In Aristotelis Physicorum Libros Commentaria
Simplicius
Simplicius. In Aristotelis Physicorum Libros Commentaria (Commentaria in Aristotelem Graeca, Vol 9-10. Diels, Hermann, editor. Leipzig: Reimer, 1882-1895.
τὸν σκοπὸν τῆς Ἀριστοτέλους Φυσικῆς ἀκροάσεως μαθεῖν ἔστι ῥᾳδίως, εἰ τῆς κατ’ αὐτὸν διαιρέσεως τοῦ φυσικοῦ μέρους τῆς φιλοσοφίας ὑπομνη- σθείημεν· οὐ χεῖρον δὲ ἴσως καὶ τὴν ὅλην τὴν κατ’ αὐτὸν τῆς φιλοσοφίας ἐκθέσθαι διαίρεσιν. ἐπειδὴ γὰρ τελείωσίς ἐστι τῆς ψυχῆς ἡ φιλοσοφία ὥσπερ τοῦ σώματος ἡ ἰατρική, τῆς δὲ ψυχῆς τὸ μὲν ἄλογόν ἐστι τὸ δὲ λογικόν, καὶ τοῦ λογικοῦ τὸ μὲν τῇ ἀλογίᾳ συνεργοῦν οἷος ὁ δυνάμει παρ’ αὐτῷ λεγό- μενος νοῦς, τὸ δὲ χωριστὸν οἷος ὁ κατ’ ἐνέργειαν, διττὴ δὲ πάσης τῆς ψυχῆς ἡ δύναμις ἡ μὲν ὀρεκτικὴ ἡ δὲ γνωστική, τὸ μὲν τοῦ ὀρεκτικοῦ τελειωτικὸν ἔν τε τῇ ἀλογίᾳ καὶ τῷ δυνάμει νῷ τῷ ταῖς ὀρέξεσι ταῖς ἀλόγοις συνεργοῦντι πρακτικὸν τοῦτο πᾶν οἱ ἀπὸ τοῦ Περιπάτου καλοῦσι περὶ πρᾶξιν ἠσχολημένον καὶ τέλος ἔχον τὴν τοῦ ἀγαθοῦ αἵρεσίν τε καὶ τεῦξιν, τὸ δὲ τοῦ γνωστικοῦ τέλος ἔχον τὴν ἀλήθειαν κοινῶς θεωρητικόν. ἀλλ’ ὅσον μὲν αὐτοῦ τὴν γνῶσιν τοῦ δυνάμει νοῦ τελειοῖ τὴν μετ’ αἰσθήσεως καὶ φαντασίας περὶ τὰ ἔνυλα εἴδη καὶ ἀχώριστα τῆς ὕλης καταγεινομένην, τοῦτο φυσικὸν καλοῦσιν, ὅτι περὶ τὰ τοιαῦτα ἡ φύσις καὶ ἐν τούτοις οὖσα ἀποδείκνυται· ὅσον δὲ περὶ τὰ χωριστὰ πάντῃ τῆς ὕλης εἴδη καὶ τὴν τοῦ ἐνεργείᾳ νοῦ καθαρὰν ἐνέργειαν καὶ τοῦ δυνάμει τὴν τῷ ἐνεργείᾳ συνεπαιρομένην, τοῦτο θεολογικὸν καὶ πρώτην φιλοσοφίαν καὶ μετὰ τὰ φυσικὰ καλοῦσιν ὡς ἐπέκεινα τῶν φυ- σικῶν τεταγμένην· τὸ δὲ περὶ τὰ πῇ μὲν χωριστὰ πῇ δὲ ἀχώριστα τῆς ὕλης εἴδη τοῦτο μαθηματικὸν καὶ περὶ ψυχῆς καλοῦσι. καὶ γὰρ τὴν μαθημα- [*](1 Inscripsi ex codicis Α librorum V—VIII titulis [cf. Praefatio p. v], a qua optimus quisque liber proximo abest. inscribunt autem aD Σιμπλικίου ὑπόμνημα εἰς τὸ ᾱ τῆς Ἀ φ. ἁ., Ε ἐξήγησις τοῦ φιλοσόφου σιμπλ. εἰς τὸν ἁ λόγον τ. φ. ἁ., F Σιμπλ. μεγάλου διδασκάλου εἰς τὸ ἁ τῆς φ. ἀκροάσεως 3 omisit prooemium E cf. p. 8, 32 scribendum videatur μαθεῖν ἐστι ῥᾴδιον at cf. e. g. Porphyrii Quaest. Horn. p. 157,7 Schraderi 4 εἰ DF: εἶπερ a 5 καὶ aF: om. D τὴν post ὅλην om. F 9 ὁ κατ’ ἐνέργειαν DF: ὁ ἐνεργεία νοῦς a πᾶσα ψυχῆς δύναμις a 12 πᾶν τοῦτο πρακτικὸν collocat a ἐσχολημένον F 13 τε om. F 16 καταγεινομένην codex Laur. 85, 1: κατατεινομένην DF: καταγινόμενον a φυσικὸν aD: φυσιολογικὸν F cf. Philoponi prooemium, at vide infra p. 2,8. 3,11 19 συνεπαιρομένην DF: συμπεραινομένην a 22 ψυχὴν F)
Τοῦ δὲ φυσικοῦ λόγου τὸ μὲν περὶ τὰς ἀρχάς ἐστι τῶν φυσικῶν πραγμάτων πάντων καθ’ ὃ φυσικά, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν σωματικά, καὶ περὶ τὰ ταῖς τοιαύταις ἀρχαῖς ἐξ ἀνάγκης ἀκολουθοῦντα, τὰ δὲ περὶ τὰ ἀπὸ τῶν ἀρχῶν. ἐπεὶ δὲ τούτων τὰ μέν ἐστιν ἁπλᾶ τὰ δὲ σύνθετα, περὶ μὲν τῶν ἁπλῶν ἡ Περὶ οὐρανοῦ διδάσκει ἐν μὲν τοῖς πρώτοις δύο βιβλίοις περὶ τῆς πέμπτης οὐσίας, τοῦ κυρίως οὐρανοῦ, διαλεγομένη καὶ πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ τὸ ἀίδιον αὐτῆς ἀποδεικνύουσα, ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς δύο περὶ τῶν τεττάρων στοιχείων τῶν ὑπὸ σελήνην, καθ’ ὅσον ἁπλᾶ καὶ ταῦτα καὶ ἁπλᾶς κινούμενα κινήσεις, κατὰ τοσοῦτον ἐκεῖ παρειλημμένων. οὕτως γὰρ ἄμεινον οἶμαι λέγειν καὶ οὐχ ὡς ὁ Ἀλέξανδρος τὴν Περὶ οὐρανοῦ περὶ τοῦ ἀιδίου τε καὶ κυκλο- φορητικοῦ καὶ ἔτι περὶ παντὸς φυσικοῦ σώματος καθόλου ἢ περὶ τοῦ κόσμου εἶναί φησι. περὶ μὲν γὰρ τοῦ φυσικοῦ καθ’ ὃ φυσικὸν ταύτην εἶναι καὶ αὐτὸς ὁμολογεῖ τὴν πραγματείαν. καὶ ἔστι καὶ τὸ σύνθετον φυσικόν· οὐδεὶς δὲ περὶ συνθέτου λόγος ἐκεῖ, ἀλλὰ περὶ τῶν ἁπλῶν, ὡς καὶ αὐτὸς Ἀριστο- τέλης ἐν τῷ τρίτῳ τῆς πραγματείας δῆλον πεποίηκεν εἰπών “περὶ μὲν οὖν τοῦ πρώτου τῶν στοιχείων εἴρηται καὶ ποῖόν τί ἐστι τὴν φύσιν καὶ ὅτι ἄφθαρτον καὶ ἀγένητον. λοιπὸν δὲ περὶ τῶν δυοῖν εἰπεῖν” δύο λέγων τὰς δύο συ- ζυγίας τῶν τεττάρων στοιχείων τοῖς δύο εἴδεσι τῆς κινήσεως τῳ τε ἀπὸ τοῦ μέσου καὶ τῷ πρὸς τὸ μέσον κρατουμένας, στοιχεῖα δὲ τὰ ἁπλᾶ κλῶν. ἐπεὶ δὲ τὰ μὲν σύνθετα πάντα γενητὰ καὶ φθαρτά ἐστι, τῶν δὲ ἁπλῶν τὰ μὲν ἀίδια τὰ δὲ γινόμενα καὶ φθειρόμενα, περὶ μὲν τῶν ἀιδίων ἐν τοῖς πρώτοις εἴρηται τῶν Περὶ οὐρανοῦ, περὶ δὲ τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν ὡς μὲν ἁπλῶν ἐν τῷ τρίτῳ καὶ τετάρτῳ τῆς πραγματείας ἐκείνης· περὶ δὲ τῶν † γενητῶν μέλλων λέγειν πρῶτα συνέγραψε τὰ Περὶ γενέσεως καὶ δύο βιβλία τὰ κοινῶς πᾶσι τοῖς γινομένοις καὶ φθειρομένοις ἀκολουθοῦντα [*](4 νοοῦσι νοοῦσι ὁρῶσι F 6 ἔχειν τῆς ὕλης F 8 φυσικοῦ λόγου aD: φυσιολογικοῦ F cf. ad p. 9, 21 9 ταὐτὸ δ’ a, qualia adnotare fere supersedi cf. Praefatio p. vii 11 δὲ καὶ τούτων a τῶν (ante ἁπλῶν) om. a 12 περὶ τοῦ οὐρανοῦ a 13 κυρίου a καὶ (post ἄλλοις) om. a 14 αὐτῆς DF: αὐτοῦ a 16 παρει- λημμένα F 17 ὁ om. a Ἀλέξανδρος cf. Simpl. de Caelo p. 3 a 2. 11 sqq. Karst. κυκλοφορικοῦ a 18 φυσικοῦ σώματος DE: σώματος φυσικοῦ a καθόλου ἡ D: καθὸ ἡ F: ἤγουν. (om. καθόλου) a 20 post ὁμολογεῖ iterat καὶ αὑτὸς F 21 περὶ τοῦ συνθέτου a ὁ ἀριστοτἐλης F cf. de Caelo Tip. 298 b 6 22 ante δῆλον habet φησὶ omisso εἰπὼν F (unde Laur. 85, 1 haec δῆλον πεποίηκεν εἰπών in brevius φησὶ contraxit) 23 ἐστι om. Aristoteles 24 τῶν D: τοῖν aF 26 τῷ (ante πρὸς) om. F 31 τῶν om. F γενητῶν] immo συνθέτων vel γενητῶν ὡς συνθέτων quod habet a)
Καὶ ἡ αἰτία τῆς ἐπιγραφῆς λοιπὸν δήλη. περὶ γὰρ τῶν κοινῶς πᾶσι τοῖς φυσικοῖς καθὸ φυσικά ἐστιν ὑπαρχόντων διδάσκουσα εἰκότως τὸ κοινὸν ὄνομα ἀπηνέγκατο ‘Φυσική’ ἐπιγραφεῖσα, ‘ἀκρόασις’ δὲ ὡς εἰς ἀκρίβειαν οὕτως ἠσκημένη ὡς εἰς ἀκρόασιν ἄλλων προτεθεῖσθαι. Ἄδραστος δὲ ἐν τῷ Περὶ τῆς τάξεως τῶν Ἀριστοτέλους συγγραμμάτων ἱστορεῖ παρὰ μέν τινων ‘Περὶ ἀρχῶν ἐπιγεγράφθαι τὴν πραγματείαν, ὑπ’ ἄλλων δὲ ‘Φυσικῆς ἀκροάσεως᾿ τινὰς δὲ πάλιν τὰ μὲν πρῶτα πέντε ‘Περὶ ἀρχῶν’ ἐπιγράφειν φησί, τὰ δὲ λοιπὰ τρία Περὶ κινήσεως. οὕτω δὲ φαίνεται καὶ Ἀριστοτέλης αὐτῶν πολλαχοῦ μεμνημένος.
Χρήσιμος δέ ἐστιν ἡ φυσιολογία οὐ μόνον ἐν τοῖς κατὰ τὸν βίον καὶ ἰατρικῇ καὶ μηχανικῇ τὰς ἀρχὰς παρέχουσα καὶ ταῖς ἄλλαις βοηθοῦσα τέχναις ἑκάστη γὰρ αὐτῶν δεῖται τὴν φύσιν καὶ τὰς κατὰ τὴν φύσιν διαφορὰς τῆς ὑποκειμένης αὐτῇ ὕλης ἐπεσκέφθαι) οὐδὲ ὅτι τὸ ἐν ἡμῖν τῆς ψυχῆς εἶδος τὸ σύστοιχον πρὸς τὴν τῶν φυσικῶν γνῶσιν τελειοῖ ὡς θεολογία τὸ νοερὸν καὶ ἄκρον, ἀλλ’ ὅτι καὶ πρὸς τὰς ἄλλας τῆς ψυχῆς τελειώσεις τὰ μέγιστα συντελεῖ. καὶ γὰρ ταῖς πρακτικαῖς ἀρεταῖς συλλαμβάνει, δικαιοσύνῃ μὲν καθ’ ὅσον ἐπιδείκνυσι τά τε στοιχεῖα καὶ τὰ μέρη τοῦ παντὸς ἀλλήλοις εἴκοντα καὶ ἀγαπῶντα τὴν ἑαυτῶν τάξιν καὶ τὴν ἰσότητα φυλάττοντα τὴν γεωμετρικὴν καὶ διὰ τοῦτο πλεονεξίας ἀφίστησι, σωφροσύνῃ δὲ τὴν φύσιν δεικνῦσα τῆς ἡδονῆς, ὅτι προηγούμενον μὲν οὐδέν ἐστιν ἀγαθόν, παρακολού- θῆμα δέ τι ἕως τότε σφοδρὸν καὶ αἱρετὸν δοκοῦν, ἕως ἔτι πολλῷ τῷ παρὰ φύσιν συνανακέκραται. καὶ μέντοι ἡ περὶ τὴν φυσικὴν θεωρίαν ἀσχολία ῥᾳδίως τὴν ψυχὴν μεθίστησιν ἀπό τε τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ τῆς περὶ τὰ ἐκτὸς πτοίας· δι’ ὧν σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη καὶ τὸ εὐσύμβολον ἐν τοῖς συναλλάγμασι περιγίνεται. ἀνδρεῖος δὲ τίς ἄν οὕτως εἴη ὡς ὁ ἀπὸ φυσιολογίας ἐγνωκὼς ὡς οὐδὲν αἰσθητὸν τοὐ παντός ἐστι μέρος τὸ ἡμέτερον ζῷον οὐδὲ τοῦ χρόνου τοῦ παντὸς τῆς ἡμετέρας ζωῆς τὸ μέτρον καὶ ὅτι τῷ γινομένῳ παντὶ φθορὰν ἀκολουθεῖν ἀναγκαῖον διάλυσιν οὖσαν εἰς τὰ ἁπλᾶ καὶ ἀπόδοσιν τῶν μερῶν εἰς τὰς οἰκείας ὁλότητας καὶ ἐκνεασμὸν τῶν γε.
[*](1 καὶ ἢ aD: καὶ εἰ F 2 ἢ (ante πῇ) ora. F. 3 τισι cf. Ar. Phys. Δ 1 p. 208b 26 4 τοῦ om. F. τινὲς cf. Ar. Phys. I 5 p. 188a23 5 ἐθενταλόγω (sic) F 6 ἁ aD: οὐ F 10 εἰς F: om. D: κατ’ a 13 Φυσικῆς ἀκροάσεως sc. βιβλία ὀκτώ 15 καὶ ὁ ἄριστ’. F 19 post δεῖται add. ταύτης ὥστε a. de constmctione cf. p. 5, 10 et f. 9v21 κατὰ τὴν DF: κατὰ a 25 διαγαπῶντα F 27 προηγουμένως coni. Torstrik 27 ἀγαθόν ἐστι a 30 περὶ τὰς F 34 τοῦ χρόνου τοῦ παντὸς sc. αἰσθητὸν μέρος 35 γενομένῳ coiii. Τορστρικ)γηρακότων καὶ ἀνάρρωσιν τῶν κεκμηκότων; τὸ δὲ νῦν ἢ μετ’ ὀλίγα ἔτη [*](1v) φθείρεσθαι ἐν οὐδενὶ ἄν εἴη λόγῳ πρὸς τὸν τὴν ἀπειρίαν τοῦ χρόνου διε- γνωκότα· εἰ δὲ καὶ τὴν χωριστὴν ὑπεροχὴν τῆς ψυχῆς ἐννοῶν πρὸς τὰς ἀπὸ τοῦ σώματος προσγινομένας ἀσχολίας αὐτὴν παραβάλλοι, τότε ἄν τελέως ἀγαπήσοι τὸν θάνατον· ὁ δὲ πρὸς θάνατον οὕτως ἔχων τί ἄν ἄλλο τῶν δο- κούντων δεινῶν καταπτήξειε; φρονήσεως δὲ αὐτόθεν ἐστὶ ποιητικὴ πολὺ τὸ συγγενὲς ἐχούσης πρὸς τὸ γνωστικὸν τῆς ψυχῆς. μεγαλοψύχους δὲ καὶ με. γαλόφρονας ποιεῖ πείθουσα μηδὲν τῶν ἀνθρωπίνων ἡγεῖσθαι μέγα· ὀλίγοις τε ἀρκουμένους καὶ διὰ τοῦτο ὧν τε ἔχουσι κοινωνοῦντας ἑτοίμως καὶ λαμ- βάνειν παρ’ ἄλλων οὐδὲν δεομένους ἐλευθερίους ἀποτελεῖ. τὸ δὲ μέγιστον αὐτῆς ἀγαθόν, ὅτι καὶ πρὸς τὴν τῆς ψυχικῆς οὐσίας γνῶσιν καὶ πρὸς τὴν τῶν χωριστῶν καὶ θείων εἰδῶν θεωρίαν ὁδός ἐστι καλλίστη, ὡς καὶ Πλάτων’ δηλοῖ ἀπὸ τῶν φυσικῶν κινήσεων ὁρμηθεὶς ἐπὶ τὴν εὕρεσιν τῆς τε αὐτο- κινήτου οὐσίας καὶ τῆς νοερᾶς καὶ θείας ὑποστάσεως, καὶ Ἀριστοτέλης δὲ ἐν αὐτῇ ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ ἀπὸ τοῦ ἀιδίου τῆς κυκλικῆς κινήσεως τὸ ἀκίνητον καὶ πάσης κινήσεως αἴτιον ἀνερευνῶν. ἔτι δὲ τὸ πρὸς τὴν θείαν ὑπεροχὴν σέβας αὕτη | μάλιστα διαθερμαίνει, καλῶς ἐκ τῆς τῶν ὑπ’ αὐτοῦ [*](2r) γινομένων ἀκριβοῦς κατανοήσεως εἰς θαῦμα καὶ μεγαλειότητα τοῦ ποιήσαντος ἀνεγείρουσα· τῷ δὲ θαύματι τούτῳ ἡ πρὸς τὸν θεὸν συμπάθεια καὶ πίστις καὶ ἐλπὶς ἀσφαλεῖς συνακολουθοῦσι. καὶ διὰ ταῦτα μάλιστα φυσιολογίαν ἀσκητέον. οὕτως οὖν χρησίμου τῆς φυσιολογίας οὔσης χρησιμωτάτη ἂν εἴη δικαίως ἡ παροῦσα πραγματεία τὰς ἀρχὰς ἡμᾶς τῆς ὅλης φυσιολογίας ἀνα- διδάσκουσα, ὧν ἐκτὸς ἀδύνατον φυσιολογικὴν ἔχειν ἐπιστήμην, ὡς καὶ αὐτὸς Ἀριστοτέλης ἀρχόμενος εὐθὺς τῆς συγγραφῆς ἐνεδείξατο “τότε γὰρ οἰόμεθα γινώσκειν ἕκαστον’’ εἰπών, “ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν τὰ πρῶτα καὶ ἀρχὰς τὰς πρώτας καὶ μέχρι τῶν στοιχείων.
Εἰ δὲ καὶ περὶ τῆς τάξεως τοῦ συγγράμματος χρὴ λέγειν, ὅτι μὲν τῶν φυσικῶν προηγεῖται πάντων ὡς τὰς ἀρχὰς διδάσκον τὰς φυσικάς, πρόδηλον καὶ ἐκ τῆς παρατεθείσης ῥήσεως· μετὰ δὲ τὰς ἠθικὰς πραγματείας τὰς τὸ ἦθος ἡμῶν καταρτυούσας καὶ τὰς λογικὰς τὰς τὸ κριτήριον ἡμῖν τῆς ἀλη- θείας εὐτρεπιζούσας τὰς φυσικὰς χρὴ πραγματείας παραλαμβάνεσθαι.
Ὅτι δὲ γνήσιον τοῦ Ἀριστοτέλους τὸ βιβλίον, περιττὸν ἀναμφίλεκτον ὑπάρχον καὶ ἐν πολλοῖς τῶν ἀναμφιλέκτων συγγραμμάτων [*](2 φθείρεσθαι DF: φθαρησόμενον a 4 παραβάλοι F 5 ἀγαπήσοι a: ἀγαπήσῃ DF. futurum cum ἄν quin adhibuerit Simplicius idque sensu paululuin ab aoristo et prae- senti diverse dubitari nequit cf. f. 49v27. 182r45. 284v47. 289r28. 293v18. 307r50 alias, ergo cave ἀγαπήσαι sive potius illius more ἀγαπήσειε corrigas 6 αὐτό- θεν F: αὐτόθ’ D: αὐτόθι a 10 οὐδὲν DF: μηδὲν a 11 οὐσίαν F πρὸς τὸν τῶν F 13 δηλοῖ] δείκνυσιν a 14 δὲ om. F 16 ἀνευρὼν F ἔτι δὲ DF: ἔστι δὲ a 17 καλῶς e margine illatiim coniecit Torstrik αὐτοῦ sc. θεοῦ 18 θαῦμα τῆς μεγαλειότητος coni. Torstrik τοῦ ποιήματος F2 21 οὕτως οὖν F: οὕτω γοῦν aD 23 post αὐτὸς add. ὁ F 25 ἀρχόμενος Phys. Α 1 p. 184a 12 γὰρ om. a 29 καὶ om. a 30 καταρτυούσας DF (cf. Plut. dc r. rat. aud. 2 p. 38 D): καταρτιζούσας a 33 ἀμφίλεκτον F1, corr. F2 ἀμφιλίκτων F1 corr. F2)
Διχῇ δὲ τὴν πρώτην τῆς ὅλης πραγματείας διῃρημένης τὰ μὲν πρῶτα Ἄδραστος λέγει πέντε βιβλία <ὅτι> περί τε τῶν φυσικῶν ἀρχῶν πασῶν καὶ τῶν ταύταις ἀκολουθούντων καὶ τῶν εἰς ζήτησιν παρεμ- πιπτόντων, ἀπὸ δὲ τοῦ ἕκτου βιβλίου τὸν περὶ κινήσεως ἀναλαβὼν λόγον ἐν τοῖς τρισὶ τοῖς λοιποῖς τὰ παντοδαπὰ περὶ κινήσεως φυσικὰ θεωρή- ματα παραδίδωσι· διὸ τὰ μὲν πρῶτα πέντε Περὶ ἀρχῶν εἴωθε καλεῖν ὁ Ἀριστοτέλης, τὰ δὲ ἐφεξῆς Περὶ κινήσεως. τῶν δὲ Περὶ ἀρχῶν ἐν μὲν τῷ πρώτῳ περὶ τῶν συναιτίων διδάσκει, τῆς τε ὕλης φημὶ καὶ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ἀντικειμένης τῷ εἴδει στερήσεως· ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ περὶ τοῦ προσεχῶς ποιητικοῦ αἰτίου, ὅπερ τὴν φύσιν εἶναί φησι, καὶ μέντοι καὶ περὶ τοῦ τελικοῦ. ἐπειδὴ δέ ἐστί τινα καὶ ἄλλα ποιητικὰ δοκοῦντα αἴτια, κατὰ συμβεβηκὸς ἔχοντα τοῦτο ὥσπερ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, οὐδὲ τὸν τούτων διορισμὸν ἀδιάρθρωτον καταλέλοιπεν. ὁρισάμενος δὲ τὴν φύσιν ἀρχὴν κινήσεως καὶ ὅλως τῶν φυσικῶν κατὰ κίνησιν χαρακτη- ριζομένων, ἐν τῷ τρίτῳ τί ποι’ ἔστιν ἡ κίνησις ἥ τε κοινὴ καὶ ἕκαστον αὐτῆς εἶδος ἀναδιδάσκει. ἐπεὶ δὲ συνεχὴς ἡ φυσικὴ κίνησις, τὸ δὲ συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, καὶ περὶ συνεχοῦς καὶ περὶ ἀπείρου διαλέγεται κατὰ τὸ τρίτον βιβλίον. σώματα δὲ ὄντα τὰ φυσικὰ καὶ θέσιν ἔχοντα τόπου δεῖται ἐν ᾧ τε ἔσται καὶ ἐν ᾧ κινηθήσεται. διὸ καὶ περὶ τόπου διέξεισιν ἐν τῷ τετάρτῳ. κενὸν δὲ διάστημα τινῶν τὸν τόπον ὑπολαμβανόντων καὶ ἐν ἀρχῆς λόγῳ τὸ κενὸν τιθέντων τινῶν, εἰκότως καὶ τὰς περὶ τοῦ κενοῦ ζη- τήσεις ἀνακινεῖ. πάσης δὲ κινήσεως ὑπὸ χρόνου μετρουμένης, ἀναγκαῖον ἦν καὶ περὶ χρόνου τὸν φυσικὸν πολυπραγμονεῖν. καὶ οὕτως τὸ τέταρτον συνεπεράνατο βιβλίον. ἐν τῷ πέμπτῳ δὲ τὴν κίνησιν ἀκριβῶς ἀπὸ τῶν ἄλλων μεταβολῶν διέκρινε καὶ τὴν ἀντίθεσιν τῶν τε κινήσεων πρὸς ἀλλήλας καὶ τῶν ἠρεμιῶν πρός τε τὰς κινήσεις καὶ πρὸς ἀλλήλας διώρισε καὶ τὴν μίαν κίνησιν ἥτις ποτέ ἐστι περιέγραψεν.
Ἀλλ’ ὀλίγα ἔτι προσθεὶς ἐπὶ τὴν λέξιν τραπήσομαι. τῶν γὰρ πρὸ τοῦ Πλάτωνος φιλοσοφησάντων οἱ μὲν περὶ Θαλῆν καὶ Ἀναξίμανδρον καὶ τοὺς τοιούτους, ἅτε πρώτως τότε μετὰ τὸν κατακλυσμὸν καὶ τὴν τῶν ἀναγκαίων περιποίησιν φιλοσοφίας ἀρξαμένης ἐν τῇ ‘Ελλάδι, τὰς τῶν φύσει γινομένων αἰτίας ζητοῦντες ἅτε κάτωθεν ἀρχόμενοι τὰς ὑλικὰς καὶ στοιχειώδεις ἀρχὰς ἐθεάσαντο καὶ ἐξέφηναν ἀδιορίστως ὡς πάντων τῶν ὄντων τὰς ἀρχὰς ἐκ- [*](3 αὐτῆς aD (sc. τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως): αὐτοῖς F 5 λέγει] τε λέγει F ὅτι ad- didi τε (post περί) F: oiu. aD ἐστι DF: εἶναι a 8 θεωρήματα] προβλήματα statim corr. F 13 προσεχῶς a: προσεχοῦς DF 14 καὶ (ante περὶ) om. F 17 τὴν post κατὰ add. a 18 καὶ (post ἥ τε) scripsi: καθ’ F: καὶ καθ’ aD 10 αὐτῆς om. a ἐπεὶ δὲ aD: ἐπειδὴ F 20 περὶ (ante ἀπείρου) om. a 23 κενὸν δὲ cf. ad p. 4, 3. 4 24 τινῶν τὸ κενὸν τιθέντων a περὶ (post τὰς) om. F 27 ἀκριβῶς om. a 30 ἥ τις aF: ἅ τίς D 34 ἄτε κάτωθε ἀρχόμενοι DF: om. a)
Διχῇ δὲ διῃρημένων αὐτοῦ τῶν συγγραμμάτων εἴς τε τὰ ἐξωτερικὰ οἷα τὰ ἱστορικὰ καὶ τὰ διαλογικὰ καὶ ὅλως τὰ μὴ ἄκρας ἀκριβείας φροντί- ζοντα καὶ εἰς τὰ ἀκροαματικά, ὧν καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ πραγματεία, ἐν τοῖς ἀκροαματικοῖς ἀσάφειαν ἐπετήδευσε διὰ ταύτης τοὺς ῥᾳθυμοτέρους ἀπο- κρουόμενος, ὡς παρ’ ἐκείνοις μηδὲ γεγράφθαι δοκεῖν· τοιγαροῦν Ἀλεξάνδρου μετὰ τὴν Περσῶν καθαίρεσιν τάδε πρὸς αὐτὸν γεγραφότος “Ἀλέξανδρος Ἀριστοτέλει εὖ πράττειν. οὐκ ὀρθῶς ἐποίησας ἐκδοὺς τοὺς ἀκροαματικοὺς τῶν λόγων. τίνι γὰρ ἔτι διοίσομεν ἡμεῖς τῶν ἄλλων, εἰ καθ’ οὓς ἐπαι- δεύθημεν λόγους, οὗτοι πάντων ἔσονται κοινοί. ἐγὼ δὲ βουλοίμην ἂν ταῖς περὶ τὰ ἄριστα ἐμπειρίαις ἢ ταῖς δυνάμεσι διαφέρειν’’, αὐτὸς τάδε ἀντέ- γραψεν “Ἀριστοτέλης βασιλεῖ Ἀλεξάνδρῳ εὗ πράττειν. ἔγραψάς μοι περὶ τῶν ἀκροαματικῶν λόγων, οἰόμενος δεῖν αὐτοὺς φυλάττειν ἐν ἀπορρήτοις· ἴσθι οὗν αὐτοὺς καὶ ἐκδεδομένους καὶ μὴ ἐκδεδομένους. συνετοὶ γάρ εἰσι μόνοις τοῖς ἡμῶν ἀκούσασιν. ἔρρωσο.’’ Πλούταρχος δὲ ὁ Χαιρωνεὺς ἐν τῷ δρου βίῳ ἐπὶ τῇ ἐκδόσει τῆς Μετὰ τὰ φυσικὰ ταῦτα γεγράφθαι φησίν.
p. 184a10 ἐπειδὴ τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι.
Τὸ προοίμιον εὐθὺς τὸν σκοπὸν ἐκφαίνει τοῦ συγγράμματος, ὅτι περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν ἐστι· πειρατέον γάρ, φησί, πρῶτον διορίσασθαι τὰ περὶ τὰς φυσικὰς ἀρχάς. καὶ τὴν ἀναγκαίαν δὲ χρείαν τοῦ περὶ τῶν ἀρχῶν [*](1 ἢ om. F 4 post αὐτὸς iaserit φύσιν εἶναι φησὶ expuncta F 6 οὐδὲ ὁ ἀριστο- τέλης F 7 ἀλλ’ DF: ἀλλὰ καὶ a 11 εἰς DF: ἐπὶ a 12 προφανεστέρας F cf. p. 15,28: ἀσθενεστέρας Da 13 αὐτὸς a τῶν αἰσθήσεων F 14 σπουδάζει DF: σπουδάζων a 15 ἀπεξεργάσασθαι D: ἐπεξεργάσασθαι aF 20 ἐκείνης a ἀλέ- ξανδρος D 24 κεινοί a 25 post διαφέρειν deest ἔρρωσο cf. Gell. N. Α. XX 5 11 28 καὶ (post αὐτοὺς) om. F. 29 Ἀλεξάνδρου βίῳ c. 7 30 θεωρίας ante ταῦτα add. F 32 hinc E ad DF accedit 33 τὰ περὶ E: τὸ περὶ aDF cf. Aristoteles 1. c.)
Ὁ μέντοι Εὔδημος ἀρχόμενος τῶν Φυσικῶν ἀνωτέρω τὸν λόγον ἐπήγαγε καὶ δείξας ὅτι πρὸς μὲν τὰς πράξεις εὐχρηστότερον εἰδέναι τὰ καθ’ ἕκαστα, πρὸς δὲ θεωρίαν τὰ κοινά, “κοινότατον, φησί, φαίνεται περὶ τὰς ἐπιστήμας τὸ τῶν ἀρχῶν· ὑπάρχουσι γάρ τινες καθ’ ἑκάστην. τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων ἀναγκαῖον τῶ φυσιολογοῦντι τὰς ἀρχὰς πρῶτον ἐπισκέψασθαι” καὶ ὁ μὲν ὅλος τῶν λεγομένων νοῦς τοιοῦτος. ἔστι δὲ ἄξιον ζητεῖν τί ἀρχὴ καὶ τί αἴτιον καὶ τί στοιχεῖον. καὶ γὰρ ὁ μὲν Ἀλέξανδρος διαφέρειν ταῦτα ἀλλήλων φησὶ τῷ ἀρχὴν μὲν λέγεσθαι ἰδίως τὸ ποιητικόν, ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινή- σεως, αἴτιον δὲ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ εἶδος ἐν γὰρ τοῖς φύσει τὸ οὗ ἕνεκα τοῦτο), στοιχεῖον δὲ τὸ ἐνυπάρχον ὡς τὴν ὕλην. ἔοικε δὲ τῷ Εὐδήμῳ κα- τακολουθεῖν ὁ Ἀλέξανδρος λέγοντι ὅτι “τοῦ αἰτίου τετραχῶς λεγομένου τὸ μὲν στοιχεῖον κατὰ τὴν ὕλην λέγεται· ἐνυπάρχειν γὰρ δοκεῖ τὰ στοιχεῖα, ὥσπερ ἐν διαλέκτῳ τὰ γράμματα· οὕτω καὶ ὁ χαλκὸς αἴτιος λέγεται τῆς πολυχρονιότητος τῶν ἔργων· αἴτιον δὲ λέγεται καὶ ὅθεν ἡ κίνησις· φαμὲν δὲ εἶναι ταύτην ἀρχήν, ὅθεν νεῖκος λοιδορίας ἀρχή· τὴν μὲν οὖν ἀρχὴν καὶ τὸ στοιχεῖον οὕτω λέγουσιν αἴτια· τὸ δὲ οὗ ἕνεκα οὐκ ἐπιδέχεται ’τον του στοιχείου λόγον· οὐ γὰρ ἐνυπάρχει ἐν τῷ αἰτιατῷ οἷον ἐν τῷ περιπα- τεὶν ἡ ὑγίεια οὐδὲ ἀρχὴ τοῦ περιπατεῖν ἡ ὑγίεια φαίνεται, ἀλλὰ μᾶλλον αἰτία. τὸ δὲ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ εἶδος σύνεγγυς φαίνεται καὶ πολλάκις τὰ αὐτά. διὸ μάλιστα ἔοικεν αἰτίῳ τὸ οὗ ἕνεκα’’. τοιαῦτα μὲν καὶ τὰ τοῦ Εὐδήμου. θαυμαστὸν δὲ εἰ μὴ ὑπάρχει τὸ εἶδος ἐν τῷ αἰτιατῷ, εἰ μὴ ἄρα εἶδος τὸ καθόλου λέγουσιν.
Ὁ μέντοι Πορφύριος ‘‘ἕνα μὲν τρόπον ἀρχὴν λέγει, φησίν, ὅθεν ἡ πρώτη κίνησις γίνεται· ἔστι δὲ τοιαύτη ἡ ἀφ’ οὗ ὡς ὁδοῦ τὸ πρῶτον· οὕτω δὲ καὶ νεὼς μὲν τρόπις, οἰκίας δὲ θεμέλιος· τούτῳ δὲ τῷ σημαινο- μένω ἀντίκειται ἡ τελευτή· ἕτερον δὲ τρόπον ὡς τὸ ὑφ’ οὗ, ὡς ἡ φύσις τῶν φυσικῶν καὶ ἡ τέχνη τῶν τεχνητῶν· ἀρχὴ δὲ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα, οἷον ἀθλήσεως ἡ νίκη· κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον ἀρχὴ λέγεται, ἐξ οὗ πρῶτον ἐνυπάρχοντος γίνεταί τι, ὡς οἰκίας λίθοι καὶ ξύλα ἀρχὴ ὡς ὕλη· ἀρχὴ δὲ καὶ ἡ μορφὴ καὶ τὸ σχῆμα καὶ ὅλως τὸ εἶδος. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης τὸ ἐν τῇ ὕλῃ μόνον θεασάμενος εἶδος τοῦτο ἔλεγεν ἀρχήν, ὁ δὲ Πλάτων’ πρὸς τούτῳ καὶ τὸ χωριστὸν ἐννοήσας εἶδος τὴν παραδειγματικὴν ἀρχὴν προ- σεισήγαγε· τετραχῶς οὖν ἡ ἀρχὴ κατὰ τὸν Ἀριστοτέλην· ἡ γὰρ τὸ ἐξ οὗ [*](3 Εὔδημος fr. 2 p. 2,7 Spencjelii 5 noune πρὸς δὲ <τὴν>? κοινότατον] κοινότατα 6 τὰ τῶν Ε 15 οὕτω δὲ καὶ F 17 post ὅθεν fortasse iuteicidit velut ἡ κίνησις πέφυκεν ἄρχεσθαι οἷον of. Ar. Metaph. Δ 1 p. 1013a8, praeterea de anim. gen. 18 p. 724a29 νεῖκος in lit. D λοιδορίας νεῖκος a 19 ἐνυπάρχειν Ε 20 ἡ altemm om. DE 21 καὶ πολλάκις τὰ αὑτά om. aF 22 ἔοικεν αἰτίω DE: αἰτίω ἐοικέναι τί ᾦ [vitiata et emendata lectione coniuncta] F: αἰτίῳ ἔοικεν a ἕνεκεν aF καὶ τὰ ex κατὰ corr. D: καὶ delebat Spcngel 23 ἐνυπάρχει aF 25 φησὶν om. a 30 πρῶτον DE cf. Ar. metapli. Δ 1 (1013 F: πρώτη F: πρώτου a 34 προσεισήγαγε DE: προσή- γαγε aF)
Tούτων δὲ ἡμῖν ἱστορημένων πρὸς μὲν τὸν Ἀλέξανδρον καὶ πρὸ τούτου πρὸς τὸν Εὔδημον ῥητέον, ὅτι τὸ οὗ ἕνεκα τέλος ὂν καὶ ἀρχὴ ἄν εἴη πάντως καὶ κυριωτέρα τοῦ ποιητικοῦ ἀρχὴ καὶ μάλιστα κατ’ αὐτοὺς τοὺς τὸ ἀκίνητον καὶ πρῶτον αἴτιον τέλος εἶναι λέγοντας τῶν πάντων, ἀλλ’ οὐ ποιητικόν· ὃ καὶ ἀρχὴν τῶν πάντων ὁμολογήσουσιν, εἴπερ τὸ πρώτιστον αὐτὸ τῶν πάντων φασίν· πῶς δὲ στοιχεῖον μόνον τὴν ὕλην φασίν, εἴπερ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους οἴονται τὸ σύνθετον; κἄν γάρ τι τελικὸν τὸ εἶδος, ἀλλὰ στοιχειῶδες μᾶλλόν ἐστι. πρὸς δὲ τὸν Πορφύριον, ὅτι πρῶτον μέν, ἐξ ὧν καὶ αὐτὸς διεστήσατο, οὐ λέγεται ἰσαχῶς τὸ αἴτιον καὶ ἡ ἀρχή, ἀλλὰ τὸ μὲν αἴτιον πᾶν καὶ ἀρχή, ἡ δὲ ἀρχὴ τοῦ πράγματος οἷον τῆς ὁδοῦ ἢ τοὐ δράματος οὐκ ἂν λέγοιτο αἴτιον· δεύτερον δὲ ὅτι οὐδὲ προεπινοεῖται τοῦ αἰτίου ἡ ἀρχή, εἴπερ τὸ μὲν αἴτιον προυπάρχειν ἀνάγκη τοὐ ἀποιε- [*](3r) λέσματος, ἡ δὲ ἀρχή, εἴτε ὡς μέρος προηγούμενον εἴτε ὡς στοιχεῖον λαμ- βάνοιτο, συνυπάρχει τῷ ἀποτελουμένῳ. μήποτε οὖν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν ἀρχὴν ὡς κοινὸν λαβὼν διεῖλε ταύτην εἴς τε τὰ κυρίως αἴτια, οἷόν ἐστι τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικόν, καὶ εἰς τὰ συναίτια ὑπό τινων λεγόμενα, οἷά ἐστι τὰ στοιχεῖα. διὸ καὶ προελθών, ὅταν τὰ αἴτια, φησί, γνωρίσω- μεν τὰ πρῶτα καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας, διότι τὰ πρώτως καὶ κυρίως λεγόμενα αἴτια ταῦτά ἐστιν αἱ πρώτως καὶ κυρίως ἀρχαί· καὶ μέχρι τῶν στοιχείων, φησί, τουτέστι τῶν ἐσχάτως αἰτίων καὶ ἀρχῶν λεγομένων· ὧν οὖν εἰσ’ ἱν ἀρχαὶ εἶπεν ἢ αἴτια ἢ στοιχεῖα. δύναται δὲ τὰ πρῶτα αἴτια καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας εἰρηκέναι, ὅτι τὶν αἴτια ἄλλα μὲν τὰ [*](2 πλάτωνα καὶ καὶ τὸ D 7 noli conicere ποιεῖ τε καὶ 8 τελικῆς Torstrik: τε- λεστικῆς libri at cf. v. 22. 31 12 ἢ ἕκαστον a post φυσικῶν add. ὧν a 17 εἴη ἄν a 20 εἶπερ τὸ DEF: εἴπερ (om. τὸ) a 22 ἐξ εἴδους καὶ ὕλης a γάρ τι DEF: γάρ (om. τι) a: fort, γὰρ ἦ τὸ εἶδος aF: εἶδος DE 25 πᾶν καὶ ἀρχή aF: πᾶν καὶ ἡ ἀρχή ’E 26 οὐδὲ DE: οὐ aF 30 διεῖλε ταύτην DEF: διεῖλεν αὐτήν a 31 τὸ (ante τελικὸν) om. a τινα E 34 post prius κυρίως sex lit. spat. D fortasse ταὐτά ἐστιν <ἃ> καὶ μέχρι καὶ ’στ’. a 35 ἐσχάτως DEF: ἐσχάτων a 36 ἡ ὡς αἴτια ἡ ὡς στοιχεῖα aF 11 καὶ post δὲ addebat Torstrik)
Τὸ δὲ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι ὅτι οὐκ ἐκ παραλλήλου εἴρη- τᾶι, καλῶς ἐπέστησεν ὁ Ἀλέξανδρος εἰπών “τὰ ἐκ παραλλήλου λεγόμενα ὀνομάτων μόνων ἔχει διαφορὰν ἐν πράγματος ταὐτότητι καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἓν ἐκ τῶν τοιούτων ἴσον δύναται τοῖς πᾶσι· τὸ δὲ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι οὐ ταὐτὸν δύναται τῷ εἰδέναι μόνῳ· εἰδέναι γὰρ λεγόμεθα καὶ τὰ δι’ αἰσθήσεως καὶ δόξης καὶ τὰς ἀμέσους προτάσεις, ὧν οὐδὲν ἴσμεν δι’ ἀποδείξεως, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν οὐ κατ’ ἐπιστήμην’’. ταῦτα μὲν οὖν εἴρηκε. πῶς δὲ ἐνταῦθα παρείληπται ἄμφω, οὐκέτι προσέθηκεν· ἔοικε δὲ γένος οὖσαν τὴν εἴδησιν τῆς ἐπιστήμης προτάξαι, ὡς εἰ ἔλεγε τὸ γινώσκειν ἐπιστημονικῶν. ὅμοιον δέ ἐστι τοῦτο τῷ εἰπεῖν ‘ὁ λέγων τι καὶ οὕτως λέγων ὡς ἀποφαίνεσθαι ἢ ἀληθεύει ἢ ψεύδεται’. καὶ γὰρ ὁ λόγος γένος ἐστὶ τῆς ἀποφάνσεως ὡς ἡ εἴδησις, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἡ γνῶσις, τῆς ἐπιστήμης· ὅτι δὲ οἶδεν εἴδησιν καὶ ἐπὶ τῆς αἰσθήσεως λεγομένην, ἐδήλωσε τὸ προοίμιον τῆς Μετὰ τὰ φυσικά “πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει· δηλοῖ δὲ ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις’’. μήποτε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης νῦν εἴδησιν τὴν κυρίως λαβὼν εἰς ταὐτὸν αὐτὴν ἤγαγε τῇ ἐπιστήμῃ· καὶ γὰρ ὁ Πλάτων’ μὴ εἰδέναι φησὶ τὰς ἑαυτῶν ἀρχὰς τοὺς μαθηματικοὺς καὶ δηλονότι ἐπι- στημονικῶς μὴ εἰδέναι ὡς τῆς κυρίως εἰδήσεως τῆς ἐπιστημονικῆς οὔσης· ‘ᾧ γὰρ ἀρχή, φησίν, ὃ μὴ οἶδε, μέσα δὲ καὶ τελευτὴ ἐξ ὧν μὴ οἶδε, [*](1 προσεχῆ καὶ Ε: καὶ cm. aDF μὲν om. DE 4 πάσας τὰς ἀργὰς καὶ πάντα τὰ αἴτια γνωρίσωμεν τά τε πρῶτα καὶ τὰ προσεχῆ a 5 προσεχεῖς F: προσεχῆ aD: προσεχ˜ Ε ἐστι scripsi: ἐστὶ τὰ aF: καὶ DE καὶ πρῶται DEF: καὶ αἱ πρῶ- ται a 8 Πλάτων cf. Rep. VI 510B sqq. VII 533 C 11 τὸ περὶ Ε 12 ὁρί- ζεται DE 13 ὑποβεβλημένας DEF: προβεβλημένας a 14 ὅτι οὐκ DEF: οὐκ (om. ὅτι) a 15 καλῶς scripsi cf. v. 20: ὡς libri 16 μόνων DE: μόνον aF ἔχει a: ἔχειν DEF ποιότητι aF 17 ἐκ τῶν iterat F καὶ τὸ εἰδέναι E 18 μό- νον Ε 21 δὲ aF: om. DE 24 καὶ ὁ λόγος γὰρ a 31 μὴ (post ἐπιστημο- νικῶς) om. a φησὶν] memoriter citat Rep. VII 533 C ᾧ γὰρ ἀρχὴ μὲν ὃ μὴ οἶδε, τε- λευτὴ δὲ καὶ τὰ μεταξὺ ἐξ οὗ μὴ οἶδε συμπέπλεκται, τίς μηχανὴ τὴν τοιαύτην ὁμολογίαν ποτὲ ἐπιστήμην γενέσθαι)
Ἀλλὰ πῶς εἰπὼν τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει περὶ πάσας τὰς μεθόδους ἐπήγαγεν ὧν εἰσιν ἀρχαὶ ἢ αἴτια ἢ στοι- χεῖα; ἢ ὡς ἴδιον πασῶν τῶν ἐπιστημονικῶν εἰδήσεων τοῦτο προσέθηκεν. ἡ γὰρ ἐπιστήμη συλλογισμὸς οὖσα ἀποδεικτικὸς ἐξ ἀρχῶν πάντως ἐστὶ τῶν ἀμέσων προτάσεων. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, ἐπειδὴ τὰς ἀμέσους προτάσεις ἀναπο- δείκτως ἴσμεν, ἵνα μὴ ἐπ’ ἄπειρον ἴωμεν, καὶ τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν ἀναποδείκτως εἰσόμεθα· καίτοι δι’ ἀποδεικτικῶν αὐτὰς συλλογισμῶν παρα- διδόναι πειράσεται. ὁ μὲν οὖν Ἀλέξανδρός φησιν “ἐπειδὴ διαφέρει ἀρχὴ καὶ στοιχεῖον τὸ γὰρ στοιχεῖον ἡ ὕλη), οὐ πάσαι δὲ ἔχουσιν ὕλην ὡς αἱ μαθηματικαί, τὸ λεγόμενον εἴη ἂν δηλωτικὸν ὡς πασῶν μὲν τῶν ἐπιστημῶν ἐχουσῶν τι τούτων, οὐ πασῶν δὲ πάντα, ἀλλὰ τῶν μὲν καὶ ἀρχὰς καὶ αἴτια καὶ στοιχεῖα, ἐνίων δὲ οὔ, ὅσαι οὐ περὶ γενητῶν εἰσιν οὐδὲ περὶ ὕλην τὸ εἶναι ἔχουσιν· ἔστι δὲ ἐν οἷς οὐκ ἔστι τὸ οὗ ἕνεκα, οἷον εἶναι καὶ γεωμετρία δοκεῖ· οὔτε γὰρ ἡ ἀρχὴ ἐν τοῖς ἀγενήτοις οὔτε ἡ ὕλη ἐν τοῖς ἀύλοις.’’ ταῦτα καὶ αὐτῇ λέξει τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος ἐπιστῆσαι χρή, πῶς μόνη ἡ ὕλη στοιχεῖόν ἐστι καὶ μόνα ἐκ τῶν στοιχείων τὰ ἔνυλα. καὶ γὰρ λόγου στοιχεῖα λέγομεν καὶ γέγραπται περὶ τῶν τοῦ λόγου στοιχείων τοῖς φιλο- σόφοις· καὶ μέντοι εἰ στοιχεῖόν ἐστιν, ἐξ οὗ πρῶτον γίνεταί τι ἐνυπάρχοντος καὶ εἰς ὃ ἔσχατον ἀναλύεται, γίνεται δὲ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους τὸ σύνθετον, δῆλον ὅτι καὶ τὸ εἶδος στοιχεῖόν ἐστι τοὐ συνθέτου. πῶς δὲ οὐκ ἔχουσιν ὕλην αἱ μαθηματικαὶ τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰ διαστήματα καὶ τοὺς φθόγγους, [*](1 ἐστιν om. Ε τούτω τὴν D: τούτων τὴν Ε: τοῦτο τὴν F1: τοῦτον ἢν a: τοῦτο ἡ coni. Torstrik καλεῖν DE: καλεῖ aF καὶ τὴν δόξαν δὲ σαφῶς a 2 λέγῃ Rep. V 476 D 4 ἀποκρινεῖ DE λέγων ibid. p. 479 D προσομολογή- σομεν δὲ ἔτι aDEF τοιοῦτο a 5 αὐτῶ EF δεῖ a ὃ (post καὶ) om. aF 6 παραλαβὼν a 7 καὶ om. a φησὶν οἰόμεθα a 11 καὶ ante ἀληθῆ om. a 12 μόνης a 16 ἴδια DE 18 ἀναποδείκτως D: ἀναποδείκτους aEF ἀποδι- δόναι a 21 ἐπεὶ aF 26 ἔστι δὲ DEF: om. a: ἔτι δὲ Torstrik οἶον DEF: ποία a 28 αὐτῇ] τῆ Ε μόνη DE: μὲν aF 29 ἐκ τῶν DE: ἐκ a 31 πρῶτον D cf. ad p. 10,30: πρώτου aF: om. Ε)
p. 184a16 Πέφυκε δὲ ἐκ τῶν γνωριμωτέρων.
Δείξας ὅτι ἀνάγκη τὸν μέλλοντα ἐπιστήμονα τῶν φυσικῶν ἔσεσθαι πρα- γμάτων τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν ἐπεσκέφθαι καὶ μεταβαίνων λοιπὸν ἐπὶ τὴν περὶ τῶν ἀρχῶν διδασκαλίαν, τὸν τρόπον αὐτῆς ἀφορίζεται πρῶτον· καὶ γὰρ [*](1 δὲ aF: om. DE ἐπίστασθαι ἄξιον DE 3 παρειλήφθη D τῇ μηχανικῇ τὰς ἀρχὰς DE: τὰς ἀρχὰς τῇ μ. (τὰς om. a) aF 5 ἔσται ex ἔστι corr. D 6 ἡ (ante φυσιο- λογία) DE: ora. aF ἡ (ante πᾶσα) om. a 8 τὴν δὲ ψ. F ὡς αὐτὸς aF ἐν τῷ Κ c. 7 9 δέ (post δύναται) D: om. aEF 10 κοινοτέραν D 12 γειν a 13 ὡς ἴδιον — πειράσεται ad verbum fere p. 13, IG tamquam sua protulerat Sim- plicius, quae hie ex Alexandri disputatioue continuat 16 ἀναποδείκτους DE 18 ἀποδιδόναι a οὖν D: γοῦν aEF 19 εἰπόντι iterum ante συμβαίνειν sed pnnctis notatum F 20 οὐ παρὰ πάντα Ε 21 ὥς φησιν Ἀλέξανδρος a φησί om. F ἡ] τί ἐστι μέθοδος εἰ E 25 μόνη om. a 26 εἰσιν αἱ DE: εἰσιν aF 28 ἀρχῶν aF: αἰτίων DE 29 γνωριμωτάτων DE 30 ἐπιστήμονα τὸν μέλλοντα ἐπιστήμονα F τῶν ora. DE ἐπισκέφθαι Ε 32 τὸν τρόπον ἀφορίζεται πρῶτον αὐτῆς a)
Ὁτι δὲ γνωριμώτερον ἡμῖν τὸ ἀδιόριστον καὶ συγκεχυμένον οἷον ὅλον δοκεῖ, πιστοῦται τὸ μὲν ὄνομα ἕκαστον ὡς ὅλον τι λαβών, τὸν δὲ τοῦ ὀνόματος ὁρισμὸν ὡς τὴν διάρθρωσιν τῶν τοῦ ὀνόματος μερῶν καὶ στοιχείων παραδιδόντα. δῆλον γὰρ ὅτι ἡ μὲν κατὰ τὸ ὄνομα γνῶσις τοῦ κύλλου πρό- [*](1 ὡς add. D2 αὐτοπίστως aF 2 αὕτη a 5 ἐκ τοῦ om. a 8 συντιθέμενα a 9 γνωριμώτατα τὰ DE 11 τὴν aF: om. DE ἐκ τῶν συνθέτων DE: τῷ νοὶ aF 13 καὶ τόδ’ ἵππος a 14 πάντως Ε τὸ δὲ καὶ DE: τόδε· καὶ aF 15 τὸ quod erat inter δὲ et φυτὸν transposui inter τόδε et ζῷον 16 τόδε τὸ φυτὸν DE: τόδε φυτὸν aF μόνον aF 18 γνωριμωτέρα aE 19 ῥᾴδιον aF ἢ ὅτι] ἢ DE καὶ] ἢ DE 20 ἄνθρωπος ἢ ὅτι om. D 21 συντιθεμένων ’ 23 κατὰ τὸ scripsi cf. V. 20: καὶ τὸ DEF: τὸ dclevit a 24 ἐστι DE: om. aF 26 ἐστιν aF: εἰσιν DE 27 ἄτε] οὕτε sic DE 30 συνθέτων DE: συνθετωτέρων aF 33 τῶν Ε: ora. aDF)
Ἐπιστῆσαι δὲ ἐν αὐτοῖς ἄξιον πρῶτον μὲν ὅτι τοῖς προκειμένοις οἰ- κεῖον τὸ τοῦ ὅλου καὶ συνθέτου ἀλλ’ οὐχὶ τὸ τοῦ καθόλου παράδειγμα. οὐ γὰρ ὡς ἐκ στοιχείων τῶν καθέκαστα σύγκειται τὸ καθόλου, ὥσπερ τὸ ὅλον καὶ τὸ σύνθετον· οὐδὲν γὰρ στοιχεῖον τὴν τοῦ συνθέτου κατηγορίαν ἐπιδέχεται, ὥςπερ τὰ καθέκαστα τὴν τοῦ καθόλου.
Δεύτερον δὲ ἐπιστάσεως ἄξιον, ὅτι διττή ἐστι τοῦ ὅλου καὶ τοῦ κα- θόλου ἡ γνῶσις ὥσπερ καὶ τοὐ ὀνόματος, ἡ μὲν ὁλοσχερὴς καὶ συγκεχυ- [*](3 πρὸς — περιφέρειαν del. Torstrik 7 ἐν prlraum om. a 9 αὐτὸ om. Ε 10 παραλαμβ. hie et V. 13 libri 13 διὸ τὸ] διατοῦτο Ε 19 καὶ om. aF 20 διαγινώσκομεν DF1: om. Ε προστυχόντας Ε 24 τὰ (ante κατὰ) om. Ε 29 φάσιν DE: κατά- φασιν aF 31 ἑκάστω F τῶν delevorim post αὐτῶν add. δεικνυμένων aF περίεχει Torstrik οὖν om. Ε προειρημένων aF)
Τρίτον δ’ ἐφιστάνειν ἄξιον, ὁποία τίς ἐστιν ἡ περὶ τῶν φυσικῶν πρα- γμάτων ἀπόδειξις. εἰ γὰρ τὸ μὲν εἰδέναι τι περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων ὑπάρχει τοῖς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτια τῶν φυσικῶν ἐγνωκόσι, ταύτας δὲ ἐκ τῶν συνθέτων ἤδη καὶ συγκεχυμένων εὑρίσκομεν, ἅπερ οὐκ ἔστιν ἀκριβῶς γνῶναι μὴ τῶν αἰτίων ἐγνωσμένων ἀκριβῶς, δῆλον ὅτι τεκμηριώδης ἐστὶν ἡ νῶσις ἡ περὶ τῶν ἀρχῶν ἀλλ’ οὐκ ἀποδεικτική. καὶ καλῶς ὁ Πλάτων’ τὴν φυσιολογίαν εἰκοτολογίαν ἔλεγεν εἶναι, ᾧ καὶ Ἀριστοτέλης συμμαρτυρεῖ τὴν κυρίως ἀπόδειξιν ἐξ ἀμέσων καὶ αὐτοπίστων ἀρχῶν καὶ ἐκ τῶν κυρίως αἰτίων καὶ τῇ φύσει προτέρων εἶναι βουλόμενος. ἀλλ’ οὐκ ἀτιμαστέον διὰ τοῦτο φυσιολογίαν, ἀλλ’ ἀρκεῖσθαι χρὴ τῷ κατὰ τὴν ἡμετέραν φύσιν καὶ δύναμιν, ὡς καὶ Θεοφράστῳ δοκεῖ.
[*](1 ἔννοιαν DEF: ἐπίνοιαν a 3 τὰ a: om. DEF καὶ (post ἁπλῆ) om. a 4 ἐκείνης scripsi: ἐκείνη libri ἀποξενωμένη Ε συνήθεια D1 ἡ om. Ε ἡ ὁλοσχερής induxi i) δίηξιν aF 11 ἀποφαίνεται aF 13 τὸ ante ἓν om. aF ὃ DE: om. aF Θεαιτήτῳ puto p. 146D 14 ἡ κατὰ τὸν ὁρισμὸν καὶ ἡ διὰ τῶν στοιχείων glossema est vocis ἀμφοῖν, quo iniecto excidit velut ἄλλη δὲ 15 μέση] μεσότης E 17 καὶ μᾶλλον κεχηνός a 21 λέγει F 22 ψιλὴν a 24 ἀξιῶ DE 25 ἀπό- δειξις — 26 ὑπάρχει DE: om. F: exploverat supplendo γνῶσις a 28 δῆλον οὖν ὅτι a 30 τὸν φυσιολόγον Ε1 εἰκοτολογίαν ἔλεγεν cf. Tim. p. 69 c 33 χρὴ τῶν Ε φύσιν] χρῆσον a)Τέταρτον δὲ πρὸς τοῖς εἰρημένοις ἄξιον ζητεῖν, πῶς τὰ κοινὰ σαφέστερα [*](5r) μὲν ὡς πρὸς ἡμᾶς, ἀσαφέστερα δὲ τῇ φύσει λέγει ὁ Ἀριστοτέλης. εἰ γὰρ ἀσαφέστερα τῇ φύσει, δῆλον ὅτι καὶ πορρώτερα καὶ ὕστερα ἔσται τῇ φύσει. καίτοι συναναιρεῖ μὲν τὰ κοινά, οὐ συναναιρεῖται δὲ ὅπερ χαρακτηρίζειν τὰ φύσει πρότερά φαμεν. καὶ ὅ γε Ἀφροδισιεὺς Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ τὸ κοινὸν καὶ καθόλου τῇ φύσει πρότερον εἶναι τῶν ὑπ’ αὐτὸ ὡς τὸ ζῷον τοῦ ἀν- θρώπου τῷ συναναιρεῖν μέν, μὴ συναναιρεῖσθαι δέ. καὶ τοῦτο μὲν μετρίως ὁ Ἀλέξανδρός φησιν· εἰπὼν δὲ ὅτι “τὸ καθόλου τῇ φύσει πρῶτόν ἐστιν’’ ἐπάγει “οὐ μὴν καὶ κυρίως πρῶτον, ὅτι μηδὲ οὐσία· καὶ διὰ τοῦτο ἡ τῶν κοινῶν γνῶσίς τινος ὑστέρα τῆς διὰ τῶν οἰκείων, εἴ γε πρῶτα ἐν ἑκάστῳ τὰ τὴν οἰκείαν φύσιν δηλοῦντα’’. καίτοι θαυμάσειεν ἄν τις, πῶς τὸ τῇ φύσει πρῶτον οὐ κυρίως πρῶτόν ἐστι. μήποτε οὖν ὥσπερ τοὐ ὅλου καὶ συνθέτου τὰ στοιχεῖα καὶ τὰ μέρη πρότερα τῇ φύσει φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης πρῶτα πρὸς ἡμάς τὰ σύνθετα λέγων ὡς συγκεχυμένα καὶ αἰσθήσει ληπτά, οὕτω καὶ κοινὰ τὰ ὑστερογενῆ καὶ ἐξ ἀφαιρέσεως λαμβάνει, ἅπερ οὐ συνα- ναιρεῖ κυρίως τὰ κατὰ μέρος, ὡς ἰδιότητες ψιλαὶ λαμβανόμεναι, ἀλλ’ οὐχ ὡς. περιοχαὶ τῶν κατὰ μέρος. τοῦτο μὲν οὖν εἴ τις δύναιτο καὶ πιθανώτερον ἀπολογιζέσθω. ἐπειδὴ δὲ ἀπὸ τῶν κοινῶν καὶ συνθέτων καὶ ἡμῖν σαφε- στέρων ἐπὶ τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν φησι δεῖν ἀνατρέχειν ὁ Ἀριστοτέλης, ἄξιον ζητεῖν τίνα μέν ἐστι τὰ κοινά, τίνα δὲ τὰ τῇ φύσει πρότερα, ἅπερ καὶ ἀρχαὶ τῶν φυσικῶν εἰσιν. ὁ μὲν οὖν Ἀλέξανδρος “πρῶτον μέν, φησί, δείξει ὅτι πλείους αἱ ἀρχαὶ καὶ οὔτε μία οὔτε ἄπειροι, εἶτα ὅτι δεῖ καὶ ἐναν- τίωσιν ἐν αὐταῖς εἶναι καὶ τῇ ἐναντιώσει τι ὑποκεῖσθαι, ἀφ’ ὧν κοινῶν ὄντων μετελθὼν δείξει καὶ τίνες εἰσὶν αὗται· ὁ γὰρ ἐκεῖνα εἰδὼς οὐδέπω τὰς ἀρχὰς τίνες εἰσὶν οἶδεν’’. ἀλλ’ ἐπιστῆσαι ἄξιον. εἰ γὰρ τὸ ‘εἰ μία ἡ ἀρχὴ ἢ πλείους’ καὶ ‘εἰ ἐναντίωσιν ἔχουσιν ἢ μή’ καὶ ‘εἰ ὑπόκειταί τι αὐ- ταῖς ἢ μή’ περὶ αὐτῶν εἴρηται τῶν ἀρχῶν καὶ οὐ περὶ τῶν ἐξ αὐτῶν συγ- κειμένων, πῶς ἀπὸ τῶν συνθέτων ἐπὶ τὰς ἀρχὰς ἡμᾶς οὗτος ὁ τρόπος ἀναπέμψει; “ἐλέγετο δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, δύνασθαί τινα λέγεσθαι καθόλου ὑπ’ αὐτοῦ νῦν καὶ τὰ ἀξιώματα, περὶ ὧν εἴρηται πρότερον· οἷς προσχρῆται νῦν. τὸ γὰρ ἀνάγκη ἤτοι μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἢ πλείους, ἴσον ἐστὶ τῷ μίαν ἡ οὐ μίαν, τοῦτο δὲ τῷ κατὰ παντὸς τὴν κατάφασιν ἢ τὴν ἀπόφασιν ὀφείλειν κατηγορεῖσθαι ὑποτέτακται”. ἀλλ’ οὐδὲ ταῦτα τὰ κοινὰ σύνθετα ἀπὸ τῶν ἀρχῶν ἐστι τῶν φυσικῶν, ὅπερ ἀπαιτεῖ τὸ τοῦ Ἀριστο- τέλους παράγγελμα, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ περὶ τὰς ἀρχὰς θεωρεῖται τὸ μίαν ἢ 2 ἀσαφέστατα DE λέγων DE 3 φύσει εἴη δηλονότι F πορρώτερον [*](4 μὲν aF: oui. DE 13 τοῦ ante συνθέτου add. aF τὰ (ante μέρη) om. D1 15 συναιρεῖ F 17 οὖν om. DE 18 σαφεστέρων DE: ὑστέρων F: προτέρων a 20 τῇ om. DE 21 εἰσιν om. aF οὖν iterat F μέν om. aF 22 οὔτε πλείους οὔτε ἄπειροι οὔτε μία P et (omisso οὔτε πλείους) a μίας Ε 23 αὐτοῖς DE 25 τίνες εἰσὶν οἶδεν E: οἶδε τίνες εἰσίν aF: oblitterata habet D alteram εἰ om. 27 οὐ om. aF 28 τῶν om. DE 29 ἀναπέμπει a 30 καὶ καθόλου Ε αὐτοῦ scripsi cf. p. 17, 16: αὐτῶν libri 35 τὸ μίαν ἡ οὐ μίαν εἶναι del. Torstrik)
184 bi5 Ἀνάγκη δὲ ἤτοι μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἢ πλείους.
Ἀκόλουθον μὲν ἦν πρῶτον ζητεῖν εἰ εἰσὶν ὅλως ἀρχαὶ τῶν φυσικῶν καὶ τότε τίνες εἰσὶ καὶ πόσαι· αὕτη γὰρ ἡμῖν ἡ τάξις τῶν προβλημάτων ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς ὑπ’ αὐτοῦ παραδέδοται. ‘ιἀλλὰ τοῦτο, φασίν, οὐκ ἦν τοῦ φυσικοῦ θεωρεῖν ἀλλὰ τοῦ ἐπαναβεβηκότος ’ ὁ γὰρ φυσικὸς ὡς δε- [*](1 εἶναι om. a verba εἶναι καὶ — περιφερές f. 10 — 18 iterat Ε postea (iu cod. f. 402 ^ — 407 "•’ et 416 =» — 418 V), quam discrepantiam E-’’ voco καὶ ἔδει] καίτοι ἔδει Torstrik: ἔδει δὲ a 4 τῶν ἀριστοτἐλει E’’^ 5 δοκεῖ om. E ἡ om. a 6 φησί p. 185 a 27 10 κινήσεων Ea δείκνυται liic ct V. 13 delebat Torstrik φησί p. 185 a 12 12 τε om. a 13 φυσικῆς I’v’ εἰ om. E* 14 εἰς addidi 15 ἀνάγκην Ea’ IG μόνον Ε ὑποκείμενον om. Ea 17 καὶ περὶ ἀνείδεον om. lacuna relicta E^ τι ὐποκεἱ- ὑποκείμενόν a 18 εἰπεῖν om. lacuna relicta E" καὶ aEaF: om. DE 20 πρώτῳ τῶν a οὐκ del. Torstrik 27 ἐπίστασιν Ea’ 28 lemma continuat καὶ εἰ μίαν — μἐλισσος al’^ 29 μὲν ἄν ἦν aF εἰ om. a 31 ἐν] οὐ Ea ἐν τοῖς Ἀποὀει·κτι·κοῖς cf. Anal. Post. II 1 p. 89’>24 καὶ ὑπ’ F φασίν sc. οἱ ἐξηγηταί cf. p. 21,5 33 ἀλλὰ τοῦ lac. rel. om. Ea)
ἐπιστῆσαι δὲ χρή, ὅτι ἄλλο μέν ἐστι τὸ κατὰ πλῆθος ἄπειρον καὶ πεπε- ρασμένον, ὃ τοῖς πολλὰς λέγουσι τὰς ἀρχὰς οἰκεῖον ἦν, ἄλλο δὲ τὸ κατὰ μέγεθος ἄπειρον ἢ πεπερασμένον, ὅπερ καὶ ἐξετάζει ἐν τοῖς πρὸς Μέλισσον καὶ Παρμενίδην λόγοις καὶ πρὸς Ἀναξίμανδρον καὶ Ἀναξιμένην ἁρμόζει, ἓν μὲν ἄπειρον δὲ τῷ μεγέθει τὸ στοιχεῖον ὑποθεμένους. καὶ τὸ κινούμενον δὲ καὶ ἀκίνητον καὶ τοῖς μίαν καὶ τοῖς πλείονας λέγουσιν ἀρχὰς ἁρμόττει πρὸς διαίρεσιν. τοιγαροῦν καὶ Εὔδημος “ὡς ἄν, φησίν, ὑπάρχωσιν αἱ ἀρχαί, ἤτοι κινοῦνται ἢ ἀκίνητοί εἰσιν.’’ ἀλλὰ τοῦτο μὲν τὸ διαιρετικὸν παρῆκεν ὁ Ἀρι- στοτέλης διὰ τὸ μηδὲ γεγονέναι δόξαν πολλὰς καὶ ἀκινήτους τὰς ἀρχὰς λέγουσαν. τὸ δὲ πεπερασμένον καὶ ἄπειρον ἐπὶ τῆς μιᾶς διὰ συντομίαν νῦν παραδραμεῖν ἔοικεν· ἐν γοῦν τοῖς πρὸς Παρμενίδην ὡς εἶπον καὶ Μέλισσον λόγοις καὶ ταῦτα βασανίζει. ἄμεινον δὲ ἴσως ἐκ τελεωτέρας διαιρέσεως τὰς δόξας πάσας περιλαβόντας οὕτω τοῖς τοῦ Ἀριστοτέλους ἐπελθεῖν.
Ἀνάγκη τοίνυν τὴν ἀρχὴν ἢ μίαν εἶναι ἢ οὐ μίαν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν πλείους, καὶ εἰ μίαν, ἤτοι ἀκίνητον ἢ κινουμένην. καὶ εἰ ἀκίνητον ἤτοι ἄπειρον, ὡς Μέλισσος ὁ Σάμιος δοκεῖ λέγειν, ἢ πεπερασμένην, ὡς Παρμε- νίδης Πύρητος Ἐλεάτης, οὐ περὶ φυσικοῦ στοιχείου λέγοντες οὗτοι, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὄντως ὄντος. μίαν δὲ τὴν ἀρχὴν ἤτοι ἓν τὸ ὂν καὶ πᾶν καὶ οὔτε πεπερασμένον οὔτε ἄπειρον οὔτε κινούμενον οὔτε ἠρεμοῦν | Ξενοφάνην [*](6r) τὸν Κολοφώνιον τὸν Παρμενίδου διδάσκαλον ὑποτίθεσθαί φησιν ὁ Θεό- φραστος ὁμολογῶν ἑτέρας εἶναι μᾶλλον ἡ τῆς περὶ φύσεως ἱστορίας τὴν μνήμην τῆς τούτου δόξης· τὸ γὰρ ἓν τοῦτο καὶ πᾶν τὸν θεὸν ἔλεγεν ὁ Ξενοφάνης· ὃν ἕνα μὲν δείκνυσιν ἐκ τοῦ πάντων κράτιστον εἶναι. πλειόνων γάρ, φησίν, ὄντων ὁμοίως ὑπάρχειν ἀνάγκη πᾶσι τὸ κρατεῖν· τὸ δὲ πάντων κράτιστον καὶ ἄριστον θεός. ἀγένητον δὲ ἐδείκνυεν ἐκ τοῦ δεῖν τὸ γινόμενον [*](2 τοῖς δὲ πολλοῖς a 6 ἓν μὲν, εἰ aEaF: καὶ εἰ ἕν, ἢ D: ἓν μέν — πολλά om. E ὡς ὁ ἀναξαγόρας D 7 τάττει δὲ DE: τάχα δὲ ’’: τάδε F: om. a δημό- κριτος a 8 λέγων a 9 κατὰ τὸ πλῆθος aF 10 κατὰ τὸ μέγεθος a 11 ὅπερ καὶ DEEa: ὅπερ aF ἐξετάζειν a 13 καὶ (ante τὸ κινούμενον) Torstrik καὶ τὸ ἀκίνητον a 15 φησίν fr. 3 Speng. cf. f. 9v25 17 μηδὲ DEEa μὴ aF 18 διὰ τὴν συντομίαν aF 20 ἐκτελεωτἐρας Hbri | 21 πάσας aEaF ὅλας DE 23 εἰ μία coni. Torstrik ἀκίνητος coni. Torstrik ἤτοι DEEa ἢ aF 25 Πύρητος Ἐλεάτης scripsi: πυρίτης ἐλεάτης DE: πῦρ ἤτοι σέλας τι EaF ὁ ἐλεάτης δοκεῖ λέγειν a 27 ξενοφάνην aEaF: ξενοφάνη DE 28 Θεόφραστος Phys. Opin. fr.5 (Doxographi p. 480, 4) 32 φησίν Xcnoplianes Pseudaristoteleus p. 977a 23. 15.b2 ὁμοίως aDE: ἀνομοίως Ea: ἀνομοία F ἀνάγκη ὑπάρχειν a)
τῶν δὲ μίαν καὶ κινουμένην λεγόντων τὴν ἀρχήν, οὓς καὶ φυσικοὺς ἰδίως καλεῖ, οἱ μὲν πεπερασμένην αὐτήν φασιν, ὥσπερ Θαλῆς μὲν ἐξαμύου Μιλήσιος καὶ Ἵππων, ὃς δοκεῖ καὶ ἄθεος γεγονέναι, ὕδωρ ἔλεγον τὴν ἀρχὴν ἐκ τῶν φαινομένων κατὰ τὴν αἴσθησιν εἰς τοῦτο προαχθέντες. καὶ γὰρ τὸ θερμὸν τῷ ὑγρῷ ζῇ καὶ τὰ νεκρούμενα ξηραίνεται καὶ τὰ σπέρματα πάντων ὑγρὰ καὶ ἡ τροφὴ πᾶσα χυλώδης· ἐξ οὗ δέ ἐστιν ἕκαστα, τούτῳ καὶ τρέ φεσθαι πέφυκεν· τὸ δὲ ὕδωρ ἀρχὴ τῆς ὑγρᾶς φύσεως ἐστι καὶ συνεκτικὸν πάντων. διὸ πάντων ἀρχὴν ὑπέλαβον εἶναι τὸ ὕδωρ καὶ τὴν γῆν ἐφ’ ὕδα- τος ἀπεφήναντο κεῖσθαι. Θαλῆς δὲ πρῶτος παραδέδοται τὴν περὶ φύσεως ἱστορίαν τοῖς Ἕλλησιν ἐκφῆναι, πολλῶν μὲν καὶ ἄλλων προγεγονότων, ὡς καὶ τῷ Θεοφράστῳ δοκεῖ, αὐτὸς δὲ πολὺ διενεγκὼν ἐκείνων, ὡς ἀποκρύψαι πάντας τοὺς πρὸ αὐτοῦ· λέγεται δὲ ἐν γραφαῖς μηδὲν καταλιπεῖν πλὴν τῆς καλουμένης Ναυτικῆς ἀστρολογίας. Ἵππασος δὲ ὁ Μεταποντῖνος καὶ Ἡρά- [*](1 ἐξ alteram aEaF: om. DE 4 ἐδείκνυν D καὶ οὗτε δὲ a 5 μήτε μέσον μήτε aF 6 καὶ καὶ τὴν F 9 μεταβάλλει libri: corr, Useuer post Karstenium II ἀεὶ κτλ. Xenophanis fr. 4 p. 38 Karsten. μένει aF κινούμενον aDE: κινού- μενος EaF 12 μιν ἐπιπρέπει DEa: μιν ἐπιτρέπῃ Ε: μὴν ἐπεὶ πρέπει aF 13 αὐτὸ DE: αὐτόν ’iF 14 μονήν om. aF Νικόλαος cf. fr. in Roeperi Lectionibus Abulfaragianis p. 37 19 λέγειν DEEaF: λέγει a cf. Doxogr. p. 112 δὲ νοεῖν a αὐτὸ DE: αὐτὸν aEaF 20 Xenoph. fr. 3 p. 37 Karst. πείνοιο F2 21 μὴ μίαν D1 τὴν DEEa: om. aF 22 ἐξαμύου F: ἐξαμίου a: ἐκ σάμου DE: ἐκσάδου Ea 23 ἔλεγε Ε 26 ἡ τροφὴ ’: τροφὴ (om. ἡ) aDF 28 ὑπέλαβεν DE 31 καὶ τῶ ’i; καὶ τῷ om.) aF. variat Simplicii usus cf. p. 18,34 Θεοφράστῳ Phys. Op. fr. 1 (Doxogr. p. 475, 1) 33 Ἡράκλειτος cf. fr. 22 Byw.)
τῶν δὲ ἓν καὶ κινούμενον καὶ ἄπειρον λεγόντων Ἀναξίμανδρος μὲν Πραξιάδου Μιλήσιος Θαλοῦ γενόμενος διάδοχος καὶ μαθητὴς ἀρχήν τε καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοῦτο τοὔνομα κομίσας τῆς ἀρχῆς. λέγει δ’ αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ’ ἑτέραν τινὰ φύσιν ἄπειρον, ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους· ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι κατὰ τὸ χρεών. διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν, ποιητικωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων· δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος θεασάμενος οὐκ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποκείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ ταῦτα. οὗτος δὲ οὐκ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ’ ἀποκρινομένων τῶν ἐναντίων διὰ τῆς ἀιδίου κινή- 25 σεως· διὸ καὶ τοῖς περὶ Ἀναξαγόραν τοῦτον ὁ Ἀριστοτέλης συνέταξεν. Ἀναξιμένης δὲ Εὐρυστράτου Μιλήσιος, ἑταῖρος γεγονὼς Ἀναξιμάνδρου, μίαν μὲν καὶ αὐτὸς τὴν ὑποκειμένην φύσιν καὶ ἄπειρόν φησιν ὥσπερ ἐκεῖνος, οὐκ ἀόριστον δὲ ὥσπερ ἐκεῖνος, ἀλλὰ ὡρισμένην, ἀέρα λέγων αὐτήν· δια- φέρειν δὲ μανότητι καὶ πυκνότητι κατὰ τὰς οὐσίας. καὶ ἀραιούμενον μὲν πῦρ γίνεσθαι, πυκνούμενον δὲ ἄνεμον, εἶτα νέφος, ἔτι δὲ μᾶλλον ὕδωρ, εἶτα γῆν, εἶτα λίθους, τὰ δὲ ἄλλα ἐκ τούτων. κίνησιν δὲ καὶ οὗτος ἀίδιον ποιεῖ, δι’ ἣν [*](2 ἐποίησαν DEEa: ἐποιήσαντο aF ὄντα ex πάντα corr. Ea cf. Simpl. f. 111v4 3 καὶ μιᾶς Ea 4 φασιν a ἡράκλειτος δὲ πάντα aF ποιεῖ δὲ καὶ DEEa: καὶ aF 5 καὶ χρόνον aEaF: περὶ χρ. D: παρὰ χρόνον Ε 6 ἀνάγκην glossema iudi- cabat Usener οὗτοι DEEa: αὐτοὶ aF δημιουργὸν Ea 8 ἔσχον — αὐτῶν (v. 9) Ea οὐ γὰρ ἔχομεν ὡς ἐχομένως F) ἄπειρον τιθεμένων αὐτῶν DEF: διὸ ἐχομένως οὐκ ἐτί- θεσαν ἄπειρον αὐτό a 9 ἔτι δὲ—στοιχεῖον (v. 9 11) ponuut post στοιχεῖον (v. 12) DEEaF: transposuit a 10 εἰς ἆ F 13 τῶν δὲ κτλ. cf. Theophr. fr. 2 (Doxogr. p. 476, 3) 15 πρῶτος αὐτὸ coui. Usener ex Siinpl. f. 32v12 12 πρῶτος αὐτὸς ἀρχὴν ὀνομάσας τὸ ὑποκείμενον 16 δ’ aEa et oblitt. F: δὲ καὶ DE τι om. a εἶναι] νυνὶ Usener 17 ἑξῆς Ea 18 ἡ γίνένεσίς (sic) ἐστι Ε 19 κατὰ om. Ε 20 τίσιν καὶ δίκην aF ἀλλήλοις om. a 21 οὕτως om. aF 23 παρ’ αὐτά E-i 25 συνέταξον (sic) Ε 27 καὶ αὐτὸς om. a ὥσπερ ἐκεῖνος prius delevit Usener 28 ἀλλὰ καὶ ὡρισμένην aF διαφέρειν aEaF: διαφέρει DE 29 διαιρούμενον Ubri: correxi cf. f. 9v5. 32r46)
τῶν δὲ πλείους λεγόντων οἱ μὲν πεπερασμένας, οἱ δὲ ἀπείρους ἔθεντο τῷ πλήθει τὰς ἀρχάς. καὶ τῶν πεπερασμένας οἱ μὲν δύο, ὡς Παρμενίδης ἐν τοῖς πρὸς δόξαν πῦρ καὶ γῆν ἢ μᾶλλον φῶς καὶ σκότος) ἢ ὡς οἱ Στωικοὶ θεὸν καὶ ὕλην, οὐχ ὡς στοιχεῖον δηλονότι τὸν θεὸν λέγοντες, ἀλλ’ ὡς τὸ μὲν ποιοῦν τὸ δὲ πάσχον· οἱ δὲ τρεῖς, ὡς ὕλην καὶ τὰ ἐναντία Ἀριστοτέλης· οἱ δὲ τέτταρας, ὡς Ἐμπεδοκλῆς ὁ Ἀκραγαντῖνος, οὐ πολὺ κατόπιν τοῦ Ἀναξαγόρου γεγονώς, Παρμενίδου δὲ ζηλωτὴς καὶ πλησιαστὴς καὶ ἔτι μᾶλλον τῶν Πυθαγορείων. οὗτος δὲ τὰ μὲν σωματικὰ στοιχεῖα ποιεῖ τέτταρα, πῦρ καὶ ἀέρα καὶ ὕδωρ καὶ γῆν, ἀίδια μὲν ὄντα πλήθει καὶ ὀλιγότητι, μεταβάλλοντα δὲ κατὰ τὴν σύγκρισιν καὶ διάκρισιν, τὰς δὲ κυρίως ἀρχάς, ὑφ’ ὧν κινεῖται ταῦτα, φιλίαν καὶ νεῖκος. δεῖ γὰρ διατελεῖν ἐναλλὰξ κινούμενα τὰ στοιχεῖα, ποτὲ μὲν ὑπὸ τῆς φιλίας συγκρινόμενα, ποτὲ δὲ ὑπὸ τοῦ νείκους διακρινόμενα· ὥστε καὶ ἓξ εἶναι κατ’ αὐτὸν τὰς ἀρχάς. καὶ γὰρ ὅπου μὲν ποιητικὴν δίδωσι δύναμιν τῷ νείκει καὶ τῇ φιλίᾳ, ὅταν λέγῃ ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν’ εἰς ἓν ἅπαντα ἄλλοτε δ’ αὖ δίχα πάντα φορεύμενα Νείκεος ἔχθει, ποτὲ δὲ τοῖς τέτταρσιν ὡς ἰσόστοιχα συντάττει καὶ ταῦτα, ὅταν λέγῃ [*](2 συμπεφορημένως cf. Doxogr. p. 477 na22 3 γέγραφε aEaF: ἔγραφε DE 4 τήνδε DE καὶ οὗτός φησιν cf. Anaximenes p. 24, 26 ἄπειρον ὄντα temptabat Torstrik 8 τἄλλα F τοῦτον om. Ε: ταὐτὸν F1 11 πάνυ τοι a 12 ὑποθέσεως Ea 15 ὡς ’i; ὥσπερ aF ante παρμενίδης μ ponit pimctis uutatum F 16 μᾶλλον δὲ a φῶς om. E 18 ὡς (post τρεῖς) transpouebat post ἐναντία Torstrik τἀναντία E 19 ἐμπεδοκλῆς καὶ κραγαντῖνος Ea 20 πλησιαστὴς καὶ ζηλωτὴς a πλησιστὴς Ε 21 καὶ ἔτι μᾶλλον] μᾶλλον δὲ F τῶν om. aF οὕτως D 22 καὶ ante ὕδωρ om. DE post ὄντα inscruit καὶ πεπερασμένα Torstrik, eodem transposuit μεταβάλλοντα δὲ Usener 25 τὰ (ante στοιχεῖα) om. Ε St ante συγκρι- νόμενα F 26 κατὰ τοῦτον Ea 28 λέγῃ Emped. vv. 1)4. 95 Karst. 67. 68 St. α 29 συνερχόμεν’ aF: συνερχόμεν’ D: συνερχόμενα E: συνερχομένης Ea ἔνα πάντα F cf. Simplicius f. 8r4 30 νεῖκος ἔχει aF 31 τοτὲ aF τάττει aE ταὐτά F)
τινὲς μέντοι καὶ μέχρι δεκάδος προήγαγον τὰς ἀρχάς, εἰ καὶ μὴ τὰς στοιχειώδεις, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι τοὺς ἀπὸ μονάδος ἄχρι δεκάδος ἀριθμοὺς ἀρχὰς ἔλεγον τῶν ἁπάντων ἢ τὰς δέκα συστοιχίας, ἃς ἄλλοι ἄλλως ἀνέγραψαν. καὶ οὕτως μὲν καὶ οἱ πλείους καὶ πεπερασμένας τῷ πλή- θεῖ τὰς ἀρχὰς λέγοντες διῃρέθησαν.
τῶν δὲ ἀπείρους τῷ πλήθει λεγόντων οἱ μὲν ἁπλᾶς ἔλεγον καὶ ὁμο- [*](1 Emp. vv. 103—106 K. 76—80 St. St. τότε liliri: ἄλλοτε a πλέον 2 ἠέρος aEaF: ἀέρος DE 3 ἀτάλαντον ἑκάστῳ Panzerbieter: ἀτάλαντον ἁπάντῃ Sext. adv. math. X 317: ἀπάλαιστον ἑκάστῳ Usener 5 μὲν τρία EEa 7 Θεόφραστος Phys. Opiu. fr. 9 (Doxogr. 484,19) 8 δόξει F 11 τὸ μὲν ὡς ὑποκείμενον τὴν ὕλην coui. Torstrik 12 verborum πανδεχές — ἀγαθοῦ nil exstat nisi πᾶν δὲ post lac. litt. F πανδεχές aDE2: πανδεχῶς E1: πανδοχὲς Ea cf. Plat. Tim. p. 51 Α 13 θεοῦ DEEa: θείου aF τῇ (ante τοῦ ἀγαθοῦ) om. D 15 προθέντος Ea 16 φησι Plato Tim. 29 D λέγομεν δὲ libri cf. f. 107 r 19 ἥντινα F Platonis memor ξυνέστησεν Plato 17 ἀγαθὸς γὰρ ἦν aF οὐδεὶς Plato γίνεται DE 18 δὲ om. E 19 γράφων Tim. 51 Ε 21 οὔτε αὐτὸ bis ponit Ea: οὗτε εἰς ἑαυτὸ Plato sed cf. f. 9v49. 49v3. 54r4 ποι ἰόν Plato: ποιοῦν DEEa: ποιόν (superser. ἰὸν) F: ἰόν a 22 ἐπισκοπεῖ F 24 ἀεὶ ’’F ἀπολλύμενον a: ἀπολλύμενον Ea.: ἀπο- λελυμένον DE: ἀπολελυμένο sic F 29 οἱ] εἰ Ε 31 post καὶ add. μὴ aF)
Λεύκιππος δὲ ὁ Ἐλεάτης ἢ Μιλήσιος ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται περὶ αὐτοῦ) κοινωνήσας Παρμενίδῃ τῆς φιλοσοφίας, οὐ τὴν αὐτὴν ἐβάδισε Παρ- μενίδῃ καὶ Ξενοφάνει περὶ τῶν ὄντων ὁδόν, ἀλλ’ ὡς δοκεῖ τὴν ἐκείνων γὰρ ἓν καὶ ἀκίνητον καὶ ἀγένητον καὶ πεπερασμένον ποιούντων τὸ πᾶν, καὶ τὸ μὴ ὂν μηδὲ ζητεῖν συγχωρούντων, οὗτος ἄπειρα καὶ ἀεὶ κινού- μενα ὑπέθετο στοιχεῖα τὰς ἀτόμους καὶ τῶν ἐν αὐτοῖς σχημάτων ἄπειρον τὸ πλῆθος διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον εἶναι ταύτην γὰρ] καὶ γένεσιν καὶ μεταβολὴν ἀδιάλειπτον ἐν τοῖς οὖσι θεωρῶν. ἔτι δὲ οὐδὲν μᾶλλον τὸ ὂν ἢ τὸ μὴ ὂν ὑπάρχειν, καὶ αἴτια ὁμοίως εἶναι τοῖς γινομένοις ἄμφω. τὴν γὰρ τῶν ἀτόμων οὐσίαν ναστὴν καὶ πλήρη ὑποτιθέμενος ὂν ἔλεγεν εἷναι καὶ ἐν τῶ κενῷ φέρεσθαι, ὅπερ μὴ ὃν ἐκάλει καὶ οὐκ ἔλαττον τοῦ ὄντος εἶναί φησι. παραπλησίως δὲ καὶ ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόκριτος ὁ Ἀβδηρίτης ἀρχὰς ἔθετο τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενόν, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὂν ἐκάλει· ὡς <γὰρ> ὕλην τοῖς οὖσι τὰς ἀτόμους ὑποτιθέντες τὰ γεννῶσι ταῖς διαφοραῖς αὐτῶν. τρεῖς δέ εἰσιν αὗται ῥυσμὸς τροπὴ δια- θιγή, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν σχῆμα καὶ θέσις καὶ τάξις. πεφυκέναι γὰρ τὸ ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου κινεῖσθαι καὶ φέρεσθαι τὰ συγγενῆ πρὸς ἄλληλα καὶ τῶν σχημάτων ἕκαστον εἰς ἑτέραν ἐγκοσμούμενον σύγκρισιν ἄλλην ποιεῖν διάθεσιν· ὥστε εὐλόγως ἀπείρων οὐσῶν τῶν ἀρχῶν πάντα τὰ πάθη καὶ τὰς οὐσίας ἀποδώσειν ἐπηγγέλλοντο, ὑφ’ οὗ τέ τι γίνεται καὶ πῶς. διὸ καί φασι μόνοις τοῖς ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα πάντα συμβαίνειν κατὰ λόγον. καὶ τῶν ἐν ταῖς ἀτόμοις σχημάτων ἄπειρον τὸ πλῆθός φασι διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον εἶναι. ταύτην γὰρ αὐτοὶ τῆς ἀπειρίας αἰτίαν ἀπο- διδόασι. καὶ Μητρόδωρος δὲ ὁ Χῖος ἀρχὰς σχεδόν τι τὰς αὐτὰς τοῖς περὶ Δημόκριτον ποιεῖ, τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενὸν τὰς πρώτας αἰτίας ὑποθέμενος, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὂν εἶναι· περὶ δὲ τῶν ἄλλων ἰδίαν τινὰ ποιεῖται τὴν μέθοδον. αὕτη μὲν ἡ σύντομος περίληψις τῶν ἱστορημένων περὶ ἀρχῶν οὐ κατὰ χρόνους ἀναγραφεῖσα, ἀλλὰ τὴν τῆς δόξης συγγένειαν. οὐ χρὴ δὲ τοὺς τοσαύτης ἀκούοντας διαφορᾶς νομίζειν ἐναντιολογίας εἶναι ταύτας τῶν φιλοσοφησάντων, ὅπερ τινὲς ταῖς ἱστορικαῖς μόναις ἀνα- γραφαῖς ἐντυγχάνοντες καὶ μηδὲν τῶν λεγομένων συνιέντες ὀνειδίζειν ἐπι- [*](1 γενόμενον UE 4 Λεύκιππος κτλ. cf. Tlieophr. Pbys. Opiu. fr. 8 (Doxogr. p. 483, 11) 8 συγχωρούντων Parmen. v. 45 9 στοιχεῖα DEEa: τὰ στοιχεῖα aF 10 ταύτην γὰρ DEEaF: ταύτην a: delevi librarii eriorem art v. 26 delati 11 ἀδιάληπτον E οὐδὲν DEEa: οὐ ἓν F: οὐ a 14 φέρεσθαι καὶ ὅπερ EaF 16 αὐδηρίτης DEF ἀρχὰς] τὰς ἀρχὰς DE τὸ post ἔθετο om. ’’ 17 γὰρ a: oin. ’iF 18 τρεῖς δίεισιν Ea διαθηγή EEa τάξις καὶ θέσις aF sed cf. Arist. Metaph. H 2 (1042b14) 21 ἐκκοσμούμενον libri: corr. Usencr et Torstrik 23 τι om. a 24 συμβαίνει E 26 αἰτίαν ’M τὴν αἰτίαν aF 27 τι om. a 28 τὸ] τὰς Ε 30 ἱστορουμένων a 31 post ἀλλὰ iterant contra morem κατὰ aEa 32 τοὺς aF: τῆς DEEa)
καὶ πρὸ τούτων δὲ τῶν ἐπῶν ἐν ἄλλοις τὴν ἀμφοῖν ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐνέρ- γειαν παραδίδωσι λέγων
- ἡ δὲ χθὼν τούτοισιν ἴση συνέκυρσε μάλιστα
- Ἡφαίστῳ τ’ ὄμβρῳ τε καὶ αἰθέρι παμφανόωντι,
- Κύπριδος ὁρμισθεῖσα τελείοις ἐν λιμένεσσιν,
- εἴτ’ ὀλίγον μείζων εἴτε πλέον ἐστὶν ἐλάσσων.
- ἐκ τῶν αἷμά τε γέντο καὶ ἄλλης εἴδεα σαρκός.
ἐν δὴ τούτοις σαφῶς καὶ τὰ θνητὰ ἐκ τῆς φιλίας ἡρμόσθαι φησί, καὶ ἐν οἷς ἡ φιλία ἐπικρατεῖ οὔπω πᾶν ἐξεστηκέναι τὸ νεῖκος. καὶ ἐν ἐκείνοις δὲ τοῖς ἔπεσιν, ἐν οἷς καὶ τὰ γνωρίσματα ἑκάστου τῶν τεττάρων στοιχείων καὶ τοῦ νείκους καὶ τῆς φιλίας παραδίδωσι, σαφῶς τὴν ἀμφοῖν ἐν πᾶσι μῖξιν τοῦ τε νείκους καὶ τῆς φιλίας ἐξέφηνεν. ἔχει δὲ οὕτως·
- ἐπεὶ Νεῖκος μὲν ἐνέρτατον ἵκετο βένθος
- δίνης, ἐν δὲ μέσῃ Φιλότης στροφάλιγγι γένηται,
- ἐν τῇ δὴ τάδε πάντα συνέρχεται ἓν μόνον εἶναι
- οὐκ ἄφαρ, ἀλλὰ θελημὰ συνιστάμεν’ ἄλλοθεν ἄλλα.
- τῶν δέ τε μισγομένων χεῖτ’ ἔθνεα μυρία θνητῶν.
- πολλὰ δ’ ἄμιχθ’ ἕστηκε κεραιομένοισιν ἐναλλάξ,
- ὅσσ’ ἔτι Νεῖκος ἔρυκε μετάρσιον· οὐ γὰρ ἀμεμφέως
- πὼ πᾶν ἐξέστηκεν ἐπ’ ἔσχατα τέρματα κύκλου.
- ἀλλὰ τὰ μέν τ’ ἐνέμιμνε μελέων, τὰ δέ τ’ ἐξεβεβήκει.
- ὅσσον δ’ αἰὲν ὑπεκπροθέοι, τόσον αἰὲν ἐπῄει
- ἠπιόφρων Φιλότητος ἀμεμφέος ἄμβροτος ὁρμή.
- αἶψα δὲ θνήτ’ ἐφύοντο τὰ πρὶν μάθον ἀθάνατ’ εἶναι,
- ζωρά τε τὰ πρὶν ἄκρητα διαλλάξαντα κελεύθους.
[*](1 ἅφω E πανταχοῦ ὁμοίως coni. Torstrik 3 πῶς καλεῖ τὰ στοιχεῖα Ἐμπεδοκλῆς in mrg. DE 4 οὖν] δὲ a 5 ἔπεσιν 215—219 Karst., 203—207 St. etiam f. 74 b2 recte cf. v.9 7 ἡφαίστω τε ὄμβρω DE 8 ὁρμισθεῖσα recte F: ὁρμη- σθεῖσα aDE: ὁρμισθεῖσι Stein λιμένεσιν DE 9 μείζων DE: μεῖζον aF ἐλάσσων DE: ἔλασσον aF: versum explicabat Stein, ὀλίγον μείζων εἴτε πλεόνεσσιν ἐλάσσων recte coiT. Panzerbieter 10 αἵματ᾿ ἔγεντο E: αἷμα τέγεντο D: αἵματ’ ἐγένοντο aF 11 τοῖν F ἐνεργείας Ε 12 λέγων νν. 166—181 Karst. 171—185 St. cf. caelo II 13 p. 236b26 Karst. 15 ἐν τῇ δὴ aF: ἐν τῆ δὶ DE: ἔνθ’ ἤδη corn Bergk 16 θελημὰ DE (et codd. JP de caelo): θέλημα F: θέλιμνα a: ἀλλ’ ἐθελημὰ plerique edi- tores συνίσταμεν aF: συνιστάμεν’ DE ἄλλα de caelo codd. P et Taurin: ἄλλο libri 18 ἄμικ τέστηκεκερασμένοισι D: ἄμικτ’ ἐστι κεκερασμένονισιν Ε: ἄμμικτέστηκεκερασμένοισιν F: ἄμικτ᾿ ἕστηκε κερασσαμένοισιν a. scripsi quod de caelo exstat κεραιομένοισιν 19 ἀμεμφέως recte libri: ἅμ’ ἀμφὶς Panzerbieter: ἀμφαφέως de caelo libri unde ἀφαυρῶς volebat Stein 20 πω πᾶν aF: οὔπω πᾶν DE ex 7v47: τὸ πᾶν de caelo: ἐς τὸ πὰν Bergk: πάντως Stein 21 δέ τ’ oin. Ε 22 ὅσον DE ὑπεκπροθέοι DE et de caelo: ὑπεκπροθέει aF τόσσον E 23 ἠπιόφρων de caelo: ἡ πίφρων a: πίφρων DE: ἡ περίφρων P φιλότητος DEF de caelo (P): φιλότης a ἀμεμφέος DE: ἀμεμφέως aF: ἀμφέσσον de caelo (P): ἠπιόφρων φιλότης τε καὶ ἔμπεσεν ἄμβροτος ὁρμή Stein ἄβροτος ’ 25 ζωρὰ δὲ a ἄκρητα Theophr. ap. Atlien. Χ 424 Α: ἄκριτα libri)33- τῶν δέ τε μισγομένων χεῖτ’ ἔθνεα μυρία θνητῶν
[*](7v)- παντοίαις ἰδέῃσιν ἀρηρότα θαῦμα ἰδέσθαι.
ὥστε καὶ τὸ ἓν ἐκ πλειόνων, ὅπερ διὰ τὴν φιλίαν συμβαίνει, καὶ τὸ πλείονα ἐξ ἑνός, ὅπερ τοῦ νείκους ἐπικρατοῦντος γίνεται, καὶ ἐν τούτῳ θε- ωρεῖ [καὶ] τῷ ὑπὸ σελήνην κόσμῳ, ἐν ᾧ τὰ θνητά, κατὰ περιόδους δηλονό- τι ἄλλοτε ἄλλας ποτὲ μὲν <τοῦ> νείκους ποτὲ δὲ τῆς φιλίας ἐπικρα- τούσης. μήποτε δὲ προποδισμόν τινα τῆς τῶν ὄντων ἑνώσεως καὶ διακρί- σεως παραδίδωσι πλείονας διαφορὰς τοῦ νοητοῦ κόσμου ὑπὲρ τόνδε τὸν αἰ- σθητὸν κτὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον τῆς φιλίας ἐπικράτειαν καὶ ἐν τῷ αἰσθητῷ δὲ τὰς διαφορὰς τῆς τοῦ νείκους ἐπικρατείας παρα- δείκνυσιν ὅροις τισὶ διειλημμένας, ὡς ἐν ἄλλοις ἐπειράθην ὑποδεῖξαι. πλὴν ὅτι καὶ οὗτος οὐδὲν ἐναντίον Παρμενίδῃ καὶ Μελίσσω φθέγγεται, ἀλλά γε τήν τε στοιχειώδη ἀντίθεσιν ὡς καὶ Παρμενίδης ἐθεάσατο καὶ ποιητικὸν αἴτιον ἐκεῖνος μὲν ἓν κοινὸν τὴν ἐν μέσῳ πάντων ἱδρυμένην καὶ πάσης γενέσεως αἰτίαν δαίμονα τίθησιν, οὗτος δὲ καὶ ἐν τοῖς ποιητικοῖς αἰτίοις τὴν ἀντίθεσιν ἐθεάσατο.
- ἠέλιον μὲν θερμὸν ὁρᾶν καὶ λαμπρὸν ἀπάντῃ,
- ἄμβροτα δ’ ὅσσ’ † ἔδεται καὶ ἀργέτι δεύεται
- ὄμβρον δ’ ἐν πᾶσι δνοφέοντά τε ῥιγαλέον τε,
- ἐκ δ’ αἴης προρέουσι θελημά τε καὶ στερέωμα.
- ἐν δὲ κότῳ διάμορφα καὶ ἄνδιχα πάντα πέλονται·
- σὺν δ’ ἔβη ἐν φιλότητι καὶ ἀλλήλοισι ποθεῖται.
- ἐκ τούτων γὰρ πάνθ’ ὅσα τ’ ἦν ὅσα τ’ ἔστι καὶ ἔσται΄
- δένδρα τε βεβλάστηκε καὶ ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες
- θῆρές τ’ οἰωνοί τε καὶ ὑδατοθρέμμονες ἰχθῦς
[*](8r)- καί τε θεοὶ δολιχαίωνες τιμῇσι φέριστοι.
- καὶ ὀλίγον δὲ προελθών φησιν
- ἐν δὲ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο κύκλοιο
- καὶ φθίνει εἰς ἄλληλα καὶ αὔξεται ἐν μέρει αἴσης.
- αὐτὰ γὰρ ἔστιν ταῦτα, δι’ ἀλλήλων δὲ θέοντα
- γίνοντ’ ἄνθρωποί τε καὶ ἄλλων ἔθνεα κηρῶν
- ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν’ εἰς ἕνα κόσμον,
- ἄλλοτε δ’ αὖ δίχ’ ἕκαστα φορούμενα Νείκεος ἔχθει,
- εἰσόκεν ἓν συμφύντα τὸ πᾶν ὑπένερθε γένηται.
- οὕτως ᾗ μὲν <ἓν> ἐκ πλεόνων μεμάθηκε
- ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς πλέον’ ἐκτελέθουσι,
[*](1 μιστομένων Ε χεῖται DE 2 παντοίαις aF: παντοίαισιν DE ἰδέεσσιν DE 3 ἡρμόσθη E φησί F: φασί aDE 6 φιλίας—καὶ τῆς (7) om. E τὴν ἀμφοῖν — ἔχει om. D 7 οὕτως vv. 126—135 Karst., 98—107 St. cf. Simpl. 8 ὁρᾶν aDE et f. 34a32: ὁρᾷ F ὅρα Plut. de pr. frigid. 13 p. 949) καὶ λαμπρὸν DE: καὶ θερμὸν aP 9 δὲ ὅσσ’ ἔδεται aDE: δὲ ὄσσε δέ τε F: δ’ ὅσσα ἐδεῖτο f. 34r32: putabam δ’ ὅσσα θέει τε, alii alia αὐγή Ε 10 δνοφέοντά sic libri cf. f. 34r33 11 προρρέουσι DEF θελημά τε D1: θελημνά τε ED2: θελήματα F: θελί- μνατα a: θέλημά τε f. 34r34: θέλυμνά τε recte corr. Sturz στερεωπά melius f. 34r34 14 ἐκ τῶν a πάντα ὅσα ὄσσα F] τε ἦν ὅσα ὅσσα F] τέ ἐστι DEF: πάνθ’ ὅσσ’ ἦν, ὅσσα τέ ἐστι a 15 δένδρα aF: δένδρεα DE τε βεβλάστηκε libri cf. ad f. 34r36 17 δολιχαιῶνες D, post quam vocem una littera erasa: δολιχἐοντες ἐσὶ sic F 18 αὖθις ante φησιν inserit a φησιν vv. 138—149 Karst. 112—118. 69—73 δὲ] κύκλοιο cf. f. 272 v 38 21 ἔστι DEF: ἔστι γε a: corr. Panzerbieter 22 γί- νονται libri κηρῶν libri cf. v. 386 St.: θηρῶν recte Sturz: θνητῶν Bergk 24 φο- ρεύμενα Sturz 25 ἓν Ε: ὃν D: ὃν F: ἄν a: conieci εἰσόκ’ ἐς ἓν Henn. XV 163 26 ᾗ μὲν ἓν Arist. phys. VIII 1 p. 250 b 30 ἠμὲν ἓν Bekker]: ἡ μὲν (om. ἓν) DEF: ἡ μὲν (item om. ἓν) a πλειόνων F 27 ἠδὲ DE: ἡ δὲ F: ἡ δὲ a πλέον F)34- τῇ μὲν γίγνονταί τε καὶ οὔ σφισιν ἔμπεδος ἰών·
[*](8r)- ᾗ δὲ τάδ’ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
- ταύτῃ δ’ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι κατὰ κύκλον.
Ἀναξαγόρας δὲ ὁ Κλαζομένιος ἔοικε τῶν εἰδῶν πάντων τριττὴν θεά- σασθαι τὴν διαφοράν, τὴν μὲν κατὰ τὴν νοητὴν ἕνωσιν συνῃρημένην, ὅταν λέγῃ “ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν ἄπειρα καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα’’. καὶ πάλιν φησί “πρὶν δὲ ἀποκριθῆναι ταῦτα πάντων ὁμοῦ ἐόντων οὐδὲ χροιὴ ἔνδηλος ἦν οὐδεμία· ἀπεκώλυε γὰρ ἡ σύμμιξις ἀπάντων χρημάτων τοὐ διεροῦ καὶ τοῦ ξηροῦ καὶ τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ καὶ τοῦ λαμπροῦ καὶ τοῦ ζοφεροῦ καὶ γῆς πολλῆς ἐνεούσης καὶ σπερμάτων ἀπείρων πλήθους οὐδὲν ἐοικότων ἀλλήλοις. τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων ἐν τῷ σύμπαντι χρὴ δοκεῖν ἐνεῖναι πάντα χρήματα’’. καὶ εἴη ἂν τὸ σύμπαν τοῦτο <τὸ> Παρμενίδου ἓν ὂν. τὴν δέ τινα ἐθεάσατο κατὰ τὴν νοερὰν διάκρισιν δια- κεκριμένην, πρὸς ἣν ἡ ἐνταῦθα ἀφωμοίωται. λέγει γὰρ μετ’ ὀλίγα τῆς ἀρχῆς τοὐ πρώτου Περὶ φύσεως Ἀναξαγόρας οὕτως· ‘‘τούτων δὲ οὕτως [*](1 καὶ ὃς σφίσιν F 2 οὐδαμὰ F: οὐδ’ ἄμα DK: οὐδαμᾶ a 3 ταὐτὴ δ’ DE: (om. δ’) aP ἀκίνητοι DEF et f. 34r49 Arist. p. 251a3: ἀκίνητα a: ἀκίνητον Bergk, ἀκινητὶ Panzerbicter 4 πλεόνων P τὸ πλείονα F: τὰ πλείονα DE G καὶ (ante τῷ) delevit Torstrik 9 τοῦ om. DEF: add. a τόνδε τὸν scripsi: τόδε τὸ libri 10 κατὰ τὸ Ε: obi. D: κατὰ τὴν aF conicio τῆς <τῆς> φιλίας ἐπικρατείας 12 ἄλλοις: de caelo p. 236 Karst. ἀποδεῖξαι D2 13 οὗτος ex οὕτω F Παρμε- ω νίδῃ—ὡς καὶ om. F 15 ἐν κέ ἐν κέντρῳ) E ἱδρομένην F 18 inter εἰδῶν ct πάντων deletnm quid F τρίτην F 20 λέγη fr. 1 Schornii et Schaubachii of. fol. 33 V 17 37 37r8 χρήματα F: χρήματ’ aDE 21 πάλιν φησί fr. 4 Schorn. 6 Schaub. cf. f. 33v23 23 καὶ (ante τοῦ θερμοῦ) om. D καὶ (ante τοῦ λαμπροῦ) om. DE 24 καὶ γῆς f. 33v25: καὶ τῆς DEF: om. a ἐνεούσης] ἓν ἐούσης F πλῆθος coni. Schorn 26 ἐνεῖναι scripsi ex fr. 3 (Simpl. fol. 33v22. 48): ἓν εἶναι libri hie et p. 35, 1 εἴη ἄν] εἰ πᾶν F τὸ post τοῦτο add. a 27 παρμενίδους F τὴν δέ] τήνδε DEF τινα evan. Ε 28 ἣν] ἢν E ἀφομοίωται libri: corr. Torstrik γὰρ περ F 29 οὕτως — ἡδονάς (p. 35, 3) fr. 3 Schorn, Schanb.)
Οἱ δὲ περὶ τὸν Λεύκιππόν τε καὶ Δημόκριτον καὶ τὸν Πυθαγορικὸν Τίμαιον οὐκ ἐναντιοῦνται μὲν πρὸς τὸ τὰ τέτταρα στοιχεῖα τῶν συνθέτων εἶναι σωμάτων ἀρχάς. καὶ οὗτοι δέ, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ Πλάτων’ καὶ Ἀριστοτέλης, ὁρῶντες εἰς ἄλληλα μεταβάλλοντα τὸ πῦρ καὶ τὸν ἀέρα καὶ τὸ ὕδωρ, ἴσως δὲ καὶ τὴν γῆν, ἀρχοειδέστερά τινα τούτων καὶ ἀπλού- στερα ἐζήτουν αἴτια, δι’ ὧν καὶ τὴν κατὰ τὰς ποιότητας τῶν στοιχείων τούτων διαφορὰν ἀπολογήσονται. καὶ οὕτως ὁ μὲν Τίμαιος καὶ ὁ τούτῳ κατακολουθῶν Πλάτων’ τὰ ἐπίπεδα βάθος τι ἔχοντα καὶ σχημάτων διαφορὰς στοιχεῖα πρῶτα τῶν τεττάρων τούτων ἔθετο στοιχείων τὴν σωματικὴν φύσιν μετὰ τῶν σωματικῶν σχημάτων ἀρχοειδεστέραν καὶ αἰτίαν τῆς τῶν ποιο- [*](1 ἐνεῖναι f. 33v49: ἓν εἶναι hie libri cf. p. 34, 26 3 καὶ ἀνθρώπους κτλ. fr. 10 Schorn, fr. 4 Schaub. cf. f. 33v51 συμπαγῆ Ε τἄλλα a 4 τοῖς τε E ἀνθρώποισιν aE: ἀνθρώποις σοι DE 5 ἡ ἔλιον (?) D εἶναι om. DE 6 τἄλλα F φύειν] φύσιν F 7 τὰ ὀνήτστα f. 33v54: τὰσωνήιστα Ε: τὰ ὄνιστα D (?): τὰ ὀνιστὰ aF 8 ταῦτα—ἄλλῃ desunt f. 33v54 et Simpliciana credebat Schorn p. 39 ἀποκρίσιος ἀποκρίσεως aF 9 ἄλλη (η nescio unde corr.) D 11 συγκρίνειν om. Ε λιον a αὐτοῖς ἐνεῖναι libri τἄλλα aF τὰ ἐκεῖ ἐκεῖ aF 14 ὀλίγον DE: ὀλίγα aF φησὶ fr. 11 Schorn, 21 Schaub. 15 τούτων τε F 16 χρήματα DE 17 νοῦν DE 18 ἀλλ’ ὡς DE 22 περὶ om. E τὸν] τε F τε (ante καὶ) om. F 23 τὸ om. Ε 25 ἐς a 28 ἀπολογήσονται EF: obi. D: ἀπο- λογίσονται a 29 κατακολουθῶν aF: ἀκολουθῶν DE cf. p. 31,24 f. 16 16r22 Πλάτων’ Tim. p. 53 C sqq. cf. Tim. Locr. p. 98 ἐπίπεδα καὶ βάθος a 30 στοιχεῖα] rursus incipit Ea πρῶτον DE τῶν om. Ε τούτων DEEa: om. aF)
Καὶ ὅσοι δὲ ἓν ἔθεντο στοιχεῖον, ὡς Θαλῆς καὶ Ἀναξίμανδρος καὶ ςΗράκλειτος, καὶ τούτων ἕκαστος εἰς τὸ δραστήριον ἀπεῖδεν τὸ καὶ πρὸς γένεσιν ἐπιτήδειον ἐκείνου, Θαλῆς μὲν I εἰς τὸ γόνιμον καὶ τρόφιμον καὶ συνεκτικὸν 8^ καὶ ζωτικὸν καὶ εὐτύπωτον τοῦ ὕδατος, ιΠράκλειτος δὲ εἰς τὸ ζωογόνον καὶ δημιουργικὸν τοῦ πυρός, Ἀναξιμένης δὲ εἰς τὸ τοῦ ἀέρος εὔπλαστον καὶ ἑκατέρωσε ῥᾳδίως μεταχωροῦν ἐπί τε τὸ πῦρ καὶ ἐπὶ τὸ ὕδωρ, ὥσπερ καὶ Ἀναξίμανδρος, εἴπερ τὸ μεταξὺ διὰ τὸ εὐαλλοίωτον ὑποτίθεται.
οὕτως οὖν οἱ μὲν εἰς νοητόν, οἱ δὲ εἰς αἰσθητὸν διάκοσμον ἀφορῶντες, καὶ οἱ μὲν τὰ προσεχῆ στοιχεῖα τῶν σωμάτων, οἱ δὲ τὰ ἀρχοειδέστερα ζητοῦντες, καὶ οἱ μὲν μερικώτερον, οἱ δὲ ὁλικώτερον τῆς στοιχειώδους φύ- σεως καταδραττόμενοι, καὶ οἱ μὲν τὰ στοιχεῖα μόνον, οἱ δὲ πάντα τὰ αἴτια καὶ συναίτια ζητοῦντες διάφορα μὲν λέγουσι φυσιολογοῦντα-ς, οὐ μὴν ἐναντία τῷ κρίνειν ὀρθῶς δυναμένῳ. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ὁ τὰς διαφωνίας αὐτῶν ἐπιδεικνύναι δοκῶν ἐρεῖ προελθὼν ὀλίγον ὅτι ιι διαφέρουσιν ἀλλήλων τῷ τοὺς μὲν πρότερα, τοὺς δὲ ὕστερα λαμβάνειν, καὶ τοὺς μὲν γνωριμώ- ἱερὰ κατὰ τὸν λόγον, τοὺς δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν’’ . ιιὥστε, φησί, ταὐτὰ λέγειν πὼς καὶ ἕτερα ἀλλήλων’’. ἀλλὰ ταῦτα μὲν διὰ τοὺς εὐκόλως δια- φωνίαν ἐγκαλοῦντας τοῖς παλαιοῖς ἐπὶ πλέον ἠναγκάσθημεν μηκῦναι· ἐπειδὴ δὲ καὶ Ἀριστοτέλους ἐλέγχοντος ἀκουσόμεθα τὰς τῶν προτέρων φιλοσόφων δόξας καὶ πρὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ὁ Πλάτων’ τοῦτο φαίνεται ποιῶν καὶ πρὸ ἀμφοῖν ὅ τε Παρμενίδης καὶ -πενοφάνης, ἰστέον ὅτι τῶν ἐπιπολαιότερον ἀκροωμένων οὗτοι κηδόμενοι τὸ φαινόμενον ἄτοπον ἐν τοῖς λόγοις αὐτῶν διελέγχουσιν, αἰνιγματωδῶς εἰωθότων τῶν παλαιῶν τὰς ἑαυτῶν ἀποφαίνεσθαι γνώμας. δηλοῖ δὲ ὁ Πλάτων’ θαυμάζων οὕτως τὸν Παρμενίδην, ὃν διε- λέγχειν δοκεῖ, καὶ βαθέος κολυμβητοῦ δεῖσθαι λέγων τὴν διάνοιαν αὐτοῦ. [*](4 ὁμοίων Ea 6 καὶ (ante τὰ) aE-’F: om. DE 8 καὶ (ante ὅσοι) aE-iF; om. DE τὸ ante στοιχεῖον addidit a 11 εὐρύπωτον Ea lo ἑκατέρωσε a: ἑκατέρωθεν DE : ἑκατέρωθι E"P 15 ἐφορῶντες a 16 τὰ (ante προσεχῆ) om. DE 19 καὶ συ- ναίτια om. E post φυσιολογοῦντες add. καὶ θεολογοῦντες E’l 20 ὀρθῶς om. a αὐτοῖς (.snpcrscr. ὁ) F ’ 21 ἐρεῖ Phy.s. Α 5 p. 188^30 22 τοὺς δὲ — γνωριμώτερα om. J)E 23 φησί p. 188 ’j 3(5 25 ἐγκαλοῦντες (sed corr.) E’’» ἐπιπλεῖον aF rV ^ ι 2G ἀριστοτέλους a: ἀριστο DE’"*: αριστοτελης D ἐλέγχοντος — Ἀριστοτέλους om. DE 27 ὁ] καὶ DE 28 ante εενοφάνους addunt ὁ aF ἰστέον τῶν ὅτι ἐπιπολαιότερον Ε 30 καὶ αἰνιγματωδῶς DE 31 11λάτων nescio ubi. cum Platonis laude (Theaet. p. 183E καί μοι ἐφάνη βάθος τι ἔχειν κτλ.) vidctur de Ileraclito dictum Diog. II 22 Η 22 con- I’lisrim esse)
p. 184b15 15 Ἀνάγκη δὲ ἤτοι μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἢ πλείους, καὶ εἰ μίαν, ἤτοι ἀκίνητον ὥς φησι Παρμενίδης καὶ Μέλισσος.
Ὁ Ἀλέξανδρός φησιν ὅτι “εἰπὼν δεῖν ἀπὸ τῶν ἡμῖν γνωριμωτέρων ποιεῖσθαι τὴν ἀρχὴν, οὕτως καὶ ποιεῖ· ἤρξατο γὰρ ἀπὸ διαιρετικοῦ τελείου καὶ ἐναργοῦς καὶ πᾶσι φανεροῦ. τί γὰρ τῆς ἀντιφάσεως ἐναργέστερον τῆς λεγούσης μίαν ἢ οὐ μίαν τουτέστι πλείους;’’ ἀλλ’ ὅτι μὲν ἀπὸ διαιρετικοῦ ἐναργοῦς ἤρξατο, καλῶς εἴρηται, οὐ μέντοι τοῦτ’ ἔστιν ὅπερ εἶπεν ὁ Ἀρι- στοτέλης, ὅτι ἀπὸ τῶν φανερῶν ἐπὶ τὰς ἀφανεῖς ἀρχὰς χρὴ προιέναι. σύν- θετα γὰρ ἦν ἐκεῖνα τὰ φανερὰ καὶ τῇ αἰσθήσει γνωριμώτερα καὶ οὕτω καθόλου λεγόμενα ὡς ὅλα καὶ τῶν μερικωτέρων καὶ ἀφανεστέρων περι- ἑκτικά· ἀπὸ γοῦν τῶν αἰσθητῶν καὶ ἡμῖν γνωρίμων καὶ τὰς ψευδεῖς περὶ τῶν ἀρχῶν ἐλέγξει δόξας, ὡς μαθησόμεθα, καὶ βεβαιώσει τὰς ἀληθεῖς. “οὐχ ὡς Παρμενίδου δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, καὶ Μελίσσου μίαν ἀρχὴν τι- θεμένων καὶ ταύτην ἀκίνητον λεγόντων, οὕτως εἶπε τὸ ὡς Παρμενίδης καὶ Μέλισσος. οὗτοι γὰρ οὐδὲ ὅλως ἀρχὴν ἐτίθεντο· ἓν γὰρ ἔλεγον τὸ πᾶν, ὃ μαχόμενόν ἐστι τῷ ἀρχὴν λέγειν εἶναι· οἱ γὰρ ἀρχὴν τιθέμενοι ὁμολο- γοῦσι πλείω τὰ ὄντα εἶναι, τῇ ἀρχῇ καὶ τὰ ὧν ἐστιν ἀρχὴ συνεισάγοντες. ἀλλ’ εἰπὼν τὸ πρῶτον διαιρετικὸν τὸ ἢ μίαν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἢ πλείους ἐπὶ τοῦ ἑτέρου τῶν ἐν τῇ διαιρέσει πάλιν διαιρετικῷ χρῆται τῷ εἰ μία ἡ ἀρχή, ἤτοι ἀκίνητος ἢ κινουμένη. ὂν δὲ ἀπίθανον τὸ ἀρχὴν μίαν καὶ ἀκίνητον ταύτην λέγειν, μετὰ παραμυθίας ἔθετο· οὐδὲν γὰρ ἧττον ἀπίθανον τούτου ὅν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον, τὸ ἓν τὸ πᾶν εἶναι καὶ ἀκίνητον, ὅμως προστάτας ἔχει Παρμενίδην καὶ Μέλισσον· καὶ εἰ μὴ ἄντικρυς γὰρ [*](2 λέγῃ Metaph. Α 5 986b27 27 μᾶλλον βλέπων om. libii που] EEa: ποῦ D τοῦτο aF λέγειν βλέπειν F o παραλελειμένον Ea: παραλελυμένον ut vid. E 4 τῶ νοητῷ Ea δυνάμενα DE 6 ἐπιπαλαιοτέρων D1: παλαιοτέρων E 7 ἐλέγχει Ea 9 τὴν τοῦ ἀριστοτέλους aF διαρθωτέον Ea 11 φασι a 12 φησιν om. F εἰπὼν ὅτι F ὅτι om. Ea 13 τελείου Ea: καὶ τελείου aDEF 16 ὁ (post εἶπεν) om. E-I 21 ἐλέγξει Ea: ἐλέγχει aDEF 22 φησὶν DEEa: φησὶν ὁ aF 23 ὡς aF: ὡς ὁ DE: ὥσπερ Ea 26 τὰ ὄντα πλείω Ea 27 τῶ πρῶτον E τὸ καὶ ἡ F 28 διαιρέσει ex corr. Ea εἰ μία] μίην DE 29 ὃν] ὃ Ea τὸ (ante ἀρχὴν) aDE: τὸ τὸ F: τὴν Ea 30 ταύτην aEaF: αὐτὴν D; ταὐτὴν Ε, nude conicias τὴν αὐτὴν 32 γὰρ 0111. a posiliira offeusus)
[*](1 εἰς] οἷς DE 2 τῆ Ea: τι DE: τοι F: τῷ a 5 ἀρχήν] ἀκίνητον Ea 7 φησί p. 1841)23 8 πρῶτον ζητοῦσι Aristoteles 9 αὐτὰ a τῶν ὄντων in lac. vii litt. oin. F οἴεται γὰρ F τούτους τοὺς ἄνδρας DEEa: τοὺς ἄνδρας τούτους aF 12 διακεκριμένον F 13 στοιχειώδης DEEa2F στοιχειώδεις Ea1 στοιχειῶδες a προα- γωγὸν a ὂν DEEa: om. aF ἀναγκαίω aE: ἀναγκαίως EaF et (σ erasa) D 14 ἀρχὴν om. Ea 18 κἀκεῖνοι aF: καὶ ἐκεῖνοι Ea: ἐκείνοις DE Ἀλέξανδρος ex Theo- plir. Phys. Op. fr. 6 [Doxogr. 482n A21] d. f. 15v22 20 καὶ ἀγένητον post τὸ ὃν inserit Ea: om. a λέγειν om. F 21 φησί Ea: φασὶ DE: om. a ἔτι om. aF 24 τῶν om. Ea 27 εἰ (post καὶ) om. a ἡ τὸ DEEa: καὶ aF 28 συμπλἡ- σας Ε 29 ταυτί Ea: ταύτῃ DE: ταὐτὰ F: ταῦτα a πρότερον p. 30, 17 30 ἐν τῷ κτλ. vv. 109—120 Κ., 113—124 St. παύσω DEEaF cf. infra p. 41,8: παύω p. 30, 17 ἡ δὲ Ea 32 ἀπατηλῶν Ea)
- ἐν τῷ σοι παύσω πιστὸν λόγον ἠδὲ νόημα
- ἀμφὶς ἀληθείης, δόξας δ’ ἀπὸ τοῦδε βροτείους
- μάνθανε, κόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀκούων.
δοξαστὸν οὖν καὶ ἀπατηλὸν τοῦτον καλεῖ τὸν λόγον οὐχ ὡς ψευδῆ ἁπλῶς, ἀλλ’ ὡς ἀπὸ τῆς νοητῆς ἀληθείας εἰς τὸ φαινόμενον καὶ δοκοῦν τὸ αἰσθη- τὸν ἐκπεπτωκότα. μετ’ ὀλίγα δὲ πάλιν περὶ τῶν δυεῖν στοιχείων εἰπὼν ἐπάγει καὶ τὸ ποιητικὸν λέγων οὕτως
- μορφὰς γὰρ κατέθεντο δό γνώμας ὀνομάξειν.
- τῶν μίαν οὐ χρεών ἐστιν, ἐν ᾧ πεπλανημένοι εἰσίν.
- ἀντία δ’ ἐκρίναντο δέμας καὶ σήματ’ ἔθεντο
- χωρὶς ἀπ’ ἀλλήλων, τῇ μὲν φλογὸς αἰθέριον πῦρ
- ἤπιον † ἀραιὸν ἐλαφρὸν ἑωυτῷ πάντοσε
- τῷ δ’ ἑτέρῳ μὴ τὠυτόν· ἀτὰρ κἀκεῖνο κατ’ αὐτὸ
- τἀντία νύκτ’ ἀδαῆ πυκινὸν δέμας ἐμβριθές τε.
- τόν σοι ἐγὼ διάκοσμον ἐοικότα πάντα φατίζω,
- ὡς οὐ μή ποτέ τις σε βροτῶν γνώμη παρελάσσῃ.
- αἱ γὰρ στεινότεραι πλῆντο πυρὸς ἀκρήτοιο,
- αἱ δ’ ἐπὶ ταῖς νυκτός, μετὰ δὲ φλογὸς ἵεται αἶσα.
- ἐν δὲ μέσῳ τούτων δαίμων ἣ πάντα κυβερνᾷ.
- ταύτην καὶ θεῶν αἰτίαν εἶναί φησι λέγων
καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ τὰς ψυχὰς πέμπειν ποτὲ μὲν ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς εἰς τὸ ἀειδές, ποτὲ δὲ ἀνάπαλίν φησιν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν διὰ τὴν πολλὴν νῦν ἄγνοιαν τῶν παλαιῶν γραμμάτων μηκύνειν ἀναγκάζομαι. εἰκότως δὲ ἓν λέ- γοντες τὸ ὃν καὶ ἀκίνητον ἔλεγον, εἴπερ περὶ φυσικῶν διελέγοντο. συνεισ- ήγετο γὰρ τῇ κινήσει καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις, εἴτε κατὰ ποιότητα εἴτε κατὰ ποσότητα ἢ κατ’ ἄλλο τι, συνεισήγετο δὲ καὶ ὁ τόπος, εἴπερ ἦν φυ- σικὴ κίνησις, ἄλλος ὢν παρὰ τὸ κινούμενον. ἀλλ’ ὁ μὲν Παρμενίδης περὶ τοῦ νοητοῦ λέγων ὄντος·
- πρώτιστον μὲν Ἔρωτα θεῶν μητίσσατο πάντων
[*](9r) καὶ τὴν αἰτίαν δὲ τῆς ἀκινησίας ἐπάγει
- αὐτὰρ ἀκίνητον, φησί, μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
- ἐστὶν ἄναρχον ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος
[*](1 γνώμας DEEa F: γνώμαις a cf. p. 30, 23 f. 39 r 1 3 δ’ ἐκρίναντο aF: δ᾿ ἐκρίνοντο DE: δὲ κρίνον.το (sic) Ea 5 ἤπιον ἀραιὸν ἁραιὸν Ea) ἐλαφρὸν sic DEEa: ἤπιον ὃν μέγ’ ἀραιὸν ἐλαφρὸν aF cf. p. 30, 27 6 κατ’ αὐτό:ταντία (sic) Ea; κατ’ αὐτὸ (cluarum litterarum spatium) τἀντία F: κατὰ ταὐτὸ τἀναντία DE cf. ad p. 3, 1 7 νύκτ’ ἀδαῆ Ea: νυκτάδα ἦ D: νύκταδ᾿ ἀδαῆ E: νυκτάδα, ἢ F: νυκτάδα ἠδὲ a πυκνὸν a 8 τῶν Karsten διάκοσμον DE φατίξω Meiueke anal. Alex. p. 183 9 γνώμῃ Stein παρελάσσῃ aEaF: παρελάσῃ DE 11 τὸ (post δοκοῦν) EaF: in lit. D: om. aE 13 καὶ (post ἐπάγει) om. Ea λέγων vv. 125—127 Κ., 133—135 St. cf. p. 14 πλῆντο scripsi: παηντο (sine acc.) Ea: πάηντο D1: πύηντο D2E: om. F spatio ποίηντο a: πλῆνται Bergk ἀκρήτοις DEa; ἀκρίτοις EF: ἀκρίτοιο a: corr. Stein 15 δὲ (post μετὰ) om. D1: τε D2 ἴεται aDEF: οἴεται Ea 16 ἡ πάντα D 17 λέγων V. 131 Κ., 139 St. 18 μητίσατο DE 19 ἀφανοῦς ’ 21 ἄγνοιαν νῦν a συγγραμμάτων a 22 εἴπερ EaF: εἴπερ μὴ aDE: foit. εἴπερ δὴ διελέγετο DE συνεισήγετο—ἄλλο τι om., sed add. in mrg. D 23 fort, κἂν τὸ εἴτε κατὰ ποσότητα om. DE 24 fort, δὲ κἂν 25 ἄλλως Ea εἴπερ ἦν φυσικὴ κίνησις post τὸ κινούμενον a ὁ μὲν D: ὁ μοῦ Ε: μὲν om. aEaF 26 λέγων vv. 81—83 87—89 St. cf. f. 17 v12 31 v 6 27 ἀτὰρ DE ἐμπείρασι)40- τῇδε μάλ’ ἐπλάγχθησαν, ἀπῶσε δὲ πίστις ἀληθής.
ὡς γὰρ τὸ μὴ ὄν, φησίν, ἐνδεὲς πάντων ἐστίν, οὕτως τὸ ὃν ἀνενδεὲς καὶ τέλειον. τὸ δὲ κινούμενον ἐνδεὲς ἐκείνου δι’ ὃ κινεῖται· τὸ ἄρα ὃν οὐ κι- νεῖται. καὶ Μέλισσος δὲ ἀκίνητον αὐτὸ ἀπέδειξε κατὰ τὴν αὐτὴν πάλιν ἔν. νοιαν διὰ τοῦ δεῖν, εἰ κινοῖτο τὸ ὂν, εἶναί τι κενὸν τοῦ ὄντος εἰς ὃ ὑπο- χωρήσει τὸ ὄν· κενὸν δὲ προαπέδειξε μὴ εἶναι. λέγει δὲ οὕτως ἐν τῷ ἑαυτοῦ συγγράμματι ‘‘οὐδὲ κενεόν ἐστιν οὐδέν· τὸ γὰρ κενεὸν οὐδέν ἐστιν· οὐκ ἄν οὖν εἴη τό γε μηδέν. οὐδὲ κινεῖται· ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐκ ἔχει οὐδαμῇ· ἀλλὰ πλέων ἐστίν· εἰ μὲν γὰρ κενεὸν ἦν, ὑπεχώρει ἄν εἰς τὸ κενεόν. κενεοῦ δὲ μὴ ἐόντος, οὐκ ἔχει ὅκῃ ὑποχωρήσει”. πλέων οὖν ὂν οὐ κινεῖται οὐχ ὅτι διὰ πλήρους οὐκ ἔστι κινηθῆναι, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἐνόησε τὸ Μελίσσου ῥητόν, ἀλλ’ ὅτι αὐτὸ τὸ ὂν πλέων ἐστίν, ὡς μηδὲν ἄλλο εἶναι παρ’ αὐτό. “κρίσιν, γοῦν φησιν ὁ Μέλισσος, ταύτην χρὴ ποι- ήσασθαι τοῦ πλέω καὶ τοῦ μὴ πλέω. εἰ μὲν οὖν χωρεῖ τι ἢ εἰσδέχεται, οὐ πλέων· εἰ δὲ μήτε χωρεῖ μήτε εἰσδέχεται, πλέων. ἀνάγκη τοίνυν πλέων εἶναι, εἰ κενεὸν μὴ ἔστιν· εἰ τοίνυν πλέων ἐστίν, οὐ κινεῖται.“
- οὕτως ἔμπεδον αὖθι μένει· κρατερὴ γὰρ ἀνάγκη
- πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει,
- οὕνεκεν οὐκ ἀτελεύτητον τὸ ἐὸν θέμις εἶναι·
- ἔστι γὰρ οὐκ ἐπιδευές, † μὴ ἐὸν δὲ ἂν παντὸς
f. 184b16 Ἢ κινουμένην ὥσπερ οἱ φυσικοί.
‘Ἐκθέμενος τοὺς ἀκίνητον λέγοντας τὸ ὂν ἤτοι τὴν ἀρχὴν μεταβαίνει ἐπὶ τὸ ἕτερον τμῆμα καὶ φησὶν ἢ κινουμένην ὥσπερ οἱ φυσικοί, ἀν- τιδιαστέλλων τοὺς ἀκίνητον λέγοντας πρὸς τοὺς φυσικούς, ὡς μηδὲ φυσικῶν ὅλως ὄντων τῶν ἀναιρούντων τὴν κίνησιν, ὅπερ ἐφ’ ἐξῆς σαφέστερον ἐρεῖ καὶ δείξει· εἰ γὰρ ἀρχὴ κινήσεως ἡ φύσις, πῶς ἂν εἴη φυσικὸς ὁ τὴν φύσιν αὐτὴν ἀναιρῶν. εἰώθασι δὲ τοὺς περί τι μέρος φιλοσοφίας σπουδάσαντας ἢ μόνον ἢ μάλιστα ἀπ’ ἐκείνου καλεῖν, ὡς ἠθικὸν μὲν ἐκάλουν τὸν Σω- κράτην, φυσικοὺς δὲ τοὺς περὶ Θαλῆν καὶ Ἀναξίμανδρον καὶ Ἀναξιμένην [*](1 τῇδε τῆ δὲ Ea) libri constanter: restituit τῆλε Scaliger 2 ἐπάγει vv. 85—88 91—95 St. cf. p. 30, 7 f. 31v8 5 τ’ ἐὸν D(?) et Ε 6 ἐπιδευές aEa; DEF μὴ ἐὸν κτλι cf. ad p. 30, 10 8 διὸ DEF 9 δὲ ἀκίνητον δὲ Ea 10 κινεῖτο Ea1 11 λέγει ἑ 14 cf. Biandis commcul. Eleat. p. 195. v. f. ITvlG. 14r50 12 αὐτοῦ aF 14 πλέων aDEaF: πλέον bic et in proximis Ε ὑποχώρει Ea 19 πλέω bis dee a; πλέων aF (pu ν dclcvit οὖν om. a 20 οὐ πλέων DEE-i; οὐδὲ πλέων aF 21 πλέον (post τοίνυν) EF 22 ἡ κινουμένην iterat D post φυσικοί continuant οἱ μὲν—ἀρχήν aK 23 ἐκθέμενος κτλ. AlexaiidruLu excerpit cf. p. 41, 2 25 τοῖς ἀκίνητον λέγουσι aF ἀεικίνητον Ea post λέγοντας iteravit ex V. 23 τὸ ὃν ἤτοι τὴν ἀρχὴν statim delcta Ea πρὸς Ea: καὶ DE; om. aF. sed fortasse πρὸς post dvTtotaaxEXXtov poueudiim cf. p. 41,2. 6 26 ὄντων ὅλως aF 29 ἡ μόνον om. D 30 θαλῶν Ea ἀναξιμἐνη Ea)
οὔσης δὲ καὶ ἄλλης διαιρέσεως ἐπὶ τῶν μίαν τὴν ἀρχὴν λεγόντων εἴτε ἀκί- νητον εἴτε κινουμένην τῆς εἰς τὸ ἄπειρον καὶ τὸ πεπερασμένον διαιρούσης καὶ γὰρ τῶν μίαν καὶ ἀκίνητον λεγόντων ἄπειρον αὐτὴν ὁ Μέλισσός φησιν ἐστὶν] ἐν τούτοις “ὅτε τοίνυν οὐκ ἐγένετο ἔστι δέ, ἀεὶ ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται καὶ ἀρ|χὴν [*](9v) οὐκ ἔχει οὐδὲ τελευτήν, ἀλλ’ ἄπειρόν ἐστι’’ καὶ δὴ καὶ αὐτὸς Ἀριστοτέλης μετ’ ὀλίγον πρὸς τούτους ἀντιλέγων δείξει, ὅτι οὐ μόνον τὴν ἀρχὴν ἀδύνατον λέγειν ἄπειρον, ἀλλὰ καὶ τὸ ὄν, ὅπερ ἐδόκει Μελίσσω. ἀλλὰ καὶ τῶν μίαν καὶ κινουμένην λεγόντων Ἀναξίμανδρος ὁ Πραξιάδου Μιλήσιος ἄπειρόν τινα φύσιν ἄλλην οὖσαν τῶν τεττάρων στοιχείων ἀρχὴν ἔθετο, ἧς τὴν ἀίδιον κίνησιν αἰτίαν εἶναι τῆς τῶν οὐρανῶν γενέσεως ἔλεγεν, καὶ Ἀναξιμένης δὲ 5 Εὐρυστράτου Μιλήσιος καὶ αὐτὸς ἀρχὴν ἔθετο μίαν καὶ ἄπειρον ἀέρα ταύτην λέγων, ἐξ οὗ ἀραιουμένου καὶ πυκνουμένου τὰ ἄλλα γίνεσθαι), οὔσης δ’ οὖν καὶ τοιαύτης διαιρέσεως, παρῆκε νῦν αὐτὴν ὁ Ἀριστοτέλης, ὡς ὁ Ἀλέξανδρός φησι “διότι οὐδεμίαν ἡ διαίρεσις αὕτη διαφορὰν γενέσεως τοῖς ἐξ αὐτῆς γινομένοις παρέχει· οὐ γὰρ ἄλλα μὲν εἰ ἄπειρος, ἄλλα δὲ εἰ πε- περασμένη γενήσεται, ὥσπερ ἄλλα μὲν εἰ μία, ἄλλα δὲ εἰ πολλαί. εἰ μὲν γὰρ μία ἡ ἀρχή, κατ’ ἀλλοίωσιν ἀνάγκη γίνεσθαι τὰ γινόμενα, εἰ δὲ πολλαί, κατὰ σύγκρισιν. καὶ τὸ ἀκίνητον δὲ καὶ κινούμενον μεγάλην ποιεῖ διαφοράν· εἰ.μὲν γὰρ ἀκίνητος, οὐδ’ ἂν γένοιτό τι ἐξ αὐτῆς ὃ μὴ καὶ πρότερον ἦν, εἰ δὲ κινουμένη, οὐδὲν κωλύει γενέσθαι ἢ κατ’ εὐθεῖαν ἢ κατὰ ἀνακύ- κλησιν’’. ταῦτα μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος. μήποτε δὲ ὁ Μέλισσος οὐ τῇ οὐσίᾳ τὴν ἀρχὴν ἄπειρον εἶπεν, ἀλλὰ τῷ ἀνεκλείπτῳ τοῦ εἶναι· “ὅτε γὰρ οὐκ ἐγένετο, φησίν, ἔστι δέ, ἀεὶ ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται καὶ ἀρχὴν οὐκ ἔχει [*](3 ἀριστοτέλης Ε 5 ἀγνοεῖ Torstrik 7 λέγων v. 109. 110. Κ. 113. 114 St., cf. p. 30, 17. 38, 30 8 σοὶ παύσω DEEa: σοι παύω aF cf. p. 38, 30 10 οὔσης κτλ. contlnuare videtiir Alexandrea τὴν (post μίαν) om. DE 11 τῆς εἰς] τὴν εἰς Ea καὶ τὸ πεπερασμένον — ἄπειρον (v. 12) om. sed add. in mrg. D τὸ (post καὶ) om. EE-i sed cf. p. 21,34 12 ἄπειρον Ea: καὶ ἄπειρον aDEF φησιν § 7 p. 190 Brand, cf. v. 31 p. 29,22 f. 23v49 ἐστὶν del. a: fortasso εἶναι 14 καὶ (post δὴ) om. F 15 μετ’ ὀλίγον cf. 185 a 32 ἀντιλέγοντας F 17 Ἀναξίμανδρος κτλ. cf. Theophr. Pliys. fr. 2 [Doxogr. p. 7] 19 οὐρανῶν (comp.) Ea: ἀνθρώπων (comp.) DEF: ὄντων a δὲ ὁ aF 20 μίαν ἔθετο aF 22 δ’ οὖν DEEa; οὖν aF παρῆκε — Ἀριστοτέλης iterat D ὁ (post ὡς) om. Ea sed cf. p. 14,21 24 αὐτοῖς Ea γενομένοις F εἰ (post μὲν) om. a 25 εἰ μὲν — εἰ δὲ πολλαὶ om. E 26 γινόμενα Ea F: γενόμενα aDE 27 καὶ τὸ κινούμενον a 28 καὶ (post μὴ) om. a 30 οὖν Ea: om. aDEF 31 ὅτε κτλ. ἑ 7 p. 190 Br., cf. supra v. 13, f. 23v49)
- ἐν τῷ σοι παύσω πιστὸν λόγον ἠδὲ νόημα
- ἀμφὶς ἀληθείης;
p. 181b18 Εἰ δὲ πλείους, ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους.
ἐπὶ τῶν πλείους λεγόντων τὰς ἀρχὰς οὐκ ἔχει χώραν τὸ ἕτερον διαι- ρετικὸν τὸ ἀκίνητοι ἢ κινούμεναι· καὶ γὰρ καὶ ἀδύνατον ἐκ πλειόνων ἀρχῶν μὴ κινουμένων γίνεσθαί τι κοινωνεῖν γὰρ ἀλλήλαις δέονται), καὶ διὰ τὸ προφανῶς ἀδύνατον οὐδὲ ἔσχε προστάτην ἡ δόξα. τοιγαροῦν καὶ Δημόκριτος φύσει ἀκίνητα λέγων τὰ ἄτομα πληγῇ κινεῖσθαί φησιν. ὁ μέντοι Εὐφραδὴς Θεμίστιος παραφράζων τὸ ῥητὸν καὶ τὰς πλείους “ἢ κινουμένας, φησίν, ἢ ἀκινήτους καὶ ἢ πεπερασμένας κατ’ ἀριθμὸν ἢ πάλιν ἀπείρους’’. καὶ Εὔ- δῆμος δέ, ὡς καὶ πρότερον εἶπον, ἐν τοῖς Φυσικοῖς “ὡς ἄν ποτε ὑπάρ- χῶσιν αἱ ἀρχαί, φησίν, ἤτοι κινοῦνται ἢ ἀκίνητοί εἰσι’’. καὶ δῆλον ὅτι τὴν ἀνάγκην οὗτοι τῆς ἀντιφατικῆς διαιρέσεως ἀποδεδώκασιν. ἀλλ’ εἰ πλείους φησίν, ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους τῷ πλήθει ἀνάγκη εἶναι. “καὶ ἔοικε, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἀμφοτέρας τὰς διαιρέσεις ἑκατέρῳ τῶν ἐκ τῆς πρώτης διαιρέσεως μὴ προσαγαγεῖν διὰ τὸ μὴ πολλάκις περὶ τῶν αὐτῶν λέγειν· ἀλλὰ δείξας ὅτι ἐπὶ τῆς μιᾶς οὐχ οἷόν τε ἀκίνητον τὴν ἀρχὴν εἶναι, ἐκ τούτου μᾶλλον συναποδείξει ὅτι οὐδὲ τὰς πλείους οἷόν τε εἶναι ἀκινήτους· διὸ ἐπὶ τῶν πολλῶν οὐκέτι ἐχρήσατο τῷ ἢ κινουμένας ἢ ἀκινήτους. πάλιν δὲ αὖ ἐπὶ τῶν πολλῶν δείξας ὅτι οὐχ οἷόν τε τὰς ἀρχὰς ἀπείρους εἶναι, συναποδείξει ὅτι οὐδὲ ὅλως ἀρχὴν ἄπειρον οἷόν τε εἶναι. οἰκειότερον μὲν γὰρ τῇ μιᾷ τὸ μὴ κινεῖσθαι, εἰ οἷόν τε ἦν, οἰκειότερον δὲ ταῖς πολλαῖς τὸ ἀπείρους εἶναι.’’ ταῦτα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος ἐπιση- μαίνομαι, ὅτι ἄλλο ἐστὶ τὸ κατὰ πλῆθος ἄπειρον ἢ πεπερασμένον, ὃ τοῖς πολλὰς λέγουσι τὰς ἀρχὰς οἰκειότερον ἦν, καὶ ἄλλο τὸ κατὰ μέγεθος τοῖς μίαν λέγουσι καὶ αὐτὸ μᾶλλον προσῆκον. πλείονα γὰρ ἄπειρα τῷ μεγέθει πῶς ἄν εἴη, εἰ μὴ σῶμα διὰ σώματος χωροίη. ἀλλ’ ἔοικε συντομίας ἕνεκεν ὁ Ἀριστοτέλης οὕτω ποιήσασθαι τὴν διαίρεσιν· ἐν γοῦν τοῖς ἑξῆς Μέλισσον [*](2 ἐπὶ aEaF: F: om. DE 7 χώρας DE διαιρετικὸν om. DE 8 ἀκίνητον a 9 κοινωνεῖν δὲ F 11 κινῆσθαι a 12 Θεμίστιος I 2 p. 107, 21—23 Speng. φησὶν ἢ φησὶ καὶ EaF 13 καὶ (post ἀκινήτους) om. Themistii ’i 14 πρότερον p. 22, 15 cf. Euilenii fr. 3 Sp. ὑπάρχουσιν DE 15 ἤτοι ἀκίνητοι εἰσὶν ἣ κινοῦνται posuit Ea ἀκίνηται D εἰσι] φησὶ F 17 φησίν om. F ἢ πεπερασμένας ἢ ἀπείρους EaF: ἢ ἀπείρους ἢ πεπ. aDE 19 τῶν (post περὶ) DEEa: om. aF 20 ὅτι post ἐπὶ τῆς μιᾶς posuit Torstrik τὴν ἀρχὴν ἀκίνητον aF 21 ἐκ τούτου DE: ἐκ τοῦ aEaF συναπέδειξεν hic ct v. 24 corrigebat Torstrik 22 ἐχρήσαντο DE 23 δὲ αὖ aEa F: αὖ D: οὖν E 25 τῇ μιᾷ] τμῆμα F 27 ἢ πεπερ- σμένον delcbat Torstrik 29 αὐτὸ EaF: αὐτῶ DE: αὐτῇ a γὰρ ἂν F 30 εἴη aEa: εἴην F: εἶναι DE 31 οὕτω om. aF)
p. 184b20 Καὶ εἰ ἀπείρους, ἢ οὕτως ὥσπερ Δημόκριτος τὸ γένος [*](10r) ἓν σχήματι δὲ ἢ εἴδει διαφερούσας ἢ καὶ ἐναντίας.
Ὅτι μὲν τὸν Δημόκριτον ὁμογενεῖς ὑποθέσθαι τὰς ἀρχὰς καὶ ἐκ τῆς αὐτῆς οὐσίας λέγειν τὰς ἀτόμους τῷ σχήματι καὶ τῷ κατ’ αὐτὸ ειοει διαφερούσας ὁ Ἀριστοτέλης οἴεται, συμφωνοῦσιν οἱ ἐξηγηταὶ πάντες· τὸ δὲ [*](2 καὶ (post πλείους) aDF: μὲν καὶ Ea: μὲν Ε 3 ἀξιοῦμεν scripsi: ἀξιῶ μὴ libri 4 δογμάτων ἀπομνημονεύειν a ἀπομνημονεύει DE 5 φησί Alexander, scilicet Theophr. Phys. Op. fr. 9 (cf. p. 26, 12) repetens φύσι F 6 Θ. ͂.ν (littcris duabus inter θ et ν erasis) D τὸ δὲ ἀγαθὸν εἴη δ’ ἄν φησι DEEa: τὸ δ’ ἀγαθὸν ἐπειδάν φησι F: om. a. correxi τό τε cf. p. 26, 13 7 κατ’ αὐτὴν sed corr. Ea 9 εἰπών Tim. p. 29 D λέγωμεν D: λέγομεν aEE-iF δὴ] δὲ aDEF cf. p. 26, 16: δὲ καὶ Ea δι’ ἣν a 11 γὰρ ante ἦν add. aF 12 εἰς post μορίων add. aF χροίας Ea 13 ἕνεκα DE 15 λέγῃ Tira. p. 52 Α κατὰ ταὐτὸ sic D: καταυτὸ E ἔχοι Ea 16 ἀνώλεθρον] ἄνω δὲ ......... (lac. IX litt.) F οὔτε εἰς ἑαυτὸ Plato sed cf. p. 26, 21 ἄλλον οὔτε F ποι ἰόν Plato: ποιόν EaF: ποιοῦν aDE 17 καὶ ὅλως a 18 ὅμοιόν om. libri τε DEEa: om. aF 19 οὕτω δὴ Plato Tim. p. 53B: οὕτω δὲ libri 20 ῥημάτων (comp.) Ea 21 ἡ αἰτία E 22 ζῷον] τὸ ὄν F καθορᾶ EaF: κα- θαραί DE: καθορῶν a 23 σχεῖν Ea 25 δὲ (post σχήματι) om. EF ἡ om. Ea 26 μὲν οὖν τὸν DE τὰς ἀρχὰς et ἐκ suspectabat Torstrik 27 αὐτὸ DEaF: αὐτῶ Ε: αὐτὰς a sed cf. p. 45 1.7)
p. 1841)22 ‘Oμοίως δὲ ζητοῦσι καὶ οἱ τὰ ὄνια ζητοῦντες πόσα· ἐξ ὧν γὰρ τὰ ὄντα ἐστί, ζητοῦσι, ταῦτα πότερον ἓν ἢ πολλά.
“Ὥσπερ ἡμεῖς, φησί, πρὸ τοῦ περὶ αὐτῶν τῶν φυσικῶν φιλοσοφεῖν ἠναγκάσθημεν τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν ζητεῖν πόσαι τε καὶ τίνες, οὕτω καὶ οἱ φυσικοί, καίτοι περὶ τῶν ὄντων προθέμενοι ζητεῖν πόσα ταῦτα, ἠναγκάσθησαν πρότερον περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν ὄντων ζητεῖν, ὡς ἀπὸ τούτων τῆς γνώσεως τῶν ὄντων ἠρτημένης. τοῦτο δὲ αὐτῷ τείνει πρὸς δεῖξιν τοῦ ἀναγκαῖον εἶναι τὸν περὶ τῶν ἀρχῶν λόγον, εἴπερ καὶ τοῖς μὴ περὶ τούτων προθεμένοις ὅμως ἡ ζήτησις ἡ περὶ αὐτῶν ὑπήντα πρώτη, ὡς οὐκ ἄλλως εἰσομένοις περὶ τῶν ὄντων.’’ οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγεῖται τὴν λέξιν, καὶ περὶ πάντων φησὶ τοῦτο λέγεσθαι τῶν φυσικῶν. μήποτε δὲ οὔτε περὶ πάντων τῶν φυσιολόγων ἐστὶν ὁ λόγος, οὔτε ὡς ἄλλα μὲν προτιθε- μένων ζητεῖν, ἄλλης δὲ πρὸ ἐκείνων αὐτοῖς ζητήσεως τῆς τῶν ἀρχῶν ὑπαν- τώσης· ἀλλ’ ἐπειδὴ Παρμενίδης καὶ Μέλισσος περὶ τοῦ ὄντος ἐζήτουν πό- τερον ἓν ἢ πολλά, καὶ εἰ ὅν, ἀκίνητον ἢ κινούμενον, καὶ οὗτοι, φησίν, οὐ περὶ τῶν ὄντων ὡς ἄν τις οἰηθείη, ἀλλὰ περὶ τῆς ἀρχῆς τῶν ὄντων ἐζή- τουν, εὐγνωμόνως τοῦτο αὐτῶν ὁ Ἀριστοτέλης ἀποδεχόμενος. οὐ γὰρ ἄν ποτε ἐνόμισεν αὐτοὺς ἀγνοεῖν τὸ πλῆθος τὸ ἐν τοῖς οὖσιν ἢ τοῦτο γοῦν εἰ δύο πόδας εἶχον, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὄντως ὄντος καὶ κυρίως ὄντος ἦν αὐτοῖς ὁ λόγος, ὅπερ ἀρχὴ καὶ αἰτία πάντων τῶν ὁπωσδηποτοῦν ὄντων ἐστί. διὰ τοῦτο δὲ καὶ τὴν Παρμενίδου καὶ Μελίσσου δόξαν εὐθὺς προχειρίζεται τῶν [*](1 τὸ μὲν scripsi cf. v. 7: τῶ μὲν DE: δὲ μὲν F: τὸ τῷ μὲν a καθ’ αὑτὸ a 4 μόνον post θέσει P 5 ἢ οὕτως DE: οὕτως F: καὶ οὕτως a 7 τῷ σχήματι a, sed cf. v. I 9 καὶ κατὰ τὸ γ. aE 10 λεγομένων] λόγων a 13 ζητοῦσι μέχρι τοῦ πότερον ἓν ἢ πολλά Ε ζητοῦντες om. P 14 πρῶτον post ζητοῦσι add. a cf. p. 38, 8 15 ὥσπερ κτλ. Alexandri sunt cf. v. 22 18 πότερον Ε τῶν ante ἀρχῶν aF: DE ζητεῖν ante πρότερον a 21 ἡ (ante ζήτησις) aF: om. DE αὐτὸν Ε2 22 οὖν om. Ε 23 τοῦτο φησὶ F 27 ἕν (post εἰ) om. aP 32 ὁπωσδη- ποτοῦν a: ὁπωσδηποτεοῦν F: ὁπωσποσοῦν DE)
p. 1841)25 Τὸ μὲν οὖν εἰ ἓν καὶ ἀκίνητον τὸ ὃν σκοπεῖν οὐ περὶ φύσεως ἐστι σκοπεῖν.
“Διὰ τούτων δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, καὶ τὸ δοκοῦν παραλελεῖφθαι πρόβλημα, τὸ εἰ εἰσὶν ὅλως ἀρχαί, προστίθησιν, ἀντιλέγων πρὸς τοὺς μηδὲ ὅλως ἀρχὴν εἶναι τιθεμένους τῶν φυσικῶν. οἱ γὰρ ἓν λέγοντες τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον ἀναιροῦσι τὰς φυσικὰς ἀρχὰς καὶ αὐτὴν τὴν φύσιν. καὶ γὰρ ἡ ἀρχὴ τινὸς ἢ τινῶν ἀρχὴ καὶ πλῆθος ἑαυτῇ συνεισάγει· καὶ εἰ μὴ ἔστι κίνησις, οὐδὲ φύσις· ἀρχὴ γὰρ κινήσεως ἡ φύσις ἀποδειχθήσεται.’’ μήποτε δὲ περινενοημένη μᾶλλόν ἐστιν ἡ τοιαύτη ἐξήγησις· οὐ γὰρ ὅτι εἰσὶν ἀρχαὶ φυσικαὶ διὰ τούτων ὁ Ἀριστοτέλης δεῖξαι προτίθεται, ἀλλ’ ὁμολογούμένον τοῦτο λαβὼν καὶ κατ’ αὐτούς, εἴπερ τὸ ὂν ἀντὶ τῆς ἀρχῆς ἔλαβον, ἐκ τού- του πειρᾶται τοὺς ἓν λέγοντας τὸ ὂν ὡς ἀρχὴν λέγοντας διασαλεύειν. οὐ γὰρ ἔτι ἀρχή ἐστιν, εἰ ἓν μόνον τὸ ὂν καὶ οὕτως ἕν ἐστιν, ὡς δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἓν λέγεσθαι τὸ ὄν, ὡς αὐτὸ μόνον· ἡ γὰρ ἀρχὴ τινὸς ἢ τινῶν ἀρχή ἐστιν, ὥστε καὶ πλῆθος αὑτῇ συνεισάγει. ἅμα οὖν ἀναιρῶν τὴν θέσιν αὐτῶν ἐπισκήπτει τοῖς θεμένοις, ὅτι περὶ φύσεως σκοπεῖν δοκοῦντες <τὴν φύσιν ἀνῄρουν. καὶ> τὰ πρῶτα τμήματα τῆς διαιρέσεως συλλαβών δὲ ταῦτα εἰ μία καὶ ἀκίνητος ἡ ἀρχή), προστάτας εὑρίσκει ταύτης τῆς δόξης Παρμενίδην καὶ Μέλισσον ἓν λέγοντας τὸ ὄν, ἀντὶ τῆς ἀρχῆς τὸ ὂν τιθέντας. καὶ πρὸς τούτους εὐθὺς ἀντιλέγει πρῶτον συμπλέξας τὴν τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ ὄντος ἔννοιαν, καθ’ ἣν ὑπώπτευεν αὐτοὺς λέγειν· εἶτα κτὰ τὴν τοῦ ὄντος, ὥσπερ εἰκὸς ἦν καὶ τοὺς πολλοὺς τοῦ ὀνόματος ἀκούοντας οἴεσθαι· καὶ τότε ἀπὸ τοῦ ἑνὸς ἐπιχειρεῖ. καὶ ἔοικε μέμφεσθαι εὐθύς, ὅτι τῷ μίαν τὴν ἀρχὴν τοῦ ὄντος εἰπεῖν ἓν τὸ ὂν εἶπον, καὶ τῇ τοῦ ὄντος ἐννοίᾳ ἀναι- [*](3 γοῦν aF: οὖν DE καὶ DE: oni. aF 5 εἰπών 184b15 ὄντα om. F post περὶ τῶν add. a 7 ὀνόματι ἄλλως χρῶνται DE: ὀνόμασι χρῶνται ἄλλοις aF: scripsi ut V. 2 τιθεὶς <δόξαν πρὸς> ταύτην ἁ. coni. Torstrik 9. 10 ἀκίνητον μέχρι τοῦ ἡ γὰρ ἀρχὴ τινος ἢ τινῶν Ε 11 ὁ (post φησίν) om DE 12 τὸ ora. a ὅλως αἱ ἀρχαὶ Ε 15 ἑαυτῶ DE cf. v. 23, p. 48, 2 17 putes παρανενοημένη, ut ἡ τοιαύτη Aloxandri in- tellegatiir. scd obstat μᾶλλον 19 καὶ fortasse delendum ἔλαβον DEF: ἔλεγον a 20 πειρᾶται ora. E λέγοντας alteram susp. Torstrik 22 μόνον <ὄν> coni. 23 ἀρχή om. a αὑτῇ a: αὐτὴ EF: αὐτὴν D συνεισάγειν F ἀναιρῶν DE: ἀναιρεῖ aF 24 καὶ ἐπισκήπτει aF τὴν φύσιν ἀνῄρουν. καὶ add. a cf. p. 47, 1 sq. et Thoinist. p. 108,15: om. DE et in lacuna F 29 τοῦ prius om. a)
p. 185a5 Ὅμοιον δὴ τὸ σκοπεῖν εἰ οὕτως ἕν, ἕως τοῦ καὶ ἀσυλλόγιστοί εἰσιν.
Πολλοὶ τρόποι λόγων εἰσὶν οἷς ἀντιλέγειν οὐ χρὴ τὸν φιλοσόφως καὶ νομίμως διαλεγόμενον· οὔτε γὰρ πρὸς τοὺς ἀναιροῦντας τὰς ἀρχὰς τῶν τοῖς προσδιαλεγομένοις ὑποκειμένων πραγμάτων, οὔτε πρὸς τοὺς παράδοξα καὶ ἀπεμφαίνοντα λέγοντας· τοιαῦται γὰρ αἱ θέσεις, ὡς Ἡράκλειτος ἐδόκει, τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακὸν εἰς ταὐτὸν λέγων συνιέναι δίκην τόξου καὶ λύρας· [*](11v) ὃς καὶ ἐδόκει θέσιν λέγειν διὰ τὸ οὕτως ἀδιορίστως φάναι. ἐνεδείκνυτο δὲ τὴν ἐν τῇ γενέσει ἐναρμόνιον μῖξιν τῶν ἐναντίων, ὡς καὶ ὁ Πλάτων’ ἐν Σοφιστῇ τῆς Ἡρακλείτου δόξης ἀπεμνημόνευσε παραθεὶς αὐτῇ καὶ τὴν Ἐμ- πεδοκλέους. λέγει δὲ οὕτως· “Ἰάδες δὲ καὶ Σικελαί τινες ὕστερον μοῦσαι ξυνενόησαν, ὅτι συμπλέκειν ἀσφαλέστατον ἀμφότερα καὶ λέγειν ὡς τὸ ὂν πολλά τε καὶ ἕν ἐστιν, ἔχθρᾳ δὲ καὶ φιλίᾳ συνέχεται. διαφερόμενον γὰρ δὴ συμφέρεται, φασὶν αἱ συντονώτεραι τῶν μουσῶν’’ Ἰάδας καὶ συντονω- τέρας τὰς Ἡρακλείτου καλῶν μούσας, “αί δὲ μαλακώτεραι” φησί, μαλακω- τέρας δὲ διοτιδήποτε καὶ Σικελὰς τὰς Ἐμπεδοκλέους καλεῖ, αὗται οὖν φησι, “τὸ μὲν ἀεὶ οὕτως ἔχειν ἐχάλασαν, ἐν μέρει δὲ τοτὲ μὲν ἓν εἶναί φασι τὸ πᾶν καὶ φίλον ὑπ’ Ἀφροδίτης, τοτὲ δὲ πολλὰ καὶ πολέμιον αὐτὸ αὑτῷ διὰ νεῖκός τι.” ἀσαφεστέρας δὲ οὔσης τῆς Ἡρακλείτου δόξης σαφέστερον ἐπήνεγκε παράδειγμα παραδοξολογίας καὶ ἅμα οἰκειότερον ὁ Ἀριστοτέλης εἰπών· ἢ ὡς εἴ τις ἕνα ἄνθρωπον τὸ ὃν λέγοι· τοῦτο γὰρ οἰκειότερον προκειμένης ἐστὶ παραδοξολογίας παράδειγμα. ἔστι δὲ καὶ ἄλλος τρόπος ὁ μὴ μόνον ἀποφαντικῶς παραδοξολογῶν, ἀλλὰ καὶ συλλογίζεσθαι δοκῶν, οὐκ ἐξ ἀληθῶν μέντοι οὐδὲ ἐξ ἐνδόξων προτάσεων ἀλλ’ ἐκ φαινομένων ἐνδόξων, οἷοί τινές εἰσιν οἱ σοφιστικοὶ παραλογισμοί. καὶ ἵνα συνελὼν εἴπω, ἕκαστος τῶν ψευδῆ δόξαν εἰσαγόντων ἢ φυλάττει τὰς ἀρχὰς τῶν ὑποκειμένων τῇ [*](1 ὁ (post φησὶν) om. DE πρῶτον DEF: πρώτην ὁ a 3 οὕτω καὶ ἐπὶ a 4 μετε- λεύσεται aF cf. f. 33 r 22: ἐπελεύσεται DE post μετελεύσεται coiitinuat τὸν φιλοσόφως καὶ νομίμως διαλεγόμενον (cf. v. 7), scd del. F 5 δὲ DE σκοπεῖν μέχρι τοῦ καὶ γὰρ ψευδῆ λαμβάνουσι — εἰσι E ἕως τοῦ καὶ D: ἕως καὶ τοῦ F 10 Ἡράκλειτος fr. hi Byw. cf. f. 18r23 ἐδόκει om. a 11 λέγων aF1: λέγειν DE 12 ὃς a: ὃ DEF 13 ἐναρμόνιον iteravit in folii initio F 14 Σοφιστῇ p. 242 D 15 σικε- λικαί a IG ξυννενοήκασιν Plato ἀμφοτέρως Ε 17 ἐστι καὶ ἔχθρα a δὲ F: τε DE: om. a συνέρχεται E 11) μαλθακώτεραί a μαλακωτέρας aDE: μαλα- κώτεραι F 20 καὶ σικελὰς διοτιδήποτε α 21 ἀεὶ ταῦθ’ οὕτως Plato 22 αὑτῷ Plato: αὐτῶ DE: ἑαυτῷ aF 24 ὁ ἀριστοτέλης post παραδοξολογίας ponit a, post καὶ ἅμα F 25 ὡς om. Arist. λέγοι aF: λέγει DE φαίη (post τις) Aristot. τῆς προκειμένης aF2: τῆς προσκειμένης F1 τοῖς προκειμένοις DE 27 μόνων F)
p. 185a10 Μαλλὸν δὲ ὁ Μελίσσου φορτικὸς καὶ οὐκ ἔχων ἀπορίαν·
Μαλλὸν δὲ φορτικὸν εἶναι τὸν Μελίσσου φησί, διότι μὴ μόνον ἓν οὗτος καὶ ἀκίνητον τὸ ὂν ἔλεγεν, ὥσπερ Παρμενίδης, ἀλλὰ πρὸς τούτῳ καὶ ἄπειρον αὐτὸ ἐτίθετο· τοιγαροῦν κοινῶς πρὸς αὐτοὺς ἀντειπὼν ἐπήγαγε “Μέλισσος δὲ τὸ ὃν ἄπειρον εἶναί φησι. ποσὸν ἄρα τι τὸ ὄν“. φορτικὸς οὖν, ὅτι τὸ ποσὸν εἰσαγαγὼν, ὅπερ ἀνάγκη ἐν ὑποκειμένῳ οὐσίᾳ] εἶναι, ἓν ὅμως ἐτίθετο τὸ ὄν. οὐκ ἔχειν δὲ ἀπορίαν εἶπεν ὡς εὐδιάλυτον μὴ ποιοῦντα ἀπορεῖν διὰ τὸ ἐπιπόλαιον εἶναι. ὁ γὰρ δριμὺς λόγος ἐστὶν ὁ δάκνων τε καὶ ἀπορεῖν ποιῶν, ὡς ἐν Σοφιστικοῖς ἐλέγχοις εἴρηται. ἀλλ’ ἑνός, φησίν, ἀτόπου δοθέντος, τὰ ἄλλα συμβαίνει. καὶ γὰρ καὶ ἀκίνητον ἀνάγκη εἶναι, εἰ ἕν ἐστι καὶ οὕτως ἓν ὡς αὐτὸ μόνον εἶναι· κινού- μενον γὰρ καὶ κίνησιν καὶ μεταβολὴν ἕξει καὶ τὸ πόθεν ποῖ, εἴτε ἀπὸ δια- θέσεως εἰς διάθεσιν εἴτε ἀπὸ τόπου εἰς τόπον εἴτε ὁπωσοῦν· καὶ ἄπειρον δὲ ἀνάγκη εἶναι· πέρας γὰρ ἔχον ἕξει τό τε πέρας καὶ τὸ περατούμενον. τοιγαροῦν καὶ ὁ Πλάτων’ ἐκ τοῦ ὅλον καὶ σφαίρᾳ ὅμοιον εἰπεῖν τὸ ὂν τὸν Παρμενίδην |
[*](12r) δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν ἕν, ἔχον μέσον καὶ ἔσχατα καὶ μέρη. γέγραπται δὲ ἐν Σοφιστῇ τάδε “εἰ τοίνυν ὅλον ἐστὶν ὥσπερ καὶ Παρμενίδης λέγει
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ,
[*](1 ταύτης τῆς F μόνου νομίζων DE cf. V. 4: νομίζων μόνον aF 3 οὕτως om. a 4 μαρτυρουμένας coni. Torstrik 8 μᾶλλον μὲν F 9 ὥσπερ ὁ aF 10 ἐπήγαγε p. 185a 32 11 ὃν aF, Aristoteles: ἓν DE cf. f. 17r 10 ποσὸν in lit. F2, sed iu mrg. F1 12 οὐσία libri: dclenduin vidit Torstrik 13 τὸ (ante ὄν) om. F 14 cf. Sophist, el. 33 p. 182 b 32 ἐστι δὲ δριμὺς λόγος ὅστις ἀπορεῖν ποιεῖ μάλιστα. δάκνει γὰρ οὗτος μάλιστα 16 καὶ γὰρ — ἀνάγκη εἶναι iteravit Ε 17 εἴτε usque ad f. 16 r 6 hie omittit (foliis 14. 15 ct partiiu 13v vacuis relictis), sed postea (f. 408 a—415 v) reddit Ε, quae nota Eb discerno 20 ἔχων F conicio τὸ τε περατοῦν cf. p. 47, 29 21 σφαίρα aEb: σφαῖρα F: σφαίραις D 24 καὶ (post μέσον) om. a 25 Σοφιστῇ p. 244 Ε cf. f. 19v28 ὥσπερ (sed περ supra add.) D λέγει v. 102—104 K. 106—108 f. 19r28. 27v2. 31r16 26 σφαίρης aEF: σφαίρας D ἐναλίγγιον F 27 μεσόθεν D γὰρ om. a οὐκ ἔτι D 28 βαιότερον (inter β et α una littera erasa) D ε αι πελέναι EbF: πέλαιν D: πελέμεν a τῆ (spatiiim iv litt.) η (spatium III litt.) τοιοῦτον F)
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ,
- μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντῃ· τὸ γὰρ οὗτε τι μεῖζον
- οὕτε τι βαιότερον πελέναι χρεών ἐστι τῇ ἢ τῇ,
Ἡμῖν δὲ ὑποκείσθω τὰ φύσει ἢ πάντα ἢ ἔνια κινού- μενα εἶναι.
ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἓν καὶ ἀκίνητον τὸ ὂν ὑποθέμενοι πολλοῖς περιπεπτώ- κασιν ἀτόποις· ἡμῖν δὲ ὑποκείσθω τὰ φύσει ἤ πάντα ἢ ἔνια ἡ δὲ ὑπόθεσις οὐκ ἔστι θέσις οὐδὲ παράδοξόν τι ἢ ἀπεμφαῖνον εἰσάγει οὐδὲ διὰ τὸ λῦσαι τοὺς ἐναντίους λόγους βεβαιοῦται, ἀλλ’ ἔστιν ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς γνώριμος· καὶ γὰρ ὁρῶμεν πολλὰ κινούμενα τῶν φύσει. κινεῖται μὲν γὰρ πάντα τὰ φύσει, εἴπερ ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως ἐστι· πλὴν τὸ ἀναμφίλεκτον ὑποκείσθω, ὅτι ἔνια τῶν φύσει κινεῖται. καὶ γὰρ ζῷα καὶ φυτὰ πάντα κινού- μενα φαίνεται καὶ τὰ ἀπλᾶ στοιχεῖα καὶ ὁ οὐρανὸς καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ ἄστρα. εἰκὸς δὲ αὐτὸν τὸ πάντα ἢ ἔνια εἰπεῖν, διότι οἱ πόλοι καὶ τὰ κέντρα τοῦ παντὸς καὶ οἱ ἄξονες φύσει ὄντες καὶ οὗτοι ἀκίνητοί εἰσι. δῆλον <οὖν> ὅτι κινουμένων τὰ ὄντα ἤ, ὡς Ἀλέξανδρός φησιν, ἡ ψυχή. ὑποτίθεται δὲ νῦν κινεῖσθαι οὐχὶ τὰς φυσικὰς ἀρχὰς, ἀλλὰ τὰ φύσει, ὧν ζητεῖ τὰς ἀρχάς. ἀλλὰ κἀνταῦθα ὁ Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ ὅτι “ὡς ἀρχὴν τοῦτο λαμβάνει, οὐχὶ τὴν φύσει, ἀλλὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀρχήν, οὐ τοῦ πράγματος οὖσαν δηλονότι, οὐ γὰρ ἂν τῇ φύσει πρώτη), ἀλλὰ τῆς ἀποδείξεως, ἥτις καὶ ἀπὸ τῶν ὑστέρων, ἐναργῶς δὲ λαμβάνεται, ὥσπερ ἡ ἐπαγωγὴ ἐκ τῶν κατὰ μέρος τὸ καθόλου πιστοῦται, οὐ τὸ ὕστερον τῇ φύσει, ἀλλὰ τὸ πρότερον.’’
p. 185a14 Ἅμα δὲ οὐδὲ λύειν ἅπαντα προσήκει.
Τῇ ἓν καὶ ἀκίνητον τὸ ὃν λεγούσῃ θέσει ἀντιθεὶς τὸ τὰ φύσει ἢ πάντα ἢ [*](1 τοιοῦτο a γε ὃν Plato et Siinpl. f. 19v29: δὲ ὃν hie libri τὸ ὃν (post ὃν) τ om. a ἔσχατα D: ἔσχα F: ἔσχατον aEb 3 παντ’ ἐὸν D 4 ἒν Plato et f. 19 V 32: om. hic libri τί δὲ οὐ τί ’δε F 5 ἐστιν om. a ἀλλὰ D: ἀλλ’ F: ἀλλὰ καὶ aEb G τῷ aDF: τὸ Eb sed cf. v. 8. nonne τἆλλα lit v. 7 et p. 52, 16? 8 δ’ ἀποκείσθω Eb 10 ἓν DEb: om. aF πεπτώκασιν D 13 διὰ τὸ DEb: διὰ τοῦ aF 14 καὶ γὰρ] καὶ ἐὰν E μὲν γὰρ] μὲν οὖν a 15 πλὴν aEb; πλὴν ὅτι F: dubia lectio codicis D 16 ἔνια] ὅσα Eb 17 φαί voeis φαίνεται et ἁπλᾶ lac. rel. om. Eb ὁ (post καὶ) om. Eb 18 καὶ τὰ κέντρα — ἄξονες delebat Torstrik 19 οὑν add. a, non sane eeito 20 Alexandmm ad Arist. de anima III 8 p. 431b 21 spectasse putes, sed vide ne fuerit ἡ φύσις ὡς κινήσεως ἀρχή cf. v. 14 Themist. p. 109, 7 24 οὐ DEbF: ἦν a πρώτῃ a 25 δὲ om. a 28 τὸ ὃν EF: τὸ ἓν D: om. a ἢ post φύσει om. DEb)
Τὸν γὰρ τετραγωνισμὸν τοῦ κύκλου πολλῶν ζητούντων (τοῦτο δὲ τὸ κύκλω ἴσον τετράγωνον θέσθαι) καὶ Ἀντιφῶν ἐνόμισεν εὑρίσκειν καὶ Ἱπποκράτης ὁ Χῖος ψευσθέντες. ἀλλὰ τὸ μὲν Ἀντιφῶντος ψεῦδος διὰ μὴ ἀπὸ γεωμετρικῶν ἀρχῶν ὡρμῆσθαι ὡς μαθησόμεθα οὐκ ἔστι γεωμε- τρικοῦ λύειν, τὸ δὲ Ἱπποκράτους, ἐπειδὴ τὰς ἀρχὰς φυλάξας τὰς γεωμετρικὰς ἐψεύσω, γεωμετρικοῦ λύειν. ἐκείνους γὰρ δεῖ λύειν μόνους τοὺς λόγους ὅσοι τηροῦντες τὰς οἰκείας ἀρχὰς τῆς μεθόδου οὕτως παραλογίζονται, τοὺς δὲ δι’ ὧν παρακρούονται ἀναιροῦντας τὰς ἀρχὰς οὐ λυτέον·
Ὁ δὲ Ἀντιφῶν γράψας κύκλον ἐνέγραψέ τι χωρίον εἰς αὐτὸν πολύγωνον τῶν ἐγγράφε- σθαι δυναμένων. ἔστω δὲ εἰ τύχοι τετράγωνον τὸ ἐγγεγραμμένον. ἔπειτα ἑκάστην τῶν τοῦ τετραγώνου πλευρῶν δίχα τέμνων ἀπὸ τῆς τομῆς ἐπὶ τὰς περιφερείας πρὸς ὀρθὰς ἦγε γραμ- μάς, αἳ δηλονότι δίχα ἔτεμνον ἑκάστη τὸ καθ’ αὑτὴν τμῆμα τοῦ κύκλου. ἔπειτα ἀπὸ τῆς τομῆς ἐπεζεύγνυεν ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν γραμμῶν Ἀντιφῶντος ψευδογράφημα τοῦ τετραγώνου εὐθείας, ὡς γίνεσθαι τέτταρα τρίγωνα τὰ ἀπὸ τῶν εὐθειῶν, τὸ δὲ ὅλον σχῆμα τὸ ἐγγεγραμμένον ὀκτάγωνον. καὶ οὕτως πάλιν κατὰ τὴν αὐτὴν θοδον, ἑκάστην τῶν τοῦ ὀκταγώνου πλευρῶν δίχα τέμνων ἀπὸ τῆς τομῆς [*](1 ἐνεργείας D1 2 ὑπέθου DEb F: ὑποθέτου a 3 ἄμα τὸ F 4 τῶ συνιδεῖν F1 ὑποθέντι Eb 5 λύει ’’ 6 ἐκ τῶ Eb τῷ προσδιαλεγομένῳ coni. Torstrik ἐπιδεικνύς τις aF 8 οὐδὲν ex οὐκ οἶδεν D 9 ἐνεργείας Eb1 10 τὸ δὲ διά- φορον κτλ. — p. GO, 2 intcrprctatus est C. Α. Bictsclmcider die Geometric und die Geometer vor Eukleides Leipz. 1870 p. 100 Res ireomctricas Simplicius ex Eudemi geometriac historiac libro II petivit suis tamen intermixtis Alexaudrique observatio- nibus τοῦτο om. E ὀφειλόντων λύεσθαι Eb: oblitter. D: λύεσθαι ὀφειλόντων 12 τὸ τῷ κύκλῳ a la ὡρμᾶσθαι Eb 17 δεῖ om. F 18 παρασυλλογίζονται 19 ἀναιροῦντας DEb et in lit. F: ἀναιροῦντες a 20 in figura nihil inscripserunt EaF 25 τὰς περιφερείας cf. p. 57, 16. 50, 33: τὴν περιφέρειαν corrigebat Torstiik cf. p. 55,1 28 ἀπὸ a: ἐπὶ DEbF τὴν τοῦ F 31 τὸ ἐγγεγραμμένον σχῆμα aF τὴν om. Eb ἑκάστην)
Καὶ δῆλον ὅτι ἡ συναγωγὴ παρὰ τὰς γεωμετρικὰς ἀρχὰς γέγονεν οὐχ ὡς ὁ Ἀλέξανδρός φησιν, τι ὅτι ὑποτίθεται μὲν ὁ γεωμέτρης τὸ τὸν κύκλον τῆς εὐθείας κατὰ σημεῖον ἅπτεσθαι ὡς ἀρχήν, ὁ δὲ Ἀντιφῶν ἀναιρεῖ τοῦτο.’’ οὐ γὰρ ὑποτίθεται ὁ γεωμέτρης τοῦτο, ἀλλ’ ἀποδείκνυσιν αὐτὸ ἐν τῷ τρίτῳ βιβλίῳ. ἄμεινον οὖν λέγειν ἀρχὴν εἶναι τὸ ἀδύνατον εἶναι εὐθεῖαν ἐφαρμόσαι περιφερεία, ἀλλ’ ἡ μὲν ἐκτὸς κατὰ ἓν σημεῖον ἐφάψεται τοῦ κύκλου, ἡ δὲ ἐντὸς κατὰ δύο μόνον καὶ οὐ πλείω, καὶ ἡ ἐπαφὴ κατὰ σημεῖον γίνεται. καὶ μέντοι τέμνων ἀεὶ τὸ μεταξὺ τῆς εὐθείας καὶ τῆς τοῦ κύκλου περιφερείας ἐπίπεδον οὐ δαπανήσει αὐτὸ οὐδὲ καταλήψεταί ποτε 15 τὴν τοῦ κύκλου περιφέρειαν, εἴπερ ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετὸν τὸ ἐπίπεδον. εἰ δὲ καταλαμβάνει, ἀνῄρηταί τις ἀρχὴ γεωμετρικὴ ἡ λέγουσα ἐπ’ ἄπειρον εἶναι τὰ μεγέθη διαιρετά. καὶ ταύτην καὶ ὁ Εὔδημος τὴν ἀρχὴν ἀναιρεῖ- σθαί φησιν ὑπὸ τοῦ Ἀντιφῶντος.
τὸν δὲ διὰ τῶν τμημάτων, φησί, τετραγωνισμὸν γεωμετρικοῦ διαλύειν ἐστί. λέγοι δὲ ἂν τὸν διὰ τῶν τμημάτων τὸν διὰ τῶν μη- νίσκων, ὃν Ἱπποκράτης ὁ Χῖος ἐφεῦρε. κύκλου γὰρ τμῆμα ὁ μηνίσκος ἐστίν. ἡ δὲ δεῖξις τοιαύτη.
[*](2 καθὰ D 3 τὰ πέρατα om. D διειρημένων Eb1 ἑκκαιδεκάγωνον — πλευρὰς τοῦ om. Eb 4 πάλιν λόγον D: λόγον πάλιν aF 5 ἐγγεγραφόμενον a 6 καὶ τοῦτο ἀεὶ ποιῶν] ’fort, τοῦτο ἀεὶ ἐποίει’ Torstrik, hiatum subesse putans Usener talia ex- plevit ποιῶν <τὸ ἐπίπεδον τὸ μεταξὺ τοῦ πολυγώνου καὶ τῆς περιφερείας ἔλαττον ἐποίει>, in ὥστε [vel ὡς τὸ] latere ᾤετο, cetera saua videntur ὥστε ποτὲ Eb (obi. D): ὡς τὸ ποτὲ F: ἕως οὗ a ταύτῃ post δαπανωμένου addidit a ἔμελλεν post ἐπιπέδου in- seruit a 8 μικρότητα a 9 δυνάμεθα a Στοιχείοις II 14 nam Euclidis εὐθὐ- γραμμον specialiter polygonum regnlare intellegitur cf. Ilultschii Pappus III 2 p. 45 παρέλαβον F διὰ DEb: ὡς διὰ F: ὥστε διὰ a 10 ἐφαρμόζοντες τετράγωνον (interceptis αὐτῷ — κύκλῳ ἴσον τιθέντες) F unde ἐφαρμόζοντες τετράγωνον ἴσον αὑτῷ, ἐσόμεθα κ. κ. ἴ. τιθέντες κτλ. a 13 δέ φησιν a τὸ om. aF τὸν om. D 15 ἀλλὰ δείκνυσιν (ὰ δείκν in litura) F 16 τῷ τρίτῳ cf. III 16: τῶ ῑγ DF: τῷ ὀγδόῳ εἶναι ἀρχὴν λέγειν a 17 ἐφάψεται EbF: ἐφάπτεται aD 19 ante τὸ sp. IV litt. D 21 διαιρεῖν a 23 Εὔδημος fr. 92 p. 120,5 Sp. τὴν ἀρχὴν post φησιν posuit F: om. a 25 τὸν μὲν F ex Arist. 26 ἐστι om. ex Arist. F ἄν τὸν διὰ aF: ἄν διὰ DEb 27 εὗρε D κύκλου — ἐστίν dolebat Torstrik)Ἔστω, φησί, περὶ τὴν ΑΒ εὐθεῖαν [*](12v) ἡμικύκλιον περιγεγραμμένον τὸ ΑΓΒ. καὶ Γ [*](21) τετμήσθω ἡ ΑΒ δίχα κατὰ τὸ Δ. καὶ ἀπὸ τοῦ Δ τῇ AB πρὸς ὀρθὰς ἤχθω ἡ ΔΓ, καὶ ἀπὸ τοῦ Γ ἐπεζεύχθω ἡ ΓΑ, ἥτις ἐστὶ τε- τραγώνου πλευρὰ τοῦ εἰς τὸν κύκλον ἐγγρα- φομένου, οὗ ἐστιν ἡμικύκλιον τὸ ΑΓΒ. περὶ τὴν ΑΓ ἡμικύκλιον περιγεγράφθω τὸ ΑΕΓ. καὶ ἐπεὶ ἔστι τὸ ἀπὸ τῆς ΑΒ ἴσον τῷ τε ἀπὸ τῆς ΑΓ καὶ τῷ ἀπὸ τῇς ἑτέρας τοῦ τετραγώνου πλευρᾶς τοῦ εἰς τὸ ΑΓΒ ἡμικύκλιον ἐγγραφο- μένου, τουτέστι τῆς ΓΒ ἔστι γὰρ ὀρθογωνίου τριγώνου ὑποτείνουσα ἡ ΑΒ· ὡς δὲ ἔχει τὰ ἀπὸ τῶν διαμέτρων τετράγωνα πρὸς ἄλληλα, οὕτως καὶ οἱ περὶ αὐτὰ κύκλοι πρὸς ἀλλήλους ἔχουσι καὶ τὰ ἡμικύκλια, ὡς δέδεικται ἐν τῷ ιβ βιβλίῳ τῶν Στοιχείων), διπλάσιον ἄρα ἐστὶ τὸ ΑΓΒ ἡμικύκλιον τοῦ ΑΕΓ ἡμικυκλίου. ἔστι δὲ τὸ ΑΓΒ ἡμικύκλιον διπλάσιον καὶ τοῦ ΑΓΔ τεταρτημορίου. ἴσον ἄρα ἐστὶ τὸ τεταρτημόριον τῷ ΑΕΓ ἡμικυκλίῳ. κοινὸν ἀφῃρήσθω τὸ ὑπὸ τῆς τοῦ τετραγώνου πλευρᾶς καὶ τῆς ΑΓ περιφερείας περιεχόμενον τμῆμα. λοιπὸς ἄρα ὁ ΑΕΓ μηνίσκος ἴσος ἐστὶ τῷ ΑΓΔ τρι- γώνῳ, τὸ δὲ τρίγωνον τετραγώνῳ. δείξας δὲ διὰ τούτων τὸν μηνίσκον τετρα- 35 γωνιζόμενον ἑξῆς πειρᾶται διὰ τοῦ προδεδειγμένου τὸν κύκλον ουτως.
Εστω εὐθεῖα ἡ ΑΒ, καὶ περὶ αὐτὴν ἡμικύκλιον περιγεγράφθω. καὶ κείσθω τῆς ΑΒ διπλῆ ἡ ΓΔ, καὶ περὶ τὴν ΓΔ ἡμικύκλιον περιγεγράφθω, 2 περιγεγραμμένην Eb ΑΓΒ Spcngel: ΑΒΓ libii καὶ τετμήσθω ἡ ΑΒ aEb: ora. καὶ ἐγγραφέσθωσαν εἰς τὸ ἡμικύκλιον τοὐ εἰς τὸν κύκλον ἐγγραφομένου DF 3 post Δ add. τετμημένον D et mrg. F 7 ΑΓΒ DE: ΑΒΓ aF 1) καὶ τῶν ἀπὸ F 11 ἡ ὑποτείνουσα ἀπὸ DEb ιβ (2 cf. VI 20) DEF: δεκαδύῳ a 11 ΑΒΓ — ἔστι δὲ τὸ (15) om. F ἐστὶ τὸ ΑΒΓ a 15 ἡμικυκλίου om. Eb 17 ἀφαι- ρείσθω Eb ἀπὸ F 19 τὸν om. DEb 20 προδεδειγμένου DEbF: προαποδεδειγμένου a 22 περιγεγράφθω καὶ ἐγραφέσθωσαν εἰς τὸ ἡμικύκλιον F 23 τῆς DEbF cf. p. 57,4.9: τῇ a γεγράφθω D 24 ἐγγεγράφθωσαν a αὐτὸ post εἰς add. α τοῦ εἰς ’τον κύκλον ἐγγραφομένου om. a ἐπιγραφομένου F
25 Καὶ ἔστι μὲν εὐφυὴς ἡ ἐπιχείρησις· τὸ δὲ φευδογράφημα γέγονε παρὰ τὸ τὸ μὴ καθόλου δεδειγμένον ὡς καθόλου λαβεῖν. οὐ γὰρ ἐδείχθη πᾶς μηνίσκος τετραγωνιζόμενος, ἀλλ’ εἰ ἄρα, ὁ περὶ τὴν τοῦ τετραγώνου πλευ- ’ρᾶν τοῦ εἰς τὸν κύκλον ἐγγραφομένου • οὗτοι δὲ οἱ μηνίσκοι περὶ τὰς τοῦ ἑξαγώνου πλευράς εἰσι τοὐ εἰς τὸν κύκλον ἐγγραφομένου.
[*](1 πλευρὰ F 4 τῶν aEbF: τῆς D 6 δὲ ἔτι ut videtur F 7 ἐστὶν ἀλλήλοις I)Ei>: εἰσὶν ἀλλήλοις F: ἀλλήλοις εἰσί a 8 τοῦ περὶ τὴν ΑΒ a, sed cf. τοῦ ΑΒ ἡμι- κυκλίου V. 7 ἐπεὶ — ΑΒ (v. 10) uin. D δὲ DEbF’: γὰρ aF- 10 post διαμέτρων add. τετράγωνα πρὸς ἄλληλα ἔχουσιν a οὕτως DEl* : οὕτως καὶ F : οὕτω καὶ a II τραπλάσιον E^ ἐστὶ τὸ ΓΔ DEii: ἐστι τὸ ἀπὸ τῆς ΓΔ a ct iii lit. F, unde τὸ ἀπὸ τῆς ΓΔ (eiecto ἡμικύκλιον) scribebat Bretschiieider p. 104 12 τοῦ — ΓΔ ἡμικύκλιον OLD. F post τοῦ add. ἀπὸ τῆς a τὸ ΓΔ E^: ΓΔ D: τὸ ἀπὸ τῆς ΓΔ a 13 τε om. F’ τε τὴν περὶ Eb τὰς cm. D’ 14 τῶν om. E’* τῶν περὶ τὰς] περὶ τὰς τῶν in mrg. F’ 15 τε (post τὰ) del. Usener 17 λοιπὸν E’’ AB 1)E’’K: ΑΓΒ a 18 τῷ FE EZ ZA τραπεζίῳ libri: corr. Usener V.) ἀφέλωμεν post ἄν δὲ a ἕλωμεν F 20 καταλείπωμεν Eb ΑΒ] ΑΓΒ a 22 τετραγωνισθῇ (superscripto < i. c. ἐν) F αὐτῷ] θαὐτῶ D 25 καὶ ἔστι κτλ. dubitationem Alcxandri, non suam repetit Simplicius cf. p. 60, 18. 67, 7 περὶ Eb 26 τὸ τὸ F : τὸ uDEb 27 ἀλλ’ εἰ ἄρα D cf. p. 79, 20 • ἀλλὰ aEb : om. F post ὁ add. δὲ F2)Ἦν δέ τις καὶ τοιαύτη δεῖξις ἡ διὰ τῶν μηνίσκων τετραγωνίζειν οἰομένη [*](13) τὸν κύκλον ἁπλουστέρα καὶ οὐκ ἐλεγχομένη παρ’ ὅτι γέγονεν ἐν αὐτῇ τὸ ψευδο- γράφημα τοιαύτη]· μηνίσκου γὰρ τετραγωνισμὸν εὑρόντες τοῦ περὶ τὴν τοῦ τετραγώνου πλευρὰν ᾤοντο καὶ οὗτοι διὰ τούτου τὸν τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸν εὑρηκέναι, ὡς τοῦ κύκλου παντὸς εἰς μηνίσκους διαιρεῖσθαι δυναμένου. τὸ γὰρ ἴσον τῷ μηνίσκῳ τετράγωνον τοσαυταπλάσιον ποιοῦντες ὁσαπλάσιοι πάντες εἰσὶν οἱ μηνίσκοι εἰς οὓς ὁ κύκλος διῄρηται τοῦ ἑνός, ᾤοντο τὸ τούτοις ἴσον τετράγωνον τοῖς μηνίσκοις ἴσον εἶναι καὶ τῷ κύκλῳ, ψεῦδος λαμβάνοντες τὸ τὸν ὅλον κύκλον εἰς μηνίσκους διαιρεθῆναι δύνασθαι. ἐν γὰρ τῇ τοῦ κύκλου εἰς τοὺς μηνίσκους διαιρέσει ἀεὶ ὑπολείπεταί τι ἐντὸς μέσον ἀμφί- κυρτον, περιλαμβανόμενον ὑπὸ τῶν ἑκατέρωθεν τοῦ μηνίσκου γραμμῶν. οὗ μήτε μηνίσκου ὄντος μήτε τετραγωνιζομένου οὐδ’ ἄν ὁ πᾶς κύκλος τετρα- γωνίζοιτο. οὐχ ὑγιὴς δὲ ἡ ἔνστασις ἡ πρὸς τὸν τοιοῦτον τετραγωνισμόν· οὐ γὰρ χρεία τῷ τετραγωνίζοντι τὸν κύκλον διὰ τῶν μηνίσκων διελεῖν τὸν πάντα κύκλον εἰς μηνίσκους· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ εἰ τοῦτο εἴη, οὐδὲ οὕτως ὁ κύκλος τετραγωνίζεται διὰ τῶν μηνίσκων· οὐ γὰρ πᾶς ἐδείχθη μηνίσκος τετραγωνιζόμενος. καὶ μὴ διαιρουμένου δὲ παντὸς εἰς μηνίσκους πάλιν τετραγωνισθήσεται, ἄν συγχωρηθῶσιν οἱ περὶ τὰς τοῦ ἑξαγώνου τοῦ εἰς τὸν κύκλον ἐγγραφομένου πλευρὰς περιγραφόμενοι μηνίσκοι τετραγωνίζεσθαι καὶ μὴ μόνοι οἱ περὶ τὰς τοῦ τετραγώνου. κἀνταῦθα οὖν τοῦ ψευδουραφήματος αἴτιον τὸ μόνον τετραγωνίσαντας μηνίσκον τὸν περὶ τὴν τοῦ τετραγώνου πλευρὰν ὡς πάντων τετραγωνιζομένων μηνίσκων, ὁποῖοί ποτε ἄν ὦσιν, εἰς οὓς ὁ κύκλος διαιρεῖται, οὕτω ποιεῖσθαι τὴν δεῖξιν. ταῦτα μὲν οὖν περ) τῆς διὰ τῶν μηνίσκων ψευδογραφίας.
“Τινὲς δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, ἡγοῦνται, εἰ δείξαιεν τετράγωνον κυκλικόν, καὶ ἐν τοῖς μεγέθεσι κύκλου τετραγωνισμὸν εὑρηκέναι. ἔστι δέ. φησί, τετράγωνος μὲν ἀριθμὸς ὁ ἰσάκις ἴσος· κυκλικοὺς δὲ ἔλεγον ἀριθμοὺς τοὺς συντιθεμένους ἐκ τῶν κατὰ τὰ ἑξῆς περιττῶν οἷον ἑνὸς τριῶν πέντε ἑπτὰ ἐννέα ἕνδεκα, εὑρόντες δὲ ἐκ τῶν οὕτω συντιθεμένων ἀριθμὸν τετρά- γωνόν τινα ἅμα καὶ κυκλικὸν ὄντα, οἷον τὸν λς (τετράγωνον μὲν ὄντα διότι ἀπὸ τοῦ ς͂ ἐφ’ ἑαυτὸν γινομένου γεννᾶται, κυκλικὸν δὲ διότι ἀπὸ τῆς [*](1 ἦν δὲ scripsi: ἡ Eb: ἡ εἴ F: ἔστι δὲ D: ἔστι a ἡ ante διὰ om. a 2 οὐκ ὀρ- θῶς vel οὐ καλῶς coniciebat Torstiik παρ’ ὅτι scripsi: παρὰ τὶ libri: παρὰ τί Spengel γέγονε τὸ ψευδογράφημα αὐτῇ τοιαύτη D 3 τοιαύτη aEbF: τοιαύτ D: del. a. glossema vocis αὐτῇ fuerit τῇ ατη i. e. τῇ πρώτῃ cf. p. 57, 25. sccl vide ne subsit τοῦ ψευδο- γραφήματος αἴτιον cf. v. 20 4 τριγώνου a 5 πάντως D 7 πάντως 1) τοῦ ἑνός (ex ὁσαπλάσιοι aptum) DEF: om. a τὸ (post ᾤοντο) om. Ε 10 ἐντὸς om. F ὀμφίκυτον Eb 11 ἑκατέρωθεν τῶν τοῦ Eb 15 οὐδ’ εἰ aD: οὐδὲ εἰς Eb1: οὐδὲν εἰ εἰ F 20 μόνον F τραγώνου Eb 21 τὴν om. D1F1 22 23 ταῦτα — ψευδογραφίας om. a cf. ad p. 09, 34 24 διὰ om. F 25 τινὲς δὲ hoc om. F φησιν ἀλέξανδρος τινὲς δὲ φησιν F τετράγωνον τετραγωνισμὸν κυκλικὸν 27 δὲ] δι’ a 28 ἐκ — συντιθεμένων om. a κατὰ τὰ ἑξῆς DEb F: καθεξῆς a 29 ἕνδεκα om. εὑρόντες—ἀριθμὸν] εὑρόντες δι’ ἀριθμὸν (cet. om.) a οὕτως ἐν- τιθεμένων ἀριθμῶν D 30 οἶον τὸν aE: οἷον τοῦ DF 31 διότι aE: ὅτι DF)
Ἔλεγε δὲ ὁ ἡμέτερος καθηγεμὼν Ἀμμώνιος ὡς οὐκ ἀναγκαῖον ἴσως, εἰ ἐπ’ ἀριθμῶν εὑρεθῇ τοῦτο, καὶ ἐπὶ μεγεθῶν εὑρίσκεσθαι. ἀνομοιογενῆ γὰρ μεγέθη ἐστὶν εὐθεῖα καὶ περιφέρεια. “καὶ οὐδέν, φησί, θαυμαστόν, μὴ εὑρεθῆναι κύκλον εὐθυγράμμῳ ἴσον, εἴπερ καὶ ἐπὶ τῶν γωνιῶν εὑρίσκομεν 15 τοῦτο. οὗτε γὰρ τῇ τοῦ ἡμικυκλίου γωνίᾳ οὔτε τῇ λοιπῇ εἰς τὴν ὀρθὴν τῇ κερατοειδεῖ λεγομένῃ γένοιτο ἄν εὐθύγραμμος ἴση γωνία. καὶ διὰ τοῦτο ἴσως, φησί, καὶ ὑπὸ οὕτως κλεινῶν ἀνδρῶν ζητηθὲν τὸ θεώρημα ἄχρι νῦν οὐχ εὑρέθη οὐδὲ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Ἀρχιμήδους.’’ ἔλεγον δὲ ἐγὼ πρὸς τὸν καθηγεμόνα ὡς εἴπερ μηνίσκος τετραγωνίζοιτο ὁ ἀπὸ τῆς τοῦ τετραγώνου πλευρᾶς τοῦτο γὰρ ἀνεξαπατήτως συνῆκται), ὁμογενὴς δὲ ὁ μηνίσκος τῷ κύκλῳ ἐκ περιφερειῶν συγκείμενος, τί κωλύει καὶ τὸν κύκλον, ὅσον ἐπὶ [*](1 ια] ῑ ᾱ DE 2 εὑρισκέναι D 7 κυκλικὸς Bretschneider p. 106, sed ut variat τετράγωνος et τετραγωνικὸς ἀριθμός (cf. v. 10 et 19), ita etiam κυκλικὸς et κύκλος periude cf. V. 16, 21 8 ὅτι ἑξάκις ἓξ λς DF: om. aEb δὲ post οὔτε oin. a κύκλος DF: om. aEb 9 μόνοι D 11 ἶσος D 14 γενόμενος aEb: γινόμενος DF sud cf. ἐγένοντο v. 15 15 καὶ ὡς ὁ σις ὡς F: καὶ ὁ οις ὡς Eb: καὶ ὁ ὡς ὡς D 17 ἀλλὰ σφαιρικοί om. D ἐπιπεδικῶν F: ἐπὶ πεδικῶν D: ἐπιπέδων aEb quod servaljat Bretschneider κυκλικῶν cor- rigeiis βαρυνθέντες aEb ἐκεῖνο aDF2: ἐκείνω EbF1 19 τὸν αὐτὸν τοῦτον οἴεσθαι διὰ τοῦτο a καὶ add. ante οἴεσθαι F 20 τοῖς om. 1) 21 εἰς ἔννοιαν ἦλθον om. F τοῦ] αὐτοῦ D 24 ἀριθμῷ a εὑρεθῆ libri: potcrant εὑρέθη sed cf. ad f. 22 V 5 25 γάρ εἰσι μεγέθει a 26 κύκλον εὐθυγράμμῳ D: κύκλω εὐθύγραμμον aEb: κύκλον εὐθύγραμμον F 27 εἰς τὴν ὀρθὴν cm. D 29 τὸ om. a ἄχρι του νῦν F 30 τοῦ DF: om. aEb 31 τοῦ post τῆς om. F 33 ὅσον om. a)
Ὁ μέντοι Εὔδημος ἐν τῇ Γεωμετρικῇ ἱστορίᾳ οὐκ ἐπὶ τετραγωνικῆς πλευρᾶς δεῖξαί φησι τὸν Ἱπποκράτην τὸν τοῦ μηνίσκου τετραγωνισμόν, καθόλου, ὡς ἄν τις εἴποι. εἰ γὰρ πᾶς μηνίσκος τὴν ἐκτὸς περιφέρειαν ἢ ἴσην ἔχει ἡμικυκλίου ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα, τετραγωνίζει δὲ ὁ Ἱπποκράτης καὶ τὸν ἴσην ἡμικυκλίου ἔχοντα καὶ τὸν μείζονα καὶ τὸν ἐλάττονα, καθόλου ἄν εἴη δεδειχὼς ὡς δοκεῖ. ἐκθήσομαι δὲ τὰ ὑπὸ τοῦ Εὐδήμου κατὰ λέξιν λεγόμενα ὀλίγα τινὰ προστιθεὶς <εἰς> σαφήνειαν ἀπὸ τῆς τῶν Στοιχείων ἀναμνήσεως διὰ τὸν ὑπομνηματικὸν τρόπον τοῦ Εὐδήμου κατὰ τὸ ἀρχα·ικὸν ἔθος συντόμους ἐκθεμένου τὰς ἀποδόσεις. λέγει δὲ ὧδε ἐν τῷ δευτέρῳ βιβλίῳ τῆς Γεωμετρικῆς ἱστορίας.
[*](1 τῷ τοῦ κύκλου D: τῷ κύκλω aEbF 3 τραγώνου Eb 5 ἀνομοιογενεῖς aEb 6 ἀσύμβλητοι Eb: συμβλητοὶ F: οὐ συμβλητή D: ἀσύμβληται a 7 Ἰάμβλιχος cf. Simpl. in categ. 2 f. 7, Schol. p. 64b11 Brand. 11 ὃς] ὡς F ταύτην post μέθοδον add. D 12 τῆς ἑλικοειδοῦς γραμμῆς in l. περὶ ἑλίκων cf. Ileiberg quaest. Archimed. [Haun. 1879] p. 18 13 τετραγωνιζούσης cf. Pappi coll. IV 45 (I 250, 33 Hultscb.) 14 καχλιωδοῦς a ἀδελφὴν “die gefährtin” pcrperain interpictatur Bretschneidcr, “eine schwester”. uain cuuincrautur a fjcometris κοχλιοειδεῖς πρώτη, δευτέρα cet. 15 oin. Eb δὲ (post καρπὸς) 0111. a 16 ποικίλως om. I) 1 7 καὶ μήποτε — κατασκευήν ex Porphyrio vidctur transtulissc cf. ad catejf. 1. c. τὴν DF: om. aEb 19 τὸν περὶ add. iu lurg. F τραγώνου Eb 20 ὁ 0111. F τοῦ (post τῆς) orn. F 22 Εὔδημος fr. 92 p. 128 Sp. 25 ἡ μείζονα post ἴσην trausp. I) ὁ om. F 20 καί (post Ἱπποκρά- της) priino versu iteravit E 27 τοῦ 01.1. F 28 ὀλίγα Usciier: ὀλίγην libri προσθεὶς ου εἰς add. Uscuer 30 συντόμως F ἀποδείξεις F 31 δωδεκάτω F Eudemi verba (p. 61—68) ut a Simplicii addilamcutis iuteinoscautur diductis litteris)”Καὶ “Καὰ οἱ τῶν μηνίσκων δὲ τετραγωνισμοὶ δόξαντες εἶναι τῶν [*](13v) οὐκ ἐπιπολαίων διαγραμμάτων διὰ τὴν οἰκειότητα τὴν πρὸς τὸν κύκλον ὑφ’ Ἱπποκράτους ἐγράφησάν τε πρώτου καὶ κατὰ τρόπον ἔδοξαν ἀποδοθῆναι· διόπερ ἐπὶ πλέον ἁψώμεθά τε καὶ διέλθω- μὲν. ἀρχὴν μὲν οὖν ἐποιήσατο καὶ πρῶτον ἔθετο τῶν πρὸς αὐτοὺς χρησίμων, ὅτι τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει τά τε ὅμοια τῶν κύκλων τμήματα πρὶς ἄλληλα πρὸς ἄλληλα καὶ αἱ βάσεις αὐτῶν δυνάμει. τοῦτο δὲ ἐδείκνυεν ἐκ τοῦ τὰς διαμέτρους δεῖξαι τὸν αὐτὸν λόγον ἐχούσας δυνάμει τοῖς κύκλοις)’’ ὅπερ Εὐκλείδης δεύτερον τέθεικεν ἐν τῷ δωδεκάτῳ τῶν Στοιχείων βιβλίῳ, τὴν πρότασιν εἰπὼν οὕτως “ οἱ κύκλοι πρὸς ἀλλήλους εἰσὶν ὡς τὰ ἀπὸ τῶν διαμέτρων τετράγωνα’’ ὡς γὰρ οἱ κύκλοι πρὸς ἀλλήλους ἔχουσιν, οὕτως καὶ τὰ ὅμοια τμήματα. ὅμοια γὰρ τμήματά ἐστι τὰ τὸ αὐτὸ μέρος ὄντα τοῦ κύκλου, οἷον ἡμικύκλιον ἡμικυκλίῳ καὶ τριτημόριον τριτημορίῳ· διὸ “λαὶ γωνίας ἴσας δέχεται τὰ ὅμοια τμήματα. αἱ γοῦν τῶν ἡμικυκλίων πάντων ὀρθαί εἰσι, καὶ x003E; τῶν μειζόνων ἐλάττονες ὀρθῶν καὶ τοσούτῳ ὅσῳ μεί- ζονα ἡμικυκλίων τὰ τμήματα, τὰ τμήματα, καὶ αἱ τῶν ἐλαττόνων μείζονες καὶ τοσούτῳ ὅσῳ ἐλάττονα τὰ τμήμάτα.
