ὅτι οὐκ εἶπεν ὅτι ‘τὸ ὂν ὅτε ό χρόνος ἐστὶν οὐκ ἐστιν ἐν χρόνῳ’, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ εἶναι τότε ὅτε [*](1 ἐνυποκείμενον Κ οὗ KM: οὕτως G: δὲ οὕτως t 2 ἐνυποκειμένω G: ἐνυποκείμενον Κ 3 prius ἐν addidit t τῷ] τὸ Κ ἐνυποκείμενον Κ καὶ τὸ ὕστερον Gt ο 4 συνεφεστηκὸς Κ 4.5 οὔ φησιν ἐν χρόνῳ cm. M G συνεφεστηκότων Κ 9 τῶ μετρεῖ- σθαι G: τῶ (om. μετρεῖσθαι) Κ 10 τῶ χρόνω recte M ἐν om. Κ 11. 12 γάρ ἐστιν ὁ χρόνος φησὶ t 13 εἶναι om. M τὸ] τῶ G 15 συνυφεστηκυῖάν emendat t οὕτως GKM: οὐχ ὡς (cf. p. 750,13) t: ipse delevi ὅτι v. 16 19 ἡ ἐπιφάνεια ἐν σώματι Κ ὅ 23 ἐπει Μ 26. 27 συνυφέστηκε libri 28 ἐν om. M 30. 31 τὸ ἐν—ἐστί om. Κ 31 χρό- νος ἐστί (at ef. v. 33 sq.) M: ὁ χρόνος ἐστίν t 32 ὁ om. M 33 τὸ εἶναι 0111. Κ)

καὶ ὁ χρόνος ἐστίν, ἐπεὶ οὐδὲ τὸ ἐν κινήσει εἶναι ταὐτόν ἐστι τῷ [*](t 4r) ἅμα τῆ κινήσει εἶναι.

[*](p. 221a21)

Εἰ γὰρ ἔσται τὸ ἔν τινι οὕτως, πάντα τὰ πράγματα ἐν ὁτῳοῦν ἔσται, καὶ ὁ οὐρανὸς ἐν τῇ κέγχρῳ.

Ὅτι τὸ ἐν χρόνῳ οὐκ ἔστι τὸ εἶναι τότε ὅτε ὁ χρόνος ἐστί, δείκνυσι. τὸ γὰρ ἐν χρόνῳ ἔν τινί ἐστι, πάλιν τὸ ἐν χρόνῳ ἐστὶ τὸ εἶναι τότε ὅτε καὶ αὐτός ἐστι, τὸ ἔν τινι ἄρα ἐστὶ τὸ εἶναι τότε ὅτε καὶ αὐτό ἐστιν. εἰ δὲ τοῦτό ἐστι τὸ ἔν τινι, καὶ τοῦτο χαρακτηριστικόν ἐστι τοῦ ἔν τινι, τὸ εἶναι τότε ὅτε καὶ αὐτό ἐστι, τουτέστι τὸ συνυπάρχειν καὶ ἅμα εἶναι, δῆλον ὅτι καὶ ἀντιστρέψει ὁ λόγος, καὶ ὅπερ συνυφέστηκέ τινι καὶ ἔστι τότε ὅτε κἀκεῖνό ἐστιν, ἐν ἐκείνῳ ἄν εἴη. ἐπεὶ οὖν ὅτε ἐστὶν ἡ κέγχρος, τότε καὶ ὁ οὐρανός ἐστιν, ἐν τῇ κέγχρῳ ἄν εἴη ὁ οὐρανός. καὶ ἐπειδὴ τότε ἐστὶν ὁ ἀμφορεὺς ὅτε καὶ ἡ θάλασσα, ἐν τῷ ἀμφορεῖ ἄν εἴη ἡ θάλασσα. ὥστε εἰ ταῦτα ἀδύνατα, οὐκ ἄν εἴη τὸ ἔν τινι τοῦτο, τὸ συνυπάρχον αὐτῷ. καὶ μή τις τῇ ἀντιστροφῇ μεμ- φέσθω, διότι τὴν καθόλου καταφατικὴν πρὸς ἑαυτὴν ἀντεστρέψαμεν· πρῶτον μὲν γὰρ τέως ἰστέον, ὅτι εἰ μὴ χρησόμεθα τῇ ἀντιστροφῇ, οὐκ ἄν συνάξωμεν τὸ ἄτοπον, τὸ ἐν τῇ κέγχρῳ τὸν οὐρανὸν εἶναι οὐδὲ γὰρ δώσει τις τοῦτο, ἀλλ’ ὅτι πᾶν μὲν τὸ ἔν τινι καὶ εἶναι ἀνάγκη τότε ὅτε κἀκεῖνό ἐστιν, οὐ μέντοι τὸ συνυφεστηκός τινι ἤδη καὶ ἐν ἐκείνῳ ἐστίν· ὁ οὐρανὸς οὖν ὢν ὅτε καὶ ἡ κέγχρος ἐστίν, οὐκ ἀναγκά- ζεται ἐκ τοῦ λόγου ἐν τῇ κέγχρῳ εἶναι), τῆς δὲ ἀντιστροφῆς γενομένης, συνάγεται· εἰ γὰρ τοῦτό ἐστι τὸ ἔν τινι, τὸ εἶναι τότε ὅτε κἀκεῖνό ἐστι, καὶ τὸ τότε ὂν δηλονότι ὅτε ἄλλο τί ἐστιν, ἐν ἐκείνῳ ἄν εἴη, τούτου δὲ ὄντος, ἀνάγκη τὸν οὐρανὸν ἐν τῇ κέγχρῳ εἶναι. ἀναγκαίως δὲ πρὸς ἑαυ- τὴν ἀντεστρέψαμεν τὴν καθόλου, ἐπεὶ καὶ τὸ ὁριστικὸν τοῦ εἶναι ἑκάστου ἀντιστρέφει πρὸς αὐτὸ ἐκεῖνο· εἰ γὰρ τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι τὸ ζῴῳ λογικῷ θνητῷ εἶναι, καὶ τὸ ζῴῳ λογικῷ θνητῷ εἶναι ἀνθρώπῳ ἐστὶν εἶναι. οὕτως οὖν ἐπειδὴ καὶ τοῦ ἔν τινι οἱονεὶ χαρακτηριστικὸν καὶ ὁριστικὸν ὑποτίθεται εἶναι τὸ εἶναι τότε ὅτε κἀκεῖνό ἐστιν ἐν ᾧ λέγεται εἶναι, εἰ- κότως καὶ ἀντιστρέψει, καὶ τὸ συνόν τινι ἐν αὐτῶ ἄν εἴη ἐκείνῳ.

[*](1 ταὐτῶ Κ ἐστι om. t τῷ] τὸ KM 3. 4 οὕτως—κέγχρῳ om. Κ ;5 οὕτως M: οὕτω t 5 post χρόνῳ addit εἶναι t ὅτε καὶ ὁ Gt G πάγιν GKM: ἀλλὰ t 8 χαρακτηρικόν Κ 15 συνυπάρχειν t 18 συνάξοιμεν fort, recte t ἐν τῆ κέγχρῳ τὸν οὐρανὸν t: τῆς κέγχρου (κέχρου, ut solet, Κ) τῶ οὐρανῶ KM: τὴν κέγχρον ἐν τῶ οὐρανῶ G 21 οὖν] ὁ Κ 21. 22 οὐκ ἀναγκάζεται GKM: οὐ κατασκευάζεται t 23 et 24 τὸ (post ἐστι et post καὶ) om. Κ, qui ὢν (pro ὃν) 27 εἰ γὰρ τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι om. G γὰρ τὸ M: γὰρ τῷ Kt τὸ GMt: τῶ Κ 28 καὶ τὸ G: καὶ τῶ KM: τὸ γὰρ t post ἐστὶν εἶναι addit καὶ ἀνάπαλιν t 31 ἀντιστρέφει M εἴη om. M)[*](p 221a23)

Ἀλλὰ τοῦτο μὲν συμβέβηκεν, ἐκεῖνο δ᾿ ἀνάγκη παρακολουθεῖν [*](t 4r) καὶ τῷ ὄντι ἐν χρόνῳ εἶναί τινα χρόνον, ὅτε κακεῖνό ἐστι.

Τὸ μὲν εἶναι τὸν οὐρανόν, ὅτε καὶ ἡ κέγχρος ἐστί, συμβέβηκε, τουτέστι τὸ συνυπάρχειν αὐτὰ ἀλλήλοις· δυνατὸν γὰρ καὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος, οἷον τοῦ οὐρανοῦ, τὸ ἕτερον μὴ εἶναι, τὴν κέγχρον. τούτοις μὲν οὖν κατὰ συμ- βεβηκὸς ὑπάρχει τὸ συνεῖναι ἀλλήλοις, τῷ οὐρανῷ φημι καὶ τῇ κέγχρῳ, τῷ μέντοι ἐν χρόνῳ ὄντι ἐξ ἀνάγκης παρακολουθεῖ τὸ εἶναί τινα χρόνον, ὅτε κἀκεῖνό ἐστιν. εἰ τοίνυν τὰ μὲν ἔν τινι ἐξ ἀνάγκης συνυπάρχει, τινὰ δὲ τῶν συνυπαρχόντων οὐκ ἐξ ἀνάγκης συνυπάρχει, οὐ πᾶν ἄρα τὸ συνυπάρχον τινὶ ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ ἐστίν, οὐδ’ ἄρα τὸ ἔν τινι τοῦτό ἐστι, τὸ ὂν τότε ὅτε κἀκεῖνό ἐστι, λέγω δὴ τὸ συνυπάρχον αὐτῷ.

[*](p. 221a26)

ἐπεὶ δέ ἐστιν ὡς ἐν ἀριθμῷ τῷ χρόνῳ, λῆφθήσεταί τις πλείων χρόνος παντὸς τοῦ ἐν χρόνῳ ὄντος. |

Παντὸς γὰρ τοῦ ἐν ἀριθμῷ ὄντος ἔστι τις πλείων ἀριθμός, ὥστε καὶ [*](t 4v) τοῦ ἐν χρόνῳ ὄντος ἔσται τις πλείων χρόνος.

[*](p. 221a30)

Καὶ πάσχει δή τι ὑπὸ τοῦ χρόνου.

Εἰ γὰρ παντὸς τοῦ ἐν χρόνῳ ὄντος ἔστι λαβεῖν μείζονα χρόνον, εἰ- κότως πάσχει ὑπὸ τοῦ χρόνου πάντα καὶ καταγηράσκει ὑπ’ αὐτοῦ· παρα- τρέχει γὰρ πάντα καὶ παρέρχεται.

[*](p. 221b1)

Φθορᾶς γὰρ αἴτιος καθ’ αὑτὸν μᾶλλον ὁ χρόνος· ἀριθμὸς γὰρ κινήσεως, ἡ δὲ κίνησις ἐξίστησι τὸ ὑπάρχον.

ἐπειδὴ κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος, πᾶσα δὲ κίνησις ἐξίστησί τινος, εἰκότως φθορᾶς μᾶλλον ὁ χρόνος αἴτιος ἢ γενέσεως.

[*](1 Ἀλλὰ—συμβέβηκεν superiori lemmati addita om. hic t 1. 3 ἐκεῖνο—κἀκεῖνό ἐστι om. Κ G μὲν om. M 9 et 10 συνυπάρχειν Κ 10. 12 τὸ συνυπάρχον— δὴ iterat Κ 12 ὃν GKM: εἶναι t συνυπάρχον GK: συνυπάρχειν Mt 13 δ’ ἐστὶν t 13. 14 τῷ—ὄντος om. Κ 13 τῶ M: τὸ ἐν t Aristot. 15 Παντὰς] αὐτόσ Κ, qui mox utroque loco πλείω et altero loco τῶ (pro τοῦ) 17 πάσχει M et Arist. codices ΕΗ: πάσχη Κ: πάσχειν t 18 Εἰ—χρόνον om. KM 20 πάντως Κ 21 μᾶλλον καθ’ αὐτὸν M, cf. p. 748,20 sq. 22 ἡ—ὑπάρχον om. Κ 24 φθορᾶς GK: ἇς γὰρ Μ: καὶ φθορᾶς t)[*](p.221b5)

Σημῖον δὲ τούτου ὅτι οὐδὲ πάσχει οὐδὲν ὑπὸ τοῦ [*](t 4r) χρονου.

Σημεῖον, φησί, τοῦ μὴ εἶναι ἐν χρόνῳ τὰ ἀίδια, ὄτι οὐδὲν γηράσκει ὑπὸ τοῦ χρόνου· εἰ γὰρ τὰ ἐν χρόνῳ ὄντα γηράσκει ὑπὸ τοῦ χρόνου, τὰ δὲ ἀίδια οὐ γηράσκει ὑπὸ τοῦ χρόνου, τὰ ἄρα ἀίδια οὐκ ἐν χρόνῳ.

[*](p. 221b7)

ἐπεὶ δέ ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως, ἔστι καὶ ἠρεμίας μέτρον κατὰ συμβεβηκός.

Εἴπομεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ὅτι πρόκειται αὐτῷ δεῖξαι ὡς οὐ μόνον κινήσεως ἐστι μέτρον ὁ χρόνος, ἀλλὰ καὶ ἠρεμίας. καὶ τοῦτο εἰκότως ἐπεὶ καὶ πᾶσα γνῶσις οὐ μόνον τῶν εἰδῶν ἐστιν ἀντιληπτική, ἀλλὰ καὶ τῶν στερήσεων· καὶ γὰρ ὁ ὀφθαλμὸς γινώσκει οὐ μόνον τὸ φῶς, ἀλλὰ καὶ τὸ σκότος, ἀλλὰ τὸ μὲν φῶς καθ’ αὑτὸ γινώσκει, τὸ δὲ σκότος τῇ ἀποφάσει τῇ πρὸς τὸ φῶς. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. καὶ ὁ κανὼν δὲ κρίνει τὸ εὐθὺ καὶ τὸ καμπύλον, ἀλλὰ τὸ μὲν εὐθὺ καθ’ αὑτὸ κρίνει τῷ ἐφαρμόζειν αὐτῷ, τὸ δὲ καμπύλον τῇ ἀποφάσει τοῦ εὐθέος· ὡς γὰρ μὴ ἐφαρμόζων κρίνει οὐκ ἐπιβλητικῶς οὐδὲ καταφατικῶς, ἀλλ’ ἀρνητικῶς καὶ ἀποφατικῶς. οὕτως οὖν καὶ ὁ χρόνος οὐ μόνον κινήσεως ἐστιν ἀριθμὸς, ἀλλὰ καὶ ἠρεμίας, ἀλλὰ κινήσεως μὲν καθ’ αὑτό, τῷ μετρεῖν τὴν παράτασιν αὐτῆς καὶ οἷον συμπαρατείνεσθαι αὐτῇ, τῆς δὲ ἠρεμίας, φησί, κατὰ συμβεβηκός. μᾶλλον δὲ κυριώτερον εἰπεῖν ‘κατ᾿ τῷ γὰρ τὴν κίνησιν μετρεῖν, ἐπειδὴ ἐν ὅσῳ ἄλλο τι κινεῖται ἄλλο τι ἐνδέχεται ἠρεμεῖν, τὴν κίνησιν μετρῶν ὁ χρόνος τῷ μετρεῖν τὴν κίνησιν ταύτῃ μετρεῖ καὶ τὴν ἠρεμίαν. φαμὲν γὰρ ἡμερησίαν εἶναι τὴν ἠρεμίαν ἢ ἐνιαυσιαίαν διότι ἐπὶ τοσοῦτον χρόνον ἠρέμησεν, ἐφ’ ὅσον ἄλλο ἐκινήθη, οὐ καθ’ αὑτὸ θεω- ρουμένης τῆς παρατάσεως ἐν τῇ ἠρεμίᾳ, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο· τῷ γὰρ ἄλλο τι ἐν παρατάσει γενέσθαι, ταύτῃ παράτασιν ἔχειν καὶ ἡ ἠρεμί λέγεται. καλῶς δὲ ἡμῖν εἴρηται, ὅτι οὐ κατὰ συμβεβηκὸς μετρεῖ τὴν ἠρεμίαν ὁ χρόνος, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο, τῷ τὴν κίνησιν μετρεῖν· εἰ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς ἐμέτρει τὴν ἠρεμίαν καθ’ αὑτὸ μετρῶν τὴν κίνησιν, ἔδει συμβεβηκέναι τῇ κινήσει τὴν ἠρεμίαν τοιαῦτα γὰρ ἐδείκνυτο ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ὄντα οἷς κατὰ συμβεβηκὸς ὑπῆρχέ τι), νῦν δὲ οὐ συμβέβηκε τῇ κινήσει ἡ ἠρεμία, [*](1 lemma habet G 1. 2 ὅτι—χρόνου om. Κ 1 οὐδὲ GM: οὐ t 3 post φησι addit τούτου t 5 τὰ δὲ—χρόνου om. M οὐ om. G 6 ἐπεὶ δέ KM et Arist. cod. E: ἐπεί ἐπεὶ t) δ’ t et Arist. codd. FG 6. 7 μέτρον κινήσεως—συμβεβηκός om. Κ 6 ἔστι (cf. p. 749,2.5) t et, si silentio fides, M: ἔσται Aristoteles, cf. p. ’). 749,32. 756,7 8 ἐν τοῖς om. Gt 9 ἐστὶ κινήσεως Gt 14. 15 τῷ—αὐτῶ om. M 18 αὐτό, τῳ] αὐτῷ t 19 συμπαρεκτείνεσθαι t 22 ταύτ’, (sic, om. μετρεῖ in lac. IV—V litterarum) καὶ 24 ἠρέμησας G 25. 28 τῶ—ἀλλὰ κατ’ ἄλλο iterat (iterata notavit superscripto παρέλκει) M 25 τῷ] τὸ Κ et in iteratis M 26 καὶ ἡ M: καὶ GK: ἡ t 27 καθὼς δὲ G 28 τῶ] τὸ G μετρεῖν Gt superscr. M: ἠρεμεῖν Κ et primitus M)

οὐκ ἄρα κατὰ συμβεβηκὸς μετρεῖ τὴν ἠρεμίαν· ἀλλὰ μὴν οὐδὲ καθ’ αὑτό· [*](t 4v) λείπεται ἄρα κατ’ ἄλλο· τῷ γὰρ μετρεῖν τὴν κίνησιν, ταύτῃ μετρεῖ καὶ τὴν ἠρεμίαν. οὐ μόνον δέ, φησί, μετρεῖ τὴν κίνησιν καὶ τὴν ἠρεμίαν ὁ 36 χρόνος, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ τὰ κινούμενα καὶ τὰ ἠρεμοῦντα κατὰ συμβεβηκὸς μετρεῖ, λέγω δὴ αὐτὰς τὰς οὐσίας· τῷ γὰρ μετρεῖν τὴν κίνησιν αὐτῶν καὶ τὴν ἠρεμίαν, ταύτῃ λέγοιτο ἄν καὶ αὐτὰ μετρεῖν κατὰ συμβεβηκός, διότι τῷ κινουμένῳ συμβέβηκεν ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ οὐρανῷ ἢ ἄλλῳ ᾡτινιοῦν. καὶ εἰ ὁ χρόνος κινήσεως καὶ ἠρεμίας μέτρον ἐστίν, ὅσα ἄρα τῶν ὄντων μήτε κινεῖται μήτε ἠρεμεῖ, ταῦτα οὐ μετρεῖται ὑπὸ χρόνου, οἷον τὰ κέντρα καὶ οἱ πόλοι, καὶ προσέτι ψυχαὶ καὶ ἄγγελοι καὶ τὰ τοιαῦτα· ἐξῄρηται γὰρ ταῦτα κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ὥστε οὐδ’ ἄν ὑπὸ χρόνου με- τροῖτο. οὔκουν οὐδὲ ἐν χρόνῳ ἄν εἶεν ταῦτα, εἴ γε ἐν χρόνῳ ταῦτα λέ- γεται, τὰ μετρούμενα ὑπὸ τοῦ χρόνου καθὸ κινεῖται ἢ ἠρεμεῖ· οὐ μετρεῖται δὲ τὰ τοιαῦτα ὑπὸ τοῦ χρόνου, ἐπεὶ μηδὲ κινεῖται μηδὲ ἠρεμεῖ· οὐδ’ ἄρα ἐν χρόνῳ ἄν εἶεν. τίνα μὲν οὖν τῶν ὄντων ἐν χρόνῳ ἐστί, τίνα δ’ οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ εἰπών, ἐφεξῆς δείκνυσι καὶ τῶν μὴ ὄντων τίνα μὲν ἄν εἴη ἐν χρόνῳ, τίνα δὲ οὐκ ἄν εἴη. ὅσα μὲν οὖν, φησί, τῶν μὴ ὄντων κατὰ τὸ ἀδύνατον θεωρεῖται, ταῦτά τε καὶ τὰ ἀντικείμενα αὐτοῖς οὐ λέγον· τᾶι εἶναι ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἀίδια ἢ ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν. οἷον τὸ τοῦ τετραγώνου τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ σύμμετρον εἶναι τῶν ἀδυνάτων ἐστί· διὰ τοῦτο οὖν λέγεται ἐν χρόνῳ τοῦτο μὴ εἶναι, ἐπειδὴ οὐκ ἔστι τῆς ἀνυπαρ- ξίας αὐτοῦ πλείονα λαβεῖν χρόνον. ἐπειδὴ οὖν τὸ μὴ εἶναι τούτου οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ἐξ ἀνάγκης οὐδὲ τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ ὃν ἐν χρόνῳ ἄν εἴη, λέγω δὴ τὸ εἶναι τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ ἀσύμμετρον· οὐκ ἔστι γὰρ τῆς ὑπάρξεως αὐτοῦ μείζονα λαβεῖν χρόνον· ἀεὶ γὰρ τοῦτο οὕτως ἔχει. τὸ μὲν οὖν ἀδύνατον τῶν μὴ ὄντων οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ἐπειδὴ οὐδὲ τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ, λέγω δὴ τὸ ἐξ ἀνάγκης ὄν, οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ἀλλὰ τοῦ μὲν ἡ ὕπαρξις ἀίδιος τοῦ δὲ ἡ ἀνυπαρξία, τῶν δὲ μὴ ὄντων ὅσα ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι δύναται, ταῦτα δὴ ἐν χρόνῳ ἂν εἴη. τούτων δὲ τριττή τίς ἐστιν ἡ διαφορά· τῶν γὰρ ἐνδεχομένως μὴ ὄντων τὰ μὲν ἤδη γέγονε | καὶ οὐκ ἔστιν, οἷον Ὅμηρος, τὰ δὲ μέλλει καὶ οὔπω [*](t 5r) ἐστίν, οἷον τὸ γενήσεσθαι ἔκλειψιν ἢ ἄλλο τι τῶν μελλόντων, τὰ δὲ καὶ ἤδη γέγονε καὶ πάλιν ἔσται, οἷον τὸ ἀνατεῖλαι τὸν ἥλιον καὶ ἤδη γέγονε καὶ πάλιν ἔσται. πάντα οὖν τὰ οὕτως μὴ ὄνια ἐν χρόνῳ ἐστίν, ἐπειδὴ ἔστι μείζονα χρόνον λαβεῖν τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν τὸν χρόνον καθ’ ὃν ἦσαν. [*](2. 3 ταύτῃ μετρεῖ καὶ τὴν ἠρεμίαν om. Κ 3 οὐ—ἠρεμίαν om. G 7 τὸ κινούμενον G ὁτινιοῦν G 9 χρόνον G 11. 12 μετροῖντο M 12 οὐκ οὖν Κ 13 ἢ KM: καὶ Gt 13. 14 οὐ μετρεῖ δὲ G 14. 15 οὐδ’ ἄρα ἐν γρόνῳ] ἀλλ’ ἄρα ἐνδέχεται (sic) G 15 τίνα μὲν Gt: τινὰ KM 15. 16 τίνα δ’ οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ om. Κ 15 τινὰ δ’ M 16. 17 μὲν ἐν χρόνω ἄν εἴη M 18 τὸ δυνατὸν G ειναι 18. 19 λέγονται ἐν χρόνω ἐστὶν M 19 ἀιδίως? 23 τὸ om. Κ 24 ἔστι] ἔτι Κ 27 τὸ ἀντικειμένῳ Κ 29 δὴ scripsi: δὲ libri 30 ἡ om. M 33. 34 οἶον ἔσται om. M 34 οὕτω t) φημὶ οὖν καθόλου ἐπί τε τῶν ὄντων καὶ τῶν μὴ ὄντων, ὅτι ὅσα μὲν [*](t 5r) ἀναγκαῖά ἐστιν ἢ ἀδύνατα, ταῦτα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ (τὰ μὲν γὰρ ἀεὶ ἔστι, τὰ δὲ ἀεὶ οὐκ ἔστιν), ὅσα δὲ ἐνδεχομένως ἔχει τῶν ὄντων καὶ μὴ ὄντων, ταῦτα ἐν χρόνῳ ἢ εἰσὶν ἢ οὐκ εἰσί, τὰ μὲν ὄντα, διότι ἔστι τις χρόνος πλείων τοῦ εἶναι αὐτῶν καθ’ ὃν οὐκ εἰσί, τὰ δὲ μὴ ὄντα, διότι ἔστι τις πλείων χρόνος τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν καθ’ ὃν εἰσίν.

ἐπεὶ δέ ἐστιν ὀ χρόνος μέτρον κινήσεως, ἔσται καὶ ἠρεμίας μέτρον κατὰ συμβεβηκός. ἰστέον ὅτι τὰ πολλὰ τῶν βιβλίων οὐκ ἔχει τὸ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλ’ οὐδὲ ὁ Ἀλέξανδρος αὐτοῦ μέμνηται.

[*](p. 221 b 9)

Οὐ γὰρ ὥσπερ τὸ ἐν κινήσει ὂν ἀνάγκη κινεῖσθαι, οὕτω καὶ τὸ ἐν χρόνῳ· οὐ γὰρ κίνησις ὁ χρόνος.

ἐπειδὴ ἠπόρησεν ἄν τις, πῶς ἐστιν ὁ χρόνος μέτρον ἠρεμίας εἰ γὰρ καὶ κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος, οὐ μόνον δὲ ἡ κίνησις ἐν χρόνῳ ἐστὶν ἀλλὰ καὶ ἡ ἠρεμία, δόξειεν ἂν καὶ ἡ ἠρεμία ἐν κινήσει εἶναι, εἴπερ ἡ ἠρεμία μὲν ἐν χρόνῳ ὁ δὲ χρόνος ἐν κινήσει ἐστί), φησὶν οὗν ὅτι οὐχ ὥσπερ τὸ ἐν κινήσει ὂν ἀνάγκη κινεῖσθαι, οὕτω καὶ τὸ ἐν χρόνῳ ὂν κινεῖσθαι ἀνάγκη. εἰ μὲν γὰρ ταὐτὸν ἦν ὁ χρόνος τῇ κινήσει, ἀνάγκη ἦν τὸ ἐν χρόνῳ ὂν εὐθὺς καὶ κινεῖσθαι, νῦν δὲ οὐκ ἀνάγκη τὸ ἔν τινι ὑπάρ- χον, ἤδη καὶ ἐν ἐκείνῳ εἶναι, ᾧ ἐκεῖνο συμβέβηκεν· οὐ γὰρ τὸ ἐν τῷ γλυκεῖ ὑπάρχον ἀνάγκη καὶ ἐν μέλιτι ὑπάρχειν, ἐπειδὴ συμβέβηκε τῷ μέλιτι τὸ γλυκύ, οὐδὲ τὸ ἐν λευκῷ ὑπάρχον ἀνάγκη καὶ ἐν ψιμμυθίῳ εἶναι. οὕτως οὐδὲ τὸ ἐν χρόνῳ ὂν ἀνάγκη καὶ ἐν κινήσει εἶναι, ἐπειδὴ συμβέβηκε τῇ κινήσει ὁ χρόνος· τὸ γοῦν ἐν ἡμέρᾳ ὂν οὐκ ἀνάγκη καὶ ἐν τῇ κυ- κλοφορίᾳ τοῦ οὐρανοῦ εἶναι, ἐπειδὴ μέτρον ἐστὶ τῆς περιφορᾶς τοὐ οὐρανοῦ· ἔστι γὰρ ἐν ἡμέρᾳ ἠρεμεῖν, καὶ οὐ δήπου τὸ ἠρεμοῦν ἐν κινήσει ἐστίν. οὕτως οὖν οὐδὲ ἄτοπον ἢ ἀδύνατον ἐν τῷ χρόνῳ καὶ κίνησιν εἶναι καὶ ἠρεμίαν.

[*](p. 221b 12)

Οὐ γὰρ πᾶν τὸ ἠρεμοῦν, ἀλλὰ τὸ ἐστερημένον κινή- σεως πεφυκὸς δὲ κινεῖσθαι.

ἐπειδὴ εἶπεν ἐνδέχεσθαι ἐν ἀριθμῷ κινήσεως εἶναι “καὶ τὸ ἠρεμοῦν”, [*](4 μὲν] μὲν οὖν M 5 et 6 πλείω Κ 7. 8 Ἐπεὶ—συμβεβηκός om. Gt 8. 9 ἰστέον— μέμνηται post v. 1 1 collocaverat primitus G 8 ἰστέον δὲ ὅτι t 1 1 ἡ κίνησις t 14 ἡ (post ἀλλὰ καὶ) om. G ἡ (post εἴπερ) om. Gt 15 μὲν om. M ἐστί om. Κ οὖν om. t 17. 18 κινεῖσθαι—ὃν om. M 17 κινεῖσθαι ἀνάγκη K: ἀνάγκη κινεῖσθαι Gt ω ω o 19 ἐν ἐκείνῳ scripsi: ἐν χρόνῳ ἐκείνω KM: ἐκεῖνο G: ἐκεῖνο t ᾦ ἐκεῖνο t: ὃ ἐκείνω G: ὧ ἐκείνω KM οὑδὲ γὰρ M τῷ om. Gt 20 ὑπάρχον] ὕπαρ Κ 21 γλυκεῖ Κ ψιμυθίω G: ψιμώθω Κ 23 γοῦν GK: γὰρ Mt 25 δήποτε G 26 οὐδὲν Gt 28 πᾶν τὸ KM: πᾶν τὸ ἀκίνητον t Arist. ἠρεμοῦν (cf. Simplic. p. 743,21?) M: ἠρεμεῖ (K)t Arist. 28. 29 ἀλλὰ—κινεῖσθαι om. Κ 30 εἶπον Κ)

ἵνα μή τις εἴπῃ ‘τί οὖν; ἐπειδὴ καὶ τὸ κέντρον τοῦ παντὸς ἠρεμεῖ καὶ [*](t 5r) οἱ πόλοι, ἤδη καὶ ταῦτα ἐν χρόνῳ εἰσί;’ διὰ τοῦτό φησιν ὅτι οὐ τοῦτο εἶπον, ὅτι εἴ τί ἐστιν ἀκίνητον, τοῦτο ἐνδέχεται ἐν χρόνῳ εἶναι· ἠρεμοῦν γάρ ἐστιν οὐ τὸ ἀκινητίζον, ἀλλὰ τὸ πεφυκὸς μὲν κινεῖσθαι μὴ κινούμενον δέ, οἱ δὲ πόλοι καὶ τὰ κέντρα ἀκίνητά ἐστιν, οὐ μέντοι ἠρεμεῖ οὐδὲ γὰρ πέφυκε κινεῖσθαι), ὥστε οὐδὲ ἐν χρόνῳ ἐστί· τὸ γὰρ ἠρεμοῦν ἐν χρόνῳ, οὐ τὸ ἀκίνητον, ἠρεμοῦν δέ ἐστι τὸ πεφυκὸς μὲν κινεῖσθαι μὴ κι- νουενον ’δε.

[*](p. 221b 14)

Τὸ δὲ εἶναι ἐν ἀριθμῷ ἐστι τὸ εἶναί τινα ἀριθμὸν τοῦ πράγματος.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι ‘ἐνδέχεται καὶ τὸ ἠρεμοῦν ἐν ἀριθμῷ εἶναι κινήσεως’, πῶς λέγεταί τινα ἐν ἀριθμῷ εἶναι πάλιν λέγει, ὅτι τὸ ἀριθμόν τινα αὐ- τῶν εἶναι, λέγω δὴ τὸ ἠριθμῆσθαι αὐτὰ ἢ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν ὑποκει- μένων, ὡς λέγομεν τοὺς δέκα ἵππους ἐν ἀριθμῷ εἶναι, ἤγουν τὸ <τὸ> αὐτὸ ἠριθμημένον ἔχειν, ὡς λέγομεν τὸν Τρωικὸν πόλεμον ἐν ἀριθμῷ τινι χρόνου γεγενῆσθαι· ἐν δέκα γὰρ ἔτεσιν. ἐπεὶ οὖν τοῦτό ἐστι τὸ ἐν ἀριθμῷ εἶναι, ἀριθμὸς δέ τις καὶ ὁ χρόνος, τοῦτο ἄν εἴη τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι, τὸ ἔχειν τινὰ χρόνον ἀριθμοῦντα τὸ εἶναι τοῦ πράγματος, ὥσπερ φαμὲν ἐν χρόνῳ γεγενῆσθαί τινι τὰ Τρωικὰ καὶ Ὅμηρον τῷ γεγονέναι μόριόν τι τοῦ χρόνου ἐν ᾧ ὑπῆρχεν. οὕτως οὖν καὶ ἡ ἠρεμία ἐν χρόνῳ λέγεται εἶναι, τῷ εἶναί τινα χρόνον ἐν ᾧ τὸ εἶναι ἔχει ἡ ἠρεμία.

[*](p. 221 b 16)

Μετρήσει δ’ ὁ χρόνος τὸ κινούμενον καὶ τὸ ἠρεμοῦν, ᾗ τὸ μὲν κινούμενον τὸ δὲ ἠρεμοῦν.

Ὅτι καὶ τὰ πράγματα μετρεῖ ὁ χρόνος, οἷον τοὺς ἀνθρώπους ἢ τοὺς ἵππους καὶ πάντα ἁπλῶς, οὐ καθ’ αὑτό· οὐ γὰρ ᾗ ἄνθρωπος ὁ ἄνθρωπος μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου, ἀλλ’ ᾗ ἔχει παράτασίν τινα κατὰ τὸ εἶναι. ὥστε καθ’ αὑτὸ τὴν κίνησιν τῶν πραγμάτων μετρεῖ ἢ τὴν ἠρεμίαν, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ καὶ αὐτὰς τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, τῷ τὸ κινούμενον ἢ τὸ ἠρεμοῦν ἢ ἄνθρωπον εἶναι ἢ λευκὸν ἢ ὁτιοῦν ἄλλο.

[*](1 τί οὖν om. Κ 2 οὐ om. M 3 εἶναι ἐν χρόνω M 4 τὸ αὐτὸ ἀκινητίζον Κ 5 τὸ κέντρον t, at cf. p. 755,9 sq. εἰσιν G 6 εἰσί Gt γὰρ KM: δὲ Gt 7 μὲν om. Gt 7. 8 μὴ κινούμενον δὲ om. Κ D lemma om. Κ ἐν M: om. t 12 ἐν om. Κ post εἶναι addunt κινήσεως Gt τὸ om. Gt 12. 13 εἶναί τινα αὐτῶν M αὐτὸν Κ 13 ἠρηθμεῖσθαι Κ: ἀριθμεῖσθαι t 14 ἤγουν GKM: ἡ t alterum τὸ addirli 15 τινι (ex τι) corr. G2 16 ἔτεσιν (ex ἔλεγ’) corr. G2: ἔθε- σιν t 19 τινι τὰ] τινὶθατὰ (sic) Κ τῷ] τὸ Κ 21 τῷ Gt: τό KM 22 δὲ Κ 22. 23 καὶ—δὲ ἠρεμοῦν om. Κ)[*](p. 221 b 20)

ᾖστε ὅσα μὴ κινεῖται μήτε ἠρεμεῖ, οὐκ ἔστιν ἐν [*](t 5r) χρόνῳ· τὸ μὲν γὰρ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαι χρόνῳ, ὁ δὲ χρόνος κινήσεως καὶ ἠρεμίας μέτρον.

Ὅτι τὰ μήτε κινούμενα μήτε ἠρεμοῦντα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, κατα- σκευάζει συλλογισμῷ χρώμενος τοιούτῳ ἐν δευτέρῳ σχήματι· τὸ ἐν χρόνῳ εἶναι τὸ μετρεῖσθαί ἐστιν ὑπὸ τοῦ χρόνου, τὰ μὴ κινούμενα μήτε ἠρε- μοῦντα οὐ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου, τὰ ἄρα μήτε κινούμενα μήτε ἠρε- μοῦντα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ὅπερ ἔδει δεῖξαι. τούτου δὲ τοῦ συλλογισμοῦ θεὶς ὁ Ἀριστοτέλης πρότερον τὸ συμπέρασμα, τῷ εἰπεῖν ὤας τε ὅ σὰ μήτε [*](t 5v) κινεῖται μήτε ἠρεμεῖ, οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, τῶν δύο προτάσεων τὴν μὲν μείζονα τὴν καταφατικὴν ἔθηκε, τὴν λέγουσαν ὅτι τὰ ἐν χρόνῳ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου, τὴν δὲ ἐλάττονα τὴν ἀποφατικήν, τὴν λέγουσαν τὰ μήτε κινούμενα μήτε ἠρεμοῦντα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ], αὐτὴν μὲν οὐκ ἔθηκε, δι’ ἣν δέ ἐστιν ἀληθὴς αὕτη καὶ ἐξ ἧς συνάγεται τέθεικεν, ἔστι δὲ τοῦτο ὁ δὲ χρόνος κινήσεως καὶ ἠρεμίας μέτρον, ᾧ δεῖ προσυ- πακοῦσαι τὸ ‘μόνον. ὅτι δὲ κινήσεως καὶ ἠρεμίας μέτρον ὁ χρόνος, ἔδειξεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. εἰ δὲ κινήσεως καὶ ἠρεμίας μόνον μέτρον ἐστὶν ὁ χρόνος, ἀληθὲς ὅτι ὅσα μήτε κινεῖται μήτε ἠρεμεῖ οὐ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου. συνάγεται γὰρ τοῦτο τῇ σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφῇ κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν· εἰ τὰ μετρούμενα ὑπὸ χρόνου, ταῦτα ἢ κινεῖται ἢ ἠρεμεῖ, ὅσα ἄρα μήτε κινεῖται μήτε ἠρεμεῖ, ταῦτα οὐ μετρεῖται ὑπὸ χρόνου, ἥτις ἡ ἐλάττων τε καὶ ἀποφατικὴ τοῦ συλλογισμοῦ πρότασις, ἐξ οὗ συνήχθη τὰ μήτε κινούμενα μήτε ἠρεμοῦντα μὴ εἶναι ἐν χρόνῳ.

[*](p. 22b23)

Φανερὸν οὖν ὅτι οὐδὲ τὸ μὴ ὂν πᾶν ἔσται ἐν χρόνῳ.

Εἰπὼν τίνα μὲν τῶν ὄντων ἐστὶν ἐν χρόνῳ, ὅτι ὅσα κινεῖται καὶ ἠρε- μεῖ, τίνα δὲ οὐκ ἔστιν, ὅτι τὰ ἀντικείμενα τούτοις, βούλεται νῦν αὐτὸ τοῦτο δεῖξαι καὶ ἐπὶ τῶν μὴ ὄντων, ὅτι ὅσα μὲν ἀδύνατά ἐστι τῶν μὴ [*](1. 2 lemmatis verba Ὥστε—οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ habet G 1 μὴ] μήτε Arist. (praeter FH), cf. etiam Philop. p. 755,9 1.3 οὐκ—μέτρον om. Κ 2 τὸ μετρεῖσθαι M: ἐστὶ τὸ μετρεῖσθαι t: hoc vel τό μετρεῖσθαί ἐστι Aristotelis libri, cf. v. 6 et p. 759,8 4. 5 καὶ κατασκευάζει συλλογισμὸν χρώμενον Κ 6 μὴ ΚΜ: μήτε Gt 7 μετρεῖται KM: μετροῦνται Gt 8 ὅπερ ἔδει δεῖξαι om. G: ὅπερ ἔδειξε t 9 τῷ Gt: τὸ KM ὅσα μήτε KM: ὅσα μὴ Gt 11 τέθεικε Gt 13 οὐκ—χρόνῳ delevi: immo οὐ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου οὐ τέθεικε t 14 ἐστιν ἀληθὴς αὐτὴ αὐτὴ Κ) KM: ἀληθής ἐστιν αὐτὴ Gt 14. 15 ἔστι δὲ τοῦτο om. t 15. 16 προσυπακοῦσι] προσαι (sic) Κ 16 τὸ om. Gt 17. 18 μέτρον ὁ χρόνος μόνον ἐστὶν M: μέτρον μόνον ὁ χρόνος ἐστὶν t 18 ἀληθὴς ὅτι ὅσα μετα- κινεῖται Κ 19 τοῦ om. Κ 19. 20 τὸν δεύτερον Gt: τὸ νῦν ΚΜ 20 μετρούμενον Κ 20 et 22 τοῦ χρόνου Gt 22 ἡ om. Gt 23 οὗ GKM: ἧς t 24 πᾶν— χρόνῳ om. Κ πᾶν ἔσται M: ἔσται πᾶν t Arist,)

ὄντων, ταῦτα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, ὅσα δὲ ἐνδεχομένως οὐκ ἔστι, ταῦτά ἐστιν [*](t 5v) ἐν χρόνῳ.

[*](p. 221b25)

Ὅλως γάρ, εἰ μέτρον ἐστὶν ὁ χρόνος κινήσεως καθ’ αὑτό.

Ὅτι τὰ ἀδύνατα οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ καὶ διὰ τούτων κατασκευάζει. εἰ ὁ χρόνος καθ’ αὑτὸ κινήσεως ἐστι μέτρον, τῶν δὲ ἄλλων κατὰ συμβε- βηκός, τουτέστι τῶν ὑποκειμένων τῇ κινήσει ἢ τῇ ἠρεμίᾳ πραγμάτων, τὸ δὲ ἐν χρόνῳ εἶναί ἐστι τὸ μετρεῖσθαι ὑπὸ τοῦ χρόνου, ὅσα ἄρα μήτε κι- νεῖται μήτε ἠρεμεῖ οὐ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου, τοιαῦτα δέ ἐστι καὶ τὰ ἀδύνατα ἀκινήτως γὰρ ἔχει ἐν τῷ μὴ εἶναι), οὐκ ἄρα ὑπὸ χρόνου με- τρεῖται· ὥστε οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν χρόνῳ ἐστί. κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ μετροῦνται αἱ οὐσίαι ὑπὸ τοῦ χρόνου, ὅσαι ἢ κινοῦνται ἢ ἠρεμοῦσιν· ὥστε ὅσων κίνησις οὐκ ἔστιν οὐδὲ ἠρεμία, ταῦτα οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς μετρηθεῖεν ἄν ὑπὸ χρόνου· ὥστε οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν χρόνῳ ἄν εἶεν.

[*](p. 221b31)

τῶν δὲ μὴ ὄντων ὅσα μὲν περιέχει ὁ χρόνος, τὰ μὲν ἦν, οἷον Ὅμηρός ποτε, τὰ δὲ ἔσται, οἷον τῶν μελλόντων τι, ἐφ’ ὁπότερα περιέχει· καὶ εἰ ἐπ’ ἄμφω, ἀμφότερα καὶ ἦν καὶ ἔσται.

Ὅτι τῶν μὴ ὄντων ὅσα ἐστίν ἐν χρόνῳ, ἃ καὶ ὑπὸ τοῦ χρόνου περιέχεται, ταῦτά ἐστι τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν πλείων ἔσται χρόνος, τὰ μὲν ἦν καὶ οὐκέτι ἐστί, τὰ δὲ ἔσται καὶ οὔπω ἐστί, τὰ δὲ καὶ ἦν καὶ πάλιν ἔσται. τὰ μὲν οὖν παρῳχημένα περιέχει ὁ χρόνος τὸ μὴ εἶναι αὐτῶν κτὰ τὸν παρεληλυθότα χρόνον καθ’ ὃν ὑπῆρχε, τὰ δὲ μέλλοντα περιέχει ὁ μέλλων χρόνος καθ’ ὃν ἔσται· ὥστε πλείων ὁ χρόνος τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν, τῶν μὲν ἤδη γενομένων ὁ παρεληλυθὼς καθ’ ὃν ὑπῆρχε πλείων τοῦ ἀεὶ γινομένου χρόνου καθ’ ὃν οὐκ ἔστι ἐπὶ δὲ τῶν μελλόντων πλείων τοῦ χρόνου καθ’ ὃν οὐκ ἐστιν ὁ μέλλων χρόνος καθ’ ὃν ἔσται, ἐπὶ δὲ τῶν γεγενημένων καὶ πάλιν ἐσομένων πλείων ὁ χρόνος τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν καθ’ ὁπότερα ἂν περιέχοι αὐτά, τὰ μὲν ἤδη γενόμενα κατὰ τὸν παρε- [*](3 εἰ t: ἡ Κ: ἧ M, at cf. v. 6 ἐστὶν ὁ χρόνος κινήσεως Κ: ἐστὶ μέν ἐστι t) κινήσεως ὁ χρόνος Mt, cf. Arist. libri 6 ἐστι μέτρον KM: ἐστιν ἀριθμὸς Gt 7 πράγματα Κ: τῶν πραγμάτων M 10 τοῦ χρόνου Gt 11 γὰρ] δὲ t 13 οὔτε ἠρεμία t 14 τοῦ χρόνου M 16. 19 τὰ μὲν—καὶ ἔσται om. Κ 17 ποτε M: ποτε ἢν t Arist. 21 ταῦτά ἐστι] τουτέστι? ἐστι τοῦ μὴ εἶναι αὐτῶν GKM: δέ ἐστιν ὧν τοῦ μὴ εἶναι t ὁ χρόνος t 22 οὐκ ἔτι ἔσται t καὶ ἦν Κ: καὶ νῦν M: ἦν Gi 24. 26 τὰ δὲ—ὑπῆρχε om. M 26 τῶν μὲν G: τῶ μὲν Κ: ἐπὶ μὲν τῶν t πλείω KM 27 χρόνου KM: χ ρο G: χρόνος t 27. 28 ἐπὶ δὲ—οὐκ ἔστιν om. Κ 28 κω ἔσται M 28 p. 760,1 ἐπὶ δὲ τῶν γεγενημέ- νων—καθ᾿ ὃν ἔσται om. G 30 καθ’ ὁπότερα M: καθὸ πότερα Κ: καθ’ ὁπότερον t)

ληλοθότα καθ᾿ δν ἦν, τὰ δὲ ἐσόμενα κατὰ τὸν μέλλοντα καθ᾿ δν ἔσται. [*](t 5v) καὶ εἰ ἐπ’ ἄμφω, φησίν, ἀμφότερα, τουτέστιν εἰ ἐπ’ ἄμφω περιέχει ὁ χρόνος τὸ μὴ εἶναι αὐτῶν καὶ κατὰ τὸ παρεληλυθὸς καὶ κατὰ τὸ μέλλον, ἀμφότερα, τουτέστι καὶ ἦν πρότερον καὶ πάλιν ἔσται.

[*](p. 222a2)

ᾖν δὲ μὴ περιέχει μηδέν, οὔτε ἦν οὔτε ἔστιν οὔτε εσται.

Τουτέστιν ἐφ’ ὧν μὴ ὄντων κατὰ μηδὲν περιέχει ὁ χρόνος τὸ μὴ εἶναι αὐτῶν, μήτε κατὰ τὸ παρεληλυθὸς μήτε κατὰ τὸ μέλλον, ταῦτα οὔτε ἦν πρόιερον οὔτε ἔστι νῦν οὔτε ἔσται μετὰ ταῦτα. τίνα δέ ἐστι ταῦτα, ἐσήμανεν εἰπὼν ὧν τὰ ἀντικείμενα ἀεὶ ἔστιν, οἷον τὸ ἀσύμμετρον εἶναι τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ, ἢ τούτου ἀεὶ ὄντος καὶ ἐξ ἀνάγκης ὄντος τὸ ἀντικείμενον τούτῳ τοῦτο δέ ἐστι τὸ σύμμετρον εἶναι τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ) οὐδέποτε ἔστι καὶ ἀδύνατον αὐτὸ εἶναι. ὥσπερ οὖν τὸ εἶναι ἀσύμμετρον τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ, διὰ τὸ μηδαμόθεν ὑπὸ τοῦ χρόνου περιέχεσθαι ἀλλ’ εἶναι ἀνὰ τὸν ἅπαντα χρόνον, οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ, οὕτως καὶ τὸ τούτῳ ἀντικείμενον μηδέποτε ὑπάρχον οὐκ ἔχει τὸ μὴ εἶναι αὑτοῦ ἐν χρόνῳ, διὰ τὸ συμπαρεκτείνεσθαι τῷ παντὶ χρόνῳ τὴν ἀνυπαρξίαν αὐτοῦ.