Δειχθέντος δὲ αὐτῷ τού- του πρῶτον μὲν ἔγραφε μη- νίσχου|τὴνἐκτὸς περιφέρειαν [*](14r) ἔχοντος ἡμικυκλίου τίνα τρό- πον γένοιτο ἀπεδίδου δὲ τοῦτο περὶ τρί- γωνον ὀρθογώνιό ν τε καὶ ἰσο- σκελὲς ἡμικύκλιον περιγράψας καὶ περὶ τὴν βάσιν τμῆμα κύ- κλου τοῖς ὑπὸ τῶν ἐπιζευχ θεισῶν ἀφαιρουμίνοις ὅμοιον,’’ ὅπερ Εὐκλείδης λγ ἔθετο θεώρημα τοῦ τρίτου βιβλίου προτείνας οὕτως· ‘‘ἐπὶ τῆς δοθείσης εὐθείας γράψαι τμῆμα κύκλου δεχόμενον γωνίαν ἴσην τῇ δοθείσῃ γωνίᾳ εὐθυγράμμῳ’’. εἰ γὰρ τὸ περὶ τὴν βάσιν οὕτως περι- γράφει ὡς ἴσην δέξασθαι γωνίαν τῶν ἐν τοῖς τμήμασι τοῖς ὑπὸ τῶν ἐπι- ζευχθεισῶν ἀφαιρουμένοις, ὅμοιον ἔσται ἐκείνοις. ‘‘ὅμοια γὰρ τμήματα κύκλων, ὁ Εὐκλείδης ὡρίσατο ἐν τῷ τρίτῳ βιβλίῳ, τὰ δεχόμενα γωνίας ἴσας.“ “ὄντος δὲ τοῦ περὶ τὴν βάσιν τμήματος ἴσου τοῖς περὶ [*](2 οὐκ om. E 3 πρώτου scrips!: πρῶτον D: πρώτως aEb: τρόπου F 4 διὸ D 7 καὶ οἱ F 11 εἰσιν F 14 διὸ ineptum nescio an Simplicio relinquendum. x003E δ’; ὅτι Eudemo restituit Usener 16 αἱ (post καὶ) add. Usener 18 καὶ om. F ὅσῳ — τμή- μάτα om. ΕbF ὅσον ἐλάττω D ἡμικυκλίων add. post ἐλάττονα a 19 figuram om. libri μηνίσκου DEb: μηνίσκων F: μηνίσκον a 21 ἐκτὸς om. a 22 ἔχοντα a τίνα — δὲ τοῦτο (24) om. a 24 ἀπεδίδου] ἐπιπέδου Eb 25 τε (post όρθογόνιον) om. a post ἰσοσκελὲς add. αὐτὸ τὸ a 27 ὑποζευχθεισῶν aEb 28 ὁ εὐκλείδης F λγ] λἑ sic Eb θεώρημα ἔθετο ἔθετο ἔθετο obl.] D 29 γωνίας εὐθείας F 31 ὑποζευχθεισῶν F 33 ἐν τῶ τρισκαιδεκάτῳ a, atque (erasis σκαιδεκά) Eb: ἐν τῶ γ (erasa ante γ una littera) D. est libri III defai.)
Εἰτα ἐφεξῆς μείζονα ἡμικυ- κλίου ὑποτίθεται συστησάμενος τραπέζιον τὰς μὲν τρεῖς ἔχον πλευρὰς ἴσας ἀλλήλαις, τὴν δὲ μίαν τὴν μείζω τῶν παραλλήλων τρι- πλασίαν ἐκείνων ἑκάστης δυνάμει, καὶ τό τε τραπέζιον περιλαβὼν κύκλῳ καὶ περὶ τὴν μεγίστην αὐ- τοῦ πλευρὰν ὅμοιον τμῆμα περι- γράψας τοῖς ὑπὸ τῶν ἴσων τριῶν ἀποτεμνομένοις ἀπὸ τοῦ κύκλου. καὶ ὅτι μὲν περιληφθήσεται κύκλῳ τὸ τραπέζιον, δείξεις οὕτως. διχοτομήσας τὰς τοῦ τραπεζίου γωνίας κατὰ τὸ ἔνατον τοῦ πρώτου τῶν Στοιχείων καὶ ἐπι- ζεύξας τὰς διαγωνίους ἐρεῖς ἐπεὶ ἡ ΒΑ Β τῇ ΑΓ ἴση, κοινὴ δὲ ἡ AE, <αἱ> γωνίαι καὶ τὰ ἑξῆς τῇ Al ἴση, κοινΤj δὲ ἡ AE, Ἴσαι x003E; γωνίαι καὶ τὰ ὑποτείνουσαν ἐστιν ἡμικυκλίου τὸ λεχθὲν τμῆμα, δῆλον ἀχθείης ἐν τῷ τραπεζίῳ διαμέτρου. ἀνάγκη γὰρ ταύτην ὑπὸ δύο πλευρὰς ὑποτείνουσαν τοῦ τραπεζίου τῆς ὑπολοίπου μιᾶς μείζονα ἤ δι- [*](1 ἀμφοτέρας a παρατελεύτῳ D: παρατελεὐστῳ aEb: πελευταίω F 2 εὐκλείδους D όρθογὡνοις D 3 ὁ τὴν F τὴν ὀρθὴν om. a 5 προσθέντος D 8 ἐν τῷ ἑνδεκάτῳ a D πῶς δεῖ D 10 συστήσασθαι DF: ἐνστήσασθαι aEb1 (ubi συνστήσασθαι corr.) οὗν om. D 12 ὁ Ἱπποκράτης Simplicii est 13 figurain om. libri μείζονα DF (sc. τὴν ἐκτὸς τοῦ μηνίσκου περιφέρειαν cf. p. 60,24. 34,5): μεῖζον aEb 17 τῶν παραλλήλων i. e. ex duabus parallelis τριπλασίαν] eam proportionem quemnd- modum conslniendo efficias cf. Pracfatio nostra 19 τε om. D contra Eudemi usnm 22 παραγράψας 1) 23 κύκλου] liic nihil deest cf. Siraplicius p. 63, 19 25 οὕτως om. F 27 πρώτου aF: πρώτως Eb: oblitt. D 29 AT ἴσῃ a δὲ ἡ AE DF: ἡ ΔΕ aEb ἴσαι x003E; scripsi: καὶ libri: x003E; καὶ Usener 30 καὶ τὰ ἑξῆς cf. Bretschneider p. 111 1 ct Pracfatio nostra 31 ἀχθείσης aDEb: δειχθείσης F)
Τὸν δὲ τοῦ μηνίσκου τούτου τετραγωνισμὸν παρῆκεν ὁ Εὔδημος ὡς σαφῆ οἶμαι. εἴη δὲ ἄν τοιόσδε. ἐπειδὴ ἴσα ἐστὶν ἀλλήλοις ὁ μηνίσκος μετὰ τοῦ ἐπὶ τῆς μείζονος τοὐ τραπεζίου πλευρᾶς τμήματος τῷ τραπεζίῳ καὶ τοῖς ὑπὸ τῶν τριῶν ἴσων αὐτοῦ εὐθειῶν ἀποτεμνομένοις τμήμασιν, ὧν τὸ ἐπὶ τῆς μείζονος τοῦ τραπεζίου πλευρᾶς τμῆμα ἴσον ἐστὶ τοῖς ὑπὸ τῶν ἴσων εὐθειῶν ἀφαιρουμένοις τοῦ κύκλου τρισὶ τμήμασιν, εἴπερ ἴσον ταῖς τρισὶ δύνασθαι ὑπόκειται ἡ μείζων τοῦ τραπεζίου πλευρά, τὰ δὲ ὅμοια τμήματα πρὸς ἄλληλά ἐστιν ὡς τὰ ἀπὸ τῶν εὐθειῶν τετράγωνα ? ἐὰν δὲ ἀπὸ ἴσων ἴσα ἀφαιρεθῇ τὰ καταλειπόμενά ἐστιν ἴσα· ἴσος ἄρα ὁ μηνίσκος τῷ τραπεζίῳ. ἢ καὶ οὕτω συντομώτερον ἐρεῖς· ἐπειδὴ ἴσον ἐστὶ τὸ περὶ τὴν μείζονα τοῦ τραπεζίου πλευρὰν τμῆμα τοῖς περὶ τὰς τρεῖς τὰς ἴσας [*](1. ΒΔ DFEb 2: ΩΔ Εb 1: ΑΔ a 2 ΒΑ] ΑΒ F καὶ ἐπιζευγνῦσαι — ἴσαι οὖσαι (4) teravit F ἐπιζευγνύουσαι D hie et v. 26 συμπεσοῦνται DF: ἐμπεσοῦνται ’ 3 οἱ γὰρ E 4 αὐταὶ F: αὗται aDEb 5 εἰσιν post ἴσαι ponit F 6 δὲ] δὴ Usener ante αἱ fortasse intercidisse γίνεται τρίγωνον τὸ AFZ καὶ observat Usener 7 ΓAB] γᾱ α β F ΓΑΒ DEbF: ΓΑ a ἡ ἑκτῆς F τοῦ om. D 9 post ἐντὸς indicavit Usener. nam Euclidis locus I 32 inepte citatur, nisi probatiir aug. ΓAZ = ΑΒΓ + ΒΓΑ (vel cum Δ ΑΒΓ aequicrurium, ang. TAZ = 2 ΑΒΓ), undo aug. ΒΑΓ > 2 ABF. ἡμισείᾳ ἄρα ἡ ὑπὸ ΓΑΒ γωνία τῆς ΓAZ corrigebat correctumque dclcbat Bret- schneider p. Λ διὰ τὸ om. F ἡμίσει F ἡ ὑπὸ — τῶν BA ΑΓ (v. 11) om. lacuna XL litt. rel. (in mrg. ζήτει) F 10 FAZ aEb: ZAF 1) ἐστι D: om. aEb ὑπὸ ΒΑΓ D: ΒΑΓ om. Eb: ὑπὸ om. a ΒΓ D: ΑΓ aBb μεῖζον aEb: μείζων D II FA D: ΓΒ aEbF τὴν ΒΔ D: om. F 15 τετραπλάσιον a scd cf. p. 62, 17 16 πλευρᾶς τμήματος F 20 ἀλλήλοις ἐστὶν a 21 τῷ τε F 22 ἀποτετμη- μἐνοις D 27 ἀπὸ τῶν ἴσων D 28 συντομώτερον DF: σύντομον Ε: συντόμως a 29 μείζονας F)
"Et δὲ ἐλάττων ἡμικυκλίου εἴη, προ- γράψας τοιόνδε τι ὁ Ἱπποκράτης τοῦτο κατεσκεύασεν· ἔστω κύκλος οὗ διάμετρος ἐφ’ ᾗ ἡ] ΑΒ, κέν- τρον δὲ αὐτοῦ ἐφ’ ᾧ Κ· καὶ ἡ μὲν ἐφ’ ᾗ ΓΔ δίχα τε καὶ πρὸς ὀρθὰς τεμνέτω τὴν ἐφ’ ᾗ ΒΚ· ἡ δὲ ἐφ’ ᾗ EZ κείσθω ταύτης μεταξὺ καὶ τῆς περιφερείας ἐπὶ τὸ Β νεύουσα τῶν ἐκ τοῦ κέντρου ἡμιολία οὖσα δυνάμει. ἡ δὲ ἐφ’ ᾗ EH ἤχθω παρὰ τὴν ἐφ’ ᾗ ΑΒ. καὶ ἀπὸ τοῦ Κ ἐπεζεύχθωσαν ἐπὶ τὰ E Z. συμπιπτέτω δὲ ἐκβαλλο- μένη ἡ ἐπὶ τὸ Z ἐπιζευχθεῖσα τῆ ἐφ’ γ̔͂ EH κατὰ τὸ Η καὶ πάλιν ἀπὸ τοῦ Β ἐπὶ τὰ Z Η ἐπεζεύχθωσαν. φανερὸν δὴ ὅτι ἡ μὲν ἐφ’ ᾗ EZ ἐκβαλλομένη ἐπὶ τὸ Β πεσεῖται ὑπόκειται γὰρ ἡ EZ ἐπὶ τὸ Β νεύουσα), ἡ δὲ ἐφ’ ἧ ΒΗ ἴση ἔσται τῇ ἐφ’ ᾗ EK.
τοῦτο δὲ ἴσως μὲν ἄν τις καὶ προχειρότερον δείξειεν, ἐμοὶ δὲ ἐκ τῶν προωμολογημένων οὕτως ἐπῆλθεν δεῖξαι. ὑπόκειται ἡ ΔΓ τὴν ΒΚ δίχα τε καὶ πρὸς ὀρθὰς τέμνειν. ἐπὶ τῆς ΔΓ I ἄρα τὸ κέντρον ἐστὶ τοῦ περὶ τὸ [*](14v) τραπέζιον γραφησομένου κύκλου διὰ τὸ πόρισμα τοὐ πρώτου θεωρήματος τοῦ ἐν τῷ τρίτῳ τῶν Εὐκλείδου Στοιχείων. ἐπειδὴ δὲ παράλληλός ἐστιν ἡ EH τῇ ΚΒ καὶ εἰς αὐτὰς ἐμπέπτωκεν ἡ ΓΔ, τὰς ἐντὸς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ποιεῖ διὰ τὸ κθ τοῦ πρώτου. ὀρθαὶ δὲ αἱ πρὸς τῷ Γ. ὀρθαὶ ἄρα καὶ αἱ πρὸς τῷ Δ. ἡ οὖν ΓΔ 003E; διὰ τοῦ κέντρου τὴν EH μὴ διὰ [*](5 περιφέρειαν οm. F 7 fio-. oni. libri ἔλαττον aEb 13 ἐφ’ ᾗ aEb: : ἐφ’ ἧς D: ἔφη F ἡ delevi ἐφ’ ὧ D: ἐφ’ οὗ aFEb 17 κείσθω — ἐφ’ ᾖ EH (v. 19) oin. aEb ταύτης τε desiderat Usener cf. ad p. 62, 19 19 ἡμιολία δυνάμει] constructio videafur in Praefationc in οὖσα desinit f. 23v F; ff. —25 vacua sunt relicta, in quibus verba dcsiderantur inde a δυνάμει (v. 19) ad p. 69,34 34 20 ἐπεζεύχθωσαν Usener: ἐπεζεύχθω DEb: ἐπιζεὐχθω a συμπιπτέτω Eb: συμπιπτἐσθω aD 21 ἡ ἐπὶ τὸ Z Usener: ἐπὶ τὸ Z ἡ libri 23 ἐπὶ τὸ Β Bretschneider: ἐπὶ τὸ E libri 26 οὕτως ἐπῆλθεν δεῖξαι. ’ inscita Simplicii ratio demonstranda velut demonstrata suraentis. immo cum EZ = ZH, KZ = ZB et ang. EZK = HZB probari possit, Δ EKZ = HZB. ergo EK = Bll = ΚΒ’ Usener δίχα D): διχῶς aEb 29 ἐν τῶ ῑγ D 31 πρὸς τὸ Γ a 32 πρὸς τὸ Δ a x003E; addidit Usener μὴ διὰ τοῦ κέντρου [i. e. ἡ διὰ τοῦ κἐτηου emendatio pravo loco intrusa] DEb: om. a)
“περιγεράφθω δὴ περὶ τὸ EZH τρίγωνον τμῆμα κύκλου τὸ EZH] ὅμοιον ἑκάστῳ τῶν EK ΚΒ ΒΗ τμημάτων.’’
“Τούτων οὖν οὕτως ἐχόντων τὸ τραπέζιόν φημι ἐφ’ οὗ EKBH περιλήψεται κύκλος. τὸ μὲν γὰρ EKH τρίγωνον περιλήψεται κύκλος· ἔχομεν γὰρ ἐν τῷ πέμπτῳ τοῦ τετάρτου τῶν Στοιχείων περὶ τὸ δοθὲν τρίγωνον κύκλον περιγράψαι. “''ἐάν οὖν δείξω τῇ ἀπὸ τοῦ κέντρου ἐπὶ τὸ Κ ἴσην τὴν ἀπὸ τοῦ κέντρου ἐπὶ τὸ Β, δῆλον ὅτι τὸ γραφόμενον τμῆμα κύκλου διὰ τοῦ EKH ἥξει καὶ διὰ τοῦ Β, καὶ περιλήψεται κύκλου τμῆμα τὸ τραπέζιον.’’ ὅπερ τμῆμα καὶ τὸ τρίγωνον περιέξει τὸ ἐφ’ οὗ EZH. ληφθέντος οὖν κέντρου οἷον τοῦ Α καὶ ἐπιζευγνυμένων τῶν ΛΕ ΑΗ ΛΚ ΑΒ, ἐπειδὴ ἰσοσκελές ἐστι τὸ EAH τρί- γωνον ἐκ κέντρου γὰρ ἴσαι), x003E; εἰσὶν αἱ πρὸς τῇ βάσει γωνίαι ἡ ὑπὸ ΑΜ τῇ ὑπὸ ΛΕΗ διὰ τὸ πέμπτον τοῦ πρώτου τῶν Εὐκλείδου. ἔστι δὲ ἡ ὑπὸ BHE ἴση τῇ ὑπὸ KEH, διότι καὶ ἡ EB ἴση τῇ ΚΗ ὡς ἐδείχθη. καὶ ὅλη ἄρα ἡ ὑπὸ ΒΗΛ ὅλῃ τῇ ὑπὸ ΚΕΛ ἐστὶν ἴση· ἔστι δὲ καὶ ἡ KE τῇ ΒΗ ἴση. καὶ βάσις ἄρα ἡ ΚΛ τῇ ΛΒ ἴση ἐστίν· ἴση ἄρα τῇ ἀπὸ τοῦ κέντρου τῇ ΛΚ ἡ ΛΒ γεγράφθω οὖν τὸ τμῆμα.
"Touxojv οὕτως ἐχόντων ὁ γενόμενος μηνίσκος οὗ ἐκτὸς περι- φέρεια ἡ ΕΚΒΗ ἴσος ἔσται τῷ εὐθυγράμμῳ τῷ συγκειμένῳ ἐκ τῶν τριῶν τριγώνων τῶν ΒΖΗ ΒχΚ EKZ. τὰ γὰρ ἀπὸ τῶν εὐ- θειῶν ἐφ’ αἷς EZ ΖΗ ἀφαιρούμενα ἐντὸς τοῦ μηνίσκου ἀπὸ τοῦ εὐθυγράμμου τμήματα ἴσα ἐστὶ τοῖς ἐκτὸς τοῦ εὐθυγράμμου τμήμασιν ἀφαιρουμένοις ὑπὸ τῶν EK ΚΒ ΒΗ. ἑκάτερον γὰρ τῶν [*](2 ΔΗ Bretschneider: Δ libri ΔΖ D: AZ aEb 3 τῶ DEb: τὸ a ZH Bret- schneider: Z libri 4 ἐστὶν D: om. aEb ἴσῃ a 5 τῶ DE: τὸ a 6 ἴσῃ a 7 περιγράφθω Eb περιγεγράφθω — τμημάτων (v. 8) in Eudemo post τὸ τμῆμα v. 23 sedem habuerunt. Simplicius inepte ita traiecit ut antecedant locum de exteriore lunulae ambitu nee curavit quod hie iam respiciuntui- huius exterioris ambitus sectiones tamquam ’ Usener δὴ] δὲ καὶ Usener EZH Eb; EZ aD τὸ EZH emendatam prioris loci lectionem delevi: τὸ EZ, ZH frastra Bretschneider 9 τούτων post οὖν iter. Eb 10 EKH] E. KE Eb 13 τὴν D: om. aEb post κέντρου habet οὐ a 14 γραφησόμενον Usener 16 Λ DEb; AE a 17 ἐστι om. D EAH DEb: EKH a 18 ἐκ κέντρου γὰρ ἶσαι εἰσὶν Eb et D εἰσὶν obi.): αἱ γὰρ ἐκ τοῦ κέντρου ἴσαι, ἴσαι εἰσὶν fortasse recte a 21 ἡ ὑπὸ BHE ὅλῃ τῇ ὑπὸ KEH libri: corr. Bretschneider p. 116 5 δὲ om. D 23 γεγράφθω οὖν DEb: ταύτῃ δὴ γεγράφθω a post τμῆμα iuserenda in Eudemo περιγεγράφθω — τμημάτων (vv. 7. 8) cf. adn. 24 τούτων οὖν a 26 BZK] HZE a)
“Ὅτι δὲ οὗτος ὁ μηνίσκος ἐλάττονα ἡμικυκλίου τὴν ἐκτὸς ἔχει περιφέρειαν, δείκνυσι διὰ τοῦ τὴν EKH γωνίαν ἐν τῷ ἐκτὸς οὖσαν τμήματι ἀμβλεῖαν εἶναι.’’ δέδεικται γὰρ ἐν τῷ λᾶ τοῦ τρίτου τῶν Εὐχλείδου Στοιχείων, ὅτι “ἡ ἐν τῷ ἐλάττονι ἡμικυκλίου τμήματι μείζων ὀρ- θῆς “ὅτι δὲ ἀμβλεῖά ἐστιν ἡ ὑπὸ EKH γωνία, δείκνυσιν οὕτως· ἐπεὶ ἡ μὲν ἐφ’ ᾗ EZ ἡμιολία ἐστὶ τῶν ἐκ τοῦ κέντρου δυνάμει, ἡ δὲ ἐφ’ ᾗ ΚΒ μείζων τῆς ἐφ’ ἧ BZ. διότι καὶ γωνία ἡ πρὸς τῷ Z μείζων, ὡς δείξω, ἴση δὲ ἡ ΒΚ τῇ ΚΕ, φανερὸν ὅτι κἄν ἡ ἐφ’ ᾗ ΒΚ μείζων ᾖ τῆς ἐφ’ ᾗ BZ ἢ διπλασία μήκει, καὶ ἡ ἐφ’ ᾗ KE * * * ὥστε τῆς ἐφ’ ᾖ ΚΖ ἄρα μείζων ἢ διπλασία μήκει καὶ δυνάμει διὰ τὴν ὁμοιότητα τῶν τριγώνων τῶν BEK ΒΚΖ ἔστι γὰρ ὡς ἡ EB πρὸς ΒΚ, οὕτως ἡ EK πρὸς ΚΖ. ὥστε ἡ ἐφ’ ᾖ EK μείζων ἐστὶ τῆς ἐφ’ ᾗ KZ ἢ διπλασία δυνάμει· ἡ δὲ ἐφ’ ᾗ ΕΖ ἡμιολία δυνάμει τῆς ἐφ’ ᾗ ΕΚ· ἡ ἄρα ἐφ’ ᾗ EZ μείζων ἐστὶ δυνάμει τῶν ἐφ’ αἷς EK ΚΖ. εἰ μὲν γὰρ διπλασία ἦν δυνάμει ἡ EK τῆς ΚΖ, ἡμιολία δὲ ἡ ZE τῆς EK, ἦν ἄν ἡ EZ ἴση δυνάμει ταῖς EK ΚΖ ὡς ἐπὶ ἀριθμῶν τῶν ξ ἐπειδὴ δὲ μείζων ἢ διπλασία ἐστὶ δυνάμει ἡ EK τῆς ΚΖ ὡς ἔχει τὰ δ πρὸς τὸ a, [*](1 δυνάμει post ἡμιολία γὰρ deesse recte vidit Bretschneider p. 117, sed omisit sine dubio ipse Simpliciiis ut in siio additamento v. 4. 5 et p. 68, 13 2 ΚΒ] ΛΒ a 3 ἡμιολίῳ D: ὁμιολία ΕΛ 4 δὲ D: δὲ αἱ aEt 8 χωριστῶν τριῶν aEb: χωριστὸν τριῶν D ἔστι δὲ καὶ D 12 λᾶ D: γᾶ Eb: τρίτῳ a 16 ΚΒ] EKB D: ΒΚ aBb Z aEb: IBZ D 17 ἡ πρὸς τῷ Z] scil. ang. KZB > ZKB ὡς δείξω Hippocratis est dictum, ab Eudemo locus non servatiis 18 ἡ ἐφ’ ᾖ ΒΚ Usener: ἡ ἐφ’ ᾖ BE DEb: ἡ ἐφ’ ᾖ KE a ἣ] ἡ item v. 19. 22 Eb μήκει si verum esset καὶ εἰ — εἴη dicendum fuit. unde δυνάμει Eudemo dedit Usener 19 KE (D?)Eb: BE a ὥστε κτλ. locum male habitum ita restituendum coniecit Usener: ἔσται [sic pro ὥστε] τῆς ἐφ’ ᾖ <BZ, καὶ τῆς ἐφ’ ᾗ> KZ ἄρα μείζων ἡ διπλασία δυνάμει. <ἔστι δὲ μείζων ἡ διπλασία διὰ τὴν ὁμοιότητα κτλ., alia Bretschneider: κἄν ἡ ἐφ’ ᾗ KE μείζων ᾖ τῆς ἐφ’ ᾖ BZ, καὶ ἡ ἐφ’ ᾗ BE μείζων ἔστι (sic) τῆς ἐφ’ ἧ BZ ἡ διπλασία μήκει. ὥστε ἡ ἐφ’ ᾖ KE ἄρα (sic) μείζων ἔστι τῆς ἐφ’ ᾖ KZ ἢ διπλασία δυνάμει διὰ κτλ. 20 τῶν prius om. a 21 ΒΚ Bretschneider: BZ libri 22 pleuam demonstrationem Uippocratis, cur esset ΕΚ 2 > 2 ΚΖ 2 verisimile est ex trapczii natura deductam fuisse, quo spectat ὡς δείξω v. 33 cf. Praefatio 24 διπλασία a: διπλασίων D: διπλάσιον Eb post δυνάμει iterant τῶν ἐφ’ ’ αἷς ΕΚ KZ aEb 25 EZ Bretschneider: Z libri 27 EK τῆς KE μείζων (omissis KZ ὡς ἔχει — τῶν EK KZ [p. 67,1]) aEb lacunam ante ὡς statuit Usener. ’nam turn demum esset EK 2: KZ 2 = 4:1, si esset EK = 2 KZ quod secus est. itaque intercidit <ἐλάττων δὲ ἢ<᾿ ὡς ἔχει in)
Ἀλλ’ οὐχὶ τὸν ἐπὶ τῆς τοῦ τετραγώνου πλευρᾶς μόνον, ὡς ὁ Ἁλέ- ξανδρος ἱστόρησεν, οὐ μέντοι οὐδὲ τὸν κύκλον ἐπεχείρησε τετραγωνίσαι διὰ τῶν περὶ τὴν τοῦ ἑξαγώνου πλευρὰν μηνίσκων, ὡς καὶ τοῦτο ὁ Ἁλέξαν- δρός φησιν.
“’Αλλὰ μηνίσκον ἅμα καὶ κύκλον ἐτε- τραγώνισεν οὕτως· ἔστωσαν περὶ κέντρον ἐφ’ οὗ Κ δύο κύκλοι, ἡ δὲ τοῦ ἐκτὸς διά- μετρος ἑξαπλασία δυ- ν’άμει τῆς τοῦ ἐντός καὶ ἑξαγώνου ἐγγρα- φέντος εἰς τὸν ἐντὸς κύκλον τοῦ ἐφ’ οὗ ΑΒΓΔEχ αἵ τε ἐφ’ ὧν ΚΑ ΚΒ ΚΓ ἐκ τοῦ κέντρου ἐπιζευχθεῖ- ’σαι ἐκβεβλήσθωσαν ἕως τῆς τοῦ ἐκτὸς κύκλου περιφερείας καὶ x003E; ἐφ’ ὧν ΗΘ ΘΙ x003E; ἐπεζεύχθωσαν καὶ δῆλον ὅτι καὶ αἱ ΗΘ ΘΙ ἑξαγώνου εἰσὶ πλευραὶ τοῦ εἰς τὸν μείζονα κύκλον ἐγγραφομένου. καὶ περὶ τὴν ἐφ’ ᾗ HI τμῆμα ὅμοιον τῷ ἀφαιρουμένῳ ὑπὸ τῆς ἐφ’ ᾗ ΗΘ περιγεγράφθω. ἐπεὶ οὖν τὴν μὲν ἐφ’ ᾗ ΗΙ τριπλασίαν ἀνάγκη εἶναι δυνάμει τῆς ἐφ’ ᾗ ΘΗ τοῦ ἑξαγώνου πλευρᾶς ἡ γὰρ ὑπὸ δύο τοῦ ἑξαγώνου πλευρὰς ὑποτείνουσα μετὰ ἄλλης μιᾶς ὀρθὴν περιέχουσα γωνίαν τὴν ἐν ἡμικυκλίῳ ἴσον δύναται τῇ διαμέτρῳ, ἡ δὲ διάμετρος τετραπλά- σίον δύναται τῆς τοῦ ἑξαγώνου ἴσης οὔσης τῇ ἐκ τοῦ κέντρου διὰ τὸ τὰ μήκει διπλάσια εἶναι δυνάμει ι τετραπλάσια), ἡ δὲ ΘΗ [*](15r) ἑξαπλασία τῆς ἐφ’ ἡ ΑΒ, δῆλον ὅτι τὸ τμῆμα τὸ περὶ τὴν ἐφ’ [*](7 τραγώνου Eb 9 ὁ (post τοῦτο) D: om. aEb 11 figiirain om. libri 17 ἑξα- πλασία] cf. Praefatio 21 οὗ Usener: ὦν libri 27 αἱ post καὶ add. Usener HI add. Usener omissum ratus a Simplicio, qui καὶ δηλονότι — ἐγγραφομένου addidisset 28 αἱ scripsi: ἡ libri 29 ἐφ’ ᾖ] ἐφ’ ᾖς aDE b HI] libri semper H: correxit ple- nimque Spengel 31 ἀνάγκη D: ἀναγκαῖον aEb 33 ἄλλης] πλευρᾶς coni. Usener 34 δύνανται Eb 36 μήκει a: μήκη ’’ εἶνιD· post τετραπλάσια postierunt aEb 37 ἑξαπλασία a: ἑξαπλασίων D: ἑξαπλάσιον Eb ἐφ’ ἧς a)
Ou μὴν ἀλλ’ ἐπειδὴ περὶ φύσεως μὲν οὔ, φυσικὰς [*](15r) δὲ ἀπορίας συμβαίνει λέγειν αὐτοῖς.
[*](50)Αἰτίας πλείονας ἀποδοὺς καθ’ ἃς οὐκ ἔστιν οἰκεῖος τῷ φυσικῷ ὁ πρὸς Παρμενίδην καὶ Μέλισσον λόγος, βουλόμενος δὲ ἀντειπεῖν, ὅτι μὴ διὰ κενῆς ποιεῖται τὴν ἀντιλογίαν πρῶτον παρεμυθήσατο. διχῶς δὲ στίξας ὁ Ἀλέξανδρος διττὴν ἐποιήσατο τὴν ἐξήγησιν. πρῶτον μὲν ἀκούσας ὅτι περὶ φύσεως μὲν λέγουσιν οὗτοι, οὐ φυσικὰ δὲ τὰ ὑπ’ αὐτῶν λεγόμενα. ὁ γὰρ ἀναιρῶν τι, εἰ καὶ μὴ χρῆται ἐκεί νψ, ἀλλ’ οὖν περὶ ἐκείνου τοὺς λόγους ποιεῖται. [*](15v) τῷ οὖν ὅλως περὶ φύσεως αὐτοῖς γεγονέναι τοὺς λόγους, εὔλογον ἄν εἴη λέγειν τι τὸν φυσικὸν πρὸς αὐτούς· καθόσον δὲ οὐ φυσικὰ λέγουσι, πρὸς ὀλίγον ἐνδιατρίψει τοῖς πρὸς αὐτοὺς λόγοις. καὶ ταύτῃ ἔοικεν ἀρέσκεσθαι τῆ στιγμῇ καὶ ὁ Πορφύριος οὕτως ἐπιτρέχων τὴν λέξιν· “οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπειδὴ περὶ φύσεως μὲν ὁ λόγος αὐτοῖς εἰ καὶ ἀναιροῦσιν ἀγνοοῦντες τὴν φύσιν, εἰ καὶ μὴ φυσικαὶ αὐτοῖς αἱ ἀπορίαι, δεῖ ἐπ’ ὀλίγον διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν”. καὶ ἔχει πολὺν λόγον ἡ ἐξήγησις, εἴπερ, ὡς καὶ πρότερον ἔφην, ὁ Μέλισσος καὶ τὴν ἐπιγραφὴν οὕτως ἐποιήσατο τοῦ συγγράμματος Περὶ φύσεως ἢ περὶ τοῦ ὄντος. “ ἔστι δέ, φησίν ὁ Ἀλέξανδρος. τὴν προειρημένην λέξιν καὶ οὕτως διαστέλλειν· οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπειδὴ περὶ φύσεως μὲν οὔ, εἶτα ἀπ’ ἄλλης ἀρχῆς, φυσικὰς δὲ ἀπορίας. ἔστι γάρ, φησί, καὶ ὁ τρόπος αὐτῷ τῆς ἑρμηνείας οὗτος συνήθης· ἐν γοῦν Σοφιστικοῖς ἐλέγχοις χρῆται αὐτῷ λέγων “ἔστι μὲν οὔ, φαίνεται δέ’’ καὶ πάλιν “οἱ δὲ τοῦτο ποιοῦσι μὲν οὔ, δοκοῦσι δέ’’. τὸ λεγόμενον, φησί, καταλλήλως ἂν ἔχοι· κυρίως γὰρ περί τινος λέγει ὁ διεξιὼν περὶ αὐτοῦ ὁποῖόν τί ἐστι· περὶ γοῦν ψυχῆς λέγειν οὐκ ἄν λέγοιτο ὁ ψυχὴν ἀναιρῶν. περὶ ψυχῆς μέντοι ἀπορεῖν δόξειεν ἂν ὁ πρὸς τὸ εἶναι ψυχὴν ἀπορῶν. οὕτως καὶ τὰ ἀπορούμενα πρὸς τὴν φύσιν φυσικὰς ἄν λέγοι τις ἀπορίας, οὐ μὴν περὶ φύσεως γε λέγειν τὸν τοιοῦτον φήσαιεν ἄν τις τὸν ἀναιροῦντα τὴν φύσιν. καὶ ἀκόλουθον δὲ τοῖς προειρημένοις, φησί, τὸ οὕτως διαστέλ- λεσθαι· εἴρηκε γάρ “τὸ μὲν οὖν εἰ ἓν καὶ ἀκίνητον τὸ ὂν σκοπεῖν οὐ περὶ φύσεως ἐστι σκοπεῖν.’’ ᾧ συνᾴδει τὸ ἀλλ’ ἐπεὶ περὶ φύ- σεως μὲν οὔ’’. ταύτῃ καλῶς εἰρημένῃ τῇ ἐξηγήσει συνᾴδει καὶ ἡ τοῦ Θεμιστίου παράφρασις. ἐπάγει δὲ τούτοις ὁ Ἁλἐξανδρος ὅτι ‘‘οὐδὲ εἰρήκασί [*](1 incipit rursiis F 4 μέλισσον καὶ παρμενίδην aF λόγος om. Eb 9 αὐτοῖς περὶ φύσεως D 10 τῶν φυσικῶν aF πρὸς ὀλίγον] aut delendum πρὸς αυτ ἐπὶ repouendum 12 τῇ λέξει a 13 μὲν om. aF εἰ] οἱ E b 14 αἱ om. F 15 πρότερον cf. de caelo 111 1 p. 249 b 43 Karst., infra p. 71,25 17 ἡ] ἧ Eb 19 ἀπ’] ἐπ’ Eb 21 τοῖς σοφι- στικοῖς D λέγων c. 1 p. 164[160]b22 22 πάλιν ibid. p. 165 [161] a 3 καὶ τὸ λεγόμενον a 23 ἔχη D περί τινος om. Eb 24 ὁποῖά D 25 δόξει Eb: δόξαιεν F ἄν om. D 27 γε om. a φήσαιεν scripsi: φήσοιεν D: φήσαι (ex φῆσαι) F: φήσοι Eb: φήσοι τις a 29 εἴρηκε p. 184 b 25 τὸ ὃν om. D 32 Θεμιστίου] I 2 p. 110,10 οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπειδὴ περὶ φύσεως μὲν οὐδὲν λέγουσιν πῶς γὰρ οἶ γε ἀναιρῡντες τὴν φύσιν;), φυσικὰς δὲ ἀπορίας συμβαίνει λέγειν αὐτοῖς)
p. Ἀρχὴ Ἀρχὴ δὲ οἰκειοτάτη πασῶν, ἐπειδὴ πολλαχῶς λέγεται τὸ ὄν.
Ὁ πρός τινα δόξαν ἀντιλέγων διχῶς ἐπιχειρεῖ· ἢ γὰρ τοὺς κατασκευά- ζοντας αὐτὴν λόγους ἀνατρέπει, ἢ καθολικὴν αὐτῆς ποιεῖται τὴν ἀναίρεσιν. ἀλλ’ ὁ μὲν τοὺς κατασκευάζοντας λόγους μόνους ἀναιρῶν οὔπω τὸ δόγμα ἀνῄρηκε· τί γὰρ εἰ καὶ ἄλλοι τινές εἰσιν αὐτοῦ κατασκευαστικοὶ λόγοι τῶν ἀνῃρημένων ἐρρωμενέστεροι; οἱ δὲ μὴ πρὸς τοὺς κατασκευάζοντας λόγους, ἀλλὰ πρὸς αὐτὸ τὸ δόγμα ἐνιστάμενοι καὶ καθολικὴν αὐτοῦ ποιούμενοι τὴν ἀναίρεσιν, τὸ μὲν δόγμα ἀναιροῦσι βεβαίως, ἀπορίας δὲ καταλιμπάνουσιν, ἄν μὴ καὶ τοὺς λόγους αὐτοὺς τοὺς κατασκευάζοντας ἀνατρέψωσι. διὸ τὸν Παρμενίδου καὶ Μελίσσου λόγον ἐλέγχειν ὁ Ἀριστοτέλης προθέμενος πρῶιον μὲν καθολικὴν ποιεῖται πρὸς αὐτὸν ἔνστασιν, τὸ μὴ ἓν εἶναι τὸ ὂν εἴ τις κατὰ τὸ πρόχειρον ἀκούοι, ἐκ διαιρέσεως ἀνασχευάζων, εἶτα καὶ τοὺς λόγους αὐτῶν ἀνατρέπων, εἴ τις αὐτοὺς ὡς κατασκευαστικοὺς τοιούτου ἑνὸς ὄντος ἀποδέχοιτο. γίνεται δὲ διαλεκτικὴ αὐτῷ ἡ ἐπιχείρησις ἀπὸ τῆς τῶν ὄντων [*](2 τὸ om. a 5 μηδὲ D: μηδὲν aEb F 6 λέγων cf. p. 38, 20 7 ἔτι λέγων a 8 γενομένων D 9 φυσικὰς — περὶ φύσεως addidi cf. v. 13 ἀλλ’ οὖν περὶ φύσεως τὴν ἐπιγραφὴν τοῦ συγγράμματος ἐποιήσατο add. a 10 χρὴ βραχέα DEb: βραχέα χρὴ aF 11 εἰ post κἂν add. a 12 καὶ om. a πάλιν ταύτην D τελικωτέραν αἰτίαν ἤγαγε F 15 φυσιολογίαν D 16 ἢ DEb; ἢ τοῦ aF 17 ἐπειδὴ a 20 αὐτοῖς D τὴν om. F 21 μόνους λόγους D 22 κατασκευαστικοὶ λόγοι DEb: κατα ord. inverso aF 23 εἰρημένων D παρασχευάθοντας Eb 24 ἀνιστάμενοι F ἐνιστάμενοι — δόγμα om. Eb 27 λόγον καὶ μελίσσου aF 28 πρὸς αὐτὸν ποιεῖται aF μὴ om. a 29 τὸ πρότερον Eb 30 τοῦ τοιούτου ἑνὸς ὄντας couiciebat Torstrik 31 αὐτῶ διαλεκτικὴ Eb ante ἡ littera erasa D)
Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἀφροδισιεὺς Ἀλέξανδρος καὶ δι’ οἰκείων ἐπιχειρημάτων ἀντιλέγειν ἀξιοῖ τοῖς ἓν τὸ ὂν λέγουσι, φέρε συντόμως ἴδωμεν, πῇ καὶ αὐτὸς εὖ λέγειν δοκεῖ καὶ ἡ παλαιὰ φιλοσοφία μένει ἀνέλεγκτος. “πρὸς γὰρ τοὺς λέγοντας, φησί, μὴ εἶναι τὰ ἄλλα τὰ ἐν γενέσει καὶ x003E ὡς ποτὲ μὲν ὄνια ποτὲ δὲ μὴ ὄντα, μόνην δὲ εἶναι τὴν ἀίδιον οὐσίαν διὰ τὸ μηδαμῶς τοῦ μὴ εἶναι μετέχειν, πρῶτον ἀπὸ τῆς ἐναργείας καὶ τῆς κοινῆς ἐννοίας καὶ χρήσεως ῥητέον. πᾶσι γὰρ ὄντα τε εἶναι δοκεῖ καὶ οὕτως φρονοῦσί τε καὶ λέγουσιν. ἔπειτα, εἰ διότι γίνεται καὶ φθείρεται οὔ φασιν αὐτὰ εἶναι, ἐπειδὴ καὶ τὸ γινόμενον ὄν τι γίνεται καὶ τὸ φθειρόμενον ἐξ ὄντος φθείρεται, εἴη ἄν καὶ τὸ γινόμενον καὶ τὸ φθειρόμενον τῶν ὄντων. οὐ γὰρ εἰ μὴ ὁμοίως ἐστὶ τοῖς ἀιδίοις, διὰ τοῦτο οὐκ ἔστι. καὶ εἰ διὰ τοῦτο μὴ ἔστι, φησίν, ὅτι φθείρεται, ὅτε μὴ φθείρεται καὶ καθ’ ὃ μὴ φθείρεται, κατὰ τοῦτο ἄν εἴη καὶ τότε.’’ πρὸς δὴ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα κοινὸς λεγέσθω ὁ λόγος, ὅτι ὥσπερ λευκὸν λέγομεν καὶ τὸ ὁπωσοῦν λευ- κότητι παρακεχρωσμἐνον, κἀν πλείονι τῷ ἐναντίῳ συναναπέφυρται, λευκὸν δὲ καὶ τὸ ἀμιγὲς τοῦ ἐναντίου, καὶ καλὸν ὁμοίως, καὶ κυρίως μὲν τούτων ἕκαστον λέγεται τὸ εἱλικρινῶς τοιοῦτον, ὁλοσχερῶς δὲ καὶ καταχρηστικῶς τὸ τῷ ἐναντίῳ συμμεμιγμένον, οὕτως καὶ τὸ ὂν κυρίως μὲν ἄν λέγοιτο τὸ κατὰ πάντα ὂν ὁμοῦ πᾶν. τὸ δὲ γινόμενον καὶ φθειρόμενον πρὸ μὲν τοῦ γενέσθαι οὔπω ἔστι, μετὰ δὲ τὸ φθαρῆναι οὐκέτι ἔστιν· καὶ ὅτε δὲ εἶναι δοκεῖ τοῦτο, ἐπειδὴ ἐν τῷ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι τὸ εἶναι ἔχει μηδέποτε ἱέν ταὐτῷ μένον’, οὐδὲ τότε ὂν ἄν λέγοιτο κυρίως, ἀλλὰ γινόμενον καὶ φθειρόμενον διὰ τὴν συνεχῆ ῥοὴν τὴν πάντα ἐναλλάσσουσαν• ἣν ὁ Ἡράκλειτος ᾐνίξατο διὰ τοῦ ἱείς τὸν αὐτὸν ποταμὸν δὶς μὴ ἄν ἐμβὴναι’ τῇ ἐνδελεχεῖ τοῦ ποταμοῦ ῥοῇ τὴν γένεσιν ἀπεικάζων πλέον τὸ μὴ ὂν ἔχουσαν τοῦ ὄντος· τὸ γὰρ ὄν, ὥς φησιν ὁ Παρμενίδης, ἄλλα ἔχει σημεῖα. κάλλιον δὲ αὐτῶν [*](1 τι post ποιόν add. a μὴ a: μὴ δὲ Ε: om. DF 2 τῶ post τὸν add. aF 7 ἓν DE cf. p. 52, 11 n.: ὃν aF καὶ εἴη ἄν τὸ ἓν om. D 8 τὸ ἓν τὸ παρ’ αὐτοῖς Ε: παρ’ αὐτοῖς τὸ ἓν aF λέγον a 11 σοφία a 12 καὶ φθορᾷ om. DEF: add. a 13 δὲ (post ποτὲ) om. E: μόνην D: μόνον aEF τὴν ἀtδιον εἶναι D 14 ἐναρ- γίας D 16 φθείρεται καὶ γίνεται a 17 καὶ (post ἐπειδὴ) aF: om. DE 18 τὸ (ante φθειρόμενον) om. DE 20 μὴ DEF: οὐ a ὅτε] ὅτι Ε 22 ὁ D: om. aEF καὶ τὸ DE: τὸ καὶ aF 23 περικεχρωσμένον Ε2 24 καὶ (ante κυρίως) om. F 25 λέγεται ἕκαστον D 27 ὂντὁμοῦ F 28 οὐκέτι] οὔπω F 29 μήποτε a 30 ἐν ταὐτῷ μένον meminit Parmenidis v. 84 Κ. 31 Ἡράκλειτος fr. 41 Byw.)
καὶ ἀποστρέψας τῆς ὁδοῦ τῆς τὸ μὴ ὂν ζητούσης
- οἷς τὸ πέλειν τε καὶ οὐκ εἶναι ταὐτὸν νενόμισται κοὐ ταὐτὸν,
καὶ παραδίδωσι λοιπὸν τὰ τοῦ κυρίως ὄντος σημεῖα·
- ἀλλὰ σὺ τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα,
- ἐπάγει
- μοῦνος δ’ ἔτι μῦθος ὁδοῖο
- λείπεται, ὡς ἔστι. ταύτῃ δ’ ἐπὶ σήματ’ ἔασι
- πολλὰ μάλα·
- ὡς ἀγένητον ἐὸν καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν,
- οὖλον μουνογενές τε καὶ ἀτρεμὲς ἠδ’ ἀτέλεστον,
- οὐδέ ποτ’ ἦν οὐδ’ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἐστιν ὁμοῦ πᾶν
- ἓν συνεχές· τίνα γὰρ γέννην διζήσεαι αὐτοῦ;
- τῆ πόθεν αὐξηθέν; οὔτ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσω
- φάσθαι σ’ οὐδὲ νοεῖν· οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητὸν
- ἐστὶν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ’ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν
- ὕστερον ἢ πρόσθεν τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον φῦν;
- οὕτως ἢ πάμπαν πέλεναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί,
- οὐδέ ποτ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐφήσει πίστιος ἰσχὺς
- γίνεσθαί τι παρ’ αὐτό. τοῦ εἵνεκεν οὔτε γενέσθαι
- οὔτ’ ὄλλυσθαι ἀνῆκε δίκη χαλάσασα πέδησιν.
ταῦτα δὴ περὶ τοῦ κυρίως ὄντος λέγων ἐναργῶς ἀποδείκνυσιν, ὅτι ἀγέ- νῆτον τοῦτο τὸ ὄν· οὔτε γὰρ ἐξ ὄντος, οὐ γὰρ προὐπῆρχεν ἄλλο ὄν· οὔτε ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, οὐδὲ γὰρ ἔστι τὸ μὴ ὄν. καὶ διὰ τί δὴ τότε, ἀλλὰ μὴ καὶ πρότερον ἢ ὕστερον ἐγένετο; ἀλλ’ οὐδὲ ἐκ τοῦ πῇ μὲν ὄντος πῇ δὲ μὴ ὄντος, ὡς τὸ γενητὸν γίνεται· οὐ γὰρ ἄν τοὐ ἀπλῶς ὄντος προυπάρχοι τὸ τῆ μὲν ὂν πῇ δὲ μὴ ὄν, ἀλλὰ μετ’ αὐτὸ ὑφέστηκε. καὶ ὁ παρὰ Πλάτωνι [*](2 ταῖς D συμφύρουσιν coni. Torstrik 3 οἷς — ταὐτόν (4) Parmen. vv. 50. 51 Karst., 58. 59 St. cf. f. 25 r 54 4 κοὐ] καὶ οὑ D 6 ἀλλὰ κτλ. vv. —69 Κ., —75 St. cf. f. 31 r 12. 48 ἀλλὰ σὺ om. (lac. x litt. rel.) F λέγων post σὺ add. a τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ aDF: τῆε' ἀμφ’ ὁδοῦ E διζήσεως Ε 8 μοῦνος DE: μόνος aF: μόνης Stein δ’ ἔτι a: δέ τι DEF 9 ἐπίσημα τ’ D ἐασσι a 12 ἐστιν F: ἐν ἐστίν aDE 13 τε om. a ἠδ’ ἀτέλεστον D: ἤδ’ ἀτέλεστον F: ἢ δι’ ἀτέλεστον Ε: ἡδ’ ἀτέλευτον a cf. ad p. 30, 2 f. 26 r 22 15 γένναν recte f. 31 r 51 διζήσεται F 16 ἐόντος E: ὄντος aDF 17 σε lihri 19 ἀρξαμένου commendabat Torstrik φῦν Ε: φυ (ie. φυὲν) F: φῦναι D: φῦναι a 20 πἐλεναι sic libri: πελέμεν Karsten οὐχί sic libri: οὐχί Karsten 21 ἐκ μὴ ὄντος DE ut infra f. 31 r 53: ἔκ γε μὴ ὄντος aF: ἐκ τοῦ ἐόντος Karsten: ἔκ γε πἐλοντος Stein, ἔκ πῃ ἐόντος ex Simplicii paraphrasi v. 27 efficias ἐφίσει aE 22 γίνεσθαι] γενέσθαι a 23 οὔτ’ ἀπολέσθαι conieci Herm. XV 162: οὔτε ὀλέσθαι Torstrik πέδησιν EP Bergk: πέδῃσι aD: πέδῃσιν vulgo 26 οὐδὲ scripsi: οὔτε DEF: οὐ a τὸ τὸ μὴ ὄν F μὴ καὶ aD: καὶ μὴ EF 27 ἡ post πρότερον sujjer add. D: om. aKF (in mrg. ζήτει F) μὴ ὄντος] οὐκ ὄντος a)
[*](17v) ἐξ οὗ καὶ δῆλον, ὅτι ἄλλο τὸ αἰσθητὸν οἶδεν, ἐν ᾧ γένεσις καὶ ὄλεθρος, καὶ ἄλλο τὸ νοητὸν ὄν. καὶ Μέλισσος δὲ τὸ ἀκίνητον δείκνυσι προανελὼν τὸ κενὸν τοῦ ὄντος, τουτέστι τὸ μὴ ὄν. εἰ γὰρ ἐκινεῖτο, φησί, τὸ ὄν, ἦν ἄν τι κενὸν τοῦ ὄντος εἰς ὃ ἐκινεῖτο τὸ ὄν. ἀλλ’ οὐκ ἔστι· πλῆρες γάρ ἐστι τὸ ὄν. γράφει δὲ οὕτως ‘‘οὐδὲ κενεόν ἐστιν οὐδέν· τὸ γὰρ κενεὸν οὐ- δέν ἐστιν. οὐκ ἄν οὖν εἴη τό γε μηδέν. οὐδὲ κινεῖται· ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐκ ἔχει οὐδαμῇ, ἀλλὰ πλέων ἐστίν. εἰ μὲν γὰρ κενεὸν ἦν, ὑπεχώρει ἄν εἰς τὸ κενεόν. κενεοῦ δὲ μὴ ἐόντος, οὐκ ἔχει ὅκῃ ὑποχωρήσει’’. εἶτα δείξας ὅτι οὔτε πυκνὸν οὔτε ἀραιόν ἐστιν, ἐπάγει “χρὀσιν δὲ ταύτην χρὴ ποιήσασθαι τοῦ πλέω καὶ τοὐ μὴ πλέω· εἰ μὲν οὖν χωρεῖ τι ἢ εἰσδέ- χεται, οὐ πλέων· εἰ δὲ μήτε χωρεῖ μήτε εἰσδέχεται, πλέων· ἀνάγκη τοίνυν πλέων εἶναι, εἰ κενὸν μὴ ἔστιν. εἰ τοίνυν πλέων ἐστίν, οὐ κινεῖται’’. ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ πλέον ἠναγκάσθην μηκῦναι διὰ τὸ τὸν γνησιώτερον τῶν Ἀριστοτέλους ἐξηγητῶν τὸν Ἀλέξανδρον ξηρότερον καὶ ἀφερεπόνως τῶν πα- λαιῶν ἀκούειν δογμάτων. ὧν καὶ Ἀριστοτέλης ζηλωτὴς γενόμενος ἀκίνητον ἀπέδειξε καὶ αὐτὸς τὸ πρῶτον.
- αὐτὰρ ἀκίνητον μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
[*](1 Τίμαιος p. 37 E τό F ἔσται τε] τό τ’ ἔσται Plato ἁ δὴ φέροντες Platonis libri 2 δὴ om. a 4 καὶ τὸ ἔσται DE: καὶ ἔσται aF: τό τ’ ἔσται Plato γἐ- νησιν Ε ἰοῦσαν DE et in mrg. F: οὖσαν a et littera prima erasa F 7 περὶ comp. Ε1: corr. Ε2 9 τοῦ ὄντος om. aF 11 ὅπερ ὃν 186 a 33 καλέσαντος D 14 εἰ οὖν — ἐν ᾦ ἐστιν F 17 ἄν ταῦτα εὐλόγως D 18 τὴν αὐτοῦ EF: τὸν αὐτοῦ D: τὴν ἑαυτοῦ a 19 εἰς prius] εἴς Ε 20 ante et post οὐ τήνδε laciinam IV vel v lit- teraram reliquit F et in mrg. ζήτει tamquam si quid deesset 23 τὸ post ὅτι) ora. F 24 τοῖς ἀνιοῦσιν F 25 ἦν om. F 26 ἐκώλυε τὸ a: ἐκωλύετο DEF εἰς a: om. DEF μεταβάλλειν Ε: μεταλαβεῖν DF: μεταβαλεῖν a ἐπεὶ δὴ F 27 δ’ a: om. DEF 30 ὅτι ex τι (?) corv. Ε2 32 αὐτὰρ κτλ. vv. 81 — 83 K. 87 — 89 St. cf. p. 39, 27 f. 31 v 6)80- ἐστὶν ἄναρχον ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος
p. 185b5 Ἔτι ἐπεὶ καὶ αὐτὸ τὸ ἓν πολλαχῶς λέγεται.
Πολλαχῶς τὸ ὂν ὑποθέμενος καὶ ἐκ διαιρέσεως λαβὼν τὰς δόξας καθ’ ἃς οἷόν τε ἦν ἓν λέγειν τὸ ὄν, πάλιν τὸ ἓν ὡς πολλαχῶς καὶ αὐτὸ λεγό- μενον ὑποτίθεται καὶ δείκνυσι καθ’ ἕκαστον τοῦ ἑνὸς σημαινόμενον ἀδύ- νατον τὸ ἒν λέγειν τὸ ὄν. οἰκείᾳ δὲ τοῦ ἑνὸς χρῆται διαιρέσει ἀρε- σκόμενος οἶμαι τοῖς ὑπὸ τοῦ Πορφυρίου λεγομένοις ἐνταῦθα· λέγει γὰρ ὅτι “καὶ τὸ ἓν πολλὰ σημαίνει, πρῶτον μὲν ὅσα καὶ τὸ ὄν, καὶ διελομένοις τὸ ἓν εἰς τὰ αὐτὰ τῷ ὄντι παραπλησίως ἔστιν ἐπιχειρεῖν ἀπαιτοῦντας, πῶς ἓν λέγουσιν εἶναι τὸ ὄν, πότερον ὡς οὐσίαν ἢ ὡς ποιὸν ἢ κατά τι τῶν ἄλλων”. ἀκριβέστερον γὰρ ὁ Ἀριστοτέλης ἄλλην μὲν τοῦ ὄντος, ἄλλην δὲ τοῦ ἑνὸς τῶν σημαινομένων οἰκείαν πεποίηται τὴν διαίρεσιν· τὸ γὰρ ἓν ἢ γένει ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ ἓν ἔσται. ἀλλὰ τὸ μὲν γένει ἢ εἴδει ἓν οὐκ ἠξίωσεν ὁ Ἀριστοτέλης θέσθαι νῦν, ὡς προφανῶς εἰσάγοντα τὸ πλῆθος. εἰ γὰρ γένει ἓν ἐροῦσιν εἶναι τὸ ὄν, τοῖς εἴδεσι πολλὰ ἔσται καὶ ἔτι γε μᾶλλον τῷ τῶν [*](1 ἄναρχον καὶ ἄπαυστον aF 2 τῇδε libri: τῆλε Scaliger cf. p. 40, 1 f. 31v7 ἐπλἐχθησαν Ε 5 ἐκινοῖτο F C ὃ ἐκινεῖτο DE: ὃ ἄν ἐκινοῖτο F: ὃ ἄν ἐκινεῖτο a 7 οὕτως ἑ 14 cf. p. 40, 12. 112, fi οὐδὲ] οὐδὲν F 9 πλέον Ε κενὸν D 11 ἀραιόν aE ut saepe ἐπάγει cf. p. 112,12 13 πλέον semper Ε κενὸν DEF: κενεὸν a cf. p. 112, 14 15 μὴ κύναι Ε 20 καθ’ — ὅν (21) om. a: καὶ omis- sorum vice F 21 ὡς τὸ πολλαχῶς E καὶ αὐτὸ om. a: post λεγόμενον ponit F 23 τὸ om. a 26 ὂν εἰς τὰ τοιαῦτα τῷ ὄντι F 28 ὁ (post γὰρ) om. F ἔσται το liliri: ἐστιν Torstrik 30 τῷ F 32 ἐροῦσιν ἓν τὸ ὄν εἶναι εἶναι om.) D εἴδεσιν ἔσται πολλά D ἔσται. ἀλλὰ καὶ a 34 ἔτι aE2: εἴτι E1: ὅτι D: εἴ F)
Διὰ δὴ ταῦτα εἰ μὲν ὡς συνεχὲς ἐροῦσιν ἓν τὸ ὄν, ἔσται ἐνεργείᾳ μὲν ἕν, δυνάμει δὲ πολλὰ καὶ ἄπειρα. συνεχὲς γάρ ἐστιν οὗ τὰ μόρια συνά- πτει πρὸς ἕνα κοινὸν ὅρον, καὶ ὃ διαιρετόν ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά. εἰ οὖν διότι ἥνωται αὐτοῦ τὰ μόρια, διὰ τοῦτο ἓν αὐτὸ λέγουσι, διότι πολλὰ τὰ ἡνωμένα μέρη, διὰ τοῦτο πολλὰ ἐροῦσι, καὶ διότι εἰς ἄπειρον διαιρετόν, διὰ τοῦτο ἄπειρα φήσουσιν ἢ ἐπ’ ἄπειρον πληθυνόμενον. εἰ οὖν τὸ ὂν ἓν ὡς τὸ συνεχές, τὸ δὲ συνεχὲς πολλά, τὸ ἓν πολλὰ ἔσται. τὰ δὲ πολλὰ οὐχ ἕν· τὸ αὐτὸ ἄρα ἕν τε καὶ οὐχ ἓν ἔσται. ἔτι δὲ ἐπεὶ πλείω τὰ συ- νεχῆ, πῶς ἐστιν ἓν τὸ ὄν, εἴπερ ὡς συνεχές; πότερον ὡς γραμμή τις ἢ ὡς ἐπιφάνεια ἢ ὡς σῶμα ἢ ὡς τόπος ἢ ὡς κίνησις ἢ ὡς χρόνος; πάντα γὰρ ταῦτα συνεχῆ. καὶ τούτων δὲ ἑκάστου πολλὰ εἴδη. καὶ γὰρ τῶν γραμμῶν αἱ μὲν εὐθεῖαι, αἱ δὲ περιφερεῖς· καὶ ἐπιφανείας ἡ μὲν ἐπίπεδος, ἡ δὲ κοίλη, ἡ δὲ κυρτή· καὶ τῆς ἐπιπέδου πλεῖστα σχήματα· καὶ στερεῶν δὲ σωμάτων καὶ τῶν συσχηματιζομένων αὐτοῖς τόπων πολλὰ εἴδη· ὁμοίως δὲ καὶ χρόνου τὸ παρεληλυθὸς καὶ τὸ μέλλον καὶ τὸ ἐνεστηκός, καὶ ὧραι καὶ ἡμέραι καὶ μῆνες καὶ ἐνιαυτοί· καὶ κίνησις ἡ μὲν ἐπ’ εὐθείας, ἡ δὲ κύκλῳ• καὶ πάντα ταῦτα συνεχῆ, καὶ πάντα ἅμα ἐνεργείᾳ πολλὰ καὶ ἕκαστον δυνάμει πολλά.
Ελ δὲ δὲ οὕτως ἓν τὸ ὂν ὡς ἀδιαίρετον, ἐπεὶ τὸ ἀδιαίρετον πολλα- χῶς, ἢ τὸ μήπω διῃρημένον οἷόν τε δὲ διαιρεθῆναι καθάπερ ἕκαστον τῶν συνεχῶν, ἢ τὸ μηδὲ ὅλως πεφυκὸς διαιρεῖσθαι τῷ μὴ ἔχειν μέρη εἰς [*](1 καθἐκαστον Ε 5 τοῖς γε τὰ a εἰσηγουμένοις Ε 11 πρὸς ἄλληλα ταῦτα aF 14 ἓν D (cf. V. 15): εἶς EF: εἰς a διεσπαρμένος a 15 συνεσχισθῆναι DE 16 ἐροῦσι τὸ ὃν ἓν a 18 ἕνα καὶ κοινὸν a 20 ἄπειρα aF 22 πολλὰ τὸ ἓν D: τὸ ὃν πολλὰ coni. Torstrik 23 ἐπεὶ] ἐπὶ F1 24 εἴπερ] ἤπερ D ὡς συνεχές 003E; Torstrik 25 ἢ ὡς τόπος om. Ε 26 ταῦτα] τὰ τοιαῦτα a ἕκαστον D 35 ἡ DE: οἶον aF δὲ om. D 36 ἢ ὃ μὴ ὅλως πέφυκε D)
Εἰ δὲ οὕτως ἓν τὸ ὂν ὡς μέθυ καὶ οἶνος ἢ λώπιον καὶ ἱμάτιον ἢ ὅλως τὰ πολυώνυμα τοῦτο γὰρ ἔτι ὑπολείπεται τοῦ ἑνὸς σημαινόμενον), μία πολυωνυμία γενήσεται πάντα, καὶ τὸ ποιὸν τῷ ποσῷ καὶ πάντα ἀλλή- λοις τὰ αὐτὰ ἔσται, καὶ ὁ τοῦ Ἡρακλείτου λόγος ἀληθὴς ὁ λέγων ’τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακὸν ταὐται, εἶναι. καὶ συνδραμεῖται ἡ ἀντίφασις· ταὐτὸν γὰρ ἔσται ἀγαθὸν καὶ οὐκ ἀγαθόν, εἴπερ τὸ κακὸν οὐκ ἀγαθόν. καὶ ἐπίστησον ὅτι καὶ ἐνταῦθα ἀπὸ τῆς τοῦ ἐναντίου καταφάσεως ὡς ἐπὶ μείζονα ἀνιί- θέσιν τὴν τῆς ἀποφάσεως μειῆλθεν. ἔσται δὲ ὁ αὐτὸς καὶ ἄνθρωπος καὶ ἵππος· ὥστε καὶ ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος, καὶ ἓν καὶ οὐχ ἕν·. ὥστε οὐκέτι περὶ τοῦ ἓν εἶναι τὸ ὂν γενήσεται ὁ λόγος καὶ ἡ ζήτησις, ἀλλὰ περὶ τοῦ μηδέν, εἴπερ ὁμοίως ἐφ’ ἑκάστου ἀληθὴς ἥ τε ἀπόφασις αὐτοῦ καὶ ἡ κατάφασις, ἢ ὡς ὁ Πορφύριος συνάγει, εἴπερ τὸ ὂν οὐκ ἔστι. καὶ γὰρ ὥσπερ τὸ ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος συναληθεύει, οὕτως καὶ τὸ ὂν καὶ οὐκ ὄν. τοῦτο δὲ οἶμαι συνήγετο, εἴ τι τῶν πάντων ἓν ἦν τὸ ὂν ὥσπερ ἄνθρωπος· τὰ γὰρ [*](1 ἂν a: om. DEF τῶ DE: τὸ aF ἔχειν DEF: ἔχον a 2 εἶναι DEF: ὃν a στερεότητα aF καὶ ναστότητα om. Ε 3 μὲν οὖν corrigehat Brandis 5 αὕτη Ε 8 ὡς post καὶ om. D 9 συνδιαιρεῖται τοῖς σώμασιν Ε et in marg. D: ἐν διαιρετοῖς σώμασιν aF: ἐν διαιρετῷ σώματι in textu D 10 καὶ συνδιαιρεῖται αὐτοῖς post σώμασι addit a καὶ μάλιστα γε τοῖς φυσικοῖς Ε et (om. γε) a: om. DF 11 ποσοῦ DE: τοῦ ποσοῦ aF 13 δὲ] γὰρ D 15 ἀδιαιρέτου ED2: διαιρετοῦ aD1F 16 ἀντογίας ἠνςωσεν DaF 20 ἢ ὡς ὅλως D 22 τὰ πάντα a καὶ τὸ ποιὸν τῶ ποσῷ cm. F καὶ τὸ] κατὰ τὸ E 23 τοῦ om. D Ἡρακλείτου fr. 57 Byw. cf. p. 50, 10 25 καὶ post ἔσται add. a 27 ἀποφάσεως aF: ἀντιφάσεως DE 32 καὶ τὸ οὐκ aF τὸ οὐκ ὄν a 33 συνήγετο ἄν coniciebat Torstrik εἴτι τῶν πάντων aEF: εἴτε τῶν ἁπάντων D ἓν om. F)
Αὐτὸς δὲ πρὸς τὸ πρῶτον τμῆμα τῆς διαιρέσεως τὸ οὕτως ἓν τὸ ὂν ὡς συνεχὲς λέγον ἀπαντήσας πρὸ τοῦ τὰ λοιπὰ διαλῦσαι ἀπορίαν τινὰ παρεμβαλὼν περὶ τοῦ ὅλου καὶ τοῦ μέρους, εἰ ταὐτὸν ἢ ἕτερόν ἐστι, μᾶλλον δὲ εἰ ἓν ἄμφω, ἀσαφέστερον τὸν λόγον πεποίηκε. τὴν δὲ ἀπορίαν ταύτην Πορφύριος προβεβλῆσθαί φησιν ὥς τινων ἐνστησομένων αὐτῷ τρεῖς εἰπόντι τρόπους τῆς τοῦ ἑνὸς ὑποστάσεως καὶ μὴ προσθέντι τὸν τέταρτον, ὅν τινες εἰσῆγον νομίζοντες τὸ μέρος τὸ μὴ συνεχὲς ἄλλῳ μέρει καὶ τὸ ὅλον ἓν εἶναι, οἷον τὴν χεῖρα τοῦ Σωκράτους καὶ τὸν Σωκράτη ἓν εἶναι, ὅπερ οὐδενὶ τῶν εἰρημένων πρότερον τοῦ ἑνὸς τρόπων τὸ αὐτό ἐστιν. ἐλέγχει οὖν τούτους πρῶτον ὡς ἀτόπως οἰομένους καὶ οὕτως ἐπὶ τὸν ἔλεγχον μεταβαίνει τοῦ ὡς ἀδιαιρέτου ἑνός. ὁ δὲ τούτων ἔλεγχος, ὅτι ἱεῖ ἡ χεὶρ τοῦ Σωκράτους ἡ δεξιὰ καὶ ὁ Σωκράτης ἓν καὶ ἡ ἀριστερὰ πάλιν καὶ ὁ Σωκράτης ἐν, καὶ ἡ ἀριστερὰ καὶ ἡ δεξιὰ ἓν ἔσονται· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ εἰ καὶ τῷ ὅλῳ ἓν ἑκάτερον ὡς ἀδιαίρετον, ὅτι καὶ αὐτὰ αὐτὰ. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος λῦσαι τὴν περὶ τοὐ μέρους καὶ τοῦ I ὅλου ἀπορίαν φησὶν αὐτὸν τὴν λέγουσαν [*](18v) τὸ μέρος τῷ ὅλῳ ταὐτὸν εἶναι, ἵνα δείξας μὴ ὂν ταὐτὸν βεβαιότερον ἔχῃ, ὅτι οὐ μόνον διαιρεθέντα τὰ μέρη ἀπὸ τοῦ ὅλου πλείω γίνεται, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ συνεχείᾳ λαμβανόμενα, εἴ γε καὶ ἀλλήλων καὶ τοῦ ὅλου ἕτερά ἐστι. τὸ δὲ ἴσως οὐ πρὸς τὸν λόγον, καίτοι πρὸς λόγον ὄντων τῶν εἰρημένων, λέγεσθαί φησι, διότι ἱκανὰ ἦν καὶ τὰ προλελεγμένα τοὺς οὕτως ἓν τὸ ὃν λέγοντας ὡς συνεχὲς διελέγξαι. ἴσως δὲ καὶ ὅτι ἡ ἐφ’ ἑκάτερα ἀπορία τοῦ λόγου ἐξωτερική τις ἦν, ὡς καὶ Εὔδημός φησι, διαλεκτικὴ μᾶλλον οὖσα.
Παραθήσομαι δὲ μετ’ ὀλίγον καὶ τὴν τοῦ Εὐδήμου λέξιν ἐναργῶς τὸν σκοπὸν τοὐ λόγου δηλοῦσαν· νῦν δὲ τὰ τοὐ Ἀλεξάνδρου προκείσθω. λέγει δὲ ὅτι “ἔστω μὲν ἐπὶ τοῦ ταὐτοῦ συνηθέστερον τὸ δεδειγμένον· τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ ταὐτὰ καὶ ἀλλήλοις ἐστὶ ταὐτά”. διὸ καὶ ὁ Εὔδημος οὕτως ἐχρήσατο τῇ ἀποδείξει καὶ οἱ τοὐ Ἀριστοτέλους ἐξηγηταὶ τὸ ταὐτὸν ἀντὶ τοῦ ἑνὸς λαβόντες. ὁ μέντοι Ἀριστοτέλης ἀκριβέστερον ὡς οἶμαι ποιῶν τὸ ἓν ἐφύ- λαξε· πολλῷ γὰρ μᾶλλον τὰ τῷ αὐτῷ ἓν καὶ ἀλλήλοις ἕν ἐστιν ἤπερ τὰ [*](2 τὸ ὃν δύναται D 5 τῆς om. F 6 τῆς διαιρέσεως τμῆμα D 7 λέγων D πρὸ F: πρὸς aDE ἀπορίαν p. 185 b 11 8 μᾶλλον· δὲ καὶ σαφἐ- στερον F 10 αὐτῷ] τῶ ἀριστοτἐλει superscr. Ε2 11 προστιθέντι aF 12 τῶ ὅλω F ἓν] ταὐτὸν a 13 τὸν om. DE σωκράτην E2 16 εἰ om. a 18 τὸ om. F εἰ καὶ DE: καὶ εἰ aF 20 λέγουσαν ὅτι τὸ F 22 μὴ μόνον F 23 ἐστὶν ἕτερα D 24 καίτι E καίτοι πρὸς τὸν λόγον couiciebat Torstrik λόγων Ε1 25 καὶ DF: iteravit Ε: om. a 26 καὶ om. aF 27 καὶ DE: ὁ F: om. a 28 Εὐδήμου λέξιν cf. p. 85, 25 29 προσκείσθω aE 30 δὲ] γὰρ a τοῦ αὐτοῦ F 31 ἀλλήλων D1: corr. D2 32 ἀντὶ ἑνὸς Ε 33 οἶμαι] εἶναι Ε 34 εἴπερ F)
Ἀρξάμενος δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τῆς ἀπορίας ἀπὸ τῶν συνεχῶν μερῶν ὁμοίαν φησὶν αὐτὴν καὶ ἐπὶ τῶν διωρισμένων· ταῦτα γάρ ἐστι τὰ μὴ συ- νεχῆ· καὶ γὰρ ἡ πλίνθος ἤτοι ἡ αὐτή ἐστι τῇ οἰκίᾳ ἢ ἑτέρα. καὶ εἰ μὲν ἡ αὐτή, ἔσται ἡ πλίνθος οἰκία καὶ ἡ οἰκία πλίνθος· εἰ δὲ ἑτέρα, οὕτως δὲ καὶ τὰ πάντα μέρη ἐξ ὧν ἡ οἰκία εἴη ἄν ἄλλα τῆς οἰκίας. ἀλλὰ μὴν τὰ πάντα μέρη ἡ οἰκία δοκ·εῖ· αὐτὴ ἄρα ἑαυτῆς ἄλλη ἔσται ἡ οἰκία. ἐπεὶ δὲ πρόχειρον ἐννοεῖν ὅτι οὐχ ἁπλῶς τὰ μέρη τὸ ὅλον ἐστὶν ἀλλὰ μετὰ τῆς τάξεως καὶ τῆς συνθέσεως, φιλοτίμως ὁ Ἀλέξανδρος καὶ οὕτως τὴν ἀπορίαν ἐρωτᾷ. “εἰ ἕτερον ὁ θεμέλιος ὁ οὕτω πὼς ἔχων καὶ τεταγμένος τῆς οἰκίας, ἀλλὰ καὶ ὁ ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τοῖχος ἕτερος τῆς ὅλης οἰκίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ὀροφὴ ἡ οὕτως ἐπικειμένη τοῖς τοίχοις ἑτέρα τῆς ὅλης οἰκίας ἐστί, καὶ ἕκαστον ἄρα τῶν μερῶν μετὰ τῆς οἰκείας τάξεως ἕτερόν ἐστι τῆς οἰκίας, ὥστε καὶ πάντα ία μέρη μετὰ τῆς οἰκείας τάξεως ἕτερα τῆς οἰκίας ἐστίν. ἀλλὰ μὴν ἡ οἰκία πάντα ἐστὶ τὰ μέρη μετὰ τῆς τοιᾶσδε αὐτῶν τάξεως. καὶ ἡ ὅλη ἄρα οἰκία ἑτέρα ἑαυτῆς ἔσται. μήποτε δὲ οὐ μάτην τοῦτο προσέ- θῆκεν ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ἐπὶ τῶν διωρισμένων μερῶν τὴν τοιαύτην εἶναι ἀπορίαν. εἰ γὰρ καὶ ἐφ’ ὧν ὁμολογουμένως ἄλλα τὰ μέρη ἐστὶ παρὰ τὸ ὅλον καὶ πλῆθος ὁρᾶται ἡ αὐτὴ ἀπορία ἁρμόζει, οὐ χρὴ οὐδὲ ἐπὶ τῶν συνεχῶν μερῶν διὰ τὴν ἀπορίαν τὸ πλῆθος ἀναιρεῖν. ἡ μὲν οὖν ἀπορία 35 οὕτως ἐφ’ ἑκάτερα πρόεισιν· ἡ δὲ λύσις, ὅτι οὐχ ὑγιές ἐστι τὸ εἰ ἕκαστον κατ’ ἰδίαν λαμβανόμενον τῶν μερῶν ἄλλο ἐστὶ τοῦ ὅλου, ἤδη καὶ πάντα [*](2 παραγίνηται D: παραγένηται aEF 3 ἔτι τε DEF: ἀλλὰ δὴ καὶ οὕτω a εἴγε] εἰ coni. Torstrik καὶ τό τε DEF: τό τε γὰρ a 4 ὅλων om. D 5 ἑαυτοῦ om. aF 10 τοῦ ὅλου καὶ μέρους DE at cf. p. 86, 14 ἴσως DEF: ἴσως δὲ a ex Arist. at cf. p. 83, 24 1 1 ὑποτεθείη volebat Torstrik at cf. f. 27 v 16 et ad p. 102, 26 13 μέρη — ἔσται (p. 85,32) om. F τὸ ὅλον αὐτοῦ αὐτὴ ut vid. E 17 ἤτοι] ἢ L) ἡ μὲν ἡ E 20 δοκεῖ εἶναι Torstrik 21 ἀπλῶς ἓν τὰ μέρη καὶ τὸ a 23 εἰς ἕτερον E οὕτως πῶς Ε 24 καὶ (αντε ἡ) om. Ε 25 οἰκείας D: οἰκίας aE sed v. 27 recte 28 μετὰ D: τὰ uE 30 εἶναι ante μερῶν D)
Ὁ μέντοι Εὔδημος, ὅτι μὲν διὰ τὸ δειχθῆναι τὸ συνεχὲς μὴ ὂν ἓν εἴρηκε, σαφῶς λέγει, μερῶν δὲ καὶ αὐτὸς ποτὲ μὲν διωρισμένων ποτὲ δὲ συνεχῶν μέμνηται. ἔχει δὲ οὕτως ἡ τοῦ Εὐδήμου λέξις· μετὰ τὸ δεῖξαι ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ὂν οὕτως ἓν ὡς ἀδιαίρετον, ὅπερ αὐτὸς ἄτομον ἐκάλεσεν, ἐπάγει λέγων “ἀλλὰ μὴν οὐδὲ κατὰ συνέχειάν γε· τὰ γὰρ διωρισμένα τῶν μερῶν οὐκ ἔσται τὰ αὐτά. ἔχει δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀπορίαν ἐξωτερικήν. εἰ [*](19r) μὲν γάρ ἐστι τῆς γραμμῆς τῶν μορίων ἕκαστον ταὐτὸν τῇ ὅλῃ, καὶ αὑτοῖς ταὐτὰ ἔσται· τὰ γὰρ ἑνὶ τὰ αὐτὰ ὡσαύτως καῖ † ὅλοις τὰ αὐτά. εἰ δὲ ἕτερον τῆς ὅλης ἕκαστον, ἆρά γε καὶ πάντα; εἰ δὲ τοῦτο, πῶς ὅλη ταῦτά ἐστιν; ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἀφείσθω.’’ ἐν δὴ τούτοις ὅτι μὲν οὐδὲ εἰ ὡς συ- νεχὲς λέγοιτο τὸ ὄν, οὕτως ἕν ἐστι, δείκνυσι κατ’ ἄλλην ὡς οἶμαι ἐπιβο- λήν· “τὰ γὰρ διωρισμένα, φησί, τῶν μερῶν οὐκ ἔσται τὰ αὐτὰ’’ τοῖς συ- νεχέσιν. ὥστε κἀν συγχωρήσῃ τις ἓν εἶναι τὸ συνεχές, ἐπειδὴ τὰ διω- ρισμένα μέρη ἄλλα παρὰ τὰ συνεχῆ ἐστι, πολλὰ τὰ ὄντα καὶ οὐχ ἕν. καὶ [*](1 ἐν αὐτῷ D: ἑαυτοῖς aE 2 ὁ om. D 3 καὶ οὕτως volebat Torstrik 4 συνε- χισμἐνων D: συνηχισμἐνων E: συνεχομένων a 5 ταὐτὰ D: τὰ αὐτὰ aE 12 τῶν D: τῶν μὴ aE 17 διαιρεθῇ D 20 ὁ om. a 22 εἴρηκε D: εἴρηται aE 23 Εὐδήμου fr. 6 p. 8, 11 Sp. 24 ἄτομον DE: ἄτοπον a, fortasse recte cf. p. 86,9 25 ἐπάγει λέγων D: ἐπαγομένη E: ἐπάγει a 27 τῆς γραμμῆς τῶν D cf. Themist. p. 112, 8: τῶν τῆς γραμμῆς aE αὑτοῖς Spengel: αὐτοῖς a: αὐτῶ D 28 ὅλοις aDE: αὐτοῖς Torstrik: ἀλλήλοις ego cf. v. 7. p. 88,5 Themist. p. 112,12 29 ἕτερον τοῖς ὅλοις sed corr. E1 ἄρα libri: corr. Torstrik cf. p. 74, 25 ἡ add. autc ὅλη Torstrik 30 ταῦτα D: τοῦτο aE 32 τὰ αὐτὰ rursus incipit F)
Θαυμάζω δὲ ἔγωγε τοῦ Ἀριστοτέλους πρὸς ἐκεῖνα τοῦ ἑνὸς τὰ σημαι- νόμενα ἀντειρηκότος, ἃ καὶ ὁ Παρμενίδης τῷ ἑνὶ ὄντι προσεῖναί φησι· καὶ γὰρ συνεχὲς αὐτὸ ἀνυμνεῖ
καὶ ἀδιαίρετόν ἐστιν,
- τῷ ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν· ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει,
ἀλλὰ καὶ τὸ πάντων ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν εἶναι λόγον τὸν τοῦ ὄντος ὁ Παρ- μενίδης φησὶν ἐν τούτοις
- ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον.
εἰ οὖν ὅπερ ἄν τις ἢ εἴπῃ ἢ νοήσῃ τὸ ὄν ἐστι, πάντων εἷς ἔσται λόγος ὁ 30 τοῦ ὄντος,
- χρὴ τὸ λέγειν τε νοεῖν τ’ ἐὸν ἔμμεναι· ἔστι γὰρ εἶναι,
- μηδὲν δ’ οὐκ ἔστιν.
[*](1 μερῶν D: μορίων aE οὗτος DE: αὐτὸς aF 3 ἐστιν] ὅτι D 4 λόγους F1 5 γὰρ IJE: δὲ aF 6 συνεχῶν] ἐπιμιμνόντων (?) obi. D μόνων omittere videtiir D τὰ ante ἐφ’ om. D1: aildit D2 8 εἶναί φησιν ἀπορίαν DE: ἀπορίαν εἶναι φησιν aF 10 εἰπεῖν cf. p. 83, 10 11 τὸν om. aF 12 ἓν δεῖξαι aF: ἐνδεῖξαι DE 13 ἀριστο- τέλους D 16 ὅτι καὶ οἱ τοιοῦτοι D: καὶ ὅτι οὗτοι aEF 17 ἐδόκει] fort. δοκεῖ 20 Παρμενίδης v. 80. 77 Κ. 86. 83 St. cf. f. 31 v 5 φησὶ post παρμενίδης a 22 τῷ aF cf. f. 31 v 5: τὸ DE 23 καὶ ἀδιαίρετόν ἐστιν Simplicii verba, quae Parmenidea (v. 77 Κ., 83 St. cf. f. 31 v 14) οὐδὲ διαίρετόν ἐστιν circumscribunt 26 τούτοις v. 43. 44 K., .51. 52 St. cf. f. 25 r 49 27 τε νοεῖν libri: τὸ νοεῖν Karsten τεὸν F: τὸ ὂν aDE ἔμμενε D ἔστι κτλ. cf. f. 25 r 51 28 μηδὲν δὲ libri: μὴ δ’ εἶν Heindorf, Bergk 29 εἴη ἢ νοήσῃ DE: νοήσῃ νοήσει F) εἴπη aF 31 οὐδὲν κτλ. v. 95—97 Κ. 99—101 γὰρ ἔστιν corniptum cf. f. 31 v 11 32 πάρεξ ct post ἄλλο et ante pomint DEF)
- οὐδὲν γὰρ ἔστιν ἢ ἔσται πάρεξ]
- ἄλλο πάρεξ τοὐ ἐόντος, ἐπεὶ τό γε μοῖρ’ ἐπέδησεν
ἕνεκα γὰρ τοῦ νοητοῦ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τοῦ ὄντος, ἐστὶ τὸ νοεῖν τέλος ὂν αὐτοῦ. ἀλλὰ καὶ τὸ ὅλον καὶ τὰ μέρη καὶ τὸ συνεχὲς ὡς ἐπὶ σώματος λαμβάνων ὁ Ἀριστοτέλης τὰ ἄτοπα ἐπήγαγεν. εἰ δὲ κατὰ τὴν ἐκείνων ἔννοιαν λαμβάνοιντο, δέξαιντο ἂν ἐν τάξει τινὶ τοῦ ὄντος καὶ τὸ μέρη ἔχειν, εἴπερ ὅλον αὐτό φησιν “οὗλον μουνογενές τέ’ καὶ τὸ διὰ τὴν συνέχειαν ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρετόν,
- ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα.
- οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ᾧ πεφατισμένον ἐστίν,
- εὑρήσεις τὸ νοεῖν.
σαφέστερον δὲ τοῦτο τὸ ἄτοπον ὁ παρὰ τῷ Πλάτωνι Παρμενίδης ἐπὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος προσήκατο κατὰ τὴν δευτέραν τῶν ὑποθέσεων εἰπών “Τί οὖν, τῶν μορίων ἑκάτερον τούτων τοὐ ἑνὸς ὄντος, τό τε ἓν καὶ τὸ ὄν, ἆρα ἀπο- λείπεσθον ἢ τὸ ἓν τοῦ εἶναι μόριον ἢ τὸ ὂν τοῦ ἑνὸς μορίου; οὐκ ἂν εἴη. πάλιν ἄρα καὶ τῶν μορίων ἑκάτερον τό τε ἓν ἴσχει καὶ τὸ ὄν, καὶ γίνεται τοὐλάχιστον ἐκ δυοῖν αὖ μορίοιν τὸ μόριον, καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον οὕ- [*](1 οὖλον] ὅλον D cf. ad p. 29,18. f. 31r18 31r18. τ’ super add. D ἔμμεναι τῷ πάντ’ ὄνομ’ ἔσται a: τῶ πάντ’ ὄνομα ἔσται F: τῶ πάντ’ ὀνομασταὶ Ε cf. f. 31 v 12: τῶ πάντ’ οὔνομα ἔσται D 3 δέξαιντο αιν ex corr. m2) Ε 4 ante πεπερ. spatium iv litt. D 6 Μέλισσος ἑ 16 p. 196 Br. cf. p. 110,2 δὲ ἔχοι DE: δὲ ἔχει aF 7 ἓν εἴη DE: ἄν εἴη ἓν aF οὖν τὸ] οὖν ὡς a 8 σῶμα ’ ἀρχὴν Torstrik: ἀρχὴ aDEF 9 ὄντων aF: πάντων DE 10 τε DE: τι aF οὐκ ἀγαθὸν κτλ. Horn. Β 204 cf. Arist. Metaph. Λ 10 p. 1076 a 4 11 τὸ αὐτὸ corr. in τὸν αὐτὸν F1 13 παρμενίδους D λέγοντος v. —95 K., —98 St. cf. f. 31 v 10 14 οὕνεκεν Ε: οὗ ἕνεκα D: οὗ ἕνεκεν aP 15 πεφωτισμένον DE 17 ἕνεκα D: ὲ́νεκε Ε1: ἕνεκεν aE2: ἕνεκα — νοεῖν om. F ὢν ’: ὄν corr. E2 18 τὰ D: om. aEF 19 ἐπῆγεν E 20 λαμβά- νοιτο coniciebat Torstrik 21 φησιν v. 59 Κ. 65 St. μονογενές F τε] ἔστι Ε καὶ τὸ DE: καὶ τὰ F: καὶ (om. τὸ) a 22 εἷναι DEF cf. Ind. Arist. p. 74b54: ἰέναι a 23 τῷ aF: τὸ DE cf. p. 86, 22 24 Πλάτωνι Παρμενίδης p. 142 d 25 προσήκατο post παρμενίδης aF εἰπόντι οὖν F 28 τε] γε aEF ἰσχύει D 29 μορίοιν DE: μορίων aF)
- τῷ ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν• ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει.
Ὄτι δὲ οὐ διὰ φιλεριστίαν ἡ πρὸς Παρμενίδην ἀντιλογία γέγονε, δηλοῖ καὶ Πλάτων, ἐν μὲν τῷ Παρμενίδῃ τὸ ἓν ὂν τοὐ Παρμενίδου δεχόμενος καὶ ἀπ’ ἐκείνου τὸ ὑπὲρ ἐκεῖνο ἀνευρίσκων, ὅπερ οὐδὲ ἓν καλεῖν ἀξιοῖ, καὶ τὰς μετ’ ἐκεῖνο τάξεις τοῦ ἑνὸς παραδιδούς· ἐν δὲ τῷ Σοφιστῇ σαφῶς ἀντι- [*](1 γένηται Platonis lihri τό τε F 2 ἓν τὸ ὃν ἀεὶ ἴσχει καὶ τὸ ὃν τὸ ἓν Plato ἀεὶ om. a 3 ἂν cm. aF ἄπειρόν τι οὐκοῦν aF τὸ πλῆθος Plato. ἄν Plato οὕτως add. al) 4 ἔοικεν (om. γε) Plato ἐκεῖ ἕνα DEF: ἐκεῖνα a 5 τὸν post λόγον om. F τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον τοῦ ὄντος (omisso τὸν) a 6 ἐκεῖνο αἴτιον D 11 τισι add. D- lo αὐτὴν DE: αὐτὸν aF Ih ὁ post καὶ add. aF 16 δὴ om. a 17 πᾶν E προσέδειξε aF 19 λάβοι F φυλάττων E: φυλάττον aDF 20 ἕνωσιν] νόησιν a διακρίσεως οὖν ὁπωσοῦν κατά τι ἀναφανείσης F 21 ἔλαχον E1 τὴν D1: corr. D2 22 ὁ ἀριστοτἐλης τοῖς θείοις δόγμασι τούτοις ἀντιλέγειν δοκεῖ a 23 ὡς om. a 30 γέγεννε sic E 31 παρυͅενίδει D 32 ἓν καλεῖν D2: ἐγκαλεῖν aD1EF 33 ἀποδιδούς F)
τοιοῦτόν γε ὂν τὸ ὂν μέσον τε καὶ ἔσχατα ἔχει, ταῦτα δὲ ἔχον πάσα ἀνάγκη μέρη ἔχειν· ἢ πῶς; οὕτως. Ἀλλὰ μὴν τό γε μεμερισμένον πάθος μὲν τοῦ ἑνὸς ἔχειν ἐπὶ τοῖς μέρεσι πᾶσιν οὐδὲν ἀποκωλύει, καὶ ταύτῃ δὴ πᾶν τε ὂν καὶ ὅλον ἓν εἶναι. Τί δ’ οὔ; Τὸ δὲ πεπονθὸς ταῦτα, ἆρα οὐκ ἀδύνατον αὐτό γε τὸ ἓν αὐτὸ εἶναι; Πῶς; Ἀμερὲς δή που δεῖ παντελῶς τό γε ἀληθῶς [*](2 ὑπὲρ τέρου Ε ὃν] ἓν ὃν a 3 ἡνωμένον τοῦ ἑνὸς ὄντος F) aF τὸ δὲ] τὸ δ' F: τόδ’ a πληθυόμενον aEF 4 παρασκευῆς ἕνεκα a 5 Σοφιστῇ p. 244 Β περὶ τῶν F 6 πιστέον Ε: idem scriptums del. πι D 7 ἓν ante ὃν add. a ἀποκρινάσθωσαν a ποῦ Ε 8 τὸ ὃν F καλεῖται DE τί; ναί] τίνα Ε ὅπερ ὅπερ om. a) ὃν ἐπὶ τὸ αὐτὸ aF 9 δυοῖν E: δυσὶν aDF 10 μετὰ τοῦ ὦ D: μετὰ τοῦτο ὦ Ε: μετὰ τοῦτο aF δῆλον ὅτι ὦ θεαίτητε τῷ a 12 ἀποκρίνεσθαι D τό τε] πότε F 13 γε om. a 14 λέγον DE 15 ποῦ EF τι. ναί F 16 γε Plato: τε libri ἡ μηδενὸς E (oblitt. D): ἡ om. aF 17 τὸ ὂν ὄνομα ὀνόματος μόνον D ἄλλου δὲ aD: ἀλλ’ οὐδὲ Ε: ἀλλ’ F 18 καὶ τὸ] τὸ ex καὶ corr. E ἓν (post ἑνὸς) om. D τοῦτο ὀνόματος Plato vulg. ὀνόματος om. a 19 αὖ τὸ Plato: αὐτὸ libri αὐτοῦ F) 20 τούτω ex τοῦτο E εἰ τοίνυν sqq. cf. p. 52, 25 ἐστιν om. Ε 21 Παρμενίδης νν. 102 — 104 Κ., 106 — 108 St. cf. p. 52, 26 f. 27 v 2. 31 r 16 23 τὸ γὰρ EF: τῶ γὰρ aD 24 ἢ τῇ] αὐδτῆ Ε 25 τὸ ὃν om. E ἔσχατον D δὲ ἔχων D 26 σχεῖν D 28 Τὸ δὲ] τόδε F 29 δεῖ] δῆ F)
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ,
- μεσσόθεν ίσοπαλὲς πάντῃ• τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον
- οὔτε τι βαιότερον πέλεναι χρεών ἐστι τῇ ἢ τῇ,
p. 185 b 25 ἐθορυβοῦντο δὲ καὶ οἱ ὕστεροι τῶν ἀρχαίων.
[*](20r)Εἰπὼν ὅτι καθ’ ἕκαστον τῶν τοῦ ἑνὸς σημαινομένων τὸ αὐτὸ ἓν καὶ πολλὰ δείκνυται καὶ γὰρ τὸ ὡς συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν, καὶ ὅλον ὂν πλῆθος ἔχει μερῶν ἑτέρων ὄντων παρὰ τὸ ὅλον, καὶ τὰ τῷ λόγῳ τὰ αὐτὰ ἓν καὶ πολλὰ δείκνυσιν ἕκαστον, εἴπερ ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπος ὢν καὶ ἵππος ἐστὶ καὶ βοῦς καὶ τὰ ἄλλα τὸν αὐτὸν ἔχοντα ἐκείνοις λόγον τὸν τοῦ ὄντος, καὶ τὸ ἀδιαίρετον δὲ καὶ ἀμερές ἐστι καὶ πέρας καὶ ἀρχὴ καὶ ἄλλα [*](1 δέ γε τοιοῦτον a 2 λόγῳ ὅλῳ aD: λόγῳ EF 3 τὸ ὃν τοῦ ἑνὸς Plato λέγομεν aF 5 εἶναι, πῶς libri φαίνεται Plato 6 πλέον ἆ δὴ πάντα D 7 ᾖ μὴ ὅλον EF: μὴ ὅλον ᾖ D: μὴ ᾖ ὅλον a διὰ — τὸ ὅλον 0111. Ε ἦν δὲ D 8 ξυμβαίνει ἑαυτοῦ D 9 στερούμενον aE οὐ πλείω DEF: αὖ πλείω Plato: αὖ οὐ πλείω a 10 ὄντος καὶ τοῦ ὅλου DE: ὅλου καὶ τοῦ ὄντος aF 11 δὲ γε] δὲ 9, αὐτὰ EF: ταὐτὰ a: obi. D 12 τὸ (ante ὃν) om. Plato 1 3 γενόμενον DE: γινόμενον F: γιγνόμενον a οὐσίαν οὔτε γένεσιν ὡς οὖσαν δεῖ ex Platone a 16 ποσόν τι γὰρ ἄν ὅπερ ἄν ἡ F 18 τῶ τὸ] τοῦτο F τιναὶ D 19 καὶ (post σχεδὸν) om. F ὑπεμφαίνοντα a γὰρ om. Ε 20 περὶ τὸν Ε ῥοθέντων E 21 κἀν in κατὰ mut. F2 μακροτέραν om. D μακροτέραν — ἰτέον om. F, in mrg. ἕως ὧδε τοῦ πλάτωνος ζήτει F2 23 ὕστερον καθάπερ καὶ οἱ κτλ. a 28 ἐκείνης a 29 καὶ ἀμερές ἐστι EF: καὶ τὸ ἀμερὲς ἔστι D: om. a ἐστι post ἀρχή a)
Λέγει τοίνυν ὅτι ‘συμπληρώσας τὰ καθ’ ἕκαστον σημαινόμενον τῶν ἑνὸς προσαγόμενα ἄπορα ἐπάγει ἄλλην ἀπορίαν γενομένην πρὸς ἑαυτόν. ἔφη γὰρ ἄν τις ὅτι ‘ταῦτα προσηπόρησας πολλαχῶς λέγεσθαι τὸ ἓν ὑποθέμενος [*](1 τὸ μή DE: τὸ aF 2 διαφυγεῖν a οὐ add. ’-’ 3 τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν a 5 ἑνὶ a: ἓν δὲ Ε: om. DF ὑπάρχει Ε: ἐνυπάρχῃ aDF κατηγορεῖται E 6 τῷ ante τὸ om. D 7 πάλιν τοῦ a 8 καὶ post εἶναι add. D 11 καὶ ante ἓν add. a τοῦ μὴ F in mrg. κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο ’ 13 οὕτως old. aF 14 ἀντί- κεινται D 15 ὡς post γὰρ add. F τὰ] ταῦτα coni. Torstrik διότι — αὐτοῦ delebat Torstrik 16 συνυπάρχειν δύναται D 17 ἢ post αὐτῷ delebat Torstrik ἄμφω ἐνεργεία F τὸν σωκράτη a: τὸν σωκράτην F: τῶ σωκράτει E: obi. D 18 ἐπὶ τὸ αὐτὸ (corr. E1 αὐτῶ) χρόνω E λέγη a: λέγοι EF: obi. D 19 οὐδὲ—συνί- στασθαι EF: om. a 20 ἄλλο μόριον — χρόνῳ καὶ om. D αὐτῷ ante χρόνῳ κατ’ om. E 21 ταὐτὸ F 22 καὶ (ante ἓν) om. E 23 τῷ — ἀντίκειται] τὸ ἐνεργεία τῷ ἑνὶ καὶ τοῖς πολλοῖς ἀντίκειται D 27 μηδὲ] μηδὲν F 30 ἄπορα] ἄτοπα a ἄν ante πρὸς add. a φαίη Torstrik 31 προηπόρησας coni. Torstrik τὸ ὃν et postea τὸ ἔν Ε)
Τὴν τοίνυν τοιαύτην καὶ τηλικαύτην ἀπορίαν μόνος ὁ Ἀριστοτέλης συνεῖδεν ὅπως λύειν χρή. τὰ γὰρ ὄντα φησὶ μὴ ὁμοίως ὄντα εἶναι· διὸ μὴ εἶναι αὐτῶν γένος τὸ ὄν· ἀλλὰ τὸ μὲν τοιοῦτον εἶναι ὃ καὶ αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ ὑποστῆναι δύναται χαρακτῆρα ἐμφαῖνον ἴδιον, τὰ δὲ ὄντα μέν, οὐχ ὁμοίως δὲ μετειληφότα τοῦ ὄντος, ἀλλὰ κατ’ ἄλλον τρόπον τῷ ἐν ἐκείνοις εἶναι καὶ ἠρτῆσθαι ἀπ’ ἐκείνων πρὸς τὸ εἶναι. ὁ μὲν γὰρ πατὴρ καὶ ὁ υἱὸς κατὰ τύχην ὑπέστησαν, καὶ ὁ δεπότης καὶ ὁ δοῦλος. διὸ πολλαχῶς ἔφη τὸ ὄν· πλὴν ὅτι τὰ ἄλλα ἐπὶ τῇ οὐσίᾳ συμβέβηκε, καθ’ ἣν καὶ χα- ρακτηρίζεται τὸ ὑποκείμενον. διὸ οἱ μὲν ἀνῄρουν τὰ ἄλλα, καθάπερ οἱ ἀπὸ τῆς Στοᾶς ἐποίουν, παρὰ τὰ ἐναργῆ· ὁ δὲ ὁμοίως τῇ οὐσίᾳ καὶ τἆλλ’ εἰπὼν ἓν μᾶλλον ἁμαρτάνει. πολλὰ γὰρ ποιήσει τὰ ὄντα καὶ σωρεύσει ὡς τὰ ἄτομα σώματα· ὁ δὲ πῶς μὲν λέγων εἶναι τῷ ἐπὶ τῇ οὐσίᾳ θεωρεῖσθαι καὶ μετ’ ἐκείνης εἶναι, πῶς δὲ μὴ εἶναι τῷ μὴ ἄνευ αὐτῆς ὑποστῆναι δύνασθαι, οὗτος ἐπείληπται τοῦ ὀρθοῦ. ἐπιόντες τοίνυν τοὺς τρόπους τοῦ ἑνός, οὐκέτι πολλὰ φήσομεν τὸ ὅν, διότι τὰ μέρη ἄλλως καὶ οὐχ ὡς Σωκράτης ἓν λέγεται· ὁ μὲν γὰρ καθ’ ἑαυτὸν ἰδιότητα ἐμφαίνει τοῦ χαρακτῆρος, τὰ δὲ μέρη ἄνευ τοῦ ὅλου οὐκ ἄν ὑπο- σταίη, ἀλλ’ ἔστιν οὕτως ὡς σὺν τῷ ὅλῳ εἶναι. μένει τοίνυν ὁ Σωκράτης εἷς. ὁμοίως καὶ κατὰ τὸ εἶδος οὐ πληθύνεται ἅμα καὶ ἄνθρωπος γενόμενος τῷ τὸ εἶδος μὴ ἄν ποτε καθ’ ἑαυτὸ ὑποστῆναι, μηδὲ ὑφεστάναι τὸν ἄν- θρωπον οὕτως ὡς αἱ πρῶται οὐσίαι, ἀλλ’ ἄλλως. ἀλλὰ μὴν οὐκ ἄν εἴποι τις παντελῶς μηδὲν εἶναι παρὰ τὸν Σωκράτην τουτὶ τὸ πλεόνασμα, εἰ καὶ μὴ τοιοῦτόν ἐστιν ὁποῖον αὐτὸς ὁ Σωκράτης, ἀλλὰ κατ’ ἐκεῖνον καὶ μετ’ ἐκείνου. οὐδὲ γὰρ οὕτως ὁμώνυμον τὸ ὂν ὡς τὰ ἀπὸ τύχης, ἀλλ’ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνός. καὶ τὸ λευκὸν τότε ἐστίν, ὅταν ἄλλου ᾖ κἀν τούτῳ ἔχῃ τὸ εἶναι ἐν τῷ ἄλλου εἶναι. ὥσπερ γὰρ ἡ ἐπιφάνεια σώματος οὖσα τὸ οἷον σῶμα εἶναι ἀπὸ τοῦ σώματος ἔλαβεν, οὕτως δεῖ νοεῖν καὶ τὴν τῶν ἄλλων ὄντων ὑπόστασιν· τῷ γὰρ ἄλλου εἶναι τὴν ὑπόστασιν ἔχει. διὸ οὐκέτι πολλὰ ὁ λευκὸς Σωκράτης, ἢ αὐτός τε καὶ τὰ μέρη• οὐ γὰρ ἄλλα τινὰ συνελθόντα, ὡς οἱ βόες εἰς τὸ ζεῦγος καὶ οἱ ἄνθρωποι εἰς τὴν χώραν, συνεστήσαντο [*](2 καὶ addidi 3 ante ἐστιν deletum quid D 6 συνεῖδεν EF: σύνοιδεν aD 7 αὐτὸ om. DE 9 κατ’ ἄλλον] κἄλλον Ε τῷ] τὸ D ἐν] ἓν F 10 τε post πατήρ add. a ὁ (ante υἱὸς) om. a 12 βέβηκεν F 14 παρὰ] πλὴν a καὶ τἄλλ’ εἰπὼν D2: καταλιπὼν ’EF 15 ἓν μᾶλλον delebat Torstrik 16 ὡς DE: ὥσπερ aF τῶ—εἶναι om. E 17 ἐκείνην libri: corr. Torstrik 18 οὗτος ex οὕτω coit. D ἐποιόντες E 22 ὅλῳ ἓν εἶναι a μένει] ἕν· εἰ in mrg. ζήτει F 23 πλη- θύεται aF 25 ἄν ποτε ex v. 24 D 26 σωκράτην a ἓν καὶ μὴ F 28 τὰ ἀπὸ a: τὸ ἀπὸ DEF ἀλλ’ ὡς τὰ aD: ὥστε EF 29 ἄλλου ᾖ] ἄλλα F ἔχῃ a: ἔχει DE: ἔχει F 33 τινα είσελθόντα sic F 34 τὴν D: om. aEF)
ταῦτα τοίνυν αὐτὰ μὲν καθ’ αὑτὰ πολλῆς οἶμαι σπουδῆς ἄξια καὶ πρὸς τὰς φυσικὰς ζητήσεις καὶ πρὸς τὴν τῶν κατηγοριῶν διαίρεσιν καλῶς ὁ φιλοσοφώτατος ἀνέγραψε Πορφύριος ἀφορμὴν ἴσως πρὸς ταύτην τὴν ἐπι- [*](1 σωκράτη a ἔστι] ἔσται D: ἐστι aEF ταυτὶ Ε 2 ᾖ Ε: ἡ aE: om. D πολλὰ om. E 3 ἑτέρου D: ἕτερα aEF ἄλλου DF: ἄλλα aE: ἕτερα ἄλλα a 5 δ’ ἐν αὐτῇ ὄντα F: δὲ αὐτῆ ὄντα E: δὲ αὐτὴ ὃν D: δ’ ἐν αὐτῇ a aute οὐκ ὄντα add. ὄντα a 6 ταύτῃ ἐστὶ καὶ D: ἐστιν aEF εἴπῃς a 9 τῷ ἐκεῖνο εἶναι coniciebat Torstrik 12 ἢ ὅπερ] καὶ coniciebat Torstrik 16 ὃ] ὅτι D 17 μίαν οὐσίαν, < μίαν δὲ> οὐχ ὡς coniciebat Torstrik 18 τοῦ τόδε DE: τούτου δὲ aF 19 ἓν] ὗν aF post πρῶτος add. ὁ a 21 ποιότητι] ἀγαθότητι a τἄ μὲν Torstrik: τὰς μὲν libri τὰ δὲ D: τὰς δὲ aEF 23 ὀνόματι aF: ὀνόμασι D: ὀνόμασιν Ε 24 καὶ ἄμα ἓν καὶ πολλὰ cm. D 26 θορυβεῖσθαι sc. λέγει Ἀρ’. p. 185 b 25, συνέβη snpplebat Torstrik 28 ἀπλῶς ἀδιάστατον a)
Δυοῖν γὰρ οὐσῶν ἀποριῶν τὸ αὐτὸ ἓν καὶ πολλὰ συναγουσῶν, τῆς μὲν ἀπὸ τοῦ πλήθους τῶν τῇ μιᾷ οὐσίᾳ ὑπαρχόντων συμβεβηκότων, τῆς δὲ ἀπὸ τοῦ συνεχοῦς, ὅπερ ἓν μέν ἐστι τῷ ὅλῳ, τῇ δὲ διαιρέσει πολλά, τοῦτο μὲν ἀπὸ τῆς τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ διαφορᾶς λύεται· καὶ γὰρ ἐνεργείᾳ μὲν ἕν ἐστι, δυνάμει δὲ πολλά· τὸ δὲ ἕτερον οὐ λέλυται κατὰ τοὺς ἄλλους ἐξηγητάς· οὐδὲ γὰρ ὡς λύσιν τῆς ἀπορίας ἀκούουσι τὸ πολλὰ δὲ τὰ ὄντα ἢ λόγῳ. ὁ γοῦν Ἀλέξανδρος ταύτην προθεὶς τὴν ῥῆσιν εἰς ἐξήγησιν ἐπάγει τάδε· “ἤτοι αὐτὸς διαίρεσιν ποιεῖται, καθ’ οὓς τρόπους ἕκαστον ἓν ἅμα καὶ πολλά ἐστι, δεικνὺς ὅτι μὴ μοναχῶς τὸ ἓν ὡς προεῖπεν ἢ πῶς χηνῶν ἕκαστον τῶν αἰσθητῶν πολλὰ εἶναι ἐδείκνυε λέγει, ὑφ’ οὗ λόγου ἐθορυβοῦντο. ἢ γὰρ τῷ λόγῳ μὲν πολλά ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ ὄντα ἕν, οἷον ὁ μουσικὸς καὶ ὁ λευκὸς Σωκράτης τῷ λόγῳ μέν εἰσι πολλοί ἄλλος γὰρ λόγος τοῦ μουσικοῦ καὶ ἄλλος τοῦ λευκοῦ), κατὰ μέντοι τὸ ὑποκείμενον εἷς ἐστιν ὁ Σωκράτης· ἢ πολλά ἐστι τὸ αὐτὸ ἅμα καὶ ἓν ὡς τὸ ὅλον καὶ τὰ μέρη· ὡς μὲν γὰρ ὅλον ἕν, ὡς δὲ μέρη ἐξ ὧν τὸ ὅλον πολλά, ἐπεὶ μὴ ταὐτὸν δέδεικται τὸ μέρος τῷ ὅλῳ”. ταῦτα εἰπὼν ὁ Ἀλέξανδρος ἐπάγει λοιπὸν δι’ ὧν ἐνδείκνυται, ὅτι οὐ λέλυται ἡ ἀπὸ τῶν συμβεβηκότων ἀπορία, ἀλλὰ μόνη νη’ ἡ ἀπὸ τῆς διαιρέσεως, λέγων ‘‘ἐπὶ μὲν οὖν τῶν τῷ λόγῳ πολλῶν, ὡς εἴρηται, ᾤοντό τι ποιεῖν οὓς ὑστέρους εἴρηκε τῶν ἀρχαίων, οἱ μὲν ἀφαιροῦντες τὸ ἔστιν ἀπὸ τῶν συμβεβηκότων, οἱ δὲ παρεκκλίνοντες καὶ [*](4 ἡ] om. sp. VI litt. rel. E 5 αὐτῆς Ε 7 δυνάμει καὶ Ε cf. p. 97, 8: δυνάμει ἢ aDF τις delete προηπόρησεν coni. Torstrik καὶ οὐσία DE 10 τις om. D 11 κατὰ om. D τὰ om. E 13 τῶν om. a 14 ὅπερ αὐτὸ a μὲν ὃν F ἐκεῖνα Torstrik: ἐκεῖνο libri 15 γὰρ DEF: δὲ a 19 ἐστιν ἓν aF ἄλλους om. aF 21 προσθεὶς F 22 διαιρέσει Ε 23 προεῖπεν intellego Aristotelem: προεῖπον coniecit Torstrik ἡ πῶς] lesendum ἡ ὡς 24 Ζήνων cf. p. 97, 12 εἶναι] τοῦ E 26 πολλὰ (ex πολλοί?) corr. Ε1 28 ἐστι σωκράτης D 29 μὴ om. ’: οὑ F2 31 ἡ ἀπορία ἡ ἀπὸ τῶν συμβεβηκότων ἀπορία aF 32 τῆς om. a 33 τι ποιεῖν aliquid facere. πλέον vel προύργου ποιεῖν temptabat Torstrik 34 παρεγκλί- νοντες DE cf. Athen. XV p. 701 u: παρεκκλίνοντες aF)
οὐδὲν δὲ ἴσως χεῖρον καὶ τὰ τοῦ Εὐδήμου παραθέσθαι πλείονος τῶν λεγομένων ἐπιστάσεως ἕνεκεν. ἔχει δὲ ὧδε ἡ μετὰ τὰς ἀπαντήσεις λέξις τὰς πρὸς τὰ τοῦ ἑνὸς σημαινόμενα· “ἆρα οὖν τοῦτο μὲν οὐκ ἔστιν ἕν], ἔστι δέ τι ὅν; τοῦτο γὰρ ἠπορεῖτο· καὶ Ζήνωνά φασι λέγειν, εἴ τις αὐτῷ τὸ ἓν ἀποδοίη τί ποτέ ἐστιν, ἕξειν τὰ ὄντα λέγειν. ἠπόρει δὲ ὡς ἔοικε διὰ τὸ τῶν μὲν αἰσθητῶν ἕκαστον κατηγορικῶς τε πολλὰ λέγεσθαι καὶ με- ρισμῷ, τὴν δὲ στιγμὴν μηδὲ ἓν τιθέναι· ὃ γὰρ μήτε προστιθέμενον αὔξει, μήτε ἀφαιρούμενον μειοῖ, οὐκ ᾤετο τῶν ὄντων εἶναι. εἰ δέ τις καὶ τὰς λοιπὰς κατηγορίας προσεπιθείη, πιστότερον ἄν κατασκευάσειεν ἔτι τὸν λόγον· οὐ φαίνεται γὰρ οὕτε οὐσίαν οὔτε ποιὸν ἡ στιγμὴ ποιοῦσα οὔτε ἄλλο τῶν κατὰ τὰς διαιρέσεις οὐδέν. εἰ δὲ ἡ μὲν στιγμὴ τοιοῦτον, ἡμῶν δὲ ἕκαστος πολλὰ λέγεται εἶναι οἷον λευκὸς μουσικὸς καὶ πολλὰ ἕτερα, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ λίθος, ἄπειρος γὰρ ἡ θραῦσις ἑκάστου), πῶς ἄν εἴη τὸ ἕν; | πρὸς μὲν οὖν [*](21v) τὰς κατηγορίας ἔνιοι μὲν οὐκ ᾤοντο δεῖν τὸ ἔστιν ἐπιλέγειν, ὧν καὶ Λυ- κόφρων ἦν, ἀλλ’ ἄνθρωπον μὲν ἔλεγον εἶναι, ἄνθρωπον δὲ εἶναι λευκὸν οὐκ ἔφασαν· ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. οὐδαμοῦ γὰρ τὸ εἶναι προσῆπτον, ἀλλ’ ἑνὶ καθέκαστον. Πλάτων’ δὲ τὸ ἔστιν οὐκ ᾤετο σημαίνειν ὅπερ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ φρόνιμός ἐστι τὸ φρονεῖν καὶ τὸ καθήμενός ἐστι τὸ καθῆσθαι, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἔχειν, καὶ εἰ μὴ κεῖται ὀνόματα. πρὸς μὲν οὖν τὰ κατηγορικῶς πολλὰ ποιοῦντα τὸ ἓν τοῦ· ’τον ἀπήντων τὸν τρόπον, πρὸς δὲ τὰ κατὰ μερισμὸν οὐκ εὐπόρουν. ἔστι δὲ ὡς ἔοικε τὸ διορίζειν ἕκαστον, ποσαχῶς λέγεται, πρῶτον πρὸς ἀλήθειαν.
[*](3 ταὐτὸν μὲν, ἀλλ’ aF 4 μέλλει aF λελύσθαι D G λεγομένου ἡ τοῦ aF 7 Εὐδήμου fr. 7 p, 10, 10 Sp. τοιοῦτο a 9 τοῦ om. aF 10 ἕνεκα a λέξεις D 11 πρὸς Ε2 ex παρὰ Ε1 ἕν om. Simpl. f. 30 r 24 ἓν δέ τί ω ἐστι a 12 αὐτὸ F 13 ἕξειν] λέξειν aF ἠπόρει δὲ ὡς ἔοικε om. a 14 τῶν] τί F τε om. a 15 μηθὲν τιθέναι infra: ἐν τι εἶναι couiecit Brandis cf. p. 99, 11. 15 17 προσηγορίας aF 19 εἰ δὲ εἰ F 21 πῶς ἄν D: πᾶν ἄν F: πᾶν Ε 23 εἶναι λευκὸν D 24 εἶναι] ἐστι D 25 ἑνὶ DF: ἓν ἢ a et F1 mrg.: ἡ ἑνὶ Ε: ἓν ἦν temptabat Spengel. immo intellege: ἄνθρωπος ἐστι dicebat, ἄν- θρωπος λευκός ἐστι non item cf. v. 23 26 ὅπερ ἐπὶ τοῦ ἄνθρωπος ’στιν baud recte Torstrik cf. p. 99, 25 τὸ (ante φρονεῖν) om. E 27 τὸ (ante καθῆσθαι) om. EF ἔχειν Torstrik: ἔχει libri 28 ὄνομα E 30 πρῶτον scripsi cf. Arist. Top. I 13 p. 105 a 31: ἃ (i e. α) Ε: μέγα a: om. D: πρῶτον — ἀλήθειαν om. F Comment. Aristot. IX. Simple. Phys. I. i)Πλάτων’ τε γὰρ εἰσάγων τὸ δισσὸν πολλὰς ἀπορίας ἔλυσε πραγμάτων † ὦν [*](21v) νῦν οἱ σοφισταὶ καταφεύγοντες ὥσπερ ἐπὶ τὰ εἴδη, καὶ πρὸς τούτοις τοὔ- νομα τῶν λόγων ἀφώρισε. πρὸς δὲ τὴν του ἑνὸς ἀπορίαν ἄκος ἐφάνη ἡ τοῦ ὄντος διαίρεσις. ἦν δὲ αὕτη τοῖς φιλοσοφοῦσιν ἐμπόδιος, καὶ ἐπὶ μι- κρὸν ἐχρῶντο αὐτῇ· ἔστι δὲ σοφὸν τὸ καλῶς ἑκάστῳ χρῆσθαι. οἵ τε γὰρ ταῖς ἀρχαῖς χρώμενοι οὐδὲν προάγουσιν ἡ γὰρ ἀρχὴ πολύχουν), οἵ τε τὰς μὴ ἀρχὰς ποιούμενοι ἀδυνατοῦσι προϊέναι διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀφ’ οὗ. ἐνερ- γείᾳ δὲ καὶ δυνάμει ἐπιστήμονας μὲν ἔλεγον καὶ ἀνδρείους καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἓν δὲ οὐκ ἔλεγον οὐδὲ πολλά. φαίνεται δὲ περὶ πάντα ὡς εἰπεῖν ἡ διαί- ρεσις αὕτη. εἰ γὰρ δέοι ἡμὰς τὰ καθεύδοντα ἀριθμεῖν, ἄνθρωπον μὲν καὶ ἵππον εὐθέως καταριθμήσομεν καίπερ πολλῶν οὐ καθευδόντων, εἰς τὴν δύ- ναμιν αὐτῶν ἀποβλέποντες. περὶ δὲ ἰχθύων ἀπορήσομεν καὶ βαδιούμεθα πρὸς τοὺς ἁλιεῖς· ἐν δὲ τῇ οἰκίᾳ τοὺς καθεύδοντας ἀριθμοῦντες πολλοὺς παραλεί- ψομεν ἀνθρώπους καὶ ἵππους, ἂν παρῶσι καὶ μὴ καθεύδωσι. δῆλον οὖν ὡς πρότερον εἰς τὴν δύναμιν, ὕστερον δὲ εἰς τὴν ἐνέργειαν ἀποβλέπομεν. οὕτω δὴ καὶ ἕν τε καὶ πολλὰ καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ ἐστίν. ἐνεργείᾳ μὲν οὖν ἄμφω οὐδέποτε τῷ αὐτῷ ὑπάρχει. τὸ δὲ ἐνεργείᾳ ἓν δυνάμει πολλά ἐστιν, εἴπερ τῶν μεριστῶν ἐστιν. φαίνεται δὲ τοῦτο ἄτοπον. οὐδὲν δὲ ἄτοπον· οὐ γὰρ ἐναντία ταῦτά ἐστιν. οὕτω δὲ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ λίθῳ πολλὰ ἔσται, οἷον ‘Ερμῆς Ἡρακλῆς μυρία ἕτερα· δυνάμει γάρ ἐστι ταῦτα πάντα ἐν τούτῳ, ἐνεργείᾳ δὲ ἓν μόνον. τὰ δὲ ἐνεργείᾳ πολλὰ οὐκ ἔστιν ὁμοίως δυνάμει ἕν· ἀλλ’ ὅσα σύγκειται τάδε, λέγω δὲ οἷον ἑστάναι κα- [*](1 Πλάτων—πραγμάτων citat Simpl. f. 53 v 8 εἰσαγαγὼν a ἔλυσεν ἐπὶ τῶν πρα- γμάτων f. 53 V 8, quod praefero cf. Arist. de gen. et int. I 8 p. 325 a 18 ὧν νῦν non sanum. si νῦν venun est, excidit velut ἅπτονται. tum Eudemus tangit vel Stilponem vel Menedemum cf. p. 91,28. 93,32. sed pro ὧν νῦν conicio ὃ ἠγνόουν (soil. Megarici τὸ δισσόν) cf. p. 120, 13 2 καταφεύγοντες DEF: καταφεύγουσι a ὥσπερ ἐπὶ τὰ εἴδη] cf. τοὺς τῶν εἰδῶν φίλους Plat. Sophist, p. 248 a contra quos τὸ δισσόν (sc. cum dichotoraiae universam rationem turn earn quae dividit τὸ μὴ ὄν cf. Simpl. f. 53 v) demonstrat 3 πρὸς δὲ] immo πρός τε cf. v. 1 et 5. 6: πρὸς δὴ coni. Torstrik 4 αὐτὴ D τότε ante ἐμπόδιος desiderabat Torstrik μικρῶ D 5 δὲ (post ἔστι) cm. E οἵ τε κτλ.] sensus: ἀρχή est exemplum τῶν πολλάκις λεγομένων. ergo interest τὸ καλῶς ἑκάστῳ χρῆσθαι. sic ἡ τοῦ ὄντος διαίρεσις (sc. δυνάμει et ἐνεργείᾳ) bene utenti bene procedet 6 προάγουσιν Brandis: προσάγουσιν libri τὰς μὴ] aut μὴ transponendum aut τὰς ’ opinabatur Spengel 7 post ποιούμενοι add. ἀρχὰς Torstrik, quod cogitando suppleas 8 δὲ (post ἐνεργείᾳ) om. D 9 παρὰ E 10 τούς καθεύδοντας a 11 εὐθέως μὲν ἄνθρωπον καὶ ἵππον a 12 περὶ τῶν ἰχθύων δέ a βαδιοῦμεν εἰς a 13 παραλείψομεν EF: παραλήφομεν aD 14 παρῶσι Usener: περ ὦσι lihri καθεύδοντες temptabat Torstrik 15 πρότερον] πρῶτον D: om. in lac. (in mrg. ζήτει) F τὴν δυνάμει D τὴν ἐνεργεία D 17 ὐπάρ- κειν D 18 φαίνεται δὲ τοῦτο ἄτοπον post ὑπάρχει (v. 17) libri: transponenda vidit Torstrik 20 πολλά ἐστιν volebat Torstrik 21 ἐνέργεια Ε1 22 ὁμοίως om. a τὰ δ(??) DE: om. lac. iv litt. rel. F: ἐν ἑνὶ a: τάδε i. e. τὰ καθ’ ἕκαστον cf. p. 102, 5 ταδὶ δὲ συμβεβηκότα σύγκειται cf. ind. Arist. p. 708 b 37), vix recte corrigas τῷδε i. e. τῷ ἑνί λέγω δέ scripsi: λόγου δὲ DE: om. aF)
’Εν ᾗ ὁ μὲν τοῦ Ζήνωνος λόγος ἄλλος τις ἔοικεν οὗτος εἶναι παρ’ ἐκεῖνον τὸν ἐν βιβλίῳ φερόμενον, οὗ καὶ ὁ Πλάτων’ ἐν τῷ Παρμενίδῃ μέμνηται. ἐκεῖ μὲν γὰρ ὅτι πολλὰ οὐκ ἔστι δείκνυσι βοηθῶν ἐκ τοῦ ἀντι- κειμένου τῷ Παρμενίδῃ ἓν εἶναι λέγοντι· ἐνταῦθα δέ, ὡς ὁ Εὔδημός φησι, καὶ ἀνῄρει τὸ ἕν τὴν γὰρ στιγμὴν ὡς τὸ ἓν λέγει), τὰ δὲ πολλὰ εἶναι συγχωρεῖ. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος καὶ ἐνταῦθα τοῦ Ζήνωνος ὡς τὰ πολλὰ ἀναιροῦντος μεμνῆσθαι τὸν Εὔδημον οἴεται. “ὡς γὰρ ἱστορεῖ, φησίν, Εὔ- δημος. Ζήνων ὁ Παρμενίδου γνώριμος ἐπειρᾶτο δεικνύναι, ὅτι μὴ οἷόν τε τὰ ὄντα πολλὰ εἶναι τῷ μηδὲν εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν ἕν, τὰ δὲ πολλὰ πλῆθος εἶναι ἑνάδων.” καὶ ὅτι μὲν οὐχ ὡς τὰ πολλὰ ἀναιροῦντος τοῦ Ζήνωνος Εὔδημος μέμνηται νῦν, δῆλον ἐκ τῆς αὐτοῦ λέξεως· οἶμαι δὲ μηδὲ ἐν τῷ Ζήνωνος βιβλίῳ τοιοῦτον ἐπιχείρημα φέρεσθαι, οἷον ὁ Ἀλέξανδρός φησι. καὶ τοῦτο δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων οἶμαι δῆλον, ὅτι καὶ ὁ Εὔδημος τὴν ἀπο- ρίαν ἀπὸ τῆς τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ διαφορᾶς ἔλυσεν. ἐνδείκνυται δὲ ἴσως καὶ τὴν ἀπὸ τῆς τοῦ ὄντος διαφορᾶς λύσιν ὁ Εὔδημος ἐν οἷς φησι “πρὸς δὲ τὴν τοῦ ἑνὸς ἀπορίαν ἄκος ἐφάνη ἡ τοῦ ὄντος διαίρεσις. ἦν δὲ αὕτη τοῖς φιλοσοφοῦσιν ἐμπόδιος καὶ ἐπὶ μικρὸν ἐχρῶντο αὐτῇ”, “ἐμπόσιος” ἴσως διὰ τὸ μὴ καλῶς διελέσθαι, ἀλλ’ ἐπὶ μικρὸν χρῆσθαι. καὶ ταῦτα μὲν εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει, ζητεῖν ἄξιον. τοῦ δὲ Εὐδήμου λέγοντος ὅτι Πλάτων’ ἐν τῇ τῶν συμβεβηκότων κατηγορίᾳ τὸ ἔστιν οὐκ ᾤετο σημαίνειν οὐσίας μέθεξιν, ἀλλὰ μόνον τὴν κατὰ τὸ συμβεβηκὸς διάθεσιν, ὥσπερ τὸ φρόνιμός ἐστιν οὐδὲν ἄλλο σημαίνει ἢ τὸ φρονεῖν καὶ τὸ καθήμενός ἐστι τὸ καθῆσθαι, ταῦτα οὖν τοῦ Εὐδήμου λέγοντος ὁ Ἀλέξανδρος Πλάτωνά φησιν εἶναι τὸν τὴν λέξιν μεταρρυθμίζοντα τῶν συμβεβηκότων, καὶ ἴσως διότι ὁ Εὔδημος μετὰ τοὺς ἀφαιροῦντας τὸ ἔστι ταύτης ἐμνήσθη τῆς δόξης.
Ὅτι δὲ οὐκ ἦν τῶν ἐπὶ τῇ ἀπορίᾳ θορυβηθέντων ὁ Πλάτων’ οὐδὲ τοὺ- ’τον ὁ Ἀριστοτέλης αἰνίττεται, δῆλον ἐξ ὧν ἐν Θτλήβῳ μὲν παίδων ἐρε- [*](1 μὲν DE: γὰρ aF ἄμα post ἓν D εἴη] εἶναι E 2 τοῦ om. D 3 τὸ μὲν aE: τὰ μὲν DF τὰ δὲ aDE: τὸ δὲ F 4 ἓν om. F 6 ὑπόσχεσιν cf. p. 97, 12 7 ἐν ᾗ] ἐν οἷς temptabat Torstrik 8 ἐν τῷ βιβλίῳ coni. Torslrik cf. V. 17 Πλάτων’ Farm. p. 128 9 ἔστι πολλὰ οὐκ a 10 εἶναι post ἓν add. a 11 ὡς τὸ] μηδὲ rescribebat Torstrik, sed intellege: Zeno στιγμῆς exemplo ἀντὶ τοῦ ἑνὸς utitur cf. p. 97, 15 13 μεμνῆσθαι om. D ὁ εὔδημος Ε 16 τοῦ Ε: om. aF: obi. D 17 μηδὲ Zeller Η. Ph. G. I4 541 1 (542): μήτε libri 21 φησι cf. p. 98, 3 23 μικρῶ D 25 ἄλλος D λέγοντος p. 97, 25 27 μόνην F 28 σημαῖνον D τὸ (post ἢ) om. a ἐστιν οὐδὲν ἀλλ’ ἡ τὸ a καθῆσθαι καὶ ταῦτα D σύλλεξιν F 30 ἴσως ὅτι D 31 τῆς δόξης ταύτης ἐμνήσθη a 32 τούτων D 33 Φιλήβῳ cf. p. 53 e)
Ἡ δὲ τοῦ Ἀριστοτέλους λύσις, ἣν ὁ Πορφύριος ἐξέφηνεν, ἔστι μὲν ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ αὐτή, γίνεται δὲ καὶ ἀπὸ τῆς τῶν ὄντων ὄντων ὁρᾶς οὐ συνωνύμων ὄντων ἀλλ’ ὡς ἀφ’ ἑνός. καὶ διὰ τοῦτο ἡ μὲν οὐσία καθ’ 35 ἑαυτὴν ὑφεστάναι πεφυκυῖα καὶ διὰ τοῦτο ὑποκειμένη μένει ὅπερ ἐστί, καὶ δι’ αὐτὴν ἓν τὸ ὅλον· τὰ δὲ συμβεβηκότα ἢ τὰ μέρη περὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὸ ὅλον ὑφεστηκότα κατὰ τὸ πλῆθος παρέχεται, οὐ τοῦ ἑνὸς πληθυνομένου, [*](1 ἓν ἐρεῖ om. in lac. (in mrg. ζήτει) F μὲν ὄντων D: μενόντων aEF: ἡμῶν ὄντων Plato εἶς ἐγώ Plato 2 ἀληθῆ Plato: ἆ μὴ θῆ aDE: om. in lac. F 3 ἓν aF: ἐν D: om. E ταὐτῶ D: ταὐτὰ Plato sed of. v. 11 4 τί om. Plato ἓν — τὰ πολλὰ om. Ε 5 λέγειν Plato 6 ὃ δὴ F 8 καὶ ἓν om. D: καὶ τὸ ἓν Plato εἶτα Plato: ἡ τὰ libri ἑαυτοῖς D: αὐτοῖς aEF ταὐτὰ Ε 9 ἀποφαίνει E1 ἀγαίμην Ε2: ἀγοίμην F(?E1): ἄγαμαι D ἐγὼ· εἰ γε F 10 ἔφθη D θαυμαστῆς F ὦ aE: ὁ DF ὅτι om. a 11 τὸ] τὰ aF 12 τοῦτον D 14 ἐνῶσιν καὶ διὰ τὴν ἀδιάσπαστον E 16 post τῆς add. αὐτῆς aF πῶς] ὅτι aF τὸ ἓν αὐτὸ ἓν F 17 παρὰ om. F τὴν μὲν D: εἰ μὲν F: ἄλλην μὲν aE 18 καὶ om. a 20 ἐστιν ἐν ἐκείνοις E ἓν ἕκαστον D: ἕκαστον ἓν aEF 22 ἐπὶ DE: om. aF 25 ὁ aD: om. EF 26 αὕτη DE καὶ (post δὲ) om. Ε 29 διὰ ταύτην a 30 πληθυομένου E1)
p. 186 a 4 τόν τε δὴ τρόπον τοῦτον ἐπιοῦσιν ἀδύνατον φαίνεται τὰ ὄντα ἓν εἶναι, καὶ ἐξ ὧν ἐπιδεικνύουσι, λύειν οὐ χαλεπόν ἕως 50 τοῦ εἰ τὸ γενόμενον ἔχει ἀρχὴν ἅπαν, ὅτι καὶ τὸ μὴ γενόμενον οὐκ ἔχει.
τὴν καθολικὴν ἀναίρεσιν τῆς ὑποθέσεως προλαβών, ἵνα μὴ δοκῇ διὰ σαθρότητα τῶν παρισταμένων αὐτῇ λόγων ἐλέγχεσθαι, μέτεισι λοιπὸν ἐπὶ [*](22v) τὸ καὶ τοὺς λόγους διελέγχειν αὐτοὺς οἷς πιστεύοντες ἓν ἀπεφήναντο τὸ ὄν, οὐ τὸ δόγμα διὰ τούτου πιστούμενος, ἀλλὰ τοὺς ἐκ τῶν λόγων ἀπορεῖν ἀναγκαζομένους παραμυθούμενος. εἰ γὰρ καὶ καθόλου τὸ δόγμα ἀνατραπῇ καὶ οἱ κατασκευάζοντες αὐτὸ λόγοι διαλυθεῖεν, ἀναντιρρήτως λοιπὸν ἡ ἀντι- κειμένη δόξα βεβαιωθήσεται. εἰ γὰρ τῶν ἀντικειμένων τις ᾖ ἀνασκευὴ προ- ἡγουμένη, αὕτη κατασκευὴ κατὰ συμβεβηκὸς τῶν ἀντικειμένων γίνεται· ὥστε ἀναιρεθέντος τοῦ ἓν εἶναι τὸ ὂν τὸ πολλὰ εἶναι κατασκευάζεται. οὕτως γὰρ καὶ ὁ Ζήνωνος λόγος διὰ τοῦ δεικνύναι πολλὰ ἄτοπα ἑπόμενα τοῖς πολλὰ τὰ ὄντα λέγουσι βοηθῶν τῷ Παρμενίδῃ ἓν λέγοντι τὸ ὂν οὐ διέλαθε τὸν Σωκράτην. οὐ χαλεπὸν δὲ λύειν τοὺς λόγους αὐτῶν φησι, διότι [*](1 προτίθησι Ε1 καθ’ ἑαυτὰ EF: μεθ’ ἑαυτὰ D: καθ’ αὐτὰ a 2 πεπλήθυται aEF 5 τὸ ποιὸν περὶ τὴν οὐσίαν DE: περὶ τὴν οὐσίαν τὸ ποιὸν aF καὶ om. F τὸ δὲ Ε1 8 σωκράτη aD 9 πληρούντων F εἰ aF: om. D1E: ἢ superscr. D2 11 καὶ κατὰ ταῦτα a οὐσίαν, sed οὔσης ex mrg. in textu corr. F1 13 κατὰ τὴν Ε 14 εἰς super add. F 15 post προβαλλομένη add. ἀλλ’ ἐπὶ τὰ ἑξῆς τοῦ) ἀριστοτἐλης ἰτέον ἀλλ — τοῦ obl.) D. scd carent clausula aDF 17 χαλεπόν reliqvio lemmate omisso F 18 εἰς τὸ E τὸ γινόμενον DE 20 ἵνα aF: καὶ ἴνα DE 22 οἱ Ε 24 ἀνα- τραπῆ lihri: ἀνατραπείη Torstrik sed cf. v. 26 26 εἰ γὰρ F: ἡ γὰρ aDE τις εἶ D: τίς ἡ. F: τισὶν aE: correxi cf. p. 84, 11. 105, 8. 123, 23 f. 27 v 16, iu Epict. p. 80, 30 Didot. προηγουμῖ sic F 27 αὐτὴ aF)
Νῦν δὲ τὸν Μελίσσου λόγον ἴδωμεν, πρὸς ὃν πρότερον ὑπαντᾷ. τοῖς γὰρ τῶν φυσικῶν ἀξιώμασι χρησάμενος ὁ Μέλισσος περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς ἄρχεται τοὐ συγγράμματος οὕτως. “Εἰ μὲν μηδὲν ἔστι, περὶ τούτου τί ἄν λέγοιτο ὡς ὄντος τινός; εἰ δέ τι ἐστίν, ἤτοι γινόμενόν ἐστιν ἢ ἀεὶ ὄν. ἀλλ’ εἰ γενόμενον, ἤτοι ἐξ ὄντος ἢ ἐξ οὐκ ὄντος· ἀλλ’ οὔτε ἐκ μὴ ὄντος οἷόν τε γενέσθαι τι οὔτε ἄλλο μὲν οὐδὲν ὄν, πολλῷ δὲ μᾶλλον τὸ ἀπλῶς ὄν) οὔτε ἐκ τοῦ ὄντος. εἴη γὰρ ἄν οὕτως καὶ οὐ γίνοιτο. οὐκ ἄρα γινόμενόν ἐστι τὸ ὄν. ἀεὶ ὂν ἄρα ἐστίν, οὔτε φθαρήσεται τὸ ὄν. οὔτε γὰρ εἰς τὸ μὴ ὂν οἷόν τε τὸ ὂν μεταβάλλειν συγχωρεῖται γὰρ καὶ τοῦτο ὑπὸ τῶν φυσικῶν) οὔτε εἰς ὄν. μένοι γὰρ ἄν πάλιν οὕτω γε καὶ οὐ φθεί- ροιτο. οὔτε ἄρα γέγονε τὸ ὂν οὕτε φθαρήσεται· ἀεὶ ἄρα ἦν τε καὶ ἔσται. ’Αλλ’ ἐπειδὴ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει, τὸ δὲ ὂν οὐ γέγονεν, οὐκ ἄν ἔχοι ἀρχήν. ἔτι δὲ τὸ φθειρόμενον τελευτὴν ἔχει. εἰ δέ τί ἐστιν ἄφθαρτον, τελευτὴν οὐκ ἔχει. τὸ ὂν ἄρα ἄφθαρτον ὂν τελευτὴν οὐκ ἔχει. τὸ δὲ μήτε ἀρχὴν ἔχον μήτε τελευτὴν ἄπειρον τυγ- χάνει ὄν. ἄπειρον ἄρα τὸ ὄν. Εἰ δὲ ἄπειρον, ἕν. εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐκ ἄν δύναιτο ἄπειρα εἷναι, ἀλλ’ ἔχοι ἂν πέρατα πρὸς ἄλληλα. ἄπειρον δὲ τὸ ὄν· οὐκ ἄρα πλείω τὰ ὄντα· ἓν ἄρα τὸ ὄν. Ἀλλὰ μὴν εἰ ὅν, καὶ ἀκίνητον. τὸ γὰρ ἓν ὅμοιον ἀεὶ ἑαυτῷ· τὸ δὲ ὅμοιον οὔτ’ ἄν ἀπόλοιτο οὔτ’ ἂν [*](3 εἶναι τὸ ὂν οὗτος φησιν a τὰ om. a 4 ψευδῆ δοκεῖ λαμβάνειν D: δοκεῖ ψευδῆ λαμβάνειν Ε 7 συλλογισμῶν om. a 9 συμπέρασμα E(D obl.): τὸ συμπ. aF 11 τεύξεται βασάνου Ε (obi. D): ordinc inv. aF 13 ἀπαντᾶ Ε 14 Μέλισσος ἑὲ 1—5 p. 186 Brand. 16 γινόμενον libri: γενόμενον Melisso reddendum vidit Torstrik cf. [Ar.] de M. X. G. p. 974 a 2 17 εἰ γενόμενον D: εἰ γινόμενον aEF οὐκ] μὴ a 18 πολλῷ δὲ μᾶλλον] concinnum erat οὔτε τὸ ἀπλῶς ὄν 19 γίγ- νοιτο a 20 ἀεὶ—τὸ ὃν om. F οὔτε γὰρ φθαρήσεται D. fortasse οὐδὲ φθαρἡ- σεται 22 μένει γὰρ ἄν οὕτω πάλιν fom. γε) D 25 τόδε οὖν οὐ F legendum videtur οὐκ ἄρα ἔχει ἀρχήν 26 τὸ ὃν—οὐκ ἔχει om. F 29 ἄπειρον E 30 πλεῖστα ὄνταΕ 31 τὸ γὰρ ἓν ὂν α a ἀπόλοιτο aF: ἀπόλλοιτο DE cf. § 11 p. 111, 20: reddendum ἀπολλύοιτο οὔτ’ ἂν] οὗτε p. 111, 20)
ταύτα μὲν οὖν ἀρκεῖ τῶν Μελίσσου ὡς πρὸς τὴν Ἀριστοτέλους ἀν- τίρρησιν· τὰ δὲ λήμματα αὐτοῦ ὡς συνελόντι φάναι τοιαῦτα· ‘τὸ ὃν οὐ γέ- γονε· τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει, ἐπειδὴ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει· τὸ μὴ ἔχον ἀρχὴν ἄπειρον· τὸ ἄπειρον μεθ’ ἑτέρου δεύτερον οὐκ ἂν εἴη, ἀλλ’ ἕν· τὸ δὲ ἓν καὶ ἄπειρον ἀκίνητόν ἐστιν’. ἐν δὴ τούτοις πρῶτον εὐ- θύνει τὸν πρῶτον λόγον τὸν λέγοντα, ‘εἰ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει’. κἀν τούτῳ πρῶτον μὲν ἐλέγχει τὸ ἀσυλλό- γιστον, εἶτ’ αὐτὸ τὸ ψεῦδος αἰτιᾶται τῶν λημμάτων· μεῖζον γὰρ ἐν συλλο- γισμῷ πταῖσμα τὸ κατὰ τὸ σχῆμα τοὐ κατὰ τὰς προτάσεις. σὴ μεῖον δὲ τὸ ἐκ μὲν σχήματος ἡμαρτημένου μηδέποτε γίνεσθαι συλλογισμόν, ἐκ δὲ προτάσεων ψευδῶν γίνεσθαι, ἐὰν τεθῆναι μόνον συγχωρηθῶσιν ‘ὁ ἄνθρωπος πτηνός. τὸ πτηνὸν γελαστικόν. ὁ ἄνθρωπος γελfiτικός’• τὸ μὲν ἀσυλλόγιστον ἐκ τοῦ τὴν ἀκολουθίαν ἀνάπαλιν ἤπερ ἐχρῆν λαβεῖν ᾐτιάσατο· οὐ γὰρ ἕπε- τια τῷ ‘τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει’ τὸ ‘τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν μὴ ἔχει’, ἀλλὰ τὸ ‘τὸ μὴ ἔχον ἀρχὴν οὐ γέγονεν’. ἐν γὰρ τοῖς συνημμένοις τότε ὑγιὴς ἡ κατὰ ἀντιστροφὴν ἀκολουθία, ὅταν τὸ ἀντικείμενον τοῦ ἑπομένου λαβόντες ἐπενέγκωμεν τὸ τοῦ ἡγουμένου ἀντικείμενον. τῆς γὰρ προτάσεως τῆς λε- [*](1 γίγνοιτο a ἀλγέοι et ἀνιῷτο MuUach 2 πάσχει Ε ἓν aE: om. DF 5 τό γε] μήτε E 7 αὑτοῦ a: ἑαυτοῦ D: αὐτοῦ F1 F1 ἀραιότερον etiam in proximis aEF αὐτοῦ D 8 εἶναι πλῆρες aF 9 κενώτερον D 12 οὖν ἐστι μὴ a 14 κινηθῆναι DE: κινεῖσθαι aF 15 εἰς τὸ aF: εἰς E: εἰς τὸ om. D οὐ γάρ — ὄν om. F 17 τοιαῦτα] ταῦτα a 19 δευτέρου Torstrik 24 τὸ (post κατὰ) cm. a 25 μὲν ἐκ aF ἡμαρτημένον E 27 πτηνὸς τὸ πτηνὸν Ε: λίθος ὁ λίθος aF (hie locus in D oblitt.) γελαστικὸς Ε: γελαστικόν aF μὲν οὖν a 28 ἤπερ] ἢ a 29 τῷ τὸ] τῶ D τὸ (post τὸ) obi, D μὴ ἔχειν libri: correxi 30 τὸ ο τὸ a: τῶ τὸ Ε: τὸ DF 32 τῷ ἡγουμένῳ Torstrik ef. p. 105,5)
p. 186 a 13. εἶτα καὶ τοῦτο ἄτοπον τὸ παντὸς εἶναι ἀρχὴν τοῦ πράγματος καὶ μὴ τοῦ χρόνου, καὶ γενέσεως μὴ τῆς ἁπλῆς ἀλλὰ καὶ ἀλλοιώσεως, ὥσπερ οὐκ ἀθρόας γινομένης μεταβολῆς·
Δείξας τὸ τῆς συμπλοκῆς ἀσυλλόγιστον ἐφεξῆς τὸ ψεῦδος διαβάλλει τῶν λημμάτων, τὸ συνημμένον αἰτιώμενος τὸ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, [*](1 ἡ (ante ἀντιστροφὴ) om. a 2 οὐχὶ] οὐ τὸ Ε 3 ἂν post ἀκολουθία a 5 τοιοῦτον] οὕτως a 7 τοῦτο E: τούτω D: om. aF 8 προσληφθείη Torstrik cf. p. 102, 26 ὁ add. Torstrik 9 τὸ ὃν οὐ γέγονε bis P (in mrg. ζήτει): fortasse ante τὸ ὃν repetendum ex v. 6 εἰ—οὐ γέγονε 10 εἰσὶν DE ἀποφάνσεις E 12 ἀναγκαίως DE 13 προσδείξας D 15 ἠ om.D 16 ἀληθῶς D 17 οὐ] οὐδὲ D 18 ἔλαβε μἐλισσος Ε (oblitt. D) 20 ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη καὶ ὁ οὐρανός D 21 Εὔδημος fr. 8 p. 15,21 Sp. 22 ἡ γὰρ aD: ἡ τὸ Ε: εἰ γὰρ ἡ F 23 λέγεται] λέγει a 28 τὸ παντὸς — μεταβολῆς (30) om. F παντὸς οἴεσθαι εἶναι ex Aristotele a 30 οὐκ] οὖν καὶ Ε γενομένης E 32 ἔχειν libri cf. p. 104, 29)
Καὶ ὁ Θεόφραστος δὲ ἐν τῷ ᾱ Περὶ κινήσεως ταὐτὰ περὶ τούτου δοξάζων φαίνεται. λέγει δὲ οὕτως. ‘‘ὑπὲρ δὲ τοῦ κινεῖσθαι τὸ κινούμενον καὶ κεκινῆσθαι τὸ κεκινημένον δεῖν ἆρα γε ἐνδέχεται λέγειν, ὃ καὶ ἐπὶ τῶν σωμάτων κατὰ τὴν ι ἀλλοίωσιν, ὡς οὐκ ἀεὶ τὸ ἥμισυ πρῶτον ἀλλ’ ἐνίοτε [*](23v) ἀθρόον γε’’. διὰ δὴ ταῦτα πάντα δοκεῖ μὴ καλῶς εἰληφέναι τὸ γενό- μένον πᾶν ἀρχὴν ἔχειν τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα· ὥστε οὐκ ἀληθὴς ἡ πρόσληψις ἡ λέγουσα ‘ ἀλλὰ μὴν τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει’, καὶ ἡ κατὰ τὴν ἀντιστρο- φὴν δὲ γινομένη πρότασις ἡ λέγουσα ‘ τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει οὐ μόνον κατὰ τὸ εἶδος τῆς ἀντιστροφῆς ἡμαρτῆσθαι δοκεῖ ἀπὸ τοῦ ἡγου- μένου γινομένη, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ψευδὴς εἶναι, εἴ τις πάλιν τὴν ἀρχὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα λάβοι ἀλλὰ μὴ κατὰ τὸν χρόνον. ἥλιος γὰρ καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ καὶ αὐτὸς ὁ ὅλος κόσμος, ἀγένητα ὄντα κατὰ τὸν χρόνον, ἔχει ὅμως ἀρχὴν τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα πεπερασμένα ὄντα. καὶ Παρμενίδης δὲ ἀγένητον ἀποφαίνων τὸ ὂν
ποιεῖ· τὸ δὲ τοιοῦτον πεπερασμένον ὂν ἀρχὴν ἔχει τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα. ὥστε ἄμφω ψευδεῖς αἱ προτάσεις· δέδεικται δὲ καὶ τὸ σχῆμα ἀσυλλόγιστον.
- μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντῃ
Καὶ ταῦτα μὲν καλῶς ὁ Ἀριστοτέλης ἀντείρηκε, πρὸς τὸ φαινόμενον ὑπαντῶν. ἐπεὶ δὲ σοφὸς ἀνὴρ Μέλισσος, ὡς τοιούτου χρὴ καὶ τῆς ἐννοίας στοχαζόμενον τὰ ἐπαχθέντα αὐτῷ ἐγκλήματα ἀπολύσασθαι. καὶ ὅτι μὲν [*](1 ὡς ὁ πορφὐριος a ex Porphyrio etiam priora repetivisse videtur cf. p. 10, 25 sqq. 3 τὸν om. a 4 τόδε — μέρος] i. e. ἓν τι καθ’ ἕκαστον μ., — ὁτιοῦν τοῦ ὅλου μέρος coniciebat Torstrik 5 ἄπειρον ex corr. Ε 6 τι πρῶτον om. F1 (add. F2) 7 Z c. 5 p. 236 a 27 ταύτης — πραγματείας] τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως F δὴ om. D 8 ἔστι τὸ a ὃ] ὄν D τελευταίῳ βιβλίῳ c. 3 p. 253 b 23 9 ὁποιασποτοῦν Arist. 10 εἰς] ὡς Ε 11 ἀλλ’ om. E 12 Θεόφραστος fr. 26 b III 226 Wimm. cf. Useneri Analecta Theophr. p. 5 Γᾶ libri: δεκάτῳ a: ᾱ tacite corr. Usener 1. c. ταῦτα DF: τὰ αὐτὰ E: τὰ αὐτὰ ταῦτα a 14 ἆρα scripsi: ἄρα libri 16 πάντα ταῦτα a γενόμενον hie et in proximis Torstrik cf. p. 103,24. 104, 18: γινόμενον constanter libri of. Thuroti Alex, d. sensu p. 426 18 γινόμενον libri ἡ (post καὶ) aE: ἡ D2: om. F 19 γινόμενον libri 21 γινομένη D: γινόμενον aEF 22 λάβη a 23 ὅλος ὁ κόσμος aF 24 ὁμοίως E 25 ὃν ED cf. Farm. v. 101 Κ., 105 St.: ἓν aF 26 μεσσόθεν a (Parra. v. 103 Κ., 107 St.): μέσοθεν DEF ἰσοπαλὲς in corr. E (obi. loc. D) 27 τοιοῦτο a 29 ὁ (post καλῶς) om. F)
ἐγκαλεῖται δὲ ὁ Μέλισσος καὶ ὡς τῆς ἀρχῆς πολλαχῶς λεγομένης ἀντὶ τῆς κατὰ τὸν χρόνον ἀρχῆς, ἥτις ὑπάρχει τῷ γενητῷ, τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα λαβών, ἥτις καὶ τοῖς ἀθρόως μεταβάλλουσιν οὐχ ὑπάρχει. ἔοικε δὲ αὐτὸς καὶ πρὸ τοῦ Ἀριστοτέλους τεθεᾶσθαι καλῶς ὅτι πᾶν σῶμα, καὶ τὸ ἀίδιον, πεπερασμένον ὑπάρχον πεπερασμένην ἔχει δύναμιν καὶ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ ἀεὶ ἐν τέλει χρόνου ἐστί, διὰ δὲ τὴν ἀεικίνητον τοῦ παράγοντος ἐπιστασίαν καὶ ἐν ἀρχῇ ἀεί ἐστι καὶ ἀίδιον ὑπάρχει, ὥστε τὸ κατὰ μέγεθος ἀρχὴν καὶ τέλος ἔχον καὶ κατὰ χρόνον ἔχει ταῦτα καὶ ἀνάπαλιν. τὸ γὰρ ἀρχὴν ἔχον χρόνου καὶ τέλος οὐχ ἅμα πᾶν ἐστι. διὸ ποιεῖται μὲν τὴν ἀπόδειξιν ἀπὸ τῆς κατὰ χρόνον ἀρχῆς καὶ τελευτῆς. ἄναρχον δὲ οὕτως καὶ ἀτελεύτητον οὔ φησιν εἶναι ὃ μὴ πᾶν ἐστι, τουτέστιν ὃ μὴ ἅμα ὅλον ἐστίν· ὅπερ τοῖς ἀμερέσιν ὑπάρχει καὶ τῷ ὄντι ἀπείροις, τῷ δέ γε ἀπλῶς ὄντι καὶ κυριώτατα· τῷ γὰρ ὄντι πᾶν ἐκεῖνό ἐστι. λέγει δὲ ταῦτα οὕτως ὁ Μέλισσος “ὄτε τοίνυν οὐκ ἐγένετο, ἔστι δέ, ἀεὶ ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται καὶ ἀρχὴν οὐκ ἔχει οὐδὲ τελευτήν, ἀλλ’ ἄπειρόν ἐστιν. εἰ μὲν γὰρ ἐγένετο, ἀρχὴν ἄν εἶχεν ἤρξατο γὰρ ἄν ποτε γινόμενον) καὶ τελευτήν ἐτελεύτησε γὰρ ἄν ποτε γινόμενον)• εἰ δὲ μήτε ἤρξατο μήτε ἐτελεύτησεν ἀεί τε ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται, οὐκ ἔχει ἀρχὴν οὐδὲ τελευτήν· οὐ γὰρ ἀεὶ εἶναι ἀνυστὸν ὅ τι μὴ πᾶν ἐστι’’. καὶ ὅτι μὲν τὸ “ποτὲ” χρονικόν ἐστι, δῆλον· ὅτι δὲ “γινόμενον” τὸ κατ’ οὐσίαν γενητὸν εἶπεν, ὃ ἕως ἂν ᾖ γινόμενόν ἐστι καὶ οὐκ ὄν, δῆλον ἐκ τοῦ ἐτελεύτησε γὰρ ἄν ποτε γινόμενον ὄν” καὶ ἐκ τοὐ “οὐ γὰρ ἀεὶ εἶναι ἀνυστὸν ὅ τι μὴ πάν ἐστι’’, ὡς τοῦ | ἀεὶ ὄντος, ὃ καὶ [*](24r) πᾶν ἐστιν, ἀντικειμένου τῷ γενητῷ. ὅτι δὲ ὥσπερ τὸ “ποτὲ γενόμενον πεπερασμένον τῇ οὐσίᾳ φησίν, οὕτω καὶ τὸ ἀεὶ ὂν ἄπειρον λέγει τῇ οὐσίᾳ, σαφὲς πεποίηκεν εἰπών “ἀλλ’ ὥσπερ ἔστιν ἀεί, οὕτω καὶ τὸ μέγεθος ἄπειρον ἀεὶ χρὴ εῖναι”. μέγεθος δὲ οὐ τὸ διαστατόν φησιν· αὐτὸς γὰρ ἀδιαίρετον τὸ ὂν δείκνυσιν· “εἰ γὰρ διῄρηται, φησί, τὸ ἐόν, κινεῖται. κινούμενον δὲ οὐκ ἄν εἴη ἅμα.’’ μέγεθος τὸ δίαρμα αὐτὸ λέγει τῆς ὑποστάσεως. ὅτι γὰρ [*](1 καὶ (post ἐστι) aF: om. DE 3 γὰρ τὸ a 8 τὸν Ε: om. aDF 10 καὶ (post σῶμα) om. Ε 12 παράγοντος ὂν iu litura) D 13 κατὰ τὸ μέγεθος D 15 τὴν μὲν aF 16 χρόνου a 17 ἄμα om. F 18 ἄπειρος D1 20 Μέλισσος ἑ 7 p. 190 Brand, cf. p. 29, 22. 41, 13. 31 ἔστι τε καὶ ἀεὶ ἢν p. 29, 22 22 καὶ — γινόμενον (23) om. D1: in mrg. rest, sed obi. D2 τελεύτησε τελευτήν ἑ om.) Ε 23 γινό- μένον aE: γινόμενον ὄν F cf. v. 27: γενόμενον Melisso hie et v. 22 (ut v. 29) reddendum cf. ad p. 29,24. 108, 16 εἰ] ὅτε p. 29,25 24 ἔχει DE ut p. 29, 26: ἔχον aF οὑδὲ] οὔτε D 26 τὸ κατ’] ὑπὸ κατ’ F1 27 ἐτελεύτησεν (om. γὰρ) aF ὃν DF: om. aE 28 οὐ aF: om. Ε: supra add. (fortasse m.1) D 32 ἀεὶ ἄπειρον 1) 33 φησί ἑ 15 p. 196 Br. 34 ἄμα aF: ἀλλὰ Ε: obi. hie loeus D μέγεθος οὖν a)
p. 186 a 16 ἔπειτα διὰ τί ἀκίνητον, εἰ ἕν;
“Ὀ Μέλισσος δείξας τὸ ἄπειρον ἐκ τοῦ μήτε ἀρχὴν μήτε τέλος ἔχειν, ἐκ δὲ τοῦ ἀπείρου τὸ ἓν εἶναι, ἐφεξῆς καὶ ὅτι ἀκίνητον δείκνυσιν, ὡς ὁ Ἀλέξαν- δρός φησι, τῷ τὸ κινούμενον ἢ διὰ πλήρους ὀφείλειν κινεῖσθαι ἡ διὰ κενοῦ, οὕτω δὲ καὶ ἄλλο τι ἔσεσθαι). ὅτι δὲ διὰ μὲν πλήρους οὐχ οἷόν τέ τι κι- νηθῆναι, κενὸν δὲ μὴ δύνασθαι ἐν τοῖς οὖσιν εἶναι μηδὲν γὰρ εἶναι τὸ κενόν, ὄντος τε μηκέτι ἔσεσθαι ἄπειρον τὸ ὄν· εἰ γὰρ εἴη μεθίστασθαι δυνάμενον ἐν ἑαυτῷ, δῆλον ὡς μεῖζον ἄν αὐτοῦ εἴη, οὐδὲν δὲ μεῖζον τοὐ ἀπείρου) ..." ταῦτα μὲν οὖν οὕτως αὐτῇ λέξει φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, καὶ ὡς τὴν κατὰ τόπον κίνησιν ἀναιροῦντος τοῦ Μελίσσου μόνην, οὐ μὴν καὶ τὴν ἀλλοίωσιν, οὕτως ποιεῖται τὴν ἐξήγησιν διὰ τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένον τὸ ἔπειτα ἀλλοίωσις διὰ τί οὐκ ἂν εἴη. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ συμπεραινόμενος ὁ Μέλισσος τὰ περὶ τοῦ ὄντος εἰρημένα, ὅτι ἀγένητον καὶ ἀίδιον καὶ ἄπειρον καὶ ἓν καὶ ὅμοιον, ἐκ τούτων καὶ τὰς ἄλλας πάσας κινήσεις τὰς περὶ τὴν γένεσιν ἀφαιρεῖν ἀπὸ τοῦ ὄντος, καὶ πρῶτον μὲν δεικνύναι ὅτι οὔτε ὡς ἀπολλύμενον οὔτε ὡς αὐξόμενον ἢ μειούμενον οὔτε ὡς ἀλλοιούμενον κι- νεῖται τὸ ὂν ἢ ὅλως ἑτεροιούμενον, ὅπερ κοινὸν αὐξήσεως ἂν εἴη καὶ ἀλ- [*](1 εἶναι oin. E εἰπών ἑ 16 p. 196 Br. cf. p. 87,6 ὃν εἴη aD: οὖν εἴη EF: ὃν ἔστι desiderabat Brandis 2 δὲ μὴ ὃν F δεῖ αὐτῶ D 3 εἰπών ἑ 9 p. 192 Br. τε DF: δὲ aE καὶ καὶ E 4 ὥστε — ἄπειρόν ἐστιν continuandum fortasse Melisso cf. ἑ 2 5 ἀπὸ τοῦ ἀπείρου δὲ a ἐκ] διὰ volebat Torstrik εἰ μὴ κτλ. ξ 10 cf. ἑ 3 εἰ aF: in lit. D: om. E περανοῖ Ε 6 Εὔδημος fr. 9 p. 19, 14 Sp. 7 δὴ] καὶ malebat Torstrik συγχωρήσειέν τι Ε 8 δὴ om. a περανεῖ D παρεληλυθὸς D 9 ἄπειρος εἶναι DE: om. aF 10 τάχα om. F ’fort. φαίνεται’ Torstrik 11 χρῆν Spcngcl εἰ aE: om. DF πλείονα D: πλεῖον E: πλείω a: om. F 12 καὶ διὰ a 14 ὁ om. E 17 κενόν τε aE δύναται volebat Torstrik 18 μεθίστασθαι δυνάμενον propter Aristotelis κινεῖται ἐν ἑαυτῷ dictum post δυνάμενον iteravit κενὸν ὄντος μὲν (sic) — δυνάμενον F 19 ἐν αὐτῶ F: ἐν om. Ε εἴη Torstrik: ἡ libri post ἀπείρου om. apodosin Simplicius, uisi (juid post εἶναι (v. 17) intercidit librariorum culpa 21 οὐ μὴν D: om. aEF 25 περὶ a: παρὰ DEF 26 ἀφαιρεῖσθαι F)
Ὅτι δὲ οὐχ ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἤκουσεν, οὕτως ἡ ἀπόδειξις προῆλθεν ἐκ τοῦ τὸ κινούμενον ἢ διὰ πλήρους ὀφείλειν κινεῖσθαι ἢ διὰ κενοῦ, ἀλλ’ ὅτι δεῖ αὐτὸ τὸ ὂν πλῆρες εἶναι, δηλοῖ καὶ ὁ Εὔδημος λέγων “ἀκίνητον δὲ δὴ πῶς; ἢ ὅτι πλῆρες. πλῆρες δέ, ὅτι οὐκ ἔστιν ἄπειρον κενοῦ μετέχον.’’ ἀλλ’ ἐπειδὴ κἄν ἀρχαιοπρεπῶς ἀλλ’ οὐκ ἀσαφῶς ταῦτα καὶ ὁ Μέλισσος ἔγραψε, παρακείσθω καὶ αὐτὰ τὰ ἀρχαῖα γράμματα πρὸς τὸ δύνασθαι τοὺς ἐντυγχάνοντας ἀκριβεστέρους γίνεσθαι κριτὰς τῶν προσφυεστέρων ἐξηγήσεων. λέγει δ’ οὖν ὁ Μέλισσος οὕτως τὰ πρότερον εἰρημένα συμπεραινόμενος καὶ οὕτως τὰ περὶ τῆς κινήσεως ἐπάγων. “Οὔτως οὕτως οὖν ἀίδιόν ἐστι καὶ ἄπειρον καὶ ἓν καὶ ὅμοιον πᾶν. καὶ οὔτ’ ἀν’ ἀπόλοιτο οὔτε μεῖζον γίνοιτο οὔτε μετακοσμέοιτο οὔτε ἀλγεῖ οὔτε ἀνιᾶται. εἰ γάρ τι τούτων πάσχοι, οὐκ ἄν ἔτι ἓν εἴη. εἰ γὰρ ἑτεροιοῦται, ἀνάγκη τὸ ἐὸν μὴ ὅμοιον εἶναι, ἀλλὰ ἀπόλ- λυσθαι τὸ πρόσθεν ἐόν, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γίνεσθαι. εἰ τοίνυν τριχὶ μιῇ μυ- ρίοις ἔτεσιν ἑτεροῖον γίνοιτο τὸ πᾶν, ὀλεῖται ἄν ἐν τῷ παντὶ χρόνῳ. Ἀλλ’ οὐδὲ μετακοσμηθῆναι ἀνυστόν· ὁ γὰρ κόσμος ὁ πρόσθεν ἐὼν οὐκ ἀπόλλυται οὔτε ὁ μὴ ἐὼν γίνεται. ὅτε δὲ μήτε προσγίνεται μηδὲν μήτε ἀπόλλυται μήτε ἑτεροιοῦται, πῶς ἄν μετακοσμηθὲν τῶν ἐόντων τι ᾖ. εἰ μὲν γάρ τι [*](2 πάσχον ἐστιν Ε οὐ . . . . . . . . (om. in lac. δὲ κενόν) F ἀλλὰ] τὸ γὰρ Ε fortasse κενὸν τοῦ 3 παραλαβὼν D πλέον EF 5 τόπον — ἑαυτὸ om. F 6 ἑαυτὴν D ἀραιοτέρου constauter libri ἦν om. aF 7 γενέσθαι D: γίνεσθαι aEF 8 ἐν αὐτῷ aF: ἐναυτῶ Ε: ἐν ἑαυτῷ D διότι] δὲ ὅτι D 9 πλέον Ε 11 ὁ om. a 13 δεῖ aF1 (corrigeus δι’): δι’ DE Εὔδημος fr. 10 p. 20,17 Sp. 14 ἔστιν DF: ἔσται aE 15 κἀν om. aF 16 γράψε Ε 17 προφυεστἐρων Ε 18 Μέλισσος ξξ — 14 p. 193 sqq. Br. cf. p. 103, 31 πρότερα D 20 πᾶν libri cf. p. 112,1: x003E; πᾶν Brandis ἀπόλλοιτο Ε: hie locus obi. D: ἀπόλοιτο aF cf. ad p. 103, 31 οὔτ’ ἄν a ex p. 103, 31 γίγνοιτο aF 21 οὐκέτι (om. ἄν) Ε χ 23 δὲ (post τὸ) om. Ε τριχὶ μιῇ aD cf. p. 113, 8: τρί’ μὴ ἡ Ε: τριχῆ μὴ (sine ace.) F: εἰ τοίνυν τρισμυρίοισι ἔτεσι vulgo legunt ex Brandisii interpolatione. verum recte τριχὶ μιῇ ἑτεροῖον interpretatur Simpl. p. 113, 12 τὸ ἀλλοιούμενον καὶ τὸ ἑτεροιούμενον ὁπωσοῦν 24 γίγνοιτο a ὀλεῖται libri: ὄλοιτο Mullach παντὶ] παρόντι F 25 μετὰ τὸ κοσμηθῆναι D ἀπολεῖται a 27 μετακοσμηθέντων ἐόντων DF ἡ libri: εἴη Melisso reddidit Mullach γάρ a: γε DF et in lit. Ε)
Ο δὲ Ἀριστοτέλης αἰτιᾶται πρῶτον μὲν διὰ τί ἀνάγκη, εἰ ὅν ἐστι μὴ κινεῖσθαι κατὰ τόπον, εἴπερ δύναται καὶ ὅλα ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ τόπῳ μένοντα κινεῖσθαι τῇ τῶν μορίων ἀντιπεριστάσει, κενοῦ τινος μὴ δεόμενα, καθάπερ καὶ τόδε τὸ ὕδωρ ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ μένον ἀγγείῳ δονούμενον. τί οὖν κωλύει καὶ τὸ πᾶν μήτε ἀπολιμπάνον τὸν τόπον μήτε ἐπιλαμβάνον κινεῖσθαι, τῶν ἐν αὐτῷ μορίων κινουμένων τῇ ἀντιπεριστάσει τῇ πρὸς ἄλ- ληλα, καθάπερ καὶ ἡ ὅλη σφαῖρα περὶ μένοντας τοὺς πόλους καὶ τὸν ἄξονα κινουμένη φαίνεται, καὶ πᾶσα σφαῖρα καὶ κῶνος καὶ κύλινδρος; δύναται γὰρ κινεῖσθαί τι κατὰ τόπον καὶ μὴ ἀμεῖβον τόπον ἐκ τόπου, ὡς εἴρηται. ὥσπερ δέ φησι μέρος ὕδατος κινεῖται ἐν ἑαυτῷ, οὕτως τί κωλύει καὶ τὸ πᾶν ὄν; ἐπεὶ δὲ καὶ τὴν ἀλλοίωσιν ἀνεῖλεν ἐκ τοῦ ἓν εἶναι ὁ Μέλισσος, διὰ τί, φησίν, οὐκ ἄν εἴη ἀλλοίωσις ἑνὸς ὄντος, εἴπερ δυνατὸν τὸ αὐ- τὸ ἓν κατὰ τὴν οὐσίαν ὑπομένον ποιότητα ἄλλοτε ἄλλην μεταλαμβάνειν, οἷον ἐκ θερμοῦ ψυχρὸν γενόμενον ἢ ἐκ λευκοῦ μέλαν ἢ ἐξ ὑγιαίνοντος νο- σοῦν. ἔοικε δὲ ἡ τοῦ Ἀριστοτέλους βραχυλογία σφάλλειν πολλαχοῦ τοὺς ἐξηγητάς· εἰπόντος γὰρ αὐτοῦ ἔπειτα ἀλλοίωσις διὰ τί οὐκ ἄν εἴη, ὁ Ἀλέξανδρος οὕτως ἐξηγεῖται “ὡς Μελίσσου διὰ τοῦ δεῖξαι μὴ δυνάμενον τὸ ὂν τὴν κατὰ τόπον κίνησιν κινεῖσθαι τὸ πάντῃ ἀκίνητον αὐτοῦ κατη- 003E; 003E; Torstrik ἀλγεινόν a 2 ἀλγεινόν a 3 εἰ (post εἴη) om. D λοι [*](4 κοὐκ] οὐκ D 5 ὄλοιτο aD: ὄλυτο EF1 6 ωὐτὸς DF: ὁ αὐτὸς aE οὑδὲ κτλ. cf. p. 40, 12 8 πλέον Ε 9 κενόν κενοῦ sic libri: κενεόν. κενεοῦ a ἐόντος DE: ὄντος aF 10 ἀνυστὸν D πλέον Ε 11 κενεώτερον aD: κενώτερον F: κοινότερον Ε 13 οὖν om. a πλέον Ε ut in proximis 14 κενεὸν a 15 τὰ] εἰσὶ τὰ D 17 ἐν ἑνὶ scripsi cf. v. 19: ἐν εἶναι libvi (D obi. hie locus): ἐν traiis- poncbat post καὶ Torstrik 19 ἀγγείῳ μένον D δονούμενον aF: δινούμενον D: δονοῦμεν Ε cf. p. 113, 13 20 ἀπολιμπάνων F 21 ἀντιπεριστάει D 24 τι post γὰρ posuit a καὶ κατὰ τόπον D 25 τὰ μέρη τοῦ ὕδατος D ἑαυτῷ a: ταὐτῶ αὐτῶ EF 29 γινόμενον F ἡ ἐκ a: καὶ ἐκ DEF 32 τοῦ] τὸ aE)
p. 186 a 19 ’Αλλὰ μὴν οὐδὲ τῷ εἴδει οἷόν τε ἓν εἶναι ἕως τοῦ καὶ τὰ ἐναντία ἀλλήλων.
’Ev τοῖς καθόλου λόγοις τριῶν τοῦ ἑνὸς σημαινομένων ἀφορισθέντων, τοῦ τε κατὰ συνέχειαν καὶ τοῦ ὡς ἀδιαιρέτου καὶ τοῦ τῷ λόγῳ ἑνός, δείξας ὅτι κατ’ οὐδὲν τῶν σημαινομένων τούτων ἓν εἶναι δύναται τὸ ὂν καὶ ὑπαν- τήσας καὶ πρὸς αὐτοὺς τοὺς τοῦ Μελίσσου λόγους, κοινὸν οἶμαι τοῦτον ἐπάγει λόγον, ὅτι ὅλως τῷ εἴδει ἓν οὐχ οἷόν τε τὸ ὂν εἶναι πλὴν τῷ ἐξ οὗ, τουτέστι πλὴν κατὰ τὴν ὑλικὴν αἰτίαν. ‘‘κατὰ ταύτην γάρ, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγεῖται, δυνατὸν ἓν τῷ εἴδει λέγειν τὸ ὄν, ὥσπερ καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν φυσικῶν ἔλεγον, Θαλῆς μὲν Ἵππων ὕδωρ λέγοντες, Ἀναξιμένης δὲ ἀέρα, Ἡράκλειτος δὲ πῦρ· αὐτὰ μέντοι τὰ ὄντα ἓν τῷ εἴδει λέγειν αὐ- τόθεν ἄτοπον. ἄν μὲν γὰρ οὕτως τις λέγοι ἓν εἶναι τὰ ὄντα καθὸ ἐξ ἑνός [*](1 καίτοι] καί τι Ε 2 καὶ τῆς πρὸ E 4 ἠπήντησεν E 5 λέγωμεν a 6 σωκράτη D τε (ante τὸ) om. F 8 τριχὶ μιῇ aE: τριχὶ μιᾷ D: τριχ (lac. rel.) F Cf. p. 111, 23 9 ἑτεροίων γένοιτο Ε 10 δἐὸν Ε. δέον <τὸ> ὂν εἱ ἕν ἐστι καὶ ὅμοιον x003E; coni. Torstrik 11 μένειν libri: corr. a 13 κινεῖτο a κενοῦν E 14 περιφερέσιν E 15 ἐπιλαμβάνει E: περιλαμβάνει aDF 16 δὲ] δέ τε D δ 19 κίνησις F δὲ D: om. EF: δὲ αὐτὸ a τὸ ὃν D: τοίνυν EF 20 εἶναι claiulit λ lemma F 22 καθό EF: καθόλοις D 25 καὶ (ante πρὸς) ora. aF 26 πλὴν τὸ EF2 28 ἓν τῶ εἴδει E: ἐν τῶ εἴδει D: τῶ εἴδει ἓν aF 30 μέντοι DE: μὲν F: μὲν οὖν a λέγη a 31 καθὸ] om. E (ohl. D) Coiniiient. Aiistot. IX. Sinipl. Phys. I.)
p. Καὶ πρὸς Παρμενίδην δὲ ὁ αὐτὸς τρόπος τῶν λόγων [*](25r) ἕως τοῦ τῇ δὲ ὅτι οὐ συμπεραίνεται.
Καὶ ἐν τῇ δόξῃ καὶ ἐν τῇ τῆς δόξης κατασκευῇ τὰ μέν ἐστι κοινὰ Παρ- μενίδη καὶ Μελίσσω, τὰ δὲ ἴδια· κοινὰ μὲν ἐν τῇ δόξῃ τὸ ἓν εἶναι τὸ ὃν καὶ ἀκίνητον, ἴδια δὲ τὸ Μέλισσον μὲν ἄπειρον λέγειν τὸ ὄν, Παρμενίδην δὲ πεπερασμένον• κατὰ δὲ τὴν κατασκευὴν κοινὸν μὲν πάλιν αὐτοῖς τό τε ἀσυλλογίστως ἐρωτᾶν καὶ τὸ ψευδεῖς λαμβάνειν προτάσεις· ἴδιον δὲ αὐταὶ αἱ προτάσεις, αἷς ἑκάτερος αὐτῶν ἐχρήσατο· οὐ γὰρ διὰ τῶν αὐτῶν ἄμφω τὰς [*](1 τὰ (ante πάντα) om. DE πάντα in litura D 2 εἰρημένων (sed corr.) E τῶν πάντων F 3 τὰ πάντα DE: πάντα aF 5 ἀλλήλοις om. Ε οἷον folio verso iter. F 6 μὲν] μέντοι D ταὐτὰ a τὰ (post τοῦ) om. F 7 post ἐστι VI fcrc litterae crasae F 8 εἰς ὃ ὁ] εἰ ὡς D 9 ἢ] immo καὶ 11 τινα om. aF λαμβάνειν Ε 13 τῷ aF: om. DE ὡς om. a εIδος] εἰκὸς F 14 τὸ DE: τῷ a: τοῦ F 15 λέγοι coni. Torstrik 18 καὶ ἄλλα πολλά om. a ὡς] ὃς a 19 λέγει ut vitl. Ε ἡ φυσική Ε 20 τι λέγει om. Ε. of. p. 104, 1. 10 21 καὶ (post ὕλη) DE: om. aF 22 ἔστι a φησί Melissus ἑ 19 cf. Simpl. de caelo p. 250 b 17 Karst. (Aristot. schol. od. Brand, p. 509 1) 41) 23 lemma pleuius habet οἵτινες pro εἴτινες varians) F1: καὶ—τῶν λόγων iterat F2 26 post τὰ δὲ add. ἐστιν aF ἓν καὶ τὸ ὃν καὶ τὸ ἀκίνητον aF 27 ἰδία E 29 ἴδια F αὗται D)
p. 186 a 24 Ψευδὴς μὲν ἡ ἁπλῶς λαμβάνει τὸ ὂν λέγεσθαι.
τὸν Παρμενίδου λόγον, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἱστορεῖ, ὁ μὲν Θεόφραστος οὕτως ἐκτίθεται ἐν τῷ πρώτῳ τῆς Φυσικῆς ἱστορίας “τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν· τὸ οὐκ ὂν οὐδέν· ἓν ἄρα τὸ ὄν’’, Εὔδημος δὲ οὕτως “τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, ἀλλὰ καὶ μοναχῶς λέγεται τὸ ὄν· ἓν ἄρα τὸ ὄν.’’ τοῦτο δὲ εἰ μὲν ἀλλαχοῦ που γέγραφεν οὕτως σαφῶς Εὔδημος, οὐκ ἔχω λέγειν· ἐν δὲ τοῖς Φυσικοῖς περὶ Παρμενίδου τάδε γράφει, ἐξ ὧν ἴσως συναγαγεῖν τὸ εἰρημένον δυνατόν• Παρμενίδης δὲ οὐ φαίνεται δεικνύειν ὅτι ἓν τὸ ὄν, οὐδὲ εἴ τις αὐτῷ συγχωρήσειε μοναχῶς λέ- γεσθαι τὸ ὄν, εἰ μὴ τὸ ἐν τῷ τί κατηγορούμενον ἑκάστου ὥσπερ τῶν ἀνθρώπων ὁ ἄνθρωπος. καὶ ἀποδιδομένων τῶν λόγων καθ’ ἕκαστον ἐνυπάρξει ὁ τοῦ ὄντος λόγος ἐν ἅπασιν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὥσπερ καὶ ὁ τοῦ ζῴου ἐν τοῖς ζῴοις. ὥσπερ δὲ εἰ πάντα εἴη τὰ ὄντα καλὰ καὶ μηθὲν εἴη λαβεῖν ὃ οὐκ ἔστι κα- λόν, καλὰ μὲν ἔσται πάντα, οὐ μὴν ἕν γε τὸ καλὸν ἀλλὰ πολλά τὸ μὲν γὰρ χρῶμα καλὸν ἔσται τὸ δὲ ἐπιτήδευμα τὸ δὲ ὁτιδήποτε), οὕτω δὴ καὶ ὄνια μὲν πάντα ἔσται, ἀλλ’ οὐχ ἓν οὐδὲ τὸ αὐτό· ἕτερον μὲν γὰρ τὸ ὕδωρ, ἄλλο δὲ τὸ πῦρ. Παρμενίδου μὲν οὖν ἀγασθείη τις ἀναξιοπίστοις ἀκολουθήσαντος λόγοις καὶ ὑπὸ τοιούτων ἀπατηθέντος, ἃ οὔπω τότε διεσαφεῖτο οὔτε γὰρ τὸ πολλαχῶς ἔλεγεν οὐδείς, ἀλλὰ Πλάτων’ πρῶτος τὸ δισσὸν εἰσήγαγεν, οὔτε τὸ καθ’ [*](3 ἐρρέθη F 4 ἀμφοτέροις aF: ἀμφότερα DE 6 ἰδία Ε: ἴδια aDF 10 ψευδεῖς DF ᾖ] εἰ F λέγεσθαι F: continuant errore ἕως τοῦ DE 11 τὸν Παρμενίδου λόγον (post ἕως τοῦ adnexa) DE: om. aF ὁ (post ὡς) om. E Θεόφραστος Pliysic. opin. fr. 7 (Doxogr. p. 483, 8) 13 Εὔδημος fr. 11 (p. 21, 7 Sp.) 15 οὕτως σαφῶς E: οὕτω σαφῶς D: οὕτως ἀσαφῶς aF 15 ὁ εὔδημος aF ἐν τοῖς φυσικοῖς δὲ a 16 συνάγειν aF 18 εἰ μὴ τὸ ἐν τῷ τί teniptabat Torstrik ὥσπερ — ἄν- θρωπος glossema opinabatur Torstrik 19 ἀποδιδομένων γὰρ (om. καὶ) malebat Torstrik 20 < ὢν> coniciebat Torstrik ὁ (ante τοῦ ζῴου) aD: om. F: scripsit Ε1 21 ὥσπερ δὲ] ὡς γὰρ infra 118, 11 sed cf. p. 121, 13 22 ἔσται] ἐστι D 23 δὴ a: δὲ D: δὲ δὴ EF. cf. Bonitz Arist. Stud. II 43 24 ταὐτό aF 25 οὖν sic etiam p. 120, 6: οὐκ ἄν post οὖν Eudemo restituendum ἀναξιοπίστοις F: ἄν ἀξιοπίστοις DE: ἄν ἀναξιοπίστοις a 26 οὔπω τότε aDE: οὔποτε F διεσαφεῖτο DE ut infra p. 120, 8: διασεσάφητο F διεσεσάφητο idem p. 120, 8) sed cf. ἔλεγεν proxiinum et p. 133, 28 ἐζητεῖτο 27 πολλαχῶς x003E; et συμβεβηκὸς <ὄν> (p. 116, 1) (emptabat Karsten Parmenid. p. 163 53)
Πορφύριος δὲ καὶ αὐτὸς τὰ μὲν ἐκ τῶν Παρμενιδείων ἐπῶν ὡς οἶμαι τὰ δὲ ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους καὶ ὧν ἄν τις πιθανῶς ἐκθέσθαι τὴν Παρμενίδου δόξαν βουλόμενος εἴποι γράφει ταῦτα. ἔχει δὲ αὐτοῦ ὁ λόγος οὕτως· “εἴ τι παρὰ τὸ λευκόν ἐστιν, ἐκεῖνο οὐ λευκόν ἐστι, καὶ εἴ τι παρὰ τὸ ἀγαθόν ἐστιν, ἐκεῖνο οὐκ ἀγαθόν ἐστι, καὶ εἴ τι παρὰ τὸ ὄν ἐστιν, ἐκεῖνο οὐκ ὄν ἐστι. τὸ δὲ οὐκ ὂν οὐδέν· τὸ ὂν ἄρα μόνον ἐστίν· ἓν ἄρα τὸ ὄν. καὶ γὰρ εἰ μὴ ἕν ἐστιν ἀλλὰ πλείω τὰ ὄντα, ἤτοι τῷ εἶναι διοίσει ἀλλήλων ἢ τῷ μὴ εἶναι• ἀλλ’ οὔτε τῷ εἶναι διαφέροι ἄν κατὰ γὰρ αὐτὸ τὸ εἶναι ὅμοιά ἐστι, καὶ τὰ ὅμοια ἡ ὅμοια ἀδιάφορα καὶ οὐχ ἕτερα τυγχάνει ὄντα, τὰ δὲ μὴ ἕτερα ἕν ἐστιν) οὔτε τῷ μὴ εἶναι· τὰ γὰρ διαφέροντα πρότερον εἶναι δεῖ, τὰ δὲ μὴ ὄντα οὐδὲν διαφέρει ἀλλήλων· εἰ τοίνυν πλείω φησὶν ὑποτιθέμενα μήτε τῷ εἶναι μήτε τῷ μὴ εἶναι διαφέρειν οἷόν τε καὶ ἕτερα εἶναι ἀλλήλων, δῆλον ὡς ἓν πάντα ἔσται καὶ τοῦτο ἀγένητόν τε καὶ ἄφθαρτον’’. ὁ μέντοι Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς ἑξῆς ἔοικεν οὕτω πὼς ἀπομνημονεύειν τοῦ Παρμενιδείου λόγου· εἰ ἓν σημαίνει τὸ ὂν καὶ μὴ οἷόν τε εἶναι ἅμα τὴν ἀντίφασιν, οὐκ ἔσται οὐδὲν μὴ ὅν. ταὐτὸν δὲ καὶ οὗτος ἐννοεῖ τοῖς προτέροις. εἰ γὰρ ἓν ση- μαίνει τὸ ὄν, τὸ παρ’ ἐκεῖνο οὐκ ὂν καὶ οὐδέν ἐστι. καὶ εἰ μὴ συνυπάρχει ἡ ἀντίφασις, ὥστε ταὐτὸν καὶ ὂν ἅμα καὶ οὐκ ὂν εἶναι, δῆλον ὅτι τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν ἔσται καὶ τὸ οὐκ ὂν οὐδέν.
Εἰ δέ τις ἐπιθυμεῖ καὶ αὐτοῦ τοῦ Παρμενίδου ταύτας λέγοντος ἀκοῦσαι τὰς προτάσεις, τὴν μὲν τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν καὶ οὐδέν’ λέγουσαν, ἥτις ἡ αὐτή ἐστι τῇ τὸ ὂν μοναχῶς λέγεσθαι, εὑρήσει ἐν ἐκείνοις τοῖς ἔπεσιν·
[*](25r) ὅτι δὲ ἡ ἀντίφασις οὐ συναληθεύει, δι’ ἐκείνων λέγει τῶν ἐπῶν, δι’ ὧν 5 μέμφεται τοῖς εἰς ταὐτὸ συνάγουσι τὰ ἀντικείμενα. εἰπὼν γάρ
- ἡ μὲν ὅπως ἔστι τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι
- πειθοῦς ἐστι κέλευθος ἄλη θείη γὰρ ὀπηδεῖ),
- ἡ δ’ ὡς οὐκ ἔστι τε καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι
- τὴν δή τοι φράζω παναπευθέα ἔμμεν ἀταρπόν.
- οὔτε γὰρ ἄν γνοίης τό γε μὴ ἐόν οὐ γὰρ ἀνυστόν)
[*](1 φαίνεταί τε hoc loco libri: φαίνεται δὲ p. 120,10 διαψευσθείς malebat Torstrik 2 ἐναντιολογιῶν (ex cod. sui D ad p. 120, 11 varietate) Braudis καὶ τὸ συλλογιστικόν p. 120, 11 3 πρότεροι a 4 παρμενίδην a 6 οἶμαι < λαβών> 8 ἔχει — οὕτως suspectabat Torstrik ὁ λόγος αὐτοῦ D εἴ τι] ἔτι F 9 καὶ (ante εἴ τι) cm. a περὶ (comp.) τὸ ἀγαθὸν E 10 οὐκ ἔστιν ἀγαθόν D περὶ (comp.) τὸ ὄν ἔν 12 ἕν ἐστιν] ἓν εἴη malebat Torstrik πλείω τὰ] πλεῖστα DE 13 οὔτε τῶ aF: οὔτε τὸ DE 17 τὸ εἶναι E 18 τε om. a 20 ἅμα εἶναι aF οὐκ ἔστιν F 22 συνυπάρχῃ Ε 23 παρὰ τὸ] παρ’ αὐτὸ F 26 μὲν τὸ D: μὲν (om. τὸ) aEF 27 ἔπεσιν Farm. vv. 35—40 Κ., 45 — 50 St. 28 ἠμέν a ἔστιν hie et 30 Stein 31 παναπευθέα aEF (cf. Horn, γ 88): παραπεὐθεα D: πανα- πειθέα Proclus: παναπειθῆ Stein ἔμμεν’ DF: ἔμμεναι aE 32 ἄν om. F ἀνυστόν libri cf. Emped. 49 St. (Ilcrm. xv 162): ἐφικτόν Proclus)117- οὔτε φράσαις.
[*](25v)
- ἔστι γὰρ εἶναι,
- μηδὲν δ’ οὐκ ἔστι, τά γ’ ἐγὼ φράζεσθαι ἄνωγα,
- πρώτης γάρ σ’ ἀφ’ ὁδοῦ ταύτης <εἴργω>,
- <ἐπάγει>
- αὐτὰρ ἔπειτ’ ἀπὸ τῆς, ἣν δὴ βροτοὶ εἰδότες οὐδέν
- πλάττονται δίκρανοι· ἀμηχανίη γὰρ ἐν αὐτῶν
- στήθεσιν ἰθύνει πλαγκτὸν νόον. οἱ δὲ φοροῦνται
- κωφοὶ ὁμῶς τυφλοί τε τεθηπότες ἄκριτα φῦλα,
- οἷς τὸ πέλειν τε καὶ οὐκ εἶναι ταὐτὸν νενόμισται
- κοὐ ταὐτόν, πάν|των δὲ παλίντροπός ἐστι κέλευθος.
τούτου δὴ τοῦ λόγου πρῶτον μὲν τὸ ψεῦδος ἐλέγχει τῶν προτάσεων ὁ " Ἀριστοτέλης, εἶτα τὸ ἀσυλλόγιστον. καὶ ψεύδεσθαι μέν φησιν ὅτι μοναχῶς λαμβάνει τὸ ὂν λεγόμενον πολλαχῶς, καθ’ ὅσους ἐν κατηγορίαις ἐπιδέδεικται τρόπους λεγόμενον. τὸ γὰρ ‘εἴ τι παρὰ τὸ ὃν ἔστιν, ἐκεῖνο οὐκ ὄν ἐστιν’ εἰ μοναχῶς ἐλέγετο τὸ ὄν, ἴσως ὀρθῶς ἂν ἐλέγετο, ἐπὶ δὲ τῶν πολλαχῶς λεγομένων οὐκέτι· οἷον εἰ λέγοι τις· εἴ τι παρὰ τὸν καρκίνον ἐστίν, ἐκεῖνο οὐ 5 καρκίνος ἐστί· πευσόμεθα γὰρ τὸ παρὰ ποῖον καρκίνον. ὁ μὲν γὰρ παρὰ τὸν ἔνυδρον καρκίνον οὐράνιος καρκίνος ἐστὶν ἢ ὁ τοῦ χαλκέως· καὶ ὁ παρὰ τὸν οὐράνιον δὲ ἄλλο τι εἶδος καρκίνου οὐ κωλύεται εἶναι· ὁμοίως δὲ καὶ εἴ τι παρὰ τὸ ὄν ἐστιν, οἱονεὶ παρὰ τὴν οὐσίαν, ἐκεῖνο οὐκ οὐσία μέν, ποιότης μέντοι γε ἢ ποσότης εἶναι οὐ κωλύεται, καὶ εἴ τι παρὰ τὴν ποιό- τητᾷ, οὐ ποιότης, οὐσία μέντοι γε ἢ ποσότης. καὶ οὕτως οὐδὲν κωλύει πολλὰ εἶναι τὰ ὄντα, καὶ αὐτό γε τὸ ὂν οὐκ ὂν εἶναι, ἀλλ’ οὐχὶ τὰ ἀντι- κείμενα. Σωκράτης γὰρ ἄνθρωπος μέν ἐστιν, ἵππος δὲ οὔ, καὶ οὐσία μέν, ποιότης δὲ οὔ. καὶ ἄλλως δὲ ἄτοπον τὸ λῆμμα. τὸ γὰρ ‘εἴ τι τὸ ὂν ἔστιν, οὐκ ὄν ἐστιν’ ἅμα διδόντων ἐστὶν εἶναί τι τὸ αὐτὸ καὶ μὴ εἶναι· τοῦτο δὲ ἐπὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ λεγομένου εἶναι ἄτοπον. εἴ τις δὲ οὕτω προφέροι τὴν πρώτην πρότασιν ὡς πολλαχῶς τοῦ ὄντος λεγομένου, αὕτη μὲν ἀληθὴς ἔσται, ἡ μέντοι ἐφεξῆς αὐτῇ οὐκέτι ἀληθὴς ἡ λέγουσα τὸ οὐκ [*](2 ἡ (post δὲ) supra add. D1 3 ταὐτὸ Ε: αὐτὸ D: αὐτὸν F: ταὐτὸν a εἰπὼν vv. — 45 K., — 53 St. 5 μηδὲν δ’ a cf. p. 86, 28: μὴ δὲ οἱδ’ D: μὴ δέοι δ’ Ε: μὴ δὲ οἶδ’ F ἔστι DEF: εἶναι a τά γ’ ἐγὼ D: τά γε F: τοῦ ἐγὼ E: τά σε a: τά σ᾿ ἐγὼ recte Parmenidi Bergk (de Empcd. prooem. p. 27) reddidit 6 σ’ DEF: om. a post διζήσιος supplevi εἴργω, ἐπάγει: εἶργε νόημα ἐπάγει supplevit a ex p. 78, 6 8 αὐτὰρ κτλ. vv. 46—51 Κ., 54—59 St. 9 πλάττονται DEF: πλά- ζονται a ἀμιχανίη D 10 πλακτὸν ’ νόον] νόμον E 11 EF τε om. F 12 οἷς — κοὐ ταὐτὸν cf. p. 78, 3 17 τόπους Ε 18 ἐπὶ aE: ἐπεὶ DF 19 λέγει a 21 χαλκέος a 24 μέντοι γε DE: δὲ aF 27 γὰρ E: μὲν γὰρ aDF μέν (aute ἐστιν) DEF: om. a 28 οὐ DE: οὐκ F: οὐκ ἔστι a καὶ ἄλλως] καλῶς F 30 εγναι om. a 31 ὡς] εἰ E αὐτὴ Ε 32 ἡ δὲ λέγουσα E)
p. 186 a 25 Ἀσυμπέραντος δέ, ὅτι εἰ μόνα τὰ λευκὰ ληφθείη.
Κἂν συγχωρήσῃ τις αὐτῷ, φησίν, τὸ ὂν μὴ πολλαχῶς λέγεσθαι ἀλλὰ μοναχῶς, ὡς εἶναι τὴν πρότασιν ἀληθῆ τὴν λέγουσαν ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν’, σημαίνοι δὲ ἓν τὸ ὄν, οὐδὲ οὕτως ἓν τῷ ἀριθμῷ συνάγεται τὸ ὄν. τὸ γὰρ συναγόμενόν ἐστιν ὅτι ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐδὲν εἰ οὐχ ἕν’. εἰ δέ τις [*](1 τὸ om. UE 2 ἆ — οὐσίαι ora. aF 3 ὡς DE: om. aF 5 ἄρα] παρὰ Ε 6 ὁ εὔδημος aF. cf. p. 115,17 οὗτος DE: οὕτως F: οὕτω a 7 ἓν] aF: τὸ ἓν DE 9 ὥσπερ a 10 οὐδὲ κτλ. cf. p. 115, 17 συγχωρήσειε D: συγχωρήσειεν Ε: συγχω- ρήσοι aF τὸ] τοῦ coni. Torstrik ἑξῆς δὲ a 11 ὡς γὰρ] p. 115,21 et 121,13 ὥσπερ δὲ λαβεῖν ὃ οὐκ ἔστι iteravit E 14 λευκοῦ p. 186 p. 27 ὁ post om. Ε 15 οὐχ ἓν] οὐχ ὡσαύτως F οὐδέ τι αὐτό Ε 16 συγκειμένη D 18 τὸ ἐπὶ om. F κατὰ add. F2 21 ὁ om. F λέγει Ε 22 συνάγειν DF: συνάγει Ε: συναγαγεῖν a οὕτως αὐτόθεν Ε: οὕτως αὐτόθεν οὗτος D: αὐτόθεν οὗτος aF aF 23 πολλὰ λέγειν ὁμολογεῖ D δὲ] fort, γὰρ 26 ἀσυμπέραστος a post ληφθείη add. ἕως τοῦ E 27 συγχωρήσοι aF αὐτὸ D φησὶν αὐτῷ aF 29 σημαίνει Ε: nomio σημαίνῃ? οὐδὲ — τὸ ὃν om. E post οὕτως addebat ὡς Torstrik sed cf. p. 119, 9 30 εἰ οὐχ ἓν DEF: ἡ οὐχ ἕν a: εἰ οὐκ ὄν volebat Torstrik)
καὶ ἀκίνητον καὶ ἀίδιον καὶ ἀδιαίρετον καὶ μυρία ἄλλα, ἅπερ διὰ τὴν ἀδιά- κριτὸν τούτων ἐκεῖ ἕνωσιν τῶν κατηγορηθέντων αὐτοῦ ἓν πάντα ἦν ὡς πάντων ἑνὶ αἰτίῳ τῶν μετ’ αὐτὸ διακριθέντων, ἀφ’ ὧν ἐπ’ ἐκεῖνο τὰς δια- κεκριμένας κατηγορίας ἀναφέρομεν. τὸν μέντοι κανόνα αὐτὸν οὐδαμοῦ Παρ- μενίδης ἐξήνεγκεν· οὐδὲ γὰρ ἦν οἰκεῖον τὸ κανονικὸν τοῦτο τῆς τῶν ἀρχαίων βραχυλογίας. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης βιαιότερόν πὼς ἐβουλήθη καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τῇ ὑποστάσει, ὡς ἐπὶ τοῦ λευκοῦ σώματος, δεῖξαι, ὅτι τὸ λευκὸν πολλά ἐστι τῷ λόγῳ, τό τε ὡς ὑποκείμενον καὶ τὸ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ. [*](1 τοῦτο δέ φησι — ἑώρα quasi lemma cacrulco pinxit F 3 μὲν om. aF 4 μήπω τότε] μήποτε DE scd cf. p. 115,26 φωραθέντας ὕστερον a 6 Εὔδημος cf. p. 115, 25 οὖν om. D 7 ἄν τις a ἀναξιοπίστοις aEF: ἀξιοπίστοις D 8 τότε om. F διεσαφεῖτο DE: διασεσάφητο aF 1) πρῶτος DE1F: πρῶτον αΕ2 καὶ τὸ κατὰ aF 11 συλλογιστικῶν F1: συλλογικὀν E 12 φαίνοι τὸ a οἱ δὲ] οὐδὲ Ε 14 ταῦτα] 'fort. ταῦτα αὐτὰ (vel καὶ αὐτὰ)’ Torstrik 15 διὰ τοῦ add. post ἐδόκουν F αὑτὸν E αὐτοῦ EF itemque v. 17 16 μὲν post γὰρ posuit E 21 ἓν om. F κατηγόρει Ε: (obi. loc.) D: κατηγορεῖ aF 23 οὖλον ἀγένητον Farm. v. 59 Κ., 69 St. cf. p. 30, 2. 78, 13 ubi clauditur ἡδ’ ἀτέλεστον μονογενές 1) ἡδ’ aF: ἠδὲ D: ἡ δὲ Ε 26 ἑνὶ αἰτίω D: αἰτίων Ε: ἐν αἰτίω aF: τοῦ ἑνὸς αἰτίου coni. Torstrik ὧν ἐπ’] ὧν ἑ in lac. om. F 27 κανόνα iterat Ε αὐτὸν aDE2F2: αὐτῶν E1F1 28 τὸ κανονικὸν om. lac. rel. F 29 ὁ μὲν om. aF ἠβουλήθη E 30 ὑποσκιάει D ἔσται D 31 ὑπερκείμενον D)
- οὖλον μουνογενές τε καὶ ἀτρεμὲς ἠδ’ ἀγένητον
pp. 186 a 32’Ανάγκη δή λαβεῖν μὴ μόνον ἓν σημαίνειν τὸ ὄν, καθ’ οὗ ἂν κατηγορηθῇ, ἀλλὰ καὶ ὅπερ ὂν καὶ ὅπερ ἕν.
Δυνατὸν καὶ τὰ προσεχῶς εἰρημένα καὶ ταῦτα μὴ πρὸς Παρμενίδην [*](26v) λέγεσθαι μόνον, ἀλλὰ καὶ πρὸς Μέλισσον. ἐπειδὴ γὰρ τῶν ὄντων τὰ μὲν [*](1 τοὔνομα a τοῦτο F 2 εἰ DE: ἐὰν aF ὅτε] ὅτι D 3 τοῦ ἐν ὑποκει- μένω καὶ τοῦ ὑποκειμένου aF 4 τὸ (post καὶ) om. F 5 λέξομεν F μετὰ τῆς μεθέξεως delebat Τορστρικ 8 ὄψεως om. F 9 δὴ om. F συνιδὼν DE: οὖν ἰδὼν aF ὁ om. a ταὐτοῦ τῇ ὑποστάσει scripsi cf. p. 130, 28: τοῦ τῇ ὑποστάσει Ε: τοῦτο ὑποστάσει D: ταύτῃ ὑποστάσει F: τοῦ ἑνὸς τῇ ὑποστάσει (om. ἑνὸς post ὑποστάσει) a ἀπὸ aF 11 διαφέρουσαν D 12 πάλιν τὸ δοκοῦν DEF: τὸ δοκοῦν πάλιν a: couicio πάντα δοκεῖν: πάλιν (post πολλὰ) transponebat Torstrik 13 δὲ] εἶναι a ὥσπερ δὲ cf. p. 115, 21. 118, 11 τὰ ὄντα om. F 14 μέν ἐστι F 15 τόδε μὲν] τὸ μὲν supra p. 115, 22. 118, 12 ἔσται DE: ἐστι aF τόδε δὲ] supra τὸ δὲ 16 τὸ δὲ ὁτιδήποτε supra δή a: δὲ δὴ EF (obi. loc. D) 17 τὸ (ante ὕδωρ) om. a 18 τὸν τρόπον τῆς ἀποδείξεως aF εἰ iteravit F: om. E 19 ἓν delebat Torstrik ὑπετέθη DF: ὑποτεθῇ E: ὑπετίθετο a 20 εὐθὺς ἓν καὶ F 22 ἡ ὡς ἀδιαίρετον — τὸ αὐτό om. D 23 τὸ λόγῳ (sed corr.) F1 26 λαβεῖν τοῖς λέγουσιν ἓν τὸ ὃν εἶναι μὴ κτλ. a οὐ μόνον (om. ἓν) DE)
‘Ο δὲ Ἄδραστος βουλόμενος δηλῶσαι, τί σημαίνει τὸ ὅπερ ὄν, παρεξ- ἦλθε μὲν ὀλίγον τῶν προκειμένων• χρήσιμα δὲ ὄντα τὰ παρ’ αὐτοῦ ῥη- [*](5 ἀρχὴ κτλ. p. 185 a 20 6 λέγεται] λέγουσι D 7 ἅπαντα DE: τὰ πάντα aF 11 ὁ (post δὲ) om. Ε 12 μέλλει coniecit Torstrik 13 ἡ φύσις αὑτοῦ D ὄντοιν E (obi. D) 16 καὶ (post ἔσται) om. Ε καθόσον DE: καθὸ μὲν F: καθόσον μὲν a 17 ὃν (ante τοῦ) om. F 18 δὲ αὐτῷ F 21 τὸ (post ἄρα) om. a 22 κατὰ ταὐτὸν a: καὶ κατ’ αὐτὸν D: καὶ καὶ κατὰ ταὐτὸν Ε: κατ’ αὐτὸ F διὰ] 11011 opus est scribere δεῖ ut v. 12 τὸ ὑποκείμενον δηλαδή a 24 συνάγει a 25 ὃν ἓν λέγειν aE 26 μάλιστα τὸ ὃν a αὐτὸ ὂν F 28 ὡς καὶ καὶ καθ’ F αὐτὴν a 30 ὅπερ ἓν (om. καὶ — ὅπερ ἕν) F 31 εἴ τί] ὅ τί a 32 ἑαυτὸ DF 33 τί σημαίνει om. aF)
p. 186 b 12 οὐ τοίνυν οὐδὲ μέγεθος ἕξει τὸ ὄν ὂν <ὂν εἴπερ> ὅπερ ὄν· ἑκατέρῳ γὰρ ἕτερον τὸ εἶναι τῶν μορίων.
Ἐφεξῆς ὅτι οὐδὲ πεπερασμένον ἢ ἄπειρον δεῖ λέγειν τὸ ἓν ὂν δείκνυσιν, ἅμα πρὸς Παρμενίδην καὶ πρὸς Μέλισσον ὑπαντῶν. εἰ γὰρ ὅν ἐστι, φησί, τὸ ὄν, οὐδὲ μέγεθος ἕξει. μέγεθος δὲ μὴ ἔχον, δῆλον ὅτι οὐδὲ I πεπερασμένον οὐδὲ ἄπειρον ἔσται· ὁ δὲ Παρμενίδης καὶ μέ- [*](27v) γεθος αὐτοῦ κατηγορεῖν αὐτόθεν δοκεῖ καὶ τῷ ὅλον εἶναι καὶ μέρη ἔχειν λέγων
ὅτι οὖν εἰ ἕν ἐστιν οὐχ ἕξει μέγεθος δῆλον, εἴπερ τὸ μὲν ἓν οὐκ ἔστι πολλὰ οὐδὲ ἔχει πολλά, τὸ δὲ μέγεθος ἔχον μέρη ἔχει· τὸ δὲ μέρη ἔχον πολλὰ ἔχει καὶ πολλά ἐστι, διότι τῶν μερῶν ἑκάστῳ τερον τὸ εἶναι· οἷς δὲ ἕτερον τὸ εἶναι, ταῦτα διαφέρουσι ἀλλήλων καὶ πολλά ἐστιν. ἀλλ’ οὕτως μὲν ὡς πρὸς τὸ ἕτερον ἡ ἐπιχείρησις γίνεται, δεικνῦσα ὅτι πολλά ἐστιν. ἔοικε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὡς πρὸς τὸ ὅπερ ὂν ὑταντᾶν· καὶ οὐσίαν ὑπέθετο νῦν τὸ ἓν ὄν καὶ προσέθηκεν εἴπερ ὅπερ ὄν ἐστιν, οὐδὲν ἄλλο οἶμαι λέγων ἢ ὅτι εἰ οὐσία μόνον ἐστίν, οὐκ ἔσται διαιρετόν· τὸ γὰρ [*](3 οὐκ ἔστιν ἓν D καὶ (ante τὰ) supra add. D τῆ οὐσία L) 4 ὁ (post τούτων) om. l) τῷ παρμενίδη ἐνδείκνυσθαι a 5 ὑποθέμενος D 7 καὶ om. F 8 Σοφιστῇ cf. p. 250 sqq. 9 Ἀριστοτέλης p. 186 b 9 11 τὸ] τῷ a 12 γὰρ om. D 14 ὃν εἴπερ om. DEF sed cf. v. 29: εἴπερ ὅπερ ὃν τὸ ὃν a 16 ἓν] ὄν Ε1 17 ἄμα DE: ἄμα καὶ aF ὑπαντῶν DE: ἀπαντῶν F: ἀφορῶν a ἐν ἐστι EF: ἐστι ἓν D: ἕν (om. ἐστι) a 18 δὲ om. Ε μὴ om. a 20 καὶ τὸ ὅλον F καὶ om. F λέγων vv. 102. 103 Κ., 106. 107 St. cf. p. 52, 23. 26. 89, 22 f. 31 r 16 22 παντὸς sic D 23 μεσόθεν F 24 ἓν (post εἰ) om. Ε 26 μερικῶν E ἕτερον τὸ εἶναι aF: τὸ εἶναι ἕτερον D 27 οἶς δὲ ἕτερον τὸ εἶναι om. Ε διαφέρει aF καὶ om. D 28 τὸ (post πρὸς) om. a γίνεται om. F 30 νῦν ὑπέθετο Ε (loc. obl. D) ὄν om. F)
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ
- μεσσόθεν ἰσοπαλές.
p. 186 b 14 Ὅτι δὲ διαιρεῖται τὸ ὅπερ ὃν εἰς ὅπερ ὄν τι ἄλλο καὶ τῷ λόγῳ φανερόν.