[*](p. 222a10)

Τὸ δὲ νῦν ἐστι συνέχεια χρόνου, ὥσπερ Πρόκειται νῦν αὐτῷ περὶ τῶν χρονικῶν προσρημάτων διαλαβεῖν, τί ἕκαστον σημαίνει, οἷον τί ἐστι τὸ νῦν, τί τὸ ποτέ, τί τὸ ἤδη, τί τὸ ἄρτι, τί τὸ πάλαι, τί τὸ ἐξαίφνης. πρῶτον δὲ περὶ τοῦ νῦν διλλέγεται, καί | φησι διττὸν εἶναι τὸ νῦν, τὸ μὲν ἀκαριαῖον τὸ δὲ πλατικόν. πρῶτον δὲ [*](t 6r) περὶ τοῦ ἀκαριαίου νῦν διαλέγεται, καί φησι ταῦτα ἅπερ καὶ πρότερον εἶπεν, ὅτι τὸ νῦν ἓν ὂν καὶ τὸ αὐτὸ καὶ τῆς συνεχείας ἐστὶν αἴτιον τῷ χρόνῳ καὶ τῆς διαιρέσεως· ὅταν μὲν γὰρ ὡς κοινὸν πέρας ληφθῇ αμφοτέρων τῶν χρόνων, τοῦ τε παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος, τότε συνέχει δι’ ἑαυτοῦ τὰ διάφορα τοῦ χρόνου μέρη αὐτὸς γὰρ ἐν τῷ πέμ- πτῳ βιβλίῳ ὁριζόμενος τὸ συνεχὲς οὕτω φησίν; ὅτι συνεχές ἐστιν οὗ τὰ μέρη πρός τινα κοινὸν ὅρον συνάπτει· εἰ τοίνυν κοινὸς ὅρος τῶν μερῶν [*](2. 4 τουτέστιν—ἀμφότερα om. M 3 τῶ μὴ G, qui alterum κατὰ om. τὸ (post prius κατὰ) om. Mt 4 τουτέστι om. t 5 ὧν (Arist. codd. HIE2G) M: *v ὅσα t μὴ om. M περιέχειν Κ μηδέν M et Arist. cod. H: οὐδέν Κ: μηδαμῆ t 5. 6 οὗτε ἢν οὔτε ἔστιν οὔτε ἔσται Μ: om. Κ: οὔτ’· ἦν, οὔτ’ ἔσται t 9 ταῦτα (post ἐστι) om. G 10 ὅσων Arist. 11 ἢ τούτου τοῦτο Κ) GKM: τούτου γὰρ t: fort, ᾗ τούτου, nisi quid intercidit 12 τοῦ ἀντικειμένου primitus G 13. 14 οὐδέποτε—πλευρᾷ om. M 13 οὐδέποτε δέ ἐστι G 15 πάντα t 16 αὐτοῦ libri 17 τὴν ὕπαρξίν Κ 18 lemma om. Κ 22 et 23 ἀκριαῖον (item p. 761,25. 31 etc.) et ἀκριαίου Κ πλατυκὸν primitus M 23 πρότερον c. 11 p. 220a4 25 καινὸν primitus M 27. 28 ἐν τῷ πέμπτῳ (ε G) κτλ.] Phys. E3 p. 227 a 10. cf. Philop. p. 732,10. Simplic. p. 748,4 28 Κ 28. 29 τὸ συνεχὲς—τοίνυν om. M 29 κοινὸν] κενὸν t)

τοῦ χρόνου τὸ νῦν, συνέχεια ἂν εἴη τοῦ χρόνου), ὅταν μὲν οὖν ὡς ἓν [*](t 6r) ληφθῇ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ, λέγω δὴ ὡς ἕν τι κοινὸν πέρας, τότε συνέχεια γίνεται τοῦ χρόνου, ὅταν δὲ ἓν μὲν ᾖ τῷ ὑποκειμένῳ, τῷ δὲ λόγῳ μὴ ἓν λαμβάνηται, ἀλλὰ τοῦ μὲν τελευτὴ τοὐ δὲ ἀρχή, τότε διαίρεσις γίνεται τοὐ χρόνου. ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν γραμμῶν τὰ σημεῖα· ὅταν μὲν γὰρ λάβω ἐν τῇ γραμμῇ σημεῖόν τι κατ’ ἐπίνοιαν, εἰ μὲν ἁπλῶς ὡς πέρας ἀμφοτέρων τῶν γραμμῶν αὐτὸ λάβω, οἷόν ἐστι καὶ τὸ τοῦ κύκλου κέντρον κοινόν τι πέρας ὂν πασῶν τῶν ἐξ αὐτοῦ ἐπὶ τὴν πε- ριφέρειαν ἀγομένων εὐθειῶν, τότε συνέχειά ἐστι τῆς γραμμῆς τὸ σημεῖον, ὅταν δὲ τὸ ληφθὲν σημεῖον δύο λόγους ἀναδέξηται, οἷον τεμνομένην ἐπι- νοούντων ἡμῶν τὴν γραμμήν, καὶ τοὐ μὲν πέρας ᾖ τοῦ δὲ ἀρχή, τότε διαίρεσίς ἐστι τῆς γραμμῆς τὸ σημεῖον. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ νῦν, εἰ μὲν ὡς ἕνα λόγον ἔχον λαμβάνεται τὸν τοὐ κοινοῦ πέρατος, συνέχεια γίνεται τοῦ χρόνου, ὅταν δὲ ὡς δύο λόγους ἔχον λαμβάνηται, διαίρεσις τοῦ χρόνου γίνεται. διαφέρει δὲ τὸ νῦν τοῦ σημείου τῷ τὸ μὲν σημεῖον ουνασθαι καὶ ἐνεργείᾳ λαμβάνεσθαι, τὸ δὲ νῦν οὔ· οὐδὲ γὰρ μένει τὸ νῦν, ἀλλ’ ἀεὶ ἐν ῥύσει ἐστί. τὸ δὲ πλατικὸν νῦν ἐστι τὸ ἐγγὺς τοῦ ἀκαριαίου νῦν, οἷον ‘πότε ἦλθεν;’ φαμὲν ὅτι νῦν, διότι ἐγγὺς ὁ χρόνος τοῦ ἀκαριαίου νῦν, καὶ ἐπὶ τοῦ μέλλοντος ὁμοίως φαμὲν ‘ἥξει νῦν᾿, διότι σήμερον ἥξει. τὰ δὲ πρὸ πολλοῦ γενόμενα χρόνου ἢ μετὰ πολὺν ἐσόμενα, οὔ φαμεν νῦν γενέσθαι ἢ ἔσεσθαι· τὰ γὰρ ἐν Ἰλίῳ γενόμενα οὔ φαμεν νῦν γενέσθαι, διότι πολὺς ὁ χρόνος ὁ μεταξύ, οὐδὲ τὰ μετὰ πολὺν ἐσόμενα χρόνον φαμὲν νῦν ἔσεσθαι.

Τὸ δὲ ποτέ, φησί, χρόνον ὡρισμένον σημαίνει συνάπτοντα πρὸς τὸ ἀκαριαῖον νῦν τὸ ἐνεστηκός. λέγεται δὲ ἐπί τε τοῦ παρελθόντος καὶ ἐπὶ τοῦ μέλλοντος, καὶ ἀμφοτέρως ἕν τι πέρας ἔχει τὸ ἐνεστηκὸς νῦν, οἷον ‘πότε γεγόνασι τὰ Τρωικά;᾿ φαμὲν πρὸ χιλίων εἰ τύχοι ἐτῶν, καὶ πότε ἔκλειψις γενήσεται;’ φαμὲν μετὰ τοσούτους μῆνας. ἔστιν οὖν τὸ ποτέ ὡρισμένος τις χρόνος συνάπτων πρὸς τὸ ἐνεστὼς νῦν καὶ τὸ ὅτε γέγονε τὸ πρᾶγμα. εἰ δὲ τοῦτό ἐστι τὸ ποτέ, χρόνος τις ὡρισμένος ἤτοι παρελη- λυθὼς ἢ μέλλων συνάπτων πρὸς τὸ ἀκαριαῖον νῦν τὸ ἐνεστώς, οὐδεὶς δέ ἐστι χρόνος ἐνεργείᾳ λαμβανόμενος ὃς μὴ ἔστι ποτέ, εἴτε ἐπὶ τοῦ παρελ- θόντος λάβωμεν εἴτε ἐπὶ τοῦ μέλλοντος, ἔοικε πᾶς εἶναι χρόνος πεπερα- σμένος. ἆρα οὖν, φησίν, ὑπολείψει ὁ χρόνος ἢ οὔ; καί φησιν ὅτι οὐχ ὑπολείψει. εἰ γὰρ τὸ ποτέ ὑπὸ δύο νῦν περατοῦται, πᾶν δὲ νῦν καὶ ἀρχή [*](7 ἁπ(π eras, in exitu versus)πλῶς G 9 ἀγομένω Κ τῶν εὐθειῶν M 10 μένην scripsi: γινομένην GKM: διαιρουμένην t 10. 11 ἡμῶν ἐπινοούντων Gt 13 τὸν] τὸ M συνέχει Κ 14 ὡς KM: εἰς G: om. t 18 οἷον πότε ἦλθεν] καὶ ἐπὶ τοῦ μέλλοντος Μ φαμὲν Κ: ὁμοίως φαμὲν GMt ὅτι om. t 19 φαμὲν ὁμοίως Κ ἥξειν (K)t 19. 20 σήμερον t: σημεῖον GKM 20 πολὺν t: πολλὰ GKM 21 τὰ μὲν γὰρ Gt 22 γενέσθαι νῦν Gt τὰ om. Κ 23 χρόνος Κ 25 παρεληλυθότος t 26 πέρας om. Gt 28 γεννήσεται Κ 29 συνάπτον t 32 ἐνεργεῖ Κ 33 λάβοιμεν t πᾶς χρόνος εἶναι M 34 ἆρα Κ: ἄρα GM: ἆρ’ t φησίν et ὁ om. M)

ἐστι καί τελευτή, οὐδέποτε ὑπολείψει ὁ χρόνος, ἀλλ’ ἀεὶ ἔσται λαμβάνειν [*](t 6r) τὸ ποτέ· ὥστε οὐδέποτε ὑπολείψει. ἀλλὰ τοῦτο μὲν οὐκ ἄν συγχωρήσειέ τις μὴ βουλόμενος τὸν χρόνον ἀίδιον εἶναι, ὅτι πᾶν νῦν τοὺς δύο λόγους ἀναδέχεται, τὸν τῆς ἀρχῆς καὶ τὸν τοῦ τέλους, ἀλλ’ ἔσται τι νῦν ὃ τέλος μὲν ἔσται, οὐκέτι δὲ ἀρχή. κατασκευάζει οὖν τὸ μὴ ὑπολείψειν τὸν χρόνον ἐκ τῆς κινήσεως· εἰ γὰρ ἀεὶ ἔστι κίνησις, φησίν, ἀνάγκη καὶ χρόνον ἀεὶ ίας ἴναι. ὅτι δὲ ἡ κίνησις ἀεὶ ἔστιν, ἐν τῷ ὀγδόῳ ταύτης τῆς πραγματεί πειρᾶται μὲν δεικνύναι, πᾶν δὲ μᾶλλον δείκνυσιν ἢ τοῦτο, ὡς ἐν ταῖς σχολαῖς ἐκείνου τοῦ βιβλίου ἀπεδείξαμεν.

Τὸ δὲ ἤδη, φησίν, ἐστὶ τὸ ἐγγὺς τοῦ παρόντος ἀκαριαίου νῦν, ὅπερ ἤτοι τοὐ παρελθόντος χρόνου μέρος ἐστὶν ἤτοι τοῦ μέλλοντος· λέγεται γὰρ ἐπ’ ἀμφοτέρων. λεγόντων γὰρ ‘πότε βαδίζεις;’ φημὶ ὅτι ἤὸη, διότι οὐ πολὺ αφέστηκε τοῦ ἐνεστῶτος νῦν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ παρελθόντος φαμὲν ὅτι ἤδη βεβάδικα, οὐδεὶς μέντοι ἐπὶ τῶν πολὺ ἀφεστηκότων χρόνων λέγει τὸ ἤδη· οὐ γὰρ ἄν τις εἴποι τὸ Ἴλιον ἤδη ἑαλωκέναι, οὐδὲ τὰ μετὰ πολὺν χρόνον ἐσόμενα ἤδη ἔσεσθαι. τί οὖν διοίσει τὸ ἤδη τοῦ πλα- τικοῦ νῦν; φημὶ οὖν ὅτι ἤτοι τὸ αὐτὸ δι’ ἑκατέρου δηλοῦται ὀνόματος, ἤ, εἰ μὴ τὸ αὐτὸ δηλοῦται ἀλλ’ ἔχουσί τινα πραγματειώδη διαφοράν, κατὰ τὸ ποσὸν διοίσουσιν, ὅτι τὸ πλατικὸν νῦν ἴσως ἔγγιον μᾶλλόν ἐστι τοῦ ἀκαριαίου νῦν ἤπερ τὸ ἤδη.

Τὸ δὲ ἄρτι καὶ αὐτὸ μέν ἐστι τὸ ἐγγὺς τοῦ νῦν, ἀλλὰ μόνου τοῦ παρεληλυθότος ἐστὶ μέρος, οὐκέτι δὲ καὶ τοῦ μέλλοντος· ‘πότε ἦλθε; φαμὲν ὅτι ἄρτι, διότι ἐγγὺς ὁ χρόνος τοῦ ἐνεστῶτος νῦν, ἐπὶ μέντοι του μέλλοντος οὐδεὶς τῶν Ἑλλήνων ἐχρήσατο τῷ ἄρτι οὐδεὶς γάρ φησιν ‘ἄρτι λούσομαι, ἄρτι βαδίσω’), ἀλλ’ ἐπὶ μόνου τοῦ παρεληλυθότος.

Τὸ δὲ πάλαι ἐστί, φησί, τὸ πόρρω τοῦ ἐνεστῶτος· ‘πάλαι γέγονε τὰ Τρωικά᾿, ὅτι πολὺν ἀπὸ τοῦ ἐνεστηκότος διεστήκασι χρόνον.

To δὲ ἐξαίφνης, φησί, λέγεται τὸ ἐν ἀναισθήτῳ χρόνῳ διὰ σμικρότητα μεταβάλλον, οἷον λέγομεν ἐξαίφνης χειμῶνα γενέσθαι, ὅταν ἐν βραχεῖ μεταβάλλῃ τὸ περιέχον καὶ διὰ τὴν βραχύτητα μὴ συναισθανώμεθα τῆς μεταβολῆς, ‘ἐξαίφνης τέθνηκεν’, ὅτι διὰ τὴν σμικρότητα τοῦ καιροῦ οὐ συνῃσθόμεθα τῆς μεταβολῆς τῆς ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν, ἀλλ’ οἷον ἀμέσως ἐκ τοῦ εἶναι τὸ μὴ εἶναι εἴδομεν.

[*](2 τὸ om. M 4. 5 τὸν τῆς—μὲν ἔσται om. M 4 καὶ τὸν Κ: καὶ Gt 6 καὶ χρόνος ἀεὶ Κ 7 ὀγδόω GKM: ἡ t: cf. Phys. Θ 1 sqq. ὡς ἐν κτλ·] cf. Simplic. f. 259ν 33 sqq. 9 ἀπεδείξαμεν M: ἐπεδείξαμεν Κ: ἐδείξαμεν Gt 11 ἤτοι (altero loco) GKM: ἢ t, at cf. p. 522,20. 766,12 al. 12 prius γὰρ GKM: δὲ t 15 τὰ om. Gt 16 τὸ ἤδη om. M 17 ἤτοι om. M 18. 19 διααυ φορὰν, καὶ κατὰ t 18 διφονίαν (sic) Κ 19 prius τὸ om. M 21 τὸ Κ: τὸ αὐτὸ M 24 τῷ Mt: τὸ GK γάρ] γοῦν fort. recte M 26 ἐστί om. Κ γέγονεν t 27 ἐνεστῶτος M χρόνον GMt: χρόνου Κ 28 ἐν om. Gt 30 μεταβάλη M συναισθανόμεθα KM 31 τέθηκεν Κ 33 ἴδομεν Κ: ἴδωμεν M)[*](p. 222a13)

Ἀλλ’ οὐχ ὥσπερ ἐπὶ τῆς στιγμῆς μενούσης φανερόν.

[*](t 6r)

οὐχ οὕτως ἐστὶ φανερὸν τὸ νῦν καὶ διαιροῦν καὶ συνέχον τὸν χρόνον, ὥσπερ ἡ στιγμὴ φανερὰ συνέχουσα καὶ διαιροῦσα τὴν γραμμήν· ἡ δὲ αἰτία, διότι τὸ μὲν σημεῖον δύναται μένειν, τουτέστιν ἐνεργείᾳ | ληφθῆναι, τὸ μέντοι νῦν οὐχ ἔστηκεν, ἀλλ’ ἐν ῥύσει ἐστί.

[*](t 6v)[*](p. 222a14)

Διαιρεῖ δὲ δονάμει.

Δυνάμει φησὶν ἀντὶ τοῦ κατ’ ἐπίνοιαν. διὰ τοῦτο καὶ ἡ διαίρεσις τοῦ χρόνου κατ’ ἐπίνοιαν· οὐδὲ γὰρ δυνάμει διαιρεῖ τὸν χρόνον τὸ νῦν, ἐπεὶ κἄν ἐνεργείᾳ διεῖλε, νῦν δὲ εἷς καὶ συνεχής ἐστιν ὁ χρόνος ἐπινοίᾳ μόνῃ τὸ διαιρετὸν ἔχων.

[*](p. 222a14)

Καὶ ᾗ μὲν τοιοῦτον, ἀεὶ ἕτερον τὸ νδν.

Τουτέστιν ᾗ διαιρεῖ· καθὸ γὰρ διαιρεῖ, δύο λόγους ἀναδέχεται καὶ τὸν τῶ τέλους καὶ τὸν τῆς ἀρχῆς ἄλλο γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ εἶναι τε- λευτῇ τοῦ παρελθόντος χρόνου, καὶ ἄλλο τὸ εἶναι ἀρχῇ τοῦ μέλλοντος), ᾗ δὲ συνέχει τὸν παρεληλυθότα καὶ τὸν μέλλοντα, ταύτῃ ἕν ἐστι καὶ ταὐτόν, οὐ μόνον τῷ ὑποκειμένῳ ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ· ὡς γὰρ κοινὸν πέρας ἀμφοῖν λαμβάνεται. ὥσπερ ἄν εἰ νοήσεις μοι δύο μύρμηκας ἀπὸ τῶν δύο τῆς γραμμῆς ἄκρων κινηθέντας, καὶ εἰς ἕν τι καὶ τὸ αὐτὸ ση- μεῖον ἀμφοτέρους ἀποπερατώσαντας τὴν κίνησιν· τὸ οὖν σημεῖον, εἰς ὃ ἀπεπερατώθησαν αἱ κινήσεις, κοινόν τι πέρας καὶ τέλος ἐστὶν ἀμφοτέρων τῶν κινήσεων. οὕτως οὖν καὶ τὸ νῦν εἰ μὴ ἀπλῶς ὡς δύο λόγους ἔχον λάβωμεν, ἀλλ’ ὡς ἕνα τινά, τὸν τοῦ πέρατος, τότε συνέχειά ἐστι τοῦ χρόνου.

[*](p. 222.115)

Ὥσπερ ἐπὶ τῶν μαθηματικῶν γραμμῶν, ᾗ μὲν ἡ αὐτὴ ἀεὶ στιγμή, τῇ νοήσει διαιρούντων ἀεὶ ἄλλη καὶ ἄλλη, ᾗ δὲ μία, ἡ αὐτὴ πάντῃ.

Τουτέστιν ὥσπερ <εἰ> ἐπὶ τῶν μαθημάτων λαμβάνομεν στιγμήν τινα κατ᾿ [*](1 ἀλλ’ KM: ἀλλὰ ταῦτ’ t: ἀλλὰ τοῦτ’ Arist. μενούσης φανερόν om. Κ 2 καὶ (priore loco) GKM: τὸ t 3 ἡ στιγμὴ ἡ G 4 ὡς ἐνεργεία ἐνέργεια G) Gt 5 οὐκ ἔστηκεν Κ 6 δὲ καὶ δυνάμει t 8 οὐ γὰρ Gt 9 κἂν Μ: καὶ GKt διῇλεν Κ: διεῖλεν ἄν t εἴς om. M 10 μόνον t ἔχον Κ 12 Ἤ τοιοῦτον τουτέστιν t ἡ G 13 τοῦ om. Κ ἐστιν om. t αὐτὸ Κ 13. 14 τελευτὴ GM 14 ἀρχῇ t: ἀρχὴ GKM 15 ᾗ Gt: εἰ KM ἐστι t: εἶναι GKM 18 κινηθέντων compend. Κ 20 ἐστὶ καὶ τέλος Gt 21 ἔχων primitus G λάβοιμεν t 22 τὸν t: τῶν GKM 23. 25 ᾗ μὲν πάντῃ om Κ 23 ἧ μὲν Μ: οὐ γὰρ t Arist. (in ras. cod. F), at cf. Simplic. p. 748,31 καθὸ μὲν κτλ. 24 ἀεὶ M: ἀεὶ μία t distinxi ante τῇ cl. p. 761,10: post νοήσει distinguit t: nulla distinctio M 24. 25 ἀεὶ ἄλλη καὶ ἄλλη—πάντῃ Μ: γὰρ ἄλλη nec plura t 26 εἰ addidi μαθηματικῶν Gt)

ἐπίνοιαν ἐν τῇ γραμμῇ, καὶ ταύτην ἀεὶ μίαν οὖσαν μία δέ ἐστι τῷ κατ᾿ [*](t 6v) ἐπίνοιαν λαμβάνεσθαι καὶ μὴ κατ’ ἐνέργειαν), ὅταν μὲν ὡς διαιροῦσαν αὐτὴν λαμβάνωμεν τὴν γραμμήν, τότε ἄλλην καὶ ἄλλην τῷ λόγῳ λαμβάνομεν, ὅταν δὲ μὴ ὡς διαιροῦσαν αὐτὴν λάβωμεν, ἀλλ’ ὡς ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἔχουσαν λόγον πρὸς ἀμφότερα τὰ μόρια τῆς γραμμῆς, τότε οὐ μόνον τῶ ὑποκειμένῳ γίνεται μία, ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ· οὕτως οὖν καὶ τὸ νῦν κατ’ ἐπίνοιαν λαμβανόμενον, εἰ μὲν ὡς δύο λόγους ἔχον αὐτὸ δεξόμεθα, διαίρεσις γίνεται τοῦ χρόνου, εἰ δὲ ὡς ἕνα λόγον ἔχον, συνέχεια. ἔχει δὲ ἡ λέξις ἔν τισι καὶ οὕτως· ᾗ μὲν ἕν, ταύτῃ ἀεὶ μία ἡ στιγμή, τουτέστι καθὸ ἕν ἐστι τὸ σημεῖον οὐ μόνον τῷ ὑποκειμένῳ ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ, ταύτῃ μία οὖσα ἡ στιγμὴ συνέχεια γίνεται τῆς γραμμῆς, τῇ νοήσει δὲ διαιρούντων ἀεὶ ἄλλη καὶ ἄλλη, τουτέστι ταύτην τὴν μίαν στιγμὴν ἄλλην καὶ ἄλλην ποιοῦμεν τῷ λόγῳ, τῇ νοήσει διαιροῦντες τὴν γραμμήν. ἡ δὲ μία, ἡ αὐτὴ πάντῃ. τοῦτο ἀνάληψίς ἐστι τοῦ προτέρου, ὅτι ὅταν ὡς μίαν πάντῃ λάβωμεν, τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον καὶ συνέχει τὴν γραμμήν. ἔστι γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ ἡ διαίρεσις καὶ ἡ σύνθεσις. ἐπὶ γὰρ τοῦ κατ’ ἐπίνοιαν λαμβανομένου σημείου ταὐτόν ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ ἡ διαίρεσις καὶ ἡ σύνθεσις· τὸ γὰρ αὐτὸ κατ’ ἄλλην καὶ ἄλλην ἐπίνοιαν ἢ διῃρημένον νοεῖται ἢ ἡνωμένον. καὶ κατὰ τὸ αὐτό, τουτέστι καθ’ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ σημεῖον· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ δι’ ἑαυτοῦ ἢ ἑνοῦν ἢ διαιροῦν τὴν γραμμὴν ἄλλως καὶ ἄλλως λαμβανόμενον.

[*](p. 222a21)

Ἄλλο δὲ ὅταν ὁ χρόνος ὁ τούτου ἐγγὺς <×ᾖ>

Ὅτι ἐστὶ καὶ τὸ πλατικὸν νῦν χρόνος τις ἐγγὺς τοῦ ἀκαριαίου νῦν καὶ κτὰ τὸν παρεληλυθότα χρόνον καὶ κατὰ τὸν μέλλοντα, οὔτε δὲ τὰ πάλαι γενόμενα, οἷον τὰ ἐν Ἰλίῳ, οὔτε τὰ μετὰ πολὺν ἐσόμενα, οἷον εἰ ἔσται κατακλυσμός, νῦν λέγεται γεγονέναι ἢ γίνεσθαι, καίτοι συνεχοῦς ὄν- τος εἰς αὐτὰ τοῦ χρόνου, διότι μὴ σύνεγγύς εἰσι τοῦ ἀκαριαίου νῦν.