Ὁ Ἀλλ́ξανδρός φησιν ὅτι “δείξας συνεισάγεσθαι καὶ τὰ συμβεβηκότα τῷ ὅπερ ὄντι νῦν δείκνυσιν ὅτι κἀν δοθῇ αὐτοῖς τὸ ὅπερ ὃν μόνον εἶναι τῷ κυρίως τοῦτο εἶναι, τὰ δὲ συμβεβηκότα ἄλλον τρόπον, καὶ οὕτως αὐτὸ τὸ ὃν οὐχ ἓν ἔσται, ἀλλὰ πολλὰ ὅπερ ὄντα· ἥ τε γὰρ ὡς μεγέθους αὐτοῦ διαίρεσις, ἧς ἐμνημόνευσεν, εἰς ὅπερ ὄντα ἔσται. ἀνάγκη δὲ καὶ κατὰ τὸν λόγον διαιρεῖσθαι εἰς ὅπερ ὄντα πλείω, τουτέστι κατὰ τὸν ὁρισμόν. δείξας οὖν κατὰ τὸ μέγεθος καὶ τὴν εἰς τὰ μέρη τούτου διάληψιν πλείω καὶ ἀνομοειδῆ γινόμενον τὸ ὄν, εἴπερ ἕτερος ἑκάστου τῶν μερῶν ὁ λόγος, ἐπήνεγκε λοιπὸν καὶ τὴν κατὰ τὸν ὁρισμόν’’ ἐν δὴ τούτοις ὡς ἀπο- δείξαντος τοῦ Ἀριστοτέλους μέγεθος ἔχειν τὸ ὅπερ ὂν οὕτως ὁ Ἀλέ- ξανδρος ἐξηγήσατο, καίτοι τοὐναντίον οὐδὲ μέγεθος ἕξει, φησί, τὸ ὄν, εἴπερ ὅπερ ὄν ἐστι. μήποτε οὖν τὴν μὲν ἐκείνων ὑπόθεσιν ὑποθέ- μένος τὸ ἓν εἶναι τὸ ὄν, ἀναιρεῖ ἐκ ταύτης τὸ πεπερασμένον ἢ ἄπειρον "/> εἶναι ἢ
ὡς ὁ Παρμενίδης φησί· τὰ γὰρ τοιαῦτα μέγεθος ὄντα καὶ διαιρεθέντα πολλά ἐστι καὶ οὐχ ἕν. διὰ δὲ τοῦ καὶ τοῦτο ὅπερ ὑποτίθενται ἓν ὃν τὸ ὅπερ ὂν διαιρεῖσθαι. κατὰ τὸν ὁρισμὸν εἰς ὅπερ ὄντα δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν ὅν, ὡς ἄφυκτον αὐτοῖς πανταχόθεν τὸν ἔλεγχον ποιεῖν δυνάμει συλλογιζόμενον οὕτως κατὰ τὴν σὺν ἀντιθέσει καλουμένην ἀντιστροφήν· ἱεῖ ἓν ὄν ἐστιν, [*](6 δυεῖν Ε 7 τοῦ δύο om. P 8 ἄτοπον ὁ aF 9 ἄν om. aF 11 ἡβοὐ- λοντο DF: εἰβούλοντο Ε: ἐβούλοντο a 14 πάπα aE: πάντα τὰ DF εἶναι om. F ἔχειν F 19 αὐτῷ a 22 πλείω a: πλέον EF (loc. obi. D) 24 γινόμενον Torstrik: γινόμενα libri τὸ ὄν DE: τὸ ὅπερ ὄν aF εἶπερ] καὶ ὅτι F ὁ λόγος F: λόγος aDE 30 μεσόθεν D 32 Παρμενίδης cf. p. 126, 21)
- μεσσόθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ,
’0 δὲ Ἀλέξανδρος τὸ ἐξ ἀδιαιρέτων ἆ ῥα τὸ πᾶν ἀξιοῖ καὶ οὕτως ἀκούειν· ὡς ἐκ μὴ συμβεβηκότων μηδὲ χωρίζεσθαι δυναμένων ἀπ’ αὐτοῦ μηδὲ ἄλλης ὄντων φύσεως ἀλλὰ τῆς αὐτῆς τῷ παντί. οὐσία δὲ τὸ πᾶν καὶ τὸ ὄν, καὶ τὰ μέρη ἄρα αὐτοῦ οὐσίαι, ὡσανεὶ ἔλεγεν ‘ἐξ οὐσιῶν ἄρα τὸ πᾶν’• ἐξ ὧν δέ ἐστι καὶ διαιρεῖται εἰς ταῦτα. ὥστε δέδεικται τὸ προ- κείμενον, ὅτι διαιρεῖται τὸ ὅπερ ὂν εἰς ὅπερ ὄντα. ὥστε μὴ ὡς ἄτοπον ἐπῆχθαι τὸ ἐξ ἀδιαιρέτων ἄρα τὸ πᾶν, ἀλλ’ ὡς ἀκόλουθον μόνον τοῖς εἰρημένοις.
Αὕτη μὲν ἡ ὅλη τῶν εἰρημένων ἔννοια. κατὰ δὲ τὴν λέξιν, ὅταν λέγῃ ὅσα ἐν τῷ ὁριστικῷ λόγῳ ἔνεστιν ἢ ἐξ ὧν ἐστι, δηλοῖ ὅτι καὶ ἐν οἷς μὴ ἔστιν ὁρισμὸς ὥσπερ ἐν ταῖς ἀτόμοις οὐσίαις, ἔστιν ὅμως τινὰ τὰ ἐξ ὧν ἐστι. τὸ δὲ καθ’ οὗ ἄμφω καὶ τὸ ἐκ τούτων λεγέσθω ἤτοι καθόλου τὸ ἐκ τῶν μερῶν συγκείμενον τοῦτο ἔστω καὶ λεγέσθω, ὅπερ καὶ τὰ μέρη ἄμφω καὶ ἑκάτερον] εἰ τὰ μέρη συμβεβηκότα, καὶ τὸ ὅλον. ἢ μᾶλλον ἀνάπαλιν, ὅτι καὶ τὰ μέρη λεγέσθω τοῦτο ὃ καὶ τὸ ἐκ τῶν μερῶν· τὸ δὲ ἐκ τῶν μερῶν οὐσία ἦν καὶ ὅπερ ὂν καὶ οὐδενὶ συμβεβηκὸς ὄν· καὶ τὰ μέρη ἄρα οὐσίαι καὶ ὅπερ ὄντα καὶ οὐ συμβεβηκότα. γράφεται δὲ καὶ καθ’ οὗ ἄμφω καὶ ἑκάτερον καὶ τὸ ἐκ τούτων, τουτέστι καθ’ οὗ ἄν λέγηται ἄμφω καὶ ἑκάτερον ἢ ἕκαστον τῶν μερῶν, κατὰ τούτου καὶ τὸ ἐκ τῶν μερῶν λεγέσθω. τούτῳ δὲ ἄν εἴη ἀκόλουθον τὸ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἄν εἴη τῶν συμβεβηκότων. ὧν μεταξὺ παρέλαβε τὸ ἀλλὰ τὸ ὅπερ ὂν ἔστω μηδενὶ συμβεβηκός. ἐν τούτοις δὲ καὶ τοῦτο προσθετέον• ὅτι τὸ διαιρούμενον νῦν ὅπερ ὂν οὔτε ὡς γένος οὔτε ὡς εἶδος διῄρηται, δῆλον ἐκ τοῦ τὸν ἄνθρωπον οὐκ εἰς τοὺς ἀτόμους, ἀλλ’ εἰς τὸν ὁρισμὸν διελεῖν.
ἐπειδὴ δὲ φιλοπόνως ὁ Ἀλέξανδρος συνήγαγε τοὺς εἰς τὸν τόπον συλ- [*](1 καὶ τὸ πᾶν DE: om. F: διαιρετόν a. καὶ τὸ πᾶν iterata videntur ex p. 128, 36 ad lacuuam sarciendam, in qua intercidisse puto ἓν ὃν in lit. D τὰ διαιρετὰ E 3 συνελ- θόντων σημείων a 4 καὶ γὰρ DF: καὶ γὰρ καὶ aE 5 τῶν ὄντων] τούτων F 6 ᾦ scripsi: ὃ aE: om. D: τῶ F καὶ ὡς F ὂν om. aF ἔσται aF: ἐστιν DE 8 ἐξ ἀδιαιρέτων p. 186 b 35 12 δέ DE: om. aF 17 ὅσα — ἐστι p. 186 b 23 19 καθ’ οὗ aD1: καθόλου D2EF καὶ ἑκάτερον ante καὶ τὸ add. ex v. 25 a 21 ἑκά- τερον aDE: ἑκατέρως (comp.) F: delevi iit ex v. 25 errore translatum εἰ] εἰς Ε et ut vid. D1 22 ὃ DE: om. F: ὅπερ a 24 καὶ (ante καθ’) om. D 25 λεγέσθω post τούτων add. a καθὸ E 26 ἄμφω om. a καὶ oin. F ἡ] ἤγουν a 28 ξυμβεβηκότων F ἑτέρῳ post συμβεβηκότων add. a 29 τοῦτο om. F 30 διήρηται E: (loc. obi. D) sed cf. p. 130, 4: διαιρεῖται aF δῆλον ὡς ἐκ Ε Commeut. Aristot. ΙΧ Simpl. Phys.) ·
Ἀλλ’ ἐπεὶ παρ’ ὅλην τὴν ἐξήγησιν τὸ ὅπερ ὂν ὡς οὐσίαν καὶ αὐτὸς ἐξεδεξάμην καὶ οὐσίαν τὴν ἄτομον καὶ ἀριθμῷ μίαν, τινὲς δὲ τῶν τοῦ Ἀρι- στοτέλους ἐξηγητῶν, ὧν καὶ Ἀσπάσιός ἐστι, τὸ ὅπερ ὂν τὸ γένος τῶν ὄντων λαμβάνουσι, πρὸς οὓς ἱκανῶς ἀντείρηκεν Ἀλέξανδρος ὁ Ἀφροδισιεύς, ἐπι- τετμημένως ἐκκείσθω τὰ παρ’ ἐκείνου λεγόμενα. “τινὲς γάρ, φησίν, οὕτως ἤκουσαν τῆς λέξεως ὡς λέγοντος αὐτοῦ ἀναγκαῖον εἶναι τοῖς μοναχῶς λέ- γουσι τὸ ὂν λέγεσθαι κοινόν τι γένος πάντων τῶν ὄντων λαμβάνειν, εἰς ὃ πάντα τὰ κατὰ μέρος ὄντα χωρεῖ, καὶ τοῦτο λέγειν εἶναι τὸ ὂν καὶ οὕτως ἕν, ἐπεὶ μηδὲν τῶν ὑπὸ τὸ ὂν λαμβάνοντες ἓν ἔτι τὸ ὂν δύνανται λέγειν τῷ καὶ τὰ ἄλλα τῷ τεθέντι συνεισάγεσθαι. καὶ γὰρ τῇ οὐσίᾳ τὰ συμβεβη- κότα καὶ τοῖς συμβεβηκόσιν ἡ οὐσία συνεισάγεται, ὡς ἔδειξε. πιστοῦται δὲ τὸν λόγον καὶ ἀπὸ τοῦ ἐν τοῖς τοπικοῖς τὸ ὅπερ ὂν ἐπὶ τοῦ γένους τιθέναι λέγοντα “ὁ ἄνθρωπος ὅπερ ζῷον” ἀντὶ τοῦ ἐν γένει τῷ ζῴῳ. ὅτι δὲ οὐχ οὕτως νῦν λέγει τὸ ὅπερ ὂν ἀλλὰ τὴν οὐσίαν σημαίνει, δηλοῖ ἐκ τῶν προ- ειρημένων. κἀν γὰρ δεῖ πρὸς τὴν τοιαύτην ἀντειπεῖν ὑπόθεσιν, εἴρηκεν ἤδη ἐν οἷς ἔλεγεν “εἰ μὲν γὰρ ἔσται καὶ οὐσία καὶ ποσὸν καὶ καὶ ποιόν, καὶ ταῦτα εἴτε ἀπολελυμένα ἀπ’ ἀλλήλων εἴτε μή, πολλὰ τὰ ὄντα.” πάντα γὰρ ταῦτα εἶναι τίθεται ὁ τὸ ὂν ὡς γένος λέγων. ὥστε εἰρη- μένον καὶ πρὸς ταύτην τὴν δόξαν, εἴπερ ἄρα ἐδεῖτό τινος ἀντιλογίας· ἔοικε γὰρ ὡς προφανῶς ἐναντιολόγου καταφρονῆσαι. ὁ γὰρ ἕν τι μόνον εἶναι βουλόμενος οὕτως ὡς ἀριθμῷ ἕν, οὐκ ἂν εἴποι γένος ἓν εἶναι τοῦτο, διότι τὸ γένος πλῆθος εὐθὺς καὶ εἰδῶν καὶ ἀτόμων ἑαυτῷ συνεισάγει. ἀλλὰ πόθεν δῆλον, φαίη ἄν τις, ὅτι ὡς ἀριθμῷ ἓν ἔλεγεν ὁ Παρμενίδης; ἀλλὰ καὶ ἐξ ἐκείνου δῆλον, ὅτι οὐχ ὡς γένος λέγει τὸ ὅπερ ὄν, ἀλλ’ ὡς οὐσίαν. [*](1 post ἔχον habet πολλὰ a, πολλὰ laxt δείκνυσιν οὕτως τὸ μέγεθος μέρη ἔχει E ἕτερα —λόγῳ ἔχον om. F 8 εἴρηται πρότερον p. 185 b 7 9 ὁ om. F μήτε ὁρισμὸν om. F 13 ἐδεξάμην F 14 τῶν ὄντων om. F τῶν ὄντων τὸ γένος a 15 ὁ ante ἀλέξανδρος posuit E 23 τοπικοῖς] significari videtur Γ 1 p. 116 a 23 sed exemplum petitum est ex Analyt. Post. A 22 p. 83 a 30 24 δὲ om. D1, add. D2 25 δηλοῖ DF: δῆλον aF 26 τὴν om. Ε ὑπόθεσιν ἀντειπεῖν aF 27 ἔλεγεν p. 185 a 27 29 εἶναι om. a ὥστε εἰρημένον E: ὥστε εἰρημένου D: ὡς τὸ εἰρημένον F: ὥστε εἴρηκε a. coiiicio ὥστε x003E; εἰρημένον x003E; καὶ πρὸς κτλ. 31 προφανῶς DEF: παντελῶς a 32 εἶναι ἓν DE)
p. 187 a 1 Ἔνιοι δὲ ἐνέδοσαν τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις.
Ἐλέγξας τὸν Παρμενίδου λόγον αὐτὸς ὡς καὶ τὰς προτάσεις ψευδεῖς λαμβάνοντα ἦν δὲ ἡ πρότασις τὸ μοναχῶς λέγεσθαι τὸ ὂν ἤτοι τὸ ‘παρὰ [*](1 τὸ (post γένος) DF: om. aE 4 ὐπετίθετι D 7 οὐ τὶ] ὅτι F 8 τὸ ὅπερ ἦν (om. ὃν) Ε 10 αὐτὰ ἔσται F εἰ γάρ ἐστι φησί aE φησί p. 186 1) 6 1 1 τὸ ὅπερ ὃν ταὐτὸν DE: τὸ ὅπερ ὄν τὸ αὐτὸ a: ταὐτὸ τὸ ὅπερ ὃν F καίτοι] καὶ a τὸ om. Ε 13 ὡς om. 1) τὸ aute δεῖξαι add. aF 15 μηδαμῶς D 19 καὶ ἐν οἶς — καλεῖ (20) om. F 21 οὕτως ὅπερ ὃν καλεῖ delevit F Εὔδημος fr. 12 p. 25, 7 Sp. 22 post ὄντος add. ἐκεῖνος aE 23 περὶ om. F λόγων F2 ταῦτα] τάδε Ε 24 εὐδημείω F: εὐδημίω aD: εὐδἡμω Ε 27 μεσόθεν DF ἰσοπλατὲς Ε 28 φασί DF (cf. p. 143, 4): φησί aE)
Καὶ ὁ μὲν Ἀλέξανδρός φησιν αὐτὸν τὸ μὲν εἰ ἓν τὸ ὂν συγχωρεῖν, πάντα δὲ ἓν εἶναι μηκέτι συγχωρεῖν τιθέντα τῶν πάντων μὴ μόνον τὸ ὄν, ἀλλὰ καὶ τὸ μὴ ὄν. “καὶ οὐχ οὕτως, φησί, τὸ μὴ ὂν εἶναι ἔλεγεν ὡς ὄν τι τῶν ὑπὸ τὸ ὄν. οὐ γὰρ τὸ τὶ μὲν μὴ ὂν τὶ δὲ ὄν, οὐδὲ τὸ ἐν τῷ κειμένῳ ὄντι περιεχόμενον, ἀλλὰ τὸ ἄλλην φύσιν ἔχον παρὰ τὸ ὡμολογημένον καὶ κείμενον ἔλεγεν εἶναι δεξάμενος τὸ ὂν ἕν τε εἶναι καὶ μοναχῶς λέγεσθαι. ὁ δὲ συγχωρήσας τῇ προτάσει τῇ παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν, λέγων δὲ εἶναι ἄλλο τι τοῦ ὄντος τοῦ εἰλημμένου ἐν τῇ προτάσει, εἶναι τὴν ἀντίφασιν λέγει. δοὺς γὰρ τὸ παρὰ τὸ ὂν μὴ εἶναι λέγει πάλιν τὸ παρὰ τὸ ὂν εἶναι καὶ τῇ ἀντιφάσει περιπίπτει τῇ τὸ μὴ ὂν ἁπλῶς εἶναι λεγούσῃ. καίτοι εἴ τις λέγοι μὲν εἶναι τὸ μὴ ὄν, μὴ τὸ ἁπλῶς δὲ μὴ ὄν, ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὄν, οὐ περιπίπτει τῇ ἀντι- φάσει. τὸ γὰρ ἄλλο τι ὂν ἄλλο οὐκ ἔστιν. οὐ γὰρ ἓν κατὰ τὸν ἀριθμὸν τὸ ὂν ἐδείχθη διὰ τοῦ ληφθῆναι μοναχῶς λέγεσθαι.’’ ταῦτα μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος.
[*](3 ἐπιδοῦναι E τῷ τε εἰρημένῳ iteravit E τοῦ EF: τῶ D: παρὰ τοῦ F: παρὰ a 4 Ζήνωνος] Βίωνος E 6 αὐτῶ DEF 1 1 Θεόφραστος Phys. Opin. fr. 7 (Doxogr. p. 483, 8) cf. p. 115,11 παρήγαγε Ε 12 τοῦτο Ε 13 post ἐστι fortasse intercidit τῷ 14 φασιν DF: φησιν aE 16 Σοφιστῇ p. 250 A sqq. τοὐ ὄντος ἕτεβα a 17 μὴ ὄντα ἐστὶν DE ID εἰ (ante ἓν) om. D 22 τὸ τὶ μὲν ὃν, μὴ ὄντι δὲ ὄν F οὐδὲ τῶ Ε 23 περὶ τὸ a 24 ἓν τὸ εἶναι D ἓν τε εἶναι (inc. f. 48 r) ἕν τε εἶναι καὶ πολλαχῶς F 25 τῆ παρὰ] τοῦτο παρὰ F λέγω δὲ F 27 τὸ παρὰ τὸ ὃν μὴ εἶναι λέγει πάλιν om. DF τὸ παρὰ τὸ ὃν aDF: παρὰ τὸ ὂν Ε καὶ om. F 28 μὲν λέγοι D 30 οὐκ ἔστιν ἄλλο D ἓν] ἄν F 31 πολλαχῶς F οὖν om. DE 32 ἀλέξανδρός φησιν· ὁ δὲ πορφ. τὸν πλάτωνά φησι aF)Φησὶ δὲ ὁ Πορφύριος τὸν Πλάτωνα καὶ τὸ μὴ ὂν λέγειν εἶναι, οὕτως [*](29r) μέντοι εἶναι ὡς μὴ ὄν. τὸ μὲν γὰρ ὄντως ὂν ἀπεφήνατο εἶναι τὴν ἰδέαν καὶ ταύτην ὄντως εἶναι οὐσίαν, τὴν δὲ ἀνωτάτω πρώτην ἄμορφον καὶ ἀνείδεον ὕλην ἐξ ἧς τὰ πάντα ἐστὶν εἶναι μέν, μηδὲν δὲ εἶναι τῶν ὄντων. αὐτὴ γὰρ ἐφ’ ἑαυτῆς ἐπινοουμένη δυνάμει μὲν πάντα ἐστίν, ἐνεργείᾳ δὲ οὐδέν. τὸ δὲ ἐκ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ὕλης ἀποτέλεσμα καθ’ ὅσον μὲν εἴδους μετέχει, κατὰ τοῦτο εἶναί τι καὶ προσαγορού-ασθαι κατὰ τὸ εἶδος, καθ’ ὅσον δὲ τῆς ὕλης καὶ διὰ ταύτην ἐν συνεχεῖ ῥύσει καὶ μεταβολῆ τυγχάνει, πάλιν μὴ ἁπλῶς μηδὲ βεβαίως εἶναι. ἀντιδιαιρούμενος γοῦν αὐτὰ ἐν τῷ Τιμαίῳ φησί “τί τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τί τὸ γινόμενον μέν, ὂν δὲ οὐδέποτε’’. καὶ τὸ μὴ ὂν εἶναι ἔφη, οὐ τὸ ὂν μὴ ὂν εἶναι, καὶ τὸ μὴ ὂν εἶναι ὄν· οὐ μὴν τὰ κατὰ τὴν ἀντίφασιν ἀντικείμενα. τὸν μὲν γὰρ ἄν- θρωπον οὐχ οἷόν τε ἅμα καὶ μὴ ἄνθρωπον εἶναι, μὴ ἵππον δὲ ἀλη- θὲς εἰπεῖν.
Ἀλλὰ πρὸς μὲν τὸν Ἀλέξανδρον ἀρκεῖ τὴν Πλάτωνος παραθέσθαι ῥῆσιν, ἧς αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἐμνημόνευσε, δεικνῦσαν οἶμαι σαφῶς, ὡς [*](29v) Πλάτων’ οὐ τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, ἀλλὰ τὸ τὶ μὴ ὂν εἰσῆγεν. ἔχει δὲ ἡ ῥῆσις ὧδε· “Οἶσθα οὖν ὅτι Παρμενίδῃ μακροτέρως τῆς ἀπορρήσεως ἠπιστήκαμεν; Τίδή δή; Πλεῖον ἢ κεῖνος ἀπεῖπε σκοπεῖν ἡμεῖς εἰς τὸ πρόσθεν ἐπιζητήσαντες ἀπεδείξαμεν αὐτῷ. Πῶς; Ὅτι ὁ μέν πού φησιν
- οὐ γὰρ μήποτε τοῦτο δαμῇ εἶναι μὴ ὄντα,
- ἀλλὰ σὺ τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα. 5
Λέγει γὰρ οὖν οὕτως. Ἡμεῖς δέ γε οὐ μόνον ὡς ἔστι τὰ μὴ ὄντα ἀπεδείξαμεν, ἀλλὰ καὶ τὸ εἶδος ὃ τυγχάνει ὂν τοῦ ὄντος ἀπεφηνάμεθα. τὴν γὰρ θατέρου φύσιν ἀποδείξαντες οὖσάν τε καὶ κατακεκερματισμένην ἐπὶ πάντα τὰ ὄντα πρὸς ἄλληλα, τὸ πρὸς τὸ ὂν ἑκάστου μόριον αὐτῆς ἀντιτι- θέμενον ἐτολμήσαμεν εἰπεῖν ὡς αὐτὸ τοῦτό ἐστιν ὄντως τὸ μὴ ὄν. Μῆ τοίνυν ἡμᾶς εἴπῃ τις, ὅτι τοὐναντίον τοῦ ὄντος τὸ μὴ ὂν ἀποφαινόμενοι τολμῶμεν λέγειν ὡς ἔστιν. ἡμεῖς γὰρ περὶ μὲν ἐναντίου τινὸς αὐτῷ χαίρειν πάλαι λέγομεν, εἴτε ἔστιν εἴτε μή, λόγον ἔχον ἢ καὶ παντάπασιν ἄλογον. ὃ δὲ νῦν εἰρήκαμεν εἶναι τὸ μὴ ὄν, ἢ πεισάτω τις ὡς οὐ καλῶς λέγομεν [*](2 ὄντος aE 4 δὲ εἶναι om. F 5 μὲν om. D τὸ δὲ aD: ποτὲ δὲ EF 6 τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους aF 8 πάλιν δὲ F fortasse recte ut in bipartita apodosi (loc. obi. D) 9 τῷ om. Ε Τιμαίῳ p. 27 d 10 μὲν om. Plato οὐκ DE: μὴ aE γιγνόμενον ἀεὶ Plato 11 τὸ primum om. F 12 τὴν (post κατὰ) om. DE 15 τὸν om. a 17 ῥῆσις Sophist, p. 258 c sqq. 18 ἀπορήσεως aEF 19 δὴ] δεῖ D πλέον a ἀποζητήσαντες F: ἔτι ζητήσαντες Plato 20 αὐτῷ aF Plato: αὐτόDE φησὶν Parmen. v. 52 K., vv. 60, 61 Stein. cf. p. 143, 31 f. 53 v 29 21 τοῦτο δαμῇ εἶναι μὴ ὄντα E: τοῦτο μηδαμῆ εἶναι μὴ ὄντα D: in lac. om. F: τόγε μὴ ὃν οἷόν τε εIναι a Parmenidi dandum μὴ ἐόντα 23 οὖν om. aF γε om. a 24 τοῦ μὴ ὄντος Plato 25 κατακερματισμένην D 26 τὸ πρὸς] τὸ om. D ἑκάστου DEF: ἕκαστον a et Simpl. f. 52 v 29 27 ὄντος F τὸ post ὄντως om. Ε post τὸ μὴ ὃν Platonica Καὶ — εἰρηκέναι omisit Simplicius 29 αὐτῷ D: οὕτω F: αὐτῶ αὐτῷ E: αὐτῶ τούτω a)
‘Ο δέ γε Πορφύριος ὅτι μὲν οὐ τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν ὁ Πλάτων’ καλῶς ἐθεάσατο, ὅτι δὲ μὴ ὂν τὸ γενητὸν ὂν ἐν Σοφιστῇ φησι παραδιδόναι, [*](1 καὶ ἡμεῖς aF 3 διεληλυθότε EF: διεληλυθότες D: ἐληλυθότα a 4 ἔστι δὲ διὰ F 5 μὴ om. Plato ὃν om. P ἔστι EF (D obi.): orn. a 12 μὲν] μετ’ E αὐτῷ a εἴποι F 14 μέν ἐστιν aF 15 ὁποῖον τὸ μὴ ὃν a εἰπὼν Soph. p. 257 Β 19 εἶναι ὁ δὲ μὴ εἶναι F λέγον Ε 21 εἰλημμένον ὃν aE: εἰλημμένον F: εἰρημένον D 22 κατὰ τὴν τοῦ εἶναι ἰδιότητα D 23 πρὸς (post καὶ) orn. D 24 οὐχὶ DE: οὐ aF παντελῶς aE: παντελὲς DF τῶ καὶ E 26 ὃν om. aF 27 διακεκριμμἐνα D 28 ὡς ἐν ἧ πάντα ἐνῆν F ἓν cm. E 32 ὁ πλάτων’ EF: ὁ πάντων D: om. a 33 ὁ δέ γε — ὁ πλάτων’ om. F 34 Πορφύριος cf. p. 135, 1 sqq.)
τὸ δὲ μὴ ὂν ἐδεήθη † δὲ καὶ τὸν σοφιστὴν ‘εἰδωλοποιὸν’ εἰπών, τὸ δὲ εἴδωλον ψεῦδός τι ἔχειν, ψεῦδος δὲ μὴ εἶναι, εἰ μὴ τὸ μὴ ὂν ἔστιν. ὁ γὰρ " ψευδόμενος ἢ τὸ ὂν μὴ εἶναι λέγει ἢ τὸ μὴ ὂν εἶναι.
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ, 45
- μεσσόθεν ἰσοπαλές.
Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τῆς ἑτέρας ἐνδόσεως, τοῦ Ἀριστοτέλους μήτε τὸ μοναχῶς λέγεσθαι τὸ ὂν συγχωροῦντος μήτε ἐνδιδόντος τῇ λεγούσῃ προτά- σει τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν· εἰ μή τις τὸ οὐκ ὂν λέγοι, ὡς οὐσία μὲν οὐκ ἔστιν, ἄλλο δέ τι εἶναι οὐ κωλύεται. ὅπερ καὶ Πλάτων’ πρὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ἐβόα. δῆλος δέ ἐστι καὶ Ἀριστοτέλης συνιδὼν ὅτι τῷ πλήθει τὸ μὴ ὂν συνεισέρχεται. οὐδὲν γὰρ κωλύει, φησί, μὴ ἀπλῶς εἶναι, ἀλλὰ μὴ ὄν τι εἶναι τὸ μὴ ὄν. ἐφεξῆς μέντοι κἄν ἀληθής, φησίν, εἴη ἡ πρότασις, ἡ λέγουσα τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, οὐκ ἤδη διὰ τοῦτο ἀνάγκη ἓν πάντα εἶναι τῷ ἀριθμῷ. τὸ γὰρ αὐτοόν, ὅπερ αὐτοὶ ὑποτίθενται, οὐδεὶς ἄν ἄλλο τι λεγόμενον ἀκούοι ἢ τὸ ὅπερ ὄν, τουτέστι τὸ κυρίως ὄν, τουτέστι τὴν οὐσίαν. τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, | δέδεικται πρότερον, ὅτι εἴτε μετέχοι τὸ ὅπερ ὄν [*](30r) συμβεβηκότος, πολλά ἐστι τὰ ὄντα, εἴτε μὴ μετέχοι, καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ ὅπερ ὄντα πολλά ἐστι διὰ τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ὅπερ ὄντος οὐσιωδῶς παραλαμβανό- [*](1 λέγειν Ε γενόμενον DE 3 εἰδῶν om. a εὑρίσκειν D 4 ἄν om. D ἔλεγε Soph. p. 248 E cf. f. 91 r 48 7 πρὸς om. D 11 ἀποτἐνοιτο D οὐκ ὂν om. F 12 εἰσάγειν D 16 πάντοθεν — ἰσοπαλές Farm. vv. 102. 103 Κ. 106. 107 St. 17 μεσόθεν D 18 δὲ καὶ DEF: om. a: fortasse δεῖξαι εἰδωλοποιὸν Soph. p. 239 D 19 εἰ om. F 21 μήτε τὸ a: μηδὲ τὸ DE μηδὲ F 22 μὴ δὲ ἐνδι- δόντος Ε 23 λέγοι DE: λέγει aF 24 καὶ ὁ πλάτων’ D 26 post φησὶ add. εἴη ἡ πρότασις ἡ λέγουσα Ε ἀπλῶς a: ὡς αὑτὸ (?) D: ὡς ὄντος Ε: ὡς ὄντι F. an ὅ latet ὡς ὄντως? 27 φησίν om. F 29 ὑποτίθεται a 30 ἢ τὸ] π τὸ D 31 μετέχει aF post ὃν add. τοῦ a 32 μετέχει aF τὸ ὅπερ ὄντα Ε 33 διὰ τὰ a: διὰ τὸ DEF παραλαμβάνεσθαι F)
Tὸν δὲ δεύτερον λόγον τὸν ἐκ τῆς διχοτομίας τοῦ Ζήνωνος εἶναί φησιν ὁ Ἀλέξανδρος λέγοντος, ὡς εἰ μέγεθος ἔχοι τὸ ὂν καὶ διαιροῖτο, πολλὰ τὸ ὂν καὶ οὐχ ἓν ἔτι ἔσεσθαι, καὶ διὰ τούτου δεικνύντος ὅτι μηδὲν τῶν ὄντων ἔστι τὸ ἕν. περὶ δὲ τοῦ λόγου τούτου καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἰρηκέναι φησὶ τὸν Ἀριστοτέλην, ἐν οἷς ἔλεγεν “ἐθορυβοῦντο δὲ καὶ οἱ ὕστεροι τῶν ἀαίων’’ οὗ καὶ τὴν λύσιν παρέθετο διὰ τοῦ “ὥσπερ οὐκ ἐνδεχόμενον ταὐτὸν ἓν καὶ πολλὰ εἶναι, μὴ τὰ ἀντικείμενα δέ. ἔστι δὲ τὸ ὂν καὶ ἓν δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ". “τοὐτψ δὲ τῷ λόγῳ, φησί, τῷ περὶ τῆς διχο- τομίας ἐνδοῦναι Ξενοκράτη τὸν Καλχηδόνιον δεξάμενον μὲν τὸ πᾶν τὸ διαι- ρετὸν πολλὰ εἶναι τὸ γὰρ μέρος ἕτερον εἶναι τοῦ ὅλου) καὶ τὸ μὴ δύνασθαι ταὐτὸν ὅν τε ἅμα καὶ πολλὰ εἶναι διὰ τὸ μὴ συναληθεύεσθαι τὴν ἀντίφασιν, μηκέτι δὲ συγχωρεῖν πᾶν μέγεθος διαιρετὸν εἶναι καὶ μέρος ἔχειν· εἶναι γάρ τινας ἀτόμους γραμμάς, ἐφ’ ὧν οὐκέτι ἀληθεύεσθαι τὸ πολλὰς ταύτας εἶναι. οὕτως γὰρ ᾤετο τὴν τοῦ ἑνὸς εὑρίσκειν φύσιν καὶ φεύγειν τὴν ἀντίφασιν διὰ τοῦ μήτε τὸ διαιρετὸν ἓν εἶναι ἀλλὰ πολλά, μήτε τὰς ἀτόμους γραμμὰς πολλὰ ἀλλ’ ἓν μόνον.’’ ταῦτα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος ἐφιστάνειν ἄξιον πρῶτον μέν, εἰ Ζήνωνος οἰκεῖον τοῦτο τὸ μηδὲν τῶν ὄντων λέγειν τὸ ἕν. ὅς γε τοὐναντίον πολλὰ γέγραφεν ἐπιχειρήματα τὸ πολλὰ εἶναι ἀναιρῶν, ἵνα διὰ τῆς τῶν πολλῶν ἀναιρέσεως τὸ ἓν εἶναι πάντα βεβαιωθῇ, ὅπερ καὶ ὁ Παρμενίδης ἐβούλετο. ἔπειτα ἔδει τὴν χρείαν εἰπεῖν τῆς μνήμης τοῦ Ζή- νωνος λόγου καὶ τῶν μάτην ἐνδεδωκότων αὐτῷ, ὥσπερ τῶν ἐνδόντων μὲν τῷ Παρμενίδου λόγῳ, τὸ δὲ μὴ ὂν εἰσαγαγόντων ἡ χρεία δήλη ἦν· ἵνα γὰρ πολλὰ δειχθῇ τὰ ὄντα, ὅπερ ὁ Παρμενίδης οὐκ ἐβούλετο. εἰ δὲ αὐ- τὸς ὁ Ζήνων ἀνῄρει τὸ ἓν πολλὰ εἶναι δεικνύς, οὐκ ἐδεῖτό τινος συνηγορίας ὁ λόγος, εἰ μὴ ἄρα λέγοι τις ὅτι ὡς ἀντιθέτου τούτου τοῦ λόγου τοῦ λέ- γοντος πολλὰ μόνον εἶναι τὰ ὄντα ἐμνημόνευσεν.
Ἀλλ’ ἔοικεν ἀπὸ τῶν Εὐδήμου λόγων ὁ Ἀλέξανδρος δόξαν περὶ τοῦ Ζήνωνος λαβεῖν ὡς ἀναιροῦντος τὸ ἕν· λέγει γὰρ ὁ Εὔδημος ἐν τοῖς Φυ- σικοῖς ‘‘ἆρα οὖν τοῦτο μὲν οὐκ ἔστιν, ἔστι δέ τι ἕν; τοῦτο γὰρ ἠπορεῖτο. καὶ Ζήνωνά φασιν λέγειν, εἴ τις αὐτῷ τὸ ἓν ἀποδοίη τί ποτέ ἐστιν, ἕξειν τὰ ὄντα λέγειν. ἠπόρει δὲ ὡς ἔοικε διὰ τὸ τῶν μὲν αἰσθητῶν ἕκαστον [*](1 κέκληται a 3 φησιν εἶναι F 5 οὐκ ἔτι ἓν a διὰ τοῦτο E τλ΄ 7 ἀριστο E ἔλεγεν p. 185b25] εἴρηκεν 1) ὕστερον a . 8 παρέθετο p. 186 a 1 9 ταὐτὸν post πολλὰ ponit a 10 περὶ τὰς aF 11 τὸν] καὶ Ε χαλχηδόνιον sic libri inter Καλχηδόνιον et αλκηδόνιον ambigeutes 12 καὶ τὸ DE: καὶ διὰ τὸ aF 14 δὲ om. a debebat συγχωροῦντα 10 εἰ] εἰς E 22 τὴν μνήμην F1 24 εἰσα- γαγόντων DE: εἰσαγόντων aF ἢν om. D ἵνα γὰρ netnpe lU cf. Vableni adn. ad Ar. art. poet.2 115 27 λέγει F ὅτι om. a ἀντίθετα ταῦτα F 29 ἀπὸ aF: ὑπὸ DE 30 γὰρ] δὲ D Εὔδημος fr. 7 p. 14, 8 Sp. cf. p. 97, 11 ἐν om. F τοῖς om. D 32 τί ποτέ ἐστιν, ἕξειν ἔξ(??)ν cum litiira F] DEF: τί ποτέ ἐστι, λέξειν a 33 μὲν (post τῶν) om. Ε)
‘Ο μέντοι Πορφύριος καὶ τὸν ἐκ τῆς διχοτομίας λόγον φησὶν εἶναι ἓν τὸ ὂν ἐκ ταύτης πειρωμένου δεικνύναι. γράφει δὲ οὕτως· “ἕτερος δὲ ἦν λόγος τῷ Παρμενίδῃ ὁ διὰ τῆς διχοτομίας οἰόμενος δεικνύναι τὸ ὂν ἓν εἶναι μόνον καὶ τοῦτο ἀμερὲς καὶ ἀδιαίρετον. εἰ γὰρ εἴη, φησί, διαιρετόν, τετμήσθω δίχα, κἄπειτα τῶν μερῶν ἑκάτερον δίχα, καὶ τούτου ἀεὶ γενομένου δῆλόν φησιν, ὡς ἤτοι ὑπομενεῖ τινὰ ἔσχατα μεγέθη ἐλάχιστα καὶ ἄτομα, πλήθει δὲ ἄπειρα, καὶ τὸ ὅλον ἐξ ἐλαχίστων, πλήθει δὲ ἀπείρων συστήσεται· ἢ φροῦδον ἔσται καὶ εἰς οὐθὲν ἔτι διαλυθήσεται καὶ ἐκ τοῦ μηδενὸς συστήσεται• ἅπερ ἄτοπα. οὐκ ἄρα διαιρεθήσεται, ἀλλὰ μενεῖ ἕν. [*](1 λέγεσθαι] γενέσθαι Ε μηθὲν DE: μηδὲν aF: μηδὲ ἓν p. 97, 15 4 ἀμφοτερό- γλωσσος a Timone apud Laert. IX 25 7 ἓν om. E 9 μηδὲν a μέγεθος ἔχειν E τοῦτο Ε 11 εἰ γὰρ γὰρ D: οὐ γὰρ EF: οὐ γὰρ εἰ a ἄλλων E 12 προσγενομένου δὲ obi. D. δὲ deleri iussit Zeller H. Ph. Gr. I4 541 1 οἴονται εἰς F 15 οὐδὲ] οὐ διὰ E ἀπογενόμενον a: ἀπογινόμενον DEF 16 ὅτι αει εἰ a ἕκαστον ἔχει aF 17 τῶ πρὸ—ἀεὶ τί εἶναι D: μέγεθος, τὸ πρὸ τι εἶναι EF: οὐδὲν ἔσται ἀκριβῶς ἓν interpolate a 18 δεῖ δὲ ἓν εἶναι add. post τομήν a 19 Θεμίστιος I 3 p. 122,14 20 συνεχές τε Ε: συνεχὲς τὸ aDF 21 διαιρεῖται Themistius οὐδὲ Themistius: οὐδὲν libri 24 καὶ τῶν E λόγων Ε 25 λέγει δὲ D δὲ super add. Ε 29 γενομένου DE: γινομένου aF ἤτοι] εἴ τι E ὑπομενεῖ scrips!: ὑπομένει libri 31 οὐδὲν aF 32 μένει DE)
Καὶ τί δεῖ πολλὰ λέγειν, ὅτε καὶ ἐν αὐτῷ φέρεται τῷ τοῦ Ζήνωνος συγγράμματι; πάλιν γὰρ δεικνύς, ὅτι εἰ πολλά ἐστι, τὰ αὐτὰ πεπερασμένα ἐστὶ καὶ ἄπειρα, γράφει ταῦτα κατὰ λέξιν ὁ χηνῶν· “εἰ πολλά ἐστιν, ἀνάγκη τοσαῦτα εἶναι ὅσα ἐστὶ καὶ οὔτε πλείονα αὐτῶν οὗτε ἐλάττονα. εἰ δὲ το- σαῦτά ἐστιν ὅσα ἐστί, πεπερασμένα ἄν εἴη. εἰ πολλά ἐστιν, ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστίν. ἀεὶ γὰρ ἕτερα μεταξὺ τῶν ὄντων ἐστί, καὶ πάλιν ἐκείνων ἕτερα μεταξύ. καὶ οὕτως ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστί.’’ καὶ οὕτως μὲν τὸ κατὰ τὸ πλῆθος ἄπειρον ἐκ τῆς διχοτομίας ἔδειξε. τὸ δὲ κατὰ μέγεθος, πρό- [*](2 δὴ om. aF 3 ὑπομένει hie et v. 4 DE εἴπερ] εἰ D 9 ὑπάρχειν om. a εἶναι] fuit qui ἰέναι vellet at cf. p. 141, 25 sqq. 12 ὑποτιθέμενος aF 16 τὸ ante τὸ addidi 17 διαλυθῆναι DK: ἀναλυθῆναι aF καὶ διαιρεθῆναι F scd in mrg. γρ. ἀναλωτηθηναι 18 ἀτμήτων μενουσῶν aF 19 τοῖς aF: om. DE 21 εἰσα- γαγόντος a ἐφιστάνει Ε 22 μὴ oin. E 24 ἱστορία aE: σπορὰ F: φορὰ D 25 καὶ (post δὴ) om. DE τοῖς περὶ κινήσεως λόγοις cf. Z 9 p. 239 b 9 sqq. 27 δεῖ τὰ πολλὰ D ὅτι D 28 πάλιν γὰρ δεικνὺς DEF: δεικνὺς γὰρ a 29 ταῦτα cm. D κατὰ λέξιν — πολλά ἐστιν oni. F (in mrg. ζήτει) 31 post ἄν εἴη add. καὶ πάλιν a 33 καὶ οὕτω καὶ τὸ D)
Ἐπειδὴ δὲ καὶ Ξενοκράτης σοφὸς ἦν ἀνήρ, πῶς ἄρα τὰς ἀτόμους γραμμὰς ὑπετίθετο; ι οὐ γὰρ δὴ τὴν φύσιν τοὐ μεγέθους ἠγνόει, ἀλλ’ οὐδὲ "[*](31r) τῶ εἴδει διαιρετὸν ἔλεγε. τοῦτο γὰρ οὐ μόνον αἱ ἐλάχισται γραμμαὶ ἔχουσιν, ἀλλὰ καὶ τὰ μέγιστα σώματα. μήποτε οὖν οὐ πρὸς τὴν ἐπ’ ἄπειρον το- μὴν ἐνίσταται ὁ Ξενοκράτης οὐ γὰρ ἂν γεωμετρικὴν ἀρχὴν ἀνεῖλε μετρικὸς ὢν ἀνήρ), ἀλλὰ πρὸς τὸ εἰς ἄπειρα διῃρῆσθαι ὄντων ἀεί τινων ἀτμήτων μεγεθῶν· ἅτινα οὐδ’ ὑπὸ τῆς φύσεως ἰσχύει καθ’ αὑτὰ διαι- ρεῖσθαι διὰ σμικρότητα, ἀλλ’ ἑνωθέντα πάλιν ἄλλοις σώμασιν, οὕτω τοῦ ὅλου διαιρουμένου, ἐν ἑαυτοῖς ἐκεῖνα δέχεται τὴν διαίρεσιν, ἣν μόνα ὄντ’ οὐκ ἄν ὑπέμεινεν. ὡς οὖν ὁ Πλάτων’ ἐπίπεδα εἶπεν εἶναι τὰ πρῶτα καὶ ἐλάχιστα σώματα, οὕτως ὁ Ξενοκράτης γραμμὰς ἀδιαιρέτους μὲν διὰ σμι- κρότητα, διαιρετὰς δὲ καὶ αὐτὰς οὔσας τῇ φύσει.
Ἀλλ’ ἐπειδὴ πρὸς πέρας ἤδη τῶν πρὸς Παρμενίδην λόγων ἀφίγμεθα, καλῶς ἂν ἔχοι τήν τε Παρμενίδου δόξαν αὐτοῦ περὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος ὡς σύμμετρον τοῖς προκειμένοις ἀνιχνεῦσαι καὶ τὰς ἀντιλογίας πρὸς τί γεγό- νασιν ἐπισκέψασθαι. ὅτι μὲν οὖν οὐ τῶν γινομένων τι καὶ φθειρομένων ὁ Παρμενίδης τὸ ἓν ὂν τίθεται, δηλοῖ τὸ σημεῖον αὐτοῦ ἓν τὸ ἀγένητον ἄφθαρτον λέγον, ἐν οἷς φησι
[*](2 γε DF: τε aE 3 πᾶν συνεχὲς a διαιρεῖται a 4 εἶναι μεγέθους a εἰς (ante ἀμεγἐθη) om. a 5 δῆλον oui. a 6 εἴπερ] καὶ τοῦτο a καὶ ἡ εἰς Ε δὲ om. a 9 σημείω γὰρ σημεῖον a 14 αὐτὰ D 16 ἐπειδὴ δὲ DE: ἐπειδὴ F: ἐπεὶ δὲ a 17 οὐδὲ γὰρ ἠγνόει τὴν φύσιν τοῦ μεγέθους a. ἠγόει ante τὴν etiara F 22 τῆς om. a 23 ἀλλήλοις Ε 26 τὰς γραμμὰς 31 οὖν om. E οὐ om. F τι om. F 32 ἓν τὸ ὃν aF σημεῖ’ αὐτοῦ F 33 λέγων libri φησι 56—58 Κ., 62—64 St. cf. p. 78,8. 145, 1 35 ἔασσι)
- μόνος δ’ ἔτι μῦθος ὁδοῖο
- λείπεται ὡς ἔστι. ταύτῃ δ’ ἐπὶ σήματ’ ἔασι
- πολλὰ μάλ’, ὡς ἀγένητον ἐὸν καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν.
ὥστ’ οὐδὲ τῷ οὐρανῷ ἐφαρμόττει τὰ παρ’ αὐτοῦ λεγόμενα, ὥς τινας ὑπο- λαβεῖν ὁ Εὔδημός φησιν ἀκούσαντας τοῦ
- οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον.
οὐ γὰρ ἀδιαίρετος ὁ οὐρανός, ἀλλ’ οὐδὲ ὅμοιος σφαίρᾳ, ἀλλὰ σφαῖρά ἐστιν ἡ τῶν φυσικῶν ἀκριβεστάτη. ὅτι δὲ οὐδὲ ψυχικὸν τὸ ἓν ὂν ὁ Παρμενίδης λέγει, δηλοῖ τὸ ἀκίνητον αὐτὸ φάναι
- πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ.
τῆς ψυχικῆς οὐσίας καὶ κατὰ τοὺς ’Eλεατικοὺς κίνησιν ἐχούσης. λέγει δὲ καὶ ὁμοῦ πᾶν εἶναι τὸ ὄν
- οἶον. ἀκίνητον τελέθει· τῷ πάντ’ ὄνομα εἶναι,
καὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχειν
- ἐπεὶ νῦν ἐστιν ὁμοῦ πᾶν,
καὶ δηλονότι καὶ κατ’ οὐσίαν καὶ κατὰ δύναμιν καὶ κατ’ ἐνέργειαν ἔχει τό τε ‘ὁμοῦ πᾶν’ καὶ τὸ ‘κατὰ ταὐτά’, ἅπερ ἐπέκεινα τῆς ψυχικῆς ὑποστάσεως. μήποτε δὲ οὐδὲ νοερὸν αὐτό φησι· τὸ μὲν γὰρ νοερὸν κατὰ τὴν ἀπὸ τοῦ νοητοῦ διάκρισιν καὶ τὴν πρὸς τὸ νοητὸν ἐπιστροφὴν ὑπέστη, τὸ δὲ ἓν ὂν ταὐτὸν εἶναί φησι νοεῖν τε καὶ νοητὸν καὶ νοῦν δηλονότι γράφων οὕτως,
- ταὐτὸν ὂν ἐν ταὐτῷ τε μένον καθ’ ἑαυτό τε κεῖται.
εὑρήσεις τὸ νοεῖν. ἔτι δὲ τὸ νοερὸν διακεκριμένον ἐστὶν εἰς εἴδη, ὥσπερ τὸ νοητὸν τὴν τῶν εἰδῶν διάκρισιν προείληφεν. ὅπου δὲ διάκρισις, ἐκεῖ καὶ ἑτερότης· ταύτης δὲ οὔσης καὶ τὸ μὴ ὂν παραφαίνεται. τὸ γὰρ ἕτερον οὐκ ἔστιν ὅπερ τὸ ἕτερον, ὁ δὲ Παρμενίδης τὸ μὴ ὂν ἐκ τοῦ ἑνὸς ὄντος παντάπασιν ἐξορίζει.
- ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα.
- οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος τουτέστι τοῦ νοητοῦ), ἐν ᾧ πεφατι- σμενον
[*](3 οὐδὲ — ὁμοῖον v. 77 Κ., 83 St. cf. p. 86, 24 4 τινα F ὑπολαμβάνειν 5 Εὔδημος fr. 13 quod eodem pertinet quo fr. 12 cf. p. 133, 28 6 πάντοθεν — ὄγκῳ V. 102 Κ., 106 St. cf. p. 52,26. 89,22. 126,21 7 ἀδιαίρετος EF: διαιρετὸς aD σφαίρη F 10 οἶον — εἶναι v. 97 Κ., 101 St. ex Platone cf. p. 29, 18. veram formam praebet p. 87, 1 cf. p. 146, 11: οἶον libri πάντ’ scripsi: πάντη aDF: παντὶ Ε εἶναι om. aD 11 καὶ om. a 13 ἐπεὶ — ὁμοῦ πᾶν v. 60 Κ., 66 St, 14 καὶ κατὰ αὐτὰ E καὶ ὡσαύτως—τὸ κατὰ ταὐτά iteravit F 15 ταὐτὸν — κεῖται v. 84 Κ., 90 St. cf. p. 30, 6. 146, 2 τὲ κεῖται μένον Ε τε κεῖται DE: κεῖται a et primuin F qui iterum τε κεῖται correctum in γε κεῖται 19 ἐπιστροφὴν DE: ὑποστροφὴν aF 22 ταὐτὸν — νοεῖν vv. — 95 Κ., — 98 St. cf. p. 87, 14. post νοεῖν habet καὶ νοητὸν καὶ νοῦν deleta Ε οὕνεκεν F: οὐ ἕνεκεν aDE 23 πεφωτισμένον D 31 οὐ γὰρ — νόημα vv. 52 Κ., 60. 61 St. cf. 135,21 f. 53 v 29 τοῦτο δαμῇ DE: τούτου οὐδαμῆ οὐδαμὴ F) aF)
- οὐ γὰρ μήποτε τοῦτο δαμῇ εἶναι μὴ ὄντα,
[*](31r) ἀλλ’ οὐδὲ κοινότητά τινα εἶναι βούλεται τὸ ἓν ὄν, οὕτε τὴν ὑστερογενῆ καὶ ἐξ ἀφαιρέσεως ἐν ταῖς ἡμετέραις ἐννοίαις ὑφισταμένην οὔτε γὰρ ἀγέ- νητὸς οὔτε ἀνώλεθρός ἐστιν αὕτη), ἀλλ’ οὐδὲ ἡ ἐν τοῖς πράγμασίν ἐστι κοινότης· αἰσθητὴ γὰρ αὕτη καὶ τῶν δοξαστῶν καὶ ἀπατηλῶν, περὶ ὧν ὕστερον λέγει, καὶ ἄλλη παρὰ τὰς διαφοράς ἐστιν, ὡς ἤδη πεπονθέναι τὴν ἑτερότητα καὶ τὸ μὴ ὄν. πῶς δ’ ἄν ἐπὶ ταύτης ἀληθεύοι τὸ νῦν εἶναι ὁμοῦ πᾶν ἢ τὸ συνῃρηκέναι ἐν ἑαυτῇ τὸν νοῦν καὶ τὸ νοητόν; ἀλλ’ ἆρα μὴ οὐσίαν λέγει τὴν ἄτομον τὸ ἓν ὄν ἢ αὕτη πλέον ἀπᾴδει; καὶ γὰρ γενητὴ ἡ ἄτομος οὐσία καὶ ἑτερότητι διειλημμένη καὶ ἔνυλος καὶ αἰσθητὴ καὶ ἄλλη παρὰ τὸ συμβεβηκός. ἔστι δὲ καὶ διαιρετὴ καὶ ἐν κινήσει. λείπεται οὖν τὸ νοητὸν πάντων αἴτιον, δι’ ὃ καὶ ὁ νοῦς ἐστι καὶ τὸ νοεῖν, ἐν ᾧ πάντα κατὰ μίαν ἕνωσιν συνῃρημένως προείληπται καὶ ἡνωμένως, τοῦτο εἶναι τὸ Παρμενίδειον ἓν ὄν, ἐν ᾧ μία φύσις καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ ὄντος ἐστί· διὸ καὶ χηνῶν ἔλεγεν, εἴ τις αὐτῷ τὸ ἓν ἐπιδείξοι, αὐτὸς ἀποδώσειν τὸ ὄν, οὐχ ὡς ἀπογινώσκων τοῦ ἑνός, ἀλλ’ ὡς ἅμα τῷ ὄντι συνυφεστῶτος. τούτῳ δὴ τῷ ἑνὶ ὄντι πάντα ἁρμόττει τὰ εἰρημένα συμπεράσματα· καὶ γὰρ τὸ ἀγένητον καὶ ἀνώλεθρον καὶ τὸ ὁλόκληρον μονογενές. τῷ γὰρ ὄντι μεθ’ ἑτέρου δεύ- τερον οὐκ ἂν εἴη τὸ πρὸ πάσης ὂν διακρίσεως. τούτῳ δὲ καὶ τὸ ὁμοῦ πᾶν προσήκει καὶ τὸ μηδαμῇ χώραν ἔχειν ἐν αὐτῷ τὸ μὴ ὄν, ἔτι δὲ τὸ ἀδιαίρετον καὶ ἀκίνητον κατὰ πᾶν εἶδος διαιρέσεως καὶ κινήσεως καὶ τὸ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ὄν τε καὶ πέρατι τῶν πάντων ἑστάναι. εἰ δὲ τοῦτό ἐστιν οὗ ἕνεκα τὸ νοεῖν, δῆλον ὅτι τὸ νοητόν ἐστι· τοῦ γὰρ νοητοῦ ἕνεκα καὶ τὸ νοεῖν καὶ ὁ νοῦς. εἰ δὲ ταὐτὸν ἐν ταὐτῶ καὶ τὸ νοεῖν καὶ τὸ νοητόν, ἄφατος ἂν εἴη ἡ τῆς ἑνώσεως ὑπερβολή. καὶ εἴ τῳ μὴ δοκῶ γλίσχρος, ἡδέως ἂν τὰ περὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος ἔπη τοῦ Παρμενίδου μηδὲ πολλὰ ὄντα τοῖσδε τοῖς ὑπομνήμασι παραγράψαιμι διά τε τὴν πίστιν τῶν ὑπ’ ἐμοῦ λεγομένων καὶ διὰ τὴν σπάνιν τοῦ Παρμενιδείου συγγράμματος· ἔχει δὲ οὑτωσὶ τὰ μετὰ τὴν τοῦ μὴ ὄντος ἀναίρεσιν· [*](1 εἷσ’ γε νόημα E post νόημα habet, οὐ̣ γὰρ ἄνευ τοῦ ἒόντος τούτέστι τοῦ νοητοῦ F 2 εἶναι βούλεται DE: βούλεται εἶναι aF 3 ἐν] καὶ D 4 οὔτε ἀνώλεθρος a: οὐδὲ ἀν’. DEF 7 τῆν’ ἑτερότητα — ὁμοῦ πᾶν om. F 8 τὸ νοητὸν] τῶν ὄντων F 9 λέγει E ct ut videtur D: λε’ F: λέγοι a η ἀυτὴ a: ἢ ἀυτὴ D: ἡ ἀυτὴ EF aTtaoet in lacuna om. F 11 καὶ (post δὲ) om. F λείπετε a 12 τὸ (ante νοεῖν) om. F 15 ὁ ζήνων aF αὐτῶ E: αὐτὸ aDF cf. p. 97, 12. 138,32 ἐπιδείξοι aDE: ἐπιδείξει F: lege ἀποδείξοι ἀποδώσει a 18 τὸ ὁλόκληρον καὶ μονογενές a, circumscribit Parmenidis οὖλον μουνογενές τε καὶ ἀτρεμές v. 59Κ., 65 St. 19 δὲ om. D 20 αὐτῶ E: ἑαυτῷ aDF 21 καὶ τὸ ἀκίνητον a 22 τε om. a καὶ τὸ πέρας· τέλος γὰρ ἀπάντων τοῦτο. καὶ εἰ τοῦτό ἐστιν κτλ. a πέρατι libri: legendum πέρας τι, nam significantur vv. 84—86 Κ., 90—92 St. τὠυτόν τ’ ἐν τὠυτῷ τε μένον καθ’ ἑαυτό τε κεῖται. οὕτως ἔμπεδον αὖθι μένει· κρατερὴ γὰρ ἀνάγκη πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει cf. V. 101 Κ. 24 ἐν ταπῷ E (cf. p. 143, 15); ἐν ἑαυτῶ aDF 25 ἡ (post εἴη) om. EF ὑπερβολὴ τῆς ἑνώσεως a δοκεῖ F 26 μηδὲ πολλὰ ὄντα om. a 28 παρμενίδου συγγράμματος Ε 29 οὕτως omissis τὰ μετὰ — ἀναίρεσιν aF)
- ἀλλὰ σὺ τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα.
[*](31v) ἡ δὲ κρίσις περὶ τούτων ἐν τῷδ’ ἔνεστιν·
- μοῦνος δ’ ἔτι μῦθος ὁδοῖο
[*](31r)- λείπεται, ὡς ἔστι. ταύτῃ δ’ ἐπὶ σήματ’ ἔασι
- πολλὰ μάλ’, ὡς ἀγένητον ἐὸν καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν,
- οὖλον μουνογενές τε καὶ ἀτρεμὲς ἠδ’ ἀτέλεστον.
- οὐδέ ποτ’ ἦν οὐδ’ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἐστιν ὁμοῦ πᾶν
- ἓν συνεχές· τίνα γὰρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ;
- πῇ πόθεν αὐξηθέν; οὔτ’ ἐκ μὴ ὄντος ἐάσω
- φάσθαι σ’ οὐδὲ νοεῖν· οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητὸν
- ἐστὶν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ’ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν
- ὕστερον ἢ πρόσθεν τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον φ.ῦν;
- οὕτως ἢ πάμπαν πέλεναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί.
- οὐδέ ποτ’ ἐκ μὴ ὄντος ἐφήσει πίστιος ἰσχὺς
- γίγνεσθαί τι παρ’ αὐτό. τοῦ εἵνεκεν οὔτε γενέσθαι
- οὔτ’ ὄλλυσθαι ἀνῆκε δίκη χαλάσασα πέδησιν,
- ἀλλ’ ἔχει.
[*](1 μοῦνος — ἀκούων 56—88 93—111 62—115 St. cf. p. μόνος aF: μόνης Stein δέ τι libri 2 ἔασσι a 4 μονογενές Ε ἠδ’ cf. p. 30, 2 6 γενεὴν D διζήσεαι a: διζήσεται F: διζήσεο ut vid. E (vox obi. in D) 7 μὴ ἐόντος p. 78, 16. 162, 19 ἐάσσω F 10 μηδαμῶς D αὐξάμενον E φῦν E: φύν D: φϋ^ (sequitur spatium III litt.) F: φῦναι 11 πέλεναι πέλαινε D 12 ἐκ DE: ἔκ γε aF cf. ad p. 78, 21 13 γίνεσθαι DF 14 ὄλλυσθαι E cf. ad 1. c. 16 ἥδε EF ἡ δὲ κρίσις — ἔνεστιν Siinplicii esse vidit Stein in Symbola philol. p. 787 ἔνεστιν EF: ἔστι aD 17 ἔστιν (ante ἡ) om. F 18 ἀνόητον F: ἀνόνητον aDE 20 ἔπειτ’ ἀπόλοιτο πέλον Stein sed cf. Karsten p. 94 πέλοιτο F ἄν] αὖ Stein κε aF: καὶ DE 21 εἰ γὰρ ἐγένετ’ EF: εἰ γὰρ ἔγετ' D: εἴ γε γένοιτ’ a: corr. Bergk οὐκ ἔστ’ a: οὐκ ἐστιν DF: om. Ε 22 τὼς] πῶς D ἀπἐσβηται a ἄπυστος F: ἄπτυστος DE: ἄπιστος a 23 διαιρετέον F 24 τῇ cf. v. 104 Κ., 108 St.: τῆ Ε: πῄ Mullach μᾶλλον (so. ἐόν cf. v. 107 Κ., 111 St. i. q. περισσόν Emped. v. 91 St.): κενεόν Stein, cui obstat χειρότερον 25 δ’ ἔμπλεον DE: δὲ πλέον F: δὲ πλέων a 26 ξύνες Ε 27 ἀκινήτων D)
- ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν· κέκριται δ’ οὖν ὥσπερ ἀνάγκη,
- τὴν μὲν ἐᾶν ἀνόητον, ἀνώνυμον οὐ γὰρ ἀληθὴς
- ἐστὶν ὁδός), τὴν δ’ ὥστε πέλειν καὶ ἐτήτυμον εἶναι.
- πῶς δ’ ἄν ἔπειτα πέλοι τὸ ἐόν, πῶς δ’ ἄν κε γένοιτο;
- εἰ γὰρ ἔγεντ’ οὐκ ἔστ’ οὐδ’ εἴ ποτε μέλλει ἔσεσθαι.
- τὼς γένεσις μὲν ἀπέσβεσται καὶ ἄπυστος ὄλεθρος.
- οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον·
- οὐδέ τι τῇ μᾶλλον, τό κεν εἴργοι μιν συνέχεσθαι,
- οὐδέ τι χειρότερον, πᾶν δ’ ἔμπλεον ἐστιν ἐόντος.
- τῷ ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν· ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει.
- αὐτὰρ ἀκίνητον μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
- ἔστιν ἄναρχον, ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος
ταῦτα μὲν οὖν τὰ περὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος ἔπη τοῦ Παρμενίδου. μεθ’ ἃ λοιπὸν περὶ τῶν δοξαστῶν διαλέγεται ἄλλας ἀρχὰς ἐν ἐκείνοις ὑποτιθέμενος, ὧν καὶ Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς ἑξῆς μνημονεύει λέγων “καὶ γὰρ Παρμενίδης θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἀρχὰς ποιεῖ, ταῦτα δὲ προσαγορεύει πῦρ καὶ γῆν’’. εἰ δ’
- τῇδε μάλ’ ἐπλάγχθησαν, ἀπῶσε δὲ πίστις ἀληθής.
[*](31v)- ταὐτόν τ’ ἐν ταὐτῷ τε μένον καθ’ ἑαυτό τε κεῖται.
- χοὔτως ἔμπεδον αὖθι μένει· κρατερὴ γὰρ ἀνάγκη
- πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει.
- οὕνεκεν οὐκ ἀτελεύτητον τὸ ἐὸν θέμις εἶναι.
- ἔστι γὰρ οὐκ ἐπιδευές, μὴ ὂν δ’ ἄν παντὸς ἐδεῖτο.
- ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα.
- οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ᾧ πεφατισμένον ἐστίν,
- εὑρήσεις τὸ νοεῖν. οὐδ’ εἰ χρόνος ἐστὶν ἢ ἔσται
- ἄλλο πάρεξ τοῦ ἐόντος. ἐπεὶ τό γε μοῖρ’ ἐπέδησεν
- οὖλον ἀκίνητόν τ’ ἔμεναι. τῷ πάντ’ † ὠνόμασται
- ὅσσα βροτοὶ κατέθεντο πεποιθότες εἶναι ἀληθῆ,
- γίγνεσθαί τε καὶ ὄλλυσθαι, εἶναί τε καὶ οὐχί,
- καὶ τόπον ἀλλάσσειν διά τε χρόα φανὸν ἀμείβειν.
- αὐτὰρ ἐπεὶ πεῖρας πύματον, τετελεσμένον ἐστὶ
- πάντοθεν, εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ,
- μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντῃ· τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον
- οὔτε τι βαιότερον πέλεναι χρεών ἐστι τῇ ἢ τῇ.
- οὔτε γὰρ οὔτ’ ἐὸν ἔστι, τό κεν παύῃ μιν ἱκνεῖσθαι
- εἰς ὁμόν, οὔτ’ ἐὸν ἔστιν ὅπως εἴη κεν ἐόντος
- τῇ μᾶλλον τῇ δ’ ἧσσον, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ἄσυλον·
- † οἱ γὰρ πάντοθεν ἶσον, ὁμῶς ἐν πείρασι κύρει.
- ἐν τῷ σοι παύω πιστὸν λόγον ἠδὲ νόημα
- ἀμφὶς ἀληθείης· δόξας δ’ ἀπὸ τοῦδε βροτείας
- μάνθανε, κόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀκούων.
τὸ ἓν ὄν φησι, μὴ θαυμάσῃς· διὰ γὰρ τὴν ποίησιν καὶ μυθικοῦ τινος [*](1 τῇδε libri constanter cf. p. 40, 1. 80, 2: τῆλε recte Scaliger ἐπλάγχθησαν a: ἐπλάχθησαν DEF 3 χοὔτως DF: οὐχ οὕτως Ε: οὕτως a ut alias 4 τό μιν DEF: τέ μιν a 5 τὸ πέλον Stein 6 μὴ ὃν cf. ad p. 30, 10 οὕνεκέν E: οὕνεκεν DF: οὗ ἕνεκεν a 9 οὐδ’ εἰ χρόνος] οὐδέν χρέος Stein cf. p. 86, 31 ἔσται] ἐστὶν D 11 ἔμεναι a: ἔμμεναι EF: ἔμμενε D πάντ’ ὠνόμασται DEF (latet πάντ’ ὄνομ’ ἔσται cf. p. 87, 1): πᾶν ὄνομ’ ἐστὶν a 12 ὅσα D 13 οὐκί Karsten 15 ἐπεὶ] ἐὸν temptabat Stein πείρας EF 17 τὸ γὰρ om. F 18 χρεόν Ε ἐστι πῆ (?) D 19 οὔτε ἐόν D: οὔτε ὄν EF: οὐκ ἐόν recte a παύοι DEF: παύῃ a κινεῖσθαι F: ἱκέσθαι Stein 20 εἰς ὁμὸν E: εἰς ὁμὸν aD: om. F οὔτε ὄν libri κεν Karsten: καὶ ἓν DEF: κενὸν a 22 οἱ γὰρ DEF: ἡ γὰρ a: conicio εἰ γὰρ vel ᾗ γὰρ ἰσονάμως F κύρει Stein: κυρεῖ aEF: κυροῖ D 24 βροτείους p. 147,29 26 τὰ om. F ἔπη om. E 28 λέγων c. 5 p. 188 a 20 30 ὄγκω om. DE 31 μυθολογικοῦ a)
- εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ
p. 187 a 12 Ως δὲ οἱ φυσικοί φασι, δύο τρόποι εἰσίν.
Αποσχεθυασάμενος τὴν δόξαν τῶν ἓν τὸ ὂν καὶ οὕτως ἓν λεγόντων ὡς αὐτὸ μόνον ὃν καὶ τοῦτο δὲ ἀκίνητον, ἥτις οὐδὲ φυσικῶν ἐστι δόξα, ἀλλὰ τῶν τὰ ὑπὲρ φύσιν σκοπούντων εὐγνωμόνως γὰρ ὁ Ἀριστοτέλης διὰ τῆς πρὸς τοὺς φυσικοὺς ἀντιδιαστολῆς καὶ πρὸς τοὺς σῶμα τὸ ὂν ποιοῦντας πάλιν ὅτι μὴ περὶ φύσεως οὗτοι διαλέγονται ἐνεδείξατο, καὶ μέντοι ἐκ τοῦ [*](1 εὔλογον F 2 εἶναι — οὐ καλῶς om. F 3 ἄν ἀδυνατῇ p. 136, 1 et f. 52 v 12 et Plato 4 τοιοῦτο a 6 μὴ super ὄντος D 7 προσαγαγὼν aF: προαγαγὼν DE 10 ἐν τῇ κατ’ αἰτίαν aF 11 προειλημμένης aE: προειλημμένως D: προει- λημμἐνη (lac. VI litt. in mrg. ζήτει) F 12 ἀλλήλας Ε ἐννοίας DE: αἰτίας aF ἀντιλέγοντι DF: ἀπιλἐγοντο Ε: ἀντιλέγουσι a 14 Πλάτων’ Tlieaet. p. Ε cf. p. 36, 31 16 ἀλλαχοῦ — ἀνυμνῶν om., sed in mrg. add. D ἀλλαχοῦ] nonne μᾶλλον ut apud Arist. Metaph. Α 5 p. 986 b 27? 17 ὃν om. a 18 παρέδωκεν a 19 Μετὰ τὰ φυσικὰ cf. 1. c. p. 986 b 18 sqq. 20 οὐκ ἀγαθὸν cf. Metaph. Λ 10 p. 1076 a 4 πολυκυρανίη F 23 ὑπὲρ τὰ ἐσκαμμένα πηδᾶν cf. Plat. Cratyl. p. 413 Α ἐσκεμμένα Ε ἐν τῇ φυσικῇ aE 24 τὰ ἀκρότατα τῶν θεολογι- κῶν F 25 φασί DEF: λέγουσι ox Ar. a 27 ἀλλὰ om. Ε 28 σκοπούντων] ζητούντων a 30 ἐνδεδείξατο Ε)
Ἱστέον δὲ ὅτι ὁ Ἀριστοτέλης συντρέχειν ἀξιοῖ τῷ μὲν λεπτῷ τὸ μανόν, τῷ δὲ παχεῖ τὸ πυκνόν. διὸ τὸ πῦρ ὡς μανὸν ἅμα καὶ λεπτὸν λαμβάνει λέγων πυρὸς μὲν πυκνότερον, ἀέρος δὲ λεπτότερον, ὡς τοῦ ἀέρος παχυτέρου καὶ πυκνοτέρου ὄντος ἢ κατὰ τὸ πῦρ. Πλάτων’ δὲ παχ·ύτερον μὲν εἶναί φησι καὶ αὐτὸς τὸν ἀέρα τοῦ πυρὸς καὶ ἀπλῶς τὰ κατωτέρω καὶ πρὸς τῷ κέντρῳ στοιχεῖα τῶν ἀνωτέρω καὶ πρὸς τῷ πέριξ παχυμερέστερά φησι· διὸ καὶ † δυσκινητότερον οὐ μὴν ἔτι πυκνότερά φησι, διότι τὸ μανὸν [*](1 πύκνωσιν D: τὴν πύκνωσιν aEF 4 τῆς om. F ἔτι] ὅτι Ε 5 ἡ τε] ἦγε a ἡ (post καὶ) om. D καὶ post ὡς om. Ε 6 καὶ τὸ μικρὸν contra S. morem ex Arist. aF 7 ὃ καὶ αὐτὸς ποιήσει om. a 8 τὴν ὕλην om. a 12 in mrg. pleriqvie libri τὴν ὕλην ὁ πλάτων’ μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλει 13 ἀσυμμετρίαν DE: συμμετρίαν aF 19 τῷ μανότητι a 20 ἕτερος κτλ. Theoplir. Phys. Op. fr. 2 (Doxogr. p. 476 n a 10) 22 ἐν (ante τῷ) om. F ἐν τῶ ἐν ὑποκειμένω Ε 23 σώματι DEF quod postulaverat Schleiermacher: ἀσὡ- ματι a πρῶτος αὐτὸς cf. p. 7, 13 (Doxogr. p. 18) 24 τὰ ἄλλα DE: αἱ ἄλλαι aF 20 μανόν] μελανόν E 29 κατὰ πῦρ D παχύτερον aF: ταχὐ- περον D: παχίτερον E 31 τῷ πέριξ aD: τὸ πέριξ EF 32 διὸ — πυκνότερά φησι om. a. scribendum videtiir διὸ καὶ δυσκινητότερα οἷον γῆν. ἔτι πυκνότερά φησι cf. Tim. p. 55 UE)
ἐπειδὴ δὲ ἡ μὲν τῶν πλειόνων ἱστορία Διογένην τὸν Ἀπολλωνιάτην ὁμοίως Ἀναξιμένει τὸν ἀέρα τίθεσθαι τὸ πρῶτον στοιχεῖόν φησι, Νικόλαος δὲ ἐν τῆ Περὶ θεῶν πραγματείᾳ τοῦτον ἱστορεῖ τὸ μεταξὺ πυρὸς καὶ ἀέρος τὴν ἀρχὴν ἀποφήνασθαι, καὶ τῷ Νικολάῳ συνηκολούθησεν ὁ πολυμαθέστατος τῶν φιλοσόφων Πορφύριος, ἰστέον ὡς γέγραπται μὲν πλείονα τῷ Διογενεῖ τούτῳ συγγράμματα ὡς αὐτὸς ἐν τῷ Περὶ φύσεως ἐμνήσθη καὶ πρὸς φυ- σιολόγους ἀντειρηκέναι λέγων, οὓς καλεῖ καὶ αὐτὸς σοφιστάς, καὶ Μετεωρο- λογίαν γεγραφέναι, ἐν ἡ καὶ λέγει περὶ τῆς ἀρχῆς εἰρηκέναι, καὶ μέντοι καὶ Περὶ ἀνθρώπου φύσεως), ἐν δέ γε τῷ Περὶ φύσεως, ὃ τῶν αὐτοῦ μόνον εἰς ἐμὲ ἦλθε, προτίθεται μὲν διὰ πολλῶν δεῖξαι, ὅτι ἐν τῇ ὑπ’ αὐτοῦ τε- θείσῃ ἀρχῇ ἐστι νόησις πολλή. γράφει δὲ εὐθὺς μετὰ τὸ προοίμιον τάδε· "ἐμοὶ δὲ δοκεῖ τὸ μὲν ξύμπαν εἰπεῖν πάντα τὰ ὄντα ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἑτε- ροιοῦσθαι καὶ τὸ αὐτὸ εἶναι. καὶ τοῦτο εὔδηλον. εἰ γὰρ τὰ ἐν τῷδε τῷ [*](1 διορίζεσθαι aF 2 εIπεν DE: εἴρηκεν aF post ἐν add. τῖς D Κατη- γορίαις c. 8 p. 10 a 21 4 οἶον ἡ ἐπὶ aF 6 Ἀλἐξνδρος cf. in Metaphys. p. 42,22 Bon. ἀρχὴ aF 7 καὶ (post μέγα) om. a 8 καὶ (post ὡς) om. aF Περὶ τἀγαθοῦ fr. 23 p. 1478 a 27 cf. Simpl. f. 104 v 15 9 παρὰ (ante ξενοκράτους) om. D 10 ἐν om. EF τοῦ πλάτωνος EP 12 λέγειν πάντων a 13 τοῖς πυθαγορείοις E 14 an ἀρχήν? 15 διὰ τούτων aF: διὰ τοῦτο DE ἔτι] τοῦτο a 17 Τιμαίῳ cf. p. 52 Α, 27D, 48E sqq. Ε 19 νόθῳ λογισμῷ πιστήν cf. Tim. p. Β 20 πλειόνων ἱστορία intellegitur Theophrasti cf. fr. 2 (Doxogr. p. 477, 5) 21 ἀναξιμένη aF1 Νικόλαος cf. Roeper lect. Abulfarag. p. 37 22 Περὶ] τῶν D τὸν μεταξὺ Ε 23 πολυμαθέστατος DE: φιλομαθέστατος aF 24 μὲν om. aF 25 ὡς] putaveram ὧν 28 μετεωρολογίαν DEF: μετεωρολογίας a 27 λέγει scil. ἐν τῷ Περὶ φύσεως 30 γράφει Diog. Apoll. fr. 2 [Anaxag. fr. ed, Schorn p. 49])
25 p. 187a21 Καὶ ὅσοι δὲ ἓν καὶ πολλά φασιν εἶναι, ὥσπερ Εμπε- δοκλὴς καὶ Ἀναξαγόρας.
Εἰπὼν περὶ τῶν μίαν κατὰ τὸ ὑποκείμενον λεγόντων τὴν ἀρχήν, οὗς [*](1 ἀέρος κατὰ τῆς Ε καὶ τῆς κινήσιος sed in mrg. γρ. κατὰ τῆς νοήσιός D εἰσίν aF: ἐστίν DE 2 καὶ ξηρότερος — στασιμώτερος F 3 ἔχον F 4 ἄπειροι scil. ἑτεροιώσιες 5 εἰσμὲν D ἐσμέν, τοῦτο (lac. x litt.) ψυχρότερος (lac. iv litt.) ὅμοιον F περὶ Biandisii codex c 7 παραπλήσια scil. τὰ ζῷα cf. v. 10: παραπλήσιον Schoru 8 post εἶναι fortius distinxi cf. Anaxag. fr. 6 ἕτερον δὲ οὐδέν ἐστιν ὅμοιον οὐδενὶ ἑτέρῳ μἐντοιγε DE: μέντοι aF post ὅμοιον addunt γε ὄν distinguentes ante οὐδέν aF οἶόν τε aDE: οἴονται F i) τῷ (post ἕτερον) om. a 10 ἐούσης DEF: ἐνούσης a καὶ (ante οὔτε) om. D ἰδέα D II πλήθεος DE: πλήθους aF 13 ἀπὸ DEF cf. v. 18: ὑπὸ a 14 σπερματῶ- δές F 15 βλεφῶν Ε ἀνατομὴν cf. Arist. llist. anim. Γ2 p. 511b31 βλέφ’ ὦν Ε 17 ἡ ἀρχή] om ἡ a κατὰ] καὶ D 19 λέγων fr. 7 καὶ (ante ἀίδιον) om. D τῶ δὲ DE (i. e. τῷ ἀέρι): τὸ δὲ F: τῶν δὲ a 20 ἐν ἄλλοις fr. 3 21 ὅτι om. D 22 προσιστορίσθω Ε: προσιστορείσθω aF: ἱστορήσθω D 25 τὰ ὄντα post εἶναι ex Arist. a 27 τὴν ἀρχὴν οὓς φυσικοὺς καλεῖ DE: τὴν ἀρχὴν φυσικοὺς F: τὴν φυσικὴν ἀρχὴν a)
Αέγει γοῦν Ἀναξαγόρας ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Φυσικῶν “ἐκ μὲν γὰρ νεφελῶν ὕδωρ ἀποκρίνεται, ἐκ δὲ τοὐ ὕδατος γῆ, ἐκ δὲ τῆς γῆς λίθος συμ- πήγνυται ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ οὗτοι δὲ ἐκχωρέουσι μᾶλλον τοῦ ὕδατος’’. ὅτι δὲ Ἀναξαγόρας ἐξ ἑνὸς μίγματος ἄπειρα τῷ πλήθει ὁμοιομερῆ ἀποκρίνεσθαί φησιν πάντων μὲν ἐν παντὶ ἐνόντων, ἑκάστου δὲ κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν χα- ρακτηρι,́ομένου, δηλοῖ διὰ τοῦ πρώτου τῶν Φυσικῶν λέγων ἀπ’ ἀρχῆς “ὁμοῦ χρήματα πάντα ἦν ἄπειρα καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα· καὶ γὰρ τὸ σμικρὸν ἄπειρον ἦν. καὶ πάντων ὁμοῦ ἐόντων οὐδὲν ἔνδηλον ἦν ὑπὸ σμικρότητος· πάντα γὰρ ἀήρ τε καὶ αἰθὴρ κατεῖχεν ἀμφότερα ἄπειρα ἐόντα· ταῦτα γὰρ μέγιστα ἔνεστιν ἐν τοῖς σύμπασι καὶ πλήθει καὶ μεγέθει’’. καὶ μετ’ ὀλίγον “καὶ γὰρ ἀήρ τε καὶ αἰθὴρ ἀποκρίνονται ἀπὸ τοῦ πολλοῦ τοῦ περιέ- [*](1 τῷ] τῶν Ε 5 ἐν ταῖς iteravit Ε 6 ἡ καὶ ἐναντίας c. 2 p. 184 b 22 7 ἄρ’ ἐν τοῖς D 8 ὑγροῦ ξηροῦ aF 10 μὲν om. D εἰσὶν ἐναντιώσεις τινές aF 13 ἢ] εἰ D cf. V. 18 14 τῶν om. Ε 15 καὶ post γὰρ om. a μὲν om. a τὰ om. a 16 ψυχρότητος] ψύξεως Ε 17 καὶ (ante καθ’) om. F 18 τὰ (post κατὰ) aF: om. Ε (loc. obi. D) 19 πρὸ] πρὸς Ε διὰ τῆς πρώτης a 21 Φυσικῶν fr. 9 Schorn. cf. f. 38 v 30. 106 r 29 γὰρ om. a 22 λίθοι συμπή- γνυνται f. 38 vol 24 ἐξ ἑνὸς DE: ἔκ τινος aF 25 πάντων 25 cf. p. 27, 7 26 Φυσικῶν fr. 1 Schorn. 27 χρήματα ἦν ἄπειρα πάντα D: πάντα χρήματα ἦν ἄπειρα p. 34,20. 172,2 28 ἔνδηλον EF (cf. p. 156,5. 34,22): εὔδηλον aD 30 ἕν ἐστιν Ε 31 καὶ γὰρ κτλ. fr. 2 Sch. ἀήρ τε καὶ αἰθὴρ DE (cf. V. 29): ὁ ἀήρ τε τε om. a] καὶ ὁ αἰθὴρ aF ἀποκρίνεται a ἀπὸ τοῦ πολλοῦ πόλου F] τοῦ περιέχοντος DEF: ἀπὸ τοῦ περιέχοντος τοῦ πολλοῦ a cf. ad p. 157,7)
δὲ Ἐμπεδοκλῆς· τὸ ἓν καὶ τὰ πολλὰ τὰ πεπερασμένα καὶ τὴν κατὰ περίοδον ἀποκατάστασιν καὶ τὴν κατὰ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν γένεσιν καὶ φθορὰν οὕτως ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Φυσικῶν παραδίδωσι• [*](2 οὐδὲ διακρίνεται om. aF cf. p. 175, 11. 176,24. 26 τοῦ (post ἀπὸ) om. Ε 3 ainplificavit Simplicius p. 165, 14 ἕτερον οὐδέν ἐστι ὅμοιον οὐδενὶ ἑτέρῳ ἀπείρων ὄντων quod recipiebat Schorn 4 ἀλλ’ ὅτῳ DE cf. p. 165, 3: ἄλλω τῶ F: ἄλλω. ἀλλ’ ὅτῳ a: ἀλλ’ ὅτεων restituit Preller cf. Simpl. p. 163,4 Doxogr. p. 479,2 τὰ πλεῖστα F cf. p. 165,3 ἑνὶ aE2 7 ὁ δὲ νοῦς fr. 12 Schorn. ἔσται D fragmentum corniptum ita legeudum videtur ὁ δὲ νοῦς, ὡς ἀεί ποτε, κάρτα καὶ νῦν ἐστιν, ἵνα καὶ τὰ ἄλλα πάντα, ἐν τῷ πολλῷ περιέχοντι (cf. p. 155,31) καὶ ἐν τοῖς ἀποκριθεῖσι καὶ ἐν τοῖς ἀποκρινομένοις (cf. p. 156,28): Carus ὁ δὲ νοῦς ὅσα ἔστησε κτλ., Schaubach ὁ δὲ νοῦς ὅσα ἐστί τε κάρτα, καὶ νῦν ἐστι, κινεῖ, καὶ τὰ ἄλλα κτλ. 9 εἰπὼν fr. 3. 10 Sch. cf. p. 34, 29 10 πάντων om. Ε 11 καὶ (post χροιὰς) sup. add. D 12 συνημμένας] συνῳκημένας p. 35,4 13 ὥσπερ DEF: ὡς a ἠέλιόν a et p. 35, 5 αὐτοῖς ἐνεῖναι DEF: αὐτοῖσιν εἶναι recte p. 35, 5: αὐτοῖς εἶναι a 14 καὶ τἄλλα aF παρ’ ἡμῖν om. Ε αὐτοῖς a 15 όνήιστα D: όνηιστὰF: όνιστὰ Ε: όνηνιστὰ a itemqiie omnes v. 19 17 παρ’ ora. Ε 21 νῦν om. a οὔσης DEF: οὔσαις a 22 ὥσπερ καὶ παρ’ ἡμῖν aF: καὶ om. DE 23 ἀλλ’ — ἡμῖν om. D 24 ἔχει aF: ἐκεῖ DE 25 τὰ (post πολλὰ) om. D 27 Φυσικῶν V. 88—123 Κ. 61—95)
ἐν δὴ τούτοις ἓν μὲν τὸ ἐκ πλειόνων φησὶ τῶν τεττάρων στοιχείων, καὶ ποτὲ μὲν τῆς φιλίας δηλοῖ ἐπικρατούσης, ποτὲ δὲ τοῦ νείκους. ὅτι γὰρ οὐδέτερον τούτων τελέως ἀπολείπει, δηλοῖ τὸ πάντα ἴσα εἶναι καὶ ἥλικα κατὰ τὴν γένναν καὶ τὸ μηδὲν ἐπιγίνεσθαι μηδ’ ἀπολήγειν. πολλὰ δὲ τὰ πλείονα ἐξ ὧν τὸ ὅν· οὐ γὰρ ἡ φιλία τὸ ἕν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ τὸ νεῖκος εἰς τὸ ἓν τελεῖ. πλείονα δὲ ἄλλα εἰπὼν ἐπάγει ἑκάστου τῶν εἰρημένων τὸν χαρακτῆρα, τὸ μὲν πῦρ ἥλιον καλῶν, τὸν δὲ ἀέρα αὐγὴν καὶ οὐρανόν, τὸ δὲ ὕδωρ ὄμβρον καὶ θάλασσαν. λέγει δὲ οὕτως·
- δίπλ’ ἐρέω· τοτὲ μὲν γὰρ ἓν ηὐξήθη μόνον εἶναι
[*](34r)- ἐκ πλεόνων, τοτὲ δ’ αὖ διέφυ πλέον’ ἐξ ἑνὸς εἶναι.
- δοιὴ δὲ θνητῶν γένεσις, δοιὴ δ’ ἀπόλειψις·
- τὴν μὲν γὰρ πάντων σύνοδος τίκτει τ’ ὀλέκει τε,
- ἡ δὲ πάλιν διαφυομένων θρυφθεῖσα διέπτη.
- καὶ ταῦτ’ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
- ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν’ εἰς ἓν ἅπαντα,
- ἄλλοτε δ’ αὖ δίχα πάντα φορεύμενα Νείκεος ἔχθει.
- ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς πλέον’ ἐκτελέθουσι,
- τῇ μὲν γίγνονταί τε καὶ οὕ σφισιν ἔμπεδος αἰών.
- ἧ δὲ διαλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
- ταύτῃ δ’ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι κατὰ κύκλον.
- ἀλλ’ ἄγε μύθων κλῦθι. μέθη γάρ τοι φρένας αὔξει.
- ὡς γὰρ καὶ πρὶν ἔειπα πιφαύσκων, πείρατα μύθων
- δίπλ’ ἐρέω. τοτὲ μὲν γὰρ ἓν ηὐξήθη μόνον εἶναι
- ἐκ πλεόνων, τοτὲ δ’ αὖ διέφυ πλέον’ ἐξ ἑνὸς εἶναι
- πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γαῖα καὶ ἠέρος ἄπλετον ὕψος,
- Νεῖκός τ’ οὐλόμενον δίχα τῶν ἀτάλαντον ἕκαστον
- καὶ Φιλότης ἐν τοῖσιν ἴση μῆκός τε πλάτος τε.
- τὴν σὺ νόῳ δέρκου μηδ’ ὄμμασιν ἧσο τεθηπώς.
- ἥτις καὶ θνητοῖσι νομίζεται ἔμφυτος ἄρθροις,
- τῇ τε φίλα φρονέουσι καὶ ἄρθμια ἔργα τελοῦσι,
- γηθοσύνην καλέοντες ἐπώνυμον ἠδ’ Ἀφροδίτην, 20
- τὴν οὔτις † μετ’ ὅσοισιν ἑλισσομένην δεδάηκε
- θνητὸς ἀνήρ. σὺ δ’ ἄκουε λόγου στόλον οὐκ ἀπατηλόν.
- ταῦτα γὰρ ἶσα τε πάντα καὶ ἥλικα γένναν ἔασι,
- τιμῆς δ’ ἄλλης ἄλλο μέδει, πάρα δ' ἦθος ἑκάστῳ.
- ἐν δὲ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο χρόνοιο.
- καὶ πρὸς τοῖς οὔτ’ † ἄρτι ἐπιγίγνεται οὐδ’ ἀπολήγει.
- εἴτε γὰρ ἐφθείροντο διαμπερές, οὐκέτ’ ἂν ἦσαν.
[*](1 τό, τε Ε ἐνηυξήθη F: ἓν ηὐξήνθη Ε 2 πλέον’ a f. p. 26, 1: πλέον EF: πλέον δ’ (i. 0. ΠΑΕΟΝΑ cf. p. 25, 29) D 5 δρυφθεῖσα E διέπτη] διέπτη libri 6 ἀλάσ- σοντα D οὐδαμᾶ aE 7 συνερχόμενα DE 8 intercidit unus versus cf. p. 33, 26 φορεύμενα E (D loc. obi): φορούμενα aF 9 ἧ δὲ aF: ἡ δὲ E πλέον F 10 γίγνον- ται p. 34, 1: γίγνεται Ε: γίνεται aF ἐών a 11 οὐδαμᾶ aE 12 ἔασσιν a ἀκίνητοι cf. ad p. 34,3 13 μέθη aDE: μέθυ F: μάθη Empedocli reddidit Bergk 15 ἐνευξἡθη F 16 τότε δ᾿ libri πλέον a: πλέον ΕF: πλέον δ' D 17 ἀέρος D 18 νεῖκός τε D ἕκαστον cf. ad p. 26,3 20 σὺ νόω DE: σὺν νῷ aF ἦσσο D 21 καὶ φυτοῖσιν F 22 φρονέουσιF: φρονοῦσι DE: φρονέουσ’ a καὶ ἄρθμια DK: καὶ ἀρ’ ὅμοια F: ἰδ’ ὁμοίια a 24 μετ’ ὅσοισιν aE: μετ’ ὄσσοισιν DE: γ’ ὄσσοισιν Prellerus: μεθ’ ὅλοισιν Panzerbieter ἑλισσομένην E δἐδαξε D 25 λόγου DE: λόγων aF ἀπατηλὸν (superscr. ὦν F1) F 26 γεννᾶν DF ἔασι a 27 μέδει in litura D 28 est v. Κ., 112 St. 29 ἄρτι ἐπιγίγνεται ἐπιγίνεται D] DE: ἄρ ἐπιγίνεται aF: ἄλλ’ ἐπιγίγνεται Panzerbieter cf. p. 159,8)159- τοῦτο δ’ ἐπαυξήσειε τὸ πᾶν τί κε καὶ πόθεν ἐλθόν;
[*](34r)- πῇ δέ † κε καὶ κῆρυξ ἀπόλοιτο, ἐπεὶ τῶνδ’ οὐδὲν ἔρημον;
- ἀλλ’ αὔτ’ ἔστιν ταῦτα, δι’ ἀλλήλων δὲ θέοντα
- γίνεται ἄλλοτε ἄλλα καὶ ἠνεκὲς αἰὲν ὁμοῖα.
καὶ παράδειγμα δὲ ἐναργὲς παρέθετο τοῦ ἐκ τῶν αὐτῶν γίνεσθαι τὰ διάφορα· [*](1 τὸ πᾶν τί κε a: τὸ παντί κε DE: τὸ πᾶν, τί (om. κε) F 2 κε καὶ κῆρυξ DE: κε κήρυξ F: κε καὶ a: in κῆρυξ ἀπόλοιτο latere καὶ ἐξαπολοίατ’ vidit Stein, κε καὶ temptantis est periculum librarii ἐπεὶ] ἐπὶ Ε τῶνδε DE αὔτ’ ἐστὶν a: αὐτά ἐστι DEF 4 γίνονται D ἄλλοθεν Stein τἄλλα Ε καὶ ἠνεκὲς DE (cf. Hesych. s. v.): διηνεκὲς aF 5 τῶν τε F 8 ἐπιγενέσθαι Ε 10 ἕκαστον D 12 λέγει δὲ vv. 124—137 137 Κ., — 109 St. 13 ἐπιμάρτυρα DF: ἐπὶ μάρτυρα aE 14 a: μορφή EF (loe. obi. D) 15 ὁρᾶν cf. ad p. 33,8 16 cf. ad p. 33,9 ἀργέτι δεύεται αὐγῆ a: ἀργέτι (sine ace.) δεύεται αὐγῆ F: ἀργετοδεύεται αὐγῆ αὐγή Ε) DE 17 δνοφἐοντά DEF ut p. 33, 10: δνοφόεντά a 18 αἴης] αὔης E προρ- ρἐουσι D θέλημά DEF: θἐλιμνά a: θέλυμνά recte corr. Sturz στερεωπά DEF: στεροπά γε a 19 πέλονται p. 33, 12 20 σὺν] γῆν D 21 πάνθ’ ὅσα τ’ ἦν E: παντὸς ἄτην D: πάντ’ ἦν aF ὅσσα τέ ἐστι aF: ὅσσατ ἐστί F 22 δέν- δρα a τ’ ἐβλάστησε DE: τε βλάστησε F: τε βεβλάστηκε a ut libri p. 33, 15. Empe- docli reddo τ’ ἐβλάστηκε 24 καί τε aE: καί τοι DF 25 θέοντα aF: θέντα DE ἀλλοιωπά — ἀμείβει om. lac relicta F 26 τογον Ε: τόγον D: τὰ γὰρ a: correxi τόσον Herm. XV 163, sed Simplicius fortasse τό γ’ ὄν explicabat tradita διάκρασις E: διάκρισις D: διάκυωις a)
- ἀλλ’ ἄγε τῶνδ’ ὀάρων προτέρων ἐπιμάρτυρα δέρκευ,
- εἴ τι καὶ ἐν προτέροισι λιπόξυλον ἔπλετο μορφῇ·
- ἠέλιον μὲν θερμὸν ὁρᾶν καὶ λαμπρὸν ἀπάντῃ,
- ἄμβροτα δ’ † ὅσσα ἐδεῖτο καὶ ἀργέτι δεύεται αὐγῇ,
- ὄμβρον δ’ ἐν πᾶσι δνοφέοντά τε ῥιγαλέον τε,
- ἐκ δ’ αἴης προρέουσι † θέλημά τε καὶ στερεωπά.
- ἐν δὲ Κότῳ διάμορφα καὶ ἄνδιχα πάντα πέλοντα.
- σὺν δ’ ἔβη ἐν Φιλότητι καὶ ἀλλήλοισι ποθεῖται.
- ἐκ τούτων γὰρ πάνθ’ ὅσα τ’ ἦν ὅσα τ’ ἔστι καὶ ἔσται
- δένδρεα τ’ ἐβλάστησε καὶ ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες
- θῆρές τ’ οἰωνοί τε καὶ ὑδατοθρέμμονες ἰχθῦς
- καί τε θεοὶ δολιχαίωνες τιμῇσι φέριστοι.
- αὐτὰ γάρ ἐστι ταῦτα, δι’ ἀλλήλων δὲ θέοντα
- γίνεται ἀλλοιωπά. † τογον διὰ κρᾶσις ἀμείβει.
καὶ ὅτι μὲν τὰ πολλὰ ταῦτα ἐν τῷ γενητῷ κόσμῳ θεωρεῖ, καὶ οὐ μόνον τὸ νεῖκος ἀλλὰ καὶ τὴν φιλίαν, δῆλον ἐκ τοῦ καὶ δένδρα καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖκας καὶ τὰ θηρία ἐκ τούτων λέγειν γεγονέναι· ὅτι δὲ εἰς ἄλληλα με- ταβάλλει, δηλοῖ λέγων
- ὡς δ’ ὁπόταν γραφέες ἀναθήματα ποικίλλωσιν
[*](45τ)- οἵτ’ ἐπεὶ οὗν μάρψωσι πολύχροα φάρμακα χερσίν,
- ἐκ τῶν εἴδεα πᾶσιν ἀλίγκια πορσύνουσι
- δένδρεα τε κτίζοντε καὶ ἀνέρας ἠδὲ γυναῖκας
- θῆράς τ’ οἰωνούς τε καὶ ὑδατοθρέμμονας ἰχθῦς
- καί τε θεοὺς δολιχαίωνας τιμῇσι φερίστους,
- οὕτω μή σ’ ἀπάτα φρένα, καί νύ τῳ ἄλλοθεν εἶναι
- θνητῶν, ὅσσα γε δῆλα γεγάασιν ἄσπετα, πηγήν.
- ἀλλὰ τορῶς ταῦτ’ ἴσθι θεοῦ πάρα μῦθον ἀκούσας.
ὅτι δὲ τῇ διαδοχῇ τὸ ἀίδιον ἔχει καὶ τὰ γινόμενα καὶ φθειρόμενα, ἐδή- λωσεν εἰπών
- ἐν δὲ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο κύκλοιο
- καὶ φθίνει εἰς ἄλληλα καὶ αὔξεται ἐν μέρει αἴσης.
καὶ ὅτι διττὸν καὶ οὗτος αἰνίττεται διάκοσμον, τὸν μὲν νοητὸν τὸν δὲ αἰσθη- τόν, καὶ τὸν μὲν θεῖον τὸν δὲ ἐπίκηρον, ὧν ὁ μὲν παραδειγματικῶς ἔχει ταῦτα, ὁ δὲ εἰκονικῶς, ἐδήλωσε μὴ μόνον τὰ γενητὰ καὶ φθαρτὰ λέγων ἐκ τούτων συνεστάναι, ἀλλὰ καὶ τοὺς θεούς, εἰ μὴ ἄρα τις τοῦτο κατὰ τὴν ’Euιπεὀοκλέου-́ συνήθειαν ἐξηγήσαιτο. καὶ ἐκ τούτων δὲ ἄν τις τὸν διττὸν αἰνίττεσθαι διάκοσμον οἴοιτο·
- ᾗ δὲ τάδ’ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
- ταύτῃ δ’ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι κατὰ κύκλον.
καὶ γὰρ ὅτι καὶ ἐν τοῖς θνητοῖς ἥρμοσται ταῦτα, δεδήλωκεν, ἐν δὲ τοῖς νοητοῖς μᾶλλον ἥνωται καὶ “ἀλλήλοις ἔστερκται ὁμοιωθέντα Ἀφροδίτῃ”, καὶ ὅτι κἂν πανταχοῦ, ἀλλὰ τὰ μὲν νοητὰ τῇ φιλίᾳ ὡμοίωται, τὰ δὲ αἰσθητὰ ὑπὸ τοῦ νείκους κρατηθέντα καὶ ἐπὶ πλέον διασπασθέντα ἐν τῇ κατὰ τὴν κρᾶσιν γενέσει ἐν ἐκμάκτοις καὶ εἰκονικοῖς εἴδεσιν ὑπέστησαν τοῖς νεικεο- γενέσι καὶ ἀήθως ἔχουσι πρὸς τὴν ἕνωσιν τὴν πρὸς ἄλληλα. ὅτι δὲ καὶ οὗτος κατὰ σύγκρισίν τινα καὶ διάκρισιν τὴν γένεσιν ὑπέθετο, δηλοῖ τὰ εὐθὺς ἐν ἀρχῇ παρατεθέντα
- ἄρθμια μὲν γὰρ ἑαυτὰ ἑαυτῶν πάντα μέρεσσιν
- ἠλέκτωρ τε χθών τε καὶ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα,
[*](1 ὡς δ’ κτλ. νν. 154 — 164 Κ., 119 — 129 St. γραφέες ex γράφεις Ε ποικί- λωσιν F 2 ἀμφὶ a: ἄμφω DEF μήτινος a δεδαῶτε DE: δεδαῶτες aF 3 οἱ τε a 4 ἁρμονίη aF: ἁρμενίη DE μίξαντε EF: μίξαντες D: μόξαν τε a 5 εἴδε’ F πᾶσιν ἀλίγκια DE: πᾶσ’ ἐναλίγκια aF 6 κτίζοντες I) ἀνέρες D 7 θῆράς τε I) 9 οὕτω μὴν ἀπάτη F καί νυ τῳ D: καὶ νυ τῶ E: καὶ νύ τὼ F: ὡς νύ κεν a 10 ὅσσα] ὅσα I) δῆλα γεγάασιν ἄσπετα uoiulum cerlo eineudata. δῆλα φῦλα Miillacli) γεγᾶσιν ἀάσπετα Bergk 11 ἀλλὰ τορῶς om. in lac. F ταῦθ’ ’ 12 θεωρεῖ aF: θεωρεῖται DE 13 ἄνδρας ἢ γυναῖκας DE IG ἐν δὲ μέρει κτλ. vv. 138. 139 Κ., 112. 113 St. κύκλιο D 17 αἴης D 18 ἐδόλεσεν E 20 ᾗ δὲ κτλ. vv. 99. 100 Κ., 72. 73 St. ἀλάσσοντα D οὐδαμὰ DF: οὐδαμῆ E: οὐδαμᾶ a 21 ἔασσιν a ἀκίνητοι cf. p. 158, 12 22 καὶ οὕτως D 24 ταῦτα i. e. τάδε v. 20 26 ἐξηγήσατο E τούτων vv. 326—344 Κ., 186—194 St. 27 διάκοσμοι αἰνίττεσθαι a οἴοιτο DK 28 ἄρθμια DE: ἄρτια aF ἑαυτὰ ἑαυτῶν DE: αὐτὰ ἑαυτῶν aF: conieceram ἔασιν ἑαυτῶν)161- ὅσσα φιν ἐν θνητοῖσιν ἀποπλαγχθέν|τα πέφυκεν.
[*](34v)- ὡς δ’ αὕτως ὅσα κρᾶσιν ἐπαρκέα μᾶλλον ἔασιν,
- ἀλλήλοις ἔστερκται ὁμοιωθέντ’ Ἀφροδίτῃ.
- ἐχθρὰ πλεῖστον ἀπ’ ἀλλήλων διέχουσι μάλιστα
- γέννῃ τε κράσει τε καὶ εἴδεσιν ἐκμάκτοισι,
- πάντῃ συγγίνεσθαι ἀήθεα καὶ μάλα λυγρὰ
- νεικεογεννέστησιν, ὅτι σφίσι γένναν † ὀργά.
καὶ ἐκεῖνο μέντοι τὸ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν μηδὲν ἄλλο εἶναι,
- τοτὲ μὲν γὰρ ἓν ηὐξήθη μόνον εἶναι
- ἐκ πλεόνων, τοτὲ δ’ αὖ διέφυ πλέον’ ἐξ ἑνὸς εἶναι.
καὶ “σύνοδον” διάπτυξίν τε γενέσθαι “αἴσης”.
- ἀλλὰ μόνον μῖξίν τε διάλλαξίν τε μιγέντων,
p. 187 a 26 Ἔοικε δὲ Ἀναξαγόρας ἄπειρα οὕτως οἰηθῆναι ἕως τοῦ οἱ δὲ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν.
Καὶ ἐν τούτῳ τὴν Πλάτωνος εὐγνωμοσύνην ὁ Ἀριστοτέλης ζηλῶν βού- λεται μὴ ὡς πάντῃ ἄλογα λέγοντας παλαιοὺς καὶ κλεινοὺς ἄνδρας εἰσάγειν, [*](1 ὅσσα φιν libri corrupte: ὅσσα φίλ’ conieci Herm. l. c. p. 165: ὁσσάκις G. Hermann, alii alia ἀποπλαγχθέντα EF: ἀποπλαχθέντα aD 2 ὅσσα κρᾶσιν F ἐπαρτέα Karsten ἔασσιν ut semper a 3 ὁμοιωθέντα DEF 4 ἔχθρα aF: ἔργα DE. ν intercidisse videtur δὲ ἐπ’ a 5 γένη D κράσει a: κρίσει DEF super ἐκμάκτοισι superscr. εἰκονικοῖς D1 6 πάντῃ — ὀργᾶ (7) om. in lac. F λυγρὰ a: δ’ὑγρὰ DE 7 νεικεογεννέστησιν libri et Simplicius ipse cf. v. 12: Νείκεος restituit Panzerbieter γένναν E: γεννᾶν D: γέννας a ὀργᾶ libri: restitui ἔοργεν Hermae xv 164 10 πανταχοῦ] cave ne quid desideres. sententia haec est: etsi ubique νεῖκος et φιλία regnant, tamen haec magis in intellegibili, illud in sensibili 11 τὴν (ante κρᾶσιν) om. a 12 γενέσει aF: γεννέσει D: γεννήσει Ε νεικεογενέσι aF: νεικεογεννέσι DE 13 ἕνωσιν aE: in lit. D: γένεσιν F καὶ om. F 15 ἐν ἀρχῇ w. 88. 89 K., 61. 62 St. cf. p. 158, 1 παρατεθέντα DEF: προτεθέντα a 16 τότε (ante μὲν) aEF: τοτὲ τε in lit.] D τοτὲ δ’ DF: τότε δ’ aE 17 πλέον’ EF: πλέονα D 19 ἀλλὰ μόνον κτλ. v. 79 K., 38 St., nisi quod μῖξίς τε διάλλαξίς τε ibi traditur μίξιν τε διάλλαξίν τε DE: μίξιν τὲ καὶ διάλλαξιν aF μιγέν- τα D 20 σύνοδον cf. v. 91 Κ., 64 St. διάπτυξιν cf. Hermae vol. xv p. γίνεσθαι a αἴσης a: αἴης DEF cf. v. 139 Κ., 113 St. ante αἴσης ex p. 33,20 ἐν μέρει supplebat a 21 ἄπειρα οὕτως aF ἕως — διάκρισιν om. F 24 κλεινοὺς aF: νέους Ε (loc. obl. D) Comment. Aristot. IX. Simpl. Phys. I. 11)
καὶ Μέλισσος δὲ τὸ ἀγένητον τοῦ ὄντος ἔδειξε τῷ κοινῷ τούτῳ χρησά- μενος ἀξιώματι. γράφει δὲ οὕτως· “ἀεὶ ἦν ὅ τι ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται. εἰ γὰρ ἐγένετο, ἀναγκαῖόν ἐστι πρὶν γενέσθαι εἶναι μηδέν. † εἰ τύχοι νῦν μηδὲν ἦν, οὐδαμὰ ἄν γένοιτο οὐδὲν ἐκ μηδενός.” τοῦτο οὖν ὡς ἀξίωμα προλαβὼν ὁ Ἀναξαγόρας τὸ μηδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι, δοκεῖ τοιοῦτόν τινα τῇ δυνάμει λόγον ἐρωτᾶν. τὸ γινόμενον ἢ ἐξ ὄντος γίνεται ἢ ἐκ μὴ ὄντος· ἀλλ’ ἐκ μὴ ὄντος ἀδύνατον· ἐξ ὄντος ἄρα. εἰ δὲ τοῦτο, καὶ ἐν- ὑπάρχοντος τῷ ἐξ οὗ ἐστιν. οὐ γὰρ ἔξωθέν ποθεν ἐπεισιὸν φαίνεται, ὅταν ἐξ ἵππων γεννῶνται σφῆκες ἢ ἐξ ὕδατος ἀήρ. ἔνεστιν ἄρα ἐν τῇ ὁμοιο- μερείᾳ καὶ σὰρξ καὶ ὀστοῦν καὶ αἷμα καὶ χρυσὸς καὶ μόλυβδος καὶ γλυκὺ καὶ λευκόν, ἀλλὰ διὰ μικρότητα ἀναίσθητα ἡμῖν ἐστιν, ὄντα πάντα ἐν πᾶσι. [*](1 ἐκτίθεσθαι a 3 μετὰ τοὺς aF et D2: μετ’ αὐτοὺς D1E 4 βασανίζειν τιθέντας D 6 fortasse δὲ ἡ περιόριστον E 7 ἐλεχθεισῶν EF τεθεῖσα Ε 12 οὐ γὰρ — ὄν (13) om. a 13 τοῦ (ante μὴ) om. Ε 16 τοῦ τότε] τοῦτο D ὅτε] ὅταν F 17 γράφει vv. 61—65 K., 67—71 St. cf. p. 18 γένναν recte p. 145,6 διζήσεται F 19 ὄντος a ἐάσσω F 20 σ’ a: σε DEF 21 οὐκ ἔστιν D 22 ἡδενὸς Ε φῦν DEF: φῦναι a 24 γράφει ἑ 6 25 εἰ τύχοι νῦν Ε: εἰ τύχη νῦν D: εἰ τοίνυν aF: in EITYXOINYN latere videtur ὅτε τοίνυν cf. ἑ 7 p. 109,20 οὐδαμὰ DEF: οὐδαμῆ a 26 οὐδὲν DE: μηδὲν aF 27 προςλαβὼν aF 28 ἐρωτᾶν cf. Arist. Phys. 187 A 31 sqq. 31 γένωνται a 32 μόλιβδος DE post γλυκὺ add. καὶ πικρόν a 33 σμικρότητα a)
- τίνα γὰρ γέννην διζήσεαι αὐτοῦ;
- πῇ πόθεν αὐξηθέν; οὕτ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσω
- φάσθαι σ’ οὐδὲ νοεῖν· οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητὸν
- ἐστὶν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ’ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν 30
- ὕστερον ἢ πρόσθεν τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον φῦν;
Τὸ δὲ καὶ τὸ γίνεσθαι τοιόνδε καθέστηκεν ἀλλοιοῦσθαι ὡς πρὸς Ἀναξαγόραν ὁ Ἀλέξανδρος εἰρῆσθαί φησι, διότι καὶ ἐν τῇ Περὶ γενέ- σεως ἐμέμψατο τῷ Ἀναξαγόρᾳ ὡς τὴν σύγκρισιν καὶ τὴν διάκρισιν, καθ’ ἃ λέγει γίνεσθαι τὰ γινόμενα, ἀλλοίωσιν καλέσαντι λέγων “καίτοι Ἀναξαγόρας γε τὴν οἰκείαν φωνὴν ἠγνόησε”. λέγει γοῦν ὡς τὸ γίνεσθαι καὶ τὸ ἀπόλλυσθαι τοιόνδε καθέστηκεν ἀλλοιοῦσθαι· οὐ γὰρ οἰκείῳ ὀνόματι τῷ τῆς ἀλλοιώσεως κατὰ τῆς συγκρίσεως καὶ τῆς διακρίσεως ἐχρήσατο. Πορφύριος δὲ τὸ μὲν ἦν ὁ μοῦ πάντα χρήματα εἰς Ἀναξαγόραν ἀναπέμπει, τὸ δὲ τὸ γίνεσθαι εἶναι τὸ ἀλλοιοῦσθαι εἰς Ἀναξιμένην, τὴν δὲ σύγ- κρίσιν τε καὶ τὴν διάκρισιν εἰς Δημόκριτόν τε καὶ Ἐμπεδοκλέα. σαφῶς δὲ ’Αναξαγόρας ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Φυσικῶν τὸ γίνεσθαι καὶ συγκρίνεσθαι καὶ διακρίνεσθαι λέγει γράφων οὕτως· “τὸ δὲ γίνεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι οὐκ ὀρθῶς νομίζουσιν οἱ Ἕλληνες· οὐδὲν γὰρ χρῆμα γίνεται οὐδὲ ἀπόλλυται, ἀλλ’ ἀπὸ ἐόντων χρημάτων συμμίσγεταί τε καὶ διακρίνεται. καὶ οὕτως ἄν ὀρθῶς καλοῖεν τό τε γίνεσθαι συμμίσγεσθαι καὶ τὸ ἀπόλλυσθαι δια|κρίνεσθαι”. πάντα δὲ ταῦτα καὶ τὸ ἦν ὁμοῦ πάντα χρήματα καὶ τὸ [*](35r) κατ’ ἀλλοίωσιν ἢ κατὰ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν τὴν γένεσιν εἶναι εἰς πίστιν εἴληπται τοῦ μηδὲν ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐξ ὄντος γίνεσθαι τὰ γινό- μενα· ἥ τε γὰρ ἀλλοίωσις πάθος περὶ τὸ ὄν ἐστι καὶ ἡ σύγκρισις καὶ κρισις περὶ τὰ ὄντα.
p. 187 a 31 Ἔτι δὲ ἐκ τοῦ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία· ἐνυπῆρχεν ἄρα.
Δευτέραν ταύτην αἰτίαν ἀποδίδωσι τοῦ τὸν Ἀναξαγόραν ἀρχὰς θέσθαι τὰς ὁμοιομερείας. εἰ γὰρ φθαρτικὰ μὲν ἀλλήλων, ἀλλ’ οὐχὶ ποιητικὰ φύσει τὰ ἐναντία, φαίνεται δὲ ἐκ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία γινόμενα, τί ἄν ἄλλο τις ὑποπτεύσειεν ἢ ἐνυπάρχοντα τοῖς ἐναντίοις ἐκκρίνεσθαι τὰ ἐναντία; μὴ γὰρ ἄν γίνεσθαι ἐξ ἐκείνων. καὶ δοκεῖ μὲν ἄτοπον τὸ τὰ ἐναντία τοῖς [*](3 εἰλικρινῶς DE 5 οὐδὲν γὰρ κτλ. cf. infra v. 21 γὰρ] τὸ E 7 ἀρχόμενος fr. 1 10 Περὶ γενέσεως Α 1 p. 314 a 13 11 καθὰ DF: καθ’ ἅς aE 14 ἀλλοιοῦσθαι cm. Ε οὐ] εἰ Ε 15 καὶ τῆς διακρίσεως om. a ἐχρῆτο Ε 17 τὸ (post τὸ δὲ) F: cm. aDE 18 τὴν (ante διάκρισιν) om. a 19 τῷ DE: om. aF καὶ τὸ ἀπ’. aF 20 γράφων fr. 17 Schorn. 27 καὶ ἡ διάκρισις aF 32 ἀνομοιομε- ρείας F οὐχὶ D: οὔτὲ E: οὐ aF 35 γὰρ ἄν DF: γὰρ τὸ ἄν E: γὰρ ἄν τὸ a)
10 p. 187b7 Et δὴ τὸ μὲν ἄπειρον ᾗ ἄπειρον ἄγνωστον.
To πιθανὸν πρῶτον τῆς ’λναξαγόρου δόξης ἐκθέμενος, ἵνα μή τις οἰηθῇ δι’ ἀσθένειαν συνηγορίας ἐλέγχεσθαι τὸν λόγον, ἐπὶ τὴν ἀναίρεσιν αὐτοῦ τρέπεται. τοῦ δὲ Ἀναξαγόρου πολλὰ ἐκθεμένου συμπεράσματα ἢ ἀξιώματα, πρὸς ἕκαστόν μοι δοκεῖ νῦν σχεδὸν ὁ Ἀριστοτέλης ἀντιλέγειν. καὶ γὰρ ὅτι ἄπειρα ἦν, εὐθὺς ἀρχόμενος λέγει ‘‘ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν ἄπειρα καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα " . καὶ ὅτι οὔτε τὸ ἐλάχιστόν ἐστιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς οὔτε τὸ μέγιστον, ιι οὔτε γὰρ τοῦ σμικροῦ, φησίν , ἐστὶ τό γε ἐλάχιστον, ἀλλ’ ἔλασσον ἀεί. τὸ γὰρ ἐὸν οὐκ ἔστι τὸ μὴ οὐκ εἶναι. ἀλλὰ καὶ τοῦ μεγάλου ἀεί ἐστι μεῖζον. καὶ ἴσον ἐστὶ τῷ σμικρῷ πλῆθος, πρὸς ἑαυτὸ δὲ ἕκαστόν ἐστι καὶ μέγα καὶ σμικρόν’’. εἰ γὰρ πᾶν ἐν παντὶ καὶ πᾶν ἐκ παντὸς ἐκκρίνεται, καὶ ἀπὸ τοῦ ἐλαχίστου δοκοῦντος ἐκκριθήσεταί τι ἔλασσον ἐκείνου, καὶ τὸ μέγιστον δοκοῦν ἀπό τινος ἐξεκρίθη ἑαυτοῦ μείζονος. λέγει δὲ σαφῶς ὅτι ιι ἐν παντὶ παντὸς μοῖρα ἔνεστι πλὴν νοῦ, ἔστιν οἷσι δὲ καὶ νοῦς ἔνι’’. καὶ πάλιν ὅτι ιιτὰ μὲν ἄλλα παντὸς μοῖραν μετέχει, νοῦς δέ ἐστιν ἄπειρον καὶ αὐτοκρατὲς καὶ μέμικται οὐδενί’’. καὶ ἀλλαχοῦ δὲ οὕτως φησί· ⸨καὶ ὅτε δὲ ἴσαι μοῖραί εἰσι τοῦ τε μεγάλου καὶ τοῦ σμικροῦ πλῆθος, καὶ οὕτως ἂν εἴη ἐν παντὶ πάντα· οὐδὲ χωρὶς ἔστιν εἶναι, ἀλλὰ πάντα παντὸς μοῖραν μετέχει. ὅτε τοὐλάχιστον μὴ ἔστιν εἶναι, οὐκ ἄν δύναιτο χωρισθῆναι, οὐδ’ ἄν ἐφ’ ἑαυτοῦ γενέσθαι, ἀλλ’ ὅπωσπερ ἀρχὴν εἶναι καὶ νῦν πάντα ὁμοῦ. ἐν πᾶσι δὲ πολλὰ ἔνεστι, καὶ τῶν ἀποκρινομένων ἴσα [*](2 καὶ (ante κατὰ) om. a 4 ἐπάγων Ε G ταύτης] ταῦτ’ F τοῦ] τὰ D 7 ἐκκρίναι F λέγειν aDE: om. F: fortasse λόγων συνάγειν F 11 πρῶ- ’τον ἐκ τῆςD 15 ἀρχόμενος fr. 1 Schorn. 16 σμικρότητι F’ ἐστιν DEP: ἦν a 17 οὔτε fr. 15 Schorn. cf. p. 166, 15 σμικροῦ DE: σμικροῦ γε aF 18 τὸ μὴ] τομῇ coniecit Zeller 1*884-’’ post εἶναι addebat οὔτε τὸ μέγιστον Schorn cf. v. 17 et p. 166, 16 19 καὶ πρὸς D ἑαυτῶ Ε 20 σμικρὸν Ε: μικρὸν aDF 22 λέγει fr. 5 Schorn. 23 σαφῶς καὶ ὅτι a μοῖρά ἐστι Ε καὶ om. E 24 ἔνι DEF: ἔνεστι a τὰ μὲν ἄλλα fr. 6 Sch. cf. p. 156,13 μετέχει DE: ἔχει aF 25 ἀλλαχοῦ fr. 16 Sch. 27 καὶ ante ἐν παντὶ add. a 28 δὲ post ὅτε add. a δύναιτο aF: δύνεται DE 29 οὐδ’ ἄν Ε : οὐ λίαν DF : οὐδ’ ἄν λίαν a ἀφ’ ἑαυτοῦ a ὅπωσπερ DE : ὅπως περὶ F ’ : ὅπερ περὶ aF-)
“Κοινὴ δὲ ἡ ἐπιχείρησις ἂν εἴη, ὥς φησι Πορφύριος, καὶ πρὸς Λεύ- κιππον καὶ Δημόκριτον καὶ Μητρόδωρον καὶ πάντας τοὺς ἄπειρα τὰ στοιχεῖα λέγοντας.” διττοῦ δὲ ὄντος τοῦ ἀπείρου ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιόν, καὶ τοῦ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ πλῆθος ἢ κατὰ μέγεθος, κατὰ πλῆθος μὲν ἄπειρα τὰ στοιχεῖα πάντες οἱ εἰρημένοι φασί, κατὰ μέγεθος δὲ οἱ περὶ Δημόκριτον καὶ Λεύκιππον τὸ κενὸν ἄπειρον εἶναι λέγοντες, κατ’ εἶδος δὲ ἀπείρους τὰς ὁμοιομερείας Ἀναξαγόρας δοκεῖ λέγειν, εἴγε “ἕτερον, φησίν, οὐδέν ἐστιν ὅμοιον οὐδενὶ” ἑτέρῳ ἀπείρων ὄντων. εἰ τοίνυν πᾶν τὸ ἄπειρον καθὸ ἄπειρον ἀπερίληπτόν ἐστι, τὸ δὲ ἀπερίληπτον ἄγνωστον, ἄγνωστοι ἂν εἶεν αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ στοι|χεῖα ἐξ ὧν σύγκειται τὰ πάντα· ὥστε καὶ τὰ ἐκ τῶν [*](35v) ἀρχῶν ἄγνωστα. “τότε γὰρ οἰόμεθα γινώσκειν ἕκαστον, ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας.” ὥστε συμβαίνει τούτοις βουλο- μένοις ἐπιστήμην τινὰ τῶν ὄντων ἐκ τῶν τοιούτων ὑποθέσεων λαβεῖν, τοὐ- ναντίον ἀγνωσίαν περιποιήσασθαι. ὁ δὲ λόγος ὁ ἐλεγκτικός, ὃν ὁ Ἀριστο- τέλης συντόμως τέθεικε, δυνάμει τοιοῦτός ἐστιν. αἱ ὁμοιομέρειαι καὶ κατ’ εἶδος καὶ κατὰ ἀριθμὸν ἄπειροι· τὸ ἄπειρον καθὸ ἄπειρον ἄγνωστον· αἱ ὁμοιομέρειαι ἄρα ἄγνωστοι. τούτῳ ἐὰν προσλάβῃς ὅτι ἀρχαὶ τῶν ὄντων αἱ ὁμοιομέρειαι, συνάξεις ὅτι τὰ ὄντα ἀρχὰς ἀγνώστους ἔχει. κἄν τούτῳ πάλιν προσλάβῃς τὸ ὧν αἱ ἀρχαὶ ἄγνωστοι καὶ αὐτὰ ἄγνωστα, συνάξεις ὅτι τὰ ὄντα ἄγνωστά ἐστιν, εἴπερ ἄπειροι αἱ ἀρχαὶ αὐτῶν. ὅτι δὲ ὧν αἱ ἀρχαὶ ἄγνωστοι καὶ αὐτὰ ἄγνωστα, ἔδειξεν ἐκ τοῦ οὕτως γὰρ εἰδέναι τὸ σύν- θετον ὑπολαμβάνομεν, ὅταν εἰδῶμεν ἐκ τίνων καὶ πόσων ἐστίν. ὅτι δὲ ἄπειρον οὕτως εἶπεν Ἀναξαγόρας τὸ τῶν ἀρχικῶν εἰδῶν πλῆθος, ὡς ἡμῖν ἀπερίληπτον, ἀλλ’ οὐχ ὡς φύσει ἄπειρον, δηλοῖ λέγων τάδε· “καὶ τὰ συμμισγόμενά τε καὶ τὰ ἀποκρινόμενα καὶ διακρινόμενα πάντα ἔγνω νοῦς, καὶ ὁποῖα ἔμελλεν ἔσεσθαι καὶ ὁποῖα ἦν καὶ ὁπόσα νῦν ἔστι καὶ ἔσται, [*](1 ἐλάσσοσιν Ε: ἐλάττοσι aDF 3 λέγει fr. 6 extr, Schorn. ἀλλ’ ὅτῳ aDE: ἀλλὰ τῶ F cf. p. 157, 4 τὰ DEF: om. a 9 καὶ πάντας DE: καὶ πρὸς ἅπαντας aF 10 κατὰ τὸ ποσόν et in proximis τὸ ποιὸν et τὸ ποσόν aF 12 οἱ εἰρημένοι φασὶ πάντες a περὶ Λεύκιππον καὶ Δημόκριτον a 14 δοκεῖ λέγειν ἀναξα- γόρας D ἕτερον κτλ. cf. fr. 6 extr. Schorn cf. p. 157,3 φησιν οὐδέν aE: οὐδέν φησιν D: φύσιν οὐδέν F 15 καθὸ ἄν ἄπειρον E 16 ἐστι — ἄγνωστον DE: om. aF 18 τότε — πρώτας Arist. Phys. A 1 p. 184 a 12 19 post γνωρίσωμεν supplevit τὰ πρῶτα a τούτοις DE: τοῖς aF 21 ἐλεκτικός Ε 24 ὅτι αἱ F 26 τὸ ὅτι ὧν aF 29 ἴδωμεν D 31 λέγων fr. 6 med. Schorn. cf. p. 156, 24. 174, 7. 177, 3 32 τε πάντα post ἀποκρινόμενα add. (om. πάντα ante ἔγνω) aF 33 ἦν κτλ. cf. ad p. 156, 26)
p. 187 b 13 Ἔτι δὲ εἰ ἀνάγκη οὗ τὸ μόριον ἐνδέχεται ὀπηλικονοῦν εἶναι.
εἰπόντος τοὐ Ἀναξαγόρου ὅτι “οὔτε τοῦ σμικροῦ ἐστι τοὐλάχιστον ἀλλὰ ἔλασσον ἀεί”, οὔτε τὸ μέγιστον ὡς καὶ αὐτὴ ἡ λέξις τοῦ Ἀναξαγόρου δηλοῖ, καὶ μέντοι καὶ Θεόφραστος ἐν τῷ Περὶ Ἀναξαγόρου δευτέρῳ τάδε γράφων “ἔπειτα τὸ διὰ τοῦτο λέγειν εἶναι πάντα ἐν παντί, διότι καὶ ἐν με- γέθει καὶ ἐν σμικρότητι ἄπειρα, καὶ οὔτε τὸ ἐλάχιστον οὔτε τὸ μέγιστόν ἐστι λαβεῖν, οὐχ ἱκανὸν πρὸς πίστιν”) ἅμα μὲν ἀναιρεῖ τοῦτο ὁ Ἀριστοτέλης, ἅμα δὲ ὡς χρήσιμον αὐτῷ τὸ εἶναι τὴν ἐλαχίστην πρὸς τὰ ἐφεξῆς σχεδὸν ἅπαντα προαποδείκνυσι διὰ τοιοῦδέ τινος συλλογισμοῦ· εἰ τὰ μόρια ὅλου τινὸς ἐνδέχεται ὁπηλικαοῦν εἶναι κατὰ μέγεθος καὶ κατὰ σμι- κρότητα τοῦτο γάρ ἐστι τὸ μήτε τὸ ἐλάχιστον ὡρίσθαι μήτε τὸ μέγιστον), καὶ αὐτ.ὸ τὸ ὅλον ἐνδέχεται ὁπηλικονοῦν εἶναι κατὰ μέγεθος καὶ κατὰ σμικρότητα· ἀλλὰ μὴν τὸ ὅλον οὐκ ἐνδέχεται ὁπηλικονοῦν εἶναι· οὐδὲ τὰ μέρη ἐνδέχεται κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν. καὶ τὸ μὲν συνημμένον ὡς ἐναργὲς τέθεικε. πρόδηλον γὰρ ὅτι εἰ σύγκειταί τι ἐκ μορίων τινῶν οἷον ποδῶν καὶ χειρῶν καὶ κεφαλῆς καὶ δυνατόν ἐστι ταῦτα καὶ μείζω ἀεὶ καὶ ἐλάττονα εἶναι, δῆλον ὡς καὶ τὸ ἐν τῇ τούτων συνθέσει τὸ εἶναι ἔχον μειζόνων μὲν ὄντων ἐκείνων μεῖζον ἔσται, ἐλαττόνων δὲ ἔλαττον. καὶ ἐπ’ ἄπειρον ἔσται τοῦτο, ἐπὶ τοσοῦτον τῆς κατὰ τὸ μεῖζον καὶ ἔλαττον [*](1 ἐστι τῶ νῶ E 3 ἴδεον δὲ E 4 ὡς εἶπον p. 165, 8 ἅπαντας D 9 αὐτοῖς om. Ε 15 οὗτε κτλ. fr. 15 Schorn. cf. p. 164, 17 ἐστιν ἐλάχιστον D 16 ἔλασσον DE: τὸ ἔλασσον aF οὔτε τὸ μέγιστον ex sententia Anaxagorac addidit Simplicius 17 καὶ μέντοι καὶ F (cf. f. 46 r 22): καίτοι καὶ DE: καὶ μέντοι a 18 γράφων cf. Doxogr. p. 479 n a 4 τὸ διὰ] τὰ διὰ a εἶναι oin. a 20 ὁ oni. 1) 21 χρήσιμα D ἐλαχίστην puta σάρκα cf. p. 169, 11 sqq. 24 τοῦτο — σμικρότητα (26) om. Ε 25 εἶναι post σμικρότητα locavit a 27 ἄρα post μέρη add. a 30 καὶ super add. F τὸ (ante ἐν) om. Ε)
“Τὸ δὲ καὶ οἱ καρποὶ τῶν φυτῶν, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἀντὶ τοῦ τὰ σπέρματα εἶπεν· ἐκ γὰρ τούτων ἡ τῶν φυτῶν σύνθεσις εἴη ἄν. καὶ διὰ τοῦτο μετ’ ὀλίγον ἀντὶ τοῦ καρποῦ τὸ σπέρμα ἔλαβεν ὡς μόριον τοὐ φυτοῦ, ἐν οἷς λέγει ὥστε οὔτε σὰρξ εἴη <ἂν> ὁπηλικοῦν οὔτε [*]( δὲ om. F: post πρόσληψιν posuit a 2 καὶ αὐτὴν ἐκ τῶν ἐναργῶν aF 4 ὁπηλικονοῦν aF: ὁπηλίκον DE 5 ὅρους DBF αὐτοῦ D 6 αὐτοῦ ἑκάστου καὶ τὸ μέγεθος E 8 μόριον ζώου a 9 ὁμοιομερειῶν D 10 κατὰ aF: καὶ κατὰ DE 11 καὶ DE: om. aF 12 εἴδει DE: om. aF μένει DE λέγει D 13 τοῦ (post παντὸς) om. E 15 μόλιβδος DE καὶ χρυσὸς om. F 16 διαιρούμενον DE 17 σὰρ aE ταύτας F ὑπέθετο D 18 καὶ οὐ διαι- ρετὸν E 21 λέγω δὴ a τι om. E 22 ᾖ σώματα DE: ἢ ἀσώματα aF 24 ὑπομένῃ φθορᾶς τὴν μέχρι D 29 μόρια] μόνα F 30 ὁ (post φησὶν) om. E 31 φυτῶν] φυσικῶν Ε 32 τὸ DE: om. aF ὥστε κτλ. haec lectio in nostris quoque)
Ἴσως δὲ φαίη ἄν τις ὑπὲρ Ἀναξαγόρου λέγων, ὡς εἰ μὲν ἕκαστον τῶν ζῴων ἢ τῶν φυτῶν ἐξ ἑκάστου εἴδους τῶν ὁμοιομερειῶν μίαν εἶχεν ὁμοιο- μέρειαν τὴν συντιθεῖσαν οἷον μίαν σαρκὸς καὶ μίαν ὀστοῦ καὶ μίαν αἵματος, ἀναγκαῖον ἦν τῇ τῶν ὁμοιομερῶν αὐξήσει καὶ μειώσει τὰς κατὰ μέγεθος διαφορὰς ἀκολουθεῖν τῶν τε ζῴων καὶ τῶν φυτῶν. εἰ δὲ πλῆθος ἐξ ἑκάστου εἴδους τῶν ὁμοιομερῶν ἔχει οἷον σαρκία πολλά, τί ἄτοπον σάρκα μὲν ἐπ’ ἄπειρον καθαιρεῖν, ζῷον δὲ μηκέτι; ἀλλ’ εἰ πλείονά ἐστι σαρκία, ἢ πεπε- ρασμένα τῷ ἀριθμῷ ἢ ἄπειρα· καὶ εἰ μὲν πεπερασμένα οἷον τρία ἢ τέτταρα ἢ μύρια, ὡρισμένον ἄν εἴη τὸ μέγεθος καὶ τοῦ ἐλαχίστου καὶ τοῦ μεγίστου, εἰ δὲ ἄπειρα τῷ πλήθει, τὸ ἐξ ἀπείρων τῷ πλήθει μεγεθῶν μέγεθος [*](3 ὁ (post παρέθετο) om. aP 4 τουτέστι] ἐστι F 6 ἕξειν F 7 μόνα D 9 τῶ εἴδει (sed in mrg. τῶ πλήθει) F 10 καὶ ἀκύρως DE: καὶ κυρίως a ἡρμή- νευτο DF: ἡρμηνεύετο aE 11 ὁπηλικαοῦν et ὁποσαοῦν a 12 ἐπεδίδου DEF: ἐπι- δίδωσιν a εἰπεῖν DE: om. a: ἐστι F 13 τὸ κατὰ τὸ a 15 κατὰ Ἀναξαγόραν DE: om. aF 16 αἱ post φυτῶν add. a 17 ex Aristotele non opus est ἔστι <τι> scribere μορίων aE: μόριον DF 18 ὑπάρχον F 21 καρπὸς EF: καρποὶ a: ὁ καρπὸς D 22 καὶ εἰς] ὡς D 28 ὁμοιομερῶν DE: ὁμοιομερειῶν aF κτὰ τὸ μέγεθος D 31 σάρκινα Ε 32 post οἷον add. δύο ἡ a 33 μυρία DE εἰ δὲ post ἐλαχίστου add. Ε)
p. 187b22 Ἔτι εἰ ἅπαντα μὲν ἐνυπάρχει τὰ τοιαῦτα ἀλλήλοις ἕως τοῦ τοῦτο δὲ ἀδύνατον.
‘Ο μὲν Ἀλέξανδρός φησι τῷ δεδειγμένῳ προσεχῶς ἐπιχειρήματι προσ- χρώμενον τὸν Ἀριστοτέλην δεικνύναι νῦν, ὅτι οὕτε ἐκκρίσει ἡ γένεσις οὔτε πάντα ἐν πᾶσιν, ὡς τοῖς περὶ Ἀναξαγόραν ἐδόκει. λαβὼν οὖν ἐνταῦθα ὡς ὁμολογούμενον ὅτι ἔστιν ἐλάχιστον σῶμα διὰ τοῦ εἰπεῖν εἰ καὶ ἀεὶ ἐλάττων ἔσται ἡ ἐκκρινομένη, ἀλλ’ ὅμως οὐχ ὑπερβαλεῖ μέγεθός τι τῇ σμικρότητι οὐχ ὑπερβαλεῖ γὰρ τῇ σμικρότητι δηλονότι τὸ ἐλά- χιστον), εἰ οὖν ἐξ ὕδατος φέρε εἰπεῖν τὴν ἐλαχίστην ἐκκρίνοι τις σάρκα, ἐπειδὴ δέδεικται ὡρισμένη ἡ ἐλαχίστη, καὶ πάλιν ἄλλην ἐλαχίστην, καὶ ἀεὶ τοῦτο ποιοίη, ἢ ἐπιλείψει ποτὲ ἡ ἔκκρισις διὰ τὸ ὡρίσθαι τὴν ἐλαχίστην καὶ οὐ- κέτι ἕξει τὸ ὑπολειπόμενον ὕδωρ σάρκα καὶ οὕτως οὐ πᾶν ἐν παντὶ ἔσται οὐδὲ πᾶν ἀπὸ παντὸς ἐκκριθήσεται, ἢ εἰ μὴ ἐπιλείψει ποτέ, ἕξει τοδὶ τὸ ὕδωρ ἐξ οὗ ἡ σὰρξ ἐξεκρίθη ὡρισμένον τι μέγεθος, καὶ εἰ τοῦτο, ἄπειροι ἐν αὐτῷ ἔσονται τὸν ἀριθμὸν ἴσαι ἀλλήλαις· αἱ γὰρ ἐλάχισται σάρκες ἴσαι τὸ μέγεθος ἄπειροι ἐν αὐτῷ ἔσονται· τοῦτο δὲ ἀδύνατον διὰ τὸ ὡρίσθαι τὴν ἐλαχίστην | σάρκα, ἧς οὐκέτι ἐλάττων ἄν ἐκκριθείη. δέδεικται γὰρ ἐν [*](36v) τῷ πρὸ τούτου ὅτι ὥρισται ἡ ἐλαχίστη, τούτου δὲ ὄντος ἀδύνατον ἐπ’ ἄπειρον ἐκκρίνεσθαι σάρκα ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου, ἀλλ’ ἀνάγκη στῆναι· ὥστε οὐ πᾶν ἐκ παντὸς ἐκκριθήσεται. εἰ δέ γε ἀεὶ τῆς προεκκριθείσης, φησίν, ἐλάττονα λαμβάνειν ἦν, οὐκ ἄν ἐπέλειπεν ἡ ἔκκρισις, ὡς ἐπὶ τῆς μεγίστης. οὕτως μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος καὶ ὁ Θεμίστιος ἐξηγήσαντο.
Μήποτε δὲ δυνατὸν ἀποδεῖξαι καὶ χωρὶς τοῦ προαποδεδειγμένου συμ- περάσματος τὸ νῦν ἐπιχείρημα, ἴσως τοῦ Ἀριστοτέλους, ὅπερ ἐκεῖ ἀπέδειξε τὸ ἀδύνατον ὁπηλικονοῦν εἶναι μέγεθος, νῦν συγχωροῦντός πὼς αὐτοῖς τίθεσθαι, ἐν οἷς φησιν, εἰ καὶ ἀεὶ ἐλάττων ἔσται ἡ ἐκκρινομένη, ἀλλ’ ὅμως οὐχ ὑπερβαλεῖ μέγεθός τι τῇ σμικρότητι. καὶ οὐχ ὅτι ἐπι- λείπει ἡ ἔκκρισις ἀπλῶς δείκνυσι νῦν ὁ Ἀριστοτέλης, ὡς οἶμαι, ἀλλ’ ὅτι καὶ τῷ ἐπιλείπειν καὶ τῷ μὴ ἐπιλείπειν ἄτοπόν τι ἀκολουθεῖ τοῖς πᾶν ἐν [*](3 πάντα a ex Arist. ἀλλήλοις DF: ἐν ἀλλήλοις aE Arist. 4 ἕως — ἀδύνατον om. F 5 δεδεγμένῳ a 7 ἐν πάντα ἐν πᾶσιν Ε ἐδόκει DE: δοκεῖ aF 8 εἰ (ante καὶ) om. Ε 9 ἐστὶν D ὑπερβάλλει constanter DEF 11 ἐπειδὴ δὲ δείκνυται Ε 12 ἄλλη ἐλαχίστη F 13 ἐπιλείψοι Ε 15 πᾶν (ante ἀπὸ) om. a ἐπιλείψῃ E 16 ἄπειροι ἐν αὐτῶ ἔσονται τὸν ἀριθμὸν DE: ἄπειροι τὸν ἀριθμὸν ἔσονται aF 17 ἀλλήλοις DE ἐλάχιστοι D 23 ἐπέλειπεν D: ἐπέλιπεν aEF cf. p. 171,6 ὡς ἐπὶ τῆς μεγίστης F 25 καὶ ante δυνατὸν transposuerunt aF 26 ἴσως δὲ aF 27 νῦν om. aF χωροῦντος E πῶς DEF ὑποτίθεσθαι ex ὑποτίθεται coiT. videtur 1) 28 ἐλάττων ἀεὶ aF 29 τῇ σμικρότητι om. Ε 30 δείκνυσιν οὖν F: δείκνυσι νοῦν a 31 inter ἐπιλείπειν et καὶ inserit ἡ ἔκκρισις Ε)
p. 187 b 35 Πρὸς δὲ τούτοις εἰ ἅπαν μὲν σῶμα ἕως τοῦ ἔσται γὰρ ἔλαττον τῆς ἐλαχίστης.
Τὸ πᾶν ἐν παντὶ εἶναι καὶ πᾶν ἐκ παντὸς ἐκκρίνεσθαι καὶ διὰ τούτου σαλεύει τοῦ ἐπιχειρήματος. προλαβὼν κἀνταῦθα ἐναργὲς ἀξίωμα, ὅτι πᾶν σῶμα ἀφαιρεθέντος τινὸς ἔλαττον γίνεσθαι ἀνάγκη, ἐπειδὴ καὶ προστεθέντος μεῖζον, καὶ πρὸς τούτῳ τῷ ἀξιώματι τῷ ἤδη δεδειγμένῳ χρώμενος ἐνταῦθα τῷ μὴ ὁπηλικηνοῦν εἶναι σάρκα, ἀλλ’ εἶναι τὴν ἐλαχίστην ὡρισμένην, ὥσ- περ καὶ τὴν μεγίστην. τούτων δὲ προειλημμένων, συλλογίσαιο ἄν οὕτως· εἰ ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἐκκρίνεταί τι, ἔσται τις σὰρξ ἀφ’ ἧς ἐξεκρίθη ἐλάττων τῆς ἐλαχίστης· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· ἐλαχίστη γὰρ ἦν ἧς ἐλάττων οὐκ ἔστι σάρξ· οὐκ ἄρα ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἐκκριθήσεταί τι σῶμα ὁποιονοῦν. καὶ τὸ μὲν συνημμένον ἀληθὲς διὰ τὸ ἀξίωμα. ἡ δὲ πρόσληψις ἐναργής. εἰ δὲ ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἀδύνατόν τι ἐκκρι- θῆναι σῶμα, οὐ πάν ἔσται ἐν παντὶ οὐδὲ πάν ἐκ παντὸς ἐκκριθήσεται. καὶ ἄλλο δὲ ἄτοπον ἕπεται τῷ ἐκ τῆς ἐλαχίστης σαρκὸς ἐκκρίνεσθαί τι. οὐ γὰρ ἔτι ἔσται σὰρξ μετὰ τὴν ἔκκρισιν· | τῆς γὰρ ἐλαχίστης σαρκὸς [*](37r) ἐλάττων οὐκ ἄν εἴη σάρξ· ἔφθαρται ἄρα ὡς σάρξ· φθαρταὶ ἄρα αἱ ὁμοιομέρειαι, ὅπερ οὐ βούλονται· οὐκ ἄρα πᾶν ἐν παντὶ οὐδὲ πᾶν ἐκ παντὸς γίνεται.
p. 188 a 2 Ἔτι δὲ ἐν τοῖς ἀπείροις σώμασιν ἕως τοῦ τοῦτο δὲ ἄλογον.
[*](Τὸν ἰσχυρότατον οἶμαι ἔλεγχον πέμπτον ἐν τούτοις ὁ Ἀναξαγόρου λόγος ὑφίσταται, εἴ τις αὐτὸν ἐκδέχοιτο κατὰ τὸ φαινόμενον, καὶ ἔστι πρὸς πᾶσαν τὴν ὑπόθεσιν ἡ ἐπιχείρησις τὴν λέγουσαν ἀπείρους τῷ πλήθει ὁμοιομερείας)[*](6 ἐπέλιπεν a τὸ] fortasse τῷ 9 ὑπαρχόντων DE 10 ἕως — ἐλαχίστης om. F 13 προλαβὼν DE: προσλαβὼν aF κἀνταῦθα Ε: κἀντεῦθεν (sed εῦ in lit.) D: ἐνταῦθα F: αὖθις a 14 προστιθέντος D 16 ὥσπερ — μεγίστην om. Ε 17 τούτων δὴ a συλλογίσαιτο ἄν τις a 21 xtE: τὸ F (loc. obi. D): om. a 23 ἐν παντὶ ἔσται a 25 ἔτι om. aF 26 οὐκ ἄν εἴη ἐλάττων σάρξ aF 21) ἕως — ἄλογον om. F 31 τὸν] τὸ E)εἶναι τὰς ἀρχὰς καὶ πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι. ἅπερ εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τοῦ [*](37r) συγγράμματος τίθησιν Ἀναξαγόρας λέγων “ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα”. καὶ γὰρ τὸ σμικρὸν ἄπειρον ἦν· καὶ ὅτι “ἐν παντὶ παντὸς μοῖρα ἔνεστι πλὴν νοῦ” πολλάκις λέγει. εἰ οὖν ἀπείρων οὐσῶν τῶν ὁμοιομερειῶν ἐν ἑκάστῃ πάντα ὑπάρχοι, ἐνυπάρχοι ἄν ἤδη κατ’ ἐνέργειαν οὖσα σὰρξ ἄπειρος καὶ αἷμα καὶ ἐγκέφαλος· ἐν ταῖς ἀπείροις γὰρ ὁμοιομερείαις σάρκες ἄπειροι τῷ πλήθει οὖσαι, ἄπειρον τῷ μεγέθει ποιοῦσι τὴν ὅλην σάρκα καὶ αἷμα ὁμοίως καὶ ἐγκέφαλον καὶ χρυσὸν δηλονότι καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. ἔσται οὖν ἄπειρα μεγέθη πλείονα κατ’ ἀριθμόν, μᾶλλον δὲ ἄπειρα καθ’ ἑκάστην γὰρ ὁμοιομέρειαν), ὅπερ ἄλογον· ἄπειρον γὰρ μέγεθος ἐκεῖνό ἐστιν, οὗ μηδὲν ἐκτός ἐστι μέγεθος. καὶ οὐ δυνάμει τὸ ἄπειρον, ὡς ἐπὶ τῶν ἐπ’ ἄπειρον γινομένων ἢ διαιρουμένων, ἀλλ’ ἐνεργείᾳ ἤδη τὸ ἄπειρον· ἤδη γὰρ ὑφέστηκε κεχωρισμένα ἀπ’ ἀλ- λήλων, καὶ οὐδὲν ἧττον ὄντα τῶν ἐν οἷς ἐστιν. ἔτι δὲ ἀλογώτερον τὸ κεχωρισμένα ὄντα ἄπειρα ὅμως εἶναι· τὰ γὰρ κεχωρισμένα ἀπ’ ἀλλήλων περαίνει πρὸς ἄλληλα. κεχωρισμένα δὲ ταῦτα τὰ ἄπειρα εἶναί φησιν, οὐ μόνον ὅτι ἐν κεχωρισμένοις ἐστὶ τοῖς ἀπείροις ὁμοιομερέσιν ἡ σὰρξ καὶ τὸ ὀστοῦν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, ἀλλ’ ὅτι καὶ αὐτὸς Ἀναξαγόρας “ἕτερον, φησίν, οὐδέν ἐστιν ὅμοιον οὐδενί”. καὶ αὐτὰ οὖν τῇ οἰκείᾳ φύσει ἀπ’ ἀλλήλων κεχώρισται. καὶ κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον ἔτι ἀτοπώτερον δόξει τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους συναγόμενον. εἰ γὰρ ἄπειρα τὰ ὁμοιομερῆ καὶ πάντα ἐν πᾶσιν, ἐν ἑκάστῳ ἂν τῶν ὁμοιομερῶν ἀπείρων ὄντων πάντα ἂν εἴη. καὶ ἐν ἑκάστῳ πάντων τῶν ἐν τούτῳ ἀπείρων πάντα. καὶ οὕτως ἐν ἑκάστῃ ὁμοιομερείᾳ σάρκες τε ἄν ἄπειροι ἐνεῖεν καὶ ὀστᾶ καὶ αἷμα καὶ ἐγκέφαλος καὶ πάντα τὰ ἄλλα ἄπειρα ὄντα. καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον προχωροῦσιν ἀκο- λουθήσει ἑκάστου πάντα ἔχοντος καὶ τῶν ἐν αὐτῷ ἑκάστου πάντα, καὶ ἀεὶ τοῦτο καίτοι ἐνεργείᾳ εἶναι πάντων ὑποκειμένων, ἀλλ’ οὐ δυνάμει. πολλαχῶς οὗν τὸ ἄλογον ἐν τῇ τοιαύτῃ ὑποθέσει. καὶ ὅτι ἐν πεπερασμένῳ μεγέθει ἄπειρον εἶναι μέγεθος, ἄλογον, μᾶλλον δὲ ἄπειρα καὶ ἀπειράκις ἄπειρα. τὰ γὰρ ἄπειρα ἔνεστιν ἐν τῷδε τῷ σαρκίῳ καὶ ἐν ἑκάστῳ τῶν ἀπείρων ἄπειρα καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ἄλογον δὲ καὶ τὸ ἄπειρα κεχωρισμένα ἀπ’ ἀλλήλων εἶναι, οὐ μόνον διότι τὰ κεχωρισμένα περαίνει πρὸς ἄλληλα, ἀλλ’ ὅτι οὐδὲ ἄπειρόν τι μέγεθος οἷόν τε ἐκ κεχωρισμένων εἶναι μερῶν. εἴη γὰρ ἄν [*](2 ὁ ἀναξαγόρας a λέγων fr. 1 cf. p. 155, 26 χρήματα πάντα a 3 σμικρὸν aD: μικρὸν EF ὅτι om. aF 4 πολλάκις cf. fr. 5 Schorn. cf. p. 164,23 5 ὁμοιομερῶν aF ὑπάρχοι D: ὑπάρ E: ὑπάρχει aF ἤδη om. Ε 6 καὶ ἐγκέφαλος — καὶ αἷμα (8) nm. E ante ἐν ταῖς add. αἱ γὰρ aF 7 γὰρ post ἀπείροις om. aF τῶ πλήθει D: τὸ πλῆθος aF ἀπειράκις ante ἄπειρα ex v. 29 add. a 10 γὰρ (post ἑκάστην) aE: om. DF ὅπερ ἄλογον om. F 11 ἐστι (post ἐκτός) E: τι aDF 13 ἐνέργεια F ἐπ’ a 16 τὰ ora. Ε: super add. D 18 Ἀναξαγόρας fr. 6 extr. Sell. 19 τῇ] τὰ D 22 ἄν εἴη DE: εἴη aF 24 τε om. a 25 προσ- χωροῦσιν a 27 εἶναι πάντων] ὄντων F 29 ἄλογον ἄλογον Ε 30 καὶ (ante ἐν) om. E)
“’Αλλὰ μήποτε, φησὶν Ἀλέξανδρος, οὐχ οὕτως χρὴ τὸν λόγον εὐθύνειν· τὸ γὰρ πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι οὐκ ἐπὶ τῶν ἀρχῶν ἴσως ἔλεγεν ’Αναξα- γόρας, ὡς ἐν ἑκάστῃ τῶν ἀρχῶν πάντων ὄντων οὕτως γὰρ οὐδὲ ἀρχαὶ ἄν ἦσαν ἔτι, εἴπερ συγκρίματα ἦν), ἀλλ’ ἐν ἑκάστῳ τῶν αἰσθητῶν σωμάτων τῶν ἐκ τῶν ἀρχῶν συγκεκριμένων πάντα ἔλεγε μεμῖχθαι· ἐκ τούτων γὰρ καὶ αἱ γενέσεις καὶ αἱ ἐκκρίσεις· τὰ γὰρ στοιχεῖα τὰ εἱλικρινῆ μήτε αἰσθητὰ εἶναι τὴν ἀρχήν, ἀλλὰ μηδὲ εἶναι καθ’ αὑτά· μηδὲ γὰρ διακριθῆναι ταῦτα δύνασθαι· ἀλλ’ ὁ ταῦτα λέγων οὐδὲν ἄλλο ἢ μεταφέρει τὸν ἔλεγχον εἰς τὰ συγκρίματα· εἰ γὰρ ἕκαστον τῶν αἰσθητῶν μῖγμα ὂν ἐκ πάντων ἐστί, τόδε δέ τι εἶναι δοκεῖ κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν ἐν τῇ μίξει, ἔστι δὲ πάντα καὶ ἐν τοῖς συγκρίμασι κατ’ ἐπικράτειαν ἑκάστης τῶν ὁμοιομερειῶν χαρακτηρι- ζόμενον ἀπείρων οὐσῶν ἄλλο κατ’ ἄλλην, ἅπερ καὶ ἐκκρίνεται, εἴπερ πάντα ἐκ πάντων• ἄπειρα ἄρα καὶ τὰ αἰσθητά. εἰ οὖν ἕκαστον αὐτῶν ἐκ πάντων μέμικται, ἄπειρος ἄν εἴη ἡ σὰρξ καὶ τῷ πλήθει καὶ τῷ μεγέθει. καὶ τῶν ἄλλων εἰδῶν ἕκαστον ἄπειρον ὁμοίως. εἰ δὲ καὶ ἐκ παντὸς αἰσθητοῦ πᾶν γίνεται τῇ ἐκκρίσει, εἴη ἄν καὶ οὕτως ἀπειράκις τὸ ἄπειρον. ἐν γὰρ τῷ ἐκκρινομένῳ πάλιν πάντα ἐνέσται καὶ ἐκκριθήσεται. καὶ ἐπ’ ἐκείνων τῶν 25 ἐκκριμάτων τὰ αὐτὰ ῥηθήσεται. καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· τὰ γὰρ ἐκκρινό- μενα τὰ μικτὰ καὶ αἰσθητά ἐστι, διότι τὰ ἄμικτα τὴν ἀρχὴν οὐδὲ ἐκκρι- θῆναι οἷά τέ ἐστιν.’’ οὕτως μὲν τὴν δοκοῦσαν εἶναι τῷ λόγῳ βοήθειαν ἐνεγκὼν ἀνεῖλε καὶ ταύτην ὁ Ἀλέξανδρος.
Μήποτε δὲ οὕτως μᾶλλον ἄν εἴη πιθανώτερος ὁ τοῦ Ἀναξαγόρου λόγος, εἰ μὴ ἐξ ἑνὸς αἰσθητοῦ λέγοι ἐκκριθήσεσθαί τι αἰσθητόν, οἷον ἐκ τῆσδε τῆς σαρκὸς μόνης ὀστοῦν αἰσθητὸν καὶ ἐκ τούτου πάλιν ἄλλο τι αἰσθητόν, ἀλλ’ ἐνεῖναι μὲν ἑκάστῳ τῶν αἰσθητῶν πάντα, ἀναίσθητα δέ, καὶ ἐκκρί- νεσθαι μὲν πάντα ἀπὸ ἑκάστου τῶν αἰσθητῶν, ἀλλ’ ἀναίσθητα μένειν, ἕως ἄν ἀπὸ πλειόνων αἰσθητῶν πλείονα | τὰ ὁμοειδῆ ἐκκριθέντα συγκριθῇ καὶ [*](37v) αἰσθητὰ γένηται, πάντων μὲν πάλιν ἐνόντων ἑκάστῳ τῶν συγκριμάτων, κατὰ δὲ τὴν ἐπικράτειαν ἑκάστου χαρακτηριζομένου. ἀλλ’ εἰ καὶ τοῦτο οὕτως ἔλεγον, πρῶτον μὲν ἢ οὐ πᾶν αἰσθητὸν ἐκ παντὸς αἰσθητοῦ γενήσεται, [*](1 τὸ (ante μεταξὺ) om. aF 5 δ’ post οὐδὲν add. a δὲ ἧττον ora. (sed statim corr.) E1 7 post ἕκαστον add. ἐστι τοῦτο γὰρ ἐδήλω F 8 φησὶν Ε: φησὶν ὁ aF: φησὶν ἄν D 9 ἔλεγεν ὁ a 10 γὰρ] δὲ D 12 τῶν (aute ἐκ) om. D συγκεκριμένα D 13 αἰ (post καὶ) om. Ε 15 λέγων ταῦτα aF 17 δοκεῖ εἶναι a 18 ὁμοιομερῶν Ε 30 ἑνὸς μὲν αἰσθητοῦ a ἐκκρίνεσθαι a 33 ἅπαντα a αἰσθητῶν — πλειόνων om. Ε 35 ἀναίσθητα a ἐνόντων] ἐν F)
Ἀλλ’ οὐδὲ πᾶν ἐκ παντὸς ἁπλῶς ἔοικεν ἐκκρίνειν ὁ Ἀναξαγόρας, κἂν “ὁμοῦ πάντα χρήμαια’’ λέγῃ εἶναι. σαφῶς γὰρ ἐν τῆ ἐκκρίσει τὰ ἐναντία ἀπὸ τῶν ἐναντίων, ἀλλ’ οὐχὶ τὰ τυχόντα ἐκκρίνεσθαι λέγει ἐν οἷς φησιν “ἡ δὲ περιχώρησις αὕτη ἐποίησεν ἀποκρίνεσθαι. καὶ ἀποκρίνεται ἀπὸ τοῦ ἀραιοῦ τὸ πυκνὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ τὸ θερμὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ τὸ λαμπρὸν καὶ ἀπὸ τοῦ διεροῦ τὸ ξηρόν’’, ὥστε οὐ τὰ τυχόντα ἀπὸ τῶν τυχόντων, οὐδὲ ἐξ ὕδατος σὰρξ ἢ ἐγκέφαλος. καὶ οὕτως πάντα τὰ ἐπα- χθέντα ἐγκλήματα διαφεύξεται Ἀναξαγόρας. εἰ γὰρ μὴ ἄπειροι αἱ ἀρχαί, οὕτε αὐταὶ ἄγνωστοι οὔτε τὰ ἀπ’ αὐτῶν, οὔτε τὸ ἄπειρον τὸ ἔλαττον οὕτε τὸ μεῖζον ἔσται, οὔτ’ ἐπ’ ἄπειρον ἡ ἔκκρισις ὡς ἀπείρων ἐνυπαρχόντων εἰδῶν, ἀλλ’ εἴπερ ἄρα, ἑτέρων δεήσει πρὸς αὐτὸν λόγων. εἴπερ κατὰ ἔκ- κρίσιν τὴν γένεσιν λέγει. πῶς γὰρ ἐξ ὕδατος κυαθιαίου ἀὴρ ἐκκρίνοιτο τοσοῦτος, εἰ μὴ ἀλλοίωσις εἴη; τί δὲ τὸ ποιοῦν ἐστιν ἐκ σαρκῶν καὶ ὀστῶν καὶ τῶν τοιούτων ἄνθρωπον; οὐ γὰρ δὴ ἐνυπάρχει ἄνθρωπος. εἰ δὲ τὸν ἄνθρωπον ἐκ μὴ ἀνθρώπου γινόμενον ὁρῶμεν, τί κωλύει καὶ σάρκα μὴ ἐκ [*](2 εἰ aF: οἱ Ε: om. D. desidero ὅτι εἰ vel εἰ γὰρ 3 ὑπῆρχον aF ἄπειραι D 5 τῇ] τῆς E 6 καὶ ὡρισμένα om. D 7 φησι Anaxag. fr. 6 raed. cf. p. 156,24. 165,31. 177,3 καὶ ἀποκρινόμενα καὶ διακρινόμενα alias 8 καὶ ὅσα νῦν ἐστι a 10 τῷ εἴδει ex v. 18 adiectum videtur 14 τὸ ἄπειρον DE: ἄπειρον aF ἀδιέξητον a 15 ἔλεγε fr. 6 in. Scliorn. cf. p. 156, 13 17 ἔλεγεν ὁ aF 19 ἀπλῶς DE: om. aF ὁ om. aF 20 ὁμοῦ κτλ. fr. 1 λέγη εἶναι E2F: λέγει εἶναι ’: λέγη a 21 φησιν fr. 6 med. Schorn. cf. p. 156, 28 22 αὐτὴ a τοῦ (ante ἀραιοῦ) om. E 27 αὗται D τὸ (ante ἄπειρον) om. a 29 ἄρα om. F 30 ἐκκρίνοιτο aF: ἐπικρίνεται DE 31 τοσοῦτον E εἴη] ἡ D 32 ὁ ἄνθρωπος a 33 μὴ ἐκ libri. forlasse ἐκ μη)
p. 188 a 5 To δὲ μηδέποτε διακριθήσεσθαι οὐκ εἰδότως μὲν λέγεται, ὀρθῶς δὲ λέγεται.
Εἰπόντος τοῦ Ἀναξαγόρου “οὐδὲ διακρίνεται οὐδὲ ἀποκρίνεται ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου’’ διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι, καὶ ἀλλαχοῦ “οὐδὲ ἀπο- κέκοπται πελέκει οὔτε τὸ θερμὸν ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ οὔτε τὸ ψυχρὸν ἀπὸ τοῦ θερμοῦ” οὐ γὰρ εἶναί τι εἱλικρινὲς καθ’ αὑτό), τοῦτο, φησίν, οὐκ εἰ- δότως μὲν λέγεται· οὐ γὰρ διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι συμβαίνει τὸ μὴ διακρίνεσθαι, συμβαίνει μέντοι. διὸ κἀν μὴ εἰδότως, ἀλλ’ ὅμως ἀλη- θῶς λέγεται· τὰ γὰρ πάθη, τουτέστι τὰ συμβεβηκότα, ἀχώριστα τῆς οὐσίας ἐστίν, οἷον τὰ χρώματα καὶ αἱ ἕξεις· μεμιγμένης γὰρ τῆς οὐσίας καὶ τῶν συμβεβηκότων ἐὰν διακριθῇ τὸ συμβεβηκός, ἔσται οὐκέτι συμβε- βηκὸς ἀλλ’ οὐσία, ἅτε καθ’ ἑαυτὸ ὑφεστὼς καὶ οὐκ ἐν ὑποκειμένῳ τὸ εἶναι ἔχον· ὅπερ πάλιν οὐ καθ’ ὑποκειμένου ἐκάλεσεν. καὶ ὅπερ Εὔδημος καλῶς ἐπέστησεν, “οὐ μόνον τὰ πάθη τῶν οὐσιῶν οὐχ οἷόν τε χωρίσαι, ἀλλ’ οὐδὲ πάντα ὁμοῦ εἶναι τὰ πάθη δυνατόν, ὥστε πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι. οὐ γὰρ δὴ θερμὸν καὶ ἐπιστήμη, ἀλλ’ ὅσα ἐνδέχεται μιχθῆναι, ὅλως δὲ ἡ μῖξις ἐκ τῶν κεχωρισμένων. χωρίζεται δὲ τὰ καθ’ αὑτὰ ὄντα ἢ δυνάμενά γε. τοιαῦται δὲ αἱ οὐσίαι· διὸ μίσγεται τὰ σώματα. τούτων δὲ τὰ μὲν ὑγρὰ κεράννυσθαι λέγομεν, τὰ δὲ ξηρὰ μεμῖχθαι οἷον σπέρματα καὶ πρό- βατα, λευκὸν δὲ καὶ ἄνθρωπον οὐ λέγομεν μεμῖχθαι οὐδὲ ἐπιστήμην καὶ ψυχήν. ὑπάρχειν δὲ μόνοις τούτοις τούτων ἕκαστα, καθ’ ὧν λέγεται. ποῖα δὲ μέμικται καὶ ὅπως ὁμοῦ πάντα ἦν, διώρισται βέλτιον, ἐπειδὴ οὐ πᾶν παντὶ μίσγεται, ὥσπερ οὐδὲ γίνεται πᾶν ἐκ παντός. ἐκ τοῦ λευκοῦ γὰρ οὐ γίνεται γραμμή, ἀλλὰ μέλαν ἢ φαιόν’’. ταῦτα γὰρ οἰκείως τῷ τόπῳ ὑπὸ Εὐδήμου λεγόμενα I παρεθέμην. ἀλλὰ πῶς βούλεται λέγεσθαι διακρῖναι [*](38r) [*](1 ὁ cm. aF 2 εἴτι Ε 5 φθαρτὰ] ἄφθαρτα E 6 ὁμερές Ε 8 μηνίγκων F 11 Ἀναξαγόρου f. 6 med. Schomii οὐδὲ etiam p. 176, 24 24. οὐδὲν p. 157, 1 οὐδὲ διακρίνεται om. Ε 12 οὐδὲ κτλ. fr. 13 Schorn. 14 τι EF: τί D: τὸ a 15 τὸ μὴ διακρίνεσθαι om. F1 19 οὐκέτις E1 21 Εὔδημος fr. 14 p. 26, 26 Sp. 23 τὰ πάθη εἶναι aF ἀδύνατον F1 24 δὴ om. D 26 τοιαῦτα Spengel 29 μόνοις aF: μόνον DE καθ’ ὧν a: καθὼς DEF 30 πῶς πάντα ὁμοῦ E 31 ὥσπερ οὐδὲ γίνεται om. Ε 33 ἀλλὰ iteravit F βούλεσθαι sic F1 )
οὐχ οὕτως δὲ ἄντικρυς Ἀναξαγόρας εἶπεν, ὅσον ἐμὲ εἰδέναι, ὅτι βού- λεται μὲν διακρῖναι τὰς ὁμοιομερείας ὁ νοῦς, τοῦτο δὲ ποιῆσαι ἀδύ- νατόν ἐστιν, ἀλλ’ ὅτι ὁ νοῦς ἐστιν ὁ κινῶν καὶ περιάγων καὶ διακοσμῶν καὶ τῆς ἐκκρίσεως πάσης αἴτιος. εἰπὼν γὰρ ὅτι τῆς περιχωρήσεως ἐστιν αἴτιος ὁ νοῦς, ἐπάγει “ἡ δὲ περιχώρησις αὕτη ἐποίησεν ἀποκρίνεσθαι, καὶ ἀποκρίνεται ἀπὸ τοῦ ἀραιοῦ τὸ πυκνὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ τὸ θερμὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ τὸ λαμπρὸν καὶ ἀπὸ τοῦ διεροῦ τὸ ξηρόν’’. εἶτα μετ’ ὀλίγον ἐπάγει ‘‘οὐδὲ διακρίνεται οὐδὲ ἀποκρίνεται ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου’’. δῆλον οὖν ὅτι ἄλλως μὲν εἴρηται τὸ ‘‘ἀποκρίνεται ἀπὸ τοῦ ἀραιοῦ τὸ πυκνὸν’’ καὶ τὰ ἑξῆς, ἄλλως δὲ τὸ ‘‘οὐδὲ ἀποκρίνεται ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου’’. καὶ τὸ μὲν ὡς ἐξ ἀλλήλων τῆς γενέσεως οὔσης οὐ πάντων οὐ γὰρ γραμμὴν εἶπεν ἀπὸ λευκοῦ ἀποκρίνεσθαι) ἀλλὰ τῶν ἐναντίων, τὸ δὲ ὅτι “οὐ κεχώρισται ἀλλήλων τὰ ἐν τῷ ἑνὶ κόσμῳ οὐδὲ ἀποκέκοπται πελέκει’’, ὡς ἐν ἄλλοις φησίν. ἀλλὰ σύνεστιν ἀλλήλοις καὶ ἐν ἀλλήλοις ἐστὶν ὡς ἡνωμένα. καὶ διακέκριται οὖν καὶ ἥνωται κατὰ Ἀναξαγόραν τὰ εἴδη καὶ ἄμφω διὰ τὸν νοῦν ἔχει, ὃν ἀξίως Ἀναξαγόρας ἐξύμνησε λέγων ‘‘νοῦς δέ ἐστιν ἄπειρον καὶ αὐτοκρατὲς καὶ μέμικται οὐδενὶ χρήματι, ἀλλὰ μόνον αὐτὸ ἐπ’ ἑωυτοῦ ἐστι’’ καὶ πάλιν “ἔστι γὰρ λεπτότατόν τε πάντων χρημάτων [*](2 ἀδύνατον aE: οὐ δυνατὸν D: δυνατὸν F ἀδυνάτω F: ἀδύνατον aDE ἀδύνατον ἐγχειρεῖν οὐχὶ νοῦ iteravit a 3 οὐ νοῦ F 4 ποσῷ] ποιῶ D 5 ἐλάττων aF: ἔλαττον DE 6 ἐλαχίστη a 7 ἔλαττον] καὶ ἕτερον a 9 post ὡς add. ὁ a 10 διακρῖναι DE: διακριθῆναι aF 12 ἀδύνατον D 17 ἐμοὶ D 18 μὲν super add. D 19 Μ’ ὅτι ὁ νοῦς ἐστιν om. Ε διάγων a 21 ἐπάγει fr. 6 lued. Sch. cf. p. 174, 22 αὐτὸ aF 24 ἐπάγει f. 6 extr. cf. p. 175, 12 οὑδὲ cf. v. 26 et p. 175, 12 26 τὸ ἕτερον aF ἀπὸ] ὑπὸ F τοῦ om. E 27 ὡς om. a οὔσης om. F 29 οὐ κεχώρισται fr. 13 cf. p. 175, 12 32 διὰ super add. F λέγων f. 6 Schorn. cf. p. 156,13 33 μόνον αὐτὸ DE: αὑτὸ μόνον aF 34 ἐπ’ ἑωυτοῦ sic recte EF: ἐπ’ ἑωυτοῦ D: ἐφ’ ἑωυτοῦ a πάλιν iltid. p. 25 Schoru. λεπτώτατον Ε1 τε] τι a)
p. 188 a 13 οὐκ ὀρθῶς δὲ οὐδὲ τὴν γένεσιν λαμβάνει τῶν ὁμοειδῶν ἕως τοῦ καὶ εἰσὶ καὶ γίνονται.
‘Ο Ἀναξαγόρας ἐκκρίσει λέγων τὴν γένεσιν καὶ ἕκαστον ἀπὸ τοῦ ἐν αὐτῷ πλεονάζοντος χαρακτηρίζεσθαι πάντων ἐν πᾶσιν ὄντων δῆλός ἐστι τὴν γένεσιν ἑκάστου τῶν συνθέτων κατὰ τὴν τῶν ὁμοίων σύνθεσιν ἐπιτε- λεῖσθαι βουλόμενος, διότι καὶ διαιρούμενα εἰς τὰ ὅμοια ἑώρα σάρκα γὰρ εἰς σάρκας καὶ ὀστοῦν εἰς ὀστᾶ), δοκεῖ δὲ ἕκαστον εἰς ἐκεῖνα διαιρεῖσθαι, ἐξ ὧν σύγκειται. οὐ μέντοι ἀναγκαῖον τὴν γένεσιν ἐξ ὁμοειδῶν γίνεσθαι καὶ μάλιστα τὴν ὡς ἐκ στοιχείων, μᾶλλον δὲ ἀναγκαῖον μὴ οὕτω γίνεσθαι. ὅλα μὲν γὰρ ἐκ μερῶν γένοιτο ἄν τὰ ὁμοειδῆ ἐκ τῶν ὁμοειδῶν, ὥσπερ πηλὸς ὁ μείζων ἐκ πηλῶν πλειόνων τῶν βραχυτέρων. τὸ δὲ ὡς ἐκ στοι- χείων ἐκ τῶν ἀνομοίων καὶ ἁπλουστέρων τῆ φύσει γίνεται καὶ εἰς ταῦτα διαιρεῖται, ὡς ὁ πλίνθος ἐκ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀχύρου, εἰς ἃ διαιρεῖται. καὶ ὅσῳ μᾶλλον εἰς στοιχεῖα γίνεται ἡ ἀνάλυσις, τοσούτῳ μᾶλλον εἰς τὸ ἀνόμοιον καθίσταται. σαρκὸς γοῦν τὰ μὲν ὡς μέρη ὅμοια σάρκες γάρ), τὰ [*](1 πᾶσαν περὶ παντὸς Ε ἔχει — ψυχὴν om. Ε 2 τὰ ἐλάσσω DEF: ἐλάττω a 3 ὁ νοῦς Ε καὶ om. aF 4 ἔμελλον DE: μέλλει aF: ἔμελλεν p. 156,25 5 ἄσσα cf. ad p. 156, 26 G ὥστε οὐ Ε ἠβουλήθη D 10 ἐν om. Ε Φαίδωνι p. 97 Β sqq. 12 ante οἰκεῖον add. ὃ DE 13 τὸ ποιητικὸν πάντων αἴτιον Ε ἐν ταῖς aF διαφο- ραῖς aF 14 τήντε θερμότητα καὶ τὴν ψυχρότητα a 15 ἀπόδοσιν om. Ε 16 ἀπο- δεῖξαι Ε1 17 χρώμενον Ε 18 ὁμοιειδῶν hie et v. 25 Ε cf. p. 178, 9. 11 19 ἕως κτλ. om. F καὶ aD: εἰ καὶ Ε 20 λέγων] λαμβάνων F 21 χαρακτηρίζεσθαι DEF: χαρακτηρίζων a 23 εἰς σάρκα P 25 post ἐξ ὧν add. καὶ aE 26 ἀναγκαῖον δὲ μᾶλλον καὶ οὕτω D δὲ om. F 28 τῶν om. a 29 τὸ φύσει F ταῦτα] αὐτὰ a 30 ὡς — διαιρεῖται om. Ε γῆς F: τῆς γῆς aD)
p. 188 a 17 Βέλτιον δὲ ἐλάττω καὶ πεπερασμένα λαβεῖν, ὅπερ ποιεῖ Ἐμπεδοκλῆς.
Εἰ καὶ ὁ τρόπος τῆς γενέσεως κοινὸς Ἐμπεδοκλεῖ καὶ Ἀναξαγόρᾳ, κα· θόσον ἄμφω κατὰ σύγκρισιν καὶ διάκρισιν τὴν γένεσιν ἀποδιδόασιν, ἀλλὰ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν στοιχείων διαφέρουσι. καὶ βέλτιον ἐλάττω καὶ πεπερασμένα λαβεῖν, ὡς Ἐμπεδοκλῆς ἔλαβεν, ἢ πλείω καὶ ἄπειρα, ὡς Ἀναξαγόρας. τὸ γὰρ πεπερασμένον τοῦ ἀπείρου βέλτιον, ὡς καὶ αἰσθήσει καὶ ἐπιστήμῃ ληπτόν, τὸ δὲ ἄπειρον οὔτε αἰσθητὸν οὔτε ἐπιστητόν. καὶ ἄλλως δὲ ἐφ’ ὧν δι’ ἐλαττόνων τὴν χρείαν γίνεσθαι δυνατόν, τί δεῖ πλειό- νων καὶ ἀπείρων; ἐπεὶ δὲ τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν τὰ μὲν γεννᾶται τὰ δὲ φθείρεται, ἀρκοῦσιν αἱ τῶν προτέρων φθοραὶ ἀρχαὶ ἄλλοις γενέσεων εἶναι. καὶ ὅσοι μὲν κόσμους ἀπείρους ὑπέθεντο ὥσπερ Δημόκριτος, ἀναγ- καίως καὶ τὰ στοιχεῖα ἄπειρά φασιν εἶναι τῷ ἀριθμῷ· τῷ γὰρ εἴδει οὐδὲ οὗτοι ἄπειρα λέγειν ἀναγκάζονται. ὅσοι δὲ ἕνα τὸν κόσμον φασίν, ὥσπερ Ἀναξαγόρας καὶ Ἐμπεδοκλῆς, οὐδεμίαν τῆς ἀπειρίας ἀνάγκην ἔχουσι· διὸ ἄμεινον Ἐμπεδοκλῆς πεπερασμένα λέγει τὰ στοιχεῖα. καὶ γὰρ τὰ πρότερον ἐπαχθέντα ἄτοπα τῇ ἀπειρίᾳ ἐκπέφευγεν. ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐχ οὕτως ἄπειρα ὡς ἀπεριήγητα τῷ πλήθει καὶ Ἀναξαγόρας τὰ στοιχεῖά φησι, πρότερον ἐπειράθην πιστώσασθαι. κἂν πεπερασμένα δὲ κατὰ τὰ εἴδη φησίν, ἀλλ’ ἀρχοειδέστερον Ἐμπεδοκλῆς ἁπλούστερα τῶν γινομένων στοιχεῖα γῆν καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα καὶ πῦρ ὑπέθετο τοῦ καὶ ταῦτα ὁμοίως ἔχειν τοῖς ἐξ αὐ- τῶν συντεθεῖσιν νομίσαντος. εἰ μὴ ἄρα καὶ Ἀναξαγόρας τὰς ἁπλᾶς καὶ ἀρχοειδεῖς ποιότητας ὑπέθετο στοιχεῖα, ἀλλὰ τὰ σύνθετα, ἐν οἷς φησιν “ἡ [*](1 τορρωτἐρω Ε 2 σύνθεσις F γοῦν D ὡς οἰκία a 3 σύνθετα a 4 ὁ ante τρόπος om. aF 7 ἐκκρίσεις F 8 διχῶς ὁ τὴν F 11 ἐκ τῶν DBF: ἐκ fortasse recte a 12 καὶ om. F 18 αὐξήσει E 21 ἐπεὶ ἐπὶ DF 22 ἀρκοῦσιν aE: καὶ ἀρκοῦσιν DF αἰ τῶν] αὐτῶν D γενέσεως D 25 φησὶν a 26 ἀπορίας Ε 28 ἄπειρα ὅσα περ ἡγεῖτο τῶ πλήθει E 29 πρότερον cf. p. 174, 14 32 τοῦ — νομίσαντος sc. Ἀναξαγόρου ἔχει a 33 συντεθεῖσι DE: συντιθεῖσι E: συνθεῖσι a καὶ (post ἁπλᾶς) om. E 34 fortasse στοιχεῖα ἄλλα, τὰ σύνθετα cf. p. 179,7. 181, 8: στοιχεῖα, ἀλλ’ οὐ τὰ σύνθετα a φησιν fr. 6 Schorn. cf, p. 174, 22. 176, 21. 181, 3)
p. 188α 19 Πάντες δὴ τἀναντία ἀρχὰς ποιοῦσιν ἕως τοῦ ὅτι μὲν οὖν τἀναντία πὼς πάντες ποιοῦσι τὰς ἀρχάς, <δῆλον>.
Δείξας ὅτι οὔτε μία ἡ ἀρχὴ οὔτε ἄπειροι, καὶ συναγαγὼν ὅτι ἄμεινον λέγουσιν οἱ πλείονας καὶ πεπερασμένας τιθέντες ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς, ὤφειλε μὲν εὐθὺς ἀποδεῖξαι, πόσαι εἰσὶν αἱ πλείους αὗται. ὁ δὲ τοῦτο παρεὶς τίνες εἰσὶ πρῶιον δείκνυσιν, οὐκ ἀλόγως τοῦτο ποιῶν, ἀλλ’ ὅτι τῷ τίνες συναποδείκνυται καὶ τὸ πόσαι· εἰ γὰρ ἐναντίαι, δύο πάντως αἱ ἀνωτάτω. δείκνυσι δὲ ὅτι ἐναντίαι αἱ ἀρχαί, δηλονότι τῶν φυσικῶν πραγμάτων αἱ στοιχειώδεις, πρῶτον ἐκ τῆς πάντων σχεδὸν τῶν φυσικῶν κατὰ τοῦτο συμ- φωνίς, κἂν ἐν τοῖς ἄλλοις διαφωνῶσι. καὶ γὰρ οἱ ἓν τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον λέγοντες, ὥσπερ Παρμενίδης, καὶ οὗτοι τῶν φυσικῶν ἐναντίας ποιοῦσι τὰς ἀρχάς. καὶ γὰρ οὗτος ἐν τοῖς πρὸς δόξαν θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἀρχὰς ποιεῖ. ταῦτα δὲ προσαγορεύει πῦρ καὶ γῆν καὶ φῶς καὶ νύκτα ἤτοι σκότος. λέγει γὰρ μετὰ τὰ περὶ ἀληθείας· [*](1 αὕτη Ε: αὐτὴ aDF 2 ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ τὸ θερμὸν alias 3 τὸ μὲν κτλ. fr. 8 Schorn. 4 videtur supplenduin τὸ ante διερὸν et ψυχρόν τὸ (ante ζοφερὸν) om. a 5 ἡ γῆ add. a cf. Hippol. Philosopli. 8, 2 (Doxogr. p. 562, 3) unde Schorn etiam τὸ λαμ- πρὸν post ξηρὸν addidit 8 φησιν fr. 9 Sch. τοῦ τέων E 10 λίθος συμπήγνυται p. 155,22 11 post οὖν add. ἤδη D 12 δείξει D 15 τῆν’ ὕλην D 16 τῶν στοιχείων om. F 17 καὶ ὁ Δ. aF 18 τῷ] τὸ D καὶ] τὴν Ε 19 ἀπλᾶ corr. ex κοινὰ F 20 δὴ] δὲ F ἕως κτλ. om. F 21 δῆλον a: om. DE 22 ἡ om. F 26 συναποδείκνυται F 29 διαφωνοῦσι Ε 31 τὸ ante θερμὸν et ψυχρὸν add. aF 33 λέγει vv. 112—118 Κ., 116—122 St. cf. p. 30, 23.)
καὶ μετ’ ὀλίγα πάλιν·
- μορφὰς γὰρ κατέθεντο 1 δύο γνώμας ὀνομάζειν,
[*](39r)- τῶν μίαν οὐ χρεών ἐστιν, ἐν ᾧ πεπλανημένοι εἰσίν·
- ἀντία δ’ ἐκρίναντο δέμας καὶ σήματ’ ἔθεντο
- χωρὶς ἀπ’ ἀλλήλων, τῆ μὲν φλογὸς αἰθέριον πῦρ
- ἤπιον † ἀραιὸν ἐλαφρὸν ἑαυτῷ πάντοσε τωυτόν,
- τῷ δ’ ἑτέρῳ μὴ τὠυτόν· ἀτὰρ κἀκεῖνο κατ’ αὐτὸ
- τἀντία νύκτ’ ἀδαῆ πυκινὸν δέμας ἐμβριθές τε.
εἰ δὲ μηδετέρῳ μέτα μηδέν, καὶ ὅτι ἀρχαὶ ἄμφω καὶ ὅτι ἐναντίαι, δηλοῦται· καὶ οἱ ἓν δὲ καὶ κινούμενον τὴν ἀρχὴν ὑποθέμενοι, ὡς Θαλῆς καὶ Ἀνα- ξιμένης, μανώσει καὶ πυκνώσει τὴν γένεσιν ποιοῦντες, ἐναντίας καὶ οὗτοι ἀρχὰς ἔθεντο τὴν μάνωσιν καὶ τὴν πύκνωσιν. ποιεῖ δὲ καὶ Δημόκριτος τὰ ἐναντία ἀρχὰς τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενὸν λαμβάνων, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ οὐκ ὂν ἔλεγεν. ἀλλὰ καὶ ἐν αὐταῖς ταῖς ἀτόμοις ἐναντίωσιν θεωρεῖ. δια- φέρειν γὰρ αὐτὰς τρισὶ ταῖς ἀνωτάτω διαφοραῖς ἔλεγεν, ῥυσμῷ διαθιγῇ τροπῇ, ῥυσμὸν μὲν τὸ σχῆμα λέγων, διαθιγὴν δὲ τὴν τάξιν, τροπὴν δὲ τὴν θέσιν. διαφέρει γὰρ τὸ μὲν Α εἰ τύχοι στοιχεῖον τοῦ N σχήματι, τὸ δὲ Z τοῦ Ν θέσει, τὸ δὲ ΑΝ τοῦ NA τάξει. ἔστι δὲ ταῦτα τὰ τρία γένη ἐναντίων, ἡ μὲν θέσις τοῦ ἄνω καὶ κάτω δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν, τὸ δὲ σχῆμα τοὐ γεγωνιωμένου καὶ ἀγωνίου καὶ εὐθέος καὶ περιφεροῦς, ἐν δὲ τάξει τὸ πρῶτον καὶ τὸ ἔσχατον ἐναντία. Ἐμπεδοκλέα δὲ καὶ Ἀναξαγόραν παρέλιπε νῦν, τὸν μὲν ὅτι πρόδηλος κατ’ αὐτὸν ἡ ἐναν- τίωσις ἔν τε τοῖς στοιχείοις καὶ κατὰ τὸ νεῖκος καὶ κατὰ τὴν φιλίαν, καὶ μέντοι κατὰ τὴν σύγκρισιν καὶ τὴν διάκρισιν· λέγει γὰρ ὅτι οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἡ γένεσις
- αὐτὰρ ἐπειδὴ πάντα φάος καὶ νὺξ ὀνομασταὶ
- καὶ τὰ κατὰ σφετέρας δυνάμεις ἐπὶ τοῖσί τε καὶ τοῖς,
- πᾶν πλέον ἐστὶν ὁμοῦ φάεος καὶ νυκτὸς ἀφάντου,
- ἴσων ἀμφοτέρων, ἐπεὶ οὐδετέρῳ μέτα μηδέν.
Ἀναξαγόρου δὲ καὶ πρότερον ἐμνημόνευσεν ὡς τὰ ἐναντία τιθέντος ἐν ταῖς ἀρχαῖς, ὅτε τὴν διαφορὰν αὐτοῦ τὴν πρὸς Ἐμπεδοκλέα παρεδίδου λέγων “διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων τῷ τὸν μὲν περίοδον ποιεῖν τούτων, τὸν δὲ ἅπαξ, [*](1 γνώμας aF1: γνώμαις DEF2 cf. p. 39, 1 5 ἤπιόν αρ> (i. e. ἀραῖον) Ε: ἤπιον ἄρ ἤπιον ἐστιν a cf. p. 39, 5. 30, 27 G κατ’ αὐτό aF: κατὰ ταὐτό DE cf. ad p. 31, 1 αὐτὰρ κτλ. vv. 121—124 Κ., 125—128 St. 7 τἀντία Ε: τἀναντία DF: ἀντία ἢ aF: νύκτα δ’ ἀδαῆ DE 9 ὀνομασταὶ aF1: ὠνόμασται DEF2 10 τὰ (post καὶ) om. Ε 12 ἶσον D 13 μέτα] κατὰ a 19 αὐτὰς aF: αὐταῖς DE ἔλεγεν E: ἔλεγε D: ἔλεγον aF διαθηγῆ E 20 λέγων DE: λέγοντες aF διαθηγὴν Ε δὲ om. D 21 γὰρ] δὲ D στοιχεῖον εἰ τύχοι (τείχοι a) aF τοῦ Μ libri: ex Arist. Metaph. Α 4 p. 985 b 18 23 καὶ (post δεξιὰ) om. a 24 εὐθἐας D 27 κατὰ (ante τὴν) om. a 28 τὴν (ante σύγκρισιν) om. a 30 ἀλλὰ] ἀλλ’ ἢ a cf. V. 38 St. τε Ε: τὲ καὶ aDF τε μιγέντων DEF: τῶν μιγέντων a 31 καὶ cm. Ε 32 τὴν post αὐτοῦ om. a λέγων p. 187 a 23 33 τούτων DE: om. aE τῶν δὲ D)
- ἀλλὰ μόνον μῖξίς τε διάλλαξίς τε μιγέντων·
Καὶ οἱ Πυθαγόρειοι δὲ οὐ τῶν φυσικῶν μόνων ἀλλὰ καὶ πάντων ἀπλῶς μετὰ τὸ ἕν, ὃ πάντων ἀρχὴν ἔλεγον, ἀρχὰς δευτέρας καὶ στοιχειώδεις τὰ ἐναντία ἐτίθεσαν, αἷς καὶ τὰς δύο συστοιχίας ὑπέταττον οὐκέτι κυρίως ἀρ- χαῖς οὔσαις. γράφει δὲ περὶ τούτων ὁ Εὔδωρος τάδε· “κατὰ ἀνωτάτω λόγον φατέον τοὺς Πυθαγορικοὺς τὸ ἓν ἀρχὴν τῶν πάντων λέγειν, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον λόγον δύο ἀρχὰς τῶν ἀποτελουμένων εἶναι, τό τε ἓν καὶ τὴν ἐναντίαν τούτῳ φύσιν. ὑποτάσσεσθαι δὲ πάντων τῶν κατὰ ἐναντίωσιν ἐπι- νοουμένων τὸ μὲν ἀστεῖον τῷ ἑνί, τὸ δὲ φαῦλον τῇ πρὸς τοῦτο ἐναντιου- μένῃ φύσει. διὸ μηδὲ εἶναι τὸ σύνολον ταύτας ἀρχὰς κατὰ τοὺς ἄνδρας. εἰ γὰρ ἡ μὲν τῶνδε ἡ δὲ τῶνδέ ἐστιν ἀρχή, οὐκ εἰσὶ κοιναὶ πάντων ἀρχαὶ ὥσπερ τὸ ἕν’’. καὶ πάλιν “διό, φησί, καὶ κατ’ ἄλλον τρόπον ἀρχὴν ἔφασαν εἶναι τῶν πάντων τὸ ὅν, ὡς ἄν καὶ τῆς ὕλης καὶ τῶν ὄντων πάντων ἐξ αὐτοῦ γεγενημένων. τοῦτο δὲ εἶναι καὶ τὸν ὑπεράνω θεόν’’. καὶ λοιπὸν ἀκριβολογούμενος ὁ Εὔδωρος ἀρχὴν μὲν τὸ ἓν αὐτοὺς τίθεσθαι λέγει, στοι- χεῖα δὲ ἀπὸ τοῦ ἑνὸς γενέσθαι φησίν, ἃ πολλοῖς αὐτοὺς ὀνόμασιν προσα- γορεύειν. λέγει γάρ· “φημὶ τοίνυν τοὺς περὶ τὸν Πυθαγόραν τὸ μὲν ἓν πάντων ἀρχὴν ἀπολιπεῖν, κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον δύο τὰ ἀνωτάτω στοιχεῖα παρεισάγειν. καλεῖν δὲ τὰ δύο ταῦτα στοιχεῖα πολλαῖς προσηγορίαις• τὸ μὲν γὰρ αὐτῶν ὀνομάζεσθαι τεταγμένον ὡρισμένον γνωστὸν ἄρρεν περιττὸν δεξιὸν φῶς, τὸ δὲ ἐναντίον τούτῳ ἄτακτον ἀόριστον ἄγνωστον θῆλυ ἀριστερὸν ἄρτιον σκότος, ὥστε ὡς μὲν ἀρχὴ τὸ ἕν, ὡς δὲ στοιχεῖα τὸ ἓν καὶ ἡ ἀόριστος δυάς, ἀρχαὶ ἄμφω ἓν ὄντα πάλιν. καὶ δῆλον ὅτι ἄλλο μέν ἐστιν ἓν ἡ ἀρχὴ τῶν πάντων, ἄλλο δὲ ἓν τὸ τῇ δυάδι ἀντικείμενον, ὃ καὶ μο- νάδα καλοῦσιν’’. ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, πῶς οὐχὶ τὰ ἐναντία πάντας ποιεῖν εἶπεν ἀρχὰς ὁ Ἀριστοτέλης, ἀλλὰ τὰ ἐναντία πὼς. οὐ γὰρ τὰ κυρίως ἐναντία λέγουσιν, ἀλλ’ ἅπερ ἡγοῦνται ἐναντία. οὐδὲ γὰρ τὸ κενὸν καὶ τὸ πλῆρες ἐναντία, ἀλλὰ μᾶλλον ὡς ἕξις καὶ στέρησις ἀντίκεινται, οὔτε τὸ γεγωνιωμένον καὶ ἀγώνιον καὶ εὐθὺ καὶ περιφερές. κἄν γὰρ σχῆμά τι τὸ [*](1 ἄπειρα ποιεῖν Aristotelis vxilgata 2 στοιχεῖα μόνον Aristoteles 3 ὁ om, aF Ἀναξαγόρας fr. 6 cf. p. 174,22. 176,21. 178,34 αὐτὴ aF 7 μόνων E: μόνον aDF 8 ἕν] ὃν F 9 οἷς D καὶ om. DE 10 Εὔδωρος cf. Doxogr. p. 81 5 13 τῶν om. Ε 14 ἀστεῖον ἀεὶ E 16 ἡ μὲν] μὲν Ε 19 τοῦτο aF: τοῦτον DE καὶ DE: om. aF 20 αὐτοὺς τὸ ἓν aF 21 ὀνόμασιν αὐτοὺς aF 22 τὸν om. P 24 καλεῖν om. Ε δύο δύο] ἄνω F 25 γνωστὸν ὡρισμένον F 26 ἀριστερὸν ἄρτιον DEF: ἄρτιον ἀριστερόν recte Eudoro reddidit a 28 ἀδιόριστος F 30 δὲ om. F 31 ὁ (post ἀρχὰς) om. a 32 τἀναντία a fortasse οὕτε 33 στέρησις καὶ ἕξις rectiiis a ἀντί· κεῖται D 34 καὶ τὸ ἀγώνιον a fortasse σχῆμά τις.)
p. 188 a 27 Καὶ τοῦτο εὐλόγως. δεῖ γὰρ τὰς ἀρχὰς ἕως τοῦ διὰ δὲ τὸ ἐναντία μὴ ἐξ ἀλλήλων.
To τὰ ἐναντία ἀρχὰς εἶναι πιστωσάμενος διὰ τῆς τῶν ἄλλων συμφω- νίας, ὅπερ ἐκ τῶν κατὰ μέρος ἦν, καὶ καθόλου τὸ αὐτὸ πιστοῦται διὰ συλλογισμοῦ τοιούτου. τὰ πρῶτα ἐναντία οὔτε ἐξ ἄλλων | οὕτε ἐξ [*](9v) ἀλλήλων καὶ ἐκ τούτων τὰ ἄλλα· ἃ δὲ μήτε ἐξ ἄλλων μήτε ἐξ ἀλ- λήλων καὶ ἐκ τούτων τὰ ἄλλα, ταῦτα ἀρχαί• τὰ πρῶτα ἄρα ἐναντία ἀρχαί· πρῶτα μὲν οὖν ἐναντία λέγει τὰ γενικώτατα. καὶ ὅτι μὲν εἴ τι πρῶτον ἀπλῶς ἐστι τοῦτο οὐκ ἔστιν ἐξ ἄλλου, δῆλον· τὸ γὰρ πρῶτον καθὸ πρῶτόν ἐστιν οὐκ ἂν εἴη ἐξ ἄλλου. καὶ ὅτι τὸ μὴ ἐξ ἄλλου ἀρχή, πρόδηλον. ὅτι δὲ οὐκ εἰσὶν αἰ ἀρχαὶ ἐξ ἀλλήλων, καὶ τοῦτο δῆλον. ἱεῖ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ εἴη, φησὶν ὁ Πλάτων’, οὐκ ἄν εἴη ἀρχή’’. καὶ ὅλως εἰ ἐξ ἀλλήλων, οὐδὲν μᾶλλον ἀρχαὶ ἢ ἀπὸ ἀρχῶν εἰσίν. ἀλλὰ πῶς τὰ ἐναντία οὐκ ἐξ ἀλλήλων; αὐτὸ γὰρ τοὐναντίον δειχθήσεται, ὅτι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία. ἐκ γὰρ μέ- λανος τὸ λευκὸν καὶ ἐξ ἀμούσου τὸ μουσικόν. ἢ ὡς μὲν μετ’ ἄλληλα γι- νόμενα ἐξ ἀλλήλων λέγοιτο, ὡς δὲ ἐκ στοιχείων καὶ ὑπομενόντων ὡς ἐκ ξύλου κλίνη λέγεται γίνεσθαι) οὐκ ἂν γένοιτο τὸ ἐναντίον ἐκ τοῦ ἐναντίου. οὗτος δέ ἐστιν ὁ κυρίως ἔκ τινος τῆς γενέσεως τρόπος. οὐ γὰρ οἷόν τε ὕλην εἶναι τῷ ἐναντίῳ τὸ ἐναντίον οὐ γὰρ δέχεται τὸ ἐναντίον ὑπομένον τὸ ἐναντίον. τὸ δὲ ἐκ τούτων τὰ ἄλλα ταῖς μὲν ἀρχαῖς ἀναμφιλέκτως προσήκει· ἀπὸ γὰρ τῆς ἀρχῆς τὰ μετὰ τὴν ἀρχήν, εἴπερ ὄντως ἀρχὴ εἴη. προσήκει δὲ καὶ τοῖς ἐναντίοις, διότι κατὰ μεταβολὴν ἡ γένεσις τῶν μετὰ τὰς ἀρχὰς γινομένων. πᾶσα δὲ μεταβολή, ὡς δειχθήσεται, ἀπὸ τοὐ ἐναντίου γίνεται εἰς τὸ ἐναντίον. ἀλλὰ πῶς τὰ ἐναντία ἀρχαί, εἴπερ αὐτὸς ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ ἐνθέως ἀνεβόησε τὸ “οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη’’; ἡ φυ- σικῶν πραγμάτων ἀρχὰς ζητοῦμεν νῦν καὶ ταύτας οὐ τὰς ἐξῃρημένας ἀλλὰ τὰς στοιχειώδεις καὶ τὰς ἐξ ὧν ἐνυπαρχουσῶν γίνεται τὰ γινόμενα, [*](4 θήσεται DE: τίθεται aF ἀντίκειται EF 7 ἕως κτλ. om. F 9 To om. Ε 12 τὰ ἄλλα cf. p. 184, 5: πάντα Aristoteles ἁ δὲ — ἄλλα om. E 16 καὶ ὅτι — ἄλλου om. Ε πρόδηλον] δῆλον D 17 ἐκ τῆς ἀρχῆς a 18 Πλάτων’ in Phaedro p. 245 D εἰ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ γίγνοιτο, οὐκ ἂν ἐξ ἀρχῆς γίγνοιτο cf. Simpl. f. 12. 107 r 36 22 addendum ἂν ante λέγοιτο 24 κύριος exc. Vatic. 1028 [Schol. Br. 338 a 15] τρόπος τῆς γενέσεως D 25 τὸ ἐναντίον τῷ ἐναντίῳ a ἐνδέχεται a 26 μὲν γὰρ ἀρχαῖς E 27 γὰρ τῆς] καὶ τῆς a ὄντα E 31 Μετὰ τὰ φυσικὰ Λ 10 p. 1076a 4 ἀνεβόησεν (om. τὸ) aF πολυκοιρανία E ἢ] καὶ εἰ F 32 πραγμάτων om. F οὐ om. E)
‘O δὲ ἡμέτερος καθηγεμὼν Ἀμμώνιος οὐκ ἠξίου τὸ μὴ ἐξ ἀλλήλων εἶναι τὰ ἐναντία οὕτως ἀκούειν, ὡς μὴ ἐξ ὑποκειμένων καὶ διὰ τοῦτο ὑπομενόντων, ἀλλὰ καθ’ ἣν ἔννοιαν εἴρηται τὸ μὴ ἐξ ἄλλων αὐτὰ εἶναι, ὡς οὐδ’ ἐνὸν τῶν πρώτων ἐναντίων ἄλλα λαμβάνειν ἀρχοειδέστερα, ἀφ’ ὧν ταῦτα διαιρεῖται, ἢ ὡς γενῶν ἢ ὡς ὅλων ἢ ὡς ἀπὸ ποιητικῶν αἰτίων γίνεται. τῶν γὰρ πρώτων πῶς ἄν εἴη πρότερόν τι; καὶ οὐ διὰ τὸ μὴ κεχρῆσθαι ἐκείνοις ὑποκειμένοις, ἀλλ’ ὅτι οὐχ ὥσπερ τοῦ θερμοῦ φέρε εἰπεῖν καὶ τοῦ ψυχροῦ πρότερά ἐστι τὸ μανὸν καὶ τὸ πυκνόν, τούτων δὲ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις, τούτων δὲ εἶδος καὶ στέρησις, οὕτως καὶ τούτων ἐνδέχεται πρότερα ἄλλα λαμβάνειν, ἐξ ὧν ἐροῦμεν ταῦτα εἶναι μερικώτερα ὄντα. διὸ σαφέστερον τούτῳ χρώμενος ἐν τοῖς ἑξῆς ἐρεῖ “ἔτι δέ ἐστιν ἄλλα ἄλλων πρότερα ἐναντία, καὶ γίνεται ἕτερα ἐξ ἄλλων” ὡς ἐκ καθολικωτέρων δηλονότι. κατὰ τοῦτο οὖν ἔοικε τὸ σημαινόμενον καὶ νῦν λέγεσθαι τὸ μὴ δεῖν ἐξ ἀλλήλων εἶναι τὰ ἐναντία, ὡς οὐ δυνατὸν ὂν θάτερον θατέρου ἀρχοειδέστερον καὶ καθο- λικώτερον εἶναι διὰ τὸ ἐναντία, φησίν, αὐτὰ εἶναι, τουτέστιν ἰσοσθενεῖν ἀλλήλοις, καὶ μηδὲν ἔχειν πλέον τὸ ἕτερον αὐτῶν τοῦ ἑτέρου πρὸς τὸν τῆς ἀρχῆς λόγον.
[*](1 τοῦ, τὸ a: τοῦτο DF: αὐτοῦ, τὸ E τὸ μὲν κτλ. p. 189 b 16 τὰ στοιχεῖα a ex Ar. et Simpl. ipse p. 204, 24 ἐπεὶ γὰρ τὰ φυσικὰ a 3 εἴη aF: εἴη ἡ D: ἦν Ε ο 4 πρὸς om. Ε 7 λέγει E τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιὸν D 8 ἐξ (ante ἀλλήλων) aF1: μετ’ DE et γρ. mrg. F 9 ἡ οὐ πρῶται ἀρχαὶ om. F τὸ ἐν] τῶ ἐν Ε 12 διότι] διὸ καὶ a 14 πάντως D 15 ἐμφαίνοντες a 16 κρατουμένη a: κρατουμένης DEF 19 οὕτως om. F 21 οὐδὲν ὄντων πρώτων DE: οὐδὲν ὄντων πρὸ τῶν aF: correxi cf. v. 32 καὶ post ὧν add. F 24 ὑποκειμένοις om. F 29 ἐρεῖ p. 189 a 17 30 κατὰ] καὶ a 33 διὰ τὸ] διατοῦτο a εἶναι αὐτὰ a 35 τῆς om. E)p. 188 a 30 ’Αλλὰ δεῖ τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ λόγου σκέψασθαι, [*](39v) πῶς συμβαίνει.
[*](40r)Δείξας ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαὶ ἔκ τινος κοινῶς τοῖς τε πρώτοις ἐναντίοις καὶ ταῖς ἀρχαῖς ὑπάρχοντος, τοῦτο δὲ ἦν τὸ “μήτε ἐξ ἄλλων μήτε ἐξ ἀλλήλων καὶ τὰ ἄλλα ἐκ τούτων’’, βούλεται καὶ τὴν κυριωτάτην αἰτίαν παραδοῦναι τοῦ τὰ πρῶτα ἐναντία ἀρχὰς εἶναι τῆς γενέσεως λόγον γὰρ οἶμαι τὴν αἰτίαν καλεῖ), ἀλλὰ καὶ ὅτι ἐν τῷ προληφθέντι συλλογισμῷ τὸ μὲν τὰ πρῶτα ἐναντία “μήτε ἐξ ἀλλήλων εἶναι μήτε ἐξ ἄλλων” ριμον ἐγένετο (τὸ μὲν “μὴ ἐξ ἄλλων” ἐκ τοὐ πρῶτα, τὸ δὲ “μὴ ἐξ λων’’ ἐκ τοῦ ἐναντία), τῷ δὲ “καὶ τὰ ἄλλα ἐκ τούτων’’ λόγου τινὸς αἰ- τιώδους ἔδει. ὃν νῦν προστίθησι τοῦτον· ληπτέον δὴ πρῶτον ὅτι πάν- των τῶν τῶν ὄντων οὔτε ποιεῖν πέφυκεν οὔτε πάσχειν τὸ τυχὸν ὑπὸ τοὐ τυχόντος ἕως τοῦ ὥστε πάντα ἄν εἴη τὰ φύσει γινόμενα ἢ ἐναντία ἢ ἐξ ἐναντίων. προλαμβάνει ὡς ἀξιώματα καθολικὰ ἐπὶ πάσης γενέσεως τεχνικῆς τε καὶ φυσικῆς ἐκ τῆς ἐναργείας δοκοῦντα πιστά, ὅτι τὸ γινόμενον καὶ φθειρόμενον καθ’ αὑτὸ πᾶν ὑπὸ ποιοῦντος γίνεται καὶ φθεί- ρεται καὶ οὐχ ὑπὸ τοῦ τυχόντος τὸ τυχὸν ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ ἀντικειμένου ποιη- τικοῦ αἰτίου καὶ εἰς τὸ ἀντικείμενον. δρᾷ γὰρ οὐ πᾶν εἰς ἅπαν, ἀλλὰ τὸ ἀντικείμενον εἰς τὸ ἀντικείμενον οἷον τὸ θερμὸν εἰς τὸ ψυχρὸν μεταβάλλον αὐτὸ ἀπὸ τῆς ἀντικειμένης ἑαυτῷ ἕξεως εἰς τὴν ἑαυτοῦ. ταῦτα μὲν οὖν πάλιν ἐπὶ τοῦ ποιοῦντος. ἐπὶ δὲ τοῦ γινομένου, ὅτι τὸ γινόμενον οὐκ ἐκ τοὐ μὴ ὄντος γίνεται, ἀλλ’ ἐξ ὄντος μεταβάλλει εἰς ὂν καὶ τοῦτο οὐκ ἐκ τοῦ τυχόντος εἰς τὸ τυχόν, ἀλλ’ ἐκ τοὐ ἀντικειμένου εἰς τὸ ἀντικείμενον, τουτέστιν εἰς τὸ ποιοῦν. ταῦτα προαξιώσας, εἶτα προσλαβὼν τὰ φύσει γι- νόμενα καὶ φθειρόμενα, συνάγει ὅτι πάντα τὰ φύσει, ὅταν καθ’ αὑτὰ γί- νηται ἢ φθείρηται, ὑπὸ τῶν ἀντικειμένων τὰ ἀντικείμενα τοῦτο πάσχει. ὅτι δὲ οὐδὲ ποιεῖν πέφυκε τὸ τυχὸν εἰς τὸ τυχὸν οὔτε πάσχειν ὑπὸ τοῦ τυχόντος, ὅταν τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ποιῇ τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ πάσχῃ, ἀλλὰ τὸ ἀντικείμενον ὑπὸ τοῦ ἀντικειμένου, μάθοιμεν ἂν οὕτως· τὸ ποιοῦν κατὰ τὸ ἐν αὐτῷ εἶδος μορφοῦν τὴν οἰκείαν ἐνέργειαν δι’ αὐτῆς τῷ ὑποκειμένῳ τουτέστι τῷ ἐξ οὗ γίνεται τὸ γινόμενον) ἐντίθησι τὸ εἶδος, καθ’ ὃ γίνεται τὸ γινόμενον· τοῦτο δὲ ἦν τὸ ἐν τῷ ποιοῦντι, οἷον ὁ οἰκοδόμος τὴν ἐν αὐτῷ ἁρ- μονίαν καὶ τὸ σχῆμα τῆς οἰκίας ἐντίθησι τοῖς λίθοις μεταβάλλων αὐτῶν τὴν προτέραν διάθεσιν εἰς τὴν ἐν αὐτῷ. μεταβάλλεται δὲ οὔτε τὸ ὁμοειδὲς ἔστι γάρ) οὔτε τὸ διάφορον μέν, συνυπάρχειν δὲ δυνάμενον τί γὰρ δεῖται λευ- [*](10 τῷ δὲ D: τὸ δὲ aEF καὶ (ante τὰ ἄλλα) D: om. aEF 11 ἔδει DE: ἐδεῖτο aF ὃν νῦν aE: ὧν νῦν F: καὶ νῦν D τοῦτον EF: τοῦτο D: τοῦτο — ἐξ ἐναντίων (v. 14 cf. Arist. p. 188 a 31 — b 26) om. a 12 οὐθὲν οὔτε Arist. οὔτε ποιεῖν — ἐξ ἐναντίων om. F 14 προλαμβάνων a ἀξίωμα τὰ Ε 18 εἰς D: om. aEF εἰς πᾶν E 20 μὲν οὖν πάλιν D: μὲν πάλιν EF: μὲν a 22 γίνεται DE: om. aF 24 προλαβὼν E 25 γίνεται a 26 φθείρεται E et fortasse F1 28 καθ’ αὑτὸ (post τὸ δὲ) om. aF 29 ante ὑπὸ add. καὶ aEF 30 ἐν ἑαυτῶ Ε 32 τὸ ἐν] τῶν D1 34 ἐν αὐτῶ F: ἑαυτῶ DE: αὑτῶ a 35 δεῖται DEF (cf. p. 4, 19. 5, 10. 12, 9): δεῖ τὸ a)
Ταῦτα δὲ πάντα τὰ παραδείγματα οὐκ ἐκ τοῦ ποιοῦντος εἴληπται. ἀλλ’ ἐκ τοὐ πάσχοντος, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἐξ οὗ γίνεται τὸ γινόμενον καὶ εἰς ὃ φθείρεται τὸ φθειρόμενον. γί|νεται δὲ ἐξ ἀμούσου τὸ μουσικὸν ὑπὸ Δάμωνος [*](40v) [*](1 μεταβάλλειν — ἐκεῖνα om. F 5 πρόσθεν] πρώτης a εἰς τὴν ἀντικειμένην a 7 αὐτή D ψυχρὸν aD: ψυχρότερον EF 8 ὃν πρότερον aE: πρότερον F: utiumque om. D ὑπὸ] ὑπέρ E 10 μουσικὸν τὸ μέλαν (in mrg. corr.) F 11 ἐξ οὗ aE 13 ἱπποκενταύρου DF: ὑποκενταύρου Ε: ἱπποκενταύρους a ἀντικειμένῳ D 14 πυρὸν aF 15 πρὸς λευκὸν a ἔχειν a 16 τοιοῦτο a 19 ὡς τὸ μεταξὺ om. Ε 20 δὲ DE: δὲ τὸ aF 24 ἐπὶ om. Ε 26 μεταβαλεῖν E 27 ἐκ εῖ τὸ aE: ἐκεῖτο ἔκειτο F) τὸ DF 28 τὸ (ante λευκὸν) om. Ε 29 γὰρ] δὲ Ε 31 τὰ (post εἰς) om. F)
Δῆλον δὲ ὅτι ὁ παρακολουθήσας τοῖς εἰρημένοις οὐχ ὑποπτεύσει πρὸς ἑαυτὸν ἐναντιοῦσθαι τὸν Ἀριστοτέλην πρότερον μὲν εἰπόντα, ὅτι τὰ ἐναντία οὐ γίνεται ἐξ ἀλλήλων, νῦν δὲ ὅτι ἐκ τοῦ ἐναντίου γίνεται τὸ ἐναντίον. ἐκεῖ μὲν γὰρ ἐλέγετο μὴ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ ἐναντία ὡς ἐξ ὕλης οὐ γὰρ ὡς ἐξ ὑπάρχοντος τοῦ λευκοῦ γίνεται τὸ μέλαν, ὡς ἐκ τοῦ ξύλου ἡ κλίνη) ἢ μᾶλλον ὅτι οὐ γίνεται ἐξ ἀλλήλων ὡς ἀπὸ ποιητικῶν αἰτίων οὐ γὰρ ποιητικὰ ἀλλήλων τὰ ἐναντία)· ἐνταῦθα δὲ ὅτι τοῦ ἐναντίου ἐκστάντος εἴδους ἐκ τοῦ ὑποκειμένου ἐπιγίνεται τὸ ἐναντίον ἐκείνῳ εἶδος ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος. ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐδὲν πέφυκε ποιεῖν εἰς τὸ τυχὸν οὐδὲ πάσχειν ὑπὸ τοῦ τυχόντος, ἔστω δῆλον· πόθεν δὲ δῆλον ὅτι τὰ ἐναντία ἐστὶ τὰ πε- φυκότα ποιεῖν εἰς ἄλληλα καὶ πάσχειν ὑπ’ ἀλλήλων; καὶ γὰρ ψυχὴ ὑπὸ θεοῦ ἐλλάμπεσθαι λέγεται, ἀλλ’ οὐκ ἐναντία οὖσα ὑπ’ ἐναντίου· ἢ ὡς ἐν- δεὴς ὑπὸ πλήρους πάσχει καὶ αὐτὴ καὶ μεταβάλλει ἀπὸ τοῦ ἀθέου εἰς τὸ ἔνθεον. ὅλως δὲ πᾶν τὸ γινόμενον οὐκ ἔστιν ὅπερ γίνεται· οὐ γὰρ ἄν ἐγί- νετο. ὥστε ἐκ μὴ τοιούτου γίνεται οὐ παντός, ἀλλὰ τοῦ πεφυκότος. πέ- φυκε δὲ τὸ αὐτὸ τῶν ἀντικειμένων εἶναι δεκτικόν. θερμοῦ γὰρ καὶ ψυχροῦ τὸ αὐτὸ σῶμα δεκτικόν ἐστι καὶ λευκοῦ καὶ μέλανος καὶ ἡ αὐτὴ ψυχὴ μουσικῆς καὶ ἀμουσίας. πότε οὖν ἡ ψυχὴ πέφυκεν εἰς τὸ μουσικὸν με· ταβάλλειν; ἆρα ὅταν μουσική ἐστιν; οὐδαμῶς. οὐκοῦν ὅταν μὴ μουσική, πέφυκε δὲ μουσικὴ γίνεσθαι. καὶ τὸ σῶμα πότε γίνεται λευκόν; ἆρα ὅταν λευκόν ἐστιν; οὐδαμῶς. ἀλλ’ ὅταν μὴ λευκὸν μέν, πεφυκὸς δὲ λευκὸν γίνεσθαι † ὅτι. εἰ οὖν τὸ πεφυκὸς τοῦτό ἐστι τὸ τῶν ἐναντίων δεκτικόν, μὴ ἔχει δὲ ἐκεῖνο ὃ λέγεται γίνεσθαι, δῆλον ὅτι τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ ἔχει [*](2 ἐκείνων D: ἐκεῖνο F: εἰς ἐκεῖνο aE 3 νομίζει E καὶ ἁρμοστίαν Ε 11 ἐξ ἀμφοῖν] ἐξ αὐτῶν a 12 συγγενῆ ὄντα τῶν ἐναντίων aF: συγγενὲς ὂν τὸν τοῦ ἐναντίου DE ἑκάτερα D 15 οὐχὶ F 17 γίνονται F 19 ὑπάρχοντος aD: ἐνυπάρχοντος EF 24 δὲ om. F δῆλον aF: om. DE 26 ὑπὸ τοῦ ἐναντίου a 28 οὐκ ἔστιν om. F 30 γὰρ] δὲ F 34 γενέσθαι D 36 ὅτι. εἰ οὑν DE: δῆλον (om. ὅτι εἰ οὖν) F: δηλονότι εἰ οὖν a: imrao mutatis siglis scribendum γίνεσθαί ἐστιν. εἰ οὖν cf. p. 187, 4 37 μὴ ἔχον a λέγεσθαι F1)
ἐπιστήσαι δὲ χρὴ ὅτι ἄλλο μέν ἐστι σύνθεσις ἄλλο δὲ τάξις· καὶ ἡ μὲν σύνθεσις ἐπὶ τῶν σύνθεσιν ἐχόντων λέγεται μετ’ ἀλλήλων, πλη- σιασμός τις οὖσα τῶν κειμένων εὐάρμοστος, κἀν μηδεμία τάξις ὡς ἐπὶ ξύλων ὅταν μὴ μέλῃ τῷ συντιθέντι, τί πρῶτον ἢ τί δεύτερον, εἰ μόνον συναρμόζοιντο. ἡ δὲ τάξις λέγεται μὲν καὶ ἐπὶ τῶν θέσιν ἐχόντων ἐν τάξει γὰρ δεῖ κεῖσθαι τὰ τοὐ ἀνδριάντος μέρη, ὥστε τὰ μὲν πρῶτα τὰ δὲ δεύτερα εἶναι τὰ δὲ ἐφεξῆς), λέγεται δὲ καὶ ἐπὶ τῶν μὴ ἐχόντων θέσιν ὡς ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν. πρώτη γὰρ τέτακται ἡ μονὰς τῆς δυάδος. οὐδεμία δὲ ἢ τεχνικὴ ἢ φυσικὴ σύνθεσις ἄνευ τάξεως ἐστι. κἂν λέγῃ οὖν καὶ ἕκαστον τούτων τὰ μὲν τάξις, τὰ δὲ σύνθεσίς τίς ἐστιν, οὕτως λέγει ὡς καὶ τῆς οἰκίας καὶ τοὐ ἀνδριάντος κατὰ μέν τι τ·άξεως κατὰ δέ τι συνθέσεως μετεχόντων, ἀλλ’ οὐχὶ τῆς μὲν οἰκίας κατὰ μόνην σύνθεσιν ὑφισταμένης, τοῦ δὲ ἀνδριάντος κατὰ μόνην τάξιν. καλῶς δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ἐπέστησεν, ὅτι “ᾧ μηδέν ἐστιν ἐναντίον ἢ ὃ μὴ ἔστι τῶν ἐναντίων δεκτικόν, τοῦτο ἀγένητον ἂν εἴη’’ καλῶς προσθεὶς τὸ δεύτερον διὰ τὴν ἄτομον οἶμαι οὐσίαν. ταύτῃ γὰρ ἐναντίον μὲν οὐδέν ἐστι, τῶν δὲ ἐναντίων ἐστὶ δε- κτική. καὶ διὰ τοῦτο οὐ μόνον τὸ εἶδος, ἀλλὰ καὶ τὴν στέρησιν τοῦ εἴδους δέχεται.
p. 188 b 26 Μέχρι μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον σχεδὸν συνηκολουθήκασι καὶ τῶν ἄλλων οἱ πλεῖστοι ἕως τοῦ ὥσπερ ὑπ’ αὐτῆς τῆς ἀληθείας ἀναγκασθέντες.
Μέχρι τοῦ ἐν ταῖς ἀρχαῖς τὰ ἐναντία τιθέναι σχεδὸν συνηκολουθήκασι καὶ τῶν ἄλλων φυσικῶν οἱ πλεῖστοι. τὸ δὲ σχεδὸν ἢ πρὸς τὸ οἱ πλεῖστοι δι’ εὐλάβειαν φιλόσοφον πρόσκειται ἢ πρὸς τὸ συνηκολουθήκασιν, ὅτι [*](2 πεφυκότως F ἀπὸ τῆς στερήσεως aF 4 ἐστι DE: om. aF 7 μὴ ἦ aF: μὴ ἔστι DE 10 σύνθεσις cf. p. 188 b 20 12 εὐάρμοστος, ευ in lit. D 13 μέλλῃ D συντεθέντι F 14 ἀρμόζοιντο aF θέσιν DF: σύνθεσιν aE 15 γὰρ supra add. E 17 θέσιν DEF: σύνθεσιν a 18 ἢ (post δὲ) D: om. aEF λέγῃ p. 188 b 20 20 καὶ (post ὡς) om. F 23 ᾦ] ὧν E 25 μὲν om. F ἐναν- τίον F 26 ὑστέρησιν F 28 ἐπὶ τοσοῦτον DEF cf. Themist. p. 135, 21: τούτου ex Arist. vulgata a σχεδόν κτλ. om. F 32 φυσικῶν DE: σοφῶν aF δὲ om. Ε τὸ (post πρὸς) om. Ε)
p. 188 b 30 Διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων ἕως τοῦ τὸ δὲ μανὸν καὶ τὸ πυκνὸν τῶν καθέκαστον κατὰ τὴν αἴσθησιν.
Δείξας τὴν τῶν παλαιῶν φυσιολόγων περὶ τὰς ἀρχὰς συμφωνίαν κατὰ τὸ ἐναντίας αὐτὰς τίθεσθαι γινομένην, ἐπειδὴ τοῖς πολλοῖς διαφωνεῖν δο- κοῦσι πρὸς ἀλλήλους ἄλλος ἄλλο τι λέγων τὴν ἀρχήν, καὶ τὴν διαφορὰν αὐτῶν παραδίδωσι. καὶ ὅπως εἰς συμφωνίαν καὶ αὕτη περιάγεται, καλῶς καὶ σαφῶς ἐπιδείκνυσι. καὶ τὴν μὲν διαφορὰν δηλοῖ τοὺς μὲν πρότερα τῇ φύσει τούς δὲ ὕστερα λαμβάνειν εἰπών, καὶ τοὺς μὲν γνωριμώ- τερα κατὰ τὸν λόγον, τοὺς δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν ἤτοι τὰ αὐτὰ λέγων τά τε πρότερα τῇ φύσει καὶ τὰ γνωριμώτερα κατὰ τὸν λόγον, καὶ αὗ πάλιν τὰ ὕστερα τῇ φύσει καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωριμώτερα. καὶ τῶν παραδειγμάτων τὸ μὲν περιττὸν καὶ ἄρτιον καὶ νεῖκος καὶ φιλίαν ὡς πρότερα τῇ φύσει, καὶ κατὰ τὸν λόγον ἀλλ’ οὐχὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωριμώτερα τοῖς προτέροις προσήκοντα παρέθετο νοητὰ γὰρ ταῦτα· διὸ καὶ ’Εμπεδοκλῆς περὶ φιλίας λέγων
τὸ δὲ θερμὸν καὶ ψυχρὸν καὶ ὑγρὸν καὶ ξηρὸν ὡς ὕστερα τῇ φύσει καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν γνωριμώτερα τοῖς ὑστέροις ἀπένειμε. καὶ τὸ μὲν θερμὸν καὶ ψυχρὸν Παρμενίδης φησί, τὸ δὲ ὑγρὸν καὶ ξηρὸν Ἀλέξανδρος μὲν ἤτοι αὐτόν φησιν εἰρηκέναι τὸν τὸ θερμὸν καὶ ψυχρὸν εἰπόντα ἢ ’Εμ- πεδοκλέα πρὸς τῷ νείκει καὶ τῇ φιλίᾳ τὰ τέτταρα στοιχεῖα ἀρχὰς θέμενον. ὁ μέντοι Πορφύριος οἰκειότερον εἰς † Ἀναξιμένην τὴν δόξαν ἀνέπεμψε ταύ- την εἰπόντα [*](2 καὶ ἐναντία aF 4 δήγματος ut videtur Ε προειλημμένην D: προσειλημμένην aEF 5 καὶ om. a 8 τὸ ἐναντίον addidit, sed post τοῦ ἐναντίου a 10 οὐ (post ἢ) om. F 11 ἕως κιλ. oin. F τὸ δὲ πυκνὸν καὶ μανὸν κατὰ τὴν αἴσθησιν Aristoteles sed cf. codd. FI et Sinipl. p. 190, 14 13 κατὰ] καὶ F 15 ἄλλος scripsi: ἄλλο supra add. D: om. aEF λέγοντες a 19 τὸν (ante λόγον) om. Ε ἤτοι] ἤγουν D 20 λέγοντέ τε E 25 λέγων v. 108 Κ., 81 St. cf. p. 158, 20 ubi τὴν σὺ νόῳ δέρκου 26 νόῳ aE: νῷ DP δέρκου DF: κέρδου Ε: δέρκου a 28 ἀπένειμε D: ἀπόνεμει F: ἀπονέμει aE. cf. παρέθετο v. 24 30 τὸ (post τὸν) DE: om. aF 32 μένην] recte Ξενοφάνην Philoponus d 1 v 23 (schol. Br. 339 a 5) 33 εἰπόντα fr. 10 K.)
- ἀλλὰ νόῳ δέρκου, φησί, μηδ’ ὄμμασιν ἧσο τεθηπώς),
[*](41r) τὸ δὲ περιττὸν καὶ ἄρτιον ἀρχὰς οἱ Πυθαγόρειοι τίθενται, ὥσπερ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν μετὰ τῶν τεττάρων στοιχείων Ἐμπεδοκλῆς. μήποτε δὲ τῶν μὲν κατὰ τὸν λόγον γνωριμωτέρων καὶ τῶν πρὸς αἴσθησιν παραδείγματα τὰ εἰρημένα παρέθετο, τῶν δὲ προτέρων καὶ ὑστέρων οὐκέτι. πρότερα μὲν γὰρ δεῖ εἶναι τὰ ὁλικώτερα καὶ περιεκτικώτερα, ὕστερα δὲ τὰ μερικώτερα καὶ περιεχόμενα. τὰ δὲ ῥηθέντα οὐκ ἔχει οὕτως πρὸς ἄλληλα, ὥστε οὐκ ἄν ταύτῃ διαφέροι. ἢ ὅτι προείρηκεν ἤδη περὶ τῶν ἐναντίων τῶν κατὰ τὸ πρό- τερον καὶ ὕστερον διαφερόντων, ὅτε ἔλεγε “τὰ ἄλλα γεννῶσι πυκνότητι καὶ μανότητι πολλὰ ποιοῦντες. ταῦτα δέ ἐστιν ἐναντία, καθόλου δὲ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις. ὥσπερ τὸ μέγα φησὶ Πλάτων’ καὶ τὸ μικρόν”, εἰ μὴ ἄρα καὶ τούτων τὰ μὲν νοητὰ καὶ λόγῳ θεωρητὰ ὡς νεῖκος καὶ φιλία καὶ πε- ριττὸν καὶ ἄρτιον περιέχειν λέγοιντο ἄν ἅτε ἐπὶ πάντα φθάνοντα τὰ ἄλλα, τὰ δὲ αἰσθητὰ καὶ ὑλικὰ ἅτε ὑπ’ ἐκεῖνα τεταγμένα καὶ μετέχοντα αὐτῶν περιεχόμενα. θερμὸν γὰρ καὶ ψυχρὸν καὶ ξηρὸν καὶ ὑγρὸν μετέχει νείκους καὶ φιλίας καὶ ἀρτίου καὶ περιττοῦ κατὰ ἕνωσιν καὶ διάκρισιν καὶ τὸ συγ- κριτικὸν καὶ διακριτικόν. καὶ γὰρ τὸ θερμὸν ἐν τῇ Περὶ γενέσεως ὡς τῶν ὁμοίων συγκριτικὸν κατὰ τὸ συγκριτικὸν χαρακτηρίζει. οὐ μέντοι ὑπ’ ἐκείνων μετέχεται. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος τὰ μὲν εἰδικώτερα τούτων περιέχειν φησί, τὰ δὲ ὑλικώτερα περιέχεσθαι, εἰδικώτερα μὲν ἐν ταῖς προειρημέναις ἐναντιώσεσι λέγων θερμὸν ξηρὸν περιττὸν φιλίαν, ὑλικώτερα δὲ τὰ τούτοις ἀντικείμενα. καίτοι τοὺς μὲν τὰ πρότερα καὶ περιέχοντα λαμβάνειν φησί, τοὺς δὲ τὰ ὕστερα καὶ περιεχόμενα, οὐδενὸς θερμὸν καὶ ξηρὸν εἰπόντος, οὐδὲ ἄλλου πάλιν ψυχρὸν καὶ ὑγρόν, ἀλλὰ τὰ ἀντικείμενα ἅμα. οὕτως γὰρ ἄν τὰ ἐναντία λέγοιεν ἀρχάς, ἀλλ’ οὐκ ἐκείνως, κοινῶς μὲν ἔχοντα πάντα τὴν ἀντίθετον φύσιν, διαφέροντα δὲ τῷ τὰ μὲν πρότερα, τὰ δὲ ὕστερα εἶναι.
- γῆ καὶ ὕδωρ πάντ’ ἐσθ’ ὅσα γίνοντ’ ἠδὲ φύονται.
Διὸ καὶ οἱ τῶν δοξῶν τούτων προεστῶτες ταὐτὰ καὶ ἕτερα λέγου- σιν, ἕτερα μὲν κατὰ τὸ προφαινόμενον, ὅτι ὁ μὲν νεῖκος καὶ φιλίαν ὁ δὲ θερμὸν καὶ ψυχρὸν καὶ ἄλλος ἄλλην τινὰ λέγει τῶν ἀντιθέσεων, καίτοι δὲ διάφορα δοκοῦντες λέγειν τὰ αὐτὰ λέγουσι, καθόσον τὰ ἀνάλογον λαμ- βάνουσι. δυοῖν γὰρ οὐσῶν συστοιχιῶν ἀντικειμένων τῆς μὲν κρείττονος, ἐν ᾗ ἡ φιλία καὶ περιττὸν καὶ ὑπεροIχὴ καὶ μέγα καὶ μανὸν καὶ θερμόν, τῆς [*](41v) δὲ χείρονος, ἐν ᾗ τὰ ἐναντία τούτων, ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας, τῆς κρείττονος τὰ κρείττονα, πάντες τῆς οἰκείας ἀντιθέσεως λαμβάνουσι, καὶ [*](1 πάντ’ ἐσθ’ ὅσα Philoponus: πᾶν ἔστ’ ὅσα E: πάντα θ’ ὅσσα F: πᾶν ὅσα τε D: πάνθ’ ὅσσα a γίνονται libri φύονται ἠδὲ γίνονται Philoponus 4 τὸν (post κτὰ) om. E τὰ cm. E 5 γὰρ om. E 8 ὅτι] ὃ F τὸ om. Ε 9 ἔλεγε p. 187 a 15 12 θεωρητικὰ (comp.) Ε 16 τὴν διάκρισιν DE 17 Περὶ γενέσεως Β 2 p. 329 b 26 θερμὸν γάρ ἐστι τὸ συγκρῖνον τὰ ὁμογενῆ κτλ. 20 φασὶ D 23 οὐδὲν ὡς (sed corr. in mrg.: ζῆ εἰ οὐδενὸς) P ὡς ante θερμὸν add. a 24 ὡς post πάλιν add. aF 25 κοινῶς aF: κοινὸν DE 26 ἀντίθεσιν φύσιν D τῷ] τὸ D 32 δυεῖν Ε 33 καὶ μέγα om. F 35 οἰκίας Ε suspicor τὰς οἰκείας ἀντιθέσεις)
p. 189 a 11 ’Εχόμενον δὲ ἂν εἴη λέγειν πότερον δύο ἢ τρεῖς ἢ πλείους εἰσίν ἕως τοῦ τὰς δὲ ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν.
Προθέμενος τὰς ἀρχὰς τῶν φυσικῶν εὑρεῖν, πόσαι τε καὶ τίνες εἰσί, καὶ προβαλόμενος τὰς περὶ τούτου δόξας διαφόρους οὔσας, ἐνεῖδεν ἐν αὐταῖς μίαν κοινότητα τὸ τὰ ἐναντία ἐν ταῖς ἀρχαῖς τίθεσθαι. καὶ διὰ τοῦτο τὸ κοινὸν ὁμολόγημα εἰς πίστιν λαβών, πρῶτον τίνες αἱ ἀρχαί, ὅτι τὰ ἐν- αντία, δείκνυσι προσκατασκευάζων αὐτὸ καὶ αὐτὸς ἀποδεικτικῶς. τούτῳ δὲ καὶ τὸ πόσαι αἱ ἀρχαὶ συναποδείκνυται, ὅτι δύο μὲν αἱ ἐναντίαι, ἓν δὲ τὸ τοῖς ἐναντίοις ὑποκείμενον• ὅπερ ὕστερον προσθήσει. καὶ διὰ τοῦτο οὖν πρῶτον ἔδειξε τίνες αἱ ἀρχαί, καὶ τότε τὸ πόσαι προστίθησι. τέως δὲ καὶ ἐκ τοῦ δειχθῆναι, ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαί, συνάγει πάλιν ὅτι οὕτε μίαν οἷόν τε εἶναι τὴν ἀρχὴν οὔτε ἀπείρους· ὅτι μὲν οὐ μία, οὕτως συλλογιζόμενος· εἰ μία, οὐκ ἐναντία· αἱ ἀρχαὶ ἐναντίαι· εἰ μία ἄρα, οὐκ ἀρχή. καὶ ὅτι [*](6 θερμὸν καὶ ψυχρόν Ε 7 τιθέντες γνωριμώτερα δὲ κτὰ τὴν αἴσθησιν F οἱ om. D 8 ὦσιν aF: εἰσὶν DE ἀλλ’ οὖν καὶ D 11 καὶ κατὰ D καὶ περιεχόμενα καὶ μερικώτερα aF 12 καθἐκαστον a 13 τὸ (ante μικρὸν) om. E (loc. obi. D) καθόλου καὶ ignorat Aristotelis vulgata itemque τῶν καθἐκαστον cf. p. 188, 12 17 καὶ τὸ ψυχρὸν aF 18 καὶ (post ὡς) om. aF 19 λόγῳ om. F 21 πρότερον Ε ἢ πλείους κτλ. om. F 22 ἕως τοῦ τὰς δὲ ἀρχὰς κτλ. immo ἓν τι γένος p. 189 a 14 23 προτιθέμενος E 24 προβαλλόμενος aE 30 δείξας D τὸ ante τίνες add. aF sed cf. v. 26 τότε om. D 31 αἱ ante ἀρχαί add. aF1 33 εἰ μία utroque loco Ε: ἡ μία aUF οὐκ ἀρχαί Ε)
’Ev δὴ τούτοις χρὴ ζητῆσαι πρῶτον μέν, τίς ἡ μία οὐσία καὶ τί ση- μαίνει νῦν τὸ τοῦ γένους ὄνομα, καὶ τίς ἡ μία ἐναντίωσις ἡ περὶ τὸ γένος τῆς οὐσίας θεωρουμένη, καὶ διὰ τίνα αἰτίαν πάντων κοινῶς τῶν φυσικῶν προθέμενος τὰς ἀρχὰς εὑρεῖν τὴν οὐσίαν μόνην καὶ τὴν κατ’ αὐτὴν ἐναν- τίωσιν παρέλαβε. πῶς γὰρ ταῖς κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας γενέσεσιν ἐφαρ- μόσει ἡ κατὰ τὴν οὐσίαν ἐναντίωσις; ὁ μὲν οὖν Ἀλέξανδρος οὐσίαν μὲν ἀκούει τὸ ἔνυλον εἶδος, μᾶλλον δὲ τὸ σύνθετον ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, ὅπερ ἐστὶν ἓν γένος τῆς οὐσίας τριῶν ὄντων αὐτῶν τῆς τε ὅλης καὶ τοῦ εἴδους καὶ τοῦ συνθέτου. καὶ γὰρ ἐν τούτῳ μόνῳ κατὰ τὴν οὐσίαν ἡ ἐναντίωσις θεωρεῖται. οὐδὲ γὰρ ἐν πάσῃ τῇ οὐσίᾳ καὶ ἐν 〈πάσαις〉 ταῖς ἄλλαις καιη- γορίαις ταῖς ἐχούσαις ἐναντίωσιν πολλαὶ αἱ ἐναντιώσεις• καὶ γὰρ καθ’ ἕκαστον τῶν ὑπὸ τὴν ποιότητα γενῶν μία ἐστὶν ἐναντίωσις, οἷον ἐν χρω- ματι ἑνὶ γένει ὄντι λευκὸν μέλαν, ἐν ἕξει ἀρετὴ κακία, ἐν χυμῷ γλυκὺ πικρόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. οὕτως δὲ καὶ ἐν τῷ ἑνὶ γένει τῆς οὐσίας τῷ κατὰ τὸ ἔνυλον καὶ γενητὸν εἶδος μία ἐναντίωσις ἡ τοῦ εἴδους καὶ τῆς στερήσεως. ἓν δὲ γένος ἐκεῖνό ἐστί φησιν, οὗ ἡ τομὴ εἰς εἴδη καὶ οὐκέτι εἰς γένη. καὶ τὸ ἔνυλον δὲ εἶδος διαιρεῖται εἰς τὰς τῶν εἰδῶν διαφορὰς ὡς εἴδη πάσας. καὶ ᾗ γενητόν ἐστι, μίαν ἐναντίωσιν ἔχει τὴν κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν. εἰ δὲ ἐν παντὶ γένει ἑνὶ μία ἐναντίωσις, ἓν δὲ γένος καὶ ἡ ἐν γενέσει τε καὶ φθορᾶ οὐσία φυσική, μία ἄν καὶ [*](5 αὗται DE 6 ἄπειρον E τότε κτλ. Arist. p. 184 a 12 9 ἐν παντὶ] οὐ παντὶ a 10 ἡ ἐναντίωσις in mrg. D2: μία δὲ ἐναντίωσις a: om. D1EF 11 δυεῖν ἐστι μεταξὺ τῶν ἐναντίων EF: δυεῖν ἐστι μηδὲν τῶν ἐναντίων D: δυοῖν ἐναντίων μεταξύ ἐστιν a. cf. Themist. p. 136, 23 ἐναντίωσιν γὰρ λέγω τὴν σχέσιν τῶν δυοῖν ἐναντίων ε αὐτὴν aDF: αυτὴν E 14 τοῦ (post τὸ) om. D ἡ (ante περὶ) om. Ε 16 προθέμενος τῶν φυσικῶν a 17 ἐφαρμόζει E 22 οὐ γὰρ aD καὶ ἐν ἁπάσαις ταῖς ἄλλαις a: καὶ ἐν . . . . . ἐν ταῖς ἄλλαις EF: καὶ γὰρ ἐν ταῖς ἄλλαις D 23 αἱ om. a 24 ἑκάστην D 25 καὶ ante μέλαν add. a καὶ post ἀρετὴ add. aF καὶ post γλυκύ add. aF 26 ἑνὶ om. F 29 καὶ οὐκέτι D: οὐκέτι E: καὶ οὐκ aF 31 ἑνὶ om. F 32 post γένος add. τὸ F ἡ aF: εἰ E (loc. obi. D) φυσικὴ om. F ἄν aF: om. Ε)
Πρὸς δὲ τὸ δεύτερον ἔλεγεν ὁ ἡμέτερος καθηγεμὼν Ἀμμώνιος, ὅτι “τῆς τῶν οὐσιῶν ὑποστάσεως τὰς ἀρχὰς ζητοῦμεν, ἐν αἷς καὶ αἱ ἄλλαι κατηγορίαι τὸ εἶναι ἔχουσιν, ὅπερ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ἐπέστησεν ἐξηγούμενος τὸ ‘‘ἅμα δὲ καὶ ἀδύνατον πλείους εἶναι ἐναντιώσεις τὰς πρώτας· ἡ γὰρ οὐσία ἕν τι γένος ἐστὶ τὸ αὐτό,, καθάπερ γὰρ τὸ ὂν πρώτως μὲν ἔστιν ἐν οὐσία, δευτέρως δὲ ἀπὸ ταύτης καὶ τοῖς ἄλλοις γένεσιν ἐφήκει κατὰ τὰ ὡς ἀᾶ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, οὕτως καὶ τῶν ἄλλων γενῶν αἱ ἐναντιώσεις παρὰ τῆς ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἕξουσι. τὸ οὖν εἶδος καὶ τὴν στέρησιν πρῶτον μὲν ἐπὶ τῆς κατὰ τὴν οὐσίαν ἐναντιώσεως ἁρμόσει λέγειν, κατὰ δεύτερον δὲ λόγον καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας μεταβολῶν· ἔστι γὰρ καὶ ἐπ’ ἐκείνων τὸ μὲν εἶδος, τὸ δὲ στέρησις. τὸ δὲ ἐν παντὶ γένει ἑνὶ οὐ περὶ τοῦ προσεχῶς εἰς εἴδη διαιρουμένου γένους λέγοιτο ἄν. ἡ γὰρ κατὰ τοῦτο ἐναντίωσις οὐκ ἂν εἴη πρώτη, εἴπερ μηδὲ τὸ γένος τοῦτο πρῶτόν ἐστιν· ἡ δὲ ἀρχικὴ ἐναντίωσις πρώτη ὤφειλεν εἶναι τῶν ἄλλων ἐναντιώσεων.’’
Ἀλλ’ ὁ μὲν μέγας Συριανός “μήποτε, φησί, γένος μὲν τὴν κτηγο- ρίαν λέγει, μίαν δὲ ἔχειν ἐναντίωσιν, ἐπεὶ κἀν ὦσι πολλαί, ὑπὸ μίαν ἀνά- γονται τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν, ἥτις καθ’ ἑκάστην κατηγορίαν οἰκείως λαμβάνεται. ἀεὶ γὰρ τὸ κρεῖττον τῶν ἐναντίων ὑπεροχή, τὸ δὲ καταδεέστερον ἔλλειψις· ἄλλη οὖν ἐν ποσῷ ὑπεροχὴ καὶ ἄλλη ἐν ποιῷ καὶ ἄλλη ἐν τῷ ποῦ ἢ κεῖσθαι· ὁσαχῶς γάρ, φησὶν ὁ Πορφύριος, τὸ ὄν, τοσαυταχῶς καὶ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις,,. ἴσως δέ, φησί, προσθείη [*](1 εἴη (post ἀρχὴ) om. F 2 αὕτη δὲ αὐτὴ Ε: αὐτὴ δὲ αὐτὴ F: ἡ αὐτὴ δὲ αὐτὴ a: αὐτὴ δὲ D 5 κατὰ τὴν οὐσίαν a 7 τὰς om. D 8 τι om. Ε in mrg. ὅρα πῶς λέγεται κατὰ δ ..... (1. διττὸν) τρόπον τὸ μὴ εἶναι οὐσίᾳ ἐναντίον D 10 εἶδος E II οὐδὲ aF δοκεῖ εἶναι a 12 τὸ τῇ οὐσίᾳ a εἶναι om. Ε 16 ὥσπερ D 17 ἅμα κτλ. Arist. p. 189 b 22 22 18 ἐστὶ τοῦ ὄντος Ar. 20 αἱ D: post καὶ habent aF: om. Ε 22 κατ’ οὐσίαν a 23 δὲ δεύτερον a τὰς (post κατὰ) om. a 25 προ- σεχοῦς a γένους om. F 27 ἀρχικὴ Ε cf. p. 194, 12: ἀρχὴ καὶ aDF 30 λέγει D: λέγειν aEF ἐπεὶ κἄν lac. rel. om. F ὦσι D: ὡς aEF 32 ὑπεροχὴ — ποσῷ om. E 35 καὶ (post τοσαυταχῶς) om. aF φησί Syrianus)
’Ev δὴ τούτοις πρὸς μὲν τὰ τοῦ φιλοσοφωτάτου Συριανοῦ ῥητέον, ὡς εἰ μὲν τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν κυρίως ἀκούει, μόνης ἄν εἴη τῆς ποσότητος οἰκεία ἡ ἐναντίωσις· καὶ γὰρ ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις διὰ τὴν ποσότητα ὑπάρχει. εἰ δὲ κατὰ τὸ κρεῖττον αὐτὴν καὶ καταδεέστερον ἀποδέχεται, πῶς ἐφιστάνει, εἰ ταύτην πᾶσα κατηγορία ἐπιδέχεται; καὶ γὰρ διαφοραὶ πάντως εἰσὶν ἑκάστης καὶ ἐν ταῖς διαφοραῖς ἡ μὲν κρείττων ἐστίν, ἡ δὲ καταδεεστέρα. πρὸς δὲ τὰ τοῦ ἡμετέρου καθηγεμόνος μαρτυρουμένου καὶ τὸν Ἀλέξανδρον πρῶτον μέν, πῶς ἡ τῆς οὐσίας ἐναντίωσις καὶ ταῖς ἄλλαις ὑπάρξει κατηγορίαις, ἑκάστης οἰκείαν ὀφειλούσης ἔχειν ἐναντίωσιν ὥσπερ καὶ γένος οἰκεῖον; εἰ γὰρ ἀπὸ τῆς οὐσίας ταῖς ἄλλαις καὶ τὸ εἶναι καὶ τὸ γένος καὶ ἡ ἐναντίωσις, ἓν ἄν εἴη πρῶτον γένος ἡ οὐσία καὶ οὐκέτι δέκα τὰ πρῶτα· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τὸ ὂν ἀπὸ τῆς οὐσίας ταῖς ἄλλαις ὑπάρχει, ἀλλὰ πρώτῃ μὲν τῇ οὐσίᾳ πάρεστι, μετ’ ἐκείνην δὲ ταῖς ἄλλαις, ὥσπερ καὶ ἡ τάξις οὐκ ἀπὸ τοὐ πρώτου τῷ δευτέρῳ, ἀλλὰ πᾶσιν ἀπὸ τῆς κοινῆς τάξεως.
Πῶς δὲ γένος ἓν τὸ ὑποκείμενον ἔλεγε νῦν καὶ τὴν ὕλην μήπω δείξας, ὅτι δεῖ τινα τρίτην εἶναι ἀρχὴν τὴν τοῖς ἐναντίοις ὑποκειμένην, ὅπερ μετ’ ὀλίγον ποιήσει; ἀλλ’ ὅτι μὲν ἐναντίωσιν τὴν κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν βούλεται λαβεῖν διὰ τῶν ἐφεξῆς δῆλον· αὕτη δὲ οὐ περὶ τὴν οὐσίαν μόνην ὑφέστηκεν, ἀλλὰ περὶ πᾶσαν κατηγορίαν τὴν δεχομένην μετα- βολήν. καὶ γὰρ ἡ λευκότης ποτὲ μὲν πάρεστι τῷ ὑποκειμένῳ, ποτὲ δὲ ἄπεστι· καὶ παρούσης μὲν τὸ εἶδος λέγεται τῆς λευκότητος ὑπάρχειν αὐτῷ, [*](1 εἰ aDE: om. F sed cf. v. 20 2 προσεχῶς F cf. p. 192, 25: προσεχοῦς aDE 3 ἡ γὰρ DE: οὐ γὰρ ἡ aF ὁποτέρου: immo οὐδετέρου, cf. p. 195,9 τούτων DE: τούτου aF 5 τῆς (post τέλει) om. F 10 ἐναντίωσις om. Ε 14 τὸ (ante ἀνώμαλον) aDE: om. F οὕτω καὶ ἡ a φύσις τῇ οὐσίᾳ a 16 φιλοσόφου a 17 εἰ] οἱ a μόνως aF 20 εἰ om. E 21 κρείττων aD: κρεῖττον EF 27 alterum οὐδὲ om. D 28 πρώτη libri 31 τὸ γένος aE 33 μετ’ ὀλίγον p. 189 b 1 35 ἀλλὰ om. F)
Ποῖαν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος οὐσίαν ἐνταῦθα τὴν κατὰ τὸ ἔνυλον εἶδος ἀκούει; εἰ μὲν τὴν κυρίως οὐσίαν τὴν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις ἀντιδιῃρη- μένην, ἐλλιπὴς ὁ λόγος, εἰ δὲ τὴν κοινῶς ἐπὶ πάντων τῶν γενητῶν εἰδῶν λεγομένην, εὖ ἄν ἔχοι. καὶ τὰ Εὐδήμου δὲ τοῦ ‘Ροδίου πρὸς ταύτην μοι δοκεῖ τὴν ἔννοιαν φέρεσθαι, εἰ καὶ ἀσαφῶς εἴρηται καὶ ἐκεῖνα. ἔχει δὲ οὕτως· ἱεῖ δὲ ἔστιν ἐναντιότης, δύο τοὐλάχιστον ἔσται. δύο δὲ ὑποκει- μένων τῶν πρώτων ἐναντίων, τούτων μὲν οὐδέτερον οἷόν τ’ εἶναι οὐσίαν, ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν ἡ οὐσία τῶν ἐναντίων• εἰ δὴ ὁ φυσικὸς μὴ περὶ πάντων σκοπεῖ. διόπερ οὐδὲ ἀριθμεῖ πάντα τὰ ὄντα οὐδὲ ἀρχὰς κοινὰς πάντων λαμβάνει, ἀλλὰ τῶν οὐσιῶν καὶ τούτων τῶν σωματικῶν οἷον γένους τινὸς ἑνός. μὴ γίνεται δὲ τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος, ἀλλ’ ὁμογενὲς οἷον χρῶμα ἐκ χρώματος, χυλὸς ἐκ χυλοῦ καὶ τὰ λοιπὰ ὁμοίως, οὐδ’ ἄν οὐσία γίνοιτο μὴ ἐξ οὐσιῶν οὐδὲ σῶμα μὴ ἐκ σωμάτων’’. ἐν δὴ τούτοις τὸ μὲν “οἷον γένους τινὸς ἑνὸς’’ καὶ τὸ “μὴ γίνεται δὲ τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος, ἀλλ’ ὁμογενὲς οἷον χρῶμα ἐκ χρώματος’’ οὐσίαν εἰλῆφθαι σημαίνει οὐχὶ τὴν ἐν τοῖς δέκα γένεσι πρώτην· οὐ γάρ ἐστιν οἷον γένος ἐκείνη, ἀλλὰ γένος τῷ ὄντι· περὶ ἐκείνης δὲ ἄν λέγοιτο τῆς καὶ τὰ συμβεβηκότα περιεχούσης.
p. 189 a 14 Καὶ ὅτι ἐνδέχεται ἐκ πεπερασμένων ἕως τοῦ ὥσπερ Ἀναξαγόρας ἐκ τῶν ἀπείρων.
Τρίτον τοῦτον κομίζει λόγον δεικτικὸν τοῦ μὴ ἀπείρους ἀλλὰ πεπε- ρασμένας εἶναι τὰς ἀρχάς. εἰ γὰρ τὰ ἄλλα τὰ αὐτά ἐστι, βέλτιον ἐστι πε- περασμένας ἢ ἀπείρους εἶναι τὰς ἀρχάς· ἀλλὰ μὴν τὰ ἄλλα τὰ αὐτά ἐστι· βέλτιον ἄρα τὸ πεπερασμένον. καὶ τὸ μὲν συνημμένον δῆλον ἐκ τοῦ πρό- τερον ἀποδειχθέντος. εἰ γὰρ αἱ ἄπειροι ἀρχαὶ καὶ αὐταὶ ἄγνωστοι καὶ τὰ ἀπ’ αὐτῶν ἄγνωστα ποιοῦσιν εἶναι, δῆλον ὅτι βέλτιον τὸ πεπερασμένον καὶ μάλιστα τῶν ἄλλων τῶν αὐτῶν ὄντων ἐν ταῖς τῶν αἰτίων ἀποδόσεσιν. ὅτι δὲ καὶ πεπερασμένων οὐσῶν αἱ αἰτίαι τῶν γινομένων ἀποδίδονται, δῆλόν ἐστιν, ἐξ ὧν Ἐμπεδοκλῆς πεπερασμένα λέγων τὰ στοιχεῖα πάντα οἴεται [*](2 αὕτη Ε: αὐτὴ aDF 3 ποίαν D et mrg. F: οἵαν F: ἐὰν aE 4 ἀκούῃ a 6 εὖ ἄν ἔχοι om. D Εὐδήμου fr. 15 p. 27, 27 Sp. τοῦ] τὰ D 7 σαφῶς εἴρηται ἐκεῖνα F 8 ἐστιν in lit. D τοῦ ἐλάχιστον D 10 πάντα D adnotat D1 in mrg.: ὥστε τῆς μετὰ τὰ φυσικά ἐστι τὸ πάντα τὰ ὄντα διερευνᾶσθαι καὶ κοινὰς πάντων ἀρχὰς λαμβάνειν 13 γίνεται aF cf. v. 16 (cf. Ind. Arist. p. 464 b 44): γένηται DE 14 χυλοῦ aF: χυλῶν DE καὶ om. D ἡ ante οὐσία add. a 15 μὴ ἐξ DE: ἐκ μὴ aF: exspectes γίγνοιτ’ οὐκ ἐξ itemque σῶμα οὐκ ἐκ: σῶμα ἐκ μὴ σωμάτων Spengel, sed cf. cxeinpla Ind. Arist. p. 539 a 16: σωματικῶν ex suo cod. D Brandis δὴ om. a 17 εἰλῆφθαι] in lit. D 19 δὲ ἄν λέγοιτο DE: οὖν λέγοιτ’ ἄν aF καὶ τὰ] κατὰ E 20 ἕως κτλ. om. F ὥσπερ] ὅσαπερ p. 196, 1 et Arist. 22 νομίζει E 23 ἐστι om. aF 25 πεπε- ρασμἐνον DE cf. v. 27: πεπερασμένας aF ἐνημμένον Ε προτέρου a 26 ante ἀρχαὶ add. αἱ D αὐταὶ aF: αὐτᾶι (sic) E: αὗται D 27 ἀπ’ αὐτοῦ a 29 πεπερασμένως F)
p. 189 a 17 ἔτι δέ ἐστιν ἄλλα ἄλλων πρότερα ἐναντία ἕως τοῦ τὰς δὲ ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν.
Ταύτην δευτέραν αἰτίαν ὁ Ἀλέξανδρος ἐπάγεσθαί φησι τοῦ δεῖν ἐν ταῖς ἀρχαῖς μίαν ἐναντίωσιν τιθέναι καὶ μὴ ἀπείρους. καὶ ὡς μὲν μίαν ἐναντίωσιν τὴν ἀρχὴν δεικνῦσα δευτέρα ἄν εἴη, ὡς δὲ ὅτι οὐκ ἄπειροι αἱ ἀρχαί, τετάρτη ἐστὶν ἡ ἐπιχείρησις. πρώτη μὲν γὰρ ἦν ἡ λέγουσα μὴ οἷόν τε εἶναι ἀπείρους, ὅτι μηδὲ ἐπιστητὸν ὄν, δεύτερα δὲ τὸ μία ἐναντίωσις ἐν παντὶ γένει ἑνὶ, τρίτη ’δε καὶ ὅτι ἐνδέχεται ἐκ πεπε- ρασμένων’’• ἐφ’ αἷς αὕτη τετάρτη ἅμα καὶ ἔνστασιν λύουσά τινα τὴν λέγουσαν ὅτι κἄν τὰ ἐναντία ἀρχαί, τί κωλύει ἄπειρα τὰ ἐναντία εἶναι πολλῶν ἀντιθέσεων προφερομένων. λύει δὲ δεικνῦσα, ὅτι πάντα τὰ ἐναν- τία εἰς μίαν ἀντίθεσιν ἀνάγεται τὴν ἀνωτάτω. ἅμα δὲ καὶ προσαποδεί- κνυσιν, ὅτι οὐ μόνον ἄπειρα οὐκ ἔστι τὰ ἐναντία, ἀλλ’ οὐδὲ πλείονα δυεῖν τὰ ἀνωτάτω καὶ ἀρχικά. κἄν γὰρ πολλά ἐστι τὰ ἐναντία, | ἀλλ’ ἔστιν ἄλλα [*](43r) ἄλλων ἀεὶ πρότερα ἐναντία καὶ τὰ μὲν περιέχοντα τὰ δὲ περιεχόμενα. καὶ γίνεται ἐκ τῶν προτέρων τὰ δεύτερα καὶ ἐκ τῶν περιεχόντων τὰ περιε- χόμενα. καὶ δῆλον ὅτι τὰ πρώτιστα καὶ περιέχοντα ταῦτα ἄν εἶεν ἀρχαί. δεῖ γὰρ τὰς ἀρχὰς καὶ πρώτας εἶναι καὶ πάντων κοινάς. καὶ ὅτι μὲν οὕτως ἔχει τὰ ἐναντία, ὡς τὰ μὲν περιέχειν τὰ δὲ περιέχεσθαι καὶ εἶναι ἄλλα ἄλλων πρότερα καὶ γίνεσθαι ἕτερα ἐξ ἄλλων, καὶ πρότερον εἶπεν, ὅτε ἔλεγε “λαμβάνουσι γὰρ ἐκ τῆς αὐτῆς συστοιχίας. τὰ μὲν πε- ριέχει, τὰ δὲ περιέχεται τῶν ἐναντίων.” τὰ γὰρ περιέχοντα καὶ πρότερα καὶ αἴτια. καὶ νῦν δὲ διὰ τῶν παραδειγμάτων ἐνεδείξατο. τὸ γὰρ γλυκὺ καὶ πικρὸν καὶ λευκὸν καὶ μέλαν ἐκ γῆς καὶ πυρὸς γίνονται καὶ ταῦτα ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, ὥσπερ ταῦτά τινες εἰς μάνωσιν καὶ πύκνωσιν ἀνέφερον καὶ ταύτας εἰς σύγκρισιν καὶ διάκρισιν. καὶ Δημόκριτος δὲ ἀπεί- [*](2 ἄν om. E 3 ἄλλως] in mrg. γρ. ἀλλ’ ὡς F 4 ὄντως F1 7 τῶν om. a 8 ταύτας F 10 ἕως κτλ. om. F 11 αἰεὶ a 12 δ’ ἑτέραν F 13 ἐπ’ ἀπείρους F 15 ἡ (post ἐστιν) cm. a 16 leg. <τὸ> ὄν 17 δὲ om. a 19 τί] οὐδὲν D 23 τατα D ἀλλ’ ἔστιν ἄλλα ἄλλων DE: ἄλλα ἄλλων F: ἀλλὰ ἄλλων a 25 τῶν περιεχόντων] τοῦ περιεχομένου F 30 ἔλεγε p. 189 a 1 αὐτῆς D: τοιαύτης Ε: om. F post μὲν ex Arist. γὰρ add. a 33 γίνεται a 34 τινες DE: om. aF 35 ἀπείρους om. F)
Ἀλλὰ πῶς τὰ ἐναντία ἀρχὰς τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων εἰπὼν ἐπήγαγε τὰς δὲ ἀρχὰς ἀεὶ δεῖ μένειν; ὁ μὲν οὖν Ἀλέξανδρος ἀιδίους φησὶν εἶναι τὰς ἀρχάς· εἰ γὰρ γίνοιντο πᾶν δὲ γινόμενον φθείρεται), φθεί- ροιντο ἄν αἱ ἀρχαί, ὥστε καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν. οὕτω δὲ καὶ ἐπιλείψει ποτὲ ἡ γένεσις μηδενὸς ὄντος, ἐξ οὗ τι γενήσεται· εἰ δὲ ἄτοπον τοῦτο, δεῖ τὰς ἀρχὰς ἀεὶ εἶναι. εἶτα καὶ τὴν Πλάτωνος ἀπόδειξιν προστίθησι περὶ τῶν ἀρχῶν. εἰ γὰρ γίνοιντο, ἐξ ἀρχῶν ἄν γίνοιντο, εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἂν ἀρχαὶ εἶεν αὐταί. “διτταὶ δέ εἰσι, φησίν, ἀρχαὶ ὡς δειχθήσεται, αἱ μὲν προϋπάρχουσαί τε καὶ ἀγένητοι καὶ ἀίδιοι κατ’ ἀριθμόν ὡς τὸ ποιοῦν καὶ ἡ ὕλη, αἱ δὲ καθ’ ἁ ἡ γένεσίς τε καὶ φθορά· ἅπερ ἐστὶ τὰ ἐναντία, ἅπερ οὔτε ἀγένητα οὔτε ἀίδιά ἐστι κατ’ ἀριθμόν. ἔτι δέ, φησί, πολλῶν ἀρχῶν οὐσῶν οὐ πᾶσαι αἱ ἀρχαὶ ἀίδιοι, ἀλλὰ αἱ ἀρχικώταται, αἱ δὲ προσεχεῖς φθαρταί. ὥστε οὐ πᾶσα ἀρχὴ ἀίδιός ἐστιν. ἔτι ἐναντίων ὄντων τῶν μὲν καθόλου τῶν δὲ καθέκαστα, τὰ μὲν καθέκαστα, ἅ ἐστι γινόμενα, καὶ φθεί- ρεται· τὰ δὲ καθόλου ἐναντία ὑφ’ ἃ πάντα τὰ ἐναντία, ἃ καὶ γενικώτατά [*](2 τὴν (post κατὰ) om. a ἐναντιώσεσι a 3 ὑποθέμενος D 5 ἀχρωμάτων] χρώμ α- των F 9 ἐναντίωσιν EF: ἐναντίως D: om. a 11 καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ aF 14 ἀλλὰ] ἀλλ’ ὡς F 16 γινόμενα φαίνεται aF ἂν om. a 24 post δὲ add. τὸ aF 25 οὕτω δὲ καὶ D: οὕτως δὲ E: ὥστε aF 26 ἡ (post ποτὲ) om. E 27 προτίθησι E 28 γὰρ γίνοιτο E 29 αὐταὶ aF: αὗται D: ἀρχαί E 30 inter τε et καὶ inserit καὶ φθορὰ ἇπέρ ἐστι deleta E 31 καὶ ἡ φθορά D 33 αἱ (post πᾶσαι) om. D 34 ἐστιν om. DE 35 τὰ καθέκαστα μὲν D 36 ὑφ’ ἃ ἅπαντα DE)
Μήποτε οὖν καὶ τοῦτο κάλλιον, ὡς ὁ ἡμέτερος διορθοῦται καθηγεμὼν λέγων τὸ ἀεὶ δεῖ μένειν οὐ τὸ ἀίδιον σημαίνειν οὐδὲ ἀγενήτους καὶ ἀφθάρτους δηλοῦν ταύτας τὰς ἀρχάς, περὶ ὧν ὁ λόγος· πῶς γὰρ ἔτι κατὰ τὴν τούτων μεταβολὴν ἡ γένεσις ἔσται καὶ φθορά; ὅπερ ἐστὶ τὸ ζητούμενον ἐν τούτοις· ἀλλὰ τὸ ἀεὶ δεῖ μένειν εἴρηται, ὡς δέον ὂν ἐπὶ ἑκάστου τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων εὑρίσκεσθαι πάντως ἢ εἶδος ἢ στέρησιν ἐν τῷ μεταβάλλοντι, μᾶλλον δὲ καὶ εἶδος καὶ στέρησιν. καὶ γὰρ εἶδος ἔχει πᾶν καὶ στέρησιν ἀπουσίαν οὖσαν ἐκείνου τοῦ εἴδους, εἰς ὃ μεταβάλλειν πέφυκε. τὸ γὰρ λευκὸν σῶμα ἔχει μὲν τὸ λευκὸν εἶδος, στέρησιν δὲ τοῦ μέλανος, εἰς ὃ μεταβάλλειν πέφυκε. καὶ εἴη ἄν τοῦτο τῆς ἀρχικῆς ὄντως ἐναντιώσεως ἴδιον. διὸ καὶ ἐπήγαγεν αὐτὸ ὁ Ἀριστοτέλης ὡς αἰτίαν τοῦ τὰς ἄλλας ἐναντιώσεις μὴ εἶναι ἀρχάς, εἴπερ μὴ διὰ πάντων χωροῦσι. τῶν μὲν γὰρ μερικωτέρων ἀντιθέσεων οὐδεμίαν ἐπὶ τὰ φυσικὰ πάντα πράγματα ἐκτεταμένην εὑρήσεις· οὔτε γὰρ μέλανα πάντα οὔτε λευκὰ οὔτε γλυκέα οὔτε πικρὰ τὰ φυσικά ἐστιν, ἐν πᾶσι δέ ἐστιν εἶδος. πλὴν ἐπὶ μὲν τῶν ἀιδίων τοῦτο μόνον, ἐπὶ δὲ τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν μετὰ τοῦ εἴδους καὶ ἡ στέρησις, οὐχὶ ἡ αὐτοῦ τοῦ εἴδους, ἀλλ’ ἡ τοῦ ἀντικειμένου, εἰς ὃ με|ταβάλλειν πέφυκεν. οὕτως οὖν ἀεὶ διαμένειν ἡ ἀντίθεσις ἡ ἀρχικὴ λέ- [*](43V) γεται, καίτοι τῶν ἄλλων ἀντιθέσεων μὴ διαμενουσῶν, ὡς εἰ καὶ τὴν ὕλην τις τὴν πρωτίστην ἀεὶ λέγοι διαμένειν ἐν πᾶσι τοῖς ἐνύλοις ὁρωμένην, καί- τοι τοῦ ξύλου καὶ τοῦ χαλκοῦ καὶ τῶν μερικῶν ὑλῶν οὐκ ἐν πᾶσι τῶν [*](1 ante οὐ add. ἆ D 2 καὶ ἐπ’ DE: κατ’ aP 4 τὰς (post οὐχὶ) om. D post πῶς δὲ add. καὶ a 6 εἶναι oin. a 7 ἡ (post καὶ) om. D 12 καθ’ ἕκαστον Ε 13 τῇ (post καὶ) om. F 14 τὸ om. Ε 15 συνετέλει DE: συντελεῖ aF 21 ἀεὶ om. F ὃν post δέον om. F 26 μεταβάλλει Ε πέφυκεν εἴη F 30 πάντα aE: om. DF 31 ἐστι τὰ φυσικά aF 33 οὐχ aF αὐτὴ F 35 ὥσπερ a 36 λέγει ’ (sed is corr.))
p. 189 a 21 ἐπεὶ δὲ πεπερασμέναι, τὸ μὴ ποιεῖν δύο μόνον ἔχει τινὰ λόγον ἕως τοῦ ἐξ ὧν κατασκευάζουσι τὴν τῶν ὄντων φύσιν.
Δείξας ὅτι τὰ πρῶτα ἐναντία ἀρχαὶ τῶν φυσικῶν εἰσι δύο ὄντα, εἴπερ πρῶτα ἐναντία, βούλεται λοιπὸν καὶ τρίτην ἀρχὴν εἰσαγαγεῖν τὸ τοῖς ἐναν- τίοις ὑποκείμενον, ὅπερ ἐστὶν ἡ ὕλη. εἰσάγει δὲ αὐτὴν δεικνὺς διὰ πλειό- νων ἐπιχειρημάτων μὴ ὄντα τὰ ἐναντία αὐτάρκη εἰς ἀρχῆς λόγον, μᾶλλον δὲ ὅτι οὐδὲ ἀρχαὶ ἄν εἶεν ὅλως καθ’ αὑτὰς λαμβανόμενα. καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἐπιχείρημα δείκνυσιν, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἀρχαὶ τὰ ἐναντία καθ’ αὑτὰ λαμβανόμενα, δυνάμει συλλογιζόμενον οὕτως· αἱ ἀρχαὶ ποιοῦσί τι, εἴπερ ἀρχαί· τὰ ἐναντία οὐδὲν ποιεῖ, εἴπερ καθ’ αὑτὰ εἴη· τὰ ἄρα ἐναντία οὐκ ἀρχαί. ὅτι δὲ οὐδὲν ποιεῖ τὰ ἐναντία μόνα ὄντα, δῆλον ἐκ τοὐ τὸ ποιοῦν εἴς τι ποιεῖν ὑπομένον τὴν πεῖσιν ὡς τὸ μέλαν εἰς τὸ σῶμα, τὰ δὲ ἐναντία εἰ καθ’ αὑτὰ εἴη εἰς μηδὲν ποιεῖν· οὐ γὰρ ὑπομένει ἄλληλα, οὐδὲ τὸ λευκὸν εἰς τὸ μέλαν τι ποιεῖ οὐδὲ ἡ φιλία εἰς τὸ νεῖκος. οὐ γὰρ τοῦ νείκους ἐστὶν ἡ φιλία συναγωγός, ἀλλὰ τῶν ὑποκειμένων στοιχείων. τὸ μὲν γὰρ ποιοῦν εἰς ὑπομένον τι ποιεῖ, τὸ δὲ ἐναντίον οὐχ ὑπομένει τὸ ἐναν- τίον· ἐπεὶ οὕτω γε νεῖκος μένον φιλία ἔσται. ἀλλ’ ἑκατέρου αὐτῶν περὶ τὸ ὑποκείμενον ἐνεργοῦντος, ὅσῳ μᾶλλον ἐγκρατὲς γίνεται τοῦ ὑποκειμένου τὸ ἕτερον, τοσούτῳ μᾶλλον ἐξίσταται τὸ λοιπόν. πρὸς πίστιν δὲ τοῦ καὶ τρίτου δεῖν τινος τοῖς ἐναντίοις, παρέθετο τό τινας μηδὲ ἓν μόνον ποιεῖν τοῖς ἐναντίοις ὑποκείμενον ἀλλὰ πλείονα, ὡς Δημόκριτος μὲν ἀπείρους ἀτόμους τοῖς ἐναντίοις ὑποθεὶς τοῖς κατ’ αὐτὸν τοῖς τε κατὰ τὸ σχῆμα καὶ τὴν θέσιν καὶ τὴν τάξιν, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τὰ τέτταρα στοιχεῖα τῷ νείκει καὶ τῇ φιλίᾳ.
p. 189 a 27 Πρὸς δὲ τούτοις ἔτι κἂν τόδε τις ἀπορήσειεν ἕως τοὐ τὸ γὰρ ὑποκείμενον ἀρχή, καὶ πρότερον δοκεῖ τοῦ κατηγορου- μένου εἶναι·
τοῦτο τὸ ῥητὸν εἰς δύο συλλογισμοὺς ὁ Ἀλέξανδρος διεῖλε τὸ μὲν εἰ μή τις ἑτέραν ὑποθήσει τοῖς ἐναντίοις φύσιν ὡς ἕνα συνάγοντα οὕ- [*](1 ταὐτότητα F 4 μόνον — λόγον om. D 5 ἕως κτλ. om. F 7 καὶ τὴν τρίτην D 8 δὲ DE: οὖν a: om. F 10 καθ’ αὑτὰ a 12 συλλογιζόμενον EF: συλλογιζόμενος aD εἴπερ ἀρχαὶ om. F 13 τὰ δ’ a sed cf. velut p. 201, 3 οὐδὲν ποιεῖ DE: οὐ ποιοῦσι F: οὐ ποιοῦσί τι a εἴη] εἶ D 15 ὑπομένειν F1 16 ποιεῖν DF: ποιεῖ aE 19 ὑποκείμενόν τι F 20 μένον νεῖκος a 21 ὅσον D 23 τὸ (post παρέθετο) om. aF 25 τοῖς κατ’ αὐτὸν om. F 28 δὲ om. F ἕως κτλ. om. F 29 εἶναι τοῦ κατηγορουμένου D 32 ὑποθήσει aDF: ὑποθήσῃ Ε: ὑπο- τίθησι Avistotelis vulgata. eadem varietas p. 200, 4)
p. 189 a 32 ἔτι οὐκ εἶναί φαμεν οὐσίαν ἐναντίαν οὐσίᾳ· πῶς οὖν ἐκ μὴ οὐσιῶν οὐσία <ἂν> εἴη; ἢ πῶς ἄν πρότερον μὴ οὐσίας εἴη;
’Ev τούτοις τρεῖς μοι δοκεῖ συλλογισμοὺς ἢ τέτταρας συνελεῖν, ὧν ὁ μὲν πρῶιος οἷον λῆμμα τῶν ἐφεξῆς ὢν δείκνυσιν, ὅτι τὰ ἐναντία οὐκ οὐσίαι εἰσίν, οἱ δὲ ἐφεξῆς δύο συνάγουσιν, ὅτι τὰ ἐναντία οὐκ εἰσὶν ἀρχαί. καὶ ὁ μὲν πρῶτος τοιοῦτος· ἡ οὐσία ἐναντίον οὐκ ἔχει· τὸ ἐναντίον ἐναντίον ἔχει· τὸ ἄρα ἐναντίον οὐκ ἔστιν οὐσία. ὁ δὲ δεύτερος λαβών, ὅτι τὰ ἐναντία οὐκ οὐσία, ὡς ἐκ μεταθέσεως κατάφασιν, καὶ προσλαβών, ὅτι ἡ μὴ [*](3 ante καθ’ add. οὐ a 5 φύσιν] φῆ (i. e. φησίν) E G ἀπορήσοι sic DEF: ὑποθήσει a 10 ἐν om. E οὐ συμβεβηκότα F 12 μὴ οὐσίαν D: μὴ οὐσία aEF 13 συμβεβηκότα a 14 ἔχον Ε 19 ἡ ἀρχὴ ἄρα τοῦ καθ’ ὑποκειμένου ἢ καὶ οὕτως. εἰ ἔστιν ἀρχὴ τῆς ἀρχῆς. ἀλλὰ κτλ. E εἰ γὰρ — ἐστίν D: om. aF 20 ἔσται D: om. F: ἔσται γὰρ a 21 συνημμένον ἀρχὴ ἐστι F 24 πῶς οὖν κτλ. om. F 25 οὐσιῶν] οὖσιν ὧν (corr. iu mrg. E2) Ε1 ἄν a: ante οὖν insemit E: om. D sed cf. p. 201, 18 27 μοι om. a 28 οἶον λῆμμα — ὁ μὲν πρῶτος om. a ὢν] ὃν F οὐκ (ante οὐσίαι) ἐν Ε2 30 τὸ ἐναντίον ἐναντίον ἔχει om. Ε 32 προ- λαβὼν Ε)
Ἀλλ’ ἔτι μοι δοκεῖ ζητεῖν ὁ λόγος, τίς ὁ σκοπὸς ἄν εἴη τοῦ προκει- μένου ῥητοῦ. ὅτι μὲν γὰρ ἔτι βούλεται δι’ αὐτοῦ δεῖξαι μὴ οὖσαν αὐτάρκη τὴν ἐναντίωσιν εἰς ἀρχῆς λόγον, πρόδηλον· τίς δὲ ἡ οὐσία, ἧς τὰς ἀρχὰς ζητεῖ, καὶ πῶς μεθοδεύει τὸν λόγον, οὔπω νομίζω δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων γεγονέναι. μήποτε οὖν τῆς συνθέτου οὐσίας, ἣν καὶ κυρίως οὐσίαν ἐν τοῖς ἑξῆς ἐρεῖ, τὰ στοιχεῖα ζητῶν τὴν ἀντίθεσιν τοῦ εἴδους καὶ τῆς στερήσεως οὔ φησιν ἀρκεῖν, ὅτι κἄν τὸ εἶδος οὐσία πὼς, ἀλλὰ τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ ἡ στέρησις οὐδαμῶς οὐσία. οὐσία γὰρ οὐσίᾳ οὐκ ἔστιν ἐναντία. χρεία οὖν ἄλλου τινὸς ὑποκειμένου, ὥστε μετὰ τοῦ εἴδους ποιεῖν τὸ σύνθετον τῆς στερήσεως οὐκ ἐνυπαρχούσης, ἀλλὰ πρὸς τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν σὺν τελούσης. ὅτι δὲ οὐ τοῦτο δείκνυσιν ὅτι ἀπλῶς οὐκ εἰσὶν ἀρχαὶ τὰ ἐναν- τία ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτὰ ἀρχαί, καὶ διὰ τῶν ἑξῆς δηλοῖ αὐτὸ τοῦτο λέγων, 15 ὅτι οὐκ ἄλλως δυνατὸν καὶ τὰ πρότερον καὶ τὰ νῦν συναληθεύειν, εἰ μὴ πρὸς τοῖς ἐναντίοις καὶ τρίτον τι τοῖς ἐναντίοις ὑποκείμενον ὑποτεθῇ. διὰ τοῦτο δὲ καὶ ἀπορίας καλεῖ τὰς νῦν εἰρημένας ὡς προσδιορισμοῦ τινος δεο- μένας δεικνύντος ὅτι καθ’ αὑτὰ μὲν οὐκ ἔστιν ἀρχαί, τρίτῳ δέ τινι συν- ταχθέντα ἀρχαὶ γίνονται.
p. 189 a 34 Διόπερ εἴ τις τόν τε πρότερον ἀληθῆ νομίσειεν λόγον εἶναι καὶ τοῦτον, ἀναγκαῖον, εἰ μέλλει διασώσειν ἀμφοτέρους αὐτούς, ὑποθεῖναί τι τρίτον.
Δείξας πρότερον ὅτι τῶν φυσικῶν ἀρχαὶ τὰ ἐναντία ἐκ τοῦ τὸ γινό- μενον μὴ ἐκ τοῦ τυχόντος ἀλλ’ ἐξ ἐναντίου γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι μὴ εἰς τὸ τυχὸν ἀλλ’ εἰς ἐναντίον, εἶτα ἄλλους ἐπαγαγὼν λόγους ἀποροῦντας πρὸς τοῦτο καὶ τοὐναντίον δεικνύναι δοκοῦντας, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἀρχαὶ τὰ ἐναντία καὶ δεικνύντας γε κατὰ συλλογιστικὴν ἀκρίβειαν, ἀλλ’ οὐ σοφιζο- μένους), εὑρίσκει μηχανήν, πῶς καὶ οἱ πρότερον λόγοι καὶ οἱ προσεχεῖς καίτοι τἀναντία λέγειν δοκοῦντες εἰς ταὐτὸ συμφωνήσουσιν. αὕτη δ’ ἐστὶ τὸ ἀρχὰς μὲν εἶναι τὰ ἐναντία τοῦτο γὰρ ἀληθῶς δέδεικται πρότερον), μὴ μέντοι καθ’ αὑτὰ ληφθέντα (καὶ γὰρ οἱ τοῦτο ἀναιροῦντες λόγοι ἀληθεῖς εἰσιν), ἀλλὰ μετά τινος ἄλλου τρίτου τοῦ τοῖς ἐναντίοις ὑποκειμένου. καὶ πάλιν εὑρίσκει συμφωνοῦντας αὑτοῦ τῷ λόγῳ τοὺς φυσικούς, οἳ μίαν φύσιν [*](3 προκειμένου] πεπερασμένου D 7 οὐσίαν] οὖσαν (in mrg. γρ. οὐσίαν) F 8 schol. in mrg. ’: εἰ τὰ ἐνταῦθα [sc. εἶδος et στέρησιν], θαυμαστὲ σιμπλίκιε, ἰσοσθενῆ ὀφείλει εἶναι, ὡς καὶ αὐτὸς σὺ πολλαχοῦ ἐπέστησας καὶ ἡ ἀλήθεια βούλεται, πῶς εἰ τὸ εἶδος οὐσία πῶς οὐχὶ καὶ ἡ στέρησις οὐσία πῶς ἐστι 14 λέγων cf. p. 189 a 34 15 οὐ καλῶς F1 18 δεικνύντος DE: δεικνὺς aF ἔστιν] εἰσὶν D συναχθέντα Ε 20 διὸ εἶπερ τις F λόγον κτλ. om, F 20. 21 εἶναι λόγον a 21 μέλλοι Ε 22 αὐτοὺς Ε: om. D: τοὺς λόγους a ὑποτιθέναι ex Ar. a 24 ἐξ] ἐκ τοῦ a 27 καὶ δεικνύντας γε D: καὶ δεικνύνάσε Ε: δεικνύντας γε F: δεικνύντας δὲ a 28 καὶ (post πῶς) om. a 30 τὰ ἐναντία εἶναι D)
p. 189 b 8 Ἀλλὰ πάντες γε τὸ ἓν τοῦτο τοῖς ἐναντίοις σχηματίζουσιν.
Καὶ ἐκ τῆς ἀνάγκης τοὐ λόγου καὶ ἐκ τῆς τῶν ἄλλων φυσικῶν μαρ- τυρίας τὸ ἓν εἰσαγαγών, ὅτι μηδὲ τοῦτο αὔταρκες καθ’ ἑαυτό, δείκνυσι λέ- γῶν, ὅτι μηδὲ ἐκεῖνοι μόνον ἐτίθεντο τὸ ἓν ἀλλὰ σὺν αὐτῷ τὰ ἐναντία, τὰς τρεῖς ἀρχὰς βουλόμενος καὶ κατ’ ἐκείνους συστῆσαι. καὶ λέγει ὅτι καὶ ἐκεῖνοι τὸ ἓν τοῖς ἐναντίοις σχηματίζουσι τὰς διαφορὰς τῶν γινομένων κατὰ τὰς τῶν ἐναντίων διαφορὰς ἀποδιδόντες, οἱ μὲν μανότητι καὶ πυκνότητι, οἱ δὲ τῷ μᾶλλόν τε καὶ ἧττον. καὶ οἱ μανότητι καὶ πυκνότητι τὰ ἄλλα γεννῶντες τῷ ἐπιτείνειν ἣν ἔχει ποιότητα ἢ ἀνιέναι ποιοῦσιν· ἡ μὲν γὰρ [*](3 καὶ post καὶ γὰρ add. F 4 ἡ πυκνώσει καὶ μανώσει D 11 ἔχοι DEF: ἔχει a 12 μεταβαλεῖ D: μεταβάλλει aEF 13 εἰ τῶ (corr. ex τὸ) εἶναι F 20 ἐστιν om. F 24 πῦρ in lit. D πῦρ μόνον conieci 25 ἀναλογοῦν a οὐχὶ ὑάλη F: οὐχὶ καὶ ὕλη aE: οὐχ ὕλη D 30 μόνου F 31 καὶ (ante κατ’) om. a καὶ (post ὅτι) om. aF 33 πυκνότητος οἱ δὲ τοῦ F 34 καὶ οἱ scripsi: ἢ οἱ F: οἱ DE: ἢ καὶ οἱ a καὶ πυκνότητι iterat F)
p. 189 b 16 Τὸ μὲν οὖν τρία φάναι τά στοιχεῖα ἕως τοῦ περίεργος ἄν ἡ ἑτέρα τῶν ἐναντιώσεων εἴη.
Πάνυ φιλανθρώπως οὐ μόνον κατὰ τὴν ἀποδεικτικὴν ἀνάγκην ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν τῶν ἄλλων φιλοσόφων συμφωνίαν ἀποδείξας τὸ τρεῖς ὀφείλειν εἶναι τὰς τῶν φυσικῶν στοιχειώδεις ἀρχάς, ἃς οὐδὲ ἀρχὰς ἁπλῶς ἀλλὰ στοιχεῖα κυριώτερον ἐκάλεσαν, ἀκριβείας πλείονος ἕνεκεν καὶ ὅτι οὐ πλείω τῶν τριῶν ἐστι τὰ στοιχεῖα προσαποδείκνυσιν. ἐπεὶ γὰρ ἀνάγκη καὶ ὑπο- κείμενον εἶναί τι ἓν καὶ δύο ἐναντία παρὰ τὸ ὑποκείμενον εἴπερ μήτε τὸ ἐναντίον εἰς τὸ ἐναντίον δρᾷ ἀλλ’ εἰς τὸ κοινὸν ὑποκείμενον, μήτε τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος γίνεται), εἴ τις ὅλως πλεονάσαι βούλεται τὰς ἀρχάς, ἢ ἄλλο [*](1 ὑπὸ (post ἐπίτασις) DE cf. p. 206, 22. 207, 21: ἐπὶ aF 2 ὑπὸ (post ἄνεσις) U: ἐπὶ aEF καὶ post ἀνάγεται oin. E 4 ἡ δόξα αὕτη D ante ἔλλειψις add. ἡ aF 7 πύκνωσιν καὶ μάνωσιν D 8 γε om. D 11 τινὰς DEF: τινὲς a 12 τὰ (post δύο) om. aF 17 τὸν ἀριθμὸν EF 21 λέγων p. 190 b 24 24 φάσκειν a ἕως κτλ. om. 25 εἴη post ἄν coll. a 26 φιλανθρώπως φιλοσόφως aF 27 ἀποδείξεις F 28 τῶν φυσικῶν om. aF ἀρχὰς ἃς aF: ἀρχὰς DE 29 ἐκάλεσεν E fortasse recte 31 παρὰ a: περὶ DEF ante εἴπερ crasa habet εἶναι — ὑποκείμενον iterata D 33 ὅλως om. Ε)
p. 189 b 22 Ἅμα δὲ καὶ ἀδύνατον πλείους εἶναι ἐναντιώσεις τὰς πρώτας.
Δείξας ὅτι ἐὰν ὑπόθηταί τις δύο τὰς πρώτας ἐναντιώσεις, ἢ καὶ δύο ὕλας ὑποθήσει ἤ, εἰ μία ἡ ὕλη, περιττὴ ἔσται ἡ ἑτέρα τῶν ἐναντιώσεων, δείκνυσι νῦν ὅπερ καὶ πρότερον ἔλεγεν, ὅτι οὐδὲ δυνατὸν πλείους εἶναι μιᾶς τὰς πρώτας ἐναντιώσεις συλλογιζόμενος καὶ νῦν οὕτως· ἡ οὐσία ὅν τι γένος ἐστὶ τὸ αὐτό, ἐν δὲ ἑνὶ γένει μία ἐναντίωσις· ἐν ἄρα τῇ οὐσίᾳ μία ἐναντίωσις, ἀλλὰ μὴν ἡ οὐσία πρώτη τῶν ἄλλων γενῶν ἐστιν· ἡ δὲ ἐν τῷ πρώτῳ γένει ἐναντίωσις πρώτη τῶν ἐν τοῖς ἄλλοις γένεσιν ἐναντιώ- σεών ἐστιν· ἐστιν· ὥστε ἡ ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐναντίωσις πρώτη τῶν ἐν τοῖς ἄλλοις γένεσιν ἐναντιώσεων ἐστι. καὶ οὕτως ἄν ἔχοιεν αἱ ἐν τοῖς ἄλλοις γένεσιν ἐναντιώσεις πρὸς τὴν ἐν τῇ οὐσίᾳ, ὡς αὐτὰ τὰ γένη πρὸς τὴν οὐσίαν. εἰ οὖν ἐκείνοις παρὰ τῆς οὐσίας τὸ εἶναι, καὶ ταῖς ἐναντιώσεσιν αὐτῶν παρὰ τῆς ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐναντιώσεως· ὑστέρα ἄρα καὶ ὑπ’ ἐκείνην· μία ἄρα ἡ πρώτη ἡ ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐναντίωσις καὶ ἡ ἀρχὴ αὐτή, ἐπειδὴ καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς τῆς οὐσίας ζητοῦμεν. εἰκότως οὖν τὰς ἐναντιώσεις πάσας εἰς τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν συνεκορύφωσεν ὁ λόγος, διότι αὕτη τῆς οὐσίας μάλιστά ἐστιν ἰδία καὶ κατὰ ταύτην γένεσις ἐπιτελεῖται καὶ φθορά. εἰ δέ τις πλείους ἐναντιώσεις ἐν ταῖς ἀρχαῖς λαμβάνοι, οὗτος τῶν ἀρχῶν λέγοι ἄν τὰς μὲν πρώτας εἶναι, τὰς δὲ μετ’ ἐκείνας. οὕτως δὲ ὁμογενεῖς οὖσαι κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον διοίσουσιν. εἰ γὰρ κοινὸν γένος ἡ οὐσί, γενικωτάτη ἄν εἴη ἡ τῆς οὐσίας ἐναντίωσις. τὸ δὲ πᾶσαι δὲ αἱ ἐναν- τιώσεις ἀνάγεσθαι δοκοῦσιν εἰς μίαν ἢ καὶ ἐκ τῆς τῶν φαινομένων [*](4 εἰ om. D γεννᾶ aF: γέννα E: ἐγέννα D 5 καὶ ante πυκνὸν add. aE καὶ ante ψυχρὸν add. a 7 ἄν aF: om. DE 8 γεννᾶ E 12 εἰ (ante μία) om. aD1 13 μιᾶς post ἐναντιώσεις aF 14 τι om. a 15 ἐστὶ τοῦ ὄντος Ar. ἐν ἄρα — ἐναντιώσις (16) om. aF 16 μὴν ἡ] μὴ ἡ ἡ Ε ἐστι γενῶν aF ἡ δὲ] εἰ δὲ E 18 ἐστιν — ἐναντιώσεων (19) om. F ἐστὶν om. E ὥστε εἴη ἓν τι οὐσία Ε 19 ταῖς ἄλλαις F1 23 ἡ (ante ἐν) om. Ε 24 τὰς (ante τῆς) om. a post οὖν add. καὶ aF 26 ἀπεκορύφωσεν D αὕτη aF: αὐτὴ D: αὐτοὶ E 26 καὶ (ante κατὰ) om. EF 27 πλείους ἀρχαῖς F ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἐναντιώσεις aF λαμβάνει aE οὗτος DF: οὕτως aE τις post ἄν add. a 28 δὲ καὶ D 30 τῆς (post ἡ) om. F)
p. 189 b 27 Ὅτι μὲν οὖν οὔτε ἓν τὸ στοιχεῖον οὔτε πλείω δυεῖν ἢ τριῶν ἕως τοὐ | οὕτω τὰ περὶ ἕκαστον ἴδια θεωρεῖν.
[*](45v)Δείξας ὅτι μιᾶς ἐναντιώσεως ἐν ταῖς ἀρχαῖς δεῖ καὶ ὑποκειμένου τινὸς τοῖς ἐναντίοις, συμπεραίνεται ὅτι οὔτε ἓν τὸ στοιχεῖον, εἴπερ ἐναντία καὶ ὑποκείμενόν τι τοῖς ἐναντίοις, οὔτε μέντοι πλείω δυεῖν ἢ τριῶν. τό τε γὰρ ὑποκείμενον ἕν ἐστι καὶ τὰ ἐναντία οὐ πλείω δυεῖν ἐστιν. εἴτε μέντοι δύο ἀρχ’ αἰ εἴτε τρεῖς τοῦτο γάρ ἐστι τὸ καθάπερ εἴπομεν) ζητήσεως ἄξιόν ἐστι. καὶ γὰρ εἰ μὲν ὡς μία ἀρχὴ τὰ ἐναντία λαμβάνοιτο, δύο ἄν εἶεν ἀρχαὶ ἥ τε ὕλη καὶ τὰ ἐναντία· εἰ δὲ ὡς δύο τὰ ἐναντία, τρεῖς εἰσιν αἱ ἀρχαί. ἄμεινον δὲ διὰ τὴν στέρησιν ἀμφιβόλως εἰρῆσθαι ἢ ταὐτὸν δοκοῦσαν τῇ ὕλῃ ἢ εἰ καὶ διαφέροι κατὰ συμβεβηκὸς ἀρχὴν οὖσαν. ἄπορον οὖν εἴτε δύο ἀρχαὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη, εἴτε τρεῖς καὶ τῆς στερήσεως προσλαμ- βανομένης, εἴτε πῶς μὲν δύο πῶς δὲ τρεῖς, ὅπερ καὶ ἀληθὲς φανήσεται. ταῦτα γάρ ἐστι τὰ ἐφεξῆς ὑπ’ αὐτοῦ διαρθρούμενα. καὶ περὶ ταῦτά ἐστιν ἡ πολλὴ ἀπορία, πότερον ὁμοίως τὰ ἐναντία ἀρχαί, ἢ τὸ μὲν καθ’ αὑτό, τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός. καὶ δὴ καὶ συμπεραινόμενος τούτους τοὺς λόγους ἐπάγει “διὸ ἔστι μὲν ὡς δύο λεκτέον εἶναι τὰς ἀρχάς, ἔστι δὲ ὡς τρεῖς· καὶ ἔστι μὲν ὡς τὰ ἐναντία, ἔστι δὲ ὡς οὔ’’. ἐπειδὴ δὲ ἐκ τῆς μεταβολῆς μάλιστα καὶ τῆς γενέσεως τὰς ἀρχὰς εὑρεῖν τῶν γινομένων προέθετο, τῶν δὲ γινομένων τὰ μὲν κατά τι τῶν συμβεβηκότων γινόμενα πρόδηλον ἔχει ὑποκείμενον τὴν οὐσίαν, τὰ δὲ κατ’ οὐσίαν γινόμενα ἀδηλότερον ἔχει τὸ ὑποκείμενον, διὰ τοῦτο κοινῶς πρῶτον περὶ γενέσεως ποιησάμενος τὸν λόγον καὶ παραδείγματα παραθέμενος τῆς κατά τι τῶν συμβεβηκότων μεταβολῆς, ὕστερον τὴν κατ’ οὐσίαν γένεσιν διακρίνει ταύτης καὶ δείκνυσι καὶ ἐπ’ ἐκεί- νῆς τὴν τοῦ ὑποκειμένου χρείαν, καὶ ὅπως ἔχει καὶ πρὸς ἐκεῖνο ἡ στέρησις. κοινότερον δὲ τὸν λόγον εἶπε, καὶ ὅτι οὐ μόνον τῇ φυσικῇ ἀλλὰ καὶ τῆ τεχνικῇ προσχρῆται γενέσει· τοιαύτη γὰρ ἡ τοῦ μουσικοῦ. ὅτι δὲ ἡ τῶν κοινῶν καὶ ὁλοσχερῶν θεωρία ὡς πρὸς ἡμᾶς προτέρα τῶν ἰδίων ἐστίν, εἴρηκεν εὐθὺς τῆς πραγματείας ἀρξάμενος. καὶ δῆλον καὶ ἐκ τῶν ἐνταῦθα λεγο- μένων, ὅτι τὰ ἐκεῖ “καθόλου” εἰρημένα, ἐξ ὧν ἔλεγεν “εἰς τὰ καθέκασια δεῖν προϊέναι”, τὰ κοινὰ καὶ ὁλοσχερῆ ἦν, ἅπερ ἐστὶν ἡμῖν γνωρι- μώτερα.
[*](1 ἡ τριῶν om. DF 2 ἕως τοῦ κτλ. om. F 5 τό τε — τρεῖς (7) om. D T) ἐστι καὶ — δυεῖν om. F 7 ἤτε F 8 λαμβάνει τὸ Ε1 9 αἱ ante ἀρχαὶ F 11 εἰ om. a οὖσαν ἀρχὴν D 12 δύο αἱ ἀρχαὶ Ε καὶ τῆς incipiente novo folio iteravit E 14 ὑφ’ ἑξῆς Ε 17 ἐπάγει p. 190 b 29 λεκτέον εἶναι DE: λεχθῆναι aF 18 post τὰ ἐναντία omisit S. Aristotelea οἷον εἴ τις λέγοι τὸ μουσικὸν καὶ τὸ ἄμουσον ἡ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἢ τὸ ἡρμοσμένον καὶ τὸ ἀνάρμοστον 24 διακρίνει ταύτης DF: διακρίνει αὐτῆς E: αὐτῆς διακρίνει a 27 τοῦ βασιλικοῦ Ε 30 ἔλεγεν c. 1 p. 184 a 24 31 ἐστιν ἡμῖν DE: ἐστι aF)p. 189 b 32 Φαμὲν γὰρ γίνεσθαι ἐξ ἄλλου ἄλλο καὶ ἐξ ἑτέρου ἔτερον [*](45v) ἕως τοῦ καὶ γὰρ ἐξ ἀμούσου καὶ ὁ ἄμουσος γίνεται μουσικός. διὸ καὶ ἐπὶ του συγκειμένου ὡσαύτως· καὶ γὰρ ἐξ ἀμούσου ἀν’. θρώπου καὶ ἄμουσος ἄνθρωπος γίγνεσθαι λέγεται μουσικός.
ἐντεῦθεν καὶ τὴν τοῦ ὑποκειμένου φύσιν εὑρεῖν ἐναργέστερον προτί- θεται, κἂν ἤδη ταύτην ὅτι ἔστιν εὗρέ τε καὶ διαφορὰν ἡμῖν τῆς στερήσεως πρὸς τὸ ὑποκείμενον παραδίδωσι, πρῶτον μὲν ἀτὸ τοῦ λέγεσθαι διαφόρως ἐπιχειρῶν, εἶτα καὶ ἐξ αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς φύσεως. μεταχειρίζεται δὲ τὸν λόγον οὕτως· ἡ γένεσις καὶ ὅλως ἡ μεταβολὴ ἡ μέν ἐστιν ἁπλῆ, ἡ δὲ σύνθετος· ἁπλῆ μὲν ὡς ὅταν τὸν ἄν- θρωπον λέγωμεν γίνεσθαι μουσικόν, γινόμενον μὲν τὸν ἄνθρωπον λαβόντες, ὃ δὲ γίνεται τὸ μουσικόν· ἢ σύνθετος δέ, ὅταν τὸν μὴ μουσικὸν ἄνθρωπον λέγωμεν γίνεσθαι μουσικόν. ἄνθρωπον. διὰ πούτων οἶμαι τέως τὴν κοινωνίαν ὑποδεικνὺς τοῦ τε ὑπο- κειμένου καὶ τῆς στερήσεως ὑποκείμενον μὲν γὰρ ὁ ἄνθρωπος, στέρησις δὲ τὸ ἄμουσον, καὶ ἄμφω ὁμοίως λέγομεν γίνεσθαι ὅπερ τὸ εἶδος), εἶτα λοιπὸν τὰς διαφορὰς παραδίδωσι, καὶ πρώτην πάλιν τὴν ἀπὸ τοῦ λέγεσθαι· τούτων γάρ, φησί, τὸ μὲν ἄμουσον καὶ τὰ τοιαῦτα οὐ μόνον λέγεται τόδε τι γίνεσθαι οἷον τὸ ἄμουσον μουσικόν, ἀλλὰ καὶ ἐκ τούτου, οἷον ἐκ μὴ μουσικοῦ μουσικόν. ὁ δὲ ἄνθρωπος καὶ ὅλως τὰ τοιαῦτα οὐχ ὁμοίως ἔχει· οὐ γὰρ λέγομεν ἐξ ἀνθρώπου μουσικὸν γίνεσθαι, ἀλλὰ τὸν ἄνθρωπον μουσικόν. καὶ ἐστιν ἐν τοῖς λεγομένοις ἡ διαφορά. δευτέρα οε εκ των πραγματων, ὅτι τῶν γινομένων ὅπερ τὸ εἶδος τὰ μὲν ὐπομένοντα γίνεται (ὁ σταται τὸ γὰρ ἄμουσον οὐχ ὑπομένει τὸ μουσικόν). τούτων οὖν διωρισμένων τοῦ τε διχῶς λέγεσθαι τὰ γινόμενα ἡ ὡς ἀπλᾶ ἢ ὡς σύνθετα καὶ τοὐ δια- φέρειν τὸ γινόμενον κτά τε τὸ λέγεσθαι καὶ κατὰ τὸ ὑπομένειν ἢ μὴ ὑπο- μένειν, | πανταχόθεν τοῦτο ἔστι λαβεῖν, ὅτι δεῖ τι πάντως ὑποκεῖσθαι τὸ [*](46r) γινόμενον, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ τὸ ἐξ οὗ λέγομεν γίνεσθαι οἷον τὸ ἄμουσον ἢ τὸ λεγόμενον γίνεσθαι οἷον τὸν ἄνθρωπον· ἅπερ καὶ εἰ ἀριθμῷ ὅν ἐστι διότι τὸ ἕτερον καθ’ ἑαυτὸ ὑποστῆναι οὐ δύναται), ἀλλὰ τῷ λόγῳ ἕτερα· οὐ ταὐτὸν ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ἄμουσον. καὶ προσαρμόττει λοιπὸν τὰ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῇ στερήσει. καὶ πρώτην τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα δια- φορὰν διανέμων λέγει, ὅτι τὸ μὲν ὑπομένον τὸ ὑποκείμενόν ἐστι, τὸ δὲ ἐξι- [*](1 γενέσθαι D ἄλλο ἐξ ἄλλου D ἐξ (post καὶ) aF: om. DE ἕως κτλ. om. F ἄμουσος — ἀνθρώπου καὶ om. Ε μουσικός — λέγεται om. D 4 μου- σικός aD: om. E 6 ηὗρε D ἐβεβιώσατο a 8 τῆς τῶν πραγμάτων aF 9 οὕτως] οὕτω καὶ a 11 γενόμενον D 12 τὸν ἄμουσον DE: (ἄμουσον F2 in lit.) aF 13 σύνθετος — ἄνθρωπον (v. 14) om. F μὴ (post om. Ε 15 στερήσεως] litterae στερ F2 in lit. 26 post γινόμενα add. ἄν Ε 27 τὸ (post κατὰ) om. a καὶ μὴ a 30 γίνεσθαι — λοιπὸν (v. 32) oblitt. D οἷον τὸ ἄνθρωπον Ε 32 καὶ (ante προσαρμόττει) om. Ε 34 τὸ ὑποκείμενον om. Ε)
Αὕτη μὲν ἡ ὅλη τῶν λεγομένων ἔννοια. ἐν δὲ τοῖς κατὰ μέρος τὸ μὲν γινόμενον τὸ ὑποκείμενον καὶ τὴν στέρησίν φησιν οἷον τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸ ἄμουσον, τὸ δὲ ὃ γίνεται τὸ εἶδος οἷον τὸ μουσικόν. ὑποκεῖσθαι δὲ τὸ γινόμενον εἶπεν, οὐ τὴν ὕλην μόνον νῦν ὑποκεῖσθαι λέγων, ἀλλ’ ὅλον τὸ γινόμενον ἐν ᾧ καὶ ἡ ὕλη καὶ ἡ στέρησις. τοῦτο οὖν, φησί, τὸ γινό- μενον εἰ καὶ ἀριθμῷ ἐστιν ἕν διότι συνδεδράμηκεν εἰς ταὐτὸν τό τε ὑποκείμενον καὶ ἡ στέρησις ὡς μὴ δυναμένης τῆς στερήσεως καθ’ ἑαυτὴν ὑποστῆναι), ἀλλὰ τῷ εἴδει γε διάφορά ἐστιν. ἐπειδὴ δὲ μὴ κυρίως ἐπ’ αὐτῶν εἴρηται τὸ τῷ εἴδει διαφέρειν καὶ τῆς ὕλης ἀνειδέου παντελῶς οὕσης [*](1 μέγιστον F 2 ἄτε oni. Ε 4 ἐξίσταται] ἀφίσταται ἀφ’ in lit.) D 7 ἐπὶ τῷ τούτου a λέγοιμεν D 8 γενέσθαι DE 10 καὶ (post τόδε) oin. E ἐκ (ante τοῦδε) om. F θατέρα a 11 ἀλλήλως ut videtur Ε διαφέρῃ E2 18 γίνεσθαι aF: ora. DE 20 ἐκ τῆς στερήσεως a 22 καὶ ἐπὶ τῶν συνθέτων F 24 ἄνθρωπος om. E 26 καὶ (post μέντοι) om. Ε λέγομεν om. aF 28 μὲν οὑν ἡ 1) 29 pust μὲν aild. συγκείμενον καὶ aF 33 τότε F 35 γε om. a 36 οὔσης παντελῶς D)
p. 190 a 31 Πολλαχῶς δὲ λεγομένου τοῦ γίνεσθαι ἕως τοῦ τὰ δὲ ἄλλα πάντα κατὰ τῆς οὐσίας.
Προθέμενος ἐπὶ πάσης γενέσεως τό τε ὑποκείμενον εὑρεῖν καὶ τὴν δια- φορὰν αὐτοῦ παραδοῦναι τὴν πρὸς τὴν στέρησιν καὶ ἀπὸ τῶν εὐκολωτέρων ἀρξάμενος προφανεστέρα γὰρ ἦν ἡ τῶν συμβεβηκότων γένεσις περὶ ὑποκει- μένην τὴν οὐσίαν ἐπιτελουμένη), μέτεισι λοιπὸν ἐπὶ τὸ δεῖξαι, ὅτι καὶ ἐπὶ τῆς οὐσίας ὑποκειμένου τινὸς δεῖ καὶ στερήσεως πρὸς τε τὴν γένεσιν τῆς οὐσίας καὶ πρὸς τὴν φθοράν. καὶ πρῶτον μὲν ἐπισημαίνεται, ὅτι πολλα- χῶς λεγομένου τοῦ γίνεσθαι καὶ τοσαυταχῶς ὅσα ἐστὶ τὰ γινόμενα, ἐπὶ μὲν τῶν ἐννέα κατηγοριῶν οὐ γίνεσθαι ἁπλῶς λέγομεν, ἀλλὰ τόδε τι γίνεσθαι. τὴν γὰρ ὑποκειμένην οὐσίαν οὐ γίνεσθαι ἀπλῶς, ἀλλὰ λευκὸν γίνεσθαι ἢ τρίπηχυ ἢ δεξιὸν λέγομεν, ἐπὶ δὲ τῆς οὐσίας οἷον τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι γίνεται ἄνθρωπος λέγομεν, ἀλλ’ οὐ τόδε τι γίνεται. τούτου δὲ αἴτιον τὸ τὴν οὐσίαν μὲν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ὑφεστῶσαν καθ’ ἑαυτὴν γίνεσθαι. τῶν δὲ ἄλλων ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἐχόντων ἡ οὐσία κατ’ αὐτὰ λέγεται γίνεσθαι, ἀλλ’ οὐχ ἁπλῶς οὐδὲ καθ’ ἑαυτήν. διὸ κατὰ μὲν τὰ ἄλλα τῆς γενέσεως ἐπιτελουμένης φανερὸν ὅτι ἀνάγκη ἐστὶν ὑποκεῖσθαι τὸ τὶ γινόμενον. δεῖ γὰρ εἶναι πάντως ὃ λέγομεν τόδε τι γίνεσθαι οἷον λευκὸν ἢ τρίπηχυ, διότι τὰ συμβεβηκότα πάντα ἐν ὑποκειμένῃ τῇ οὐσίᾳ [*](2 τις] οὐδείς E ἔβλεψεν DE 3 πάλιν (ante ὀδόντας) om. Aristotelis libri 4 post στέρησις add. ἡ aF 9 εἴη τῆς στερήσεως fortasse recte a 11 τῆς στερήσεως] τοῦ εἴδους F 12 μὲν ora. E 13 ἢ] καὶ aF 15 τοῦ χωριστοῦ aF χωρισμὸν τοῦ χωρισμοῦ E εἶναι ὥστε οὔ. F 16 τοῦ λεγομένου γίνεσθαι E ἕως κτλ. om. F 20 προ- φανέστερον D 22 τε om. aF 25 ἐπὶ μὲν οὖν F ἀλλὰ — δεξιὸν λέγομεν om. E τόδε Aristoteles: τάδε libri 29 μὲν om. aF 31 ἁπλῶς ἀλλ’ F 33 τι τὸ Aristoteles γενέσθαι D post οἷον add. τὸ a)
p. 190 b 1 Ὅτι δὲ καὶ ἡ οὐσία ἕως τοῦ οἷον τὰ τρεπόμενα κατὰ τὴν ὕλην.
Ὅτι μὲν αἱ ἄλλαι κατηγορίαι ἐν ὑποκειμένῳ τῇ οὐσίᾳ οὖσαι τὸ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι ἔχουσι προσεχῶς περὶ τὴν οὐσίαν ὡς ὑποκειμένην, δῆλον. καὶ αὐτὴ δὲ ἡ οὐσία ἡ γενητὴ καὶ ὅλως ὅσα παρὰ τὰ πρότερον εἰρημένα, ἃ τόδε τι εἶναι λέγομεν, ἁπλῶς ὄντα ἐστὶ καὶ οὐ τόδε τι ὄντα, τουτέστιν οὐσίαι καὶ οὐ συμβεβηκότα, κἄν μὴ ἐν ὑποκειμένῳ τὸ εἶναι ἔχῃ, ἀλλ’ ἔχει τι πάντως ἐν ἑαυτοῖς ὑποκείμενον κατ’ αὐτά, περὶ ὃ τὸ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι συμβαίνει αὐτοῖς. τοῦτο δὲ πρῶτον μὲν δείκνυσι διὰ τῆς ἐπα- γωγῆς. ἀεὶ γὰρ ἔστι τι ὑποκείμενον ταῖς γενέσεσιν ὥσπερ ἐπὶ φυτῶν ζῴων τὸ σπέρμα. τούτου γὰρ ὑπομένοντος ἅμα καὶ ἀλλοιουμένου γίνεται τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα. μετὰ δὲ τὴν ἐπαγωγὴν καθολικῇ φησιν ὁ Ἀλέ- ξανδρος ἀποδείξει χρῆσθαι τὸν Ἀριστοτέλην δεικνύντα, ὅτι κατὰ πάντας τοὺς τοῦ γίνεσθαι τρόπους ἐξ ὑποκειμένου γίνεται τὰ γινόμενα, καὶ τῷ καθόλου συναποδεικνύντα καὶ τὸ ἐπὶ τῆς οὐσίας, εἴ γε καὶ ἡ ταύτης γένεσις ὑπὸ τοὺς ἐκτιθεμένους τρόπους ἐστί. διὸ καὶ τὰ γινόμενα ἁπλῶς ἀντὶ τοῦ καθόλου καὶ καθάπαξ ἀκούει, ὡς ἐπανιόντος αὐτοῦ πάλιν ἐπὶ τοὺς κοινοὺς τῆς γενέ- σεως τρόπους, ἐν οἷς καὶ ὁ κατ’ οὐσίαν συνείληπται• “τῇ γὰρ ἀλλοιώσει, φησίν, ὑποτάσσεται καὶ ἡ κατ’ οὐσίαν γένεσις, καὶ ἴσως εἴποι ἄν οὐχ ὅτι ἀλλοίωσίς ἐστιν, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἄνευ ἀλλοιώσεως”. οὕτως μὲν οὖν ὁ Ἀλέ- ξανδρος. καὶ ἔοικε καὶ Συριανὸς ὁ μέγας τὴν τοιαύτην ἐξήγησιν ἀποδέ- ξασθαι. μήποτε δὲ τῶν κατ’ οὐσίαν γινομένων ἐστὶν ἡ διαίρεσις αὕτη. καὶ γὰρ τὸ σχῆμα εἶδος καὶ οὐσία τοῦ ἀνδριάντος ἐστίν, ἀλλ’ οὐ ποιότης. ἄλλο γὰρ καὶ οὐκ ἀλλοῖον γίνεται τὸ εἶδος, εἰ ἐκ σφαίρας ἀνδριὰς γένοιτο. εἰ δὲ τὰ ἄλλα εἴδη παρελάμβανε, πῶς ἡ κυρίως ἀλλοίωσις κατὰ ποιότητα οὖσα μεταβολὴ μένοντος ἀτρέπτου τοῦ ὑποκειμένου κατατροπὴν αὐτοῦ ἐν- ταῦθα παρελαμβάνετο, ἥτις κατ’ οὐσίαν ἐστί; πῶς δὲ ἦν εὔλογον μετὰ τὸ ἀποσκευάσασθαι τὰς ἄλλας γενέσεις πάλιν ἐπ’ αὐτὰς ἐλθεῖν; εἰ δὲ καὶ ἐποίει τοῦτο, διὰ τί μὴ πάσας, ὧν ἔμπροσθεν ἐμνήσθη, παρέλαβεν ἐν τῆ ἀπαριθμήσει; καὶ γὰρ καὶ τοῦ πρός τι καὶ τοῦ ποτὲ καὶ τοῦ ποῦ ἐν ἐκεί- νοῖς ἐμνημόνευσε. καίτοι ἀπαράλειπτον καὶ ταύτην τὴν διαίρεσιν ὁ ἐξηγη- τῆς εἶναι ὁμολογεῖ. μήποτε οὖν καὶ ἐνταῦθα γινόμενα ἀπλῶς εἶπε τὰ κυρίως καὶ κατ’ οὐσίαν γινόμενα. καὶ γὰρ πρότερον εἶπεν, ὅτι ἀπλῶς γί- [*](4 καὶ om. F αἱ οὐσίαι Aristoteles ἕως κτλ. om. F 8 δὲ οὐσία E 9 ἐλέγομεν Ε 11 ὑποκείμενον καὶ ταῦτα περὶ τὸ γίνεσθαι F 13 τι ex Arist. scripsi: τὸ libri ἐπὶ τῶν φυτῶν a 14 τοῦτο Ε 17 τῶ καθόλου DE: τὸ καθόλου aF 20 καὶ (ante καθάπαξ) om. D ἐπανιόντος] σπάνιον τὸ ὄν Ε 27 οὐκ (post καὶ) om. F 30 ἣν DE: καὶ aF 32 ὧν ἄμα ἔμπροσθεν a 36 πρότερον cf. p. 190 a 32)
p. 1901)9 Πάντα δὲ τὰ οὕτως γινόμενα φανερὸν ὅτι ἐξ ὑποκειμένων γίνεται ἕως τοῦ τὸν δὲ χαλκὸν ἢ (xov) λίθον ἢ τὸν χρυσὸν τὸ ὑποκείμενον.
El πάντα μὲν τὰ κυρίως γινόμενα κατά τινα τούτων γίνεται τῶν τρόπων, τὰ δὲ κατὰ τούτους γινόμενα τοὺς τρόπους ἐξ ὑποκειμένου γίνεται, δῆλον [*](4 τοῦ (post προστιθεῖσα) om. Ε μὴ] οὑ a 8 ἐπὶ πολλῆς utrobique Ε καὶ — ἐπιπολῆς om. F μὲν om. aF 9 καὶ (post γὰρ) om- a 10 καθόλον D: καθό EF: καθόλου a 12 τὰ δὲ ἀφαιρέσει ὡς τὰ μειούμενα om. F καὶ γὰρ — μερικαί om. a 13 ὅτι om. F 14 μόνην (om. ἡ) E 17 ἀπαριθμεῖ aF" 19 τήν τεΕ1 21 εἶναι post ἀλλοιώσεως posuerunt aF 23 ἀλλάσσει a et (ᾄσσει in lit.) D : ἀλάσσειEF 24 τοῦ DF: δὲ E: δὴ τοῦ a 26 ὑποτάττεται DE: ὑπάγεται aF καὶ ora. D 30 ἕως τοῦ κτλ. om. F δὲ om. E τὸν (ante λίθον) om. DE: add. a 33 κατὰ τοὺς τρόπους τούτους γινόμενα aF)
p. 190bl7 Φανερὸν οὖν ὡς εἴπερ εἰσὶν αἰτίαι καὶ ἀρχαὶ τῶν φύσει ὄντων ἕως τοὐ δῆλον οὖν ὡς γίνοιτ’ ἄν τὰ γινόμενα ἐκ τούτων.
Δείξας ὅτι τὸ γινόμενον ἅπαν σύνθετόν ἐστι συγκείμενον ἔκ τε τοῦ γινομένου καὶ τοῦ ὃ γίνεται, τουτέστιν ἔκ τε τοῦ εἴδους καὶ τοῦ ὑποκειμένου, διὰ τούτων λοιπὸν δείκνυσιν ὅτι τὸ γινόμενον καὶ τὸ ὃ áίνεται ἀρχαὶ καὶ στοιχεῖά εἰσι, καὶ ὅτι πῶς μὲν δύο ταῦτα, πῶς δὲ τρία, συλλογιζόμενος οὕτως· τὸ φυσικὸν καὶ γενητὸν ἅπαν σύγκειται καθ’ αὑτὸ ἐκ πρώτων τοῦ τε ὑποκειμένου καὶ τοῦ εἴδους * τὸ συγκείμενον καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκὸς ἐκ πρώτων τοῦ τε ὑποκειμένου καὶ τοῦ εἴδους ἀρχὰς ἔχει τό τε ὑποκείμενον καὶ τὸ εἶδος· σύγκειται γὰρ ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος ἐξ ἀν- θρώπου καὶ μουσικοῦ προσεχῶς, διὸ καὶ διαλύεται εἰς ταῦτα. ἐπειδὴ δὲ τὸ ὑποκείμενον ἀριθμῷ μέν ἐστιν ἓν εc̓ὸει δὲ καὶ λόγῳ δύο, καὶ τὸ μὲν καθ’ αὑτό ἐστιν ἡ ὕλη τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἡ στέρησις , συνάγεται ὅτι κατὰ μέν τινα τρόπον δύο εἰσὶν αἱ ἀρχαὶ (εἴ τις τὰ ἀριθμητὰ καὶ καθ’ [*](1 εἰρημένων) ὑποκειμένων D 3 σχηματιζομένου D μετασχηματίζεται — ἔστι τι οὐ om. D 5 ᾦ] ὃ D 6 χρή τι D 13 ὁ (post ὅτι) om. Ε 15 ὃ ora. E 18 σαφῶς a 22 ante αἰτίαι add. αἱ D ἀρχαὶ καὶ αἰτίαι F τῶν φύσει ὄντων aE : τῶν φυσικῶν F : om. D 23 ἕως τοῦ κτλ. om. F 24 πᾶν τὸ γινόμενον ἅπαν D 30 πρώτων τοῦ τε scripsi: πρώτου τε DE : πρώτου τοῦ τε aF 33 δὲ καὶ καὶ E 35 μὲν transl. post συνάγεται Ε: post ὅτι D αἱ post εἰσὶν om. aF τις] τε F καὶ (post ἀριθμητὰ) ora. E)
p. 190 b 23 Ἔστι δὲ τὸ μὲν ὑποκείμενον ἀριθμῷ μὲν ὅν ἕως τοῦ [*](47v) τῶν οὕτω κατηγορουμένων.
τὴν κοινωνίαν πάλιν ἐνταῦθα τῆς τε ὕλης καὶ τῆς στερήσεως καὶ τὴν διαφορὰν αὐτῶν παραδίδωσι. καθόσον μὲν γὰρ σὺν τῇ ὅλη καὶ ἡ στέρησίς ἐστι, πρὶν ἐπιγένηται τὸ εἶδος, καὶ σὺν αὐτῇ θεωρεῖται ὡς ὑποκείμενον, κατὰ τοσοῦτον ἓν τῷ ἀριθμῷ ἐστι τὸ ὑποκείμενον τὸ ἐξ ὕλης καὶ στερή- σεως· καθόσον δὲ ἡ μὲν ὕλη ὑπομένει οἷον ὁ ἄνθρωπος ἢ ὁ χρυσὸς ἐν τῇ μεταπλάσει τῶν χρυσῶν σκευῶν καὶ ὑπὸ δεῖξιν πίπτει καὶ τόδε τι λέ- γεται χρυσοῦς γὰρ καὶ ὁ μανιάκης, χρυσοῦς καὶ ὁ δακτύλιος) ἐνυπαρχούσης ἀεὶ τῶ συνθέτῳ καθ’ αὑτὸ τῆς ὕλης, κατὰ τοῦτο καὶ ἀριθμητή ἐστιν αὐτή. τὸ γὰρ καθ’ αὑτὸ ὑφεστὼς καὶ ὑπὸ δεῖξιν πῖπτον ἀριθμητὸν κυρίως. καὶ ὁ μὲν ἄνθρωπος καὶ ὁ χρυσός, τὰ ἄτομα, ἅπερ καὶ ὑποκείμενά ἐστιν, ἀπλῶς ἀριθμητὰ καὶ τόδε τι ἕκαστον αὐτῶν· ἐπειδὴ δὲ προσέθηκε τούτοις καὶ ὅλως ἡ ὕλη, ἡ δὲ πρώτη ὕλη οὐκέτι ὁμοίως τῷ ἀνθρώπῳ ἀριθμητὴ καὶ τόδε, ἐπεὶ μηδὲ δύναται χωρὶς εἴδους ὑπὸ δεῖξιν πίπτειν, διὰ τοῦτο προσέθηκε τῷ τόδε γάρ τι τὸ μᾶλλον. οὐ γὰρ ἁπλῶς ἡ ὕλη τόδε, ἀλλὰ καθόσον συνεργεῖ τῷ συναμφοτέρῳ πρὸς τὸ εἶναι αὐτὸ τόδε τι οἷον γενη- τὸν καὶ αἰσθητόν, ὑπομένουσά τε καὶ σῳζομένη ἐν αὐτῷ. ὅπερ ἐδήλωσε διὰ τοῦ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἐξ αὐτοῦ γίνεται τὸ γινόμενον. καὶ ὅλως τὸ ἀριθμητὸν καὶ τόδε τι ἔχει διὰ τὸ ὑφεστάναι ἐν τῷ συνθέτῳ. κἄν γὰρ ἔλαττον τοῦ εἴδους ἔχῃ τοῦτο, ἀλλὰ μᾶλλον τῆς στερήσεως. ἡ μέντοι στέρησις οὐκ ἐνυπάρχει ἐν τῷ γινομένῳ ὥσπερ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη, ὥστε οὐκ ἂν ἐξ αὐτῆς λέγοιτο πρώτης καὶ καθ’ αὑτὸ γεγονὸς εἶναι. ἀλλ’ οὐδὲ τόδε τι διὰ ταύτην ἐστὶ τὸ σύνθετον, εἴπερ μὴ ὑπομένει καὶ εἴπερ ἀπουσία μόνον ἐστίν· ὥστε οὐδὲ ἀριθμητὴ αὕτη οὐδὲ τόδε τι. οἷον γὰρ ἀπόφασίς τίς ἐστιν ἡ στέρησις, εἰ καὶ διαφέρει πῃ τῆς ἀποφάσεως. ἡ δὲ ἀπόφασις οὐκ ἀριθμητὴ οὐδὲ τόδε τι διὰ τὸ ἀόριστον. διαφέρει δὲ ἡ στέ- ρησις τῆς ἀποφάσεως τῷ προσσημαίνειν τὸ ἐν ᾧ ἐστι. τὸ γὰρ ἄμουσον οὐκ ἐν παντί, ἀλλ’ ἐν ἀνθρώπῳ. εἰ δὲ μὴ καθ’ αὑτήν ἐστιν αἴτιον ἡ στέρησις, κατὰ συμβεβηκὸς ἄν εἴη, διότι συμβέβηκε τῷ καθ’ αὑτὸ αἰτίῳ τῇ ὕλῃ. καὶ γὰρ καὶ ὂν οὐ καθ’ αὑτό ἐστιν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, εἴπερ ἀπουσία τοῦ εἴδους ἐστὶν ἐν τῷ πεφυκότι. διὸ καὶ ἀριθμῷ ἓν τὸ ὑποκείμενον, κἄν λόγῳ δύο. καὶ τὸ εἶδος δὲ ἓν τῶν στοιχείων ἐστὶ τῶν συμπληρούντων τὸ σύνθετον. ὥστε δῆλον γέγονεν ἐκ τῶν εἰρημένων, καὶ πῶς δύο καὶ πῶς τρεῖς αἱ ἀρχαὶ δύνανται λέγεσθαι.
Ἄξιον δὲ ἐν τούτοις ἐπιστῆσαι, πῶς ἀκόλουθα τοῖς ἐν Τιμαίῳ περὶ [*](1 μὲν (post τὸ) exhibent DEF: om. a cum Arist. ἕως τοῦ κτλ. om. F μανιά- κου Ε 10 κατὰ] κατατὰ Ε 11 ὑφεστηκός D 12 καὶ (post ἅπερ) om. E ὑποκείμενα in lit. D 13 ἐπεὶ a 15 ἐπειδὴ οὐδὲ a χωρὶς DE: καὶ χωρὶς aF 16 τόδε τι γάρ τι E 19 δι’ αὐτοῦ E1 23 ἄν om. D γεγονὸς εἶναι] γεγονέναι D 24 οὐδὲ] οὐ E ὑπομένειν Ε 25 οἶον — τόδε τι (v. 27) om. Ε 26 τις om. D 28 τὸ προσημαίνειν τῶ τὸ coit. E-) Ε 32 πε- φηνότι a 33 ἓν] ἐκ F)
p. 190 b 29 29 Διὸ ἔστι μὲν ὡς δύο λεκτέον τὰς ἀρχάς ἕως τοῦ καὶ τῷ ἀσχηματίστῳ καὶ χαλκῷ.
Εἰπὼν πολλὴν εἶναι ἀπορίαν πότερον δύο αἱ ἀρχαὶ ἢ τρεῖς καὶ δείξας ὅτι πῶς μὲν δύο πῶς δὲ τρεῖς εἰσι, συμπεραινόμενος τὰ εἰρημένα φησίν, ἔστι μὲν ὡς δύο λεκτέον εἶναι τὰς ἀρχὰς, ἔστι δὲ ὡς τρεῖς, δύο μέν, εἰ τὰς κυρίως τις ἀρχὰς λαμβάνοι τό τε ὑποκείμενον καὶ τὸ εἶδος· τρεῖς δέ, εἰ καὶ τὴν κατὰ συμβεβηκὸς ἀρχὴν ταῖς δύο προσλαμ- βάνοι τὴν στέρησιν. προστίθησι δὲ καὶ ἄλλον τρόπον, καθ’ ὃν ἔστι μὲν ὡς δύο, ἔστι δὲ ὡς τρεῖς δυνατὸν λέγεσθαι τὰς ἀρχάς· δύο μὲν γάρ, εἴ τις τὰ ἐναντία λέγοι ἀρχὰς τό τε εἶδος καὶ τὴν στέρησιν, διότι κατὰ τὴν εἰς ἄλληλα τούτων μεταβολὴν ἥ τε γένεσις ἐπιτελεῖται καὶ ἡ φθορά· ἔστι δὲ ὡς ἀδύνατον δύο λέγεσθαι· ὑπ’ ἀλλήλων γὰρ τὰ ἐναντία πάσχειν ἀδύ- νατον καθ’ ἑαυτὰ ὄντα· οὐ γὰρ ὑπομένει ἄλληλα οὐδὲ ἐπιδέχεται οὐδὲ γίνεται τὸ ἐναντίον ὅπερ τὸ ἐναντίον. πῶς οὖν ἐκ τῶν ἐναντίων τὰ ἄλλα, εἴπερ μὴ πάσχει τι ὑπ’ ἀλλήλων τἀναντία; ἢ λύεται τὸ ἄπορον τοῦτο διὰ τοῦ τρίτην ἀρχὴν τιθέναι τὸ ὑποκείμενον, ἐν ᾧ καὶ δρᾶν εἰς ἄλληλα τὰ ἐναντία δυνήσεται. τοῦτο γὰρ οὐκ ὂν ἐναντίον ὑπομενεῖ ἑκάτερον. καὶ οὕτως οὐκέτι δύο πάλιν, ἀλλὰ τρεῖς αἱ ἀρχαί. ὥστε καὶ κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι πῶς μὲν δύο, πῶς δὲ τρεῖς εἰσιν αἱ ἀρχαί. καὶ ἄλλως δὲ πάλιν ἔστι λέγειν ὅτι οὐ πλείους τῶν ἐναντίων αἱ ἀρχαί. ἰσά- ριθμοι γὰρ τοῖς ἐναντίοις δύο οὖσιν αἱ κυρίως ἀρχαὶ τό τε ὑποκείμενον καὶ τὸ εἶδος. ὥστε πάλιν τρόπον τινὰ δύο εἰσὶν αἱ ἀρχαί, οὐ παντελῶς δὲ δύο, διότι τὸ ὑποκείμενον, κἄν ἀριθμῷ ἐστιν ἕν, τῷ λόγῳ δύο ὑπάρχει· [*](1 γέγραπται Plato Tim. 49 E cf. Arist. de gen. et int. Β 1 p. 329 a 13 2 γὰρ] δὲ E 3 ἐκείνω EF αὖ] ἂν D 4 προσχρωμένου F μετ’ ὀλίγα p. 50 Α τι E 7 τὸ (post δὲ) om. a 12 αὐτῶ E 13 λεκτέον εἶναι Aristoteles cf. v. 17 ἕως κτλ. om. F 19 καὶ (ante τὴν) om, aF προλαμβάνοι D 21 ἐστιν, ἐστιν F γάρ om. D 24 πάσχειν] πάσχει εἰ E 27 πάσχῃ DE2 τἀναντία om. Ε 29 τὰ ἐναντία om. F ὃν om. Ε ὑπομενεῖ sciipsi: ὑπομένει libri 30 πάλιν δύο aF 35 διότι DEF: διὰ τὸ a δύο ὑπάρχειν ὑπάρχει F) τῷ λόγῳ aF)
20 p. 191 a 3 Πόσαι μὲν οὖν αἱ ἀρχὶ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν ἕως τοῦ καὶ τὰ ἐναντία δύο εἶναι.
Πάνυ ἀκριβῶς εἶπε τὰς ἀρχὰς εὑρῆσθαι τῶν ἐν γενέσει φυσικῶν• οὔτε γὰρ τῶν γινομένων ἁπλῶς ἀπάντων οὐ γὰρ δὴ καὶ προαιρέσεως ἀρχαὶ αὗται) οὗτε τῶν φυσικῶν πάντων· οὐ γὰρ δὴ καὶ τῶν θείων τε καὶ ἀιδίων οἷον τῶν οὐρανίων· καὶ γὰρ φυσικὰ μέν ἐστιν ἐκεῖνα διὰ τὸ ἐν κινήσει εἶναι, οὐ μέντοι γενητὰ διὰ τὸ ἀίδια δεδεῖχθαι. διὸ οὐκ εἰσὶ τούτων αἱ παραδεδομέναι ἀρχαί. οὔτε γὰρ στέρησίς ἐστιν ἐν τοῖς οὐρανίοις ἀιδίοις οὖσιν οὕτε μέντοι τοιαύτη ὕλη, εἴπερ μεταβολὴ μὴ ἔστιν ἀφ’ ἧς εἰσήχθη ἡ ὕλη. διὸ καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Η τῆς Μετὰ τὰ φυσικὰ τάδε φησίν· “ὅταν δέ τις ζητῇ τί τὸ αἴτιον, ἐπεὶ πλεοναχῶς τὸ αἴτιον λέγεται, πάσας δεῖ λέγειν τὰς ἐνδεχομένας αἰτίας, οἷον ἀνθρώπου τίς αἰτία ὡς ὕλη; ἆρα τὰ κατα- μήνια; τί δὲ ὡς κινοῦν, ἆρα τὸ σπέρμα; τί δὲ ὡς τὸ εἶδος; τὸ τί ἦν εἶναι· [*](1 ἄλλως Ε ἓν ταῦτα] ἐν D 2 δοκεῖ a 4 ὅτι om. aF μὲν om. a 8 καὶ τὸ] κατὰ D ὡς (post δύο) om. Ε ὁ om. E 9 τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη D 10 οὔσης F 15 ἀλλ’ ὡς] ἄλλως F 16 εἴρηται aF πέμπτῳ c. 6 p. 229 b 24 ἁπλῶς μὲν γὰρ ἐναντίον κίνησις κινήσει, ἀντίκειται δὲ καὶ ἠρεμία· στέρησις γάρ 17 τέρησις Ε ἐστι om. aF 18 πεφηνότι a 20 ἕως τοῦ κτλ. om. F 21 καὶ om. E 22 τὰς ἀρχὰς εἶπεν Ε ηὑρῆσθαι D et sic coa- stanter 24 καὶ (post δὴ) om. aF 25 μέν εἰσιν D 26 ἀίδιον D διότι a 27 στέρησις γὰρ a οὐρανοῖς D 28 μὴ] μία D ἀφ’] ἐφ’ aE 29 Η] ὀγδόῳ a Μετὰ τὰ φυσικά Η 4 p. 1044 a 32 δὲ] δή Aristoteles 30 τί D: om. aEF τὰ αἴτια Arist.)
p. 191 a 5 τρόπον δέ τινα ἄλλον οὐκ ἀναγκαῖον ἕως τοῦ τῇ ἀπου- σία καὶ παρουσίᾳ τὴν μεταβολήν.
Εἰπὼν ὅτι τρεῖς αἱ ἀρχαὶ τό τε ὑποκείμενον καὶ τὰ ἐναντία, ἐφιστάνει πάλιν, ὅτι καὶ δύο δυνατὸν λέγειν καὶ οὐκ ἀναγκαῖον τρεῖς. εἰ γὰρ ἡ στέ- ρησις οὐδὲν ἄλλο ἢ ἀπουσία τοῦ εἴδους ἐστὶν ἐν τῷ πεφυκότι, ἱκανὸν φαίη ἄν τις εἶναι τὸ εἶδος τῇ μὲν ·παρουσίᾳ τὸ εἶναι ποιεῖν, τῇ δὲ ἀπουσίᾳ τὸ μὴ εἶναι καὶ τὴν στέρησιν καὶ τὴν φθοράν, τὸ μὲν καθ’ αὑτό, τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός. τὸ γὰρ τῇ ἀπουσίᾳ τῇ ἑαυτοῦ ποιοῦν τι κατὰ συμβεβηκὸς ποιεῖ, εἰ μὴ ἄρα καὶ ἐπὶ τῆς στερήσεως τις τὰ αὐτὰ ἀξιώσει λέγειν. καὶ γὰρ καὶ αὕτη τῇ μὲν παρουσίᾳ τὴν φθορὰν δοκεῖ ποιεῖν καθ’ αὑτό, τῇ δὲ ἀπουσίᾳ τὴν γένεσιν κατὰ συμβεβηκός. ἢ ῥητέον ὅτι ἡ στέρησις οὐδὲν ἄλλο ἢ ἀπουσία ἐστί. πῶς οὖν ἄν εἴη ἀπουσία ἀπουσίας; τοῦ μὲν γὰρ ὄντος καὶ προηγουμένην ὑπόστασιν ἔχοντος εἴη ἄν τι ἡ ἀπουσία, τῆς δὲ ἀπουσίας οὐκέτι, ἐπεὶ ἀνάγκη ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι πρὸ ἀπουσίας ἀπουσίαν ζητοῦντας. καίτοι οὐδὲ τῆς παρουσίας παρουσίαν ζητεῖν εὔλογον. καθόσον [*](1 τῆς (post εἰπεῖν) om. a 4 τοῦτον DE 5 αὐτὸν D φέρει τὰ EF: φέρε τὰ D: om. a 7 δευτέρῳ βιβλίῳ Phys. Β 3 p. 194 b 17 ἐπεὶ γὰρ τοῦ εἰδέναι κτλ. 8 ἄν om. DF 11 ἀναγαγεῖν E 12 εἰς αὐτὰς πειρώμεθα Aristoteles γινομένων] ζητουμένων Aristoteles 14. 15 βούλεται εἶναι DE 15 δευτέρῳ c. 7 p. 198 a 30 17 ἀκινήτων et κινουμένων μὲν ἀφθάρτων Anstoteli reddit Bonitz 19 post τινα ἐστὶν add. EF ἕως κτλ. om. F 22 post δύο add. καὶ D 24 εἶναι τὸ εἶδος — τὸ μὴ om. Ε εἶναι τὸ δἶδος D (et omittendo Ε): τὸ εἶδος εἶναι aF 25 στέρησιν DEF: γένεσιν a 27 ἀξιώσει D: ἀξιώσῃ Ε: ἀξιώσειε aF 28 καὶ om. Ε αὐτὴ D τῆ μὲν D: μὲν Ε: om. aF μὲν post παρουσία add. aF 30 ἄν οὖν D 32 ἐπ’ ἄπειρον ἀνάγκη Ε 33 εὔλογον D et mrg. F: εὔβουλον aEF1)
Τοῦτο δὲ τοῦ Ἀριστοτέλους τὸ ῥητὸν πάνυ τοὺς Πλατωνικοὺς ἀρέσκει, διότι καὶ ὁ Πλάτων’ οὐ δύο ἀλλ’ ἓν ποιεῖ τὸ ὑποκείμενον, κἄν τοῖς ἀντι- κειμένοις αὐτὸ προσρήμασι καλῇ μέγα καὶ μικρὸν προσαγορεύων, διὰ τὴν πρὸς τὰ ἀντικείμενα ἐπιτηδειότητα τὴν στέρησιν οὐ βουλόμενος ἐν ὑπο- στάσει τινὶ θεωρεῖν. δῆλον δὲ ὅτι καὶ ὁ Ἀριστοτέλης οὐ προηγουμένην [*](2 αὐτοῦ DEF: ἑαυτοῦ a 5 εἶ τις Ε1 6 ἀλλ’ ὅτι καὶ D 7 μὴ ἐκ Ε 9 ἐκστάσης aD: ἱστάσης Ε: ἑκάστης F 10 τὸ μουσικὸν τοῦ λευκοῦ D: τοῦ μουσικοῦ τὸ λευκὸν a: τὸ μουσικὸν λευκὸν EF 11 αἴτιον post λέγωμεν posuemut aF: om. Ε τὸ μουσικὸν D: τὸ λευκὸν aEF 12 λευκοῦ D: μουσικοῦ aEF 14 τὸ (post δὲ) om. F 16 γὰρ add. a 17 εἶδος] εἶναιδ0 F 20 γὰρ ἔσται 21 καὶ τῆ ἀπουσία DE cf. p. 223, 9: om. aF 24 γὰρ ἔχει DF: γὰρ ἔχειν aE τὸ μὴ ἔχειν om. a οὐ γὰρ ἄν — ἔχειν τὸ εἶδος (26) om. F 26 τοῦ ἔχειν D: τὸ ἔχειν aE τὸ μὴ DE: τοῦ μὴ a 27 οἶόν τε] οἴονται F εἰ DE: εἰς a: om. F ἔχειν om. E 29 ἀριστοτέλης F1 τοὺς πλατωνικοὺς D: τὰς πλατωνικοὺς (comp.) Ε: τοῖς πλατωνικοῖς aF 30 διό D 31 καλεῖ E2 32 οὐ] εἰ καὶ E 33 καὶ om. Ε ὁ om. a)
Καὶ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης τὴν ὕλην εἰσήγαγεν ἐκ τοῦ γίνεσθαι μὲν τὰ γινόμενα ἐξ ἐναντίων, τὰ δὲ ἐναντία μὴ δύνασθαι ποιεῖν εἰς ἄλληλα μηδὲ πάσχειν ὑπ’ ἀλλήλων καθ’ ἑαυτά δεῖν μὲν γὰρ τὸ πάσχον ὑπομένον πάσχειν, τὰ δὲ ἐναντία μὴ ὑπομένειν ἄλληλα), ἔτι δὲ καὶ ἐκ τοὐ τὰ ἐν- αντία μὴ αὐτάρκη πρὸς ἀρχῆς εἶναι λόγον, εἴπερ ἐστὶ συμβεβηκότα καὶ οὐκ οὐσίαι. οὐ γάρ ἐστιν ἐν οὐσίᾳ ἡ ἐναντίωσις, τὰ δὲ συμβεβηκότα ὑπο- κειμένου δεῖσθαί τινος πρὸς τὸ εἶναι. ταῦτα γάρ ἐστι τῶν εἰρημένων ὡς οἶμαι τὰ κυριώτατα. ὁ δὲ Πλάτων’ εἰσήγαγε καὶ αὐτὸς τὴν ὕλην ἐκ τῆς τῶν γινομένων μεταβολῆς, ὀφειλούσης πάντως περί τι κοινὸν ὑποκείμενον [*](6 γοῦν DEF: γὰρ a Τιμαίῳ p. 51 Α ἀνόρατον Plato: ἀ.όρατον (littera inter α et ο erasa) F: ἀόρατον aDE 7 πάλιν Tim. p. 52 a δέ αὐτὸ αὖ a αὖ] οὗ F 8 παρεχόμενον] immo παρέχον p. 225,3 et Plato γενέσθαι sic etiam p. 225,3 et f. 54 r 9: γένεσιν Plato ἀρκουμένου DEF: ἀρκούμενον a 9 τε (post τῇ) om. aF καὶ τῆ ἀπουσία D: posuit ante τοῦ εἴδους Ε: om. aF τε (post πρός) om. D 10 τὴν (post καὶ) om. D 11 ἐκ] καὶ D 13 τὰ στο κυρίως F ἐστιν τὰ ἐξ αὐτῶν Ε 15 εἰ aD: εἰς EF: legemluiu ὡς 19 κινοῦσαν] δοκοῦσαν Ε τὰ (ante κατὰ) om. D 22 γοῦν] οὖν D Τιμαίῳ p. 50 c δ’ οὖν] γοῦν F 24 ἀφομοιούμενον om. a δὴ] δεῖ Ε 28 τὰ δὲ ἐναντία — πάσχειν om. E)
p. 191 a 7 Ἡ δὲ ὑποκειμένη ὕλη ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν.
Ἐπειδὴ τὰ παρατεθέντα τῆς ὕλης παραδείγματα οἷον ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ σπέρμα καὶ εἴ τι τοιοῦτον, κἄν ὕλης εἶχε λόγον πρὸς τὰ γινόμενα, ἀλλ’ εἴδη τινὰ ἦν καὶ αὐτά, πᾶς ἄν ἐπιζητήσειε μαθεῖν, τί ποτε ἄν εἴη αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἡ ὑποκειμένη τοῖς εἴδεσιν ὕλη. καὶ γὰρ ἔστω τοῦ μὲν ἀνθρώ- που ὕλη τὸ σπέρμα, τοὐ δὲ σπέρματος εἰ τύχοι τὸ αἷμα, τούτου δὲ σιτία καὶ ποτά, τούτων δὲ τὰ τέτταρα στοιχεῖα. ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ ταῦτα μετα- βάλλει εἰς ἄλληλα κατὰ τὰς ἐναντίας ποιότητας, δεῖται πάντως καὶ αὐτὰ κοινοῦ τινος ὑποκειμένου μηδεμίαν ἔχοντος ποιότητα τῇ ἑαυτοῦ φύσει. αἱ γὰρ ποιότητες εἴδη καὶ ἀντικείμενα εἴδη. εἰ οὖν πᾶσα κατ’ ἐπέρεισιν γινομένη γνῶσις περιγεγραμμένων ἐστὶ καὶ χαρακτῆρά τινα ἐχόντων καὶ [*](2 αὖ DE: αὐτὸ aF 3 γενέσθαι cf. p. 223, 8: γένεσιν recte f. 125 v 24 5 post ὂν intercidit ἅπαν cf. f. 121 v 16 6 ἐν γῇ om. Ε 8 οὐ om. Ε δυνατοὶ γινόμεθα aF et 125 v 27: δύναται γινόμεθα Ε: δυνάμεθα γινόμενα (in mrg. ζή) D 10 φέρεται Ε: φένεται D: φαίνεται aF 13 ὡς (ante ἕως) om. F τι] που ἐν οὐδετέρῳ — γενόμενον om. F 14 γενόμενον D et f. 125 v 31: γινόμενον Ε: γεγενη- μένον a Plato (rlef. F) 15 τὴν om. Ε 17 τῶν (post περὶ) om. aF 18 ὁ (post καὶ) om. D προσέθηκεν Ε 21 ὕλη] φύσις a et Aristoteles et Themisthis, sed cf. V. 25 22 παρατεθέντα aF: παρατιθέντα D: παρετεθἐντα Ε 23 τὰ σπέρματα aF 24 τινα] καὶ αὐτὰ F ἐπιζητήσειε scripsi cf. p. 233, 21: ἐπιζητήσει F: ἐπιζητήσοι DE 29 αὐτοῦ EF 30 πᾶσα σὰ in lit.) D κατὰ ἀπέρεισιν D Comment. Aristot. IX. Simpl. Phys. I.)
Καὶ ἐπιστῆσαι ἄξιον, ὅτι ὁ μὲν Πλάτων’ κατὰ τὸ ὑπομένειν θεωρῶν τὴν ὕλην αὐτῇ μᾶλλον τὸ τόδε τι δίδωσιν, ὡς ἐπὶ τῆς τῶν χρυσῶν σκευῶν μεταπλάσεως ἐνεδείκνυτο. καὶ ὅταν λέγῃ ‘ἐν ᾧ δὲ ἐγγινόμενα ἕκαστα αὐτῶν φαντάζεται καὶ πάλιν ἐκεῖθεν ἀπόλλυται, μόνον ἐκεῖνο αὖ προσαγο- ρεύειν τῷ τε τοῦτο καὶ τῷ τόδε προσχρωμένους ὀνόματι’’. ὁ δὲ Ἀριστο- τέλης τὸ τόδε τι κατὰ τὴν μορφὴν θεωρῶν τοῖς εἴδεσιν αὐτὸ παρέχει· μετὰ δὲ τὸ τόδε τι ἐπήγαγε καὶ τὸ ὄν, τουτέστι πρὸς πάντα τὰ ὄντα, ὧν τὰ μὲν οὐσίαι εἰσί, τὰ δὲ συμβεβηκότα, καὶ τὰ μὲν τόδε τι προηγουμένως, τὰ δὲ δι’ ἐκεῖνο τὸ τόδε τι. τὴν δὲ κατὰ ἀναλογίαν ταύτην γνῶσιν νόθον λογισμὸν ἐκάλεσεν ὁ Πλάτων’, διότι οὐ κατ’ ἐπέρεισιν εἴδους ἀλλὰ κατὰ ἀναγύμνωσιν καὶ ἀπόφασιν γίνεται τῶν εἰδῶν καὶ οἷον μύων ὁ λογι- σμὸς ὁρᾷ τὴν ὕλην. καὶ ἡ περὶ αὐτῆς νόησις οὐ νόησις, ἀλλ’ ἄνοια μᾶλλον. διὸ νόθον ἄν εἴη τὸ φάντασμα αὐτῆς καὶ οὐ γνήσιον. ὡς γὰρ τὰ ὑπὲρ τὸ πρῶτον εἶδος οὐ κατ’ ἐπέρεισιν εἰδητικὴν γινώσκομεν, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἔστι πρῶτα τὰ εἴδη μαθόντες ἀπ’ αὐτῆς τῆς τῶν εἰδῶν φύσεως διακεκριμένης οὕσης καὶ ὀφειλούσης πρὸ ἑαυτῆς ἔχειν τὸ ἡνωμένον καὶ τὸ ὅν, κατὰ τὴν τῶν εἰδῶν ἀπόφασιν γινώσκομεν | τὰ ὑπὲρ εἶδος οὐκ εἰς τὸ [*](50r) ἀόριστον ἀπλῶς ἐκείνης τῆς ἀποφάσεως ῥιπτούσης ἡμᾶς, ἀλλ’ εἰς τὸ τοῦ εἴδους αἴτιον, καὶ εἰς τὸ ὑπὲρ τὸν ὅρον τὸν εἰδητικὸν ἱδρυμένον, οὕτως καὶ τὰ τελευταῖα εἴδη θεασάμενοι εἰκονικὰ ὄντα καὶ μεταβάλλοντα εἰς ἄλληλα, καὶ διὰ τοῦτο δεόμενα ὑποκειμένου πεφυκότος δέχεσθαι παρὰ μέρος τῶν [*](2 ὃν om. F Πλάτων’ Tim. p. 50 E τὰ τῆς] τά τε τῆς a 4 ἑαυτοῦ aD: αὐτοῦ EF: αὑτοῦ Plato παρεμφαίνων E 5 πῶς οὖν ἄν EF: πῶς ἄν οὖν D: εἴη ἂν πὼς a 11 τοῖς ἄλλοις EF: ταῖς ἄλλοις D: ταῖς ἄλλαις a 14 αὐτὸς οὕτως εἶπεν οὕτως a 15 τουτέστι — τόδε τι om. D 19 λέγῃ Tim. p. 49 Esq. cf. p. 224,5 20 αὖ] οὖν P 26 Πλάτων’ cf. p. 225, 3 ἀπέρεισιν et v. 30 D 27 ante κατὰ add. καὶ E 28 καὶ ἡ] om. ἡ E 33 ὑπὲρ τὸ εἶδος a 34 τὸ] τὴν D 35 αἰτίαν 1) εἰς τὸν E 37 τῶν ἀντικειμένων παρὰ μέρος aF)
Ἀλλ’ ἐπειδή τινες καὶ οὐδὲ οἱ τυχόντες ἐν φιλοσοφίᾳ τὸ ἄποιον σῶμα τὴν πρωτίστην ὕλην εἶναί φασι καὶ κατὰ Ἀριστοτέλην καὶ κατὰ Πλάτωνα, ὥσπερ τῶν μὲν παλαιῶν οἱ Στωικοί, τῶν δὲ νέων Περικλῆς ὁ Λυδός, καλῶς ἄν ἔχοι ταύτην ἐπισκέψασθαι τὴν δόξαν. καὶ γὰρ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὁ Πλάτων’ πρῶτα ἀπὸ τῆς μεταβολῆς τὴν ὕλην εἰσάγοντες τῶν μεταβαλ- λόντων τὰς τῶν στοιχείων ποιότητας εἶναι βούλονται θερμὸν ψυχρὸν ξηρὸν ὑγρόν. αὗται δὲ κοινὸν ὑποκείμενον ἔχουσαι τὸ σῶμα μεταβάλλονται περὶ αὐτό, ὥστε τὸ σῶμα ἄν εἴη ἡ πρώτη ὕλη. ἔτι δὲ εἰ ἦν τι ἄλλο τὸ τῷ σώματι ὑποκείμενον, ἐπειδὴ ἐξ ἐναντίων αἱ γενέσεις, ἔδει τι εἶναι τὸ τῷ σώματι ἀντικείμενον, ὥστε τὰ ἀντικείμενα μεταβάλλειν περὶ τὸ κοινὸν ὑπο- κείμενον. ἔτι δὲ τὸ ὑπομένον ἐν πάσῃ μεταβολῇ τοῦτο ὕλην εἶναί φαμεν· [*](6 ἐστι τῆς Ε 7 αἰσθητήν Ε 8 Πλάτων’ cf. p. 225,3 κατ’ ἀπείρεσιν D 9 σημαῖνον F1 10 νόθη DE: νόθῳ aF λεπτὴν αὐτὴν οὖσαν aF 11 γνωστὴν DE: ληπτὴν aF 12 τῶν τῆς] τῆς τῆς F1: τῆς Ε 18 ἐκεῖνο DEF: ἐκεῖνον fort, recte a 19 πλάτων’ τῶ Ε 20 λέγει γὰρ aDF: γὰρ λέγει Ε: scribendum λέγει γοῦν ὁ Π. Τίμαιος p. 94 b Steph. 21 οἰκείῳ] πυθαγορικῶ E τὴν δὲ ὕλην D τῷ μηδέπω aF: διὰ τὸ μηδέπω DE: τῷ μήπω Timaeiis 22 νοῆσθαι Timaeus ἀλλὰ om. E 23 τινες] τινος Ε 24 κατὰ (ante Πλάτωνα) oiu. aF 25 Περικλῆς cf. Zeller H. Ph. III 2 (V)2 757 3 7573 28 θερμὸν καὶ ψυχρὸν aF ξηρὸν ὑγρόν DF: ὑγρὸν ξηρόν Ε: ξηρὸν καὶ ὑγρόν a 30 ἡ (post εἴη) om. Ε ἄλλης E τὸ (ante τῷ) om. F item v. 31 32 ἀντικείμενον DEF: ὑποκείμενον a 33 τοῦτον E)
Ἔτι δὲ καὶ τῶ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ σκοποῦντι τὸ πρόβλημα ἀδύνατον δόξει τὴν πρώτην ὕλην τὸ ἄποιον εἶναι σῶμα, ὡς καὶ ὁ Πλωτῖνος ἀπέδειξεν. εἰ γὰρ μηδὲν τῶν φυσικῶν εἰδῶν ὑπάρχει κατ’ οὐσίαν τῇ ὕλῃ τῇ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς ὑποκειμένῃ, δῆλον ὅτι οὐδὲ σχῆμα οὐδὲ μέγεθος αὐτῇ ὑπάρξει (εἴδη γὰρ ταῦτα) καὶ ἔσται ἐσχηματισμένον καὶ μεμεγεθυσμένον, εἴπερ σῶμα, καὶ οὐκέτι ἀπλοῦν ἔσται, ἀλλὰ σύνθετον ἐξ ὕλης καὶ εἴδους. ἀπλοῦν δὲ ἡ ὕλη. ὥστε καὶ συλλογίσαιο ἄν οὕτως· ἡ ὕλη οὔτε μέγεθος ἔχει οὕτε σχῆμα οὕτε ἀριθμὸν καθ’ αὑτήν· τὸ σῶμα μέγεθος ἔχει καὶ σχῆμα καὶ ἀριθμὸν καθ’ αὑτό· ἡ ὕλη ἄρα οὐκ ἔστι σῶμα· ἡ ὅλη οὐκ ἔστι σύνθετος ἐξ ὅλης καὶ εἴδους· τὸ σῶμα σύνθετόν ἐστιν ἐξ ὕλης εἴδους. ἔτι δὲ εἰ σῶμα ἡ ὕλη μέγεθός τι ἕξει οἰκεῖον. καὶ οὐκέτι ὁ δημιουργὸς πάντα ἐξ ἑαυτοῦ προάξει τὰ εἴδη κατὰ τὴν ἑαυτοῦ βούλησιν οὐδὲ ἡ φύσις κατὰ τοὺς δημιουργικοὺς ἐν ἑαυτῇ λόγους, ἀλλὰ δουλεύειν ἀνάγκη τῷ μεγέθει τῆς ὕλης. ἔτι δὲ εἰ μέγεθος ἔχοι, καὶ σχῆμα ἔχει τῷ αὑτῆς λόγῳ. οὐ μόνον οὖν ἄτοπον τοῦτο, διότι εἶδος καὶ ποιότης τὸ σχῆμα, ἀλλὰ καὶ ὅτι δύσεργος ἔσται ἡ ὕλη πρὸς τὸ πᾶν σχῆμα δέχεσθαι κεκρατημένη ἑνί τινι σχήματι ἀφωρισμένῳ. ἔτι δὲ τὸ εἰς τὴν ὕλην ἐρχό- μενον εἶδος πάντα συνεπιφέρει ἑαυτῷ τὰ οἰκεῖα, ὥστε καὶ μέγεθος· ἄλλο γὰρ ἀνθρώπου μέγεθος καὶ ἄλλο ὄρνιθος καὶ ὄρνιθος τοιοῦδε. οὐκ ἄρα τῆς ὕλης ἐστὶν οἰκεῖον τὸ μέγεθος οὐδὲ τὸ ποσόν. οὐκ ἄρα σῶμα ἡ ὕλη· ἔτι δὲ εἰ σῶμα ἡ ὕλη, ποσόν τι ἔσται καὶ μεμεγεθυσμένον· ἄλλο δὲ τὸ ποσὸν καὶ ἄλλο ἡ ποσότης, καὶ ἄλλο τὸ μεμεγεθυσμένον καὶ ἄλλο τὸ μέ- γεθος αὐτό. καὶ τὰ μέν ἐστιν εἴδη ἀσώματα ἁπλᾶ, τὰ δὲ τούτων μετέ- χοντα σύνθετα. εἰ οὖν σῶμα ἡ ὕλη, σύνθετόν τι ἔσται καὶ οὐχ ἁπλοῦν [*](2 ἀπέρεισιν D 3 περιληπτὴν a 4 πυθαγορικὸς (ρικὸς in lit.) D οἷόν οἴονται Ε 6 βούλεται εἶναι aF 7 εἰδικοῦ D λέγει Δ 2 p. 209 b 2 8 ᾧ in lac. om. F 9 εἰδηλωτικόν E ἐστι τὸ μέγεθος D 10 ἡ (post ὕλη) om. DE 11 καὶ τῷ] καὶ τὸ F: καὶ E ἀδύνατον aE: οὐ οὐ δυνατὸν D: δυνατὸν F 12 Πλωτῖνος cf. Enn. ΙΙ 1. ιv 8. 9. 13 14 αὕτη F 15 μεγεθυσμένον F 16 ἔσται DE: ἐστιν aF εἴδους καὶ ὕλης Ε 18 ἑαυτὴν 1) 19 ante καθ’ αὑτὸ iterat καθ’ αὑτὴν — ἀριθμὸν E 20 τὸ σῶμα — εἴδους om. E 24 εἰ μέγεθος ἔχει F σχῆμα ἔχοι F 28 καὶ τὸ μέγεθος aF 30 τὸ (post οἰκεῖον) aDEF2: τῆς F1 31 ἔτι δὲ εἰ σῶμα ἡ ὕλη om. F 33 α σώματα E itemque p. 230, 6 σωμάτων)
Ταύτην δὲ περὶ τῆς ὕλης τὴν ὑπόνοιαν ἐοίκασιν ἐσχηκέναι πρῶτοι μὲν τῶν ‘Ελλήνων οἱ Πυθαγόρειοι, μετὰ δ’ ἐκείνους ὁ Πλάτων’, ὡς καὶ Μοδέρατος ἱστορεῖ. οὗτος γὰρ κατὰ τοὺς Πυθαγορείους τὸ μὲν πρῶτον ἓν ὑπὲρ τὸ εἶναι καὶ πᾶσαν οὐσίαν ἀποφαίνεται, τὸ δὲ δεύτερον ἐν, ὅπερ ἐστὶ [*](1 ἄτοπα ταῦτα aF 2 καὶ (post ὥσπερ) 0111. aF 4 πάντων τῶν εἰδῶν D 12 οὐχὶ aF: οὐχ ἡ Ε: οὐχ D 14 δὲ (post ἔτι) om. Ε 15 μὲν οὖν F εἶδος ὅσ’ e. corr.) εἶναι Ε 16 οὐ om. E εἰ ora. D 17 ἐστιν] ὃν D 18 χρὴ εἶναι aF 19 προδήλων aF 20 Ἀριστοτέλης de caelo A 1 p. 268 a 1 21 θετέον διττὸν D 22 κατὰ (post καὶ) om. aF 23 πάρεσιν i. q. παράλυσιν infra p. 231, 19 27 ἤδη ἴσως διάστασιν F 29 γὰρ] δὲ a 34 πρῶτον D 36 μοδέραστος hic ut μοδεράστου p. 231, 6 D)
Ἀλλὰ πῶς ταῦτα τῷ Ἀριστοτέλει συμφωνήσεται καὶ τῷ Πλάτωνι ὑποκείμενόν τι τῇ ἐναντιώσει τὴν ὕλην εἶναι βουλομένοις; ἢ τὰ μὲν ὑπὸ τῶν ἄλλων περὶ ὕλης λεγόμενα εἰς τὸ σῶμα ἔσχατον ἀπάγει τῷ ὄντι. οὐ γάρ ἐστί τι τῷ σώματι ἀντικείμενον. καὶ οὕτως ἀγένητον ἔσται καὶ ἄφθαρτον οὐ τὸ οὐράνιον σῶμα μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὸ σελήνην. ἡ δὲ νῦν ῥηθεῖσα ἔννοια καὶ τὴν σωματικὴν διάστασιν τῶν ὑπὸ σελήνην γινομένην καὶ φθειρο- μένην σὺν τῷ εἴδει τῷ διεστῶτι φυλάττει οἷον ἀνθρώπῳ ἢ ἵππῳ. ἢ ὅταν οὐσία ᾖ τὸ γινόμενον, καὶ ἡ μεταβολὴ περὶ τὴν ὑλικὴν γίνεται παράλλαξιν μένουσαν ἀεί. τὰ μὲν γὰρ συμβεβηκότα περὶ τὰς οὐσίας μεταβάλλεται, αἱ δὲ οὐσίαι περὶ τὸ εἰρημένον ὑπὸ τῶν Πυθαγορείων ποσὸν ἢ κατὰ στέ- ρησιν ἤτοι περὶ τὴν ἀπὸ τοὐ ὄντος παράλλαξιν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν περὶ τὴν διάστασιν καὶ τὸν ὄγκον τὸν ὑλικόν ἐκ γὰρ ὕδατος ἀὴρ γίνεται οὐ μόνον τῶν ποιοτήτων μεταβαλλουσῶν, ἀλλὰ καὶ τοῦ μεγέθους τοῦ εἰδητικοῦ· ἄλλο γὰρ ἑκατέρωθι μέγεθος. καὶ οὐκ ἔστι τὸ ἔλαττον μέρος τοῦ μείζονος, ἀλλ’ εἶδος ἀφωρισμένον ἑκάτερον, † κἄν ἐκμενούσης δὲ τῆς ὑλικῆς διαστά- σεως ἑκατέρωθι. ὑλικὰ γὰρ ὁμοίως ἄμφω καὶ ὁμοίως μεριστὰ καὶ αἰσθητὰ καὶ ἀδιάφορα κατὰ τὴν ὕλην. αἱ γὰρ διαφοραὶ κατὰ τὰ εἴδη θεωροῦνται. ὅτι δὲ καὶ αὐτὸς Ἀριστοτέλης τοιαύτην ἔχει περὶ τῆς ὕλης ἔννοιαν οἵαν καὶ οἱ Πυθαγόρειοι τὴν κατὰ διάστασιν καὶ τὸ ἀόριστον ποσόν, ἀπὸ τῶν ἐν τῷ τετάρτῳ βιβλίῳ τῆσδε τῆς πραγματείας λεγομένων ἔστι μαθεῖν. λέγει γὰρ ἐν ἐκείνοις· “ᾗ δὲ δοκεῖ ὁ τόπος εἶναι τὸ διάστημα τοῦ με- γέθους, ταύτῃ ἡ ὕλη δόξει· τοῦτο γὰρ ἕτερον τοῦ μεγέθους· τοῦτο δέ ἐστι τὸ περιεχόμενον ὑπὸ τοῦ εἴδους καὶ ὡρισμένον οἷον ὑπὸ ἐπιπέδου καὶ πέρατος. ἔστι δὲ τοιοῦτον ἡ ὕλη καὶ τὸ ἀόριστον.” ὅσοι δὲ κατὰ τὸ ὂν τὸ χεῖρον τῶν εἰδῶν ἢ κατὰ τὸ ἓν τὸ τοῦ πρωτίστου ἑνὸς ἀπήχημα τὴν ὕλην νοεῖν ἀξιοῦσιν, οὐκ οἶδα ὅπως κατορθοῦσι. τὸ μὲν γὰρ ἓν καὶ τὸ ὂν ὅταν μηδὲν ἄλλο ἢ ἓν καὶ ὂν θεωρῶνται, κυρίως ἐστὶν ὅπερ λέγονται καὶ πρώτως· ἡ δὲ ὕλη τὸ ἔσχατόν ἐστι καὶ τοῦ ὄντος ἐκβαῖνον καὶ πολλῷ μᾶλλον τοῦ ἑνὸς καὶ ἐν τῇ παραλλάξει καὶ παρεκτροπῇ τῇ πρὸς τὸ ὂν [*](2 καὶ ἀδιάστατον om. aF 4 καὶ (post ἐκεῖ) om. F 6 ἐνταῦθα om. F 7 συμφωνήσεται τῷ ἀριστοτέλει aF συμφωνήσει D καὶ om. Ε 8 βουλό- μενος E εἶτα F1 10 τι τῷ om. F 11 ὑποσέληνον Ε 11. 12 ἔννοια ῥη- θεῖσα DE 16 εἰρημένων F 21 κἂν ἐκμενούσης (ἐκμελλούσης E) non sanum 24 post αὑτὸς add. ὁ a οἵαν (om. F) καὶ οἱ πυθαγόρειοι DEF: om. a 26 τετάρτῳ c. 2 p. 209 b 6 βιβλίῳ om. D ἔστι aD: om. EF 28 ταύτῃ et δόξει om. Aristoteles ἡ om. E 29 ὑπὸ (post οἷον) D et in mrg. F-: ἀπὸ E; ἐπὶ ’ : ἀπὸ τοῦ a 31 ἀπήχημα DEF: ἀπόσχημα a ;52 ἓν (post γὰρ) om. aD 33 ἐστὶν] immo εἰσὶν)
p. 191 a 18 Καὶ πῶς ἔχουσιν αἱ ἀρχαὶ πρὸς ἀλλήλας, καὶ τί τὸ ὑποκείμενον.
Πῶς ἔχουσιν αἱ ἀρχαὶ ἢ τὰ ἐναντία λέγει, ὅτι ἀπουσία τῆς ἑτέρας ἡ ἑτέρα, καὶ τί τὸ ὑποκείμενον, ὅτι τὸ κατὰ ἀναλογίαν λαμβανόμενον καὶ ὃ μὴ ἔχει ἐναντίον. εἴρηκε δὲ αὐτῶν τὰς διαφοράς, ὅτι ἄλλο μὲν τὸ ὃ γίνεται, ἄλλο δὲ τὸ γινόμενον καὶ ἄλλο τὸ ἐξ οὗ. καὶ ὅτι ἡ μὲν ὕλη ὑπομένει καὶ ἐνυπάρχει ἐν τῷ γινομένῳ ἡ δὲ στέρησις οὔ. καὶ δῆλον ἐκ πάντων τῶν εἰρημένων, ὅτι ἡ στέρησις οὐκ ἔστι φύσις τις κατὰ Ἀριστο- τέλην, ἀλλ’ ἀπουσία ἐν τῷ πεφυκότι. ὅταν οὖν συμβεβηκὸς τῇ ὕλῃ λέγη- τᾶι ἡ στέρησις, οὐχ ὡς εἶδος λέγεται, ἀλλ’ ὡς ἐμοὶ συμβέβηκε τὸ μὴ εἶναι ἐν ἀγορᾷ. εἰ δέ ἐστι τοιοῦτον ἡ στέρησις, ἐπιζητήσειεν ἄν τις εὐλό- γως, ὑπὸ ποίαν κατηγορίαν ταχθήσεται. ἢ εἰ τὸ εἶδος οὐσία, καὶ ἡ στέ- ρησις οὐσία ἔσται· ὑφ’ ὃ γὰρ τὸ ἕτερον τῶν ἀντικειμένων, ὑπὸ τοῦτο καὶ τὸ ἕτερον. οὐχ ὡς τὰ ἐναντία μέντοι ταῦτα γὰρ ὄντα τι) ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος ἐστίν, ἀλλ’ ὅτι αἱ στερήσεις τινῶν ἐν τοῖς αὐτοῖς εἰσι γένεσιν εκει- νοις. εἰδοποιοῦνται γάρ πὼς καὶ αὗται καὶ χαρακτηρίζονται ἀπὸ τῶν εἰδῶν. διὸ καὶ αὐτὸς εἰς τοῦτο βλέψας “εἶδος γάρ πὼς καὶ ἡ στέρησις’’ φησίν. |
p. 191 a 19 Πότερον δὲ οὐσία τὸ εἶδος ἢ τὸ ὑποκείμενον, οὔπω 51 v δῆλον.
’Ev μὲν τῷ τῶν δέκα Κατηγοριῶν βιβλίῳ τὴν οὐσίαν ὁ μὲν Ἀριστο- τέλης εἴς τε τὴν πρώτην οὐσίαν καὶ τὴν δευτέραν διεῖλε, τουτέστι εἴς τε [*](2 μὲν om. aF 3 οὐκ ἀρεστὴν ἐμοὶ DE: οὐ γὰρ ἔστιν ἐμὴ aF 4 μὲν post τὸ add. a ἡ ὁ λόγος] variant editores vel ᾗ vol ἣ vel 〈τὸ εἶδος〉 ἣ ὁ λόγος μία (ante ἄλλην) D: μίαν aEF ἄλλην om. a 7 οὐ τῷ] αὐτῶ Ε 9 ὥς om. a ὁ post φησιν add. a ’d ἡ om. a 17 γινομένω aD: γενομένῳ EF ἡ δὲ στέρησις οὔ DE: om. aF καὶ (ante δῆλον) om. Ε 18 τις] τῆς D 20 μὴ ἐν ἀγορᾶ εἶναι aF 21 εἰ δὲ ἔστι aDE: ἔστι δὲ F ἀλόγως Ε 23 οὐσίας D 26 πὼς om. aF αὐταὶ Ε 27 πὼς om. aF 28 φησιν cf. Phys. Β 1 p. 193 b 19 καὶ γὰρ ἡ στέρησις εἶδός πώς ἐστιν 31 μὲν (post ἐν) om. a κατηγοριῶν βιβλίῳ c. T) p. 2 a 11 sqq. μὲν ante Ἀριστοτέλης om. aF 32 καὶ τὴν D: καὶ E: καὶ εἰς τὴν aF)
“Ἀλλ᾿ εἰ φθείρεται, φησὶν Ἀλέξανδρος, τὸ εἶδος, πῶς ἀρχὴ τοῦτο; ἄφθαρτος γὰρ ἡ ἀρχὴ δοκεῖ εἶναι. ἀρχῆς γὰρ ἀπολομένης, ὥς φησι Πλάτων’, οὔτε αὐτὴ ἔκ του οὔτε ἄλλο ἐξ ἐκείνης γενήσεται,,”. λύει δὲ τὴν ἀπορίαν ὁ Ἀλέξανδρος λέγων ὅτι “οὐ πᾶσα ἀρχὴ τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ ἄφθαρτος εἶναι δύναται· οὐ γὰρ δὴ καὶ ἡ στοιχειώδης· οὐ γὰρ ἄν ἔτι γένεσις εἴη καὶ φθορά. ἀλλ’ εἶναι μέν τινα καὶ ἄφθαρτον δεῖ, οὐ μὴν οἷόν τε πᾶσαν. καὶ τὸ εἶδος δέ, φησί, κἂν τῷ ἀριθμῷ φθαρτόν ἐστιν, ἀλλὰ τῷ γε εἴδει ἄφθαρτον. ἀεὶ γάρ ἐστι θερμὸν καὶ ψυχρόν, οὐκ ἀεὶ δὲ ταὐτὸν κατ’ ἀριθμόν· οὐ γὰρ ἄν ἦν γένεσις ἐν τοῖς οὖσιν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν εἴρηται μετρίως. ὁ δὲ Πλάτων’ οὐ τὴν στοιχειώδη τῶν σωμά- των ἀρχὴν τὴν κατὰ τὸ εἶδος ἀγένητον εἶπεν ἐν Φαιδρῷ, ἀλλὰ τὴν ‘ἀρχὴν καὶ πηγὴν τῆς κινήσεως’, ἥτις ἦν τὸ αὐτοκίνητον, καὶ ὅλως τὴν πρωτουρ- γὸν ἐν πᾶσιν ἰδίοτητα ποιητικὴν οὖσαν ἀρχὴν ἀλλ’ οὐ στοιχειώδη· ἐπάγει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ ταῦτα· “ἢ οὐδὲ τὸ εἶδος φθείρεται· φθείρεται γὰρ τὸ γινόμενον· γίνεται δὲ οὔτε ἡ ὕλη οὔτε τὸ εἶδος, ἀλλὰ τὸ συναμφότε- ρον· καὶ φθείρεται ἄρα τοῦτο. ὥστε αἱ ἀρχαὶ ἄφθαρτοι. ἀλλ’ οὐκ εἰ ἄφθαρτον, ἤδη καὶ ἀίδιον τὸ κατ’ ἀριθμὸν εἶδος· φθείρεται μὲν γὰρ τὸ συναμφότερον, ἡ δὲ φθορὰ αὐτοῦ κατὰ τὸ ἀποβάλλειν τὸ εἶδος.” ταῦτα δὲ δοκεῖ μὲν εἰρῆσθαι φυσικῶς ὑπὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου. ἀπορίαν δὲ παρέχει, πῶς ὃ πρότερον μὴ ὂν ὕστερον ἔστιν, οὐκ ἄν λέγοιτο γίνεσθαι, καὶ ὃ πρό- τερον ὂν ὕστερον οὐκ ἔστιν, οὐκ ἂν λέγοιτο φθείρεσθαι. πῶς δὲ τὸ μὲν σύνθετον φθείρεσθαι λέγομεν, διότι ἀποβάλλει τὸ εἶδος οὐχὶ σῳζόμενον οὐδὲ ὑφιστάμενον μετὰ τὴν ἀποβολήν, ἀλλ’ εἰς τὸ μὴ ὂν ἀπιόν, 〈τὸ δὲ [*](1 ante τὴν εἰδικήν add. εἰς aF εἰδητικὴν E ὑλικὴν D 2 ante τὸ εἶδος add. εἰς aF Μετὰ τὰ φυσικὰ Z 2 p. 1029 a 2 sqq. μεταφυσικά Ε 3 ἀκολουθήσας D συνακολουθήσας ἐν τῇ μετὰ τὰ φυσικὰ aF διελεῖν E: διελὼν aD: διεῖλε F 8 φύσεως, καὶ τοῦτο a αὐτῶ εἶδος I) 9 τὴν σύγκρισιν ἐνδείκνυται νῦν D H φησιν ὁ a 12 γὰρ Alexander etiam f. 294 r 21: γὰρ δὴ Plato ἀπολομένης F et Plato: ἀπολουμένης aDE 13 Πλάτων’ Phaedr. p. 245 D αὐτή ποτε Plato 17 ἐστιν DE: εἴη aF 18 ἐστιν ὡς θερμὸν D 19 ἦν ἡ γένεσις aF 20 ὁ δὲ] δὲ Ε 21 Φαιδρῷ p. 245 C . . . καὶ τοῖς ἄλλοις ὅσα κινεῖται τοῦτο πηγὴ καὶ ἀρχὴ κινήσεως 22 τὸ (post ἦν) cm. a 24 ἢ] εἰ F alterum φθείρεται omissum in mrg. suppl. F 29 δὲ (ante δοκεῖ)] δὴ EF ἀπὸ E 30 ἔστιν μὴ λέγοιτο φθείρεσθαι (31) ceteris omissis F 33 ἀπιόν] ἄποιον F τὸ δὲ εἶδος a: om. DEF)
10 p. 191 a 23 Ὅτι δὲ μοναχῶς οὕτως λύεται καὶ ἡ τῶν ἀρχαίων ἀπορία λέγομεν μετὰ ταῦτα ἕως τοῦ ὑποκεῖσθαι γάρ τι δεῖ·
Ὅτι καλῶς πρὸς τῇ ὕλῃ καὶ τὴν στέρησιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἔθετο, δεί- κνυσιν ἐκ τοῦ τινὰς τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων μὴ ἐννοήσαντας αὐτὴν ἀναι- ρεῖν τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν ὑπὸ ἀπορίας τινὸς ἡττηθέντας καὶ ἄλλοις ἀτόποις περιπεσεῖν. πρώτους δὲ κατὰ φιλοσοφίαν λέγει οὐ μόνον τοὺς τῷ χρόνῳ προειληφότας, ἀλλὰ τοὺς πρώτως τὴν ἀλήθειαν ἐζητηκότας· οὐ περὶ πάντων δὲ λέγει νῦν, ἀλλὰ περὶ ἐκείνων ὅσοι γένεσιν ἀνῄρουν. διῄρηνται δὲ οὗτοι διχῇ, μᾶλλον δὲ τριχῇ. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ἓν τὸ ὂν ἔλεγον καὶ ἀγένητον τοῦτο, οἱ δὲ πολλὰ μέν, ἐνυπάρχοντα δὲ ἐκκρίνεσθαι ἔλεγον, τὴν γένεσιν ἀναιροῦντες ὡς Ἀναξίμανδρος καὶ Ἀναξαγόρας, οἱ δὲ συγκρίσει καὶ διακρίσει τῶν πρώτων στοιχείων τὴν γένεσιν ἐποίουν, ὡς Δημόκριτος καὶ Ἐμπεδοκλῆς. οὐ γάρ ἐστι γένεσις, φησίν,
- ἀλλὰ μόνον μῖξίς τε διάλλαξίς τε μιγέντων.
Ἀνεῖλον δὲ οὗτοι τὴν γένεσίν φησιν ὑπό τινος συσχεθέντες ἀπορίας, ἣν διαλῦσαι οὐκ ἴσχυσαν. λύεται δὲ τῶν ἀρχῶν τῶν φυσικῶν τοιούτων ὑπο- τεθεισῶν, οἵας ἡμεῖς ὑπεθέμεθα. θεὶς δὲ πρῶτον τὴν ἀπορίαν, ὑφ’ ἧς ἀπωσθέντες τῆς ἐπὶ τὴν ἀλήθειαν ἀγούσης ὁδοῦ τὴν γένεσιν ἀνῄρουν, καὶ τὸ τῇ ἀπορίᾳ ἑπόμενον ἄτοπον, τότε τὴν λύσιν ἐπάγει. καὶ ἔστιν ἡ ἀπορία τοιαύτη· τὸ γινόμενον ἀνάγκη ἢ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι· εἰ οὖν ἄμφω ἀδύνατα, οὐκ ἂν εἴη γένεσις· ὅτι δὲ ἄμφω ἀδύνατα, δῆλον· οὔτε γὰρ ἐξ ὄντος τὸ ὂν γίνεσθαι εἶναι γὰρ ἤδη τὸ ὂν πρὸ τοὐ γενέσθαι) οὔτε ἐκ μὴ ὄντος δεῖ γὰρ εἶναί τι τὸ ἐξ οὗ) καὶ ὅλως τὸ μὴ ὂν οὐδέν [*](1 οὐ (ante γὰρ) om. F οὐδὲ τὸ εἶδος δι’ ὃ DE: οὖ δὲ τὸ εἶδος διὰ F: εἰ διὰ a 3 οὖν om. D μὴ D: ἡ EF: ἀληθεύειν ἡ a 5 οὐδὲ D: ὁ δὲ aEF εὑλαβού- μενον scripsi: εὐλαβούμενος aDEF 7 λέγειν DEF: λέγει a 9 διαδεχόμενος ut videtur E 11 λέγομεν μετὰ ταῦτα om. D ἕως κτλ. om. F 15 λέγει om. F IG ἀλλὰ καὶ τοὺς a πρώτους F 17 λέγω νῦν I) ἀλλὰ καὶ περὶ Ε 19 δὲ (post ἐνυπάρχοντα) om. Ε 20 ὡς Ἀναξίμανδρος καὶ Ἀναξαγόρας cm. F 21 τὴν γένεσιν τῶν πρώτων στοιχείων a 23 ἀλλὰ μόνον Empcd. v. 79 K., 38 St. διάλλαξίς τε DE: καὶ διάλλαξις τῶν aF 24 ἀνεῖλον aEF: ἀνῄρουν D 27 καὶ τὸ] καὶ F 29 ἀνάγκη ἐκ μὴ ὄντος ἢ ἐξ ὄντος γίνεσθαι a ἢ (ante ἐξ) om. F γίνεσθαι aF: γενέσθαι DE)
p. 191 a34 — 191b 26 Ἡμεῖς δὲ λέγομεν ἕως τοῦ τὸ γὰρ ἐκ μὴ ὄντος εἴρηται ἡμῖν, τί σημαίνει, ὅτι ᾗ μὴ ὄν.
Oi μὲν ἀρχαῖοι διὰ τὸ μήτε ἐξ ὄντος μήτε ἐκ μὴ ὄντος δύνασθαι γενέσθαι τὸ ὂν ἀνῄρουν τὴν γένεσιν. αὐτὸς δὲ τὴν ἀπορίαν λύει διωρι- σμένως δεικνὺς ὅτι ἀνάγκη τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος καὶ μὴ ὄντος γίνεσθαι, τουτέστι τῆ μὲν ὄντος πῇ δὲ μὴ ὄντος. τοῦτο δὲ διχῶς δυνατὸν λέγειν. ἢ γὰρ τῷ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς διαφέρει ταῦτα ἡ τῷ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ. οἱ μὲν οὖν λέγοντες μήτε ἐξ ὄντος μήτε ἐκ μὴ ὄντος δυνα- τὸν εἶναι γίνεσθαι, ὂν μὲν ἔλεγον τὸ αὐτὸ τῷ γινομένῳ ἤδη γάρ, φασίν, ἔστι τοῦτο), μὴ ὂν δὲ τὸ πάντῃ μὴ ὄν. εἶναι γὰρ δή φασι τὸ ἐξ οὗ. καὶ τῶ ὄντι οὕτως οὔτε ἐξ ὄντος οὔτ’ ἐκ μὴ ὄντος δυνατὸν γίνεσθαι τὸ γινόμενον. εἰ μέντοι τις τὴν στέρησιν μὴ ὂν οὖσαν ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἐκ ταύτης λέγοι γίνεσθαι τὸ γινόμενον μὴ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός οὐ γὰρ τῷ ἐνυπάρχειν, ἀλλὰ τῷ μὴ ἐνυπάρχειν τὴν στέρησιν ἐξ αὐτῆς γίνεται τὸ γινόμενον), οὕτως ἐκ τοῦ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄντος οὐ καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς λέγει γίνεσθαι ὄν. οὐ καθὸ οὖν ὃν ἡ ὕλη, γίνεται ἐξ αὐτῆς τὸ ὄν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, διότι συμβέβηκεν αὐτῇ μὴ εἶναι τοῦτο τὸ ὂν ὃ γίνεται τῆς στερήσεως αὐτῇ τοῦ ὄντος ὃ γίνεται παρούσης. ὥστε οὔτε ἐξ ὄντος καθὸ ὂν οὔτε τὸ ὃν καθὸ ὂν γίνεται, ἀλλ’ ἐξ ὄντος κατὰ συμβεβηκός. καὶ ἐκ τοῦ τινὸς ὄντος τὸ τὶ ὄν. οὕτως οὖν οὐκ ἐξ ὄντος οὐδὲ ἐκ μὴ ὄντος καθ’ αὑτὸ ἡ γένεσις, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ [*](1 συμβαῖνον D καὶ οὕτω δὴ — εἰρημένα om., pro quo ὅπως inseruit a καὶ (ante οὕτω) EF: om. D 2 ἕως τοῦ — εἰρημένα om. F 3 ὑπὸ ταύτης τῆς a 5 εἶναι καὶ μὴ εἶναι D: om. aEF 6 δοκοῦν ἡ ἀπορία προῆλθε DF: ἡ ἀπορία δοκοῦν προῆλθεν Ε: δοκοῦν τῇ ἀπορίᾳ προῆλθον a 9 ἢ (ante ὃν) om. Ε 13 ἕως κτλ. om. F 16 λύων D 17 δείκνυσι D 19 διαφέρειν D ταῦτα om. D 21 γίνεσθαι scripsi: γενέσθαι libri γενομένῳ DE 24 ἐν] μὲν DE 25 γίνεσθαι τὸ γινόμενον λεγει (λέγει F) aF 27 οὕτως DE: οὗτος aF 28 τὸ ὂν a οὖν om. F 29 αὐτῇ] αὕτη E αὐτῆς τοῦ ὄντος Ε 33 ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός om.)
‘Ωσαύτως δὲ οὐδὲ ἐξ ὄντος, φησίν, οὐδὲ τὸ ὂν καθὸ ὂν δυνα- τὸν γίνεσθαι ἤδη γὰρ ἔσται πρὶν γενέσθαι τὸ ὄν), ἐξ ὄντος μέντοι κατὰ συμβεβηκὸς οὐδὲν κωλύει γίνεσθαι καὶ τὸ τὶ ὄν. ὡς γὰρ ὁ λέγων ἐκ ζῴου ζῷον γίνεσθαι, οὐ τοῦτο λέγει ὅτι ᾗ ζῷον· οὐδὲ γὰρ τὸ ζῷον καθὸ ζῷον μεταβάλλον εἰς ζῷον ἄν μεταβάλλοι. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ γινόμενον ζῷον, ἐὰν καθὸ ζῷον γίνηται, ἐκ ζῴου ἄν γίνοιτο, ἀλλ’ ᾗ ἐκ σπέρματος. εἰ δὲ καθὸ τὶ ζῷον καὶ ἐκ ζώου, ᾧ συμβέβηκε ζῴῳ εἶναι, μεταβάλλοντος γίνεταί τι, ᾧ καὶ αὐτῷ τὸ ζῴῳ εἶναι ὑπάρχει, τοῦτο δὲ κατὰ συμβεβηκός ἐστιν ἐκ ζῴου ζῷον γίνεσθαι. οὐ γὰρ καθὸ ζῷον μεταβάλλον εἰς ζῷον ᾗ ζῷον μεταβάλλει, ἀλλὰ καθὸ τὶ ζῷον εἰς ἄλλο τι ζῷον ποιεῖται τὴν μεταβολήν· οἷον εἰ κύων ἐξ ἵππου γίνοιτο ἢ μᾶλλον σφῆκες ἐξ ἵππου ἢ μέλισσαι ἐκ ταύρου ἵπποι γὰρ σφηκῶν γένεσις, ταῦροι δὲ μελισσῶν), λέγοιτο μὲν ἄν ζῷον ἐκ ζῴου γίνεσθαι, οὐ μὴν καθὸ ζῷον, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. ἐκ γὰρ ἄλλου τινὸς ζῴου ἄλλο τι ζῷον, ὃ μὴ ἔστι, μεταβάλλοντος γίνεται. ἀμφοτέροις δὲ τῷ τε μεταβάλλοντι καὶ τῷ γινομένῳ ὑπάρχει τὸ ζῴοις εἶναι, ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς ζῷον ἐκ ζῴου. οὐ γὰρ περὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὑλικοῦ ὁ λόγος, ἐφ’ οὗ οὐχ οἷόν τε ἵππον εἶναι τὴν ἵππου ὕλην. ὅταν μέντοι ἐκ σπέρματος γίνηται ζῷον, οὐκέτι κατὰ συμβε- βηκὸς ἐκ ζῴου γίνεται, ἀλλ’ ἐκ μὴ ζῴου μόνον. οὕτως οὖν καὶ εἴ τι ὂν μὴ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ γίνοιτο, ἐξ οὐκ ὄντος ἂν γίνοιτο.
Γράφεται δὲ καὶ οὕτως· οἷον εἰ κύων ἢ ἵππος. κἄν γὰρ ἔκ τινος ζῴου τὶ ζῷον γίνοιτο, οἷον εἰ κύων ἐκ κυνὸς ἢ ἵππος ἐξ ἵππου, οὐχ ᾗ κύων οὐδὲ ᾗ ἵππος γίνεται, ἀλλ’ ᾗ τὶς κύων καὶ τὶς ἵππος· εἰ δὲ καθὸ [*](3 καὶ (post μὲν) om. F 5 inter δὲ et ὄν habet μὴ F τῷ ὄντι scripsi cf. p. 242, 7: τοῖόν τι E: τοιοῦτον F: τοιοῦτό τι a: vox oblitt. in D 7 εἰδῶν sc. ἑτερότης cf. Plato Sopb. 258 Β καὶ τῆς τοῦ ὄντος πρὸς ἄλληλα ἀντικειμένων ἀντίθεσις καὶ (post τὸ δὲ) om. aF 8 δὲ om. F φησίν EF (scil. Aristoteles p. 191 b 17): om. aD 9 ἐξ ὄντος — καὶ τὸ τὶ ὄν om. F μέντοι] μένων τὸ Ε 11 γενέσθαι D 13 γίνηται aF2: γένηται DEF1 γένοιτο F1 ἧ Y: ἡ aDE 14 καὶ (ante ἐκ ζώου) om. a 15 αὐτῷ τὸ scripsi cf. v. 22: αὐτῶ τῶ DE: αὐτῷ aF δὲ om. Ε fortasse recte. alioqui scribes δὴ 17 καθὸ ζῶον τὶ Ε 18 γίνοιτο EF: γένοιτο D: om. a 19 γὰρ] δὲ F μὲν DE: om. aF 21 ἔστι DEF : om. a 28 post κύων [κείων a] add. ἐκ κυνὸς a idemque add. (supra κύων) E1 errore, nam erat v. 29. neque enim dubium quin interpolata haec fuerit lectio εἰ κύων ἵππος γί- νοιτο. genuina autem quam supplendo restituerunt Aristoteli lectio κύων <ἐκ κυνὸς ἵππος> ἐξ ἵππου antiquis interpretibus nota non fuit 29 τι om. D: τὸ γένοιτο D ἐκ κυνὸς om. E cf. ad v. 28 ἢ] εἰ F 30 καὶ (post τὶς κύων) DEF: ἢ a)
p. 191b26 Ἔτι δὲ καὶ τὸ εἶναι ἅπαν ἢ μὴ εἶναι οὐκ ἀναιροῦμεν.
Ἐπειδὴ τὸ γινόμενον ἐδείχθη μήτε ἐξ ὄντος ἁπλῶς μήτε ἐκ μὴ ὄντος γινόμενον, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ὄντος ἅμα καὶ μὴ ὄντος, πάντως ἦν ἐφιστάνειν, πῶς τὸ αὐτὸ εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι λέγοντες, ἐξ οὗ λέγομεν γίνεσθαι τὸ γινόμενον, οὐκ ἀναιροῦμεν τὸ τῆς ἀντιφάσεως ἀξίωμα, ἢ πῶς λέγοντες ἔκ τινος γίνεσθαι τὸ γινόμενον οὐκ ἀναγκαζόμεθα ἢ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος αὐτὸ λέγειν γίνεσθαι. λέγει οὖν ὅτι οὐκ ἀναιροῦμεν. οὐ γὰρ κατὰ τὸ αὐτὸ εἶναί τι καὶ μὴ εἶναι λέγομεν, ἀλλ’ ἐκ τοῦ καθ’ αὑτὸ μὲν ὄντος, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ μὴ ὄντος τὴν γένεσίν φαμεν· τοιοῦτον γὰρ ἡ ὕλη. δυνατὸν δὲ τὸ οὐκ ἀναιροῦμεν τὸ εἶναι ἅπαν ἢ μὴ εἶναι εἰπεῖν δηλοῦντα, ὅτι τὴν μὲν διαίρεσιν οὐδὲ ἡμεῖς ἀθετοῦμεν τὴν λέγουσαν τὸ γινόμενον πᾶν ἢ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι ἴσμεν γὰρ ὅτι ἐπὶ παν- τὸς ἀληθὲς ἢ τὸ εἶναι ἢ τὸ μὴ εἶναι), ἀλλὰ καὶ τηροῦντες τοῦτο σῴζομεν ἅμα γένεσιν καὶ φθορὰν τῷ καθ’ αὑτὸ καὶ τῷ κατὰ συμβεβηκὸς διελόντες τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν. καὶ οὕτως μὲν καθ’ ἕνα τρόπον ἡ ἀπορία λυθήσε- ται· τὸν δὲ ἕτερον ἐφεξῆς ἐπάγει.
p. 191b27 Ἄλλος δὲ ὅτι ἐνδέχεται ταὐτὰ λέγειν ἕως τοῦ τοῦτο δὲ ἐν ἄλλοις διώρισται δι’ ἀκριβείας μᾶλλον.
Eἰπὼν πρὸ ὀλίγου ὅτι “τὸ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι ἕνα μὲν τρόπον οὐδὲν διαφέρει ἢ τὸ τὸν ἰατρὸν ποιεῖν τι ἡ πάσχειν,’’ ὅπερ διχῶς λέγεται ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός, καὶ συμπερανάμενος διὰ τοῦ [*](1 γίνεσθαι om. E ἐγένετο] immo ἐγίνετο 2 ᾗ σῶμα] μὴ σῶμα F 3 καὶ (post δὲ) om. aF 7 ἐστὶν DE: εἰσὶν aF 8 καὶ (post ἔλεγον) om. D 9 εἴδη] ἤδη a τούτων DEF: τῶν ὄντων a 11 ἢ μὴ] ἢ τὸ μὴ a 14 πάντως DF: παντὸς aE 15 λέγοντος Ε 16 ἀναιροῦμεν ex ἀναγκαζόμεθα correxit Ε1 18 λέγειν αὐτὸ aF οὖν] γοῦν a 19 εἶναί τι DE: εἶναί τε aF 22. 23 πᾶν τὸ γινόμενον aF 26 καὶ μὴ τὸ ὄν E 28 ταὐτὰ Ε: ταῦτα aDF ἕως κτλ. om. F 30 πρὸ ὀλίγου p. 191a34 ἕνα μὲν — διαφέρει om. a 32 καὶ ὁ F)
p. 191b30 Ὥστε (ὅπερ ἐλέγομεν) αἱ ἀπορίαι λύονται, δι’ ἃς ἀναγκαζόμενοι ἀναιροῦσι τῶν εἰρημένων ἔνια.
‘Ο μὲν Ἀλέξανδρος τουτὶ τὸ ῥησείδιον ἀνεξήγητον οἶμαι καταλέλοιπεν, ὁ δὲ μέγας Συριανὸς τῶν εἰρημένων ἔνια ἀναιρεῖν φησιν αὐτοὺς διὰ τὴν ἀπορίαν, ἐπειδὴ γένεσιν ἀναιροῦντες δι’ αὐτὴν καὶ τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν συναναιροῦσιν, ἅπερ ἔνια τῶν εἰρημένων ἀρχῶν ἐστι. διὰ γὰρ τὴν ἀπορίαν ἀναιροῦντες τὴν γένεσιν προυπάρχειν λέγουσι τὰ ὄντα ἢ τὸ ὂν ἓν εἶναι. καὶ διὰ τοῦτο μήτε ὕλην εἶναι μήτε στέρησιν, ἐξ ὧν ἄν γέ- νοιτο τὰ γινόμενα. καὶ ὅτι ταῦτα λέγει τῶν εἰρημένων ἔνια δηλοῖ καὶ τὰ ἑξῆς ἐπαγόμενα. δυνατὸν δὲ ἴσως τῶν εἰρημένων ἔνια μὴ τῶν ἀρ- χῶν ἀκούειν καὶ γὰρ καὶ τὸ εἶδος ἀναιροῦσιν οἱ οὕτως λέγοντες τὸ μετα- βαλλόμενον, ὥστε οὐκ ἔνια τῶν ἀρχῶν) ἀλλὰ τῶν περὶ φύσεως εἰρημένων, ὧν ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά. ταύτας γὰρ προσεχῶς ἀναιρεῖν ἐδόκουν ὑπὸ τῆς ἀπορίας συμποδιζόμενοι τῆς λεγούσης ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνε- σθαι τὸ γινόμενον καὶ ἑκάτερον ἀδύνατον δεικνύσης. ἀλλ’ ἡ στέρησις ἐπινοηθεῖσα καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ τὴν ἀπορίαν ταύτην διέλυσαν καὶ χώραν τῇ γενέσει καὶ τῇ [*](1 εἴς — οὗτος p. 191b 27 ἐστὶ τῆς λύσεως οὗτος D τὸ ἄλλον Ε 3 τοῦ δυνάμει τοῦ ὄντος DE 6 ὡς (ante ἐκ) om. Ε 8 ἐκ δὲ] οὑδὲ E 13 οὕτως F ὁ ὁρισμός D 15 ἀπουσία δὲ aF καὶ (ante διὰ) om. a τὸ (post μὲν) ex τὴν ut videtur Ε 19 ἐλέγομεν aF: λέγομεν DE αἱ ἐν ἀπορία E 21 κατἐ- λιπεν a 22 αὐτούς φησιν D 27 εἰρημένων αἴτια ἔνια (om. δηλοῖ — ἔνια v. 28) F 34 καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς F καὶ (ante δυνάμει) om. E Couuueut. Aiistot. IX. Simpl. Phys. I. lO)
p. 191 b 33 Αὕτη γὰρ ἄν ὀφθεῖσα ἡ φύσις ἅπασαν ἔλυσεν αὐτῶν τὴν ἄγνοιαν.
“Τὴν στέρησίν φησιν ὀφθεῖσαν πάσης τῆς κατὰ τὸν λόγον ἀπορίας λύσιν ἔχειν. εἰ γὰρ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὃν καὶ μὴ ὂν διὰ τὴν στέρησιν κατὰ συμβεβηκὸς μὲν γὰρ ὂν ἡ στέρησις, διότι συμβέβηκε τῷ ὄντι, κτὰ συμβεβηκὸς δὲ αὖ πάλιν μὴ ὂν ἡ ὕλη, διότι συμβέβηκεν αὐτῇ ἡ στέρησις οὖσα μὴ ὂν καθ’ αὑτὴν καὶ τὸ δυνάμει δὲ ὂν διὰ τὴν στέρησιν), τούτοις διέλυσε τοῖς δύο τὴν ἀπορίαν’’. οὕτως μὲν ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγήσατο. μή- ποτε δὲ αὕτη ὀφθεῖσα ἡ φύσις εἶπεν οὐχὶ ἡ τῆς στερήσεως μόνον, ἀλλὰ καὶ ἡ τῆς ὕλης τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀλέξανδρος προιὼν ἐφιστά- νει) καὶ μέντοι καὶ ἐκείνη, περὶ ἧς ἔλεγε προσεχῶς, ἥ τε τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ ἡ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ.
p. 191b35 Ἡμμένοι μὲν οὖν καὶ ἕτεροί τινές εἰσιν αὐτῆς ἀλλ’ οὐχ ἱκανῶς ἕως τοῦ ᾗ Παρμενίδην ὀρθῶς λέγειν.
Εἴτε ἡ τῆς στερήσεως φύσις ἐστὶ καὶ τῆς ὕλης, ἥτις ὀφθεῖσα πᾶσαν ἄν διέλυσεν ἀπορίαν εἴτε ἡ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ εἴτε ἡ συναμφότερος διὰ γὰρ τὴν ἑτέραν ἡ ἑτέρα), ταύτης, φησί, τῆς φύσεως οἱ μὲν οὐδὲ ὅλως ἐφήψαντο, ὅσοι τὸ ὃν ἓν ποιοῦσιν ἢ ὅσοι πάντα | ἐνεργείᾳ προυπάρχειν λέγουσι καὶ ἁπλῶς ὅσοι [*](53v) γένεσιν ἀναιροῦσι, τινὲς δὲ αὐτῆς ἥψαντο μὲν ἀλλ’ οὐχ ἱκανῶς. καὶ δοκεῖ ταῦτα πρὸς Πλάτωνα ἀποτεινόμενος λέγειν· αὐτὸς γὰρ ἐν Τιμαίῳ λέγων μηδὲν τῶν ὄντων ἐνεργεία τὴν ὕλην εἶναι, ἐν οἷς φησιν ὅτι τὸ τοῖς εἴδεσιν ὑποκείμενον οὐκ ἄν εἴη “παρεσκευασμένον εὖ πλὴν ἄμορφον ὃν ἐκείνων πασῶν τῶν ἰδεῶν, ὅσας μέλλει δέχεσθαί ποθεν’’, ἐφάψασθαί πὼς δοκεῖ καὶ τῆς ὕλης καὶ τῆς στερήσεως· τὸ γὰρ πεφυκὸς μὲν δέχεσθαι καὶ μή, μὴ ἔχον δέ, ἐστερῆσθαι ἄν λέγοιτο δικαίως. καὶ τὸ δυνάμει δὲ καὶ ἐνεργείᾳ καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς πρῶτος φαίνεται διορίσας ὁ Πλάτων’ καὶ τὸ πῇ μὲν ὂν πῇ δὲ μὴ ὄν, ὡς εἴρηται πρότερον. καὶ γὰρ [*](3 πᾶσαν D ut Aristoteles 4 ἄνοιαν a 5 ὀφθεῖσαν φησὶν Ε τὸν (post κατὰ) om. a 6 εἰ γὰρ DEF: τῷ γὰρ a 8 διὰ τὸ συμβεβηκέναι αὐτῇ τὴν στέρησιν οὖσαν a 9 καὶ τὸ] τὸ om. a 10 διέλυσε aF cf. v. 18: δὲ ἔλυσε DE μὲν οὖν a 11 οὐχ aF 12 ἢ (ante τῆς ὕλης) om. F ὁ (post αὑτὸς) om. Η 14 καὶ κατὰ DE: καὶ τοῦ κατὰ aF 16 ἕως κτλ. om. F ἢ Ε 17 Εἴτε] ἥ τε E Εἴτε — ἀπορίαν (18) om. F 19 εἴτε] ἡ τε E 20 μὲν οὖν F 21 πάπα om. F ὅσα a 23 ἀποτεινόμενος πρὸς πλάτωνα a Τιμαίῳ p. 50 D 24 τὸ (post ὅτι) DE: om. aF 26 ἰδεῶν] εἰδῶν Ε μέλλοι Plato ποθεν om. a ἅψασθαι D πὼς aF: om. DE 27 μὲν om. aF 28 μὴ (post μή) om. DE ἄν post λέγοιτο iteravit D δὲ (post δυνάμει) om. aF 29 αὐτὸ καὶ τὸ κατὰ F 30 μὲν p. 239, 4: δὲ hic libii πότερον E)
Καὶ οὕτως μὲν σχεδόν τι πάντες οἱ ἐξηγηταὶ τὴν λέξιν ἐξηγήσαντο, ὡς τοῦ Πλάτωνος ἀποδεχομένου Παρμενίδην ἓν τὸ ὃν λέγοντα. καὶ θαυ- μαζῶ τοῦτο· σαφῶς γὰρ ἐν Σοφιστῇ πρὸς τὸν Παρμενίδου λόγον ὑπήντησε διὰ πολλῶν ἐπιχειρημάτων τὸν ἓν τὸ ὂν λέγοντα καὶ τὰ μὲν ἐπιχειρήματα πρότερον ἐν τοῖς πρὸς Παρμενίδην λόγοις παραγέγραπται, τὸ δὲ συμπέρασμα αὐτῶν ὑπομνήσεως ἕνεκεν ἐκκείσθω καὶ νῦν ἔχον οὕτως· “καὶ τοίνυν ἄλλα μυρία ἀπεράντους ἀπορίας ἕκαστον εἰληφὸς φανεῖται τῷ τὸ ὂν εἴτε δύο τινὲ εἴτε ἓν μόνον εἶναι λέγοντι.” οὐ μέντοι οὐδὲ ὁ Ἀριστοτέλης εἶπεν ὅτι ὁμολογοῦσιν ἁπλῶς γίνεσθαι ἐκ μὴ ὄντος, καθὸ Παρμενίδην ὀρθῶς λέγειν ὁμολογοῦσι. μήποτε οὖν ἐκείνῳ μᾶλλον ἐπισκήπτει τῷ δέ- χεσθαι τὴν ἐλάττον τοῦ Παρμενίδου πρότασιν τὴν λέγουσαν τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν καὶ ταύτῃ τὸ μὴ ὂν εἶναι συγχωρεῖν. τὸ γὰρ ἕτερον τοῦ καλοῦ παρὰ τὸ καλὸν ὂν οὐ καλὸν εἶναί φησι καὶ τὸ ἕτερον τοῦ μεγάλου παρὰ τὸ μέγα ὂν οὐ μέγα εἶναι λέγει καὶ ἄλλα τοιαῦτα προσθεὶς ἐπάγει· “ού- κοῦν, ὡς ἔοικεν, ἡ τῆς θατέρου μορίου φύσεως καὶ τῆς τοῦ ὄντος πρὸς ἄλληλα ἀντικειμένων ἀντίθεσις οὐθὲν ἧττον, εἰ θέμις εἰπεῖν, αὐτοῦ τοῦ ὄντος οὖσά ἐστιν, οὐκ ἐναντίον ἐκείνῳ σημαίνουσα, ἀλλὰ τοσοῦτον μόνον ἕτερον ἐκείνου; Σαφέστατά γε. τίνα οὖν αὐτὴν προσείπωμεν; Δῆλον ὅτι τὸ μὴ ὄν, ὃ διὰ τὸν σοφιστὴν ἐζητοῦμεν, αὐτό ἐστι τοῦτο’’. δῆλον δὲ ὅτι ὁ μὲν Παρμενίδης εἰς τὸ ἀπλῶς μὴ ὂν ἀποβλέπων ἀνῄρει τὸ μὴ ὂν λέγων· [*](2 Εὔδημος fr. 7 p. 11, 13 Spengelii, qui prioris loci (p. 98, 1) immemor tamquam novum fr. 17 p. 29 recenset εἰσαγαγὼν a 3 ἔλυσεν ἐπὶ τῶν πραγμάτων DEF: ἔλυσε πραγμάτων a ut p. 98, 1 ubi vide 5 καθὸ DE cf. v. 21: καθ’ ὃν aF 6 κατὰ γὰρ τοῦτο Ε 7 ποιῶν E τοῦ ὄντος om. F 10 δὲ (ante οὐκ) aF: om. DE 11 ἐπαινέσας aD: ἐπαινήσας Ε: ἐπινοήσας F 14 τὸν παρμενίδην D καὶ θαυμάζω — λέγοντα (16) om. F 16 τὸν (ante ἓν) om. aF 17 πρότερον p. 89,5 18 ἕνεκα a καὶ τοίνυν Sophist, p. 245 DE 19 ἀπεράντους] ἅπερ ἄν τῆς D τινὲ D: τινὲς E: τινα aF 20 ὁ (post οὐδὲ) om. E εἰπὼν F 22 ἐπι- σκέπτει Ε 25 παρὰ (post καλοῦ) om. F1 26 ἐπάγει Soph. p. Β 28 ἄλληλα] ἄλλα E 29 οὖσα] οὑσία Plato ἀλλὰ τὸ τοσοῦτον E 30 ἐκείνου DE: κἀκείνου 31 31 τὸν σοφιστὴν DF: τὴν σοφιστικὴν aE 32 εἰς DE: om. aF 33 λέγων vv. 60. 61 St. (52 Κ.) cf. p. 135, 21. 143,31)
ὁ μέντοι Πλάτων’ πρὸς τὸ κατὰ ἑτερότητα μὴ ὂν βλέπων τῇ ἐλάττονι προτάσει συνεχώρει, πρὸς δὲ τὴν μείζονα ἐνίστατο τὴν τὸ οὐκ ὂν εἶναι λέγουσαν οὐδέν. ἀλλ’ εἰ καὶ τοῦτο οὕτως ἔχοι, οὐκ ἄν ἐνεκάλει τῷ Πλά- τωνι νῦν Ἀριστοτέλης ὡς ἐκ τοῦ παντελῶς μὴ ὄντος τὴν γένεσιν λέγοντι, ἐπειδὴ Παρμενίδην ὀρθῶς λέγειν ὁμολογεῖ. οὔτε γὰρ ὁ Πλάτων’ τὸ παντελῶς μὴ ὂν εἶναι συγχωρεῖ οὔτε πολλῷ μᾶλλον ὁ Παρμενίδης. μή- ποτε δὲ καὶ βιαζόμεθα λέγοντες, ὅτι Πλάτων’ ἀποδέχεται Παρμενίδην τὸ μὴ ὂν εἶναι λέγοντα. κἄν γὰρ συγχωρῇ τῇ ἐλάττονι προτάσει τῇ λεγούσῃ τὸ παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν, ἀλλ’ οὐχ ὡς Παρμενίδου τὸ μὴ ὂν τιθέντος· ἐπάγει γὰρ ἐκεῖνος τὸ μὴ ὂν οὐδέν. καὶ ὅλως ἐν Σοφιστῇ ὡς πρὸς Παρ- μενίδην ἀντιλέγων ἀδιορίστως ἀναιροῦντα τὸ μὴ ὄν, αὐτὸς εἰσάγει τὸ μὴ ὄν. ἵνα οὖν καὶ οἱ ἐξηγηταὶ μὴ παρὰ θύρας ἐξηγῶνται, τάχα λέγωμεν ὅτι πρὸς τὰ ἐν τῷ διαλόγῳ τῷ Παρμενίδῃ παρὰ τοὐ Πλάτωνος εἰρημένα ἀπε- τείνατο νῦν ὁ Ἀριστοτέλης, ἐν οἷς τὸ ἓν ὂν ὑποτιθέμενον τὸν Παρμενίδην καὶ ἀποδεικνύντα θαυμάζειν ἔοικεν ὁ Πλάτων’. δῆλον δὲ ὅτι καὶ πολλὰ δείκνυσι τὸ ἓν ὃν ἐκεῖνο κατ’ ἄλλην καὶ ἄλλην αὐτὸ τάξιν θεωρῶν. ταῦτα μὲν οὖν ὑπὸ ἀπορίας ἐγὼ περιφερόμενος γέγραφα· εἰ δέ τις προσφυέστερον ἀπολογίζοιτο, πῶς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος λέγει τὴν γένεσιν ὁ Πλάτων’, διότι Παρμενίδην ὀρθῶς λέγειν ὁμολογεῖ, φίλος ὢν οὗτος ἀλλ’ οὐκ ἐχθρὸς κρατεῖ·
- οὐ γὰρ μήποτε τοῦτο δαμῇ εἶναι μὴ ὄντα
[*](53v)- ἀλλὰ σὺ τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα.
p. 192a1 εἶτα φαίνεται αὐτοῖς, εἴπερ ἐστὶν ἀριθμῷ μία, καὶ δυνάμει μίαν εἶναι μόνον. τοῦτο δὲ διαφέρει πλεῖστον.
Ἕνα τρόπον εἰπών, καθ’ ὃν καὶ οἱ ἁψάμενοι τῆς εἰρημένης φύσεως οὐχ ἱκανῶς ἥψαντο, τὸν ἕτερον ἐπάγει. λέγει δὲ νῦν ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι “ἐκ τῶν νῦν εἰρημένων δῆλον γέγονεν, ὡς καὶ τὸ ἡμμένοι μὲν οὖν καὶ ἕτεροί τινές εἰσιν αὐτῆς, ἐπὶ τῆς ὕλης εἴρηκεν οὐ τῆς στερήσεως· περὶ γὰρ τῆς ὕλης λέγει τὸ φαίνεται αὐτοῖς ὡς τῷ ἀριθμῷ μία, οὕτω δὲ καὶ τῇ δυνάμει· οὐ γὰρ ἡ στέρησις ἀριθμῷ μία. ἤ, φησί, τὸ μὲν πρῶ- ’τον εἰρημένον τὸ ἡμμένοι μὲν οὖν καὶ ἕτεροί τινές εἰσιν αὐτῆς ἐπὶ τῆς στερήσεως εἴρηται, τὸ δὲ νῦν λεγόμενον ἐπὶ τῆς ὕλης ἣν ἐν τῇ οἰκείᾳ φύσει τὴν στέρησιν ἔχειν ὑπολαμβάνουσι. διὸ καὶ ὥσπερ ἀριθμῷ ἓν τὸ συναμφότερον, οὕτω οὕτω δὲ καὶ τῶ λόγῳ καὶ τῇ δυνάμει ἓν ἐδόκει αὐτοῖς [*](1 τοῦτο δαμῇ E : τοῦτο μηδαμῆ D: τοῦτ’ οὐδαμῆ F: τόγε μηδαμῆ a ὄντι a 3 ἓν F 4 εἶναι om. aF 5 ἔχοι DE: ἔχει aF ἂν ἀνεκάλει E 6 τοῦ (post ἐκ) om. Ε παντελοῦς D 10 εἶναι om. aF καὶ γὰρ συγχωρεῖ aF 11 τὸ (ante παρὰ) om. Ε 13 ἐνεργοῦντα Ε 14 λέγομεν aF 16 ὁ (post νῦν) om. E 17 καὶ θαυμάζειν F 18 αὐτῶ E 19 οὖν om. D 20 ἀπολογί- ζοιτο DE: ἀπολογίσοιτο F: ἀπολογήσοιτο a 21 ἀλλ’ om. Ε 23 μίαν εἶναι μόνον DEF: μόνον εἶναι a: μία μόνον εἶναι Aristoteles 24 εἰπὼν ἕνα τρόπον a ἕνα μὲν τρόπον F 26 νῦν om. E 27 τινές] πάντες F1 28 ὡς τῷ Ε: ὡς τὸ aDF 29 δὲ (cf. v. 33) om. aF 31 ἣν DF: ἵν’ aE 32 ὑπολαμβάνωσι aE)
p. 192a3 ‘Ημεῖς μὲν γὰρ ὕλην καὶ στέρησιν ἕτερον εἶναί φαμεν ἕως τοὐ τὴν γὰρ ἑτέραν παρεῖδεν.
Τὴν διαφορὰν τῆς ἑαυτοῦ δόξης πρὸς τὴν Πλάτωνος περὶ τῆς ὕλης καὶ τῆς στερήσεως ἐκτιθέμενος, ἡμεῖς μέν, φησί, τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν ἕτερά φαμεν εἶναι τῷ λόγῳ· καὶ τούτων τὴν μὲν ὕλην κατὰ συμβεβηκὸς οὐκ ὂν εἶναι, διότι συμβέβηκεν αὐτῇ ἡ στέρησις, τὴν δὲ στέ- ρησιν καθ’ αὑτὸ μὴ ὄν. καὶ πάλιν τὴν μὲν ὕλην ἐγγὺς οὐσίαν πὼς· τὴν δὲ στέρησιν οὐδαμῶς οὐσίαν. τοῦτο δὲ, διότι κυρίως μὲν καὶ πρώτως οὐσία ἐστὶν ἡ σύνθετος. ἤδη δὲ καὶ τὰ ταύτης μέρη· ὥστε ἡ μὲν ὕλη ἐπειδὴ μέρος τῆς οὐσίας ἐνυπάρχον ἐστίν, ἐγγὺς ἄν εἴη οὐσία καθ’ αὑτὴν, ὅτι συμπληρωτικὴ τῆς κυρίως οὐσίας ἐστίν· ἡ δὲ στέρησις ἀπουσία μόνον οὖσα, πόρρω τῆς οὐσίας ἐστίν. ἔτι δὲ εἰ πρώτως μὲν καὶ κυρίως οὐσία ἡ σύνθετός ἐστι, δευτέρως δὲ τὸ εἶδος, δεκτικὴ δὲ τούτου ἐστὶν ἡ ὕλη, ἐγγὺς ἄν εἴη οὐσία, ἡ δὲ στέρησις ἀπουσία τοῦ εἴδους οὖσα καὶ κατὰ τοῦτο πόρρω ἄν εἴη τῆς οὐσίας. ἔτι ἡ οὐσία κατὰ τὸ ὑποκείμενον λέγεται ἀπ’ αὐτοῦ, ὑποκείμενον δέ πὼς καὶ ἡ ὕλη κἄν εἰ ὡς μέρος τοὐ συναμφοτέρου λαμβάνηται, ὅπερ τῷ κυρίως ὑποκειμένῳ οὐχ ὑπάρχει. ἐγγὺς [*](1 ἐνάριθμον DE: ὃν ἀριθμῶ F: ἐν ἀριθμῷ a 4 οὐ τῇ corr. ex αὐτὴ F ἑαυτῆς DE: αὐτῆς aF 5 χρὴ αἴτια D 6 εἴπερ ἄρα scripsi: εἶπε ἄρα D: ὅπερ E: om. aF 7 ante στοιχειώδεις add. τὰς aF αὐταῖς] ταύταις Ε 8 ὑπάρχειν (ante αἰτίαν) aF 9 αἰτίαν — ἐνυπάρχειν om. E 10 καθ’ αὐτὰ D 11 post στοιχειώδη χ΄ add. καὶ a 14 κωλύοι a 15 πλάσαι] πᾶσαι E τὸ DE: om. aF ἐνυπαρ Ε καὶ om. a 17 φαμὲν εἰνὶ Aristoteles cf. v. 21 18 ἕως κτλ. om. F 22 στέ- ρησιν — πὼς· τὴν δὲ om. Ε 27 συμπλωρητικὴ F 30 ἡ ὕλη om. F 31 ἔτι] ὅτι E 32 post λέγεται add. μήποτε ἦ F ὑπ’ αὐτοῦ Ε μέρος] μέν (lac. Vi litt., in mrg. ζήτει) F 33 λαμβάνεται Ε)
‘Ο δὲ Πλάτων’ τὸ μήπω ὂν ὅπερ γίνεται, τουτέστι τὸ ἐξ οὗ ἡ γένεσις, οὐχ ὕλην λέγει καὶ στέρησιν, ἀλλὰ μέγα καὶ μικρὸν εἴτε συναμφότερον ὁμοῦ εἴτε χωρὶς ἑκάτερον αὐτοῦ κατηγορῶν·. ὅπως δὲ ἄν ἔχη, οὐχὶ τὸ μὲν μέγα ἡ ὕλη κατ’ αὐτόν, τὸ δὲ μικρὸν ἡ στέρησις ἢ ἔμπαλιν, ἀλλ’ ἀμ- φότερα ἡ ὕλη. ὥστε παντελῶς | ἕτερος ὁ τρόπος τῆς τε Ἀριστοτέλους [*](54v) τῶν στοιχείων τριάδος εἶδος καὶ στέρησιν τἀναντία λέγοντος καὶ τὸ κοινὸν ἀμφοτέροις ὑποκείμενον τὴν ὕλην καὶ τῆς Πλάτωνος ἓν μὲν λέγοντος τὸ εἶδος, δύο δὲ τὸ ὑποκείμενον τό τε μέγα καὶ τὸ μικρόν. ὥστε τὸ μὲν ὑποκεῖσθαί τινα φύσιν, ἐξ ἧς ἡ γένεσις, συμφωνοῦσιν ἡμῖν πλείονες, κἂν οἱ μὲν καὶ ὀνόματι ἑνὶ χρῶνται ἐπ’ αὐτῆς, οἱ δὲ δύο μὲν ὀνόμασι καθ’ ἑνὸς δὲ του αὐτοῦ φερομένοις. διαφωνοῦσι δὲ πρὸς ἡμὰς, ὅτι τὴν στέρησιν οὐ διορίζουσι τοῦ ὑποκειμένου τῷ λόγῳ· κἄν γὰρ δυσί τις ὀνόμασιν ἐπὶ τοῦ ὑποκειμένου χρῆται, ὥσπερ ὁ μέγα καὶ μικρὸν λέγων, ἀλλ’ ὡς ἐφ’ ἑνὸς αὐτοῖς χρῆται τῆς ὕλης παριδὼν τὴν τῆς στερήσεως φύσιν, ὥστε τὸ αὐτὸ καὶ οὗτος ἐκείνοις ποιεῖ τοῖς ἓν λέγουσι καὶ ὁμοίως τὴν στέρησιν παρορᾷ. “ὅτι δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ ἡμμένοι μὲν οὖν καὶ ἕτεροί τινές εἰσιν αὐτῆς ἐπὶ τῆς ὕλης εἴρηκε, δῆλον καὶ ἐντεῦθεν. εἰ γὰρ παριδεῖν αὐτοὺς λέγει τὴν στέρησιν, οὐ ταύτης ἥψαντο.’’ εἶτα ἐπικρίνει καλῶς ὅτι “δυνατὸν ἦν ταῦτα λέγειν, καὶ εἰ μὴ τελέως τὴν στέρησιν παρεῖδον, ἀλλ’ εἰ ὡς αὐτήν τινα φύσιν ἐπ’ αὐτῆς οὖσαν οὐ διώρισαν.’’