[*](p. 222a24)

Τὸ δὲ ποτέ χρόνος ὡρισμένος πρὸς τὸ πρότερον νῦν.

Τὸ ποτέ χρόνος ἐστί, φησίν, ὁριζόμενος ὑπὸ δύο νῦν, τοῦ τε ἐνεστῶ- τος κἀκείνου ἐν ᾧ ἢ γέγονεν ἢ ἔσται τὸ πρᾶγμα. οἷον ’ πότε ἐλήφθη ἡ [*](1 τῷ] τὸ Κ 2 ὡς] ὡς μὴ G 3. 4 τὴν γραμμήν—λάβωμεν om. G 6 μία γίνε-̀ τᾶι t 7 ὡς εἰ μὲν ὡς G 8 τῷ χρόνῳ Gt 9 ἡ (post μία) om. M 10 καθὸ ἔνεστιG μόνω Κ 12 τουτέστι om. G ταύτην KM: ταὐτὴ Gt 13 διαιροῦντας G 14 ἡ M: *ὂ (sic) Κ: ἡ G: H t 16 γὰρ M: δὲ (K?)G: δέ φησι t. ceterum cf. Arist. ἡ διαίρεσις καὶ ἡ σύνθεσις om. Κ σύνθεσις Mt: συνέχεια (om. quae sequuntur usque ad σύνθεσις V. 18) G: ἕνωσις Arist. 18 ἐπίνοιαν om. M 20 ἡ διαιροῦν ἢ ἑνοῦν M 21 ἀλλὰ καὶ ἄλλως G 22 ἡ t: om. KM 23 τὸ Gt: τί KM πλαστικὸν G 24 alterum κατὰ om. M 25 πολὺ M εἰ om. M 26 γεγονέναι] ἢ γενέσθαι M 27 ἐστι Gt 28 προς—νῦν om. Κ 29 χρόνος ἐστί, φησίν Κ: φησι κρόνος ἐστὶν add. M) GMt 80 prius ἢ om. Μ πότε GKM: ποτὲ t)

Τροία;᾿ φαμὲν πρὸ χιλίων ἐτῶν, περιορίζοντες τὸν χρόνον τοῦτον τῷ τε [*](t 6v) πάλαι νῦν, ἐν ᾧ ἐλήφθη ἡ Τροία, καὶ τῷ ἐνεστῶτι. ὁμοίως φαμὲν ὅτι ἔσται ἔκλειψις μετὰ τοσόνδε χρόνον, περιορίζοντες πάλιν τὸν χρόνον τῷ τε ἐνεστῶτι νῦν καὶ τῷ ἐσομένῳ. ἐν ᾧ ἔσται ἡ ἔκλειψις. εἰπὼν δὲ ὡρι- σμένος πρὸς τὸ πρότερον νῦν ἔδωκε προσυπακούειν ‘καὶ πρὸς τὸ ὕστερον·’ τὸ γὰρ πρότερον ὑστέρου ἐστὶ πρότερον, τὸ δὲ πρότερον καὶ ὕστερον οὐ τὸ αὐτὸ λαμβάνεται, ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τοῦ ποτέ τοῦ παρεληλυθότος πρότερον μέν ἐστι τὸ νῦν ἐν ᾧ γέγονε τὸ πρᾶγμα ὕστερον δὲ τὸ ἐνεστη- κός, ἐπὶ δὲ τοὐ μέλλοντος ἀνάπαλιν, πρότερον μὲν τὸ ἐνεστηκὸς νῦν ὕστερον δὲ τὸ μέλλον ἐν ᾧ ἔσται τὸ πρᾶγμα.

[*](p. 222 a 27)

Ἔσται ἄρα ποσός τις ἀπὸ τοῦδε χρόνος εἰς ἐκεῖνο. |

El γὰρ δεῖ τὸ ποτέ πεπεράνθαι πρὸς τὸ νῦν, τὸ ἐνεστηκὸς λέγω,[*]( t 7r) ἔστιν ἄρα ὡρισμένον τι ποσὸν τοῦ χρόνου τούτου ἀπὸ τοῦ ἐνεστῶτος μετρουμενον εἰς ἐκεῖνο· καλῶς ἄρα εἴρηται, ὅτι ὡρισμένος χρόνος ἐστὶ τὸ ποτέ. εἰ δὲ μηδεὶς χρόνος ὃς οὐ ποιέ, πᾶς ἂν εἴη χρόνος πεπερασμένος. εἰ γὰρ τὸ ποτέ ἐπὶ παντὸς λέγεται χρόνου ἐν τῷ παρεληλυθότι γὰρ καὶ τῷ μέλλοντι πᾶς χρόνος, ἐν τούτοις δὲ τὸ ποτέ), τὸ δὲ ποτέ πεπέρανται, καὶ πᾶς ἄρα χρόνος πεπέρανται. ὅθεν καὶ ἀπορεῖ ὅτι εἰ πᾶς χρόνος πεπέρανται, ἆρα καὶ ἐπιλείψει ὁ χρόνος ἢ οὔ; δόξει γὰρ διὰ τὸ πάντα εἶναι πεπερασμένον καὶ ὑπολιπεῖν. ἀλλ’ εἰ καὶ πᾶς ὁ λαμβανόμενος πεπερασμένος ἐστίν, ἀλλ’ οὖν εἴπερ ἀίδιος ἡ κίνησις, ἧς ἀριθμὸς ὁ χρόνος, ἀνάγκη καὶ αὐτὸν ἀίδιον εἶναι. τί οὖν; φησίν, εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος κατ’ ἀριθμόν, ἢ τῷ εἴδει μόνον εἷς; καί φησιν ὅτι ὡς ἂν ἔχῃ ἡ κίνησις, οὕτως ἔχει καὶ ὁ χρόνος· εἰ μὲν γὰρ μία καὶ ἡ αὐτὴ τῷ ἀριθμῷ, καὶ ὁ χρόνος ὡσαύτως, εἰ δὲ τῷ εἴδει μόνον μία, καὶ ὁ χρόνος τῷ εἴδει μόνον εἷς. ὡς ἐν ὑποθέσει δὲ τὸν λόγον προήγαγε, τὸ δὲ ἀληθὲς πρόδηλον, ὅτι τῷ εἴδει μόνον εἷς ὁ χρόνος, οὐ μέντοι τῶ ἀριθμῷ, διότι καὶ ἡ κίνησις.

[*](p. 222a33)

ἐπεὶ δὲ τὸ νῦν τελευτὴ καὶ ἀρχὴ χρόνου.

Εἰ τὸ νῦν, φησί, τελευτὴ μέν ἐστι τοῦ παρελθόντος χρόνου, ἀρχὴ δὲ [*](1 τῷ] τό Κ 3 ἔσται ποτὲ ἔκλειψις t τόσον δὲ Κ τὸν χρόνον πάλιν M 4. 5 ὡρισμένος t: ὡρισμ Κ: ὡρισμένον M: ὡρισμένως (sic) G 7 τοῦ (om. Κ?) ποτέ τοῦ παρεληλυθότος GKM: τοῦ παρεληλυθότος ποτὲ t 8 τὸ (post δὲ) om. GK 1 1 ἆρα Κ χρόνος ἀπό τοῦδε M εἰς KM et Arist. cod. H: καὶ εἰς t 13 ἔσται M τι ποσὸν ὡρισμένον Κ 15 ὃς om. G 17. 19 πεπέρασται ubique libri 18 χρόνος ἄρα M: ἄρα om. Κ ὅτι om. Gt 19 ἆρα (K)t: ἄρα GM ὁ om. M 20 πεπερα- σμένα (priore loco) M ὑπολιπεῖν M: ὑπολείπειν Κ: ὑπολείπειν Gt 21 ἧς ἀριθμὸς Gt: ἰσάριθμος ἰσ. Μ) δὲ KM 22 ὁ αὑτὸς ὁ Gt 23 εἷς μόνον Gt ἔχῃ] ἔχοι t 27 μέντοι] μένου, ut videtur, primitus G τῷ om. t 28 χρόνου Κ: τοῦ χρόνου Mt et Arist. cod. F 29 τὸ νῦν Gt: τοίνυν KM, sed post φησί addit τὸ νῦν M)

τοῦ μέλλοντος, τὸν αὐτὸν ἔχοι ἂν λόγον, ὃν ἔχει ὁ κύκλος πρὸς τὸ κυρτὸν [*](t 7r) καὶ τὸ κοῖλον· καθ’ ἓν γὰρ καὶ τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον ἡ γραμμὴ κατ’ ἄνην καὶ ἄλλην σχέσιν καὶ κυρτή ἐστι καὶ κοίλη. εἰ τοίνυν τοιοῦτόν ἐστι τὸ νῦν καὶ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ καὶ ἀρχή ἐστι καὶ τελευτή, ἄλλου μὲν τελευτὴ ἄλλου δὲ ἀρχή, οὐδέποτε ὑπολείψει ὁ χρόνος· ἀεὶ γὰρ τὸ ληφθὲν τοῦ χρόνου πέρας ἄλλου ἔσται χρόνου ἀρχή. ἀδύνατον γὰρ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ νῦν τοῦ αὐτοῦ χρόνου καὶ ἀρχὴν εἶναι καὶ τέλος· οὕτω γὰρ ἄν ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν τὰ ἐναντία ὑπῆρξεν. εἰ τοίνυν τοιοῦτον τὸ νῦν, ἀεὶ ἐν ἀρχῇ ἔσται ὁ χρόνος· ὥστε οὐχ ὑπολείψει.

[*](p. 222117)

Τὸ δὲ ἤδη τὸ ἐγγύς ἐστι τοῦ παρόντος νῦν ἀτόμου μέρος τοῦ μέλλοντος χρόνου.

Οτι τὸ ἤδη μόριόν τί ἐστιν ἤτοι τοῦ παρελθόντος χρόνου ἤτοι τοῦ μέλλονιος, ἐγγὺς ὑπάρχον τοῦ ἀκαριαίου νυνὶ εἰ δὲ ᾖ πόρρω αὐτοῦ,

[*](p. 222b 12)

Tὸ δὲ ἄρτι μόριόν τι καὶ αὐτὸ τοῦ παρεληλυθότος χρόνου.

τίς δὲ ἡ διαφορὰ αὐτῶν πρὸς ἄλληλα, τοῦ τε πλατικοῦ νῦν καὶ τοῦ ἤδη καὶ τοῦ ἄρτι, ἔφθημεν εἰπόντες. τὸ δὲ πάλαι καἰ αὐτὸ μὲν τοὐ παρελη- λυθότος χρόνου μόριον, οὐκέτι μέντοι τὸ ἐγγὺς τοῦ ἀκαριαίου νῦν, ἀλλὰ τὸ πόρρω.

[*](p. 222b 14)

Τὸ δ’ ἐξαίφνης τὸ ἐν ἀναισθήτῳ χρόνῳ διὰ σμικρό- ητα ἐκστὰν.

Οταν γὰρ μεταβολή τις ἔκ τινος εἴς τι γίνεται, εἶτα διὰ τὴν βραχύτητα τοῦ χρόνου μὴ συναισθανώμεθα αὐτοῦ, ἐξαίφνης φαμὲν τὸ τοιοῦτον μεταβαλεῖν. ὥσπερ εἰ σπινθὴρ ἀνεπαισθήτως ὑποσμύχων ἐν φρυγάνοις ἀθρόον ἐκπυρώσει τὴν ὕλην· διὰ γὰρ τὸ μὴ συναίσθεσθαι τῆς ἐν τῷ βάθει μεταβολῆς, ἐξαίφνης ἐξῆφθαί φαμεν τὴν ὕλην.

[*](1 ἄν ἔχοι Gt 4 ἓν ὃν καὶ τὸ αὐτὸ ἀρχή M 6 ἔσται ΚΜ: ἐστὶ Gt 7 ἀργὴν] ἀρχὴ ΚΜ εἶναι] εστι Κ 9 ὥστε γὰρ Μ οὔ ποτε λείψει Gt 10 δ’ t 10. 11 παρόπος—χρόνου om. Κ 12 παρεληλυθότος M ἤτοι (altero loco) GKM: ἡ t 13 εἰ GM: ἄν (K)t ἡ G 15. 16 τὸ δὲ ἄρτι—χρόνου M: τὸ δὲ ἄρτι μόριόν τι nec plura Κ: Καὶ τὸ ἄρτι, τὸ ἐγγὺς τοῦ παρόντος νῦν, καὶ (sic) μόριον τοῦ παρελθόντος κτλ. ex Arist. t 17 δὲ GKM: om. t: immo particula indicat Philoponeae explicationis partem lemmatis locum occupasse in codicibus KM πλαστικοῦ ante rasuram G 18 μὲν om. M 19 χρόνου om. Κ 19. 20 οὐκέτι—πόρρω om. Κ 19 μέντοι] μὲν M 20 τὸ Μ: τοῦ Gt 21 lemma om. Κ 21.22 σμικρότητα (cf. p. 262, 28) M: μικρότητα t 24 συναισθανώμεθα M: συναισθανόμεθα Κ: συναισθώμεθα Gt τὸ τοιοῦτον φα- μὲν M 25 ὑποσμίχων ἐκ φρυγάνης Κ φριγάνοις t 26 συναισθέσθαι Mt)[*](p. 222b16)

Μεταβολὴ δὲ πᾶσα φύσει ἐκστατικόν.

[*](t 7r)

Ἐπειδὴ εἶπεν “ἐκστάν”, δέον εἰπεῖν μεταβαλόν, διὰ τοῦτο προσέθηκε τοῦτο, ὅτι διὰ τοῦτο εἶπον ἐκστάν, διότι πᾶσα μεταβολὴ ἐκστατικόν.

[*](p. 2221b16)

Ἐv δὲ τῷ χρόνῳ πάντα γίνεται καὶ φθείρεται.

Ὅπερ ἤδη εἶπεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, τοῦτο νῦν μᾶλλον διηρθρωμένως λέγει, πῶς πάντα λέγεται ὑπὸ τοῦ χρόνου φθείρεσθαι. καὶ ἱστορεῖ ὅτι τῶν παλαιῶν οἱ μὲν σοφώτατον ἐκάλουν τὸν χρόνον, Πάρων δέ, φησίν, ὁ Πυθαγόρειος ὀρθότερον περὶ αὐτοῦ ἀποφαινόμενος ἀμαθέστατον ἔλεγεν εἶναι τὸν χρόνον, διότι λήθης γεννητικὸς ὁ χρόνος· εἰ γὰρ ὁ χρόνος ἢ μεταβολή τίς ἐστιν ἢ πάντως μεταβολῆς τι πάθος, πᾶσα δὲ μεταβολὴ φύσει ἐκστατικόν ἐστιν, εἰκότως ἐκστάσεως μᾶλλον αἴτιος ἂν εἴη ὁ χρόνος ἢ γενέσεως. εἰ δὲ πάντως τῇ ἐκστάσει τινὸς εἴδους ἑτέρου εἴδους γένεσις παρακολουθεῖ, τοῦτο κατὰ συμβεβηκός, ἐπεὶ ἡ μεταβολὴ ὡς μεταβολὴ ἀπλῶς ἐξίστησί τινος, συμβαίνει δὲ τῇ ἐκστάσει τινὸς εἴδους ἕτερον εἶδος παρακολουθεῖν διὰ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ὃ τῇ μεταβολῇ ὡς ὀργάνῳ χρῆται, πλὴν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἡ μεταβολὴ θεωρουμένη οὐδὲν ἄλλο ἢ ἔκστασιν ἐργάζεται τοῦ ὑποκειμένου εἴδους. καθ’ αὑτὸ οὖν φθορᾶς αἴτιον ἡ μεταβολή, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ γενέσεως. |

[*](p. 222b22 22)

Σημεῖον δὲ ἱκανὸν ὅτι γίνεται μὲν οὐδὲν ἄνευ τοῦ [*](t 7v) κινεῖσθαί πὼς αὐτὸ καὶ πράττειν.

Σημεῖον, φησίν, ἱκανὸν τοῦ τὸν χρόνον φθορᾶς μᾶλλον καθ’ αὑτὸν αἴτιον εἶναι, γενέσεως δὲ κατὰ συμβεβηκός, ὅτι πάσης μὲν γενέσεως ἔστι ποιητικὸν αἴτιον ὡρισμένον, οἷον ἀνθρώπου μὲν ἄνθρωπος οἰκίας δὲ οἰκο- δόμος καὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως ἀδύνατον γὰρ γενέσθαι τι ἄνευ τοῦ κινηθῆναι αὐτὸ καὶ μεταβαλεῖν, πᾶν δὲ τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινητικοῦ αἰτίου κινεῖται· ὥστε πᾶν τὸ γινόμενον ὑπὸ τινος αἰτίου γίνεται, ὑπὸ τοῦ κινοῦντός φημι καὶ μεταβάλλοντος, τῷ δὲ τὸ γινόμενον κινεῖσθαι, πᾶσαν δὲ κίνησιν χρόνῳ μετρεῖσθαι, κατὰ συμβεβηκὸς ὁ χρόνος γενέσεως αἴτιον λέγεται), οὕτω μὲν οὖν γενέσεως πάσης τὸ αἴτιον ἔστιν ἰδεῖν, ἐπειδὴ καὶ κινηθῆναι πάντως ἀνάγκη τὸ γινόμενον, φθορᾶς δὲ οὐ πάσης ἔστιν ἰδεῖν [*](2 ἐκστὰν GK μεταβολὴν M 3 prius τοῦτο om. Κ, qui mox ἐκστὰν 4 ’Ev] *ὐ 4 πάντα—φθείρεται om. Κ 5 διηρθρωμένως Κ 7 παρὼν Κ 8 εἶναι om. M 9 γενητικὸς Κ ἡ, μεταβολή Κ 10 πάντως om. M 12. 14 ἑτερου—τινὸς εἴδους om. Κ 15 καὶ αἴτιον M 19. 20 ὅτι—πράττειν om. Κ 20 πὼς t: πῶς M 21 Σημεῖον δέ φησιν t 21. 22 φθορᾶς μὲν αἴτιον καθ’ αὑτὸν M 23 μὲν om. M 28 γενέσεως αἴτιον GKM: αἴτιος γενέσεως t 29 τὸ αἴτιον λέγεται (sed hoc deletum) ἐπεὶ δὲ καὶ (om. ἔστιν ἰδεῖν) M)

τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ἀλλ’ ἢ τὸν χρόνον μόνον. πέσοι γὰρ ἄν οἰκία ὑπὸ [*](t 7v) μόνου τοῦ χρόνου καμοῦσα, ὁμοίως καὶ ἱμάτιον φθαρήσεται καὶ τὰ τοιαῦτα, καὶ μηδεμιᾶς κινήσεως προφανοῦς περὶ αὐτὰ γενομένης, ἀλλ’ ἑστηκότων καὶ ἠρεμούντων, ὡς μηδὲν ἄλλο ἔχειν τῆς φθορᾶς προφανὲς αἰτιάσασθαι αἴτιον ἢ τὸν χρόνον. καὶ ταῦτα μὲν ὡς πρὸς τὴν κοινὴν χρῆσιν καὶ τὸ μὴ ἔχειν πρόδηλόν τι τῆς φθορᾶς αἰτιάσασθαι αἴτιον ὁ Ἀριστοτέλης φησίν, ἐπεὶ ὅτι οὐδενός ἐστιν ὁ χρόνος πρώτως φθορᾶς αἴτιος, καὶ αὐτὸς εὐθὺς ἐπήγαγεν οὐ μὴν λέγων ἀλλ’ οὐδὲ ταύτην ὁ χρόνος ποιεῖ, ἀλλὰ συμβαίνει ἐν χρόνῳ γίνεσθαι καὶ ταύτην τὴν μεταβολήν. τί οὗν τὸ ποιητικὸν τῆς φθορᾶς αἴτιον; φαμὲν ὅτι ἡ ὕλη μὴ πεφυκυῖα δι’ ὅλου στέγειν τὰ εἴδη, οὐ πέφυκε δὲ δι’ ὅλου στέγειν, διότι πάντων ἔχει τὰς δυνάμεις, καὶ δεῖ κατὰ πᾶσαν δύναμιν τὴν ἐν αὐτῇ ἐνεργῆσαι, εἰ μὴ μέλλοι ματαίας ἔχειν τὰς δυνάμεις. διὰ τοῦτο οὖν τοιαύτη ἐστὶν ὡς μὴ δύνασθαι δι’ ὅλου ἓν καὶ τὸ αὐτὸ στέγειν εἶδος, ὥστε καὶ κατὰ τὰς ἄλλας δυνάμεις ἐνεργῆσαι. πρῶτον μὲν οὖν τοῦτο τῆς φθορᾶς αἴτιον, καὶ ἄλλως δὲ τὸ πεπερασμένην εἶναι τῶν γινομένων τὴν δύναμιν· ὥσπερ γὰρ ὥρισται τὸ τῆς αὐξήσεως μέτρον, εἰς ὃ ἀφικομένη ἡ φύσις ἵσταται, οὕτως καὶ τὸ τῆς ὑπάρξεως ἑκάστου μέτρον ὡρισμένον ἐστίν, εἰς ὃ ἀφικνούμενα τὰ πράγματα φθείρεται. ὥστε ποιητικὸν αἴτιον τῆς φθορᾶς τῶν πραγμάτων τὸ μηδὲν αὐτῶν ἀπειροδύναμον εἶναι.

[*](p. 222b30)

Τούτων δὲ ἡμῖν οὕτως διωρισμένων φανερὸν ὅτι μεταβολὴ καὶ πᾶν τὸ κινούμενον ἀνάγκη κινεῖσθαι ἐν χρόνῳ.