ἐπειδὴ πολλαχοῦ μέμνηται τοῦ Πλάτωνος ὁ Ἀριστοτέλης ὡς τὴν ὕλην μέγα καὶ μικρὸν λέγοντος, ἰστέον ὅτι ὁ Πορφύριος ἱστορεῖ τὸν Δερ- κυλλίδην ἐν τῷ Γᾶ τῆς Πλάτωνος φιλοσοφίας, ἔνθα περὶ ὕλης ποιεῖται τὸν λόγον, ‘Eρμοδώρου τοῦ Πλάτωνος ἑταίρου λέξιν παραγράφειν ἐκ τῆς περὶ Πλάτωνος αὐτοῦ συγγραφῆς, ἐξ ἧς δηλοῦται ὅτι τὴν ὕλην ὁ Πλάτων’ κατὰ τὸ ἄπειρον καὶ ἀόριστον ὑποτιθέμενος ἀπ’ ἐκείνων αὐτὴν ἐδήλου τῶν τὸ [*](2 οὐσία ἄν εἴη καὶ ἡ ὕλη om. a 3 ἡ (ante μᾶλλον) om. E inter οὑσία et ὅτι habet post lac. Ill litt. οὗ F 5 ἀποδεδομένων a 6 αὐτὴ ὑποκειμένη a 7 τῆς μετέχειν) om. E 8 μὲν ἡ] μ ἡ sic E 10 post Πλάτων’ add. καὶ aF 12 εἴτε καὶ χωρὶς a ἔχοι D 13 τὸ δὲ] οὐδὲ τὸ D 14 ἕτερον F1 ὁ (ante τρόπος) om. D 17 τὸ μὲν aD: τῶ μὲν EF 23 αὐτῆς E 24 οὗτος aD2F: οὕτως D1E τοῖς supra add. F post τοῖς add. τὸ aF 29 εἰ (post ἀλλ’) om. D οὖσαν om. D διορίσαν D 31 δερκυλλίδην aF (cf. p. 256,34. Albini q. v. isag. c. 4): δερκυλίδην Ε: δερκελλύδην D 33 λέξιν ex λέγον E περιγράφειν D)
p. 192a13 Ἡ μὲν γὰρ ὑπομένουσα συναιτία τῆς μορφῆς τῶν γινομένων ἐστὶν ὥσπερ μήτηρ.
Μεμψάμενος τὸ μὴ διορίζειν τὴν ὕλην τῆς στερήσεως εἶπε μὲν ἤδη πολλὰς διαφορὰς τῆς τε ὕλης καὶ τῆς στερήσεως ἔκ τε τῶν πραγμάτων ἐπιχειρῶν καὶ ἐκ τῆς λεκτικῆς συνηθείας. καὶ νῦν δὲ ἄλλην αὐτῶν προσ- τίθησι διαφορὰν λέγων τὴν μὲν ὕλην ὑπομένουσαν σὺν τῇ μορφῇ αἰτίαν εἶναι τῶν γινομένων ὥσπερ μητέρα. καὶ γὰρ τὴν ὕλην παρέχει τῷ γινο- μένω ὥσπερ ἡ μήτηρ καὶ ὑποδοχή ἐστι τοῦ ἐγγινομένου εἰς αὐτὴν εἴδους [*](1 τὸ (ante ἧττον) om. aF 5 ἐπάγει Hermodorus cf. Zeller de Hermodoro p. 20 sqq. et Hist, philos. II 1 3 589 6.7 ἔχειν sc. λέγει Πλάτων’ 6 ἔστι μᾶλλον E: ἔστι μᾶλλον γὰρ D: ἔστι . . . μᾶλλον (lacuna trium litterarum in medio relicta) F: ἔστι γὰρ μᾶλλον a. suspicor ὡς τῷ μᾶλλον εἶναι μεῖζον κτλ. cf. Bonitzii ind. Aristot. p. 402 b 53 7 δὲ (post ὡσαύτως) om. D inter καὶ et πλατύτερον lituram habet D βαθύ- τερον a 8 ἄπειρα Ε οἰσθήσεται DEF: om. a. fortasse οἰσθήσεσθαι 9 τὸ (ante μένον) om. D1 τὸ (ante ἡρμοσμένον) om. aF 11 ὥστε αὐτῶν ἀμφο- τἐρων DE: ὥστε ἀμφοτέρων αὐτῶν aF: αὐτῶν delebat aut in τούτων mutabat Zeller, sed vera totius enuntiati forma nondum recuperata 12 πάντα libri: <κατὰ> Zeller δεδεγμένων corrigens τὸ (ante ἦττον) aD: om. EF 13 δεδειγμένον Ε ὥστε DE: om. aF ἄστατον p. 256, 35: ἄστακτον libri καὶ ἄπειρον καὶ ἄμορ- φον aE 17 μία ὅτι DEF: ὡς μία a 18 ἡ ἀρχή DEF: εἴη ἀρχή a et p. 257, 4 21 τῆς μορφῆς DEF: τῇ μορφῇ a et Aristoteles 22 ἡ μήτηρ F cf. v. 28 23 τῶ μὴ Ε 27 ὕλην mire hic sensu vulgari positum τῶν γινομένων F)
p. 192a16 ὄντος γάρ τινος θείου καὶ ἀγαθοῦ καὶ ἐφετοῦ ἕως τοῦ πλὴν οὐ καθ’ αὑτὸ αἰσχρὸν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς οὐδὲ θῆλυ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός.
Τὴν διαφορὰν τῆς ὕλης καὶ τῆς στερήσεως παραδοὺς καὶ κατὰ τὴν πρὸς τὸ εἶδος ἀμφοῖν σχέσιν παραδίδωσιν αὐτήν· θεῖον γὰρ καὶ ἀγαθὸν καὶ ἐφετόν ἐστι τὸ εἶδος, καὶ τούτου ἐφίεται μὲν ἡ ὕλη κατὰ τὴν αὑτῆς φύσιν· ὑπεναντίον δέ ἐστιν ἡ στέρησις καὶ οὐκ ἄν ἐφίοιτο τῆς ἑαυτοῦ φθορᾶς. καὶ εἰ μὲν θεῖον καὶ ἀγαθὸν καὶ ἐφετὸν τὸ πρῶτον εἶδος λέγοι τὸ χωρι- ’στόν, ὃ καὶ νοῦν καὶ πρῶτον αἴτιον καλεῖ, τῷ ὄντι πάντα τὰ κατὰ φύσιν συνιστάμενα ἐφίεται τούτου, ὑπ’ αὐτῆς τῆς φύσεως θείου καὶ αὐτῆς οὔσης αἰτίου οὕτως κατεσκευασμένα, ὡς ἕκαστον καθ’ ἣν ἔχει δύναμιν ἐφίεσθαι τῆς πρὸς ἐκεῖνο ὁμοιώσεως. ὁμοίωσις δὲ αὐτοῖς ἡ οἰκεία τελειότης· τε- λειότης δὲ τοῖς μὲν συνθέτοις ἡ κατὰ τὸ εἶδος στάσις, τῇ δὲ ὕλῃ ἡ τοῦ εἴδους μέθεξις ἐφ’ ὃ καὶ νένευκε καὶ πρὸς ὃ ἐπιτηδείως ἔχει. ἢ τάχα ἀνεπιτηδείως μὲν παράλλαξίς τις οὖσα καὶ παρατροπὴ τοῦ εἴδους, ἀπηρτη- μένη δὲ ὅμως ἀπ’ αὐτοῦ καὶ σῳζομένη τῇ πρὸς ἐκεῖνο παρυποστάσει διὸ καὶ ἐφίεσθαι ἂν αὐτοῦ λέγοιτο. ὃ γάρ ἐστιν ὄρεξις ἐν τοῖς ἐμψύχοις, τοῦτο ἡ δὲ στέρησις ἐναντίον ἐστὶ τῷ εἴδει, πολλὴ ἄν εἴη ἀμφοῖν τρὸς ἄλληλα διαφορά. ἀλλὰ πῶς τῷ πρώτῳ εἴδει ἐναντίον ἡ στέρησις, εἴπερ μηδὲν ἐκείνῳ ἐναντίον (“οὐ, γάρ, ἀγαθὸν πολυκοιρανίη’’ φησὶν Ἀριστοτέλης) εἴπερ πάντα τὰ ὁπωσοῦν ὄντα ἐκείνου ἐφίεται; καὶ γὰρ καὶ ἡ στέρησις εἴπερ ἔστι τι ὅλως ἐφίοιτο ἄν ἐκείνου. ἀλλ’ οὐδὲ ἔστιν ἐκείνου στέρησις, εἴπερ ἡ στέρησις ἀπουσία τοῦ παρεῖναι πεφυκότος ἐστὶ καὶ περὶ μόνα θεωρεῖται εἴδη τὰ μεταβάλλοντα. ἢ λέγοιτο ἄν ἐναντία εἶναι τῷ πρώτῳ εἴδει ἡ στέρησις, καθόσον ἐναντία ἐστὶ τῷ εἴδει τῷ διὰ τὴν ἔφεσιν τοῦ πρώτου εἴδους ἐγγινομένῳ. ἢ θεῖον καὶ ἀγαθὸν καὶ ἐφετὸν καλεῖ [*](4 ἀπουσίαν D 5 διώρισται D 6 καὶ ἐφετοῦ κτλ. om. F 7 οὐδὲ θῆλυ — συμβεβηκός aD: om. Ε 9 παραδοὺς DE: παραδιδοὺς aF 12 τῆς ἑαυτοῦ φθορᾶς D: τῆς ἑαυτοῦ αὐτοῦ E) φθορᾶς post ἐφετὸν inseruit EF: om. a 13 λέγοιτο χωριστόν Ε 15 post οὔσης inseruit καὶ a 17 αὐτῆς E 18 τῆς μὲν F ἡ (ante κατὰ) super add. F 10 ἐπιτηδείῳ D ἀνεπιτήδειος D τις] τε F 20 ἀτηρ- τημένη D (cf. p. 94, 10): ἀπηρτισμένη aE: ἀπηρτισμένου F 22 ἄν post αὐτοῦ trans- posuit aF 23 ἡ (ante μὲν) om. Ε 24 ἐναντίον ἐστὶ EF: ἐναντία ἐστὶ D: ἐναντίον (om. ἐστι) a 26 post φησὶν add. ὁ Ε Ἀριστοτέλης Metaph. Α 10 p. 1076 a 4 ex Hom. Β 204 cf. Simpl. p. 87, 10 27 καὶ γὰρ om. a 32 ἐφετὸν καὶ ἀγα- θὸν F )
Εἰ δέ τις εἰς ταὐτὸν ἄγοι τὴν ὕλην καὶ τὴν στέρησιν, συμβήσεται λέγειν αὐτῷ τὴν ὕλην τῆς οἰκείας ἐφίεσθαι φθορᾶς ἐφιεμένην τῆς τοῦ εἴδους παρουσίας. φθορὰ γὰρ παντὶ ἐναντίῳ ἡ τοὐ ἐναντίου παρουσία. οὐδὲν δὲ τῆς ἑαυτοῦ φθοράς ἐφίεσθαι θέμις. οὔτε οὖν τὸ ἐναντίον τοῦ ἐναντίου ἐφίεται, ὅπερ ἀν’ συνέβαινεν εἰ ἡ ὕλη τῆ στερήσει ταὐτὸν ἦν, οὔτε τὸ εἶδος ἑαυτοῦ ἐφίεται· ἐκείνου γὰρ ἐφίεται ἕκαστον οὗ ἐστιν ἐνδεές· οὐδὲν δὲ αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐνδεές ἐστιν. εἰ οὖν μήτε οὗ ἔχει τι ἐφίεται ἀνενδεὲς ὃν τούτου, μήτε τοῦ ἐναντίου, διότι φθαρτικόν ἐστι τὸ ἐναντίον, δῆλον ὅτι τὸ ἐφιέμενον τοῦ εἴδους οὔτε τὸ εἶδός ἐστιν οὔτε ἡ στέρησις, ἀλλ’ ἔστιν ἡ ὕλη ἄλλο οὖσα ἑκατέρου τῶν ἐναντίων καὶ ἐφιεμένη τοῦ εἴδους ὥσπερ θῆλυ ἄρρενος, τουτέστι τὸ ἐνδεὲς τοῦ αὐτάρκους καὶ ἀόριστον· τοιαύτην γὰρ αὐτὴν ἔχουσι περὶ αὐτῆς ἐρίζοντες ἔννοιαν καὶ οἱ μητέρα καὶ τιθή- νην αὐτὴν λέγοντες. κατὰ οἰκειότητα οὖν ἡ ἔφεσις καὶ οὐχ ὡς ἐναντίου, ὅπερ ἄν ἦν, εἰ ἡ ὕλη στέρησις ἦν, ἡ ταὐτὸν τῇ στερήσει. ἐφίεται δὲ καὶ ὡς αἰσχρὸν καλοῦ ἡ ὕλη τοῦ εἴδους καὶ οὐδὲ οὕτως τοῦ ἐναντίου ἐφίεται. οὐ γὰρ ὡς αἰσχρότης καὶ καθ’ αὑτὸ αἰσχρὸν ἐφίεται τοῦ καλοῦ οὕτως γὰρ ἄν τῆς ἑαυτῆς ἐφίετο φθορᾶς), ἀλλ’ ὡς συμβεβηκυίας μὲν αὐτῇ τῆς αἰσχρότητος, ἥτις ἐστὶ τοῦ καλοῦ στέρησις, ἐπιτηδείως δὲ πρὸς τὸ καλὸν ἔχουσα. ὡς εἴ γε ἡ στέρησις ἦν τοὐ καλοῦ ἡ ὕλη, οὐκ ἂν ἐφίετο τοῦ καλοῦ, καὶ εἰ ταὐτὸν ἦν τῇ στερήσει ἡ ὕλη, οὐκ ἄν ἐσῴζετο ἐν τῷ τινὸς εἴδους μεταλαμβάνειν. εἰ δὲ λέγοι τις ὅτι συνουσίωται ἀεὶ τῇ ὕλῃ ἡ στέρησις, διότι κἀν ἄλλου τινὸς εἴδους μετέχῃ, ἄλλου τινὸς πάντως ἐστέρηται, ἐννοεῖν ἐχρῆν, ὅτι οὐδεμία στέρησις αὐτὴ συνουσίωται, εἴπερ παντὸς εἴδους μετέχειν πέφυκεν. ὅλως δὲ εἰ μίν τις αὐτῇ στέρησιν συν- ουσιῶσθαι λέγοι, καὶ πάσας ἐρεῖ. ὥστε οὑτινοσοῦν εἴδους παρόντος αὐτὴ ἔφθαρται αὐτῆς ἡ οὐσία, εἴπερ καὶ ἡ στέρησις. εἰ δὲ λέγοι τις ὅτι καὶ ἐν τῷ μετέχειν εἴδους συνουσίωται τῇ ὕλῃ καὶ ἡ τοὐ εἴδους ἐκείνου στέ- ῥῆσις, διότι τὸ εἶναι τῇ ὕλῃ ἐν τῷ ἀνειδέῳ ἐστὶν, οὐ φυλάττει τὸ τῆς [*](1 αὐτὸ DEF: αὐτῇ a ἔγγονον Ε 3 καὶ (ante ἡ) om. Ε 4 ἐναντίωται Ε διακρίνει a 5 ὥσπερ τῷ λόγῳ. οὕτω δὲ καὶ τῷ ἀριθμῷ a οὕτως δὲ EF: οὕτω δὲ aD 7 ἄγοι EF: ἄγει aD 10 φθορᾶς] παρουσίας Ε θέμις DEF: θέλει a τοῦ ἐναντίου τὸ ἐναντίον aF 11 εἰ ἡ aD: εἰ Ε: ἡ F 13 ἐστιν (ante εἰ) om. aF οὖ] ὃ D τι D: τις aEF ἀνενδεὲς ὃν DEF: ἀνενδεὴς ὢν a 16 ἄλλο] ἀλλ’ a 17 καὶ ἀόριστον τοῦ αὐτάρκους καὶ ὡρισμένου a. fortasse post ἀόρι- στον intercidit τοῦ ὡρισμένου τοιαύτην DE: τὴν αὐτὴν (sic) F: τὴν a 19 κατὰ] υ καὶ τὰ Ε 20 εἰ ἡ ὕλη aD: εἰ ὕλη E: εἰ ἤλη F 22 καθ’ αὑτὸν Ε 25 ἡ ὅλη — στερήσει om. F 28 μετέχει Ε1 29 χρὴ F 31 λέγει aE1)
p. 192a25 Φθείρεται δὲ καὶ γίνεται ἔστι μὲν ὡς, ἔστι δ’ ὡς οὔ. ἕως τοῦ ἀλλ’ ἄφθαρτον καὶ ἀγένητον ἀνάγκη αὐτὴν εἶναι.
Δείξας καὶ ὅτι ἔστιν ἡ ὕλη καὶ ὁποία τίς ἐστι καὶ τίνι τρόπῳ γνώ- σεως ληπτὴ καὶ ὅτι διαφέρει τῆς στερήσεως, κἂν ἀδιόριστος δοκῇ πρὸς αὐτήν, ἐφεξῆς καὶ ὅτι ἄφθαρτος καθ’ αὑτήν ἐστι δείκνυσιν, εἰ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς φθείρεται, τῷ τὸ συμβεβηκὸς αὐτῇ, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ στέρησις, καθ’ αὑτὸ φθείρεσθαι. ἔστι δέ τις καὶ αὕτη διαφορὰ τῆς τε ὕλης καὶ τῆς στερήσεως, ᾗ ἡ μὲν ὕλη κατὰ συμβεβηκός, ἡ δὲ στέρησις καθ’ αὑτὸ φθείρεται. καλεῖ δὲ τὸ συμβεβηκὸς αὐτῇ τὸ ἐν ᾧ ἀντὶ τοῦ τὸ ἐν αὐτῇ· συμβεβηκότος γὰρ αὕτη φύσις τὸ ἔν τινι εἶναι. καὶ κυρίως μὲν τὸ ἐν ᾧ τὸ ὑποκείμενον δηλοῖ ἄλλο γὰρ τὸ ἐν ᾧ τί ἐστι καὶ ἄλλο τὸ ἐν ἐκείνῳ ὄν), κατεχρήσατο δὲ αὐτῷ ἐπὶ τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ. ἀντὶ δὲ τοῦ εἰπεῖν ‘ὡς δὲ κατὰ τὴν αὐτῆς φύσιν οὐ φθείρεται καθ’ αὑτὸ’ ὡς δὲ κατὰ τὴν δύναμιν εἶπε, διότι τῇ ὕλῃ τὸ εἶναι ὕλῃ τὸ δύνασθαί ἐστι· κατὰ γὰρ τὸ δυνάμει οὐσίωται. εἰ δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, καὶ ὅταν ἐνεργείᾳ παρῇ τὸ εἶδος, μένει τὸ δυνάμει τῆς ὕλης καὶ οὐ μεταβάλλει τοῦτό ποτε εἰς τὸ ἐνεργείᾳ, ἵνα μὴ φθαρῇ ἡ ὕλη κατὰ τὸ δυνάμει οὐσιωμένη. οὐκ ἀλλοιοῦται οὖν ἡ ὕλη, ἀλλὰ μένουσα, ὅπερ ἐστί, δέχεται τὸ εἶδος. εἰ δὲ τοῦτο, οἰκειότε- ρον τοῦ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους λέγειν τὸ σύνθετον τὸ εἶδος ἐν ὕλῃ λέγειν. ἀλλ’ εἰ καὶ τὸ εἶδος συμβέβηκε τῇ ὕλῃ καὶ ἔστι καὶ αὐτὸ φθαρτόν, διὰ τί μὴ κατὰ τοῦτο φθαρτὴν κατὰ συμβεβηκὸς λέγει τὴν ὕλην, ἀλλὰ διότι [*](4 ὅτι om. Ε 5 ἀπ’] ὑπ’ a 9 αὐτῆς DE: ἑαυτῆς aF 11 καὶ ἐκτάσεως αὐτῷ aF ἐκστάσεως Ε 13 ἂν om. DE 16 ἕως κτλ. om. F ἀλλὰ φθαρτὸν Ε ἀναγκαῖον D 17 καὶ (ante ὅτι) om. aF 19 ἐστι καθ’ αὑτὴν aF 23 τὸ (post ἀντὶ τοῦ) aED2: om. FD1 27 τὴν om. Ε1 ut Aristoteles sed cf. p. 253, 14 28 εἶναι ὕλην E τὸ (post ὕλῃ)] ἐστὶ τῶ 1) 32 οἰκειότερον ὕλη λέγειν praemisso ὅτι in mrg. repetivit D 33 εἴδους καὶ ὕλης E post ἐν add. τῇ a 35 μὴ καὶ κατὰ E)
p. 192a29 εἴτε γὰρ γίνεται, ὑποκεῖσθαί τι δεῖ πρῶτον ἕως τοῦ ὥστε ἐφθαρμένη ἔσται πρὶν φθαρῆναι.
Τέτταρα δυνάμει προλαβὼν ἐναργῆ ἀξιώματα διὰ μὲν τῶν δύο δείκνυσιν ὅτι ἀγένητος ἡ ὕλη, διὰ δὲ τῶν δύο ὅτι ἄφθαρτος. ἔστι δὲ δύο μέν, ὅτι τε τὸ γινόμενον ἔκ τινος γίνεται ὑποκειμένου πρώτου καὶ ὅτι τὸ γινόμενον οὐδέπω ἐστὶ τοῦτο ὃ γίνεται. καὶ τὰ λοιπὰ δὲ δύο τούτοις ὅμοια, ὅτι πάν τὸ φθειρόμενον εἰς τοῦτο φθείρεται, ἐξ οὗ πρώτου γίνεται, καὶ ὅτι τὸ 35 φθειρόμενον ὅτε φθείρεται οὐδέπω ἔφθαρται. πρὸς τούτοις καὶ τὸν ὁρισμὸν [*](1 ἐν τούτῳ ἐστιν Ε ἢ om. E post μὲν add. οὖν EF 4 post ταύτῃ add. ἡ F ἐνούσια DF 6 συνθέτου om. aF 8 οὔ. καὶ] οὐδὲ Ε U αὐτὴ DE 14 δύναμιν D 16 γὰρ om. a 18 ἐστι καὶ ἀγένητος aF 20 αὐτὴν om. aF 21 ὃν om. Ε 24 ὡς καὶ κατὰ D 28 γὰρ γίνεται EF: παραγίνεται D: γὰρ ἐγίνετο a Aristoteles ἕως κτλ. om. F 32 τε om. F 35 καὶ τὸν om. Ε)
Καὶ τὸ ἄφθαρτον δὲ τῆς ὕλης ἀπὸ τοῦ Πλάτωνος καὶ τῶν Πυθαγορείων ὁ Ἀριστοτέλης παρέλαβε. λέγει γοῦν ὁ τοῦ Πλάτωνος Τίμαιος “τρίτον δὲ αὖ τὸ γένος ὂν τὸ τῆς χώρας ἀεὶ φθορὰν οὐ προσδεχόμενον, ἕδραν δὲ πα· ρέχον ὅσα ἔχει γενέσθαι πᾶσιν, αὐτὸ δὲ μετ’ ἀναισθησίας ἁπτὸν λογισμῷ τινι νόθῳ μόγις πιστόν”. ἤρτηται δὲ ἡ πᾶσα τοῦ Ἀριστοτέλους ἀπόδειξις ἐκ τοῦ φυσικοῦ ἀξιώματος τοῦ λέγοντος μήτε γίνεσθαί τι ἐκ τοῦ ἀπλῶς μὴ ὄντος μήτε φθείρεσθαί τι εἰς τὸ ἀπλῶς μὴ ὄν. τοῦτο δὲ τὸ ἀξίωμα αὐτὸς ἐπιστώσατο ἐν ἀρχῇ δεικνὺς ὅτι ἐκ τοῦ ἐναντίου γίνεται τὸ γινόμενον καὶ [*](1 ὡς om. a προλαμβάνει D πρώτως aF 2 τὸ δὲ — ἐνυπάρχοντος (4) om. F 6 τὸ τὸ F et ex τοῦτο corr. Ε: τὸ simplex aD 9 ante μὴ add. τὸ D 10 καὶ (ante ἐκ) om. Ε 13 προσκεῖσθαι aF 14 μὲν om. a καὶ τὰ] κατὰ D τῷ ὑποκειμένῳ] ὑπὸ τῶ κειμένω Ε 16 τι ante πρὸς posuit F: om. a 18 οὐ τῷ om. F 19 λέγεται καὶ φθείρεσθαι aF τὸ εἰς F 21 φθείρεται D cf. v. 25 Aristoteles: φθείροιτο aEF 23 εἴτε] εἰ a 24 ἥτις Ε: εἴτε aF: obl. D αὕτη libri οὑ om. F 25 αὐτὴ D: αὕτη aEF 27 καὶ (ante τὸ) om. a 28 γοῦν] οὖν D Πλάτωνος Τίμαιος p. 52 Α τρίτου F 29 αὖ τὸ D: αὐτὸ Ε et f. 125 V 23: αὐτὸ τὸ F: αὖ a et p. 223,7 et Plato δὲ (post ἕδραν) om. D 33 τι (post φθείρεσθαι) om. DE)
Ἀλλὰ πῶς ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος ἡ ὕλη; πότερον τῇ ἑαυτῆς κοινό- τητι; ἢ τοῦτο καὶ τοῖς εἴδεσι προσήκει· οὐδενὸς γὰρ εἴδους κοινότης φθεί- ρεται ἐκ τοῦ παντός, ἀλλὰ καὶ ἄνθρωπος ἀεί ἐστι καὶ ἵππος καὶ λευκὸν καὶ ἀρετὴ καὶ τῶν ἄλλων εἰδῶν ἕκαστον διὰ τὸ μένειν τὴν κοινότητα ἑκάστων. ἀλλ’ ἆρα καὶ κατὰ τὸ ἄτομον ἑαυτῆς ἡ ὕλη ἀγένητος καὶ ἄφθαρτός ἐστιν, ὥστε τὴν ἐμὴν ὕλην οὐ καθὸ ὕλη τοῦτο γὰρ τῆς κοινότητός ἐστιν), ἀλλὰ καθὸ ἐμὴ ὕλη καὶ τοιάδε ὕλη ἀγένητον εἶναι καὶ ἄφθαρτον; καὶ πῶς οὐ μάτην ἔσται αὕτη τοῦ ἐμοῦ φθαρέντος εἴδους; οὐδὲ γὰρ ἔσται ἄλλου ὕλη, καθὸ ἐμοῦ ἐστι. πῶς δὲ οὐκ ὄντως κρείττων ἔσται τῶν εἰδῶν ἡ ὕλη καὶ οὐσιωδεστέρα, εἴπερ τῶν ἀτόμων εἰδῶν φθειρομένων ἡ ἄτομος ὕλη μένει; μήποτε οὖν οὐδὲ ἔστιν ἄτομος ὕλη καθ’ αὑτήν, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν ἀτό- μῶν εἰδῶν ἀτομοῦται, ὥσπερ καὶ μορφοῦται ὑπὸ τῶν εἰδῶν· τὰ γὰρ ἄτομα τῷ ἀριθμῷ διαφέροντα διαιρέσεσι πληθύνεται καὶ διαφοραῖς συμβεβηκότων. οὔτε δὲ διαίρεσις οὔτε ἀριθμὸς οὔτε τὰ συμβεβηκότα τῆς ὕλης ἴδιά ἐστιν, ἀλλὰ τῶν εἰδῶν. αὕτη οὖν ἡ ἀπὸ τοῦ ὄντος κοινὴ παράλλαξις, ἢ ὅτι ποιέ ἐστιν ἡ ὕλη, ἀγένητος καὶ ἄφθαρτός ἐστιν. ἡ δὲ τοιάδε παράλλαξις καὶ ἡ τοιάδε ὕλη κατειλημμένη λοιπὸν ὑπὸ τοῦ εἴδους καὶ ἠτομωμένη γίνεται καὶ [*](2 μέν ἐστιν ὃν a πρώτου aF 4 τὰ γινόμενα aF 7 ἐστι τὸ — ὁμοιοῦται ἡ εἰκών om. DF 8 τὸ ἄρα] ὄρα τὸ D 9 γίνεται] ἐστιν F post γίνεται ἡ εἰκὼν omissa ilia ἔστι τὸ μετέχον — ὁμοιοῦται ἡ εἰκὼν falso loco supplent DF, sed ita ut F errore τὸ ἄρα — ὁμοιοῦ- ται ἡ εἰκὼν continuando iteret. idem facturus τὸ ἄρα μετέχον scripserat statim expuucta E γοῦν] οὖν D 10 ἐν Τιμαίῳ [p. 50c] om. F γένει F 12 ὑπ’] ἀπ’ E 14 καὶ (ante εἰκόνα) D: om. Ε: ante ὡς posuemnt aF 15 ὄντως bis scripsi: ὄντος libri μὴ post ἀντὶ τοῦ collocat a ἔσχες Ε 16 οὐκ ὄντως EF: οὐκ ὄντος D: ὄντος a 20 ἄλλων om. a ἕκαστόν ἐστι aF 21 ἑκάστου aF καὶ (ante κατὰ) om. a ἐστι ante καὶ ἄφθαρτος D 23 ὕλη ἐμὴ aF 24 αὕτη] ἡ αὐτή D post ἄλλου add. ἧ Ε 25 δὲ ὄντος οὐ F 28 ἀτιμοῦται D καὶ (post ὥσπερ) om. aF 29 διαιρέσει aF 32 τοιαύτη D ἡ (post καὶ) om. E 33 ἠτομωμένη EF: ἀτομωμἐνη D: ἠτιμωμένη a)
Ἀλλ’ εἰ ἀγένητος, φασί τινες, καὶ ἄφθαρτος ἡ ὕλη, πῶς οὐκ ἀρχή τίς ἐστι πρώτη καὶ αὕτη ὥσπερ καὶ ὁ θεός. εἰ γὰρ ἐκ θεοῦ παρήχθη, οὐκ ἄν ἀγένητος ἦν. ἀλλ’ ὅτι μὲν ὁ Ἀριστοτέλης ἀγένητον οὐχὶ τὸ μὴ ἀπ’ αἰτίας ἠρτημένον λέγει, ἀλλὰ τὸ μὴ ἀπ’ ἀρχῆς χρόνου γενόμενον, δηλοῖ καὶ τὴν κίνησιν ἐν τοῖς τέλεσι ταύτης τῆς πραγματείας, ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον δεικνύς, καίτοι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι φήσας· ἔτι δὲ ὁμοίως ἄν ἀγενήτους λέγοι καὶ τὰς τῶν εἰδῶν κοινότητας, ὥστε πολλὰς ἄν ἀρχὰς λέγοι πρώτας. καίτοι γε αὐτός ἐστιν ὁ βοῶν “οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη’’. ὅλως δὲ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ὡς στοιχειώδη ἀρχὴν ὕπο· τίθεται τὴν ὕλην, ἥτις οὐκ ἂν ἀντίξους εἴη πρὸς τὸ ποιητικὸν ἢ τελικὸν αἴτιον, εἴπερ καὶ ἐφίεται τοῦ ἐκεῖθεν κόσμου “ὡς | θῆλυ ἄρρενος, καὶ ὡς [*](56v) αἰσχρὸν καλοῦ’’. οἱ δὲ ἑτερόδοξοι τὴν ὕλην εἶναι τὸ κακὸν λέγοντες καὶ ἀντίξουν αὐτὴν ἀρχὴν τῷ ἀγαθῷ τιθέντες ὡς ποιητικὴν ἀρχὴν ἀντιτιθέασι. τοιγαροῦν γενέσεις ἀπ’ αὐτῆς παραδιδόασι καὶ στρατηγίς αὐτῆς καὶ βουλάς, καὶ θριάμβους κατὰ τοῦ ἀγαθοῦ ληρωδοῦσιν. ὁ μέντοι Πλάτων’ ἐν Τιμαίῳ μὲν τά τε κυρίως αἴτια καὶ τὰ συναίτια τῆς τοῦ κόσμου ὑποστάσεως παρα- διδοὺς τὴν ὅλην τοῖς συναιτίοις συντάττει καὶ ἄφθαρτον αὐτὴν ὥσπερ καὶ τὸν ὅλον κόσμον φησίν. ὅτι δὲ ὡς πρώτην αὐτὴν ἀρχὴν οὐκ ἀξιοῖ λέγειν, ἐδήλωσεν ‘Eρμόδωρος ὁ τοῦ Πλάτωνος ἑταῖρος ἐν τῷ περὶ Πλάτωνος βιβλίῳ τὰ δοκοῦντα τῷ Πλάτωνι ἔν τε τοῖς ἄλλοις καὶ περὶ τῆς ὕλης γράφων, ὡς ὁ Δερκυλλίδης ἱστόρησε. τὸ δὲ συμπέρασμα ἐγὼ τῶν εἰρημένων παραθή- σομαι· “ὥστε ἄστατον καὶ ἄμορφον καὶ ἄπειρον καὶ οὐκ ὂν τὸ τοιοῦτον λέγεσθαι κατὰ ἀπόφασιν τοὐ ὄντος. τῷ τοιούτῳ δὲ οὐ προσήκει οὔτε [*](3 τοῦ ὕδατος (post μετὰ τῶν) om. aF 4 κατὰ] καὶ a 1 ἡ τοῦ aF 8 καὶ (post τινὸς) om. DE 11 ἡ — πρὶν iterat F 14 καὶ ἄφθαρτος φασί τινες ἡ ὕλη aF 15 καὶ αὕτη πρώτη aF 17 γινόμενον D 21 καίτοι γε DE: καίτοι aF βοῶν cf. ad p. 250, 26 ἀγαθόν ἐστι aF 23 ἄν om. aF 24 ὡς θῆλυ κτλ. p. 192 a 23 25 ὕλην] ἕλην a 27 καὶ βουλὰς post θριάμβους iterat D 29 μὲν om. aF 32 ‘Ερμόδωρος cf. p. 247, 30 sqq. ὁ (ante τοῦ) om. aF 33 τοῖς (post τε) om. aD 34 Δερκυλλίδης cf. p. 247, 30 sqq.)
p. 192a34 Περὶ δὲ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς ἕως τοῦ ἐν τοῖς ὕστερον δεικνυμένοις ἐροῦμεν.
Εἰπὼν περὶ τῆς ὑλικῆς ἀρχῆς, ὅτι ἀνάγκη εἶναί τι πρῶτον ὑποκείμενον, ἐξ οὗ γίνεται ἕκαστα ἐνυπάρχοντος καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ὅτι ἕτερον τῆς στερήσεως ἡ ὕλη, καὶ ὅτι ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος, ὤφειλε λοιπὸν καὶ περὶ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς εἰπεῖν. τοῦτο γὰρ ἀκόλουθον ἦν τῷ τρεῖς μὲν εἰπόντι τὰς στοιχειώδεις ἀρχάς, ὕλην καὶ στέρησιν καὶ εἶδος, περὶ δὲ τῶν δύο διδάξαντι. ἀλλ’ ἡ μὲν ὕλη ἐνταῦθα τὴν πρώτην ἑαυτῆς ὑπόστασιν ἔχει καὶ στοιχεῖον ὅλης τῆς γενέσεως ἐστι, τὸ δὲ εἶδος τὸ μέν ἐστι πρῶτον καὶ ἀρχικὸν ὄντως, ὅπερ νοῦν ἐν ἄλλοις καὶ ἀγαθὸν καὶ πρῶτον αἴτιον καλεῖ ποιητικὸν καὶ τελικὸν ὑπάρχον, καὶ ἓν αὐτὸ καὶ πολλὰ λέγει· μετὰ γὰρ τὸν ἕνα νοῦν τὸ πλῆθος ὑφεστάναι δεῖ, δι’ ἃ καὶ κυκλοφορητικὰ σώματα. τὸ δέ τί ἐστιν εἶδος φυσικὸν καὶ φθαρτόν, στοιχεῖον τοῦτο τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων καὶ προσεχὲς αἴτιον ὑπάρχον. καὶ δῆλον ὅτι ἡ κατὰ τὸ εἶδος κυρίως ἀρχὴ ἐκείνη ἐστὶν ἡ πρώτη καὶ χωριστή, ἀφ’ ἧς καὶ τὸ ἐνταῦθα εἶδος τὸ εἶναι ἔχει. διὰ τοῦτο περὶ μὲν τῆς κυρίως κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς τῆς χωριστῆς καὶ νοητῆς καὶ ἀκινήτου, εἴτε μία ἐστὶν ἢ πολλαί, ἢ ὅπερ ἀληθέστερον καὶ μία καὶ πολλαί, καὶ τίς ἢ τίνες, ὅτι ἄυλοι καὶ νοηταὶ καὶ πάντῃ τέλειοι τῇ οὐσίᾳ οὖσαι ἐνέρ- γειαι, ταῦτα οὖν δι’ ἀκριβείας τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἔργον ἐστὶ διορίσαι, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν, τῆς ὑπὲρ τὰ φυσικὰ πραγματείας, ἣν αὐτὸς μετὰ τὰ φυσικὰ καλεῖ.
Περὶ δὲ τῶν φυσικῶν καὶ φθαρτῶν καὶ ὅλως ἐν κινήσει καὶ μέτα. βολῇ θεωρουμένων εἰδῶν, ἅπερ ἀρχαὶ στοιχειώδεις καὶ προσεχῆ αἴτια εἰδικὰ τῶν φυσικῶν εἰσιν, ὕστερον, φησίν, ἐροῦμεν. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ εἶδος, ὃ καὶ ἐνυπάρχει τοῖς φυσικοῖς ὡς στοιχεῖον καὶ πρὸς ὃ ἡ στέρησις ἀντίκειται, ἐξ οὗ καὶ τῆς ὕλης τὰ φυσικὰ πάντα συνέστηκε. καὶ διαλύεται εἰς ταῦτα τὸ συναμφότερον, εἰς μὲν τὴν ὕλην καὶ ὑπομένουσαν, εἰς δὲ τὸ εἶδος οὐχ ὑπομένον. λέγει δὲ περὶ τοῦ τοιούτου εἴδους εὐθὺς ἐν τῷ ἐφεξῆς βιβλίῳ διχῶς αὐτὸ θεωρῶν, κατά τε τὴν φύσιν, ἣν καὶ ὡς ποιητικὸν [*](1 ἀκρισία Ε: ἀκρασία aF: obl. D ὡς ὃν aF: ὅσον DE 2 τρόπῳ] τρόπον F καὶ ἡ ἀρχὴ aF 3 ὃ] διὸ supra p. 248, 17 4 εἴη aDF: εἴη ἡ Ε: ἡ supra p. 248, 18 5 ἕως κτλ. om. F 7 τι εἶναι D 8 ἐνυπάρχοντα E 12 τὴν πρώτην ἐνταῦθα F 13 ὅλη DE 15 καὶ ἓν αὐτὸ DE: ἐν αὐτῷ aF 16 γὰρ om. D δι’ ἆ om. F 17 ἁ δῆ καὶ D κυκλοφορικά E φυσικὸν εἶδος D 20 ἐφ’ ἧς] ἐφ’ ἡ Ε 21 post κυρίως iterat τῆς D 22 ἡ (ante πολλᾶι) DE: εἴτε aF 23 τέλειοι DF: τέλειαι aE οὖσαι τῇ οὐσίᾳ aF 29 εἰσιν] ἐστιν D 30 καὶ (post ὃ) om. aF 32 καὶ (post ὕλην) om. F 34 ποιητικὸν om. aF)
p. 192b2 Ὅτι μὲν οὖν εἰσὶν ἀρχαὶ καὶ τίνες καὶ πόσαι τὸν ἀριθμόν ἕως τοῦ τέλους.
Τὸ μὲν γὰρ εἶναι τῶν φυσικῶν ἀρχὰς ὡς ἐναργὲς ἔδοξε παραλαμβάνειν φυλάττων τὰ προσήκοντα τῷ φυσικῷ μέτρα, τὸ δὲ τίνες καὶ πόσαι διορι- σάμενος καὶ ὅτι εἰσὶν ἀρχαὶ παρέστησε μέχρι τούτων τὸ πρῶτον κατα- κλείσας βιβλίον.
[*](3 εἰς ἓν ἄγει om. F 5 ὅτι καὶ περὶ D 8 φιλοσόφου] γρ. φυσιολόγου mrg. F, qui scilicet verba ὥσπερ — πρώτου φυσιολόγου (v. 9) omisit, eademque om. a τὴν (post οὑδὲ) om. D 13 οὐρανοῦ aDE: om. F οἶδεν ὁ aD 14 τοῦ παντὸς in lac. om. F 15 post μόνον add. τὸ D 18 εἴη ἄν Ε Μετὰ τὰ φυσικὰ cf. v. 22 19 τῶ κινουμένω DE 20 δὲ (post καθόσον) om. D 21 καὶ (post ὡς) om. a μικροῦ D 22 Μετὰ τὰ φυσικὰ Α 7 p. 1072 b 3 sqq. 23 ἐρώμενον in lac. om. F 24 καὶ] fortasse ὡς 25 τὸν νοῦν ὑπέθετο aF 26 τὸν ἀριθμὸν om. D 28 περι- λαμβάνειν F 29 τὰ τῷ φυσικῷ προσήκοντα aF 30 ἐνκατακλείσας E post βιβλίον addit τέλος σὺν θεῶ τοῦ ἁ τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως: σιμπλικίου rubr. F)Προθέμενος ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ τὰς ἀρχὰς καὶ αἰτίας τῶν φύσει συνεστώτων παραδοῦναι, ἐπειδὴ τῶν ἀρχῶν αἱ μέν εἰσι στοιχειώδεις αἱ δὲ ποιητικαὶ αἱ δὲ τελικαί, πρῶται δὲ προσπίπτουσιν ἡμῖν αἱ στοιχειώδεις, διό- τι τὸ γνωστὸν πρὸς τὴν ζήτησιν τῶν ἑαυτοῦ αἰτίων ἀνερεθίζει τὸν γινώσκοντα ἐκ τῆς οἰκείας φύσεως καὶ τῆς οἰκείας συστάσεως, ἣν τὰ ἐνυπάρχοντα αὐτῷ στοιχεῖα συνίστησι, διὰ τοῦτο ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ μετὰ τὸ τὰς δόξας ἱστο- ρῆσαί τε καὶ διαβασανίσαι τῶν φυσικῶν, τὰς στοιχειώδεις ἀρχὰς ἀνευρίσκει πρώτας δεικνὺς ἐκ τῶν ἐναντίων εἶναι τὰς γενέσεις, ὧν κοινότατον τό τε εἶδος καὶ ἡ στέρησις, καὶ ἔτι ἐκ τοῦ τοῖς ἐναντίοις ὑποκειμένου, καὶ δὴ καὶ περὶ τῆς ὕλης ὅτι τέ ἐστιν ἀποδείξας καὶ ὅτι ὑποκείμενον τοῖς ἐναντίοις καὶ ἐνυπάρχουσα τῷ συνθέτῳ καὶ τίνι τρόπῳ γνώσεως τῷ φυσικῷ ληπτὴ καὶ κατὰ τί διαφέρει τῆς στερήσεως καὶ ἔτι ὅτι ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος, καὶ ὅσα ἄλλα τῶν τοῦ φυσικοῦ μέτρων ἦν περὶ αὐτῆς εἰπεῖν. ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῆς στερήσεως ὅτι τέ ἐστιν ἀποδείξας καὶ ὅτι ἀπουσία τοῦ εἴδους ἐν τῷ πεφυκότι καὶ ὅτι καθ’ αὑτὸ μὲν μὴ ὄν, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὄν, καὶ ὅτι οὐχ ὡς ἐνυπάρχον αἴτιόν ἐστιν αὕτη, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός τῷ γὰρ ἀπεῖναι), καὶ ὅτι γενητὴ καὶ φθαρτή· ταῦτα οὖν πάντα δείξας καὶ μέλλων ἀκολούθως καὶ περὶ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς λέγειν τῆς στοιχειώδους τὰ σύμμετρα τῷ φυσικῷ καὶ οὕτως ἐπὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τελικὸν αἴτιον μετα- βαίνειν, ἐπειδὴ τὸ εἶδος καὶ ὡς στοιχεῖον ἐνυπάρχει τῷ συνθέτῳ καὶ ὡς ποιητικὸν αἴτιον κατὰ τὴν φύσιν καὶ τὸν λόγον θεωρούμενον, εἰκότως καὶ περὶ τοῦ εἰδικοῦ καὶ περὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου διδάσκειν ὀφείλων περὶ τῆς [*](1 Inscribunt Σιμπλικίου φιλοσόφου εἰς τὸ βῆτα τῆς ἀριστοτἐλους φυσικῆς ἀκροάσεως ὑπό- μνημα Ε: item omissis φιλοσόφου et ἀριστοτἐλους et ὑπόμνημα D: Σιμπλικίου μεγάλου φιλο- σόφου ὑπόμνημα εἰς τὸν β λόγον τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως F: Σιμπλικίου ὑπόμνημα εἰς τὸ δεύτερον τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως a cf. ad p. 1, 1 7 τῆς (ante συστάσεως) om. aF ἢν] οὗ F 9 βασανίσαι a 10 τε (post τό) om. F 12 καὶ ὅτι] καὶ ἔτι D 14 κατὰ τί DEF: ὅτι a ἔτι om. D 15 τῶν τοῦ φυσικοῦ μέτρων ἣν περὶ αὐτῆς εἰπεῖν DE: τῷ φυσικῷ σύμμετρον ἦν εἰπεῖν περὶ αὐτῆς aF 17 μὲν D: om. aEF 18 αὕτη] αὐτὴ D 22 supra στοιχεῖον scriptum ἤτοι ὡς εἶδος D ὑπάρχει aF 23 τὴν om. aF)
p. 192b8 τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει, τὰ δὲ δι’ ἄλλας αἰτίας ἕως τοὐ καὶ τὰ τοιαῦτα φύσει φαμέν.
Πρὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις ζητεῖ τε καὶ ἀπο- [*](57v) δείκνυσιν· οὔτε γὰρ τὸ φύσει οὔτε τὸ κατὰ φύσιν οὕτε ἄλλο τι τῶν φυσικῶν καθὸ φυσικὰ γνῶναι δυνατὸν τῆς φύσεως ἀγνοουμένης. εὑρίσκει δὲ τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις ἀπὸ τῆς διαφορᾶς τῶν φύσει πρὸς τὰ μὴ φύσει. φύσει δὲ λέγει τὰ διὰ φύσιν ὑφεστῶτα, οὐ φύσει δὲ τὰ δι’ ἄλλας αἰτίας, ἐπειδὴ πολλὰ καὶ ἄλλα τῶν γινομένων ἐστὶν αἴτια. καὶ γὰρ νοῦς καὶ λόγος πρα- κτικὸς ἢ ποιητικός, ὃς μετὰ μὲν ὀρέξεως προαίρεσις γινόμενος τὰ κατὰ ἀρε- τὴν καὶ κακίαν ἀποδίδωσιν οἷον δικαίαν πρᾶξιν καὶ ἄδικον, χωρὶς δὲ ὀρέξεως τὰ κατὰ τέχνην οἷον κλίνην οἰκίαν αὔλησιν. γίνεται δέ τινα καὶ διὰ τύχην ὥσπερ θησαυροῦ περίπτωσις, καὶ ἐκ ταὐτομάτου ὡς τέρατος γένεσις ἢ λίθου κατάπτωσις εἰς καθέδρας θέσιν. λαβὼν οὖν ὡς ἐναργὲς τὸ γίνεσθαί τινα καὶ δι’ ἄλλας αἰτίας, τίνα ἐστὶ τὰ φύσει λοιπὸν ἐφεξῆς ἐπάγει, φύσει λέγων εἶναι τά τε ζῷα καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ τούτων μέρη καὶ τὰ ἀπλᾶ τῶν σωμάτων. οὔτε γὰρ προαίρεσις τούτων αἰτία, εἴπερ ἀόριστος μὲν ἡ προαίρεσις, ὡρισμένη δὲ ἡ τούτων γένεσις· οὔτε ἀπὸ τύχης ἢ ἐκ ταὐτομάτου· τὰ γὰρ τοιαῦτα ἐπ’ ἔλαττον, τὰ δὲ διὰ φύσιν ὡς ἐπὶ πλεῖστον· οὔτε ἀπὸ τέχνης· τὰ γὰρ ἀπὸ τέχνης ἔξωθεν γίνεται, ταῦτα δὲ ἔνδοθεν. δῆλον δὲ ὅτι πάντα ταῦτα φύσει λέγεται ὁμοίως, καθ’ ὅσον ἔχει τι κοινόν. οὔτε οὖν κατὰ τὴν αἴσθησιν αὕτη γὰρ τῶν ζῴων ἰδία) οὔτε κατὰ τὸ τρέ- φεσθαι καὶ αὔξεσθαι καὶ γεννᾶν ὅμοια, ἀλλὰ κατὰ τὰς φυσικὰς ἰδίως κα- λουμένας κινήσεις τάς τε κατὰ τόπον χωρὶς ψυχικῆς ὁρμῆς γινομένας καὶ τὰς κατὰ ἀλλοίωσιν καὶ γένεσιν καὶ φθορὰν καὶ αὔξησίν τινα καὶ μείωσιν. εἰπὼν δὲ καὶ τὰ ζῷα, προσέθηκε καὶ τὰ τούτων μέρη, “διότι, Ἀλέξανδρος, τῶν φύσει ὄντων καὶ τὰ μέρη φύσει· τῶν μὲν γὰρ τεχνητῶν τὰ μέρη οὐ πάντα τεχνητά τῆς γὰρ οἰκίας οὔσης κατὰ τέχνην τὰ μὲν τῶν μερῶν διὰ τέχνην ἐστί, τὰ δὲ διὰ φύσιν, πλίνθοι μὲν καὶ θύραι διὰ τέχνην, λίθοι δὲ καὶ ξύλα φυσικά), τῶν δὲ φυσικῶν τὰ μέρη καὶ αὐτὰ διὰ φύσιν εἰσί. καὶ τοῦτο εἰκότως· ταῖς μὲν γὰρ τέχναις ὑπόκειται τὰ φυσικὰ σώματα διὸ τῶν κατὰ τέχνην γινομένων καὶ ταῦτα μέρη), τοῖς δὲ φύσει γινομένοις καὶ τὰ ὑποκείμενα φυσικά· διὸ καὶ τὰ τούτων μέρη φυσικὰ [*](3 τε] γε aF 5 ἐστι om, F 6 ἕως — φαμέν om. F φαμὲν εἶναι D 12 πολλὰ καὶ ἄλλα EF: καὶ ἄλλα D: καὶ ἄλλα πολλὰ a καὶ γὰρ καὶ E 14 ἀπο- δίδωσιν] καὶ ἀπόδοσιν E 15 διὰ τέχνην ὥστε θησαυροῦ Ε 17 γενέσθαι E 19 εἶναι λέγων D 21 οὗτε οὐκ ἀπὸ Ε 27 post χωρὶς add. τῆς aF 28 post γένεσιν add. τινα a 29 post φησὶν add. ὁ aF 32 μὲν γὰρ καὶ aF 33 καὶ αὑτὰ om. F 34 εἰσί] ἐστί F 35 post διὸ add. καὶ D)
Ἀλλὰ πῶς τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ φύσει καὶ διὰ φύσιν εἶναί φησιν ἔμ. ψύχα ὄντα ταῦτα καὶ διὰ ψυχὴν ὄντα ἅπερ ἐστί; καὶ γὰρ τὸ ζῷον ὁρι- ζόμενοι οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητικὴν αὐτό φαμεν, καὶ τὸ φυτὸν ὑπὸ τῆς φυτικῆς ἐψύχωται ψυχῆς τῆς τρέφεσθαι καὶ αὔξεσθαι καὶ γεννᾶν ὅμοια ποιούσης. καὶ τὸ θαυμαστὸν ὅτι προελθὼν ὀλίγον αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης τὰ κατὰ αὔξησιν καὶ φθίσιν ἤτοι μείωσιν κινούμενα ὡς φυσικὰ τοῦτο πάσχειν φησὶ καίτοι ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς τῇ φυτικῇ ψυχῇ προσήκειν λέγων τὸ φειν καὶ αὔξειν καὶ μειοῦν. καὶ ἔτι προελθὼν δὲ τὰ φυτευόμενα ξύλα βλα- στάνειν διὰ τὴν φύσιν τὴν ἑαυτῶν φησι, καίτοι τῆς βλάστης καὶ πάσης γεννήσεως διὰ ψυχὴν ὑπαρχούσης. καὶ ὁ ἀποδοθεὶς τῆς ψυχῆς ὁρισμὸς ὁ λέγων αὐτὴν “ἐντελέχειαν εἶναι σώματος φυσικοῦ ὀργανικοῦ δυνάμει ἔχοντος’’ καὶ τοῖς φυτοῖς ἁρμόττει καὶ τοῖς ζῴοις, οὐκέτι δὲ τοῖς ἁπλοῖς τῶν σωμάτων οἷον γῇ καὶ πυρὶ καὶ τοῖς λοιποῖς· οὐ γάρ ἐστιν ὀργανικὰ ταῦτα. πῶς οὖν ἐνταῦθα βουλόμενος τὴν διαφορὰν εὑρεῖν τῶν φύσει πρὸς τὰ μὴ φύσει, ὡς ταύτης οὔσης τῆς φύσεως, τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ ὡς φύσει ὄντα παραλαμβάνει καίτοι κατὰ ψυχὴν χαρακτηριζόμενα; μήποτε οὖν φυσικὰ μὲν μόνα τὰ ἁπλᾶ τῶν σωμάτων ἐστί, κἀν ἔχη δὲ καὶ ψυχὴν τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ τὰ μὲν φυτικὴν τὰ δὲ ὀρεκτικήν, ἀλλὰ καὶ φύσιν ἔχει τὴν ἐν- ταῦθα ζητουμένην, ἣν καὶ τὰ ἀπλᾶ τῶν σωμάτων ἔχει. καὶ γὰρ τὰ λειότερα τῶν σωμάτων τελειοτέρας ἔχοντα ζωὰς καὶ τὰς καταδεεστέρας ἔχει οἷον ἄνθρωπος μὲν καὶ λογικὴν καὶ ὀρεκτικὴν καὶ φυτικὴν καὶ τὴν ἐνταῦθα [*](3 ἐστι om. aF τοῦ οἴκου om. aF post τὰ μέρη add. τῆς οἰκίας a 6 δὲν Ε 8. 9 τεχνικά, οἷον DE: τεχνητὰ (om. οἷον) aP 9 οἰκίας aF 10 καὶ β α τὸ] κἂν Ε 11 φυσικὰ προσεχῆ Ε ἐστιν in lit. E 13 ἄψυχα E1 15 post αἰσθητικὴν add. τὸ aF 16 ἐψύχωται EF: ἐμψὐχωται aD ψυχικῆς F τῆς τε F 19 φησὶ] δοκεῖ F qui καίτοι — ἑαυτῶν φησι primo omiserat Περὶ ψυχῆς significat fortasse Β4 p. α8 sqq. φυσικῇ Ε τρέφειν] γράφειν D 20 δὲ προελθὼν collocat a 21 φησί p. 193 b 9 sqq. 23 λέγων cf. p. 263, 5 φυσικοῦ] ψυχοῦ sic E 25 καὶ (post γῇ) om. aF 27 τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα Ε 28 παραλαμ- βάνοι a 29 καὶ (post δὲ) om. a 30 τὰ μὲν τὰ δὲ F1) φυτικὴν τὰ δὲ ὀρεκτικὴν aF 31 ἢν aF: om. DE)
Καὶ ὅτι τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ οὐ καθὸ ζῷα καὶ φυτὰ παρέλαβεν ἐν τούτοις ὁ Ἀριστοτέλης ὡς φύσει ὄντα, ἀλλὰ καθὸ καὶ αὐτὰ φυσικά, δηλοῖ καὶ Εὔδημος ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Φυσικῶν τάδε γράφων· “ἐπεὶ δὲ πολλὰ φύσει εἶναι καὶ γὰρ ἵππον καὶ ἄνθρωπον καὶ πάν ζῷον καὶ τὰ τούτων μόρια ἔτι δὲ ἐλαίαν καὶ πᾶν φυτὸν καὶ τὰ μόρια αὐτῶν, καὶ πόαν καὶ ὅλως τὰ φυόμενα, ἔτι δὲ γῆν καὶ πῦρ καὶ πολλὰ τῶν ἀψύχων), τί πᾶσι τούτοις ὑπάρχει; ἡ μὲν γὰρ αἴσθησις ἴδιός ἐστι τῶν ζῴων καὶ πολλὰ ἕτερα, ἡ δὲ αὔξησις τῶν ζωτικῶν, κινεῖται δὲ πάντα ὡς εἰπεῖν (καὶ γὰρ ξύλον καὶ χαλκὸς καὶ πῦρ καὶ ὅλως πᾶν σῶμα), οὐχ ὁμοίως δὲ πάσας τὰς κινήσεις· οἷον ὁ λίθος καὶ πάντα ὅσα βάρος ἔχει ἄνω μὲν καὶ εἰς τὸ πλάγιον ὑφ’ ἑτέρου, κάτω δὲ ὑφ’ ἑαυτοῦ, τὸ δὲ πῦρ κάτω μὲν ὑφ’ ἑτέρου, ἄνω δὲ καθ’ αὑτό. καὶ τὸ μὲν ξύλον καθ’ αὑτὸ κινεῖται κάτω, ἡ δὲ κλίνη ᾗ ξυλίνη, οὐχ ᾗ κλίνη. πτερίνη γὰρ γενομένη οὐκ οἰσθήσεται κάτω.” εἰ δὴ τὰ τεχνητὰ οὐ κινεῖται καθ’ αὑτά, ἀλλ’ ᾗ ἐκ τοιούτων ἐστί, τὰ δὲ φυσικά, ταῦτα δὲ τὰς μὲν ὑφ’ ἑτέρου τῶν κινήσεων κινεῖται, τὰς δὲ καθ’ αὑτά, καὶ τὰς μὲν ὑφ’ ἑτέρου παρὰ φύσιν φαμὲν αὐτοῖς εἶναι, τὰς δὲ ὑφ’ αὑτῶν κατὰ φύσιν, τὸ δὲ κινεῖσθαι κατὰ φύσιν αὐτοῖς ἄν εἴη μὴ οὐκ ἔξωθεν τοῦ [*](3 καὶ (post λίθοι) om. D 4 νεκρὰ σώματα D (cf. f. 63v 26): νεκρώματα aEF ἐστι φύσις D 6 Περὶ ψυχῆς Β 1 p. 412a27. b5 9 τῶν (post ἐκ) om. D 10 τὰ (ante τῶν φυτῶν) om. aF 12 ὀστοῦν μὲν F ψυχὴν om. Ε 15 εἶπεν] fortasse εἰπὼν 18 τὰ (ante φυτὰ) om. aF 20 Φυσικῶν fr. 18 p. 30, 19 Sp. 21 καὶ γὰρ καὶ Ε 28 αὑτοῦ Ε 29 αὐτὸ Ε: αὐτὸ D: ἑαυτὸ aF 30 ᾖ ξυλίνη D: ἡ ξυλίνη aEF πτερίνη aF: πετρίνη E: πτερωτὴ D γινομένη aF εἰ δὴ κτλ. Eudemo continuat a, Simplicio vindicant Victorius et Spengel 31 ᾖ om. F τοιούτων DEF: τούτων a post φυσικὰ intercidisse puto ᾖ φυσικά 32 ἑαυτά aF 34 δὲ (post τὸ) DEF: δὴ a)
p. 192b12 Πάντα δὲ ταῦτα φαίνεται διαφέροντα πρὸς τὰ μὴ φύσει συνεστῶτα ἕως τοῦ τὰ δὲ κατ’ ἀλλοίωσιν.
Προθέμενος εὑρεῖν, τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις, πάνυ ἐμμεθόδως τὴν δια- φορὰν εὑρὼν τῶν φύσει ὄντων πρὸς τὰ μὴ φύσει ἀλλὰ διά τινας ἄλλας αἰτίας, ταύτην εἶναι τὴν φύσιν συλλογίζεται. διαφέρει δὲ τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει οὐδενὶ ἄλλῳ ἢ τῷ ἐξ αὐτῶν ἀρχ·ὴν ἔχειν κινήσεως καὶ στάσεως· ἀρχὴν δὲ τὴν ὡς ποιητικὴν αἰτίαν λέγει. ὥσπερ δὲ ἔνδοθεν ἐξ ἑαυτῶν κινούμενα φαίνεται τὰ φυσικὰ τὰ μὲν κατὰ τόπον οἷον ἡ γῆ ἐπὶ τὸ κάτω καὶ ἐπὶ τὸ ἄνω τὸ πῦρ) τὰ δὲ κατὰ αὔξησιν καὶ φθίσιν ὡς αὐτὸ τὸ πῦρ καὶ εἴ τινες πέτραι ἱστοροῦνται καθ’ ὅλον τὸν ὄγκον ἐπιδιδοῦσαι ἢ μειούμεναι, τοῦτο γάρ ἐστιν αὔξησις καὶ φθίσις), τὰ δὲ κατὰ ἀλλοίωσιν ὡς τὸ θερμαινόμενον καὶ λεπτυνόμενον ὕδωρ), οὕτως δὲ καὶ στάσιν τῆς τοιαύτης κινήσεως ἔνδοθεν ἔχουσιν. οὔτε γὰρ ἔξωθεν οὔτ’ ἐπ’ ἄπειρον ἡ κίνησις ἢ ἡ στάσις, ἀλλὰ πρὸς τὸ μέτρον τοῦ οἰκείου εἴδους προελθόντα ἵσταται. ἐφιστάνει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι “τούτων ἕκαστον εἶπεν ἐν τῷ ἔχειν ἀρχὴν κινήσεως καὶ στάσεως, ἁ προείρηκε, τουτέστι τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ἁπλᾶ τῶν σωμάτων, ἀλλ’ οὐχὶ πάντα τὰ φυσικά· καὶ γὰρ τὸ κυκλοφορητικὸν σῶμα φυσικὸν καὶ αὐτὸ ὂν κινήσεως μὲν ἀρχὴν ἔχει ἐν ἑαυτῶ, στάσεως δὲ οὐκ ἔχει ἀπαύστως κινούμενον." μήποτε δὲ καὶ τὰ οὐράνια, κἀν μὴ μεταβάλλῃ ἀπὸ κινήσεως εἰς στάσιν, ἀλλ’ ὅμως ἔχει στάσιν καὶ αὐτὰ κατὰ τὸ κέντρον κατὰ τὸν ἄξονα κατὰ τοὺς πόλους κατὰ τὴν ὁλότητα. καὶ εἴπερ ἡ κίνησις αὐτῶν φυσική, καὶ ἡ στάσις ἄν εἴη τοιαύτη. ἀλλ’ οὐ πᾶσα στάσις ἠρεμία ἐστίν, ἀλλ’ ἡ μετὰ κίνησιν. κάλλιον οὖν ὁ Πορφύριος ἐφιστάνει ‘‘μήποτε ἐν τῷ „ἀρχῆς τινος καὶ αἰτίας τοῦ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν,, τὸ καί,, ἀντὶ τοῦ (??)ἦ„ παρείληπται διὰ τινὰ τῶν φύσει κινεῖσθαι μὲν ἀεί, μηδέποτε δὲ ἠρεμεῖν. καὶ οὐ λέγω, φησί, τὸ θεῖον σῶμα ἐξῄρηται γὰρ τῶν γενητῶν), ἀλλὰ τὸ πῦρ οὐδέποτε ἠρεμεῖ· ἢ γὰρ ἐπὶ τὸ ἄνω κάτω ἢ κύκλῳ κινεῖται. τινὰ δὲ τοῦ συναμφοτέρου τὴν φύσιν ἔχει.” τὰ τοίνυν φυσικὰ ἔνδον ἔχει ἐν ἑαυτοῖς τὴν αἰτίαν τῆς κινή- σεως καὶ στάσεως καὶ οὐκ ἔξωθεν ὥσπερ τὰ τεχνητὰ καὶ τὰ δι’ ἄλλας [*](3 καὶ (ante καθ’) om. E 4 ταῦτα DEF (cf. p. 266, 24): τὰ ῥηθέντα ex Arist. a φαίνεται corr. ex γίνεται E1 5 ἕως κτλ. om. F 7 μὴ DFE2: καὶ aE1 9 ἑαυτῶν F ἔχειν ἀρχὴν aD 11 γῆ ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ επὶ τὸ κάτω F 12 τὸ (ante πῦρ) om. D τὰ δὲ — τὸ πῦρ (13) om. E 13 εἴ τινες EF: οἵτινες D: τινες a 15 τὸ λεπτυνόμενον καὶ θερμαινόμενον a: τὸ λεπτυνόμενον καὶ λεπτυνόμενον καὶ θερμαινόμενον F τῆς τῆς τοιαύτης F 18 ἐν ἑαυτῷ aF: ἐν αὐτοῖς DE 21 κυφορητικὸν Ε1 23 μεταβάλλει F 25 ἡ (post καὶ) om. aF 26 στάσις] στέρησις F 27 ἀρχῆς — ἠρεμεῖν Arist. p. 192b21 28 τὸ (ante καὶ) aD: ὁ EF 31 ἢ ἐπὶ τὸ κάτω aF 33 καὶ τῆς στάσεως a)
p. 192b15 Κλίνη δὲ καὶ ἱμάτιον καὶ εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο γένος ἕως τοῦ ὅσα κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια γένοιτο ἄν ἑαυτοῖς.
[*](58v)Ὑποδείξας ἐκ τῶν ἐναργῶς φαινομένων, ὅτι τὰ φυσικὰ ἀρχὴν ἔχει ἐν ἑαυτοῖς κινήσεως καὶ στάσεως, τῇ παραθέσει τῶν μὴ φύσει δείκνυσιν ὅτι καὶ ἴδιον τοῦτό ἐστι τῶν φύσει συνεστώτων. καὶ τὰ μὴ φύσει γάρ, κα- θόσον μὲν ταῦτα λέγεται, ἅπερ ἐστὶ κατὰ τέχνην οἷον κλίνη ἢ ἱμάτιον τοῦτο γάρ ἐστι τὸ καθόσον τετύχηκε τῆς κατηγορίας) οὐδεμίαν ἀφ’ ἑαυτῶν ὁρμὴν εἰς μεταβολὴν ἔχει· ὁρμὴν δὲ κυρίως τὴν ἔνδοθεν ἀρχὴν ἐκάλεσε τῆς κινήσεως. τινὲς δὲ ἀντὶ τοῦ ὁρμήν ἀρχήν γράφουσι· τὰ γὰρ φυσικὰ τὴν αἰτίαν τῆς κινήσεως ἐν ἑαυτοῖς ἔχει, τὰ δὲ τεχνητὰ ἔξωθεν. οὐ γὰρ ἐν ἑαυτοῖς ὁ τεχνίτης οὐδὲ ἡ τέχνη. φέρεται μὲν γὰρ ἐπὶ τὸ κάτω ἡ βῶλος οὐκ ἔξωθεν κινουμένη, σχηματίζεται δὲ ἡ κλίνη ἔξωθεν. καὶ ἡ στάσις δὲ ὁμοίως τῇ μὲν βώλῳ καταλαβούσῃ τὴν ἑαυτῆς ὁλότητα ἔνδοθεν, τῷ δὲ σχηματισμῷ τῆς κλίνης ἔξωθεν ἀπὸ τοὐ τεχνίτου· καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν γὰρ καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην, ὅθεν ἡ κίνησις, ἐκεῖθεν καὶ ἡ στάσις. καὶ γὰρ τὰ κατὰ τόπον φυσικῶς κινούμενα καὶ τὰ κατὰ αὔξησιν καὶ κατὰ ἀλλοίωσιν, τὰ μὲν εἰς τὸν οἰκεῖον τόπον ἐλθόντα, τὰ δὲ εἰς τὸ οἰκεῖον μέγεθος, τὰ δὲ εἰς τὸ οἰκεῖον εἶδος ἵσταται φυσικῶς. καὶ οὔτε ἐπ’ ἄπειρον μεταβάλλει οὔτε ἔξωθεν αὐτοῖς ἡ τῆς στάσεως αἰτία, ἀλλ’ ἀφ’ ἑαυτῶν. ἡ μέντοι κλίνη καὶ τὸ ἱμάτιον καὶ ὅλως τὰ τεχνητά, καθόσον μὲν τεχνητά, ἔξωθεν ἔχει καὶ τὴν τῆς κινήσεως καὶ τὴν τῆς στάσεως ἀρχήν, καθόσον μέντοι καὶ τούτων ἑκάστῳ τὸ ὑποκείμενον σῶμα φυσικόν ἐστιν ἢ ξύλον ἢ ἔριον ἤ τι ἄλλο σῶμα ἁπλοῦν ἢ μικτόν, κατὰ τοσοῦτον καὶ ταῦτα ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τήν τε τῆς κινήσεως καὶ τὴν τῆς στάσεως ἀρχήν. εἰ οὖν καὶ τὰ φυσικὰ πάντα ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τοῦτο καὶ τὰ τεχνητὰ καθὸ μὲν τε- [*](2 ἐν αὐτοῖς DEP: ἐν ἑαυτοῖς a 3 ante τόπον add. τὸν D 4 αὑτὸν om. D ἢ μηδὲ D τῶν inter τὴν et ζῴων habet a τὴν φυτῶν DF: τῶν φυτῶν Ε: τὴν τῶν φυτῶν a 5 ὡς (post ἡ) om. aF 6 ἐνδέχεσθαι Ε 8 ἕως τοῦ κτλ. om. F 9 ἔχει ἐν ἑαυτοῖς E: ἐν ἐν om. F) ἑαυτοῖς ἔχει aF: ἔχει post στάσεως traiecit D 11 ἐστὶ τοῦτο aF 12 μὲν DE: καὶ a et superscr. F 13 καθόσον] ᾖ μὲν Arist. τἐτυχε Ε 16 ἑαυτοῖς aE: αὐτοῖς D: ἑαυτῆς F 17 ἑαυτοῖς aD: αὐτοῖς EF τέχνην E 19 καταβαλούση Ε 25 ante ἐπ’ addunt εἰς a et F2 26. 27 καθόσον μὲν τεχνη- τὰ om., sed καθόσον τεχνητά in mrg. supplevit D 28 ἐστιν om. aF 29 ἀπλοῦν DE: ἁπλῶς F: ἁπλῶ a 30 τὴν (post καὶ) om. DE 31 καὶ τὰ τεχνητὰ DE: om. F: τὰ δὲ τεχνητὰ a post μὲν add. τὰ E)
Καὶ ἔοικεν ἐν πρώτῳ σχήματι τοῦτο συνῆχθαι συλλογιστικῶς οὕτως· φύσις ἐστὶν ᾧ διαφέρει τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει· διαφέρει τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει τῷ ἀρχὴν καὶ αἰτίαν κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἐνυπάρχουσαν ἔχειν πρώτως καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός· φύσις ἄρα ἐστὶν ἀρχὴ κινή- σεως καὶ ἠρεμίας, ἐν ᾧ ἐστι πρώτως καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός. δύναται δὲ καὶ ἐν τρίτῳ σχήματι ἠρωτῆσθαι οὕτως· τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει διαφέρει τῷ φύσιν ἔχειν· τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει διαφέρει τῳ ἀρχὴν κι- νήσεως ἐν αὑτοῖς καὶ στάσεως ἔχειν καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός· τὰ ἄρα φύσιν ἔχοντα ἀρχὴν ἔχει κινήσεως καὶ τὰ ἑξῆς. ἡ φύσις ἄρα ἀρχὴ κινήσεως ἐστι καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός. καὶ ἔστιν ὅμοιος τούτῳ ὁ συλλογισμός· πᾶν γελαστικὸν ἄνθρωπός ἐστι· πᾶν γελαστικὸν λογικὸν θνητόν ἐστι· καὶ συνάγεται τὸ πάντα ἄνθρωπον ζῷον θνητὸν εἶναι διὰ τὴν ὕλην ἔχον τὸ καθόλου, κἂν τὸ σχῆμα μερικῶν ἐστι συμπερασμάτων συναγωγόν. αἱ γὰρ τὰ ἴδια καὶ τοὺς ὁρισμοὺς κατηγορού- μενα ἔχουσαι προτάσεις καθόλου οὖσαι καταφατικαὶ ἀντιστρέφουσι διὰ τὴν τῆς ὕλης ἰδιότητα καθόλου. διόπερ ἐν τῷ τρίτῳ σχήματι κἂν παρὰ τοῦ σχήματος ἔχωσι τὸ συνάγειν τὸ ἐπὶ μέρους διὰ τὴν ὕλην ὅμως καὶ τὸ καθόλου ἀληθὲς ἔσται, ὡς εἶπεν αὐτὸς ἐν τοῖς Ἀναλυτικοῖς. εἴη δὲ ἄν ἡ πρότασις ἡ λέγουσα ‘τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει διαφέρει ἀρχῇ καὶ αἰτίᾳ κι- νήσεως καὶ ἠρεμίας᾿ δι’ ἐκείνων δηλουμένη τῶν ῥητῶν “πάντα δὲ ταῦτα φαίνεται διαφέροντα πρὸς τὰ μὴ φύσει συνεστῶτα’’ καὶ τῶν ἑξῆς. δύ- ναται δέ, ὡς καὶ ὁ Ἀλέξανδρός φησι, καὶ ὑποθετικῶς ὁ λόγος ἠρωτῆσθαι ἐξ ἀκολουθίας ὢν κατασκευαστικὸς οὕτως· εἰ τὰ φύσει καὶ φύσιν ἔχοντα διαφέρει τῶν μὴ φύσει τῷ ἀρχὴν καὶ αἰτίαν κινήσεως ἐν ἑαυτοῖς ἔχειν καθ’ αὑτὰ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός, ἡ φύσις ἄν εἴη ἀρχὴ κινήσεως, ἐν οἷς ἐστι καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός, τὸ δὲ πρῶτον, τὸ ἄρα δεύ- τερον. ὅτι δὲ τούτῳ διαφέρει τὰ φύσιν ἔχοντα τῶν μὴ ἐχόντων, ἐπιστώ- σατο διὰ τῆς ἐπαγωγῆς τὰ τεχνητὰ παραθέμενος.”
Πάνυ δὲ ἀναγκαίως πρόσκειται τὸ ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καθ’ [*](2 ἀρχὴν τῆς κινήσεως E 4 πρώτω DE: πρῴ F: πρώτως recte a. sed promiscue ut Themistius utraque forma utitur 6 διαφέρει τὰ φύσει τῶν μὴ φύσει alterum om. E1F1 διαφέρει alterum post μὴ φύσει traicit a post διαφέρει alterum add. δὲ Ε2 8 καθ’ αὑτὸ] dcsideres καθ’ αὑτὰ ut v. 29, sed neglegentior etiam in proximis est usus cf. p. 271,2. 267,11 ἐν ᾧ ἐστι πρώτως iteravit F 11 τῷ φύσιν ἔχειν — διαφέρει om. E 12 ἑαυτοῖς aE ἔχει E καθ’ αὑτὸ καὶ om. aF 14 μὴ] οὐ Ε 18 post γὰρ litura deletum quid D post καὶ add. αἱ aE 22 αὐτὸς om. aF Ἀναλυτικοῖς nescio ubi 23 ἡ (ante λέγουσα) om. F διαφέρει D: διαφέρειν aEF αἰτίαν E 24 ῥητῶν p. 192b12 ταῦτα DEF: τὰ ῥηθέντα a 25 τῶν DE: τὰ aF 26 ὡς καὶ ὁ D: ὡς καὶ E: καὶ ὡς ὁ F: καὶ ὡς a ὑπο- θετικὸς Ε 29 αὑτὰ DE: ἑαυτὸ F: αὑτὸ a 30 οὐ DEF: μὴ a 31 τούτῳ] τοῦτο F 33 πρώτω DEF: πρώτως a)
Ποιούμενα δὲ εἶπε τὰ κατὰ τέχνην γινόμενα, διότι ἡ τέχνη “ἕξις ἐστὶ μετὰ ἀληθοῦς λόγου ποιητική’’, ὡς ὡρίσατο αὐτὸς ἐν τοῖς Ἠθικοῖς. καὶ ἐν τῷ Z δὲ τῆς Μετὰ τὰ φυσικὰ λέγει τὸ μὲν γίνεσθαι κυρίως ἐπὶ τῶν φύσει γινομένων λέγεσθαι, τὰς δὲ ἄλλας ποιήσεις λέγεσθαι. πάντα οὖν τὰ κατὰ τέχνην γινόμενά τε καὶ ποιούμενα ἢ ἔξωθεν τὸ κινοῦν ἔχει ἢ εἰ ἐν αὑτοῖς κατὰ συμβεβηκός. ἐφιστάνει δὲ ὁ μέγας Συριανὸς ὅτι “ὁ ἀπο- δοθεὶς οὗτος τῆς φύσεως ὁρισμὸς πᾶσι σχεδὸν ἁρμόσει τοῖς τῆς φύσεως σημαινομένοις οἰκείως ἐφ’ ἑκάστῳ λαμβανόμενος. ὥσπερ γὰρ τὸ ὄνομα ἡ φύσις ὁμωνύμως κατηγορεῖται ὕλης τε καὶ εἴδους καὶ τῆς οἷον ἐκ φύσεως κατὰ τῆς οἷον αἰτίας ἐπὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων κυρίως ταττόμενον, οὕτως καὶ ὁ ὁρισμὸς ἐπὶ μὲν τῆς κυρίως καλουμένης φύσεως αὐτόθεν ἀκούεται, κατὰ ἀναλογίαν δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρχῶν· ἀρχαὶ γὰρ κινήσεων καὶ αἱ ἄλλαι φύσεις, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτως.
p. 192b32 Φύσις μὲν οὖν ἐστι τοῦτο ἕως τοῦ καὶ τί τὸ φύσει καὶ κατὰ φύσιν ἐστίν.
‘Oρισάμενος τὴν φύσιν καὶ τὰ ἀσαφῆ τοῦ ὁρισμοῦ διαρθρώσας ἐπάγει ὅτι φύσιν ἔχει ὅσα τοιαύτην ἔχει ἀρχήν. καίτοι τὰ φύσιν ἔχοντα ἐκ τῆς ἐνεργείας ὑποδείξας ἐκ τούτων τί ποτέ ἐστίν ἡ φύσις συνήγαγε· πῶς οὖν πάλιν ὡς ἑπόμενον τὸ τοιοῦτόν τι εἶναι τὴν φύσιν ἐπάγει τὸ φύσιν ταῦτα ἔχειν ὅσα τοιαύτην ἔχει ἀρχήν; ἢ τοῦτο οὐχ ὡς ἀπό- δεῖξιν ἐπήγαγεν, ἀλλ’ ὡς ἐναργὲς μὲν παρείληπται, χρείαν δὲ παρέχεται [*](59v) αὐτῷ νῦν ἀναληφθέν. ἢ πρὸς τὸ διορίσαι, τί τὸ φύσιν ἔχειν καὶ τί τὸ κατὰ φύσιν, ὅπερ ἐφεξῆς ποιεῖ, ἢ πρὸς τὸ συναγαγεῖν, ὅτι τὸ φυσικὸν πᾶν οὐσία ἐστὶ σύνθετος ἔχουσα μέν τι ὑποκείμενον τὸ ἐν ᾧ ἐστιν ἡ φύσις, εἴπερ ἡ φύσις ἀρχὴ καὶ αἰτία ἐστὶν ἐν ᾧ ἐστι καθ’ αὑτό, ἔχουσα δὲ καὶ ἐν ὑποκειμένῳ τι τὴν φύσιν αὐτήν. διὸ ὡς ἀκόλουθον τούτοις ἐπάγει τὸ συνθέτου ὄντος τοῦ φυσικοῦ τινὰς μὲν τὸ ὑποκείμενον λέγειν τὴν φύσιν, ἐξ οὗ γίνεται τὰ γινόμενα ἐνυπάρχοντος, τινὰς δὲ τὸ εἶδος. καὶ διαιτᾷ τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις. διορίζει δὲ τὸ φύσιν ἔχον καὶ τὸ κατὰ φύσιν, εἰπὼν [*](1 λέγων p. 192b33 2 ἡ φύσις ἐστὶ a 3 Περὶ ψυχῆς cf. Β 4 p. 415b7 sqq. 4 οὐσίαν aEF: αἰτίαν D ἔχειν om. a 5 ἡ τέχνην Ε 6 αὐτὸς om. D Ἠθικοῖς Nicom. Z4 p. 1140a10 7Z] ἑβδόμῳ aD Μετὰ τὰ φυσικὰ Z7 p. 1032a25, unde puto ante ποιήσεις in Simplicio γενέσεις iniercidisse 9 χινούμενον D 10 αὐτοῖς DEF: ἑαυτοῖς a 11 ἁρμόττει a 12 ἑκάστων ut vid. Ε 13 τῆς ταῖς F 14 ἐπὶ D: κατὰ a: om. EF 17 αἱ om. Ε 18 τοῦτο DEF: τὸ ῥηθὲν ex Arist. a ἕως κτλ. om. F 19 ἐστίν DE: om. a cum Arist. 22 ἀπο- δείξας Ε 23 τῶ τοιοῦτόν DE 25 μὲν] μὴ Ε 26 ἡ om. D 27 ἡ om. aF 28 μέν τι a: μέντοι DEP 29 ἐστὶ τοῦ ἐν ᾦ aF)
Τοιαῦτα οὖν εἰπὼν τὰ ἔχοντα φύσιν ἐπάγει λοιπὸν τίνα τὰ κατὰ φύσιν ἐστὶ καὶ ὅτι ἐπὶ πλέον ἐστὶ τῶν φύσιν ἐχόντων. καὶ γὰρ καὶ τὰ ἔχοντα φύσιν κατὰ φύσιν λέγεται ὡς κατὰ τὴν ἐν ἑαυτοῖς φύσιν χαρακτηρι- [*](3 ταῦτα om. D οὐσίαι DE: οὐσία aF 4 τῷ om. D 6 οὐσίας] οὐσίαν οὐ- σίαν F 8 ταῦτα πάπα a ἀκουστέον οὖν D 11 ταῦτα πάντα οὐσία aF 12 λέγον a 17 εἶδος τὸ ἐν ὑποκείμενον D 20 Περὶ οὐρανοῦ Α 1 p. 268a 16 21 κατὰ DE Arist.: καὶ aF 23 τὸν νοῦν τεινούσας aF παρατρεχέτω D 24 οὐσίαι E τὸ ἔχον DE: ἔχον F: ἔχει a 27 Κατηγορίαις c. 5 p. 2a13 30 ἐκεῖ post πεποίηται traiciunt aF 31 post ᾖ add. εἰ F2 μὴδὲν F τι DE: om. aF ἡ οὐ] ποῦ F 37 λέγονται F ἐν ἑαυτοῖς D: ἐν αὐτοῖς aF: ἑαυτοῖς Ε)
p. 193a3 Ὡς δὲ ἔστιν ἡ φύσις πειρᾶσθαι δεικνύναι ἕως τοῦ νοεῖν δὲ μηδὲν.
ἐπειδὴ πρὸ τοῦ τί ἐστι προβλήματος ἔστι τὸ ζητεῖν εἰ ἔστιν ὅλως τὸ [*](60r) περὶ οὗ ἡ ζήτησις, ὡς ἐν δευτέρῳ διδάσκει τῶν Ὑστέρων ἀναλυτικῶν γὰρ ὄντος ὅλως τοῦ προβληθέντος ζητεῖν τί ἐστι περιττῆς ἄν εἴη σχολῆς· οὐδὲ γὰρ ἄν εἴη τοῦ μὴ ὄντος ὁρισμός), ἐπειδὴ οὖν τοῦτο οὕτως ἔχει, αὐ- τὸς δὲ μὴ δείξας ὅτι ἔστιν ἡ φύσις τὸν ὁρισμὸν αὐτῆς παραδέδωκεν, ὅτι εὐλόγως παρῆκε τὸ εἰ ἔστι διδάσκει. τὰ γὰρ ἐναργῆ τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα οὐ δεῖται τῆς τοῦ ὅτι ἔστιν ἀποδείξεως, ὡς καὶ τοῦτο αὐτὸς ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Ὑστέρων ἀναλυτικῶν εἴ εἴ τι μέμνημαι, προσδιωρίσατο. φανεροῦ ὄντος, φησίν, ἐκ τῆς ἐναργείας τοῦ εἶναί τινα ἔχοντα ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν κι- νήσεως, ὅπερ ἐστὶν ἡ φύσις, τὸ πειρᾶσθαι δεικνύναι ὅτι ἔστιν ἡ φύσις [*](2 αὑτό] immo αὑτά sed. cf. supra p. 266,8 6 τῆς (post τὸν) om. E 10 ἐπὶ τὸ πλέον Ε 11 εἶναι λέγομεν D 13 γενόμενα DE ἔχει DE: ἐστι aF 14 γενητῆς Ε 16 συμβαίνοιτο Ε 17 καὶ (post σώματι) om. Ε 21 τὰ (post ὅτι) D: om. aEF 22 αὐτῷ aF: αὐτὸ DE 23 ἕως κτλ. om. F 23. 24 μηδὲν δὲ νοεῖν a ex Arist. 25 προβλήματα Ε 26 ἐν DE: ἐν τῷ aF Υστέρων ἀναλυτικῶν Β1 p. 89b21 sqq. 27 ὅλως ὄντος D 28 ὁρισμἐνος 31 ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Ὑστέρων ἀναλυτικῶν nescio quo loco. Brandis schol. p. immerito significat c. 8 32 διωρίσατο aF οὖν om. Ε)
Οτι δὲ τὸ τὰ φανερὰ διὰ τῶν ἀφανῶν πειρᾶσθαι δεικνύναι βαίνει τοῖς τὸ κριτήριον τῶν φανερῶν ἀπολέσασι, τὸν τυφλὸν ποιεῖται μάρ- τυρα τὸν περὶ χρωμάτων συλλογιζόμενον. φανερῶν γὰρ ὄντων καὶ αὐτο- πίστων τῶν χρωμάτων τοῖς δυναμένοις ὁρᾶν ὁ τὴν ὁρατικὴν δύναμιν ἀπολέσας τὴν τὸ φανερὸν τῶν χρωμάτων κρίνουσαν, εἶτα συλλογιζόμενος περὶ χρωμάτων, καὶ ἀγνωστοτέροις χρήσεται πρὸς πίστιν ἅτε τὸ φανερὸν ἀγνοῶν καὶ περὶ ὀνομάτων ποιήσεται τὸν λόγον μηδὲν νοῶν. ἐξ ὧν γὰρ ἀκούει, ἀλλ’ οὐκ ἐξ ὧν συναισθάνεται, ποιεῖται τὸν συλλογισμὸν ἅτε τὴν σύστοιχον τῶν αἰσθητῶν γνῶσιν ἀπολέσας, ἧς χωρὶς οὐδὲ ὁ λογισμός τι περὶ χρωμάτων νοεῖν δυνήσεται. οὕτως δὴ καὶ ὁ τὰ φανερὰ πειρώμενος ἀποδεικνύναι ἀγνοεῖ τὴν φύσιν τῶν ἐξ αὐτῶν γνωρίμων τῷ μὴ ἔχειν τὴν δύναμιν ᾗ ταῦτα κρίνεται· τοῦτο δέ ἐστιν ὁ νοῦς. νοῦς γάρ ἐστι, φησίν, ᾧ τοὺς ὅρους τῶν προτάσεων γινώσκομεν αὐτοπίστους ὄντας καὶ φανεροὺς καὶ ἁπλοῦς. τάχα δὲ καὶ τοὺς ὁρισμοὺς φανεροὺς ὀφείλοντας εἶναι καὶ αὐτοπίστους καὶ ἄνευ συλλογισμοῦ γνωρίμους, ὡς ἐξ ἐναργοῦς διαιρέσεως εἰλημμένους, ὁ νοῦς ἐστιν ὁ γνωρίζων. καὶ τὰ προβλήματα δὲ τὰ δι’ ἑαυτὰ φανερά, οἷον ὅτι τὸ ἀγαθὸν ὠφέλιμον καὶ ὅσα τοιαῦτα οἷον ὅροι τινές εἰσιν οὐ δεόμενοί τινος ἄλλου δι’ οὗ ἀποδειχθήσονται, ὥσπερ αἱ ἀμφίβολοι προτάσεις. συλλογίσαιτο δὲ ἄν περὶ χρωμάτων ὁ ἐκ γενετῆς τυφλὸς ἐξ ὧν ἀκούει, ἀλλ’ οὐκ ἐξ ὧν συναισθάνεται, ὅτι τὸ φαιὸν σύμμετρόν ἐστι τῇ ὄψει, λέγων ‘τὸ φαιὸν σύγκειται ἐκ διακριτικοῦ τοῦ λευκοῦ καὶ συγκριτικοῦ τοῦ μέλανος· τὸ τοιοῦ- τον σύμμετρον τῆ ὄψει.’ καίτοι οὕτε διακρίνοντος οὔτε συγκρίνοντος τὴν ὄψιν οὔτε συμμέτρως ἔχοντός τινος πρὸς αὐτὴν συναισθάνεται, ἀλλ’ ὀνόματα [*](1 τὸ (post γὰρ) om. Ε ἀνάγκη D 2 πιστουμένου δεικνυμένου F ante πρῶτον add. ὃ D 3 πᾶσα κτλ. initium Analyticorum post. Α1 p. 71a1 ἀποδεικτικὴ DE: om. aF: διανοητικὴ Aristoteles 5 μὴ δι’] μηδ’ Ε 6 ἑαυτὸ (post φύσιν δι’) DE: αὐτὸ aF ὡς μὴ δι’ αὐτὸ aF 7 ἀλλήλων D 8 ἀνάγκη DE: συμβαίνει aF 9 εἰς ἅπαντα ἀποδείξει χρῆσθαι aF 14 ἀποτελἐσασι Ε 15 περὶ τῶν χρωμάτων aF 16 χρημάτων D 21 ἀποτελέσας Ε 22 νοεῖν om. F δὴ aF: δὲ DE 28 ὁ (ante νοῦς) om. Ε 29 οἷον — ὠφέλιμον om. aF 31 δὲ om. Ε γενητῆς E 32 λέγων ὅτι τὸ a 33 τὸ δὲ τοιοῦτον a 34 καίτοι οὐδὲ Ε τὴν ὄψιν om. a)
p. 193a9 Δοκεῖ δὲ ἡ φύσις καὶ ἡ οὐσία τῶν φύσει ὄντων ἕως τοῦ τὰ δὲ ἄλλα γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι ἀπειράκις.
Εἰπὼν πρότερον ὅτι τὰ φύσιν ἔχοντα οὐσίαι εἰσί, διότι ὑποκείμενόν τί ἐστι τὸ ἔχον καὶ ἐν ὑποκειμένῳ ἡ φύσις ἡ ἐχομένη, ἢ διότι ἡ φύσις ὑπο- κείμενόν τί ἐστι καὶ ἐν ὑποκειμένῳ, ὡς ἤκουε κατὰ μίαν ἐξήγησιν ὁ Ἀλέ- ξανδρος, εἰκότως τὰς δόξας παρατίθεται τῶν τε τὴν φύσιν τὸ ὑποκείμενον λεγόντων καὶ τῶν τὸ ἐν ὑποκειμένῳ, καὶ τὰς κατασκευὰς τὰς ἑκατέρων τοῦ οἰκείου λόγου προτίθησι, καὶ οὕτως αὐτῶν τὴν ἐπίκρισιν ποιεῖται, ἅμα δὲ καὶ τὰ σημαινόμενα τῆς φύσεως πολλαχῶς λεγομένης παραδίδωσιν, ὡς καὶ αὐτὸς ἐπὶ τέλει τοῦ λόγου πεποίηκε δῆλον λέγων “ἐπεὶ δὲ διώρισται πο- σαχῶς ἡ φύσις λέγεται” καὶ ἐγὼ κατ’ ἐκεῖνο τὸ χωρίον ἐπιστήσω. εἰπὼν δὲ δοκεῖ δὲ ἡ φύσις ἐπήγαγε καὶ ἡ οὐσία | τῶν φύσει ὄντων, [*](60v) διότι τῶν φύσει ὄντων τὸ εἶναι καὶ ἡ οὐσία κατὰ τὴν φύσιν ἐστί. πρῶτον δὲ λέγει περὶ τῶν τὴν ὅλην φύσιν ἑκάστου νομιζόντων, ὅπερ ἐστὶ τὸ πρῶτον ὑπάρχον ἐν ἑκάστῳ ἀρρύθμιστον καθ’ αὑτό, οἷον κλί- νῆς φύσις τὸ ξύλον, ἀνδριάντος δὲ ὁ χαλκός. πρῶτον δὲ ἀρρύ- θμιστον εἶπε, διότι ἐν ἑκάστῳ τῶν συνθέτων πλείονα πολλάκις ἐστὶν ὑποκειμένων ἔχοντα λόγον, ὡς ἐν τοῖς τῶν ζῴων σώμασι προσεχῶς μὲν τῷ ὅλῳ εἴδει ὑπόκειται τὰ ὀργανικά, ἐκείνοις δὲ τὰ ὁμοιομερῆ καὶ ἐκείνοις τὰ τέτταρα καλούμενα στοιχεῖα καὶ ἐκείνοις ἡ πρώτη ὕλη, ἥπερ ἐστὶ τὸ πρῶτον ἀρρύθμιστον καθ’ αὑτό. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα πρός τι ἀρρύθμιστά ἐστιν ἔχοντα οἰκεῖα εἴδη, οἷον τὰ ὀργανικὰ ἢ τὰ ὁμοιομερῆ ἢ τὰ στοιχεῖα πρὸς γὰρ τὸ ἐπιγινόμενον ἐκείνοις εἶδος), ἡ δὲ πρώτη ὕλη καθ’ αὑτὸ ἀρρύθμιστός ἐστιν· ἀνδριάντος μὲν γὰρ ὕλη χαλκὸς καὶ κλίνης ξύλον εἰδοπεποιημένα ὄντα καὶ πρός τι ἀρρύθμιστα, ἡ δὲ κοινὴ πάντων ὕλη καθ’ αὑτὸ ἀρρύθμιστος. καὶ ὁ χαλκὸς δὲ καὶ τὸ ξύλον ἀναλογίαν ἔχουσι πρὸς τὴν πρώτην ὕλην· ὡς γὰρ ταῦτα πρὸς ἀνδριάντα καὶ κλίνην, οὕτως ἐκείνη πρὸς πάντα τὰ εἰδοπεποιημένα. τοῦτο οὖν τὸ πρῶτον καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον ἐν ἑκάστῳ ἀρ- ρύθμιστον τὴν πρώτην καὶ κοινὴν φύσιν εἶναί φασιν ὥσπερ τὸ προσεχὲς τὴν προσεχῆ, οἷον ἀνδριάντος μὲν χαλκός, κλίνης δὲ ξύλον.
Σημεῖον δὲ τοῦ τὸ ὑποκείμενον ἀλλ’ οὐχὶ τὸ εἶδος εἶναι τὴν φύσιν ὁ Ἀντιφῶν ὁ σοφιστὴς ἐποιεῖτο τὸ φύσιν μὲν εἶναι τὴν φύουσαν ἤτοι τὴν [*](2 παραλήψεως Ε 3 ἐπέδειξε F 5 ἡ οὐσία ἡ aF ἕως τοῦ κτλ. om. F 9 ante ὡς iterat ἡ φύσις ἡ ἐχομένη E 12 fortasse προστίθησι 14 λέγων c. 2 p. 193b22 16 δὲ om. aF 17 τὴν (post κατὰ) om. E 19 ὑπάρχον om. a ἐν ἑκάστῳ post καθ’ αὐτό collocat F 22 ὑποκειμένου aF 27 αὐτὸ aF: ἑαυτὸ sic Ε: αὑτὴν D sed cf. v. 29 33 φύσιν om. F 35 οὐχὶ DE: οὐ aF Comment. Aristot. IX. Simpl. Phys. I.)
Τὰ δὲ περὶ τὸ ὑποκείμενον οἷον γενέσεις καὶ φθορὰς καὶ ἀλλοιώσεις οὐκέτι φύσεις ἔλεγον οὐδὲ γὰρ οὐσίας), ἀλλὰ συμβεβηκότα καὶ πάθη τῆς οὐσίας, ὧν τὰ μὲν εὐαπόβλητα διαθέσεις ἐκάλουν, τὰ δὲ μόνιμα ὀξεῖς. καὶ τὸ μὲν ὑποκείμενον, ὅπερ ἄν τις ὑπέθετο, ἀίδιον ἔλεγον. εἰ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβολή ἐστιν ἔκ τινος εἴς τι περὶ ὑποκείμενον γινομένη, οὐκ ἄν ἐκ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως εἰς ἄλλο μεταβάλλοι τὸ ὑποκείμενον· ὥστε οὐκ ἄν ὑπομένοι φθοράν, ἀλλ’ ἀίδιόν ἐστιν. εἰ καὶ φθείρεται δέ, τὰ μεταβάλλειν δυνάμενα φθείρεται. ταῦτα δέ ἐστι τὰ πάθη περὶ τὸ ὑποκείμενον μετα- βάλλοντα, ἅπερ οὐκέτι φύσεις καλοῦνται. καὶ ἔστι καὶ τοῦτο κατασκευαστικὸν [*](1 ὁμοίου ὥσπερ γέννησιν F 2 ἐπὶ γὰρ D: ἐπὶ δὲ aE: ἐπεὶ δὲ F ante εἴ τις add. τῶν E λάβη EF σηπεδόν’ F 3 ἀνεῖναι aF: ἀφεῖναι DE 4 ἡ (post καὶ) DEF: τὸ a: delevi 5 κατὰ τὸ ταῖς τέχναις DE: τὸ κατὰ ταῖς τέχναις F: τὸ κατὰ τὰς τέχνας a 7 αὐτὴ Ε 8 aute κατὰ add. καὶ aF τὴν om. a 13 ἐπεὶ δὲ aE: ἐπὶ δὲ D: ἐπειδὴ F προσεχῶς D ὑποκειμένων] ὑπομ, (i. e. ὑπομένων) Ε 14 ἕτερόν τι ταὐτὸ τοῦτο πέπονθεν Arist. τι aF: τι τὸ Ε: τι om. D1 20 εἶναι om. E τῶν ὄντων DE: τούτων aF 24 τὰ (auto τέτταρα) om. D 27 περὶ a: παρὰ DEF 32 εἰς ἄλλο om. aF μεταβάλοι F 33 ὑπομένῃ F 35 καὶ (post ἔστι) om. D)
Eἰπὼν καθ’ ἕνα τρόπον φύσιν λέγεσθαι τὴν πρώτην ἐν ἑκάστῳ ὑπο- κειμένην ὕλην προσέθηκε τῶν ἐχόντων ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς. ἔστι γὰρ καὶ ἐν τοῖς τεχνητοῖς καθὸ τεχνητὰ πρώτη τις ὑποκειμένη ὕλη οἷον τῷ ἀνδριάντι ὁ χαλκὸς ἢ τῆ οἰκίᾳ λίθοι καὶ ξύλα. ἀλλὰ ταῦτα καθὸ τεχνητοῖς ὑπόκειται καὶ οὐκ ἄν εἴη φύσις, ἐπειδὴ οὐδὲ φυσικὸν ἀλλὰ τεχνητόν ἐστι τὸ λαμβανόμενον. δεῖ δὲ τὴν φύσιν ἐν τοῖς φυσικοῖς εἶναι· ὥστε ἡ ἐν τοῖς φυσικοῖς ὑποκειμένη ὕλη καθ’ ἔνα τρόπον τῶν εἰρημένων εἴη ἄν φύσις κατὰ τοὺς οὕτως ὑποτιθεμένους. ὅλως δὲ οὐδὲ ὑπόκειται ἐν τοῖς τεχνητοῖς ἡ πρώτη ὕλη, ἣν εἶναι βούλονται τὴν φύσιν. ὥστε οὐδὲ ἐν τοῖς φυσικοῖς ἡ τυχοῦσα ὕλη ἐστὶν ἡ φύσις, ἀλλ’ ἡ πρώτη ὑποκειμένη. ταύτην δὲ καὶ ἔσχατον ὑποκείμενον καλοῦσιν, ὃ πᾶσιν ὑπόκειται αὐτὸ μηδὲν ἔχον ὑποκείμενον. καὶ γὰρ ἐν τοῖς ζῴοις ὑπόκειται μὲν τὰ ὀργανικὰ καὶ τὰ ὁμοιομερῆ καὶ | τὰ στοιχεῖα. ἀλλ’ οὐδὲν τούτων [*](61r) ἐστὶ φύσις κυρίως, ὅτι μηδὲν αὐτῶν πρῶτόν ἐστιν ὑποκείμενον. καὶ ἔστι μὲν καὶ ἐν τοῖς τεχνητοῖς τὸ ἔσχατον ὑποκείμενον ἡ ὕλη, ἀλλ’ οὐχ ὡς τεχνητοῖς ἀλλ’ ὡς φυσικοῖς ὑπόκειται αὕτη. διὸ καλῶς εἴρηται φύσις εἶναι ἡ πρώτη ἑκάστῳ ὑποκειμένη ὕλη τῶν ἐχόντων ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως, τουτέστιν ἐν ἑκάστῳ τῶν φυσικῶν. καὶ γὰρ αἱ ἐν τοῖς συλλο- γισμοῖς προτάσεις ὑποκείμεναί εἰσιν ὡς ὕλη, οὐ μὴν φύσις αὗται, ὅτι μηδὲ φυσικὸς ὅλως ὁ συλλογισμός· σωματικὰ γὰρ τὰ φυσικὰ πάντα. ἀλλ’ οὐδὲ ἐν ταῖς συλλαβαῖς τὸ πρῶτον ὑποκείμενον, τουτέστι τὰ στοιχεῖα, φύσις ἐστίν. ὥστε οὐδὲ τὸ τυχόν ἐστιν ὑποκείμενον ἡ φύσις, ἀλλὰ τὸ πρῶτον, οὐδὲ ἐν τῷ τυχόντι, ἀλλὰ τῷ φυσικῷ.
p. 193a30 Ἄλλον δὲ τρόπον ἡ μορφὴ καὶ τὸ εἶδος ἕως τοῦ ἀλλ’ ἢ κατὰ τὸν λόγον.
Συμπληρώσας τὴν ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν φύσιν εἶναι τὸ ὑποκείμενον ἀφεὶς μεταβέβηκεν ἐπὶ τὴν τὸ εἶδος λέγουσαν εἶναι φύσιν. τῆς δὲ φύσεως [*](2 τῆ γὰρ φύσει καὶ οὐσία Ε ἔχειν om. DE 3 post τοῦ add. τὴν E 6 ἡ φύσις οὕτως a ἕως τοῦ κτλ. om. F 8 λέγεσθαι τὴν φύσιν aF 11 ἡ om. D 12 ἐπειδὴ δὲ οὐδὲ Ε 15 τὸν εἰρημένον a 16 βούλεται E 18 καὶ om. aF 20 μὲν om. Ε στοιχειώδη E 22 καὶ om. D 23 εἶναι] ἐστὶν D 24 ἐν ἑκάστῳ a 26 οὐ καὶ Ε φύσεις a 27 ὅλως aD: ὅλος EF 30 ἀλλὰ DE: ἀλλ’ ἐν aF 34 ἀφεὶς DE: καὶ ἀφεὶς ταύτην aF)
10 p. 193b5 Τὸ δὲ ἐκ τούτων φύσις μὲν οὐκ ἔστι, φύσει δέ, οἷον ἄνθρωπος.
Εἰπὼν ὅτι κατά τινα τρόπον ἡ ὕλη φύσις ἄν εἴη, κατ’ ἄλλον δὲ τὸ εἶδος ἀκολούθως ἐπάγει περὶ τοῦ Ι συνθέτου, ὅτι τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους [*](61v) φύσις μὲν οὐκ ἔστι φύσις γὰρ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος). φύσει δέ. τὸ γὰρ δυνάμει τι ὂν ὅταν ἐνεργείᾳ γένηται κατὰ φύσιν, φύσιν ἔχει καὶ φύσει ἔστιν. οὐδεὶς γὰρ ἔτι τοῦτο φύσιν λέγει. τὸ γὰρ εἶδος ἔχον ὅπερ ἦν ἡ φύσις τοῦτο κατὰ φύσιν λέγεται καὶ φύσει οἷον ὁ ἄνθρωπος ὁ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους· οὐ γάρ ἐστι φύσις οὗτος, ἀλλὰ φύσει. εἰπὼν δὲ μεταξὺ περὶ τοῦ συνθέτου ἐπάγει τὰ λοιπὰ περὶ τοὐ εἴδους καὶ μᾶλλον αὕτη φύσις τῆς ὕλης ἕως τοῦ γίνεται γὰρ ἐξ ἀνθρώπου ἄνθρωπος. περὶ τοῦ εἴδους ταῦτα πάλιν ἐπάγει βουλόμενος εἶναι μὲν καὶ τὴν ὕλην φύσιν, εἶναι δὲ καὶ τὸ εἶδος, μᾶλλον δὲ τὸ εἶδος. καὶ τὰς αἰτίας ἐπάγει, δι’ ἃς μᾶλλον τὸ εἶδος τῆς ὕλης φύσιν εἶναι βούλεται, κατὰ πολλοὺς τρόπους ἀποδεικνὺς τοῦτο. ὁ μέντοι Πορφύριος τὸ καὶ μᾶλλον αὕτη φύσις τῆς ὕλης περὶ τοῦ συνθέτου ἀκούει, ὅπερ κἀν εἰ μὴ φύσις ἐστὶ κυρίως ἀλλὰ φύσει, ἀλλ’ ὅμως μᾶλλον φύσις ἐστὶ τῆς ὕλης, διότι τὸ εἶδος μᾶλλον φύσις ὂν ἐν ἑαυτῷ ἔχει. ἔστι δὲ τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα τοιοῦτον· ἡ φύσις αἰτία ἐστὶν ἑκάστῳ τῶν φυσικῶν τοῦ εἶναι τοῦτο ὅπερ λέγεται, τὸ δὲ αἴτιον τοῦ εἶναι ὅπερ λέγεταί ἐστι τὸ αἴτιον τοῦ ἐντελεχείᾳ εἶναι καὶ μὴ μόνον δυνάμει, τὸ δὲ αἴτιον τοῦ ἐνεργείᾳ εἶναι τοῦτο ὅπερ λέγεται τὸ εἶδός ἐστιν· ἡ φύσις ἄρα τὸ εἶδός ἐστιν. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος οὕτω συνήγαγε τὸν λόγον· ἕκαστον τῶν ὄντων τότε ἐστὶν ὅ ἐστιν, ὅταν ἐντελεχείᾳ ᾖ· ὥστε καὶ τὰ φύσει φύσει ἐστίν, ὅταν ᾖ ἐντελεχείᾳ· ἐντελεχείᾳ δέ ἐστι πᾶν ὅταν τὸ εἶδος ἔχῃ καὶ [*](3 ἡ (post εἴη) om. a ἐν om. aF 5 γὰρ DE: δὲ aF 6 λέγονται aF 8 οὐχὶ] οὒ Ε 13 ἀκολούθως om. F 15 φύσιν (post φύσιν) om. DE 19 καὶ μᾶλλον — ταῦτα πάλιν ἐπάγει om. a αὕτη φύσις Ε: αὕτη ἡ φύσις D: φύσις αὕτη F 20 ἕως — ἄνθρωπος om. F 24 καὶ μᾶλλον DEF: κατὰ μᾶλλον a 26 inter ὂν ἐν ἑαυτῶἔγει. ἔστι δὲ alterum φύσις et τὸ (v. 27) habet ἐστι τῆς ὕλης διότι E φύσιν ὃν F 28 τοῦτο — εἶναι om. F 31 ἄρα Ε2: ἔστι Ε1 συνῆξε F 32 ὅταν ἦ ἐντελεχεία aF ὅταν ex ὅτι corr. Ε ὥστε καὶ — ᾖ ἐντελεχείᾳ om. aF 33 δέ om. E καὶ τὰ φύσει — ὅταν τὸ εἶδος ἔχῃ (p. 278, 1) om. aE)
Ἔτι δέ, φησίν, οἱ τὴν ὕλην ἀλλ’ οὐχὶ τὸ εἶδος λέγοντες εἶναι τὴν φύσιν εἰ διὰ τοῦτο λέγουσι, διότι κλίνης κατορυχθείσης, εἰ γένοιτο βλά- στησις, οὐ κλίνη ἂν βλαστήσειεν ἀλλὰ ξύλον ἐκ ξύλου, ἐπειδὴ καὶ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου γίνεται, ἔστι δὲ ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπος κατὰ τὸ εἶδος, εἴη ἂν τὸ εἶδος ἡ φύσις. κἂν μὴ γίνηται οὖν κλίνη ἐκ κλίνης, ἀλλὰ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου γίνεται ὥσπερ ξύλον ἐκ ξύλου, καὶ ὅλως τὰ μὲν τεχνητὰ οὐ γίνεται ἐξ ἀλλήλων, τὰ δὲ φυσικὰ γίνεται. καὶ εἴπερ ἄρ, ἐκ τῶν φυσι- κῶν κανονίζοντα ἐχρῆν τὸ εἶδος λέγειν τὴν φύσιν, ἀλλ’ οὐχὶ ἐκ τῶν τεχ- νητῶν ἀπογινώσκειν. ἡ γὰρ τέχνη οὐ ποιεῖ γόνιμα τῶν ὁμοίων τὰ εἴδη ὥσπερ ἡ φύσις. καὶ γὰρ τὸ ξύλον κἄν ὕλη τῆς κλίνης, ἀλλὰ φυσικὸν εἶδός ἐστι καὶ κατὰ τοῦτο ἔχει καὶ τοῦτο τὴν τοῦ ὁμοίου γέννησιν. προαναφωνη- θὲν δὲ τὸ οἷον συμπέρασμα τὸ γίνεται ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου ἀσά- φειαν ἐνεποίησε τῷ λόγῳ. ἔστι δὲ ἡ ἐπιδρομὴ τοῦ λόγου τοιαύτη· γίνεται ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου φυσικὸν εἶδος ἐκ φυσικοῦ, οὐ μέντοι τεχνητὸν ἐκ τεχνητοῦ· εἰς ὃ ἀποβλέψαντες ἐκεῖνοι λέγουσι μὴ εἶναι τὸ εἶδος φύσιν. καίτοι ἔδει μᾶλλον εἰς τὰ φυσικὰ ἀποβλέψαι τὰ ὅμοια τῷ εἴδει γεννῶντα καί, εἴπερ τοῦτο φύσεως ἴδιον, τὸ εἶδος φύσιν λέγειν· εἰ γὰρ τῷ διαμένειν τὴν ὕλην ἐν τῇ ξύλου ἀπὸ ξύλου γεννήσει ἡ ὕλη φύσις αὐτοῖς δοκεῖ, καὶ τῷ διαμένειν τὸ εἶδος φύσις αὐτοῖς δοκείτω τὸ εἶδος. ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, ὅταν ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου γίνηται, εἰ τὸ εἶδος ἐκ τοῦ εἴδους γίνεται, ἀλλὰ μὴ τὸ συναμφότερον ἐκ τοῦ συναμφοτέρου. ἢ διὰ τοῦτο εἶπεν· εἰ δὲ ἄρα τοῦτο, καὶ ἡ μορφὴ φύσις, ὡς ἐν τῷ συνθέτῳ καὶ τῆς μορφῆς γινομένης.
p. 193b12 Ἔτι δὲ ἡ φύσις ἡ λεγομένη ἕως τοῦ ἡ ἄρα μορφὴ φυσις.
Τρίτον τοῦτο τίθησιν ἐπιχείρημα δεικτικὸν τοῦ τὴν φύσιν τὸ εἶδος εἶναι πάνυ ἐντρεχῶς προαχθέν. ἡ γὰρ φύσις ἡ ὡς ἔκφυσις καὶ γένεσις [*](1 φύσει ἄρα φύσει F: κατὰ φύσιν ἄρα φύσει D 2 τὰ (post παρουσίᾳ) aF: τὸ DE 3 ἄρα (post εἶδος Ε2: ἔστι Ε1 10 φήσει F 11 εἰ DE: om. aF γίνοιτο D 12 ἐπεὶ δὲ a 14 γίνηται aD: γἐνοιται Ε: γίνεται F κλίνην ἐκ κλίνης E 17 οὐχὶ ἀπὸ D 18 τέχνην E 22 ἐποίησε aF 25 ἔδει] εἴδει D 26 εἰς] εἰ E 27 τῇ τοῦ ξύλου a 28 δὲ om. E 29 γίνεται DE1 εἰ — γίνεται om. F 30 ἡ καὶ διὰ Ε εἶπεν cf. p. 193b18 33 ἕως τοῦ κτλ. om. F)
p. 193b18 Ἡ δὲ μορφὴ καὶ ἡ φύσις διχῶς λέγεται ἕως τοῦ [*](62r) ὕστερον ἐπισκεπτέον.
Εἰπὼν ὅτι ἡ φύσις ἡ ὡς ὁδὸς εἰς φύσιν καὶ εἶδος τελευτᾷ, ἐπειδὴ διττή ἐστιν ἡ ὁδός, ἡ μὲν ἀπὸ στερήσεως εἰς εἶδος ἡ δὲ ἀπὸ εἴδους εἰς στέρησιν, διττὴ ἄν εἴη καὶ ἡ τοιαύτη φύσις ἡ κατὰ τὴν ὁδόν, ὥστε διττὰ καὶ τὰ τέλη τὸ μὲν εἶδος τὸ δὲ στέρησις. εἰ οὖν τὸ τέλος εἶδος καὶ φύσις ἐστί, πῶς ἂν εἴη ἡ στέρησις τέλος ἀντικειμένη τῷ εἴδει; ἔτι δὲ τὰ στοι- χεῖα τῶν ἐν γενέσει τὴν ὕλην ἔθετο καὶ τὰ ἀντικείμενα· ἐπεὶ οὖν τὸ ἕτε- ρον τῶν ἀντικειμένων ἔθετο νῦν τὴν φύσιν, πρόχειρον ἦν ἀπορεῖν, πῶς αἴτια μὲν ἄμφω, φύσις δὲ θάτερον. διὸ καὶ τῇ στερήσει κατὰ τοσοῦτον τῆς φύσεως μεταδέδωκε καθ’ ὅσον καὶ τοῦ εἴδους εἰπὼν καὶ γὰρ ἡ στέ- ῥῆσις εἶδός πώς ἐστιν. ἔστι δὲ εἶδός πὼς ἤτοι ὡς πρὸς τὸ ὑποκείμε- νον ἀντιδιαστελλομένη, διότι ἐν ὑποκειμένῳ οὖσα καὶ αὐτὴ ὥσπερ τὸ εἶδος μορφή τις καὶ αὐτὴ καὶ εἶδος γίνεται τοῦ ὑποκειμένου. τὰ γὰρ συμβεβηκότα μορφαί πώς εἰσι τῶν οἷς συμβέβηκεν. ἡ ὅτι οὐχ ἀπλῶς ἀπουσία ἐστὶν ἡ στέρησις, ἀλλ’ ἐν τῷ πεφυκότι. παράχρωσις οὖν εἴδους ἐστὶν ἡ πρὸς τοῦτο ἐπιτηδειότης. διὸ καὶ διατίθησί πὼς τὸ ὑποκείμενον, ὅπερ εἴδους ἴδιόν ἐστιν. ἢ λέγοιτο ἄν εἶδός πὼς ἡ στέρησις οὐ πᾶσα, ἀλλ’ ἡ κατὰ τὸ χεῖρον τῶν ἐναντίων θεωρουμένη· τοῦτο γὰρ ὑπὸ τὴν στέρησιν τὸ εἶδος, ὡς ἐν τοῖς Περὶ γενέσεως ἀποδείκνυσι, καὶ ἔστιν ἡ οὕτως λαμβανομένη στέρησις εἶδος. ἤδη δὲ καὶ θάτερον τῶν ἐναντίων, ὁπότερον ἄν ληφθῇ, θατέρου στέρησιν ἐν ἐκείνοις εἶναί φησιν. εἰ οὖν καὶ ἡ στέρησις εἶδός πώς ἐστι καὶ φύσις ἄλλο οὖσα τοῦ ὑποκειμένου καὶ τῆς ὕλης, κἄν ἐν ἐκείνῃ τὸ εἶναι ἔχῃ, λέγοιτο ἄν φύσει καὶ τὰ ἐν στερήσει, οὐ μὴν ἔτι κατὰ φύσιν, διότι τὸ τέλος καὶ οὗ ἐφίεται τὸ ὑποκείμενον τοῦτό ἐστι τὸ κατὰ φύσιν, ἐφίεται δὲ τοῦ εἴδους. διὸ καὶ ἐπὶ πλέον τὸ φύσει τοῦ κατὰ φύσιν διὰ τὴν στέ- ρησιν. ἀλλὰ πῶς ἡ ἐπὶ τὴν στέρησιν ὁδὸς φύσις λέγοιτο ἄν οὐκ οὖσα ἔκ- φυσις; φθορὰ γάρ ἐστι καὶ οὐχὶ γένεσις. ἢ καθόσον ἡ στέρησις εἶδός πὼς, κατὰ τοσοῦτον καὶ αὐτὴ φύσις καὶ ἡ ἐπ’ αὐτὴν ἄγουσα ὁδὸς φύσις. ἀλλ’ εἰ ἡ στέρησις εἶδός πώς ἐστι, δῆλον ὅτι ἐξ εἴδους εἶδος ἄν γίνηται καὶ οὐκέτι ἡ ἀνωτάτω ἐναντίωσις εἴδους ἐστὶ καὶ στερήσενς, ὡς ἐλέγετο ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ. ἀλλ’ ὅτι μὲν κἄν ἐξ εἴδους γίνηται εἶδος, οὐχ ὡς ἐξ εἴ- δοὺς ἀλλ’ ὡς ἐκ στερήσεως καὶ ἐκ τοὐ μὴ τοιοῦδε πεφυκότος δέ, πρόδηλον καὶ ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ διακέκριται. εἰ δὲ καὶ ἡ στέρησις εἶδός πως οὐκέτι μόνον ὡς στέρησις ἀντικείσεται πρὸς τὸ εἶδος, ἀλλὰ καὶ ὡς ἐναντίον. ἡ γὰρ τῶν μὴ δυναμένων συνυπάρχειν εἰδῶν ἀντίθεσις, ὡς [*](1 H δέ γε ex Arist. a 11 μετέδωκε a 12 ἔστι δὲ — ἤτοι om. F 13 αὕτη D 16 τοῦτο] τὸ εἶδος E 17 εἴδους — λέγοιτο ἂν (18) om. Ε 20 Περὶ γενέσεως cf. A 3 p. 318b17 22 φησιν DE: φασὶν aF καὶ (post οὖν) om. aF 23 ἄλλου Ε 24 ἔχοι F ἔτι καὶ κατὰ aF 29 καὶ αὕτη aE 30 γίνοιτο vir quidam doctus veri similiter in Ambros. Q 114 inf.; similiter erratum f. 65v38 31 ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ cf. c. 7sqq. 32 γίνεται Ε 36 μὴ (post τῶν) om. F)
“Ἤ, φησὶν Ἀλέξανδρος, οὐδὲ τῇ κατὰ τὸ εἶδος οὐσίᾳ ἐναντίον τί ἐστιν. ἡ γὰρ στέρησις οὐ κυρίως ἐναντίον, ἐξ ἧς ἡ γένεσις τῷ εἴδει. ἢ εἰ τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων στέρησις, καὶ ἡ στέρησις ἄν ἐναντίον εἴη.” ταῦτα μὲν ὁ Ἀλέξανδρος. μήποτε δὲ οὐκ ἐκ τῆς τοιαύτης στερήσεως κυρίως ἡ γένεσις, τῆς κατὰ τὸ χεῖρον ἐναντίον λεγομένης. κἂν γὰρ ἐξ ἐναντίου εἴδους ἡ γένεσις, οὐ καθὸ εἶδος, ἀλλὰ καθὸ σύνεστιν ἐκείνῳ ἡ τοὐ ἐναντίου στέρησις, ἀπουσία οὖσα ἐν τῷ πεφυκότι. πέφυκε δὲ τὸ αὐτὸ πρὸς ἑκάτερον τῶν ἐναντίων. ὡς γὰρ γένος κοινὸν τῶν ἐναντίων προηγεῖται, οὕτως αὐτὰ καὶ ὑποκείμενον κοινὸν ὑποδέχεται. μήποτε οὖν κατ’ ἄλλον τρόπον οὐκ ἔστι τῇ κατὰ τὸ εἶδος οὐσίᾳ ἐναντίον, καθό· σὸν τὰ μὲν ἐναντία ἐν τῇ τῶν διαφορῶν ἀντιθέσει τῇ πρὸς ἀλλήλας θεωρεῖται, τὸ δὲ εἶδος οὐκ ἔστι διαφορά, ἀλλὰ διαφορῶν σύλληψις μετὰ τοῦ γένους. καὶ τὰ μὲν ἐναντία ποιότητές εἰσι, τὸ δὲ εἶδος οὐσία. εἰ οὗν μηδέν ἐστι τῷ εἴδει ἐναντίον, πῶς γίνεται τὸ εἶδος; ἢ οὖν οὐ γίνεται καὶ ἔστι μετὰ τῆς ὕλης ἀγένητον καὶ τὸ συναμφότερον ἀγένητον καὶ πάντα ἀγένητα, ἢ οὐ πάντα τὰ γινόμενα ἐξ ἐναντίων γίνεται. μήποτε οὖν οὐδὲ τὸ εἶδος καθ’ αὑτὸ γίνεται ἢ φθείρεται. τὸ γὰρ πῦρ οὐ μόνον κατὰ τὸ σύνθετον ἀγένητόν ἐστιν, ὡς εἴρηται πρότερον, καὶ κατὰ τὴν ὕλην, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ εἶδος· γίνεται δὲ κατὰ τὰς συνιστώσας αὐτὸ διαφοράς, ἐν αἷς καὶ ἐναντίωσις θεωρεῖται. θερμότης γὰρ καὶ ξηρότης καὶ ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω φορὰ καθ’ αὑτὸ μὲν οὐδὲν τούτων ἐστὶ τὸ εἶδος τοὐ πυρός, ἀλλὰ διαφοραὶ ταῦτα· πάντα δὲ ἅμα συνδραμόντα τὸ πῦρ ποιεῖ. κατὰ οὖν τὴν τούτων ἐκ τῶν ἐναντίων γένεσιν καὶ εἰς τὸ ἐναντίον φθορὰν γίνεται καὶ φθείρεται τὸ πῦρ. οὕτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων εἰδῶν ἑκάστου ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορὰ οὐ καθ’ αὑτὸ τοῦ εἴδους ἐστίν, ἀλλὰ κατὰ τὰς τοὐ εἴδους διαφοράς· φθειρομένων γὰρ ἐκείνων ὑπ’ ἀλλήλων συμφθείρεται τὸ εἶδος, ὥσπερ καὶ συντρεχουσῶν ἐπιγίνεται.
p. 193b22 Ἐπεὶ δὲ διώρισται ποσαχῶς ἡ φύσις λέγεται.
Ὅτι πρὸς τοῦτο τέταται πᾶς ὁ τοῦ λόγου σκοπὸς πρὸς τὸ διελέσθαι τὰ τῆς φύσεως σημαινόμενα, διότι πολλαχῶς λεγομένης αὐτῆς ἄλλος κατ’ ἄλλο τι τῶν σημαινομένων ἐξεδέχετο τὴν φύσιν, σαφὲς πεποίηκεν αὐτὸς οὕτως τὸν λόγον συμπερανάμενος ἐπεὶ δὲ διώρισται ποσαχῶς ἡ φύσις λέγεται. τὸ δὲ ποσαχῶς λεγόμενον κατὰ διαφόρων τῷ ὑποκειμένῳ τάτ- [*](1 καὶ (ante ἔστιν) om. F 2 ἡ (post ἄρα) om. EF 9 τὸ (ante αὐτὸ) super add. D 10 αὐτὸ iteravit E 12 κατ’ iter. E 18 ἀγένητα ἢ οὐ πάντα om. F 18 οὐ (post ἢ) om. a 20 πρότερον p. 281,22: πότερον E 21 καὶ (ante κατὰ) om. DE αἷς] ὦ E 22 ἡ (post καὶ) om. aF 23 τούτων οὐδέν a 26 καὶ ἡ] μὴ F 28 post καὶ add. αὐτῶν D 3 1 τέτακται πᾶν a 32 τὰ περὶ τῆς a ποσαχῶς E 33 σαφῶς D 34 οὕτως F: οὗτος DE πολλαχῶς itemque v. 35 E 35 διαφόρως ποσαχῶς F)
Κατὰ δεύτερον δὲ σημαινόμενον φύσις λέγεται τὸ περὶ τὴν ὕλην εἶδος. ὡς γὰρ οὔπω λέγεται κατὰ τὸ τῆς τέχνης ὄνομα ἀνδριάς, ἐὰν μὴ ἀπολάβῃ τὸ κατὰ τὴν τέχνην εἶδος, οὕτως καὶ ἡ ὕλη οὔπω λέγεται κατὰ τὸ φυσικὸν ὄνομα, ἐὰν μὴ ἀπολάβῃ τὸ εἶδος. ἡ γὰρ ὕλη δυνάμει μόνον ἐστὶν ἐκεῖνο οὗ ἐστιν ὕλη, οἷον τὸ σπέρμα δυνάμει ζῷον, ἕκαστον δὲ κατὰ τὸ | ἐνεργείᾳ [*](63r) χαρακτηρίζεται. τοῦτο δέ ἐστι τὸ εἶδος. εἰκότως ἄρα μᾶλλον τῆς ὕλης τὸ εἶδος φύσις δοκεῖ.
Κατὰ δὲ τρίτον σημαινόμενον φύσις λέγεται τὸ ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους συγκείμενον οἷον ὁ ἄνθρωπος. ὡς γὰρ ἡ οὐσία τριχῶς ἥ τε ὕλη καὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ συναμφότερον, οὕτως καὶ ἡ φύσις τριχῶς λέγοιτο ἄν. ὁ μέντοι Ἀριστοτέλης τὸ ἐξ ἀμφοῖν φησι “φύσις μὲν οὐκ ἔστι, φύσει δέ’’. εἰ γὰρ ἑκάτερον τῶν συντιθέντων αὐτὸ φύσις ἐστίν, ἄλλο δὲ παρ’ ἑκάτερόν ἐστι τὸ σύνθετον κατ’ ἐκεῖνα ὑφεστώς, φύσις μὲν οὐκ ἂν εἴη κυρίως, φύσει δέ. εἰ μέντοι τὸ “μᾶλλον αὕτη φύσις τῆς ὕλης’’ ἐπὶ τῆς συνθέτου εἴρηται, ὡς ἤκουσεν ὁ Πορφύριος, δῆλον ὅτι κυρίως μὲν φύσις οὐκ ἔστι τὸ σύνθε- τον οὐδὲ γὰρ τῶν ἁπλῶν οὐδὲν κυρίως φύσις), μᾶλλον δὲ τῆς ὕλης φύσις ἐστί, διότι ἔχει ἐν ἑαυτῷ τὸ εἶδος, ὃ μᾶλλον τῆς ὕλης φύσις ἐστί. καὶ [*](2 κυρίως DF: κυριώτατον aE συντόμως post ἐπελθεῖν iterabat, sed delevit E 6 τι (post ἔστι) om. F 11 αὕτη ἡ φύσις D 12 γοῦν DE: οὖν aF 15 τοῦ παντὸς φυσικοῦ σώματος D: ἐπὶ τοῦ παντὸς τοῦ φυσικοῦ σ. F: ἐπὶ τοῦ φυσικοῦ παντὸς σώματος φυσικοῦ Ε: ἐπὶ π. τ. φῦσ’. σώματος a τὸ ὑποκείμενον D 22 ἀπολάβῃ — ἐὰν μὴ (24) om. D 26 τῆς ὕλης τὸ εἶδος φύσις δοκεῖ DE: τὸ εἶδος τῆς ὕλης χαρακτηρίζεται aF 28 ἐκ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ὕλης F 31 φησι p. 193b5 33 ἂν om. a 34 μᾶλλον κτλ. p. 193b6)
Κατὰ δὲ τέταρτον σημαινόμενον λέγεται φύσις ἡ οἷον ἔκφυσις καὶ γένεσις καὶ κίνησις, καθ’ ἣν ὑπὸ τοῦ φύοντος φύεται τὸ φυόμενον. ὡς γὰρ ἐπὶ ἱματίου τό τε ὑφαῖνόν ἐστιν ὁ ὑφάντης καὶ τὸ ὑφαινόμενον τὸ ἱμάτιον καὶ τρίτον ἡ ὕφανσις κίνησίς τις οὖσα ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος ἐπὶ τὸ γινόμενον, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ φυσικοῦ τό τε φυόμενόν ἐστι καὶ τὸ φῦον καὶ μεταξὺ ἀμφοῖν ἡ φύσις ἡ τοιαύτη ἡ ὡς κίνησις τῆς ποιούσης φύσεως, ὡς ἡ ἰάτρευσις τῆς ἰατρικῆς.
Κατὰ πέμπτον δὲ σημαινόμενον τὸ κυριώτατον φύσις ἐστὶ τὸ τοῦ κινεῖσθαι τοῖς φυσικοῖς αἴτιον. ὥσπερ τέχνη τὸ ποιητικὸν τῶν τεχνητῶν καὶ ἡ ταύτης κίνησις, φύσις λεγομένη ἄρχεται μὲν ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν ὕλην φύσεως, λήγει δὲ εἰς τὴν κατὰ τὸ εἶδος φύσιν ἀποδιδοῦσα τὴν κατὰ τὸ συναμφότερον φύσιν. καὶ ταύτῃ μὲν κοινωνεῖ τῇ τέχνῃ ἡ ποιητικὴ φύσις, διαφέρει δὲ αὐτῆς τῷ τὴν μὲν τέχνην ἐκτὸς οὖσαν ἄρχεσθαι μὲν ἐκ τῶν οἰκείων θεωρημάτων, τελευτᾶν δὲ εἰς ἄλλο τι παρ’ αὐτὴν οὖσαν τὸ ἀπο- τέλεσμα. οὕτως γὰρ ἡ ἰατρικὴ εἰς ὑγίειαν τελευτᾷ, ἡ μέντοι φύσις ἐν. ὑπάρχουσα τῷ φυομένῳ διὰ τῆς οἷον ἐκφύσεως ἐπὶ τὴν τοῦ ἀποτελουμέ- νου φύσιν τελευτᾷ φύσις εἰς φύσιν διὰ φύσεως. εἰ μὴ ἄρα καὶ ἡ τέχνη διὰ τῆς τεχνικῆς κινήσεως εἰς τὸ τεχνητὸν τὸ ὁμοειδὲς τελευτῶσα σῴζει κατὰ τοῦτο τὴν πρὸς φύσιν ὁμοιότητα, ἀλλὰ κατά γε τὸ ἐνυπάρχειν καὶ ἔνδοθεν εἶναι τὴν ἐνέργειαν τῆς φύσεως διαφέρει τῆς τέχνης ἡ φύσις.
Πολλῶν δὲ ὄντων τῶν σημαινομένων τῆς φύσεως τὸ μὲν ὄνομα κυριώ- τερον τῇ φύσει τῇ ὡς κινήσει καὶ ἐκφύσει προσήκει τῇ γὰρ ἰατρεύσει καὶ ὑφάνσει καὶ ὅλως κινήσει ἀναλογεῖ), ἡ δὲ ἔννοια τοῦ ὀνόματος τῇ κυρίως φύσει μᾶλλον προσήκει τῇ ὡς ποιητικῇ τῶν φυσικῶν. ὁ μέντοι ὁρισμὸς πᾶσι τοῖς σὴ μαινομένοις ἐφαρμόσει οἰκείως ἐφ’ ἑκάτερα λαμβανόμενος· καὶ γὰρ ἡ μὲν κυρίως φύσις ἀρχὴ καὶ αἰτία κινήσεως ἐστι καὶ ἠρεμίας, ἡ δὲ ὡς κίνησις φύσις ὡς ὀργανική· διὰ γὰρ ταύτης ἡ ποιητικὴ φύσις τὴν ἐν ὤ τοῖς φυσικοῖς κίνησιν καὶ ἠρεμίαν ἀποτελεῖ, ὡς ὁ ἰατρὸς διὰ τῆς ἰατρεύ- σεως τὴν ὑγίειαν. ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἀρχαὶ τῆς κτὰ φύσιν ἀποδι- δομένης ἐνεργείας εἰσὶν ὡς στοιχειώδεις. καὶ λέγει ὁ Εὔδημος ὅτι ἐπιδέ- χεται καὶ ταῦτα τὸν λόγον τὸν τῆς φύσεως· ἀρχὴ γὰρ δοκεῖ κινήσεως [*](1 δὲ om. D ἐξ ἀνθρώπου om. Ε 2 καὶ τὸ σύνθετον φύσις aF μὲν om. a 5 δὲ post τέταρτον traiecit aF τὸ ante τέταρτον add. D οἶον ἡ traiecerat, sed corr. D 6 γέννησις F ὥσπερ a 7 ante τὸ ἱμάτιον add. μὲν Ε 10 ἀμφοῖν om. aF 13 τεχνητῶν aE1F: τεχνικῶν DE2 14 post φύσις add. δὲ a 18 οὖσαν vix sanum 22 τεχνικῆς] τεχνητῆς D 24 τὴν] τῆς E 26 ἐκφύσει] φύσει E 29 in mrg. habet D: ὅρα δὲ ὅπως ὁ ὁρισμὸς τῆς φύσεως πᾶσι τοῖς τῆς φύσεως σημαινομέ- νοις ἐφαρμόζει ἑκάτερα aF: ἑκάστων DE 34 καὶ λέγει καὶ Ε Εὔδημος fr. 19 p. 32, 9 Sp. qui quousque Eudemea pertineant non distinxit neque ego distinguo 35 ταῦτα δὲ Ε τὸν (ante τῆς) om. a κινήσεως δοκεῖ aF)
Ἄξιον δέ μοι δοκεῖ ζητεῖν, πῶς ἐν τῇ ἀπαριθμήσει τῶν τῆς φύσεως σημαινομένων τὸ κυριώτατον τῆς φύσεως σημινομενον τὴν ποιητικὴν τῶν φυσικῶν αἰτίαν ὁ Ἀριστοτέλης παραλέλοιπε τὴν ὕλην εἰπὼν καλεῖσθαι φύσιν καὶ τὸ εἶδος, καὶ εἴπερ ἄρα, καὶ τὸ σύνθετον καὶ τὴν οἷον ἔκφυσιν καὶ κίνησιν τὴν ἐπὶ τὸ εἶδος, τῆς δὲ ὡς ποιητικῆς αἰτίας μὴ μνημονεύσας. καὶ λεκτέον οἶμαι πρὸς τοῦτο, ὅτι εὐθὺς ἀρξάμενος τοῦ περὶ τῆς φύσεως λόγου τὴν κυρίως φύσιν τὴν ποιητικὴν αἰτίαν παραδέδωκεν καὶ ταύτην ὡρίσατο. διὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἐξηγούμενος ἰατρὸν ἔλαβεν ἑαυτὸν ἰατρεύοντα ὡς δὴ καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ αἴτιον ποιητικὸν ζητῶν τὸ ἀνάλογον τῶ οἰκίαν ποιοῦντι καὶ τὰ ἄλλα τὰ χειρόκμητα. ἐκεῖ οὖν τὴν κυρίως φύσιν ἀποδοὺς ἐνταῦθα λοιπὸν τὰ ἄλλα σημαινόμενα τοῦ τῆς φύσεως ὀνό- ματος παραδίδωσι. μήποτε δὲ τὴν κυρίως φύσιν οὐδὲ ἐνταῦθα παρῆκεν, ἀλλ’ ἐνεδείξατο εἰπὼν ἀπὸ ἰατρικῆς μὲν οὐκ εἰς ἰατρικὴν εἶναι ὁδὸν τὴν ἰάτρευσιν, ἀλλ’ εἰς ὑγίειαν, τὴν δὲ φύσιν τὴν ὡς κίνησιν ἀπὸ φύσεως εἰς φύσιν. ἡ δὲ ἀναλογοῦσα τῇ ἰατρικῇ φύσις ἡ ποιητική ἐστι καὶ οὐδεμία ἄλλη τῶν κατὰ τὰ τέτταρα σημαινόμενα. ἐρεῖ δέ τι οἶμαι περὶ τῆς ποιη- τικῆς φύσεως καὶ μετ’ ὀλίγον, ὅταν τὰ αἴτια διορίζηται.
Ἀλλ’ ἐπειδὴ τὰ περὶ τῆς φύσεως εἰρημένα τέλος ἔχειν δοκεῖ, καλῶς ἂν ἔχοι τὸν λόγον ἀναλαβεῖν καὶ ζητῆ|σαι, τίς ἡ κατὰ τὸν Ἀριστοτέλην [*](63v) φύσις καὶ τίνα ἔχουσα δύναμιν ἐν τοῖς οὖσι. καλῶς μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς διαφορᾶς τῶν φύσει πρὸς τὰ μὴ φύσει τὴν εὕρεσιν αὐτῆς ἐποιήσατο. καὶ γὰρ τὴν ψυχὴν οὕτω καὶ αὐτὸς καὶ ὁ Πλάτων’ ἀνεῦρεν ἀπὸ τῆς τῶν ἀψύχων πρὸς τὰ ἔμψυχα διαφορᾶς, ἐν οἷς ἔλεγεν ἐν Φαιδρῷ “πᾶν γὰρ [*](1 ἵεσθαι DE μόλιβδον aDF itemque v. 3 γὰρ cf. Vahlen ad Ar. poet.2 p. 93 7 τὸ (ante σύνθετον) om. aF 8 ποιητικὸν E 9 ἀρχὴν E 10 ἀποδίδοται D 15 παραλέλοιπε DF: παραλέλειπε Ε: παρἐλοιπε a τὴν φύσιν εἰπὼν καλεῖσθαι φύσιν (m.1, ὕλην m2) E 16 καὶ (ante εἴπερ) om. Ε 17 τὴν ἐπὶ] τῆς ἐπὶ Ε αἰτίας aF: φύσεως DE 18 τῆς (post περὶ) om. aF 20 τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἐξηγούμενος p. 192 b 22 ἰατρικὸν E 20. 21 ἰατρεύοντα ἑαυτὸν aF 21 ποιητικὸν αἴτιον E ἀναλογοῦν Ε 25 εἰπὼν cf. p. 193b12sqq. εἰς οὐκ ἰατρικὴν E 28 τὰ (post κατὰ) om. F 29 διορίζεται E 30 τῆς DE: om. aF 32 ἐν τοῖς οὖσι δύναμιν a 34 ἀνεῦρον Ε 35 ἐμψύχων πρὸς τὰ ἄψυχα D Φαιδρῷ p. 245 E)
Ἀλλὰ καὶ ἡ ψυχὴ κινήσεως ἐστιν ἀρχὴ καὶ μεταβολῆς τοῖς ἐμψύχοις σώμασι καὶ κατὰ Πλάτωνα καὶ κατ’ αὐτὸν τὸν Ἀριστοτέλην· τίς οὖν ἡ διαφορά; ὅτι γὰρ καὶ ἡ ἐσχάτη ψυχὴ ἡ φυτικὴ καλουμένη ἄλλη καὶ κατὰ τὸν Ἀριστοτέλην ἐστὶ παρὰ τὴν φύσιν, εἴρηται μέν τι καὶ πρότερον, λεγέ- σθω δὲ καὶ νῦν. κἄν πολλάκις φύσιν καλῶσι τὴν φυτικὴν ψυχὴν ὡς ἐγγὺς οὖσαν τῆς φύσεως. πᾶσα ψυχὴ καὶ ἡ ἐσχάτη ἐντελέχεια σώματος φυσι- κοῦ ὀργανικοῦ λέγεται παρ’ αὐτῷ, ὥστε φύσιν ἔχοντι σώματι ὑπάρχει ἡ φυτικὴ ψυχὴ ἄλλη δηλονότι οὖσα παρὰ τὴν φύσιν. ἀλλ’ οὐδὲ μόνα τὰ ὀργανικὰ σώματα φύσιν ἔχει, ἀλλὰ καὶ τὰ ὁμοιομερῆ καὶ τὰ τέτταρα στοι- χεῖα. ἔτι δὲ ἔμψυχα μὲν λέγομεν τὰ ἔχοντα αἰτίαν ἐν ἑαυτοῖς τοῦ τρέφε- σθαι καὶ αὔξεσθαι καὶ γεννᾶν ὅμοια, φυσικὰ δὲ καὶ τὰ μὴ τοιαῦτα οἷον λίθους καὶ τὰ ἄλλα μέταλλα καὶ τὰ νεκρὰ σώματα καὶ τὰ ἁπλᾶ. ἔτι δὲ πᾶν σῶμα φύσιν ἔχει καὶ γὰρ τὰ τῶν τεχνητῶν οἷον τὸ τοὐ ἀνδριάντος) καὶ φυσικόν ἐστιν ὥσπερ καὶ τὸ τῆς κλίνης ξύλον. οὐ πᾶν δὲ σῶμα ἔμψυχόν ἐστιν. ὥστε οὐκ ἄν εἴη ψυχὴ ἡ φύσις. δῆλον δὲ ὅτι χείρων 35 ἐστὶν ἡ φύσις τῆς φυτικῆς ψυχῆς, εἴπερ ὡς εἶδος ὕλῃ τῷ φυσικῷ σώματι ἡ τοιαύτη ψυχὴ ἐπιγίνεται. πῶς οὖν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν πρὸς ψυχὴν [*](1 ἄψυχον om. D 2 Νόμοις nempe Χ p. 895c cf. f. 280r19 3 τούτῳ] τοῦτο a 4 Περὶ ψυχῆς Β 2 p. 413a20 6 διώρισται DE 7 ante ἀσώματα add. τὰ aF 8 ὑπὸ τῆς] ὑπ’ D 9 ante κλίνη add. οἶον a ἱμάτιον καὶ] ἡ πρὸς E 11. 12 κατὰ τὸ χεῖρον τοῖς τῆς a) δὲ κατὰ τὸ κρεῖττον aF 14 ἀφ’] ὑφ’ F 15 ἀναλαμβάνειν F 16 διὰ δὲ τῆς Ε et F1 17 ἔχειν a τοῦτον τὸν a 18 τῷ aF: τὸ DE 23 μέν τι DE: μέντοι aF 24 νῦν] νοῦς E1 καλοῦσι Ε φυσικὴν E 25 ἡ om. D 26 λέγεται DE: εἴρηται aF 27 φυτικὴ ex φυσικὴ corr. Ε 29 μὲν om. D 31 λίθους aF: λίθοις E: λίθοι D ἔτι] ὅτι E 34 χεῖρον aE 35 φυσικῆς Ε φυσικῶ] φυτικῷ DE 36 ὁ om. E)
Ὅτι δὲ ἀρχὴν κινήσεως οὐ τοῦ κινεῖν ἀλλὰ τοῦ κινεῖσθαι ὁ Ἀριστο- τέλης ἀφορίζεται τὴν φύσιν, δηλοῖ μὲν καὶ ἐνταῦθα λέγων “ὡς οὔσης τῆς φύσεως ἀρχῆς τινος καὶ αἰτίας τοὐ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν’’ καὶ ὅτι ἐν ὑπο- κειμένῳ ἐστὶν ἡ φύσις. τὸ δὲ ἐν ὑποκειμένῳ οὐκ ἂν ἀρχὴ εἴη κυρίως κινητικὴ τοῦ ὑποκειμένου. ἐν μέντοι τῷ τελευταίῳ βιβλίῳ ταύτης τῆς πραγματείας περὶ τῶν στοιχείων λέγων τῶν τεττάρων ‘‘ὅτι μὲν τοίνυν, φησίν, οὐδὲν τούτων κινεῖ ἑαυτό, δῆλον. ἀλλὰ κινήσεως ἀρχὴν ἔχει οὐ τοὐ ποιεῖν οὐδὲ τοῦ κινεῖν, ἀλλὰ τοῦ κινεῖσθαι’’. διὸ καὶ ζητεῖ ὑπὸ τίνος κινεῖται τὰ στοιχεῖα, ὡς ὑφ’ ἑαυτῶν μὴ κινουμένων αὐτῶν· ζῴων γὰρ ἴδιον εἶναι τοῦτο βούλεται τῶν ψυχὴν ἐχόντων ἣν ἀρχὴν | κινητικὴν ἀφο- [*](64r) [*](1 αὐτὴ Ε ἐν ᾧ ἔστιν i.e. ἐν ᾦ ὑπάρχει Arist. p. 192b22 2 ἐν ὑποκειμένῳ p. 192b34 4 φυσικὴν EF 5 εἶναι τοῖς E 6 φυτικῆς D 9 γὰρ om. Ε 11 καὶ] ὡς Ε 12 ἡδύνατο Ε ὁ Ἀριστοτέλης nescio ubi 13 ἑαυτὰ DE: καὶ αὐτὰ aF 14 εἶναι om. a 16 οὐ om. EF 17 πρώτου E κινοῦντος om. Ε 20 ἔσχεν εἶδος D αὑτοῖς a: αὐτοῖς DF: ἑαυτοῖς Ε 23 παθητικὰ DE: παθητικῶς παθητικά πὼς a 25 ὁ Ἀριστοτέλης velut Phys. Θ 6. 260a3 26 ἀρχὴ E 27 καὶ om. a λέγων p. 192b20 28 καὶ τοῦ ἠρεμεῖν aF 30 ταύτης τῆς DE: τῆς τοιαύτης aF 31 λέγων Θ 4 p. 255b29 32 τούτων αὐτὸ κινεῖ ἑαυτό αὐτὸ Arist. 33 τοῦ κινεῖν οὐδὲ τοῦ ποιεῖν Arist. κινεῖσθαι] πάσχειν Aristoteles)
Καὶ πρὸς τοῦτο δὲ οἶμαι ῥητέον, ὅτι τὸ γινόμενον πᾶν ἐξ ὑποκειμέ- νου τε γίνεται τινὸς δυνάμει ὄντος τοῦτο ὅπερ μέλλει γίνεσθαι καὶ ὑπὸ τοῦ ποιοῦντος ἐνεργείᾳ ὄντος. καὶ χρεία ἀμφοῖν πρὸς τὸ ἀποτέλεσμα. καὶ διὰ τοῦτο ἡ φύσις, κἂν ἐπιτηδειότης ἐστὶ τοῦ ὑποκειμένου, λέγεται ποιεῖν ὡς συντελοῦσα πρὸς τὸ ἀποτέλεσμα, καὶ ὅταν λέγῃ αὐτὴν ἕνεκά του ποιεῖν, ὡς τῆς τῶν φυσικῶν γενέσεως εἰς τέλος ὡρισμένον ὁρώσης λέγει καὶ μὴ ἀπὸ τύχης ἢ ἐκ ταὐτομάτου γινομένων, ἀλλ’ ὡς πεφυκότων οὕτω γίνεσθαι ὡς γίνονται. λέγει γοῦν ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ ὅτι “ἐν οἷς τέλος τί ἐστι, τούτου ἕνεκα πράττεται τὸ ἕτερον καὶ τὸ ἐφεξῆς. οὐκοῦν ὡς πράττεται, οὕτως πέφυκε, καὶ ὡς πέφυκεν οὕτω πράττεται ἕκαστον, ἐὰν μή τι ἐμπο- δίσῃ’’. ὁρᾶς οὖν ὅτι τὸ πεφυκὸς τοῦτο λέγει εἶναι τὸ φυσικόν. κἂν λέγῃ οὖν ὅτι “ὁ θεὸς καὶ ἡ φύσις οὐδὲν μάτην ποιοῦσιν’’, οὕτως λέγει ὡς τῆς μὲν τὴν ἐπιτηδειότητα κάτωθεν παρεχομένης εἰς τέλος τὸ ἀγαθὸν βλέπου- ’σαν, τοῦ δὲ τὸ ἐνεργείᾳ τοιοῦτον ἄνωθεν ἐπιλάμποντος. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀρι- στοτέλης οὕτως ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν φύσει πρὸς τὰ μὴ φύσει τὴν τῆς φύσεως εὗρεν ὑπόστασιν.
Οἱ δὲ παλαιότεροι φαίνονται μὲν καὶ αὐτοὶ τοιαύτην τινὰ τῆς φύσεως ἔννοιαν ἐσχηκότες ὡς κατὰ τὴν ἐπιτηδειότητα τὴν πρὸς κίνησιν ἑκάστων θεωρουμένης, καθ’ ἣν χαρακτηρίζεται τὰ φυσικὰ πράγματα, ἐχόντων [*](1 καὶ κινητὸν κτλ. Θ 4 p. 255a24 κινητικὸν E 3 ἐν αὑτῶ F: ἐν αὐτῶ D: ἑαυτῶ Ε: ἐν ἑαυτῷ a Περὶ οὐρανοῦ Β 2 p. 284b33 4 γέγραφε DE: γράφει aF 7 ἔχει om. 1) 9 ἡ φύσις ὡς Ε: ἢ φύσεως ἢ D: ἡ φύσις ἡ 11 11 ποιητι- κὸν Ε 12 ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ c. 8 p. 199 a 19 sqq. 14 λόγον c. 8 extr. p. 199 b 32 καὶ οὕτως Aristoteles 15 Περὶ οὐρανοῦ Α 4 p. 271a33 18 καὶ (ante ὑπὸ) om. D 20 κἀν aE: κἄν F: ἡ D 23 οὐτῶ om. F 24 ἐν οἶς κτλ. Phys. Β8 p. 199 a 8 ἐν ὅσοις Aristoteles, sed cf. f. 85 r 16. 22 ἐστί τι Arist. 25 ἕτερον] πρότερον Arist. 26 μή τις a ἐμποδίζῃ Arist. 29 εἰς τὸ τίλος aF 34 ἐσχολακότες Ε)
p. 193b23 Μετὰ τοῦτο θεωρητέον τίνι διαφέρει ὁ μαθηματικὸς [*](64r) ἓως τοῦ οὐδὲ γίνεται ψεῦδος χωριζόντων.
Βούλεται μὲν τὴν διαφορὰν τοῦ φυσικοῦ πρὸς τὸν μαθηματικὸν παρα- δοῦναι εἰκότως, διότι περὶ τὰ αὐτὰ καταγίνεσθαι δοκοῦσι. καὶ γὰρ ὁ μὲν φυσικὸς περὶ φυσικὰ σώματα καταγίνεται. ταῦτα δὲ ἐπίπεδα ἔχει καὶ στερεὰ καὶ μήκη καὶ στιγμάς, περὶ ὧν σκοπεῖ ὁ μαθηματι- κός. εἰ οὗν ταῦτα ἐν τοῖς φυσικοῖς ἐστι, φυσικὸς ἂν εἴη καὶ ὁ μαθημα- τικός, καὶ ἡ μαθη|ματική μέρος ἄν εἴη τῆς φυσικῆς φυσικῶν οὖσα καὶ [*](64v) αὐτὴ θεωρητική. ὁμοίως δὲ καὶ τὴν πρὸς ἀστρολογίαν διαφορὰν τῆς φυσικῆς παραδίδωσι, διότι καὶ αὐτὴ κοινωνεῖν δοκεῖ καὶ μάλιστα ὅτι περὶ κινούμενα καὶ ὁ ἀστρολόγος καταγίνεται ὥσπερ ὁ φυσικός, καὶ οὐχὶ περὶ ἀκίνητα ὡς ὁ γεωμέτρης. διὸ περὶ τῶν αὐτῶν δοκοῦσι λέγειν ὅ τε φυσικὸς καὶ ὁ ἀστρολόγος. κἀν γὰρ ὁ φυσικὸς περὶ τῆς οὐσίας διαλέγηται τῶν ἄστρων, ὁ δὲ μαθηματικὸς περὶ τῶν συμβεβηκότων οἷον κινήσεως αὐτῶν καὶ σχήματος καὶ μεγέθους καὶ τῆς πρὸς ἄλληλα καὶ τὴν γῆν διαστάσεως, ἀλλὰ καὶ ὁ φυσικὸς καὶ περὶ τούτων διαλέγεται. ἄτοπον γὰρ τὸ ταῦτα ἀγνοεῖν τὸν δοκοῦντα τὴν τῶν ὄντων φύσιν ἐπεσκέφθαι. καὶ φαίνονται μέν- τοι οἱ περὶ φύσεως πραγματευσάμενοι καὶ περὶ σχήματος ἡλίου καὶ σελήνης λέγοντες, καὶ ὅτι σφαιροειδὴς ἡ γῆ καὶ ὁ κόσμος ὅλος δεικνύντες. καὶ δὴ καὶ αὐτὸς ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ καὶ ὁ Πλάτων’ ἐν Τιμαίῳ περὶ τούτων ἀπέδειξαν φυσικαῖς ἀποδείξεσι προσχρησάμενοι. εἰ οὖν ὁ μὲν φυσικὸς καὶ περὶ οὐσίας τῶν ἄστρων καὶ περὶ τῶν συμβεβηκότων αὐτοῖς ἐπισκοπεῖ, ὁ δὲ ἀστρολόγος περὶ μόνων τῶν συμβεβηκότων, μέρος ἄν δόξῃ τῆς φυσικῆς καὶ ἡ ἀστρολογία. οὕτως μὲν οὖν σύνεγγυς ἄν εἴησαν τῆ φυσικῆ ἥ τε μαθηματικὴ καὶ ἡ ἀστρολογία, καὶ διὰ τοῦτο τὴν διαφορὰν αὐτῶν ἔδει παραδοῦναι.
Διαφέρει δὲ ὁ μαθηματικὸς τοῦ φυσικοῦ πρῶτον μὲν ὅτι ὁ φυσικὸς οὐ περὶ τῶν συμβεβηκότων μόνον τοῖς φυσικοῖς σώμασι λέγει, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς ὕλης, τοῦ μαθηματικοῦ μηδὲν περὶ ὕλης πολυπραγμονοῦντος. " ἔπειτα καὶ περὶ τῶν συμβεβηκότων, περὶ ὧν ἀμφότεροι λέγουσιν, οὐ κατὰ τὸν αὐτὸν λέγουσι τρόπον, ἀλλ’ ὁ μὲν φυσικὸς περὶ ἐπιπέδων λέγει καὶ γραμμῶν καὶ σημείων ὡς περὶ περάτων τοῦ φυσικοῦ καὶ κινητοῦ σώματος. ὁ δὲ μαθηματικὸς οὕτε τὴν κίνησιν προσποιεῖται τὴν ἔμφυτον οὔτε ὡς πέρατα φυσικοῦ σώματος παραλαμβάνει. οὐδὲ γὰρ τὸ στερεὸν αὐτῷ φυσι- [*](1 μετὰ δὲ a 2 ἕως κτλ. om. F: τοῦ a 3 τοῦ μαθηματικοῦ πρὸς τὸν φυσικὸν a 5 post περὶ add. τὰ a 6 καὶ (post ἔχει) om. D 1 εἰ οὖν — ὁ μαθηματικός om. aF 8 ante μέρος add. δὴ a 9 αὕτη a 10 αὐτὴ F 13 γὰρ om. D ὁ (post γὰρ) om. E διαλέγεται Ε 15 μεγέθους καὶ σχήματος aF καὶ τὴν γῆν] τούτων D 16 καὶ (post φυσικὸς) om. D 17 ὄντων] ὅλων D 22 οὐσίας om. D 23 δόξῃ] immo δόξειε 24 καὶ (ante ἡ) D: ἢ Ε: om. aF καὶ οὕτω D 28 σώμασι om. a 32 ὡς] καὶ D 33 οὔτε DE: οὐ aF οὔτε ὡς aF: οὐδὲ ὡς DE 34 οὐδὲ] οὐ D)
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος φιλοπόνως λέξιν τινὰ τοῦ Γεμίνου παρατίθησιν ἐκ τῆς ἐπιτομῆς τῶν Ποσειδωνίου Μετεωρολογικῶν ἐξηγήσεως τὰς ἀφορμὰς ἀπὸ Ἀριστοτέλους λαβοῦσαν. ἔχει δὲ ὧδε· “τῆς μὲν φυσικῆς θεωρίας ἐστὶ τὸ σκοπεῖν περί τε οὐσίας οὐρανοῦ καὶ ἄστρων καὶ δυνάμεως καὶ ποιότητος γενέσεως τε καὶ φθορᾶς καὶ νὴ Δία τούτων περὶ μεγέθους καὶ σχήματος καὶ τάξεως ἀποδεικνύναι δύναται· ἡ δὲ ἀστρολογία περὶ τοιούτου μὲν οὐ- δενὸς ἐπιχειρεῖ λέγειν, ἀποδείκνυσι δὲ τὴν τάξιν τῶν οὐρανίων κόσμον ὄν. τὼς ἀποφήνασα τὸν οὐρανόν, περί τε σχημάτων λέγει καὶ μεγεθῶν καὶ ἀποστημάτων γῆς τε καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ περὶ ἐκλείψεων καὶ συνά- ψεων τῶν ἄστρων καὶ περὶ τῆς ἐν ταῖς φοραῖς αὐτῶν ποιότητος καὶ ποσό. τητος. ὅθεν ἐπειδὴ τῆς περὶ ποσὸν καὶ πηλίκον καὶ ποιὸν κατὰ σχῆμα [*](1 τὸ (ante τριχῇ) om. DE εἰ καὶ DE: εἰ aF 2 τὰ (ante τῇ) om. F 3 χωρίζουσιν] χωρίζονται F χωρίσας] χωρίζουσι, sed in mrg. γρ. χωρίσας F 4 συμ- βεβηκότα DE2: συμβαίνοντα aEF1 8 ante οὐχ add. ἀλλ’ a τοῖς om. F 9 ἦ aE: εἴη DF 11 ταῦτα] τὰ τοιαῦτα a τῆ (post ὅτι) om. D 12 καὶ αἱ κινήσεις aE 14 πρώτου E 15 σωμάτων F 16 ὡς DF: ὁ E: ὡς ὁ a Ἀριστοτέλης de caelo Β 4 p. 286b10sqq. 17 τοῦ (post ἐκ) om. E 21 Γεμίνου cf. Priscianus Lydus post Didoti Plotinum p. 553 τῶν] fortasse <τῆς> 22 Ποσειδωνίου cf. Posidonii rel. coll. Bake p. 60 sqq. 23 ἀπὸ DEF: παρὰ a 24 τὸ om. D τε DE: τῆς aF post οὐσίας add. τοῦ aF 25 νὴ Δία <διὰ> Bake 28 post οὐρανὸν add. καὶ aF μεγέθους a 30 καὶ ποσότητος om. D 31 post περὶ add. τὸ D post ποσὸν add. καὶ ποιὸν (ex ποσὸν corr.), etsi καὶ ποιὸν post πηλίκον iteravit E)
Κατὰ δὲ τὴν λέξιν ἄτοπον φησὶ τὸ τῶν καθ’ αὑτὰ συμβεβηκό- των τοῖς φυσικοῖς μηδὲν εἰδέναι τὸν φυσιολόγον εἰκότως, διότι ἀνάγκη [*](2 μόνων DF: μόνον aE δι’ om. D 4 ἀποδείξας aE προσθήσεται D1 ὁ (ante φυσικὸς) om. aF 6 τῆς οὐσίας ἢ om. D τῆς (post ἢ) om. E 8 τῆς (post ἀπὸ) om. D 9 τῆς αἰτίας πολλαχοῦ ἅψεται D: τὰς αἰτίας πολλαχοῦ ὄψεται aEF 11 ante οὐχ add. ἡ D 12 αἰτίας DEF: οὐσίας a 13 οὐδὲ om. D 15 ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη D 16 πλανήτης (om. οἱ) aF 17 πολούμενα aF: πηλούμενα D: πολούμεθα E τὰ ἄστρα om. D 21 Ἡρακλείδης cf. Zeller H. Ph. IIa3 888 1 post Ποντικὸς interpolat ἔλεγεν a ὅτι supra add. Ε 22 πῶς δύναται DEF ἀνωμαλία φαινομένη F 23 γὰρ] δὲ aF ἠρεμαῖον Ε: ἠρέμιον aDF 25 σκοπεῖ] σινπεῖ D 25. 26 κατ’ οὐρανὸν a 26 περὶ Ε 30 περὶ E καὶ τῆς ἀστρολο- γίας om. F 31 τοῦ om. D1 32 τὴν om. D καθ’ αὐτὰ DE: καθαυ F: καθ’ αυτο a)
p. 193b35 Αανθάνουσι δὲ τοῦτο ποιοῦντες καὶ οἱ τὰς ἰδέας λέ- γοντες ἕως τοῦ ἀλλ’ οὐχ ᾗ μαθηματικὴ ἀλλ’ ᾗ φυσική.
31
Εἰπὼν τοὺς μαθηματικοὺς τὰ τῇ ὑποστάσει ἀχώριστα χωρίζοντας κατ’ ἐπίνοιαν οὕτως ποιεῖσθαι περὶ αὐτῶν τοὺς λόγους, διότι τὰς τρεῖς διαστά- σεῖς ἀπὸ τοῦ φυσικοῦ σώματος ἀφαιροῦσι, καὶ ἀπὸ τῶν τριῶν τὰς δύο ἐπίπεδον καθ’ αὑτὸ λαμβάνοντες, καὶ ἀπὸ τῶν δύο τὴν μίαν ὅταν τὴν γραμμὴν πολυπραγμονῶσι, τὸ αὐτό φησι λανθάνειν ποιοῦντας καὶ τοὺς τὰς ἰδέας λέγοντας, μᾶλλον δὲ ἀτοπώτερόν τι ποιεῖν. οἱ μὲν γὰρ μαθηματικοὶ γραμμὰς καὶ ἐπίπεδα καὶ τὰ τοιαῦτα χωρίζουσιν ἀπὸ τῶν φυσικῶν σωμά- τῶν, ἅπερ εἰ καὶ τῇ ὑποστάσει ἀχώριστά ἐστιν, ἀλλὰ τῇ γε ἐπινοίᾳ χωρι- ζόμενα οὐδὲν ἀδύνατον ἑπόμενον ἔχει. οὗτοι δὲ τὰ φυσικὰ εἴδη χωρίζειν ἐπιχειροῦσιν οἷον ἄνθρωπον καὶ σάρκα καὶ τὰ τοιαῦτα, ἅπερ ἧττόν ἐστι χωριστὰ τῶν μαθηματικῶν. τὸ δὲ ἧττον δοκεῖ δι’ εὐλάβειαν λέγειν φιλό- σοφὸν, καίτοι βουλόμενος αὐτὰ μηδαμῶς εἶναι μηδὲ τῇ ἐπινοίᾳ χωριστά· καὶ παραδίδωσι ἴδωσι κανόνα τῶν τε τῇ ἐπινοίᾳ δυναμένων χωρίζεσθαι καὶ τῶν μή. καὶ γὰρ ὅταν μὲν ταῦτα ἃ χωρίζομεν ὁριζόμενοι μὴ παραλαμβάνωμεν ἐν τῷ ὁρισμῷ ἐκεῖνα, ὧν χωρίζομεν αὐτά, μηδὲ τῇ ἐννοίᾳ συναναφέρωμεν, ἀλλ’ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὁριζώμεθα καὶ ἐννοῶμεν ὡς τὸ μαθηματικὸν σῶμα ὁριζόμενοι λέγομεν τὸ τὰς τρεῖς ἔχον διαστάσεις οὐδαμοῦ τὴν ὕλην ἢ τὴν κίνησιν τοὐ φυσικοῦ σώματος συναναφέροντες καὶ τὸ ἐπίπεδον τὸ μῆκος [*](2 διαφέρειν a 5 ἰδία Ε 6 δὲ post ὀνομάτων transiecit a τῶν om. Ε 7 περὶ om. a 10 ἤτοι τὴν κανονικὴν aF τῆς ἀστρολογίας] ἀστρονομίας E οἱ μὲν παλαιοὶ om. aF 11. 12 ἐλθούσης ὡς ἔοικεν aF 12 ἀστρονομίας] ἀστρολογίας D1 13 οὐρανῶν D 14 περὶ] ἐπὶ D διατρίβουσαν om. aF 16 οἱ om. D 17 ἕως τοῦ κτλ. om. F 18 χωρίζοντες E 19 ὑποστάσεις Ε 22 ποιοῦντες F1 25 εἰ καὶ] κἀν Ε 28 δοκεῖν D 29 βουλόμενον Ε 34 τἀς (post τὸ) om. a ἢ om. F)
Ταῦτα καλῶς Ἀριστοτέλης πρὸς τὰς δημώδεις περὶ τῶν ἰδεῶν ἐν- νοίας ἀντείρηκεν, ὅσαι τῶν μὲν ἐκεῖ μηδενὸς συναισθάνονται, τὰ δὲ ἔνυλα εἴδη μηδὲ ἀποδύουσαι τελέως τῆς ὕλης ἐν τῷ δημιουργικῷ νῷ προϋπάρ- ’χειν φαντάζονται, πάντων ἁπλῶς τῶν ἐνταῦθα καὶ τῶν μετὰ τῆς ὕλης θεωρουμένων καὶ μετὰ τοῦ τρόπου τῆς τῶν τῇδε ὑποστάσεως λαμβανομέ- νων ἰδέας εἶναι νομίζουσαι καὶ μέντοι καὶ τὴν ὁμοιότητα οὐχ ὡς εἰκόνων πρὸς παραδείγματα τῶν τῇδε πρὸς ἐκεῖνα, ἀλλ’ ὡς ταὐτότητα νοοῦσαι. καὶ γὰρ τῷ ὄντι εἰ ἄνθρωπος ὁ ἔνυλος οὗτός ἐστιν ὁ αἰσθήσει καὶ κινήσει χρώμενος καὶ σωματικὸς καὶ θνητὴν ἔχων τὴν ἑαυτοῦ σύστασιν, οὐκ ἄν εἴη ἐκεῖ ἄνθρωπος· εἰ δὲ γενητὰ μὲν τὰ ἐνθάδε, τὸ δὲ γενόμενον ὑπ’ αἰτίας ἀνάγκη γενέσθαι καὶ οὐχὶ κοινῆς μόνον, ἀλλ’ ἀφωρισμένης καὶ τοῦ- δέ τινος οἰστικῆς, δεῖ πάντως προυπάρχειν ἐν τῷ δημιουργικῷ νῷ τὰς τῶν γινομένων κατ’ εἶδος διακεκριμένας αἰτίας, ὡς καὶ ἐν τῷ οἰκοδόμῳ ἄλλον μὲν τοίχου τεχνικὸν λόγον, ἄλλον δὲ ὀροφῆς. τὰ δὲ ὀνόματα μετα- φέροντες ἐντεῦθεν ἐκεῖ, εἰ μὲν ὡς αἰτίας τούτων ἀφωρισμένας καὶ τοῦτον ἐχούσας ἐκεῖ τὸν λόγον, ὃν ἐνταῦθα ἔχει τὰ ἀποτελούμενα τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασι καλοῦμεν, οὐδὲν οἶμαι ἄτοπον. καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς Ἀριστοτέλης διττὴν ἔφατο τὴν τάξιν τὴν μὲν ἐν τῷ κόσμῳ, τὴν δὲ ἐν τῷ αἰτίῳ τοῦ κόσμου, ὥσπερ τὴν μὲν ἐν τῷ στρατοπέδῳ, τὴν δὲ ἐν τῷ στρατηγῷ. καί- τοι εἴ τις τὴν ἐνταῦθα τάξιν ὡς ἐνταῦθα οὖσαν ὁρίζοιτο, οὐκ ἄν ὁ ὁρισμὸς ἐφαρμόσῃ τῇ ἐν τῷ νῷ τάξει, ὥστε οὐδὲ τὸ ὄνομα. καὶ γὰρ εἰ ὁρισμός τις εἴη τῆς Σωκράτους εἰκόνος ὡς εἰκόνος, οὐκ ἄν οὗτος ἐφαρμόσῃ τῷ παραδείγματι· εἰ μέντοι τὴν ὁμοιότητα τῆς εἰκόνος πρὸς τὸ παράδειγμα ὁρισμῷ περιλαμβάνοι οἷον τὸ σιμὸν τὸ φαλακρὸν τὸ ἐξόφθαλμον παρεὶς [*](1 ἁρμονικὸς] ἀριθμητικὸς Ε χωρίσαι a 2 ἀνάγηται D 4 ἀρχηγικωτέρας Ε 5 τῆς] τι D 7 μαθηματικὴν et φυσικήν a 8 λαμβάνει om. Ε δῆλον D 12 καλῶς ὁ aF περὶ om. D ἐννοιῶν ἰδέας F 14 post ὕλης add καὶ D 17 νομί- ζοῦσι F 20 σωματικῶς D θνητὸν E 21 post δὲ add. τὰ aF 25 τοῖχον Ε supra τὰ δὲ superscr. εἰ τὰ Ε2 26 εἰ μὲν — ἐκεῖ om. E 30 κόσμω νῶ sic Ε 31 ὁρισμὸς DE: κόσμος aF 32 ἐφαρμόσῃ hic et v. 33 libri: immo ἐφαρ- μόσειε cf. p. 280, 30 33 εἴη] εἷς a ὡς εἰκόνος aF: om. DE 35 περιλαμβάνοι aF: παραλαμβάνοι DE, sed tum ἐν ὁρισμῷ dicendum erat cf. p. 76,12. 124, 12)
ἐπιστήσαι οὖν ἄξιον, ὅτι καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ἄλλο μὲν τὸ σύνθετον τὸ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους οἶδεν, ἄλλο δὲ τὸ εἶδος αὐτό. καὶ δὴ καὶ ὁρισμὸν ἄλλον μὲν τῆς ὕλης ἑκασταχοῦ, ἄλλον δὲ τοῦ εἴδους, ἄλλον δὲ τοῦ συνθέτου φη- σὶν ἀποδίδοσθαι. καὶ ἐν τούτοις δὲ τὸ εἶδος θεωρεῖ καθ’ αὑτό, ὅταν λέγῃ τὸ εἶδος καὶ τὴν μορφὴν εἶναι τὴν φύσιν. οὐ γὰρ τὸ σύνθετον λέγει τότε, ὅταν εἴπῃ “τί οὖν φύεται; οὐχὶ ἐξ οὗ, ἀλλ’ εἰς ὅ. ἡ ἄρα μορφὴ φύσις.’’ καὶ δῆλον ὅτι ὁ τούτου τοῦ εἴδους ὁρισμὸς οὐ κατὰ τὸ σύνθετον ἀποδίδο- ται οὐδὲ τὴν ὕλην προσπαραλαμβάνει, ἀλλ’ ἔστιν ἐξ ἀφαιρέσεως τῆς ἀπὸ τοῦ συνθέτου. καὶ οὐδὲν ἄτοπον καὶ ἐπὶ τούτων διαλύειν τὸν τοῦ συνθέ- του λόγον εἰς τοὺς τῶν ἁπλῶν λόγους, ὡς αὐτὸς ἐν ἄλλοις φησίν. ὥστε οὐ μόνον τὰ μαθηματικὰ | εἴδη χωρίζειν τῇ ἐπινοίᾳ δυνατόν, ἀλλὰ καὶ τὰ [*](66r) φυσικά, εἴπερ καὶ ἰδίους ὁρισμοὺς τῶν εἰδῶν ἄνευ τῆς ὕλης ἔστιν ἀποδι- δόναι. οὐ τοῦτο δέ ἐστι τὸ παράδειγμα τὸ κατ’ ἐπίνοιαν, ἀλλὰ χωρισθεὶς ὁ κατὰ τὸ εἶδος λόγος δύναταί πὼς ἐφαρμόττειν τῷ παραδείγματι, εἴ τις αὐτὸν ὡς ὅμοιον καὶ μὴ ὡς τὸν αὐτὸν ἐκλαμβάνοι καὶ ὡς εἰκόνος πρὸς παράδειγμα ὡμοιωμένης. ζῷον γὰρ καὶ τὸ παράδειγμα καλεῖ Πλάτων’, " “ᾗπερ οὖν νοῦς ἐνούσας ἰδέας τῷ ὃ ἔστι ζῷον’’ λέγων ἐν Τιμαίῳ. καὶ δῆλον ὅτι οὐ φυσικὸν ἐκεῖνο ζῷον, ἀλλὰ νοερὸν τοῦ φυσικοῦ ζῴου παρά- δειγμα. ὥσπερ καὶ ὁ Σωκράτης οὐ γεγραμμένος Σωκράτης, ἀλλὰ τοῦ γε- γραμμένου παράδειγμα καὶ κυρίως Σωκράτης τῆς ὁμοιότητος τῇ εἰκόνι οὐ κατὰ τὴν ὕλην ὑπαρχούσης, ἀλλὰ κατὰ τὴν μορφὴν τὴν τῆς ὕλης τῆ ἐν- νοίᾳ χωριζομένην.
Ὅτι δὲ τὰ τῶν ἐνταῦθα εἰδῶν αἴτια διωρισμένα καὶ παραδείγματά ἐστιν αὐτῶν, δυνατὸν οἶμαι δεικνύναι ταῖς Ἀριστοτέλους χρώμενον ὑποθέ- σεσι. τὰ γὰρ φυσικὰ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους μεθέξεως εἶναί φαμεν τῆς ὕλης [*](1 ὁ (post μὲν) om. F 2 ὁμοίως D οὐδὲ] οὐ aF 3 τῆ (post αὐτὴ) om. aF ἐκείνοις F 5 οὔτε Ἀριστοτέλης om. aF οὐδὲ οἱ a 6 τιθέμενοι καὶ οὐκ αἰτίας μόνον λέγοντες D 7 πρὸς ἐκεῖνα Ε: πρὸς ἐκεῖνο D: ἐκείνων aF 9 χωρί- ζοντο ut vid. F 10 οὖν DE: δὲ aF 11 εἶδεν aF 12 ἄλλον δὲ τοῦ εἴδους om. F 14 λέγη Ε 15 ὅταν εἴπῃ om. a τί] εἰς τί Aristoteles p. 193b 17 18 καὶ (ante ἐπὶ) om. aF 21 ἰδίους aD2E: δι’ οὓς D1: τοὺς F τῶν εἰδῶν om. a 22 ἀλλὰ] ἀλλ’ ὃ Ε 23 τὸ εἴδωλον F 24 ὡς ὁμώνυμον aE ὡς ταὐτὸν aF 24 πρὸς om. F 25 ἧπερ aE: εἴπερ DF 26 Τιμαίῳ p. 39 E 28 γεγραμμένος] γεγραμμένου F 29 ante καὶ iterat ὥσπερ καὶ ὁ σωκρά- της, sed deleta E τῆς om. F)
Ἄλλοι δέ τινές εἰσι πολλοὶ καὶ καλοὶ λόγοι δεικνύντες ὅτι πᾶν εἶδος διακεκριμένην ἔχον ὑπόστασιν ἀρχή τίς ἐστιν ἀγένητος καὶ ἀκίνητος. καὶ οὗτε τὸ ἐν τῇ ὕλῃ πρῶτον ἄν εἴη μέθεξις ὂν καὶ πάθος τῆς ὕλης οὔτε τὸ ἐν τῇ φύσει ἐν ὑποκειμένῳ καὶ τοῦτο ὑφεστὼς οὕτε τὸ ἐν τῇ ψυχῇ. κἂν γὰρ χωριστὸν τοῦτο, ἀλλ’ αὐτοκίνητον ὑπάρχον διπλόην ἔχει τινά, καὶ οὐδὲν μᾶλλον κινεῖ ἢ κινεῖται, οὐδὲ ἀρχὴ μᾶλλον ἢ ἀπ’ ἀρχῆς. δεῖ οὖν εἶναι τὴν ἀρχὴν ἀκίνητον καὶ ἀγένητον καὶ ποιητικὴν μόνως, ἀλλ’ οὐχὶ καὶ γινομένην. τοιαῦτα δὲ τὰ ἐν τῷ νῷ εἴδη πρώτως δια|κεκριμένα καὶ [*](66v) ἀκίνητα καὶ ἀγένητα καὶ κυρίως ὄντα, ἅπερ λέγεται καὶ αἴτια τῶν γινομέ- νων, πρὸς ἃ ἀφωμοίωται τὰ γινόμενα. εἰ μέντοι τινά ἐστιν ὀνόματα μὴ τῶν εἰδῶν ὄντα τῶν ἐνταῦθα ἀλλὰ τῶν συνθέτων, οὐ χρὴ τούτων ἐπέκεινα μεταφέρειν τὴν ὁμοιότητα, διότι αἱ μὲν ἰδιότητες ἄνωθεν ἄχρι τῶν ἐσχά- τῶν, αἱ αὐταὶ προέρχονται κατὰ ὕφεσιν. οἱ δὲ τρόποι τῶν ὑποστάσεων οἷον ὁ ἀκίνητος ἢ ὁ αὐτοκίνητος ἢ ἔνυλος ἐν τοῖς οἰκείοις μένουσι τόποις οὐ μεταδιδόμενοι. εἰ οὖν εἴη τι ὄνομα εἴδους ὂν μετὰ τῆς ὕλης, οὐ χρὴ τούτου παράδειγμα ζητεῖν. εἰδῶν γὰρ ἀλλ’ οὐχ ὕλης ἐστὶ τὰ παραδείγματα. ἡ μὲν γὰρ σιμότης τὴν ῥῖνα συναναφέρουσα, ἐπειδὴ καὶ ἡ ῥὶς εἶδός τί [*](1 εἰ] ἑ D 4 Περὶ οὐρανοῦ cf. Β 12 p. 292a18sqq. 5 τὰ (post κατὰ) om. D 7. 8 τῇ τέχνῃ ἀπεικάζει aF 8 πρὸ ὀλίγου Β 1 p. 193a31 9 τοῦ τεχνικοῦ D οὕτως καὶ EF: οὕτως ἡ a: οὕτω καὶ ἡ D 11 τὰ γινόμενα om., sed supra add. D 12 οὐδὲν] οὐδὲ E post μάτην ποιεῖ add. ὅτι πάντα κατὰ λόγους ποιεῖ Ε 13 πάντων αἴτιον] πρῶτον αἴτιον πάντων a 14 καὶ (ante τὰς)] δὲ D 15 πλείω ἄλλα aF 20 ἐν ὕλη ἂν εἴη πρῶτον D 21 ἐν (post φύσει) om. E 24 τὴν ἀρχὴν εἶναι D καὶ (post ἀκίνητον) om. D 27 ὡμοίωται D μέντοι E: μὲν DF: μὲν οὖν a 20 μέχρι aF 30 post κατὰ add. τὴν D 32 ὄνομα DE: παράδειγμα aF ὃν D: ὃ aEF ὕλης ἐστίν a 33 εἰδῶν] ἐνύλων D τὰ (post ἐστὶ) om. a)
p. 194a12 ἐπεὶ δὲ ἡ φύσις διχῶς, τό τε εἶδος καὶ ἡ ὕλη ἕως τοῦ οὔτε κατὰ τὴν ὕλην.
εἰπὼν ὅτι τῶν μαθηματικῶν ἐπιστημῶν αἱ μὲν χωρίζουσαι τῆς ὕλης τά τε πέρατα καὶ τὰ συμβεβηκότα οὕτως αὐτὰ σκοποῦσιν ὡς ἡ γεωμετρία περὶ γραμμῆς φυσικῆς ζητεῖ ἀλλ’ οὐχ ᾗ φυσική), αἱ δὲ τοῖς χωριστοῖς μὲν τῆς ὕλης χρῶνται οἷον μαθηματικῇ γραμμῇ, ἀλλ’ οὐχ ἡ μαθηματική, ἀλλ’ ᾗ φυσική) ὥσπερ ἡ ὀπτική, εἰκότως ἐπάγει πῶς ἡ φυσικὴ γινώσκει τὰ φυσικά. καί φησιν ὅτι ὡς σύνθετα μὲν αὐτὰ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους γινώ- σκει, ἀλλ’ οὐχὶ κατὰ τὴν ὕλην ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶδος, ὡς ὁ τὸ σιμὸν γινώσκων γινώσκει μὲν μετὰ τῆς ῥινός, ἀλλὰ κατὰ τὴν κοιλότητα. καὶ τοῦτο εἰκό- τως. ὁ γὰρ φυσικὸς τῆς φύσεως ἐστι θεωρός. διχῶς δὲ ἡ φύσις κατά τε τὴν ὕλην καὶ κατὰ τὸ εἶδος, καὶ κυριώτερον κατὰ τὸ εἶδος. εἰκότως οὖν τὸ συναμφότερον γινώσκει κατὰ τὸ εἶδος. καὶ εἴπερ ἡ μὲν ὕλη κατὰ ἀνα- λογίαν ἐστὶ γνωστή, τὸ δὲ εἶδος κατὰ ἐπέρεισιν, εἰκότως κατὰ τὸ εἶδος ἡ τοῦ συνθέτου γνῶσις ἐπιτελεῖται.
p. 194 a 15 Καὶ γὰρ δὴ καὶ περὶ τούτου ἀπορήσειεν ἄν τις ἕως τοῦ ἀλλὰ τὸ βέλτιστον.
εἰπὼν ὅτι διχῶς ἡ φύσις καὶ ὅτι περὶ ἀμφοῖν εἰπεῖν τοῦ φυσικοῦ, [*](1 εἴ τι] ἔτι F ἔχει aF 2 τῶν (post οὐχὶ) aE: om. DF σιμὸν D εἰ δέ τι εἶδος] εἶδε D τῆς om. a 3 τὸ ὄνομα om. D κατ’ οὔνομα DE 4 μοι DE: μὲν F: om. a 6 τις om. a δύναιτο EF: δύναται D: δύνατο a τὸ χωρίζον D μεθεκτικὴν a: μεθεκτὴν DEF 7 καὶ om. D αὐτοῦ F 9 τῆς om. a 10 τῆς (post μετὰ) om. DE 11 ἀνάγειν αὐτὸ aF 13 ἐπεὶ] ἐπειδὴ a ἡ φύσις] τὸ εἶδος F ἕως τοῦ κτλ. om. F 16 ἡ om. a 17 φυσικῆς γραμμῆς aF τοῖς corr. ex τῆς F 18 ᾖ μαθηματικῇ et 19 ᾖ φυσικῇ aDF 20 ante τὰ φυσικά add. καὶ F ὕλους F 23. 24 κατά τε τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην D 24 καὶ κυριώτερον κατὰ τὸ εἶδος om. E 26 εἶδος καὶ τὰ ἐπέρεισιν 28 post τούτου add. διχῶς ex suo Aristotele a ἕως κτλ. om. F)
τουτέστιν ἀπὸ τῶν θείων αἰτίων καὶ μά|λιστα τῆς Φιλίας ἤτοι Ἁρμονίας· [*](67r) ταῖς γὰρ ταύτης κόλλαις ἁρμόζεται.
- ἡ δὲ Χθὼν ἐπίηρος ἐν εὐτύκτοις χοάνοισι
- τὰ δύο τῶν ὀκτὼ μερέων λάχε Νήστιδος αἴγλης,
- τέτταρα δ’ Ἡφαίστοιο. τὰ δ’ ὀστέα λευκὰ γένοντο
- Ἁρμονίης κόλλῃσιν ἀρηρότα θεσπεσίηθεν,
“Ἀναξαγόρου δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, οὐκ ἐμνημόνευσε καίτοι τὸν νοῦν ἐν ταῖς ἀρχαῖς τιθέντος, ἴσως, φησίν, ὅτι μὴ προσχρῆται αὐτῷ ἐν τῆ γε- νέσει’’. ἀλλ’ ὅτι μὲν προσχρῆται, δῆλον, εἴπερ τὴν γένεσιν οὐδὲν ἄλλο ἢ ἔκκρισιν εἶναί φησι, τὴν δὲ ἔκκρισιν ὑπὸ τῆς κινήσεως γίνεσθαι, τῆς δὲ κινήσεως αἴτιον εἶναι τὸν νοῦν. λέγει γὰρ οὕτως Ἀναξαγόρας· “καὶ ἐπεὶ ἤρξατο ὁ νοῦς κινεῖν, ἀπὸ τοῦ κινουμένου παντὸς ἀπεκρίνετο, καὶ ὅσον ἐκί- νησεν ὁ νοῦς, πᾶν τοῦτο διεκρίθη· κινουμένων δὲ καὶ διακρινομένων ἡ [*](2 καὶ αὐτὸς aF 4 εἴη] ἐπὶ E 5 εἰρημένον aF ἄξιον ἀπορίας aF αἱ (post δύο) om. a 7 τῆς (ante ἑτέρας) om. D ἡ περὶ ἑκατέρας om. F 10 ἑκα- τέρας E 11 δὴ] δὲ D τῇ om. a 16 γὰρ om. a 18 τὸν (post κατὰ) om. D ἀφορίζει] putabam ἀφώριζον. sed iam v. 19 iterum variat ποιεῖ καθὸ D1 19 καὶ post γὰρ add. a σάρκα D λέγει Emped. v. 199 — 202 St., 211 — 214 Κ. 20 οὑν D τῷ (post ἐν) om. E 21 εὐτύκτοις aEF: εὐστέρνοις (ex Aristotele de anima Α 5 p. 410a4) D 22 τὰ aF: τὰς (ex Arist. cod. W?) DE: τὼ restitui Empe- docli Herm. XV 166 sq. μερέων aF: μοιράων DE (ex Arist. codd. VYW?) 23 ἥφαιστος F 25 ἤτοι τῆς aF 26 ταύταις E 28 post τιθέντος praecepit φησὶ τὴν δὲ — κινήσεως (30) sed delevit F 29 post ἡ add. ὅτι E 31 Ἀναξαγόρας fr. 7 Schorn. καὶ DE: om. aF)
Ταῦτα δ’ οὖν εἰπὼν ἐπάγει λοιπὸν ἀποδεικτικοὺς λόγους τοῦ δεῖν τὸν φυσικὸν ἀμφοτέρας γνωρίζειν τὰς φύσεις τήν τε κατὰ τὴν ὕλην καὶ τὴν κατὰ τὸ εἶδος, καὶ οὐ μόνον τὴν κατὰ τὴν ὕλην, ὡς οἱ πολλοὶ τῶν φυσικῶν ἐνόμιζον. καὶ ἔστιν ὁ πρῶτος λόγος ἀπὸ τῆς τῶν τεχνῶν ἐπα- γωγῆς. εἰ γὰρ ἡ τέχνη μιμεῖται τὴν φύσιν, καὶ ἔστι τῆς τέχνης τό τε εἶδος γινώσκειν καὶ τὴν ὕλην, καὶ τῆς φυσικῆς ἄν εἴη τὸ γνωρίζειν ἀμφοτέρας τὰς φύσεις. καὶ ὅτι μὲν ἡ τέχνη μι- μεῖται τὴν φύσιν ὡς ἐναργὲς παρέλαβεν, ὅτι δὲ τῆς αὐτῆς ἐστι τέχνης τήν τε ὕλην γινώσκειν καὶ τὸ εἶδος, ἔκ τε τῆς ἰατρικῆς καὶ τῆς οἰ- κοδομικῆς ἐπιστώσατο. δευτέρῳ δὲ χρῆται ἐπιχειρήματι τοιούτῳ· εἰ τῆς αὐτῆς ἐστιν ἐπιστήμης τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα γινώσκειν καὶ τὰ πρὸς τὸ τέλος, οἷον οἰκοδομικῆς τὴν ὀροφὴν καὶ τοὺς τοίχους, ἡ δὲ φύσις καὶ τὸ εἶδος τέλος ἐστὶ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα, δῆλον ὅτι καὶ τῆς φυσικῆς ἄν εἴη μὴ μόνον τὴν ὕλην γινώσκειν, ὡς οἱ παλαιοὶ φυσικοὶ λέγουσιν, ἀλλὰ καὶ τὸ εἶδος· ἢ μὴ μόνον τὸ εἶδος, ὅπερ ἐστὶν ἡ κυρίως φύσις, ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην· οὕτως γὰρ ὁ Ἀλέξανδρος ἀκούει. δυνατὸν δὲ ἀμφοτέρως. ἀλλ’ ἡ μὲν ἀπόδειξις τοὐ καὶ τοῦ εἴδους εἶναι τὴν φυσικὴν ὀρθῶς ἔχει ὡς πρὸς τοὺς φυσικοὺς λεγομένη, ἡ δὲ τοῦ καὶ τῆς ὕλης πρὸς τὰ ἐφεξῆς ἐπα- γομενα.
Ὁ δὲ ὅλος σκοπὸς τῶν λεγομένων ἔοικε τείνειν εἰς τὸ καὶ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ὕλης εἶναι γνωστικὴν τὴν φυσικήν. ὅτι δὲ τὸ εἶδος καὶ ἡ κατὰ τοῦτο φύσις τέλος ἐστὶ τῆς ὕλης, δείκνυσι δυνάμει οὕτως· ἡ ὕλη καὶ ἡ φυσικὴ κίνησις τῆς ὕλης συνεχής ἐστι· τῆς συνεχοῦς κινήσεως ἐστί τι τέλος τὸ εἶδος, οὗ ἕνεκα ἡ κίνησις, καὶ εἰς ὃ ἐλθοῦσα παύεται. ἡ ἄρα ὕλη καὶ ἡ φυσικὴ ταύτης κίνησις τέλος ἔχει τὸ εἶδος. καὶ γὰρ ἡ ὕλη τῆς μορφῆς ἕνεκα πέφυκε καὶ οὐχ ἡ μορφὴ τῆς ὕλης. τελειοῦται γὰρ τὸ ὑποκείμενον [*](3 κοσμικὸν D1 5 φησιν fr. 6 cf. p. 156, 13. 174, 16. 176, 32 5 γάρ φησιν ἐστὶν D 11 δ’ om. aF τοὺς δεῖν Ε 12 κατὰ τὴν — οὐ μόνον τὴν om. DF 14 ἔστιν] ὅτι Ε τῶν om. Ε 15 τῆς iterat F 16 τό τε τὸ Ε 18 ἐστι om. D τέχνης τὸ γινώσκειν τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος a 23 καὶ (ante τῆς) Ε: obl. D: om. aF 24 εἴη ἄν aF 27 τοῦ (post ἀπόδειξις) ov om. F 28 ἡ δὲ τοῦ καὶ τῆς ὕλης a: ἡ δὲTκαὶ τὴν ὕλην D: καὶ τοῦ καὶ τὴν ὕλην Ε: καὶ τοῦ τὴν ὕλην F)
καὶ γὰρ ἡ τοῦ βίου τελευτὴ ἔσχατον μέν ἐστι καὶ πέρας, οὐ μέντοι τέλος ὡς τὸ οὗ ἕνεκα. οὐ γὰρ ἡ γένεσις καὶ αὔξησις τοῦ θανάτου ἕνεκα ἐγέ- νετο, ἀλλὰ τοῦ εἴδους καὶ τῆς τελειότητος τοῦ αὐξομένου, ἐφ’ ἣν τὸ αὐξόμενον κινεῖται συνεχῶς, καὶ γενόμενον ἐν αὐτῇ παύεται τῆς εἰς τὸ πρόσθεν προόδου. καίτοι εἰ εἰς τέλος τὸν θάνατον ἔβλεπεν ἡ φύσις, ἅμα τῷ πληρωθῆναι τὸ ζῷον ἐφθάρη ἄν. νῦν δὲ καὶ μετὰ τὸ ἀπολαβεῖν τὸ οἰκεῖον μέγεθος σῴζεται πολλάκις. εἰ μὴ ἄρα πρόχειρον λέγειν, ὅτι οὐ μόνον τῆς διαπλάσεως ἀλλὰ καὶ τοῦ φυσικοῦ βίου τέλος ἐστὶν ὁ θάνατος. πλὴν ὁ θάνατος τέλος καὶ ἔσχατον οὐχ ὡς σκοπός, ἀλλ’ ὡς ἀναγκαῖον σύμπτωμα τῆς τοιαύτης οὐσίας. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος ἄμεινόν φησι γεγράφθαι ὧν γὰρ συνεχοῦς τῆς κινήσεως οὔσης ἔστι τι ἔσχατον, τοῦτο τέλος καὶ οὗ ἕνεκα, ἐπεὶ μὴ πᾶν ἔσχατον τέλος. καίτοι καὶ αὐτὸς Ἀρι- στοτέλης ὁμολογεῖ, μὴ πᾶν τὸ ἔσχατον εἶναι τέλος. μήποτε οὖν μεταγρά- φειν οὐκ ἀνάγκη τὴν λέξιν. ὧν γὰρ συνεχοῦς, φησί, οὔσης τῆς κινήσεως, τουτέστι τεταγμένης καὶ εἰς σκοπὸν βλεπούσης, ἔστι τι τέλος ὡς πέρας καὶ ἔσχατον, τοῦτο τὸ ἔσχατον τέλος ἐστὶν ὡς τὸ οὗ ἕνεκα καὶ οὐχ ἀπλῶς ἔσχατον, οἷον ἄν εἴη καὶ τῆς ἀορίστου κινήσεως.
- ἔχει τελευτὴν ἧσπερ οὕνεκ’ ἐγένετο.
p. 194a33 Ἐπεὶ καὶ ποιοῦσιν αἱ τέχναι τὴν ὕλην αἱ μὲν ἀπλῶς αἱ δὲ εὐεργόν.
Ταῦτα δοκεῖ συνηγορεῖν τῷ καὶ τὰ πρότερον εἰρημένα δεικτικὰ εἶναι τοῦ καὶ τῆς ὕλης γνωστικὴν ὀφείλειν εἶναι τὴν φυσικήν. μήποτε δὲ πάντα τὰ λεγόμενα, ὡς καὶ πρότερον εἶπον, εἰς τοῦτο τείνει εἰς τὸ τὴν φυσικὴν " πραγματείαν καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους εἶναι θεωρὸν καὶ τοῦ συναμφο- τέρου κατὰ τὸ εἶδος. ὡς γὰρ ὁμολογούμενον ἔχων ὅτι περὶ τοῦ εἴδους, οὕτως νῦν ὅτι καὶ περὶ τῆς ὕλης εἰπεῖν τοῦ φυσικοῦ ἀπὸ τῆς τῶν τεχνῶν [*](3 διακεκρημμένη ut vid. Ε 4 ἀλλὰ — ἕνεκά ἐστιν (6) om. F 7 ποιητήν Comic. Fr. V 123(395) Meineke. Euripidi tribuit Philoponus ad h. 1. 8 οὕνεκ’ F: οὕνεκα aD: οὗ ἕνεκα E 9 βίου DE: βιβλίου aF 10 ὡς τὸ] αὐτὸ E ἡ post καὶ add. aF ἐγένοντο aF 11 αὐξανομένου et (12) αὐξανόμενον D 12 ἐπ’ αὐτῇ D 13 εἰ (ante εἰς) om. F 14 συμπληρωθῆναι aF 21 τέλος εἶναι D 22 φησὶ συνεχοῦς aF 24 ὡς] ὅσον Ε 28 τὰ om. D1 29 post ὕλης add. καὶ τοῦ εἴδους Ε εἶναι τὴν φυσικὴν ὀφείλειν a 30 τὰ (post πάντα) om. D πρότερον cf. p. 301,26 alias 32 ἔχων DE: ἔχον aF ὅτι (ante περὶ) om. F 33 νῦν οὕτως F)
p. 194 a 34 Καὶ χρώμεθα ὡς ἡμῶν ἕνεκα πάντων ὑπαρχόντων ἕως τοῦ εἴρηται δὲ ἐν τοῖς Περὶ φιλοσοφίας.
Ὅτι συνήρτηται ἀλλήλοις τὸ τέλος καὶ τὰ πρὸς τὸ τέλος, δείκνυσι καὶ ἐκ τοῦ ἡμᾶς τέλη ὄντας χρῆσθαι ἐκείνοις τοῖς ἡμῶν ἕνεκα παραλαμβανο- μένοις. καὶ δῆλον ὅτι καὶ τὸ ἐπὶ τῶν τεχνῶν εἰρημένον καὶ τὸ ἐπὶ τῶν τελῶν κατ’ ἐπίτασιν δείκνυσι τὸ προκείμενον· περιττεύει γὰρ τὸ ποιεῖν καὶ χρῆσθαι τοῦ γινώσκειν μόνον. ἀλλὰ πῶς ἡμεῖς τέλη καὶ πῶς χρώμεθα πᾶσιν; ἡ ὅτι διχῶς τὸ τέλος τὸ μὲν ὡς τὸ οὗ ἡ ἔφεσις ὅπερ σκοπὸν οἱ νεώτεροι καλοῦσιν, οἷον ἡ ὑγίεια ἧς ὁ ἰατρὸς στοχάζεται) τὸ δὲ ἐν ᾧ τοῦτό ἐστι καὶ ᾧ περιγίνεται, ὥσπερ ὁ ὑγιαίνων. τοῦτό ἐστι τέλος ὡς τὸ ᾧ, ὃ καὶ ἡμεῖς ἐσμεν. τέλος γὰρ τοῦ ἰατροῦ ὁ ἄνθρωπος οὐχ ὡς τὸ οὗ [*](1 καὶ (ante ἐκ) EF: om. aD τοῦ] τούτου D 3 οἱ μὲν a ποιοῦσιν F1 αὐτὴν D 4 οἰκοδομητικὴ aF τὰς πλίνθους aF: τοὺς πλίνθος D: τὰς πλήθους Ε ἡ (ante ἰατρικὴ) om. Ε 6 τὸν κηρὸν om. F ἀνδριαντοποιικὴ a 7 χαλκοῦν] immo χαλκὸν οἰκοδομητικὴ aF τοὺς πλίνθους Ε 8 τῆς] τοῖς F1 9 τοῖς] τῆς F1 φύσιν] τέχνην Ε 14 εἰ (post ὅτι) om. F ἡ φύσις μᾶλλον a ἥπερ] εἴπερ a τέχνη ex τεχνίτης corr. E 15 ὤφελεν Ε τεχνίτης DE: τεχνικός aF 17 ἐστὶν (ante ἡ) om. aF 18 τὸ ante τὴν add. a: om. DEF 24 ἕως τοῦ κτλ. om. F τοῖς DE: τῶ a 25. 26 δείκνυσιν ἐκ τοῦ καὶ aF 29 γινώ σκει a 30 post οὗ add. ἕνεκα aE 32 τοῦτο γάρ ἐστι a 33 ἄνθρωπος] ὑγιαίνων a)
p. 194a36 Δύο δὴ αἱ ἄρχουσαι τῆς ὕλης καὶ αἱ γνωρίζουσαι τέχναι ἕως τοῦ ἄλλῳ γὰρ εἴδει ἄλλη ὕλη.
Εἰπὼν ὅτι ἔνιαι τῶν τεχνῶν καὶ ποιοῦσι τὴν ὕλην, καὶ οὐ μόνον γνω- ρίζουσι, νῦν δείκνυσιν ὅτι καὶ αἱ ἀρχιτεκτονικαὶ τῶν τεχνῶν αἱ μάλιστα δοκοῦσαι πρὸς τὸ εἶδος ὁρᾶν οὐδὲ αὗται τὴν ὕλην ἀγνοοῦσι. δύο δέ φησιν εἶναι τὰς ἀρχιτεκτονικάς. τὴν χρωμένην οἷον τὴν κυβερνητικήν, ἥτις ὁποῖόν τι τὸ εἶδος εἶναι χρὴ τοῦ πηδαλίου γνωρίζει, τό τε σχῆμα καὶ τὸ μέγεθος ἐπιτάττων καὶ τὴν ὕλην ὁρίζων, ὅτι καὶ ξύλον εἶναι χρὴ μήτε ἀπόσκληρον μήτε πάνυ λυγιζόμενον. ἑτέρα δέ ἐστιν ἀρχιτεκτονικὴ τῶν κατὰ μέρος ποιητικῶν τεχνῶν τά τε εἴδη καὶ τὰς ὕλας ὁρίζουσα, οἵα ἡ κοινῶς λεγομένη ναυπηγικὴ πολλῶν περὶ τὴν ναῦν τεχνῶν ἀσχολουμένων αὕτη πρὸς τὴν τοῦ ὅλου χρείαν πάντα ἀναφέρουσα τό τε εἶδος τοῦ ξύλου ἀφ’ οὗ χρὴ γενέσθαι τὸ πηδάλιον ὁρίζει, ὅτι ἀπὸ κυπαρίσσου εἰ τύχοι τὰς [*](1 νικομαχείοις ἠθικοῖς aD et F (in contextu): νικομαχείοις φυσικοῖς ἠθικοῖς Ε et F in mrg., τ ω qui addit ὅπερ ὡς μὴ δοκοῦν Θ δ ἀντιτεθέ φ παρελείφ ||| ν [1. ὅπερ (sc. vocem φυσικοῖς) ὡς δοκοῦν (?) ὀρθῶς ἀντιτεθὲν φωνῇ (?) παρελείψαμεν|(?)] Περὶ φιλοσοφίας cf. Heitz Die verlorenen Schriflen des Ar. p. 180 sqq. 14 ἐστι — γινώσκειν (15) om. DF 17 ἐρεῖ p. 194 b 8 19 δύο δὴ αἱ DF: δύο δὲ καὶ Ε: δύο δὲ καὶ αἱ a αἱ (ante γνωρίζουσαι) om. F 20 ἕως — ὕλη Ε: om. F: lemma plenum exhibet D (quem morem hinc constant er servat D): plenum lemma ut solet sed extremis ἔτι τῶν πρός τι — ὕλη propter p. 305,24 omis- sis a 22 αἱ (post καὶ) om, D 23 αὗται Ε: αὐταὶ aDF 24 ἥτις] τις] in mrg. εἴ τις F 25 εἶναι χρὴ τὸ εἶδος a 26 post εἶναι add. τι F: idem post καὶ a 27 λυγιζόμενον E: λυττόμενον D1F: ἀλύγιστον D2: λογιζόμενον a 31 χρὴ om. aF post πηδάλιον intercidisse puto καὶ τὴν ὕλην)
p. 194b8 ἔτι τῶν πρός τι ἡ ὕλη· ἄλλῳ γὰρ ε.ἴδει ἄλλη ὕλη.
Καὶ ἐκ τοῦ πρός τι εἶναι τὴν ὕλην πρὸς τὸ εἶδος δείκνυσιν, ὅτι τοῦ αὐτοῦ ἐστι τό τε εἶδος καὶ τὴν ὕλην γνωρίζειν. καὶ ὅτι μὲν πρός τι ἡ ὕλη δείκνυσιν ἐκ τοὐ ἄλλην ἄλλου εἴδους εἶναι κατὰ οἰκειότητα τὴν πρὸς τὸ εἶδος τῆς ὕλης λαμβανομένης, ὥστε ἥδε ἂν ἡ ὕλη τοῦδε τοῦ εἴδους εἴη ὕλη καὶ τόδε τὸ εἶδος τῆσδε τῆς ὕλης εἶδος. εἰ δὲ τοῦτο, ἀναγκαῖον τῷ τὸ ἕτερον εἰδότι καὶ θάτερον εἰδέναι. ἀλλὰ πῶς ἄλλη ὕλη ἄλλῳ εἴδει, εἴπερ μία ἡ κοινὴ πάντων ὕλη; ἢ δῆλον ὅτι ἡ προσεχὴς ἄλλη. ὡς δὲ ἑκάστη τούτων ἔχει πρὸς τὸ καθ’ αὑτὴν εἶδος, οὕτως ἡ κοινὴ πάν- των πρὸς τὸ ἁπλῶς εἶδος. ὁ οὖν τὸ εἶδος τὸ φυσικὸν ὡς φυσικὸν εἰδὼς καὶ γνωρίζων καὶ τὴν ὕλην εἴσεται τὴν τῷ τοιούτῳ εἴδει τῷ ἐνύλῳ ὑπο- κειμένην. ἔστιν ἄρα καὶ περὶ τὸ εἶδος καὶ περὶ τὴν ὕλην ἡ φυσική, ἀλλὰ μὴν καὶ περὶ τὴν στέρησιν· τῆς αὐτῆς γὰρ τὰ οὕτως ἀντικείμενα.
[*](1 post καὶ add. τὰς aF 4 τούτω aD: τοὐ F: τοῦτον Ε 9 ἀπόσκηρον E εὐλύγιστον] πάνυ ἀλύγιστον a 10 ἐπιτάττω E τοῦτο εἰκότως corr. ex τοῦτωχ(??)σ F 11 καὶ οὕτως EF1 καὶ (ante τὴν)] ὁ E 15 ὁποιῶν DF 16 οὕτως Ε 27 κατὰ τὴν D 28 ἄν ἡ ὕλη τοῦδε ἄν εἴη τοῦ εἴδους ὕλη E 29 εἶδος (post ὕλης) om. aF 30 ἄλλη] ὕλη a 35 περὶ τὴν ὕλην καὶ περὶ τὸ εἶδος a)p. 194b9 Μέχρι δὴ πόσου τὸν φυσικὸν δεῖ εἰδέναι ἕως τοῦ [*](68r) φιλοσοφίας ἔργον διορίσαι τῆς πρώτης.
Δείξας ὅτι τοῦ φυσικοῦ ἐστι καὶ τὸ εἶδος γινώσκειν καὶ τὴν ὕλην, εἰ- κότως ἐφεξῆς προείλετο λέγειν μέχρι. πόσου τούτων ἑκάτερον ἔδει τὸν φυσικὸν ζητεῖν. ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς ὕλης ἤδη δοκεῖ διωρικέναι, ὅτι μέχρι τοσούτου ὁ φυσικὸς ἐπισκέψεται, ὥστε τὴν περὶ αὐτὴν θεωρίαν εἰς τὸ εἶδος ἐπαναφέρειν. διὸ λοιπὸν μέχρι πόσου τὸ εἶδος καὶ τὸ τί ἐστι δεῖ εἰδέναι ζητεῖ. ἀλλὰ καὶ εἰπὼν τῷ φυσικῷ τὸν περὶ τοῦ εἴδους λόγον προηγούμενον ἔσεσθαι, οὐκ ἄνευ μέντοι τῆς ὕλης, εἰκότως νῦν διαπορεῖ, μέχρι πόσου τῷ φυσικῷ ὡς φυσικῷ ἡ τοῦ εἴδους γνῶσις προσήκει δηλον- ότι τοῦ φυσικοῦ. ἔστι γάρ τινα εἴδη καὶ ὑπὲρ τὰ φυσικά, περὶ ὧν οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τοῦ φυσικοῦ. καὶ λέγει ὅτι ὁ φυσικὸς περὶ τοὐ φυσικοῦ εἴδους ὡς φυσικὸς μέχρι τόσου ἐρεῖ, μέχρις ὅσου καὶ ὁ χαλκεὺς περὶ χαλκοῦ καὶ ὁ ἰατρὸς περὶ νεύρου. ἑκάτερος δὲ τούτων ἐρεῖ μέχρι τοσούτου, μέχρις ὅσου χρήσιμον ἕκαστον τούτων εἰς τὴν οἰκείαν τέχνην ἐστί, τάς πρώτας ἀρχὰς τοῦ νεύρου καὶ τοῦ χαλκοῦ οὐδέτερος αὐτῶν πολυπραγμονῶν. καὶ ὁ φυσικὸς οὖν περὶ τοῦ φυσικοῦ εἴδους ἐρεῖ, μέχρι τίνος τόδε τι τοῦτό ἐστι. καὶ γὰρ ἕκαστον τῶν φύσει γινομένων τινὸς ἕνεκα καὶ γίνεται καὶ ἔστιν, ὅπερ τέλος ἐστὶ τοὐ πράγματος. καὶ ὁ τοῦτο εὑρὼν εἰς τέλος ἦλθε τῆς θεωρίας τῆς περὶ τῶν φυσικῶν εἰδῶν περὶ ταῦτα τὴν σκέψιν μενος, ἅ ἐστι χωριστὰ μὲν τῷ λόγῳ εἴδη, ἔνυλα δέ· ὥστε καὶ περὶ τοῦ ἐνύλου εἴδους, ἀλλ’ οὐχὶ παντὸς εἴδους, καὶ μέχρι τοῦ τίνος ἕνεκα ἔστι τοῦτο ἢ γίνεται, ὁ φυσικὸς ἐπισκέψεται. καί μοι δοκεῖ κατάλληλος ἡ λέξις φαίνε- σθαι, ἐὰν καὶ ἐπὶ μὲν τοῦ μέχρι τίνος βαρύνωμεν τὸ τίνος ταὐτὸν γάρ ἐστι τῷ μέχρι πόσου) καὶ ἐπὶ τοῦ τίνος γὰρ ἕνεκα ἕκαστον βαρυτόνως προενέγκωμεν τὸ τίνος δηλοῖ γὰρ τὸ ἄχρι τοῦ τέλους τὸ ἄχρι τοῦ τίνος ἕνεκα)· καὶ δὴ καὶ εἰ γράφοιτο μέχρι τίνος ἕνεκα, τινὸς γὰρ ἕνεκα ἕκαστον λέγει γὰρ καὶ τοιαύτην γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος) τὸ μὲν πρῶτον τίνος βαρυνοῦμεν, τὸ δὲ δεύτερον ὀξυνοῦμεν. εἰπὼν δὲ ὅτι περὶ τὰ ἔνυλα εἴδη ὁ φυσικὸς ἕξει καὶ τοῦτο μέχρι τοῦ τέλους προβήσεται, ὅτι ἔνυλα τὰ φυσικὰ εἴδη ἐστί, δείκνυσιν ἐκ τοῦ καὶ τὰ αἴτια αὐτῶν τά τε προσεχῆ καὶ τὰ ἀναβεβηκότα καὶ αὐτὰ ἔνυλα εἶναι. καὶ γὰρ τὸ προσεχῶς γεννῶν τὸν [*](1 ἕως τοῦ — ἔργον Ε: om. F: lemma plenum habet D cf. ad p. 309, 32 2 ἔργον διορίσαι τῆς πρώτης Ε cf. infra p. 308,36: τῆς πρώτης διορίσαι ἔργον aD 4 ἐφεξῆς om. a μέχρι που aE 13 τοσούτου Ε μέχρις (ante ὅσου) Ε: μέχρι DF: μέχρι om. a 14 μέχρι τοσούτου aE: om. DF μέχρι ὅσου a et sic constanter 15 τούτων om. a 17 οὖν om. aF τίνος Ε cf. v. 22: τινὸς aDF τόδε τι scripsi: τὸ δὲ, τὶ libri 18 inter καὶ et γὰρ add. ἔστι aDF: om. Ε 24 μὲν (post ἐπὶ) om. a neque ego praesto μέχρι τινὸς hic et post βαρύνωμεν DF ἐστι τῷ] ἐστι τὸ DE 26 προσενέγκωμεν F τὸ τινὸς DF τὸ (post τέλους) DEF: καὶ a 27 καὶ δὴ καὶ εἰ γράφοιτο scripsi: εἰ δὴ καὶ ἐγγράφοιτο (ἐγ in corr.) Ε: δή· καὶ εἰ γράφοιτο D: δή· καὶ εἰ ἐγγράφοιτο F μέχρι τίνος ἕνεκα cf. p. 307, 35 τινὸς ante γὰρ iterat a 30 τοῦ (ante τέλους) om. a)
Ἀλλὰ πῶς ζητῶν μέχρι πόσου τὸν φυσικὸν δεῖ εἰδέναι τὸ εἶδος καὶ τὸ τί ἐστι μέχρι τινός, φησίν, ὥσπερ ἰατρὸν νεῦρον, ἢ χαλκέα χαλκόν; ὁ γὰρ χαλκὸς ὡς ὕλη τῷ χαλκεῖ ὑποβέβληται καὶ τὸ νεῦρον τῷ ἰατρῷ. τούτοις γὰρ ἐπάγουσι τὰ ἀπὸ τῆς τέχνης εἴδη, ὁ μὲν χαλκεὺς τῷ χαλκῷ τὸ τοὐ ἀμφορέως εἰ τύχοι, ὁ δὲ ἰατρὸς τῷ νεύρῳ τὸ τῆς ὑγιείας. πῶς οὖν μέχρις ὅσου περὶ τῆς ὕλης οἱ τεχνῖται ζητοῦσι, μέχρι | τοσούτου [*](68v) περὶ τοῦ εἴδους τὸν φυσικόν φησι ζητεῖν; ταύτην δὴ τὴν ἔνστασιν ἐννοήσας ὁ Ἀλέξανδρος καὶ ἄλλην ἐξήγησιν ἐπάγει γράφων οὕτως· ‘ἢ εἰπὼν πρῶτον μέχρι τινὸς ἐρεῖ ὁ φυσικὸς περὶ τῆς ὕλης ὥσπερ καὶ οἱ τεχνῖται καὶ γὰρ οὗτοι μέχρι τινὸς περὶ τῆς ὑποκειμένης ὕλης αὐτοῖς θεωροῦσιν) ἑξῆς πάλιν περὶ τοῦ εἴδους λέγει, μέχρι πόσου καὶ περὶ ποίου εἴδους ὁ φυσικὸς θεωρεῖ. τίνος γὰρ ἕνεκα ἕκαστον τῶν φύσει γινομένων γίνεται, ὅ ἐστι τὸ φυσικὸν εἶδος καὶ ἡ τῶν φύσει γινομένων τελειότης, θεωρεῖ· περὶ τοῦ τοιούτου οὖν εἴδους, οὗ χάριν ἕκαστον τῶν γινομένων ὑπὸ τῆς φύσεως γίνεται, καὶ περὶ τούτων τῶν εἰδῶν, ἅ ἐστι χωριστὰ μὲν τῷ λόγῳ τῆς ὕλης, ἐν ὕλῃ μέντοι ἡ ὑπόστασις αὐτοῖς, οὐκέτι τὴν γνῶσιν ἐκτείνων ἐπὶ τὰ ἄυλα καὶ χωριστὰ εἴδη” καὶ εἶχεν ἄν καλῶς ἡ ἐξήγησις, εἰ μέχρι τινὸς περὶ τῆς ὕλης ὁ φυσικὸς θεωρεῖ προθέμενος εἰπεῖν ἐπήγαγε ‘μέχρις ὅσου ὁ χαλκεὺς περὶ χαλκῶν καὶ ὁ ἰατρὸς περὶ νεύρων’. νῦν δὲ εἰπὼν μέχρι δὴ πόσου τὸν φυσικὸν δεῖ εἰδέναι τὸ εἶδος καὶ τὸ τί ἐστιν ἐπήγαγεν ἡ ὥσπερ ἰατρὸν νεῦρον ἢ χαλκέα χαλκόν. καὶ ἄλλην δὲ ἐξήγησιν πρὸς τὴν τοιαύτην ἔνστασιν ὑπαντῶσαν ἐπάγει ὡς ἁρμόδιον τῇ γραφῇ τῇ λεγούσῃ ἢ ἰατρὸν νεῦρον ἢ χαλκέα χαλκὸν μέχρι τίνος ἕνεκα. εἴη γὰρ ἄν, φησί, τὸ λεγόμενον· ὡς ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ χαλκεὺς μέχρι τοσούτου περὶ [*](1 ante τούτων add. δὲ a 3 αὐτὸ Ε ὁ (post φησὶν) om. Ε 4 αὐτὸ (post δοκεῖ) D: αὐτὸ F: αὐτῷ aE ὅλως ὁ ex καὶ corr.) F 5 οὖν a τὰ (post οὕτως) om. a ante ὡς add. καὶ aF 6 τῆς (ante ἐκείνου) om. D 10 δὲ om. DP 14 ἢ] καὶ aF 17 τὸ τοῦ] τῶ τοῦ F τὸ τῆς] τῶ τῆς F 19 ἔνστασιν om. Ε 21 ὁ φυσικὸς ἐρεῖ a 22 αὐτοῖς ὕλης Ε 24 τινὸς F 26 εἴδους sc. λέγει cf. v. 23 30 θεωρεῖ] ἐρεῖ Ε 31 ὁ (ante ἰατρὸς) om. Ε δὴ om. F 33 ἡ χαλκὸς χαλκὸν E 35 τίνος Ε: τινος aDF)
p. 194b16 Διωρισμένων δὲ τούτων ἐπισκεπτέον περὶ τῶν αἰτίων.
[*](68v)Τῆς πραγματείας οὔσης περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων τῶν φυσικῶν, διότι ὡς αὐτὸς ἀρχόμενος εἶπε “τότε οἰόμεθα γινώσκειν ἕκαστον, ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν τὰ πρῶτα καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας καὶ μέχρι τῶν στοιχείων”, περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν ὡς στοιχείων πρῶιον προέθετο σκοπεῖν καὶ τάς τε τῶν παλαιῶν δόξας περὶ τούτων προὐβάλετο καὶ τὰ ἑαυτῷ δοκοῦντα προέθηκε, συμφωνοῦντας αὑτῷ τρόπον τινὰ καὶ τοὺς παλαιοὺς φυσιολόγους ἀποδείξας, διότι καὶ ἐκεῖνοι τἀναντία ἐτίθεντο ἀρχάς· οὕτω τε τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν ὡς στοιχειώδεις ἀρχὰς ὑποθέμε- νος τῶν φυσικῶν, καὶ τί ἐστιν ἡ φύσις ἀποδείξας, ὅτι ἀρχὴ ὅθεν ἡ κίνη- σις, καὶ τί τὸ φύσει καὶ κατὰ φύσιν, καὶ διορίσας ποσαχῶς ἡ φύσις λέ- γεται, καὶ ὅτι τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη φύσις, καὶ ὅτι περὶ ἀμφοῖν πρόκειται τῷ φυσικῷ ζητεῖν, καὶ μέχρι πόσου ὅτι μέχρι τοῦ τελικοῦ αἰτίου, καὶ συμπληρώσας τὸν ὅλον περὶ τῶν αἰτίων λόγον, εἴπερ καὶ περὶ τῶν ὡς στοιχείων εἶπε τῆς τε ὕλης καὶ τοὐ εἴδους, | καὶ περὶ τοὐ ποιητικοῦ, ὅπερ [*](69r) ἦν ἡ φύσις, καὶ περὶ τοῦ τελικοῦ, ἐπειδὴ πολλὰ μεταξὺ τῆς τῶν αἰτίων πρὸς ἄλληλα συντάξεως ἐρρήθη, ἀναλαβὼν τὸν λόγον ἐφεξῆς αὐτὰ ἀπα- ριθμήσεται τοὺς προσήκοντας ἑκάστοις ἐπάγων διορισμοὺς καὶ μετὰ τὰ καθ’ αὑτὸ αἴτια καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπ’ ὄψιν ἄγων. κἀνταῦθα δὲ τὴν χρείαν πάλιν ἡμᾶς τοὐ περὶ τῶν ἀρχῶν ὑπομιμνῄσκει λόγου συλλογιζόμενος καὶ νῦν δυνάμει οὕτως· ἡ φυσικὴ πραγματεία θεωρητική ἐστιν, ἀλλ’ οὐχὶ πρακτικὴ ὡς ἡ ἠθική· ἡ θεωρητικὴ τέλος ἔχει τὸ εἰδέναι· ἡ τέλος ἔχουσα τὸ εἰδέναι τὴν τῶν αἰτίων γνῶσιν προλήψεται, εἰς ἃ ἕκαστα ἀναφέρουσα ἕξει τὴν γνῶσιν αὐτῶν· ὥστε τῇ φυσικῇ πραγματεία οἰκεῖος ὁ περὶ τῶν αἰτίων λόγος, ὅπως ἄν καὶ περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ πάσης τῆς ἄλλης φυσικῆς μεταβολῆς τῆς τε κατὰ τόπον καὶ κατὰ ἀλλοίωσιν, ἴσως δὲ καὶ τῆς κατὰ αὔξησιν, περὶ ὧν τῷ φυσικῷ πρόκειται σκοπεῖν, ἀποδιδόναι τὰς αἰτίας δυνώμεθα. διὰ τί γὰρ τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον ἕκαστον τῶν κατ’ αὐτὰ ζητουμένων, λύομεν ἀνάγοντες εἰς τὰς αἰτίας αὐτῶν καὶ τὰς ἀρχάς. ἢ γὰρ διότι ἐκ τοιοῦδε ἢ διότι τοιόνδε ἢ διότι ὑπὸ τοιοῦδε ἢ διότι οὕτως ἄμεινον δεικνύντες ἀποδιδόναι τὰς αἰτίας δόξομεν.
p. 194b23 Ἕνα μὲν οὖν τρόπον αἴτιον λέγεται τὸ ἐξ οὗ ἕως τοῦ καὶ τὰ τούτων γένη.
Τέτταρας τρόπους αἰτίων ἀποδόσεως τοὺς πάντας λέγων πρῶτον ἄπο- [*](1 αἰτίων F: αἰτίων ἕως τοῦ sic Ε: αἰτίων — ζητουμένων ἕκαστον aD 3 ἀρχόμενος Α 1 p. 184 a 12 6 πρώτων Ε προσέθετο F 7 προσέθηκε a συμφωνοῦντας om. Ε αὐτῷ libri 11 φύσει] φυσικὸν aF 13 τελικοῦ] φυσικοῦ aF 17 ἐρρέθη Ε 18 ἑκάστω a 19 κἀν ταῦτα E 21 οὐχὶ] οὑ D 25 τῆς ἄλλης μεταβολῆς τῆς φυσικῆς a 26 καὶ τῆς κατὰ ἀλλοίωσιν D 27 τῆς (post δὲ καὶ) om. a 28 διατί γὰρ ineunte novo folio iterat F 30 post ἐκ add. τοῦ aE 32 αἴτιον om. F ἕως τοῦ—γένη Ε: lemma plenum D: lemma ab ἕως omissum F quem codicum morem abhinc adnotare siipersedebo 35 αἰτιῶν a ἀποδόσεως EF: obl. D: ἀποδεδωκὼς a λέγω a)
p. 194b26 Ἄλλον δὲ τὸ εἶδος καὶ τὸ παράδειγμα ἕως τοῦ καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ.
Δεύτερον αἴτιον τὸ κατὰ τὸ εἶδος παραδίδωσιν· αἴτιον γὰρ ἡ ἐνυπάρ- χουσα ὑγίεια τοῦ ὑγιαίνειν καὶ ἡ συμμετρία τοῦ σύμμετρον εἶναι. εἶδος δὲ οὐ τὸ κατὰ τὴν ἐπιπόλαιον μορφὴν μόνον, ἀλλὰ τὸ κατὰ τὸν λόγον. καλεῖ δὲ παράδειγμα τὸ εἶδος οὐχ ὡς οἱ τὰς ἰδέας λέγοντες αὐτὴν καθ’ αὑτὴν εἰδικὴν οὐσίαν ὑποτιθέμενος, πρὸς ἣν τὰ ἐνθάδε ἀφομοιοῦται. “οὐδὲ γὰρ τὰ φύσει ποιοῦντα, φησὶν Ἀλέξανδρος, πρῶτον νοήσαντα ἃ ποιεῖ οὕτως ποιεῖ, ἵνα τις εἴπῃ τὸ νόημα παράδειγμα τῶν γινομένων κατ’ αὐτόν, ὡς ἐπὶ τῶν τεχνῶν ἔχει, ἀλλὰ τὸ γινόμενον περὶ τῇ ὕλῃ εἶδος τοῦτο καλεῖ παράδειγμα διὰ τὸ τὴν φύσιν τούτου ἐφιεμένην ποιεῖν ἃ ποιεῖ πάντα. δῆ- λον δὲ ἐκ τοῦ γενομένου τούτου παύεσθαι τῆς ποιήσεως, ὡς ὡρισμένου τινὸς ὄντος τοῦ εἴδους καὶ οἷον σκοποῦ προκειμένου, εἰς ὃν τέταται ἡ φύ- σις, καὶ παράδειγμα διὰ τοῦτο λεγομένου. οὐχ ὁμοίως δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, ἐν τοῖς ἕνεκά του ποιοῦσι πᾶσιν ἔχει τὸ τέλος καὶ τὸ παράδειγμα, ἀλλ’ ὅσα μὲν κατὰ προαίρεσιν καὶ τέχνην καὶ λόγον ποιεῖ, ἐπὶ τούτων τὸ τέλος ἀνάγκη οὗ χάριν τὰ ἄλλα γίνεται πρῶτον νοηθὲν ὑπὸ τοῦ ποιοῦντος τοῦτο σκοπὸν ἐκκεῖσθαι καὶ παράδειγμα τῶν ἐσομένων, ἐπὶ δὲ τῶν φύσει γινομέ- νων οὐχ ὁμοίως. οὐ γὰρ κατὰ προαίρεσιν ἡ φύσις ἐργάζεται οὐδὲ κατὰ [*](8 ἐξαμένου sic E 10 ἀποδίδοασν F 10. 11 φέρεσθαι τὸν κύβον E 11 χαλκοῦς ὁ μὲν (12) om. Ε 13 ἐπὶ τὸ ἄνω om. Ε 18 ἄλλο aE 22 τὸ (post οὐ) om. Ε ἀλλὰ καὶ τὸ a 23 post καθ’ αὑτὴν add. τινα Ε 24 εἰδητικὴν DE ἀφωμοίωται a 25 νοήσαντα aED2: ποιήσαντα D1F 26 ἵνα εἴ τις F εἴποι a αὐτόν (sc. Aristotelem?) DEF: αὐτὴν a 30 τέτακται aE)
Ταῦτα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος, ὅτι μὲν παράδειγμα τὸ εἶδος καλεῖ [*](69v) οὐ τὸ κατὰ τὴν ἰδέαν ὁ Ἀριστοτέλης, πρόδηλον. τὸ γὰρ ἔνυλον εἶδος ὡς αἴτιον λαμβάνει, καθὸ τὸ τί ἦν εἶναι ἔχει τὸ σύνθετον. δηλοῖ δὲ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος τοῦτο ἐν τοῖς στοιχείοις καταριθμῶν. πῶς δὲ περὶ τοῦ στοιχειώδους εἴδους λέγοντος αὐτοῦ καὶ τοῦτο παράδειγμα καλέσαντος δυνατὸν παράδειγμα τὸ τοῦ ποιοῦντος εἶδος ἀκούειν νῦν; κἀν γὰρ τὸ αὐτό πώς ἐστι τῷ γινομένῳ, διότι ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου, ἀλλὰ τὸ γινόμενον νῦν καλεῖ παράδειγμα, καὶ οὐχὶ τὸ ποιοῦν. τὸ γὰρ γινόμενόν ἐστι τὸ στοιχειῶδες εἶδος, καθὸ τὸ τί ἦν εἶναι ἔχει τὸ σύνθετον. πρός τι δὲ ὡρισμένον καὶ ὅμοιον γίνεται τὸ φυσικόν. εἰ μὲν γὰρ πρὸς τὸ ποιοῦν, τὸ ποιοῦν ἂν εἴη τὸ παράδειγμα. καὶ πρῶτον μέν, ὅπερ εἶπον, οὐκ ἐκεῖνο ἐκάλεσε παράδειγμα ὁ Ἀριστοτέλης, ἀλλὰ τὸ γινόμενον. ἔπειτα πῶς ἔτι δυνατὸν λέγειν, ὅτι τὰ φυσικὰ οὐ γίνεται πρὸς παράδειγμα, εἴπερ συγχωροῦμεν παράδειγμα τὸ ποιοῦν εἶναι τοῦ γινομένου ὡς πρὸς ἐκεῖνο γινομένοῦ ὡρισμένον τε καὶ ὅμοιον ὑπάρχον τῷ γινομένῳ. εἰ δὲ διὰ τοῦτο λέγεται παράδειγμα τὸ εἶδος διὰ τὸ τὴν φύσιν τούτου ἐφιεμένην ποιεῖν πάντα, τέλος ἂν εἴη διὰ τοῦτο καὶ οὐ παράδειγμα· τὸ γὰρ ἐφετὸν καὶ οὗ ἕνεκα γίνεται τὰ γινόμενα τέλος ἄν εἴη καὶ οὐ παράδειγμα. ἔτι δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς γενέσεως τῶν φυσικῶν εἰρημένα ἐπιστάσεως ἄξιά μοι δοκεῖ. εἰ γὰρ τὸ πρῶτον καταβληθὲν αὐτὸ μὲν ἐποίησε τοῦτο οὗ ἐστιν αὐτὸ ποιητικόν, τὸ δὲ ἐκ τούτου γενόμενον ἄλλο, καὶ ἕκαστον τοὐ μεθ’ ἑαυτὸ ποιητικόν ἐστι καὶ κινητικὸν μέχρι τοῦ τέλους καὶ τοῦ εἴδους τοῦ φυσικοῦ, οὗ ἦν ἀρχὴ τὸ πρῶτον ἐν τῇ ὕλῃ καταβληθέν, εἰ οὖν οὕτως ἡ γένεσις ἀποτελεῖται, πρῶιον μὲν εἰ ὁ πυρὸς τὴν βοτάνην ποιεῖ καὶ ἡ βοτάνη τὴν καλάμην καὶ ἡ καλάμη τὸν ἄσταχυν, πῶς τὰ ἀτελέστερα ποιητικὰ τῶν τελειοτέρων; ἀτελεστέρα γὰρ ἡ βοτάνη τῆς καλάμης καὶ ἡ καλάμη τοῦ ἀστάχυος. ἔπειτα τί τὸ τοῦ ὅλου αἴτιον, οὐκ ἔχομεν λέγειν. ἑνὸς δὲ ὄντος τοῦ εἴδους ἔδει καὶ ἓν αἴτιον εἶναι πρὸ τῶν κατὰ μέρος. ὅλως δὲ εἰ ἀλλοιουμένων τῶν προτέρων γίνεται τὰ ἐφεξῆς, ὑλικὰ ἄν εἴη μᾶλλον τὰ πρότερα καὶ οὐ ποιητικά· οὐδέποτε γὰρ τὸ ποιητικὸν αἴτιον ἀλλοιούμενον γίνεται τὸ ἀποτέλεσμα. ἔτι δὲ εἰ μὴ τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος γίνεται, ἀλλ’ ἐκ τοῦ δυναμένου, δῆλον ὅτι ἡ βοτάνη δυνάμει καλάμη ἐστί· πάν δὲ τὸ δυνάμει ὑλικόν ἐστιν ἀλλ’ οὐ ποιητικόν· ὥστε ὕλη μὲν τῆς καλάμης εἰκότως ἂν λέγοιτο ἡ βοτάνη, ποιητικὸν δὲ αἴτιον οὐδαμῶς. ἔπειτα πᾶν τὸ ἐκ τοῦ δυνάμει γενόμενον ἐνεργείᾳ ὑπὸ τοῦ ἐνεργείᾳ προάγεται εἰς τὸ ἐνεργείᾳ. εἰ οὖν ἡ βοτάνη ἐνεργείᾳ καλάμη οὐκ ἔστιν, οὐκ ἂν ποιήσοι [*](1 post καλεῖ habet λόγον δὲ τοῦ τί ἦν εἶναι τὸν ὅρι’ deleta F 2 ὁ (post ἰδέαν) om. aF 3 καὶ (post δὲ) om. aF 11 τὸ ποιοῦν om. DF τὸ (post εἴη) om. a καὶ] ἀλλὰ a 12 ἔτι] ἐστι a 17 οὐ (post καὶ) aE: om. DF τὸ γὰρ — παράδειγμα (18) om. a 19 εἰρημένα cf. p. 310, 36 inprimis p. 311,3 26 γὰρ β α καὶ ἡ καλάμη τῆς βοτάνης E 27 τὸ (post τί) om. E ἑνὸς γὰρ ὄντος a 30 τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου ἀλλοιουμένου fortasse rectius Ε 32 post ὅτι add. καὶ aF 33 ἀλλ’ οὐχὶ E 35 γενόμενον F: γινόμενον aDE 36 ποιήσοι DE: (cf. p. 313, 4): ποιήση aF)
Παράδειγμα δὲ τὸ ἔνυλον εἶδος ὁ Ἀριστοτέλης καλεῖ ἴσως μὲν καὶ ὡς σκοπὸν τῆς φύσεως, εἰς ὃν οὐ γνωστικῶς ἀλλ’ οὐσιωδῶς ἀποτεινομένη πάντα ποιεῖ, ἴσως δὲ καὶ ὡς παράδειγμα τέχνης γινόμενον, εἴπερ τὰ μὲν φυσικὰ μὴ βούλεται πρὸς παράδειγμα γίνεσθαι, τὰ δὲ τεχνικὰ δεῖσθαι τοῦ παραδείγματός φησι. καὶ πολλὰ προειπὼν περὶ τοῦ τὴν τέχνην μιμεῖσθαι τὴν φύσιν εἰκότως νῦν ὑπέμνησεν, ὅτι τὸ φυσικὸν εἶδος παράδειγμα τῆς τέχνης ἐστί. δῆλον δὲ ὅτι εἴπερ ὁ νοῦς ἐστι τὸ κυρίως ποιητικὸν αἴτιον κατὰ τὰ ἐν αὐτῷ εἴδη ἐξομοιῶν πρὸς αὐτὰ τὰ γινόμενα, εἴη ἂν κυρίως παραδείγματα τὰ ἐν νῶ εἴδη. ἀλλὰ τούτων μὲν ἅλις. λόγον δὲ τοῦ τί ἦν εἶναι τὸν ὁρισμὸν εἶπεν. ὁ δὲ ὁρισμὸς τοῦ εἴδους δηλωτικός ἐστιν.
[*](p. 194b27)Καὶ τὰ τούτου γένη ἕως τοὐ καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ.
Ὡς ἐπὶ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου εἶπεν αἴτιον εἶναι οὐ μόνον τὴν προσεχῆ ὕλην ἀλλὰ καὶ τὰ ταύτης γένη, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ εἰδικοῦ. τῆς γὰρ διὰ πασῶν συμφωνίας ἐν διπλασίῳ λόγῳ οὔσης, εἶδός τι τοῦ διπλασίου ἐστὶ τὸ διὰ πασῶν, οὗ γένος τὸ διπλάσιον. καὶ τούτου γένος ὁ ἀριθμός. καὶ ταῦτα οὖν, φησίν, εἰδικὰ ἄν εἴη αἴτια ὡς συνεπιφερόμενα τῷ εἴδει. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ εἴδους παραλαμβανόμενα μέρη, καὶ αὐτὰ ἄν εἴη εἰδικὰ αἴτια ὡς συμπληρωτικὰ τοῦ εἴδους. εἰ γὰρ τὸ ζῷον λογικὸν θνητὸν αἴτιόν ἐστιν ἀνθρώπου ὡς εἶδος, καὶ ἕκαστον τῶν ἐν τῷ ὁρισμῷ μερῶν συναίτιον ἂν εἴη κατὰ τὸν αὐτὸν τοὐ αἰτίου τρόπον καθ’ ὃν καὶ τὸ [*](2 τέλος om. a 3 καὶ γὰρ DF: κἄν γὰρ Ε: οὐ γὰρ a ἔχη Ε 5 κατατᾶν Ε 6 εἰ] ἢ Ε μὴ add. a: om. DEF τοιαῦτα om. a τὰ φυσικά ἐστιν, ἄτοπον γὰρ, ἢ ἑαυτά a 13 εἰδώλων F 15 δὲ om. F ἴσως μὲν om. 1) 18 πρὸς τὰ τὰ om. a) παραδείγματα aF 18 τοῦ (post δεῖσθαι) om. a 22 αὑτῷ a 24 δηλωτικόν a 27 οὐ om. a 29 ἐν om. aF 32 post παραλαμβανόμενα add. εἰδικὰ αἴτια καὶ εἴδη F 33 post ζῷον add. τὸ F)
Ἔτι ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς ἕως τοῦ καὶ τὸ μεταβάλλον τοῦ μεταβαλλομένου.
Τρίτον ἐν τοῖς αἰτίοις παραδίδωσι τὸ ποιητικόν, διότι προσπίπτει μὲν ἡμῖν πρῶτον τὸ γινόμενον καὶ τὰ τούτου στοιχεῖα, γενητὸν δὲ εὑρόντες αὐτὸ ποιητικὸν αἴτιον ζητοῦμεν, τότε τὴν αἰτίαν, ἧς ἕνεκα ποιεῖ τὸ ποιοῦν καὶ γίνεται τὸ γινόμενον. καλεῖ δὲ τὸ ποιοῦν ὅθεν ἡ πρώτη τῆς μεταβολῆς ἀρχὴ ἢ τῆς ἠρεμήσεως βουλόμενος τὸ κυρίως ποιητικὸν αἴτιον κεχωρισμένον εἶναι καὶ ἐξῃρημένον τοὐ γινομένου. τὸ γὰρ ἐνυπάρχον αἴτιον ὥσπερ τὸ εἶδος καὶ ἡ φύσις τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς ἔχεται. καὶ δεῖ μεμνῆσθαι, ὅτι ἐνταῦθα ὁ Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ μὴ εἶναι κυρίως ποιητικὸν αἴτιον τὴν φύσιν, ἀλλ’ εἰδικὸν μᾶλλον διὰ τὸ μὴ εἶναι πρῶτον ἐν τοῖς ποιητικοῖς. καὶ τὰ ὄργανα δὲ δοκεῖ κινήσεως αἴτια γίνεσθαι, ἀλλ’ οὐδὲ ταῦτα κυρίως ποιητικά ἐστιν, ὅτι μὴ πρώτως ἀλλὰ κινούμενα κινεῖ. καὶ τούτου δὲ χρὴ μεμνῆσθαι, ὅτι συγχωρεῖ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ τὸ ὄργανον αἴτιόν πὼς εἶναι· εἰ καὶ μὴ κυρίως ποιητικόν, ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτο ὀργανικόν. ἐπειδὴ δὲ τῶν γινομένων τὰ μὲν κινούμενα γίνεται τὰ δὲ ἱστάμενα καὶ τὸ κινοῦν τὰ κινούμενα καὶ τὸ ἱστῶν τὰ ἱστάμενα, ποιητικὸν ἄν εἴη αἴτιον τὸ μὲν κινήσεως, τὸ δὲ στάσεως. | διὸ εἰπὼν ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς [*](70v) προσέθηκεν ἢ τῆς ἠρεμήσεως ἡ πρώτη. ὥστε ὁ βουλεύσας τι ἢ ἀγαθὸν ἡ κακὸν τοῦ πράξαντος κυριώτερον ἄν εἴη ποιητικὸν αἴτιον. ἡ γὰρ πρώτη ἀρχὴ ἀπὸ τοῦ βουλεύσαντος. κἀνταῦθα δὲ τὰ γενικὰ προστίθησὶν ὡς ἐπὶ τοὐ ὑλικοῦ καὶ τοῦ εἰδικοῦ αἰτίου. ὁ γὰρ πατὴρ καὶ τὸ τέκνον ὑπὸ τὸ ποιοῦν καὶ ποιούμενον καὶ ταῦτα ὑπὸ τὸ μεταβάλλον καὶ μεταβαλλόμενον· καὶ γὰρ ἡ μὲν ποίησις οὐσιώδης δοκεῖ, ἡ δὲ μεταβολὴ καὶ ἐπὶ τῆς τῶν ἄλλων λέγεται κινήσεως.
[*](p. 194b32)Ἔτι ὡς τὸ τέλος ἕως τοῦ τὰ μὲν ἔργα, τὰ δὲ ὄργανα.
τέταρτον αἴτιον προστίθησι τὸ τελικόν, τοῦτο δέ ἐστιν ὃ ἀποκρινόμεθα ἐρωτηθέντες, τίνος ἕνεκα γίνεται τὸ γινόμενον. ἐρωτηθέντες γὰρ δι’ ἁ τί περιπατεῖ, φαμὲν ἵνα ὑγιαίνῃ. καὶ τοῦτο εἰπόντες, αὐταρκῶς οἰόμεθα τὸ αἴτιον ἀποδεδωκέναι αἴτιον γὰρ τοῦ περιπατεῖν ἡ ὑγίεια ἢ τοῦ φάρμακον πιεῖν) κατ’ οὐδένα τρόπον τῶν πρότερον εἰρημένων αἰτίων, ἀλλ’ ὅτι ἕνεκα τῆς ὑγιείας περιπατεῖ ἢ φαρμακεύεται. ἐπειδὴ [*](1 τὸν aF: τὸ DE 7 τὸ γινόμενον πρῶτον F 8 post αὐτὸ addendum τὸ καὶ τότε a τὸ om. D1 9. 10 ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς Ε 15 τὰ om, aF 19 ἐπεὶ a 26 τ (ante ποιοῦν) om. Ε 28 τῆς om. E λέγεται] γίνεται D κινήσεων Ε 29 ἔτ’ δ’ ὡς a 31 ἐρωτηθέντος Ε 34 ποιεῖν Ε οὐδένα δὲ a ὑγείας ut saepe a)
Τὰ μὲν οὖν αἴτια σχεδὸν τοσαυταχῶς·
Τὸ σχεδὸν πρόσκειται ἢ ὅτι τὰ κυρίως αἴτια τοσαυταχῶς πολλῶν ὄντων καὶ κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων, ὡς ἐρεῖ, ἢ δι’ εὐλάβειαν εἴρηται, τοῦ Πλάτωνος τὸ μὲν παραδειγματικὸν αἴτιον τοῖς κυρίως αἰτίοις συναριθμήσαντος τῷ τε ποιητικῷ καὶ τῷ τελικῷ, τὸ δ’ ὀργανικὸν τοῖς συναιτίοις τῷ τε ὑλικῷ καὶ τῷ εἰδικῷ. εἰ δὲ τοσαύτη τάξις ἐστὶν ἐν τοῖς αἰτίοις, ὡς τὰ μὲν φύσει πρῶτα εἶναι τό τε ποιοῦν καὶ τὸ τέλος καὶ κυρίως αἴτια, τὰ δὲ συναίτια μᾶλλον ὡς ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, εἰκότως τῶν πολλαχῶς λεγομένων ἐστὶ τὰ αἴτια, ἀλλ’ οὐχὶ τῶν ὡς ἀφ’ ἑνὸς γένους διῃρημένων. ὅτι δὲ τοσοῦτοί εἰσιν οἱ τῶν αἰτίων τρόποι καὶ οὔτε πλείονες οὔτε ἐλάττονες, τάχα ἄν τις καὶ ἐκ διαιρέσεως συλλογίσαιτο, τοσοῦτον προειπὼν ὅτι αἴτια ἐκεῖνά ἐστι δι’ ἃ ἔστι τε τὸ ὂν οἷόν ἐστι καὶ γίνεται τὸ γινόμενον, καὶ ἅπερ ἐρωτηθέντες τὸ διὰ τί ἀποδίδομεν. τὰ τοίνυν φυσικὰ σύνθετα ὄντα ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ἔστιν ἅπερ ἐστὶ καὶ γίνεται ἅπερ γίνεται ἢ διὰ τὰ συμπληροῦντα αὐτὰ ἢ διὰ τὰ ἔξωθεν ὁπωσοῦν αὐτοῖς ἐπικοινωνοῦντα· συμπληροῖ δὲ [*](2 ὑπεσημήνατο D 4 καὶ (ante ἐπὶ) om. Ε 5 γενέσθαι Ε 6 ὡς ὁ περίπατος καὶ ἡ κάθαρσις om. aF 8 τελικὸν αἴτιον D ὁ (post μὲν) om. aE 12 δὲ D: om. EF: μὲν οὖν a 15 αἴτια ταῦτα λέγεσθαι a 16 λεγόμενα p. 195 a 9 17 ἐνεξίας E 19 post ἡμῖν add. ὁ a 21 post τοσαυταχῶς add. λέγεται 22 πρόσκει sic F 25 τῷ τε τε om. a) τελικῷ καὶ τῷ ποιητικῷ aF 26 immo τοιαύτη 31 τροσοῦτον E αἴτια] α sic F ἐκεῖνα αἴτια Ε 33 ἀποδιδόαμεν D)
Συμβαίνει δὲ πολλαχῶς λεγομένων τῶν αἰτίων ἕως τοῦ
Πόλλας τῶν αἰτίων διαφορὰς παραδούς, ἵνα μὴ νομίσῃ τις ἄλλα ἄλλων εἶναι αἴτια (οἷον τὸ μὲν ὑλικὸν ἄλλου, τὸ δὲ εἰδικὸν ἢ ποιητικὸν ἄλλου), καλῶς ἐπεσημήνατο, ὅτι ἐκ τῶν εἰρημένων συμβαίνει τὸ τοῦ αὐτοῦ πολλὰ εἶναι αἴτια. εἰπὼν δὲ συμβαίνει τοῦτο, ἵνα μὴ ποτὲ μὲν οὕτως ἔχειν ποτὲ δὲ ἄλλως ὑπονοήσωμεν, ἐπήγαγεν οὐ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλὰ καθὸ τοιοῦτόν ἐστι τὸ γινόμενον· καθὸ γὰρ φυσικὸν ἢ τεχνητόν ἐστι καὶ ὕλην ἔχει καὶ εἶδος καὶ ποιητικὸν αἴτιον καὶ τελικόν· τὸ δὲ οὐ καθ’ ἕτερόν τι ἀλλ’ ἡ ἀνδριὰς εἴρηται ἀντὶ τοῦ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἀλλὰ [*](1 τὸ πρῶτον — ἡμῖν iter. F 3 προτεθέντος scripsi: προτιθέντος DEF: προστιθεμέ- νου a 4 τῶν γινομένων ἐστὶ, δῆλον· ὅτι δὲ aE: om. DF 5 ταῦτα aE: om. DF 8 τὸ ἐν] καὶ ἐν E σωματικὸν a: σωμάτων DEF 10 ἡ ὑφ’ — ἑαυτοῦ (11) om. Ε 12 καθόλον aE: καθόλου DF 13 τοῦτο aE: τοῦ DF 14 ἀρχηγικὸν DE: ἀρχηγὸν aF 14. 15 τινὰ ἔχει a 15 ἀεικίνητον Ε 20 ὀργανικὸν Ε: ὄργανον DF: ὡς ὄργανον a 24 βλέπων ἀνάγκη δὲ τὸ εἰκῆ κτλ. D 25 ἀεὶ om. Ε 32 ἔχειν post ἄλλως transiecit a 33 τεχνικόν Ε 34 ἔχοι Ε τελικόν] ὑλικόν a)
- οὗ ἦν ἡ παρουσία αἰτία τῆς σωτηρίας.
Ἅπαντα δὲ τὰ νῦν εἰρημένα αἴτια ἕως τοῦ | καὶ ἡ σύνθέσις [*](71v) καὶ τὸ εἶδος.
Ἐv τῇ τῶν αἰτίων παραδόσει καὶ τὰ γένη τῶν αἰτίων ὡς αἴτια παραδοὺς καὶ τὰ μεταξὺ τοῦ τε ποιοῦντος καὶ τοῦ γινομένου ἢ τοῦ τέλους, εἰκότως συγκεφαλαιούμενος τέτταρας εἶναί φησι τοὺς τῶν αἰτίων τρόπους, εἰς οὓς πάντα τὰ εἰρημένα ἀνάγεται. καὶ προθέμενος αὐτὰ συντόμῶς ἀπαριθμήσασθαι καὶ πρῶτον τὸ ὑλικὸν προβαλόμενος καὶ διὰ παραδείγματος αὐτὸ σαφηνίσαι βουληθεὶς καὶ τὰς διαφορὰς αὐτοῦ ἐκθέσθαι, πλείονος σαφηνείας <ἕνεκεν> καὶ ἐκεῖνα ὧν ἐστιν ὑποκείμενον εἰπὼν τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖα τῶν συλλαβῶν καὶ ἡ ὕλη τῶν σκευαστῶν καὶ τὰ ἐφεξῆς. ἐν οἷς ὑπόκειται μὲν τὰ στοιχεῖα καὶ ἡ ὕλη τῶν τεχνητῶν, οἷον ξύλα ἢ κηρὸς καὶ ἔλαιον τοὐ φαρμάκου καὶ πῦρ καὶ γῆ καὶ τὰ λοιπά, καὶ τὰ μέρη καὶ αἱ ὑποθέσεις. εἴδη δὲ αἱ συλλαβαὶ καὶ τὸ βάθρον ἢ τὸ φάρμακον καὶ τὸ ζῷον καὶ τὸ ὅλον καὶ τὸ συμπέρασμα. συντάξας οὖν τὰ εἴδη τοῖς ὑποκειμένοις εἰκότως ἐπήγαγε τούτων δὲ τὰ μὲν αἴτιά ἐστιν ὡς τὸ ὑποκείμενον, οἷον τὰ μέρη, τὰ δὲ ὡς τὸ εἶ. δὸς. καὶ οὕτως τὸ ποιητικὸν προστίθησι καὶ τὸ τελικόν. διαφορὰς δὲ τοῦ ὑποκειμένου παραδίδωσι, καθόσον ἄλλως μὲν ἡ κυρίως ὕλη τοῖς ἐξ αὐτῆς ὑπόκειται καὶ γίνεται ἐξ αὐτοῦ τὰ γινόμενα, καὶ ἄλλως τὰ στοιχεῖα ταῖς συλλαβαῖς καὶ τὰ μέρη τῷ ὅλῳ, καὶ ἄλλως αἱ προτάσεις, ἃς ὑποθέσεις [*](1 κατὰ (post δῆλον ὅτι οὐ) om. F 2 θάτερον τούτων a 4 αἴτιον om. Ε τὸ ποιεῖν Ε 5 ἕνεκα τοὐ Ε 12 πρώτῳ cf. c. 7 p. 191 a 6 ἱκανὸν γὰρ ἔσται τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων ποιεῖν τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ τὴν μεταβολήν τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ a 13 post καὶ add. τῇ F 14 ἅπαντα aDF (sed is ἅ atro, πάντα rubro colore): πάντα Ε 17 γινομένου] ποιουμένου D 20 προβαλόμενος F: προβαλλόμενος aDE 22 σαφηνίας πλείονος E ἕνεκεν add. a: om. DEF 23 γὰρ om. Η σκευαστῶν aE: σκευῶν F et (ut in lemmate) D 24 τὰ ἑξῆς a 26 καὶ τὰ λοιπά om. Ε 32 ἐξ αὐτοῦ a: ἐξ αὐ (videtur αὐτοῦ solvendum) Ε: om. DF)
Εἷς μὲν τρόπος αἰτίων οὗτος ποικίλος, ὡς δέδεικται, ἄλλος δὲ ὡς τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸ εἶδος. τοιαῦτα δὲ ἅπερ μετὰ τῶν ὑλικῶν αἰτίων παρέθετο τό τε ὅλον οὐχὶ τὸ σὺν τοῖς μέρεσιν, ἀλλὰ τὸ ἐπὶ τοῖς μέρεσιν ἐπιγινόμενον. τοιοῦτον δὲ καὶ ἡ σύνθεσις. καὶ γὰρ αὕτη ἄλλη οὖσα παρὰ τὰ συντιθέμενα ἐκείνοις ἐπιγίνεται ὡς εἶδος, ὡς ἐπὶ τοῖς στοιχείοις τοῖς μὲν τοῦ λόγου ἡ συλλαβή, τοῖς δὲ τῶν σωμάτων τὸ κατὰ τὴν σύνθεσιν εἶδος οἷον ἀνθρώπου ἢ συκῆς. καὶ δῆλον ὅτι πᾶσι τούτοις ἐφαρμόζει ἡ τοῦ εἴδους προσηγορία. οἰκειότερον δὲ ἐπὶ τῶν τὴν κυρίως λεγομένην ὕλην ὑποκειμένην ἐχόντων. μεμνῆσθαι δὲ χρή, ὅτι τὴν ὅλην κατὰ ἀλλοίωσιν ἀναλαμβάνειν τὸ εἶδος ὁ Ἀλέξανδρός φησι. διὸ καὶ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους τὸ σύνθετον οἱ Περιπατητικοὶ λέγουσιν ὡς συνεξαλλοιουμένων ἀλλήλοις τῶν ἁπλῶν ἐν τῆ τοῦ συνθέτου γενέσει. οἱ δὲ Πλατωνικοὶ τὴν ὕλην ἄτρεπτον λέγουσι τοῖς ἐν Τιμαίῳ λεγομένοις ἀκολουθοῦντες, ἐν οἷς φησιν “ὁ αὐτὸς δὴ λόγος καὶ περὶ τῆς τὰ πάντα δεχομένης σώματα φύσεως· ταὐτὸν αὐτὴν ἀεὶ προσρητέον· ἐκ γὰρ τῆς ἑαυτῆς τὸ παράπαν οὐκ ἐξίσταται δυνάμεως.’’ καὶ δῆλον ὅτι οὐδὲ ἀλλοιοῦται. μήποτε οὖν οἱ μὲν Πλατωνικοὶ περὶ τῆς πρώτης ὕλης λέγοντες τῆς ἀποίου οὐ συγχωροῦσιν αὐτὴν ἀλλοιοῦσθαι. ἀλλοιοῦται γὰρ τὸ πεποιωμένον ὡς ἄλλην μὲν ποιότητα ἀποβάλλον, ἄλλην δὲ προσλαμβάνον. τὸ δὲ ἄποιον πῶς ἂν ἀλλοιωθείη; διὰ τοῦτο οὖν οὐκ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους φασὶν εἶναι τὸ σύνθετον ὡς μὴ συναλλοιουμένων ἀλλήλοις, ἀλλ’ εἶδος ἐν ὕλῃ. οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ Περιπάτου τὴν προσεχῆ λαμβάνοντες ὕλην ὡς τὰ τέτταρα στοιχεῖα ἢ τὸ σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον, εἰκότως καὶ ἀλλοιοῦσθαι ταύτην φασί, καὶ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους λέγουσι τὸ σύνθετον τῆς τε ὕλης εἰς τὸ εἶδος μεταβαλλούσης καὶ τοῦ εἴδους ὑλομ
[*](1 post γὰρ iterat ἡ Ε κατὰ ἀλλοίωσιν Ε (cf. v. 20 et Themist. p. 172,9): om. aDF 2 τὸ εἶδος φησὶ Ε 4 καὶ (post ἅπερ) om. aF καλεῖται τῶν συνθέτων a 5 ἀὴρ aE: καὶ D: om. F 6 ἀποτελεῖται DEF: ἀποτελεῖται τὰ a: fort. ἀποτελεῖ τὰ 12. 13 τὸ τί a: ὅτι D: ὅτι F: ὁ τὸ τί E 15 καὶ (post δὲ) om. a 17 τὴν (post κατὰ) om. a 20 ἀναλαμβάνει Ε1 24 Τιμαίῳ p. 50 B ὁ (ante αὐτὸς) om. E 25 αὐτὴν aE: om. DF 26 αὐτῆς DF 27 οὐδὲ om. Ε1: οὐκ add. E2 29 ἀποβάλλων et προσλαμβάνων F)Τὸ δὲ σπέρμα καὶ ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ βουλεύσας ἕως τοὐ [*](71v) ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς ἢ στάσεως.
[*](40)Τρίτον πάλιν ἀπαριθμεῖται τὸ ποιητικὸν αἴτιον παραδείγματα καὶ ἐνταῦθα παρατιθείς, δι’ ὧν ὡς οἶμαι καὶ τὰς τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου διαφοράς, ὡς τὰς τοῦ ὑλικοῦ καὶ τὰς τοῦ εἴδους πρότερον, ἐνεδείξατο· ἄλλως γὰρ ὁ βουλεύσας ποιεῖ καὶ ἄλλως ὁ ἰατρὸς καὶ ἄλλως τὸ σπέρμα. ὁ μὲν γὰρ βουλεύσας τὴν ἀρχὴν ἐνδίδωσι τῆς ποιήσεως οὐκ ἐφαπτόμενος αὐτὸς τοῦ ἔργου, ὁ δὲ ἰατρὸς αὐτὸς ἐργαζόμενος ποιεῖ, τὸ δὲ σπέρμα μέσον πὼς τοῦ τε ποιητικοῦ καὶ τοῦ ὑλικοῦ ἐστιν, εἴπερ τῇ ἑαυτοῦ μεταβολῇ καὶ γινόμενον ἅμα ποιεῖ, τοῦ κυρίως ποιοῦντος, ὡς καὶ Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ, ἐξῃρῆσθαι τοῦ γινομένου ὀφείλοντος. τὸ δὲ πάντα οὐ χρὴ συντάξαι τῷ τὸ ποιοῦν, ἀλλὰ ἀπολύτως ἀναγινώσκοντα περὶ τῶν τριῶν τρόπων τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου ἐκδέχεσθαι.
[*](p. 195a23)Τὰ δὲ ὡς τέλος καὶ ἀγαθὸν ἕως τοῦ τὰ μὲν οὖν αἴτια ταῦτα καὶ τοσαῦτά ἐστι τῶ εἴδει.
Τέταρτον καὶ τελευταῖον τοῖς ἄλλοις τὸ τελικὸν αἴτιον ἐπάγει λέγων τὸ δὲ ὡς τέλος καὶ ἀγαθὸν τῶν ἄλλων. καί φησιν ὁ Ἀλέξανδρος τὸ ἀκόλουθον εἶναι κατὰ τὴν λέξιν τὸ δὲ ὡς τέλος τῶν ἄλλων καὶ | τἀγαθὸν, [*](72r) τῶν ἄλλων, δηλονότι ὧν ἐστι τέλος. μήποτε δὲ καλῶς κατὰ κοινοῦ καὶ τῷ τέλει καὶ τῷ ἀγαθῷ ἐπῆκται τὸ τῶν ἄλλων. τὸ γὰρ τελικὸν αἴτιον οἷον ἡ ὑγίεια ὡς ἔστι τέλος τῶν ἄλλων τῶν ἕνεκα αὐτοῦ λαμβανομένων οἷον περιπάτου καὶ φαρμακοποσίας καὶ τῶν τοιούτων, οὕτως καὶ ἀγαθὸν ἐκείνων ἐστί. διὰ τί δὲ τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἀγαθόν ἐστι, προσέθηκε τὸ γὰρ οὗ ἕνεκα βέλτιστον εἰπών· τὸ γὰρ οὗ ἕνεκα τοῦτό ἐστιν, οὗ ἐφιέμενοι τὰ ἄλλα πράττομεν· τὸ δὲ ἐφετὸν τὸ ἀγαθόν ἐστι. καὶ τὸ μᾶλλον ἐφετὸν καὶ μᾶλλον τέλος τοῦτο καὶ μᾶλλον ἀγαθὸν καὶ βέλτιστον τῶν ἄλλων. καὶ γὰρ τοῦ μὲν γυμνάζεσθαι τέλος ἡ ὑγίεια, τῆς δὲ ὑγιείας ἡ εὐδαιμονία. διὸ καὶ τέλος κυρίως αὕτη καὶ βέλτιστον τῶν ἄλλων. εἰπὼν δὲ τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἀγαθὸν εἶναι, ἐπειδὴ ὡς ἀρχόμενος εἶπε τῶν Νικομαχείων ἠθικῶν “πᾶσα τέχνη καὶ πᾶσα μέθοδος, ὁμοίως δὲ πρᾶξίς τε καὶ προαίρεσις, ἀγαθοῦ τινος ἐφίεσθαι δοκεῖ,” οὐ πάντως δὲ καὶ ἀληθῶς ἀγαθόν ἐστι τὸ οὗ ἕνεκα τὰ πραττόμενα πράττομεν, φαινόμενον δὲ [*](2 post στάσεως ex Aristotele vulgato add. ἡ κινήσεως aD 12 ἀλύτως E 14 τό τέλος καὶ τἀγαθὸν aD ex Arist., sed cf. v. 17 15 καὶ τοσαῦτα om. (errore opinor) Ε 17 καὶ τὸ ἀγαθὸν a 18 τὸ δὲ] τὰ δὲ Ε τἀγαθὸν DEF: τὸ ἀγαθὸν a 19 καλῶς DEF: κοινῶς a 21 ὡς ἔτι Ε 23 διὰ τί δὲ novo folio inc. ite- ravit F διατὶ δὲ τῷ τὸ τέλος καὶ τὸ ἀγαθὸν, τὸ οὗ ἕνεκα προσέθηκε a 24 τὸ γὰρ] ἡ ὅτι a 25 ἀγαθόν ἐστι. καὶ τὸ μᾶλλον τέλος καὶ μᾶλλον ἀγαθὸν ceteris omis- sis a 26 τοῦτο post ἐφετὸν posuit F 27 καὶ γὰρ — τῶν ἄλλων (28) om. a 30 εἶπε post ἠθικῶν Ε Νικομαχείων ἠθικῶν Α1 p. 1094a2 32 οὗ ἕνεκα πράττομεν ἁ πράττομεν E)
τρόποι δὲ τῶν αἰτίων ἕως τοῦ οἷον, εἰ ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικὸς αἴτιος λέγοιτο τοῦ ἀνδριάντος.
Πρότερον μὲν ὅτε ἔλεγεν “ἕνα μὲν οὖν τρόπον αἴτιον λέγεται τὸ ἐξ οὗ γίνεταί τι ἐνυπάρχοντος”, τρόπους ἔλεγε τὰς πρὸς ἄλληλα τῶν πρώτων αἰτίων διαφοράς, νῦν δὲ τρόπους λέγει τὰς καθ’ ἕκαστον τῶν αἰτίων διαφορὰς οἷον τὰς τῆς ὕλης μόνης καὶ τοῦ εἴδους μόνου καὶ τῶν ἄλλων αἰτίων, αἵτινες τῶν ὁμοειδῶν εἰσι. καὶ λέγει, ὅτι καὶ οἱ καθ’ ἕκαστον τῶν αἰτίων τρόποι ἀριθμῷ μέν εἰσι πολλοί, συγκεφαλαιοῦνται δὲ καὶ οὗτοι εἰς ἓξ τὰς καθ’ ἕκαστον αἴτιον διαφοράς. καὶ γὰρ καθ’ ἕκαστον εἶδος τῶν αἰτίων οἷον κατὰ τὴν ὕλην ἢ κατὰ τὸ εἶδος ἢ καθ’ αὑτὸ λέγομεν τὸ αἴτιον ἢ κατὰ συμβεβηκός. ἔτι προτέρως καὶ ὑστέρως ἄλλο ἄλλου λαμβάνεται αἴτιον, οἷον κατὰ τὸ ποιητικὸν αἴτιον ἔστι τοῦ αὐτοῦ οἷον τῆς ὑγιείας πρότερα καὶ ὕστερα ποιητικὰ λαμβάνειν αἴτια, πάντα καθ’ αὑτὸ λαμβάνοντα, ὡς ἰατρὸν καὶ τεχνίτην, <καὶ> κατὰ τὸ εἰδικὸν τοῦ διὰ συμφώνου τὸ διπλάσιον καὶ ἀριθμόν, καὶ ἀπλῶς τὰ περιέχοντα καὶ περιεχόμενα. ἢ τὰ κοινὰ καὶ καθ’ ἕκαστα πανταχοῦ, προτέρων μὲν ὄντων τῶν προσεχεστέρων, ὑστέρων δὲ τῶν πορρωτέρων. προσεχέστερα δὲ πανταχοῦ [*](2 ἀγαθὸν αὐτὸ εἰπεῖν DE: αὐτὸ ἀγαθὸν εἰπεῖν F: εἰπεῖν αὐτὸ ἀγαθὸν ex Arist. a 3 εἴρηται τὸ οὖ ἕνεκα Ε 5 δόγματα DF: δύο δόγματα τἄ E: δόξαντα a 6 δ’ om. a 7 Εὔδημος fr. 20 p. 33, 1 13 τἀγαθὸν — αἱρούμενος (14) om. D 15 βέλτιον in lac. om. E 16 τῶν om. D ἕως τὸ (sic) relicta lacuna, quae capiat omissa οἷον εἰ ὁ λευκὸς καὶ (expleta a nobis ex aD) E 18 Πρότερον p. 194 b 23 μὲν ὅτε ἔλεγεν ἕνα om. Ε ante τὸ add. τι aF 19 post ἐν om. ὑπάρχοντος τρόπους E πρώτων aE: om. DF 20 νῦν δὲ — διαφορὰς om. a νῦν δὲ τρόπους om. E 22 post αἰτίων habet νῦν δὲ τρόπους τὰς διαφορὰς τῶν μερικῶν αἰτίων φησίν a 23 αἰτίων] ἰδίων F 26 ἔτι a: ἐστι DF: ἐστι. καὶ ἡ E 27 ἔστι γὰρ τοῦ a 29 καὶ (ante κατὰ) add. a 30. 31 καὶ περιεχόμενα — περιέχοντα (p. 322, 1) om. F)
Ἐπιστῆσαι δὲ οἶμαι χρή, ὅτι ἐπὶ μὲν τοῦ καθ’ αὑτὸ τὸ πορρώτερον καὶ ἐγγύτερον ἔλαβε κατὰ τὰ περιέχοντα καὶ περιεχόμενα ὡς τὰ γένη καὶ τὰ εἴδη, ἐπὶ δὲ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ἔλαβε μὲν καὶ τοῦτο εἰπὼν ἔτι δὲ ὡς τὸ συμβεβηκὸς καὶ τὰ τούτων γένη, ἀλλὰ ταῦτα συνέταξε τῷ συμβεβηκότι. ἄλλο δὲ πορρώτερον καὶ ἐγγύτερον ἔλαβεν ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς καὶ αὐτῷ τῷ συμβεβηκότι ὑπάρχουσιν. ὁ γὰρ λευκὸς ἢ ὁ μουσικὸς κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος πορρώτερον, ὅτι Πολυκλείτῳ συνέβη λευκῷ εἶναι τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἐγγυτέρῳ. δύο οὖν τούτων οὐσῶν δυάδων διαφορᾶς τῆς μὲν ἐν τοῖς καθ’ αὑτὰ αἰτίοις, τῆς δὲ ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκός) ἄλλην τρίτην μετ’ ὀλίγον προστίθησι μεταξύ τινα εἰπὼν αὐτός. ἔστι δὲ αὕτη καθ’ ἣν τὰ καθ’ αὑτὰ καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἢ ὡς ἀπολελυμένα ἀλλήλων λέγεται, ὅταν εἴπω ποιητικὸν τοῦ ἀνδριάντος ποτὲ μὲν τὸν ἀνδριαντοποιόν, ποτὲ δὲ τὸν Πολύκλειτον, ἢ συμ- [*](4 post κοινότερον add. ἡ a 5 καὶ (post εἴρηται) om. F 12 αἴτια om. Ε 13 καθ’ ὅσον om. Ε 15 τοῦ ἀνδριάντος om. XII litt. spatio rel. E post ἀν- δριάντος add. ἐστὶν a τῷ δὲ — ἐστὶν (17) om. F 16 ante καὶ add. καὶ τὸ ζῶον. οὐκοῦν a ἄνθρωπος ἄρα κατὰ om. XV litt. relicto spatio E ἄρα D: om. a 17 οὕτως οὖν δείξας Ε 18 καὶ (ante ταῦτα) om. a 20 καὶ prius om. aF 26 ἔτι] ἐστι a 30 αἴτιον F 31. 32 οὐσῶν τούτων a 33 ὀλίγ’ aF 34 τὰ (post καὶ) om. D 34. 35 συμβεβηκότα a 36 ποτὲ μὲν — ἀν- δριάντος (p. 323, 1) om. F)
Παρὰ πάντα δὲ καὶ τὰ οἰκείως λεγόμενα καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἕως τοῦ ἢ οἰκοδομῶν οἰκοδόμος.
Κοινήν τινα διαφορὰν ἐπάγει πᾶσι τοῖς εἰρημένοις αἰτίοις τοῖς τε καθ’ αὑτὸ καὶ τοῖς κατὰ συμβεβηκός, τοῖς τε ἀπολελυμένοις δηλονότι καὶ τοῖς συμπεπλεγμένοις, τὴν κατὰ τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, ὥστε ἓξ οὐσῶν τῶν διαφορῶν καὶ διπλασιαζοuένων τῷ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ δώδεκα γίνεσθαι τὰς πάσας, ἃς καὶ αὐτὸς σαφῶς ἀπαριθμεῖται ἐν οἷς φησιν “ἀλλ’ ὅμως ἅπαντα ταῦτα τὸ μὲν πλῆθός ἐστιν ἕξ, λεγόμενα δὲ διχῶς’’. καὶ ποῖα τὰ ἓξ ἐπάγει “ἢ γὰρ ὡς τὸ καθ’ ἕκαστον”, τὸ καθ’ αὑτὸ δηλονότι, “ἢ ὡς τὸ γένος’’ αὐτοῦ, καὶ πάλιν “ἢ ὡς τὸ συμβεβηκός’’, τὸ καθ’ ἕκα’στὸν δηλονότι, ἡ ὡς τὸ γένος τοῦ συμβεβηκότος” καὶ ἰὴ ὡς συμπλεκόμενα ταῦτα, ἢ ἁπλῶς λεγόμενα. πάντα δέ’ διχῶς λέγεται “ἢ ὡς ἐνεργοῦντα ἡ κατὰ δύναμιν’’. τοῦ γὰρ οἰκοδομεῖσθαι οἰκίαν ποιητικὸν αἴτιόν ἐστι δυνάμει μὲν ὁ οἰκοδόμος ’μὸς κἄν μὴ οἰκοδομῇ, ἐνεργείᾳ δὲ ὁ οἰκοδομῶν οἰκοδόμος.
[*](p. 195b6)Ὁμοίως δὲ λεχθήσεται καὶ ἐφ’ ὧν αἴτια τὰ αἴτια τοῖς εἰρημένοις ἕως τοῦ πάντα δὲ ἢ ἐνεργοῦντα ἢ κατὰ δύναμιν.
Τὸ μὲν ἑξῆς τῆς λέξεως ὁμοίως τοῖς εἰρημένοις λεχθήσεται καὶ ἐφ’ ὧν αἴτια τὰ αἴτια, τουτέστιν ἐπὶ τῶν αἰτιατῶν. τούτων γὰρ αἴτια τὰ αἴτια. καὶ ἐπὶ τούτων οὖν τὰς αὐτὰς εἶναι διαφοράς φησιν, αἵτινες καὶ ἐπὶ τῶν αἰτίων εἰσίν. ἐστι γὰρ αὐτῶν τὰ μὲν προσεχέστερα αἰτιατά, τὰ δὲ πορρώτερον, καὶ τὰ μὲν καθ’ αὑτό, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς οἷον αἰτιατὸν ὁ ἀνδριάς ἐστιν ὅδε προσεχῶς οἷον ὁ Μῶνος, πορρώτερον δὲ ἀνδριὰς ἀπλῶς, καὶ ἔτι τούτου πορρώτερον ἡ εἰκών. καὶ ὁ χαλκὸς δέ οὐχ ὡς ὑλικὸν αἴτιον παραλαμβανόμενος, ἀλλ’ ὡς αἰτιατὸν τοῦ μεταλλέως) καὶ αὐτὸς ὁ μὲν προσεχῶς ἐστιν αἰτιατὸς ὡς ὅδε ὁ χαλκός, ὁ δὲ πορρώτερον ὡς χαλκὸς ἁπλῶς ἢ σῶμα ἢ ὕλη. ὁμοίως δέ φησιν ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων τοῖς αἰτιατοῖς. τὰ γὰρ τοῖς αἰτιατοῖς συμβεβηκότα καὶ αὐτὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἰτιατά ἐστι καὶ ὁμοίως καὶ ἐπὶ τούτων τὰ μὲν [*](1 συμπεπλεγμένως DE: ὡς συμπεπλεγμένα a αἴτιον omisit a μόνος hic et v. 2 a 2 ante οὐδὲ addidit ποιητικόν a 5 παρὰ om. Aristoteles τὰ (ante οἰκείως) om. F 9 ὥστε—ἐνεργείᾳ (10) om. F 11 φησιν p. 195 b 12 12 ἐστι post ταῦτα Aristoteles 16 ante ἁπλῶς babet ὡς Aristoteles 18 ὁ (post μὲν) aD: om. E et F1 21 ἡ (post δὲ) om. D: ἡ a 23 τουτἐστιν—τὰ αἴτια (24) om. E 24 διαφορὰς εἶναι aF 27 ὁ (ante ἀνδριάς) om. a μύλωνος Ε 30 πορρωτέρω a 32 post γὰρ add. τὰ E 33 καὶ ὁμοίως DE: ὁμοίως F: ὁμοίως δὲ a)
Διαφέρει δὲ τοσοῦτον ἕως τοῦ φθείρεται γὰρ οὐχ ἅμα ἡ οἰκία καὶ ὁ οἰκοδόμος.
Εἰπὼν τοὺς ἓξ τρόπους διχῇ διῃρῆσθαι τῷ τε δυνάμει καὶ τῷ ἐνεργείᾳ τὴν διαφορὰν τῶν δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ παραδίδωσι λέγων ὅτι τὰ μὲν ἐνεργεία ὄντα αἴτια καὶ αἰτιατὰ ἅμα ἔστι καὶ οὐκ ἔστιν. εἰπὼν δὲ τὰ ἐνεργοῦντα προσέθηκε καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον, οὐχ ὡς ἄλλα παρὰ τὰ ἐνεργοῦντα λέγων, ἀλλ’ ὅτι τὰ ἐνεργοῦντα τὰ καθέκαστά ἐστι. ταῦτα γὰρ ἐνεργεῖ καὶ ποιεῖ καὶ πάσχει, ἀλλ’ οὐ τὰ τούτων εἴδη καὶ γένη· οὐδὲ γὰρ ὑφέστηκέ τι τῶν οὕτως κοινῶν καθ’ αὑτό. τὰ δὲ ἐνεργείᾳ καθέκαστα ὄντα καὶ [*](1 ἐστιν αἰτιατὰ τὰ δὲ πορρωτέρω om. E 3 ἢ] καὶ a 9 ῥηθήσεται a 10 τὰς post αἰτιατῶν (11) transposuitE 12 τῶν καθ’ αὑτὸ τῶν καθ’ αὑτὰ καθ’ αὑτὰ D καὶ κατὰ συμβεβηκὸς aE: συμβεβηκό lac. rel. F: συμβεβηκυῖαν D 17 τε om. E τῷ (post καὶ) om. aF 22 συμπλέκεται aD: συππέπλεκται (sic) EF 24 Γαλη- νὸς de Placitis Hippocr. et Plat. p. 426 Müll. [V 449 Kuehn] 26 πολύκλειτον 29 διαιρεῖσθαι aF τῷ τε δυνάμει iter. D 31 αἴτια καὶ αἰτιατὰ DE: καὶ αἴτια τὰ aF 35 καθ’ ἕκαστον aF)
Δεῖ δὲ ἀεὶ τὸ αἴτιον ἑκάστου τὸ ἀκρότατον ζητεῖν ἕως τοῦ ἔστω ἡ μῖν διωρισμένα ἱκανῶς.
Ἀκρότατον μὲν λέγει αἴτιον τὸ κυριώτατον λεγόμενον, ὃ ἄλλοι συνεκτικὸν ὀνομάζουσιν. σαφὲς δὲ αὐτὸ διὰ τοῦ παραδείγματος ἐποίησε. διὰ τί γὰρ ἄνθρωπος οἰκοδομεῖ ἐρωτῶντες ἀκούομεν ὅτι οἰκοδόμος. διὰ τί δὲ οἰκοδόμος; ὅτι κατὰ τὴν οἰκοδομικήν. καὶ ἐν τούτοις παύεται ἡ τοῦ διὰ τί ζήτησις. διὸ καὶ ἀκρότατον τοῦτο καλεῖ, ὅτι μέχρι τούτου ἀναβαίνοντες ἱστάμεθα. τὸ γὰρ κυριώτατον αἴτιον τῆς οἰκοδομίας ἡ οἰκοδομικὴ τέχνη ἐστί. δεῖ δέ, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τὸ κυρίως κατὰ τοὔνομα λεγόμενον ἀκούομεν, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν αἰτίων. καὶ γὰρ δραχμὴν τὴν κυρίως δραχμὴν ἀκούομεν, οὐ τὴν κίβδηλον, καὶ ἄνθρωπον τὸν κυρίως, οὐ τὸν νεκρόν. οὕτως καὶ αἴτιον τὸ κυρίως αἴτιον ληπτέον. ὁ δὴ ταῦτα λέγων οὐκ ἄν τὴν φύσιν κυρίως ποιητικὸν αἴτιον τῶν σωμάτων ὑπόθοιτο. κἀν γὰρ κινῇ τὰ σώματα αὕτη, κινουμένη καὶ αὐτὴ κινεῖ. ἔστιν οὖν τι τὸ καὶ ταύτην κινοῦν, καὶ εἰ μὲν κινούμενον, καὶ ἐκεῖ. νοῦ ζητήσομεν τὸ κινητικόν, διότι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπὸ κινοῦντος κινεῖται, ὡς αὐτὸς ἐν τῷ Η τῆσδε τῆς πραγματείας ἀπέδειξεν. εἰ δὲ ἀκίνητον, τοῦτο ἂν εἴη τὸ ἄκρον καὶ κυρίως τῆς κινήσεως αἴτιον. προστίθησι δὲ καὶ ὅτι τὰ μὲν γένη τῶν γενῶν αἴτια χρὴ λέγειν καὶ ταῦτα ἀλλήλοις ἀντιτιθέναι, τὰ δὲ καθέκαστα τῶν καθέκαστα, οἷον ἀνδριαντοποιὸν μὲν ἀνδριάντος, τόνδε δὲ τοῦδε. ὁμοίως δὲ τὰ μὲν κατὰ δύναμιν πρὸς τὰ δυνάμει, τὰ δὲ κατ’ ἐνέργειαν πρὸς τὰ κατ’ ἐνέργειαν. ἐφιστάνει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ἐν τούτοις, ὡς εἰ ἀποδιδοῖτο τὸ δυνάμει πρὸς τὸ δυνάμει, ἅμα ἄν καὶ ἡ ἐπιστήμη [*](1 ὁ (post ὅδε) om. E ἄμα] ἀλλὰ E1 3 τὸ (ante μὴ) om. Ε 4 ὡς ἐπίπαν post οἰκοδόμου coll. Ε 6 καὶ μὴ οἰκοδομοῦντος οὐκ οἰκοδομεῖται post οἰκοδομεῖταί τι (5) transposuit a οὐκ (post οἰκοδομοῦντος) om. D 9 ἤδη] εἴδη E1F 10 τὰ (post ἁπλῶς) aE: om. DF 16 σαφὲς scripsi:: ἀσαφὲς libri 17 post ὅτι add. ὁ Ε 18 post δὲ add. ὁ Ε τούτω Ε 19 καλεῖ ante τοῦτο iterabat, sed delevit F 21 οἰκοδομητικὴ F 22 τοὔνομα primo τοῦτο scribebat F 29 H c. 1 cf. p. 241b24 sqq. 35 ἀποδιδοῖτο D: ἀποδιδεῖτο Ε: ἀποδιδοῖ aF)
Αέγεται δὲ καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἕως τοῦ | ἀλλ’ [*](73v) ὡς ἔοικεν, οὐδὲν ᾤοντο οὐδὲ ἐκεῖνοι εἶναι ἀπὸ τύχης.
Εἰπὼν τίνα τε καὶ πόσα τὰ αἴτια, καὶ τίνες τρόποι καὶ διαφοραὶ θεωροῦνται καθ’ ἕκαστον, ἐπειδὴ λέγεται καὶ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτια καὶ πολλὰ καὶ εἶναι καὶ γίνεσθαι διὰ τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, ἀκόλουθον ἦν ζητεῖν εἰ ἔστι, τί ἐστι καὶ ὑπὸ τί τῶν εἰρημένων αἰτίων ἀνάγεται ταῦτα. ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐ μάτην εἶπεν ὁ Ἀριστοτέλης λέγεσθαι ταῦτα *. καὶ γὰρ οἱ μὲν πολλοὶ καὶ αὐτόθεν οἴονται πολλῶν εἶναι τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον, οἱ δὲ φυσιολογοῖ κἂν μὴ λέγωσί τι περὶ αὐτῆς, ἀλλ’ οὖν ὡς οὔσῃ χρῶνται καὶ ὀνομάζουσι. καὶ γὰρ Ἐμπεδοκλῆς ἐν οἷς φησιν
τὴν τύχην αἰτιᾶσθαι δοκεῖ. καὶ οἱ θεὸν ἢ ὕλην τὰς ἀρχὰς λέγοντες ἢ ἀγαθὸν καὶ κακὸν τὴν διάτασιν αὐτῶν καὶ τὸν μερισμὸν τῶν τόπων καὶ τὰ τοιαῦτα ἐκ τύχης ἢ ἐκ ταὐτομάτου λέγειν ἀναγκασθήσονται. ἀλλὰ καὶ Δημόκριτος ἐν οἷς φησι “δεῖνον ἀπὸ τοῦ παντὸς ἀποκριθῆναι παντοίων εἰδέων” πῶς δὲ καὶ ὑπὸ τίνος αἰτίας μὴ λέγει) ἔοικεν ἀπὸ ταὐτομάτου καὶ τύχης γεννᾶν αὐτόν. καὶ Ἀναξαγόρας δὲ τὸν νοῦν ἐάσας, ὡς φησιν Εὔδημος, καὶ αὐτοματίζων τὰ πολλὰ συνίστησι. καὶ τῶν ποιητῶν δὲ ἔνιοι πάντα σχεδὸν εἰς τὴν τύχην ἄγουσιν, ὥστε καὶ τῆς τέχνης οἰκείαν αὐτὴν ποιεῖν λέγοντες
- οὕτω γὰρ συνέκυρσε θέων τότε, πολλάκι δ’ ἄλλως, καὶ πάλιν
- ὅπῃ συνέκυρσεν ἅπαντα,
[*](2 εἶσε D 3 οἰκοδόμου Ε 4 post μηκέτι add. τὸν a 5 ὀστράκου cf. Simpl. in 1. de anima p. 17,29 7 lemmati titulum praeponit ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΠΕΡΙ ΤΥΧΗΣ ΚΑΙ AYTOMATOY a 11 γενέσθαι DF 12 post εἰ ἔστι add. καὶ a 13 ἀλλ’ ὅτι μὲν om. a οὐ μάτην δὲ a 14 post ταῦτα intercidisse puto δῆλον 16 Ἐμπεδοκλῆς v. 204 Κ., 167 St. cf. f. 81r25 18 θέων DEF: θέον a 20 ὅπῃ κτλ. v. 236 Κ. 255 St. cf. Simpl. de caelo p. 262a32 Karst., ubi ἕκαστα 21 λέγοντος Ε 22 αὐτὸν a τόπων DF: πόνων aE 23 post τοιαῦτα add. ὡς a ἢ aE: ὡς DF λέγει F 24 δεῖνον scripsi vocem Democri- team: δεινὸν DEF: δεῖν a: alitor Zeller H. Ph. I4 818 2 τοῦ om. a ἀποκριθῆναι Ε: ἀποκρίνεσθαι aDF at spectat hoc fr. sine dubio ad cosmogoniam cf. p. 330, 16 25 ἀπὸ τίνος F λέγων scribebat Spengel 26 αὐτόν DEF: αὐτὰ a 27 Εὔδημος fr. 21 p. 34, 4Sp. 29 λέγοντας E 30 τέχνη κτλ. Agathon in Ethic. Nicom. Z 4 p. 1140 a 19 post τύχη add. καὶ E)
- τέχνη τύχην ἔστερξε καὶ τύχη τέχνην.
Ἀλλὰ καὶ τοῦτο θαυμαστόν· πολλὰ γὰρ καὶ ἔστιν καὶ γίνεται ἕως τοῦ τοὐναντίον γενέσθαι.
Πρὸς τοὺς δύο λόγους τοὺς δεικνύντας μὴ εἶναι τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον ἀντιλέγει, καὶ πρότερον πρὸς τὸν πρῶτον, ὃς ἀναιρεῖ τὴν τύχὴν διὰ τὸ ὡρίσθαι πάντων τὰ αἴτια, τὴν δὲ τύχην ἀόριστον εἶναι. ἀντιλέγει δὲ τοὐναντίον ἡ βούλεται δεικνὺς τὸν τοιοῦτον λόγον περαίνοντα. βούλεται μὲν γὰρ ἀναιρεῖν τὴν τύχην, λανθάνει δὲ αὐτὴν μᾶλλον κρατύνων. εἰ γὰρ ἔχοντες ἅπαντα τὰ γινόμενα εἰς ὡρισμένας αἰτίας ἀνάγειν καὶ τοῦτο οὐκ ἀγνοοῦντες, ὅμως οὐχ ἅπαντα εἰς ταύτας ἀνάγομεν, ἀλλὰ καὶ δοκεῖ ἡμῖν ἀπὸ τύχης γίνεσθαι λέγεσθαί τινα καὶ ἐκ ταὐτομάτου, δῆλον ὡς αἴτιόν τι παρὰ τὴν ὡρισμένην αἰτίαν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον. εἰ γὰρ μηδέποτε ἀποροῦμεν ὡρισμένης ἀρχῆς, αἰτιώμεθα δὲ ἐπ’ ἐνίων οὐ τὴν ὡρισμένην καὶ πρόδηλον ἀρχὴν ἀλλὰ τὴν τύχην, δῆλον ὅτι ὡς ἕτερον παρ’ ἐκείνην οὖσαν αἰτιώμεθα. διὰ τί γὰρ Ἀχιλλεὺς μὲν ἐκ προαιρέσεως λέγεται ἀνηρηκέναι τὸν Ἕκτορα, Ἄδραστος δὲ ἀπὸ τύχης τὸν Κροίσου [*](1 λαβεῖν ἀεὶ aF 4 ἡ] εἰ F1 5 ἀκολουθήσει F 6 οὐκ ἐμνημόνευσαν τούτων a 7 τι om. aF 8 δόξη DE ἑνός τινος D: ἑνὸς aF: τινὸς Ε 13 τὸ om. EF ἄν om. E 15 διὰ τί ποτε Aristoteles 17 ἀποφαντικὸν aD 18 Πλάτωνι Phil. p. 19 Β εἰς οὐδενὸς οὐδὲν Ε1 post ἄν om. Platonica ἡμῶν οὐδέποτε Simpl. 21 καὶ γίνεται καὶ ἔστιν a 22 γίνεσθαι Aristoteles 25 sqq. cf. Themist. p. 176, 25 28 ἀνάγει F 30 λέγεσθαι aD: λέγομεν EP 31 αἰτίαν — ὡρισμένην (33) om. DF 34 γὰρ post μὲν iterat E 35 Ἄδραστος Herod. I 43)
Πρὸς δὲ τὸν δεύτερον λόγον τὸν λέγοντα, ἄτοπόν τι καὶ ἄπορον ἀκολουθεῖν τοῖς τιθεῖσι τὴν τύχην τὸ τοὺς προτέρους φυσιολόγους μηδὲν περὶ αὐτῆς εἰπεῖν, πρὸς τοῦτον οὖν ὑπαντῶν τὸ ἄτοπόν φησιν οὐ τοῖς λέγουσιν αἴτιον τὴν τύχην ἀκολουθεῖν, ἀλλὰ τοῖς πάλαι φυσιολόγοις. εἴτε γὰρ μὴ ὑπελάμβανον αἴτιον εἶναι τὴν τύχην οὕτως ἐναργῶς οὖσαν, ἄτοπον, καὶ ὅτι σοφοὺς οἰομένους εἶναι καὶ περὶ τῶν ὅλων σκοπεῖσθαι δυνατοὺς τοῦτο διελάνθανε καὶ ὅτι μὴ ὑπολαμβάνοντες εἶναι ὅμως οὐκ ἔπει. θον τοὺς ἀνθρώπους ὅτι ἐπὶ κενὸν ὄνομα καταφέρονται, εἴτε ὑπολαμβάνοντες εἶναι παρέλειπον διδάξαι, τίς ἐστι καὶ τίνα ἔχει δύναμιν ἡ τύχη, καὶ τοῦτο ἄτοπον τὴν περὶ τῶν αἰτίων γνώμην ἀποφηναμένους περὶ τούτου παραλιπεῖν. ὅτι δὲ εἶχον ἔννοιάν τινα περὶ τῶν κατὰ τύχην συμβαινόντων, δηλοῖ τὸ χρῆσθαι ἐνίοτε τῷ ὀνόματι, ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς οὐκ ἀεὶ τὸν [*](74v) ἀέρα ἀνωτάτω ἀποκρίνεσθαί φησιν, ἀλλ’ ὅπως ἄν τύχῃ. λέγει γοῦν ἐν τῇ κοσμοποιίᾳ ὡς
καὶ τὰ μόρια τῶν ζῴων ἀπὸ τύχης γενέσθαι τὰ πλεῖστά φησιν, ὡς ὅταν λέγῃ
- οὕτω συνέκυρσε θέων τότε, πολλάκι δ’ ἄλλως, [*](1 καὶ (post καίτοι) om. F 5 προέπεμψεν ἀκόντιον aF 7 καὶ (post διὸ) om. Ε 9 οὐ om. E et D1 12 δι’ οὗ ὧν DEF: διὸ ὧν a: fortasse διότι τῶν. nam additur causa cur neque ilia ueque hic τύχη sit cf. Arist. p. 196 b 13 14 δεύτερον cf. V. 21 15 κἀν aF: ἄν D: om. Ε 16 ἐδώκει F χρῆσθαι a 19 φα- λακλοῦ D τὸν ἀετὸν] τόνδε τὸν D τὸ om. F 20 Εὔδημος fr. 22 p. 35, 8 23 ἀπαντῶν a 27 εἶναι om. a οὐκ ἔπειθον DEF: ἀνέπειθον a 29 παρέ- λιπον libri τίς] τί a ἔχειν E 31 post κατὰ add. τὴν 1) 33 τύχοι aF λέγει v. 204 Κ., 167 St. 35 οὕτω] οὕτω γὰρ p. 327, 18 θέον a)
[*](74v)331καὶ ἐν ἄλλοις- ὅπῃ συνέκυρσεν ἅπαντα,
καὶ πολλὰ ἄν τις εὕροι ἐκ τῶν Ἐμπεδοκλέους Φυσικῶν τοιαῦτα παραθέσθαι, ὥσπερ καὶ τοῦτο·
- ἡ δὲ χθὼν τούτοισιν ἴση συνέκυρσε μάλιστα, καὶ πάλιν
- ἡ δὲ φλὸξ ἱλάειρα μινυνθαδίης τύχε γαίης, καὶ ἐν ἄλλοις
- Κύπριδος ἐν παλάμῃσι πλάδης τοιῆσδε τυχόντα.
ἀλλ’ οὗτος μὲν ἐπὶ σμικροῖς τῇ τύχῃ καταχρῆσθαι δοκῶν ἥττονος ἂν εἴη ἐπιστάσεως ἄξιος, τί ποτ’ ἔστιν ἡ τύχη μὴ παραδούς, οἱ δὲ περὶ Δημόκριτον διχῶς ἄτοπόν τι πεπονθέναι δοκοῦσι, πρῶτον μὲν ὅτι καὶ οὐρανοῦ τοῦδε, τί λέγω τοῦδε τοὐ οὐρανοῦ, ὅτι καὶ τῶν κόσμων ἁπάντων πολλῶν ἢ καὶ ἀπείρων ὄντων κατ’ αὐτοὺς αἰτιώμενοι τὸ αὐτόματον (ἀπὸ ταὐτομάτου γάρ φασι τὴν δίνην καὶ τὴν κίνησιν τὴν διακρίνασαν καὶ καταστήσασαν εἰς τήνδε τὴν τάξιν τὸ πᾶν), ὅμως οὐ λέγουσι τί ποτέ ἐστι τὸ αὐτόματον. δεύτερον δὲ θαυμάσαι ἄξιον αὐτῶν, πῶς τὰ μὲν ζῷα καὶ τὰ φυτὰ διατείνονται μήτε εἶναι μήτε γίνεσθαι ἀπὸ τύχης, ἀλλ’ ἢ φύσιν ἢ νοῦν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον εἶναι τὸ αἴτιον αὐτῶν ὡρισμένον καὶ οὔτε ἄτακτον οὔτε ἄλογον (πρόδηλον γὰρ τοῦτο ἦν, εἴπερ μὴ τὸ τυχὸν ἐκ τοῦ τυχόντος γίνεται, ἀλλ’ ἐξ ἀνθρωπείου μὲν σπέρματος ἄνθρωπος, ἐκ δὲ ἐλαίας ἐλαία, καὶ οὐδεὶς ἀπὸ τύχης φησὶν ἵππον ἐξ ἵππου τετέχθαι· οὐ γὰρ ἀπὸ τύχης τὸ τεταγμένον καὶ ἀεὶ ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὁμοίως ἔχον), τὰ δὲ μέγιστα καὶ τὰ θειότατα τῶν αἰσθητῶν τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν τῶν ἄστρων χορείαν, ἐν οἷς οὐδὲν ἀόριστον οὐδὲ ἄτακτόν ἐστι, ταῦτα εἰς τὸ αὐτόματον ἀνάγουσι καὶ τὴν τύχην μηδεμίαν αὐτοῖς αἰτίαν τοιαύτην ἐφιστάνοντες, οἵαν τῶν ζῴων ἢ τῶν φυτῶν ἔλεγον εἶναι ὡρισμένην καὶ κατὰ λόγους καὶ [*](2 ὅπῃ κτλ. cf. p. 327, 20 post ὅπῃ add. καὶ F 5 ἡ δὲ χθὼν κτλ. v. 215 Κ., 203 St. 7 v. 193 Κ., 152 St. ἡ δὲ aF: ἡ δὴ D: ἤδη E φλόξ om. Ε ἱλάειρα D1EF τύχε Ε: ψῦχε aDF τύχεν αὐγῆς Stein 9 v. 231 Κ., 218 St. παλάμης a πλάδης Simpl. de caelo p. 237 a 20 Karst.: πλάσῃς Ε: πλάσιος a: om. IV litt. lac. rel. D: πλάδης — τυχόντα om. lac. xxv litt. rel. F τοιῆσδε Simpl. de caelo: τοίης τι aDE 10 παραθέσθαι aE: παρενθέσθαι DF 12 τῇδε κτλ. V. 312 Κ., 195 St. οὖν DE: om. aF 13 ὀλίγα E 14 καὶ κτλ. v. 314 Κ., 196 St. ἀραιότατα libri 16 δὲ post οἱ Ε: post Δημόκριτον aDF 17 fortasse τοὐρανοῦ ut Arist. 19 ἡ (ante καὶ) om. F post ὄντων add. τῶν aE 21 τήνδε] ταύτην Arist. 23 αὐτῶν Ε: αὐτὸν D: αὐτοὺς aF 29 καὶ ἀεὶ) om. D 30 ἄστρων E (cf. Them. p. 177, 26): ἀστέρων aDF 33 καὶ κατὰ τάξιν καὶ κατὰ λόγους aF λόγον E)
- τῇδε μὲν οὖν ἰότητι Τύχης πεφρόνηκεν ἅπαντα. καὶ μετ’ ὀλίγον
- καὶ καθ’ ὅσον μὲν ἀραιότατα ξυνέκυρσε πεσόντα.
Ἀπολογεῖται δὲ ὁ Εὔδημος ὑπὲρ τῶν παραλιπόντων ἐν τοῖς αἰτίοις τὴν τύχην λέγων “εὐλόγως δὲ αὐτὴν παρέλιπον κατὰ συμβεβηκὸς οὖσαν· τὰ γὰρ τοιαῦτα οὐδὲ εἶναι δοκεῖ, ἀλλὰ τὰ καθ’ αὑτά.” ἐν δὴ τούτοις πᾶσι τοῖς χωρίοις ὁ μὲν Ἀριστοτέλης σαφῆ καὶ τεταγμένην ἐποιήσατο τὴν παράδοσιν. τὰ δὲ τοῦ Ἀλεξάνδρου ὑπομνήματα καὶ ἐλλιπέστερά πὼς ἐν τοῦτοις καὶ ὑποσυγκεχυμένα μοι δοκεῖ, τάχα τοῦ μεταγραψαμένου τὴν τάξιν τῶν εἰρημένων ταράξαντος. ἀξιῶ δὲ τοὺς ἐγκαλοῦντας Ἀριστοτέλει ὡς ποιητικὸν αἴτιον τοῦ οὐρανοῦ μὴ λέγοντι τῶν ἐνταῦθα λεγομένων ἑῴῳ· μόνως ἀκούειν. εἰ γὰρ μέμφεται τοῖς λέγουσι τὸν οὐρανὸν καὶ τὰ θειότάτα τῶν φανερῶν ἀπὸ ταὐτομάτου γενέσθαι, τοιαύτην δὲ αἰτίαν μηδεμίαν εἶναι οἵαν τῶν ζῴων καὶ τῶν φυτῶν, δῆλον ὅτι καὶ γίνεσθαι αὐτὰ βούλεται, εἰ καὶ μὴ ἐν μέρει χρόνου, καὶ ἀπὸ ποιητικοῦ πάντως αἰτίου ὡρισμένου τούτου καὶ τεταγμένου, εἴπερ μέμφεται τοῖς ἐκ ταὐτομάτου λέγουσι γίνεσθαι, καὶ εἴπερ τὸ γινόμενον πᾶν ὑπὸ ποιοῦντος γίνεται. καὶ εἴη ἂν τὸ ποιοῦν νοῦς ἤ τι καὶ τοῦ νοῦ κρεῖττον, εἴπερ καὶ τῶν ζώων καὶ τῶν φυτῶν ἢ φύσιν ἢ νοῦν ἡ τι τοιοῦτον ἕτερον εἶναι τὸ αἴτιον συγχώρει.
[*](p. 196b5)Εἰσὶ δέ τινες οἷς δοκεῖ μὲν εἶναι αἰτία ἡ τύχη ἕως τοῦ καὶ πῶς εἰς τὰ διωρισμένα αἴτια ἐμπίπτουσι.
Τινὲς μὲν εἰ καὶ μὴ διαρρήδην λέγουσιν εἶναι τὴν τύχην, ἀλλ’ ἐξ ὧν [*](1 ψυχῆς Ε 2 καίτοι κἄν ἔλεγόν τι iteravit F αὐτὸ Arist. εἶναι DE: ἢν aF 4 αὐτοῦ τούτου Arist. 4 τῷ aE: τὸ DF 5 μὴ ὕπο ἀρίστων Ε 7 μηδὲ DE: ἢ aF 8 τοῖς] ταῖς E 9 οὗτοι πολλά F γενέσθαι E 10 καὶ τοὐναντίον a 12 ἄν ἦν - πολυχρονιώτερα (13) aF: om. DE 16 Εὔδημος fr. 22 p. 35, 8 Sp. παραλειπόντων Ε 28 παντὸς Ε τεταγμένον E τοῖς] τῆς E 30 τοῦ (ante νοῦ) om. a καὶ (post εἴπερ) om. E 33 μὲν post εἶναι collocat a: post αἰτία Aristoteles 34 εἰς] ἐν Ε)
Πρῶτον μὲν οὖν ἐπειδὴ ὁρῶμεν τὰ μὲν ἀεὶ ὡσαύτως ἕως τοῦ τά τε γὰρ τοιαῦτα ἀπὸ τύχης καὶ τὰ ἀπὸ τύχης τοιαύτα ὄντα ἴσμεν.
Περὶ τύχης καὶ αὐτομάτου προθέμενος εἰπεῖν καὶ πρῶτον τὸ εἰ ἔστιν ἢ μὴ ἔστι προβαλόμενος ζητεῖν καὶ δείξας ὅτι ἔστιν ἀπὸ τῆς πάντων κοινῆς μαρτυρίας οὐ μόνον ἐκ τῶν θεῖον ἢ δαιμόνιον αὐτὴν λεγόντων αἴτιον καὶ ἐκ τῶν μνημονευσάντων τῆς τύχης ὡς αἰτίας, κἄν μὴ διήρθρωσάν τι περὶ αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν ἀνελεῖν αὐτὴν πειραθέντων καὶ γὰρ καὶ οὗτοι βεβαιοῦντες μᾶλλον τὴν τύχην ἐφάνησαν), ὥρμησε μὲν ἐπὶ τὰ ἑξῆς προβλήματα, τί τέ ἐστιν ἑκάτερον εἰς ζήτησιν προβαλόμενος καὶ τί διαφέρετον ἀλλήλοιν καὶ πῶς εἰς τὰ διωρισμένα αἴτια ἀναχθήσονται. ἐπιχειρήματι [*](3 ἔχουσιν ἡ δῆλον (om. λέγειν) Ε 7 αὐτῆς DE: αὐτῇ aF 8 οὔσης D 10 Νόμοις IV p. Β 11 τύχην E 12 καί τινας om. DF 14 τῆς (post τὸ) om. a 16 ’Oρφεῖ hymn. 71 20 ταῦτα πάντα E 23 αἰτίων DE: αἴτιον aF 24 τῶν (post ἡ) om. Ε 30 προβαλλόμενος aEF 31 τῶν] τοῦ a 34 τὰ ἐφεξῆς Ε 35 προβαλλόμενος aEF 36 ἀλλήλοιν aE: ἀλλήλων DF)
Διελὼν οὖν πάλιν τὰ γινόμενα πάντα κατὰ ἐπιδιαίρεσιν εἴς τε τὰ ἕνεκά του γινόμενα καὶ τὰ μὴ τοιαῦτα, πολλὰ γὰρ καὶ ἀσκόπως γίνεται ὡς διὰ συνήθειαν κακήν τινες τὰς τρίχας ἐκτίλλουσιν ἢ τοὺς ἑαυτῶν ὄνυχας μηδὲ ηὐξημένους τοῖς ὀδοῦσιν ἀποκόπτουσιν ἢ τὰς ῥῖνας ψηλαφῶ- σιν), ὅταν ἐπὶ μηδὲν τὴν ἀναφορὰν ἔχῃ γινόμενα, καὶ εἰπών, τίνα ἐστὶ τὰ ἕνεκά του, ὅτι τὰ κατὰ προαίρεσιν οἷα καὶ τὰ κατὰ τέχνην καὶ τὰ κατὰ φύσιν καὶ γὰρ ἡ προαίρεσις ἕνεκά του ποιεῖ καὶ ἡ φύσις, ὡς προιὼν διὰ πολλῶν δείξει, καὶ οὐκ ἔστιν ἡ προαίρεσις ἡ διὰ τῆς τέχνης ὡς ἐν τοῖς τοπικοῖς καὶ τοῖς Ἠθικοῖς εἴρηται), καλῶς δὲ εἶπε τὰ ἕνεκά του ὅσα ἀπὸ διανοίας ἄν πραχθείη καὶ ὅσα ἀπὸ φύσεως, κἂν μὴ οὕτως ἐπράχθη, ἠδύνατο δὲ πραχθῆναι οὕτως οἷον τὸ ἀπελθεῖν εἰς ἀγο- ρὰν καὶ τοῦ ἀπολαβεῖν τὸ χρέος ἕνεκα δυνατὸν ἦν. κἄν μὴ τούτου οὖν ἕνεκα ἀπῆλθεν, ἐν τοῖς ἕνεκά του λέγεται εἶναι ἡ ἀπόληψις), τοιούτων οὖν ὄντων τῶν ἕνεκά του ἄμφω ἥ τε τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά του. εἰ οὗν καὶ πρότερον δέδεικται, ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον, συνάγεται ἐν τρίτῳ σχήματι τὸ τινὰ τῶν ὡς ἐπ’ ἔλαττον ἕνεκά του γίνεσθαι, ὅπερ ἐσήμανεν αὐτὸς διὰ τοῦ ὥστε δῆλον ὅτι καὶ ἐν τοῖς παρὰ τὸ ἀναγκαῖον καὶ τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἔστιν ἔνια περὶ ἃ ἐνδέχεται ὑπάρχειν τὸ ἕνεκά του. καὶ τὸ ὥστε δηλον- ότι συμπερασματικὸν εἰπών, ἐν οἷς ἐπήγαγεν ὅτι τὰ τοιαῦτα ἀποτελέσματα ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον ἕνεκά του, ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς γένηται, ἀπὸ τύχης φαμὲν εἶναι. καὶ ὅτι μὲν τὰ ἕνεκά του ἔλαβεν οὐ πάντως ἃ ἕνεκά του [*](1 κἂν δοκῇ Ε: δοκεῖ aDF τῆς ἐναργοῦς F 3 τοῖς μὲν DBF vix recte: om. a 4 τὰ δὲ οὔ. καὶ ἐκ τοῦ aE: τὰ δὲ οὐχ ἕνεκά του DF 7 ὡς ἐν τοῖς a 9 τού- του a 10 τὰ (post εἶναι)] καὶ Ε αἰτιατά] αἴτια τὰ a 17 τὰ (ante κατὰ φύσιν) om. D 18 ἡ προαίρεσις om. F 19 ἡ (om. a) διὰ τῆς τέχνης libri: fortasse ἰδία τῆς τέχνης i. e. διανοίας, quae opponi videtur τῇ φυσικῇ, quod utrumque genus contra Aristotelis (Eth. Nic. Z 7 p. 1139 a 34. Top. Γ 1 p. 116 a 11?) morem προαιρέσεως esse v. 17 dixerat 20 δὲ εἶπε DEF: om. a, qui ante καλῶς interpolat ἐπάγει et post καλῶς, ὅτι post του add. εἰσὶν a 21 ἂν post διανοίας Ε: post ὅσα aDF πραχθείη E: πραχθῇ aDF φύσεως τε κἀν E 23 τοῦ] τὸ a ἕνεκά του δυνατὸν a 24 οὖν] ἢ Ε 28 ἐσήμαινεν a δῆλον εἶναι ὅτι a 29 ἐπὶ πολὺ Aristoteles 31 ἐν οἷς D: οἷς EF: ἐν τοῖς Aristoteles: om. a 33 πάντως τὰ δυνάμενα (om. ἁ — δυνάμενα) Ε)
Ὁ δὲ Εὔδημος οὕτως δείκνυσιν ὅτι ἡ τύχη ἐν τοῖς ἕνεκά του· “ἐν οἷς, φησί, τὸ εὐτυχεῖν καὶ τὸ ἀτυχεῖν, ἐν τούτοις ἐστὶν ἡ τύχη· ταῦτα δὲ ἐν οἷς ἀγαθοῦ ἐπίτευξις καὶ ἀπότευξις καὶ τὸ ἕνεκά του· πᾶς γὰρ ὁ ἕνεκά του πράττων ἀγαθοῦ ἐφίεται’’. ὁ δὲ λόγος οὗτος τὴν τύχην μόνην ἐν τοῖς ἕνεκά του τέθεικεν, οὐκέτι δὲ καὶ τὸ αὐτόματον. ὅταν δὲ τὰ ἕνεκά του γινόμενα, ταῦτα δέ ἐστι τά τε ἀπὸ διανοίας καὶ τὰ ἀπὸ φύσεως, ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον κατὰ συμβεβηκὸς γένηταί τινος αἴτια, τότε τὰ γινόμενα ἀπὸ τύχης τε καὶ ἐκ ταὐτομάτου φαμὲν γίνεσθαι. τὸ δὲ ἕνεκά του θεω- ῥεῖται, οὐχ ὅτι ἕνεκά τινος ἐγένετο ἡ πρόοδος οἷον τοῦ ἀγοράσαι, ὡς Πορ- φύριός φησιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ τούτου ἄν ἕνεκα τοῦ τέλους ἐγένετο. γὰρ ἄν, φησί, κομιζομένου τὸν ἔρανον, εἰ ᾔδει. κατὰ συμβεβηκὸς δὲ γίνεται αἰτιατὰ ἀπὸ διανοίας καὶ ἀπὸ φύσεως, ὅταν μὴ ὧν χάριν γίνε- ται ταῦτα γίνηται, ἀλλά τινα ἄλλα, οἷον προέρχομαι μὲν διὰ τὸ ἀγοράσαι, περιτυχὼν δὲ τῷ χρεώστῃ ἀπέλαβον τὸ χρέος. καὶ καταφέρεται μὲν ὁ λίθος διὰ τὸ καταλαβεῖν | τὴν οἰκείαν ὁλότητα, κατὰ κεφαλῆς δέ τινος [*](76r) ἐνεχθεὶς ἐτραυμάτισεν ἢ τοιώσδε πεσὼν βάθρον ἐγένετο.
[*](2 ὀλίγα DE: ὀλι F: ὀλίγον a 3 ἐστιν om. F οἶον D: ἡ οἶον Ε: οἶον εἰ aF 4 κομιζομένου Ε (cf. V. 30 et p. 338, 29 et Philoponus ad h. 1.): κομιζόμενος DF: κομι- σόμενος a 5 ἀλλὰ συνέβη Aristoteles τοῦτο aE: τὸ DF 6 ἀπὸ τύχης — ἐν τοῖς om. D 9 τῆς (post περὶ) om. Ε 13 τῶν] τῶ D 14 ἐμπαχθὲν 15 καὶ κατὰ φύσιν om. aF 16 συμπέρασμα] σύμπαν D 17 τῶ ἔν τινι E 19 τὸ ἀπὸ Ε 20 Εὔδημος fr. 23 p. 36, 8 Sp. ἐν τοῖς a: ἐν τῷ DEF 21 τὸ ἀτυχεῖν καὶ τὸ εὐτυχεῖν a 24 θήσεται Ε 28 ἕνεκά τινος DEF: ἕνεκά του a 29 ἄν om. F 30 κομιζομένου Ε (cf. v. 4): κομισόμενος aDF 31 αἴτια τὰ aE 32 γένηται E 33 καὶ om. F)Εἰπὼν δὲ τὰ ἀπὸ διανοίας καὶ φύσεως οἷον τὴν πρόοδον ἡ τὴν πτῶσιν, [*](76r) ὅταν κτὰ συμβεβηκὸς αἴτια γένηταί τινος, τότε τὰ ἀπ’ αὐτῶν γενόμενα ἀπὸ τύχης καὶ ἐκ ταὐτομάτου λέγεσθαι γίνεσθαι, διότι οὐ κατὰ τὸν ἐκείνων ἐγένετο λόγον, εἰκότως ἐφεξῆς δείκνυσιν, ὅτι ἔστιν ὅλως τινὰ κατὰ συμβε- κὸς αἴτια, ὅπερ εἶπε μὲν καὶ πρότερον, ὑπομιμνῄσκει δὲ καὶ νῦν διὰ τοῦ τῆς οἰκίας παραδείγματος· ἧς καθ’ αὑτὸ μὲν αἴτιον ἡ τέχνη ἡ οἰκοδομικὴ καὶ ὁ κατ’ αὐτὴν τεχνίτης, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὁ λευκὸς ἢ ὁ μουσικός. “ὡς γὰρ ὄν φησι τὸ μέν ἐστι καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός λέγει δὲ ὃν καθ’ αὑτὸ μὲν τὴν οὐσίαν, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ τὰ τῇ οὐσίᾳ συμβεβηκότα), οὕτως καὶ τὸ αἴτιον τὸ μέν ἐστι καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός”, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος. μήποτε δὲ καὶ ἁπλοϊκώτερον ἀκουστέον τὸ ὂν πᾶν τὸ αἰτιατόν, ἵνα ᾖ λέγων, ὡς αἰτιατὸν τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ αἴτιον. καὶ γὰρ καὶ αἱ παρὰ τὴν οὐσίαν κατηγορίαι συμβεβηκότα μέν εἰσιν ὡς ἀεὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ, οὐ κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἀεὶ ὑπάρχουσι. διαφέρει δὲ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ συμβε- βηκὸς αἰτίων ἡ τύχη, διότι ἐκείνων μὲν ἕκαστον κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον λέγεται, διότι τῷ καθ’ αὑτὸ αἰτίῳ συμβέβηκεν, οἷον τὸ λευκὸν κατὰ συμ- βεβηκὸς αἴτιον τῆς οἰκίας, ὅτι τῷ καθ’ αὑτὸ αἰτίῳ τῆς οἰκίας τῷ οἰκοδόμῳ συμβέβηκε τὸ λευκῷ εἶναι. ἐπὶ δὲ τῆς τύχης ἡ αὐτὴ πρᾶξις καὶ μία ἄλλου μὲν καθ’ αὑτὴν αἰτία, ἄλλου δὲ κατὰ συμβεβηκός. τὸ γὰρ ὀρύξαι τοῦ μὲν φυτεῦσαι καθ’ αὑτὸ αἴτιον, τοὐ δὲ τὸν θησαυρὸν εὑρεῖν κατὰ συμβεβηκός ἐστιν αἴτιον. διὸ ἐκεῖ μὲν ἐν τοῖς αἰτίοις ἡ διαφορά τὸ μὲν γὰρ καθ’ αὑτό, τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός), ἐνταῦθα δὲ τὸ μὲν αἴτιον τὸ αὐτό, τὰ δὲ τέλη διάφορα, τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ ἀκόλουθον, τὸ δὲ κατὰ συμ- βεβηκός. μήποτε δὲ καὶ τὸ αἴτιον κἄν τὸ αὐτὸ δοκῇ εἶναι, οἷον τὸ ὀρύξαι, ἀλλ’ ἄλλως μὲν τοῦ φυτεῦσαι ὡς καθ’ αὑτὸ αἴτιον, ἄλλως δὲ τοῦ θησαυ- ρὸν εὑρεῖν ὡς κατὰ συμβεβηκός. τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἐνταῦθα οὐκ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ μόνον αἰτίου θεωρεῖται ὡς ἐπὶ τῶν ἄλλων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ τέλους· ὡς γὰρ τὸ ὀρύξαι ἐπὶ φυτείᾳ εἰ τύχοι κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιόν ἐστι τοῦ θησαυρὸν εὑρεῖν, οὕτως καὶ τὸ εὑρεῖν τέλος ἐστὶ κατὰ συμβεβη- κὸς τοῦ ἐπὶ φυτείᾳ ὀρύξαι. καὶ τὸ μὲν τέλος κατὰ συμβεβηκὸς ἀπὸ τύχης λέγεται, τὸ δὲ τῷ ποιητικῷ συμβεβηκὸς τύχη. ἔχει μέντοι γε τὸ ἀόριστον οὐδὲν ἧττον εἰ μὴ καὶ μᾶλλον τῶν ἄλλων τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων ἡ τύχη. τὸ γὰρ εὑρεῖν τὸν θησαυρὸν πολλοῖς ἄν καὶ ἀπείροις αἰτίοις ἐπι- συμβαίη ἄλλου τινὸς χάριν γινομένοις. καὶ γὰρ ὀρύττει τις καὶ τοῦ φυτεῦ- σαι χάριν καὶ τοὐ θεμέλιον καταβαλεῖν καὶ ὕδωρ εὑρεῖν ἢ διοχετεῦσαι ἢ [*](2 γενόμενα DE: γινόμενα aF λέγεται aEF ἐκείνου a 5 καὶ (post δὲ) om. E 6 ante ἡ add. ἡ a οἰκοδομητικὴ aF 11 φησιν ὁ Ἁ. Ἀ. a καὶ om. E 12 ᾖ] ὁ E 13 καὶ (post γὰρ) om. a 14 κατηγορίαις E post κατὰ iterat τὴν οὐσίαν (13) — ἐν τῇ οὐσίᾳ D 17 post διότι add. ἐν a 18 ὅτι τὸ καθ’ D 19 ἐπὶ κτλ. cf. p. 181, 14 τὸ λευκὸν εἶναι aF 25 δοκεῖ F1 28 μόνου a 30 οὕτως καὶ τὸ εὑρεῖν om. D κατὰ om. a 32 τῷ ποιητικῷ aE: τοῦ ποιητικοῦ DF γε om. D, sed cf. Them. p. 181,21 ἄριστον F 34 ἐπισυμβαίη DE: ἐπισυμβαίνει F: ἐπισυμβαίνοι a)
Ἔοικε δὲ καὶ ὁ Δημόκριτος καίτοι διαφερόμενος συμφέρεσθαι ταῖς περὶ τύχης ἐννοίαις. φησὶ γὰρ οὐκ ἀπὸ τύχης εὑρεῖν τὸν θησαυρόν, ἀλλ’ ὅτι ὤρυττε φυτεῦσαι ἢ ὕδωρ εὑρεῖν ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον, ἐφ’ ὧν ἄν εὗρεν. καὶ ἕκαστον τούτων ὡσαύτως αἴτιον ἄν εἴη καὶ γένοιτο. πολλῶν οὗν ὄν- των ἃ γένοιτο ἄν αἴτια κατὰ τὸν Δημόκριτον, ἀόριστος ἄν εἴη ἡ αἰτία καὶ οὕτως, καὶ οὐ καθ’ αὑτὴν ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. σύμπτωμα γάρ ἐστιν ἑτέρων τινῶν, ὧν χάριν ἡ ὄρυξις. εἰ οὖν ἀόριστόν τί ἐστι τὸ ἀπὸ τύχης καὶ ἡ τύχη ἀόριστος, δῆλον ὅτι οὕτε ἐν τοῖς ἀγενήτοις ἄν εἴη τοῖς ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως τὸ ἀκίνητον καὶ ἀμετάβλητον ἔχουσι οὔτε ἐν τοῖς γινομένοις μὲν ἀναγκαίως δὲ γινομένοις, ἀλλ’ οὐδὲ ἐν τοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολύ καὶ γὰρ καὶ ταῦτα ὥρισται μᾶλλον), ἀλλ’ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον. καὶ εἰ παρακολούθημά τινός ἐστι προηγουμένης κινήσεως, πᾶσα δὲ κίνησις ἐν τοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἢ ἀπὸ διανοίας ἐστὶν ἢ ἀπὸ φύσεως καὶ ἑκατέρα τούτων ἕνεκά του γίνεται, πάντως εἰκότως ἐν τοῖς ἕνεκά του γινομένοις ἐτάχθη οὐ τοῖς καθ’ αὑτό, ἀλλὰ τοῖς κατὰ συμβεβηκός, εἴπερ ἀόριστά ἐστιν. ὡς γὰρ τὰ καθ’ αὑτὰ αἴτια ὡρισμένα, οὕτως τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἀόριστα. ὁ μὲν γὰρ οἰκοδόμος ὡρισμένως τῆς οἰκίας αἴτιος, τῶν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς οὐδὲν μᾶλλον ὁ λευκὸς ἢ ὁ μουσικός. ὥστε εἰ μὲν τὰ καθ’ αὑτά τις αἴτια μόνα εἶναι νομίζοι, οὐδὲν ἄν γένοιτο ἀπὸ τύχης· εἰ δὲ καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς παραδέχοιτο, γένοιτο ἄν τι καὶ ἀπὸ τύχης.
Ὁποῖον δὲ τοῦτό ἐστιν, ἐδήλωσε διὰ τοῦ παραδείγματος. ὃ γὰρ ἐπη- κολούθησε πράξει τινί, ἥτις ἐπράχθη μὲν ἄν καὶ διὰ τὸ ἀκολουθῆσαν, οὐ μέντοι τότε διὰ τοῦτο ἐπράχθη, τοῦτο ἀπὸ τύχης εἶναί φαμεν. καὶ γὰρ προῆλθεν ἄν τις καὶ ἐπὶ τῷ τὸ χρέος ἀπολαβεῖν. ἀλλ’ εἰ διὰ τοῦτο προελθὼν ἀπολάβοι, οὐ κατὰ τύχην ἀπέλαβεν, ἀλλ’ ὅταν ἄλλου ἕνεκα προελθὼν εὕροι τὸν χρεώστην κομιζόμενον τὸν ἔρανον, καὶ ἀπολάβοι τὸ ἀργύριον. τοῦτο δὲ τὸ παράδειγμα οὐχ ἀπλῶς τύχης ἐστίν, ἀλλ’ ἀγαθῆς. ὅταν γὰρ ἀπαντήσῃ τῇ πράξει τῇ κατὰ προαίρεσιν γινομένῃ τέλος τοιοῦ- τον, δι’ ὃ κἂν προηγουμένως ἐπράχθη ἡ πρᾶξις, δῆλον ὡς βουλητὸν καὶ προαιρετόν ἐστι τὸ ἀπαντῆσαν. ἔστι δὲ ὅτε καὶ φαῦλόν τι καὶ ἀβούλητον ἀπαντᾷ μὴ τούτου ἕνεκα πραττόντων ἢ πραξάντων ἄν, καὶ ἔστι καὶ τοῦτο ἀπὸ τύχης οὐδὲν ἔλαττον ἐκείνου καὶ τύχη τὸ αἴτιον, ἀλλὰ κακή. ἀπροαί- [*](76v) ρετον γὰρ καὶ φευκτὸν τὸ τέλος. “καὶ εἴη ἄν, φησὶν Ἀλέξανδρος, τύχης ὑπογραφὴ τὸ τῷ κατὰ προαίρεσιν καὶ ἕνεκά του πραττομένῳ ἀπαντῆσαν [*](1 σιρὸν D: σειρὸν E: σιρρὀν aF 2 τὸ ποιοῦν τύχην F 5 τύχαις E 6 ἤ τι ἄλλο E 7 ante πολλῶν add. ὧν γένοιτο ἄν αἴτιον a 8 ἁ (ex corr.) γένοιτο ἄν αἴτια E: om. aDF 9 οὐ om. Ε 12 ἔχουσι καὶ ἀμετάβλητον aF 15 εἰ aE: εἰς DF ἐν τοῖς om. DF 16 καὶ Ε: καὶ εἰ DF: om. a post ἑκατέρα add. δὲ a 17 πάντων Ε 22 καὶ τὰ E: καὶ D: om. aF 27 καὶ (ante ἐπὶ) om. aF τῷ] τὸ εἰς Ε 31 τῆ (ante πράξει) om. DF 33 ἐστι (ante τὸ) om. aF 34 καὶ (post ἐστι) om. aF 37 τὸ τῷ πραττομένῳ (om. πραττομένῳ post του) F)
Τὸ δὲ τέλος, φησίν, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἀπὸ τύχης, οἷον ἡ κομιδὴ τοῦ ἀργυρίου, οὐ τῶν ἐν αὐτῷ αἰτίων, ἀλλὰ τῶν προαιρετῶν καὶ ἀπὸ διανοίας· οὐ γὰρ τῶν τοιούτων ἐστὶ τελικῶν αἰτίων τῶν ἐνυπαρχόντων, οἷά ἐστι τὰ τῶν φύσει γινομένων τέλη, ὧν χάριν τὰ πρὸ αὐτῶν ἐν αὐτῷ τῷ πράγματι γίνεται τῷ κατὰ φύσιν γινομένῳ, ἀλλ’ ἔστι τῶν ἔξωθεν προσ- γινομένων· τοιαῦτα γὰρ τὰ ἀπὸ τύχης τε καὶ προαιρέσεως γινόμενα· οἶδε δὲ καὶ τοιαύτην γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος ἀλλὰ τῶν ἀπροαιρέτων καὶ οὐκ ἀπὸ διανοίας. “κἂν οὕτως εἴη, φησί, γεγραμμένον, λέγοι ἄν τότε ἀπὸ τύχης εἶναι τὸ τέλος, ὅταν μὴ προελομένοις ἡμῖν μηδὲ διανοηθεῖσι περὶ αὐτοῦ μηδὲ τούτου χάριν τὰ πρὸ αὐτοῦ ποιήσασιν ἀπαντήσῃ, ἐπεὶ ὅτι γε τὸ ἀπὸ τύχης γινόμενον τῶν ὑπὸ προαίρεσίν τε καὶ διάνοιαν πιπτόντων ἐστίν, ὀλίγῳ πρόσθεν εἴρηκε”. δοκεῖ δὲ τῇ γραφῇ ταύτῃ καὶ τὸ ἐπαγό- μένον συνᾴδειν τὸ εἰ δὲ προελόμενος τούτου ἕνεκα· πρὸς γὰρ τὸ ἀπροαίρετον ἐπῆχθαι δοκεῖ τὸ εἰ δὲ προελόμενος. ἡ δὲ προτέρα γραφὴ τὸ ἀπὸ τύχης τέλος διορίζει τοῦ φυσικοῦ· τὰ γὰρ φυσικὰ τέλη οὐκ ἔστι προαιρετὰ οὐδὲ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἐν αὐτοῖς τοῖς τὴν φύσιν ἔχουσιν. ἔστι μὲν γὰρ καὶ ἐν τοῖς φύσει γινομένοις ταῖς ἄλλου χάριν γινομέναις φυσικαῖς κι- νήσεσι μὴ τὸ οὗ χάριν, ἀλλά τι ἄλλο τέλος ἀπαντήσαι, ὡς τὸ ἑξαδάκτυλον ἐπὶ ἀνθρώπου ἢ βούπρῳρον. ἀλλ’ οὐκ ἀπὸ τύχης τὰ τοιαῦτα. φαμὲν δὲ ὅτι τὸ ἀπὸ τύχης ἐν τοῖς κατὰ προαίρεσιν ἀπαντᾷ καὶ ἔξωθεν περιγίνεται οὐκ ὃν ἡμῶν τι. τὸ γὰρ τὸ ὀφειλόμενον κομίσασθαι οὐ φύσει τῷ κομι- ζομένῳ ἐνυπάρχει· οὐδὲ γὰρ τὸ προελέσθαι καὶ ἐλθεῖν εἰς τόνδε τὸν τό- πον φύσει. κἀν φύσει προαιρετικὸς ᾖ ὁ ἄνθρωπος, οὐ μὴν τὸ προαιρεῖσθαι [*](2 Ἀριστοτέλης p. 197a5 6 φησὶ p. 196b36 οἶον τοῦ F 8 εἰς τὴν ἀγο- ρὰν a 11 ἀπήντησε a: ὑπήντησε DE: ἠπάντησε F post τύχης add. μὲν 19 τε om. aF 26 προελομένου a ante τούτου habet καὶ Aristoteles τὸ μὲν οὖν in mrg. F2 28 ὁρίζει aF 29 τοῖς om. D ἔστι] ἔτι ut vide- tur Ε 31 ὑπαντῆσαι Ε ὡς τὸ aE: ὥστε D: ὥ(??) F 33 ἀπαντᾷ scripsi: ὑπαντᾷ libri περιγίνεται DEF: παραγίνεται a 34 ὃν] ὃ D οὐ φύσει — ἐν- υπάρχει aE: om. DF 36 post κἄν add. γὰρ a ᾖ] ἐστιν Ε)
Ἀόριστα μὲν οὖν τὰ αἴτια ἀνάγκη εἶναι ἕως τοῦ καὶ ἄδηλος ἀνθρώπῳ.
Εἰπὼν τί ἐστιν ἡ τύχη καὶ δι’ ὁρισμοῦ παραδοὺς αὐτήν, ὃν ἐκ τῶν ἀποδεδειγμένων συνήγαγεν, ὅτι ἔστιν ἡ τύχη αἰτία, ὅπερ ὡς γένος παρέλαβε, καὶ “αἰτία κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τοῖς κατὰ προαίρεσιν ἕνεκά του”, εἰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ἐπ’ ἔλαττον, ταῦτα οὖν εἰπὼν ἐφεξῆς οἶμαι βούλεται κατὰ τὸ σύνηθες συμψήφους ἑαυτῷ δεῖξαι καὶ τοὺς ὁτιοῦν περὶ τύχης λέ- γοντας. τοῦτο δὲ ποιεῖ τὴν ἀποδεδομένην τῆς τύχης ἔννοιαν ἐφαρμόζου- σαν τοῖς περὶ αὐτῆς λεγομένοις δεικνύς. καὶ γὰρ ὑπό τινων μὲν λέγεται αἰτία μέν, τοῦ δὲ ἀορίστου αἰτία ἡ τύχη. ὑπὸ δέ τινων μηδὲ εἶναι ὅλως αἰτία τῶν γινομένων ἡ τύχη, ὑπὸ δέ τινων εἶναι μέν, ‘‘ἄδηλος δὲ ἀνθρωπίνῃ διανοίᾳ”. λέγεται δὲ καὶ παράλογος ἡ τύχη πρός τινων. οὖν, φησί, πάντα ὀρθῶς λέγεται, καὶ συνᾴδει τοῖς παρ’ ἡμῶν εἰρημένοις. ἐπειδὴ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον ἡ τύχη, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἀόριστά ἐστι, καὶ ταύτῃ τῶν καθ’ αὑτὰ διαφέρει, καθὸ ἐπ’ ἐκείνων ἔστιν ὁρίσαντας εἰπεῖν τόδε τοῦδε αἴτιον εἶναι, ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς οὐ· κέτι. τοῦ γὰρ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον ἐλθόντα μὴ τούτου ἕνεκεν, ὅπερ ἀπὸ τύχης φαμέν, ἄπειρα τὰ αἴτια δύναται εἶναι· καὶ γὰρ ἰδεῖν τινα βου- λόμενος ἔλθοι ἄν καὶ διώκων καὶ φεύγων καὶ θέαν τινὰ ὀψόμενος. καὶ μυρία ὅσα αἴτια δύναται γίνεσθαι τοῦ εἰς τόνδε ἐλθεῖν τὸν τόπον, ἅπερ πάντα κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια γίνεται τοῦ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον. καὶ οὐδὲν μᾶλλον τόδε τοῦδε. μόνον γὰρ καθ’ αὑτὸ αἴτιον τοῦ κομίσασθαι τὸ ἀργύριον ἐλθόντα εἰς ἀγορὰν τὸ τούτου χάριν ἐλθεῖν. ‘‘μήποτε δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, οἰκειότερόν ἐστι τοῖς προειρημένοις κατὰ συμβεβηκὸς] διὰ τοῦτο λέγειν τὸ ἕνεκά τὸ ἕνεκα] τινος γινόμενον κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον εἶναι τούτου, οὗ | οὐκ ἐγένετο χάριν, ὅτι ἓν μέν ἐστι τὸ οὗ χάριν γίνεται, [*](77r) [*](2 ἡ (post ἐστιν) om. aF 4 πρώτω DE: πρῴ F: πρώτως a 5 τὸ om. a 6 δὲ aDE: γὰρ F 11 post αἰτία add. οὐ κατὰ συμβεβηκὸς D: κατὰ συμβεβηκὸς F 12 αἰτία κατὰ κτλ. p. 197 a 5 ante ἕνεκα add. τῶν a 15 ἀποδεδειγμένην Ε 16 περὶ αὐτὴν a 17 τοῦ δὲ DEF: ἀλλὰ τοῦ a μηδὲ—ὑπὸ δέ τινων om. Ε 18 ἡ τύχη τῶν γινομένων aE post γινομένων add. τινὸς F ἄδηλος—διανοίᾳ p. 196 b 6 19 post τινων habet τί φασι περὶ τύχης ἔνιοι in contextu D: in mrg. rubro F 20 πάντα φησὶν a 27 τὸν] τὰ (lacuna relicta) D 30 τοῦδε χάριν a 31 ὁ om. E κατὰ συμβεβηκός DEF: recte delevit a διὰ Ε: τὸ διὰ aDF 32 τὸ ἕνεκα alterum DEF: del. a 33 ἐγένοντο E)
Καὶ ἔστιν ὡς οὐδὲν ἀπὸ τύχης δόξειεν ἄν γίνεσθαι ἕως τοῦ καὶ φεύγων καὶ θεασάμενος.
τρίτον τοῦτο προστίθησιν, ὅτι καὶ οἱ λέγοντες μηδὲν ἀπὸ τύχης γί- νεσθαι λέγοιεν ἄν κατά τινα τρόπον ὀρθῶς. εἰ γάρ τις τὰ κυρίως λεγόμενα καὶ καθ’ αὑτὰ αἴτια μόνα λέγοι, μηκέτι δὲ καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκός, οὐ δόξει τινὸς αἰτία εἶναι ἡ τύχη· ἐν γὰρ τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς λεγομένοις αἰτίοις ἐστὶν αὕτη. πάντα οὖν φησι τὰ εἰρημένα περὶ τῆς τύχης, ὅτι ἄδη- λος ἀνθρώπῳ, ὅτι οὐδενὸς αἰτία, ὅτι ἀορίστων αἰτία, ὀρθῶς λέγεται, διότι ἔχει τὸν εἰκότα λόγον καὶ συνᾴδει τῷ ἀποδεδομένῳ τῆς τύχης ὁρισμῷ· καὶ δῆλον ὅτι ἡ πάντων συμφωνία κατασκευαστικὴ καὶ αὐτή ἐστι τοῦ εἶναι τὴν τύχην. ἐφεξῆς δὲ παράδειγμα ἐπάγει δεικτικὸν καὶ τοῦ τὴν τύ- χὴν ὡς μὲν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίαν εἶναι, ὡς δὲ καθ’ αὑτὸ μηδαμῶς, καὶ τοὐ ἀόριστον αἴτιον εἶναι τὴν τύχην, εἶπερ τοῦ ἐλθόντα κομίσασθαι τὸ ἀργύριον μὴ τούτου ἕνεκα ἐλθόντα, ἄπειρα τὸ πλῆθος αἴτια δύναται εἶναι. εἰπὼν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς μὲν αἴτιον εἶναι τὴν τύχην, [*](1 ἄπειρα—γίνεται iteravit D 2 ἀρίστου F 3 ἄριστον F1 5 ἀλλὰ τὰ ὡς DE: ἀλλως τὰ F: ἀλλὰ τὰ ὡς τὰ a 6 ἂν γένοιτο E: γένοιτο ἄν aDF 7 ante add. τὰ E 8 αἴτια DE: αἴτιά φησιν ἐστὶ F: αἴτια ἐστὶ a 9 ἂν γένοιτο E: γένοιτο ἄν aDF 14 πρότερον p. 196 b 6 15 δοκεῖ Ε 16 ἐπενόουν a 17 διδομέ- νων F 19 καὶ φεύγων καὶ θεασάμενος Ε (cf. p. 340,26 et Themistius p. 183, 13 Sp.); καὶ θεασόμενος καὶ φεύγων aD cf. Arist. codd. FI et Philoponus 22 λέγοι μόνα aF τὰ (post καὶ) om. DE 23 ἡ τύχη εἶναι a 24 παρὰ F 26 ἀποδιδομένῳ Ε 27 αὕτη aDF 28 τὴν (post τοῦ) om. Ε 30 τοῦ (post καὶ) om. Ε 31 ἕνε- κεν a 32 εἶναι δύναται a)
Καὶ τὸ εἶναι φάναι τὴν τύχην παράλογον ὀρθῶς ἕως τοῦ καὶ ἡ τύχη ἀόριστον.
Καὶ τὸ παράλογον εἶναι τὴν τύχην ὀρθῶς φησι λέγεσθαι περὶ αὐτῆς. ὁ γὰρ λόγος τῶν ὡρισμένων ἐστίν, ὥστε τὰ ἀόριστα παράλογα· εἰ οὖν ἡ τύχη ἀόριστος, τὸ δὲ ἀόριστον παράλογον, ἡ τύχη παράλογος εἰ- κότως λέγεται. ὅτι δὲ ἡ τύχη ἀόριστος, ὑπομιμνῄσκει ἐκ τοῦ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον εἶναι τὴν τύχην· εἰ γὰρ ἡ τύχη ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον αἰτίοις, τὰ δὲ ἐπ’ ἔλαττον ἀόριστα, ἡ τύχη ἀόριστος.
[*](p. 197:’21)Ὅμως δὲ ἐπ’ ἐνίων ἀπορήσειεν ἄν τις ἕως τοῦ ἔστι γὰρ ἄλλα ἄλλων ἐγγύτερα τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων.
Eἰπὼν ὅτι ἀόριστον αἴτιόν ἐστιν ἡ τύχη, ἀπορίας ἄξιον εἶναί φησιν, εἰ τὰ τυχόντα ὁμοίως αἴτια ἄν γένοιτο τῆς τύχης, τουτέστι τοῦ ἀπὸ τύχης, καὶ μὴ ἄλλα ἄλλων μᾶλλον αἴτιά ἐστιν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων. καὶ γὰρ τοῦ ἀνδριάντος προσεχέστερον αἴτιόν ἐστιν ὁ Πολύκλειτος ἤπερ ὁ ἄνθρωπος. ὡς καὶ ἐν τοῖς καθ’ αὑτὸ αἰτίοις [*](77v) προσεχέστερον ἦν αἴτιον ὁ ἀνδριαντοποιὸς τοῦ τεχνίτου· ὅταν γὰρ νοσοῦν- [*](1 post ἐπάγει add. τοῦ a αἴτιον DF 2 οἰκείας a μὲν οἰκοδόμος aF 3 καὶ (ante τότε) om. E 6 εἴη] ᾖ emendator Ambros. Q 114 inf. 7 οὐδὲ] δὲ D 8 δὲ (post τὸ) delevit a 11 ἀσπάσεσθαι aF ἕνεκεν DF: ἐνεκε Ε: ἕνεκα a γενόμενον I) 12 τὸ μέντοι τῷ a: τὸ μέντοι Ε: τῶ μέντοι DF 14 εἰ DF: ἢ Ε: ᾖ a. deletum malim 15 οὐ DE: οὐδὲ aF εἴλετο aF 17 φάναι τι [hoc add. ex Arist.] παράλογον τὴν τύχην a 20 ὥστε καὶ τὰ a 24 post τύχη add. ἄρα a 27 ἐστιν αἴτιον D εἶναί om. aF 29 μᾶλλον om. a 30. 31 ἐστιν αἴτιον Ε 31 ἐστιν — αἴτιον (32) om. D ἤπερF: εἴπερ aE)
Τύχη δὲ ἀγαθὴ μὲν λέγεται ἕως τοῦ τὸ γὰρ παρὰ μικρὸν ὥσπερ οὐδὲν ἀπέχειν δοκεῖ.
Ἡ τῆς ἀγαθῆς καὶ κακῆς τύχης διαίρεσις σαφὴς καὶ τῆς εὐτυχίας καὶ δυστυχίας. καὶ γὰρ πανταχοῦ τὸ ευ τὸ μέγεθος καὶ τὸ ἐκπρεπὲς προστί- θησὶν. ὥσπερ εὐκλεῆ λέγομεν οὐ τὸν ὁπωσοῦν ἐπίδοξον, ἀλλὰ τὸν πάνυ, καὶ εὐμαθῆ ὁμοίως. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ δὺς μόριον τὸ ἀντικείμενον μέγεθος σημαίνει. ὅτι δὲ ἐν μεγέθει ἡ εὐτυχία ἐστί, δείκνυσιν οἶμαι δυνάμει συλλο- γιζόμενος οὕτως. ἡ εὐτυχία καὶ δυστυχία κἄν παρὰ μικρὸν ἔχωσι τὸ μέ- γιστον ἀγαθὸν καὶ κακόν, εὐτυχία καὶ δυστυχία εἰσί· τὰ παρὰ μικρὸν ἔχοντα οὐδὲν ἧττόν ἐστι τοῦτο ὅπερ λέγεται· ταῦτα δὲ ἐν μεγέθει ἐστί, διότι ἐν τοῖς μεγέθεσι τὸ παρὰ μικρὸν οὐδὲν ἀπέχειν δοκεῖ τοῦ ὅλου. ἡ ἄρα εὐτυχία καὶ δυστυχία ὡς μέγεθος ἔχοντα λέγεται οὕτως. καὶ μᾶλλον ὁ Πορφύριος οὕτως ἐπέβαλε καὶ Ἀλέξανδρος κατὰ πρώτην ἐξήγησιν, τοῦ [*](3 αὐγή DE: θέρμη aF ἀκολουθήσει aE 4 ἢ τὸ DEF: ἀλλ’ οὐ τὸ a 5 ἢ μᾶλλον—ἀποκεκάρθαι om. a ἢ μᾶλλον EF: εἰ μᾶλλον D τὸ πνεῦμα om. E ἡ (post ἢ) om. F 7 ἀόριστον DEF: τὸ αἴτιον a αἴτιον om. a 8 ὡρίσθαι a οὖν om. F 9 καλλιποῦσα F ἄν εἴη E αὕτη aF 12 δὲ Ε: δὲ τὰ aDF γένοιτο a τοῦ ἀπὸ Them. p. 184, 2 16 αἴτιον (ante τοῦ) om. Ε 18 ἀπαντῆ- σαι a 19 ὡς post αἴτιον transiecit E ἀπλῶς] ἀλλ’ ὡς E 20 δὲ om. Ε 22 δοκῶ E 24 καὶ τῆς δυστυχίας aF τὸ εὖ aE: τῶ εὖ DF εὐπρε- πἑς D 26 ὁμοίως alterum om. DF 26. 27 σημαίνει μέγεθος aF 28 ἔχουσι E)
Καὶ ἄλλως δὲ δυνατὸν ἀκούειν τοῦ εἰρημένου· εἰ γὰρ τὸ παρὰ μι- κρὸν ἐπὶ μεγέθους εἴωθε λέγεσθαι, λέγομεν δὲ δυστυχεῖν ἐκείνους, ὅσοι παρὰ μικρὸν κακὸν ἄν τι μέγα ἔλαβον, καὶ εὐτυχεῖν ἐκείνους, ὅσοι παρὰ μικρὸν ἀγαθόν τι μέγα ἔλαβον, δῆλον ὅτι ἐν μεγέθει τὸ εὐτυχεῖν καὶ δυστυχεῖν ἐστι. καὶ ἐτίμων τοὺς Παρὰ μικρὸν καλουμένους θεοὺς οἱ Λακε- δαιμόνιοι ὡς σωτῆρας, ὅτι τοὺς μέλλοντας κινδυνεύειν τὸ παρὰ μικρὸν τοῦ κινδυνεῦσαι διδόντες ἔσῳζον. καὶ ταύτῃ μᾶλλον τῇ ἐξηγήσει τίθεται ὁ Ἀλέξανδρος. τὸ δὲ ἐπαγόμενον ὅτι ὡς ὑπάρχοντα λέγει ἡ διάνοια· τὸ γὰρ παρὰ μικρὸν ὥσπερ οὐδὲν ἀπέχειν δοκεῖ μᾶλλον τῇ προ- τέρα συνᾴδει ἐξηγήσει. πῶς γὰρ ὡς ὑπάρχον λέγει ἡ διάνοια τὸ παρὰ μικρὸν ἄν γενόμενον; εἰ δὲ καὶ λέγοι, ὁ παρὰ μικρὸν μεγάλῳ κακῷ περι- πεσὼν εἴη ἄν δυστυχής, εἴπερ τὸ μικρὸν τὸ ἐλλεῖψαν ἐν οὐδενὶ λόγῳ ἐστί. καίτοι εὐτυχῆ φαμεν αὐτόν. καὶ ὁ παρὰ μικρὸν μέγα ἀγαθὸν λαβὼν εἴη ἄν εὐτυχής. καίτοι δυστυχῆ φαμεν αὐτόν, ὅτι μεγάλου ἀγαθοῦ ἀπεστε- ρήθη, ὅπερ ἐστὶ μέγα κακόν. ὅλως δὲ τὸ τοιοῦτον μέγεθος, ἐν ᾧ τοιοῦτον παρὰ μικρὸν θεωρεῖται, οὐχ ὡς μέγα λέγεται μέγεθος, ἀλλ’ ὡς τῷ γενομένῳ καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν θεωρεῖται· μήποτε οὖν οὐ διὰ τὸ παρὰ μικρὸν ἐν μεγέθει λέγει εἶναι τὸ εὐτυχεῖν καὶ τὸ δυστυχεῖν, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ καὶ τοὺς παρὰ μικρὸν ἐλθόντας ἐμπεσεῖν εἰς μέγα κακὸν ἢ μέγα ἀγαθόν, ὡς πλησιάσαντας μὲν παρὰ μικρόν οὐδέν], πλησιάσαντας δὲ με- γάλῳ κακῷ ἢ μεγάλῳ ἀγαθῷ καὶ μὴ λαβόντας τοὺς μὲν εὐτυχεῖς, τοὺς δὲ δυστυχεῖς καλοῦμεν, ὥσπερ καὶ τοὺς ἀφαιρεθέντας. καὶ ὅτι οὕτως εἶπε δηλοῖ λέγων διὸ καὶ τὸ παρὰ μικρὸν κακὸν ἢ ἀγαθὸν λαβεῖν μέγα ἢ εὐτυχεῖν ἢ ἀτυχεῖν ἐστιν, ὅτι ὡς ὑπάρχον λέγει ἡ διάνοια καὶ ἀποδέδωκε τῷ μὲν τὸ μέγα κακὸν παρὰ μικρὸν λαβεῖν τὸ εὐτυχεῖν, τῷ δὲ τὸ μέγα ἀγαθὸν τὸ ἀτυχεῖν. δείξας γὰρ πρότερον ἀπὸ τῶν ἤδη ἐχόντων ταῦτα καὶ ἀπὸ τῶν παρὰ μικρὸν ὡς ἀποβαλόντων αὐτὰ τὸ αὐτὸ δείκνυσι. καὶ τὸ ἀβέβαιον δὲ τὴν εὐτυχίαν λέγεσθαι συνᾴδειν φησὶ ταῖς ἀποδεδομέ- ναις περὶ τῆς τὐ|χης ἐννοίαις. εἰ γὰρ ἡ τύχη ἀβέβαιος, δῆλον ὅτι 78r καὶ ἡ εὐτυχία ἀβέβαιος. ὅτι δὲ ἡ τύχη ἀβέβαιος, δῆλον ἐκ τοῦ μήτε ἐν [*](2 τοῦ τὸ F: τοῦτο aDE 4 ὅλον a: ἄλλο DEF καὶ τὸν] καὶ τοῦ E 7 εἴωθε λέγεσθαι DF: οἴεσθαι λέγεσθαι E: λέγεσθαι εἴωθε a 8 ἔλαβεν Ε 9 καὶ δυστυ- χεῖν om. D 10 θεοὺς nimirum Dioscuros, sed Παρὰ μικρὸν θεοὺς nominatos esse alibi non legi 13 ὑπάρχοντα DEF: ὑπάρχον a cf. v. 29 16 ἄν μενον D καὶ om. a 18 ἀγαθὸν μέγα Ε 24 τοῦ om. DF 25 οὐδὲν DEF (ex V. 14 glossema adscriptum): del. a 27 εἶπε] εἶναι Ε 29 ἢ ἀτυχεῖν om. a 30 τῷ δὲ] ὡς δὲ E 34 εἰ] ἡ DE ἀβέβαιον Ε1 δῆλον — ἡ τύχη ἀβέβαιος (36) in mrg. E1 ante δῆλον habet καὶ F 35 εὐτυχία] τύχη Ε τοῦ μήτε a: τοῦ μηδὲ DEF)
Ἔστι μὲν οὖν ἄμφω ἕως τοῦ καὶ τούτων ὅσα ἂν γέ- νοιτο ἕνεκά του.
Μετὰ τὸν περὶ τύχης λόγον ἀκόλουθον ἦν περὶ τοῦ αὐτομάτου διδάξαι λοιπόν, τί τέ ἐστι καὶ τί τῆς τύχης διαφέρει. πρῶτον δὲ τὴν κοινωνίαν αὐτῶν παραδίδωσιν, ὅτι ἔστιν ἄμφω κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττόν τε καὶ ἐνδεχομένως γινομένοις, ἀλλ’ οὐ τοῖς ἀπλῶς, τουτέστιν ἀναγκαίως, οὐδὲ τοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ τῶν ἐπ’ ἔλαττον ἐν τοῖς ἕνεκά του γινομένοις. ἐπεὶ δὲ τὸ ἐνδεχόμενον καὶ κατὰ τοῦ ἀναγκαίου καὶ κατὰ τοῦ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον κατηγορεῖται ὁμώνυμον γάρ ἐστι), εἰ- πὼν τὴν τύχην ἐν τοῖς ἐνδεχομένοις εἶναι, διορίζων τὸ πῶς ἐνδεχο- μένοις προσέθηκε τὸ μὴ μόνον ὡς ἁπλῶς, μηδὲ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἵνα τοῦ ἐνδεχομένου νῦν ὡς ἐπ’ ἔλαττον λεγομένου ἀκούσωμεν.
[*](p. 197a36)Διαφέρει δὲ ὅτι τὸ αὐτόματον ἐπὶ πλέον ἐστίν ἕως ` τοῦ ἄλλως δὲ οὐκ ἔστιν.
Eἰπὼν τὴν κοινωνίαν τῆς τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου τὴν διαφορὰν αὐ- τῶν ἐφεξῆς παραδίδωσιν, ἐπὶ πλέον λέγων τὸ αὐτόματον τῆς τύχης, διότι τὸ μὲν ἀπὸ τύχης πᾶν καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου, τὸ δὲ ἀπὸ ταὐτομάτου οὐ πάν ἀπὸ τύχης. ἡ μὲν γὰρ τύχη ἐν μόνοις ἐστὶ τοῖς πρακτοῖς, ἅπερ ἐστὶ κατὰ προαίρεσιν, ὡς ἐν τοῖς Ἠθικοῖς ἐδιδάχθημεν. διὸ καὶ ἔλεγε τὴν τύ- χην ἐν τοῖς ἀπὸ διανοίας εἶναι καὶ προαιρέσεως, τὸ δὲ αὐτόματον καὶ ἐν τούτοις καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις, ὅσα ἕνεκά του γινόμενα μάτην μὲν ὅσον ἐπ’ ἐκείνῳ ἐγένετο, ἄλλο δέ τι τέλος ἔσχε τοῖς προηγησαμένοις ἀκολουθοῦν, εἴτε ἐν φυσικοῖς εἴτε ἐν ἀλόγοις εἴτε ἐν προαιρετικοῖς τοῦτο συμβαίη. ὅτι δὲ ἐν προαιρέσει καὶ πράξει ἡ τύχη, δείκνυσιν ἐκ τοῦ ἐν τούτοις εἶναι τὴν τύχην, ἐν οἷς καὶ ἡ εὐτυχία, καὶ τὴν εὐτυχίαν ἐν τοῖς πρακτικοῖς καὶ περὶ πρᾶξιν λαμβάνεσθαι. καὶ τοῦτο δὲ πάλιν δείκνυσιν ἐκ τοῦ τὴν εὐτυχίαν εἰς ταὐτὸν ἰέναι τῇ εὐδαιμονίᾳ ἢ ἐγγύς, τὴν δὲ εὐδαιμονίαν πρᾶξίν τινα καὶ εὐπραξίαν εἶναι. εἰ οὖν ἡ τύχη ἐν οἷς καὶ ἡ εὐτυχία, ἡ δὲ εὐτυχία ἐν οἷς καὶ ἡ εὐδαιμονία, διότι τῇ εὐδαιμονίᾳ <ἡ <αὐτή> αὐτή> πώς [*](1 ὡς om. Ε 2 τῆς om. E 3 οἴαν] Οἴτη sic Ε 5 post γένοιτο add. ἐν τοῖς a 7 περὶ τῆς τύχης Ε 10 γινομένοις—ἕνεκά του (12) om. F 12 κατὰ τοῦ aE: κατ’ αὐτοῦ DF 15 μόνον om. a 19 αὐτομάτως Ε 21 τὸ (post διότι) om. D 22 πρακτέοις aF 23 Ἠθικοῖς Nicom. Alp. 1094 a 19 alias 26 ἐκείνω EF : ἐκείνων aD 28 ἐκ τοῦ om. aF 29 καὶ (ante τὴν) om. E fortasse ἐν τοῖς πρακτοῖς cf. v. 22 30 εὐτυχίαν a cf. Them. p. 184,27: τύχην DEF 32 εἶναι Ε 33 ἡ αὐτή add. a)
Ὅτι δὲ ἐν προαιρέσει καὶ πράξει ἡ τύχη, δείκνυσι καὶ ἐκ τοῦ ἀντι- κειμένου. εἰ γὰρ ἐν οἷς πρᾶξις οὐκ ἔστιν, ἐν τούτοις οὐδὲ τὰ ἀπὸ τύχης, δῆλον ὅτι ἐν οἷς τὰ ἀπὸ τύχης ἐστίν, ἐν τούτοις καὶ πρᾶξις, καὶ περὶ πρᾶξιν καὶ προαίρεσιν ἡ τύχη. ὅτι δὲ ἐν οἷς πρᾶξις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ τὰ ἀπὸ τύχης, ὑπομιμνῄσκει ἐκ τῶν ἀψύχων καὶ τῶν θηρίων καὶ τῶν παι- δίων. ταῦτα γὰρ οὗτε πράττειν λέγεται, διότι οὐκ ἔχει προαίρεσιν, οὔτε ἀπὸ τύχης τι ποιεῖν. οὐδὲ εὐτυχία οὐδὲ ἀτυχία ὑπάρχει τούτοις, εἰ μὴ καθ’ ὁμοιότητά τινα καὶ ἀναλογίαν. διὸ κἂν λέγῃ Πρώταρχος εὐτυ- χεῖς εἶναι τοὺς λίθους, ἐξ ὧν οἱ βωμοί, διότι τιμῶνται, οἱ δὲ ὁμόζυγες αὐτῶν καταπατοῦνται, οὕτως ἀκουστέον τοῦ λεγομένου ὡς καθ’ ὁμοιότητα τὴν πρὸς εὐτυχίαν. ὅμοιον γὰρ ἔχουσι τὸ μηδὲν μηδὲ αὐτοὶ συντελέσαι πρὸς τὸ γενέσθαι βωμοί, ὥσπερ οὐδὲ ἐκεῖνό τι συνε- τέλεσε προηγουμένως εἰς τὸ τέλος, ὃ μὴ προελομένοις αὐτοῖς κατὰ τύχην ὑπαντιάσαι λέγομεν. τί οὖν οὐδαμῶς ἐστιν ἐν τούτοις τὸ ἀπὸ τύχης; ἢ ποιητικὸν μὲν αἴτιον τῶν ἀπὸ τύχης οὐ δύναται ταῦτα εἶναι, διότι ἡ τύχη προαιρέσει παρυφίσταται καὶ πράξει, πάσχειν δὲ ἀπὸ τύχης δύναται καὶ ταῦτα, ὅταν ὁ πράττων, ᾧ τὸ ἀπὸ τύχης ἀκολουθεῖ, πράξῃ τι περὶ αὐτὰ ἀπὸ τύχης, οἷον ὁ τὸν τύραννον Προμηθέα πλήξας μὲν ἐπὶ τῷ ἀνελεῖν, διακόψας δὲ τὸ φῦμα καὶ ἰασάμενος. εὐτυχὲς γὰρ ἄν οὕτω λέγοιτο τὸ ξί- φος καὶ τάχα ἄν καὶ προσκυνοῖτο ὑπὸ τοῦ θεραπευθέντος. καὶ ζωγράφου δέ ποτε γράφοντος ἵππον καὶ ῥίψαντος ἀκουσίως τὴν σπογγιὰν ἀφρὸς ἐν τῷ στόματι τοὐ γραφομένου ἵππου κατὰ τύχην ἀπετυπώθη. εἰ δὲ καὶ ξύων τις λίθον, ἵνα τι ἄλλο ποιήσῃ, βωμὸν εἰργάσατο κατὰ τύχην, κατὰ τύχην ἂν εἴη γεγονὼς ὁ βωμός. μήποτε | δὲ ταῦτα οὐ τῶν ἀψύχων εἰσὶ τυχαῖα, [*](78v) ἀλλὰ τῶν ἐνεργούντων περὶ αὐτά. τῷ γὰρ ζωγράφῳ καὶ τῷ λιθοξόῳ ἄλλο τι ποιοῦντι ἄλλο συνέβη. καὶ τούτοις δὲ ἴσως καθ’ ὁμοιότητα, ὅτι ἐπ’ ἄλλῳ γενομένοις ἄλλο ἀπήντησε.
[*](p. 197b13)Τὸ δὲ αὐτόματον καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις καὶ πολλοῖς τῶν ἀψύχων ἕως τοῦ ὅσα ἀπὸ ταὐτομάτου γίνεται τῶν προαιρετῶν τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν.
Ὁ Ἀλέξανδρος καὶ τοῖς ἀλόγοις ζῴοις γράφει καὶ τοῖς ἀψύχοις, [*](1 διότι — ἐν πράξει om. D 3 μέντοι a ἡ μὲν] εἰ μὲν D 5 Ἠθικοῖς Η 14 p. 1153b21sqq. 6 τάξει F 8 δῆλον — τύχης (10) om. F 11 οὐδὲ ἀπὸ E 13 λέγει a 14 βωμοί DE: βωμοὶ γίνονται aF 1 7 ἐκεῖνο aE: ἐκεῖνα DF 21 προαι ρέσει iteravit F 22 ᾦ] ὡς E ἀκολουθῇ E πράξῃ DF: πράξειε Ε: πράξει a αὐτὸ a 23 Προμηθέα DF cf. Plut. de inimic. utilit. c. 6 p. 89 et Themistius p. 185, 13 (quo utitur Simpl.): προμϋθέα E: προμηθεία a 25 προσκυνεῖτο E 27 ζωγραφομἐ- περι νοῦ Ε 28 κατὰ τύχην alterum om. E 29 τύχαι Ε 30 περὶ] (??) F1 35 ὁ om. a)
Τούτων δὲ ἀπὸ τύχης ἐστί φησιν, ὅσα τῶν προαιρετῶν ἀπὸ ταὐτομάτου γίνεται ἐν τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν. καὶ καλῶς προσέθηκε τὸ ἐν τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν. τούτῳ γὰρ τὰ ἀπὸ τύχης ἐχώρισε τῶν ἐκ ταὐτομάτου· τὸ γὰρ αὐτόματον ἐν τοῖς προαιρετοῖς, κἄν μὴ προαίρεσιν ἔχῃ ταῦτα οἷς συμβαίνει. τὸ γὰρ ἐλθεῖν τὸν ἵππον προαι- ρετὸν ἦν τῷ δεσπότῃ, οὐ μὴν κατὰ προαίρεσιν ὁ ἵππος ἦλθε. καὶ ὁ τρί- πους οὕτως ἄν κατὰ προαίρεσιν ὑπό τινος ἐτέθη, οὐ μέντοι κατὰ προαίρεσιν κατέπεσεν οὕτως. λέγει δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης περὶ τοῦ αὐτομάτως [*](3 ἄλλοις aDP: ἀλόγοις E recte si Alexandrea contlnuantur 6 καὶ ἀναληφθεὶς DE: εἶτα ληφθεὶς aF 7 ὅτι ἐσώθη μὲν ἐλθών om. a 8 ὁ (aute πεσὼν) om. a 9 ὅτι aF 10 ἕνεκεν Ε 11 τόπον] hinc deficit D ἐν τοῖς aF: om. Ε 12 ἔξωθεν a τοῦ ἕνεκα του Ε 14 καλῶς κτλ. ex Themistio p. 185, 23 ad verbum fere translata 16 ἔχ(??) Ε (cf. p. 352, 23): ἔχει aF 17 καταπεσεῖν Ε: πεσεῖν aF 18 αὐτοῦ τὸ Themistius: αὐτοῦ τοῦ Ε: αὐτοῦ aF 20 πυρός ἐστιν Ε κινοῦσαν Ε 22 ἐπὶ] ἐκ E 23 ὡς τοῦ — τέλος (24) om. E 24 καὶ τὸ πατάξαι a: καὶ τοῦ πατάξαι F 28 καὶ καλῶς — προαίρεσιν (29) om. F 29 τοῦτο F 30 τὸ γὰρ E: καὶ γὰρ τὸ aF 31 τὸ γὰρ τὸ aF 34 ὁ om. aF)
Σημεῖον δὲ τὸ μάτην ἕως τοῦ ὅτι πέσοι ἄν ὑπό τινος καὶ ἕνεκα τοῦ πατάξαι.
Εἰπὼν ὅτι κοινῶς ἀπὸ ταὐτομάτου τότε λέγομέν τι γίνεσθαι, ὅταν τῷ ἕνεκά του γινομένῳ μὴ τὸ οὗ ἕνεκα ἐγένετο ἀκολουθήσῃ, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ τοῦτο οὗ οὐκ ἦν ἔνδον ἡ ἀρχή, σημεῖον τοῦ τοῦτο οὕτως ἔχειν ποιεῖ- τᾶι τὸ καὶ τὸ μάτην παρ’ ὃ γέγονε τὸ αὐτόματον τοιοῦτον εἶναι. καὶ γὰρ μάτην λέγεταί τι | γενέσθαι, ὅταν τὸ ἕνεκα ἄλλου γινόμενον μὴ ἐκεῖνο [*](79r) σχῇ τέλος, οὗ ἕνεκα ἐγίνετο. οἷον εἴ τις βαδίζοι διὰ λάπαξιν τῆς γαστρός, εἰ μὴ ἀκολουθήσει τοῦτο βαδίσαντι, μάτην φαμὲν βαδίσαι καὶ ἡ βάδισις μάταιος. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ μάτην τὸ πεφυκὸς ἄλλου ἕνεκα, ὅταν μὴ περαίνῃ ἐκεῖνο, οὗ ἕνεκα ἦν ἢ ἐπεφύκει. τοιγαροῦν εἴ τις φαίη λελοῦσθαι μάτην, ὅτι οὐκ ἐξέλιπεν ὁ ἥλιος, γελοίως ἄν λέγοι· οὐ γὰρ ἕνεκα τοῦ ἐκλιπεῖν τὸν ἥλιον ἐλούετο. διττὸν δὲ τὸ μάτην, μᾶλλον δὲ τριττόν. ἢ γὰρ οὐδὲν ἕτερον ἀκολουθεῖ τῷ μάτην γινομένῳ, ἀλλὰ μόνον τοῦ οἰκείου τέλους ἡμάρτηκεν ὡς ἡ βάδισις τοῦ τὴν γαστέρα λαπαχθῆναι· ἢ ἕτερόν τι ἀκολουθεῖ τέλος παρ’ ἐκεῖνο, οὗ ἕνεκεν ἐγένετο τὸ προγεγονός· ἢ καὶ ἐκεῖνο ἀκολουθεῖ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ ἄλλο τι παρ’ ἐκεῖνο. κατέπεσε γὰρ ὁ λίθος οὐ τοῦ πατάξαι ἕνεκεν, ἀλλ’ ἵνα τὸν οἰκεῖον καταλάβῃ τόπον. διὸ ἀπὸ ταὐτομάτου μὲν οὕτως κατέπεσεν ὡς πλῆξαι, καθ’ αὑτὸ [*](1 ὅτι κτλ. p. 1971)31 τοῦ πατάξαντος F ἕνεκεν a 2 τοῦτο τις aF βάλη a: βάλοι F: λάβη E 4 προαιρετά E καὶ om. F κτὰ Ε: καὶ κατὰ aF 5 ἄν om. E 6 ἐπεγίνετο aF πάντων Ε 8 τὸ (post ἄν) E: om. aF ᾖ] ἦν F 10 γεγυμνασμένῳ F 13 πολλάκις post ἀκολουθεῖ transiecit Ε 16 ἕνεκά του πατάξαι Ε cf. p. 349, 3: τοῦ πατάξαι ἕνεκα ex Arist. a 18 οὖ] οὖν E 19 περὶ Ε ἡ (post ἔνδον) om. a τοῦ τοῦτο F: τούτου τὸ Ε: τοῦτο a 20 τὸ (ante καὶ) om. E 22 οἶον iteravit F βαδίζει F 23 ἀκολουθήσει aF: ἀκο- λουθήσοι Ε τούτω F 30 τι om. F τέλος ἀκολουθεῖ aF 31 ἡ καὶ ἐκεῖνο a: ἢ ἐκεῖνο Ε: καὶ ἐκεῖνο F post ἕνεκα add. ἡ Ε τι om. aF)
Ἄξιον δὲ οἶμαι τοῖς ἐνταῦθα λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου ἐπιστῆ- σαι. “οὐ γὰρ λέγει, φησίν, ὁ Ἀριστοτέλης ταὐτὸν εἶναι τὸ αὐτόματον καὶ τὸ μάτην, ὥς τινες ᾠήθησαν, ἀλλ’ ᾧ διαφέρει τύχη καὶ τὸ ἀπὸ τύχης, τούτῳ καὶ τὸ μάτην τοῦ αὐτομάτου. τύχη μὲν γὰρ ἦν τὸ ποιητικὸν αἴτιον κατὰ συμβεβηκός, τὸ ἀπὸ τύχης δὲ τὸ τῷ τοιούτῳ αἰτίῳ ἐπακο- λουθῆσαν καὶ τελικὸν αἴτιον τοῦ τοιούτου ποιητικοῦ. οὕτως οὖν καὶ μάτην μὲν τὸ ποιητικὸν ἄν εἴη κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον γινόμενόν ποτε τῷ αὐτο- μάτῳ, αὐτόματον δὲ τὸ ἐπακολουθῆσαν τῷ μάτην γινομένῳ. διαφέρει δὲ τοῦ ἀπὸ τύχης, ὅτι οὐ πάντῃ τῷ μάτην ἀεὶ τὸ αὐτόματον ἐπακολουθεῖ, τῇ δὲ τύχῃ τὸ ἀπὸ τύχης ἀεί. ἀλλ’ ὅταν ἐπακολουθήσῃ, τὴν αὐτὴν τάξιν ἔχουσι τό τε ἀπὸ τύχης καὶ τὸ αὐτόματον. ἠπάτησε δέ τινας, ὡς ταὐτὸν Ἀριστοτέλους τὸ μάτην καὶ τὸ αὐτόματον λέγοντος, τὸ ἐπενεχθὲν παρά- δεῖγμα οὐκ οἰκείως ῥηθέν. κατέπεσε γάρ, φησίν, οὐ τοῦ πατάξαι ἕνεκεν ὁ λίθος. ἀπὸ ταὐτομάτου ἄρα κατέπεσεν ὁ λίθος, ὅτι πέσοι ἂν ὑπό τινος καὶ τοῦ πατάξαι ἕνεκεν. ἀκαταλλήλως γὰρ ἔχει τὸ παράδειγμα. μάτην μὲν γὰρ ἄν λέγοιτο πεπτωκέναι ὁ λίθος, εἰ οὗ χάριν ἔπιπτε μὴ ἐγένετο· τοῦτο γὰρ εἴρηκεν εἶναι τὸ μάτην. αὐτόματον δὲ ἄν ἐγεγόνει τὸ πληγῆναί τινα ὑπ’ αὐτοῦ, εἰ ἄλλου χάριν καταφερόμενος τοῦτο μὲν οὐκ ἐποίησεν, ἐπάταξε δέ τινα. δεῖ οὖν προσυπακούειν τῷ ἀπὸ ταὐτομάτου ἄρα κατέπεσε τὸ ‘καὶ ἔπληξεν’. ἀπὸ ταὐτομάτου μὲν γὰρ ἔπληξε, κατέπεσε δὲ μάτην. ὅτι γὰρ τοῦτο βούλεται, ἐδήλωσε δι’ οὗ ἐπι- φέρει λέγων ὅτι πέσοι ἄν ὑπό τινος καὶ τοῦ πατάξαι ἕνεκα. ὡς γὰρ τοῦ πατάξαι αὐτὸν αὐτομάτως γεγονότος λέγει, οὐ τοῦ καταπεσεῖν”.
Ταῦτα τοὐ Ἀλεξάνδρου λέγοντος αὐτοῖς <τοῖς> ῥήμασι, τὸ μὲν μὴ τὸ μάτην καὶ τὸ αὐτόματον τὸ αὐτὸ καλῶς εἰρῆσθαί μοι δοκεῖ. καὶ γὰρ [*](1 καταλαβών Ε ὡς τὸ F 4 τότε om. F ἐστι EF: ἔτι a 6 τὸ οὗ ἕνεκα aF: τοῦ οὗ ἕνεκα E ἀλλ’ ὃ aF: ἄλλο E 7 ἄλλο E: ἀλλ’ ὃ aF 8 ἀλλά τινι — τὸ γενόμενον E: om. aF 9 ἀκολουθήση Ε: ἀκολουθήσει ’ 10 τὸ μάτην F 11 προγενόμενον F ἠκολούθηκε Ε 13 τοῦ (post ὑπὸ) om. aF 16 τοῦτο F 17 αἴτιον τοῦτο οὐ τοῦ ποιητικῶς F 22 τὸ ἀπὸ Ε: τὰ ἀπὸ aF 31 τὸ ἀπὸ F 33 ἔπληξεν — μὲν γὰρ om. F 36 τοῖς post αὐτοῖς add. a)
Ἐκείνῳ δὲ καλῶς ἐπέστησεν ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι “καὶ τὸ ἀπὸ ταὐτο- μάτου ἐν τοῖς προαιρετοῖς καὶ τοῖς ἕνεκά του δεῖξαι βουλόμενος προσέθηκε τὸ ὅτι πέσοι ἄν ὑπό τινος καὶ τοῦ πατάξαι ἕνεκα.” ὅταν γὰρ τὸ ἐπιγενόμενον τῷ μάτην ὡς πρὸς τὸ ἐπιγενόμενον προγενομένῳ τοιοῦτον ᾖ, ὡς κἄν αὐτοῦ χάριν τι γενέσθαι, μὴ μέντοι τότε τούτου χάριν τὰ πρὸ αὐτοῦ γέγονε, τότε αὐτομάτως τοῦτο γέγονεν. “ὅτι δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξαν- δρος, τὸ αὐτόματον τὸ γινόμενον λέγει, δῆλόν ἐστιν ἐκ τοὐ ὑποτάσσειν αὐ- τὸν καὶ τὸ ἀπὸ τύχης τῷ αὐτομάτῳ καὶ ἐπὶ πλέον λέγειν τὸ αὐτόματον τοῦ ἀπὸ τύχης γεγονέναι. τὸ γὰρ ἀπὸ τύχης τὸ ἐπὶ τέλους λέγεται, καὶ τὸ σωθῆναι τὸν ἵππον τοιοῦτον’’. καὶ εἴη ἄν ὑποτάσσων τὸ ἀπὸ τύχης τῷ αὐτομάτῳ, ἐν οἷς φησι “διαφέρει δὲ ὅτι τὸ αὐτόματον ἐπὶ πλέον ἐστίν’’. ἀλλ’ ἔδει καὶ τὸ ἐφεξῆς ἐννοεῖν· ἐπάγει γάρ· “τὸ μὲν γὰρ ἀπὸ τύχης πᾶν ἀπὸ ταὐτομάτου,’’ ὥστε καὶ πρότερον τὸ ἐπὶ πλέον τοῦ ἀπὸ τύχης, ὅπερ ἐκάλεσεν αὐτόματον, τὸ ἀπὸ ταὐτομάτου ἔλεγε. τοῦτο γὰρ τῷ ἀπὸ τύχης ἀναλογεῖ. τὸν δὲ ἵππον αὐτόματόν φησιν ἐλθεῖν κυρίως λέγων, εἴπερ αὐ- τόματον μὲν τὸ ἐλθεῖν, ἀπὸ ταὐτομάτου δὲ ἐλθόντα σωθῆναι. εἰ δέ ποτε καὶ τῷ αὐτομάτῳ ἀντὶ τοῦ ἐκ ταὐτομάτου χρῆται, θαυμαστὸν οὐδέν. καὶ γὰρ Ὅμηρος οὕτως χρῆται ἐν οἷς φησιν,
καὶ
- αὐτόματος δὲ οἱ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
τὸ ἐκ μὴ προηγησαμένης αἰτίας προφανοῦς ἀποτέλεσμα αὐτόματον λέγων, ὅπερ ἐκ ταὐτομάτου λέγοιτο ἄν κυριώτερον, ἀναλογοῦν τῷ ἀπὸ τύχης. εἰ γὰρ αὐτόματον τὸ ἀποτέλεσμά ἐστιν, τὸ ἐκ ταὐτομάτου τί ἄν εἴη; καὶ τὸ ἀπὸ τύχης δὲ τύχην ἐκάλεσεν ὁ Ἀριστοτέλης ἐν οἷς ἔλεγεν “ὅμως δὲ ἐπ’ ἐνίων ἀπορήσειεν ἄν τις, ἆρα οὖν τὰ τυχόντα αἴτια γένοιτο ἄν τῆς τύχης.’’ καὶ Πλάτων’ δὲ τὸ ἀπὸ τύχης τύχην καλεῖ λέγων ἐν Φαίδωνι “τύχη αὐτῷ, ὦ Ἐχέκρατες, συνέβη’’ ἀντὶ τοῦ ἀπὸ τύχης τι αὐτῷ συνέβη.[*](p. 197b 32)
- αὐτόματοι δὲ πύλαι μύκον οὐρανοῦ, ἃς ἔχον Ὡραι,
Μάλιστα δέ ἐστι χωριζόμενον τὸ ἀπὸ τύχης ἕως τοῦ 26 καὶ τί διαφέρουσιν ἀλλήλων.
Διαφορὰν εἰπὼν τῶν ἀπὸ τύχης καὶ ἐκ ταὐτομάτου τῷ τὰ μὲν ἀπὸ [*](3 ἐκεῖνο a 4 προαιρετοῖς προσέθηκεν F καὶ Ε: καὶ ἐν aF 5 τὸ (ante om. aF 6 τοιοῦτον a: τοσοῦτον F: τοῖόν E 8 ὁ (post φησιν) om. aF 10 καὶ (ante ἐπὶ) om. a 11 post ἐπὶ add. τοῦ aF 13 φησι p. 197 a 36 21 αὐτόματος κτλ. Β 408 23 αὐτόματοι κλτ. E 749 μύκον Ε: μῦκον F: μύκου a 25 τῷ] τὸ Ε 27 ἔλεγεν p. 197 a 21 28 ἀπορήσει Ε οὖν E: οὐ F: om. a ἄν γένοιτο Aristoteles τῆς om. a 29 ἐν Φαίδωνι p. 58 Α 30 αὐτῷ aF: αὐτοῦ Ε post alterum συνέβη add. ἀντὶ τοῦ ἀπὸ deleta (cf. v. 31) Ε 3 ante μάλιστα add. τύχης (cf. v. 30) nec delevit Ε 33 καὶ om. E post ταὐτο- μάτου add. εἶναι aF)
τῶν δὲ τρόπων τῆς αἰτίας ἕως τοῦ ἀλλὰ τούτων τὸ πλῆθος ἀόριστον.
Δείξας τί ἐστιν ἡ τύχη καὶ τί τὸ αὐτόματον καὶ τί διαφέρουσιν ἀλλή- λων, ἀκολούθως λοιπὸν ὑπὸ τί τῶν ἀπηριθμημένων αἰτίων ἀνάγεται προστί- θησι καὶ λέγει, ὅτι ὑπὸ τὸν ποιητικὸν τῆς αἰτίας τρόπον ἀνάγεται ἑκάτερον αὐτῶν. οὗτος γάρ ἐστιν ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, οὕτως μέντοι, ὡς κατὰ συμβεβηκὸς αὐτὰ αἴτια ποιητικὰ λέγειν. διὰ τοῦτο γὰρ προσέ- θῆκεν τὸ ἀλλὰ τούτων τὸ πλῆθος ἀόριστον ἀντὶ τοῦ ἀλλὰ ταῦτα κατὰ συμβεβηκός. ὧν γὰρ τὸ πλῆθος ἀόριστον, ταῦτα κατὰ συμβεβηκός ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ τῶν μὴ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ αἰτίων τὸ πλῆθος ὡρισμένον ἐστίν. ἀπόδειξιν δὲ τοῦ ποιητικὰ εἶναι αἴτια ταῦτα ποιεῖται ἐκ τοὐ καὶ τὰ καθ’ αὑτὰ αἴτια, οἷς ταῦτα συμβέβηκε, τῶν ποιητι- κῶν αἰτίων εἶναι. ἢ γὰρ τῶν φύσει ἢ τῶν ἀπὸ διανοίας τι αἰτίων ἀεί ἐστιν, οἷς ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον παρυφίσταται. φύσις δὲ καὶ διάνοια τῶν ποιητικῶν ἐστιν αἰτίων. καὶ γὰρ εἰ μὲν κατενεχθεὶς ὁ λίθος διὰ τὸ βάρος ἐπάταξέ τινα, φύσις ἦν τὸ καθ’ αὑτὸ ποιητικὸν αἴτιον τοῦ κατενεχθῆναι, τὸ δὲ αὐτόματον τοῦ πληγῆναι. καὶ εἰ θεμέλιόν τις ὀρύσσων θησαυρὸν εὗρε, διάνοια μὲν τὸ καθ’ αὑτὸ ποιητικὸν αἴτιον, τύχη δὲ τὸ κατὰ συμβεβηκός, ὅταν μὴ τοῦ εὑρεῖν θησαυρὸν ἕνεκα ὀρύττῃ, ἀλλὰ θε- μελίου ἢ ἄλλου τινός. ὥστε εἰ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ἐν τοῖς ἕνεκά του γινομένοις ἐστὶ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια, τούτων δὲ ἀεί τι αἴτιον καθ’ αὑτὸ ἢ τῶν φύσει ἢ τῶν ἀπὸ διανοίας, ταῦτα δὲ ποιητικά, δῆλον ὅτι καὶ ἐκεῖνα ποιητικὰ ἄν εἴη τὰ τούτοις παρυφιστάμενα.
[*](1 λέγει λέγοιτο aF 2 καὶ τὸ πρότερον aF πρότερον cf. p. 197b19 3 ἐπι- γενόμενον Ε καὶ Ε: ὡς καὶ aF 8 τοῦτο δὲ F 10 post φύσει add. καὶ E 11 ἐπειδὴ τούτοις Ε 12 τίνι] τί Adstoteles 13 τῶν δὲ τρόπων E: τὸν δὲ τρόπον aF cf. Aristotelis libri 16 ἀνάγεται om. F 17 ὅτι om. Ε 19 post αὐτὰ add. τὰ a 20 τὸ (ante ἀλλὰ) om. aF 22 μὴ om. E ἀλλὰ τῶν aF 23 αἴτια om. aF 28 αἴτιον ποιητικὸν aF in mrg. φύσις καὶ διάνοια ποιητικὰ αἴτια E)Ἐπεὶ δέ ἐστιν ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτια ἕως τοῦ 80r καὶ ἄλλων πολλῶν καὶ τοῦδε τοῦ παντός.
Δείξας ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, κἀν ἔστιν αἴτια, κατὰ συμβεβη- κός ἐστιν αἴτια, καὶ τούτων ἐστὶν αἴτια κατὰ συμβεβηκός, ὧν καθ’ αὑτὸ νοῦς καὶ φύσις αἴτιά ἐστιν, εἴπερ ἐν τοῖς ἕνεκά του γινομένοις ἐδείχθη, λαβὼν δὲ καὶ ὅτι οὐδὲν τῶν κατὰ συμβεβηκὸς πρότερόν ἐστι τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ τὸ αἴτιον τὸ κατὰ συμβεβηκὸς πρότερόν ἐστι τοὐ καθ’ αὑτὸ αἰτίου καὶ γὰρ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον ἕν τι τῶν κατὰ συμβεβηκός), ἀλλ’ οὐδὲ ἰσόστοιχόν ἐστι τὸ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ καθ’ αὑτό, εἴπερ ἐκείνῳ προηγουμένῳ ἐπισυμβαίνει, ἐκ δὴ τούτων συνάγει ὅτι νοῦς καὶ φύσις πρότερά ἐστι τύχης καὶ αὐτομάτου. ἡ δὲ συναγωγὴ τοῦ λόγου τοιαύτη· νοῦς καὶ φύσις καθ’ αὑτὰ αἴτια· τὰ καθ’ αὑτὰ αἴτια πρῶτα τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων ἐστί, τὰ δὲ πρῶτα τῶν κατὰ συμβε- βηκὸς αἰτίων πρῶτα τύχης καὶ αὐτομάτου ἐστίν· νοῦς ἄρα καὶ φύσις πρῶτα τύχης καὶ αὐτομάτου ἐστίν. ἐπειδὴ δὲ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ὕστερα τῶν καθ’ αὑτά ἐστι καὶ προυπαρχόντων ἐκείνων ἐπιγίνεται ταῦτα, δῆλον ὅτι ἐν οἷς ἐστι τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια, ἐν τούτοις χρὴ προϋπάρ- χειν τὰ καθ’ αὑτά· ἐν οἷς ἄρα τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτια κατὰ συμ- βεβηκός, ἐν τούτοις νοῦν καὶ φύσιν προυπάρχειν ἀνάγκη· ὥστε ὅσοι τύχην καὶ αὐτόματον τοὐ οὐρανοῦ καὶ τοῦδε τοῦ παντὸς νομίζουσιν αἴτια, τούτοις ἀκολουθεῖν ἐξ ὧν λέγουσιν αἴτια πρῶτα τούτων τίθεσθαι νοῦν καὶ φύσιν, “διότι, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος, τὰ πρῶτα αἴτια τῶν πρώτων ἐν τοῖς οὖσίν ἐστι ποιητικὰ καὶ τὰ πρῶτα τῶν ὄντων ὑπὸ τῶν πρώτων αἰτίων γέγονεν, ἅπερ ἐστὶ νοῦς καὶ φύσις. εἰ δὲ ὅλως ἐστὶν αἴτιά τινων νοῦς καὶ φύσις, τούτων ἄν εἴη οἷς μάλιστα τὸ κατὰ νοῦν ὑπάρχει, οἷος ὁ οὐρανός ἐστι καὶ τόδε τὸ πᾶν.” μήποτε δὲ πρὸς πίστιν τοῦ ἀπὸ νοῦ καὶ φύσεως γέ- γονέναι τὸν οὐρανὸν οὐ χρεία τοῦ τὰ πρῶτα αἴτια τῶν πρώτων ἐν τοῖς οὖσιν εἶναι ποιητικά. δεῖται γὰρ αὕτη ἡ βοήθεια πάλιν ἄλλης δεικνύσης, ὅτι πρῶτος τῶν ὄντων ὁ οὐρανός. ἀλλ’ ἔστιν αὐτοβοήθητος ὁ τοῦ Ἀρι- στοτέλους λόγος οὐχ ἁπλῶς δείξας, ὅτι πρὸ τύχης καὶ αὐτομάτου αἴτιά ἐστι νοῦς καὶ φύσις, ἀλλ’ ὅτι ἐφ’ ὧν τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτιόν ἐστιν, ἐπὶ τούτων πρὸ τούτων νοῦς καὶ φύσις ἐστὶ τὰ αἴτια, καθ’ αὑτὰ μὲν τοῦ καθ’ αὑτὸ ἀποτελουμένου, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ τοῦ κατὰ συμβεβηκός. τὸ γὰρ [*](1 τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη a ex Ar. sed cf. v. 3 3 ἐ(??) τ(??)τομάτ(??) E 5 νοῦς E: ὁ νοῦς aF ἡ φύσις a 8 γὰρ E: γάρ τι F: γάρ τοι a 9 post συμβε- βηκός add. ἐστιν aF οὐδ’ ἴσως σύστοιχόν ἐστι τῷ καθ’ αὑτὸ τὸ κατὰ συμβεβηκός F 10 ἐκείνω ἡ E συμβαίνει F 13 ἐστὶν αἰτίων aF 14 νοῦς — ἐστίν (15) om. F 15 τὰ om. Ε 18 αἴτια om. F 21 ἀκολουθεῖν Ε: ἀκόλο(??) F: ἀκο- λουθεῖ a τιθέναι a 22 post φησιν add. ὁ aF 24 post φύσις alterum iteravit εἰ δὲ ὅλως ἐστὶν αἴτια E 25 ὑπάρχειν E 21) ὁ (ante οὐρανός) om. F 30 αἴτιά Ε: om. aF 31 αὐτομάτου F1 post αὐτόματον habet ἐστι νοῦς καὶ φύσις F 32 τοῦ καθ’ αὑτοῦ F1)
Ἐv δὴ τούτοις ὁ Ἀλέξανδρος ‘‘ὅπερ, φησίν, ὁ Πλάτων’ ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων βούλεται δεῖξαι καὶ διὰ πολλῶν αὐτὸ δείκνυσι, τοῦτο διὰ βραχέων ὁ Ἀριστοτέλης ἔδειξεν ἐνταῦθα, τὴν τῆς τύχης φύσιν ἥτις ποτέ ἐστιν ὁρισάμενος καὶ δείξας ὅτι ὑστέρα· ἃ γὰρ γένοιτο ἄν κἄν ὑπὸ νοῦ ἢ φύσεως, ταῦτα ἀπὸ τύχης καὶ αὐτομάτου λέγεται, ὅταν τι τῶν κατὰ συμ- βεβηκὸς αἴτιον γένηται’’. ἰστέον δὲ ὅτι ὁ Πλάτων’ οὐ νοῦ καὶ φύσεως ὑστέραν δείκνυσι τὴν τύχην, ἀλλὰ τύχην καὶ φύσιν ὕστερα τῆς ψυχῆς ὄντα ἀποδείκνυσι τῶν παλαιῶν φυσιολόγων ἐπιτελειῶν τὰς δόξας, ὅσοι περὶ τῶν ὑλικῶν αἰτίων μάλιστα διαλεγόμενοι ὡς πρώτων προσπιπτόντων εἰς γνῶσιν, περὶ τῶν ποιητικῶν οὔπω τινὰ ἐποιοῦντο λόγον. λέγει δὲ ὁ Πλάτων’, ὡς εἶπον, οὐχ ὅτι φύσεως καὶ νοῦ ἡ τύχη ἐστὶν ὑστέρα, ἀλλ’ ὅτι φύσεως καὶ τύχης προτέρα ἐστὶν ἡ ψυχὴ καὶ ἡ τέχνη, γράφων οὕτως· ἔτι σαφέ- στερον ἐρῶ· πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα φύσει πάντα εἶναι καὶ τύχῃ φασί, τέχνῃ δὲ οὐδὲν τούτων, καὶ τὰ μετὰ ταῦτα αὖ σώματα, γῆς τε καὶ ἡλίου καὶ σελήνης ἄστρων τε πέρι, διὰ τούτων γεγονέναι παντελῶς ὄντων ἀψύχων· τύχῃ δὲ φερόμενα τῇ τῆς δυνάμεως ἑκάστων ᾗ συμπέ- πτωκεν ἁρμόττοντα οἰκείως πὼς θερμὰ ψυχροῖς ἢ ξηρὰ πρὸς ὑγρὰ καὶ μαλακὰ πρὸς σκληρά, καὶ πάντα ὁπόσα τῇ τῶν ἐναντίων κράσει κατὰ τύ- χὴν ἐξ ἀνάγκης συνεκεράσθη, ταύτῃ καὶ κατὰ τὰ αὐτὰ οὕτως γεγεννηκέναι τόν τε οὐρανὸν ὅλον καὶ πάντα ὁπόσα κατ’ οὐρανὸν καὶ ζῷα αὖ καὶ φυτὰ ξύμπαντα, ὡρῶν πασῶν ἐκ τούτων γενομένων, οὐ διὰ νοῦν, φησίν, οὐδὲ [*](2 τὸν (post εὑρεῖν) om. aF 3 ὅτε aF: ὅταν E 6 τοῦτο E: τοῦ F: om. a καὶ (ante ἐκ) om. aF 7 ὁ (post καὶ) om. F 9 τεταγμένον καὶ ὡρισμένον ut videtur Ε 10 καὶ (post ἀίδιον) super add. Ε 13 ὅ φησιν F 14 Νόρων x p. 888 sq. cf. V. 24 15 τὴν super add. E 17 καὶ (post τύχης) om. Ε 18 οὐ νοῦ aE: οὐνοῦ (i. e. οὐρανοῦ) F 21 πρῶτον F 23 φύσεως om. Ε 24 γράφων Legg. x p. 889 Β ὧδέ τι E: ὅδε ἐστι aF 25 εἶναι πάντα a 26 τὰ (ante μετὰ) om. Ε 28 ἑκάστων Ε: ἕκαστον F: ἑκάστῳ a: ἕκαστα ἑκάστων Plato 30 σκηρά Ε 31 συνεκράθη a τὰ αὐτὰ aF : αὐτὰ E: ταῦτα Plato γεγενη- κέναι libri ut p. 366, 3 32 ὅλον οὐρανὸν aF ὅσα E post φυτὰ add. aF 33 φασίν a et Plato οὐδέ] οὐ F)
Ἅξιον δὲ πάλιν τοῖς ἐνταῦθα λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ἐφι- στάνειν τοὺς οἰομένους τὸ ποιητικὸν αἴτιον τοῦ παντὸς μὴ λέγειν τὸν Ἀριστοτέλην. εἰ γὰρ ἀνάγκη πρότερον νοῦν αἴτιον καὶ φύσιν εἶναι καὶ ἄλλων πολλῶν καὶ τοῦδε τοῦ παντὸς καὶ οὕτως αἴτιον ὡς ἐλέγετο παρά τινων τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη, ταῦτα δὲ ἐν τοῖς ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, τουτέστιν ἐν τοῖς ποιητικοῖς αἰτίοις κατατέτακται, δῆλον ὅτι καὶ νοῦς καὶ φύσις ποιητικὰ ἄν εἴη τοῦ παντὸς αἴτια. καὶ οἶδα μὲν ὅτι φιλονεικῶν ἄν τις εἴποι ἐξ ὑποθέσεως συνάγεσθαι τὸν λόγον, ὡς εἰ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον αἴτιον τοὐ οὐρανοῦ, πρὸ τούτων ἄν εἴη νοῦς καὶ φύσις. ἀλλὰ δεῖ μνημονεῦσαι καὶ τῶν ὑπ’ Ἀλεξάνδρου λεγομένων, ὅτι τὰ πρῶτα αἴτια τῶν πρώτων ἂν εἴη ποιητικά. ἔστι δὲ πρῶτα μὲν αἴτια νοῦς καὶ φύσις, πρῶτα δὲ τῶν ὄντων, μᾶλλον δὲ τῶν ὁπωσοῦν γενομένων κἄν μὴ ἀπ’ ἀρχῆς χρόνου, οὐρανὸς καὶ τόδε τὸ πᾶν.
Ἀλλ’ ἐπειδὴ μέχρι τοῦδε τοῖς περὶ τύχης καὶ αὐτομάτου λεγομένοις ὑπὸ τοὐ Ἀριστοτέλους παρακολουθήσας ὡς δυνατὸν ἦν ἐμοὶ τῶν εἰρημένων ἕκαστα διήρθρωσα, καλῶς ἄν ἔχοι συντόμως ἐκθέμενον τὰ τῷ Ἀριστοτέλει δοκοῦντα περὶ τούτων, οὕτως τὰ τοῖς νεωτέροις φιλοσόφοις δεδογμένα [*](1 διά τινα θεὸν Plato ὃ] ἂ E1 τέχνην aE: τέχνη F 2 ὕστερον F: ὑστέρων E: ὑστέραν a ὑστέραν F: ἑτέραν aE 3 παιδιάς — μετεχούσας in lacuna om. F 4 ψυχὴν μὲν κτλ. p. 896 c 6 μεμνήμεθά γε Plato εἰ] ἡ F 7 πρεσβυτἐρν σώματος E 9 τοῦ om. aF 10 τούτων Ε: τούτοιν aF 11 ἐστὶν ἡ ψυχή aF 14 συναρμολογῆς E τύχη δὲ EF (cf. p. 355,28): τύχη a 15 ἑκάστων E: ἕκαστον F: ἑκάστῳ a 16 Εὔδημος fr. 24 p. 37, 4 18 ἄξιον] in mrg. add. καὶ ἀξιῶ F 19 τὸ om. Ε 21 αἴτιον (ante ὡς) om. aF 26 αἴτια F 27 λεγομένων cf. p. 354, 22 28 εἴη Αηπτικὰ (Λ ruhro) F 29 (post πρῶτα) om. Ε 31 λεγομένοις EF: λόγοις a 32 ὑπ’ ἀριστοτέλους παρηκολούθησας E 33 καὶ τὰ τῷ aF)
Ἀξιῶ δὲ πρῶτον ἐφιστάνειν, μήποτε οὐ μόνον τὰ ταῖς προαιρετικαῖς κινήσεσιν ἐπισυμβαίνοντα ἀπὸ τύχης ἔλεγον οἱ παλαιοί, ἀλλὰ καὶ τὰ ταῖς φυσικαῖς ῥοπαῖς ἐπακολουθοῦντα. ἵνα γὰρ τὰς πολλὰς περὶ τούτου παρα- λείπω χρήσεις, ὧν τινας ἐκ τῶν Ἐμπεδοκλέους παρεθέμην πρότερον, ἀρκεῖ καὶ ἡ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους παρατεθεῖσα. περὶ γὰρ τοῦ ἀέρος λέ- γῶν Ἐμπεδοκλῆς ὡς οὕτω συνέκυρσε θέων τότε, φησί, πολλάκι δ’ ἄλλως. καὶ ὁ Πλάτων’ δὲ τὰς τῶν προτέρων φυσικῶν δόξας περὶ τῶν ἀπὸ τύχης ἱστορῶν ἐν τοῖς στοιχείοις καὶ ταῖς τῶν στοιχείων κράσεσι τὴν τύχην αὐ- τοὺς αἰτιᾶσθαί φησιν ἐν οἷς λέγει “πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα φύσει πάντα εἶναι καὶ τύχῃ φασί’’ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς τούτων ἃ πρὸ ὀλίγου παρέ- γραψα. πολλαχοῦ δὲ καὶ τὰ ταῖς προαιρέσεσιν ἐπισυμβαίνοντα αὐτόματα καὶ ἐκ ταὐτομάτου καλοῦσιν οἱ παλαιοί· τοιοῦτον γὰρ τὸ παρ’ Ὁμήρῳ αὐτόματος δέ οἱ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος. τῇ γὰρ τῶν ἄλλων ἀριστέων κλήσει τοὐ Ἀγαμέμνονος κατὰ προαίρεσιν γε- νομένῃ ἐπισυνέβη ἡ τοὐ Μενελάου ἄφιξις. εἰ οὖν ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἀδια- φόρως τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον τάττουσι τὴν μὲν τύχην οὐ κατὰ τὴν τοῦ τυχεῖν ἔννοιαν, ἀλλὰ κατὰ τὴν τοὐ ὡς ἔτυχε λαμβάνοντες, ὅταν μὴ ἔχωσιν αἰτίαν ἀποδιδόναι, τὸ δὲ αὐτόματον αὐτόθεν κατὰ τὸ ἀναίτιον τι- θέντες ἐφ’ ὧν γὰρ οὐδέν ἐστιν ὡρισμένον αἴτιον, ἐπὶ τούτων καὶ τὸ ὡς ἔτυχε καὶ τὸ αὐτόματον λέγειν εἰώθαμεν), καὶ τὸ “συνέκυρσε” ταύτης τῆς ἐννοίας ἐστί. καὶ ἔστι μὲν καὶ αὕτη ἡ ἔννοια ἀπὸ τοῦ τυχεῖν παρηγμένη, ἀλλὰ τυχεῖν οὐ κατὰ λόγον οὐδὲ κατὰ προηγούμενον σκοπὸν ἀλλ’ εἰκῇ καὶ ὅπως ἄν· τοῦτο γὰρ τὸ ὡς ἔτυχε σημαίνει. ταῦτα μὲν οὖν περὶ τῆς τῶν ὀνομάτων διαφορᾶς διορίζομαι.
Καὶ εἰ ἐν τοῖς κατὰ προαίρεσιν μόνοις ἡ τύχη, ζητεῖν ἀξιῶ, καὶ μέν- τοι εἰ ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον μόνοις. εἴπερ γὰρ τὸ τυχεῖν καὶ ἐπιτυχεῖν ἀπὸ τῆς τύχης λέγεται πάντως, λέγομεν δὲ καὶ τὸν ἄριστον τοξότην τυγχά- νεῖν τοῦ σκοποῦ καὶ τὸν ἄριστον γραφέα ἐπιτυγχάνειν γράφοντα καὶ τὸν φαῦλον ἀποτυγχάνειν, οὐκ ἐπ’ ἔλαττον, ἀλλ’ ἐπὶ πλέον. καὶ Εὔδημος δὲ ἰὰν μὲν τὸ κατὰ τὴν τέχνην, φησίν, ἐπιτελέσῃ, εὐτυχία λέγεται, ἄν δὲ [*](1 ἀλλὰ μὴ F προθυμηθέντος a μέτρα E: om. aF 5 προορατικαῖς F 7 παραλίπω F 9 λέγει a 10 Ἐμπεδοκλῆς 204 Κ., 167 St. 11 ὡς οὕτω ex Aristotele p. 196 a 22: οὕτω γὰρ alibi cf. p. 327, 18. 330,35 φησί E: om. aF 14 λέγει Legg. x p. 889 Β 15 πρὸ ὀλίγου p. 355,24 17 Ὁμήρῳ Β 408 20 συνέβη Ε 22 τοῦ τύχην F 27 οὐ κατὰ λόγον om. E 28 post ὅπως ἂν add. verisimiliter τύχῃ emendator cod. Ambros. Q 114 inf. σημαίνει τὸ ὡς ἔτυχε επι aF 30 post μέντοι add. καὶ a 31 ἀποτυχεῖν F 32 τῆς om. a λέγεται EF: λέγομεν a 34 Εὔδημος fr. 25 p. 37,6 Sp. 35 ἐπιτελέσῃ EF: ἀποτελέσῃ a)
Ἐv τίσι δέ ἐστιν ἡ τῆς τύχης ἐπικράτεια ζητοῦντες εὑρήσομεν, <ὅτι ἐν> πᾶσι τοῖς δεομένοις τοῦ τυχεῖν· δεῖται δὲ τὰ μετασχεῖν δεόμενά νος· μετέχει δὲ τὰ διακριθέντα ἀπ’ ἀλλήλων. ὥστε καὶ ἐν τῇ διακρίσει τῶν νοερῶν εἰδῶν χρεία τῆς τύχης, ἵνα τυγχάνωσι τὰ διακριθέντα τῆς ἀλλήλων μεθέξεως. εἰ δὲ ἡ διάκρισις ἐκείνη ἀδιάκριτος καὶ ἡ μέθεξις οὐ μέθεξις ἀλλὰ μᾶλλον συνυπόστασις, δῆλον ὅτι καὶ ἡ τῆς τύχης ἰδιότης οὐδέποτε ἐν ἐκείνοις ἐστὶν ἐκφανής, ἐν δὲ τῷ σωματοειδεῖ κόσμῳ, ἐν ᾧ τελέα διά- κρίσις ἤδη καὶ διασπασμός πὼς γενομένη· ἐν τούτῳ καὶ ἡ μέθεξις καὶ ἡ τεῦξις ἐναργής, καὶ ἡ τύχη προφανεστέραν τὴν ἑαυτῆς δύναμιν ἐπιδείκνυται. [*](1 καὶ (post ἀλλὰ) om. aF 2 τέλος F 10 ἔδοξεν θείαν F αἰτία κτλ. cf. Arist. p. 196b6 11 οὖσα καὶ EF: οὖσαν a 12 φαμὲν αἰτίαν aF καθ’ ἑαυτὸ aF 15 τὸ δὲ ἀποτέλεσμα — αἴτιον (16) om. Ε 20 post τυχεῖν add. συναιτία μὲν ἡ προαίρεσις καὶ ἡ πρόοδος F 25 καταλιμπάνειν, sed corr. E1 26 τέλος Ε 28 ὅτι ἐν post εὑρήσομεν addidi 30 δὲ (post μετέχει) om. F 32 ἡ διάκρισις a: διάκρισις EF post ἐκείνη add. ἡ F 33 οὔποτε F 34 ἐν ἐκείνοις a: ὡς ἐκείνοις EF 35 γενομένη EF (ad διάκρισις principalem notionem referendum): γε- νόμενος a)
Ὅτι δέ ἐστιν αἴτια καὶ ὅτι τοσαῦτα τὸν ἀριθμόν ἕως τοῦ ὅτι μὲν οὖν τὰ αἴτια ταύτα καὶ τοσαῦτα.
Zητήσας ὅπερ ἐν ἀρχῇ προὔθετο φανερὸν τὸ περὶ τῶν αἰτίων, τίνα τε καὶ πόσα τὸν ἀριθμόν ἐστιν, καὶ δείξας ὅτι πάντα εἰς τέτταρας τρόπους πίπτει τοὺς φανερωτάτους, καὶ ὅτι ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον ὑφ’ ἕνα τού- τῶν ἀνάγεται τὸν ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, ἐπειδὴ μέγα τὸ ἐγχείρημα τὸ πλῆθος τοσοῦτον τῶν κατὰ μέρος αἰτίων εἰς οὕτως ἐλάχιστα γένη συναγαγεῖν, εἰκότως παραμυθίας ἀξιοῖ τὸν λόγον, καὶ ὅτι τοσαῦτα τὸν ἀριθμὸν κατὰ γένος ἐστὶ τὰ αἴτια δείκνυσι δυνάμει οὕτως. αἴτιά ἐστιν ἃ ἐρωτώμενοι τὸ διὰ τί ἀποδίδομεν· ἐρωτώμενοι δὲ τὸ διὰ τί ἀποδίδομεν τέτταρα ἢ τὸ εἶδος ἢ τὸ ποιοῦν ἢ τὸ τέλος ἢ τὴν ὕλην. τέτταρα ἄρα ταῦτα αἴτια. καὶ παραδίδωσι τὴν εἰς ἕκαστον τούτων ἀναγωγὴν διὰ παρα- δείγματος. ἢ γὰρ εἰς τὸ εἶδος ἔσχατον ἀνάγεται τὸ διὰ τί ὡς ἐν τοῖς μαθηματικοῖς. ταῦτα γὰρ ἀκίνητα καλεῖ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν φυσι- κῶν, οἷς ἐν κινήσει τὸ εἶναι. διὰ τί γὰρ εὐθεῖα ἥδε; ὅτι ἐλαχίστη τῶν τὰ αὐτὰ πέρατα ἐχουσῶν. καὶ διὰ τί σύμμετρος ἡ τοῦ ἑξαγώνου πλευρὰ τῆ διαμέτρῳ; ὅτι τῷ αὐτῷ μετροῦνται τῆ ἐκ τοῦ κέντρου. διὰ τί δὲ ἐν κύκλῳ αἱ ἐκ τοὐ κέντρου ἴσαι ἐρωτηθέντες ἐροῦμεν, διότι κύκλος ἐστὶ σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον, πρὸς ἣν ἀφ’ ἑνὸς ση- μείου τῶν ἐντὸς τοὐ σχήματος κειμένων πᾶσαι αἱ προσπίπτουσαι πρὸς τὴν περιφέρειαν εὐθεῖαι ἴσαι ἀλλήλαις εἰσί· τοῦτο γὰρ εἰπόντων οὐδεὶς ἔτι οὐ- δὲν ἄλλο αἴτιον ἐπιζητεῖ. ἐρωτηθέντες δέ, διὰ τί ἐπολέμησαν Φωκεῦσι Θηβαῖοι, ἐροῦμεν διότι ἐσύλησαν οἱ Φωκεῖς τὸν νεών, τὸ ποιητικὸν αἴτιον οὕτως ἀποδιδόντες· καὶ διὰ τί ἐπολέμησε τοῖς Ἕλλησι βασιλεύς; διὰ τὸ [*](1 γένεσι aF: γενέσει Ε 2 οὐ γὰρ] οὐ δὲ a 8 ἐν Νόμοις IV p. 709 Β cf. p. 333, 10 10 ὑπὸ τοῦ E: ὑπ’ aF 12 αἴτια καὶ αἴτια καὶ Ε 13 post τοσαῦτα add. φανερόν a 17 μέγα aE: μετὰ F 23 ταῦτα Ε: τὰ aF 28 τῇ ἐκ] τῷ ἐκ a 29 διότι E: ὅτι aF 32 οὐδὲν E: om. aF 33 δὲ] γὰρ F 34 ὅτι] διότι a 34. 35 οὕτως αἴτιον aF καὶ διὰ τί — ἀποδιδόντες om. aF ἐπο- λέμησε Themistius p. 189, 1: ἐπολέμησαν Ε)
Λέγει δὲ ὁ Πορφύριος ὅτι “τὸ μὲν διὰ τί τετραχῶς ἔστιν ἀποδοῦναι, τὸ δὲ τίνος ἕνεκα ἐπὶ τοῦ τελικοῦ μόνον ἐρωτᾶται. τίνος γὰρ ἕνεκα ἐπολέμησαν; ἵνα ἄρξωσι”. φυλάττων δὲ τὸ καὶ πρότερον εἰρημένον ὑπ’ αὐτοῦ ὁ Ἀλέξανδρος τὸ τὰ μαθηματικὰ μὴ ἔχειν τελικὸν αἴτιον καὶ τὸ εἰρημένον ἐνταῦθα ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους, ὅτι τὸ διὰ τί εἰς τὸ τί ἐστιν ἔσχατον ἀνάγεται ἐν τοῖς ἀκινήτοις οἷον ἐν τοῖς μαθήμα- σιν, αὐτὸς ἐξηγεῖται “ἐπειδή γὰρ οὐκ ἔστι, φησίν, ἐν τοῖς μαθήμασιν ἄλλο τοῦ εἴδους τὸ οὗ ἕνεκεν ἐκεῖνο γὰρ ἄν ἦν τελικὸν ἐν αὐτοῖς καὶ ἔσχατον αἴτιον), διὰ τοῦτο ἔσχατον ἐν αὐτοῖς γίνεται τὸ εἶδος καὶ ὁ ὁρισμός”. καὶ ὅτι μὲν ἔστι τι τῶν μαθημάτων τέλος, καὶ πρότερον εἶπον καὶ νῦν ἐρῶ. καὶ γὰρ εὑρέθη τοῦ διαβιβάζειν τὴν ψυχὴν ἕνεκεν ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν εἰς τὰ νοητά· τοῖς μέντοι μαθηματικοῖς ὡς μαθηματικοῖς οὐκ ἔστι γνώριμον τὸ τοιοῦτον αὐτῶν τέλος, ὡς οὐδὲ τοῖς φυσιολόγοις τὸ ἀπὸ φυσιολογίας εἰς τὴν θεωρητικὴν φιλοσοφίαν ὄφελος. εἰκότως εἰς τὸν ὁρισμὸν ἔσχατον ἀνάγουσιν οὗτοι τὸ διὰ τί· καὶ γὰρ ἀρχὴν τὸν ὁρισμὸν ἔχουσιν, ἔξω δὲ τῆς ἀρχῆς οὐχ οἷοί τε βαδίζειν εἰσίν. ἐπειδὴ δὲ τὸ γινόμενον ἄλλο τι δι’ ἄλλο τῶν αὑτοῦ αἰτίων ἔχει τὸ μὲν διὰ τὴν ὕλην τὸ δὲ διὰ τὸ εἶδος τὸ δὲ διὰ τὸ ποιοῦν καὶ ἄλλο διὰ τὸ τέλος, εἰκότως ἐρωτώμενοι τὸ διὰ τί εἰς τὸ οἰκεῖον αἴτιον ἀνάγομεν. πολλάκις δὲ καὶ τοῦ αὐτοῦ διαφόρους αἰτίας ἀποδίδομεν. διὰ τί γὰρ κάθημαι; ὅτι πολὺ καὶ τὸ γεῶδες ἔχει μου τὸ σῶμα καὶ τὸ πύριον, διὸ καὶ κεῖται καὶ ἀνέστηκε τοῦτο· ἀπὸ τῆς ὕλις. καὶ ὅτι τοιώσδε συγκέκαμπταί μου τὰ κῶλα· ἀπὸ τοὐ εἴδους. καὶ ὅτι οὕτως μου προείλετο ἡ ψυχή· ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος. καὶ ὅτι οὕτως ἡγησάμην ἄμεινον· ἀπὸ τοῦ τέλους. ἆρα δὲ ὁ ἐρωτώμενος, διὰ τί σιμή [*](2 γεννώμενα E: γινόμενα aF, quae est Alexandri lectio cf. p. 363, 16 φυτὰ] φυσικὰ F 4 ὅτι (post βάθρον) EF: διότι a 5 ξύλον F ἢ om. F διότι ἐπέλιπε E: ὅτι ἐπέλιπε aF 7 καὶ ἐπὶ aF: οὐκ ἐπὶ E D πρόεισι Themistius p. 189,8 13 τὸ καὶ E: καὶ τὸ aF ὑπ’] παρ’ F πρότερον videtiir ad Β 2 referendum esse cf. supra p. 14, 1 sqq. 14 τὸ τὰ aF: τῶ τὰ Ε 16 ἐστιν E: om. aF 17 γὰρ οὐκ ἔστι, φησίν E: γάρ φησιν οὐκ ἔστι F: φησιν οὐκ ἔστιν a 18 ἐν αὐτοῖς τελικὸν aF 20 μαθηματικῶν a 24 είς EF: δὲ a: desideres εἰς γὰρ 25 ἕξουσιν Ε 26 οἶοί τε scrijpsi : οἷόν τε libri εἰσίν EF: om. a 27 αὐτοῦ Ε: ἑαυτοῦ aF ἔχει τὸ εἶναι τὸ μὲν a εἶδος τὸ μὲν διὰ τὸ μὴ ποιοῦν Ε 29 δὲ om. Ε 30 ὅτι om, Ε καὶ (post πολὺ) E: om. aF 32 συγκέκαπται E 33 ἀπὸ τοῦ ποιητικοῦ a)
Ἐπεὶ δὲ αἰτίαι τέτταρες ἕως τοῦ | ἡ δὲ περὶ τὰ [*](82v) φθαρτά.
Eἰπὼν ὅτι τέτταρές εἰσιν αἱ τῶν φυσικῶν αἰτίαι, ἐπειδὴ αἰτίαι εἰσὶν ἃς τὸ διὰ τί ἐρωτηθέντες ἀποκρινόμεθα, ἀκολούθως ἐπάγει ὅτι ὁ φυσικὸς εἰς τὰς τέτταρας ἀνάγων ἀποδώσει τὸ διὰ τί φυσικῶς ἀποδιδούς· ἔστι γὰρ καὶ τὸν φυσικὸν μὴ φυσικῶς ἀποδοῦναι ὡς καὶ τὸν γεωμετρικὸν μὴ γεωμετρικῶς, ὅταν μὴ ἀπὸ τῶν οἰκείων ἀρχῶν. ἐπεὶ οὖν τὸ φυσικὸν σῶμα ἔχει μὲν ὕλην, ἔχει δὲ εἶδος, ἔχει δὲ καὶ τὸ ποιοῦν αἴτιον, εἴπερ γενητόν ἐστι, καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ποιεῖ τὸ ποιοῦν, δῆλον ὅτι τὸν φυσικὸν χρὴ πάντα τὰ αἴτια τοῦ φυσικοῦ σώματος εἰδότα εἰς ἕκαστον οἰκείως ἀναπέμπειν τὸ διὰ τί. πολλάκις δέ, φησί, τὰ τρία αἴτια εἰς ἓν ἔρχεται τὸ εἶδος τὸ τέλος τὸ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως. καὶ ἔστιν αὕτη ἡ ἐπίστασις οἰκεία τῷ περὶ τοῦ πλήθους τῶν αἰτίων λέγοντι, ὅτι τῶν τεττάρων τὰ [*](2 παραδειγματικὸν a εἶδος οὔτε EF 5 Πλάτων’ Tim. p. 31 Α 7 post ἀπείρους interpolat δεῖ a ἦν Plato: ἢ libri 8 τὰ ἔνυλα εἴδη a μέθεξις Ε et F1 sed corr. ead. manu 9 εἰσὶν εἰκόνες aF οὖν aF: δὲ E πρὸς τὸ παράδειγμα aF 11 νῦν cm. a 12 προκείσθω Ε 19 αἱ om. a 22 δὲ ex τὲ Ε δ’ αἱ αἰτίαι Aristoteles sed cf. Alexander p. 366, 17, Philoponus ad h. 1. et ipsiiis Aiistotclis codd. FI de extremis loci verbis cf. supra p. 221, 17 24 εἰσὶν αἰτίαι τῶν φυσικῶν, ἐπειδὴ aF 25 ὁ φυσικὸς aE: φυσικῶς F 30 τὸ (ante οὗ) om. E 31 εἰς (ante ἕκαστον) om. aF)
Διτταὶ δὲ αἱ ἀρχαὶ αἱ κινοῦσαι φυσικῶς ἕως τοῦ τέλος γὰρ καὶ οὗ ἕνεκα.
Ἤδη μὲν καὶ πρότερον διαίρεσιν ἐποιήσατο τοῦ ποιητικοῦ λέγων, ὅτι τὰ μὲν κινούμενα κινεῖ, τὰ δὲ ἀκίνητα ὄντα. καὶ νῦν δὲ τὴν αὐτὴν ποιεῖ- ται λέγων διτταὶ δὲ αἱ ἀρχαὶ αἱ κινοῦσαι φυσικῶς, τὸ φυσικῶς προσθεὶς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν γινομένων κατὰ τέχνην ἢ προαίρεσιν. καὶ [*](1 ἅμα δὲ a δείκνυσθαι a 2 ἔοικεν praefixo ὡς post ταὐτὸν coll. aF 3 ἔρχεσθαι scripsi: ἔρχεται libri 6 ζητῶσι aF: ζητοῦσι Ε 7 παθὼν a 8 πολυπραγμο- νῶσιν E 15 ἡ om. E 16 ἀνωτέρω p. 198a 22 cf. supra p. 363, 24 εἰρημένα Ε 18 πᾶσαν F post ἀποδώσει add. φυσικῶς Aristoteles τὸ εἶδος τὴν ὕλην a 20 ζητοῦσι cf. V. 28: σκοποῦσι Aristoteles 21 αἰτίων] ποιητικῶν (compeud.) Ε 22 ἐστι om. aF 24 στάχυς F 25 ὁ om. a 26 μετέρχονται aF: ἔρχονται Ε 32 λέγων cf. p. 198 a 27. 29 33 δὲ om. a 35 ἡ μὴ προαίρεσιν Ε)
Λεκτέον δὴ πρῶτον μὲν διότι ἡ φύσις ἕως τοὐ ὁ δὲ τὸν νοῦν.