Διαλεχθεὶς περὶ τῶν χρονικῶν προσρημάτων, νῦν ἀπορίας τινὰς ἐκτίθεται προσηκούσας τῷ περὶ τοῦ χρόνου λόγῳ, πρότερον δὲ ὅπερ ἤδη εἶπεν νῦν κατασκευάζει, ὅτι πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ ἐστί. κατασκευάζει δὲ συλλογισμῷ τοιούτῳ· πάσα κίνησις τὸ πρότερον ἔχει καὶ τὸ ὕστερον, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ ἐστί, πᾶσα ἄρα κίνησις ἐν χρόνῳ ἐστίν. ἢ καὶ ἐν τρίτῳ σχήματι οὕτως· τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ ἐστί, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν κινήσει ἐστίν, ἡ κίνησις ἄρα ἐν χρόνῳ ἐστί. κατασκευάζει δὲ ἑκατέραν τῶν προτάσεων, καὶ τὴν μὲν ἐλάττονα [*](2 ὁμοίως GKM: ὡς δὲ t τὸ ἱμάτιον M 3 κινήσεσεως G 7 ἐπεὶ ὅτι KM: ὅτι ἐπεὶ G: ὅτι ἐπὶ t 13. 14 διὰ—εἶδος omissis iterat πᾶσαν—μέλλει (sic in iteratis) Κ 15 οὖν om. M 16 ἄλλως GKM: ἄλλο t τῶ M πεπερασμένον Κ 19. 20 φθορᾶς τὸ μηδὲν αἴτιον τῶν pro αἴτιον t) πραγμάτων (om αὐτῶν) Gt 21 lemma om. Κ δὲ M: δ’ t οὕτως M: οὕτω t διωρισμένων (cf. Diels z. Textgesch. p. 18) M: διηριθμημένων t 21. 22 πᾶσα μεταβολὴ καὶ πᾶν (cf. Themist. p. 336, 6) M: ἅπασαν μεταβολὴν, καὶ ἅπαν t 22 diserte adnotavi ἀνάγκη κινεῖσθαι etiam in M legi; cf. p. 772,2 24 τοῦ om. Gt εἶπεν ἤδη Gt 2.3 ὅτι—ἐστί om. M 26. 27 πρότεροσ et ὕστερος utrobique Κ 28 οὕτω t χρόνω KM: κινήσει Gt ἐστί om. M 29 τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν κινήσει ἐστίν om. G κινήσει KM: χρόνῳ t 30 ἑκατέρας Κ)

τοῦτον τὸν τρόπον· πᾶσα κίνησις τὸ θᾶττον ἔχει καὶ τὸ βραδύτερον, τὸ [*](t 7v) θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον τὸ πρότερον ἔχει καὶ τὸ ὕστερον τὸ γὰρ θᾶττον ἀφικόμενον εἰς τὸ τέλος πρότερόν φαμεν εἶναι, τὸ δὲ βραδύτερον ὕστερον), πᾶσα ἄρα κίνησις τὸ πρότερον ἔχει καὶ τὸ ὕστερον. ὅταν δὲ λέγωμεν πᾶσαν κίνησιν τὸ θᾶττον ἔχειν καὶ τὸ βραδύτερον, οὐ περὶ τῆς καθ’ ἕκαστά φαμεν κινήσεως, ἀλλὰ περὶ τοῦ εἴδους αὐτοῦ τῆς κινήσεως, οἷον ἐν ὅλῃ τῇ κατὰ τόπον κινήσει ὡς ὅλῃ ἐστὶ τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, καὶ τῆς κατὰ τόπον ἐν τῇ κυκλοφορίᾳ ὅλῃ ὡς ὅλῃ· τῶν γὰρ κυκλοφοριῶν ἡ μέν τίς ἐστι ταχυκίνητος ἡ δὲ βραδυκίνητος. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. οὕτω μὲν οὖν τὴν ἐλάττονα κατασκευάζει πρότασιν, καὶ τὴν μείζονα δὲ οὕτως· τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον κατὰ τὴν πρὸς τὸ νῦν ἀπόστασιν κρίνεται τῷ γὰρ ἐγγυτέρω μᾶλλον εἶναι τοῦ νῦν ἢ ἀφε- στάναι τὸ πρότερον λέγεται καὶ τὸ ὕστερον), ἡ δὲ πρὸς τὸ νῦν, φησίν, ἀπόστασις ἐν χρόνῳ ἐστίν εἰ γὰρ τὸ νῦν ἐν χρόνῳ, καὶ ἡ ἀπόστασις τοῦ νῦν ἐν χρόνῳ ἄν εἴη· τὸ γὰρ ἀφεστάναι τοῦ νῦν τί ἄλλο ἐστὶν ἢ χρόνῳ αὐτοῦ διεστηκέναι;), ὥστε εἰ τὸ μὲν πρότερον καὶ ὕστερον κατὰ τὴν πρὸς τὸ νῦν ἀπόστασιν κρίνεται, ἡ δὲ τοῦ νῦν ἀπόστασις ἐν χρόνῳ, καὶ τὸ πρότερον ἄρα καὶ ὕστερον ἐν χρόνῳ. τὸ δὲ πρότερον, φησί, καὶ τὸ ὕστερον ἐναντίως λέγεται κατά τε τὸν παρεληλυθότα χρόνον καὶ τὸν μέλλοντα· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ παρεληλυθότος χρόνου πρότερον λέγομεν τὸ μᾶλλον ἀφεστηκὸς τοῦ νῦν, ὕστερον δὲ τὸ ἐγγυτέρω τοῦ νῦν (πρότερα γὰρ λέγομεν τὰ Ἰλιακὰ τῶν Πελοποννησιακῶν), ἐπὶ δὲ τοῦ μέλλοντος ἀνάπαλιν, πρότε- ρον λέγομεν τὸ ἐγγυτέρω τοῦ νῦν, ὕστερον δὲ τὸ πορρωτέρω· προτέραν γάρ φαμεν γίνεσθαι τὴν ἐν τῇ γαστρὶ πέψιν τῆς ἐν τῷ ἥπατι.

Ταῦτα εἰπών, ἐφεξῆς δύο ἀπορίας τίθησι προσηκούσας τῷ περὶ τοῦ χρόνου λόγῳ, μίαν μὲν πῶς ἔχει ὁ χρόνος πρὸς τὴν ψυχήν, ἆρα μὴ οὔσης ψυχῆς οὐδὲ χρόνος ἐστίν, ἢ ἐνδέχεται ἀναιρεθείσης τῆς ψυχῆς τὸν χρόνον εἶναι, δευτέραν δὲ πῶς πανταχοῦ ἐστιν ὁ χρόνος, καὶ ἐν γῇ καὶ ἐν θαλάττῃ καὶ ἐν οὐρανῷ. καὶ ἐπιλύεται πρότερον τὴν δευτέραν ἀπορίαν λέγῶν, διότι ὁ χρόνος μέτρον ἐστὶ κινήσεως, πάντα δὲ ταῦτα κινητά ἐστιν, οὐρανὸς γῆ θάλαττα· ἐπεὶ οὖν ταῦτα κινητά ἐστι, κινήσεως δὲ ἀριθμὸς ὁ χρόνος, μετρεῖται δηλονότι καὶ ταῦτα ὑπὸ τοῦ χρόνου. εἰκότως οὖν ἐν πᾶσι τούτοις λέγεται εἶναι ὁ χρόνος· εἴτε γὰρ κινεῖται | εἴτε ἠρεμεῖ, μετρεῖται [*](t 8r) ὑπὸ τοῦ χρόνου πάντως καὶ ἡ κίνησις αὐτῶν καὶ ἡ ἠρεμία. ὥσπερ οὖν λέγω τήν ἡμέραν πανταχοῦ εἶναι, οὐ τῷ τῇ τούτων κινήσει τὴν ἡμέραν παρακολουθεῖν ἢ τῇ ἠρεμίᾳ, ἀλλὰ τῷ πάντων τῆς κινήσεως [*](1 ἔχει καὶ (sed τὸ superscribit M) βραδύτερον KM 2. 4 τὸ γὰρ—βραδύτερον ὕστερον om. G 4. 5 λέγομεν Κ 8 τῆς scripsi: τῇ libri 11 οὕτω t 15 ἀφεστάναι τὸ νῦν Κ 16 τὸ μὲν] μὲν τὸ Κ 18 τὸ ὕστερον (ante ἐν) Κ τὸ (ante ὕστερον) om. Gt 21 τὸ νῦν priore loco Κ 22 ἡλιακὰ G πελοπονησιακῶν Κ 24 γίνεσθαι om. Gt μέμψιν Κ ὕπατι Κ 26. 27 ἄρα ἄρ M) μὴ οὔσης ψυχῆς KM: om. Gt 27 οὗ δὲ (sic) χρόνος ἐστὶν G: om. t 27.28 ἢ—εἶναι om. M 27 ἢ Κ: om. G: πότερον t 28 δὲ om. Gt 28. 29 θαλάσσῃ G 31 θάλασσα t 35 τούτων] fort. πάντων 36 πάντων M et compend. Κ: πάντως Gt)

καὶ τῆς ἠρεμίας μέτρον εἶναι τὴν ἡμέραν, οὕτω καὶ τὸν χρόνον πανταχοῦ [*](t 8r) φαμεν εἶναι· ἡ γὰρ ἡμέρα χρόνος τις, ὁρίζεται δὲ καὶ τὸ εἶναι ἔχει ὁ χρόνος ἐκ τῆς πρώτης τῶν κινήσεων, ὡς πολλάκις εἴρηται. πρὸς δὲ τὴν προτέραν ἀπορίαν, ἥτις ἐζήτει πῶς ἔχει ἡ ψυχὴ πρὸς τὸν χρόνον, πότερον καὶ μὴ οὔσης ψυχῆς τῆς ἀριθμούσης ἔστιν ὁ χρόνος ἢ οὔ, ὑπαντᾷ τοιούτῳ τρόπῳ, ὅτι εἰ ἀριθμὸς κινήσεως ὁ χρόνος, ἀριθμὸς δὲ οὐχ ὁ ἀριθμῶν ἀλλ’ ὁ ἀριθμούμενος, ἀνάγκη δὲ πᾶσα μὴ ὄντος τοῦ ἀριθμοῦντος μηδὲ τὸ ἀριθμούμενον εἶναι τῶν γὰρ πρός τι τὰ τοιαῦτα, λέγω δὴ τὸ ἀριθμοῦν καὶ τὸ ἀριθμούμενον), μὴ ὄντος δὲ τοῦ ἀριθμουμένου οὐδὲ ὁ ἀριθμὸς ἔσται, ἀνάγκη ἄρα πᾶσα μὴ οὔσης ψυχῆς μηδὲ ἀριθμὸν εἶναι· οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ ἀριθμοῦν ἢ ψυχή, καὶ ψυχὴ οὐ πᾶσα, ἀλλ’ ἡ λογική. ὥστε ἀναιρεθείσης ψυχῆς ἀνῄρηται καὶ τὸ ἀριθμοῦν, ἀνῃρημένου δὲ τοῦ ἀριθμοῦντος ἀνῄρηται καὶ τὸ ἀριθμητόν, ἀνῃρημένου δὲ τοῦ ἀριθμητοῦ ἀνῄρηται καὶ ὁ ἀριθμός, ἀνῃρημένου δὲ τοῦ ἀριθμοῦ ἀνῄρηται καὶ ὁ χρόνος· ἀνῃρημένης ἄρα τῆς ψυχῆς ἀνῄρηται καὶ ὁ χρόνος. ἀλλὰ πρὸς ταῦτα ἐρεῖ τις, ὅτι εἰ μὲν ταὐτὸν ἦν ἀριθμητὸν εἰπεῖν καὶ ἀριθμόν, ἀνάγκη ἦν πᾶσα τῷ ὄντι ψυχῆς ἀναιρεθείσης ἀνῃρῆσθαι τὸ ἀριθμητόν, καὶ τούτου ἀναιρεθέντος ἀνῃρῆσθαι καὶ τὸν ἀριθμόν, καὶ διὰ τοῦτο τὸν χρόνον, νῦν δὲ οὐ ταὐτόν ἐστιν εἰπεῖν ἀριθμὸν καὶ ἀριθμητόν· τί οὖν κωλύει τὸν χρόνον ὡς μὲν ἀριθμητὸν ἀναιρεῖσθαι τῆς ψυχῆς ἀναιρεθείσης, ὡς μέντοι ἀριθμὸν μὴ ἀναιρεῖσθαι; ἐπεὶ καὶ ἡ δεκὰς τῶν λίθων ψυχῆς ἀναιρεθείσης ὡς μὲν ἀριθμητὸν ἀνῄρηται, ὡς μέντοι ἀριθμὸς οὐκέτι· ἔστι γὰρ ἡ δεκὰς τῶν λίθων καὶ μὴ οὔσης τῆς ψυχῆς. ἀλλ’ εἰ ὅλως, φησίν, ἀναιρουμένης ψυχῆς πάσης ἀνῄρηται καὶ πάσα κίνησις, πάσης δὲ κινήσεως ἀναιρουμένης ἀνῄρηται καὶ ὁ χρόνος, εἴ γε πάθος τι κινήσεως ὁ χρόνος, ἀνάγκη ἄρα πᾶσα καθόλου τῆς ψυχῆς ἀναιρεθείσης ἀνῃρῆσθαι καὶ τὸν χρόνον. ψυχῆς γὰρ ἀναιρεθείσης οὐ μόνον αἰ ὑπὸ ψυχῆς γινόμεναι κι- νήσεις συναναιροῦνται, ἀλλὰ καὶ αἱ φυσικαί, οἷον αἱ τῶν βαρέων ἢ αἱ τῶν κούφων· οὐδὲ γὰρ κόσμος ἔτι ὁ κόσμος τῆς κύκλῳ κινήσεως ἀναιρεθείσης, ἀναιρεῖται δὲ αὕτη ψυχῆς ἀναιρεθείσης. καλῶς ἄρα εἴρηται ὅτι ψυχῆς ἀναιρεθείσης ἀναιρεῖται καὶ ὁ χρόνος, καὶ οὐ μόνον πάσης ἀπλῶς, ἀλλὰ καὶ τῆς λογικῆς· μὴ οὔσης γὰρ τῆς λογικῆς οὐδὲ ἡ ἄλογος ἔσται, εἴ γε φύσει πρότερον τὸ λογικὸν τοῦ ἀλόγου. καὶ ἄλλως εἰ δέδεικται ὅτι πρὸ τῶν ἑτεροκινήτων ταῦτα δέ ἐστι τὰ σώματα) ἀνάγκη πᾶσα εἶναι τὰ [*](2. 3 ἡ γὰρ—κινήσεων om Κ 4. 5 πρότερον primitus Κ 11 οὐδὲ γὰρ Κ οὐ] καὶ compend. G 12 ψυχῆς ΚΜ: τῆς ψυχῆς Gt ἀνήρηται KM: ἀναιρεῖται Gt 13. 14 ἀνῃρημένου δὲ τοῦ ἀριθμητοῦ ἀνῄρηται καὶ ὁ ἀριθμός om. M 16 εἰπεῖν ἀριθμη- τὸν M 17 τῷ ὄντι om. G 17. 18 ἀνῃρῆσθαι—ἀναιρεθέντος om. M 17 ἀνη- ρῆσθαι G: ἀνηρεῖσθαι Κ: ἀναιρεῖσθαι t 18 ἀνηρῆσθαι M: ἀνηρεῖσθαι Κ: ἀναιρεῖ- σθαι Gt τοῦτο KM: τούτου Gt 19 ἀριθμητὸν καὶ ἀριθμὸν M 20. 21 τῆς— ἀναιρεῖσθαι om. Κ 21 ψυχῆς Gt: ψυχῆς γὰρ (fortasse ex v. 27) ΚΜ 24 ἀναιρου- μένη t καὶ πᾶσα oin. Κ 26 ἄρα Mt: om. GK ἀνῃρημένης M ἀνηρεῖσθαι (sic) Kt 27 ὑπὸ KM: ἀπὸ Gt 28 ἢ ΚΜ: καὶ Gt 30. 31 δὲ— ἀναιρεῖται om. M 30 αὐτὴ ψυχὴ Κ ἄρα ὡς Κ) αὐτοκίνητα, καὶ τῶν ἐν χρόνῳ κινουμένων τὰ ἀεικίνητα, καὶ πάντων [*](t 8r) ἁπλῶς τῶν κινουμένων τὰ ἀκίνητα αἴτια, ταῦτα δέ ἐστιν αἰ ψυχαί, ἀνάγκη πᾶσα δηλονότι τούτων ἀναιρεθεισῶν πᾶσαν ἀνῃρῆσθαι κίνησιν.

[*](p. 222b31)

Τὸ γὰρ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον κτὰ πᾶσάν ἐστι μεταβολήν.

Εἶπον δὲ πῶς λέγει κατὰ πᾶσαν μεταβολὴν τὸ θάττον καὶ τὸ βραδύτερον, ὅτι οὐ καθ’ ἑκάστην καὶ μίν τῷ ἀριθμῷ, ἀλλὰ κατὰ πάσαν τῷ γένει μεταβολήν, οἷον ἐν τῇ κατὰ τόπον, καὶ ταύτης ἐν τῇ κυκλοφορίᾳ, ἐπὶ μέντοι τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον καὶ ἐν ταῖς καθ’ ἕκαστα ἰδεῖν ἔστιν.

[*](p. 222b33)

Λέγω δὲ θᾶττον κινεῖσθαι τὸ πρότερον μεταβάλλον εἰς τὸ ὑποκείμενον κατὰ <τὸ> αὐτὸ διάστημα καὶ ὁμαλὴν σιν κινούμενον.

Ὑποκείμενόν φησι τὸ τέλος ἐφ᾿ ἐπείγεται ἡ κίνησις. τὸ οὖν πρότερον εἰς τὸ τέλος ἀφικνούμενον καὶ ὁμαλὴν κίνησιν κινούμενον, τοῦτ’ ἔστι τὸ θᾶττον κινούμενον τοῦ αὐτοῦ διαστήματος ὄντος. καλῶς δὲ προσέθηκε τὸ ὁμαλὴν κίνησιν κινούμενον· εἰ γὰρ ἀνωμάλως κινεῖται νῦν μὲν ὀξύτερον κινούμενον νῦν δὲ βραδύτερον, οὐδ’ ἄν διακριθῆναι δύναιτ’ ἄν. οἷον ἐπὶ τῆς φορᾶς, εἰ ἄμφω κατὰ τὴν περιφέρειαν κινεῖ. τᾶι, ἢ ἄμφω κατὰ τὴν εὐθεῖαν· δεῖ γὰρ τὸ αὐτὸ εἶναι διάστημα μὴ μόνον κατὰ τὸ ποσόν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ ποιόν. εἰ γὰρ τὸ μὲν κι- νεῖται ἐπὶ εὐθείας τὸ δὲ ἐπὶ περιφερείας ἴσων τῷ μεγέθει, δύναται τὸ ἐπὶ τῆς περιφερείας κινούμενον ὀξυκινητότερον ὑπάρχον ὕστερον ἀφικνεῖσθαι εἰς τὸ τέλος· ἐμποδίζεται γὰρ τὸ κινούμενον διὰ τὴν κάμψιν ἐπὶ τῆς περιφερείας. καὶ σαφὲς τοῦτο καὶ ἐκ τῶν ἀγωνιζομένων ἵππων· ὁρῶνται γὰρ ἐν τῇ κάμψει βραδύτερον κινούμενοι. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, οἷον ἐπὶ τῆς ἕλικος· οὐ γὰρ ὡσαύτως τῷ τάχει ἐπὶ ἕλικος κίνεῖταί τι καὶ ἐπὶ εὐθείας.

[*](2 ἀκίνητα Κ: ἀεικίνητα GMt 3 ἀναιρεῖσθαι Gt 4 τὸ (post καὶ) KM: om. t Arist., at cf. p. 772, 10 4. 5 βραδύτερον—μεταβολήν om. Κ 6 Εἶπον δὲ KM: Εἰπὼν Gt 9 γεννητῶν M: γενῶν G καὶ τὸ θᾶττον καὶ M 11. 13 λέγω δὲ— κινούμενον (sed κατὰ—κινούμενον om. Κ) KM: ἐκεῖνό φησι λέγω θᾶττον κινεῖσθαι, τὸ πρότερον μεταβάλλον εἰς τὸ ὑποκείμενον t 12 τὸ (post κατὰ) addidi: om. M 14 φησι GKM: λέγων t 15. 16 τοῦτ’ ἔστι Κ: τουτέστι GM: τοῦτό ἐστι t 18 διακρίναι M 19 φορᾶς t Arist.: περιφορᾶς M: περιφερίας Κ: περιφερείας G 19.20 ἄμφω— δεῖ om. Κ 19 περιφέρειαν] περιφερῆ Aristoteles (praeter cod. H) 20 κατὰ τὴν εὐθεῖαν Gt: κατ’ εὐθεῖαν M 21 τὸ (ante ποσόν) om. Κ et primitus M καὶ om. G 22 ἴσον Κ 23 τὴν περιφέρειαν KM 26 δὲ KM Arist.: om. Gt ο 27 οἶον KM: ὡς Gt ἕλικος utrobique G: *λιγγ et ἕλιγγος M τῷ] τὸ Κ 28 εὐθείας Mt)

Φανερὸν ὅτι πᾶσα μεταβολὴ καὶ ἅπαν τὸ κινούμενον [*](t 8r) ἀνάγκη κινεῖσθαι ἐν χρόνῳ. τὸ συμπέρασμα θεὶς ὅπερ βούλεται κατασκευάσαι, τὰς προτάσεις δι’ ὧν τοῦτο συνάγεται οὐ πρότερον τίθησιν, ἀλλ’ ἑκάστην πρότερον κατασκευάζει, εἶτα κατασκευάσας αὐτάς, οὕτω συνάγει τὸν ὅλον συλλογισμόν. πρότερον δὲ τὴν ἐλάττονα κατασκευάζει πρότασιν, αὕτη δέ ἐστιν ἡ λέγουσα ἱέν πάσῃ κινήσει τὸ πρότερόν ἐστι καὶ τὸ ὕστερον᾿. κατασκευάζει δὲ τοιούτῳ συλλογισμῷ· ἐν πάσῃ κινήσει τὸ θᾶττόν ἐστι καὶ τὸ βραδύτερον, τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον πρότερόν ἐστι καὶ ὕστερον, ἐν πάσῃ ἄρα κινήσει τὸ πρότερόν ἐστι καὶ τὸ ὕστερον. τὸ θᾶττον καὶ | τὸ βραδύτερον κατὰ πᾶσάν ἐστι μεταβολήν. αὕτη [*](t 8v) ἡ ἐλάττων πρότασις. λέγω δὲ θᾶττον κινεῖσθαι τὸ πρότερον με- ταβάλλον εἰς τὸ ὑποκείμενον. αὕτη ἡ μείζων. εἰ δὲ τὸ θᾶττόν ἐστι τὸ πρότερον μεταβάλλον, βραδύτερόν ἐστι δηλονότι τὸ ὕστερον μετα- βάλλον.

[*](p. 223a4)

Ἀλλὰ μὴν τό γε πρότερον ἐν χρόνῳ ἐστίν.

Ἡ μείζων πρότασις τοῦ ὅλου συλλογισμοῦ, δι’ οὗ κατασκευάζεται ὅτι πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ. ὅτι δὲ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ, ἐφεξῆς κατασκευάζει.

[*](p. 223a5)

Πρότερον γὰρ καὶ ὕστερον λέγομεν κατὰ τὴν πρὸς τὸ νυν ἀπόστασιν.

ὅτι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ, διὰ τούτων κατασκευάζει.

[*](p. 223a6)

Τὸ δὲ νῦν ὅρος τοῦ παρήκοντος καὶ τοῦ μέλλοντος.

Εἰ ὅρος ἐστὶ τῶν τοὐ χρόνου μερῶν τὸ νῦν, ἐν χρόνῳ ἄρα τὸ νῦν.

[*](1. 2 φανερὸν—χρόνω (sed καὶ ἅπαν—χρόνῳ om. Κ: κινεῖσθαι ἐν χρόνῳ om. G) GKM: ἰστέον δὲ ὅτι t 3 καὶ οὐ M 6 αὐτὴ Κ 8 τὸ (ante prius βραδύτερον) om. Kt 9 τὸ (ante alterum ὕστερον) om. (it 9. 10 τὸ γὰρ θᾶττον Gt 10 κατὰ—μεταβολήν GM: om. Kt 10. 11 αὕτη ἐστὶν ἡ t 11 κινεῖσθαι] κί’ Κ 11. 12 τὸ πρότερον—ὑποκείμενον GM: om. Kt 12 δὲ τὸ KM: δὲ Gt 13 δηλονότι om. M 15. 24 Ἀλλὰ μὴν—ἄρα τὸ νῦν descripsi ex KM (sed v. 15 iterat πρότερον initio versus M, om. ἐν χρόνῳ ἐστίν K; V. 19. 20 om. κατὰ—ἀπόστασιν K; v. 21 alterum τὸ et διὰ τούτων om. Κ): Ἀλλὰ μὴν τό γε πρότερον ἐν χρόνω ἐστίν ἐν eaxiv om. t). Ὅτι δὲ add. t) τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν χρόνω, διὰ τούτων κατασκευάζει. πρότερον γὰρ καὶ ὕστερον λέγομεν φησι add. t) κατὰ—ἀπόστασιν. εἰ ὅρος ἐστὶ τῶν τοῦ add. t) χρόνου μερῶν — ἄρα τὸ νῦν (haec εἰ—ἄρα τὸ νῦν in margine habet G). τὸ δὲ (γὰρ t) νῦν φησιν add. t) ὅρος—μέλλοντος. εἶτα ἐπάγει add. t), ὥστε ἐπεὶ τὰ νῦν ἐν χρόνῳ, καὶ τὸ πρότερον καὶ (τὸ add. t) ὕστερον ἐν χρόνῳ ἐστι. τοῦτο δέ ἐστιν add. t) ἡ μείζων πρότασις—καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνω τοῦ νῦν ὄντος ἐν χρόνῳ add. t) ἐφεξῆς κατασκευάζει Gt, sed haec omnia usque ad ἐν χρόνω ἔσται diductis litteris (quibus utitur in describendo Aristotelis textu) scribit G)[*](p. 223a8)

Ἐv ᾧ γὰρ τὸ νῦν, καὶ ἡ τοῦ νῦν ἀπόστασις.

[*](t 8v)

Πῶς τοῦ νῦν ἐν χρόνῳ ὄντος καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ ἐστί, διὰ τούτων κατασκευάζει· ἐπειδή, φησίν, ἐν ᾧ ἐστι τὸ νῦν, καὶ ἡ διάστασις ἡ ἀπὸ τοῦ νῦν ἄν εἴη· τὸ γὰρ διεστηκὸς τοὐ νῦν, χρόνῳ αὐτοῦ διέστηκεν· ὥστε εἰ τὸ μὲν πρότερον καὶ ὕστερον κατὰ τὴν πρὸς τὸ νῦν ἀπόστασιν κρίνεται, ἡ δὲ τοῦ νῦν ἀπόστασις ἐν χρόνῳ, διότι καὶ τὸ νῦν, καὶ τὸ πρότερον ἄρ καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ ἂν εἴη.

[*](p. 223a8)

ἐναντίως δὲ λέγεται τὸ πρότερον κατά τε τὸν παρεληλυθότα καὶ τὸν μέλλοντα χρόνον.