Δύο προτίθεται προβλήματα ἐν τούτοις, ἓν μὲν ὅτι τῶν ἕνεκά του ποιούντων αἰτίων ἡ φύσις ἐστὶν ἀποδεῖξαι, διότι πολλάκις ἐχρήσατο τούτῳ ἀντιλογίαν ἔχοντι· δεύτερον δὲ περὶ τοῦ ἀναγκαίου, πῶς ἔχει ἐν τοῖς φυσικοῖς, ἐπειδὴ πάντες οἱ φυσιολογοῖ εἰς τὸ ἀναγκαῖον ἀνάγουσι τὰς αἰτίας, ἐξ ἀνάγκης τόδε τοιώσδε λέγοντες γίνεσθαι. ἀνάγουσι δὲ εἰς τὴν ὕλην ὡς ταύτην οὖσαν τὴν ἀνάγκην, ἐκ τῆς τοιᾶσδε τῶν ὑποκειμένων ποιότητος τοιόνδε γίνεσθαι ἐξ ἀνάγκης λέγοντες. οἷον ἐπειδὴ τὸ θερμὸν κοῦφον καὶ ἀνωφερές ἐστι, τὸ δὲ ψυχρὸν βαρὺ καὶ κατωφερές, διὰ τοῦτο ὁ κόσμος οὕτω συνέστη τῆς μὲν γῆς κάτω γενομένης, τοὐ δὲ οὐρανοῦ ἄνω. κἄν γὰρ ἄλλην αἰτίαν εἴπωσιν, ὡς Ἐμπεδοκλῆς ποιητικὴν φιλίαν καὶ νεῖκος καὶ Ἀναξαγόρας τὸν νοῦν, ὅσον ἐφάψασθαι μόνον αὐτῆς λέγουσιν ἐν ταῖς τῶν αἰτίων ἀποδόσεσιν οὐ προσχρώμενοι. τοῦτο δὲ καὶ ὁ ἐν τῷ Φαίδωνι Σωκράτης ἐγκαλεῖν τῷ Ἀναξαγόρᾳ δοκεῖ. διὰ τοῦτο οὖν περὶ τοὐ κατὰ τὴν ὕλην ἀναγκαίου χρὴ διορίσασθαι, πῶς ἔχει ἐν τοῖς φυσικοῖς, τουτέστι τίς ὁ τρόπος τῆς τοιαύτης αἰτίας. ἆρα διὰ ταύτην γίνεται τὸ γινόμενον; ἢ οὐκ ἄνευ μὲν ταύτης, οὐ μὴν διὰ ταύτην ἀπλῶς, καὶ διὰ τοῦτο ἀναγκαία καὶ ὄντως ἀναγκαία. ταῦτα γὰρ μετ’ ὀλίγον ἡμᾶς περὶ αὐτῆς διδάξει. Τὸ δὲ δεῖξαι ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, χρήσιμόν ἐστι πολλαχῶς [*](1 καὶ (post τοῦ) om. aF 2 τήνδε Ε: τὴν aF: fortasse τήνδε τὴν 5 ὑγρῶν καὶ ξηρῶν aF 6 ἐστιν om. F ἔχειν EF: ἔχον a 8 ἀόριστον hie et V. 10 F 12 οἱ] ὡς F βράγχεα F 13 ἡ om. Ε 14 τῶν ’ τε om. a κατὰ (post καὶ) om. aF 20 τὸ ἀναγκαῖον aF: τὴν ἀνάγκην Ε 23 τοιόνδε iterat initio paginae F ἐπεὶ P 26 νεῖκος καὶ φιλίαν aF 27 ἐν om. F 28 ἀποδόσεσιν Ε: παραδόσεσιν aF Φαίδωνι p. 97 Β Comment. Aristot. IX. Sirapl. Phys. I. J4)
Ἔχει δὲ ἀπορίαν, τί κωλύει τὴν φύσιν μὴ του ποιεῖν ἕως τοῦ ὁ μὲν οὖν λόγος, ᾧ ἄν τις ἀπορήσειεν, οὗτος, καὶ εἴ τις ἄλλος τοιοῦτός ἐστιν. Προβαλλόμενος ὁ Ἀριστοτέλης δεῖξαι, ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, πρῶτον ὥσπερ εἴωθε καὶ αὐτὸς καὶ ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ Πλάτων’ κρατύνει τὸν ἐναντίον λόγον, οὕτως αὐτῷ παριστάμενος ὡς ὁμολογήσων <ᾧ> οἱ λόγων πατέρες παρέστησαν. τοῦτο δὲ χρήσιμόν ἐστι πρὸς τὸ μηδεμίαν ἔνστασιν καταλιπεῖν τοῖς ἐνίοτε καὶ εὐφυέστερον δυναμένοις ἐνίστασθαι. καὶ νῦν οὖν συνηγορεῖ πρῶτον τοῖς λέγουσι μὴ ἕνεκά του τὴν φύσιν ποιεῖν μηδὲ ὅτι βέλτιον οὕτως· ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἕνεκά του ποιεῖν τὴν φύσιν βουλόμενοι πιστοῦνται τοῦτο ἐκ τῆς χρείας μάλιστα τῶν ἐν τοῖς ζῴοις μορίων εἰ γὰρ οἱ μὲν ἐμπρόσθιοι ὀδόντες ὀξεῖς γεγόνασι πρὸς τὸ τέμνειν [*]( 7 ἡ φύσις ποιεῖ aF 8 ᾤοντο F ἄν αἰτίων F 12 προγενομένης Ε τὸ E: τῷ aF αὑτῷ a ποιοῦντι libri 17 ἔτι] ὅτι E 18 προτίθησι E 27 Προβαλόμενος a 28 καὶ ὁ τούτου διδάσκαλος aF 29 οὕτως EP: τούτῳ a αὐτὸ a παριστάμενον F ὡς scrips!: ᾧ aF: ora. E ὁμολογήσων <ᾧ> scripsi: ὡμο- λόγησαν EF: ὁμολογήσαντες a 30 χρήσιμον δὲ τοῦτο ἐστὶ aF 35 μὲν om. a)
[*](84r) “ἀνδρογενῆ” δηλονότι “βούπρωρα”, τουτέστιν ἐκ βοὸς καὶ ἀνθρώπου. καὶ ὅσα μὲν οὕτω I συνέστη ἀλλήλοις ὥστε δύνασθαι τυχεῖν σωτηρίας, ἐγένετο ζῷα 84v καὶ ἔμεινεν διὰ τὸ ἀλλήλοις ἐκπληροῦν τὴν χρείαν, τοὺς μὲν ὀδόντας τέμνοντάς τε καὶ λεαίνοντας τὴν τροφήν, τὴν δὲ γαστέρα πέττουσαν, τὸ δὲ ἧπαρ ἐξαιματοῦν. καὶ ἡ μὲν τοὐ ἀνθρώπου κεφαλὴ τῷ ἀνθρωπίνῳ σώ- ματι συνελθοῦσα σῴζεσθαι ποιεῖ τὸ ὅλον, τῷ δὲ τοῦ βοὸς οὐ συναρμόζει καὶ διόλλυται· ὅσα γὰρ μὴ κατὰ τὸν οἰκεῖον συνῆλθε λόγον, ἐφθάρη. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ νῦν πάντα συμβαίνει. ταύτης δοκοῦσι τῆς δόξης τῶν μὲν ἀρχαίων φυσικῶν ὅσοι τὴν ὑλικὴν ἀνάγκην αἰτίαν εἶναι τῶν γινο- μένων φασί, τῶν δὲ ὑστέρων οἱ Ἐπικούρειοι. “ἡ δὲ πλάνη γέγονεν αὐτοῖς, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος, ἀπὸ τοῦ ἡγεῖσθαι πάντα τὰ ἕνεκά του γινό- μενα κατὰ προαίρεσιν γίνεσθαι καὶ λογισμόν, τὰ δὲ φύσει μὴ οὕτως γινόμενα. τὰ δὲ οὐχ οὕτως ἔχει, φησίν, ὡς ἤδη προειρήκαμεν, πάντως ὅτε ἔλεγεν, ὅτι ἡ φύσις ἕνεκά του μὲν ποιεῖ, οὐ κατὰ λόγους δέ.’’ μή- ποτε δὲ εἰ μὲν πρῶτον ἦν καὶ κυριώτατον αἴτιον ἡ φύσις, προορῶσαν, οὗ ἕνεκα ποιεῖ, οὕτως ἔδει ποιεῖν, ἄλλῳ δὲ ὑπηρετοῦσα τῷ κυρίως καὶ ἕνεκά του ποιοῦντι καὶ αὐτὴ μὲν ἕνεκά του ποιεῖ, οὐ μέντοι προλογιζομένη. ὁπότε καὶ τὸ σκέπαρνον ἕνεκά του πελεκᾷ, ἀλλ’ οὐ προλογιζόμενον, ἀλλὰ τῷ προλογιζομένῳ ὑπηρετοῦν.[*](p. 198b 34)
- βουγενῆ ἀνδρόπρῳρα, τὰ δ’ ἔμπαλιν ἐξανατέλλειν
Ἀδύνατον δὲ τοῦτον ἔχειν τὸν τρόπον ἕως τοῦ ἄρα τὸ ἕνεκά του ἐν τοῖς φύσει γινομένοις καὶ οὖσι.
Συνηγορήσας τῷ λέγοντι λόγῳ, ὅτι κατὰ συμβεβηκὸς ἀκολουθεῖ τοῖς φύσει γινομένοις τὸ χρειῶδες καὶ ὠφέλιμον, οὐ τούτου ἕνεκα τῆς φύσεως ποιούσης, νῦν δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατον τοῦτο οὕτως ἔχειν λαβὼν ἐναργὲς ὃν ὃ ὕστερον ἐπάγει, ὅτι τὰ γινόμενα ἢ κατὰ προωρισμένον σκοπὸν καὶ ἕνεκά του ἢ ἐκ τύχης ἢ ἐκ ταὐτομάτου γίνεται, καὶ ὅτι ταῦτα μὲν τὰ μόρια τῶν ζῴων καὶ ὅλως πάντα τὰ φύσει ἢ ἀεὶ ὡς ἐπὶ τῶν ἀιδίων ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ γίνεται, τὰ δὲ ἀπὸ τύχης καὶ ἐκ ταὐτομάτου ἐδείχθη ἐν τοῖς ἐπ’ ἔλαττον, καὶ συλλογιζόμενος λοιπὸν οὕτως· τὰ φύσει ἢ ἀεὶ οὕτως γίνεται ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἄνθρωπος γὰρ ἐξ ἀνθρώπου καὶ ἵππος ἐξ ἵππου), καὶ τῶν ὀδόντων ἡ φύσις ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὁμοίως καὶ τῶν ἄλλων μερῶν· τὰ δὲ ἀπὸ τύχης καὶ ταὐτομάτου ἢ ὅλως κατὰ συμβεβηκὸς οὔτε ἀεὶ οὔτε [*](1 βουγενῆ κτλ. cf. v. 258. 259 St., 239. 240 Κ. ἐξανατέλλειν] ἐξανέτελλον Karsten 2 ἀνδρογενῆ βούπρῳρα etiam p. 381,7 habet Simplicius: ἀνδροφυῆ βούκρανα Aelianus H. Α. XVI 19 3 συνέστη emeudator Ambrosiani: σύνεστιν libri ἐγίνετο a 4 ἔμεινεν F^a: ἔμειναν Ε et F1 6 ἐξαιματεῖ E 7 σώζεσθαι om. F 8 μὴ oin. E 9 post ταύτης add. δὲ a 11 οἱ om. E ἡ δὲ] εἰ δὲ a 12 ἡγεῖσθαι] κεῖσθαι F 15 ἔλεγεν cf. Phys. Β 5 p. 196 b 21 ποιεῖν E λόγον a 16 post φύσις iteravit ἕνεκά του—φύσις ex v. 15 F 17 ἄλλο a 18 αὕτη EP 21 post δὲ inseruit ταῦτα a 25 οὕτως ἔχειν τοῦτο aF 27 γίνεται E: γίνονται aF 33 καὶ ἐκ ταὐτομάτου a)
Ἔτι ἐν οἷς τέλος <τί> ἐστὶν ἕως τοῦ ἕνεκα ἄρα θατέρου θάτερον.
Δεύτερον τοῦτο ἐπιχείρημα. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος οὕτως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον· “δείξας, φησίν, ὅτι τὰ φύσει ἕνεκά του ἔστι γὰρ ἐν αὐτοῖς λος τι οὗ ἕνεκα), προσλαμβάνει τοῦτο ὡς ἑπόμενον, ἐν οἷς τέλος τί ἐστιν ἕνεκά του, τούτου χάριν τὰ πρὸ αὐτοῦ πράσσεται· ᾧ ἕπεται τὸ καὶ ἐν [*](2 τὰ (post καὶ) om. F κατὰ τέχνην] K τέχνην Ε 6 συναχθήσαιτο 7 ante φύσει add. καὶ aF 8 διὰ τὸ F ἐν τοῖς—ἔστιν (9) om. E 15 προλαβὼν E ἐν alteiiun oin. aF 16 πρότερον p. 373, 2 et 10 17 διὰ] ἐπὶ ’ sed in mrg. corr. 20 καὶ τοῦ ἕνεκα γίνεται Ε 22 τὸ γὰρ αὐτὸ aE: ὁ γὰρ ὑετὸς F 23 ἡ] εἰ F 25 post ὥσπερ add. καὶ a 26 εἰ om. E 29 ἐν οἶς] sic etiam p. 288,24 τί ἐστι a (cf. p. 377, 26 et p. 288, 24): ἐστὶν EF: ἐστί τι Aristoteles (praeter FI) 32 ἐν (post γὰρ) om. F 33 ἐστιν E: ἐστι καὶ aF cf. p. 377, 22)
Ὀταν δὲ λέγῃ ἐν οἷς τέλος τί ἐστι, τούτου ἕνεκα πράττεται τὸ πρότερον καὶ τὸ ἐφεξῆς, τέλος λέγει οὐχ ἀπλῶς τὸ οὗ ἕνεκεν τοῦτο γὰρ ἦν τὸ ζητούμενον, εἰ ἕνεκά του ποιεῖ ἡ φύσις), ἀλλ’ ὅπερ τὸ πρότε- ρον καὶ τὸ ἐφεξῆς, ἀπλῶς τὴν ἐν τάξει πρόοδον συμπεραίνει καὶ ὃ τελειοῖ τὴν κίνησιν, συνεχεῖ οὔσῃ αὐτῇ τελευταῖον ἐπιγινόμενον καὶ περα- τοῦν αὐτήν. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος “τέλος, φησί, λέγει οὐχ ἀπλῶς τὸ ὕστερον ἐπιγινόμενον, ἐπεὶ καὶ τοῖς αὐτομάτως γινομένοις ὕστερόν τι ἀπαντᾷ, ἀλλ’ ὡς τὸ οὗ ἕνεκα.’’ καὶ ἐπάγει ὅτι “τοῦτο βουλόμενος καὶ νῦν ἐνδείξασθαι προσέθηκε τὸ ἔτι ἐν οἷς τέλος ἐστὶ τὸ ἕνεκά του· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἠρκέσθη τέλος εἰπών, ἀλλὰ προσέθηκε τὸ ἕνεκά του δεικνὺς ὁποῖον τὸ τέλος εἶναι βούλεται”. καὶ ταῦτα ἐπιστάσεως ἄξιά μοι δοκεῖ, πρῶτον ὅτι οὐχ οὕτως ἔχει ἡ γραφὴ τῶν ἐμοὶ συνεγνωσμένων ἀντιγράφων πάντων, ἀλλ’ οὕτως ἔτι ἐν οἷς τέλος τί ἐστι, τούτου ἕνεκα πράτ- τειαι τὸ πρότερον· ἔπειτα ὅτι τὸ ἕνεκά του οὐκ ἔστι τέλος, ἀλλὰ τὸ οὗ ἕνεκα. βουληθεὶς δὲ οὕτως συντάξαι ἔτι ἐν οἷς τὸ ἕνεκά του τέλος τί ἐστιν εὑρίσκω μὴ προχωροῦσαν τὴν σύνταξιν διὰ τὸ ἑνικὸν ἄρθρον τῷ ἕνεκά του προσκείμενον. ὅλως δέ, ὅπερ εἶπον, τοῦτο ἦν τὸ ζητούμενον, εἰ ἕνεκά του ποιεῖ ἡ φύσις. ὅπερ ἐνδείκνυσι διὰ τοῦ ἐφεξῆς καὶ ἐν τάξει τὴν ὁδὸν ποιουμένην εἰς πέρας τι καταντᾶν· τὸ δὲ τοιοῦτον πέρας οὗ ἕνεκά ἐστι. φύσει δὲ τὸ οὕτως ὁδεῦον, ὡς καὶ πρότερον εἶπε καὶ ἐφεξῆς δηλώσει λέγων “φύσει γάρ, ὅσα ἀπό τινος ἐν αὑτοῖς ἀρχῆς συνεχῶς κι- νούμενα ἀφικνεῖται εἰς τέλος’’.
[*](1 τῆς om. a 3 τῆς (ante φύσεως) om. aF 4 τῆς (ante τέχνης) om. a 5 ἄλλως aF: ἄλλο Ε ἐποίησεν aF et Themistius p. 193, 20: ἐποίει E ἡ ὡς Ε Themistius: ἡ aF 8 ὁμοίως ἄν γίνοιτο F: om. aE 11 γένοιτο Ε καὶ (post ὥσπερ) om. E 18 συνεχεῖ F: συνεχῆ aE 20 ἐπὶ a 22 ἕνεκά του δεινύς F 24 τὸ (post ὁποῖον) iteravit F 27 ὅτι om. F 28 ἔτι EF: ὅτι a τὸ Ε: τῶν P: om. a 29 διὰ τὸ aE: διὰ τὸ τὸ F 31 ἐνδεί- κνυσι Ε: ἐνδείκνυται aF 33 εἶπε] εἴπερ E 34 λέγων p. 199b 15 αὐτοῖς libri 35 εἴς τι τέλος Aristoteles)Ὅλως τε ἡ τέχνη τὰ μὲν ἐπιτελεῖ ἕως τοῦ καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν τὰ ὕστερα πρὸς τὰ πρότερα.
Ἀπὸ τῆς τέχνης ὡς καὶ παρ’ ἐκείνοις ὁμολογουμένως ἕνεκά του ποιούσης δείξας ὅτι καὶ ἡ φύσις ἕνεκά του ποιεῖ, ὅτι οἰκείως ἐχρήσατο τῇ ἀποδείξει πιστοῦται τὴν ὁμοιότητα δεικνὺς τῆς τέχνης πρὸς τὴν φύσιν, καὶ τὴν πρὸς αὐτὴν κοινωνίαν. ὧν τὴν μὲν κοινωνίαν δηλοῖ τῷ συνεργα- ζομένην τῇ φύσει τὴν τέχνην ἀναπληροῦν ὅσα ἡ φύσις ἀδυνατεῖ καθ’ αὑ- τὴν ποιεῖν, οἷον ὑγείαν καὶ σάρκωσιν ἰατρική, ὅταν ἡ φύσις καθ’ αὑτὴν ταῦτα ποιεῖν ἀδυνατῇ. μιμεῖται δὲ ἡ τέχνη τὴν φύσιν γράφουσα καὶ πλάττουσα παντοίων ζῴων καὶ φυτῶν ἰδέας. ἤδη δέ τινες καὶ ἐξ ᾠῶν νεοττιὰς γεννῶσι χωρὶς ὀρνίθων τῇ πρὸς ἐκείνας μιμήσει τῆ τέχνῃ χρώ- μενοι. εἰ οὖν συνεργὸς καὶ μιμητικὴ τῆς φύσεως ἐστιν ἡ τέχνη καὶ ἔστι τὰ κατὰ τέχνην ἕνεκά του, δῆλον ὅτι καὶ τὰ κατὰ φύσιν. ὁμοίως γὰρ ἔχει τὸ τέλος καὶ τὰ πρὸς τὸ τέλος καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν, εἴπερ μιμεῖται ἡ τέχνη τὴν φύσιν καὶ κοινωνός ἐστιν αὐτῆς. εἰ οὖν ἐν τοῖς κατὰ τέχνην τὰ πρότερα τῶν ὑστέρων ἕνεκα γίνεται, καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν ὁμοίως ἕξει. ὁ μέντοι Πορφύριος ἐκ τοῦ μᾶλλον καὶ ἧτ- τον γίνεσθαι τὴν ἐπιχείρησιν ἐνταῦθά φησιν· “εἰ γὰρ ἡ τέχνη χείρων οὖσα τῆς φύσεως, ὥσπερ καὶ ἡ εἰκὼν τοῦ παραδείγματος, τὰ πρὸ τοῦ τέ- λους ἕνεκα τοῦ τέλους ποιεῖ, πολὺ μᾶλλον ἡ φύσις κρείττων οὖσα τῆς τέχνης οὕτως ποιήσει.’’ πῶς δ’ ἄν λέγοι χείρονα τῆς φύσεως τὴν τέχνην, εἴπερ ἐκεῖνά φησιν ἐπιτελεῖν τὴν τέχνην, ἅπερ ἡ φύσις ἀδυνατεῖ | ἀπερ- [*](86r) γάσασθαι; εἰ μὴ ἄρα τοῦτο οὕτως εἶπεν, ὡς τῆς τέχνης τὸ λεῖπον ἀναπλη- ρούσης τοῦτο δὲ καὶ τὸ χεῖρον ποιεῖν δυνατόν) ἢ καὶ ὡς μιμουμένης.
[*](p. 199a 20)Μάλιστα δὲ ἐπὶ τῶν ζῴων τῶν ἄλλων ἕως τοῦ ἔστιν ἡ αἰτία ἡ τοιαύτη ἐν τοῖς φύσει γινομένοις καὶ οὖσιν.
Ὅτι τὰ κατὰ φύσιν γινόμενα ἕνεκά του γίνεται ὁμοίως τοῖς κατὰ τέχνην καὶ προαίρεσιν καὶ νοῦν, δείκνυσι καὶ ἐκ τῶν ἀλόγων ζῴων πάνυ ἐμμεθόδως ἐπιχειρῶν. οἱ γὰρ ἀράχναι καὶ οἱ μύρμηκες οὔτε τέχνῃ οὔτε προαιρέσει, ἀλλ’ ἀλόγως καὶ κατὰ φύσιν ποιοῦντες προφανὲς ἔχουσι τὸ ἕνεκά του ποιεῖν οὕτως, ὡς καὶ ἀμφισβητεῖσθαι, μήποτε νῷ ἢ τέχνῃ καὶ προλογισμῷ ἐργάζονται· οὕτως πάντα τοῦ χρειώδους ἕνεκα καὶ ὠφελίμου [*](1 ὅλος F 6 τῷ] τὸ F 8 ὅταν aF cf. Themistius p. 193, 24: ὅτι E καθαυ- τὴν E: om. aF 10 παντοίας Themistius 11 νεοττείας (corr. ex νεοττείας) F: νεωττίας E: νεοττούς a 13 κατὰ τὴν τέχνην F τὰ (post καὶ) om. EF1 14 τέλος (ante καὶ τὰ) aF: γένος E 15 αὐτῆς ἐστιν a 18 ἡ γὰρ ἡ a 19 τῆς φύσεως χείρων οὖσα aF 20 πολλῷ a 22 ἀποτελεῖν aF 23 εἰ] καὶ Ε 24 καὶ (post δὲ) om. Ε 25 post δὲ add. φανερὸν a ex Aristotele. videri possit post τῶν ἄλλων locum habuisse in Simplicii exemplari 27 γενόμενα Ε γίνονται a 29 αἱ γὰρ F 31 νῷ ἡ τέχνη ἡ προλογισμῷ a)
Καὶ ἐπεὶ ἡ φύσις διττὴ ἕως τοῦ αὕτη ἄν εἴη ἡ αἰτία ἡ οὗ ἕνεκα.
Δείξας ὅτι τὰ φύσει γινόμενα ἕνεκά του γίνεται, βούλεται δεῖξαι τί τοῦτο τὸ οὗ ἕνεκά ἐστιν. ἐπεὶ οὖν σύνθετά ἐστι τὰ φυσικὰ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους καὶ ἑκάτερον τούτων φύσις λέγεται, ὡς δέδεικται πρότερον, καὶ μᾶλ- λον τὸ εἶδος τῆς ὕλης, καὶ ἔστιν ἐν τῷ γινομένῳ τέλος τοῦτο, τοῦ τέλους δὲ ἕνεκα τὰ πρὸ τοὐ τέλους, ἡ μορφὴ ἄν εἴη τὸ οὗ ἕνεκα τὰ ἄλλα, ὅπερ καὶ πρότερον ἔδειξεν, ὅτε τὸ εἶδος καὶ τὸ τέλος εἰς ταὐτὸν ἦγε· “δοκεῖ δέ μοι, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, διὰ τούτου ἐνδείκνυσθαι, ὅτι κυριωτέρα αἰτία τὸ εἶδός ἐστι καὶ οὐχὶ ἡ ὕλη, ὡς οἱ ἀρχαῖοι λέγειν ἐδόκουν εἰς τὴν ὑλικὴν αἰτίαν πάντα ἀνάγοντες· εἰ γὰρ καὶ ἡ ὕλη τοῦ εἴδους χάριν ἐστί, κυριωτέρα ἂν εἴη αἰτία τῆς ὕλης τὸ εἶδος”·
[*](. 199a 33)Ἁμαρτία δὲ γίνεται καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην ἕως τοὐ καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν πρῶτα” σπέρμα ἦν. |
Πρὸς τοὺς λέγοντας ἕνεκά του ποιεῖν τὴν φύσιν ἔνστασις ἦν ἀπὸ τῶν [*](86v) τεράτων. τίνος γὰρ ἕνεκα τὰ “βουγενῆ ἀνδρόπρωρα’’ γίνοιτο ἄν τὰ κατὰ Ἐμπεδοκλέα; λύει οὖν καὶ ταύτην τὴν ἔνστασιν νῦν λέγων, ὅτι οὐ πάντα τὰ ἕνεκά του γινόμενα ἐξ ἀνάγκης κατωρθωμένα γίνεται, ἀλλὰ καὶ ἀμαρ- τάνεταί τινα πολλάκις ἐν τούτοις. καὶ γὰρ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην καίτοι ἕνεκά του γινομένοις, ὡς πάντες ὁμολογοῦσιν, ἁμαρτάνεταί τινα· καὶ οὐχ ἕνεκα μὲν τῆς ἁμαρτίας ἡ τέχνη ἐποίει, ἕνεκα δέ τινος ἐκείνου οὗ διήμαρ- τεν. οὕτως δὴ καὶ ἡ φύσις ποιεῖ μὲν ἕνεκά τινος, ἁμαρτάνεται δὲ πολ- λάκις τὸ οὗ ἕνεκα καὶ ἀποβαίνει ἄλλο τι παρὰ τὸ οὗ ἕνεκα. ὥσπερ οὖν κἂν μὴ κατορθώσῃ τὸ φάρμακον ἐκεῖνο, οὗ ἕνεκα παρὰ τοῦ ἰατροῦ ἐδόθη, ἀλλ’ ἕνεκά του πάντως ἐδόθη, καὶ ὁ γραμματικὸς κἄν μὴ ὀρθῶς ἔγραψεν, ἀλλ’ ἕνεκα τοῦ ὀρθῶς γράφειν ἔγραφεν, οὕτως καὶ ἡ φύσις, κἄν μὴ ἄν- θρωπον ποιήσῃ, ἀλλ’ ἕνεκά γε τοῦ ἄνθρωπον ποιεῖν ἐποίει· ἀπετεύχθη δὲ ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην. καὶ τὰ τέρατα οὖν ἁμαρτήματα ἐκείνοῦ [*](2 φύσιν E: φησὶν F: φύσιν, sed post ἀριστοτέλης conlocat a σῶμα a 4 ὐπο- λαμβάνουσα E 5 ἐπεὶ aF: ἐπειδὴ E 6 ἡ οὗ] ἡ οὖ Ε 7 post γινόμενα add. καὶ aF 12 ἔδειξεν p. 198a 26 13 ὁ om. F Ἀλέξανδρος cf. p. 194, 19 τούτων aF 13. 14 ἐστὶ τὸ εἶδος a 18 καὶ οὐλοφυὲς μὲν πρότε- ρον a σπέρμα a cf. p. 382, 6: σπέρματα EF 21 Ἐμπεδοκλέα cf. p. 372, 1 23 καίτοι ἕνεκα γινομένοις Ε: γινομένοις ἕνεκά του aF 26 ποιεῖ—ἡ φύσις (30) om. F 29 κἄν E: κἀν εἰ a 30 οὕτω δὲ καὶ a 31 ἀπετεύχθη a: ἀποτεύχθη E: τέχθη F)
ταῦτα οὖν εἰπόντος τοῦ Ἐμπεδοκλέους ἐφίστησιν, ὅτι καὶ αὐτὸς ὡς ἔοικε σπέρμα πρὸ τῶν ζῴων γεγονέναι φησί. καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν παρ’ αὐτοῦ εἰρημένον σπέρμα ἦν οὔπω “μελέων ἐρατὸν δέμας’’ ἐμφαῖνον, διότι ὕδωρ μὲν ἦν ἐνεργείᾳ ὑγρὸν ὄν, δυνάμει δὲ τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου. μήποτε δὲ οὔτε ζῷα πρὸ σπέρματος οὔτε σπέρμα πρὸ τῶν ζῴων ὑποστῆ- ναι δυνατὸν ἦν. ὡς γὰρ πᾶν ζῷον καὶ φυτὸν ἐξ οἰκείου γίνεται σπέρμα- τος, οὕτως καὶ πᾶν σπέρμα ἐξ οἰκείου γίνεται ζῴου καὶ φυτοῦ. ἐφιστάνοι οὖν ἄν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι μὴ ἀεὶ πρὸ τοῦ ζῴου τὸ σπέρμα ὑφεστάναι φησὶν Ἐμπεδοκλῆς. καὶ δῆλον ὅτι καὶ πρὸ τοῦ σπέρματος τὸ ζῷον. καὶ διορθῶν τὴν ἐπίστασιν ἐπήγαγε καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν πρῶτον’’ σπέρμα ἦν, ὡς καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἐμπεδοκλέους τοῦτο συνεωρακότος, ὅτι σπέρμα προυπάρχειν ἔδει τῆς τῶν ζῴων γενέσεως. εἰ δὲ τὸ σπέρμα ἦν, θαυμαστῶς μοι δοκεῖ τὸ “οὐλοφυὲς” αὐτῷ ἐπιπρέπειν. οὐλοφυὲς γὰρ ἐκεῖνο κυρίως ἐστίν, ὃ καθ’ ὅλον ἑαυτὸ πᾶν ἐστιν ὅπερ ἄν ἐστι μήπω γε- νομένης ἐν αὐτῷ διακρίσεως. πᾶν γὰρ μέρος τοῦ σπέρματος τὰ πάντα τοῦ σώματος μόριά ἐστιν. οὐδὲν δὲ τοῦ σώματος μέρος ἐστὶ τὰ ἄλλα μέρη διακρίσεως ἤδη γενομένης ἐν αὐτοῖς καὶ διασπασθέντος τοῦ οὐλο- φυους.[*](p. 199b 9)
- νῦν δ’ ἄγ’, ὅπως ἀνδρῶν τε πολυκλαύτων τε γυναικῶν
- ἐννυχίους ὅρπηκας ἀνήγαγε κρινόμενον πῦρ,
- τῶνδε κλύ’· οὐ γὰρ μῦθος ἀπόσκοπος οὐδ’ ἀδαήμων·
- οὐλοφυεῖς μὲν πρῶτα τύποι χθονὸς ἐξανέτελλον
- ἀμφοτέρων ὕδατός τε καὶ εἴδεος αἶσαν ἔχοντες,
[*](1 που Themistius p. 195, 7: πολὺ libri τοῦ οὖ] τῆς οὖ Ε 7 Ἐμπεδοκλεῖ cf. p. 372, 1 8 τὰ (ante τοιαῦτα) om. E 10 ἐξ ἀσθενοῦντος P sed cf. Themistius p. 195,22 11 ἀρχῆς Ε: τῆς ἀρχῆς aP: ἀρχῆς τινος Aristoteles cf. Themistius Ι. c. 13 post βουγενῆ add. καὶ a 15 τῆς ἀρχῆς ut v. 11 aP 16 ἀναιρεῖ om. Ε 18 ἐγένετο a 20 γινομένη aP 26 τὴν ἀρχὴν iteravit- P 27 καὶ τὸ δεύτερον καὶ τὸ πρῶτον om. a 29 Φυσικῶν vv. 248—255 Κ., 262—269 St. θρώσεως om. Ε ταῦτα aP 31 ἄγε πῶς P 32 ἐννυχίους libri: ἐμμυχίους Panzerbieter 33 τῶνδ’ ἔκλυ’ E 35 εἴδεος (i. e. ἴδεος) libri itaquc legit quamvis inepte interpretans Simplicius cf. p. 382, 7: οὔδεος coniciebat Sturz)382- τοὺς μὲν πῦρ ἀνέπεμπε θέλον πρὸς ὁμοῖον ἱκέσθαι,
[*](86v)- οὔτε τί πω μελέων ἐρατὸν δέμας ἐμφαίνοντας,
- οὔτ’ ἐνοπὴν † οἵα τ’ ἐπιχώριον ἀνδράσι γυῖον·
ἔτι καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς ἔστι τὸ ἕνεκά τοῦ ἕως τοὐ καὶ ἐν τοῖς σπέρμασι γίνεσθαι ὅπως ἔτυχε.
Καὶ τοῦτο πρὸς τὴν ἀπὸ τῶν Ἐμπεδοκλέους ὁρμωμένην ἔνστασιν εἴρητᾶι. ἐπειδὴ γὰρ καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς προφανές ἐστι τὸ ἕνεκά του, ὡς ἐλέ- γετο πρότερον, τῶν μὲν φύλλων ἕνεκα τοῦ περικαρπίου καὶ τῶν ῥιζῶν κάτω διὰ τὸ ἕλκειν τὴν τροφήν, ἆρα καὶ ἐν τούτοις ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ζῴοις ἔστι τινὰ τερατώδη ἐξ ἀμπέλου καὶ ἐλαίας ἀμπελογενῆ ἐλαιό- πρωρα, ὥστε καὶ ἀπὸ τούτων ἐνίστασθαι πρὸς τὸ ἕνεκά του τὴν φύσιν ποιεῖν, ἢ οὔ; εἰ μὲν γὰρ ἔστιν, ἀτόπως αὐτὰ παραλέλοιπεν Ἐμπεδοκλῆς, εἰ δὲ μὴ ἔστι, πῶς ἐπὶ μὲν τῶν ζῴων ἔστιν, ἐπὶ δὲ τῶν φυτῶν οὐκ ἔστι “δοκεῖ δέ μοι, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τῷ ἔτι καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς | ἔνεστι [*](87r) τὸ ἕνεκά του προσκείμενον τὸ ἧττον δέ ἐπιχείρησίν τινα ἀπὸ τοῦ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐνδείκνυσθαι τοιαύτην· εἰ ἐν οἷς ἧττον φανερὸν τὸ τέλος δ [*](3 οἵα τ’ F: οὗτ’ F: οὔτ’ αὖ a: rescripsi οἶόν τ᾿ Hermae vol. xv p. 169, 3 ἐπιχωρί (i. e. ἐπιχωρίοις coinpendio confuso) Ε γυῖον Stein: γύων EF: γῆρυν a 4 τοῦ om. aF 13 πρῶτον Lie libri 17 κυρίως ἐκεῖνο a καθ’ ὅλον EF: καθ’ ὅ ἐστιν a ἄν ἐστι] fortasse ἄν ἦν 19 μόριά E: μέρος F: μέρη a 20 ὁλο- φυοῦς F 22 ἔνεστι a 24 τὴν om. F τῶν] τοῦ F ὁρμωμένην scripsi: ὁρμωμένων EF: ὡρμημένην a 25 ἐν (post καὶ) om. E 26 πρότερον (p. 199 a 24): πότερον Ε τῶν μὲν itcravit F 27 καὶ (ante ἐν) om. Ε 30 αὐτὸ F 31 μὲν ἐπὶ F)
Ὅλως τε ἀναιρεῖ ὁ οὕτως λέγων ἕως τοὐ ἀεὶ μέντοι ἐπὶ τὸ αὐτό, ἐὰν μή τι ἐμποδίσῃ.
Ὥσπερ πρότερον ἔλεγεν, ὅτι οἱ τὴν κίνησιν ἀναιροῦντες οὐδὲ φυσικοί εἰσιν αὐτὴν ἀναιροῦντες τὴν φύσιν, εἴπερ ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ὑπόκειται, οὕτω καὶ νῦν δείκνυσιν, ὅτι οἱ ἀναιροῦντες τὸ ἕνεκά του τὴν φύσιν ποιεῖν καὶ αὐτὴν τὴν φύσιν ἀναιροῦσι καὶ τὰ φύσει συνεστηκότα. ἀλλ’ οὐχὶ τηροῦντες αὐτὰ λέγουσιν ὅπως ἔτυχε γίνεσθαι. δείκνυσι δὲ αὐτὸ ἀπὸ τῆς ἐννοίας, ἣν ἔχομεν περὶ τῶν φύσει καὶ τῆς φύσεως. εἰ γὰρ ἡ φύσις ἀρχὴ κινήσεως ἐστι καὶ ἠρεμίας ἐν ᾧ ἐστι καὶ τὰ φύσει ταῦτά ἐστιν, ὅσα ἀπό τινος ἐν αὑτοῖς ἀρχῆς συνεχῶς κινούμενα ἀφι- κνεῖται ἐπί τι τέλος, οὐ τὸ αὐτὸ ἀπὸ πάσης ἀρχῆς οὐ γὰρ ἐκ τῆς τοῦ ἀνθρώπου ἀρχῆς οἷον τοὐ ἀνθρωπείου σπέρματος ἡ κίνησις εἰς κύνα τελευτᾷ, εἰς ὃν τελευτᾷ ἡ ἀπὸ τοῦ κυνείου σπέρματος κίνησις), ἀεὶ μέντοι ἀφ’ ἑκάστης ἀρχῆς ἢ κινήσεως ἐπὶ τὸ αὐτὸ καταντᾷ τέλος τὸ οἰκεῖον, ἄν μή τι ἐμποδίσῃ ἀπὸ γὰρ τῆς τοῦ ἀνθρώπου εἰς ἄνθρωπον καὶ ἀπὸ τῆς τοῦ ἵππου εἰς ἵππον), ὥστε οὔτε ταὐτὸν ἀπὸ τῶν πασῶν καὶ τῶν διαφόρων οὔτε τὸ τυχὸν ἀφ’ ἑκάστης. εἰ οὖν τοιαῦτά ἐστιν, ὡς ἐπί τι τέλος ὡρισμένον ἀφικνεῖσθαι συνεχῶς κινούμενα, ὡς ἀεὶ τὴν δευτέραν κίνησιν ἕπεσθαι τῇ προτέρᾳ, δῆλον ὅτι ἕνεκα τοῦ δευτέρου τὸ πρότερον ἀεὶ γίνεται ἐν τοῖς τοιούτοις· εἰ οὖν τὰ φύσει ἕνεκά του, τὰ μὴ ἕνεκά του οὐ φύσει· καὶ ὅλως εἰ μὴ τοιαύτην ἔννοιαν ἔχομεν τῶν φύσει ὡς [*](1 ταῦτα superscripsit m.1 E post ἕνεκά του add. οὐδὲ ἐν οἶς μᾶλλον ὡς ἔτυχε γίνε- ται a 3 post ζῴοις add. ἄρα a 4 οὐ γίνεται ἀπὸ τύχης Ε 7 ἀδιαφόρως a 9 ἀνθρωπείου aF (cf. v. 24): ἀνθρώπου Ε 10 ἐκ τοῦ om. aF ἱππείου aF: ἵππου Ε 11 καὶ (post τάξιν) om. Ε 13 τε EF: δὲ a ut Aristoteles μέντοι γε a 15 πρότερον cf. Arist. p. 184 b 25. Alexander supra p. 46, 11 22 ἀφικνεῖται om. aF 23 ἐπί τι libri (cf. v. 29) et Themistius p. 196, 2: πρός τι Alexander p. 384, 5: τι Aristoteles 24 post κίνησις add. ἀεὶ μέντοι ἀφ’ ἑκάστης ἀρχῆς E 25 (post ὃν) τελευτᾶ a: τελευτὰ F: ἐτελεύτα Ε 28 τῶν (post ἀπὸ) om. Ε 29 διαφορῶν Ε 31 ἕπεσθαι κίνησιν aF 32 ἕνεκά του—τὰ φύσει (32) om. Ε)
Τὸ δὲ οὗ ἕνεκα καὶ ὃ τούτου ἕνεκα ἕως τοῦ ἐν δὲ τοῖς φυσικοῖς ἀεὶ οὕτως, ἄν μή τι ἐμποδίσῃ.
Ἐπειδὴ καὶ ἐν τοῖς ἀπὸ τύχης εἶναι δοκεῖ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ ἕνεκά του, ὅταν λέγωμεν ὅτι ἀπὸ τύχης ἦλθεν ὁ ξένος καὶ λυτρωσάμενος τὸν αἰχμάλωτον, ὡς ὁ παρὰ Μενάνδρῳ Δημέας τὴν Κράτειαν, ἀπῆλθεν ἢ ἀφῆκε γράφεται γὰρ ἀμφοτέρως, ὥσπερ καὶ ἀντὶ τοῦ λυτρωσάμενος τὸ λουσάμενος), καὶ πράξῃ τοῦτο ὥσπερ ἕνεκα τούτου ἐλθών, κἂν μὴ διὰ τοῦτο ἔλθῃ· τοῦτο γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον, καὶ διὰ τοῦτο ἀπὸ τύχης λέγεται καὶ θεωρεῖταί πὼς καὶ ἐν τούτῳ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τούτου ἕνεκα. ἀλλ’ ἔστι τις διαφορὰ τούτου τε καὶ τοῦ κυρίως τοιούτου τοῦ τῇ φύσει προσήκοντος. τὸ γὰρ ἀεὶ ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οὐ κατὰ συμβε- βηκὸς οὐδ’ ἀπὸ τύχης. ἐπ’ ἔλαττον γὰρ τοῦτο· ἐν δὲ τοῖς φυσικοῖς ἀεὶ οὕτως, ἄν μή τι ἐμποδίσῃ. ὥστε διαφέρει τὸ οὗ ἕνεκα καὶ ἕνεκά του τὰ ἐν τοῖς ἀπὸ τύχης τῶν ἐν τοῖς φυσικοῖς τῷ τὰ μὲν ἐν τοῖς κατὰ τύχην κατὰ συμβεβηκὸς καὶ ὡς ἐπ’ ἔλαττον, τὰ δὲ ἐν τοῖς φυσικοῖς ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον. ἀλλὰ πῶς ὅλως ἐν τούτοις τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ ἕνεκά του, εἴπερ μὴ τοῦ λυτρώσασθαι ἕνεκα ἦλθεν; ὅτι τὸ μὲν οὗ ἕνεκα γέ- νοιτ’ ἄν ἀπὸ τύχης, ὅτι τέλος ὡς λυσιτελὲς ἠκολούθησε τῇ ἀφίξει τοὐ λυτρώσασθαι, κἄν μὴ τούτου ἕνεκα ἦλθε· καὶ ἔστι τοῦτο οὐ κυρίως μὲν οὗ ἕνεκα, ἀλλ’ ὡς οὗ ἕνεκα. καὶ τὸ ἕνεκά του δὲ οἷον τὸ ἐλθεῖν τὸν ξένον ὡσεὶ ἕνεκα τούτου, κἂν μὴ ἕνεκα τοὐ λυτρώσασθαι ἦλθεν. οὕτως [*](2 τοιαυ F G ἀφικνεῖται om. E 7 ἄρα] ἔτι Ε 8 γίνεσθαι λέγοντες aF τὴν addidi. τὴν φύσιν τὲ καὶ τὰ φύσει collocat a 11 ἐὰν Ε sed ef. v. 22 a 12 τὸ οὗ ἕνεκα om. F 14 Μενάνδρῳ fr. inc. 501 [F. C. G. IV 331 Meineke] τὴν κράτειαν libri: τὸν κρἀτην excerpta cod. Paris. 1853 [nullius auctoritatis] ’recte nisi id Κράτητα ’ putabat Meineke addens ’finxerat igitur Menander Demearn casu in nescio quern locum devenisse ibique Cratetem captivum vinculis ’ 15 λυτρωσάμενος τὸ om. F 16 λουσάμενος aE: λυσάμενος F [sic etiam exc. Paris. 1853], eadem varietas in Aristotelis codicibus et Philopono πράξει a 18 πὼς E: πῶς F: πάντως a 22 ἐὰν a 23 ὑπὸ Ε 24 ὡς om. F 25 καὶ] ἢ aF 26 τοῦ om. F ὅτι τὸ] fortasse <ἢ> τὸ ante γένοιτο add. ἢ τὸ ἕνεκά του F 30 ὡς εἰ εἰ F τούτου EF: του a)
Ἄτοπον δὲ τὸ μὴ οἴεσθαι καὶ ἕνεκά του γίνεσθαι ἕως [*](87v) τοῦ ὅτι μὲν οὖν αἰτία ἡ φύσις καὶ οὕτως ὡς ἕνεκά του, φανερόν.
Πολυειδῶς ἀποδεικνὺς τὸ προκείμενον καὶ τὴν ἔννοιαν διορθοῖ νῦν, δι’ ἣν οὐ βούλονται τὴν φύσιν ἕνεκά του ποιεῖν. οἴονται γὰρ τὰ ἕνεκά του ποιοῦντα προβουλευσάμενα καὶ προορίσαντα τὸ τέλος οὕτως ποιεῖν ἐκείνου στοχαζόμενα, ἀπὸ τῶν κατὰ τὰς τέχνας γινομένων ταύτην τὴν ἔννοιαν λαμ- βάνοντες. ὑπαντᾷ οὖν ἀπ’ αὐτῶν τῶν τεχνῶν, ἀφ’ ὧν ἡ διάστροφος ἔν- νοια γέγονεν. οὐδὲ γὰρ ἡ τέχνη, φησί, βουλεύεται. οὐ γὰρ βουλῆς δεῖ τοῖς τεχνίταις εἰς τὸ πρᾶξαι τὸ κατὰ τέχνην· ὥρισται γὰρ ἕκαστον τῶν γινομένων, ὅταν κατὰ τέχνην ἐνεργῆται. τί γὰρ δεῖται βουλῆς ὁ γραμματικός, ἵνα οὕτως γράψῃ τὸ Δίωνος ὄνομα ὡς γράφει; ἀλλ’ ἐν ταῖς στοχαστικαῖς μόναις χώραν ἔχει τὸ βουλεύεσθαι. καὶ εἴη ἄν ἡ συναγωγὴ τοῦ λόγου τοιαύτη. εἰ ἡ τέχνη ἕνεκά του ποιεῖ καὶ μὴ προβουλευομένη, πολλῷ μᾶλλον τὴν φύσιν οὐκ ἔστιν ἀνάγκη προβουλευομένην ἕνεκά του ποιεῖν· ἀλλὰ μὴν τὸ πρῶτον, τὸ ἄρα δεύτερον. τὴν δὲ ὁμοιότητα τῆς φύσεως δηλοῖ πάλιν πρὸς τὴν τέχνην διὰ τοῦ καὶ εἰ ἐνῆν ἐν τῷ ξύλῳ ἡ ναυπηγική, ὁμοίως ἄν ἐποίει νῦν ὡς εἰ καὶ ἡ φύσις ἐποίει ναῦν, ὡς κατ’ οὐδὲν ἄλλο διαφερόντων τῶν φύσει ἢ τέχνῃ γινομένων ἢ κατὰ τὸ τὰ μὲν φύσει ἔνδοθεν γίνεσθαι τὰ δὲ τέχνῃ ἔξωθεν. διὸ καὶ ἐπ’ ἄλλο τι παράδειγμα προσεχέστερον μεταβὰς μάλιστα, φησί, δήλη ἡ πρὸς τὴν φύσιν τῆς τέχνης ὁμοιότης, ὅταν τις ἰατρεύῃ αὐτὸς ἑαυτόν· τούτῳ γὰρ ἔοικεν ἡ φύσις ὡς ἔνδον ἔχοντι τὸ αἴτιον. ἡ δὲ πρὸς τὴν φύσιν καὶ τοῦ τοιούτου διαφορὰ εἴρηται πρότερον ὑπ’ αὐτοῦ, ὅτι ἐν μὲν τούτοις κατὰ συμβεβηκός ἐστιν ἡ τῆς κινήσεως ἀρχή οὐ γὰρ ᾗ ἰατρὸς ὑφ’ ἑαυτοῦ ἰατρεύεται, ἀλλ’ ᾗ συνέβη νοσεῖν αὐτόν), ἐπὶ δὲ τῶν φύσει καθ’ αὑτό. καθὸ γὰρ φύσει, ἔνεστιν ἡ τῆς κινήσεως ἀρχή. πλὴν ἐν τοῖς τοιούτοις [*](1 locus corruptus. ἐνδέχεται non explicem i. q. ἀποδέχεται, de quo usu of. Vahlen ad poet.2 213 ἡ (εἰ F) κἄν ὁ ξένος δὲ EF: δὲ τὸν ξένον (distincto ante ἐνδέχεται), undo in proximis ἐλθεῖν, ἀλλὰ τὴν τύχην et παρασκευάσαι et παρασχεῖν mutavit a 4 τοιούτω EF: τοιούτοις a τὸ (ante οὗ) om. Ε 5 τὸ (ante τοιοῦτον) om. aF 6 τὸ (post ἐπὶ) om. F παραδέδωκεν Ε: παρέδωκεν F: προέθηκεν a 7 καὶ om. Ari- stoteles: post δὲ transiecit a 10 διορθοῖ νῦν aE: διορθοῦται F 12 ἐκείνου] ἐκεῖνα οὗ F 16 κατὰ τὴν τέχνην F 20 προβουλευσαμἐνην a 21 ἕνεκά του om aF 22 τὸ δεύτερον ἄρα Ε 24 ὡς εἰ καὶ—ναῦν Ε: om. aF 25 τῶν] τῆ Ε 26 τὰ (ante μὲν) om. Ε Commeut. Aristot. IX. Simpl. Pliys. I.)
Τὀ δὲ ἐξ ἀνάγκης πότερον ἐξ ὑποθέσεως ἕως τοῦ τὸ δὲ οὗ ἕνεκα ἐν τῷ λόγῳ.
Μετὰ τὸ συμπληρῶσαι τὴν περὶ τῶν αἰτίων * δύο προὔθετο ζητή- ματα οἰκεῖα τῷ περὶ τῶν αἰτίων λόγῳ· διαρθροῖ γὰρ τὰ περί τε τοῦ ποιη- τικοῦ καὶ ὑλικοῦ αἰτίου ἀδιαρθρώτως παρά τισιν ὑπονοηθέντα καὶ πρῶτον μὲν ὅτι ἡ φύσις τῶν ἕνεκά τού ἐστιν αἰτίων καὶ οὐ τῶν εἰκῇ καὶ ὡς ἔτυχε ποιούντων, ὅπερ ἐδόκει τισί, δεύτερον δὲ πῶς τὸ ἐξ ἀνάγκης διὰ τὴν ὕλην λεγόμενον ὑπάρχει τοῖς φυσικοῖς. ἆρα ὡς διὰ τὴν ὕλην ἐξ ἀνάγκης ἑπομένων τῶν ἐφεξῆς καὶ διὰ ταύτην τοῦ τέλους τοῦ κατὰ τὸ ὠφέλιμον ἐπιγινομένου, ὥσπερ ἐδόκουν οἴεσθαί τινες κυριώτατον καὶ μόνον αἴτιον τὴν ὕλην ὑπολαμβάνοντες, ὡς δηλοῖ τὸ πάντων τῶν γινομένων τὰς αἰτίας κατὰ τὴν ὕλην ἀποδιδόναι, ἆρα οὖν οὕτως ἐξ ἀνάγκης ἡ ὕλη τοῖς φυσικοῖς ὑπάρχει, ὅπερ ἀπλῶς καλεῖ, ἢ μᾶλλον ἐξ ὑποθέσεως ὑποτε- θέντι τῷ τέλει ἕπεσθαι τὸ τῆς ὕλης ἀναγκαῖον; ὥστε εἰ οἶκος μέλλοι γε- νέσθαι, τουτέστιν ἀσφάλειά τις τῶν ἐνόντων, ἀνάγκη ὀροφὴν γενέσθαι καὶ τοίχους καὶ θεμέλιον ὑποβληθῆναι· οὐ μέντοι εἰ οὕτω πέφυκεν ἡ ὕλη, ὥστε τὰ μὲν βαρέα κάτω βρίθειν τὰ δὲ κοῦφα ἐπιπολάζειν, ἤδη διὰ τοῦτο γίνεται ὁ οἶκος. τούτων οὖν ὄντων τῶν ζητουμένων τὸ μὲν ἀπλῶς ἀναγ- καῖον ἀποδοκιμάζει ὡς ἐδόκουν λέγειν οἱ ἀπὸ τῆς ὕλης τὰς αἰτίας ἀποδιδόντες· ἐπεὶ τὸ θερμὸν ἀνωφερὲς καὶ κοῦφον, τὸ δὲ ψυχρὸν βαρὺ καὶ κατωφερές, διὰ τοῦτο οὕτω συνέστη ὁ κόσμος καὶ ἐγένετο κάτω μὲν ἡ γῆ, ἄνω δὲ τὸ πῦρ, ἢ ὅτι διὰ τὸν δῖνον μέσον ἡ γῆ κρατεῖται. καὶ γὰρ ἐκείνως μὲν Ἐμπεδοκλῆς, οὕτω δὲ Ἀναξαγόρας ἐλεγέτην, οὐκέτι τὸ εὖ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα αἰτιώμενοι, ἀλλὰ τὴν ὕλην μόνην, ἀναγκαίως ἕπεσθαι ταύτῃ τὸ τέλος καὶ τὸ χρειῶδες νομίζοντες. οὕτω δὲ καὶ τὸν· τοῖχον ἐξ ἀνάγκης τις ἄν γεγενῆσθαι νομίζοι, ὅτι τὰ μὲν βαρέα κάτω πέφυκε φέρεσθαι, τὰ δὲ κοῦφα ἐπιπολάζειν. τοῦτο οὖν ἀποδοκιμάζει τὸ ἀναγκαῖον ἐπὶ τῆς ὕλης λεγόμενον, ἐγκρίνει δὲ τὸ ἐξ ὑποθέσεως. δι’ οὗ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἄνευ μὲν τῆς ὕλης γίνεται τὰ γινόμενα, οὐ μέντοι διὰ τὴν ὕλην ὡς διά τινα κυρίως αἰτίαν, ἀλλ’ ὡς δι’ ὕλην μόνον καὶ δι’ ὑλικὴν αἰτίαν. τὰ γὰρ ἐξ ὑποθέσεως ὡς ὕστερα τῶν προϋποτθεμένων καὶ ἧττον αἴτιά ἐστι, τὸ δὲ κυρίως αἴτιον τὸ τέλος ἐστὶ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα. τοῦ γὰρ οἴκου ἢ τοῦ τοίχου [*](2 ἡ κίνησις ὁπωσοῦν aF 5 αἰτίων om. (lac. v litt. rel., in mrg. ζήτει) F post αἰτίων intercidit velut ζήτησιν 6. 7 τοῦ ὑλικοῦ καὶ ποιητικοῦ αἰτίου aF 13 τὸ iteravit initio versus E 15 ὑπάρχει scripsi: παρέχει libri 19 βραχέα E 21 ἐδό- κουν Ε cf. V. 9: δοκοῦσι aF 24 ἐκείνως ad proxime praecedens placitum videtur referendum (cf. Simplic. de caelo p. 235 b 40), etsi de Anaxagora non minus valebat cf. Wyttenbach ad Plat. Phaedouem p. 261. 262. Zeller H. Ph. P I4 898 1 27 οὕτω δὲ aE: om. F 28 ἄν cm. F 32 δι’ (post καὶ) om. aF 33 προτιθεμένων aF)
ἐστι δὲ τὸ ἀναγκαῖον ἔν τε τοῖς μαθήμασιν ἕως οὐδὲ γὰρ ἐκεῖ αἱ ἀρχαί, εἰ μὴ τὸ τρίγωνον δύο ὀρθαῖς.
Ὁποῖόν ἐστι τὸ ἐξ ὑποθέσεως ἀναγκαῖον, καὶ διὰ τῆς ἐν τοῖς μαθήμασιν ἀκολουθίας ὑπομιμνῄσκει. ἔστι γὰρ καὶ ἐν τοῖς μαθήμασι τὸ ἐξ ὑποθέσεως ἀναγκαῖον, πλὴν οὐχ ὁμοίως ἐν τούτοις καὶ ἐν τοῖς φύσει γινομένοις. διὸ προσέθηκε τὸ τρόπον τινὰ παραπλησίως. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν μα- θημάτων, ἐὰν ὦσιν αἱ ὑποθέσεις, ἔστι τὸ ἐξ αὐτῶν συναγόμενον συμπέ- ρασμα. οἷον ἐπεὶ εὐθύ, φησί, τοδί ἐστι, τουτέστιν ἐπεὶ εὐθύγραμμον τοιονδὶ οἷον τρίγωνον, ἀνάγκη τὸ τρίγωνον τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν, καὶ εἰ μὴ ἔχει, οὐδὲ εὐθύγραμμον τοδί ἐστιν. εἰ μέντοι τὰς τρεῖς δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχει, οὐκ ἀνάγκη τοδὶ εὐθύγραμμον εἶναι· δυνατὸν γὰρ καὶ τετραπλεύρου τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας εἶναι καὶ οὐ μόνον τὰς τοῦ τριγώνου. ἐναργέστερον δὲ ἐπὶ ἀριθμῶν ἔστιν ἰδεῖν. εἰ γὰρ ε καὶ ε δέκα γίνεται, εἰ δὲ δέκα, οὐ πάντως ε καὶ ε· καὶ γὰρ θ καὶ α καὶ η καὶ β καὶ ζ καὶ γ καὶ ς καὶ δ δέκα ποιεῖ, εἰ μέντοι μὴ δέκα οὐδὲ ε καὶ ε. ὅλως γὰρ ἐν ταῖς τοιαύταις ἀκολουθίαις τῇ μὲν θέσει τοῦ ἡγουμένου ἕπεται ἡ θέσις τοῦ ἑπομένου, τῇ δὲ θέσει τοῦ ἑπο- μένου οὐχ ἕπεται ἡ θέσις τοῦ ἡγουμένου, ἀλλὰ τῇ ἀναιρέσει τοῦ ἑπομένου ἡ ἀναίρεσις τοῦ ἡγουμένου. οὐ γὰρ δείκνυται ἐκ τῶν ὑστέρων τὰ πρότερα, ἀναιρεῖται δὲ ἐξ αὐτῶν. καὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς γινομένοις εἰ ἔσται ἢ ἔστιν [*](1 οὐ μέντοι γε Aristoteles (praeter cod. F) ἐστὶ om. a 2 ἂν εἴη a 3 πλὴν] ἀλλ’ ἢ Aristoteles αἰτία EF 5 αἱρετὸν E 6 τὸ (post γὰρ) om. a τὸ τέλος—αὐτοῦ (8) om. Ε 8 immo πρὸ αὐτῶν ἡ κατάδυσις αὕτη F 13 εἰ] οὐ E μόνως F τι om. F 18 τοῖς E: om. aF 22 εἰσὶν Ε 25 ἴσας ἔχει a 26 post τοδὶ add. τὸ E 29 γίνονται a 32 ἕπεται—ἡγουμένου (33) om. hie E cf. ad v. 33 33 inter ἀλλὰ τῇ ἀναιρέσει et iterata cadem verba intulit ἕπεται ἡγουμένου V. 32 omissa E 35 ἔσται ἡ [εἰ E] ἔστιν EF: ἔστιν ἢ ἔσται a)
Φανερὸν δὲ ὅτι τὸ ἀναγκαῖον ἐν τοῖς φυσικοῖς·
[*](89r)Δείξας ὅτι τὸ ἀναγκαῖον τὸ ἐν τοῖς φυσικοῖς ἔστι μὲν ἐν τῇ ὕλῃ, ὡς καὶ τοῖς φυσιολόγοις ἐδόκει, καὶ ἐν ταῖς ταύτης μεταβολαῖς καὶ ἀλλοιώσε- σιν, οὐχ ἁπλῶς δέ, ὥστε τῇ ὕλῃ τὸ εἶδος καὶ ὅλως τὸ τέλος ἐξ ἀνάγκης ἀκολουθεῖν, ἀλλ’ ἐξ ὑποθέσεως, ὡς εἴρηται, καὶ συμπερανάμενος· τοῦτο ἐπάγει λοιπόν, ὅτι ἄμφω μὲν αἱ αἰτίαι λεκτέαι τῷ φυσικῷ, μᾶλλον δὲ ἡ κατὰ τὸ τέλος. κυριωτέρα γὰρ αὕτη, εἴπερ καὶ τῆς ὕλης αὕτη αἰτία. ᾧ γὰρ τεθέντι ἐξ ἀνάγκης τὸ λοιπὸν ἕπεται, τοῦτο αἴτιον ἐκείνῳ· εἰ οὖν τῇ μὲν ὕλῃ τεθείσῃ οὐκ ἐξ ἀνάγκης τὸ τέλος ἀκολουθεῖ, τῷ δὲ τέλει τεθέντι ἐξ ἀνάγκης ἡ ὕλη ἀκολουθεῖ, τὸ τέλος αἴτιον ἂν εἴη τῆς ὕλης· αἴτιον δὲ καὶ τοὐ εἴδους ἐστὶ τὸ τέλος, ἐφ’ ὧν ἄλλο παρὰ τὸ τέλος τὸ εἶδός ἐστιν. εἰ οὖν τὸ τέλος αἴτιον τῇ ὕλῃ τοῦ εἶναι, εἰκότως ὁ φυσικὸς περὶ αἰτίων ποιούμενος τὸν λόγον περὶ τοῦ τέλους μᾶλλον ἤπερ περὶ τῆς ὕλης ποιήσεται. εἰπὼν δὲ τὴν ὕλην μὴ εἶναι αἰτίαν τοὐ τέλους, ποίου τέλους δηλῶν, προσέθηκε τὸ οὗ ἕνεκα τὸ πρὸ αὐτοῦ· τοῦτο γὰρ τὸ αἴτιον καὶ ἡ ἀρχή, ἀλλ’ οὐχὶ τὸ ὡς ἔσχατον. ἐπειδὴ δὲ ἐν τοῖς πλείστοις τὸ οὗ ἕνεκα τὸ εἶδός ἐστι, τοῦτο δηλῶν ἐπήγαγεν ὅτι τὸ οὗ ἕνεκα, καὶ ὅτι τὸ τοιοῦτον τέλος καὶ ἀρχὴ ἡ ἀπὸ τοὐ ὁρισμοῦ καὶ τοῦ λόγου λαμ- βανομένη ἐστίν, ὅπερ ἐστὶ τὸ εἶδος. καὶ γὰρ αὕτη αἰτία τῆς ὕλης ἐστὶν ὡς ἐν τοῖς κατὰ τέχνην. τὸ γὰρ εἶδος τῆς οἰκίας ὁρισάμενοι, ὅτι ἐστὶ σκέπη πρὸς ἀπαλέξησιν ἀνέμου καὶ ὄμβρου καὶ καύματος, πρὸς τοῦτον τὸν ὁρισμὸν τὴν ὕλην παρασκευάζομεν. οὕτως δὲ καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν· εἰ γὰρ ἔσται ἄνθρωπος, δεῖ σπέρμα ἀνθρώπου καὶ καταμήνια ἐν μήτρᾳ γυναι- κὸς συνελθεῖν. καὶ εἰ ἄλλο τι ζῷον ἢ φυτόν, δεῖ τὴν πρὸς ἐκεῖνο ἐπιτη- δείαν ὕλην παρεσκευάσθαι. τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ εἰ δὲ ταδί, ταδί· πάλιν δὲ κἀνταῦθα ταῖς ἐπιστημονικαῖς ἐννοίαις ἐφεπόμενος ὁ Ἀριστοτέλης εἰς ταὐτὸν αὐτοφυῶς τῷ διδασκάλῳ συνέδραμε. λέγει γὰρ ἐκεῖνος ἐν Τιμαίῳ τῶν διττῶν τούτων ἀρχῶν τὰς διαφορὰς παραδιδοὺς τῆς τε ὑλικῆς καὶ τῆς κατὰ νοερὰν προόρασιν ἀποτελουμένης· “τὰ μὲν οὖν παρεληλυθότα τῶν εἰρημένων πλὴν βραχέων ἐπιδέδεικται τὰ διὰ νοῦ δεδημιουργημένα· δεῖ δὲ καὶ τὰ δι’ ἀνάγκης γινόμενα τῷ λόγῳ παραθέσθαι. μεμιγμένη γὰρ ἡ τοῦδε τοῦ κόσμου γένεσις ἐξ ἀνάγκης καὶ νοῦ συστάσεως ἐγεννήθη· νοῦ [*](4 δὲ EF: δὴ ex Arist. a post ἐν τοῖς φυσικοῖς videtur ἕως τοῦ κτλ. oinisisse Ε cf. ad V. 6 5 δείξας—ἐν τοῖς φυσικοῖς propter homoeoteleuton cm. Ε τὸ ἀναγκαῖον ite- ravit F 8 καὶ ὡς a 10 κυριωτέρα iteravit Ε αὕτη (post ὕλης) aF: αὐτὴ Ε 13 ἀκολουθεῖ ἡ ὕλη, αἴτιον ἄν εἴη τὸ τέλος aF 14 ἐφ’ ὧν] ἀφ’ ὧν Ε 16 ἧπέρ EF: ἢ a 18 τὸ πρὸ αὐτοῦ EF: τῷ πρὸ αὐτοῦ a 20 fortasse ὅτι τὸ <τέλος τὸ> οὗ ἕνεκα 26 ἐν μήτρα EF: καὶ μήτραν a 31 Τιμαίῳ p. 47E 35 τε καὶ νοῦ Plato νοῦ δὲ a: οὐδὲ EF)
Ἴσως δὲ καὶ ἐν τῷ λόγῳ ἐστὶ τὸ ἀναγκαῖον ἕως τοῦ τέλους.
Εἰπὼν τὸν ὁρισμὸν καὶ τὸν λόγον ἀρχὴν εἶναι καὶ αἰτίαν τῆς ὕλης, ἥτις ἦν τὸ ἀναγκαῖον καὶ ἐν τοῖς αἰτίοις, ἐπειδὴ ἐν πολλοῖς ὁρισμοῖς ἐμπερι- λαμβάνεται καὶ ἡ ὕλη ποτὲ μὲν δυνάμει ἐν τῷ τοῦ εἴδους ὁρισμῷ, ὡς αὐτὸς παρατίθεται, ποτὲ δὲ ἐνεργείᾳ ὡς ἐν τῷ συνθέτῳ, καὶ τότε δῆλον ὅτι οὐκέτι ὁ ὁρισμὸς ἀρχὴ καὶ αἰτία τῆς ὕλης ἔσται ἐμπεριέχων αὐτὴν ἐν ἑαυτῶ, διὰ τοῦτο προσέθηκεν ὅτι ἴσως καὶ ἐν τῷ λόγῳ ἐστὶ τὸ ἀναγ- καῖον. τότε γὰρ τὸ μὲν τέλος καὶ τὸ εἶδος ἔσται ἀρχὴ καὶ αἰτία τῆς ὕλης. ὁ δὲ τοιοῦτος ὁρισμὸς τοῦ συναμφοτέρου δηλωτικὸς ὑπάρχων, ὥστε τὸ λεγόμενον ἔστιν, ὅτι περὶ ἀμφοτέρων τὸν λόγον τῶν αἰτίων ὁ φυσικὸς ποιήσεται, μᾶλλον δὲ περὶ τοὐ τέλους. τοῦτο δέ ἐστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς τὸ εἶδος καὶ ὁ ὁρισμός. ὥστε περὶ τοῦ εἴδους καὶ τοῦ ὁρισμοῦ τὸν πλεῖστον ποιήσεται λόγον· ἐνίοτε μέντοι καὶ ἐν τῷ ὁρίζεσθαι περὶ ἀμφοτέρων τῶν αἰτίων ἐρεῖ, ἐφ’ ὧν ὁρισμῶν καὶ λόγων καὶ ἡ ὕλη συμπεριείληπται. ὡς γὰρ αὐτὸς ἐν ἄλλοις λέγει, τῶν φυσικῶν οἱ τέλειοι ὁρισμοὶ γίνονται μὲν κατὰ τὸ εἶδος, ἐμπεριέχουσι δὲ καὶ τὴν ὕλην· τῷ γὰρ φυσικῷ εἴδει τὸ εἶναι σὺν ὕλῃ ἐστὶ καὶ ὑποκειμένῳ. καὶ διὰ τοῦτο ποτὲ μὲν ἀπὸ τῆς ὕλης λαμβάνονται οἱ ὁρισμοὶ ὡς ὅταν εἴπωμεν ὀργὴν εἶναι ζέσιν τοῦ περικαρ- δίου αἵματος, ποτὲ δὲ ἀπὸ τοῦ εἴδους ὡς ὅταν εἴπωμεν ὀργὴν εἶναι ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως, ποτὲ δὲ ἀπὸ τοῦ συναμφοτέρου ὡς ὅταν εἴπωμεν ὀργὴν εἶναι ζέσιν τοῦ περικαρδίου αἵματος δι’ ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως. καὶ ἐπιστῆσαι χρή, ὅτι ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ καὶ τῆς ἀποδόσεως τῆς οὐσίας καὶ ἡ ὅλη τὴν ἀνάγκην εἴληφε τῆς παρόδου. καὶ γὰρ ἐν ταῖς τέχναις ἀπὸ τῶν νοημάτων τοῦ τεχνίτου, ἃ δὴ κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοὐ εἴδους τὴν ἔννοιαν ὑφίστησι τοῦ μέλλοντος εἴδους, οὕτως καὶ ἡ ὕλη ὑφίσταται. διὸ καὶ αὐτοὶ ἐκλέγονται αὐτὴν ἀπὸ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἐννοίας τὴν ἐπιτηδειότητα αὐτῆς κρίνοντες· τῆς γὰρ οἰκίας ὥσπερ ὁρισμὸν πρῶτον λαμβάνει, ὅτι ἐστὶ σκέπη πρὸς τὰς [*](2 βέλτιστον F Plato κατὰ ταύτα sic EF 4 ταῦτα prius om. Plato κατὰ ταὐτὰ aE ὄντως aE: οὕτως F μικτέον—εἶδος (5) om. F 5 post εἶδος add. ᾖ φέρειν πέφυ- κεν a 9 καὶ om. aF 12 ὁ ὁρισμὸς οὐκέτι a 15 fortasse ὑπάρχει 16 λεγόμενον p. 200 a 32 τῶν λόγων F 18 ὁ (post καὶ) om. E τοῦ prius om. F; alteram E 21 ἄλλοις cf. Metaph. Z 11 p. 1036 a 29 sqq. μὲν γὰρ κατὰ F 24 λαμβάνοντες Ε ζέσιν—εἶναι (25) om. Ε περικαρδίου soripsi (cf. v. 27 et Simplic. de anima p. 21,31 et Themist. Phys. II 9 p. 201, 19): περὶ τὴν καρδίαν F: περὶ καρδίαν a et Arist. de Anima I 1 (p. 403 a 31) 27 περικαρδίου Ε: περὶ τὴν καρδίαν F: περὶ καρδίαν a 30 τοῦ prius om. E 31 ἐφίσταται E 33 λαμβάνειν E)
Ἐv τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ περὶ τῶν αἰτίων διαλεχθεὶς καὶ ποιητικὸν αἴτιον τὴν φύσιν εἰπὼν καὶ ὁρισάμενος αὐτὴν ἀρχὴν κινήσεως εἰκότως ἐφεξῆς περὶ κινήσεως διδάσκει. εἰ γὰρ ἐν τούτῳ τὸ εἶναι ἔχει ἡ φύσις ἐν τῷ ἀρχὴ κινήσεως εἶναι, δεῖ πάντως τὸν εἰσόμενον τὴν φύσιν ὅτι ποτέ ἐστι καὶ τὴν κίνησιν ἐγνωκέναι ἐν τῷ ὁρισμῷ τῆς φύσεως παρειλημμένην. ἔτι δὲ εἰ ἡ τῶν πρός τι γνῶσις ἅμα ἐστί, πρός τι δὲ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ οὗ ἐστιν ἀρχή, καὶ ἔστιν ἀρχὴ κινήσεως ἡ φύσις, ἀδύνατον τὴν φύσιν γινώ- σκειν τὸν ἀγνοοῦντα τὴν κίνησιν. εἰ οὖν ἀνάγκη τὸν φυσιολόγον εἰδέναι τί ποτέ ἐστιν ἡ φύσις, τὸν δὲ τὴν φύσιν εἰσόμενον ἀνάγκη τὴν κίνησιν ἐγνω- κέναι, ἀναγκαῖος εὐθὺς μετὰ τὸν περὶ τῆς φύσεως ὁ περὶ τῆς κινήσεως λόγος ἐν τῷ ὁρισμῷ τῆς φύσεως, ὡς εἶπον, παρειλημμένος. διὰ δὲ τὴν αὐτὴν ἀκολουθίαν, ἐπειδὴ ἡ κίνησις ἐν τῷ συνεχεῖ καὶ συνεχές τί ἐστιν ἡ κίνησις καὶ ἐν τῷ λόγῳ τῆς κινήσεως παρείληπται τὸ συνεχές, ἀναγκαῖον καὶ περὶ τοῦ συνεχοῦς διαλεχθῆναι· οὐ γὰρ ἔστι γνῶναι τὸ ὁριστὸν ἀγνοοῦντα τῶν ἐν τῷ ὁρισμῷ παρειλημμένων ἕκαστον. πάλιν δὲ ἐπειδὴ τὸ συνεχὲς ὁριζόμενοι προσχρώμεθα τῶ ἀπείρῳ συνεχὲς εἶναι λέγοντες τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, ἀνάγκη καὶ περὶ ἀπείρου διαλεχθῆναι τῷ τὴν κίνη- σιν εἰσομένῳ καὶ τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως τὴν φύσιν. ἐπειδὴ δὲ πᾶν τὸ φυσικὸν σωματικόν, πᾶν δὲ σῶμα καὶ ἡ σωματικὴ κίνησις, περὶ ἧς ὁ λό- γος, ἐν τόπῳ καὶ ἐν χρόνῳ γίνεται, ἀναγκαῖος καὶ ὁ περὶ τόπου καὶ χρόνου λόγος τῷ φυσικῷ τῷ περὶ κινήσεως καὶ φύσεως εἰσομένῳ τισὶ δὲ ἡ κατὰ τὸν οὐρανὸν κίνησις ὁ χρόνος εἶναι δοκεῖ καὶ ἄλλοις εἰκὼν αἰώνιος κινητή, ὥστε κατὰ πάντα συγγενὴς ὁ χρόνος τῆ κινήσει. τινῶν δὲ τὸν [*](1 titulum ex Ε descripsi addens O ΕΣΤΙ TPITON cf. p. 1,1; Σιμπλικίου μεγάλου φιλοσόφου ὑπόμνημα—ἀκροάσεως F et omissis μεγάλου φιλοσόφου a 4 ὁρισάμενος Ε (cf. p. 269, 20): διορισάμενος aF 6 ἀρχὴ F 9 γινώσκειν Ε: εἰδέναι aF 11 ἡ κινήσις φύσις F 12 ἀναγχαίως E τῆς (post τὸν περὶ) om. F 13 παρει- λημμένος scripsi cf. v. 7. 15. 17: περιειλημμένος libri sed cf. ad p. 295,35 20 δὲ πᾶν a 21 σῶμα EF: σωματικὸν a περὶ ἧς ὁ λόγος om. F 24 εἶναΙ Ε: om. aF εἰκὼν αἰώνιος κινητὴ aE: ἡ οὐράνιος κίνησις F)
ἐπεὶ δὲ ἡ φύσις μέν ἐστιν ἀρχὴ κινήσεως καὶ μεταβολῆς. |
Κίνησιν οὖν καὶ μεταβολὴν ἐκ παραλλήλου νῦν τέθεικε καὶ διὰ τὸ [*](90v) μήπω διηρῆσθαι τί διαφέρει κίνησις μεταβολῆς, καὶ ὅτι κοινότερον μὲν ἡ κίνησις, εἰδικώτερον δὲ ἡ μεταβολή, ὅπερ ἀρχόμενος τοῦ πέμπτου βιβλίου <φανερὸν> ποιεῖ. μήποτε δὲ κίνησιν καὶ μεταβολὴν οἰκείως τοῖς διαιρεθησομένοις προήγαγεν· ἐρεῖ γὰρ τὴν μὲν κατ’ οὐσίαν μεταβολὴν εἶναι καὶ οὐ κίνησιν, τὴν δὲ κατὰ ποσότητα καὶ ποιότητα καὶ τόπον ταύτας κινή- σεις εἶναι. κυρίως οὖν τὴν φύσιν ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς εἶπεν, ἐπειδὴ καὶ τῆς κατ’ οὐσίαν καὶ τῶν ἄλλων αἰτία ἐστί. σημειοῦται δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι “τὴν κίνησιν συνεχῆ λέγων ἐν τῷ ποσῷ πάντως αὐτὴν τίθησι τοῦ γὰρ ποσοῦ ἐστιν εἴδη τὸ συνεχὲς καὶ τὸ διωρισμένον), ἐν μέν- [*](1 πάντως γίνεσθαι aF 2 post εἰ add. ὅλως ἡ μὴ Ε 3 τύπῳ Ε 4 καὶ ἀπείρου post χρόνου posuorimt aF καὶ χρόνου post κενοῦ posuit Ε 8 τῶν (ante τὰ) om. E 9 ἑκάστῳ aF 11 καθόλου F μόρια Ε: μέρος aF 16 περὶ super ἀπείρου add. Ε καὶ (post τόπου) om. Ε 17 post νῦν add. καὶ aF 18 τοῦ ἀπείρου λόγος Ε: ἀπείρου λόγος a: κενοῦ τόπος F 21 τοῦ βιβλίου φέρεται aF 25 οὖν Ε: μὲν οὗν F: μὲν a τέθεικε νῦν aF 26 διηρῆσθαι a: διηρίσθαι E: διαιρῆσαι F τί Ε: τίνι aF 27 μεταβολὴ et κίνησις inter se mutata aF 28 φανερὸν a: cm. EF 30 οὐ om. F)
Ἔστι δή τι τὸ μὲν ἐντελεχείᾳ μόνον ἕως τοῦ τῶν ἄλλων τῶν τοὐ ὄντος κατηγοριῶν ὁμοίως. |
Μέλλων δεικνύναι τί ἐστιν ἡ κίνησις καὶ τὸν ὁρισμὸν αὐτῆς ὡς δυνατὸν [*](90v) συνάγειν, καὶ ἐν τίνι ἐστὶν ὅτι ἐν τῷ κινουμένῳ, καὶ τρίτον ὅτι τῶν πολ- λαχῶς λεγομένων ἐστὶν ἡ κίνησις, καὶ τέταρτον ὅτι ἕκαστον εἶδος κινήσεως εἰς ἀντίθετα εἴδη διαιρεῖται οἷον τὸ κατ’ οὐσίαν εἰς γένεσιν καὶ φθοράν, τὸ κατὰ χρῶμα εἰς λεύκανσιν καὶ μέλανσιν, καὶ ὅλως τὸ κατὰ ποιότητα εἰς τὰς ἀντικειμένας ἀλλήλαις ποιότητας, τὸ κατὰ ποσότητα εἰς αὔξησιν καὶ μείωσιν, τὸ κατὰ τόπον εἰς ἀνάβασιν καὶ κατάβασιν καὶ τὰ λοιπά), μέλλων οὖν ταῦτα περὶ κινήσεως διδάσκειν ὡς καὶ τῶν ἄλλων εἰς τὸν περὶ τοῦ τί ἐστι λόγον συντελούντων καὶ ὡς αὐτάρκη τέως εἰς τὴν ὁλοσχερῆ περὶ αὐ- τῆς γνῶσιν ἀξιώματα τέτταρα προλαμβάνει, ὧν ἕκαστον εἰς ἕκαστον τῶν [*](1 ἄνευ χρόνου καὶ κενοῦ καὶ τόπου aF 4 καὶ τὸ Ε 8 τῆς (post περὶ) F: τῶ Ε: om. a ὁρισμένῳ a τῆς φύσεως aF: τῶ φύσεως Ε 9 τόπος καὶ χρόνος a 15 κίνησις F 16 γενέσεις καὶ ἀλλοιώσεις E 17 δι’ ἁ F: διὰ E: ἐν οἶς a 23 βλίοις τοῖς τελευταίοις a 25 ἐντελέχεια hie et p. 398 iteutidem Ε post καὶ add. ἐπὶ a, sed cf. p. 398, 3 27 ἡ om. a 35 αὐταρκῶς a)
Καὶ ὁ Πλωτῖνος δὲ ἐν ἀρχῇ τοῦ βιβλίου ὃ Περὶ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνερ- γείᾳ ἐπέγραψε τὸ αὐτὸ δείκνυσι λέγων· ἰδεῖ τοίνυν τὸ δυνάμει τι ὂν ἄλλο μεθ’ αὑτὸ δύνασθαι, ἤτοι μένον μετὰ τοῦ ἐκεῖνο ποιεῖν ἢ παρέχον ἑαυτὸ ἐκείνῳ ὃ δύναται, καὶ φθαρὲν αὐτὸ δυνάμει λέγεσθαι. ἄλλως γὰρ δυνάμει [*](3 καὶ τὸ μὲν aF 5 μόνον in mrg. add. F τῶ ἀγενήτων F1 6 ἐνεργείας aE: οὐσίας F 7 καὶ ἔτι ἀπλῶς μὲν aF: ἔτι μὲν ἀπλῶς Ε 11 τὴν (ante τοῦ) om. F 12 μὲν om. Ε ἐνδελεχείᾳ F1 μεταβάλλοι a et Themist. p. 203, 16 15 ἀεὶ om. F 19 ὃν ἐστιν ἐν αὐτῶ δύναμιν ἔχει Ε quod recepi ἔχον correcto: ὃν ἔχει δύναμιν ἐν ἑαυτῷ aF 20 ἀτελῆς Ε 22 καὶ διὰ τοῦτο—λευκὸν (23) om. F 24 ὃ λέγομεν om. F 28 ταὐτὸν καὶ E: καὶ F: ταὐτὸν καὶ om. a 29 καὶ (post ταὐτὰ) om. E τὸ τμητῷ a: τῶ τμητῷ EF 30 καὶ τῶ [τὸ F2] τηκτῷ εἶναι F1 34 μετ’ αὑτὸ aF: μετ’ αὐτὸ Ε τοῦ] immo τὸ ἐκεῖνο om. E 35 καὶ (ante φθαρὲν) om. aF λέγεται a)
Ὁ δὲ Πορφύριος οὐκ ἀποδέχεται τὸν Ἀλέξανδρον οὕτω στίξαντα ὡς τῷ ἐντελεχείᾳ μόνον ἀντιδιῃρῆσθαι τὸ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ· “εἰπὼν γάρ, φησίν, ὅτι τὰ μὲν ἐντελεχείᾳ τὰ δὲ δυνάμει, ἀναλαβὼν ἐντελεχείᾳ, καὶ ἐντελεχείᾳ φησὶ τὸ μὲν τόδε τι τὸ δὲ τοσόνδε καὶ τὰ ἑξῆς. τὸ δὲ δυνάμει οὐ διαιρεῖται εἰς κατηγορίας· οὐ γάρ ἐστι τὸ δυνάμει δεκαχῶς ἀλλ’ ἑνιαχῶς· ἡ γὰρ ἀνωτάτω ὕλη, ἥπερ ἐστὶ τὸ δυνάμει, μία. εἴτε δὲ τὸ ἐντελεχείᾳ λαμβάνει, ὅπερ ἐστὶ τὸ σύνθετον οἷον ἀν- δριάντα, εἴτε τὴν ἐντελέχειαν, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἀπλοῦν οἷον τὸ εἶδος, δεκαχῶς ἑκάτερον. καὶ μήποτε φησὶ καὶ τὸ δυνάμει δεκαχῶς. προελθὼν γὰρ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης οὕτως εἶπε· „διῃρημένου δὲ καθ’ ἕκαστον γένος τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ τοῦ δὲ δυνάμει„.” ταῦτα μὲν οὖν ὁ Πορφύριος τῷ δυνάμει τὸ ἐντελεχείᾳ μόνον βουλόμενος ἀντιτεθῆναι παρὰ τοῦ Ἀριστοτέλους, ἀλλ’ οὐχὶ τῷ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ. | καὶ ἴσως ἐκ τούτου τοῦ ῥητοῦ [*](91r) ταύτην ἔσχε τὴν ὑπόνοιαν τοῦ λέγοντος “διῃρημένου δὲ καθ’ ἕκαστον τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ τοῦ δὲ δυνάμει”. ἀλλ’ εἰ μὲν ὡς τὰ πολλὰ τῶν ἀντι- γράφων φέρεται, οὕτως ἔχει καὶ ἡ ἀρχαία γραφή· ἔστι δή τι τὸ μὲν ἐν- τελεχείᾳ μόνον τὸ δὲ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ, τὸ μὲν τόδε τι, τὸ δὲ τοσόνδε καὶ τὰ ἑξῆς, σαφῶς τὸ μόνον προσκείμενον δηλοῖ τὴν διαίρεσιν τοῦ ἐντελεχείᾳ μόνως πρὸς τὸ ἐντελεχείᾳ ἅμα καὶ δυνάμει γεγενῆσθαι, [*](1 post χαλκὸς add. καὶ a χιὼν scripsi: χαλκὸς libri 2 ὡς om. aF δεῖ τὸ δυνάμει aF 5 γενέσθαι γενέσθαι EF 9 εἶναι] ἐστι Ε 11 εἶναι] ἐστὶν Ε 15 δέχεται a 16 μηδὲ Ε 17 post βούλεται iteravit εἰ δὲ ὡς μένον (14)—εἴδη (15) F εἶδος add. τὸ a 24 ἑνιαχῶς] immo ἑναχῶς 28 ὁ ἀριστοτἐλης αὐτὸς a p. 201a 9 29 τῶ δυνάμει τὸ ἐντελεχεία EF: τὸ δυνάμει τῷ ἐντελεχείᾳ a 31 τῶ δυνάμει E1: τὸ δυνάμει aE-F 32 ἔσχεν ὑπόνοιαν F)
Διὰ τί δὲ τὸ ἐντελεχείᾳ μόνον εἰς τὰς δέκα διαιρεῖ κατηγορίας, καίτοι καὶ τοῦ δυνάμει ἐν πάσαις θεωρουμένου, ὡς καὶ αὐτὸς ὁ Πορφύριος ὡμο- λόγησε, καὶ τὴν Ἀριστοτέλους παραθέμενος ῥῆσιν τὴν λέγουσαν “διῃρη- μένου δὲ καθ’ ἕκαστον γένος τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ τοῦ δὲ δυνάμει”; μήποτε οὖν ἡ μὲν ἐξ ἀρχῆς διαίρεσις εἰς τὸ ἐντελεχείᾳ μόνον γέγονε καὶ τὸ ἐντελεχείᾳ καὶ δυνάμει, καὶ τοῦτο διῃρῆσθαί φησιν εἰς τὰς δέκα κατη- γορίας. τῷ γὰρ ἐντελεχείᾳ μόνον, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἄυλον καὶ νοητὸν εἶδος, οὔτε τὸ ποῦ οὔτε τὸ ποτὲ οὔτε τὸ κεῖσθαι συναρμόττει, τὸ δὲ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ καθ’ ἕκαστον γένος θεωρούμενον, οἷον ἐν ποιότητι ποτὲ μὲν ἐν- εργείᾳ λευκόν ἐστιν ἢ θερμόν, ὅτε ἤδη τὸ εἶδος ἀπέλαβε, ποτὲ δὲ δυνάμει, ὅτε οὔπω μὲν ἔστι, δύναται δὲ γενέσθαι. τούτου οὖν οὕτως ἔχοντος εἰκό- τὼς εἶπε διῃρημένου δὲ καθ’ ἕκαστον γένος τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ τοῦ δὲ δυνάμει”. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἐν ἀρχῇ τῆς διαιρέσεως τὸ ἐνεργείᾳ ἅμα καὶ δυνάμει ἐν πάσαις ἔλεγε θεωρεῖσθαι ταῖς κατηγορίαις, τὸ ἐνεργείᾳ μόνον οὐ λέγων εἰς τὰς δέκα διῃρεῖσθαι κατηγορίας οὐδὲ παραλαμβάνων αὐτὸ νῦν πλὴν τοὐ τελείου τῆς διαιρέσεως ἕνεκεν. ἰστέον δὲ ὅτι οὐχ ὡς γένος τὸ ὃν διαιρεῖ εἰς τὸ ἐντελεχείᾳ καὶ εἰς τὸ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ, ἀλλ’ ὡς ὁμώνυμον φωνήν, καὶ ὅτι ἄλλο μέν ἐστι τὸ δυνάμει, ἄλλο δὲ ἡ δύναμις. καὶ τῷ μὲν δυνάμει ἀντίκειται τὸ ἐνεργείᾳ, τῇ δὲ δυνάμει ἡ ἐνέργεια. καὶ δύναμις μέν ἐστι παρασκευὴ τελεία τῆς οὐσίας καὶ ἑτοιμότης ἀκώλυτος πρὸς τὸ ἐνεργεῖν οἰστικὴ τῆς ἐνεργείας, τὸ δυνάμει δὲ ἐπιτηδειότης ἀτελὴς πρὸς ὃ λέγεται δυνάμει τὸ ἐνεργείᾳ παρ’ ἄλλου δεχομένη καὶ οὐκ ἀφ’ ἑαυτῆς προβάλλουσα· τὸ δὲ ἐνεργείᾳ τοῦτό ἐστιν, ὃ ἐνεργεῖν ἤδη δύναται κατ’ ἐκεῖνο καθ᾿ καθ’ ὃ λέγεται. ἐνεργείᾳ γὰρ ἄνθρωπος ὁ ἤδη κατὰ τὸ ἀν- θρώπινον εἶδος ἐνεργῶν. ἐνέργεια δέ ἐστιν ἡ τῇ δυνάμει ἀντικειμένη καὶ ἡ ἀπὸ τῆς δυνάμεως προβαλλομένη ἐνεργὸς κίνησις· ἐνεργὸς δὲ καὶ ἡ ἐν τῷ ἔργῳ· ἔργον δὲ ἥ τε ποίησίς ἐστι καὶ ἡ πρᾶξις. καὶ ἀπὸ μὲν τῆς δυνάμεως τῆς ἔνδον μενούσης καὶ μὴ ἐκφανοῦς τὸ τοῦ δυνάμει ὄνομα πα- ρήχθη ἐν ἐπιτηδειότητι μόνῃ τῆς οὐσίας θεωρούμενον, αὐτῆς ὂν τῆς οὐσίας οἷον διάθεσις· ἀπὸ δὲ τῆς ἐνεργείας τὸ ἐνεργείᾳ κατὰ τῆς οὐσίας πάλιν [*](1 ὁ utramque om. aF Θεμίστιος p. 203, 10 sqq. 9 εἰς τὰς iteravit in extrema pagina F καίτοι—πάσαις (10) om. F 10 τοῦ a: τῶ Ε καὶ (post ὡς) om. a 11 λέγουσαν p. 201a 9 16 οὗτε τῶ ter F 18 θερμόν ἐστιν ἡ λευκὸν a 21 διὰ cm. aF 22 μόνως Ε 23 διηρεῖσθαι εἰς τὰς δέκα κατηγορίας aF 25 τὸ alterxun om. E 26 ὁμώνυμον om. in lac. ’ 29 τὸ (ante δυνάμει) om. Ε 30 καὶ om. Ε 34 καὶ om. F 35 ἐστι om. F)
Τοῦ δὲ πρός τι τὸ μὲν καθ’ ὑπεροχὴν λέγεται καὶ ἔλλειψιν ἕως τοὐ καὶ τὸ κινητὸν <κινητὸν> ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ.
Δεύτερον τοῦτο λῆμμα προσλαμβάνει χρήσιμον ὑπάρχον αὐτῷ πρὸς τὸ δεῖξαι ἐν τίσιν ἐστὶν ἡ κίνησις, ὅτι ἐν τοῖς κινητοῖς. διαίρεσιν δὲ ἐν αὐτῷ τοῦ πρός τι ποιεῖται, οὐ πάντα τὰ εἴδη τοῦ πρός τι διαιρούμενος, ἀλλὰ τούτων μόνων μνημονεύων τοῦ τε κατὰ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν καὶ τοῦ κατὰ τὸ ποιητικὸν καὶ παθητικόν, διότι αὐτὸ·ς μὲν ἐν τῷ ποιη- τικῷ καὶ παθητικῷ τὴν κίνησιν οἴεται εἶναι, ἄλλοι δέ τινες ἐν ὑπεροχῇ καὶ ἐλλείψει, οὓς προιὼν διελέγχειν πειράσεται. καὶ γὰρ ἔστι μὲν ἡ κίνη- σις ἐν τῷ πρός τι, ἀλλ’ ὁ μὲν Πλάτων’ ἐν ὑπεροχῇ καὶ ἐλλείψει αὐτὴν ἐτίθετο ἀνισότητα λέγων καὶ ἀνομοιότητα καὶ ἑτερότητα τοῦ κινοῦντος πρὸς τὸ κινούμενον τὰ τῆς κινήσεως αἴτια. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης οὐκ ἐν τούτῳ τῷ εἴδει, ἀλλ’ ἐν τῷ ποιητικῷ καὶ παθητικῷ καὶ ὅλως τῷ κινητικῷ καὶ κι- νητῷ. ἐν πολλοῖς γὰρ ἡ τοῦ κινοῦντος ἐνέργεια ποίησις οὖσα πάθησις ἔσται, εἰς ὃ ἡ ἐνέργεια δρᾶται, οἷον ἡ τοῦ τύπτοντος ἐνέργεια ἡ κατὰ τὸ τύπτειν ἐν τῷ τυπτομένῳ ἐστὶ πάθος τὸ τύπτεσθαι. πρός τι δὲ καὶ ταῦτα· καὶ ἔστι τὸ τύπτειν πρὸς τὸ τύπτεσθαι καὶ τὸ ποιητικὸν πρὸς τὸ παθητι- κὸν καὶ τὸ κινητικὸν πρὸς τὸ κινητόν. τὰ δὲ δυνάμει ἔλαβεν ἐν οἷς ἡ κίνησις, ὅτι ἡ τούτων ἐντελέχεια καθὸ κινητὰ ἡ κίνησίς ἐστιν, ὡς δειχθή- σεται. ἀντιθεὶς δὲ τῷ ποιητικῷ τὸ παθητικὸν κατὰ τὴν συνήθειαν τῶν ὀνομάτων, ἐπειδὴ κατὰ τὸ σχῆμα τῆς λέξεως τῷ μὲν ποιητικῷ τὸ ποιητὸν ἀντίκειται, τῷ δὲ παθητικῷ τὸ παθητόν, οὐκ ὠνόμασται δὲ τὸ παθητικὸν ἐπὶ τοῦ πάθος ἐμποιοῦντος, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τῷ παθητῷ, ἐπὶ τὰ σαφέ- στερα καὶ τοῖς προκειμένοις οἰκειότερα μετῆλθεν ἐπὶ τὸ κινητικὸν τοῦ κινη- τοῦ, ἐν οἷς τὸ μὲν ἐνεργητικόν ἐστι σαφῶς, τὸ δὲ παθητικὸν καὶ κατὰ τὴν λέξιν. ὅτι δὲ τὸ καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν τῶν πρός τι ἐστί, δηλοῖ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν. καὶ ἄλλα δὲ εἴδη πολλὰ τοῦ πρός τι ἐστί, τὰ μὲν [*](91v) ἐν ἰσότητι, τὰ δὲ ἐν ὁμοιότητι, τὰ δὲ κατὰ κρίσιν, ὡς τὸ ὁρατικὸν καὶ ὁρατὸν καὶ ἐπιστήμη καὶ ἐπιστητόν. αὐτὸς δὲ ταῦτα μόνον τοῦ πρός τι εἴδη τὰ νυν αὐτῷ χρειώδη πρὸς τὴν κίνησιν παρέλαβεν, ἐξ ὧν δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἐν ὑπεροχῇ καὶ ἐλλείψει ἐστὶν ἡ κίνησις, ὥς τισιν ἐδόκει, ἀλλ’ ἐν [*](1 immo θεωρούμενον ὡς λεῖπον Ε 2 τὸ (post τοῦτο) om. Ε τὰ ἐντελεχεία a: τὰ δυνάμει EF 5 καὶ ἔλλειψιν λέγεται a κινητὸν alterum om. Ε 7 προλαμβάνει P 9 τῶν πρός τι a 14 Πλάτων cf. Tim. p. 57 Esq. 16 τὰ τῆς κινήσεως αἴτια om. F 19 ἔσται] ἐστὶν a ὃ E: ὃν aF 20 τὸ τύπτεσθαι E: τῷ τύπτεσθαι aF πρός τι—τύπτεσθαι Ε: om. aF 23 καθὸ κινητὰ om. Ε 30 τὸ (post δὲ) om. Ε 33 καὶ (post ἐπιστήμη) om. E Comment. Aristot. IX. Sirapl. Phys. I 26)
Οὐκ ἔστι δέ τις κίνησις παρὰ τὰ πράγματα ἕως τοῦ ὥ ’στε οὐδὲ ἡ] κίνησις οὐδὲ μεταβολὴ οὐδενὸς ἔσται παρὰ τὰ εἰρημένα.
Τρίτον τοῦτο λῆμμα προσλαμβάνει, ὅτι οὐκ ἔστι τις κίνησις παρὰ τὰ κινούμενα πράγματα, δι’ οὗ συνίστησι μὲν καὶ τὸ προειρημένον, ὅτι ἐν τοῖς κινητοῖς ἢ κινητικοῖς ἡ κίνησις. εἰ γὰρ μὴ ἔστι κίνησις παρὰ τὰ πράγματα, ἐν τοῖς κινουμένοις ἢ κινοῦσίν ἐστιν ἡ κίνησις καὶ οὐκ ἄν εἴη κίνησις καθ’ ἑαυτὴν οὔτε ὡς ἰδέα κινήσεως αὐτὸ τοῦτο κίνησις οὖσα, μηδενὸς δὲ κίνησις ὡς δοκεῖ λέγειν ὁ Πλάτων’ καὶ ἐν Σοφιστῇ καὶ ἐν Παρμενίδῃ οὔτε οὐσία τις κίνησις αὐτὸ τοῦτο οὖσα, ὡς ὁ Πλάτων’ ὁρίζε- ται τὴν ψυχὴν κίνησιν αὐτοκίνητον λέγων. εἰ γὰρ ἐν τοῖς κινουμένοις πράγμασιν ἢ τοῖς κινοῦσίν ἐστιν ἡ κίνησις, συμβεβηκός τί ἐστιν ἡ κίνησις καὶ οὐχὶ οὐσία καθ’ ἑαυτὴν θεωρουμένη• δείξει δὲ ὅτι ἐν τοῖς κινουμένοις. καὶ ταῦτα οὖν διὰ τοῦ εἰρημένου λήμματος συνίστησι, καὶ ἔτι προφανέσιερον καὶ εἰδικώτερον, ὅτι ὁμώνυμός ἐστιν ἡ κίνησις. καὶ οὐκ ἔστι κοινὸν γένος παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστον ἢ αὐτὸ τοῦτο γενικὴ κίνησις, εἴπερ ἐν αὐτοῖς μόνοις τοῖς πράγμασίν ἐστιν ἡ κίνησις τετραχῶς ὑφεστῶσα κατὰ οὐσίαν κατὰ ποιότητα κατὰ ποσότητα κατὰ τόπον. τούτων δὲ οὐδέν ἐστι κοινὸν γένος, εἴπερ αὐτὰ ταῦτα πρῶτα γένη νενόμισται. καὶ διὰ τούτου δέ, ὡς ἔφαμεν, ὑπομιμνῄσκει τοῦ δεδεῖχθαι μὴ εἶναι κοινὸν γένος τῶν δέκα κατη- γορημάτων τὸ ὄν. εἰ γὰρ ἦν τι κοινὸν ἐκείνων ἐν οἷς ἡ κίνησις, ἦν ἄν καὶ ἡ κίνησις πρῶτον ἐν ἐκείνῳ τῷ κοινῷ καὶ αὐτὴ γένος ἄν ἦν τῶν ὑπ’ αὐτὴν κινήσεων καὶ οὐκέτι τῶν πολλαχῶς λεγομένων ἡ κίνησις ἦν. οὕτως γὰρ ἂν ἔχοι ἡ κίνησις ὡς καὶ τὰ ἐν οἷς ἐστιν, ἐπεὶ μὴ ἔστιν ἔξω τῶν πραγμάτων.
Ὅτι δὲ οὐκ ἔστι παρὰ τὰ πράγματα ἡ κίνησις οὐδὲ ἔξω αὐτῶν θεωρουμένη, δείκνυσιν ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς. μεταβάλλει γάρ, φησί, τὸ μεταβάλλον ἢ κατ’ οὐσίαν ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιὸν ἢ κατὰ [*](1 καὶ τῷ κινητῷ aF ἢ τῷ Ε: ἤτοι F: ἤτοι τῷ a 3 τὸ (post καὶ) om. Ε 4 κινητικὸν post κινητοῦ trausposiut a 6 δέ τις Ε (ut Arist. cod. I cf. Simpl. v. 9 et 404, 18): δὲ a ex Arist. vulg. 7 ἡ ante κίνησις Ε: cm. a οὔτε μεταβολὴ a: οὑδὲ ἡ μεταβολὴ E 9 προσλαμβάνει a: προλαμβάνει E: ὑπολαμβάνει F 11 ἐν κινητοῖς ἢ ἐν κινητικοῖς aF 12 ἐστιν om. aF 13 οὔτε ὡς aF: οὐδὲ μὴν E 14 ὡς om. E Σοφιστῇ cf. p. 405,29 15 Παρμενίδη cf. p. 138B sq. 162 Esq. 17 ἡ κίνησις aF: ἐκείνοις E 19 ἔτι a: ὅτι EF 25 δεδόχθαι E 27 πρῶτον om. F αὕτη aF 29 καὶ om. a post ἐν οἶς add. ἡ κίνησις a 32 γὰρ ἀεὶ Aristoteles et p. 405, 1: ἀεὶ om. etiam p. 404, 29)
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἐκ τῆς Λυκίας φιλόσοφος ἓν τοῦτο καὶ μόνον διάφωνόν φησι τὸ δόγμα περὶ κινήσεως τοῦ Ἀριστοτέλους καὶ τοῦ Πλάτωνος, τοῦ μὲν λέγοντος οὐκ ἔστι δέ τις κίνησις παρὰ τὰ πράγματα καὶ ἀναι- ροῦντος τὸ γένος εἶναι τὴν κίνησιν, τοῦ δὲ γένος ἓν τοῦ ὄντος τὴν κίνησιν λέγοντος ὡς τὴν οὐσίαν ὡς τὸ ταὐτὸν ὡς τὸ ἕτερον, κάλλιον εἴ που δυνατὸν τὴν ἐν τῇ δοκούσῃ διαφωνίᾳ συμφωνίαν ἐπιδεικνύναι. καὶ πρόχειρον μὲν εἰπεῖν, ὅτι ὁ μὲν Πλάτων’ τὰ παρ’ αὐτῷ λεγόμενα γένη τοῦ ὄντος ἐν τῷ νοερῷ διακόσμῳ θεωρῶν ὡς πρώτας διακεκριμένας τῶν ὄντων αἰτίας, εἰκότως καὶ κίνησιν καὶ στάσιν καὶ ταὐτότητα καὶ ἑτερότητα καὶ τὰ ἄλλα ὡς αὐτὰ ἐφ’ ἑαυτῶν ὄντα ἐμφαίνει. ὥσπερ γὰρ ἕνωσις ἄφραστός ἐστιν ἐν ἐκείνοις, οὕτως καὶ καθαρότης ἀσύγχυτος. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης περὶ τῆς φυσικῆς καὶ ἐνύλου κινήσεως ζητῶν εἰκότως ἐν τοῖς κινουμένοις τὴν τοιαύτὴν κίνησιν θεωρεῖ. οὐ γάρ ἐστιν ἐνταῦθα καθ’ ἑαυτὴν κίνησις. διὸ καὶ ἐπάγει μεταβάλλει γὰρ τὸ μεταβάλλον ἢ κατ’ οὐσίαν ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιὸν ἢ κατὰ τόπον. ὅτι δὲ ἐν τοῖς γενητοῖς αἱ μετα- βολαὶ καὶ αἱ κατηγορίαι κυρίως, δέδεικται σαφῶς τοῖς περὶ αὐτῶν πεφρον- τικόσι. καὶ ἐκ τούτων δὲ δῆλον, εἴπερ τὴν κίνησιν ἐν τοῖς τὸ δυνάμει ἔχουσιν ἀποτίθεται.
Προσεχέστερον δὲ ἔτι καὶ τοῖς προκειμένοις οἰκειότερον δυνατὸν οἶμαι λέγειν, ὅτι πάνυ θαυμαστῶς καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦτο τὴν τῆς κινήσεως ἰδιό- τητα ὁ Ἀριστοτέλης ἐθεάσατο. τιθεὶς γὰρ αὐτὴν ἐνεργείᾳ καὶ πάθει εἰκότως εἶπε μὴ εἶναι κίνησιν παρὰ τὰ πράγματα, τουτέστι παρὰ τὰ γένη [*](3 τῷ] τὸ E 5 οἶον ἡ τέχνη—μέρος (8) om. F 9 ὁ (post καὶ) om. Ε 12 γὰρ] δὲ a 13 προσέλαβε scripsi (cf. p. 401,7. 402,9): προέλαβε libri οἰηθείη a: οἰηθεῖ (?) Ε: οἰηθῇ F 14 γένους EF: γένος a ὁ om. F ᾖ scripsi: ᾖ libri 15 ὡς Ε: ὡς ὡς F: ὡς om. a ὁμώνυμος φωνὴ a ἡ (ante ἀπόδοσις) om. a 16 ἐπεὶ a ὁ ἐκ τῆς Λυκίας φιλόσοφος] Proclus μόνον aF: πρῶ- τον Ε 21 τὴν om. Ε 22 παρ’ αὐτὸ Ε 27 κινήσεως Ε: φύσεως aF 30 κατὰ (ante ποιὸν) om. Ε 32 δὲ om. F τὸ (post τοῖς) om. F)
Τέταρτον δὲ ἐφιστάνειν ἀξιῶ τοὺς φιλοσοφοῦντας, ὅτι ἄλλη μέν ἐστιν ἡ κίνησις, ἣν ὁ Πλάτων’ ὡς ἓν γένος τίθησι τοῦ ὄντος κατ’ ἄλλο σημαινό- μενον αὐτὴν θεωρῶν, ἄλλη δὲ αὕτη καὶ ἄλλην ἔννοιαν ἔχουσα, περὶ ἧς νῦν ὁ Ἀριστοτέλης διδάσκει. καὶ γὰρ ἐκείνη μὲν ἡ κίνησις τὴν ἀπὸ τοῦ ὄντος πρώτην ἐξανάστασιν εἰς δυνάμεις τε καὶ ἐνεργείας ζωτικάς τε καὶ νοερὰς σημαίνει παντελῶς οὖσαν ἀμετάβλητον, ὡς δηλοῖ τὰ ἐν Σοφιστῇ λεγόμενα, ἐξ ὧν ἡ κίνησις ηὑρῆσθαι δοκεῖ· “Τί δὲ πρὸς Δῖός; ὡς ἀλη- θῶς κίνησιν καὶ ζωὴν καὶ ψυχὴν καὶ φρόνησιν ἦ ῥᾳδίως πεισθησόμεθα τῷ παντελῶς ὄντι μὴ παρεῖναι, μηδὲ ζῆν αὐτὸ μηδὲ φρονεῖν, ἀλλὰ σεμνὸν καὶ ἅγιον, νοῦν οὐκ ἔχον, ἀκίνητον ἑστὼς εἶναι; Δεῖνόν μέντ’ ἄν, ὦ ξένε, λόγον συγχωροῖμεν. Ἀλλὰ νοῦν μὲν ἔχειν, ζωὴν δὲ μὴ φῶμεν; Καὶ πῶς; Ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἀμφότερα ἐνόντα αὐτῷ λέγομεν, οὐ μὴν ἐν ψυχῇ γε φήσομεν αὐτὸ ἔχειν αὐτά; Καὶ τίνα ἄν ἕτερον ἔχοι τρόπον; Ἀλλὰ δῆτα νοῦν μὲν καὶ ζωὴν καὶ ψυχήν, ἀκίνητον μέντοι τὸ παράπαν ἔμψυχον ὂν [*](6 ἐκ δὲ τρίτων] scribendum ἔτι δὲ τρίτον 9 πᾶσιν ἐφήκειν τοῖς οὖσι aF post Ἀριστοτέλης iteravit ὅτι αἱ πολλοὶ—κινήσεως (12) F 11 τοῦ om. a τὴν κίνησιν Ε: τῆς κινήσεως aF 12 διότι Ε: ὅτι aF 15 ὑπάρχει F τοῖς ἐφεξῆς a 17 τὸ σημαινόμενον τοῦ γένους aF, sed cf. v. 10 18 καὶ τὰ aF: αὐτὰ E 20 δὲ om. F 28 πρώτην] παρὰ τὴν F 29 ἐν τῷ a Σοφιστῇ p, 248 E 30 εὑρῆσθαι aF 31 ἦ] ἢ F: om, aE 33 καὶ om. F 34 συγχωροῖμεν aE: συγχωρῶμεν F ἀλλὰ Ε: ἄν. F: ἂν. ἄλλα a 36 ἔχοι] ἔχη F)
Ἕκαστον δὲ διχῶς ὑπάρχει πᾶσιν ἕως τοῦ ὥστε κινήσεως καὶ μεταβολῆς ἐστιν εἴδη τοσαῦτα ὅσα τοῦ ὄντος.
Τέταρτον ἀξίωμα προλαμβάνει, ὅτι ἕκαστον τῶν εἰρημένων ἐν οἷς ἡ κίνησις, τουτέστιν ἥ τε οὐσία καὶ τὸ ποιὸν καὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποῦ, δι- χῶς ὑπάρχει τοῖς ἔχουσι πᾶσι. καὶ γὰρ τὸ μετέχον οὐσίας ἢ ὡς εἶδος ἔχον ἢ ὡς ἐστερημένον εἴδους μετέχει, καὶ τὸ ποιοῦ μετέχον κατὰ θάτερον ἑκάστης μετέχει τῶν ἐν τῇ ποιότητι ἀντιθέσεων• καὶ γὰρ κατὰ μὲν τὸ χρῶμα ἢ λευκοῦ ἢ μέλανος, κατὰ δὲ τοὺς χυμοὺς ἢ γλυκέος ἢ πικροῦ, κατὰ δὲ τὰς ἁπτὰς ποιότητας θερμοῦ ἢ ψυχροῦ· καὶ ἐπὶ τοῦ ποσοῦ δὲ καὶ τοῦ ποῦ ὁ αὐτὸς λόγος, δηλονότι τῶν μεταξὺ πάντων τὴν τοῦ ἐναν- τίου τάξιν ἐχόντων πρὸς τὸ ἐναντίον. τὸ γὰρ φαιὸν πρὸς μὲν τὸ μέλαν λευκόν ἐστι, πρὸς δὲ τὸ λευκὸν μέλαν. οἱ δὲ ἐξηγηταὶ τὸ εἶδος καὶ τὴν στέρησιν οὐχ ὡς ἐπὶ τῆς οὐσίας μόνης εἰρημένα ἀποδέχονται, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ποσοῦ καὶ ποιοῦ καὶ τοὐ ποῦ, διότι ἐπὶ πάντων τὸ χεῖρον τῶν ἐναντίων στέρησις εἶναι δοκεῖ. ‘ὡς γὰρ ἐπὶ τῆς οὐσίας εἶδος μὲν ὁ ἀνδριάς, στέρησις δὲ ἡ ἀμορφία τοῦ χαλκοῦ, οὕτως ἐπὶ τοὐ ποιοῦ εἶδος μὲν τὸ λευκόν, στέ- ρησις δὲ τὸ μέλαν, καὶ εἶδος μὲν ἡ ἀρετή, στέρησις δὲ ἡ κακία, καὶ ἐπὶ τοῦ ποσοῦ τὸ τέλειον καὶ τὸ ἀτελές, καὶ ἐπὶ τόπου τὸ μὲν ἄνω καὶ τὸ κοῦφον εἶδος, τὸ δὲ κάτω καὶ τὸ βαρὺ στέρησις. διὸ καὶ τὰ χείρονα τῆς [*](1 ἐμοὶ γελοῖα EF: ἔμοιγε γελοῖα a: ἔμοιγε ἄλογα Plato 2 post ὄντα cm. Platonica Πῶς δ’ οὔ γοῦν] δ’ οὖν Plato ἀκινήτων τε ὄντων Platonis libri 5 τὴν om. a παντελῶς a 6 πρότερον cf. p. 404, 25 8 καὶ ὡς—ἐστιν (9) om. E 13 ἐπι- βουλῆς E 15 τὸ om. a ἐν om. a 20 καὶ τὸ ποιὸν om. F: post ποσὸν coUo- cavit a 21 ἔχουσι EF: οὖσι a 25 ἁπτὰς] αἰτίας F τοῦ (post ἐπὶ) om. E 28 τὸ (ante εἶδος) om. F 29 εἰρημένον F 30 ante ποιοῦ add. ἐπὶ 32 ποιοῦ] ποσοῦ F 34 τοῦ (ante ποσοῦ) om. Ε τὸ (ante ἀτελές) om. Ε)
“Δείξας δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι τῶν ἐν οἷς ἡ κίνησις ἕκαστον διχῶς ὑπάρχει πᾶσιν, εἰκότως ἐπήνεγκεν ὥστε καὶ κινήσεως καὶ με- ταβολῆς εἴδη τοσαῦτα ὅσα τοῦ ὄντος. εἰ γὰρ μὴ ἔστι κίνησις παρὰ τὰ πράγματα, εἰκότως συνδιαιροῖτο ἂν ἡ κίνησις τοῖς πράγμασιν ἐν οἷς ἐστι. μᾶλλον δὲ εἰ ἐνέργειά τίς ἐστιν ἡ κίνησις ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἐν ἑκάστῳ γένει πρὸς θάτερον, δῆλον ὅτι διττὴ ἄν εἴη καὶ αὐτή· ἦν δέ, φησίν, οἰκειότερον ἡ λέξις αὕτη κειμένη πρὸ τῆς ἕκαστον δὲ διχῶς ὑπάρχει, συντεταγμένη τῇ (??)οὐκ ἔστι δὲ κίνησις παρὰ τὰ πράγματα(??).” μήποτε δέ, εἰ προὔκειτο νῦν αὐτῷ τὴν διπλόην παραλαβεῖν τῶν κινήσεων, καλῶς πρότερον δείξας ἐν τοῖς γένεσι τοῦ ὄντος ἐν οἷς ἡ κίνησις τὴν δι- πλὁην οὖσαν καὶ κατὰ ταύτην διπλασιάσας τὰ γένη, τότε ἐπήγαγεν ὥστε καὶ κινήσεως καὶ μεταβολῆς εἴδη τοσαῦτα ὅσα τοῦ ὄντος, του· τέστι διπλασιαζόμενα καὶ ταῦτα. ἐπεὶ γὰρ ἐν τῇ οὐσίᾳ εἶδός ἐστι καὶ στέ- ρησις, καὶ κινήσεις εἰσὶν ἐν αὐτῇ διπλαῖ, | ἡ μὲν ἐπὶ τὸ εἶδος γένεσις, ἡ [*](93r) δὲ ἐπὶ τὴν στέρησιν φθορά, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. εἰ δέ, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἠξίου, ταύτην ἔδει τὴν λέξιν προτετάχθαι τῆς λεγούσης ἕκαστον [*](3 τοῦ (ante κλᾶν) om. Ε καὶ (post κλάσις) om. F 5 δὲ] τε E 6 ὡς (post ἀτελὲς) F: καὶ Ε: καὶ ὡς a 7 ἢ] καὶ a 8 ante τὴν add. κάτα a λέγει E 11 πρόδηλον Ε cf. f. 96r 10: που δῆλον aF διττός nt videtur Ε ante καθ’ καὶ add. a 12 τούτων om. Ε 13 γενομένη Ε 15 τὸ (post κατὰ) om. Ε 18 τὰ ἄνω et τὰ κάτω ut videtur E 22 καὶ (post ὥστε) om. Aristoteles et Simplicius p. 406, 17 et p. 408, 11 25 ἡ ἐνεργεία F 26 καὶ αὕτη a 28 οὐκ ἔστι κτλ. p. 200b 32 32 29 παραλαβεῖν aF: προλαβεῖν E 83 διπλασιζόμενα E)
Ἀλλ’ ἄξιον ζητεῖν, διὰ τί τοῦ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ ἐν πᾶσιν ὄντος τοῖς γένεσι τοὐ ὄντος, καὶ τῆς κινήσεως οὔσης ἐνεργείας τοῦ δυνάμει ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν, ἐν τέτρασι μόνοις γένεσι τοῦ ὄντος τῇ οὐσίᾳ καὶ τῷ ποιῷ καὶ τῶ ποσῷ καὶ τῷ ποῦ ἐστιν ἡ κίνησις ὡς καὶ ἐν Κατηγορίαις διῄρητᾶι καὶ ἐν τῷ πέμπτῳ ταύτης τῆς πραγματείας σπουδάσει δεῖξαι), ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις οὐκέτι, καίτοι ἐν πᾶσίν ἐστιν ἡ τοῦ δυνάμει ἐνέργεια μένοντος δυνάμει· καὶ γὰρ ἡ τοῦ δεξιοῦ πεφυκότος δὲ ἀριστεροῦ γίνεσθαι ἐπὶ τὸ ἀριστερὸν μεταβολὴ τοῦ δυνάμει ἐστὶν ἐνέργεια μένοντος δυνάμει, ἕως ὅτε μεταβάλλει. καὶ ὁ καθήμενος πεφυκὼς δὲ καὶ ἀνακλίνεσθαι καὶ μεταβάλ- λων ἀπὸ θατέρου ἐπὶ θάτερον μένοντος τοῦ δυνάμει ἐν τῇ μεταβολῇ ὑποπίπτει τῷ ὁρισμῷ τῆς κινήσεως κατὰ τὴν τοιαύτην μεταβολήν. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν εὐπορήσομεν τὰς γινομένας ἐπὶ τὰ διάφορα εἴδη τὰ ὑπὸ <τὸ> γένος μεταβολὰς ὑποτάττειν τῷ ὁρισμῷ τῆς κινήσεως. ἀλλ’ μὲν Ἀριστοτέλης ἐν τῷ πέμπτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας τὰς αἰτίας λέγει τοῦ τὴν κίνησιν ἐν μόναις ταῖς τέτρασιν ἢ ταῖς τρισὶ κατηγορίαις ὑφίστα- σθαι, καὶ οἱ ἐξηγηταὶ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰς ἐκεῖνον ἀναβάλλονται τὸν τόπον τὴν τῆς ἀπορίας ταύτης λύσιν. οὐδὲν δὲ ἴσως χεῖρον καὶ νῦν συντόμως τὰς ἐκεῖ λεγομένας αἰτιολογίας ἐπισκέψασθαι διὰ τοὺς μὴ ῥᾳδίως εἰς ἄλλον καιρὸν ἀναβαλλομένους τὰς τῶν ἀποριῶν διαλύσεις.
Ἀξιώσας τοίνυν ὁ Ἀριστοτέλης τὰς κινήσεις καὶ μεταβολὰς ἐκ τῶν ἐναντίων γίνεσθαι εἰς τὰ ἐναντία ἢ ἐκ τῶν μεταξὺ τῶν ἐναντίων λόγον [*](1 ἔτι] ἐστι Ε ἦν ἡ χρεία a 6 εἶναι εἶπε aF 9 ἢ] καὶ F post ἢ add. τῶν a 10 ἐστιν E: ἐστι καὶ aF ὁσαχῶς—κίνησις om. aF 14 γένος Ε 17 ἐστιν om. E μόνοις om. Ε 18 καὶ (post ὡς) om. E Κατηγορίαις c. 14? δέδεικται a 19 πέμπτῳ] Phys. E 1 p. 225b 5 sqq. τῆς iteravit F τῆς πραγματείας ταύτης aF 21 καὶ γὰρ—δυνάμει (22) om. F 22 ἐνέργεια scripsi: ἐνεργεία E: ἐνέργειαν aF 23 πεφυκὸς F καὶ (post δὲ) om. a μεταβάλλον F 25 κατὰ—κινήσεως (27) om. F 26 εὐπορήσομεν scripsi: ὐπορήσομεν (sic) Ε: οὐκ ρήσομεν a 27 τὰ (ante ὑπὸ) Ε: om. a τὸ a: om. Ε 31 οὐδὲ Ε 33 ἀπόρων Ε 34 ἀξιώσας cf. p. 225b 2 sqq. 35 post μεταξὺ add. τὸν Ε)
Εἰ δὲ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν κινήσεις, καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἐν [*](93r) ταῖς κατηγορίαις ταύταις κίνησις, ἐπειδὴ κινήσεως κίνησις οὐκ ἂν εἴη, ἵνα μὴ ἐπ’ ἄπειρον ἴοιμεν, πρῶτον μὲν εἰ καὶ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πά|σχειν ἐπιδέχεται [*](93v) ἐναντιότητα, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις• “τὸ γὰρ θερμαίνειν, ὁ φησί, τῷ ψύχειν ἐναντίον καὶ τὸ θερμαίνεσθαι τῷ ψύχεσθαι, καὶ τὸ ἥδε· σθαι τῶ λυπεῖσθαι”, καὶ ἔστι μεταβάλλειν ἀπὸ θατέρου τῶν ἐναντίων εἰς θάτερον· ὁ γὰρ ἡδόμενος ἐπὶ σιτίῳ ἐμφορηθεὶς καὶ ἐμφραγεὶς λυπηθείη ἂν καὶ ὁ θερμαινόμενος ψυχθείη καὶ ὁ πρότερον θερμαίνων ἀὴρ ἐπὶ τὸ ψύχειν μεταβάλοι. εἰ οὖν ταῦτα οὕτως ἔχει, διὰ τί οὐκ ἂν εἴη τῆς κατὰ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν κινήσεως μεταβολή, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἰόντων ἡμῶν, εἴπερ εἰς εἴδη καὶ ἐξ εἰδῶν αἱ μεταβολαί; οὐδὲ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον θερμαι- νόμεθα ἢ ψυχόμεθα. εἰ δὲ γίνοιτο καὶ φθείροιτο ἡ βάδισις, πῶς οὐκ ἂν εἴη μεταβολὴ μεταβολῆς; καὶ γὰρ μεταβολή τις καὶ ἡ βάδισις, καὶ ἡ τῆς βαδίσεως γένεσις καὶ φθορὰ μεταβολαί τινές εἰσι καὶ αὗται. ἢ εἰ τοῦτο, ἐπειδὴ καὶ αὗται αἱ μεταβολαὶ μὴ πρότερον οὖσαι ποτὲ γίνονται καὶ φθείρονται, πάλιν ἔσονται καὶ τούτων μεταβολαί, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. καὶ εἴπερ τοῦτο ἄτοπόν ἐστι, μήποτε οὐ λύεται τῷ μὴ εἶναι μεταβολῆς μετα- βολήν. τοῦτο γὰρ ἔτι ἀτοπώτερον, εἴπερ ἐναργῶς φαίνοιτο τὸ οἰκοδομεῖν καὶ τὸ βαδίζειν καὶ τὸ θερμαίνεσθαι ἐν ἐμοὶ χθὲς μὲν εἰ τύχοι μὴ ὄντα, σήμερον δὲ ὄνια, ὅπερ ἄνευ μεταβολῆς οὐ συμβαίνει. κἄν γὰρ ἐγὼ ὦ ὁ μεταβάλλων κατ’ ἐκεῖνα, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ εἴδη τινὰ ὄντα καὶ ὥσπερ ὑπο- κείμενα ἀπὸ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ εἶναι μεταβάλλει καὶ ἀπὸ τοῦ εἶναι εἰς τὸ μὴ εἶναι. οὐκέτι μέντοι καὶ αἱ τούτων μεταβολαὶ ὡς ὑποκείμενα ληπτέαι. ἢ οὐδὲ κινήσεως ἁπλῶς ἐστιν αὕτη κίνησις καθὸ κίνησις. τὸ μὲν γὰρ ποιοῦν οὐδὲ κινεῖται καθὸ ποιεῖ, τὸ δὲ πάσχον εἰ κινοῖτο ἐξ ἄλλου πάθους εἰς ἄλλο, καθὸ τοιάδε κίνησις, ἀλλ’ οὐχὶ καθὸ ἀπλῶς κίνησις με- ταβάλλει. καὶ εἴπερ λέγει τι ὁ λόγος οὗτος, ἐν μὲν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν καὶ ἐναντίωσίς ἐστι καὶ κίνησις ἤτοι μεταβολὴ ἀπὸ τῶν ἑτέρων εἰς τὰ ἕτερα. οὐκέτι μέντοι καὶ ἐν τῇ μεταβολῇ τούτων μεταβολὴ διὰ τὸ μὴ εἶναι ὡς ὑποκείμενα εἴδη τὰς τοιαύτας μεταβολάς, ἀλλὰ μόνον μεταβολὰς μηδὲ ὡς κινήσεως εἶναι κίνησιν, ἀλλ’ ὡς τοιᾶσδε κινήσεως. τοῦτο δὲ καὶ ἐπὶ πλέον διακριτέον.
Ἀλλ’ ἐν τῇ ποτὲ κατηγορίᾳ διὰ τί οὐκ ἄν εἴη κίνησις ἢ μεταβολή; ὡς γὰρ ἀπὸ λευκοῦ μεταβάλλω εἰς τὸ μέλαν καὶ ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, οὕτως ἀπὸ τοῦ πέρυσιν εἰς τὸ τῆτες καὶ εἰς νέωτα. τί δὲ τοῦτο διαφέρει τοὐ ἀπὸ Λυκείου εἰς Ἀκαδημίαν; κἀν γὰρ τὰ μέρη τοῦ χρόνου φθείρηται, οὐδὲν παρὰ τοῦτο. οὐδὲ γὰρ εἰ τὸ Λύκειον ἐφθείρετο βαδίζοντος εἰς Ἀκαδημίαν, [*](1 post ἐν add. αὐταῖς, om. ταύταις post κατηγορίαις Ε 3 immo ἴωμεν 4 ἐν ταῖς a Κατηγορίαις c. 9 p. 1 1 b 1 τῷ γὰρ θερμαίνειν φησὶ τὸ ψύχειν et similiter porro aF 7 ἐμφορηθεὶς καὶ om. F 9 μεταβάλοι F: μεταβάλλει Ε: μεταβάλλοι a 10 τὸ (post καὶ) om. Ε 15 αὐταὶ EF 17 τῷ E: τὸ F: om. a 20 δὲ om. Ε 29 διὰ τὸ aF: δία (i. e. διὰ τί) Ε 30 ὡς ὑποκείμενα—εἶναι (31) om. Ε 33 ἢ] ἡ E 34 τοῦ λευκοῦ aF εἰς τὸ τὸ om. F) μέλαν μεταβάλλω aF ἀπὸ τοῦ τόπου Ε)
Ἀλλὰ δὴ καὶ κατὰ τὸ κεῖσθαι, εἴπερ τοῦ κεῖσθαι διαφοραὶ τὸ ὕπτιον καὶ τὸ πρηνὲς καὶ ταῦτα ἐναντία ἀλλήλοις, διὰ τί μὴ λέγοιτο ἂν κατὰ θέσιν μεταβάλλειν τὸ ἐξ ὑπτίου εἰς τὸ πρηνὲς μεθιστάμενον, ἄλλης μὲν οὔσης ἐν αὐτῷ τῆς κατὰ τὸν περιέχοντα τόπον μεταβολῆς, ἄλλης δὲ τῆς κατὰ τὴν θέσιν καὶ τὸ σχῆμα τῆς θέσεως; ὁμοίως δὲ.· καὶ ὁ ἀπὸ τοὐ ὡπλίσθαι ἐπὶ τὸ ἄοπλον μεταβαλὼν διὰ τί μὴ κατὰ τὸ ἔχειν λέγοιτο ἄν μεταβάλλειν; καὶ ἐν αἷς μὲν κατηγορίαις ἐστὶν ἐναντίωσις, διὰ τί μὴ καὶ κινεῖσθαι λέγοιτο ἄν κατ’ ἐκείνας τὸ ὑποκείμενον; ἐν αἷς δὲ μὴ ἔστι, μάλιστα [*](1 ἡ (post τόπον) om. aF 5 τὰ inc. nov. f. iter. F fi ἄλλος Ε 7 λέγει a 10 χρῆν a: χρῆ F: χρὴ Ε 13 εἰς πάθους F 15 τοῦ (post καὶ) om. Ε Εὔδημος fr. 26 p. 39, 12 Sp. 20 τό (post καὶ) om. a 21 post γὰρ add. ὁ aF 22 οὐκ] οὐδὲν E 23 τόπῳ sc. διαμένον 25 ὁ (ante χρόνος) om. Ε 27 γίνοι- ται Ε: γένηται aF λέγοιτο] γένοιτο F 29 διαφορὰ a 30 τὸ (ante πρηνὲς) om. Ε 33 ὁ (ante ἀπὸ) om. E 34 ὁπλίζεσθαι Ε λέγοιτο ἂν κατὰ ἔχειν μετα- βάλλειν aF post λέγοιτο habet κινεῖσθαι F 35 καὶ (post μὴ) om. E 36 ἐν αἷς—ὑποκείμενον (412, 1) om. E)
Κοινῶς δὲ ἐπιστῆσαι ἄξιον, ὅτι πᾶσαι αἱ κατηγορίαι ἐν τῇ γενέσει θεω- ρούμεναι καὶ ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα ὑφεστηκυῖαι μεταβολὴν ὑπομένουσιν. ὡς γὰρ ἡ οὐσία γενητὴ καὶ φθαρτή ἐστιν ἡ ἐνταῦθα, οὕτως καὶ ποιότητες καὶ ποσότητες καὶ αἱ ἄλλαι κατηγορίαι. ὥσπερ οὖν ἡ οὐσία κἂν κινεῖσθαι μὴ λέγοιτο διὰ τὸ μὴ ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον εἶναι τὴν μετάστασιν, τοῦ κινουμένου πάντως ὑποκειμένου τινὸς εἶναι βουλομένου, ἀλλὰ μεταβάλλειν καὶ ἡ οὐσία συγχωρεῖται καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ ἑκάστη τῶν ἄλλων κατηγοριῶν καθ’ αὑτὴν ἄν μεταβάλλειν συγχωροῖτο ὡς γινομένη καὶ φθειρομένη, οἷον ἡ λευκότης καὶ τὸ τρίπηχυ καὶ ἡ δεξιότης. καὶ τὸ ὑποκείμενον ἄρα τὸ τούτων μετέχον κινεῖσθαι ἄν λέγοιτο κυρίως κατὰ ταῦτα, εἴπερ ὑπομένοντος ἐκείνου γίνεται καὶ φθείρεται περὶ αὐτὰ ταῦτα, ὅπερ ἰήιον τῶν κινουμένων ὁ Ἀριστοτέλης φησίν. εἰ δὲ καὶ ἐν πά· σαῖς ταῖς κατηγορίαις ἐστὶ τὸ δυνάμει, δείκνυται δὲ ἡ κίνησις ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, πῶς οὐκ ἄν εἴη κίνησις ἐν πάσαις; ὅλως δὲ ὅτι μὲν μεταβάλλει ὁ ἐκ δεξιοῦ λαιὸς γινόμενος καὶ ἐξ ἐχθροῦ φίλος, ἔτι δὲ ὁ ἐκ τοῦ θερμαίνειν εἰς τὸ ψύχειν μεθιστάμενος καὶ ὁ ἐκ τοῦ θερμαί· νεσθαι εἰς τὸ ψύχεσθαι, οὐ κατὰ τὴν ποιότητα μόνον ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ διάφορα καὶ ὑπεναντία πάθη πάσχειν, παντὶ δῆλον· ἔτι δὲ ὁ ἐκ τοῦ πέ- 15 ῥύσιν εἰς τὸ τῆτες προελθὼν καὶ ὁ ἐκ τοὐ πρηνοῦς μετατεθεὶς εἰς τὸ ὕπτιον καὶ (6) ἐξ ὡπλισμένου ψιλωθείς. ἐπειδὴ δὲ ἑκάστη μεταβολὴ κατά τι γίνε- ται τῶν ὄντων, τὰ δὲ ὄντα ταῖς κατηγορίαις συνδιῄρηται, λεγέτω τις ἑκάστη τῶν εἰρημένων μεταβολῶν κατὰ τίνα τῶν κατηγοριῶν ἄλλην γίνεται, εἰ μὴ κατὰ τὴν οἰκείαν. καὶ οἶδα μὲν ὅτι προπετὲς εἶναι δοκεῖ τὸ τὴν ἐναντίαν ἀφιέναι τῷ Ἀριστοτέλει φωνήν, ἕως δ’ ἄν γνῶναι δυνηθῶμεν ἀκριβῶς τὴν αἰτίαν τῆς τοιαύτης αὐτοῦ διατάξεως, ἀρκούμεθα πρὸς παραμυθίαν τῇ τε Εὐδήμου συνηγορίᾳ ἐπὶ τῆς ποτὲ κατηγορίας ῥηθείσῃ καὶ ἔτι μᾶλλον τῇ Θεοφράστου σαφῶς τὴν κίνησιν καὶ μεταβολὴν ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις [*](1 ὑφιστάμεναι F 2 ὡπλίζεσθαι F κἄν] ἄν a ἀλλ’] ἄλλη Ε 6 μετέ- βαλλεν Ε 11 ἡ (ante ἐνταῦθα) om. E 12 αἱ (post καὶ) om. Ε 19 εἴπερ— ταῦτα (20) om. F αὐτὸ a 21 ταῖς om. aF δείκνυται p. 20a 10 22 ἐν πάσαις om. F 23 post καὶ add. ὁ a 25 τὸ] τὰ a 26 διάφορον E ὁ (post δὲ itemque (27) post καὶ) om. Ε πέρυσιν (sine acc.) E: περυσινοῦ aF 27 ὁ (ante ἐξ) addidi aF τινα aF 29 διήρηται F λεγέτω τις EF; λεγέσθω τὶς a: λεγέσθω τίς Brandis. fortasse λεγέτω τις tuearis, si ἑκάστην mutaveris 34 Εὐδήμου fr. 26 p. 40,5 Sp. cf. supra p. 411, 17)
Διῃρημένου δὲ καθ’ ἕκαστον γένος τοῦ μὲν ἐντελεχείᾳ, τοῦ δὲ δυνάμει, τὴν τοῦ δυνάμει ὄντος ἐνέργειαν, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, λέγω κίνησιν εἶναι.
Προλαβὼν τὰ χρήσιμα λήμματα πρὸς τὴν περὶ τῆς κινήσεως θεωρίαν τῷ πρώτῳ ληφθέντι πρὸς τὸν ὁρισμὸν εὐθὺς συγκέχρηται τῆς κινήσεως, μᾶλλον δὲ μέρει τινὶ ἐκείνου. τὸ μὲν γὰρ διαιρετικὸν ἦν, ὅτι ἔστι τὸ μὲν ἐντελεχείᾳ μόνον, τὸ δὲ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ, ὅπερ καθ’ ἑκάστην εἶναι κατηγορίαν εἴρηται. τούτου οὖν φησι τοῦ δυνάμει καὶ ἐντελεχείᾳ καθ’ ἕκαστον γένος θεωρηθέντος καὶ διακριθέντος εἰς τὸ δυνάμει καὶ τὴν τοῦ δυνάμει ὄντος ἐνέργειαν, ᾗ τοιοῦτόν ἐστι, λέγω κίνησιν. καὶ γὰρ ἐν οὐσίᾳ ἐστὶ τὸ μὲν δυνάμει ἄνθρωπος οἷον τὸ σπέρμα, τὸ δὲ ἐντελεχείᾳ οἷον ὁ Σωκράτης, καὶ ἐν ποσῷ δυνάμει τι δίπηχυ καὶ ἐντελε- χείᾳ, καὶ ἐν ποιῷ δυνάμει λευκὸν καὶ ἐντελεχείᾳ. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν γενῶν. ὅτι δὲ θαυμασίως ὡρίσατο τὴν κίνησιν, μάθοιμεν ἄν ἐν- τεῦθεν. τὸ μὲν γὰρ ἐνεργείᾳ ὄν, ὅπερ λέγεται, ἕως ἄν οὕτως ἔχῃ, οὐκ ἄν λέγοιτο κατὰ τοῦτο κινεῖσθαι· οἷον ἄνθρωπος, ἕως ἄν ἄνθρωπος ᾖ, οὐκ ἄν κινοῖτο κατὰ τὸ ἀνθρώπειον, ἀλλ’ οὐδὲ εἰ λευκὸς εἴη ἐνεργείᾳ, ἕως ἄν λευκὸς ᾖ, κινεῖται κατὰ λευκότητα. ἐὰν δὲ λευκὸς ὢν ἄνθρωπος ἐνερ- γείᾳ δυνάμει μέλας ᾖ, ὡς δυνάμενος μελαίνεσθαι, ὅταν ἔκστασις ἀπὸ λευ- κότητος αὐτῷ γένηται ἐπὶ μελανίαν καθὸ ἐπεφύκει, τουτέστι κατὰ τὸ δυνάμενον γενέσθαι μέλαν, ἐνεργοῦντι, τότε λέγεται κινεῖσθαι ἐπὶ τὸ μέλαν. καὶ πάλιν ὅταν γένηται μέλας, τότε ἵσταται ἐν αὐτῷ καὶ οὐκέτι κινεῖται [*](1 Περὶ κινήσεως cf. f. 201 r 24 et Useneri Anal. Theophr. p. 5 2 ἐνέργειαν ex verbo antea posito aptum putes 3 ποσοῦ ποιοῦ a 5 δὲ οἶμαι σαφέστερον ταῦτα γέγρα- φεν a τάδε E: ταῦτα aF 7 κίνησιν ’excidit λέγομεν vel simile ’ Spengel p, 40 17 12 δὲ om. Ε 13 ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐντελέχεια, ᾖ τοιοῦτον, κίνησίς ἐστιν a ex vulgari Aristotele (cf. p. 414, 19): quam exhibetE formam confirmat Physicorum excerptum insertum Metaphys. Κ 9 p. 1065b 15 cf. v. 19 19 καθ’ ἕκαστον—ἐντελε- χείᾳ (20) F: om. aE 20 post διακριθέντος supplendum videtur ἑκάστου γένους 23 ὁ om. a 26 ἔχοι F 27 post οἶον add. ὁ aF ἄν (post ἕως) om. F 30. 31 αὐτῷ ἀπολευκότητος a 33 γένηται E: λέγηται a ct F (sed eadem manu corr.))
Ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, ὅτι ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ὁριζόμενος τὴν κίνησιν ἐν ἀρχῇ ἐνέργειαν αὐτὴν εἶπε τοῦ κινητοῦ ᾗ τοιοῦτον, Ἀλέξανδρος δὲ καὶ Πορφύριος καὶ Θεμίστιος καὶ οἱ ἄλλοι τὸν ὁρισμὸν ἐξηγούμενοι ἀκούσαντες μετ’ ὀλίγα τοῦ Ἀριστοτέλους καὶ ἐντελέχειαν καλοῦντος αὐτήν, ἔν τισιν ἀντιγράφοις οὕτως εὑρηκότες τὴν γραφὴν ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐντελέ- χειὰ ᾗ τοιοῦτον κίνησίς ἐστιν, εἰς ἐντελέχειαν τὴν ἐνέργειαν ἐν τῷ ὁρισμῷ τῆς κινήσεως μεταλαμβάνουσιν ὡς ταὐτὸν ὂν παρὰ Ἀριστοτέλει. μήποτε δὲ τὴν ἐντελέχειαν ὁ Ἀριστοτέλης ἐπὶ τῆς τελειότητος ἀκούει. καὶ εἴ ποτε ἐπὶ ἐνεργείας αὐτὴν τίθησιν, οὐ τῆς τυχούσης ἀλλὰ τῆς τελείας, καθ’ ὅτι ἔχει τέλειον, διότι ἕκαστον τότε ἐν τῇ ἑαυτοῦ τελειότητι ἔχεται, ὅτε τὰς κατὰ φύσιν ἑαυτοῦ ἐνεργείας ἀποδίδωσι. διὸ καὶ τὴν ψυχὴν ἐντε- λέχειαν ὡρίσατο τοῦ φυσικοῦ καὶ ὀργανικοῦ καὶ δυνάμει ζωὴν ἔχοντος σώματος, οὐχ ὅτι ἐνέργειά ἐστιν ἡ ψυχή, ἀλλ’ ὅτι κατ’ ἐκείνην ἡ τελειότης αὐτῷ. τὴν μέντοι κίνησιν ἀτελοῦς οὖσαν, οὐ μάτην ἐνέργειαν εὐθὺς ἀλλ’ οὐχὶ ἐντελέχειαν ἐκάλεσε. τούτῳ γὰρ καλῶς ἐπέστησε καὶ ὁ Ἀλέ- ξανδρος, ὅτι καὶ τοῦ δυνάμει εἰ λέγοιτο ἐντελέχεια ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ἡ κίνησις, κατὰ τοῦτο ἐντελέχεια λέγεται, καθόσον τελειότης ἐστὶ τοῦ δυνάμει ἡ κατ’ αὐτὸ ἐνέργεια, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἕξεων τελειότης τῆς ἕξεως ἐστιν ἡ κατ’ αὐτὴν ἐνέργεια. ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τῆς ἕξεως ἡ ἐνέργεια οὐκ ἀπόλλυσι τὴν ἕξιν, ἀλλὰ τελειοτέραν αὐτὴν ἀπεργάζεται, ἡ δὲ τοὐ δυνάμει κατὰ τὸ δυνάμει ἐνέργεια εἰς τὸ ἐνεργείᾳ τελευτῶσα καὶ ἀπόλλυσι τὸ δυνάμει. οὐκ ὅν οὖν εἴη κυρίως ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει. ὡς γὰρ εἶπον, τὸ τῆς ἐντελε- χείας ὄνομα τὴν τοῦ ἐντελοῦς συνέχειαν δηλοῖ, καὶ ὅταν ἐπὶ ἐνεργείας [*](2 οὐδὲν aF: οὐδὲ Ε οὐδὲ aE: οὐ F 3 τῇ (post μόνῃ) om. F οὐκ abun- dat cf. V. 8 5 post ἵνα add. μὴ Ε 7 καὶ ἐν μονῇ aF 8 τῇ om. Ε 10 μένη a 14 καὶ (post ἐνεργεῖ) om. Ε 15 ἐπιστήσει—τοιοῦτον (16) om. F 21 παρὰ τῷ a 24 ἑαυτοῦ aF: αὐτοῦ Ε 25 ἑαυτοῦ Ε: αὐτοῦ aF 26 ὡρίσατο de anima B 1 p. 412a 27 b 5 29 καὶ om. E 30 τὸ δυνάμει F 32 κατ’ αὐτὸ a: κατὰ ταυτὸ καθ’ αὑτὸ F τῆς (ante ἕξεως) om. aF 35 καὶ om. a 36 οὖν cm. P εἷπον] supra p. 278, 8 37 συνέχειαν scripsi cf. 1. c.: ἔχειν libri)
οἷον τοὐ μὲν ἀλλοιωτοῦ ᾗ ἀλλοιωτὸν ἀλλοίωσις ἕως τοῦ τοὐ δὲ φορητοῦ φορά.
Ὅτι μὴ συνωνύμως ἡ κίνησις κατηγορεῖται τῶν πολλῶν κινήσεων, ἀλλὰ τῶν πολλαχῶς λεγομένων ἐστίν, εἴρηται πρότερον• τοιαύτης δὲ οὔσης αὐτῆς δεῖ καὶ τὸν ὁρισμὸν αὐτῆς ὁμωνύμως εἰλῆφθαι. τοῦτο οὖν ἐνδεικνύμενος ἑκάστην παρέθετο κίνησιν λέγων οἷον τοῦ μὲν ἀλλοιωτοῦ ᾗ ἀλλοιωτὸν ἀλλοίωσιν καὶ τὰ ἑξῆς. πολλαχοῦ δὲ τῶν ὀνομάτων ἐπειπόντων ἐπι- σημαίνεται καλῶς ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἐπὶ μὲν τοὐ ποιοῦ ἐστί τι κοινὸν ὄνομα κείμενον τὸ τῆς ἀλλοιώσεως• κἄν γὰρ ἀπὸ λευκοῦ εἰς μέλαν, κἄν ἀπὸ μέλανος εἰς λευκόν, κἄν ἀπὸ θερμοῦ εἰς ψυχρόν, κἂν ἀπὸ ψυχροῦ εἰς θερμόν, καὶ ἐπὶ τῆς τῶν ἄλλων πασῶν ποιοτήτων μεταβολῆς ὄνομα κεῖται κοινὸν τὸ τῆς ἀλλοιώσεως. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον μεταβολῆς [*](1 τελείως Ε 4. 5 ἐντελέχεια λέγοιτο aF 7 ἀτελῆ μὲν ἐντελέχειαν aF 10 μετ’ ὀλίγα] p. 201b 31 31 13 ἀπὸ om. a 14 κἂν] καὶ aF 15 οἰκοδομητοῦ] p. 201 a 16 17 ἔστιν ἡ Ε: ἔστι aF 19 ἐνεργεία F 22 καὶ (ante διὰ) om. E 23 ὡς ποιοῦντος iteravit P 25 ἀλλοίως a 29 δεικνύμενος Ε 30 οἶον om. aF 31 ἐφεξῆς E 33 ἀπὸ τοῦ λευκοῦ a 34 ἀπὸ τοῦ μἐ- λανος a)
Ὅτι δὲ τοῦτό ἐστιν ἡ κίνησις ἕως τοῦ ἅδρυνσις.
Ἐφαρμόσας τὸν τῆς κινήσεως ὁρισμὸν ταῖς πολλαχῶς λεγομέναις κινήσεσιν ἐφεξῆς, ὅτι καλῶς ὁ | ὁρισμὸς ἀπεδόθη, δείκνυσι διὰ συλλογισμοῦ [*](95r) ἐναργῆ τὰ λήμματα ἔχοντος καὶ μόνης δεόμενα τῆς διὰ παραδειγμάτων χειραγωγίας. καὶ ἔστιν ὁ συλλογισμὸς τοιοῦτος· ἡ ἐνέργεια τοῦ μητοῦ καθὸ οἰκοδομητὸν καὶ τὸ ἐνεργείᾳ αὐτοῦ ἡ οἰκοδόμησίς ἐστιν· ἡ δὲ οἰκοδόμησις κίνησις· ἡ τοῦ οἰκοδομητοῦ ἄρα καθὸ οἰκοδομητὸν ἐνέργεια κίνησίς ἐστι. λέγεται μὲν γὰρ οἰκοδομητὸν καὶ τὸ ἤδη ᾠκοδομημένον, ἀλλ’ ἡ ἐκείνου ἐνέργεια καὶ τὸ ἐνεργείᾳ τὸ τέλειόν ἐστιν εἶδος καὶ ἡ κατ’ αὐτὸ ἐνέργεια. καὶ οὐκέτι κυρίως οἰκοδομητὸν τὸ τοιοῦτον, ἀλλὰ κατὰ ἀναφορὰν μόνον. λέγεται δὲ κυρίως οἰκοδομητὸν τὸ ἔτι δυνάμει ὂν καὶ ἕως ὅν ᾖ δυνάμει. τοῦτο οὖν ὅταν ἐνεργῇ κατὰ τὸ δυνάμει, ὅπερ ἐστὶν ἐνεργείᾳ εἶναι οἰκοδομητόν τὸ γὰρ ἐνεργοῦν κατά τι ἐνεργείᾳ κατ’ ἐκεῖνο λέγεται), τότε καὶ ἡ ἐνέργεια αὕτη ἥτις ἐστὶν ἡ οἰκοδόμησις κίνησίς ἐστιν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν δυνάμει. καὶ καθόλου ἄρα ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι ἡ τοῦ δυνάμει καθὸ δυνάμει ἐστὶν ἐνέργεια κίνησίς ἐστι. σκληρότερον δὲ δοκεῖ τὸ τὸ δυνάμει ἐνεργείᾳ λέγειν, ὅταν ἐνεργῇ κατὰ τὸ δυνάμει. ἀλλ’ ἐπειδὴ ὅλως ἐνεργοῦν ὑπόκειται, τὸ δὲ ἐνεργοῦν ἐνεργείᾳ λέγεται, διὰ τοῦτο καὶ τὸ δυνάμει ἐνεργείᾳ εἶπεν.
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος “δύναταί τις, φησίν, ἐκ τῶν εἰρημένων μεταλαβὼν λέγειν κίνησιν εἶναι τὴν τοῦ δυνάμει ὄντος πρώτην μεταβολὴν ἢ πρώτην ἐντελέχειαν· ὑστάτη μὲν γάρ ἐστιν ἡ εἰς τὴν τελειότητα μεταβολή, καθ’ ἣν ἐνεργείᾳ γενόμενον τοῦτο ὅπερ ἦν δυνάμει ἠρεμεῖ κατὰ τοῦτο λοιπόν· πρώτη δὲ ὁδὸς ἡ ἐπ’ ἐπεῖνο”. ταῦτα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος αὐτῇ λέξει ἀποδεκτέον μέν, εἰ μὴ αὐτῆς τῆς ἀτελοῦς δυνάμεως πρώτην λέγοι μετα- βολὴν τὴν κίνησιν, ὑστέραν δὲ τὴν εἰς τὸ εἶδος, ἀλλ’ αὐτοῦ τοῦ δυναμένου καὶ πεφυκότος· τοῦτο γὰρ διὰ κινήσεως ἐκ τοῦ ἀτελοῦς μεταβάλλει εἰς τὸ τέλειον καὶ ἐνεργεῖ κατὰ τὴν τοιαύτην μεταβολὴν ἀτελῆ οὖσαν ἐνέργειαν, ἕως ἄν ἀτελὲς μένῃ. καὶ γὰρ ἡ κίνησις ἐλέγετο οὐ τῆς δυνάμεως ἤτοι [*](1 ἐπὶ (post καὶ) om. aP 2 ante τοῦ add. μὲν a 3 ἐξ om. Ε 4 σημαῖ- νον P 5 ἀπαγαγούση a 8 ἅδρυνσις a: ἅδρυνσις Ε. cum ἅδρυνσις ultima sit lemmatis vox, nescio an Metapliysicorum Κ 9 p. 1065 b 20 positura γήρανσις ἅδρυνσις in Simplicii quoque exemplari fuerit. sed cf. p. 95r 38 13 ἡ (post αὐτοῦ) et ἐστίν om. F 14 post οἰκοδομητὸν add. ἐστιν aP 17 κυρίως οἰκοδομεῖται a 31 τοῦ aE: οὖν P 36 ἀτελὲς EP: ἀτελὴς a)
ἐπεὶ δὲ ἔνια ταὐτὰ καὶ δυνάμει καὶ ἐντελεχεία ἐστίν ἕως τοῦ πᾶν γὰρ τὸ τοιοῦτο κινεῖ κινούμενον καὶ αὐτό.
Εἰπὼν ὅτι ἡ κίνησις ἐνέργεια τοῦ δυνάμει ἐστὶν ᾗ τοιοῦτον, καλῶς προστίθησι τὸ ἑπόμενον τῷ λόγῳ. ἐπειδὴ γὰρ τὰ φυσικὰ καὶ δυνάμει ἐστὶ καὶ ἐνεργείᾳ, εἰ καὶ μὴ κατὰ τὸ αὐτό, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο, δυνάμει μὲν εἰ τύχοι ψυχρόν, ἐνεργείᾳ δὲ θερμόν, ἢ εἰ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ δυνάμει [*](2. 3 εἶναι φησὶν aF 4 post ἐστιν add. ἡ aF 6 ἐστὶν cm. aF τὸ (pot διὰ) om. E post γένεσιν habet καὶ τὴν γένεσιν F 9 fortasse τὴν κατὰ μεταβολὴν κίνησιν περιέχουσα 15 ἀπό του εἴς τι aE: ἀπὸ τοῦ οὗ ἐστι F μετέβαλλεν a ἆρα sciipsi: ἄρα libri (ut v. 19 E) 16 αὐτὴ Ε εἴς τι om. Ε 17 ἡ (post δὲ) cm. a αὕτη aF 24 ψυχῆς F1 25 ἄνδρυνσις (ut v. 28 E) a δὲ καὶ ἡ F 26 post αὔξησις add. οὔσα F 29 ἔνια τούτων καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργεία ἐστίν F ταῦτα E ol post δυνάμει add. τοίου F 34 εἰ καὶ κατὰ a Cununeiit. Aristot. IX. Siiiipl. Pliys. I. 27)
Μήποτε δὲ προσθεῖναί τι βούλεται τῷ λόγῳ τῆς κινήσεως. ἐπειδὴ γὰρ ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ὄντος ἡ κίνησις ἀποδέδοται, ἵνα μὴ νομίσῃ τις [*](3 οὔτε κινεῖται μόνως E: οὐ κινεῖται μόνον aF 4 καὶ (post ἀλλὰ) om. aF 8 καὶ αὐτὰ—κινούμενα (9) om. E 10 ἐστὶν ἐνεργείᾳ a, seel cf. p. 413, 13 11 ἡ] ὡς F 12 πάσχει F κινεῖ δὲ καὶ ποιεῖ F 15 καίτοι EF: καίπερ a κινουμένῳ τὴν om. F εἶναι om. a 17 τὸ (post μὲν)] τῆ F 21 διότι om. a ἐνεργεῖ E: ἐνεργεία aF 22 ἐνεργεῖσθαι aE: ἐνεργεῖται F 28 μὴ E: οὐκ aF 29 καὶ (post τι) ora. aF 32 καὶ μὴ] μηδὲ E 33 ὅπερ εἶπον post χρείας collocat a 35 τι om. aF)
Δοκεῖ μὲν οὖν τισι πᾶν κινεῖσθαι τὸ κινοῦν ἕως τοῦ [*](95v) ἔστι γάρ τι τῶν κινούντων καὶ ἀκινήτων τι.
Εἰπὼν ὅτι ἔνια καὶ δυνάμει ἐστι καὶ ἐνεργείᾳ καὶ διὰ τοῦτο κινούμενα κατὰ τὸ δυνάμει κινεῖ κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ, οὐ μέντοι πάντα τοιαῦτά ἐστι τὰ ὄντα, ἀλλ’ ἔστι τινὰ μόνως ἐνεργείᾳ ὄντα καὶ οὐ δυνάμει, ἅπερ δηλονότι μόνως κινοῦντά ἐστι καὶ οὐχὶ κινούμενα, εἰκότως ἐπήγαγεν ὅτι τισὶ δοκεῖ μὴ εἶναί τι κινοῦν ἀκίνητον, ἀλλὰ πᾶν τὸ κινοῦν κινεῖσθαι, οὗπερ αὐτὸς ἐν τῷ πέρατι τῆσδε τῆς πραγματείας τὸ ἐναντίον ἀποδείξει, εἰς ὃ καὶ ἀνε- βάλετο τὴν περὶ τούτου ζήτηων. καὶ δῆλον ὅτι ταύτης εἰσὶ τῆς δόξης τῶν τε παλαιῶν φυσιολόγων ὅσοι σωματικὴν ἢ μίαν ἢ πλείους ὑπέθεντο τὴν ἀρχήν, καὶ τῶν νέων οἱ Στωικοί, κατὰ γὰρ τὴν τῶν ἀρχῶν διάκρισιν ἢ σύγκρισιν ἢ ἀλλοίωσιν ἔλεγον οἱ πάλαι γίνεσθαι τὰ γινόμενα. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος | Πλάτωνος εἶναι τὴν δόξαν φησί. καὶ ὅτι μὲν τὸ ἓν καὶ [*](96r) τἀγαθὸν καὶ ὅλως τὸ πρῶτον αἴτιον, κινοῦν πρὸς ἑαυτὸ πάντα ὡς ἐφετόν, ἀκίνητον εἶναί φησιν ὁ Πλάτων’, δηλοῖ σαφῶς τὰ κατὰ τὴν πρώτην ὑπό- θεσιν τοῦ Παρμενίδου λεγόμενα· μετὰ γὰρ τὸ ἑκάστην τῶν κινήσεων ἀνε- λεῖν ἀπ’ αὐτοῦ ἐπάγει “κατὰ πᾶσαν ἄρα κίνησιν τὸ ἓν ἀκίνητον”. καὶ τὰς ἰδέας δὲ αὐτὸς Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ ἀκινήτους λέγειν τὸν Πλάτωνα· διὸ καὶ σύγκρισίν τινα τῶν Πλατωνικῶν λόγων οἴεται ἀποδεικνύναι. “εἰ γὰρ τὸ νοεῖν, φησί, κινεῖσθαί ἐστι κατὰ τοὺς Πλατωνικοὺς τὸ νοεῖσθαι κινεῖν ἐστιν· εἰ οὖν νοοῦνται αἱ ἰδέαι, κινοῦσιν· εἰ οὖν πᾶν τὸ κινοῦν καὶ κινεῖται, ἔσονται καὶ αἱ ἰδέαι κινούμεναι. καίτοι ἀκινήτους αὐτὰς ὑποτίθεν- ται.” ἀλλ’ ὅτι μὲν τὸ νοεῖν κατ’ οὐδὲν λέγεται εἶδος τῶν φυσικῶν κινήσεων κινεῖσθαι εἶναι, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἐνεργεῖν, ὅπερ καὶ Ἀριστοτέλης μαρτυρεῖ τῷ νῷ, τῇ οὐσίᾳ ἐνέργειαν αὐτὸν εἶναι λέγων, παντὶ πρόδηλον. καὶ γὰρ ἐν Τιμαίῳ πᾶν τὸ ὂν ὁ Πλάτων’ ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχειν φησίν· οὐδὲν δὲ τῶν κινουμένων ἢ κατ’ οὐσίαν ἢ κατὰ ποσότητα ἢ κατὰ ποιό- τητα ἢ κατὰ τόπον ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχειν δύναται. ὥστε καὶ ὅταν ἐν Νόμοις λέγῃ “κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως καὶ περὶ τὰ αὐτὰ καὶ πρὸς τὰ αὐτὰ καὶ ἕνα λόγον καὶ τάξιν μίαν ἄμφω κινεῖσθαι νοῦν τήν τε ἐν ἑνὶ φερομένην κίνησιν σφαίρας ἐντόρνου ἀπεικασμένα φοραῖς”, οὐ μετα- βατικὴν κίνησιν μαρτυρεῖ τῷ νῷ οὔτε καθ’ ὅλον οὔτε κατὰ μέρη, ἀλλ’ ἐνεργητικήν, κίνησιν δὲ ὅλως λεγομένην κατὰ τὴν ζωτικὴν ἀπὸ τοῦ εἶναι [*](1 τισιν ἅπαν a 2 ἔστι γάρ τι κινοῦν καὶ ἀκίνητον a ex Aristot. lectio quam dedi ex Ε baud scio an librarii errori sit tribuenda 3 ἐστι καὶ δυνάμει aF 6 οὐχὶ E: οὐ aF 8 καὶ om. Ε ἀνεβάλλετο Ε 12 ἡ (post διάκρισιν) aE: καὶ F τὰ γινόμενα λεγόμενα F 17 ἐπάγει Pannen. p. 139 Α 21 αἱ] καὶ αἱ F 22 καὶ (post ἔσονται) om. a 23 νοεῖν] κινεῖν a 26 Τιμαίω p. 28 Α ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ ὄν 27 δὲ om. F κατὰ (ante ποιότητα) ora. Ε 29 Νόμοις Χ p. 898 a ταὐτὰ δή που Plato post ὡσαύτως liabet καὶ ἐν τῷ αὐτῷ Plato 30 κινεῖσθαι λέγοντες Plato 31 ἐντόρνου Plato: ἐντορνίου F: καὶ τόρνου aE ἀπεικασμένην a μεταβάτην (compendio piinctis diacriticis carente))
Ἀλλ’ εἴπερ ἄρα πρὸς Πλάτωνα ὁ λόγος τείνει, εἰς τὴν περὶ ψυχῆς αὐτοῦ δόξαν ἀποβλέπειν ἔοικεν. ὁ γὰρ Πλάτων’ ἑτεροκίνητα νομίζων τὰ σώματα, ὥσπερ καὶ Ἀριστοτέλης, ὑπὸ ψυχῆς αὐτὰ προσεχῶς αὐτοκινήτου κινεῖσθαί φησι. καὶ ὅτι μὲν ὑπὸ ψυχῆς κινεῖται καὶ τὰ οὐράνια πάντα προσεχῶς, ὁμολογεῖ καὶ Ἀριστοτέλης σαφῶς ἔμψυχα λέγων αὐτὰ ἐν τῷ δευτέρῳ τῆς Περὶ οὐρανοῦ, ἐν οἷς ἀπορήσας τινὰ περὶ τῶν ἄστρων βαθέως μέλλων λύειν τὴν ἀπορίαν “ἡμεῖς, φησίν, ὡς περὶ σωμάτων αὐτῶν καὶ μονάδων τάξιν μὲν ἐχόντων, ἀψύχων δὲ πάμπαν διανοούμεθα· δεῖ δὲ ὡς μετεχόντων ὑπολαμβάνειν πράξεως καὶ ζωῆς”. λέγει δὲ αὐτὰ μετὰ τοῦ ὅλου οὐρανοῦ κινεῖσθαι ἐνδεδεμένα ἐν αὐτῷ. τὴν δὲ ζωὴν μετὰ τὴν ἐμψυχίαν ὁ Ἀριστοτέλης εἰδὼς τὰ ζῶντα ζῷα οἶδεν. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ἀκίνητον εἶναί φησι τὴν ψυχὴν τὰς φυσικὰς πάσας αὐτῆς ἀναιρῶν κινήσεις. καὶ ὁ Πλάτων’ δὲ αὐτοκίνητον αὐτὴν ἀποδείκνυσιν ὡς κινουμένην μὲν ὑφ’ ἑαυτῆς, ταῖς δ’ ἑαυτῆς κινήσεσι κινοῦσαν τὰ σώματα οὐχὶ φυσικαῖς οὔσαις ἀλλ’ ἐνεργείαις ψυχῆς μεταβατικαῖς, διὸ καὶ κινουμέναις. ὅτι γὰρ οὐ κατὰ φυσικὴν κίνησιν κινεῖσθαί φησι ὁ Πλάτων’ τὴν ψυχήν, ἄκουε τῶν ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων εἰρημένων· “ἄγει μὲν δὴ ψυχὴ πάντα τὰ κατ’ οὐῥᾶνόν ταῖς ἑαυτῆς κινήσεσιν, αἷς ὀνόματά ἐστι βούλεσθαι ἐπιμελεῖσθαι σκο- πεῖσθαι βουλεύεσθαι δοξάζειν ὀρθῶς ἐψευσμένως.” ὥστε καὶ ἡ ἀκίνητός ἐστιν ἐκείνην τὴν κίνησιν ἣν κινεῖ. καὶ ὁ Ἀριστοτέλης τῷ Πλά- τωνι κατακολουθῶν τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον εἶναί φησι, τὴν μὲν ψυχὴν ὡς ἀκίνητον ἣν κινεῖ κίνησιν, τὸν δὲ νοῦν ὡς καὶ κατὰ τὰς ἐνεργείας ἀμε- τάβατον. ἐπειδὴ γὰρ δεῖ πρὸ μὲν τοῦ ἑτεροκινήτου εἶναι τὸ αὐτοκίνητον προσεχὲς αἴτιον τοῦ ἑτεροκινήτου, πρὸ δὲ τοῦ ὁπωσοῦν κινουμένου <τὸ> οὕτε ὑπ’ ἄλλου οὔτε ὑφ’ ἑαυτοῦ, τὸ ἀκίνητον αἴτιον καὶ τῷ αὐτοκινήτῳ τοὐ εἶναι καὶ κινεῖσθαι, διότι τὸ αὐτοκίνητον διπλόην ἔχον καὶ τὸ ποιεῖν μετὰ τοῦ πάσχειν ἐμφαῖνον οὐκ ἔστιν ἱκανὸν εἰς ἀρχῆς λόγον, εἴτε ἡ ψυχὴ τὸ πρώτως κινοῦν ἐστιν, ἀκίνητος δείκνυται καὶ αὕτη κατὰ πᾶσαν κίνησιν ἣν κινεῖ, εἴτε ὁ νοῦς, ἀκίνητός ἐστιν οὗτος κατὰ πάσαν μεταβατικὴν κίνη- σιν. καὶ οὐδὲν ἐν τούτοις ἐστὶ διάφωνον Πλάτωνι καὶ Ἀριστοτέλει πλὴν τοῦ ὀνόματος τοῦ αὐτοκινήτου, ὅτι ὁ μὲν Πλάτων’ αὐτοκίνητον τὴν ψυχὴν [*](2 ὁ ἀριστοτέλης παρὰ τοῦ πλάτωνος a 5 ὑπὸ] ἀπὸ F post προσεχῶς add. ὁμο- λογεῖ καὶ ἀριστοτέλης (cf. v. 7) E 6 καὶ (post κινεῖται) om. E 8 Περὶ οὐρανοῦ Β 12 p. 292a 18 9 αὐτῶν μόνον Aristoteles 10 διανοούμεθα aE: διαιρού- μεθα F 11 post μετεχόντων add. αὐτῶν aF 12 τὴν (post μετὰ) om. a 16 ταῖς δ’ ἑαυτῆς cm. E ἑαυτῆς a (et omitteudo Ε): ἑαυταῖς F 18 τὴν ψυχὴν ὁ πλάτων’ aF 19 δεκάτῳ τῶν Νόμων p. 896 Ε οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ θάλατταν Plato cf. Simpi. f. 290v 16 20 ἑαυταῖς F σκοπεῖσθαι ἐπιμελεῖσθαι collocat Plato at cf Siinpl. 1. c. 21 ὀρθῶς ἢ a 22 ἐκείνης, turn lac. X litt. κινεῖ F 24 ὡς ἀκίνητον om. F 26 πρὸ δὲ iteravit E τὸ (ante οὕτε) a: om. EF 28 ante κινεῖσθαι add. τοῦ a 29 post εἴτε add. δὴ a 30 αὕτη Ε: αὐτὴ aF 31 οὗτος Ε: om. aF 33 ὁ μὲν ὁ Ε)
Ἡ δὲ τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ ὂν ἕως του κίωησίς ἐστι.
Διὰ τῶν προειρημένων καὶ τὴν ἔνστασιν λύσας τὴν φερομένην πρὸς τὴν πρώτην ἀπόδοσιν τῆς κινήσεως καὶ προυπομνήσας, ὅτι τὰ φυσικὰ οὐ μόνον ἐστὶ δυνάμει ἀλλὰ καὶ ἐνεργείᾳ, τελειότερον ἀποδίδωσι τὸν ὁρισμὸν προστιθείς, ὅτι τὸ δυνάμει ἐκεῖνο οὗ ἐστιν ἐνέργεια ἡ κίνησις οὐ μόνον δυνάμει ἐστίν, ἀλλ’ ἔστι μέν τι πάντως καὶ ἐνεργείᾳ, εἴπερ ἔστι τις τῶν ὄντων φύσις ὡρισμένη, ἡ δὲ κίνησις ἐνέργεια αὐτοῦ ἐστιν, οὐ καθὸ ἐνερ- γείᾳ ἐστίν. ἠρεμεῖ γὰρ κτὰ τοῦτο. καὶ κινεῖ μᾶλλον, ἀλλ’ οὐχὶ κινεῖται ἢ μεταβάλλεται. διχῶς δὲ φέρεται ἡ τῆς λέξεως ταύτης γραφὴ κατὰ μὲν τὸν Ἀσπά|σιον καὶ Θεμίστιον καὶ τὰ πολλὰ τῶν ἀντιγράφων οὕτως· ἡ δὲ [*](96v) τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ ὃν ἐνεργῇ, οὐχ ᾗ αὐτὸ ἀλλ’ ᾗ κινητόν, κίνησίς ἐστι. κτὰ δὲ Ἀλέξανδρον καὶ Πορφύριον οὕτως· ἡ δὴ τοῦ δυνάμει ὄντος, ὅταν ἐντελεχείᾳ τι ὂν ἐνεργῇ, ἤτοι αὐτὸ ἢ ἄλλο, ᾗ κινητόν, κίνησίς ἐστίν. οἶδε δὲ καὶ τὴν Ἀσπασίου γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος, ἀλλ’ ἀρέσκεται ταύτῃ μᾶλλον, ὡς προστιθείσῃ τινὰ καὶ διαφορὰν τῆς κινήσεως. τὸ γὰρ αὐτὸ ἢ ἄλλο προσκείμενον δηλωτικόν ἐστι τοῦ τινὰ μὲν κίνησιν ἐξ ἑαυτοῦ ἐνέργειαν εἶναι κατὰ τὸ δυνάμει, ὡς τὴν αὔξησιν καὶ μείωσιν ἔνδοθεν οὖσαν, καὶ τὴν κατὰ τόπον φυσικὴν φορὰν καὶ τὴν καθ’ ὁρμὴν τῶν ζῴων μετάβασιν· ὑπ’ ἄλλου δέ, ὡς τὰ βίᾳ κινούμενα καὶ τὰ κατὰ τέχνην πάντα γινόμενα. καὶ ἔστι τὸ μὲν ἐνερ- γεῖν τὸ δὲ ἐνεργεῖσθαι. κοινὸν δὲ ἐπ’ ἀμφοῖν ἡ ἐνέργεια ἡ κατὰ τὸ δυνά- μει, ἥτις οὐδὲν ἧττον πάθος ἐστὶν ἢ ἐνέργεια. ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, μήποτε ἡ βίαιος καὶ ἡ κατὰ τέχνην οὐκ ἔστι φυσικὴ κίνησις, νῦν δὲ περὶ τῆς φυσικῆς ἐστιν ὁ λόγος, ἧς ἀρχὴ ἡ φύσις. καὶ γὰρ ἡ βίαιος κίνησις οἷον ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω τῆς βώλου οὐδὲ κατὰ τὸ δυνάμει καὶ πεφυκὸς γίνεται· οὐ [*](1 τὴν om. Ε 2 τὸ (aute σῶμα) cm. Ε 5 καλεῖν] λέγειν a 7 δὲ cm. Ε 8 scribendum (xai) τέταρτον 10 δὲ] γὰρ F ὄντος ἐντελέχεια, ὅταν ἐπελε- χείᾳ a ὅταν om. E 13 προυπομνήσας ’: προσυπομνήσας aF2 14 ἐνερ- γείᾳ aF 20 Θεμίστιον p. 208, 1 ὅταν δή τι ἄλλο ὃν ἐνεργείᾳ δυνάμει ἄλλο ᾖ, ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ ἡ καθὸ δυνάμει ἐστί, κίνησίς ἐστιν 23 ἡ δὴ EF: ἡ δὲ a 27 κατὰ τὸ δυνάμει om. F 30 post τέχνην add. καὶ F 34 ἧς ἡ ἀρχὴ a 35 οὐδὲ] οὐ a post καὶ add. τὸ a)
Λέγω δὲ τὸ ᾗ ὧδε ἕως τοῦ εἴτε ὑγρότης εἴτε αἷμα ταὐτὸν καὶ ὅν.
Καὶ ὅτι τὸ κινούμενον κατὰ τὸ ἐν αὐτῷ δυνάμει κινεῖται καὶ ὅτι ἔστι τι καὶ ἐνεργείᾳ ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ οὐ κατ’ ἐκεῖνο κινεῖται τὸ κινούμενον, σαφῶς δείκνυσι διὰ τῶν παραδειγμάτων ἅμα προσαποδεικνύς, ὅτι κἄν τῷ ὑποκειμένῳ ταὐτὸν ᾖ τό τε ἐνεργείᾳ κατά τι ὂν καὶ τὸ κατ’ ἄλλο τι δυ- νάμει, ἀλλὰ τῷ γε λόγῳ ἕτερα καὶ οὐ ταὐτά ἐστι ταῦτα. καὶ τὸ μὲν εἰ ταὐτὸν ἦν ἀπλῶς εἶπεν ἀντὶ τοὐ παντοίως, ὥστε μὴ μόνον τῷ ὑποκειμένω ἓν εἶναι, ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ. εἰ δὲ οὕτως εἶχε, φησίν, ἄτοπον ἄν τι ἐναργὲς ἠκολούθει τῷ λέγοντι τὴν κατὰ τὸ δυνάμει ἐνέργειαν τοῦ ἐνερ- γεία̣ ὄντος ταύτην εἶναι κίνησιν τὸ τὴν τοῦ ἐνεργείᾳ ὄντος ἐνέργειαν κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ κίνησιν εἶναι, εἴπερ ταὐτὸν ἦν τῷ λόγῳ τὸ ἐνεργείᾳ καὶ τὸ [*](1 ἄν om. F πρὸς τὸ aE: πρὸς τῶ (sed eadem m. corr.) F 3 οὑκ ἔστι κινούμενα om. E 6 δὲ om. aF τὸ (ante κατὰ) om. Ε 8 αὔξη a 8. 9 μετατίθησιν aF 14 τὸ ἐξ ἑαυτοῦ cf. p. 422, 27 18 δὲ καὶ τὸ a 19 ὕδατος] ὒ sicE γίνεται E 24 ὧδε aE et Arist. Metaphys. Κ 9 p. 1065b 23: ὡδί F cum Aristotelis Phys. vulgata 27 post κινεῖται add. καὶ F 35 εἴπερ aF: ὅπερ Ε)
Τὸ δὲ εἴτε ὑγρότης εἴθ’ αἷμα τὸ ὑποκείμενον, ὅπερ ἐστὶ τὸ ὑγιαῖ- νον καὶ νοσοῦν, εἶπεν, ἐπειδὴ νῦν οὐ τοῦτο προὔκειτο ζητεῖν, ἐν τίνι τὸ ὑγιαίνειν καὶ νοσεῖν πρώτως, ὥσπερ ἐζήτουν τινές, ἆρα ἐν ὑγρότητι καὶ ἐν χυμοῖς ἀπλῶς ἢ ἐν αἵματι ὡς καὶ τοὺς ἄλλους ἔχοντι χυμούς, ἢ ἐν πνεύ- ματι ὡς οἱ πολλοὶ τῶν παλαιῶν ἰατρῶν, ἢ ἐν τοῖς στερεοῖς, ἢ ἐν τῇ συμ- μετρίᾳ τῶν πρώτων ποιοτήτων· πολλαὶ γὰρ περὶ τούτου γεγόνασι [*](1 ἀμεταβλήτας a 2 ὁ γὰρ E: καὶ γὰρ ὁ aF 3 ἐνεργεῖ Ε: ἐστὶ aF 5 ἀνή- γαγεν E 6 τοῦτο τῶ Ε et in corr. F: τούτω, τὸ a 8 καὶ] ἐν E 13 δὲ τῷ om. E 15 ἐπεὶ δὲ Aristoteles p. 201a 19 cf. supra p. 417,29 ταὐτὰ] ταῦτα Ε: τούτων aF 16 τὸ αὐτὸ τὸ Aristoteles Phys., sed cf. Metaphys. 1. c. 17 τινὶ κινητῷ Arist. Phys., sed cf. iletaph. 1. c. 17. 18 τοῦ (in las. F) κάμνειν καὶ ὑγιαίνειν aF 18 προσλαβὼν a 21 εἰ μὴ iteravit F 2.5 τῶν δυνάμει τὰ aE: τὰ δυνάμει τῶν F 26 καὶ (post ἂν) om. Aristoteles 29 ταὐτὸν E: τὸ αὐτὸ aF 32 ante νοσοῦν add. τὸ hie et (ante νοσεῖν) v. 33 a)
Ὅτι δὲ οὐ ταὐτόν ἐστι τῷ λόγῳ τό τε δυνάμει καὶ τὸ δυνάμενον, κἂν τῷ ὑποκειμένῳ ταὐτὸν ᾖ, δείκνυσι καὶ διὰ παραδείγματος τοῦ χρώματος καὶ τοῦ ὁρατοῦ. τούτων γὰρ ἓν μὲν τὸ ὑποκείμενον, οἱ δὲ λόγοι διάφοροι. ἄλλο γὰρ τὸ ἐνεργείᾳ ὂν ἐν αὐτῷ τὸ χρῶμα, καὶ ἄλλο τὸ δυνάμει τὸ ὁρα- τόν. καὶ γάρ ἐστι χρῶμα μὲν τὸ κινητικὸν τοῦ κατ’ ἐνέργειαν διαφανοῦς, δι’ οὗ ὁρᾶται τὰ χρώματα, ἢ τὸ πέρας τοῦ διαφανοῦς ᾗ διαφανές, ὡς αὐτὸς ὡρίσατο. ἡ γὰρ ὄψις περαιωθεῖσα τὸ διαφανὲς τῷ χρώματι συμ- βάλλει. ὁρατὸν δέ ἐστι τὸ οἷόν τε ὁραθῆναι. καὶ ἔστι τοῦτο τῷ χρώ- ματι συμβεβηκός. οὐκ ἔστι δὲ τὸ συμβεβηκὸς ταὐτὸν ᾧ συμβέβηκε. διὸ καὶ οἱ ὁριζόμενοι τὸ χρῶμα ἴδιον αἰσθητὸν ὄψεως ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος ὁρίζονται. οὐ γάρ ἐστιν αὕτη χρώματος οὐσία, ἀλλ’ ὁρατοῦ ὃ συμβέβηκε τῷ χρώματι. ὅτι δὲ οὐ ταὐτόν ἐστιν ὁρατῷ εἶναι καὶ χρώματι εἶναι, δῆ- λον καὶ ἐκ τοῦ τὸ μὲν ὁρατόν, εἰ καὶ χρῶμά ἐστιν, ἀλλ’ οὐ καθὸ χρῶμα λαμβάνεσθαι, ἀλλὰ κατὰ τὸ δυνάμενον ὁρᾶσθαι, τὸ δὲ χρῶμα οὐ κατὰ τὸ δυνάμει χρῶμα οὔπω γὰρ ἐκεῖνο χρῶμα), ἀλλὰ κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ. οὐ μέντοι οὐδὲ ᾗ ὁρᾶται τὸ ἐνεργεία χρῶμα ἴσχει. ὁμοίως γάρ ἐστι τὸ λευκὸν κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ὁρώμενόν τε καὶ μή. ἔτι δὲ τὸ μὲν ὁρατὸν πρός τι πρὸς γὰρ τὸ ὁρᾶν δυνάμενον), τὸ δὲ χρῶμα οὐ πρός τι, ἀλλὰ καθ’ αὑτό. οὐκ ἄρα τὸ χρῶμα καθὸ χρῶμα ὁρατόν ἐστιν, ἀλλ’ ἴδιον αὐτοῦ τὸ ὁρατόν, οὐ μέντοι ὁρισμός. ὁμοίως δὲ ἁμαρτάνουσι καὶ οἱ τὴν φωνὴν τὸ ἴδιον αἰσθητὸν ἀκοῆς ὁριζόμενοι· ἀκουστοῦ γὰρ οὗτος ὁρισμός, ὃ συμ- βέβηκε τῇ φωνῇ· οὐδὲ γὰρ αὕτη μόνη ἀκουστή, εἴγε καὶ ὁ ψόφος ἄλλος [*](1 προσβαλλόντων aF 2 οἶον a 3 ποιότητας τὰς τῶν Ε ἀνδραμόντες F 4 Ε: λόγος F: om. a 5 μὲν om. a 6 καὶ E: om. aF συλλελογισμένος EF: συλλογιζόμενος a 17 ὁρατοῦ] intercidit ὁρ E 10 γάρ om. a χρῶμα κτλ. cf Ar. de Anima Β 7 p. 418a 31. Themist. p. 209,1 20 πέρας Arist. de Sensu 3 p. 439 b 11 χρῶμα ἂν εἴη τὸ τοῦ διαφανοῦς ἐν σώματι ὡρισμένῳ πέρας 21 ἡ γὰρ extremo folio iteravit F συμβάλλει EF: προσβάλλει a 24 τοῦ (post ἀπὸ) om. Ε 27 τοῦ τὸ τὸ F 31 αὐτοῦ EF: ἑαυτοῦ a Αἰσθαισθητὸν F οὗτος ὁ aF 36 γὰρ om. E)
Ὅτι μὲν οὖν ἐστιν αὕτη ἕως τοῦ | ἀλλὰ μὴν αὐτὸς ἐφαρμόσει λόγος καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κινήσεων.
Εἰπὼν ὅτι ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐνέργεια κίνησίς ἐστιν, ἐπειδὴ δοκεῖ τὸ δυνάμει ἐν ἀτελεῖ ἐπιτηδειότητι μόνῃ θεωρεῖσθαι, ἡ δὲ ἐνέργεια τῶν τελείων εἶναι, προτίθεται δεῖξαι ὡς ἐπὶ τοῦ οἰκοδομητοῦ δυνάμει ὄντος, καὶ ὅτι ἔστιν αὐτοῦ ἐνέργεια καὶ ὅτι οὐκ ἄλλη τις εἰ μὴ ἡ οἰκοδόμησις, καὶ ὅτι ἡ οἰκοδόμησις κίνησίς ἐστι. πρὸ δὲ τοῦ τὰς ἀποδείξεις ταύτας διαρ- θρῶσαι τοσοῦτον πάλιν προρρητέον, ὅτι ἡ τοῦ δυνάμει ὄντος ἐνέργεια πάθος μᾶλλόν ἐστιν ἢ ἐνέργεια. λέγει δὲ αὐτὴν ἐνέργειαν, ὅτι κατ’ ἐκεῖνο ἐνεργεῖται ὑπὸ τοῦ ἐνεργοῦντος καὶ κινεῖται ὑπὸ τοῦ κινοῦντος, καὶ ὅτι ἐπὶ τὸ ἐνεργείᾳ ὁδός ἐστι, καὶ ὅτι πρότερον ἀργοῦν καὶ ἐν μόνῃ ἐπιτηδειότητι ὂν ἀνακινεῖται πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ, τάχα δὲ καὶ ὅτι αἱ φυσικαὶ κινήσεις ἔνδοθεν οὖσαι ταὐτόν πὼς ἔχουσι τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον. καὶ διὰ τοῦτο τὸ τοιοῦτον πάθος ἐνεργη- τικόν πὼς δοκεῖ. πρώτη γὰρ ἡ φύσις πάσχουσα διατίθησι τὸ σῶμα. καὶ ὅτι μὲν ἔστι τις ἐνέργεια τοιαύτη ἐν τῷ δυνάμει, δείκνυσι διὰ τοῦ ἐνδέ- χεται γὰρ ἕκαστον ὁτὲ μὲν ἐνεργεῖν ὁτὲ δὲ μή, οἷον τὸ οἰκο- δομητόν. καὶ ὅτι μὲν ἕκαστον λέγει τῶν κινητῶν καὶ ἐν οἷς ἐστι τὸ δυνάμει, δῆλον. ἐν γὰρ τοῖς ἀεὶ κινουμένοις οὐκ ἔστι τὸ ποτὲ μὲν ἐνεργεῖν ἤτοι κινεῖσθαι ποτὲ δὲ μή· ἀεὶ γὰρ κινεῖται, εἰ καὶ ἄλλοτε ἄλλην κίνησιν. ὅτι δὲ ἀναγκαῖόν ἐστι τὸ δυνάμει, εἰ μὴ μάτην εἴη δυνάμει, μετα- βάλλειν εἰς τὸ ἐνεργείᾳ ποτέ, καὶ τοῦτο πρόδηλον, καὶ ὅτι ἀναγκαῖον οὕτως ἔχειν. διὰ τί οὖν ἐνδέχεσθαι εἶπεν; ἢ διότι πολλὰ τῶν δυνάμει πρὸ τοῦ [*]( τὴν cm. F 9 τὸ (post ἐστι)] τῶ Ε 11 prius κινεῖσθαι om. F 14 καὶ (ante κατὰ) om. a 15 πρόκειται F ᾗ sc. in verbis ᾗ δυνατόν p. 201 b 5 22 ἐστι κίνησις a 23 πάθος μᾶλλόν ἐστιν ἡ ἐνέργεια om. F 25 ἀπὸ E 28 ἐνεργητικοῦ ’ 34 ἤτοι κινεῖσθαι aE: ποτὲ δὲ μή: ἡ ὅτι μὲν κινεῖσθαι F ἀεὶ γὰρ—κίνησιν iteravit F κινεῖται E: κινοῦνται aF 36 ἀναγκαίως Ε 37 διότι E: ὅτι aF)
Ἐφιστάνει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι ἔν τισιν ἀντιγράφοις οὐ φέρεται αὕτη ἡ λέξις, “ἴσως, φησί, τινῶν παραιτησαμένων αὐτὴν διὰ τὴν ἀσάφειαν, καὶ ὅτι τὰ φθάνοντα εἰρῆσθαι δι’ αὐτῆς λέγεται”. ἀλλ’ ὅτι μὲν οὐκ ἀποδέ [*](8 ἐνερ (i. e. ἐνεργῇ) Ε ut cod. Α Themist. p. 209, 12 quocum consentit hie 13 ἢ ἐνέργεια F 14 κατὰ] καὶ F 16 ἢ E: ἡ aF 17 ἀδύνατον δείκνυσι EF: ἀδύνατον. δείκνυσι δὲ τοῦτο a 19 ἡ (post ἔστιν) om. aF 20 ἡ (post ἐστιν) om. F μετὰ τὸ οἰκοδομεῖσθαι a 23 ἡ ἄρα—οἰκοδόμησίς ἐστιν (24) cm. a 24. 26 ἐστι κίνησις a 26 ὅτι iteravit Ε 27 ἐνέργεια a: ἐνέργεια a: ἐνερ [i. e. ἐνεργείᾳ] EF 30 ἐφαρμόσει EF: ἁρμόσει a 31 ἐπὶ] περὶ E 32 καὶ τὰς ileravit F 35 αὐτὴν διασάφειαν E)
Ὅτι δὲ καλῶς εἴρηται, δῆλον καὶ ἐξ ὧν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῆς λέγουσι ἕως τοῦ | χαλεπὴν μὲν ἰδεῖν, [*](98r) ἐνδεχομένην δὲ εἶναι.
Εἰπὼν τὴν ἑαυτοῦ δόξαν καὶ ἐπὶ τὰς τῶν προτέρων περὶ κινήσεως μεταβέβηκεν ἐπισκεπτόμενος ἐκείνας. καὶ ὁ μὲν Ἀλέξανδρος καὶ τὰ μὲν οὐκ οἶδα ὅπως ἑρμηνεύει τῶν ἐνταῦθα λεγομένων καὶ τὸ ἐν ἀρχῇ λε- γόμενον τὸ ὅτι δὲ καλῶς εἴρηται, δῆλον καὶ ἐξ ὧν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῆς λέγουσι καὶ τὸ μὴ ἐν ἄλλῳ γένει τὴν κίνησιν εἶναι δυνατόν. ‘‘πιστοῦται δέ, φησίν, ἐκ τῆς τῶν ἄλλων δόξης, οἵτινες ἔξω τῆς τοιαύτης ἐνεργείας τὴν κίνησιν τιθέμενοι οὐδὲν εἶπον ὑγιὲς περὶ αὐτῆς.” μήποτε δὲ εὐγνωμονέστερον ἔστιν ἀκούειν, ὅτι τὴν μὲν ὁλοσχερεστέραν ἐκδοχὴν τῶν τοῖς ἀρχαίοις εἰρημένων διελέγχει, δηλοῖ δὲ καὶ ἐκ τῆς ἐκείνων ἐννοίας, ὅτι καλῶς αὐτὸς ὡρίσατο τὴν κίνησιν. καὶ ἐκεῖνοι γὰρ εἰς ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν τιθέασιν, ὅτι ἀόριστόν τι δοκεῖ ἡ κίνη- σις· δύο γὰρ οὐσῶν συστοιχιῶν παρὰ τοῖς Πυθαγορείοις, ὧν ἐν τῇ ἑτέρᾳ ἐστὶν ἡ κίνησις τῇ τὰς ἀρχὰς ἐχούσῃ στερητικὰς καὶ ἀορίστους, ἐν αἷς καὶ ἑτερότης καὶ ἀνισότης καὶ τὸ μὴ ὄν αἱ γὰρ δέκα ἀντιθέσεις ὡς ἀρχαὶ παρελήφθησαν), εἰκότως ἀόριστόν τι δοκεῖ ἡ κίνησις καὶ ἐκείνοις, ὥσπερ καὶ ἡμῖν. πλὴν ὅτι ἐκείνοις μὲν δοκεῖ ἐν στερητικῇ καὶ ἀορίστῳ συστοιχίᾳ κεῖσθαι διὰ τὴν πρὸς τὸ ὡρισμένον τῆς στάσεως ἀντίθεσιν, ἡμῖν δὲ διὰ τὸ μήτε ἐν τῷ δυνάμει μήτε ἐν τῷ ἐνεργείᾳ δυνατὸν εἶναι τιθέναι αὐτήν. καὶ γὰρ τὸ δυνάμει μόνον οὕπω κινεῖται καὶ τὸ ἐνεργείᾳ οὐκέτι κινεῖται. εἰ οὖν μήτε τὸ δυνάμει ἐστὶ μήτε τὸ ἐνεργείᾳ μήτε, ὅπερ μάλιστα δοκεῖ εἶναι, [*](2 διαγράψοιμεν E 3 διάγραφ’ οἴη aF 4 Θεμίστιος p. 209, 10—24 Sp. 5 (post ὅτι) om. E 8 καὶ (post, δὴ) om. F 11 τὴν μεταβολικὴν κίνησιν ἀξιούντων καλεῖν F 14 Αὐαὐτῆς F IG προτέρων περὶ] προτάσεων [comp.] [comp.] E ID τὸ ὅτι a: τὸ δὲ ὅτι F: καὶ ὅτι Ε 21 δέ] γάρ a ἄλλων Ε: cm. lac. XII litt. relicta F: ἀρχαίων a οἵτινες λέγουσι F 24 δὲ καὶ a: δὲ καὶ F: δὲ E 25. 26 εἰς ἀνισότητα καὶ ἑτερότητα a 26 τι om. Ε 27 περὶ E 30 παρελείφθησαν F τι om. Ε 34 post γὰρ add. καὶ F post μόνον add. ὃν Ε)
- ἀγαθόν κακόν
- πέρας ἄπειρον
- περιττόν ἄρτιον
- ἕν πλῆθος
- δεξιόν ἀριστερόν
- φῶς σκότος
- ἄρρεν θῆλυ
- ἠρεμοῦν κινούμενον
- εὐθύ καμπύλον
- τετράγωνον ἑτερόμηκες
Καὶ λέγεται στερητικὰ τὰ ἕτερα, οὐχ ὅταν ὡς εἴδη θεωρῆται, ἀλλ’ ὅταν ὡς ἐκπεπτωκότα. διὸ οὔτε τόδε οὔτε τοιόνδε. αἱ γὰρ στερήσεις κἄν ἐν ταῖς αὐταῖς κατηγορίαις ὦσιν, ἀλλ’ ὡς παρυφεστηκυῖαι. καὶ ἐγὼ μὲν οἶμαι ταῦτα πρὸς ἐκεῖνο ἀποδεδόσθαι τὸ λέγον ὅτι δὲ καλῶς εἴρη- ται, δῆλον καὶ ἐξ ὧν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῆς λέγουσιν. ὁ δὲ Ἀλέ- ξανδρος τούτῳ μέν φησι μηδὲν ἀκόλουθον ἀποδιδόναι, τῷ δὲ δευτέρῳ τῷ λέγοντι καὶ ἐκ τοῦ μὴ ῥᾴδιον εἶναι διορίσαι ἄλλως αὐτήν ἐπῆ- χθαί φησι τὸ οὔτε γὰρ τὴν κίνησιν καὶ μεταβολὴν ἐν ἄλλῳ γένει τιθέναι δύναιτο ἄν τις. καὶ ἀσάφειαν καὶ ἀκαταλληλίαν ἐγκαλεῖ τῆ λέξει, διότι τῷ προσεχῶς εἰρημένῳ οὐκ ἐπήγαγε τὸ ‘οὔτε τῶν εἰρημένων τι περὶ αὐτῆς ὑπὸ τῶν ἄλλων ὑγιῶς εἴρηται’• ‘‘τούτῳ γὰρ προρρηθέντι, φησίν, ἀκόλουθόν ἐστιν ὃ ἐπιφέρει τὸ δῆλον δὲ σκοποῦσιν, ὡς τιθέα- σιν αὐτὴν ἔνιοι ἑτερότητα ἕως τοῦ χαλεπὴν μὲν ἰδεῖν, ἐνδεχο- μένην δὲ εἶναι.” καὶ κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον τὸ ῥητὸν ἐκδεχόμενος “ἢ ἄμεινον, φησί, τὸ οὔτε γὰρ τὴν κίνησιν καὶ μεταβολὴν ἐν ἄλλῳ γένει τιθέναι δύναιτο ἄν τις ὡς εἰρημένου ἀντὶ τοὐ ἐν ἄλλῃ φύσει <ἀκόυειν>.” καὶ εἴη ἄν ἑπόμενον αὐτῷ τὸ δῆλον δὲ σκοποῦσιν ὡς [*](1 τοῦτό ἐστιν emendator Ambros. ἐστὶν—ἐνέργεια (2) om. Ε 8 ἄλλοις] Metaph. Α 5 p. 986 a 22 9—18 praescripsit α΄—ι΄ a 19 θεωρεῖται libri Ε: οὐδὲν aF παραδιδόναι F 26 ante μεταβολὴν habet τὴν Aristoteles γένει scripsi ex v. 34: τινὶ libri 27 τιθέναι] θεῖναι Aristoteles καὶ (ante ἀσάφειαν) om. E 28 post οὔτε add. περὶ E 31 αὐτὴν om. Ε τοῦ om. Ε ἐνδε- χομένην iteravit Ε 32 ἢ om. a 33 τὸ οὔτε] του οὔτε Ε: τοῦ ὅτε F 34 ὡς εἰρημένου εἰρημένῳ E1] EF1: om. a 35 ἀκούειν a: om. EF ὡς τιθέασιν iteravit F)
Πόλλα δὲ ἀντεῖπεν ὡς ἑτερότητος παρὰ τῷ Πλάτωνι λεγομένης τῆς κινήσεως, ὧν τὰ κυριώτερα ταῦτα νομίζω, τάχα δὲ καὶ πάντα· αὐτὰ γὰρ στρέφει περὶ αὐτά. “ἢ γὰρ τὴν πρὸς ἄλλο, φησίν, ἑτερότητα λέγει τὴν κίνησιν ἢ τὴν ἐν αὑτῷ ἢ τὴν ἑτεροίωσιν καὶ μεταβολήν. ἀλλ’ οὔτε τὸ πρὸς ἄλλο ἕτερον κινεῖται πάντως οὔτε τὸ ἐν αὑτῷ ἑτερότητα ἔχον οἷον θερμότητα καὶ λευκότητα, ὁπότε οὔτε τὸ δυνάμει ὃν πάντως κινεῖται οὔτε τὸ ἐνεργοῦν πᾶν. εἰ δὲ τὴν ἑτερότητα ἑτεροίωσιν καὶ μεταβολὴν λέγουσιν, οὐδὲν ἄλλο ἢ τὴν κίνησιν κίνησιν εἶναι λέγουσι. καὶ μὴ | ὂν δέ, φησί, [*](98v) τὴν κίνησιν ὁ Πλάτων’ λέγει ἐν Σοφιστῇ”. ἐάσας δὲ τὸ σαφῶς ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος λεγόμενον ἐκ συλλογισμοῦ πειρᾶται δεικνύναι. ἐπεὶ γὰρ τῶν ὄντων τὰ μὲν εἶπε κινεῖσθαι, τὰ δὲ ἑστηκέναι, ἔλαβε τοῦ ὄντος διαφορὰν εἶναι κίνησίν τε καὶ στάσιν. εἰ δὲ διαφοραὶ τοῦ ὄντος ταῦτα, τὸ δὲ γένος κατὰ τῶν ἰδίων διαφορῶν οὐ κατηγορεῖται, οὐδ’ ἂν τὸ ὂν κίνησεώς τε καὶ στά- σεως κατηγοροῖτο, εἰ δὲ τοῦτο, μὴ ὄντα ταῦτα. καὶ δῆλον μὲν ὅτι εἰ καὶ μὴ οὕτως ὡς τοῖς εἴδεσιν, ἀλλ’ οὖν ὑπάρχει καὶ ταῖς διαφοραῖς τὰ ζῷον γάρ ἐστι τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον, κἄν μὴ ζῷα. οὕτως οὖν καὶ ἡ κίνησις καὶ ἡ στάσις, εἴπερ εἶεν διαφοραὶ τοῦ ὄντος, οὐκ ἄν εἶεν ἔξω τοὐ ὄντος. σαφῶς δὲ ὁ Πλάτων’ λέγει μὴ ὂν τὴν κίνησιν ἐν οἷς φησιν “ἔστιν ἄρα ἐξ ἀνάγκης τὸ μὴ ὃν ἐπί τε κινήσεως εἶναι καὶ κατὰ πάντα τὰ γένη. λέγει δὲ αὐτὴν μὴ ὃν οὐ κατὰ τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄν, ὃ καὶ ἀνώνυμόν ἐστι κυρίως, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἑτερότητα τὴν πρὸς τὸ ὄν, ὅπερ ἓν εἶναι τῶν γενῶν φησι κατὰ διωρισμένην ἰδιότητα νοούμενον, ἀλλ’ οὐ κατὰ τὴν πάν- των τῶν ὄντων περιοχήν. ὥσπερ δὲ μὴ ὂν λέγει τὴν κίνησιν κατὰ τὴν ἑτερότητα τὴν πρὸς τὸ τοιοῦτο ὄν, οὕτως καὶ ὂν αὐτήν φησι κατὰ τὴν τοῦ ὄντος μέθεξιν. λέγει δὲ οὕτως· “οὐκοῦν δὴ σαφῶς ἡ κίνησις ὄντως οὐκ ὄν ἐστι καὶ ὄν, εἴπερ τοῦ ὄντος μετέχει;” εἰπὼν δὲ ταύτης εἶναι τῆς δόξης τῆς τὴν κίνησιν μὴ ὂν λεγούσης καὶ τοὺς Πυθαγορείους ἐκείνων εὐγνωμόνως ὑπεραπολογεῖται λέγων, ὅτι οὐκ ἄντικρυς ἴσως οὐδὲ ταύτῃ φερόμενοι ὡς περὶ μὴ οὔσης τέλεον ἔλεγον, ἀλλ’ ὡς τοῦ κινουμένου μηδέπω τοῦτο κατ’ ἐνέργειαν ὄντος, ἐφ’ ὃ κινεῖται, ἀλλ’ ἔτι ἐν ἀτελεῖ καθεστῶτος• τοιοῦτον γὰρ τὸ δυνάμει. ταῦτα δὲ καὶ Ἀριστοτέλει περὶ τῆς κινήσεως ἀρέσκει. “ταῦτα δέ, φησί, τὴν ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὄν εἰ μὲν ὡς αἴτια κινήσεως [*](2 μηδὲ aF: μὴ Ε 4 ἑτερότητα E 7 αὑτῷ scripsi: αυ Ε: ἑνὶ aF ἀλλ’ οὔτε a: ἀλλ’ οὐδὲ EF 8 ἑτερότητα λέγει τὴν χίνησιν F 10 ἐνεργοῦν aF: ἐνερ- γὸν E 12 ἐν Σοφιστῇ p. 256 1) 14 εἶπε cf. Soph. p. 250 a 15 ταῦτα τοῦ ὄντος aF 17 κατηγοροῖτο EF: κατηγορεῖτο a 18 ὑπάρχουσι EF 19 ἄλογον EF: ἀργὸν a post μὴ arid, ὡς τὰ a 20 οὐκ—ὄντος (21) om. F 21 φησιν Sopli. p. 256D cf. V. 11 23 μηδαμῇ μηδαμῶν a 27 τὴν πρὸς τὸ τοιοῦτον a: τῶν πρὸς τὸ τοιοῦτο E: τὴν πρὸς τοῦτο μὴ F 28 λέγει Soph. p. 256 D ante 1. c. v. 21 29 ἐπείπερ Plato 32 τοῦτο] immo τούτου 33 τοιοῦτον—δυνάμει om. a 35 τὴν ἀνισότητα aF)
Καὶ Ἀριστοτέλης δὲ ὡς ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν φασκόντων εἶναι τὴν κίνησιν εὐθύνει τὸν λόγον. ἔδει γάρ, φησί, τὰ ἕτερα ἢ τὰ ἄνισα ἢ τὰ μὴ ὄντα εὐθὺς καὶ κινεῖσθαι. νῦν δὲ οὐ φαίνεται καθὸ τοιοῦτον οὐδὲν κινούμενον. πάντα γὰρ τὰ ὄντα ἕτερα ἀλλήλων, καὶ ὅμως οὐ κινεῖται πάντα. ἐπὶ δὲ τοῦ μὴ ὄντος ἔτι ἀτοπώτερον, εἰ τὸ μὴ ὃν κινεῖται. εἰ δέ τις λέγοι ὅτι εἰς ταῦτα τὰ κινούμενα κινεῖται ἢ ἐκ τού- των, καὶ διὰ τοῦτο δοκεῖ ταῦτα ἡ κίνησις, προλαμβάνων τὴν τοιαύτην ἔν- στασιν οὐδὲ ἡ μεταβολή, φησίν, οὐδὲ εἰς ταῦτα οὐδὲ ἐκ τούτων μᾶλλόν ἐστιν ἢ τῶν ἀντικειμένων, καὶ εἰς τὰ ἀντικείμενα δηλονότι, οἷον ἐκ ταὐτότητος καὶ ἰσότητος, καὶ τοῦ ὄντος καὶ εἰς ταῦτα. “δύναται δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ οὐδὲν μᾶλλον ἐξ ἑτερότητος καὶ εἰς ἑτερότητα γίνεσθαι τὴν κίνησιν ἢ ἐκ ταὐτότητός τε καὶ εἰς ταὐτότητα εἰρῆσθαι, ὅτι εἰ καὶ ὅτι μάλιστα τὸ κινούμενον ἐξ ἑτέρου τινὸς εἰς ἕτερόν τι κινεῖται, ἀλλ’ αὐτά γε τὰ κινούμενα οἷον τὸ λευκαινόμενον ἢ μελαινόμενον ὁμογενῆ ἐστιν ἀλλήλοις ποιὰ ὄντα καὶ κατὰ τοῦτο τὰ αὐτά. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ καθ’ ἁ ἡ αὔξησις καὶ μείωσις ποσὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων”. εἰπὼν δὲ ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι διὰ τοῦτο ἀόριστον ἡγοῦντο τὴν κίνησιν, διότι ἐν οὐδενὶ τῶν ὡρισμένων ἐδύναντο αὐτὴν θεῖναι (τῶν γὰρ ὄντων τε καὶ ὡρισμένων τὰ μὲν δυνάμει ἐστί, τὰ δὲ ἐνεργείᾳ, ἐν οὐδετέροις δὲ τούτων ἡ κίνησις) [*](4 ὅ EF: ὅτι a 6 ante ῥῆσιν habet τὴν a Εὔδημος fr. 27 p. 41, 18 Sp. πρὸ aE: πρὸς [comp.] F 8 καὶ μικρὸν] καὶ μικρὸν καὶ τὸ μικρὸν Ε 10 ἄτοπον oiD. F λέγει Ε 12 γὰρ EF: δὲ a αἴτιον F ταῦτα om. F 13 ὁ (ante Πλάτων’) om. E 14 ἀλλὰ γὰρ ὥρισται οὐκ ἔστι Ε: ἀλλὰ γὰρ ὥρισται καὶ οὐκ ἔστι F: οὐ γὰρ ὥρισται a: conicio ἀλλὰ γὰρ ὁριστὴ οὐκ ἔστι 17 καὶ ὁ Ἀριστοτέλης aF τὸ om. aF 19 φαίνεται τοιοῦτον καθὸ κινούμενον F 23 προλαμβανόντων Ε 24 οὐδὲ (post φησίν) E: οὐδὲν aF: οὔτε (et postea item) recte Aristotelis libri 25 post ἡ habet ἐκ Aristoteles praeter FI Phys. et ET Metaph. 29 τι om. aF 32 καὶ ἡ μείωσις aF δὲ καὶ ὁ)
Ἀλλὰ καιρός μοι λοιπόν ἐστι τὴν Πλάτωνος παραθέσθαι ῥῆσιν τὴν ἐν Τιμαίῳ γεγραμμένην, πρὸς ἣν καὶ Ἀριστοτέλης καὶ οἱ ἐξηγηταὶ τοῦ Ἀρι- στοτέλους ἀντειρηκέναι δοκοῦσιν· “ἐν μὲν ὁμαλότητι μηδέποτε ἐθέλειν κίνησιν εἶναι. τὸ γὰρ κινησόμενον ἄνευ τοῦ κινήσοντος ἢ τὸ κινῆσον ἄνευ τοῦ κινησομένου χαλεπόν, μᾶλλον δὲ ἀδύνατον εἶναι. κίνησις δὲ οὐκ ἔστι τούτων ἀπόντων. ταῦτα δὲ ὁμαλὰ εἶναί ποτε ἀδύνατον. οὕτω δὴ στάσιν μὲν ἐν ὁμαλότητι, κίνησιν δὲ εἰς ἀνωμαλότητα ἀεὶ τιθῶμεν. αἰτία δὲ ἀνισότης αὖ τῆς ἀνωμάλου φύσεως. ἀνισότητος δὲ γένεσιν μὲν διεληλύ- θαμεν. πῶς δέ ποτε οὐ κατὰ γένη διαχωρισθέντα ἕκαστα πέπαυται τῆς δι’ ἀλλήλων κινήσεως καὶ φορᾶς, οὐκ εἴπομεν”. εἰπὼν οὖν ὅπως διὰ τὴν τοῦ παντὸς πρὸς ἑαυτὸ σύννευσιν τὰ λεπτομερέστερα εἰσιόντα εἰς τὸ παχὺ· μερέστερα ἐκεῖνα μὲν διακρίνει αὐτὰ δὲ συγκρίνεται, συμπεραινόμενος τὰ εἰρημένα ἐπάγει· “οὕτω δὴ διὰ ταῦτά τε ἡ τῆς ἀνωμαλότητος διασῳζο- μένη γένεσις ἀεὶ τὴν ἀεὶ κίνησιν τούτων οὖσαν ἐσομένην τε ἐνδελεχῶς παρέχεται.” ἐν δὴ τούτοις ὅτι μὲν ἑτερότητος οὐκ ἐμνημόνευσεν ὁ Πλά- τῶν, παντὶ δῆλον. εἰ δὲ καὶ Πλάτων’ ἢ οἱ Πυθαγόρειοι λέγουσι, τριῶν ὄντων τούτων τῆς τε ἑτερότητος αὐτῆς κατὰ τὸ εἶδος θεωρουμένης καὶ τοῦ ἑτέρου κατὰ τὸ μετέχον τῆς ἑτερότητος καὶ τῆς ἑτεροιώσεως, τὴν ἑτεροίω- [*](2 ἢ ὡς Ε: ἢ aF o δείκνυσι διορίσαι collocavit F1 ὅτι a: om. EF 4 δὲ post δηλοῖ add. Ε, post αἰτίαν a 7 ποτὲ δὲ ὅτι δὲ ἡ Ε εἰς τὴν στέρησιν a 8 αἱ ἔξεις—ἐνέργειαν, ἐπειδὴ (9) om. aF 10 ante δοκεῖ iutercidisse videtiir λοιπὸν: οὐ add. a δὲ corr. ex γὰρ F1 12 desideres οὔτε δύναμιν 14 χαλεπὴ F: χαλεπὸν aE 20 ἐστι EF: ἤδη a ἐν τῷ a 21 Τιμαίῳ p. 57 Esq. 23 ἐνεῖναι Plato 25 εἶναι ποτὲ aF: εἶναί sic Ε 27 αὖ] οὖν aF 28 ποτε oin. F 30 λεπτομερέστατα F 31 αὐτὰ aF: αὐτὸς E 32 ἐπάγει p. 58c)
Καὶ ὅ γε Εὔδημος σαφέστερον ἐξέθετο τὴν Ἀριστοτέλους ἀπόδειξιν, ἐν οἷς πρὸ ὀλίγου παρεθέμην διὰ τοῦ “παρούσης γὰρ δοκεῖ κινήσεως κινεῖ. σθαι τὸ ἐν ᾧ. ἀνίσου δὲ ὄντος ἢ ἀνωμάλου προσαναγκάζειν ὅτι κινεῖται, γελοῖον’’. ὁμοίως δὲ οὐδὲ τὴν ἀνισότητα οὐδὲ τὸ μὴ ὂν οὐδὲ τὰ τούτων μετέχοντα κίνησιν εἰκὸς λαμβάνειν, ἀλλὰ τὴν ἀνίσωσιν καὶ οὐσίωσιν ἢ ἀνουσίωσιν. αὗται γάρ εἰσι κινήσεις, μεταβολαί τινες καθ’ ἕκαστον γένος ἰδιότροποι ἀπὸ τοῦ δυνάμει εἰς τὸ ἐνεργείᾳ. οὐ γὰρ ἑτερότητά φασι τὴν ἤδη ἀφωρισμένην καὶ μένουσαν ἐν τῷ εἴδει. καὶ ἀνισότης δὲ καὶ ἀνω- μαλία τοῦ χείρονος πρὸς τὸ κρεῖττον ἤτοι τοῦ κινουμένου πρὸς τὸ κινοῦν, σπεύδουσα μὲν εἰς τελειότητα ἄγειν τὸ ἀτελές, ἐντιθεῖσα δὲ τῷ δυνάμει τὴν ἐνέργειαν, ἀπὸ τοῦ βελτίονος τὴν αἰτίαν ἐμποιεῖ τὴν πρώτην τῆς κινήσεως. ἔστι δὲ καὶ ἀπὸ τῆς τοῦ κινοῦντος πρὸς τὸ κινούμενον ἀνομοιότητος τὴν ἀνισότητα καὶ ἀνωμαλίαν καὶ ἑτερότητα καταμαθεῖν. ἄλλο γάρ ἐστι τὸ κινοῦν καὶ ἄλλο τὸ κινούμενον, καὶ ἄνισα ταῦτα καὶ ἀνώμαλα. καὶ διὰ ταῦτα συνίσταται ἡ κίνησις περὶ τὸ κινούμενον ἀπὸ τοῦ κινοῦντος, κατ’ αὐτὴν τὴν ἀνωμαλότητα παραγομένη οὐκ ἐν τῷ ὡρίσθαι κατὰ τὴν ἀνωμαλότητα, ἐν δὲ τῷ ἀορίστως κατὰ τὸ μᾶλλον προιέναι ἐν τῇ ἀνωμα- λότητι· σύμμιξις γὰρ ἀπὸ τοῦ ὡρισμένου καὶ ἀορίστου τὴν κίνησιν ὑφίστησιν. ἀρχὴ γὰρ ἐγγίνεται τῆς μεταβολῆς ἡ ἀνωμαλία καὶ διαφορὰ τοῦ μὲν κι- νοῦντος πρὸς τὸ κινούμενον, τῆς δὲ ἐνεργείας πρὸς τὴν δύναμιν, τῆς δὲ ἀρχῆς πρὸς τὰ μέσα καὶ τὴν τελευτήν, πάντων δὲ τούτων πρὸς ἅπαντα διαφόρως ἐπὶ τῆς κινήσεως διακειμένων. καὶ γὰρ ἕως μένῃ τι τὸ αὐτὸ καὶ ἕν, οὐ πέφυκε κινεῖσθαι. ὥστε εἰκότως τὰ μὲν ἕτερα καὶ ἄνισα καὶ μὴ ὄντα τὰ ἤδη ἑστηκότα ἐν τούτῳ οὐ κινεῖται, τὰ δὲ ἑτεροιούμενα καὶ ἀνισούμενα καὶ οὐσιούμενα ταῦτα κινεῖται σπεύδοντα πρὸς τὸ διάφορον ἀεὶ [*](3 εἰπὼν om. F 7 ὡς κακοσχόλως E: om. aF 10 τὸ ἕτερον] τῶ λόγω F 13 Εὔδημος fr. 27 p. 42, 13 Sp. cf. p. 431, 10 14 κινήσεως δοκεῖ aF 16 ὁμοίως F: ὅμως F: ὅλως a 17 ὑπολαμβάνειν aF καὶ οὐσίωσιν videtur delendum 21 τοῦ (post ἤτοι) om. E 24 ἔτι δὲ a 34 μένη] μὲν ἦ F 36 τὰ εἴδη Ε ἐν τούτῳ om. F 37 οὐσιωμένα F σπεύδοντα om. F Commeut. Ariatot. IX. Simpl. Phys. I. 28)
Κινεῖται δὲ καὶ τὸ κινοῦν ἕως τοῦ ὥστε ἅμα καὶ πάσχει.