Ἑπειδὴ εἶπεν ὅτι τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον κατὰ τὴν πρὸς τὸ νῦν ἀπόστασιν κρίνεται, ἀόριστον δὲ τοῦτο ἦν οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς τὸ ἀφεστηκὸς τοῦ νῦν ἔστιν εἰπεῖν ἢ ἐγγυτέρω ἢ πορρωτέρω· ἄλλως γὰρ τοῦτό ἐστιν ἐπί τε τοῦ παρελθόντος καὶ τοῦ μέλλοντος χρόνου), διὰ τοῦτο αὐτὸ τοῦτο διορίζεται.

[*](p. 223a13)

Ὥστε ἐπεὶ τὸ μὲν πρότερον ἐν χρόνῳ, πάσῃ δὲ ἀκολουθεῖ κινήσει τὸ πρότερον.

Συνάγει νῦν τὰς κυριωτάτας τοῦ συλλογισμοῦ προτάσεις ἐν συντόμῳ· ἐν πάσῃ κινήσει, φησί, τὸ πρότερόν ἐστι καὶ τὸ ὕσιερον, τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον ἐν χρόνῳ ἐστί, πᾶσα ἄρα κίνησις ἐν χρόνῳ ἐστίν.

[*](p. 223a16)

Ἄξιον δὲ ἐπισκέψεως καὶ πῶς ποτε ἔχει ὁ χρόνος πρὸς τὴν ψυχήν.

Ἐντεῦθεν τὰς εἰρημένας ἀπορίας ἐκτίθεται.

[*](p. 223a17)

Καὶ διὰ τί ἐν παντὶ δοκεῖ εἶναι χρόνος.

Ἡ δευτέρα ἀπορία αὕτη.

[*](2 τοῦ] τὸ Κ, qui mox τὸ (ante ὕστερον) om. 4 διεστηκὸς τὸ νῦν Κ 5 τὸ ὕστερον M 7 τὸ (ante ὕστερον) om. G 8. 9 τὸ πρότερον—χρόνον om. Κ 9 καὶ τὸν μέλλοντα χρόνων (sic) M: χρόνον καὶ τὸν μέλλοντα (cf. p. 769, 19) t, at cf. Arist. cod. E 11 ἁπλῶς ἐστι Gt, qui mox ἔστιν om. 12 τὸ νῦν Κ 13. 14 διορίζεται τοῦτο traioiunt Gt 15. 16 πάσῃ—πρότερον om. Κ 15 δὲ M: δ’ t 20. 21 καὶ—ψυχήν om. Κ 22 ἐντεῦθεν—ἐκτίθεται iliductis litteiis in ipso Aristotelis texlu ante ἄξιον δὲ ἐπισκέψεως κτλ. exhibet G ἐκτίθεται GKM: ἄρ- χεται t 23 lemma om. t, qui superius (v. 15) usque ad οὐδ’ ἀριθμός (p. 223 a 24) continuaverat παντὶ M: ἅπαν (cf. Aristotelis cod. H) Κ εἶναι χρόνος ὁ χρόνος Aristoteles praeter FG) om. Κ: εἷναι δοκεῖ ὁ χρόνος in superiore lemmate dederat t)[*](p. 223a18)

Ἤ ὅτι κινήσεώς τι πάθος ἕξις ἐστίν. [*](t 8v) Ἡ λύσις τῆς δευτέρας ἀπορίας. εἰ γὰρ τῆς κινήσεως, φησίν, ἕξις τις ἢ πάθος ἐστὶν ὁ χρόνος ἀριθμός γε ὢν αὐτῆς, πάντα δὲ ταῦτα κινητά ἐστι, λέγω δὴ οὐρανὸς γῆ θάλαττα καὶ τὰ λοιπά, εἰκότως καὶ ὁ χρόνος ἐν πᾶσίν ἐστι τούτοις.

[*](p. 223a19)

Ταῦτα δὲ κινητὰ πάντα· ἐν τόπῳ γὰρ πάντα.

Ὅτι κινητά ἐστι πάντα ταῦτα, οὐρανός φημι γῆ θάλαττα καὶ τὰ λοιπά, δῆλον, φησίν, ὅτι καὶ ἐν τόπῳ εἰσίν, ὡς δὴ πάντως τῶν ἐν τόπῳ ὄντων, εὐθὺς καὶ κινητῶν ὄντων. ἀμέλει, φησί, καὶ ὡς ἂν ἔχῃ ἕκαστον τούτων τὸ ἐν τόπῳ εἶναι, οὕτως ἔχει καὶ τὸ κινητὸν εἶναι· τὸ μὲν γὰρ δυνάμει ἐν τόπῳ, δυνάμει ἐστὶ καὶ κινητόν, καὶ τὸ ἐνεργείᾳ ἐν τόπῳ, ἐνεργείᾳ ἐστὶ κινητόν. ὁμοίως τὸ καθ’ ὅλον αὑτὸ ἐν τόπῳ, καθ’ ὅλον ἐστὶ καὶ κινητόν, καὶ τὸ κατὰ μέρη ἐν τόπῳ, κτὰ μέρη ἐστὶ καὶ κινητόν. τοῦτο δὲ παντελῶς ἐστι ψεῦδος καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν δοκούντων τῷ Ἀριστοτέλει. αἱ γοῦν σφαῖραι, αἱ ἐντὸς τῆς ἀπλανοῦς, καθ’ ὅλας ἑαυτὰς οὖσαι ἐν τόπῳ ὅμως οὐ κινοῦνται καθ’ ὅλας ἑαυτάς, καὶ ἡ γῆ καθ’ ὅλην ἑαυτὴν οὖσα ἐν τόπῳ ὅμως οὐ κινεῖται καθ’ ὅλην ἑαυτήν· κατὰ μόρια γὰρ ἀλλοιοῦται, εἰ καὶ συμβαίνει ποτὲ πᾶσαν ἀλλοιωθῆναι. ὥσπερ γὰρ καίτοι πάντων τῶν μορίων αὐτῆς γινομένων καὶ φθειρομένων, οὐ λέγεται αὐτὴ καθ’ ὅλην αὑτὴν φθείρεσθαι, ἀλλὰ κατὰ μόρια, οὕτω καὶ πάντων ἀλλοιουμένων οὐκ ἂν λεχθείη καθ’ ὅλην ἀλλοιοῦσθαι, ἀλλὰ κατὰ μόρια. ὁ μὲν οὖν Ἀριστοτέλης εἰπὼν ὅτι ὁ τόπος καὶ ἡ κίνησις ἅμα κατά τε δύναμιν καὶ ἐνέργειαν, τουτέστιν εἰ δυνάμει ὁ τόπος, καὶ ἡ κίνησις δυνάμει, καὶ εἰ ἐνεργείᾳ, καὶ ἡ κίνησις ἐνεργείᾳ, οὐκέτι προσέθηκε ‘καὶ εἰ καθ’ ὅλον ὁ τόπος ἢ κατὰ μέρος, οὕτω καὶ ἡ κίνησις’, ἀλλ’ οἱ ἐξηγούμενοι αὐτόν φασιν, ἐπεὶ καὶ τὸ ἐν τόπῳ εἶναι ἢ καθ’ ὅλον ἐστὶν ἢ κατὰ μέρος· ὥστε εἰ ὡς ἄν ἔχῃ τὸ ἐν τόπῳ εἶναι, οὕτως ἔχει καὶ τὸ [*](1 lemma habet G ἡ (sic) ἕξις ἐστίν (cf. Themist. p. 337,6) KM: ἐστὶν ἡ ἕξις G: om. hic (cf. ad p. 773,23) t: ἢ ἕξις Arist. codices (etiam G) 4 post γῆ addit καὶ M 4 et 7 θάλαττα GKM: θάλασσα t 6 lemma om. t ἐν—πάντα M: om. Κ 7 Ὅτι—πάντα ταῦτα GKM: Ὅτι δὲ—ταῦτα πάντα t 8 πάντων M 9 φησὶν ὡς ἔχει t 10 τὸ (post τούτων) Mt: τῶ G: τῶν Κ καὶ τὸ] καὶ τῶ G 11 δυνάμει ἐστὶ καὶ KM: καὶ δυνάμει ἐστὶ Gt καὶ τὸ GKM: τὸ δὲ t 12 κινητικόν Κ: καὶ κινητόν M τὸ] γὰρ G αὐτὸ GK 12. 13 καθ’ ὅλον ἐστὶ καὶ KM: καὶ καθ’ ὅλον ἐστὶ Gt 13 καὶ extremum om. Gt 14 παντελῶς ψευδὲς (om. ἐστι) M 17 κινεῖται (ex κινοῦνται) corr. G2 αὐτὴν (altero loco) Κ 19 αὐτὴ Mt: αὕτη G: αὐτὴν Κ 20 αὑτὴν t αὐτὴν GKM 21 ἀλλὰ κατὰ μόρια om. Κ 22 ὅτι ἡ κίνησις καὶ ὁ τόπος M τόπος] χρόνος Arist. libri (praeter I), at cf. Alexander ap. Simpl. p. 758,9 24. 25 προσέθηκεν, εἰ καὶ Gt 25 ἢ κάτα μέρος ὁ τόπος M οἱ Mt: om. GK 26 αὐτῶν Κ τὸ om. Κ ἐστὶν Gt: εἶναι KM 27 εἰ GKM: om. t καὶ τὸ] καὶ τὰ M)

κινητὰ εἶναι, ἔστι δὲ ἐν τόπῳ ἢ καθ’ ὅλα ἢ κατὰ μόρια, ἔχοι ἂν οὕτω [*](t 8v) καὶ τὸ κινητὰ εἶναι. τοῦτο μὲν οὖν ἐν τούτοις, τὸ δὲ ὅλως τὸ ἐν τόπω εὐθὺς καὶ κινητὸν εἶναι λέγειν οὐχ οὕτως ἀκουστέον ὡς τοῦ τόπου πάντως κινήσεως αἰτίου γινομένου, ἀλλ’ ὡς ἑπομένου πάντως τῷ ὄντι ἐν τόπῳ καὶ τοῦ κινητοῦ. ἐφεξῆς δὲ τὴν δευτέραν τίθησιν ἀπορίαν καὶ ἐπιλύεται.

[*](p. 223a24)

Ἀριθμὸς γὰρ ἢ τὸ ἠριθμημένον ἢ τὸ ἀριθμητόν.

Ὁ ἀριθμός, φησίν, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ ἀριθμητὸν δυνάμει ἢ ἐνεργείᾳ. καὶ γὰρ εἴρηται ὅτι ὁ ἀριθμὸς διττός, | ὁ μὲν ὡς ἀριθμῶν ὁ δὲ [*](v 1r) ὡς ἀριθμούμενος, καὶ ἑκάτερος δηλονότι ἡ δυνάμει ἢ ἐνεργείᾳ· ἐνταῦθα οὖν περὶ τοῦ ἀριθμουμένου ἀριθμοῦ φησιν ὅτι ἢ δυνάμει ἐστὶν ἢ ἐνεργείᾳ. ὥστε τοῦ ἀριθμητοῦ ἀναιρεθέντος ἀνῄρηται καὶ ὁ ἀριθμός, ἀναιρεῖται δὲ τὸ ἀριθμητὸν τοῦ ἀριθμοῦντος ἀνῃρημένου, τοῦτο δέ ἐστι τῆς.

[*](p. 223 a 26)

Ἀλλ’ ἢ τοῦτο ὅ ποτε ὄν ἐστι χρόνος, οἷον εἰ ἐνδέχεται κίνησιν εἶναι ἄνευ ψυχῆς.

Ψυχῆς, φησίν, ἀναιρεθείσης συναναιρεῖται ὁ χρόνος· οὐ γὰρ οἷόν τε χρόνον εἶναι ἄνευ ψυχῆς, εἰ μὴ ἄρα τὸ τῷ χρόνῳ ὑποκείμενον, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ κίνησις. εἰπὼν δὲ τὸ εἰ ἐνδέχεται κίνησιν εἶναι ἄνευ ψυχῆς, ἐνδείκνυται ὅτι καὶ ἡ κίνησις ἀναιρεῖται τῆς ψυχῆς ἀνῃρημένης.

[*](. 223a28)

Τὸ δὲ πρότερον καὶ ὕστερον ἐν κινήσει ἐστί, χρόνος δὲ ταῦτά ἐστιν ᾗ ἀριθμητά ἐστιν.

Ἐπειδὴ εἶπεν ὅτι “ἀδύνατον χρόνον εἶναι ψυχῆς μὴ οὔσης, ἀλλ’ ἢ τοῦτο ὅ ποτε ὄν ἐστιν ὁ χρόνος’’, τουτέστι τὸ ὑποκείμενον τῷ χρόνῳ τοῦτο γὰρ αὐτὸ σημαίνει τὸ “ὅ ποτε ὄν”), ὑπόκειται δὲ τῷ χρόνῳ ἡ κίνησις, τοῦτο αὐτὸ πάλιν καὶ ἐνταῦθα ἠβουλήθη κατασκευάσαι, ὅτι ὑποκείμενόν ἐστι τῷ χρόνῳ ἡ κίνησις. τὸ γὰρ πρότερον, φησί, καὶ ὕστερον [*](1. 2 ἐστι δὲ ἐν τόπω ἢ καθ’ ὅλα ἢ κατὰ μόρια μέρη M), ἔχοι ἔχει Κ) ἂν οὕτω καὶ τὸ κινητὰ εἶναι KM: om. Gt 2 ὅλως τῷ ἐν τόπῳ εἶναι t 3. 4 παντὸς Κ 4 κι- νήσεως om. M ὡς om. M 5 δευτέραν τίθησιν KM: προτέραν Gt καὶ KM: τιθεὶς Gt 7 δυνάμει] μει (sic) Κ 12 ἀνηρημένου Κ: ἀναιρουμένου G 12. 13 ἐστιν ἡ ψυχή t 14 lemma om. t, qui superius plenius dederat ἢ M: ἦ Κ ὁπότε M χρόνος KM: ὁ χρόνος Arist., cf. v. 23 14. 15 οἷον—ψυχῆς M: om. Κ 16 ψυχῆς γάρ φησιν Gt 17 τὸ τῷ Mt: τῶ τῶ Κ: τὸ τοῦ (sic) G ὑποκειμένω Κ 19 ἀνῃρημένης M: ἀνῃρημένοις Κ: ἀναιρουμένης Gt 20. 21 ἀριθμητά ἐστιν om. Κ 22 ἐπειδὴ Gt: ἐπεὶ δὲ Κ: om. M εἶναι χρόνον Arist. ἡ Κ 23 et 24 ὁπότε M 24 αὐτὸ KM: αὐτῷ fort, recte Gt ’) ὅτι τὸ Gt 26 τῷ χρόνῳ ἡ κίνησίς ἐστι et καὶ ὕστερόν φησιν traiciunt Gt)

ἐν κινήσει ἐστίν, ὁ δὲ χρόνος οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον [*](v 1r) τὸ ἐν τῆ κινήσει ᾗ ἀριθμητά ἐστιν, ὥστε εἰ ὁ χρόνος τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερόν ἐστι τὸ ἐν τῇ κινήσει, τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου ἐν κινήσει ὄντος ὡς ἐν ὑποκειμένῳ καὶ ὁ χρόνος οὕτως ἄν εἴη ἐν τῇ κινήσει.

[*](p. 223a29)

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις καὶ ποίας κινήσεως ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος.

Ἑτέρας ταῖς προτέραις ἐπισυνάπτει περὶ τοῦ χρόνου ἀπορίας, καὶ πρῶτον μὲν ὅτι εἰ κινήσεως ἐστιν ἀριθμὸς ὁ χρόνος, κινήσεως δὲ πολλὰ εἴδη, αὔξησις μείωσις ἀλλοίωσις γένεσις καὶ φθορά, ποίας ἐστὶ κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος; καί φησιν ὅτι πάσης ἐστὶ κινήσεως ἀριθμός, ᾗ κινήσεις εἰσίν. οὐ γὰρ ᾗ αὔξησις ἡ αὔξησις μετρητικός ἐστιν αὐτῆς ὁ χρόνος, οὐδὲ ἧ ἀλλοίωσις ἡ ἀλλοίωσις, ἀλλ’ ᾗ κίνησίς ἐστιν ἑκάστη τούτων, ταύτῃ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου. ὥστε πάσης ἐστὶ κινήσεως μετρητικός· ὡς γὰρ διάστασιν ἀπλῶς ἑκάστην αὐτῶν μετρεῖ· ὥστε κατὰ τὸ κοινὸν τὸ ἐν αὐταῖς μετροῦνται ὑπὸ τοῦ χρόνου, οὐ κατὰ τὸ ἰδία ὑπάρχον. ταύτῃ ἐφεξῆς ἐπισυνάπτει ἑτέραν ἀπορίαν τοιαύτην· ἐπειδὴ ἔστιν ἅμα δύο κινήσεις κινεῖσθαι ἐν ταὐτῷ γὰρ ἐν ᾧ τόδε τι κατὰ τόπον κινεῖται, ἐνδέχεται ἄλλο τι ἀλλοιοῦσθαι, ἢ καὶ τὸ μὲν κύκλῳ κινεῖσθαι τὸ δὲ κατ’ εὐθεῖαν), πότερον οὖν δύο οἱ χρόνοι ἑκάστης κινήσεως ὑπό τινος ἰδίου μετρουμένης χρόνου, ἢ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος τῶν πλειόνων κινήσεων μετρητικός; φησὶν οὖν ὅτι εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος τῶν ἅμα γινομένων κινήσεων μειρητικός. καὶ οὐδέν γε ἄτοπον· ὥσπερ γὰρ ὁ ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμὸς εἷς ὢν καὶ ὁ αὐτός, οἷον ἡ δεκάς, μετρεῖ τὰς ἔξω δεκάδας, οἷον ἵππων καὶ ἀνθρώπων καὶ λίθων καὶ τῶν ἄλλων, καὶ ὥσπερ ὁ ξέστης εἷς ὢν καὶ ὁ αὐτὸς μετρεῖ καὶ τὸν οἶνον καὶ τὸ ὕδωρ καὶ πάντα τὰ ὑγρά, διότι οὐχ ᾗ τοιοῦτον ἕκ·αστον αὐτῶν ἐστι ταύτῃ μετρεῖται, ἀλλ’ ᾗ ποσόν τί ἐστιν, οὕτω καὶ ὁ χρόνος εἷς ὢν καὶ ὁ αὐτὸς πλειόνων κινήσεων ἴσων τε καὶ ἅμα οὐσῶν μετρητικός ἐστι. κἄν τε γὰρ μὴ ἴσαι ὦσιν αἱ κινησεις, ἀλλ’ ἡ μὲν μείζων ἡ δὲ ἐλάττων, καθὸ μείζων ἐστὶν ὁ ἕτερος τῶν χρόνων, ταύτῃ οὐχ ὁ αὐτός ἐστι τῷ ἐλάττονι, κἀν ἴσοι δὲ ὦσι μὴ ἅμα δέ, οὐδ’ οὕτως οἱ αὐτοί εἰσι κατ’ ἀριθμόν, εἴδει μέντοι οἱ αὐτοί εἰσι [*](2 ἡ GK τὸ (post καὶ) om. M 4 ἐν ὑποκειμένου Κ, qui οὕτως om. 5 lemma om. Κ 5. 6 ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος M: ὁ χρόνος ἀριθμός t, at cf. Diels ad Siraplic. p. 761,10 7 προτέραις] ἑτέραις Κ 8 πολλάκις M 9 καὶ om. M 10 καί—ἀριθμός om. M ἐστὶ κινήσεως GK: κινήσεως ἐστιν t H ᾗ—ἡ] ἡ—ᾗ KM. item v. 12 M 11 μετρητικόν t 14 ἑκάστης t 17 ἐν ταὐτῷ Mt: ἐν αὐτῶ Κ: ἐνταῦθα G 18 ἀλλ’ ὅτι M καὶ om. Gt 19 δύο οἱ KM: οἱ δύο G: δύο t 20. 21 τῶν πλειόνων—ὁ αὐτὸς χρόνος iterat G μετρητικὸς κινήσεων σεων (etiam in iteratis G) traiciunt Gt 21 ὅτι om. KM τῶν ἄμα GM: τῶν πλειόνων ἅμα t et, si silentio fides, Κ 23 et 25 εἶς ὢν καὶ ὁ αὐτὸς GKt: εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὢν M 25 καὶ (post μετρεῖ) om. Gt 29 ἐστὶν ὁ] ἐστὶ καὶ M 30 ἐστι om. M)

τῶν χρόνων καὶ οἱ μὴ ἅμα ὄντες, οἶον ἡ νῦν ἡμέρα τῇ αὔριον εἴδει [*](V 1r) η ἀυτὴ·

Μετὰ ταῦτα ζητεῖ ὅτι εἰ μέτρον ἐστὶ τῆς κύκλῳ κινήσεως ὁ χρόνος, ἕκαστον δὲ τῶν μετρουμένων συγγενεῖ τινι μέτρῳ μετρεῖται οἱ γὰρ δέκα ἵπποι τῷ ἑνὶ ἵππῳ μετροῦνται, καὶ οἱ δέκα ἄνθρωποι ἑνὶ ἀνθρώπῳ, ὁμοίως καὶ τὸ δεκάπηχυ ξύλον τῷ πηχυαίῳ αὑτοῦ μορίῳ μετρεῖται), ἀνάγκη καὶ τὸν χρόνον ἀριθμητὸν ὄντα χρόνῳ τινὶ ἀριθμεῖσθαι. τίς οὖν οὗτος ὁ χρόνος ᾧ ὁ πᾶς χρόνος ἀριθμεῖται; τῆς οὖν λύσεως τούτου προλαμβάνει πρῶτον μὲν ἐκεῖνο, ὅπερ ἤδη ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἶπεν, ὅτι οὐ μόνον ὁ χρόνος τὴν κίνησιν μετρεῖ, ἀλλὰ καὶ ἡ κίνησις τὸν χρόνον μετρεῖ, καὶ ὅτι τῶν κινήσεων αἱ μέν εἰσιν ἀνώμαλοι οἷαί εἰσιν αἱ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ), αἱ δὲ ὁμαλαί οἷαί εἰσιν αἱ τῶν σφαιρῶν), καὶ τούτων αἱ μὲν ταχυκίνητοι αἱ δὲ βραδυκίνητοι· ἡ μὲν γάρ τις αὐτῶν περιάγεται ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ διὰ τριάκοντα ἐτῶν, ἡ δὲ διὰ δώδεκα, ἡ δὲ δι ένιαυτοῦ, καὶ ἄλλη ἄλλως, ἡ δέ τίς ἐστι πασῶν τῶν ἄλλων θάττων τε καὶ γνωριμωτέρα, ἥτις ἐστὶν ἡ τῆς ἀπλανοῦς, δι’ εἴκοσι καὶ τεσσάρων ὡρῶν λέγω δὴ τοῦ ἡμερονυκτίου) περιαγομένη εἰς τὸ αὐτό. ἐπεὶ οὖν τὸ μετρον καὶ ἐλάχιστόν ἐστι καὶ γνώριμον, εἰκότως καὶ ὁ ὑπὸ ταύτης τῆς κινήσεως ὁριζόμενος χρόνος, λέγω δὴ ἡ μία ἡμέρα τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἠμερονύκτιον), τοῦτό ἐστι τὸ συγγενὲς τοῦ χρόνου μέτρον, ᾧ ὁ πᾶς χρόνος ἀριθμεῖται· μῆνα γάρ φαμεν τὰς λ΄ τῆς ἀπλανοῦς περιφορας, ἐ·νιαυτὸν δὲ τὰς τξέ, καὶ ἁπλῶς πᾶς ὁ χρόνος τῷ πολυπλασιασμῷ τῆς ημέρας ἴσχει τὴν γένεσιν. ὥστε πρώτως μὲν ὁρίζει ἡ κίνησις τὸ ἐλάχιστον τοῦ χρόνου μέτρον, εἶτα τούτῳ ὁ πᾶς ἀριθμεῖται χρόνος. καὶ ὥσπερ τὸν πῆχυν ἐμετρήσαμεν εἰς δακτυλιαία μεγέθη ἄλλος ἄλλως, ὁ μὲν εἰς κβ΄, ἄλλος εἰς κδ΄, οἱ δὲ εἰς κη, οὕτω δὴ καὶ τὸ ἡμερονύκτιον εἰς μόρια πλείω κατετέμομεν, οἷον ἡμεῖς εἰς κδ΄, ἅπερ ὥρας ἐκαλέσαμεν. εἰ δὲ καὶ ταύτας ἔστι διελεῖν ἐπ’ ἄπειρον, ἀλλὰ τῇ πρὸς ταύτας ἀναφορᾷ, ὥσπερ καὶ τὸ ἡμιδακτυλιαῖον ἢ τρίτον ἢ δέκατον δακτύλου τῇ πρὸς τὸν δάκτυλον κρίνεται ἀναφορᾷ. οὕτως οὖν καὶ τὸ ἡμιωριαῖον καὶ τὰ λοιπὰ μόρια τῆ πρὸς τὴν ὥραν κρίνεται ἀναφορᾷ, κινήσεως μέντοι ὅλης ἡ ἐλαχίστη καὶ γνώριμος ἡ τῆς ἀπλανοῦς ἐστι περιφορά, ἧς τὸ μέτρον ἡμέρα ἐστίν, ᾗ τηνικαῦτα ἄλλος μετρεῖται χρόνος, καὶ ἑβδομὰς καὶ μὴν καὶ ἐνιαυτὸς καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ χρόνου μόρια. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ἔδοξέ τισι τῶν παλαιῶν ἡ κυκλοφορία τοῦ οὐρανοῦ [*](6 αὑτοῦ scripsi: αὐτοῦ GMt: ἑαυτοῦ Κ μορίω μετρεῖται GK: μορίω καταμετρεῖται M: μετρεῖται μορίῳ t 8 ἀριθμεῖται χρόνος traic. Gt 9 ἔμπροσθεν c. 12 p. 220b14 sq. 11 οἴαι] αἱ δὲ Μ ἐν om. G 14 ιβ΄ t 15 θᾶττον Κ 17 τό (post οὑν) om. Κ 21 περιφορὰς τῆς ἀπλανοῦς t 22 ὁ om. Κ πολλαπλασιασμῷ Gt 22. 23 ἴσχει τῆς ἡμέρας M 24 post μέτρον addunt ᾧ ὁ πᾶς χρόνος ἀριθμεῖται Mt τοῦτο Κ 25 τὸν] τὸ Κ 26 ἄλλος KM: ὁ δὲ Gt οἱ ΚΜ: ὁ Gt 27 κατέτεμον Gt ἅσπερ M 29 τὸ δακτυλιαῖον Κ δακτύλου] δακτύλιον G 34 τἄ G2Mt: om. GK)

χρόνος εἶναι, διότι ταύτῃ ὁρίζεται ὁ χρόνος· τὸ γὰρ τοῦ χρόνου μέτρον [*](v 1v) ταύτῃ ἀφορίζεται, καὶ πᾶσα δὲ ἄλλη κίνησις ὑπὸ ταύτης μετρεῖται, εἴπερ καὶ τὸν μετρητικὸν πάσης κινήσεως χρόνον αὕτη μετρεῖ καὶ ὁρίζει. τὸ οὖν ὁριστικὸν του χρόνου χρόνον ἐνόμισαν.

Ἐφεξῆς λοιπὸν καὶ τὰ ἐν τῇ κοινῇ συνηθείᾳ περὶ τοῦ χρόνου λεγό- μενα ἀκόλουθα δείκνυσι τῇ παρ’ αὐτοῦ εἰρημένῃ περὶ τοῦ χρόνου θεωρίᾳ. φασὶ γὰρ οἱ ἄνθρωποι κύκλον εἶναι τὰ ἀνθρώπινα πράγματα, διότι χρόνῳ μετροῦνται καὶ ὁρίζονται ἀρχὴν καὶ τελευτὴν ἴσχοντα, οἷον ὑγεῖαι νόσοι, εὐδαιμονίαι <ἀτυχίαι>, πλοῦτοι πενίαι, πόλεμος εἰρήνη· ὥσπερ γὰρ τινα κύκλον πάντα ταῦτα ἐφ’ ἑαυτὰ ἀναστρέφονται καὶ διαδέχονται ἄλληλα. ἐπεὶ οὖν τῷ χρόνῳ ταῦτα κρίνεται, ὁ δὲ χρόνος κύκλος τις εἶναι δοκεῖ, διὰ τοῦτο καὶ αὐτὰ κύκλον φασὶν εἶναι, αὐτὸν δὲ τὸν χρόνον κύκλον φασὶν εἶναι, διότι μέτρον ἐστὶ κυκλοφορίας καὶ μετρεῖται ὑπὸ τῆς κυκλοφορίας. ὥστε, φησί, ἦσί, τὸ λέγειν τὰ ἀνθρώπινα πράγματα εἶναι κύκλον οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ λέγειν ὅτι ὁ χρόνος κύκλος τίς ἐστι, τὸ δὲ λέγειν ὅτι ὁ χρόνος κύκλος τίς ἐστιν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ λέγειν ὅτι μετρεῖται τῆ κυκλοφορία ὁ χρόνος. εἶτα ἐπειδὴ ἔμπροσθεν, ἐν τῷ λέγειν ὅτι τῶν διφόρων κινήσεων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος ἐστὶ μετρητικός, ἐπιστοῦτο τοῦτο ἐκ τοῦ καὶ ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν ἕνα εἶναι καὶ τὸν αὐτὸν ἀριθμόν, οἷον τὴν δεκάδα, τῶν διαφόρων ἀριθμητῶν μετρητικόν [εἶναι], οἷον τῶν δέκα ἵππων καὶ δέκα ἀνθρώπων, νῦν βούλεται δεῖξαι πῶς εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς μετρεῖ τὰ τῆς οὐσίας διάφορα, ἅμα δὲ καὶ κανόνα ἡμῖν παραδίδωσι διακριτικόν, δι’ οὗ γνωσόμεθα πότε μὲν τὰ κοινῶς ἔχοντά τι κατηγορούμενον κοινωνεῖ ἀλλή- λοις κατ’ αὐτὸ ἐκεῖνο τὸ κατηγορούμενον καὶ ἀδιάφορά ἐστι κατ’ ἐκεῖνο, πότε δὲ οὐκ εἰσὶν ἀδιάφορα κατὰ τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον. καί φησιν ὅτι ὅταν μὲν τὰ ἔχοντα ἕν τι κατηγορούμενον ταύτῃ τῇ διαφορᾷ διαφέρωσιν ἀλλήλων, ἣν ἔχει πρὸς ἑαυτὸ καὶ τὸ κατηγορούμενον, τότε τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον οὐκ ἔστιν ἓν καὶ τὸ αὐτό, ὅταν δὲ μὴ διαφέρωσιν φέρωσιν ἀλλήλων τὰ κοινόν τι κατηγορούμενον ἔχοντα τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ, ἕν τι καὶ τὸ αὐτό ἐστι τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον. οἷον, φησί, τοῦ τριγώνου καὶ τοῦ κύκλου κατηγορεῖται τὸ σχῆμα, ἀλλ’ ἐπειδὴ διαφέρουσιν ἀλλήλων τὸ τρίγωνον καὶ ὁ κύκλος ταύτῃ τῇ διαφορᾷ, καθ’ ἣν διαιρεῖται καὶ τὸ κατηγορούμενον τοῦ γὰρ σχήματος διαφοραὶ τὸ εὐθύγραμμον καὶ τὸ περιφερόγραμμον, ταύτῃ δὲ καὶ τὸ τρίγωνον τοῦ [*](3 αὐτὴ KM 4 ἐνομήσαμεν Κ 6 δείκνυσι om. Gt, sed v. 5 λοιπὸν τίωσι scripserat t 7 τὰ ἀνια (debebat ἀνινα) corr. ex τὰ οὐνια, ut videtur, G, cf. ad p. 784,10 9 ἀτυχίαι addit t: om. GKM: an δυσδαιμονίαι? 10 ταῦτα πάντα Gt 12 αὐτὰ] αὐτό G φασὶν κύκλον utrobique M 13 διὸ Κ 15. 16 ἢ λέγειν—ἄλλο ἐστὶν om. M 16. 17 ὁ χρόνος om. M 17 ἐν τοῖς ἔμπροσθεν Gt 18 τοῦτο om. M 20 ἀριθμητῶν KM: ἀριθμῶν Gt εἶναι delevit t καὶ δέκα KM: καὶ τῶν δέκα Gt 21 νῦν οὖν Κ 21. 22 τὴν οὐσίαν t 22 δὲ om. M 25 ποτὲ δὲ οὐκ ἐστιν Κ 25. 26. 29 κατηγορούμενα (sic) Κ 27 διαφέρωσιν t et fort, primitus M: διαφέρουσιν GK corr. M ἑαυτὰ M τὸ (post τότε) om. GK)

κύκλου διαφέρει), διὰ τοῦτο τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον οὐκ ἔστι τὸ [*](v 1v) αὐτό. εἰ γὰρ λέγεται καὶ τὸ τρίγωνον σχῆμα καὶ ὁ κύκλος, ἀλλ’ ἕτερον καὶ ἕτερον ἐπ’ ἀμφοτέρων τὸ σχῆμα· τῷ γὰρ ἐπὶ τοῦ κύκλου κατηγορουμένῳ σχήματι προστεθὲν τὸ περιφερόγραμμον καὶ τῷ ἐπὶ τοῦ τριγώνου τὸ εὐθύγραμμον, τὸ μὲν εὐθύγραμμον σχῆμα τὸ δὲ περιφερόγραμμον ἐποίησε, ταῦτα δὲ καὶ ἕτερα ἀλλήλων· εἰ μέντοι δύο τρίγωνα λάβω, τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνόν, τούτων τὸ μὲν σχῆμα κοινῶς κατηγορούμενον ἕν ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ ἐπ’ ἀμφοτέρων, διότι οὐ διαφέρουσιν ἀλλήλων ταῦτα τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ· διαφοραὶ μὲν γὰρ τοῦ σχήματος ὡς 10 σχήματος τὸ εὐθύγραμμον καὶ τὸ περιφερόγραμμον, οὐ διαφέρουσι δὲ ταύτῃ ἀλλήλων τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνόν· εὐθύγραμμα γὰρ ἄμφω. τὸ μὲν οὖν σχῆμα, ὡς εἶπον, ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐπ’ ἀμφοτέρων κατηγορεῖται, τὸ μέντοι τρίγωνον οὐκέτι ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἐπ’ ἀμφοτέρων· διαφέρουσι γὰρ ἀλλήλων τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ, διαφοραὶ δὲ τοὐ τριγώνου τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνόν, ταύταις δὲ καὶ τὰ δύο τρίγωνα διαφέρουσιν ἀλλήλων· οὐκ ἄρα ἓν καὶ ταὐτὸν τρίγωνον ἐπ’ ἀμφοτέρων κατηγορεῖται. ὁ μὲν οὖν κανὼν οὗτος.

Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις πρὸς τοῦτον τὰ παρ’ αὐτοῦ τοῦ Ἀριστοτέλους πανταχοῦ λεγόμενα, ὅτι πῶς οὖν τὰ γένη τῶν εἰδῶν συνωνύμως κατηγορεῖται; καίτοι τὰ εἴδη διαφέρουσιν ἀλλήλων τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ. τοῦ γὰρ ζῴου τὸ μὲν λογικὸν τὸ δὲ ἄλογον, ἀλλ’ ὅμως ἐπὶ ἀνθρώπου καὶ ἵππου συνωνύμως κατηγορεῖται τὸ ζῷον, ὥστε ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ζῷον ἐπ’ ἀμφοτέρων κατηγορεῖται· ὅσον δὲ ἐπὶ τοῖς νῦν λεγομένοις, εἰ μὴ τὸ αὐτὸ ζῷον ἀνθρώπου καὶ ἵππου κατηγορεῖται, διότι διαφέρουσιν ἀλλήλων τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ, οὐδ’ ἄν συνωνύμως αὐτῶν κατηγοροῖτο. ἴσως οὖν ἐνταῦθα τὰ κατηγορούμενα οὐχ ὡς γένη ἔλαβεν, οὐδὲ ὡς ἁπλῶς καθολικώτερα καὶ ἐξῃρημένα τῷ λόγῳ ἑνὸς ἑκάστου τῶν ὑποκειμένων, οἷά ἐστι τὰ κοινῶς λεγόμενα ἐνυπάρχειν πᾶσι καὶ ἐν τοῖς πολλοῖς ἔχειν τὸ εἶναι, ἀλλὰ τὰ κοινὴν οὐσίαν ἔχοντα, ἰδίᾳ δὲ ἐν ἑκάστῳ ὑπάρχοντα καὶ ἐν ὑποστάσει ὄντα ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα, περὶ τοῦ ἐν ἐμοὶ ζῴου καὶ τοῦ ἐν τῷδε τῷ ἵππῳ· ταῦτα γὰρ τῳ ὄντι οὐ τὰ αὐτά, τὰ μέντοι ὡς γένη λεγόμενα κατηγορεῖσθαι οὐκ ἔχει τινὰ ἰδίαν ὕπαρξιν, ἀλλ’ ἡ ἐπίνοια κοινόν τι θεωρήσασα ἐν πᾶσιν, ὡς ἕν τι τοῦτο σκοπεῖ μὴ ὄν γε τῷ ὄντι ὅλως καθ’ αὑτό, ὡς καὶ αὐτὸς εἶπε· τὸ γὰρ καθόλου, φησίν, ἡ οὐδέν ἐστιν ἢ ὕστερον. ἐπεὶ οὖν τὴν κοινωνίαν ταύτην οἷον χωρίσασα τῶν λοιπῶν τῶν συνυπαρχόντων ἡ διάνοια, οἶον τὸ [*](3 ἐπὶ (post γὰρ) om. Gt 3. 4 κατηγορούμενον Κ 4 τῷ] τὸ Κ ἐπὶ Μ: om. G(K)t 6 καὶ om. Gt 7 σκαλινὸν G: σκαληνὲς Κ 8 οὐ om. G 9 et 14 διαφορᾶι KM: δια- φορὰ Gt 11 et 15 σκαληνὲς Κ 11 εὐθύγραμμον Κ 13 post ἀμφοτέ,ρων addit κατηγορεῖται t 14 prius τοῦ om. Κ alterum τοῦ om. Gt 16 ἄρα t: ἄρα GKM τὸ αὐτὸ M τὸ τρίγωνον fort, recte t 17 ὁ μὲν οὖν κανὼν οὗτος iu lac. ΧΧ fere litterarum om. Κ 19 πανταχοῦ velut Topic. Β 2 p. 109b6. Δ 6 p. 127b6 24 διὸ KM 26 κατηγορεῖτο GK 30 post ἕκαστα exciderint quaedam 31 περὶ τοῦ] παρὰ τὰ M 35 φησίν] cf. de Anima Α 1 p. 402b 7 36 χωρίσασαι Κ τὴν διάνοιαν M)

ζῷον τοῦ λογικοῦ καὶ ἀλόγου, θνητοῦ καὶ ἀθανάτου, κατ’ ἐπίνοιαν αὐτὴν [*](v 1v) καθ’ αὑτὴν ἐθεώρησε μὴ ὑπάρχουσάν γε καθ’ αὑτήν, καθόλου τε αὐτὴν ὠνόμασε καὶ ὡς μίαν τινὰ φύσιν ἐθεώρησε, ταύτῃ καὶ συνωνύμως κατηγορεῖ τῶν λοιπῶν. εἰ μέντοι τὸ ἐνυπάρχον ἐν ἑκάστῳ ζῷον θεωρήσειας καὶ ἐν ὑποστάσει ὄν, ἐπειδὴ τοῦτο ἢ λογικόν ἐστιν ἢ ἄλογον, οὐκ ἄν εἴη τὸ αὐτὸ κατ’ οὐσίαν τῶ ἐν ἐμοὶ τὸ ἐν ἵππῳ, τὸ μέντοι ἀνθρώπειον εἶδος τὸ αὐτό ἐστι κατ’ οὐσίαν τὸ ἐν Σωκράτει καὶ ἐν Πλάτωνι, διότι οὐδέτερον αὐτῶν συμπλέκεται διαφορᾷ τινι χωριζούσῃ αὐτὸ τοῦ λοιποῦ. ἐν· ταῦθα οὖν περὶ τῆς κοινῆς οὐσίας φησὶ τῆς ἐν ὑποστά|σει καὶ ἐν ἑκάστῳ [*](v 2r) τῶν καθ’ ἕκαστα. ὅλης ὑφεστηκυίας, ὅτι ὅσα μὲν τῶν ὑποκειμένων διαφέρει ἀλλήλων διαφορᾷ τινι τοῦ κοινῶς αὐτῶν κατηγορουμένου, ἥτις διαφορὰ ὡς γένει αὐτῷ ὑπάρχει, ταῦτα οὐκ εἰσὶ τὰ αὐτὰ κατὰ τὸ κατηγορούμενον, ὅσα δὲ μὴ διαφέρει ἀλλήλων ταύτῃ τῇ διαφορᾷ, ἐν τούτοις τὸ κατηγορούμενον ἓν τί ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ κατ’ οὐσίαν. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν δέκα ἵππων καὶ δέκα ὄνων καὶ λίθων, ἐπειδὴ μὴ διαφέρουσιν ἀλλήλων τῆ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ οὐ γάρ ἐστιν ἕτερον εἶδος δεκάδος τὸ ἐν ἵπποις τοῦ ἐν ἀνθρώποις), διὰ τοῦτο τὸ κοινῶς αὐτοῖς ὑπάρχον καὶ μετροῦν αὐτά, ἡ δεκάς, ἕν τί ἐστι καὶ τὸ αὐτό, καὶ οὐδὲν ταῦτα διαφέ- ρουσιν ἀλλήλων κατὰ τὸ τῆς δεκάδος εἶδος. ὥστε εἰ καὶ μετροῦνται ὑπὸ τῆς δεκάδος, ᾤα δὲ καὶ ἡ αὐτὴ αὕτη ἐν πᾶσιν, ὑφ’ ἑνὸς ἄρα καὶ τοῦ αὐτοῦ τὰ διάφορα μετροῦνται, οἱ δέκα ἵπποι λέγω καὶ οἱ δέκα ἄνθρωποι καὶ οἱ δέκα λίθοι καὶ τὰ λοιπά· ὑπὸ γὰρ τοῦ τῆς δεκάδος εἴδους, ἥτις ἐν ψυχῇ πρώτως τὸ εἶναι ἔχει, διὸ καὶ ὡς ἀριθμῷ μία λαμβάνεται τοῦ ὑποκειμένου, λέγω δὴ τῆς ψυχῆς, ἑνὸς ἀεὶ καὶ τοῦ αὐτοῦ ὄντος.

[*](p. 223 a 30)

Ἢ ὁποιασοῦν.

Ἡ λύσις τῆς προτέρας ἀπορίας, ὅτι κινήσεως ἁπλῶς ἀριθμός ἐστιν ὁ χρόνος, οὐ τῆσδε ἢ τῆσδε, ἀλλ’ ἁπλῶς πάσης κινήσεως ᾗ κίνησίς ἐστι.

[*](p. 223a33)

Διὸ κινήσεως ἐστιν ἁπλῶς ἀριθμὸς συνεχοῦς, ἀλλ’ οὐ τινος.

Καλῶς προσέθηκε τὸ συνεχοῦς· τῆς γὰρ συνεχοῦς κινήσεως μέτρον ἐστὶν ὁ χρόνος, εἰ μέντοι διῃρημέναι εἶεν αἱ κινήσεις καὶ πλείους, οἷον ἀλλοίωσις καὶ αὔξησις καὶ φορὰ ἤγουν φοραὶ πλείους, τούτων τοῦ πλήθους [*](3 ἐνόμισε M φύσιν] (??) M 4 ἐν om. Gt ζώω Κ 6 τῶ—τὸ ἐν ΚΜ: τὸ—τῷ ἐν Gt 7 τὸ ἐν Κ: τῶ ἐν M: τῷ Gt καὶ ἐν ΚΜ: καὶ Gt 9 περὶ om. M 11 κοινοῦ Gt 15 δέκα λίθων καὶ ὄνων M 17 τοῦ ἐν ἵπποις τὸ M 19 μετροῦν M 20 αὐάτη om. M 21 et 22 δέκα (ante ἄνθρωποι et ante λίθοι) om. M 25 lemma habet G 26 ἐστιν ἀπλῶς ἀριθμὸς M 28 ἐστι post ἀριθμός traicit t, cf. Arist. libri 28. 29 ἀπλῶς—τινός om. Κ 30 συνεχῶς priore loco Κ 31 διηρημένα Κ 32 φορὰ KM: θορὰ Gt ἤγουν GKM: ἡ t πλείθους t)

οὐκ ἔστι μετρητικὸς ὁ χρόνος, ἀλλ’ ἡ ἐν τῷ ἀριθμῷ μονάς. ὡς γὰρ τοὺς [*](v 2r) δέκα ἵππους καὶ τοὺς δέκα λίθους οὐ μετρεῖ ὁ χρόνος, ἀλλ’ ἡ μονάς, οὕτω καὶ τὰς πλείους κινήσεις ὡς πλείους οὐχ ὁ χρόνος μετρεῖ, ἀλλ’ ὁ ἀριθμός, ἤγουν ἡ μονάς, ἑκάστην μέντοι καθ’ αὑτὴν ὡς μίαν καὶ συνεχῆ ὁ χρόνος μετρεῖ, τὸ πρότερον αὐτῆς καὶ τό ὕστερον μετρῶν.

[*](p. 223b1)

Ἀλλ’ ἔστι νῦν κεκινῆσθαι καὶ ἄλλο.

Ἐντεῦθεν ἡ δευτέρα ἀπορία, ὅτι ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ ἄλλου τινὸς κινουμένου ἐνδέχεται καὶ ἄλλο τι κινεῖσθαι· ἑκατέρας οὖν κινήσεως ἀριθμὸς ὁ χρόνος. ἆρα οὖν, φησίν, ἑκατέρας κινήσεως ἕτερος ὁ χρόνος ἐστί, καὶ τῶν δύο κινήσεων δύο καὶ ἴσοι ἅμα χρόνοι ἔσονται ἢ οὔ; καὶ ἐπιλύεται, ὅτι εἷς ἐστι χρόνος τῶν ἴσων καὶ ἅμα γινομένων κινήσεων μετρητικός,

[*](p. 223b 4)

Εἰ γὰρ εἶεν κύνες, οἱ δὲ ἵπποι, ἑκάτεροι δὲ ἑπτά, ὁ αὐτὸς ἀριθμός.

Τοῦτο παράδειγμά ἐστι πῶς τὸ αὐτὸ μέτρον πλειόνων ἐστὶν ἅμα μετρητικὸν ἴσων ὄντων· ὥσπερ οὖν τῶν ζ΄ ἵππων καὶ τῶν ζ΄ κυνῶν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς μετρητικός, ἡ ἑπτάς, οὕτω καὶ τῶν ἴσων κινήσεων εἷς καὶ ὁ αὐτὸς χρόνος μετρητικός.

[*](p. 223b7)

Ἀλλ’ ἡ μὲν ταχεῖα ἴσως ἡ δ’ οὔ, καὶ ἡ μὲν φορὰ ἡ δὲ ἄλλο ἴωσις.

Ὥσπερ κἀκεῖνα τὰ μειρούμενα οὐ τὰ αὐτὰ ἦν, ἀλλ’ οἱ μὲν ἵπποι οἱ δὲ κύνες, τοῦ μετροῦντος ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ ὄντος, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου διάφοροι αἱ κινήσεις αἱ ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ χρόνου μετρούμεναι καὶ τῷ εἴδει αὐτῷ τῆς κινήσεως καὶ τῷ τὴν μὲν θάττονα αὐτῶν εἶναι τὴν δὲ βραδυτέραν. ὥσπερ εἰ νοήσεις ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ ἵππον τε ὀξύτατα κινούμενον καὶ πρόβατον ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ· τῶν γὰρ κινήσεων ἀνισοταχῶν οὐσῶν ὁ μετρητικὸς αὐτῶν χρόνος εἷς καὶ ὁ αὐτός ἐστιν, ἡ μία ἡμέρα.

[*](3 οὐχ ὁ] οὐ M 6 κεκινῆσθαι t: κεκινεῖσθαι Κ: καὶ κινεῖσθαι (Simplic. p. 763, 30) M, cf. Arist. libri ἄλλα Arist. (sed ἄλλο me teste GF1 corn. ἄλλως F2), at cf. Philop. p. 776,18. Simplic. 1. c. 7 ἡ δευτέρα KM: οὖν ἡ Gt ὅτι οὐκ ἐν M 9 ὁ prius om. Gt, alterum om. Κ 10 ἄμα ἔσονται χρόνοι ἴσοι M 12 δὲ utrobique Κ: δ’ Mt 15 τῶν ἑπτὰ priore loco G, altero loco GM 16 ἡ ἑπτάς Kt: ὁ ἑπτὰ M: ἑπτὰς G 18. 19 ἡ δ’ οὔ—ἀλλοίωσις cm. Κ 18 δὲ M: δ’ t 21 οὐτῶ t 23 αὐτῶ KM: οὕτω G: om. t αὐτῶν om. M 24 ὥσπερ ἐννοήσεις G 25 <οἶον> ἐν? τῶν γὰρ κινήσεων KM: καὶ διατοῦτο (cf. p. 782, 1) Gt Κ 26 εἴς ἐστι καὶ ὁ αὐτὸς t ἡ μία ἡμέρα Gt: ἐν μιᾷ ἡμέρα KM)[*](p. 223b10)

Καὶ διὰ τοῦτο αἱ μὲν κινήσεις ἕτεραι καὶ χωρίς. ὁ δὲ [*](v 2r) χρόνος πανταχοῦ ὁ αὐτός, ὅτι καὶ ὁ ἀριθμὸς εἷς καὶ ὁ αὐτὸς πανταχοῦ ὁ τῶν ἴσων καὶ ἅμα.

ἐπειδὴ τῶν ἅμα καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γινομένων κινήσεων μετρητικός ἐστιν ὁ χρόνος, ἐνδέχεται δὲ ἐν ταὐτῷ καὶ ἐν γῇ καὶ ἐν οὐρανῷ καὶ πανταχοῦ κινεῖσθαί τι, διὰ τοῦτο συμβαίνει πανταχοῦ μὲν εἶναι τὸν χρόνον ἕνα ὄνια καὶ τὸν αὐτόν, τὰ δὲ μετρούμενα ὑπ’ αὐτοῦ κεχωρισμένα ἀλλήλων εἶναι, ἐπειδὴ καὶ τῶν πανταχοῦ ἴσων κατ’ ἀριθμὸν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς μετρητικός ἐστιν.

[*](p. 223b12)

Ἑπεὶ δέ ἐστι φορὰ καὶ ταύτης ἡ κύκλῳ, ἀριθμεῖται δ’ ἕκαστον ἑνὶ συγγενεῖ.

Ἑτέρα ἀπορία, ὅτι εἰ ἕκαστον ὑπό τινος συγγενοῦς μέτρου μετρεῖται, [*](52) τίνι ὁ χρόνος συγγενεῖ μέτρῳ μετρεῖται; ἔστι δὲ ἡ συνέχεια τοῦ λόγου τοιαύτη· ἐπεὶ δέ ἐστιν ἡ φορὰ καὶ ταύτης ἡ κύκλῳ, μετρεῖται δὲ ἕκαστον ὑπὸ ἑνός τινος συγγενοῦς τοῦ ἐλαχίστου, οἷον οἱ δέκα ἵπποι τῷ ἑνὶ ἵππῳ τὸ ἑκατοντάπηχυ ξύλον τῷ πηχυαίῳ ξύλῳ, οὕτως οὖν ἀνάγκη καὶ τὸν [*](v 2v) χρόνον μέτρον ὄντα κινήσεως συγγενεῖ τινι μετρεῖσθαι καὶ ἐλαχίστῳ. ἐπεὶ οὖν ἐστιν ἡ κυκλοφορία ἐλάχιστόν τι μέτρον κινήσεως, μετρεῖται δὲ οὐ μόνον ἡ κίνησις ὑπὸ τοῦ χρόνου, ἀλλὰ καὶ ὁ χρόνος ὑπὸ τῆς κινήσεως, δῆλον ὅτι ὁ ὑπὸ τῆς ἐλαχίστης κινήσεως μετρούμενος χρόνος οὗτος ἄν εἴη συγγενὲς μέτρον τοῦ ὅλου χρόνου. ἔστι δὲ οὗτος τὸ ημερονυκτιον· τούτῳ γὰρ μετρεῖται καὶ ἑβδομὰς καὶ μὴν καὶ ἐνιαυτὸς καὶ πᾶς χρόνος. μετρεῖται δὲ ἕκαστον ἑνί τινι συγγενεῖ· κἄν γὰρ πάντως καὶ ὑπὸ ἀνομογενοῦς πρώτως ἕκαστον μετρεῖται, ἀλλ’ οὖν καὶ ὑπὸ ὁμογενοῦς πάντως μετρεῖται, ὃ πρώτως ὑπὸ τοῦ ἀνομογενοῦς μετρεῖται.

[*](p. 223b 16)

Τοῦτο δ’ ἐστίν, ὅτι τῆς ὡρισμένης κινήσεως χρόνῳ μετρεῖται τῆς τε κινήσεως τὸ ποσὸν καὶ τοῦ χρόνου.

Πῶς ἀντιμετροῦσιν ἄλληλα ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος λέγει. διότι, φησίν, [*](2. 3 lemmatis verba ὧμ ἄμ habet G: iterum ad Philoponi explanationem trabit t, qui in lemmate εἷς καὶ πανταχοῦ ὁ αὐτὸς traicit καὶ ὁ αὐτὸς—ἅμα om. Κ 4 κινήσεων om. M 5 δὲ et ἐν (ante οὐρανῷ) om. Κ 6 μὰν om. M 8 τῶν ἴσων κατ’ ἀριθμὸν πανταχοῦ? 10 δέ KM: δ’ t 10. 1 1 καὶ—συγγενεῖ om. Κ 11 ἑνὶ (cf. Arist. cod. E) M: ἑνί τινι (cf. v. 23. p. 777,4 sqq.) t 13 μέτρω KM: χρόνω Gt 16. 17 οὕτως— ἐλαχίστῳ iterat M 18 ἐστιν om. Gt τι om. M 23 μετρεῖται] sic GKMt κἄν Κ: κω M: καὶ G: εἰ t 24 ἀνομοιογενοῦς et ἀνομογενοῦς (pro ὁμογενοῦς) M πάντως KM: πρώτως πρώτως ἕκαστόν· G) Gt 25 μετρεῖται (post ἀνομογενοῦς) om. Κ 26 Τοῦτο ἕ ἐστίν om. Κ τῆς KM: ὑπὸ τῆς t, sed praepositionem neque Alexander in suo Aristotele invenerat, neque Siraplicius (p. 769,15 sqq.) in omnibus libris)

ἡ ὑπὸ τοῦ χρόνου πρώτως ὁρισθεῖσα κίνησις, αὕτη καὶ τῆς πάσης ἐστὶ [*](v 2v) κινήσεως μέτρον καὶ τοῦ χρόνου· ὁ γὰρ ὑπὸ ταύτης ὁριζόμενος χρόνος μέτρον ἐστὶ τοῦ παντὸς χρόνου. εἰ τοίνυν ἡ ὑπὸ τοῦ χρόνου ὁρισθεῖσα κίνησις, αὕτη καὶ τῆς κινήσεως ἐστι μέτρον καὶ τοῦ χρόνου, δῆλον ὅτι ἀντιμετροῦνται ὑπ’ ἀλλήλων ὅ τε χρόνος καὶ ἡ κίνησις.

[*](p. 223 b18)

Εἰ οὖν τὸ πρῶιον μέτρον πάντων τῶν συγγενῶν, ἡ κυκλοφορία ἡ ὁμαλὴς μέτρον μάλιστα.

Εἰ ἐν ἑκάστῳ, φησί, τὸ πρῶτον, τοῦτο μέτρον ἐστὶ τῶν συγγενῶν, ἔστι δὲ καὶ τῆς κινήσεως ἡ πρωτίστη ἡ κυκλοφορία ἡ ὁμαλής, αὕτη ἄν εἴη μάλιστα τοὐ χρόνου μέτρον· μέτρον· ὑπὸ ταύτης γὰρ ὁρίζεται ὁ πρῶτος χρό- νος, ὃς μέτρον ἐστὶ παντὸς του χρόνου.

[*](p. 223b19)

Ὅτι ἀριθμὸς ὁ ταύτης γνωριμώτατος.

Δύο αἰτίας φησὶν εἶναι, ἐξ ὧν δείκνυται ἡ τῆς ἀπλανοῦς περιφορὰ μέτρον οὖσα τῶν ἄλλων πασῶν. δεῖ γὰρ τὸ μέτρον καὶ ἐλάχιστον εἶναι καὶ γνωριμώτατον, ἀμφότερα δὲ ἐπὶ τῆς κυκλοφορίας τῆς ἀπλανοῦς· καὶ γὰρ ἐλαχίστη πασῶν καὶ γνωριμωτάτη μάλιστα· ἡ γὰρ ταύτης περιφορὰ τὸ ἡμερονύκτιόν ἐστιν, ὅπερ πᾶσίν ἐστι γνωριμώτατον. τὸ δὲ ὁμαλὸν ἔχει, ἀλλ’ οὐ μόνη· τοῦτο γὰρ ἴδιόν ἐστι πάσης περιφορᾶς, τὸ δὲ ἐλάχιστον καὶ τὸ γνώριμον ταύτης μάλιστα.

[*](p. 223b21)

Διὸ καὶ δοκεῖ ὁ χρόνος εἶναι ἡ τῆς σφαίρας κίνησις·

Διὰ τοῦτο, φησί, διότι τῇ κυκλοφορίᾳ τῆς ἀπλανοῦς μετροῦνται αἱ ἄλλαι πᾶσαι κινήσεις κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον, διὰ τοῦτο καὶ ἔδοξε τοῖς παλαιοῖς αὐτὸ τοῦτο εἶναι ὁ χρόνος ἡ κυκλοφορία τῆς σφαίρας· ἐπεὶ γὰρ ταύτῃ μετρεῖται ὁ χρόνος, αὐτὸ τοῦτο εἶναι τὸν χρόνον υπενοησαν.

[*](p. 223b23)

Διὰ δὲ τοῦτο καὶ τὸ εἰωθὸς λέγεσθαι συμβαίνει· φασὶ γὰρ κύκλον εἶναι τὰ ἀνθρώπινα πράγματα.

Ὅτι καὶ ἡ κοινὴ τῶν ἀνθρώπων συνήθεια τοῦτο πιστοῦται, ὅτι μετρον ἐστὶ καὶ τοῦ χρόνου καὶ πάσης κινήσεως ἡ κυκλοφορία· διὰ τοῦτο [*](1 et 4 αὐτὴ KM 1. 2 ἐστι (?) κινήσεως ἔστι Κ 4 τὸν χρόνον Κ 6. 7 πάν- των—μάλιστα μάλιστα om. Κ 8 φησί om. Κ 9 αὐτὴ M 11 τοῦ παντὸς χ̣ρό- νου t 12 lemma habet G ἀριθμὸς ὁ GKM: ὁ ἀριθμὸς t: ὁ ἀριθμὸς ὁ Arist., at cf. Arist. cod. E. Simplic. p. 768,26 γνωριμότατος t 15 δέ ἐστιν ἐπὶ t κυκλωφορίας t 17 τὸ δὲ GKM: εἰ δὲ καὶ τὸ t 19 γνώριμον KM: γνωριμώτατον Gt, at cf. p. 777,18. 32 20 ἡ τῆς σφαίρας κίνησις om. Κ 21 *ιὰ τοῦτο φησι Κ 25. ’I’i καὶ—πράγματα om. Κ)

γάρ φασι τὰ ἀνθρώπινα κύκλον, διότι ὑπὸ χρόνου μετρεῖται, τὸν δὲ χρόνον [*](v 2v) κύκλον εἶναι, διότι μέτρον ἐστὶ τῆς κύκλῳ κινήσεως.

[*](p. 223b25)

Καὶ τῶν ἄλλων τῶν κίνησιν ἐχόντων φυσικήν.

Τουτέστι καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων κύκλον εἶναί φασι, φυτῶν ζῴων μετάλλων καὶ τῶν λοιπῶν.

[*](p. 223b26)

Τοῦτο δὲ ὅτι πάντα ταῦτα χρόνῳ κρίνεται.

Διὰ τοῦτο, φησί, τὰ ἀνθρώπινα πράγματα κύκλον λέγουσι, διότι πάντα χρόνῳ κρίνεται, τουτέστιν ἐν χρόνῳ γίνεται καὶ μετρεῖται ὑπὸ τοῦ χρόνου ἀρχὴν ὑπ’ αὐτοῦ λαμβάνοντα καὶ τέλος, ὁ δὲ χρόνος, φησί, κύκλος δοκεῖ εἶναι· ὥστε εἰ τὰ ἀνθρώπινα ἐν χρόνῳ, ὁ δὲ χρόνος κύκλος τις, καὶ τὰ ἀνθρώπινα ἄρα κύκλος τις ἂν εἴη. ὁ δὲ χρόνος κύκλος τις δοκεῖ εἶναι, διότι κύκλου τινὸς καὶ περιφορᾶς μέτρον ἐστί, καὶ αὐτὸς δὲ ὑπ’ αὐτῆς μετρεῖται· ἐπεὶ οὖν τὸ μετροῦν τὸν χρόνον κύκλος τίς ἐστι, καὶ ὁ χρόνος κύκλος τις εἶναι νομίζεται.

[*](p. 223b33)

Παρὰ γὰρ τὸ μετροῦν οὐδὲν ἄλλο παρεμφαίνεται τὸ μετρούμενον, ἀλλ’ ἢ πλείω μέτρα ἔτ’ ῥα τὸ ὅλον.

Ὅτι εὐλόγως τῆς κυκλοφορίας μέτρον οὔσης τοῦ χρόνου καὶ ὁ χρόνος κύκλος τις εἶναι δοκεῖ, διὰ τούτων κατασκευάζει. οὐδὲν γὰρ ἄλλο, φησί, δοκεῖ εἶναι τὸ μετρούμενον ἢ πολλάκις τὸ αὐτὸ μέτρον· τὸ γὰρ ἑκατοντάπηχυ τάπηχυ ξύλον οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ πολλάκις ὁ πῆχυς, καὶ τὰ δέκα οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ πολλάκις τὸ ἕν, μέτρον δὲ τοῦ ἀριθμοῦ ἡ μονάς. οὕτως οὖν καὶ εἰ τοῦ χρόνου μέτρον ἡ κυκλοφορία, οὐδὲν ἄλλο ἄν εἴη ὁ χρόνος ἢ πολλαὶ κυκλοφορίαι, εἰ δὲ τοῦτο, καλῶς ἄρα κύκλον εἶναι τὸν χρόνον φασι.

[*](p. 224a2)

Λέγεται δὲ ὀρθῶς καὶ ὅτι ὁ ἀριθμὸς μὲν ὁ αὐτὸς ὁ ἐκ τῶν προβάτων καὶ τῶν κυνῶν, εἰ ἴσος ἑκάτερος, δεκὰς δὲ οὐχ ἡ αὐτὴ οὐδὲ δέκα τὰ αὐτά.

Ἐπειδὴ ἐν τῷ δεικνύναι ὅτι ὁ χρόνος ὁ ἅμα πανταχοῦ εἷς ἐστι καὶ [*](1 τοῦ χρόνου t 2 ὅτι μέτρον Κ O κίνησιν—φυσικήν Om. Κ 5 ᾧτ’ ἄλλων Κ 6 πάπα ταῦτα KM: ταῦτα πάντα τῷ t Arist. 7 φασὶ Κ 8 κρίνεται Mt: κινεῖται Κ γίνεται KM: γὰρ compend. G: εἰσὶ t 10 εἰ τὰ οὐνια (h. e. οὐράνια) G 13 οὖν om. Gt 13. 14 κύκλος—νομίζεται om. Κ 13 τίς ἐστι M: ἐστὶ Gt 14 κύκλος τις GM: τίς κύκλος t 15 lemma om. Κ μετροῦν M et Arist. cod. F: μέτρον t 17 μέτρου? at cf. p. 715,2 al. 20. 21 ἡ πολλάκις—ἐστίν om. Κ 21 τὸ ἓν μέτρον, μέτρον δὲ Κ 23 ἄρα] ὅτι Κ 25 δ’ M 25. 27 ὁ ἀριθμὰς—αὐτά om. Κ 25 ἐκ M: om. t Arist.: num καὶ? 27 δέκα τὰ αὐτά M: δὲ κατὰ αὐτά t 28 ὁ (ante ἄμα) om. Kt ἐστι om. M)

ὁ αὐτὸς ὁ πάσης κινήσεως μετρητικός, ἐχρήσατο παραδείγματι τῷ ἐπὶ τῶν [*](v 2v) ἀριθμῶν, ὅτι καὶ ὁ ἀριθμὸς εἷς ὢν καὶ ὁ αὐτός, οἷον ὁ ζ' μετρεῖ τοὺς ζ' | ἵππους καὶ τοὺς ζ' κύνας καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ τῷ ἴσῳ ἀριθμῷ περιεχόμενα, [*](v 3V) τοῦτο νῦν ὅτι οὕτως ἔχει βούλεται δεῖξαι, ἅμα δὲ καὶ ὃν προείρηκα παραδίδωσι κανόνα, πότε τὸ κοινῶς τινων κατηγορούμενον ἕν ἐστι ναὶ τὸ αὐτὸ ἐπὶ πάντων, πότε δὲ οὐχ ἕν. ἔστιν οὖν, φησίν, ἀληθὲς τὸ λέγειν ὅτι ὁ μὲν ἀριθμὸς ὁ τῶν προβάτων καὶ ἵππων ὁ τούτων μετρητικός, εἰ ἴσα εἴη τὰ μετρούμενα, οἷον οἱ ἵπποι καὶ τὰ πρόβατα, εἷς ἐστι καὶ ὁ αὐτός, ἡ μέντοι δεκάς, φησίν, οὐχ ἡ αὐτή, δεκάδα λέγων ἤδη τὸν μετὰ τοῦ ὑποκειμένου ἀριθμόν, διὸ καὶ σαφέστερον ποιῶν ἐπήγαγεν οὐδὲ δέκα τὰ αὐτά, οἷον ζῷα ἢ ἁπλῶς σώματα.

[*](p. 224a4)

Ὥσπερ οὐδὲ τρίγωνα τὰ αὐτὰ τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνές.

Οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν τοὐ τριγώνου ὁρισμὸν ἐπιδέχονται. οὕτως οὖν οὐδὲ οἱ δέκα ἵπποι τοῖς δέκα προβάτοις οἱ αὐτοί.

[*](p. 224 a 5)

Καίτοι σχῆμά γε τὸ αὐτό, ὅτι τρίγωνα ἄμφω.

Τοῦ γὰρ σχήματος τὸ μὲν εὐθύγραμμον τὸ δὲ περιφερές * * * ὡς ἄμφω εὐθύγραμμα· τρίγωνα γὰρ ἄμφω τὸν αὐτὸν τοῦ εὐθυγράμμου σχήματος ὁρισμὸν ἐπιδέχονται.

[*](p. 224a6)

Ταὐτὸν γὰρ λέγεται οὗ μὴ διαφέρει διαφορᾷ, ἀλλ’ οὐχὶ οὐ διαφέρει.

Ἐπὶ τὸν καθολικὸν ἀναβαίνει λόγον παραδιδοὺς κανόνα, τίνα μέν ἐστιν ἅπερ τὰ αὐτά ἐστι κατὰ τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον, τίνα οὐ τὰ αὐτά. ταὐτὰ οὖν λέγεται, ὅταν μὴ διαφέρῃ ἀλλήλων διαφορᾷ τινι τοῦ κατηγορουμένου, ὥσπερ διαφέρει διαφορᾷ τριγώνου τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνές, διὸ οὐ τὰ αὐτὰ τὰ τρίγωνα, ὡς μέντοι σχῆμα, οὐ διαφέρει τῇ τοῦ κατηγορουμένου διαφορᾷ· εὐθύγραμμα γὰρ ἄμφω. διὰ τοῦτο οὖν ὡς μὲν σχήματα τὰ αὐτά ἐστιν ἄμφω, τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνές, ὡς μέντοι τρίγωνα οὐ τὰ αὐτά· διαφέρει γὰρ τριγώνου διαφορᾷ.

[*](3 τῷ om. Gt 4.5 προείρηκα p. 778,22 5 κοινῶν τινῶν κατηγορουμένων Κ 6 ποτὲ δὲ M 7 καὶ τῶν ἵππων Κ 8 οἱ ἵπποι καὶ τὰ πρόβατα πρόβατα om. Κ?), εἰς KM: ὄνοι, ἵπποι, καὶ εἷς Gt 13 σκαληνές KM: σκαληνόν t 14 ἀριθμὸν G 16 σχήματά γε τὰ αὐτὰ M 17 ὡς GKM: ὥστε t: equidem signavi lacunam cl. p. 779,10 18 τρί- γωνον corr. Κ 19 ἐπιδεχόμενα t 20 λέγει Κ διαφορὰ Κ 22 ἐπεὶ Κ κανόνα παραδιδοὺς Gt 23 κατηγορούμενα Κ 26.28 et p. 786,6 σκαληνόν Gt 26 διότι M alterum τὰ om. Kt σχήματα (cf. v. 28) Mt 28 εἰσιν M)[*](p. 224a9)

Ἀλλ’ ἐν τῇ αὐτῇ διαιρέσει καὶ μιᾷ.

[*](v 3r)

Τουτέστιν ὑπὸ τὸ αὐτὸ τῆς διαιρέσεως μόριον. τῶν γὰρ σχημάτων τὰ μὲν εὐθύγραμμα τὰ δὲ περιφερῆ· ἄμφω οὖν τὰ τρίγωνα ὑπὸ τὰ εὐδύγραμμα. καὶ πάλιν τῶν εὐθυγράμμων σχημάτων τὸ μὲν τρίγωνον τὸ δὲ ἄλλο τι· ὡς μὲν οὖν σχήματα, οὐδὲν διαφέρουσιν ἀλλήλων τὸ ἰσόπλευρον καὶ τὸ σκαληνές ὑπὸ τὸ αὐτὸ γὰρ τῆς διαιρέσεως μόριον ἄμφω, τὸ εὐθύ· γραμμον. ἀλλὰ καὶ ὡς εὐθύγραμμα τὰ αὐτά· ὑπὸ τὸ αὐτὸ γὰρ μόριον τῆς διαιρέσεως τοὐ εὐθυγράμμου, τὸ τρίγωνον), ὡς μέντοι τρίγωνα, οὐκέτι τὰ αὐτά· οὐ γὰρ ὑπὸ τὸ αὐτὸ μόριον τῆς διαιρέσεως τοῦ τριγώνου πίπτει, ἀλλὰ τὸ μὲν ὑπ’ ἄλλο τὸ δὲ ὑπ’ ἄλλο.

[*](p. 224a12)

Καὶ ἀριθμὸς δὲ ὁ αὐτός· οὐ γὰρ διαφέρει ἀριθμοῦ δι’· φορᾷ ὁ ἀριθμὸς αὐτῶν, ἑπτὰς δὲ οὐχ ἡ αὐτή· ἐφ’ ὧν γὰρ λέγεται, οιαφερει.

Πιστωσάμενος τὸν καθόλου κανόνα ἐπὶ τῶν σχημάτων, ἁρμόζει λοιπὸν αὐτὸν τῷ προκειμένῳ. τῶν οὖν ἑπτὰ κυνῶν καὶ ἑπτὰ ἵππων ὁ μὲν κοινῶς κατηγορούμενος ἀριθμὸς εἷς ἐστι καὶ ὁ αὐτός οὐ γὰρ διαφέρουσιν ἀλλήλων ἀριθμοῦ διαφορᾷ· περιττοὶ γὰρ ἀμφότεροι· ὥστε εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἐπ’ ἀμφοτέρων ὁ ἀριθμὸς κοινῶς αὐτῶν μετρητικὸς ὑπάρχων), ὡς μέντοι ἑπτὰς ἑκατέρα, οὐκ ἔστιν ἡ αὐτή. ἑπτὰς γὰρ ἤδη μετὰ τῶν ὑποκειμένων νοεῖται· εἰ τοίνυν διαφέρουσιν ἀλλήλων τὰ ὑποκείμενα, διαφέροιεν ἄν ἀλλήλων καὶ αἱ ἑπτάδες. οὕτως οὖν ἔχει καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου τοῦ μετρητικοῦ τῶν κινήσεων· οὐδὲν κωλύει ἓν μὲν εἶναι καὶ τὸ αὐτὸ τὸν μετρητινκὸν τῶν κινήσεων χρόνον, τὰ μέντοι μετρούμενα διάφορα εἶναι.

[*](1 καὶ μιᾷ om. Κ G. 8 ἄμφω—διαιρέσεως om. t 7 ὡς εὐθύγραμμα KM: ὡς εὐθυγράμμου G γὰρ τὸ μόριον M 8 οὐκέτι] οὐ μέντοι Κ 9 τοῦ om. Κ II lemmatis verba Καὶ—αὐτός habet G ἀριθμὸς KM: ὁ ἀριθμὸς Gt δὲ GKM: δὴ t, sed δὲ Arist. cod. Η οὐ] καὶ M 11 13 διαφέρει—διαφέρει om. Κ ν, 12 δεκὰς M: δεκὰς t Arist, 15 προσκειμε Κ κοινὸς G 18 ἀμφωτέρων t ὁ om. M κοινὸς GM 21 αἱ om. Κ 22 ἓν GK: ἕνα Mt τὸ αὐτὸ G: αὐτὸ Κ: αὐτὸν M τὸν GMt: τὸ Κ 23 διαφορὰ Κ ΤΕΛΟΣ subscribit t)