Εἰπὼν πρότερον ὅτι τὸ κινοῦν φυσικῶς καὶ αὐτὸ κινητόν ἐστι (πᾶν γὰρ τὸ τοιοῦτον κινεῖ κινούμενον), βούλεται νῦν ἅμα μὲν τεκμήρια παραθέσθαι ἐναργῆ τῶν ἐν τῷ κινεῖν ἀντικινουμένων, ἅμα δέ, ὥς φησιν Ἀλέ- ξανδρος, καὶ χωρίσαι τὸ θεῖον σῶμα τοῦ ἀντικινεῖσθαι καὶ ἀντιπάσχειν. ἑνὶ [*](1 γίνηται F: γένηται aE κατὰ—μεταβολὴ (3) om. F 3 αὐτὴ E 6 καὶ (post ἄμα) om. Ε 8 αὐτὴ Ε 11 τὸ μὴ aF: καὶ μὴ Ε 13 ἀφικέσθαι a 16 post μεταξὺ add. δὲ aF 20 εἷδος om. F 22 περὶ ταῦτα πάντα ἐνεργεία Ε: παρὰ πάντα ταῦτα ἐνέργεια F: ἐνέργεια περὶ πάντα ταῦτα a 26 post μήτε add. ἐν a 30 ἐπιτελειοῦται a 33 τὸ ex τὰ corr. F 34 post κινεῖ add. τὸ Ε 36 καὶ χωρίσαι a: χωρίσαι Ε: κεχώρισται F)
Ἰστέον δὲ ὅτι ὁ μὲν Ἀσπάσιος οὕτως γράφει τὴν λέξιν· κινεῖται δὲ καὶ τὸ κινοῦν, ὥσπερ εἴρηται, πᾶν τὸ δυνάμει ὂν κινητικόν. καὶ συνᾴδει τούτῳ τὸ | μετ’ ὀλίγον ἐπαγόμενον οὕτω· τὸ γὰρ πρὸς [*](100r) τοῦτο ἐνεργεῖν, ᾗ τοιοῦτον, αὐτὸ τὸ κινεῖν ἐστι· τοῦτο δὲ ποιεῖ θίξει, ὥστε ἅμα καὶ πάσχει. δυνάμει γὰρ ὂν κινητικὸν καὶ θίξει κινοῦν, ὅταν κινῇ, καὶ ἀντικινεῖται· τοιαῦτα γὰρ τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾶ. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος οἶδε μὲν καὶ ταύτην τὴν γραφὴν καὶ ἐξηγεῖται προσφόρως αὐτὴν ὡς ὑφ’ ἑτέρων νομιζομένην, πρώτην δὲ τίθησι τὴν ἑτέραν τὴν λέγουσαν κινεῖται δὲ καὶ τὸ κινοῦν, ὥσπερ εἴρηται, πᾶν τὸ δυνάμει ὂν κινητόν. καὶ σαφεστέρα ἐστὶν αὕτη διορίζουσα ποῖα τῶν κινούντων ἀντικινεῖται, ὅτι οὐ πάντα. οὔτε γὰρ τὰ πάντῃ ἀκίνητα οὔτε τὰ ἐνεργείᾳ ἀεὶ κινούμενα, ἀλλ’ ὅσα κινοῦντα δυνάμει, δυνάμει καὶ αὐτὰ κινητά ἐστιν. εἰπὼν δὲ ταῦτα συνεπεράνατο πάλιν τὸν ὁρισμὸν τῆς κινήσεως διὰ τοῦ διὸ ἡ κίνησις ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν. “καὶ δοκεῖ, φησὶν Ἀλέξανδρος, σαφέστερον νῦν λέγειν τί ποτέ ἐστιν ἡ κίνησις ἤπερ ὅτε ἔλεγεν αὐτὴν ἐντελέχειαν τοὐ δυνατοῦ ᾗ δυνατόν. καὶ γὰρ τὸ μὲν δυνάμει ἐν πάσαις ἐστὶ ταῖς κατηγορίαις• οὐ πᾶσα δὲ ἡ τοῦ δυνατοῦ ᾗ δυνατὸν ἐντελέχεια κίνησίς ἐστι. τὰ γοῦν πρός τι δυνάμει μέν ἐστι, καθὸ δυνάμει ἐνεργείᾳ γίνεται, οἷον διπλάσιον δυνάμει ὂν ἐνεργείᾳ γίνεται, καὶ οὐκ ἀνάγκη αὐτὸ κινεῖσθαι, ἀλλὰ τῷ οὗ διπλάσιόν ἐστι παρατίθεσθαι αὐτῷ. καὶ οὕτως γίνεται ἐκ τοῦ δυνάμει ἐνεργείᾳ, οὐ μὴν κινεῖται. πᾶν μέντοι εἴ τι κινεῖτᾶι, τοῦτο ἐκ τοὐ δυνάμει ἐπὶ τὸ ἐνεργείᾳ παραγίνεται. καὶ κατὰ τοῦτο ἐπὶ πλέον ἄν εἴη ἡ τοῦ δυνατοῦ ᾗ δυνατὸν ἐντελέχεια τῆς κινήσεως.” ταῦτα δὲ εἰπὼν ὁ Ἀλέξανδρος ἐφιστάνει καλῶς λέγων, ἅπερ καὶ πρότερον [*](1 μὲν (ante θερμὸν) aF: ὂν E 2 δὲ om. ’ 3 διὸ καὶ—ψυχρόν ἐστι itera- vit Ε ἐστι om. aF ἀντιψύχει] αὐτὸ ψύχει a 4 τοῦ τοῦ τὸ—ὐπ’ αὐτοῦ oiu. F 15 καὶ (ante συνάδει) om. E IG αὐτοκινεῖν F 18 ἀντικινῆται Ε 20 αὐτὴν E: ταύτην a: om. F 21 καὶ τὸ κινοῦν Ε: τὸ κινοὑμε- νον aF 24 δυνάμει alteram om. F 27 φησὶν ὁ aF 28 ἔλεγεν p. 201b 4 29 ταῖς κατηγορίαις ἐστίν aF ᾖ δυνατὸν E: iteravit F: om. a 30 ante καθὸ habet καὶ deletum vel evanidum E 31 οἷον—γίνεται om. F 32 αὐτὸ] αὐ- τὰ F τῶ E: τό aF 35 ἡ τοῦ δυνατοῦ om. P 36 πρότερον cf. p. 409, 27)
εἶδος δὲ ἀεὶ οἴσεταί τι τὸ κινοῦν ἕως τοῦ ποιεῖ ἐκ τοῦ δυνάμει ὄντος ἀνθρώπου ἄνθρωπον.
Δείξας ὅτι τὸ κινούμενον, ἕως ἄν κινῆται, φυλάττει τὸ ἀτελὲς καὶ τὸ δυνάμει, εἰκότως ἐπισημαίνεται περὶ τοῦ κινοῦντος, ὅτι τοῦτο τέλειον εἶναι χρὴ καὶ εἶδος ἔχειν. τὰ γὰρ κατὰ φύσιν καὶ προσεχῶς κινοῦντά τε καὶ ποιοῦντα ὅμοια ἑαυτοῖς ποιεῖ καὶ εἰς τὸ οἰκεῖον εἶδος ἄγει τὰ κινούμενα ὑφ’ ἑαυτῶν. διὸ εἰ μὲν κατ’ οὐσίαν κινεῖται τὸ κινούμενον, οὐσίαν χρὴ εἶναι τὸ κινοῦν, εἰ δὲ κατὰ ποιότητα, ποιόν, εἰ δὲ κατὰ ποσότητα, ποσόν. οἷον ὁ ἐντελεχείᾳ ἄνθρωπος ποιεῖ ἐκ τοῦ δυνάμει ὄντος ἀνθρώπου ἄνθρωπον. τέλειον γὰρ ὂν τὸ κινητικὸν ἀρχὴ καὶ αἴτιον ποιητικόν ἐστι τῆς κινήσεως. ἀλλὰ πῶς ἐπὶ τοῦ κατὰ τόπον κινητικοῦ; οὐ γὰρ τόπος οὐδὲ ἐν τόπῳ ἔσται τὸ κατὰ τόπον κινοῦν, ὥσπερ οὐσία τὸ κατ’ οὐσίαν καὶ ποιὸν τὸ κατὰ ποιόν. ἢ ἐν τελειότητι μὲν ἀνάγκη καὶ ἐπ’ ἐκείνων εἶναι τὸ κινοῦν, οὐ μὴν καὶ ἐν τόπῳ. ἡ γοῦν ψυχὴ κινεῖ μὲν τὸ σῶμα τοπικὴν κίνησιν, οὐ μὴν ἐν τόπῳ οὖσα. καὶ ἴσως διὰ τοῦτο ὁ Ἀριστοτέλης ἀσφαλέστερον ποιῶν οὐκ εἶπεν ὅτι εἶδος οἴσεται τὸ κινοῦν οἷο καὶ τὸ κινούμενον, ἀλλ’ ἤτοι τόδε ἢ τοιόνδε ἢ τοσόνδε. εἰ μὴ ἄρα πάντως μὲν τὸ αὐτὸ εἶδος εἶναι χρὴ ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος τῷ γινομένῳ ἐντιθέμενον, ἀλλ’ οἰκείως ἐν ἑκατέρῳ. καὶ γὰρ ὁ οἰκοδόμος οἰκοδομεῖ κατὰ τὴν ἐν ἑαυτῷ οἰκίαν, καὶ ἡ ψυχὴ κινεῖ κατὰ τόπον, οὐ κατὰ τὴν τυχοῦσαν ἐν ἑαυτῇ αἰτίαν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐν ἑαυτῇ αἰτίαν τῆς τοπικῆς κινήσεως ἔχουσαν τὸ αὐτὸ εἶδος ὡς ἐν ἐκείνῃ.
[*](1 οὐ κατ’ F: οὐκ aE 2 κινητικὸν (comp.) E ἐπὶ τοῦ a 10 οὐκέτι] οὐ F 13 ἡ κίνησις om. aF 14 τι τὸ a et Simpl. de anima p. 36,12 Hayd.: τὸ τὸ Ε: τὸ F 18 ποιοῦντα τε καὶ κινοῦντα a 19 ἑαυτοῖς E: αὑτοῖς a: αὐ- τοῖς F 23 ἐστι ποιητικόν aF 26 κατὰ τὸ ποιὸν a τελειότητι μὲν] τελ ceteris extremo folio evanidis Ε 30 ἤτοι EF: ὅτι a 33 κινεῖ Ε: κινεῖται F: κινεῖ τὰ a 34 ἀλλὰ—αἰτίαν om. F)Καὶ τὸ ἀπορούμενον δὲ φανερόν ἕως τοῦ καὶ ἐπὶ τοῦ [*](100v) κινοῦντος καὶ κινουμένου.
Μετὰ τὸ ἀποδοῦναι τὸν τῆς κινήσεως ὁρισμὸν καὶ τὴν προσήκουσαν αὐτοῦ διάρθρωσιν ποιήσασθαι μεταβαίνει λοιπὸν ἐπὶ τὸ δεύτερον τῶν περὶ κινήσεως προβλημάτων ζητῶν καὶ διακαθαίρων, ἐν τίνι ἐστὶν ἡ κίνησις, πότερον ἐν τῷ κινοῦντι ἢ ἐν τῷ κινουμένῳ, ἢ ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἐν τῷ κινουμένῳ, ὡς ἔχει ἡ τῶν πρός τι σχέσις. διὰ τοῦτο καὶ τὴν τοῦ πρός τι σχέσιν διέλαβεν. ἐπειδὴ γὰρ συμβεβηκός τί ἐστιν ἡ κίνησις, ἀνάγκη πάντως ἔν τινι αὐτὴν εἶναι οὐσίᾳ. ἐπεὶ οὖν καὶ ἐν τῷ τοῦ κινοῦντος ὀνό- ματι καὶ ἐν τῷ τοῦ κινουμένου ἐμφαίνεται ἡ κίνησις, ἀπορίας ἄξιον ἐδόκει, πότερον ἐν τῷ κινοῦντί ἐστιν ἢ ἐν τῷ κινουμένῳ ἢ ἐν ἀμφοτέροις. ἢ ἐπειδὴ τὸ μὲν κινοῦν ποιοῦν τί ἐστι, τὸ δὲ κινούμενον πάσχον, διαιρουμένης τῆς κινήσεως εἴς τε ποίησιν καὶ εἰς πάθησιν ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦν- τί ἐστιν ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι. λέγει οὗν ὅτι καὶ τὸ ἀπορούμενον ἐν τούτοις λέλυται ἐκ τοῦ τῆς κινήσεως ὁρισμοῦ. φανερὸν γὰρ ὅτι ἐν τῷ κινητῷ ἐστιν ἡ κίνησις, εἴπερ ἐντελέχειά ἐστι τοῦ κινητοῦ ὑπὸ τοῦ κινητικοῦ. “ὑπεναντιοῦσθαι δέ, φησὶν Εὔδημος, τοῖς λέγουσιν ἐν τῷ πάσχοντι καὶ κινουμένῳ εἶναι τὴν κίνησιν τὸ περὶ τὰς αἰσθήσεις· λέ- γομεν γὰρ ὁρᾷ ὁρᾶται ὅρασις, ἀκούει ἀκούεται ἄκουσις· δοκεῖ οὖν ἡ ὅρασις ἐν τῷ ὁρῶντι εἶναι, καὶ ἡ ἄκουσις ἐν τῷ ἀκούοντι· ὁμοίως καὶ αἱ γεύσεις καὶ αἱ λοιπαί. ταῦτα δὲ ἐν τῇ τοῦ ποιοῦντος καὶ κινοῦντος εἶναι δοκεῖ συστοιχίᾳ. ἀπατώμεθα δέ, φησί, τῇ λέξει ἐπακολουθοῦντες καὶ μὴ ἐννοοῦ- τες ὅτι τὸ αἰσθανόμενον πάσχει.” ἀλλὰ διὰ τί οὐκ ἔστιν ἐνέργεια καὶ τοῦ κινοῦντος; εἰ γὰρ πρότερον κινητικὸν ὂν τοῦτο δυνάμει κινοῦν ἐστιν, ἀνάγκη, ὅταν κινοῦν ἐνεργείᾳ γένηται, τότε κινεῖν καὶ ἐνεργεῖν κατὰ τὸ κινεῖν. διὰ τί οὖν ἡ τοῦ κινητοῦ ἐνέργεια κίνησίς ἐστι καὶ μὴ μᾶλλον ἡ τοῦ κινοῦντος; ἢ οὐκ ἄλλη ἐστὶν ἡ τοῦ κινητικοῦ ἐνέργεια. ἔστι γὰρ κινητικὸν ἐνεργητικὸν τοῦ κινητοῦ.
Μία οὖν ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια, ὡς μὲν ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἐνέργεια λεγομένη κυριώτερον, ὡς δὲ ἐν τῷ κινουμένῳ πάθος μᾶλλον ἤπερ ἐνερ- γεια. ἐνέργεια δὲ ἴσως καὶ αὕτη λέγεται, καθόσον κἄν ἔξωθεν ἔχῃ τὴν ἀρχήν, ἀλλ’ ὑπὸ τῆς ἐν αὑτῷ φύσεως ἔχει τὸ κινεῖσθαι κατὰ τὴν οἰκείαν ἐπιτηδειότητα. ὡς οὖν τὸ διάστημα τοῦ ἑνὸς πρὸς δύο καὶ δύο πρὸς ἓν καὶ τὸ ἄναντες καὶ τὸ κάταντες ἓν μέν ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ, δύο δὲ κατὰ τὸν λόγον, ἀπὸ μὲν τοῦ ἑνὸς πρὸς τὰ δύο ἥμισυ, ἀπὸ δὲ τῶν δύο πρὸς τὸ ἓν διπλάσιον, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τοῦ κινοῦντος καὶ κινουμέ- νου ἡ κίνησις, μία μὲν οὖσα τῷ ὑποκειμένῳ, ἄλλως δὲ ὡς ἀπὸ τοῦ κι- [*](6 ἢ ἀπὸ—κινουμένῳ (7) om. P 7 post ἔχει add. καὶ a 9 ὀνόματα a 10 δοκεῖ a 16 τοῦ κινητοῦ] τούτου Aristotelis vulgata cf. p. 440, 14 17 Εὔδη- μος fr. 28 p. 43, 8 Sp. 19 ὁρᾶ EF: om, a ἀκούει delebat Spengel, ὁρᾶται et ἀκούεται melius delevit emendator Ambrosiani 22 συστοιχίαν Ε καὶ μὴ ite- ravit F 24 post πρότερον add. τὸ aF ὄν] ἂν F)
ἔχει δ’ ἀπορίαν λογικὴν ἕως τοῦ ὁμώνυμος ἂν εἴη.
Εἰπὼν πρότερον τὰ ἑαυτῷ δοκοῦντα περὶ τῆς κινήσεως, ὅτι μία ἐστὶν ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἐν τῷ κινουμένῳ, ἐφεξῆς τὴν περὶ τούτου ἀπορίαν ἐνοχλοῦσαν τοῖς μὴ οὕτως ἐκδεχομένοις, ὡς αὐτὸς εἶπε, διαρθροῖ. ἣν λογικὴν καλεῖ, ἢ ὡς ἐξ ἐνδόξων προιοῦσαν ἢ ὡς ἐν λόγῳ μόνῳ τὸ πιθα- νὸν ἔχουσαν καὶ οὐκ ἀπὸ τῶν πραγμάτων βεβαιουμένην οὕτως γὰρ λόγοι λέγονται οἱ τοῦ Ζήνωνος οἱ πιθανῶς τὴν κίνησιν ἀναιροῦντες), ἢ λογι- κἠν λέγει τὴν κοινοτέραν καὶ οὐ προσεχῆ οὐδὲ ἰδίαν τοῦ προκειμένου οὐδὲ ἐξ οἰκείων ἀρχῶν· ἡ μὲν γὰρ ἐκ τῶν οἰκείων ἐπιχείρησις οὐ λογική, ὡς ἡ τὴν ψυχὴν ἀθάνατον ἐκ τοῦ αὐτοκινήτου δεικνῦσα ἀπὸ γὰρ τῆς οὐσίας τῆς ψυχῆς βούλεται προιέναι, ὥς φησιν ὁ Ἀλέξανδρος), ἡ δὲ ἐκ τοὐ τὰ ἐναντία ἐκ τῶν ἐναντίων γίνεσθαι τὸ ἀθάνατον δεικνῦσα λογική· οὐ γὰρ ἐξ οἰκείων καὶ προσεχῶν τῆς ψυχῆς πρόεισιν, ἀλλὰ διὰ κοινῶν, δι’ ὧν καὶ ἄλλο ἄν δειχθείη τι οὕτως ἔχον καὶ μὴ ὁμογενὲς τῇ ψυχῇ. κἂν γὰρ καθολικῆς δεῖ προτάσεως ἐν ταῖς ἀποδείξεσιν, ἀλλ’ οὐχ οὕτως εἶναι χρὴ κοινήν, ὅταν τὰ ἰδίως ὑπάρχοντα δεικνύωμεν, ὥστε καὶ τοῖς ἀνομογενέσιν ἁρμόττειν. τὰ μὲν οὖν παραδείγματα καλῶς ἐφήρμοσεν ὁ Ἀλέξανδρος. ἐκεῖνο δὲ ἐπισημαίνομαι διὰ τοὺς ἀληθείας ἐρῶντας, ὅτι ὁ ἀπὸ τῶν ἐναντίων ἐν Φαίδωνι λόγος οὐ τὴν ἀθανασίαν αὐτόθεν ἐπαγγέλλεται καταδεῖξαι [*](2 μεταβάλῃ F ὑπὸ τοῦ ἐνεργείᾳ om. F 3 κινουμένη E ἄλλην F 8 post ποιοῦντος repetiit τοῦ εἴδους—ποιοῦντος Ε 12 τοῦτο a 13 ἐστι—γάρ (14) om. ’ 17 τὸ κινούμενον om. F 19 τῆς om. aF 22 προιοῦσαν ἐξ ἐνδόξων a 23 καὶ om. F 26 ὡς κτλ. Alexandri esse apparet ex v. 28 et 34 27 δεικνῦσα ἐκ τοῦ αὐτοκινήτου a 28 ὁ om. a 29 ἐναντία ἐκ τῶν om. F 33 ὁμογενέσιν Ε 36 ἐν om. a Φαίδωνι cf. p. 70 Ε καταδεῖξαι a: καταδεῖσθαι Ε: καταδεῖσθαι F)
Τὴν δὲ ἀπορίαν ἐκτίθεται πρῶτον διορίζων, ὅτι ἔστι τις ἐνέργει καὶ τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου, ἤτοι τοῦ ποιητικοῦ καὶ τοῦ παθη- τικοῦ, ὡς εἶναι δύο ἐνεργείας. ὃ πρώην μὲν ὡς ἐναργὲς ἔλαβεν εἰπὼν δεῖν εἶναι ἐντελέχειαν ἀμφοῖν, νῦν δὲ ἐκ τῆς ἑτερότητος τῶν ὀνομάτων, ὧν ἔχουσιν αἱ ἐνέργειαι. εἰ γὰρ ἡ μὲν ποίησις λέγεται, ἡ δὲ πάθησις, δύο ἄν εἶεν ἐνέργειαι. καὶ εἰ τὰ ἔργα αὐτῶν, καὶ τὰ τέλη τοῦ μὲν ποίημα τοῦ δὲ πάθος, ταῦτα δὲ διαφέροντα ἀλλήλων. ὧν δὲ τὰ ἔργα καὶ τὰ τέλη ἕτερα, τούτων καὶ αἱ ἐνέργειαι ἕτεραι ἐφ’ αἷς τὰ τέλη. διορίσας οὖν ταῦτα, ἄρχεται λοιπὸν τῆς διαιρέσεως τῆς τὴν ἀπορίαν ἀναπλούσης οὕτως· εἰ ἄμφω κινήσεις εἰσὶν ἥ τε τοῦ κινοῦντος καὶ ἡ τοῦ κινουμένου, ἢ ἕτεραι τελέως αὗται ἢ οὐχ ἕτεραι· καὶ εἰ ἕτεραι, ἐπειδὴ συμβεβηκότα εἰσὶν αἱ κινήσεις, πάντως ἔν τινί εἰσιν οὐσίᾳ. ἐν τίνι οὖν δύο οὖσαι; ἢ γὰρ ἄμφω ἐν τῷ πάσχοντι καὶ ποιουμένῳ ἤτοι κινουμένῳ, ἢ ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦντι, ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι. εἰ δέ τις καὶ τὴν πάθησιν ποίη- σιν βούλοιτο καλεῖν, διότι ἐνέργεια λέγεται καὶ αὐτή ἐντελέχεια γὰρ τοῦ κινητοῦ), καλείτω μέν, ἀλλ’ ἴστω ὅτι ὁμωνύμως αὕτη λέγεται ποίησις τῇ τοὐ ποιοῦντος ποιήσει, μενούσης τῆς ἑτερότητος κἂν τὰ ὀνόματα τὰ ἀυτὰ εἴη.
Τὸ δὲ τρίτον τμῆμα τῆς διαιρέσεως τὸ λέγον ‘ἢ ἄμφω ἐν τῷ κινοῦντι’ παραλέλοιπε καὶ ὡς ἐναργῶς ἄτοπον, διότι συνέβαινε τὸ κινούμενον μὴ κινεῖσθαι, εἰ μηδεμίαν ἔχει κίνησιν ἐν ἑαυτῷ, τὸ δὲ κινοῦν δύο ἔχον κινή- σεις διπλῆν κινεῖσθαι κίνησιν, καὶ μέντοι διότι τὰ αὐτὰ συμβαίνει ἄτοπα καὶ τούτῳ τῷ τμήματι τῆς διαιρέσεως καὶ ἔτι μᾶλλον) ἅπερ τῷ ἀμφοτέ- ρας τὰς κινήσεις ἐν τῷ κινουμένῳ τιθέντι. καὶ ἄλλως δὲ δείξει προιών, ὅτι καὶ τὴν ἑτέραν τῶν κινήσεων ἐν τῷ κινοῦντι λέγειν τὴν οἰκείαν αὐτῷ δοκοῦσαν ἄτοπον, εἰ δὲ τοῦτο ἄτοπον, πολὺ ἀτοπώτερον τὸ ἀμφοτέρας ἐν αὐτῷ τιθέναι. διὰ ταῦτα μὲν οὖν παρῆκεν ἐκεῖνο τὸ τμῆ|μα τῆς διαιρέσεως, [*](101v) ὡς ἐν τοῖς πλείοσι γέγραπται τῶν ἀντιγράφων. ἔν τισι δὲ καὶ τοῦτο πρόσκειται τῆς γραφὴς ἐχούσης οὕτως· ἢ γὰρ ἄμφω ἐν τῷ πά- σχοντι καὶ ποιουμένῳ ἢ ἐν τῷ ποιοῦντι καὶ διατιθέντι, ἢ ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦντι ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι. περιττὴ δὲ ἡ προσθήκη, εἴπερ μηδὲ ἀντιλέγει πρὸς ἐκείνην τὴν θέσιν ὁ Ἀρι- στοτέλης.
Ἀλλὰ καὶ τέταρτόν ἐστι τμῆμα τῆς διαιρέσεως τὸ τῷ δευτέρῳ ῥηθέντι ἀντικείμενον τὸ λέγον ‘ἢ ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ πάσχοντι, ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ ποιοῦντι’, ὅπερ ὡς ἐναργῶς ἄτοπον παραλέλοιπεν. ὁ μέντοι πιθανὸς [*](5 εἰπὼν p. 202 a 15 6 δέον F 7 εἰς γὰρ a 8 αἱ ἐνέργειαι Ε καὶ (ante τὰ) om. F 12 ἡ (post καὶ) om, aF 17 αὕτη aF 19 ποιήσει] κινήσει a 22 καὶ ante ὡς deleverim συνέβαινε] fortasse συμβαίνει ut v. 24 τὸ κινούμενον μὴ E (cf. Themist. p. 217,8): τῶ κινουμένω τὸ F: τῷ κινουμένῳ τὸ κινούμενον μὴ a 25 τῷ (post τούτῳ) om. a 28 εἰ δὲ τοῦτο ἄτοπον om. Ε δὲ F: δὴ a 30 καὶ om. F 36 τὸ τῷ] τῶ F1)
Ἄλλὰ μὴν εἰ τοῦτο ἕως τοῦ καὶ εἰς ἓν εἶδος; ἀλλὰ ἀδύνατον.
Πρὸς τὸ προσεχῶς ἐπαχθὲν τμῆμα τὸ λέγον “ἡ μὲν ποίησις ἐν τῷ ποιοῦντι, ἡ δὲ πάθησις ἐν τῷ πάσχοντι’’ πρῶτον ὑπαντᾷ, καὶ λαβὼν ὅτι κατὰ ταύτην τὴν ὑπόθεσιν, ὥσπερ ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν ἡ κίνησις ἡ οἰκεία, οὕτως καὶ ἐν τῷ κινοῦντι ἡ αὐτοῦ οἰκεία ὁ γὰρ αὐτὸς λόγος ἐπ’ ἀμφοῖν) ἐπάγει, ὅτι δυεῖν ἀτόποιν θάτερον ἀνάγκη κατὰ ταύτην τὴν ὑπό. θέσιν ὁμολογεῖν. ἢ γὰρ πᾶν τὸ κινοῦν καὶ κινήσεται, εἴπερ τὸ κινοῦν ἔχει κίνησιν, τὸ δὲ ἔχον κίνησιν κινεῖται· ἄτοπον δὲ τὸ πᾶν τὸ κινοῦν κινεῖσθαι καὶ οὔτε δοκοῦν αὐτῷ, εἴπερ τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον οἴεται οὗτε τοῖς πράγμασι συνᾷδον πολλὰ γὰρ τῶν κινούντων ἀκίνητα μένει οἷον χρῶμα κάλλος εὐρυθμία)· ἢ ἔχον τι κίνησιν ἐν ἑαυτῷ οὐ κινεῖται, ὅπερ πάντων ἐστὶν ἀλογώτατον, ὡς τὸ ἔχον τι λευκὸν μὴ λελευκάνθαι. ᾧ γὰρ πάρεστι κίνησις, τοῦτο πάντως κινεῖται καὶ τὸ κινούμενον παρουσίᾳ κινήσεως κινεῖται. τοῦτο δὲ δείξας ἄτοπον μεταβέβηκεν ἐπὶ τὸ ἕτερον τμῆμα τῆς διαιρέσεως τὸ πρῶτον ῥηθέν, καὶ τὰ ἄτοπα λοιπὸν ἐπάγει τοῖς ὑποτιθεμένοις ἄμφω ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ πάσχοντι, τήν τε ποίησιν καὶ τὴν πάθησιν καὶ τὴν δίδαξιν καὶ τὴν μάθησιν. ἄτοπον δὲ πρῶτον μὲν τὸ τὴν ἑκάστου ἐνέργειαν μὴ ἐν τῷ ἐνεργοῦντι αὐτὴν εἶναι, ἀλλ’ ἐν ἄλλῳ τινί, εἴπερ ἡ τοῦ ποιοῦντος ἐνέργεια ἐν τῷ κινουμένῳ ἔσται. δεύ- τερον δὲ ἄτοπον τὸ τὸ αὐτὸ δύο κινήσεις διαφόρους καὶ ἐναντίας ἅμα κινεῖσθαι καθ’ ἓν εἶδος. εἰ γὰρ τὸ κινοῦν ἀλλοιοῖ φέρε εἰπεῖν καὶ τὸ κι- νούμενον ἀλλοιοῦται, οὐ δυνατὸν τὸ κινούμενον καθὸ ἀλλοιοῦται ἀλλοιοῦν. διαφόρου γὰρ οὕσης τῆς ἐνεργείας διάφορα ἄν εἴη καὶ τὰ ἀποτελέσματα, ὥσπερ οὐ δυνατὸν καθὸ ἀλλοιοῖ καὶ αὔξεσθαι. ὑπὸ γὰρ αὔξοντος αὔξεταί τι καὶ ὑπὸ ἀλλοιοῦντος ἀλλοιοῦται. γοργῶς οὖν ἐπηπόρησε ταύτῃ τῇ ὑποθέσει· τίνες γὰρ ἔσονται ἀλλοιώσεις δύο καὶ ἑνὸς τοῦ κινουμέ- νου καὶ εἰς ἓν εἶδος φερομένου; ἔτι γὰρ ἀτοπώτερον τὸ καὶ δύο οὔσας τὰς κινήσεις, ἃς ἀλλοιώσεις ἐκάλεσεν, εἰς ἓν εἶδος φέρεσθαι. ὅτι γὰρ εἰς ἓν εἶδος τελευτᾷ ἡ τοῦ κινοῦντος καὶ κινουμένου ἐνέργεια, δῆλον ἐκ τοῦ, [*](1 Θεμίστιος p. 216, 16 Sp. 2 τοῦ iteravit initio versiculi Ε 4 ἐπήγαγεν Ε II λέγον p. 202 a 26 14 ἐν τῷ κινοῦν a 20 χρῶμα om. F 27 ἐν (post μὴ) om. F 35 γὰρ] δὲ a)
‘‘Δυνατὸν δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, καὶ ἄλλως ἀναγινώσκειν ὀξύνοντας, ἀλλὰ μὴ βαρύνοντας τὸ τινές· εἰ γὰρ δύο αἱ κινήσεις ἅμα, δύο τινὲς ἔσονται καὶ ἐναντίαι ἀλλοιώσεις τοῦ ἑνὸς καὶ εἰς ἓν εἶδος, ἅπερ ἀδύνατα. δυνατὸν δέ, φησί, καὶ ὑπερβιβάσαντας σαφεστέραν ποιῆσαι τὴν λέξιν οὕτως· εἶτα ἄτοπον τὸ δύο κινήσεις ἅμα κινεῖσθαι καὶ εἰς ἓν εἶδος, καὶ οὐ μόνον ἄτοπον ἀλλὰ καὶ ἀδύνατον τοῦτο, εἶτα ἐπὶ τούτοις τὸ τίνες γὰρ ἔσονται ἀλλοιώσεις τοῦ ἑνός· διὰ τοῦτο γὰρ ἀδύνατα, ὅτι οὐχ οἷόν τε λαβεῖν, τίνες ἔσονται ἀλλοιώσεις τοῦ ἑνός. καὶ ἄλλως δὲ | ἑκατέρῳ τῶν ἀτόπων ἴδιόν τι δηλωτικὸν ἐπήνεγκε, φησὶν Ἀλέξανδρος, τοῦ [*](102r) ἀτόπου. ἔστι δὲ τὰ ἄτοπα τό τε δύο κινήσεις ἅμα κινεῖσθαι καὶ τὸ τὰς δύο εἰς ἓν εἶδος. τῷ μὲν γὰρ εἶτα ἄτοπον τὸ δύο κινήσεις ἅμα κινεῖσθαι ἐπήγαγε τὸ τίνες γὰρ ἔσονται. διὰ γὰρ τοῦτο ἄτοπον διὰ τὸ ἄπορον εἶναι τίνες ἔσονται. τῷ δὲ καὶ δύο εἰς ἓν εἶδος ἐπήνεγκε τὸ ἀλλὰ ἀδύνατον· ἀδύνατον γὰρ τοῦτο. διὰ τί δὲ ἀδύνατον; ἢ ὅτι πάσα μεταβολὴ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, ἓν δὲ ἑνὶ ἐναντίον. ἀδύνατον οὖν τὰς δύο κινήσεις δύο οὔσας μεταβολὰς καὶ ἐκ δυεῖν δηλονότι οὐ γὰρ ἂν ἐξ ἑνὸς δύο ἦσαν) εἰς ἐναντίον τελευτᾶν. ἔτι δὲ μᾶλλον τὸ ἀδύνατον φανήσεται, ἐὰν ἐννοήσωμεν, ὅτι καὶ αἱ δύο κινήσεις τοὐ τε κινοῦντος καὶ τοὐ κινουμένου ἢ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ ἔσονται καὶ ἀλλήλαις ἐναντίαι οὖσαι καὶ ἐκείνῳ μόνῳ εἰς ὃ ἡ μεταβολή. ἀδύνατον δὲ τὰ ἐναντία ἅμα περὶ τὸ αὐτὸ εἶναι.’’ μήποτε δὲ Ἀριστοτέλης ἀρκεῖν οἰόμένος πρὸς ἐσχάτην ἀτοπίαν τὸ δύο εἶναι τὰς κινήσεις ἑνὸς εἴδους τοῦ ἐναντίας εἶναι οὐκ ἐμνημόνευσε. διὸ δύο τὰ ἄτοπα ἐπήγαγε τό τε δύο ὅλως εἶναι ἑνὸς εἴδους καὶ τὸ δύο οὔσας διαφόρους εἰς ἓν φέρεσθαι, κἀν μὴ ὦσιν ἐναντίαι. ἐπιτείνει δὲ τὸ ἄτοπον ἡ ἐναντίωσις. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος ἐνδίδωσιν ἐνταῦθα καὶ δύο ἑνὶ ἐναντία εἶναι ἐπὶ τῆς ὑπερβολῆς. καὶ τῆς ἐλλείψεως μόνης. ταῦτα γὰρ δοκεῖ καὶ τῷ μεταξὺ καὶ ἀλλήλοις εἶναι [*](2 εἰς] εἰ Ε ἐκινεῖτο] ἐκεῖνο F 8 δέ τις a 10 post φησὶν add. ὁ a 13 τὴν λέξιν ποιῆσαι a 14 τὸ (post ἄτοπον cf. v. 20) om. Aristotelis codd. praeter F 15 καὶ (aute οὐ) om. F μόνην a xal ἀλλὰ καὶ F 16 διὰ τοῦτο—τοῦ ἑνὸς om. E 18 φησὶν ὁ aF 20 τὰς δύο EF: τὰ δύο a post εἶδος add. εἶναι a τῷ] τὸ F 20. 21 ἄμα κινήσεις aF 23 ἢ om. F 24 ἓν—ἐναντίον om. F 28 τοῦ add. ante ποιοῦντος idemque ante πάσχοντος a 29 ἐναντίαι οὖσαι Ε: ἐναν- τιοῦσαι aF μόνῳ ’: μόνον EF2 30 δὲ ὁ aF 31 ἔσχατον a τὸ] τοῦ E 36 τῆς om, a καὶ (post μεταξὺ) om. E)
Ἀλλὰ μία ἔσται ἡ ἐνέργεια ἕως τοῦ καὶ τὸν ποιοῦντα πάσχειν.
Τὸ πρῶτον διαιρετικὸν ἦν· ἢ ἕτεραι αἱ κινήσεις ἢ οὐχ ἕτεραι, ἀλλὰ μία δηλονότι, ὅπερ ἐνεδείξατο διὰ τοῦ “εἰ μὲν ἕτεραι, ἐν τίνι’’, ὡς ὀφεί- λοντος ἐπάγεσθαι καὶ τοῦ ‘εἰ δὲ μὴ ἕτεραι’. ἀποδοὺς οὖν πρότερον ἑπό- μενα ἄτοπα τοῖς ἑτέρας λέγουσι μεταβέβηκε λοιπὸν ἐπὶ τοὺς μίαν ὑποτιθε- μένους. καὶ λέγει καὶ ταύτῃ τῇ δόξη τὰ δοκοῦντα ἕπεσθαι ἄτοπα, ἅπερ καὶ λύσει μετ’ ὀλίγον τὴν ἀπορίαν παραμυθούμενος τῷ διορισμῷ. τί οὖν τὸ ἑπόμενον ἄτοπον τοῖς μίαν λέγουσι κίνησιν τὴν ποίησιν καὶ τὴν πάθησιν καὶ τὴν δίδαξιν καὶ τὴν μάθησιν; τὸ δύο, φησίν, ἑτέρων τῷ εἴδει τὴν αὐτὴν καὶ μίαν ἐνέργειαν εἶναι. καὶ ὅτι μὲν ἕτερα τῷ εἴδει τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον, δῆλον, εἴπερ τὸ μὲν ποιοῦν ἐνεργείᾳ ἐστὶν ὅπερ ἐστί, τὸ δὲ πάσχον δυνάμει τοιοῦτον ὄν, ἐνεργείᾳ τὸ ἀντικείμενόν ἐστι τούτῳ, ὃ δύναται, ἐπείπερ αἱ μεταβολαὶ ἐξ ἐναντίων. ὥστε οὐ μόνον ἕτερα ἀλλὰ καὶ ἐναντία. ὡς οὖν ἄτοπον λευκοῦ καὶ μέλανος διαφερόντων τῷ εἴδει, καὶ τοῦ μὲν διακρίνοντος τὴν ὄψιν, τοῦ δὲ συγκρίνοντος, μίαν λέγειν τὴν ἐνέργειαν οὕτω ποιοῦντος καὶ πάσχοντος ἑτέρων ὄντων τῷ εἴδει, ἀτόπῳ δὲ ὄντι τῳ δύειν ἑτέρων τῳ ειοει μίαν εἶναι ἐνέργειαν, ἐπειδὴ χρὴ ἑκάστου εἴδους οἰκείαν εἶναι ἐνέργειαν, ἀτόπῳ δ’ οὖν ὄντι τούτῳ ἄλλο τι ἐναργέ- στερον ἄτοπον ἀκολουθεῖ. εἰ γὰρ ἡ δίδαξις καὶ ἡ μάθησις καὶ ἡ ποίησις καὶ ἡ πάθησις τὸ αὐτὸ καὶ ἕν ἐστιν, ἔσται καὶ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν τὸ αὐτό. τὸ δὲ ἐναργέστερον τῆς ἀτοπίας ὄψει, ἐὰν τὸν διδάσκοντα αὐτὸν μεταλάβῃς, ὥστε τὸν διδάσκοντα πάντα μανθάνειν ὅσα διδάσκει καὶ τὸν ποιοῦντα πάντα πάσχειν ὅσα ποιεῖ. τριῶν γὰρ τούτων ὄντων διδάξεως τοῦ διδάσκειν τοῦ διδάσκοντος, ἡ μὲν δίδαξις αὐτή ἐστιν ἡ ἐνέργεια, τὸ δὲ διδάσκειν τὴν διδάσκουσαν οὐσίαν κατὰ τὴν ἐνέρ- γειαν ἐνδείκνυται, τὸ <δὲ> διδάσκον τὴν οὐσίαν μετὰ τῆς ἐνεργείας. διὸ [*](7 τὸ τμῆμα τοῦτο a 9 ἡ om. a 12 εἰ μὲν—τίνι p. 202a 25 μὲν ἑτέρα F 13 μὴ ἑτέρα F 17 λέγουσαν ’ 20 καὶ τὸ κινούμενον a 21 ὃν τοιοῦτον aF τούτῳ aE: τοῦτο F 22 μόνοι a 24 καὶ τοῦ μὲν—εἴδει (25) om. F 25 ἀτόπῳ—εἴδει (26) EF: ἄτοπον ceteris interceptis a 26 post εἶναι add. τὴν a 27 τούτῳ om. a 29 ἔσται καὶ τὸ μανθάνειν καὶ τὸ διδάσκειν τὸ αὐτό aF 32 πάντα (ante πάσχειν) Ε of. p. 447, 15: om. aF 34 τὴν ἐνέργειαν E: τὸ ἐνεργεῖν aF 35 δὲ (ante διδάσκον) add. a)
Ἢ οὔτε τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἑτέρῳ εἶναι ἄτοπον ἕως τοῦ ἀλλὰ τοῦδε ἐν τῷδε.
Ἐντεῦθεν ἄρχεται λύειν τὰς ἀπορίας οὐ πάσας, ἀλλ’ ὅσαι πρὸς τὴν ἀληθῆ δόξαν ἐνίστανται τὴν λέγουσαν μίαν μὲν εἶναι τῷ ὑποκειμένῳ τὴν κίνησιν, δύο δὲ κατὰ τὸν λόγον. διὸ τὰς μὲν πρὸς τὸ μίαν εἶναι τὴν κίνησιν ἀπορίας ἃς ὕστερον τέθεικε πάσας διαλύει, τὰς δὲ πρὸς τὸ δύο εἶναι τὰς κινήσεις οὐ πάσας, ἀλλ’ ὅσαι δύνανται καὶ πρὸς τὴν μίαν καὶ ἐν τῷ κινουμένῳ οὖσαν ὑπαντᾶν. καὶ τοῦτο εἰκότως· αὗται γὰρ αἱ ἀπορίαι ἥπτοντο μάλιστα τοῦ τῆς κινήσεως ὁρισμοῦ ἐντελέχειαν λέγοντος τοῦ κινη- τοῦ ᾗ κινητόν. πρώτην οὖν ἔνστασιν λύει τὴν λέγουσαν ‘εἰ ἄμφω αἱ ἐνέρ|γειαι ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ πάσχοντι, ἡ ἑκάστου ἐνέργεια οὐκ ἐν ἑκάστῳ ὑπάρξει, ἀλλ’ ἐν ἑτέρῳ᾿. λύει δὲ αὐτὴν ὡς δυναμένην καὶ πρὸς τὴν δόξαν τὴν λέγουσαν μίαν ἐν τῷ κινουμένῳ κατὰ τὸ ὑποκεί- μένον γίνεσθαι τὴν ἀμφοτέρων ἐνέργειαν. ἡ δὲ λύσις τὸ ἐπαχθὲν ὡς ἄτοπον τῇ ὑποθέσει δεικνύναι πειρᾶται μὴ ὂν ἄτοπον. οὐδὲ γὰρ ἄτοπον τὸ τὴν ἄλλου ἐνέργειαν ἐν ἑτέρῳ εἶναι, μᾶλλον δὲ ἀναγκαῖον ἐπὶ τοῦ κινοῦντος καὶ κινουμένου καὶ ὅλως τοῦ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος. εἰ γάρ ἐστιν ὑπὸ τοῦ ποιοῦντος ἐν τῷ πάσχοντι ἡ δίδαξις, οὔτε ἐν τῷ διδάσκοντί ἐστιν οὔτε καθ’ ἑαυτὴν ἀποτετμημένη τοῦ μανθάνοντος οὗτε ἐν τῷ μαν- θάνοντι οὕτως, ὡς δύνασθαι καὶ ἄνευ τοῦ διδάσκοντος ἐν αὐτῷ ὑφίστασθαι, ἀλλὰ τοῦ κινοῦντος παρόντος καὶ ἐνεργοῦντος ἐγγίνεται τῷ κινουμένῳ. ὡς γὰρ ἡ διαπλαστικὴ τοῦ κηροῦ ἐνέργεια τοῦ πλάστου οὖσα ἐν τῷ κηρῷ ἐστιν αὐτὴ ἡ διάπλασις, καθ’ ἣν ὁ μὲν πλάττει τὸ δὲ πλάττεται, καὶ οὐκ ἔστι δύο λαβεῖν τὰς ἐνεργείας, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῆς διδάξεως μιᾶς οὔσης αὐτῆς καὶ τῆς μαθήσεως τῷ ὑποκειμένῳ. μὴ πλανήσῃ δὲ ἡμᾶς ἡ ἀπὸ τῆς κινήσεως ἐγγινομένη διάθεσις οἷον τὸ σχῆμα τῷ κηρῷ ἢ τῇ ψυχῇ ἡ γνῶσις· οὐ γάρ ἐστι ταῦτα κινήσεις, ἀλλ’ ἀποτελέσματα τῶν κινήσεων. ἄλλο γάρ ἐστι τὸ πλάττεσθαι καὶ μανθάνειν ἤιοι διδάσκεσθαι καὶ ἄλλο τὸ πεπλάσθαι ἢ δεδιδάχθαι. καὶ τοῦτο μὲν ἀποτέλεσμά ἐστιν ἐν τῷ κινου- [*](1 καὶ (post μὲν) om. E 3 δέ τι F 5 μίαν utroque loco a μὲν ἐν τῷ F 7 post οὔτε add. τὸ ex Aristotele a 9 τἀς ἀπορίας οὐ πάσας ἐντεῦθεν ἄρχεται λύειν a τὴν cm. a 12 ἀπορίας] ἁπάσας Ε 14 οὐσίαν F 15 ὁρισμοῦ p. 202a 7 λέγοντος] λόγος a τοῦ τοῦ F 16 λύει ἔνστασιν aF 20 γίνεσθαι corr. ex λέγεσθαι E ἐνέργειαν ἀμφοτέρων aF 21 δεικνύναι aE: δια- λῦσαι F 22 ἑτέρῳ] ἄλλῳ aF 24 ἡ δίδαξις om. a 25 οὗτε (post ἐστιν) om. F 35 ἢ] καὶ E)
οὔτε μίν δυεῖν κωλύει οὐθὲν τὴν αὐτὴν εἶναι ἕως τοῦ ἀλλ’ ὡς ὑπάρχει τὸ δυνάμει πρὸς τὸ ἐνεργοῦν.
Τοῖς μίαν λέγουσι τὴν ἀμφοῖν κίνησιν ὡς ἄτοπον ἐπήγετο τὸ δύο δια- φόρων τῷ εἴδει τοῦ τε ποιοῦντος καὶ τοῦ πάσχοντος μίαν εἶναι καὶ τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν. λέγει οὖν μηδὲ τοῦτο ἄτοπον εἶναι ὡς δοκεῖ. μηδὲν γὰρ κωλύειν τὴν δίδαξιν καὶ τὴν μάθησιν καὶ ὅλως τὴν ποίησιν καὶ πά· θησὶν μίαν εἶναι ἐνέργειαν, μίαν δὲ τῷ ὑποκειμένῳ, εἰ καὶ τῷ λόγῳ διάφόρον. ὁ γὰρ δίδαξιν εἰπὼν οὐκ ἄλλο τι λέγει ἢ τὸ ἐκ τοῦ διδάσκειν καὶ μανθάνειν γινόμενον, ὧν ἀδύνατον θάτερον χωρὶς θατέρου εἶναί τε καὶ γί- νεσθαι, καὶ ὁ τὴν μάθησιν δὲ λέγων τὸ αὐτὸ πάλιν λέγει. ἓν οὖν κατὰ τὸ ὑποκείμενον, εἰ καὶ τῷ λόγῳ διάφορα, ὡς ἓν τὸ διάστημα τὸ μεταξὺ δυεῖν καὶ τεττάρων, οἱ δὲ λόγοι διάφοροι, ὁ μὲν τῶν τεττάρων πρὸς τὰ δύο διπλάσιος, ὁ δὲ τοῖν δυοῖν πρὸς τὰ τέτταρα ἥμισυς. αὐτὸς δὲ ἔτι ἐν· [*](7 ὗν om. F 10 λέγωμεν F 11 κινητικοῦ aF: κινητοῦ Ε ἐπὶ τέλει cf. p. 103v 14 et Arist, p. 202a 13 14 τούτω E: τοῦτο aF 18 δηλῶν a οὔτε—οὖσα (19) om. F 20 σημαίνοι τὸ a: σημαίνοιτο E: σημαίνοι F 21 οὐδε- μίαν F οὔτε μίαν δυοῖν τὴν αὐτὴν εἶναι κωλύει Aristotelis vulgata (praeter FI) 22 ὑπάρχει ante πρὸς collocat a δυνάμει E (cf. p. 447, 2): δυνάμει ὃν a ex Aristotelis vulgata 23 τοῖς] τὴν E ἐπήγετο E: ἐπήγαγε aF 26 κωλύει a 27 εἰ om. F διάφοροι E 31 ἓν τῶ διαστήματι F 32 τῶν (post μὲν) om. aF τεττάρων scripsi: δ EF: τἔσσαρα a τοῖν EF: τοῦ a 33 ἐναργεστἐ- ρων E)
Οὔτε ἀνάγκη τὸν διδάσκοντα μανθάνειν ἕως τοῦ τὸ γὰρ τοῦδε ἐν τῷδε, καὶ τόδε ὑπὸ τοῦδε ἐνέργειαν εἶναι, ἕτερον τῷ λόγῳ.
Δεύτερον ἄτοπον ἐπήγετο τοῖς μίαν λέγουσιν ἐνέργειαν τοῦ τε κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου τὸ ἀ|κολουθεῖν τὴν δίδαξιν τῇ μαθήσει ταὐτὸν εἶναι, [*](103r) τούτου δὲ τεθέντος ἀκολουθεῖν τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν τὸ αὐτὸ εἶναι, καὶ τούτῳ ἐναργὲς ἄτοπον ἕπεσθαι ἐδόκει τὸ τὸν διδάσκοντα κατ’ αὐτὸ τὸ διδάσκειν πάντα μανθάνειν ἃ διδάσκει καὶ τὸν μανθάνοντα κατ’ αὐτὸ τὸ μανθάνειν πάντα διδάσκειν ὅσα μανθάνει. τοιούτων οὖν ὄντων τῶν προσα- γομένων δείκνυσι πάσας τὰς ἀκολουθίας μηδὲν ἀναγκαῖον ἐχούσας ἀπὸ τῆς τελευταίας ἀρξάμενος τῆς λεγούσης εἰ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν ταὐ- τόν ἐστιν ἤτοι τὸ διδάσκειν καὶ μανθάνειν, ἀνάγκη τὸν διδάσκοντα τῷ μανθάνοντι τὸν αὐτὸν ὄντα ἐν τῷ διδάσκειν μανθάνειν. λύει δὲ ταύ- την τὴν ἔνστασιν ἐκ τοῦ μὴ πᾶσιν, οἷς ἐστι ταὐτόν, τούτοις πάντα τὰ αὐτὰ ἀκολουθεῖν, ἀλλ’ ἐκείνοις μόνοις οἷς ὁ λόγος ὁ αὐτός ἐστι. καὶ πα- ρατίθεται παραδείγματα τῶν μὲν λόγον τὸν αὐτὸν ἐχόντων διαφόρων ὀνο- μάτων τὸ λώπιον καὶ ἱμάτιον τούτων γὰρ ὁ αὐτός ἐστιν ὁρισμός· διὸ πάντα αὐτοῖς τὰ αὐτὰ ἕπεται), τῶν δὲ τῷ ὑποκειμένῳ μὲν τῶν αὐτῶν ὄντων, μὴ μέντοι λόγον τὸν αὐτὸν ἐχόντων τὴν ὁδὸν τὴν Θήβηθεν Ἀθή- ναζε καὶ Ἀθήνηθεν Θήβαζε. τοιαύτη δὲ καὶ ἡ ἀνάβασις καὶ κατάβασις. ἐπὶ γὰρ τούτων μιᾶς οὔσης τῆς διαστάσεως καὶ θέσεως τῆς αὐτῆς οὔσης ἄλλα τὰ ἁ ὧν ἐστι καὶ ἄλλα τὰ εἰς ἅ· ὥστε καὶ τὸ ὅλον εἶδος ἄλλο· διὸ οὐδὲ τὰ αὐτὰ ἀκολουθεῖ. ἄλλη γὰρ τῷ ἀναβαίνοντι καὶ ἄλλη τῷ καταβαίνοντι διάθεσις. καὶ ἄλλα μὲν τὰ πρῶτα, ἄλλα δὲ τὰ δεύτερα ὑπαντᾷ τῷ Θήβηθεν Ἀθήναζε ἰόντι καὶ Ἀθήνηθεν Θήβαζε· διὸ ὁ εἰς Ἀθήνας ἀπιὼν οὐκ ἄπεισιν εἰς Θήβας. οὐδὲ ἕπεται τὸ αὐτὸ τοῖς κατὰ μόνον τὸ ὑποκείμενον τοῖς αὐτοῖς, ἀλλὰ μόνοις τοῖς κατὰ λόγον τοῖς αὐτοῖς [*](1 παραδείγματα aE τῷ μὲν E: τῶ F: μὲν τῷ a 6 δυνάμει] immo ἐνεργείᾳ 7 λἐ- γεται ἐνεργεία Ε: λ. δυνάμει aF 9 τόδε Ε (cf. p. 103 r 49): τὸ τοῦδε ex Aristotele II ἐπήγαγε F τοῖς] τὴν Ε 14 κατ’ αὐτὸ EF: κατὰ a 15 ἁ] immo ὅσα cf. p. 448, 3 et 444, 32 16 ὅσα E: ἁ aF 18 εἰ καὶ τὸ F1 20 δὲ] δὴ οὖν a 25 τῶν αὐτῶν E: ταὐτῶν aF 27 ante κατάβασις add. ἡ aF 28 τῆς (post οὔσης) cm. aF 31 τὰ μὲν collocavit E δέ in corr. E τὰ (post δὲ) cm. P 32 ἰόντι—Θήβαζε om. F ὁ (post διὸ) om. F 33 τὰ αὐτὰ a 34 μόνον Ε: om. F: post ὑποκείμενον coll. a τοῖς αὐτοῖς aE: ταὐτοῖς (ut paulo post) F)
Εἶτα ἐφεξῆς τὴν πρὸ ταύτης ῥηθεῖσαν ἐν τῇ ἀπορίᾳ ἀκολουθίαν διε- λέγχει ὡς οὐκ οὖσαν ἀναγκαίαν. ἦν δὲ ἡ λέγουσα εἰ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτὸν καὶ τὸ διδάσκειν τῷ μανθάνειν ταὐτόν. ὅτι οὖν οὐκ ἀνάγκη τοῦτο οὕτως ἔχειν, δείκνυσι πάλιν διὰ τοῦ αὐτοῦ πὼς παραδείγματος, τῇ μὲν διδάξει καὶ μαθήσει ἀνάλογον λαβὼν τὴν διάστασιν ἤτοι τῶν τόπων ἢ τῶν ἀριθμῶν, τῷ δὲ διδάσκειν καὶ μανθάνειν τὸ διίστα- σθαι ἔνθεν ἐκεῖ καὶ ἐκεῖθεν ὧδε· ὡς γὰρ δίδαξις καὶ μάθησις, οὕτω διά- στάσις, καὶ ὡς τὸ διδάσκειν καὶ μανθάνειν, οὕτω τὸ διίστασθαι ἢ Ἀθήνηθεν εἰς Θήβας ἢ Θήβηθεν εἰς Ἀθήνας ἢ ἀπὸ τεττάρων εἰς δύο ἢ ἀπὸ δύο εἰς τέτταρα. ὡς οὖν ἐπὶ τούτων μία μὲν τῷ ὑποκειμένῳ ἡ διάστασις, οἱ δὲ λόγοι διάφοροι, καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἀνάγκη τὸ διίστασθαι τὸ αὐτὸ εἶναι, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς διδάξεως καὶ μαθήσεως, ἐπειδὴ τῷ ὑποκειμένῳ ἓν αὕτη καὶ οὐ τῷ λόγῳ, διὰ τοῦτο καὶ τὸ διδάσκειν καὶ μανθάνειν τῷ ὑποκειμένῳ τὰ αὐτά ἐστιν, ἀλλ’ οὐχὶ τῷ λόγῳ. “δύναται δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ οὐ μὴν ἀλλ’ οὐδὲ εἰ ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν καὶ τὰ ἑξῆς ὡς ἐκ περιουσίας εἰρῆσθαι, ὡς εἰ ἔλεγε, καὶ εἰ δοθείη ἡ δίδαξις τῇ μα- θήσει ταὐτὸν εἶναι, οὐκ ἀνάγκη καὶ τὸ μανθάνειν τῷ διδάσκειν ταὐτόν· οὐδὲ γὰρ ἐπεὶ ἡ διάστασις μία τῶν διεστηκότων, ἤδη καὶ τὸ διίστασθαι ἐνθένδε ἐκεῖσε ἢ ἐκεῖθεν ἐνθάδε ἓν καὶ ταὐτόν ἐστιν.”
Εἶτα ἐπὶ τὸ πρῶτον ἀκόλουθον ἀναδραμών, ἀφ’ οὗ πάντα ἤρτητο, διελέγχει καὶ τοῦτο. ἦν δὲ ἐκεῖνο ‘εἰ μία ἡ ἀμφοῖν ἐνέργεια, ἡ δίδαξις τῇ μαθήσει ταὐτόν. λέγει οὖν ὅτι ὅλως οὐδὲ ἡ ἀρχὴ τῶν ἀκολουθιῶν ἀναγκαίως ἔχει. οὐ γὰρ εἰ ἡ κίνησις μία, ἤδη καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῇ κινή- σει τὴν δίδαξιν καὶ τὴν μάθησιν ἤτοι τὴν ποίησιν καὶ τὴν πάθησιν ἀνάγκη τὰ αὐτὰ εἶναι κυρίως, διότι ἑτέρα τῷ λόγῳ ἐστὶν ἥ τε ἀπὸ τοῦ ποιοῦντος πρὸς τὸ γινόμενον σχέσις καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ γινομένου πρὸς τὸ ποιοῦν. ἀλλὰ πῶς ἡ κίνησις μία καὶ κυρίως μία, εἴπερ εἴρηται πολλάκις ὅτι τῷ ὑποκει- μένω μία ἐστίν, ἀλλ’ οὐ τῷ λόγῳ; ἡ μία ἡ κίνησις οὐ τῷ ὑποκειμένῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῷ λόγῳ, ἐν τῷ κινουμένῳ οὖσα ὑπὸ τοῦ κινοῦντος. διὸ [*](2 μόνῳ F1 sed cf. v. 36 3 διδάσκειν Ε 5 ὁ διδάσκων καὶ ὁ in coir. Ε ἄν oin. a 6 εἶναι ova. E 7 τοῦ κατὰ initio paginae iteravit F 9 ὡς εἰ δίδαξις F 15 ante τὸ διίστασθαι add. καὶ a ἢ (post διίστασθαι) aF: καὶ E 16 ἀπὸ δύο aE: ἀπὸ β F 18 τὸ (post ἀνάγκη) aF: τῶ Ε 19 αὐτὴ Ε 20 διὰ τοῦτο—λόγῳ (21) om. F 22 εἰ om. F 24 τὸ αὐτὸ (post μαθήσει) E τῶ μανθάνειν τὸ διδάσκειν, sed corr. ’ post διδάσκειν ταὐτὸν add. εἶναι aF 25 οὐδὲ E: οὐ aF ἐπειδὴ ἡ F 26 ἐπειδὴ ἡ F 32 ἕτερα EF1 33 γενόμενον F ἡ (post καὶ) om. Ε 35 ἢ om. F)
Τί μὲν οὖν ἐστι κίνησις ἕως τοῦ τὸν αὐτὸν δὲ λεχθήσεται [*](103v) τρόπον καὶ περὶ τῶν ἄλλων κινήσεων ἑκάστης.
Συμπεραινόμενος ἤδη τοὺς περὶ τῆς κινήσεως λόγους ὑπομιμνῄσκει τῆς ἀποδοθείσης ὑπογραφῆς, καθ’ ἣν ποτὲ μὲν ἐλέγετο ἐντελέχεια τοῦ δυ- νατοῦ ᾗ δυνατόν, ποτὲ δὲ ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν. καί φησιν οὐ μόνον τῇ καθόλου κινήσει ταύτην ἐφαρμόττειν τὴν ἀπόδοσιν, ἀλλὰ καὶ ταῖς κατὰ μέρος. οὐ γὰρ ἄδηλόν φησιν, ὡς τούτῳ τῷ ὁρισμῷ καὶ τῶν εἰδῶν αὐτῆς ἕκαστον ὁρισθήσεται. εἴδη δὲ λέγει οὐχ ὡς ἀπὸ τοῦ γένους τῆς κινήσεως διαιρεθήσης οὐ γὰρ γένος ἡ κίνησις), ἀλλ’ ὡς διαφόρους ἰδιότητας. ἐφ’ ἑνὸς δὲ καὶ τῶν κατὰ μέρος εἰδῶν τῆς ἀλλοιώσεως ὑποδείξας ὅπως χρὴ τὸν καθόλου λόγον ἐφαρμόττειν τοῖς κατὰ μέρος εἴδεσιν ἄλλον τρίτον ὁρισμὸν τῆς κινήσεως προστίθησιν, ὃν καὶ γνωριμώτερόν φησιν ὡς συμπλέκοντα τῷ παθητικῷ τὸ ποιητικόν· κίνησις γάρ ἐστι, φησίν, ἐντελέχεια τοῦ δυνάμει ποιητικοῦ καὶ παθητικοῦ ᾗ τοιοῦτον. ἐπειδὴ γὰρ δέδεικται ἐκ τῆς ἀμφοῖν ἐνεργείας τοῦ τε κινοῦντος καὶ κινουμένου ἀποτελουμένη ἡ κίνησις, εὐλόγως ἐν τῷ λόγῳ αὐτῆς καὶ τὴν τοῦ κινητικοῦ ἐνέργειαν, οὐ μόνον τοῦ κινητοῦ παραλαμβάνει. ἀλλὰ πῶς τὴν τοῦ δυνάμει ποιητικοῦ ἐνέργειαν εἶπε; τὸ γὰρ δυνάμει ποιητικὸν καὶ κινητικὸν οὔπω ἐνεργείᾳ ἐστὶ κινητικόν, τὸ δὲ κινοῦν ἐνεργείᾳ ἐστί. [*](2 ὐπ’ αὐτῆς F1 τὸ (post καὶ) om. F1 6 τὸ (post κτὰ) cm. Ε 7 ἀμφοτέροις F: ἀμφοτέραις a: om. E 8 ἔσται E 9 καὶ oin. Ε 10 post καὶ add. τὸ a 16 ἐν] καὶ Ε 18 ἐστιν ἡ a 20 τῆς Ε: τοὺς F: om. a λόγος F 21 τῇς initio folii iteravit F 26 τοῦ om. aF διαιρεθείσας comp. F 27 καὶ (post δὲ) om. F 33 ἐν om. a 34 κινητοῦ iteravit F 36 κινοῦν ἐνέργεια Ε Commeiil. Aristot. IX. Simpl. Pliys. I.)
Ἀποδοὺς δὲ καὶ τὸν τρίτον ὅρον ἀξιοῖ καὶ ἀπὸ τούτου τὰς κατὰ μέ- ρος κινήσεις ὑπογράφειν, ἃς καθ’ ἕκαστον οὐ κυρίως ἐκάλεσεν. οὐ γὰρ περὶ τῇς μιᾶς κατ’ ἀριθμὸν λέγει, ἀλλὰ περὶ τῶν κατ’ εἶδος διαφερουσῶν. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος τὴν γνωριμωτέραν ἀπόδοσιν μετάληψιν οἴεται τοῦ τῆς ἀλλοιώσεως λόγου ἀπιθάνους οἶμαι λέγων ἀπολογισμούς. φαίνεται δὲ καὶ ὡς τρίτον ὅρον τῆς κινήσεως ἀποδεχόμενος, κἄν ὡς ἀπὸ παραγραφῆς ἡ λέξις προστεθεῖσα συγκεχύσθαι ἐν τῷ βιβλίῳ δοκῇ. τὴν δὲ οἰκοδόμησιν καὶ τὴν ἰάτρευσιν ὡς ἀλλοιώσεις παραγαγὼν ἐπήγαγεν ὅτι τὸν αὐτὸν λε- χθήσεται τρόπον καὶ περὶ τῶν ἄλλων κινήσεων. καλῶς γὰρ ὁ Ἀλέξανδρος ἐπισημαίνεται, ὅτι πᾶσαι σχεδὸν αἱ τεχνικαὶ κινήσεις κατ’ [*](3 ἐνδεικνύμενος τὸν ὁρισμὸν aF 4 ἐνεδομἐνης F καὶ τὴν τεχνικὴν om. F C αἴτιον] ἀίδιον scd ead. ra. corr. F1 7 ὃν] ἀίδιον F 11 ὡς om. a 12 ἄμα] λ ὄντ’ ἅμα F 15 τέλειον] τε E 21 κινουμένου F οὕτως—κινητικὸν (22) om. F οὖν E: αὖ a 22 post κινοῦν add. δυνάμει κινητικὸν a 23 οὐ ex εἰ videtur corr. Ε: om. F post κινεῖται add. κατὰ γὰρ τὸ αὐτὸ εἶδος Ε κινεῖ] κινεῖται F 27 καὶ (post δὲ) om. a 29 ἀλλά τῶν περὶ conlocavit Ε 32 κἀν] καὶ F 33 δοκεῖ F)
Ἐπεὶ δὲ ἔστιν ἡ περὶ φύσεως ἐπιστήμη ἕως τοῦ καὶ [*](104r) εἰ ἔστι, τί ἐστι.
Περὶ τῶν κοινῶς πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι παρακολουθούντων οὔ- σης τῆς πραγματείας, ἐπειδὴ τὰ φυσικὰ σώματά ἐστι καὶ μεγέθη κινού- μενα ἐν χρόνῳ, ἀνάγκη δέ ἐστι καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν κίνησιν καὶ τὸν χρόνον μεγέθη ὄντα ἡ πεπερασμένα ἡ ἄπειρα εἶναι, ἔστι δὲ καὶ συνεχῆ τὰ εἰρημένα, ἐν δὲ τῷ συνεχεῖ τὸ ἄπειρόν ἐστι, διότι συνεχές ἐστι τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, εἰκότως ὁ περὶ τὴν φύσιν πραγματευόμενος καὶ περὶ ἀπείρου τι διαλέξεται. καὶ ὅτι μὲν περὶ σώματά ἐστιν ἡ φυσικὴ πραγμα- τεία, δῆλον ἐκ τοῦ τὰ φύσει πάντα συνεστῶτα σώματα εἶναι· ὅτι δὲ καὶ περὶ κίνησιν, δῆλον ἐκ τοῦ τὰ φυσικὰ σώματα ταῦτα εἶναι τὰ ἔχοντα ἐν ἑαυτοῖς ἀρχὴν κινήσεως. δηλοῖ γὰρ καὶ αὐτὸς ἐν ἀρχῇ τῆς Περὶ οὐρανοῦ γράφων ἰὴ περὶ φύσεως ἐπιστήμη σχεδὸν ἡ πλείστη φαίνεται περί τε σώ- ματα καὶ μεγέθη καὶ τὰ τούτων οὖσα πάθη καὶ τὰς κινήσεις”. ὅτι δὲ καὶ περὶ χρόνον, δῆλον ἐκ τοῦ πᾶσαν κίνησιν ἐν χρόνῳ εἶναι καὶ μέτρον εἶναι κινήσεως τὸν χρόνον, ὡς δειχθήσεται. εἰπὼν δὲ ὧν ἕκαστον ἀνάγ- καῖον ἢ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον εἶναι, εἰκότως ἐπέστησεν, ὅτι οὐκ ἀντιφατική τίς ἐστιν αὕτη τῶν ὄντων ἢ τῶν φυσικῶν πάντων διαίρεσις, διαιρεῖ ἐπὶ πάντων τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος], ἀλλ’ ὡς ἕξεως καὶ στερήσεως ἐστι τοῦ πέρατος πρὸς τὴν ἀπειρίαν ἀντίθεσις, ἥτις οὐκ ἐπὶ πάντων διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν πεφυκότων δέχε- σθαι αὐτὴν καὶ ὅτε πέφυκεν. ὅτι δὲ οὐκ ἐπὶ πάντων, ἐκ δυοῖν πιστοῦται καὶ τοὐ πάθους καὶ τῆς στιγμῆς. οὔτε γὰρ αἱ παθητικαὶ κληθεῖσαι ὑπ’ αὐτοῦ ἐν Κατηγορίαις ποιότητες οἷον λευκότης μελανία θερμότης ψῦξις καὶ τὰ τοιαῦτα καθ’ αὑτὰ ἢ ἄπειρα ἢ πεπερασμένα ἐστίν δῆλον δὲ ἐκ [*](9. 10 superscribit TMHMA . Β΄. HEP I ΑΠΕΙΡΟ Υ a: περὶ ἀπείρου in mrg. F, in con- textu E 12 παρακολουθούντων om. F 18 τι scripsi: τί libri 21 ἀρχὴν κινήσεως ἐν ἑαυτοῖς a γὰρ] δὲ aF Περὶ οὐρανοῦ Alp. 268 a 1 24 χρόνου aF δῆλον om. E 26 ἡ ἄπειρον om. Ε εἶναι om. F 27 αὐτὴ τῶ (sic) ὄντων sup. add. ’ ἢ a: ἡ F: om. Ε 28 διαιρεῖ Ε: διαιρεῖν F: διαι- ροῦσα a. delevi glossema cf. v. 29 ἀληθές τε καὶ ψεῦδος Ε ἀλλ’ ὡς—ψεῦδος om. F 31 ὅτ’ ἐπεφύκει a ἐκ] καὶ cvanidiim Ε 33 Κατηγορίαις c. 8 p. 9 a 28 34 πεπερασμένα ἐστὶν ἡ ἄπειρα a ἢ (post, ἄπειρα) om. aF)
Σημεῖον δὲ ὅτι ταύτης τῆς ἐπιστήμης οἰκεία ἡ θεωρία ἡ περὶ αὐτοῦ ἕως τοῦ καὶ ἐν ἐκείναις εἶναι.
Ὅτι οἰκεία τῇ περὶ φύσεως ἐπιστήμῃ ἡ τοῦ ἀπείρου θεωρία μετὰ τὴν ἀπὸ τῶν πραγμάτων πίστιν καὶ ἀπὸ τῆς τῶν κλεινοτέρων φυσιολόγων δόξης βεβαιοῦται, ὥσπερ εἴωθε, δεικνὺς ὅτι οὐχ οἱ τυχόντες, ἀλλ’ οἱ ἀξιολόγως ἁψάμενοι φυσιολογίας, καὶ οὗτοι οὐ παρέργως ἐζήτησαν περὶ τοῦ ἀπεί- ρου, ἀλλὰ πάντες ὡς ἀρχήν τινα τῶν ὄντων τιθέασι τὸ ἄπειρον, ὥστε τοῖς περὶ φυσικῶν ἀρχῶν πραγματευομένοις ἀναγκαῖον καὶ περὶ ἀπεί- ρου διαλεχθῆναι. ἐφεξῆς δὲ καὶ τὰς διαφοράς, ἃς ἔσχον οἱ πρότεροι περὶ τὰς τοῦ ἀπείρου δόξας, ἐκτίθεται, καὶ τὴν κοινότητα. καὶ λέγει πρώτην διαφοράν, καθ’ ἣν οἱ μὲν οὐσίαν τινὰ καθ’ αὑτὴν τὸ ἄπειρον ὑπέθεντο καὶ οὐ συμβεβηκὸς ἑτέρῳ, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ ὁ Πλάτων’ κοινωνοῦντες ἀλλήλοις κατὰ τοῦτο. συμβεβηκὸς δέ τινι τὸ ἄπειρον ἐποίουν οἱ πλεῖστοι τῶν φυσικῶν, οἱ μὲν ἀέρα ἄπειρον ὑποτιθέντες ὡς Ἀναξιμένης καὶ Διογενὴς, οἱ δὲ ὕδωρ ὡς Θαλῆς, οἱ δὲ τὸ μεταξὺ ὡς Ἀναξίμανδρος· [*](1 ποσοῦ comp. E δὲ om. E 4 ἐστὶν om. aF G ἡ (post εἶναι) om. E 7 ἢ E: καὶ aF κἀν E: καὶ aF 8 ᾖ EF: om. a γὰρ ’ 9 δὲ E: γὰρ aF 11 ἐστὶ τῶν σωμάτων a 12 Περὶ οὐρανοῦ cf. supra p. 451, 21 φησί] ἐστὶ a πᾶσα hie ’: πλείστη φαίνεται a 13 post τε add. σώματα καὶ a πάθη τυγχάνει EF: οὖσα πάθη a 14 post φυσικὸς add. καὶ a τὰ πεπερασμένα καὶ τὰ ἄπειρα, sed ead. m. corr. ’ τῶ πεπερασμένον sed corr. Ε 15 περὶ τὸν τῆς φύσεως E 18 Ἀναλυτικοῖς cf. Anal. post. Β 1 p. 89b 23 sqq. 20 ἡ περὶ 0111. F ἐκείνοις a 23 εἴπερ E 27 καὶ λέγει πρώτην διαφορὰν itcravit F 31 Ἀναξιμένης—μεταξὺ ὡς (32) omisit correcto ἀναξiμανδρος ex ἀναξιμένης)
Ὁ μέντοι Πλάτων’ ἔξωθεν τοὐ οὐρανοῦ οὐδὲν τίθεται σῶμα λέγων ἐν Τιμαίῳ σαφῶς περὶ τοῦ κόσμου, ὃν ἔξωθεν περιέχει ὁ οὐρανός “ἐκ γὰρ πυ- ρὸς παντὸς ὕδατός τε καὶ ἀέρος καὶ γῆς ξυνέστησεν αὐτὸν ὁ συνιστὰς μέρος οὐδὲν οὐδενὸς οὐδὲ δύναμιν ἔξωθεν ὑπολιπών”. ἀλλ’ οὐδὲ τὰς ἰδέας ἔξω τοῦ οὐρανοῦ φησιν εἶναι διὰ τὸ μηδέ που εἶναι αὐτὰς μηδὲ ὅλως ἐν τόπῳ, τὸ μέντοι ἄπειρον καὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς εἶναί φησι καὶ ἐν τῖς ἰδέαις. ἀρχὰς γὰρ καὶ τῶν αἰσθητῶν τὸ ἓν καὶ τὴν ἀόριστόν φασι δυάδα λέγειν τὸν Πλάτωνα, τὴν δὲ ἀόριστον δυάδα καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς τιθεὶς ἄπειρον εἶναι ἔλεγε, καὶ τὸ μέγα δὲ καὶ τὸ μικρὸν ἀρχὰς τιθεὶς ἄπειρον εἶναι ἔλεγεν ἐν τοῖς Περὶ τἀγαθοῦ λόγοις, οἷς Ἀριστοτέλης καὶ Ἡρακλείδης καὶ ‘Eστιαῖος καὶ ἄλλοι τοῦ Πλάτωνος ἑταῖροι παραγενόμενοι ἀνεγράψαντο τὰ ῥηθέντα αἰνιγματωδῶς, ὡς ἐρρήθη, Πορφύριος δὲ διαρθροῦν αὐτὰ ἐπαγγελλόμενος τάδε περὶ αὐτῶν γέγραφεν ἐν τῷ Φιλήβῳ· “αὐτὸς τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, καὶ τὸ σφόδρα καὶ τὸ ἠρέμα τῆς ἀπείρου φύσεως εἶναι τίθεται. ὅπου γὰρ ἄν ταῦτα ἐνῇ κατὰ τὴν ἐπίτασιν καὶ ἄνεσιν προιόντα, οὐχ ἵσταται οὐδὲ περαίνει τὸ μετέχον αὐτῶν, ἀλλὰ πρόεισιν εἰς τὸ τῆς ἀπειρίας ἀόριστον. ὁμοίως δὲ ἔχει καὶ τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον καὶ τὰ ἀντ’ αὐτῶν λεγόμενα ὑπὸ Πλάτωνος τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν· ὑπο- κείσθω γάρ τι μέγεθος πεπερασμένον οἷον πῆχυς, οὗ δίχα διαιρεθέντος εἰ [*](1 λέγουσιν a 2 τῷ om. Ε 9 καὶ ἴσως—εἶναι (10) Ε: om. aF 10 φησιν a 1 1 γουσι om. F 14 φησιν <οἳ> Brandis 15 Τίμαιος Locr. c. 3 p. 95 95B EF διττὸν om. F 19 τίθεται E: ὑποτίθεται aF 20 Τιμαίῳ Platouico p. 32 c 21 τε om. aF ξυνιστὰς a 23 διὰ τὸ] διατ’ (quod solet esse διὰ τί) Ε 25 καὶ (post γὰρ) om. a 28 ἄπειρα a Περὶ τἀγαθοῦ cf. supra p. 151, 6 sqq οἷς ὁ a 29 ἄλλοι om. Ε 32 ἄπειρον a 33 τίθεται E: βούλεται aF)
Καὶ οἱ μὲν τὸ ἄπειρον εἶναι τὸ ἄρτιον ἕως τοὐ Πλάτων δὲ δύο τὰ ἄπειρα, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν.
Εἰπὼν ἐν τίσιν ἔλεγον τὸ ἄπειρον οἵ τε Πυθαγόρειοι καὶ ὁ Πλάτων’, ὅτι οἱ μὲν ἐν τῷ αἰσθητῷ καὶ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, ὁ δὲ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς καὶ ἐν ταῖς ἰδέαις, νῦν τί ἑκάτερος αὐτῶν τὸ ἄπειρον λέγει προστίθησι, πρῶτον περὶ τῶν Πυθαγορείων λέγων. οὗτοι δὲ τὸ ἄπειρον τὸν ἄρτιον ἀρι- θμὸν ἔλεγον “διὰ τὸ πᾶν μὲν ἄρτιον, ὥς φασιν οἱ ἐξηγηταί, εἰς ἴσα διαιῥεῖσθαι, τὸ δὲ εἰς ἴσα διαιρούμενον ἄπειρον κατὰ τὴν διχοτομίαν· ἡ γὰρ εἰς ἴσα καὶ ἡμίση διαίρεσις ἐπ’ ἄπειρον· τὸ δὲ περιττὸν προστεθὲν πε- ραίνει αὐτό· κωλύει γὰρ αὐτοῦ τὴν εἰς τὰ ἴσα διαίρεσιν”. οὕτως μὲν οὖν οἱ ἐξηγηταὶ τῷ ἀρτίῳ τὸ ἄπειρον ἀνατιθέασι κατὰ τὴν εἰς ἴσα διαίρε- σιν, καὶ δῆλον ὅτι οὐκ ἐπ’ ἀριθμῶν ἀλλ’ ἐπὶ μεγεθῶν λαμβάνουσι τὴν ἐπ’ ἄπειρον τομήν. οἱ γὰρ ἀριθμοὶ καὶ οἱ ἄρτιοι οὔτε πάντες εἰς ἴσα ἐπὶ πολὺ διαιροῦνται, καὶ οἱ διαιρούμενοι μέχρι τῆς μονάδος καταντήσαντες ἱστῶσι τὴν τομήν, ἐπὶ δὲ μεγεθῶν τί κωλύει τὸ καταλειπόμενον ἀεὶ διαιρεῖσθαι, κἂν μὴ εἰς ἴσα γίνηται ἡ διαίρεσις; τὸ γὰρ τρίτον εἰ τύχοι τοῦ ληφθέντος πάλιν εἰς δίμοιρον καὶ τρίτον διελεῖν δυνατόν. καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον καὶ ἐν τῇ διαιρέσει καὶ ἐν τῇ τῶν διαιρεμάτων προσθέσει γίνεσθαι δυνατόν· ὅλως δὲ οὐδὲ ὁ Ἀριστοτέλης φαίνεται τὴν εἰς ἴσα διαίρεσιν αἰτιασάμενος τοῦ ἀπείρου. μήποτε οὖν ἐν πάσῃ τομῇ τὸ ἄρτιον αἴτιόν ἐστι πάσης διαιρέσεως· [*](2 ἀπορίας E post ἀριθμῶν intorpolatum habeut ἀρτίων aF (at cf. p. 454, 28), sed in inrg. aduotat τὸ ἀρτίων οὐκ εἶχε τὸ ἀντίγραφον καὶ ζήτει F1 3 ἀρχαὶ EF: ἀρχὴ a ante μικρὸν add. τὸ aF 3. 4 ἀρχὰς ταύτας aF 5 ἀρχαὶ EF: ἀρχὴ a ante μικρὸν add. τὸ aF 6 γὰρ om. E 8 ἀριθμούς· εἰκότως ἄρα τὰς om. F 10 ante μικρὸν et ἔλαττον (11) add. τὸ a 13 ἄπορον F 24 γὰρ om. E 25 ἀν- τιτιθέασι Ε ante ἴσα add. τὰ a 28 τῆς om. E καταντήσαντες om. F 29 τί κωλύει iteravit initio paginae F 31 πάλιν E: om. aF καὶ (post ἄπειρον) om. a 32 διαιρημάτων a προσθέσεων F 33 εἰς om. F)
Εἶτα πάλιν τούτοις πέντε α περιτιθέντες ἀντὶ πέντε μονάδων γνω- μονικῶς μεῖζον π·οιοῦσι τετράγωνον τρία τὴν πλευρὰν ἔχον.
Ἡ δὲ τῶν ἀρτίων περίθεσις οὐ ποιεῖ τὸ σχῆμα ὡρισμένον. διὸ τοὺς ἀρτίους <οὐ> περιτίθεσθαι βούλεται ὡς τοὺς περιττοὺς ἐν καταγραφῇ, ἀριθμητικῶς προστίθεσθαι. ὥστε τὸ καὶ χωρὶς ἀντὶ τοὐ καὶ χωρὶς περι- θέσεως κατὰ προσθήκην ἐπὶ τῶν ἀρτίων ἀκούειν. μήποτε δὲ ἄμφω περὶ [*](2 προστιθέμενοι a 3 δύο om. F 4 τῶν] τὸν Ε 5 τῶν] τὴν Ε 8 τηροῦσιν] ποιοῦσιν a ἕνα om. F 10 τὸ ἑξῆς EF: τὸν ἑξῆς a. fortasse κατὰ τὸ ἑξῆς <τῶν> περιττῶν ἀριθμῶν cf. V. 17 ἀριθμῶν EF: τῶν ἀριθμῶν a οἱ post ἦσαν add. a 11 ὅτε EF: ὅταν a itemque paulo post 13 καὶ om. a ἐπέβαλλε Ε 14 τὴν (ante κατὰ) om. P 15 τὴν] καὶ a 16 γινομένων comp. Ε 17 οὕτως E οὑτωσί προσγράψαντες a τὸ πρῶτον στοιχεῖον E 18 προστιθέασιν a post α add. α α aF 20 ἄλφα προστιθέντες a 23 οὐ post ἀρτίους addidi: post περιτίθεσθαι a 24 ὥστε καὶ τὸ χωρὶς a)
Οἱ δὲ περὶ φύσεως πάντες ὑποτιθέασιν ἑτέραν τινὰ φύσιν ἕως τοῦ τῆ ἁφῇ συνεχὲς τὸ ἄπειρον εἶναί φασι.
Φυσικοὺς εἴωθε καλεῖν ὁ Ἀριστοτέλης τοὺς περὶ τοῦτο τὸ μόριον τῆς φιλοσοφίας καταγινομένους τὸ φυσικόν, καὶ τούτων ἐξαιρέτως τοὺς τῇ ὑλικῇ ἀρχῇ ἢ μάλιστα ἢ μόνῃ χρησαμένους. οὗτοι οὖν οἱ φυσικοὶ τὴν ὕλην ὑποτιθέντες τοῖς γινομένοις καὶ περὶ αὐτὴν τὸ ἄπειρον θεωροῦντες, εἰκότως οὐκέτι ὡς οὐσίαν ἀλλ’ ὡς συμβεβηκὸς ἔλεγον τὸ ἄπειρον. τούτων δὲ οἱ μὲν ἕν τι στοιχεῖον ὑποτιθέντες τοῦτο ἄπειρον ἔλεγον τῷ μεγέθει, ὥσπερ Θαλῆς μὲν ὕδωρ, Ἀναξιμένης δὲ καὶ Διογενὴς ἀέρα, Ἀναξίμανδρος δὲ τὸ μεταξύ, οἱ δὲ ἄπειρα τῷ πλήθει τιθέντες ὥσπερ Ἀναξαγόρας καὶ Δημό- κριτος αὐτῷ τε τῷ πλήθει τὸ ἄπειρον εἰσῆγον καὶ ἔτι τῷ μεγέθει. τὰ γὰρ ἄπειρα τῷ πλήθει τῇ ἁφῇ συνεχιζόμενα, ἀλλ’ οὐχὶ τῇ ἑνώσει ἄπει- ρον ποιεῖν μέγεθος. ὅσοι δὲ τῷ πλήθει πλείονα μὲν ἑνός, πεπερασμένα δὲ λέγουσι τὰ στοιχεῖα τῷ ἀριθμῷ ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς, οὗτοι οὔτε κατὰ μέγεθος τὸ ἄπειρον εἰσάγουσιν οὔτε ἐν ἑνὶ οὔτε ἐν πλείοσιν οὔτε ἐν τῷ ἐκ πάντων. εἰ γὰρ καὶ τῷ πλήθει πεπερασμένα καὶ ἕκαστον τῷ μεγέθει πε- περασμένον, πόθεν ἂν ἔχοι τὸ ἄπειρον; λεγόμενα δὲ στοιχεῖα τὰ τέτταρά φησι πῦρ καὶ ἀέρα καὶ ὕδωρ καὶ γῆν. εἰπὼν δὲ ὕδωρ ἢ ἀέρα ὡς ὄντα τῶν πολυθρυλήτων στοιχείων ἐπήγαγεν· ἤ τι μεταξὺ τούτων τοῦ τε [*](6 λέγονται a 8 τὸ (post περὶ) om. a 11 ὅτι τὸ ἄρτιον om. F καὶ τί Ε: τί καὶ aF καὶ τὸ μικρὸν ex Arist. aF 12 καὶ τὸ ἔλαττον aF 14 εἴτε (post ἐκάλει) aF: οὕτε Ε 16 τούτοις] immo ταύταις 17 πάντες EF (cf. p. 459, 8): ἄπαν- τες ἀεὶ ex Arist. vulgata a 20 καταγινομένους om. F τούτων aF: τούτους (comp.) E 25 δὲ καὶ] δὲ ἢ Ε 29 ποιεῖ a cf. p. 460, 3 30 οὗτε κατὰ) a: οὐδὲ EF 31 ἐκ om. E 35 πολλυθρυλλήτων E: πολυθρυλλήτων aF ἤ τι libri: ἢ τὸ Aristoteles)
Οἱ δὲ περὶ φύσεως πάντες εἶπεν οὐχ ἀπλῶς, ἀλλὰ τούτων οἱ ἄπειρον εἶναί τι λέγοντες, ἐπεὶ καὶ τοὺς πεπερασμένα ποιοῦντας φυσικοὺς οἶδε καλουμένους, ὥσπερ τὸν Ἐμπεδοκλέα. μήποτε δέ, ὡς καὶ πρότερον εἴρηται, κυρίως φυσικοὺς οἴεται τοὺς ἐν τῷ ὑλικῷ αἰτίῳ διατρίβοντας, οἷς οὐκ ἄν ἀξιώσοι κυρίως τὸν Ἐμπεδοκλέα συντάττειν ποιητικὰ αἴτια τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν εἰσάγοντα· ἴσως δὲ οὐδὲ τὸν Ἀναξαγόραν λέγοντα τὸν νοῦν διακρίνειν τὰς ὁμοιομερείας, εἰ μὴ ἄρα καθόσον ἐν ταῖς τῶν αἰτίων ἀπο- δόσεσιν, ὡς δοκεῖ, καὶ αὐτὸς οὐ τῷ νῷ προσχρῆται, ἀλλὰ ταῖς ὑλικωτέ- ραις αἰτίαις. ὅσοι δέ, φησί, πλήθει | ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα, [*](106r) ὥσπερ Ἀναξαγόρας ἀπείρους τῷ πλήθει τὰς ὁμοιομερείας ὑποτιθέμενος, Δημόκριτος δὲ τὰς ἀτόμους, οὗτοι κατὰ μὲν τὸ πλῆθος προφανῶς εἰσάγουσι τὸ ἄπειρον, ὅπερ ἐνεδείξατο ὁ Ἀριστοτέλης εἰπὼν ὅσοι δὲ ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα· ὅτι δὲ καὶ κατὰ μέγεθος δείκνυσι λέγων τῇ ἁφῇ συνεχὲς τὸ ἄπειρον εἶναί φασι καὶ οὐ τῆ ἑνώσει, ὡς οἱ ἓν ἄπειρον λέγοντες τὸ στοιχεῖον. ὅτι δὲ τῇ ἁφῇ συνεχὲς ἄπειρόν τι., καὶ ἐκ τούτων γίνεται δῆλον· τὰ γὰρ ἄπειρα τῷ πλήθει μέγεθος ἔχοντα καὶ ὁμοειδῆ ὄντα, ὥστε καὶ ἅπτεσθαι ἀλλήλων ἄπειρον ποιεῖ μέγεθος τῇ ἁφὴ συνεχές. διὸ καὶ Εὔδημος ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Φυσικῶν “τὸ κατὰ πλῆθος, φησίν, ὁμοει- δὲς ἄπειρα λέγειν οὐδὲν διαφέρει ἢ κατὰ τὸ μέγεθος ἀπείρον’. πανσπερ- μίαν δὲ σχημάτων εἶπε τὴν τῶν Δημοκριτείων ἀτόμων, ἐπειδὴ ἀπείρους ὑπετίθετο τῶν ἀτόμων καὶ τὰς κατὰ τὸ σχῆμα διαφοράς.
[*](p. 203a 23)Καὶ ὁ μὲν ὁτιοῦν μόριον ὁμοίως εἶναι ἕως τοῦ καὶ ἂρ- ξασθαί ποτε κινούμενα.
Ἐπειδὴ τῶν φυσικῶν οἱ μὲν ἓν ἔλεγον τὸ στοιχεῖον, οἱ δὲ πλείονα μὲν πεπερασμένα δὲ τῷ ἀριθμῷ, οἱ δὲ τῷ ἀριθμῷ ἄπειρα, εἰπὼν ὅτι οἱ μὲν ἓν λέγοντες ὡς συμβεβηκὸς ἐκείνῳ κατὰ μέγεθος τὸ ἄπειρον ἔλεγον, οἱ δὲ πεπερασμένα καὶ τῷ πλήθει καὶ τῷ μεγέθει τὰ στοιχεῖα τιθέντες οὔτε κατὰ πλῆθος οὔτε κατὰ μέγεθος τὸ ἄπειρον ἔλεγον, ἐφεξῆς περὶ τῶν [*](4 ὃ aF: ὡς E 5 ἀντὶ τοῦ τῶν scripsi: ἀντὶ τοῦ aF: ἀντὶ τῶν E 6 μόνων F 8 εἶπον F 9 τι λέγοντες εἶναι o, 10 πρότερον p. 458, 20 IG ποιοῦσι om. F 21 καὶ οὐ—ἄπειρόν (22) om. Ε 25 Εὔδημος fr. 39 p. 44, 15 Sp. ἐν β Ε 26 ἄπειρον a κατὰ μέγεθος F 29 μορίον] τῶν μορίων Aristoteles εἶναι ὁμοίως coUocat a: εἶναι μῖγμα ὁμοίως Aristoteles cf. infra p. 460, 32 31 οἱ μὲν ite- ravit F 33 συμβεβηκὼς a 34 τιθέντας ut videtur Ε)
Ὅτι δὲ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης τὸ προφαινόμενον ἱστορεῖ τῆς Ἀναξαγόρου δόξης, ὁ δὲ Ἀναξαγόρας σοφὸς ὢν διττὴν ᾐνίττετο τὴν διακόσμησιν, τὴν μὲν ἡνωμένην | καὶ νοητὴν προυπάρχουσαν οὐ χρόνῳ οὐ γὰρ ἔγχρονος ν ἐκείνη), ἀλλ’ ὑπεροχῇ οὐσίας καὶ δυνάμεως, τὴν δὲ διακεκριμένην ἀπὸ ταύτης καὶ κατὰ ταύτην ὑφίστασθαι ὑπὸ τοῦ δημιουργικοῦ νοῦ, εἴρηται καὶ ἐν ταῖς εἰς τὸ πρῶτον σχολαῖς, ἐν αἷς τὰς πίστεις ἀπ’ αὐτῶν ἐπειράθην παραγράψαι τῶν Ἀναξαγόρου ῥημάτων. εἰκότως δὲ καὶ τῶν αἰσθητῶν ἕκαστον κοινωνεῖ πᾶσι καὶ μετέχει πάντων· ‘‘ξύρροια γὰρ μία, σύμπνοια μία, πάντα συμπαθέα’’, ὡς ‘Iπποκράτης φησί, διὰ τὴν ἀρχέγονον ἐν τοῖς νοητοῖς αὐτῶν προυπάρχουσαν ἕνωσιν· καὶ διακρινόμενα γὰρ ταῦτα οὐκ ἀπέ- σπασται πάντῃ ἀπ’ ἀλλήλων. διό φησιν Ἀναξαγόρας μηδ’ ἐνδέχεσθαι πάντα διακριθῆναι· οὐ γὰρ παντελὴς διασπασμός ἐστιν ἡ διάκρισις. διὸ οὐχ οἷόν τε βάδισιν ἢ χρόαν ἢ ὅλως τὰ πάθη καὶ τὰς ἕξεις χωρισθῆναι τῶν ὑποκειμένων. τὸ δὲ χρονικὴν δοκεῖν λέγεσθαι τὴν τῆς διακρίσεως ἀρχὴν σύνηθες ἦν τοῖς πάλαι φυσιολόγοις τε καὶ· θεολόγοις συγκαταβαίνουσι τῇ ἀσθενείᾳ τῆς ἡμετέρας νοήσεως· οὐ γὰρ δυνάμεθα τῇ ἀιδίῳ παρατάσει συμπαρατείνειν τὴν νόησιν, ἀλλ’ ἀπαιτοῦμεν ἀρχῆς τινος ὑποτιθεμένης ἐφε- ξῆς θεωρεῖν τὰ ἀκόλουθα.
[*](p. 203a33)Δημόκριτος δὲ οὐδὲν ἕτερον ἐξ ἑτέρου ἕως τοῦ δῆλον ἐκ τούτων.
Εἰπὼν ὅπως ἠκολούθησε τῷ Ἀναξαγόρᾳ τὸ καὶ κατὰ μέγεθος ἄπειρον ἀρχὴν τιθέναι ἐκ τοὐ κατὰ πλῆθος ἀπείρους λέγειν ἀρχὰς σωματικὰς οὔ- σας τὰς ὁμοιομερείας δείκνυσιν, ὅτι καὶ ὁ Δημόκριτος κἄν μὴ κατὰ ἔκκρισιν ἐποίει τὴν γένεσιν μηδὲ πάντα ἔλεγεν ἐν πᾶσιν ἐνυπάρχειν ὡς Ἀναξαγόρας, ἀλλ’ οὖν καὶ οὗτος ἀρχὰς τιθεὶς τὰς ἀτόμους ἀπείρους οὔσας τῷ πλήθει [*](1 post ἣν add. ὁ aF γὰρ om. a προσάγον a 4 ὁ (ante νοῦς) om. Ε 5 λέγει cf. ft-. 7 Schoni. supra p. 300, 31 10 μὲν om, aF 12 μὲν] τε F οὐ χρόνῳ scripsi: οὐ χρόμο sic Ε: om. aF 13 ἐκείνως (comp.) Ε δπεροχῆ Ε: ὑπεροχὴ aF διακεκριμένως (comp.) Ε 15 ἐν ταῖς εἰς τὸ πρῶτον σχολαῖς p. 34, 18 sqq. 18 ‘Iπποκράτης cf. Alexander Trail. I p. 695 ed. Piischmanu τ΄ 19 ἀπέσπαται παν F 20 φησιν ὁ a 22 ἢ (ante χρόαν) om. aF 25 ἀιδία aF 27 τὰ καθόλου Ε 33 post ὡς ndd. ὁ a 34 ἀρχὰς aF: τὰς ἀρχὰς E)
εὐλόγως δὲ καὶ ἀρχὴν αὐτὸ τιθέασι πάντες ἕως τοῦ εἴη γὰρ ἄν αὐτοῦ πέρας.
Εἰπὼν ὅτι τὸ ἄπειρον εἰσάγοντες οἱ πάλαι φυσιολογοῖ ὡς ἀρχὴν εἰσῆ- γον αὐτὸ δείκνυσι νῦν οὐχ ὅτι ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ <ὅτι> οἱ τιθέντες ὅλως αὐτὸ εὐλόγως ἐν ἀρχῆς λόγῳ ἐτίθεντο. καὶ δείκνυσιν ἐκ διαιρέσεως· πᾶν γὰρ τὸ ὁπωσοῦν ὂν ἢ κατὰ συμβεβηκός ἐστι καὶ μάτην οἷα τὰ ἐκ ταὐτομάτου ἢ καθ’ αὑτό· καὶ εἰ καθ’ αὑτό, ἢ ἀρχὴ ἢ ἀπὸ ἀρχῆς· εἰ οὖν μήτε μάτην μήτε ἀπ’ ἀρχῆς τὸ ἄπειρον, δῆλον ὅτι ἀρχή ἐστι. καὶ ὅτι μὲν οὐ μάτην οὐδὲ ἐκ ταὐτομάτου, δῆλον, εἴπερ πᾶν μὲν τὸ τοιοῦτον ἐπ’ ἔλαττον, τὸ δὲ ἄπειρον πανταχοῦ ὂν καὶ πάντα ὂν οὐκ ἐπ’ ἔλαττον· ἔτι δὲ εἰ καὶ ἀίδιον τὸ ἄπειρον, ὡς δειχθήσεται ἐκ τοῦ ἀγένητον αὐτὸ εἶναι, οὐκ ἄν εἴη μάτην οὐδὲ ἐκ ταὐτομάτου· οὐδὲν γὰρ τῶν τοιούτων [*](2 ἔλεγε post ἁφῇ collocat aF 3 συναφοῦς E: συνεχοῦς aF, sed in rarg. a m.1 γρ. συναφοῦς· ἀλλὰ ζήτει εἰ οὕτως F 8 ὑπὸ γραμμῶν ἡ ἐπιπέδων (ante τὸ δὲ) om. Ε τὸ δὲ — ἐπιπέδων (9) ora. F 9 δῆλον quod hand raro in libris intercidit addidi ὅτι ΕF: om. a II φησιν cf. p. 460, 26 12 πάντων ΕF: πάντως a 13 σχἡ- ματα Ε 18 ἔχειν F 20 post λόγῳ continuaverat ἐτίθεντο — ἀρχῆς (vv. 27—29), sod turn induxit F 21 τοῦ (post περὶ) ora. aF 22 λεγομένω Ε 25 πα- λαιοὶ a 26 ὅτι altoriiin add. a 29 ἡ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς a)
Ἐκεῖνα οὖν μᾶλλον καλῶς ὑπὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγεται, ὅτι καθ’ οἱονδήποτε τρόπον ἀρχῆς ἄν ὑποτεθῇ ἐξ ἀρχῆς γενόμενον τὸ ἄπειρον, πάν- τὼς πέρας ἔχει τὸ κατὰ τὸ μέγεθος, ὥστε μηκέτι ἄπειρον εἶναι. εἴτε γὰρ ἀπὸ χρονικῆς ἀρχῆς γίνοιτο, οὐκ ἄν οὐσία ὂν ἀθρόον γίνοιτο, ἀλλὰ ἀπό τινος τῆς κατὰ τὸ μέγεθος ἀρχῆς, ὡς τὰ ζῷα ὡς τὰ φυτὰ ὡς τὰ τεχνητὰ πάντα ὁρᾶται γινόμενα. ἔχον δὲ τὴν κατὰ τὸ μέγεθος ἀρχήν, καὶ πέρας ὅν αὐτὴν ἔχοι. ἀλλὰ καὶ εἰ ὡς στοιχειώδη ἀρχὴν ἔχοι, καὶ ἐξ ἐκείνης εἴη τῆς ἀρχῆς, οἷον ἐκ τῆς ὕλης, εἰ μὲν πεπερασμένην ἀρχὴν ἐν ἑαυτῷ τὴν ὕλην ἔχει τὸ ἄπειρον, ἔσται καὶ αὐτὸ πεπερασμένον. εἰ δὲ ἄπειρον, τὸ ἄπειρον ἀρχὴ γίνοιτο. ὁμοίως δὲ καὶ εἰ τὴν κατὰ τὸ εἶδος ἀρχὴν ἔχοι τὸ ἄπειρον. εἰ γὰρ τοῦ συνθέτου ἀρχὴ τὸ εἶδος, εἰ μὲν ἄπειρον τὸ εἶδος, ἀρχὴ τὸ ἄπειρον, εἰ δὲ πεπερασμένον, κατὰ τὴν ὕλην ἄν εἴη τὸ ἄπειρον ἐν τῷ συνθέτῳ· ἀρχὴ δὲ καὶ ἡ ὕλη. ἀρχὴ ἄρα τὸ ἄπειρον καὶ κατὰ τοῦτο. τὸ γὰρ σύνθετον, οὗ ἀρχὴ τὸ εἶδος, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶ πλὴν ὕλης καὶ εἴδους. κἄν τὴν ποιητικὴν δὲ ἀρχὴν ἔχῃ τὸ ἄπειρον, σῶμα πάντως, ὅτι καὶ τὴν κατὰ τὸ πρᾶγμα <ἀρχὴν ἔχει> ὅθεν ἤρξατο τῆς γενέσεως, ἥτις καὶ πέρας ἄν εἴη. καὶ ἄλλως δὲ εἴη ἄν γεγονὸς καὶ πέρας ἄν ἔχοι, εἰς 35 ὃ ἡ γένεσις ἐπαύσατο. εἰ δὲ ἀρχὴν ἔχοι τὴν ὡς τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα [*](2 ante πέρας add. τὸ a: καὶ P 3 οἴονται cf. Alexander v. 18 ἔχειν] εἶναι a 4 ἔχοι ex corr. Ε1: ἔχει aF τὸ (ante μέγεθος) om. a 7 πρώτῳ cf. supra p. 10,8sqq. 8 ἐξεδέξατο a 9 προστεθέντος E 10 ἄπειρον] πέρας Ε 11 ἡ (ante αἰτιώδης) om. Ε 12 ἐφ’ ἧς] εἰ E ἔχειν scripsi: ἔχει libri 13 πέρας ἔχειν libri: correxi 14 πέρας] πρᾶγμα F IG fortasse γὰρ <ὡς> τὸ τῶ εἰ F 20 μηκέτι Ε: μὴ ἔτι F: μὴ a 24 ἔχοι (post ἀρχὴν) Ε: ἔχει aF 25 ante εἴη intercidisse videtur ἄν 27 post ἀρχὴ veri similiter add. ἄν a 30 ἄρα] δέ F καὶ (ante κατὰ) om. Ε 31 post σύνθετον repetiit καὶ κατὰ τοῦτο — εἶδος (31) deleta F 32 ὅτι om. a 33 ἀρχὴν ἔχει add. a 35 ἔχει a)
Ἔτι δὲ καὶ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον ἕως τοῦ ὥσπερ φησὶν Ἀναξίμανδρος καὶ οἱ πλεῖστοι τῶν φυσιολόγων.
Εἰπὼν ὅτι οἱ τὸ ἄπειρον τιθέντες εὐλόγως ἀρχὴν αὐτό φασιν ἢ γὰρ μάτην ἐστὶν ἢ ἀπ’ ἀρχῆς ἢ ἀρχή, ἀναιρεθέντων δὲ τῶν λοιπῶν περιλείπε- ται τὸ ἀρχὴν εἶναι), προστίθησι καὶ ἄλλο τι τῶν προσεῖναι λεγομένων τῷ ἀπείρῳ τὸ τῇ ἀρχῇ πρέπον τὸ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον λέγεσθαι τὸ ἄπειρον, εἴπερ ἔστιν ὅλως. τοῦτο δὲ καὶ τοῦ μὴ μάτην εἶναι κατασκευα- στικόν ἐστιν, εἴπερ τὸ μὲν ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον ἀίδιον, τὸ δὲ μάτην οὐκ ἀίδιον κατὰ συμβεβηκὸς ὃν καὶ ἐπ’ ἔλαττον. καὶ ὅτι μὲν προσήκει τῇ ἀρχῇ τὸ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον, σαφῶς ἐδίδαξεν ὁ ἐν Φαίδωνι Σωκρά- της· ‟εἰ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ γίνοιτο, φησίν, οὐκ ἄν ἐξ ἀρχῆς γίνοιτο,” καὶ ὅτι ‟ἀρχῆς ἀπολομένης οὔτε αὐτή ποτε ἔκ του οὔτε ἄλλο ἐξ ἐκείνης γενήσεται”. ὅτι δὲ καὶ τῷ ἀγενήτῳ τὸ ἀρχικόν, δῆλον· εἰ γὰρ μὴ ἀρχή, ἀπὸ ἀρχῆς γινόμενον. ὅτι δὲ τὸ ἄπειρον, εἴπερ ἔστιν, ἀγένητόν ἐστι καὶ ἄφθαρτον, δείκνυσιν οὕτως· εἰ γὰρ γέγονεν, ἀνάγκη τέλος εἰληφέναι τὴν γένεσιν αὐτοῦ ποτε, ἢ οὐκ ἄν εἴη γεγονός· εἰ οὖν μὴ ἀθρόα ἐστὶν ἡ γέ- νεσις αὐτοῦ, δῆλον ὅτι ἔστι τις καὶ ἀρχὴ τοῦ μεγέθους, ἀφ’ ἧς γίνεσθαι ἄρχεται, καὶ τελευτὴ αὐτοῦ, εἰς ὃ τελευτᾷ ἡ γένεσις καὶ ἧς συμπληρωθείσης [*](3 τελικὴν ἀρχὴν aF: αἰτίαν τελικὴν Ε τῆς τοῦ κόσμου ποιήσεως aF 4 φησι Tim. p. 29 E λέγομεν δὲ a 5 ποτε om. Plato cf. supra p. 26, 16 6 post ἀγαθὸς add. γὰρ aF 7 ἔχοι EF: ἔχει a 9 ὁ E: καὶ F: καὶ ὁ a τῷ] τὸ F 11 οὐδὲ aE: οὐ F post ἡ add. τὴν a φησι p. 203b11 12 περὶ Ε 14 ἔχειν ex ἔχον coiT. E: ἔχον aF δῆλἄρα sic E 18 φασὶν ὁ ἀναξίμανδρος a 19 θέντες aF 26 ἔδειξεν aF Φαίδωνι] immo Φαιδρῷ p. 245 D 27 γίνοιτο Plato: γένοιτο libri γίνοιτο altcrura EF: γένοιτο a 28 ἀπολουμένης a αὐτό ποτε a 31 ἀνάγκη om. Ε 32 ἐστὶν om. aF 33 γίνεται F 34 ἧς] ἧ Ε)
Τοῦ δὲ εἶναι τὸ ἄπειρον ἡ πίστις ἕως τοῦ τὸ γὰρ ἐνδέ- χεσθαι τοῦ εἶναι οὐδὲν διαφέρει ἐν τοῖς ἀιδίοις.
Δείξας τὸν περὶ τοῦ ἀπείρου λόγον ἀναγκαῖον τῷ φυσικῷ καὶ ἀπ’ αὐ- τῆς τῆς τοῦ ἀπείρου ἐννοίας καὶ ἀπὸ τῆς τῶν προτέρων φυσιολόγων δόξης, μεταβαίνει λοιπὸν ἐπὶ τὴν περὶ αὐτοῦ ζήτησιν φυλάττων τὴν τάξιν τῶν προβλημάτων καὶ πρῶτον ζητῶν εἰ ἔστι τὸ ἄπειρον ἢ μή. πρὸς δὲ τοῦτο χρήσιμον ᾠήθη τὰς ἐννοίας ἀνιχνεῦσαι πρῶτον, ἀφ’ ὧν ἦλθόν τινες ἐπὶ τὸ θέσθαι τὸ ἄπειρον, ἵνα εἰ μὲν φαίνοντο κατὰ πράγματος φερόμεναί τιτος, ὁμολογήσωμεν καὶ ἡμεῖς αὐταῖς· εἰ δὲ κενεμβατοῦσαι φωραθεῖεν καὶ τῷ ἀορίστῳ τῆς ἡμετέρας φαντασίας ἑπόμεναι, τοῦτο διελέγξαντες ἡμεῖς ἀνυπόστατον τὸ ἄπειρον δείξωμεν. πέντε δὲ εἶναί τινά φησιν, ἐξ ὧν εἶναι τὸ ἄπειρον οὐ τὸ κατὰ μέγεθος μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸ ὁποιονοῦν ἄπειρον πι- στεύομεν. ἀρξάμενος γὰρ ὅλως τὰς ἐννοίας ἀνιχνεύειν, ἀφ’ ὧν τὸ ἄπειρον ὑπεθέμεθα, πάσας παραγυμνοῖ τὰς οὐ μόνον κατὰ τὸ σωματικὸν μέγεθος, [*](4 τοῦ F: τῆς Ε: τοῦ τῆς a 6 ἀνταξαγόρας E 9 ἐσομένης Ε: γινομένης aF 11 καὶ (ante τῆς) om. F 16 καὶ (post δὲ) om. aF ἐνεδείκνυτο E 21 ὡς διὰ aF: καὶ διὰ E 23 τὸ (post εἶναι) EF: τι a ex Aristotele 25 τοῦ om. aF 28 τὸ Ε: τι τὸ F: τι a 30 μὲν om. aF 32 διελέξαντες libri 34 κατὰ τὸ collocat a post ἀλλὰ καὶ add. κατὰ a 36 τἀς om. a τὸ post κατὰ om. aF Comment. Aristot. IX. Simpl. Phys. I. 30)
Δευτέρα δὲ πίστις τοῦ εἶναι τὸ ἄπειρον ἐκ τῆς ἐν τοῖς μεγέθεσι διαιρέσεως, ἢ ὡς Εὔδημός φησιν, ἐν τοῖς συνεχέσι. δοκεῖ γὰρ οὐχ ὑπολείπειν. ἀπείρου δὲ τὸ μὴ ὑπολείπειν. χρῶνται δὲ τῇ τῶν μεγεθῶν τομῇ καὶ οἱ μαθηματικοὶ ποτὲ μὲν ὡς ἀξίωμα λαμβάνοντες πᾶν γὰρ μέ- γεθος καὶ πᾶσαν γραμμὴν τῷ τυχόντι λόγῳ τέμνουσι τὴν δοθεῖσαν λαμβά- νονιες ὁπόση ἂν εἴη, ὡς ἐπ’ ἄπειρον οὔσης τῆς τῶν μεγεθῶν τομῆ·ς), ποτὲ δὲ καὶ ἀποδεικνύντε. εἰ γάρ, ὥς φασι, μηδέποτε ἡ ἐγγραφομένη εἰς τὸν κύκλον εὐθεῖα ἴση γίνεται τῇ περιφερείᾳ, δῆλον ὅτι τὸ ἀπολαμβανόμενον ἐπίπεδον ὑπό τε τῆς εὐθείας καὶ τῆς περιφερείας ἐπ’ ἄπειρον τέμνεται. παυσαμένης γὰρ τῆς τομῆς ἡ εὐθεῖα τῇ περιφερείᾳ ἐφαρμόττει. εἰ δὲ καὶ τοῦ τριγώνου αἱ δύο πλευραὶ ἀεὶ τῆς λοιπῆς μείζονές εἰσιν, ἐὰν ἐν ἰσοσκε- λεῖ ὀρθογωνίῳ τριγώνῳ, ἐν ᾧ ἡ βάσις ἑκατέρας ἐστὶ τῶν πλευρῶν μείζων, ἀπ’ ἀμφοῖν τῶν πλευρῶν ἴσην ἀφελόντες τῇ βάσει διὰ τῶν γενομένων ση- μείων παράλληλον ἀγάγωμεν τῇ βάσει, τρίγωνον ἔλαττον ποιήσομεν ὅμοιον τῷ ὅλῳ ὀρθογώνιόν τε καὶ ἰσοσκελές· καὶ τοῦτο ἀεὶ ποιεῖν δυνησόμεθα. οὔτε γὰρ τρίγωνον ἀεὶ βραχύτερον ποιοῦντες παυσόμεθα οὔτε τὰς δύο πλευρὰς τῆς λοιπῆς μείζονας εὑρίσκοντες, ὥστε ἀπ’ ἀμφοῖν ἴσην ἀφαιρεῖν τῇ βάσει καὶ διὰ τῶν σημείων παράλληλον ἄγειν. εἰ δὲ τοῦτο ἐπ’ ἄπει- ρον ποιεῖν δυνατόν, ἐπ’ ἄπειρον τέμνεται τὸ τοῦ τριγώνου ἐπίπεδον. εἰ δὲ ἔστιν ἡ εἰς ἄπειρον τομή, ἔστι τὸ ἄπειρον ἐν τῷ μεγέθει. οὐ γὰρ ἄν εἰ μὴ ἄπειρον ἦν, ἐτέμνετο ἐπ’ ἄπειρον.
Τρίτον δέ φησι τῶν ἐναγόντων εἰς τὸ ἄπειρον τὸ οὕτως ἄν μόνως μὴ ἐπιλείπειν τὴν γένεσιν, εἰ ἄπειρον εἴη τὸ ἀφ’ οὗ ἀφαιρουμένου ἀεὶ ἐπ’ ἄπειρον γίνεται τὰ γινόμενα. τοῦτο γὰρ καὶ τῶν φυσικῶν ἔπεισέ τι· νᾶς ἄπειρον ὑποθέσθαι τὸ στοιχεῖον. τέταρτον δὲ καὶ δυσαντίβλεπτον τὸ φαίνεσθαι πᾶν τὸ πεπερασμένον ἀεὶ πρός τι περαῖνον. εἰ γὰρ πᾶν τὸ πε- περασμένον πρὸς ἄλλο τι ἔξωθεν αὐτοῦ ὂν περαίνει, τὸ ἔξωθεν ἐκεῖνο πρὸς ὃ περαίνει, ἢ ἄπειρόν ἐστιν ἢ πεπερασμένον. καὶ εἰ μὲν ἄπειρον, ἔχομεν αὐτόθεν ὅτι ἔστι τὸ ἄπειρον· εἰ δὲ πεπερασμένον οἷον ἡ γῆ, καὶ αὐτὸ πρὸς ἄλλο περαίνει, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. εἰ δὲ ἐπ’ ἄπειρον, ἔστι τὸ ἄπειρον. οὐ- δὲν γὰρ τελευταῖον ληφθήσεται πέρας, εἴπερ καὶ τοῦτο πρὸς ἄλλο τι περαίνει. [*](4 τὸ δὲ ἦν — μόρια (5) om. a 5 καὶ (post ὥστε) super add. Ε1 8 Εὔδημος fr. 30 p. 45, 6 Sp. 9 ἀπείρου — ὑπολείπειν om. F 10 πᾶν — λαμβάνοντες (11) om. F 17 ἐν (post ἐὰν) om. F 18 μείζων, ἀπ’ ἀμφοῖν τῶν πλευρῶν om. F 20 post βάσει add. τὸ a 20 ποιήσωμεν Ε 23 ὥστε iteravit F 24 ἄγειν aF: λέγειν E 25 ποιεῖ F τοῦ (post τὸ) om. aF 29 ὑπολείπειν Aristoteles cf. V. 9 εἴη om. aF 32 ἅπαν aF 34 post πεπερασμένον ex v. 35 οἷον — ἄλλο (36) iterata delevit Ε ἐχόμενον Ε)
Πέμπτον δὲ ὃ μάλιστα καὶ κυριώτατόν φησιν Ἀριστοτέλης, καὶ κοινὴν ἀπορίαν ποιοῦν πᾶσιν, ἡ τῆς νοήσεως ἤτοι φαντασίας τῆς ἡμετέρας δύναμις ἀεί τι καὶ προστιθέναι καὶ ἀφαιρεῖν | ἰσχύουσα καὶ μηδέ. [*](108r) ποτε ἡττωμένη καὶ ὑπολείπουσα. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ ὁ ἀριθμὸς ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι δοκεῖ, ὅτι παντὶ τῷ προτιθεμένῳ ἀριθμῷ δυνάμεθα προσθεῖναι μονάδα ἢ ἀριθμόν, καὶ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖσθαι καὶ αὔξεσθαι, ὅτι πᾶν τὸ λαμβανόμενον δυνατὸν τεμεῖν καὶ τὸ τμῆμα προσθεῖ- ναι τῇ ἐπινοίᾳ, οὐ γὰρ δὴ τῇ αἰσθήσει. ἐπειδὴ δὲ ἡ ἐπίνοια κατὰ τὰ πράγματα δοκεῖ γίνεσθαι, οἰόμεθα τὰ πράγματα οὕτως ἔχειν ὡς φανταζό- μεθα. τὸ αὐτὸ δὲ πάσχομεν καὶ περὶ τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ· ἀεὶ γὰρ τοῦ ληφθέντος ἔξω τι ἐπινοοῦμεν, καὶ οὕτως ἄπειρον δοκεῖ τὸ ἔξω. καὶ εἰ μὲν κενόν, ὡς ἐδόκει λέγειν Δημόκριτος, ἄπειροι ἄν εἶεν καὶ οἱ κόσμοι· τί γὰρ μᾶλλον τοῦ κενοῦ ἐνταῦθα ἢ ἐνταῦθα; ὥστε εἴπερ μο- ναχοῦ καὶ πανταχοῦ ἂν εἶναι τὸν σωματικὸν ὄγκον, ὥστε καὶ αὐτὸν ἄπειρον εἶναι. καὶ ἄλλως εἰ τὸ κενὸν τόπος ἐστὶ δυνάμενος δέξασθαι σῶμα, ἐπὶ δὲ τῶν ἀιδίων τὸ δυνατὸν γενέσθαι πάντως ὅν καὶ γένοιτο, ὡς εἰ μὴ γένοιτο οὐδὲ ἐνδεχόμενον γενέσθαι ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν φθαρτῶν οὐδὲν κω. λύει φθαρῆναι, πρὶν εἰς ἔργον ἐκβῆναι τὸ ἐνδεχόμενον, ἐπὶ δὲ τῶν ἀιδίων ἀδύνατον), διὸ ἐν τοῖς ἀιδίοις οὐκ ἔστι τὸ ἐνδεχόμενον, ἀλλ’ ἐν μόνοις τοῖς γενητοῖς καὶ φθαρτοῖς, ὥστε εἰ ἄπειρον τὸ κενόν, καὶ τόπος ἄπει- ρος ἔσται, καὶ σῶμα ἄπειρον, ὃ πέφυκε δέχεσθαι ὁ ἄπειρος τόπος. ‘Ἀρχύτας δέ, ὥς φησιν Εὔδημος, οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον· ἐν τῷ ἐσχάτῳ οἷον τῷ ἀπλανεῖ οὐρανῷ γενόμενος, πότερον ἐκτείναιμι ἄν τὴν χεῖρα ἢ τὴν ῥάβδον εἰς τὸ ἔξω, ἢ οὔ; καὶ τὸ μὲν οὖν μὴ ἐκτείνειν ἄτο- πον· εἰ δὲ ἐκτείνω, ἤτοι σῶμα ἢ τόπος τὸ ἐκτὸς ἔσται. διοίσει δὲ οὐδὲν ὡς μαθησόμεθα. ἀεὶ οὖν βαδιεῖται τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπὶ τὸ ἀεὶ λαμβα- νόμενον πέρας, καὶ ταὐτὸν ἐρωτήσει, καὶ εἰ ἀεὶ ἕτερον ἔσται ἐφ’ ὃ ἡ ῥάβδος, δῆλον ὅτι καὶ ἄπειρον. καὶ εἰ μὲν σῶμα, δέδεικται τὸ προκείμε- νον· εἰ δὲ τόπος, ἔστι δὲ τόπος τὸ ἐν ᾧ σῶμά ἐστιν ἢ δύναιτ’ ἄν εἶναι, τὸ δὲ δυνάμει ὡς ὂν χρὴ τιθέναι ἐπὶ τῶν ἀιδίων, καὶ οὕτως ἄν εἴη σῶμα ἄπειρον καὶ τόπος”. μήποτε δὲ οὗτος ὁ λόγος καὶ. πρὸς ἡμᾶς ἀπορήσει δριμέως τοὺς λέγοντας μηδὲν εἶναι ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, ὡς τοῦ κοσμικοῦ σώ- ματος, οὗ πέρας ὁ οὐρανός, τὴν ὕλην χώραν κατειληφότος. εἰ οὖν ἐν τῷ [*](1 μάλιστα (post δὲ) EF: del. a 2 Ἐπίκουρον] cf. Laert. X 42 4 ἀρχαιότε- ρον Ε 5 φησιν ὁ aF καὶ (ante κοινὴν) om. aF 6 ἤτοι τῆς aF 9 προστιθεμένῳ a 17 ὥστε] ὥσπερ F 19 εἰ] δὲ F 21 γὰρ om. Ε 24 τὸ (ante κενὸν) delendum videtur καὶ ὁ τόπος a 25 ὃ E: ὅπερ aF 26 Εὔδημος fr. 30 p. 46, 1 Sp. 27 οἶον] ἤγουν a οὐρανοῦ a 28 ἡ οὐ. καὶ τὸ scripsi: ἢ οὔ. καὐτὸ F: ἡ οὐκ ἄν. τὸ aE 29 δὲ (post διοίσει) om. F ὡς aF: om. Ε ἀεὶ οὖν aE: εἰ οὖν F 31 ἐφ’ ὧ Ε)
Oὕτως μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ἐκ πέντε μάλιστα τὴν πίστιν εἶναί φησι τοῦ εἶναι τὸ ἄπειρον, ὁ δὲ Εὔδημος δι’ αἰτίας ἕξ φησιν. ὧν πρώτην εἰπὼν τὴν ἐν τῷ συνεχεῖ διαίρεσιν ἐπ’ ἄπειρον γινομένην ταύτης ἀντί- στροφόν φησι τὴν κατὰ πρόσθεσιν ἐν τοῖς ἀριθμοῖς θεωρουμένην. οὐδὲ ταύτην δὲ τὴν αἰτίαν ὁ Ἀριστοτέλης παρῆκεν ἐν τοῖς διὰ τὴν ἐπίνοιαν νομιζομένοις ἀπείροις θεὶς αὐτήν, ὅτε ἔλεγε καὶ ὁ ἀριθμὸς δοκεῖ ἄπει- ρος εἶναι καὶ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη διαιρεῖσθαι ἐπ’ ἄπειρον δῆλον. ἴσως δὲ ἄν τις ἀπορήσοι, πῶς κατ’ ἐπίνοιαν λέγει τὴν ἐπ’ ἄπειρον τοῦ ἀριθμοῦ πρόσθεσιν καὶ τοῦ μεγέθους ἀφαίρεσιν. καὶ γὰρ ἐπ’ αὐτῆς φαί- νεται τῆς τῶν πραγμάτων ἀληθείας. ποίῳ γὰρ ἀριθμῷ οὐκ ἔστι προσθεῖ- ναι, καὶ ποῖον μέγεθος οὐκ ἔστι διαιρετόν, εἴπερ μὴ ἐκ σημείων συνέστηκε τὸ μέγεθος; ἢ οὐ τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἀλλὰ τὸ ἄπειρον κατ’ ἐπίνοιάν φησιν ἐκ τοῦ ἐπ’ ἄπειρον τῆς αὐξήσεως καὶ τῆς μειώσεως ἐπινοουμένου. τὸ μὲν γὰρ ἐπ’ ἄπειρον ἐφ’ ἑκάτερα καὶ ἐν ὑποστάσει ἐστί, τὸ δὲ ἄπειρον οὐκέτι, ὡς δειχθήσεται. οὔτε γὰρ ἀριθμός ἐστιν ἄπειρος οὔτε μέγεθος.
[*](p. 203b 30)Ἔχει δὲ ἀπορίαν ἡ περὶ τοῦ ἀπείρου θεωρία ἕως τοῦ καὶ ἄπειρα τῷ πλήθει.
Εἰπὼν ἐκ πόσων καὶ τίνων ἐνήγοντο πρὸς τὸ τιθέναι τὸ ἄπειρον οἱ τιθέντες καὶ μέλλων μετ’ ὀλίγον δεικνύναι, πῶς μὲν οὐκ ἔστι, πῶς δὲ ἔστι τὸ ἄπειρον, μεταξύ φησιν ἐφ’ ἑκάτερα ἀπορίας ἀπαντᾶν τοῖς τε μὴ εἶναι καὶ τοῖς εἶναι τὸ ἄπειρον λέγουσι. καὶ εἴ τί ἐστι, τοῖς ὡς οὐσίαν καὶ τοῖς ὡς συμβεβηκὸς τιθεμένοις ἢ μηδέτερον μὲν τούτων, οὐδὲν δὲ ἧττον καὶ πλήθει καὶ μεγέθει τὸ ἄπειρον λέγουσι. τοῦτο γὰρ ἀπαιτεῖ τὸ ἀνελλιπὲς τῆς διαιρέσεως καὶ τῷ ἐπ’ ἄπειρον μάλιστα προσήκει. τίνα οὖν ἐνδείκνυ- ται τὰ ὑπαντῶντα ἄπορα τοῖς μὴ εἶναι τὸ ἄπειρον λέγουσιν; ἢ ἀναιρεῖσθαι τὴν ἐπ’ ἄπειρον τῶν συνεχῶν τομὴν ἀνάγκη· ταύτης δὲ ἀναιρουμένης ἀναιρεῖται μὲν γεωμετρία ἀρχῇ ταύτῃ χρωμένη, εἰσάγεται δὲ τὸ ἐξ ἀτόμων καὶ σημείων συνεστάναι τὰ μεγέθη καὶ ἐκ τῶν νῦν τὸν χρόνον, ὅπερ διὰ πολλῶν ἐλεγχθήσεται· ἀναιρεῖται δὲ καὶ ἡ ἐπ’ ἄπειρον τῶν ἀριθμῶν αὔξη- σις ἐναργῶς φαινομένη. τίς γάρ ἐστιν ἀριθμὸς τῶν ἤδη γεγονότων ἀν- θρώπων ἢ ἐσομένων, ὧ μὴ δυνατὸν προσθεῖναι; ἀναιρεῖται δὲ καὶ ἡ ἐπ’ [*](1 εκτανξείη aF 2 ἐν τῷ] εἰς τὸ F 4 ἐκ πέντε μᾶλλον aF εἶναι τὴν πίστιν φησὶ a 5 Εὔδημος fr. 30 p. 46, 23 Sp. ἐξ aF: ἔξω Ε 6 ταύτην E 8 δὲ orn. Ε 11 ἐπ’ om. F 16 καὶ τῆς in extr. pag. iteravit F 17 ἐστί ora. F 20 καὶ E ut Arist. codd. FI: ἢ a ex Arist. rulg. 21 τίνων καὶ πό- σων a 22 ἔστι τὸ Ε: τὸ om. aF 24 τί ἐστι E: ἐστι aF τοῖς (post καὶ) om. a 25 καὶ πλήθει om. F 28 τὰ ὑπαντῶντα ἄπειρα a ἡ ἀναιρεῖσθαι ite- ravit F 29 τῶν (post ἄπειρον) om. Ε 31 τῶν χρόνων ’ 32 ἐλεχθήσεται F ἀναιρεῖ E 33 γεγονότων EF: γενομένων a 34 ἀναιρεῖ Ε)
Μάλιστα δὲ φυσικοῦ ἐπισκέψασθαι, εἰ ἔστι μέγεθος αἰσθητὸν ἄπειρον.
Διὰ πάντων τῶν προειρημένων συστήσας, ὅτι οἰκεία τῷ φυσικῷ ἐστιν ἡ περὶ τοῦ ἀπείρου ζήτησις ἔκ τε τῶν ὑποκειμένων αὐτῷ, εἴπερ μεγέθη ἐστὶ κινούμενα κατὰ χρόνον καὶ ἐκ τοῦ τοὺς πάλαι φυσιολόγους οὐ παρέρ- γως διαλεχθῆναι περὶ αὐτοῦ, ἀλλ’ ἀρχὴν αὐτὸ θεμένους καὶ ἔτι μέντοι ἐκ τοῦ καὶ τιθεμένοις εἶναι τὸ ἄπειρον καὶ μὴ καὶ οὐσίαν αὐτὸ λέγουσι καὶ συμβεβηκὸς καὶ οὐδέτερον πολλὰ ἄπορα ὑπαντᾶν, διὰ τούτων οὖν δείξας ὅτι τῷ φυσικῷ οἰκεῖος ὁ περὶ τοὐ ἀπείρου λόγος, εἰκότως ἐπάγει· περὶ τοιού- τῶν ἀπείρων ὁ λόγος οἰκεῖος ἔσται τῷ φυσικῷ, ὅτι οὐ περὶ νοητοῦ τινος οἷον τοῦ μαθηματικοῦ ἢ εἴ τι ὑπὲρ τοῦτο, ἀλλὰ περὶ αἰσθητοῦ. ἐπιστή- μόνος γάρ ἐστι τὸ οἰκείους ποιεῖσθαι τοὺς λόγους ταῖς προκειμέναις ὑπο- θέσεσιν.
[*](p. 204a2)Πρῶτον οὖν διοριστέον, ποσαχῶς λέγεται τὸ ἄπειρον ἕως τοῦ ἢ κατὰ πρόσθεσιν ἢ κατὰ διαίρεσιν ἢ ἀμφοτέρως.
Εἰπὼν περὶ ποίου μάλιστα ἀπείρου τῷ φυσικῷ πρόκειται σκοπεῖν, εἰ ἔστιν, ὅτι περὶ μεγέθους αἰσθητοῦ, ὅπερ καὶ ἀποδείξει μὴ ὄν, ἀλλά τινα τοῦ ἀπείρου σημαινόμενα βουλόμενος εἶναι, ἐπειδὴ τῶν πολλαχῶς λεγομέ- νων τὸ ἄπειρόν ἐστι, διαιρεῖται πρῶτον αὐτοῦ τὰ σημαινόμενα. οὕτω γὰρ [*](1 ταύτῃ EF: τούτω a 2 καὶ (post λόγων) om. a 3 ἀναιρεῖ E 4 ἡ (ante τοῦ πέριξ) om. aF 6 τις εἶναί τι aF (cf. p. 468, 24): εἶναί τις Ε 9 ὅπερ aF 10 μηδετέρως] οὐδετέρως Avistoteles 12 ὑπάρχον om. F 14 ἐπισκέψασθαι E (sic etiam Themistius p. 225, 10): ἐστι σκέψασθαι a ex Aristotcle 16 εἰρημένων aF 18 ἐστὶ καὶ a 19 καὶ ἔτι sic EF: ἔτι a ἐκ τοῦ καὶ EF: καὶ ἐκ τοῦ a 21 ἄπορα Ε: ἄπειρα aF τούτων EF: τοῦτο a 27 οὖν] δὲ F 28 διαίρησιν libri 29 τῷ φυσικῷ ἀπείρου Ε post φυσικῷ ilcravit μάλιστα F 30 ὅτι aE: ὅπερ F 32 διαιρεῖ F)
Δεύτερον δὲ σημαινόμενον τοῦ ἀπερατώτου ἀπείρου ἐκτίθεται τὸ δίο- δον μὲν ἔχον διότι ποσόν, ἀτελεύτητον δὲ ταύτην καὶ ἄπειρον καὶ ἀδιε- ξίτητον. καὶ τούτου διαφοραί εἰσιν. ἢ γὰρ διὰ κατασκευήν ἐστι τοιοῦτον ποτὲ μὲν διὰ τὸ σχῆμα, ὡς ὁ δακτύλιος ὁ μὴ ἔχων σφενδόνην ἄπειρος ὅτι καὶ πᾶς κύκλος, ποτὲ δὲ διὰ τὸ μὴ δοῦναι ἔξοδον, ὡς ὁ παρὰ Λακεδαιμο- νίοις ἦν κεάδας, εἰς ὃν τοὺς κατακρίτους ἐνέβαλλον, ἢ διὰ μεγέθους ὑπερ- βολήν, ἐφ’ οὗ σημαινομένου ἡ πλείστη τοῦ ἀπείρου ἔννοιά ἐστι.
Τρίτον δὲ τοῦ ἀπείρου σημαινόμενον τὸ μόγις ἔχον διέξοδον ἢ διὰ μέγε- θος ἢ διὰ κατασκευήν, ὡς ὁ λαβύρινθος καὶ ὁ κεάδας ὕστερον. ὅτι γὰρ ἔσχε μόγις, ἐδήλωσεν ἡ ἀλώπηξ ἡ τὸν Μεσσήνιον Ἀριστομένην διεξοδεύσασα.
Τέταρτον δὲ τοῦ ἀπείρου σημαινόμενόν ἐστιν ὃ πεφυκὸς ἔχειν διέ- ξοδον ἀδιεξίτητόν ἐστι. τοιαύτη δὲ ἡ διὰ τῆς κεκαυμένης ὁδὸς ἢ τῆς κατεψυγμένγς, διεξιτητὴ μὲν οὖσα τῷ ὡρίσθαι τὸ μέγεθος αὐτῶν, κωλυο- μένη δὲ ὑπὸ τῆς τοῦ ἀέρος ἀσυμμετρίας. ἐν τῷ τοιούτῳ καὶ τὸν λαβύ- ρινθον τέθεικεν ὁ Ἀλέξανδρος τὸν οὕτω κατεσκευασμένον ὡς ἀδιέξοδον εἶναι καὶ τὸν ἄπειρον δακτύλιον, ὡς διεξίτητα μὲν τῇ ἑαυτῶν φύσει τῷ πεπε- ρασμένα εἶναι, διὰ δὲ τὴν ποιὰν κατασκευὴν ἀδιέξοδα. μήποτε δὲ ὁ μὲν λαβύρινθος, εἰ καὶ μόγις, ἀλλ’ εἶχεν ὅμως διέξοδον, διὸ ἐν τοῖς μόγις τακτέος, ὁ δὲ δακτύλιος, ὥσπερ καὶ πᾶς κύκλος οὐδὲ πέφυκεν ὅλως ἔχειν πέρας ἀλλ’ οὐ διὰ τὸ μέγεθος ἀλλὰ διὰ τὸ σχῆμα.
Πέμπτον δὲ τοῦ ἀπείρου τίθησι σημαινόμενον τὸ κατὰ πρόσθεσιν, [*](4 ἔχον φύσιν aF διοδευτὴν F 5 ὅλως πᾶν aF 6 δὲ om. aF 8 post τρόπους add. καὶ aF 12 ἐστιν ἄποδα, τὰ δὲ ὑπόποδα aF 13 δὲ om. aF καὶ (post ὃ) om. aF καλοῦμεν a 14 φαύλως E τοῦ ἀπείρου om. a 16 δίοδον] fortasse διέξοδον 17 διότι Ε: ὅτι aF 21 κεάδας cf. Pans. IV 18, 4 sqq. 24 λαβυρίνθιος F 25 ἀριστομένη Ε 26 ἐστιν ὃ] ἐστι, τὸ a 27 διακε- καυμένης E 28 αὐτῶν Ε: αὐτῆς aF 29 συμμετρίας Ε 34 τακτέον E καὶ om. a 35 ἀλλ’ om. a τὸ (ante μέγεθος) om. a 36 δὲ om. aF πρόθεσιν Ε)
Χωριστὸν μὲν οὖν εἶναι τὸ ἄπειρον ἕως τοὐ ἀλλ’ ὡς 15 ἀδιεξίτητον.
Πρότερα μὲν ἦν περὶ τοῦ ἀπείρου προβλήματα, εἰ ἔστιν ἢ μὴ ἔστι, καὶ οὕτως πότερον οὐσία ἐστὶν ἢ συμβεβηκός, αὐτὸς δὲ εὐθὺς ἀρξάμενος τῆς ζητήσεως ζητεῖ πρότερον, εἰ οὐσία ἢ συμβεβηκὸς τοῦτο, διὰ συντομίαν ἴσως. ἐὰν γὰρ δειχθῇ ὅτι οὔτε οὐσία οὔτε συμβεβηκὸς φύσει τινί, ἔσται δεδειγμένον ὅτι οὐδὲ ἔστιν ὅλως ὡς ὑπάρχον τὸ ἄπειρον. πάν γὰρ τὸ ὑπάρχον ἢ οὐσία ἐστὶν ἢ συμβεβηκός. ὅτι οὖν οὐκ ἔστιν οὐσία τὸ ἄπει- ρον, δείκνυσιν οὕτως· εἰ οὐσία ἐστίν, ἀδιαίρετον ἔσται, εἰ δὲ ἀδιαί- ρετον, οὐκ ἄπειρον· ἀλλὰ μὴν ἄπειρον ὑπόκειται· οὐκ ἄρα οὐσία. καὶ ὅτι μὲν ἀδιαίρετόν ἐστιν ἡ οὐσία, δείκνυσιν οὕτως· εἰ οὐσία, οὐ συμ- βεβηκός, εἰ μὴ συμβεβηκός, οὐ ποσόν, εἰ μὴ ποσόν, οὔτε μέγεθος οὔτε πλῆθος, εἰ μήτε μέγεθος μήτε πλῆθος, οὐ διαιρετόν· ταῦτα γὰρ τὰ διαι- ρετά. εἰ δὲ ἀδιαίρετον, οὐκ ἄπειρον· τὸ γὰρ ἄπειρον διαιρετόν· ἀλλὰ μὴν ἄπειρον ὑπόκειται, οὐκ ἄρα οὐσία. εἰ δὲ οὐσία ὅν ἀδιαίρετον λέγοιτο, οὕτως λέγεται ὡς τὸ μὴ πεφυκὸς κατὰ ἀπόφασιν μόνην, ὡς ἡ φωνὴ ἀόρατος. οὐκ ἔστι δὲ τὸ νῦν ζητούμενον ἄπειρον, τὸ οὕτως λεγό- μενον, ἀλλὰ τὸ ἀδιεξίτητον. χωριστὴν δὲ τὴν οὐσίαν λέγει, ὡς καθ’ ἑαυτὴν ὑφεστῶσαν καὶ μὴ ἐν ἄλλῳ ὡς τὰ συμβεβηκότα.
[*](p.204a 14)Εἰ δὲ κατὰ συμβεβηκός ἐστι τὸ ἄπειρον ἕως τοῦ καίτοι ἡ φωνή ἐστιν ἀόρατος.
Τὸ κατὰ συμβεβηκὸς οἱ ἐξηγηταὶ ἀντὶ τοῦ συμβεβηκὸς εἰρῆσθαι [*](1 προστιθεμένῳ E 7 καὶ τὰ] κατὰ F προστιθεῖτο a 10 πᾶν (post οὐχ ὅτι) aF: παρὰ (comp.) Ε 13 γενέσθαι F 15 ἀδιεξίτητον E cf. v. 31 et Themistius p. 226, 12: ἀδιέξοδον Aristoteles 17 πρότερον F 18 εἰ om. Ε 19 γὰρ om. E 22 εἰ οὐσία] ἡ οὐσία E 24 ἡ] εἰ F δείκνυται Ε εἰ οὐσία FE (sed hic εἰ ex η corr.): ἡ οὐσία a 29 post πεφυκὸς add. τὸ aF 31 διεξίτητον F χωρι- στὸν F 32 ἐν om. E 33 εἰ δὲ] ἔτι Aristoteles cod. Ε καίτοι] οὐκέτι Ε)
Ἔτι πῶς ἐνδέχεται ἕως τοῦ ἢ τὸν ἀριθμὸν ἢ τὸ 35 μέγεθος.
Ὁμολογεῖ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ τοῦτο ἔτι δεικτικὸν εἶναι τοῦ ὅτι οὐκ [*](1 post ἀλλὰ add. κατὰ F 6 αὐτὴ ex αὐτὴν Ε 8 ὥσπερ aF: ὅπερ Ε σχεδὸν οἱ πάντες ἐξηγηταὶ a 12 οὐδὲ] οὔτε a τὸ (ante ἀπείρῳ) aF: τῶ Ε 15. 16 τῶν ὄντων στοιχεῖον a 19 συνέβη (post εἶναι) E: συμβαίνει aF 27 post ἄλλα add τινὰ a 28 μεταβέβηκεν aF φησιν p. 204 204a 29 post φησιν add. οὐ Ε 31 χρήσασθαι Ε 32 οὐ γὰρ — τιθεῖσα (33) om. a 34 ἢ (ante τὸ) a: καὶ Ε)
Φανερὸν δὲ καὶ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἕως τοῦ ποσὸν γάρ 10 τι εἶναι ἀναγκαῖον.
Καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα ἀνασκευαστικόν ἐστι τοῦ οὐσίαν καθ’ αὑτὴν εἶναι τὸ ἄπειρον. πρότερον γὰρ δείξας ὅτι εἰ οὐσία τὸ ἄπειρον καὶ μὴ συμβεβηκός, ἀμερὲς καὶ ἀδιαίρετον ἔσται καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἄπειρον, ἐπει- δὴ πᾶσα οὐσία ἢ ἀδιαίρετός ἐστιν ἢ διαιρετή, εἰπὼν ἀκολουθεῖν τῷ ἀδιαί- ρετον εἶναι τὸ μὴ εἶναι ἄπειρον, ἐπάγει τὸ ἄτοπον νῦν τῷ ὑποτιθεμένῳ οὐσίαν διαιρετὴν εἶναι. ἔσται γὰρ καὶ ἕκαστον αὐτοῦ τῶν μορίων ἄπειρον. καὶ ἡ μὲν ὅλη ἐπιχείρησίς ἐστι τοιαύτη· εἰ ἀρχὴ ὑπόκειται καὶ οὐσία ἐνεργείᾳ τὸ ἄπειρον, ταὐτὸν ἂν εἴη τὸ ἄπειρον ἐπ’ αὐτοῦ καὶ ἀπείρῳ εἶναι, διότι τὸ εἶναι αὐτοῦ ἐστιν ἄπειρον· ἁπλοῦν ἄρα· εἰ δὲ ἁπλοῦν, πάντῃ ὅμοιον· εἰ δὲ τοῦτο, ἢ ἀδιαίρετον καὶ οὐκέτι ἄπειρον ἢ διαιρετὸν ὅλως καὶ εἰς ἄπειρα διαιρεθήσεται· εἰς ὅμοια γὰρ ὡς τὰ ὁμοιομερῆ. πολλὰ ἄρα ἄπειρα τὸ αὐτὸ ἔσται. καίτοι κἄν μὴ τὸ αὐτό, ἀλλ’ ὅλως εἶναι πολλὰ ἄπειρα σώματα ἀδύνατον. εἰ οὖν μήτε ὡς ἀδιαίρετος οὐσία ἐστὶ μήτε ὡς διαιρουμένη, οὐκ ἔστιν οὐσία.
Ἐν δὲ τούτοις τὸ μὲν ἐνεργείᾳ ὂν εἶπεν, εἰ οὕτως οὐσία ὡς ἐνεργείᾳ τόδε τι οὖσα, αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑφεστάναι δυνάμενον, καὶ μὴ οὕτως ἔχον ὡς τὰ σύνθετα ἄλλο μὲν τὸ καθ’ ὑποκειμένου ἄλλο δὲ τὸ ὑποκείμενον ἔχοντα ταῦτα γὰρ οὐχ ἀπλᾶ), μηδὲ ὡς τὰ συμβεβηκότα τοῖς σώμασιν οὐδὲ γὰρ ταῦτα ἁπλᾶ συναναπεφυρμένα τοῖς ὑποκειμένοις· ἄλλο γὰρ τὸ 25 λευκὸν καὶ ἄλλο τὸ λευκῷ εἶναι), ἀλλ’ ὡς ἀπλοῦν· οὕτως γὰρ ὂν ἀρχὴ ἂν εἴη ὡς ἀξιοῦσιν. ἢ τὸ ἐνεργείᾳ πρὸς ἀντιδιαστολὴν εἴρηται τοῦ δυ- νάμει, ἐπειδὴ δυνάμει γε ὂν δειχθήσεται τὸ ἄπειρον. ἐντελεχείᾳ οὖν εἶπεν ἀντιτιθεὶς αὐτὸ πρὸς τὸ δυνάμει, ὅπερ οὐδὲν κωλύει εἶναι διὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον. ἀντέθηκε δὲ τὸ ἐνεργείᾳ ὑφεστὼς καὶ πρὸς τὸ μόνον ἐννοούμενον· λέγει οὖν * * * . τάχα δὲ τὸ ἐνεργείᾳ ὑφεστὼς σῶμα ἄπειρον καὶ πρὸς [*](1 αὐτὸ καθ’ αὑτὸ a: αὐτὸ καθ’ αὑτὴν F: αὐτὴ καθ’ αὑτόν Ε 4 πολλοῦ E 6 ἤπερ] εἴπερ E 7 ἐπειδὴ δὲ E 8 ἐν αὐτῷ E: καθ’ αὐτὸ aF 12 πότερον E post μὴ add. κατὰ aF 16 τῶν μορίων αὐτοῦ aF 20 post ἢ add. εἰ aF 21 καὶ οm. aF 25 οὐσία om. a 28 μηδὲ Ε: οὐδὲ aF 29 συναπεφυρού- μενα Ε 33 διὰ] πρὸς F 35 λέγει οὖν EF: om. a Iacunam indicavi, qua Aristotelis locus haustus videtur)
Τὸ δὲ εἴπερ οὐσία τὸ ἄπειρον καὶ μὴ καθ’ ὑποκειμένου εἶπε, διότι εἰ μὲν ἀριθμόν τις ἢ μέγεθος ἢ ὅλως τι τῶν ἐν ὑποκειμένῳ λέγοι τὸ ἄπειρον, οὐκ ἀκολουθήσει τούτῳ καὶ τὰ μέρη τοὐ τοιούτου ἀπείρου ἄπειρα ποιεῖν· ὑποτίθησι γὰρ τῷ ἀπείρῳ ἑτέραν φύσιν καὶ οὐδὲν κωλύει τὸ μέρος τούτου ἀριθμὸν μὲν εἶναι, ἄπειρον δὲ μή· οὐ γὰρ ταὐτὸν ἀρι- θμῷ τε εἶναι καὶ ἀπείρῳ εἶναι. ἀριθμὸς μὲν γάρ ἐστι τὸ ἐκ μονάδων συγκείμενον πλῆθος, ἄπειρον δὲ ποσὸν ἀδιεξίτητον. εἰ δὲ τὸ ἄπειρον ὡς οὐσία καὶ ἀρχὴ ἁπλοῦν ἐστι, πάντων δὲ τῶν ἁπλῶν ταὐτὸν τὸ τόδε καὶ τὸ τῷδε εἶναι ὡς ψυχὴ καὶ τὸ ψυχῇ εἶναι, ἐπὶ δὲ τῶν συνθέτων τόδε μὲν τὸ σύνθετον τὸ δὲ τῷδε εἶναι κατὰ τὸ εἶδος, ὁ οὖν οὕτως λέγων τὸ ἄπει- ρον οὐσίαν ὡς ἐν τῷ λόγῳ τοῦ ἀπείρου τὸ εἶναι ἔχουσαν, ὡς τὰ μέρη τῆς οὐσίας οὐσίας λέγει, οὕτως καὶ τὰ μέρη τοῦ ἀπείρου ἄπειρα. ὡς γὰρ ἀέρος ἀὴρ μέρος καὶ ὕδατος ὕδωρ καὶ παντὸς ἁπλοῦ τὸ μέρος ὅμοιον τῷ ὅλῳ, οὕτως καὶ τοῦ ἀπείρου τὸ μέρος ἄπειρον, τάχα δὲ καὶ τοὐ μέρους μέρη. τὸ δὲ πολλὰ δὲ εἶναι ἄπειρα τὸ αὐτὸ ἀδύνατον εἶ- πεν, οὐχ ὡς δυνατοῦ ὄντος τοῦ ἄλλο καὶ ἄλλο ἄπειρα εἶναι, ἀλλ’ ὡς ἐν- αργεστέρου τούτου ὄντος τοῦ ἀτόπου. ἄτοπον δὲ οὐ μόνον ὅτι πολλὰ καὶ τὸ αὐτὸ ἄπειρα, ἀλλὰ καὶ ὅτι δοκεῖ ἀπὸ παντὸς ἀπείρου πεπερασμένον ἀφαιρεῖσθαι καὶ οὐχὶ ἄπειρον. καὶ ἄλλο δέ τι τοῖς ὡς οὐσίαν καὶ ἀρχὴν ὑποτιθεμένοις τὸ ἄπειρον ὡς ἄτοπον ἑπόμενον ὁ Εὔδημος ἐπάγει· ‟εἰ γάρ ἐστι, φησί, στοιχεῖον τὸ ἄπειρον καὶ κινεῖταί τι ἐξ αὐτοῦ, ἔσται ἐν τῷ γι- νομένῳ πεπερασμένον τι· οὐ γὰρ δὴ πάντα γε τὰ γινόμενα ἔσται ἄπειρα. συμβήσεται οὖν τὸ ἄπειρον ἐν τῷ πεπερασμένῳ εἶναι.” |
[*](3 οὐσίαν (post ἐνδέχεται) om. Aristoteles codd., sed cf. discrepautia codicis Ε 4 ὡς (post οὕτως) om. E 5 κοινῶν a κατηγορεῖσθαι F 10 μὴ om. aF qui tameu babet in iteratis post ἀπείρου v. 12 11 ἀριθμός F τι om. a τῶν ἐν— τοιούτου (12) om. E λέγοι τὸ scripsi: λέγοιτο F: λέγει τὸ a: λέγει Themist. p. 227, 10, unde pleraque haec a Simplicio sunt tralata 12 post ἀπείρου iteravit καὶ μὴ — ἐν ὑποκειμένῳ (10. 11) punctis notata F 13 κωλύσει Themistius 14 μέρος] μέγεθος Themistius 18. 19 μὲν τὸ σύνθετον τὸ δὲ om. E 20 post ἄπειρον add. ὡς aF, sed cf. Themistius p. 227, 17 24 δὲ (ante εἶναι) om. a εἶναι post τὸ αὐτὸ collocat Arist. vulgata, post ἄπειρα collocant codd. FI cf. Metaph. Κ 10 p. 1066b 15 25 τοῦ ἄλλο a: τὸ ἄλλο EF 28 δέ τι Ε: δὲ aF 29 Εὔδημος fr. 31 p. 47, 11 Sp.)Κατὰ συμβεβηκὸς ἄρα ὑπάρχει τὸ ἄπειρον ἕως τοὐ [*](110r) ἅμα γὰρ οὐσίαν ποιοῦσι τὸ ἄπειρον καὶ διαιροῦσι.
Δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν οὐσία τὸ ἄπειρον οὔτε ὡς ἀδιαίρετος οὔτε ὡς διαιρετὴ ἐφεξῆς ὅτι οὐδὲ συμβεβηκός ἐστι δείκνυσι τῇ αὐτῇ δείξει χρώμε- νος, ᾗ ἐχρήσατο καὶ οὐσίαν κατὰ συμβεβηκὸς ὡς ἀρχὴν τὸ ἄπειρον ὑπο- θέμενος. πάλιν γὰρ λέγει, ὅτι εἰ συμβεβηκός, οὐκ ἐνδέχεται αὐτὸ λέγειν ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον, ἀλλ’ ἐκεῖνο, ᾧ συμβέβηκεν, εἴτε ἀήρ ἐστιν, ὡς Διο- γένης ἔλεγεν, εἴτε τὸ ἄρτιον ὡς οἱ Πυθαγόρειοι. οὐ τὸ ἄπειρον οὖν ἀρχή, ἀλλὰ τὸ ᾧ ὑπάρχει τὸ ἄπειρον. εἴτε οὖν κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τῷ ἀπείρῳ ἡ οὐσία, εἴτε τὸ ἄπειρον τῇ οὐσίᾳ συμβέβηκε, κατ’ ἄμφω ἑτέρων ὄντων αὐτῶν ἡ οὐσία ἐστὶν ἀρχὴ καὶ οὐχὶ τὸ ἄπειρον. ἀτόπως οὖν λέ- γοῦσιν οἱ ἀρχὴν λέγοντες τὸ ἄπειρον ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι. οὔτε γὰρ συμβεβηκὸς ὂν δύναται ἀρχὴ εἶναι, ὡς δέδεικται νῦν, κἄν οὐσίαν ὑποθῶν. τᾶι οἱ Πυθαγόρειοι, ἀναγκάζονται μεριστὴν αὐτὴν ὑποτίθεσθαι τὸ ἄρτιον εἶναι λέγοντες τὸ ἄπειρον. δέδεικται δὲ ὅτι ἀδύνατον καὶ ἀρχὴν εἶναι καὶ μεριστὴν οὐσίαν τὸ ἄπειρον, διότι ἀνάγκη εἰς ἄπειρα διαιρεῖσθαι. ὅλως δὲ οὐδὲ οὐσία τὸ ἄπειρον, εἴπερ ἄρτιον· τὸ γὰρ ἄρτιον ἀριθμός· ὁ δὲ ἀρι- θμὸς ποσὸν καὶ οὐκ οὐσία. ἀλλ’ οὐδὲ εἰς ὅμοια διαιρεῖται, ὅπερ τῇ ἀρχὴ προσήκει· οὐ γὰρ ἄρτια πάντως τὰ τοῦ ἀρτίου μέρη.
[*](p. 204 a 34)Ἀλλ’ ἴσως αὕτη μέν ἐστι καθόλου ἡ ζήτησις ἕως τοὐ ἢ οὐκ ἔστι σῶμα ἄπειρον ἐπὶ τὴν αὔξησιν.
Μνησθεὶς τῶν Πυθαγορείων εὐγνωμόνως ἐπέστησεν ὅτι ἐκεῖνοι μὲν κοινὰς ἀρχὰς καὶ ἐν νοητοῖς καὶ ἐν αἰσθητοῖς καὶ ἐν τοῖς μέσοις τούτων τοῖς διανοητοῖς καὶ μαθηματικοῖς ἔλεγον τὸ πέρας καὶ τὸ ἄπειρον ὡς ἑνώ- σεως καὶ διακρίσεως αἴτια. ἡμεῖς δὲ νῦν φυσιολογοῦντες περὶ τῶν αἰσθη- τῶν ἐπισκοποῦμεν, εἰ ἔστιν ἐν αὐτοῖς ἢ οὐκ ἔστι σῶμα ἄπειρον οὐχ ὡς ἐπ’ ἄπειρον διαιρούμενον τοῦτο γὰρ καὶ τῶν μαθηματικῶν οἰκεῖον), ἀλλ’ ὡς ἐπ’ ἄπειρον ηὐξημένον, ὅπερ ἐν μόνοις ἂν ὑπάρχοι τοῖς φυσικοῖς, εἴπερ ὅλως ὑπάρχει. τὸ δὲ καὶ ἐν τοῖς μηδὲν ἔχουσι μέγεθος καὶ αὐτὸ περὶ τῶν νοητῶν εἶπε διὰ τοὐ μηδὲν τὸ μήτε φυσικὸν μήτε μαθηματικὸν ση- μήνας. εἴρηται δὲ καὶ πρότερον ὅτι ἐπιστήμης ἴδιόν ἐστι τὸ οἰκείους τοῖς προκειμένοις ποιεῖσθαι τοὺς λόγους.
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καθόλου ταύτην λέγεσθαι τὴν ζήτησίν φησι, διότι δυνατὸν ταύτῃ χρωμένους μὴ μόνον ἐπὶ τῶν φυσικῶν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν [*](2 διαιροῦσι Ε: μερίζουσιν a ut Aristoteles 3 οὔτε γὰρ διαιρετὴ οὔτε ἀδιαίρετος a et F, qui addidit οὔτε συμβεβηκὸς· οὐ γὰρ ἄν εἴη ἀρχὴ· καὶ τοῖς πυθαγορείοις ὡς ἐπισκήψας ex p. 476, 14, sed punctis ea indiixit 5 ἐχρῆτο Ε 7 ὡς ὁ διογενὴς aF 10 ἡ (ante οὐσία) om. F 16 διότι — ἄπειρον (17) om. F 21 οὐκ ἔτι Ε 25 δια- κρίσεως Ε: διαιρέσεως aF 29 καὶ (post δὲ) om. aF 30 μαθηματικὸν aE: σωμα- τικὸν F 31 καὶ (post δὲ) om. aF 34 μόνων F)
Aογικῶς μὲν οὖν σκοπουμένοις ἐκ τῶν τὸ ιῶνδε ἕως τοῦ καὶ διεξελθεῖν ἄν εἴη δυνατὸν τὸ ἄπειρον.
Δείξας ὅτι οὔτε οὐσία ἐστὶ τὸ ἄπειρον (οὔτε γὰρ διαιρετὴ οὔτε ἀδιαί- ρετος) οὔτε συμβεβηκός (οὐ γὰρ ἄν εἴη ἀρχή) καὶ τοῖς Πυθαγορείοις ἐπι- σκήψας, ὅτι καὶ οὐσίαν λέγουσι τὸ ἄπειρον, εἴπερ ἀρχὴν καὶ μεριστὴν λέγουσιν αὐτὴν εἴπερ τὸ ἄρτιον, ἐφιστάνει λοιπὸν ὅτι ἡ τοιαύτη ζήτησις ἡ καὶ τὰς Πυθαγορικὰς ὑποθέσεις περὶ τοῦ ἀπείρου εὐθύνουσα τὰς τὸ ἄρτιον λεγούσας τὸ ἄπειρον καὶ κατὰ τὸ διαιρετὸν καὶ ἀδιαίρετον ἐπιχειροῦσα καὶ τὸ ἀρχὴν εἶναι ἢ μή, κοινή ἐστι καὶ καθολικὴ καὶ ἐπὶ τῶν μαθηματικῶν καὶ ἐπὶ τῶν νοητῶν ἁρμόττειν δυναμένη. καὶ γὰρ καὶ ἐπ’ ἐκείνων ἀρμοτ- ἁρμόττειν λέγει, ὅτι ἢ οὐσία ἢ συμβεβηκός ἐστι τὸ ἄπειρον, καὶ εἰ οὐσία, ἢ διαιρετὴ ἢ ἀδιαίρετος. ἐπαναγαγὼν οὖν πάλιν τὸν λόγον εἰς τὴν περὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ φυσικῶν ζήτησιν, ἆρα ἔστιν ἐν αὐτοῖς τὸ ἄπειρον ἢ οὔ, πρῶτον μὲν λογικῶς ἔτι ἐπιχειρεῖ, τουτέστι πιθανῶς καὶ ἐνδόξως, καὶ ἔτι κοινότερόν πὼς καὶ ὀιαλεκτικ̀ώτερον. ἡ γὰρ διαλεκτικὴ ἡ Ἀριστοτέλους κοινή ἐστι μέθοδος περὶ παντὸς τοῦ προτεθέντος ἐξ ἐνδόξων συλλογιζομένη, ὡς αὐτὸς ἀρχόμενος τῶν τοπικῶν φησι. τὸ γὰρ λογικὸν ὡς κοινὸν ἀντιδιαστέλ- λειν εἴωθε τῷ οἰκείῳ καὶ κατὰ τὴν φύσιν τοὐ πράγματος καὶ ἀποδεικτικῷ. ὅτι γὰρ ἔτι κοινοτέρα πώς ἐστι καὶ αὕτη ἡ ἀπόδειξις, ἐδήλωσε διὰ τοῦ εἰπεῖν οὐκ ἂν εἴη σῶμα ἄπειρον οὔτε νοητὸν οὕτε αἰσθητόν. καὶ ἔοικε διορίσας τὴν φυσικὴν ἀπὸ τῆς κοινῆς ζητήσεως τοῦτο μὲν τὸ ἐπιχεί- ρημα ὡς παράδειγμα τῆς κοινῆς παρατιθέναι, ἐφεξῆς δὲ λοιπὸν τὴν τῷ φυσικῷ προσήκουσαν ποιεῖσθαι ζήτησιν, ὅταν λέγῃ ἱφυσικῶς δὲ μᾶλλον [*](3 τἀς ἰδέας οὐσίας aF 5 post εἷναι add. ἡ F ἡ (post ὅτι) cm. Ε ἐν Φαιδρῷ p. 249 D 6 εἰς τὸν E καθορᾷ δὲ σωφροσύνην om. a V οὐδὲ ἡ ἐστιν a ἐστιν om. Ε 8 εἰ (post οὐχ ὶ) om. F οὐσία ἢ aE : οὐσιωδῶς F αὐτῶ0 F . 21 ἁρμόττειν λέγει scripsi: ἁρμόττειν λέγειν Ε: ἁρμόττει aF 25 ἔτι om. a 28 τοπικῶν Α 1 p. 100*18 τὸ (ante γὰρ) om. E 29 κατὰ τὴν E: κατὰ aF 33 περιτιθέναι E 34 ζήτησιν ποιεῖσθαι aF λέγῃ p. 204 1) Ι0 c5uatxtov a)
Ἔπειδὴ δὲ ἐν τοῖς πιστουμένοις εἶναι τὸ ἄπειρον λόγοις ἦν τις ἀπὸ τῆς ἐννοίας καὶ φαντασίας τῆς ἡμετέρας εἰλημμένος διὰ τὸ ταύτην καὶ τοῖς μεγέθεσιν ἀεὶ καὶ τοῖς ἀριθμοῖς προστιθέναι τοῖς τε φυσικοῖς καὶ τοῖς μα- θηματικοῖς, πρὸς ἐκεῖνον ἔοικε τὸν λόγον λογικῶς ἐπικεχειρημένον τοῦτον ἀντιπαραβάλλειν. λέγει γὰρ ὅτι οὔτε μέγεθος οὔτε ἀριθμός ἐστιν ἄπειρα. εἰ γὰρ διότι ἐννοοῦμεν ἀεὶ πρόσθεσιν καὶ μεγέθους καὶ ἀριθμοῦ, διὰ τοῦτο ἄπειρά ἐστιν, ἐπειδὴ πᾶν μέγεθος ἅμα τῷ μέγεθος ἐννοηθῆναι ἐπιπέδοις πεπερασμένον ἐννοεῖται, καὶ πᾶς ἀριθμός, ὃν ἄν λάβωμεν ὡς ὑπάρχοντα, ἀριθμητός ἐστι καὶ διεξιτητός, δῆλον ὅτι πεπερασμένα ἄν εἴη τό τε μέγεθος καὶ ὁ ἀριθμός. καὶ ἐπὶ μὲν τοῦ σώματος τοιοῦτός ἐστιν ὁ συνάγων λό- γος· εἰ σώματος ὅρος ἐστὶ τὸ ἐπιπέδοις ὡρισμένον, τὸ δὲ ἄπειρον οὐχ ὥρισται ἐπιπέδοις ταύτην δὲ ὡς ἐναργῆ παρῆκεν), οὐδὲν ἄρα σῶμα ἄπειρόν ἐστι. καὶ ἔστι κοινὸς ὁ λόγος ἐπί τε τῶν μαθηματικῶν σωμάτων καὶ τῶν φυσικῶν. καθὸ γὰρ σῶμα, τουτέστι καθὸ τριχῇ διαστατόν, εἴ- ληπται, ἀλλ’ οὐ καθὸ φυσικόν. καὶ ὁ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ δὲ συλλογισμὸς κοινός ἐστιν ἐπί τε τοῦ αἰσθητοῦ καὶ ἐπὶ τοῦ μαθηματικοῦ ἀριθμοῦ ἔχων οὕτως· ὁ ἀριθμὸς ἀριθμητόν. οὐ γάρ ἐστι κεχωρισμένος ἀριθμός, ὥς τινες οἴονται τὴν κοινότητα ταῖς ἐννοίαις ἀφαιροῦντες, ἀλλ’ ἔστιν ἐν τοῖς μετέχουσι· διὸ ἀριθμητόν. τὸ δὲ ἀριθμητὸν ἐνδέχεται ἀριθμῆσαι, τὸ τοιοῦτον ἐνδέχεται διεξελθεῖν, τὸ τοιοῦτον πεπερασμένον. ὁ ἄρα ἀρα- θμὸς πεπερασμένος ἐστὶ καὶ οὐκ ἄπειρος, ὡς ἐδόκει λέγειν ἡ φαντασία. κἀν δυνατὸν οὖν τὸν ἀεὶ λαμβανόμενον ἀριθμὸν αὔξειν, ἀλλ’ ὅ γε ληφθεὶς πεπερασμένος ἐστί. κἄν γὰρ μὴ ἀριθμητόν τις λέγῃ τὸν ἀριθμόν, ἀλλὰ τό γε ἔχον ἀριθμὸν ἀριθμητὸν καὶ πεπερασμένον ὑπάρχον διὰ τὴν τοὐ ἀριθμοῦ μέθεξίν ἐστι τοιοῦτον. ὅπερ γὰρ ἄν ἀριθμὸς καταλάβῃ, τοῦτο ἀριθμεῖσθαι ποιεῖ, ὥσπερ καὶ τὸ μέτρον μετρεῖσθαι. εἰ δὲ ἄπειρος ἦν, οὐκ ἄν τὸ μετέχον αὐτοῦ τῷ μετέχειν ἐποίει πεπερασμένον, ἀλλ’ ἢ πεπε- ρασμένον ἐστὶν ὁ ἀριθμὸς ἢ πέρας. τάχα δὲ καὶ αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς ἀριθμη- τόν ἐστι καὶ διεξιτητόν. ἡ γὰρ τριὰς ἀπὸ τριῶν μονάδων συνέστηκε. καὶ διὰ τοῦτο εἶπεν ἀριθμητὸν γὰρ ὁ ἀριθμὸς ἢ τὸ ἔχον ἀριθμὸν [*](14 ἄμα τῷ] ἄμα τὸ E 18 ἐπιπέδῳ Aristoteles cf. Themistius p. 228, 11 20 μα- θηματικῶν aF: σωματικῶν Ε 24 ἀριθμητὸν Ε ut Aristoteles: ἀριθμητὸς aF 26 διὸ ἀριθμητός a 27 ὁ ἄρα — πεπερασμένος (28) a 29 τὸν ἀεὶ aF: ἀεὶ τὸ Ε 30 ἀριθμητὸν aF: ἀριθμὸν Ε 32 ἀριθμὸς ἄν aF 34 μετέχειν ut videtur Ε αὐτοῦ a: ἀυ F: αὐτῶ E 37 ὁ (post γὰρ) Ε cf. v. 24: cm. aF)
Φυσικῶς δὲ μᾶλλον θεωροῦσιν ἐκ τῶνδε ἕως τοῦ ὤστε τὸ ἄπειρον σῶμα πανταχῇ ἔσται εἰς ἄπειρον διεστηκός.
Οὐχὶ λογικῶς καὶ κοινῶς, ἀλλ’ ἀποδεικτικῶς μᾶλλον καὶ τοῖς προκει- μένοις οἰκείως. δείκνυσι γὰρ διά τε τῆς οὐσίας αὐτῶν, εἰ μήτε σύνθετον μήτε ἀπλοῦν εἶναι δύναται τὸ ἄπειρον, καὶ διὰ τῶν δυνάμεων, ἃς ἔχει τὰ φυσικὰ φυσικῶς κινούμενα, καὶ διὰ τῶν τόπων ἐν οἷς μένειν ἢ ἐφ’ οὓς κινεῖσθαι πεφύκασι. καὶ ἡ μὲν ἐκ τῆς οὐσίας ἀπόδειξίς ἐστιν, ὅτι οὔτε σύνθετον οὗτε ἁπλοῦν ἐνδέχεται σῶμα φυσικὸν ἄπειρον εἶναι· οἰκεῖον γὰρ φυσικῷ σώματι τὸ ἁπλοῦν τε καὶ σύνθετον. λέγει οὖν ὅτι, εἰ ἔστιν ὅλως ἄπειρόν τι σῶμα φυσικόν, δεῖ αὐτὸ ἢ σύνθετον ἢ ἀπλοῦν εἶναι· καὶ εἰ σύνθετον, ἐκ πλειόνων πάντως διὸ καὶ αὐτὸς προσέθηκεν ἀνάγκη γὰρ πλείω εἶναι) καὶ τῷ εἴδει διαφερόντων. ἀνάγκη δὲ τὰ πλείω ταῦτα ἢ πεπερασμένα εἶναι τῷ ἀριθμῷ ἢ ἄπειρα. οὐδὲ γὰρ τοῦτο παρῆκε τὸ τμῆμα, ὡς οἴεται ὁ Ἀλέξανδρος, ὡς δεδειχὼς αὐτὸ καὶ δείξων, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἐλέγξει ἐν οἷς φησιν τίει δὲ· ἄπειρα καὶ ἁπλᾶ”· καὶ γὰρ ὅτι οὐκ ἔστιν ἓν τὸ στοιχεῖον ἔδειξε, καὶ ὅμως τοῦ τελείου τῆς ἀποδείξεως ἕνεκεν καὶ ἁπλοῦν τὸ ἄπειρον ὑποτίθεται. εἰ οὖν σύνθετον ἐκ πεπερασμένων τῷ ἀρι- θμῷ, ἢ πάντα καὶ τῷ μεγέθει πεπερασμένα ἐστίν, ἡ πάντα ἄπειρα, ἢ τὰ μὲν οὕτως τὰ δὲ ἐκείνως. ἀλλ’ εἰ μὲν πάντα τῷ μεγέθει πεπερασμένα, ἐπειδὴ καὶ τῷ πλήθει πεπερασμένα, καὶ τὸ ὅλον ἔσται τῷ μεγέθει πεπε- ρασμένον καὶ οὐκ ἄπειρον. τοῦτο δὲ ὡς σαφὲς τὸ τμῆμα διελέγχειν παρῃ- τήσατο. εἰ δὲ τὰ μέν ἐστι πεπερασμένα τὰ δὲ ἄπειρα, ἢ καὶ ἓν μόνον ἐν αὐτοῖς ἄπειρον ἀρκεῖ γὰρ καὶ ἓν λαβεῖν πρὸς τὴν ἀπόδειξιν), μεταβα- λεῖ πάντα εἰς ἑαυτὸ τὸ ἄπειρον. καὶ οὐκέτι ἔσται πολλὰ τὰ στοιχεῖα, ἀλλ’ ὅν, οὐδὲ σύνθετον τὸ ἄπειρον ἀλλ’ ἀπλοῦν, ὅπερ ὀλίγον ὕστερον ἐλέγξει· δεῖ γὰρ ἐξισάζειν καὶ ἰσοσθενῆ εἶναι τὰ στοιχεῖα, εἰ μέλλοι σῴζεσθαι. εἰ δὲ ὁ μὲν ἀὴρ εἰ τύχοι ἄπειρος εἴη, τὸ δὲ πῦρ πεπερασμένον, κρα|τηθήσε- [*](111r) τᾶι τὸ πῦρ ὑπὸ τοῦ ἀέρος καὶ μεταβληθήσεται εἰς αὐτόν. ἀλλ’ ἐρεῖ τις ἴσως, ὅτι εἰ ὁ πλείων ἀὴρ τοῦ ἐλάττονος πυρός ἐστὶν ἀσθενέστερος, τί κωλύει μὴ ἡττᾶσθαι τὸ πεπερασμένον πῦρ ὑπὸ τοῦ ἀπείρου ἀέρος; ταύτην οὗν λύει τὴν ἔνστασιν λέγων, ὅτι ἐὰν τὸ ἴσον πῦρ τοῦ ἴσου ἀέρος ἰσχυρό- [*](1 διαζευκτικῷ a τῷ ἡ Ε 2 ἐν τῶ ἀριθμητῷ F καὶ (ante κατὰ) EF: om. a κατά τε E: κατὰ aF 6 διεστηκὸς εἰς ἄπειρον a ut Aristoteles 8 οἰκεία a 9 δὐ- ναται εἶναι aF 12 post γὰρ add. τῷ a 13 τε om. aF 14 εἶναι ἡ ἁπλοῦν aF 15 γὰρ om. a 16 πλείονα E 18 αὐτὸ iteravit F 19 ἐλέγξει] ἔλεγε scriptum erat, sed correxit Ε φησιν p. 205 a 29 20 ἔδειξε aE: ἤλεγξε F ὅλως a 22 καὶ (post πάντα) om. a 27 μεταβάλλει aF 30 μέλλει F 31 ὁ post μὲν iteravit Ε 35 τὸν (post ἐὰν) a: τὸ F: om. Ε)
Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἓν καὶ ἁπλοῦν ἕως τοῦ οἷον ἐκ θερμοῦ εἰς ψυχρόν.
Δείξας ὅτι οὐδὲν σῶμα φυσικὸν σύνθετον ἐκ πολλῶν δύναται εἶναι ἄπειρον, δείκνυσιν ἐφεξῆς, ὅτι οὐδὲ ἓν καὶ ἁπλοῦν σῶμα ἄπειρον εἶναι δυνατόν. εἰ γὰρ εἴη τι ἁπλοῦν ἢ ἓν τῶν τεττάρων στοιχείων ἐστὶν ἢ ἄλλο τι παρὰ ταῦτα, ὡς λέγουσιν οἱ περὶ Ἀναξίμανδρον τὸ παρὰ τὰ στοιχεῖα, ἐξ οὗ τὰ στοιχεῖα γεννῶσι. καὶ ὅτι οὐδὲν τῶν στοιχείων εἷναι δύναται τὸ [*](2 μυριοπλάσιος est apud Themistium p. 229,26 ἐὰν Ε: ἐὰν τὸ F: ἐὰν τὸν a 5 φθείρει F 8. 9 ἐστιν ἀπλῶς aF 9 διαστατὸν sic F καὶ πανταχῇ habet, sed καὶ πὰν correcta ex διεστηκὸς Ε 10 δῆλον Ε: δῆλον δὲ F: δῆλον δὴ a 11 εἴη a: om. E: om. lacuna xxv litterarum relicta F παρ’ aE: πρὸς F περαί- νει a 14 δυνάμενος aF: δυνάμενον Ε 18 λέγει EF: λέγον (volebat λέγοι) a 20 ὅτι] εἴτι a πλείονα a 22 λέγῃ p. 205 a 29 23 ὡρισμένα Ε 24 καὶ (ante τὰ) aF: om. Ε 25 καὶ (post ψυχρότης) om. Ε 32 στοιχεῖον F 34 ἐξ οὖ τὰ στοιχεῖα iteravit F post ὅτι add. μὲν aF δύναται εἶναι aF)
Δείξας οὖν ὅτι οὔτε τῶν τεττάρων στοιχείων ἕν τι τὸ ἄπειρόν ἐστιν, οὔτε τὸ παρὰ τὰ | στοιχεῖα ἔστιν ὅλως, δείκνυσιν ἐφεξῆς κατὰ κοινὴν ἀπό- [*](111v) δεῖξιν, ὅτι οὐδὲν σῶμα τῶν ἁπλῶν οὔτε τῶν στοιχείων οὔτε τὸ παρὰ τὰ στοιχεῖα ἄπειρόν ἐστιν, ἐκ περιουσίας πρῶτον δεικνύς, ὅτι οὐδὲ εἶναι ὅλως δυνατὸν ἕν τι στοιχεῖον τῶν ὄντων. εἰ δὲ μὴ ἔστιν ἓν στοιχεῖον ὅλως, οὐδ’ ἄν ἄπειρον εἴη οὐδὲ πεπερασμένον. ἔλεγε γὰρ Ἡράκλειτος ἐκ πυρὸς πεπε- ρασμένου πάντα εἶναι καὶ εἰς τοῦτο πάντα ἀναλύεσθαι. εἶεν δ’ ἄν καὶ οἱ Στωικοὶ ταύτης τῆς δόξης. ἡ γὰρ ἐκπύρωσις τοιοῦτόν τι αἰνίτετται, καὶ πᾶν σῶμα πεπερασμένον εἶναι λέγουσιν. ἀδύνατον δέ φησι κἄν τε πεπε- ρασμένον τις τὸ πᾶν λέγῃ, ἕν τι στοιχεῖον εἶναι αὐτοῦ καὶ μίαν τινὰ φύσιν, ὡς ἢ εἶναι τὸ ὂν ταύτην μόνην, ἢ ἐκ ταύτης γίνεσθαι καὶ μεταβάλλειν εἰς ταύτην, ὡς Ἡράκλειτος εἰς πῦρ λέγων καὶ ἐκ πυρὸς πάντα. ὅτι δὲ οὗτε τῶν τεττάρων τι ἓν μόνον στοιχεῖον τῶν ὄντων ἐστὶν οὔτε ἐκεῖνο τὸ παρὰ τὰ τέτταρα, δείκνυσιν ὑπομιμνῄσκων τῆ ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ ἀποδείξεως, [*](2 ἤ τι] ἤτοι E 14 ante ἐγένετο habet φθείρεται F 15 εἰς τὸ initio folii ite- rat F 16 καὶ (ante ἐξ) Ε: om. aF καὶ τοὐναντίου aF 18 καὶ δὲ) aF: om. E Εὔδημος fr. 32 p. 48, 14 Sp. 20 τοῖς δὲ a: τοῖσδε F: τοῖς γὰρ Ε λέγουσιν ἐνδέχεται Ε 21 τὸ γὰρ] fortasse τοῦτο γὰρ. ceterum adnotat Spengelius: haec inlegra non sunt; exciderunt quaedum quae sententiam a Simplicio supra indicalam explerent. etiam F in mrg. habet ζήτει suum 25 ὅλως Ε: om. aF 27 εἴη ἄπειρον a ἔλεγε δὲ F 30 τε delendum videtur 31 λέγη EF: λέγοι a 32 ἡ (post ὡς) om. a μόνην E: μόνον aF 33 post πυρὸς add. τὰ a 34 τι aE: τὸ F ἐστι τῶν ὄντων aF 35 πρώτω βιβλίῳ cf. Α 5 sqq.)
Δεῖ δὲ περὶ παντὸς καὶ ἐκ τῶνδε σκοπεῖν ἕως [*](111ν) τοῦ ἢ σῶμα οὐδαμοῦ πεφυκὸς εἶναι.
Εἰπὼν καὶ δείξας ποτὲ μὲν ὅτι σύνθετόν τι σῶμα φυσικὸν ἄπειρον οὐχ οἷόν τε εἶναι, ποτὲ δὲ ὅτι ἁπλοῦν οὐχ οἷόν τε, νῦν προτίθεται κοινῶς περὶ παντὸς φυσικοῦ ὑπὸ σελήνην τέως σώματος καὶ ἁπλοῦ καὶ συνθέτου τὴν ἀπόδειξιν ποιήσασθαι, εἰ ἐνδέχεται ἢ οὐκ ἐνδέχεται εἶναι ἄπει- ρον εἰς ὁμοιομερὲς αὐτὸ καὶ ἀνομοιομερὲς διελών, ὥσπερ πρό|τερον εἰς [*](112r) ἁπλοῦν καὶ σύνθετον. ὥσπερ δὲ πρότερον ἀπό τε τῆς οὐσίας καὶ ἀπὸ τῶν δυνάμεων τῶν φυσικῶν ἐποιεῖτο τὰς ἐπιχειρήσεις, οὕτω νῦν ἀπὸ τῶν τόπων τῶν φυσικῶν ποιήσεται τὴν ἐπίβλεψιν. ποιεῖται δὲ νῦν τὸν λόγον περὶ τοῦ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, ὅτι τοιοῦτον σῶμα ἄπειρον οὐκ ἔστι δει- κνύς· περὶ γὰρ τοῦ θείου καὶ κυκλοφορητικοῦ ἐν τοῖς Περὶ οὐρανοῦ δείξει ὅτι μὴ ἄπειρον. προσλαμβάνει δὲ οἷον ἀξιώματά τινα, ὅτι πᾶν σῶμα αἰσθητὸν γενητόν τε ὂν καὶ φθαρτόν περὶ γὰρ τούτων ὁ λόγος νῦν, ὡς δηλοῖ ἡ τῶν κινήσεων ἀφ’ ὧν ἐπιχειρεῖ διαφορὰ τοῖς ὑπὸ σελήνην στοι- χείοις προσήκουσα) πᾶν οὖν τοιοῦτο σῶμα ἐν τόπῳ ἐστίν, ὅπως ἄν ὁ τό- πος ληφθῇ, εἴτε ὡς τὸ διάστημα, εἴτε ὡς Ἀριστοτέλει δοκεῖ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος. εἰ μὲν γὰρ τὸ διάστημα ὁ τόπος, καὶ πᾶν σῶμα φυσικὸν ἐν τόπῳ ἐστίν· εἰ δὲ τὸ πέρας τοῦ περιέχοντος, οὐ πᾶν· οὐ γὰρ δὴ καὶ ἡ ἀπλανής. διὰ τοῦτο οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ἐπὶ τοῦ ὑπὸ σελήνην ποιούμενος τὸν λόγον, τούτῳ χρῆται τῷ ἀξιώματι τῷ πᾶν αἰσθητὸν σῶμα ἐν τόπῳ εἶναι. δεύτερον δὲ ὅτι ἕκαστον τῶν φυσικῶν σωμάτων ἔχει οἰκεῖόν τινα τόπον, καὶ τρίτον ὅτι ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν ὁ αὐτὸς τοῦ μορίου καὶ ὅλου, οἷον ὅλης τε τῆς γῆς καὶ βώλου μιᾶς καὶ πυρὸς καὶ σπινθῆρος. ὁ αὐτὸς δὲ τῷ ἐρύει, οὐ τῷ ποσῷ. ἐφ’ ὃν γὰρ ἡ βῶλος φέρεται τόπον, ἐπὶ τοῦτον ἄν καὶ ἡ πᾶσα γῆ ἐνεχθείη, εἰ φέροιτο· καὶ ἐν ᾧ μένει, ἐν τούτῳ καὶ τὰ μόρια αὐτῆς μένει κατὰ φύσιν.
Ταῦτα οὖν προλαβών, καὶ ὅτι πάν σῶμα φυσικὸν ἢ ὁμοιομερές ἐστιν ἢ ἀνομοιομερές, ἄλλην ταύτην διαίρεσιν παρὰ τὴν εἰς τὸ ἀπλοῦν καὶ σύν- θετον διαιροῦσαν. δύναται γὰρ καὶ σύνθετόν τι ὂν ὁμοιομερὲς εἶναι, ὡς σὰρξ καὶ ὀστοῦν καὶ τὰ τοιαῦτα. καὶ ἄλλως δὲ οὐκ ἦν ἄξιον τῆς Ἀριστο- τελικῆς εὐρύτητος τῇ αὐτῇ πάλιν διαιρέσει χρήσασθαι. καὶ τὰ λεγόμενα δὲ οὐχ ὡς περὶ ἁπλοῦ καὶ συνθέτου εἴρηται, ἀλλ’ ὡς περὶ ὁμοιομεροῦς καὶ ἀνομοιομεροῦς, ἅπερ ὁμοειδὲς καὶ ἀνομοειδὲς ὀνομάζει. κἄν γὰρ ἁπλοῦν που καλῇ ἐν οἷς λέγει εἰ δὲ ἄπειρα καὶ ἀπλᾶ, ὡς οἰκειότερον τὸ ἁπλοῦν τῷ ὁμοιομερεῖ τίθησι διὰ τὴν πρὸς τὰ ὀργανικὰ σύνθετα ὄντα παραβολήν. [*](1 περὶ] κατὰ Aristotelis codd. praeter FI 3 φυσικὸν σῶμα aF 4 ante νῦν iteravit εἶναι — οἶόν τε E προστίθεται E κοινῶς Ε: ἁπλῶς aF 6 εἰ om. E 8 τε E: om. aF 9 δυναμένων a ἐποίει a 12 Περὶ οὐρανοῦ Α 7 p. 274 b 26 21 τῷ πᾶν] τὸ πᾶν E 23 ἐπὶ oui. aF 24 ὅλης] ὅσης om. τῆς γῆς F τε om. a 26 ἄν E: om. aF 30 διαιροῦσαν] fortasse intercidit οὖσαν. apodosis differtur in p. 483, 5 32 εὐρύτητος vix saniim 34 ἀνομοειδές Hbri of. p. 483, 26: ἀνόμοιον Aristoteles p. 205 a 19 35 καλεῖ a)
Ἐπὶ τούτοις οὖν τοῖς λήμμασι δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστι σῶμα φυσικὸν οὔτε ὁμοιομερὲς ἤτοι ὁμοειδὲς οὔτε ἀνομοιομερὲς ἤτοι ἀνομοειδὲς ἄπειρον, ὥστ’ οὐδ’ ὅλως ἔστιν, εἴπερ πάν σῶμα φυσικὸν ἢ ὁμοιομερὲς ἢ ἀνομοιο- μερές ἐστιν, οὐδέτερον δὲ τούτων ἄπειρον εἶναι δυνατόν. καὶ δείκνυσι πρῶτον, ὅτι οὐδὲν ὁμοιομερὲς σῶμα φυσικὸν ἄπειρόν ἐστιν. εἰ γάρ ἐστιν, εἰλήφθω τι μόριον αὐτοῦ, οἷον εἰ γῆ εἴη, βῶλος. ἐπεὶ οὖν ὁ αὐτὸς τόπος ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν τοῦ τε μορίου καὶ τοῦ ὅλου, ποῦ ἡ βῶλος ἐνεχθήσε- τι ἢ ποῦ μενεῖ; τοῦ γὰρ ἀπείρου ἄπειρος ὁ τόπος, ὡς δειχθήσεται. εἰ οὖν ἄπειρος ἡ γῆ καὶ ἄπειρος ὁ τόπος αὐτῆς καὶ οἰκεῖος ὁ αὐτὸς καὶ τῆς βώλου, ποῦ ἐνεχθήσεται πότερον ἄνω ἢ κάτω; ὁμοίως γὰρ ὁ ὅλος οἰκεῖος· οὐδὲν οὖν μᾶλλον τῇδε ἢ τῇδε. εἰ δὲ πανταχοῦ, διότι πρὸς πᾶν τοῦ τό-. που μέρος οἰκείως ἔχει, διασπασθήσεται ἅμα ὁμοῦ φερομένη. εἰ δὲ μὴ κινήσεται, ποῦ μενεῖ μὴ ἔχουσα τόπον ἀφωρισμένον; οὐκ ἄρα μενεῖ. οὔτε οὖν μένει οὔτε κινεῖται. εἰ γὰρ ἐν τῷ παντὶ μένει, οὐ κινηθήσεται· καὶ εἰ ἐν τῷ παντὶ κινεῖται, οὐ μενεῖ ἀπείρου ὄντος τοῦ παντὸς τόπου καὶ πρὸς πάντα ᾠκειωμένης τῆς βώλου διὰ τὸ τοῦ μέρους καὶ τοῦ ὅλου τὸν αὐτὸν εἶναι τῷ εἴδει τόπον, εἰ καὶ μὴ τῷ μεγέθει. εἰ δὲ μήτε κινήσεται μήτε ἠρεμήσει, οὐκ ἄν εἴη φυσικὸν μὴ ἔχον ἐν ἑαυτῷ φύσιν, ἥτις ἐστὶν ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας. καὶ οὕτως οὖν ἀδύνατον, καὶ ἄλλως δὲ ἄτοπον τὸ εἶναί τι σῶμα μήτε μένειν μήτε κινεῖσθαι δυνάμενον. ἀναιρεῖται οὖν τὸ οὕτως εἶναι τὸ ἄπειρον ἀπλοῦν σῶμα ὡς ὁμοιομερές.
Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἀνομοιομερὲς ἢ ἀνομοειδὲς εἶναι δυνατὸν αὐτὸ ἄπει- ρον ὑποτιθέμενον. προλαμβάνει δὲ κἀνταῦθα ὡς ἐναργῆ, ὅτι εἰ ὡς ἀνο- μοιομερές ἐστι τὸ πάν, ἀνόμοιοι καὶ οἱ τόποι. οἰκεῖος γὰρ ἑκάστῳ τῶν σωμάτων ἀφώρισται τόπος. εἰ δὲ ἀνόμοια καὶ τὰ σώματα καὶ οἱ τόποι, οὐ συνεχὲς ἔσται τὸ ἕν, ἀλλ’ ἐξ ἁπτομένων ἀλλήλων τῶν μορίων. τοῦτο δὲ οὐχ ὡς ἄτοπον ἐπήγαγε καὶ νῦν γὰρ ἐξ ἁπτομένων ἐστὶ τῶν μορίων ἡ μία τοῦ παντὸς σύστασις, καὶ οὐκ ἐκ συνεχῶν, ὡς δηλοῦσιν αἱ διάφοροι κινήσεις), ἀλλ’ ἔλαβεν τοῦτο, ἵν ἔχῃ ὅτι πολλά ἐστιν ἐνεργείᾳ τὰ τοῦ ἀνο- μοειδοῦς μέρη. οὗ προληφθέντος χρῆται λοιπὸν διαιρετικῷ τούτῳ· εἰ πολλά ἐστι τὰ εἴδει διαφέροντα μόρια, ἢ πεπερασμένα κατ’ ἀριθμὸν ἔσται ἢ ἄπειρα· καὶ εἰ μὲν πεπερασμένα τῷ ἀριθμῷ, τοῦ ὅλου κατὰ μέγεθος ἀπείρου ὄντος, ἀνάγκη πάλιν ἓν ἡ πλείω ἄπειρα εἶναι. εἰ γὰρ πάντα πε- [*](6 ἤτοι ὁμοειδὲς atque ἀνομοιομερὲς ἤτοι om. F ἀνομοιοειδὲς F 8 σῶμα ἐστιν E 10 εἴη] ἡ F 12 ἢ] καὶ a 13 ἡ γῆ] ὡς γῆ F 14 ὁμοῖος F 16 ὁμοῦ aF: πανταχοῦ Ε μὴ om. F 17 ποῦ] πᾶν Ε 18 κινήσεται a 19 οὐ μενεῖ aF: μένει E 23 δὲ Ε: οὖν aF 26 ἀνομοιοειδές F 31 ἁπτο- μένων ἀλλήλων τῶν μορίων ἐστιν a 33 τοῦτο ἶνα ἔχῃ om. a ἀνομοιοειδοῦς EF 34 τούτω Ε: τοιούτω aF 35 τὰ (post ἐστι) om. F)
Μεταβὰς δὲ ἐπὶ τὸ ἕτερον τμῆμα τὸ ἄπειρα τῷ ἀριθμῷ τὰ μέρη ὑποτιθέμενον εἰ δὲ ἄπειρά φησι καὶ ἀπλᾶ, τοθτέστιν αὐτὰ ὁμοιομερῆ, τὸ γὰρ ἀνομοιομερὲς τὸ πρῶτον ἐξ ὁμοιομερῶν πάντως μερῶν σύγκειται τῷ ὅλῳ, ὡς καὶ ἡ χεὶρ εἰ τύχοι ἡ ἡμετέρα ἀπὸ σαρκῶν καὶ ὀστῶν καὶ νεύρων), εἰ οὖν ἄπειρα κατὰ τὸ πλῆθος καὶ τὸ εἶδος τὰ ἐξ ὧν σύγκειται τὸ ἀνο- μοιομερὲς ἄπειρον, ἔσονται καὶ οἱ τόποι ἄπειροι καὶ < αἱ> τῶν τόπων φοραί. εἰ δὲ οἱ τόποι καὶ αἱ τῶν τόπων διαφοραὶ πεπερασμέναι, ὡς δείξει, καὶ τὰ σώματα τὰ ἁπλᾶ πεπερασμένα ἔσται κατὰ εἶδος καὶ κατὰ ἀριθμόν, ὥστε καὶ τὸ ὅλον πεπερασμένον ἔσται τῷ μεγέθει. καὶ ὅτι μὲν ἡ πρόλη- ψις ἀληθὴς καὶ εἰσὶν οἱ τόποι πεπερασμένοι, δῆλον ἐκ τῶν τοπικῶν ἀντι- θέσεων· αἱ γὰρ διαφοραὶ τῶν τόπων ἐξ εἰσι, τὸ ἄνω καὶ κάτω, δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν, καὶ παρὰ ταῦτα οὐκ ἔστιν· ὅτι δὲ καὶ τὸ συνημμένον καὶ ἐὰν οἱ τόποι ὡρισμένοι καὶ τὰ σώματα τὰ ἐν αὐτοῖς ὡρισμένα ἔσται καὶ πεπερασμένα, δείκνυσιν ἐκ τοῦ δεῖν ἐξισάζειν πάντως τὸν τόπον καὶ τὸ σῶμα. εἴτε γὰρ ὁ τόπος ὑπερβάλλει, δύο ἀδύνατα ἀκο- λουθήσει, καὶ ὅτι κενὸν ἀνάγκη εἶναι, ὅπερ δειχθήσεται μὴ ὄν τὸ γὰρ κενὸν οἱ λέγοντες τόπον λέγουσιν ἐστερημένον σώματος), ἔτι δὲ καὶ ὅτι εἰ [*](2 διαφθαρήσεται a τὰ ἄλλα E: ἄλλα aF: τἄλλα a 7 εὐθὺς om. aF) [*](9 ταῦτα] πάντα a 12 ἐκείνων a 16 ὁ (post ἦν) om. a 18. 19 καὶ ὅτι collooat a 24 μερῶν iteravit E: om. E τῶ ὅλω F: τὸ ὅλον aE 27 αἱ addidi post καὶ, post τόπων a 28 δείξω Ε 29 τὰ (ante ἀπλᾶ) om. F) [*](30 πρόληψις a: πρόσληψις EF)
Τὸ δὲ καὶ ἔσται ἄπειρα τὰ στοιχεῖα δύναται μὲν καὶ ὡς ἐπὶ τῆς ὑποθέσεως εἰρῆσθαι, ᾗ ἐπάγεται τὸ εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον· καὶ εἴη ἄν στοιχεῖα λέγων τὰ ἁπλᾶ καὶ ὁμοιομερῆ τοῦ ἀπείρου ἀνομοιομεροῦς μέρη· δύναται μέντοι καὶ ὡς ἑπόμενον ἄτοπον τῇ ὑποθέσει καὶ αὐτὸ λέγεσθαι· ἐπειδὴ γὰρ τὸ ἀνομοιομερὲς ἄπειρον σύγκειται ἐξ ἁπλῶν ἀπείρων τῷ εἴδει κατὰ τὴν ὑπόθεσιν, στοιχεῖά ἐστι ταῦτα· δέδεικται δὲ ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ, ὅτι ἀδύνατον ἄπειρα τῷ ἀριθμῷ εἶναι τὰ στοιχεῖα. ἔοικε δὲ νῦν πρὸς τὴν πρώτην ἐξήγησιν ἀποδεδωκέναι τὸ εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, ὡς δηλοῖ ἡ τοῦ ἀδυνάτου αἰτία ἀπὸ τῶν τόπων ἐπαγομένη.
[*](p. 205 b 1)Ἀναξαγόρας δὲ ἀτόπως λέγει ἕως τοῦ ἅμα δὲ δῆλον, 15 ὅτι κἄν ὁτιοῦν δέοι μέρος μένειν.
Προσεχῶς ὡς ἀδύνατον ἐπαγαγὼν τὸ ‟ἢ σῶμα οὐδαμοῦ πεφυκὸς εἶναι διὰ τὸ δεῖν πάν σῶμα ποῦ εἶναι, καὶ πρότερον δὲ ὡς ἀξίωμα λαβὼν τὸ ἑκάστῳ τῶν σωμάτων κατὰ φύσιν εἶναί τινα τόπον, καὶ εἰς τοῦτον φέρε- σθαι τὸ μόριον ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν, εἰς ὃν καὶ τὸ πάν καὶ ἐν τούτῳ μένειν ἐν ᾧ καὶ τὸ πᾶν, ἐπὶ τούτοις οὖν ὡς ὁμολογουμένοις τὰ προειρημένα συμ- περανάμενος εὑρίσκει τὸν Ἀναξαγόραν ἀντιφθεγγόμενον. ἐκεῖνος γὰρ ἀκί- νητον λέγων τὸ ἄπειρον τῶν ὁμοιομερῶν μῖγμα, αἴτιον λέγει τῆς ἀκινησίας οὐ τὸ ἐν τῷ οἰκείῳ εἶναι τόπῳ οὐδὲ γὰρ ὅλως εἶναι ἐν τόπῳ διὰ τὸ ἄπειρον ὂν μὴ περιέχεσθαι ὑπό τινος, ὡς δὴ τοῦ περιέχοντος μείζονος ὀφείλοντος εἶναι τοῦ περιεχομένου, τοῦ δὲ ἀπείρου μηδὲν ὀφείλοντος ἔχειν ἑαυτοῦ μεῖζον), διὰ τοῦτο οὖν οὐ τὸν τόπον καὶ τὴν πρὸς τὸν τόπον οίκειο- τητα αἰτιᾶται τοῦ μένειν, ἀλλ’ ὅτι ἐν αὑτῷ ὂν στηρίζει αὐτὸ ἑαυτό. ταύτην οὖν τὴν δόξαν εὐθύνει ὡς οὐ καλῶς οἰομένου τοῦ Ἀναξαγόρου, ὅτι ὅπου ἄν τι ᾖ, ὡς πεφυκὸς εἶναι ἐκεῖ, οὕτως ἐστί, καὶ | διὰ τοῦτο ἐν ἑαυτῷ ὂν τὸ [*](113r) μῖγμα, ἀλλ’ οὐκ ἐν τόπῳ, ὡς πεφυκὸς εἶναι ἐν ἑαυτῷ, οὕτως μένει· τοῦτο γὰρ οὐκ ἀληθές. εἴη γὰρ ἄν τί που καὶ βίᾳ, ὥσπερ ὁ ἀπὸ παττά- λου ἠρτημένος λίθος ἐστί, καὶ μένει ἔνθα μὴ πέφυκε. κἀν μὴ κινῆται οὖν τὸ ὅλον ἐν ἑαυτῷ στηριζόμενον, διότι τὸ ἐν ἑαυτῷ στηριζόμενον καὶ ἐν ἑαυτῷ ὂν ἀκίνητον εἶναι ἀνάγκη, οὐκ αὔταρκες τοῦτο τὸ ἀναγκαῖον καὶ βίαιον ἐνίοτε εἰς ἀπόδοσίν φησι τῆς τοῦ μένειν φυσικῆς αἰτίας. ἀλλὰ χρὴ ζητεῖν φυσικὴν τοῦ μένειν αἰτίαν. δυνατὸν γὰρ ἦν ἐνίοτε [*](1 ὁ (ante τόπος) add. a 2 λέγει aF 6 ὑποὑποθέσεως E 8 δύνανται F) [*](10 πρώτῳ βιβλίῳ c. 6 11 ὅτι om. aF 12 τὸ Ε: τοῦτο aF 15 lemma 205 b —24 om. Ε 16 ἐπαγαγὼν p. 205 b 1 17 πρότερα ut videtur E 19 καὶ (post ὃν) om. aF 25 εἶναι ὀφείλοντος aF 27 αὑτῷ a: αὐτῶ F: ἑαυτῶ E αὐτὸ ἑαυτὸ F) [*](29 ἐκεῖ εἶναι a 36 αἰτίαν τοῦ μένειν aF)
οὕτως μὲν οὖν ἤλεγξε τὴν Ἀναξαγόρου τῆς μονῆς αἰτίαν· ἔτι δὲ μᾶλλον αὐτὴν ἀπὸ τῶν μερῶν ἐλέγχει. εἰ γὰρ ὁμοειδὲς τῷ ὅλῳ ἀπείρῳ μίγματι τὸ μέρος, διότι πᾶν ἐν παντί, τῶν δὲ ὁμοειδῶν ὁμοειδεῖς οἱ τόποι, καὶ τὸ ὅλον καὶ ἄπειρον μῖγμα ἐν ἑαυτῷ μένει στηρίζον, δῆλον ὅτι κἄν ὁτιοῦν ληφθῇ μέρος αὐτοῦ ἐν ἑαυτῷ μένει καὶ αὑτὸ στηρίζει. ὡς γὰρ ἐν τόπῳ, οὕτως καὶ ἐν ἑαυτῷ. ἐν ᾧ τὸ ὅλον, ἐν τούτῳ καὶ τὸ μέρος, ὅταν ὁμοειδῆ ᾖ. καὶ γὰρ ὅλης τῆς γῆς καὶ βώλου μιᾶς ὁ αὐτὸς τόπος τὸ κάτω, καὶ πυρὸς ὅλου καὶ σπινθῆρος τὸ ἄνω. ὥστε εἰ τοῦ ἀπείρου τόπος τὸ ἐν ἑαυτῷ, καὶ τοῦ μέρους ὁ αὐτός. μένει ἄρα καὶ τὸ μέρος καὶ οὐ κινήσεται. ὅπερ ἐναργῶς ἐστι παρὰ τὰ φαινόμενα· κινεῖται γὰρ τὰ μέρη πάντα. εἰ δὲ ἐν οἰκείοις ἦν τόποις, ἠρεμεῖν ἀνάγκη. τὸ δὲ ἐν ἑαυτῷ ὡς ἐν οἰκείῳ τόπῳ λαμβάνων Ἀναξαγόρας διὰ τοῦτο μέ- νειν ἔλεγε τὸ ὅλον μῖγμα, ὅτι ἐν ἑαυτῷ στηρίζει. ὅλως δὲ εἰ διὰ τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι μένει, τοῦτο δὲ τὸ ἐν ἑαυτῷ εἶναι καὶ τοῖς ὅλοις ὑπάρχει καὶ τοῖς μέρεσι καὶ τοῖς πεπερασμένοις καὶ τοῖς ἀπείροις, πάντα ἄν μένοι καὶ οὐδὲν ἄν κινοῖτο. ἀλλ’ οὐδὲ τῷ ὅλῳ μίγματι ὡς ἀπείρῳ τὸ μένειν ὑπάρ- [*](1 ἀλλ’ ὅτι aF: ἀλλ’ ὅστιν E 3 ἐν (post ἢ) om. F 4 οὐδὲ] οὐ a 6 τῷ aF: τὸ E κατὰ om. F 8 ἔμεινεν E ἑαυτὴν aF: αὐτὴν Ε 11 μηδὲ Ε: οὑδὲ aF 12 ὅπου Ε: ὅποι aF 13 οἰθήσεται E βαρέως a 15 εἰ μέ- νει F 16 φυσικὴν Ε: φυσικῶς aF 17 ὅποι aF αὐτὸ ἑαυτῶ Ε 19 τῆς Ε: om. aF τοῦτο EF: τὸ a 23 μίγματι τῶ ὅλω F 25 στηρίζον Ε) [*](26 post ἐν ᾦ add. γὰρ ii 27 ὅταν] εἰ F 30 κινηθήσεται a 32 τόπῳ om. Ε 33 τὸ μίγμα ὅλον a 34 ὅλοις E: ἄλλοις aF)
οὕτως μὲν οὖν πρὸς τὸ φαινόμενον τῆς Ἀναξαγόρου δόξης ὑπήντησεν ὁ Ἀριστοτέλης· εἰ δὲ ἀληθῶς πρότερον ἔλεγον, ὅτι διττὸν ἐνδείκνυται κόσμον ὁ Ἀναξαγόρας, τὸν μὲν νοητὸν τὸν δὲ αἰσθητὸν, καὶ τὸν μὲν ἡνω- μένον τὸν δὲ διακεκριμένον, τὸ μὴ εἶναι ἐν τόπῳ ἀλλ’ ἐν ἑαυτῷ καὶ στη- ρίζειν ἐν ἑαυτῷ πάνυ οἰκείως εἴρηται περὶ τοῦ νοητοῦ ὥσπερ καὶ τὸ ἄπειρον. τὰ μὲν γὰρ σώματα πεπερασμένα ταῖς ἐπιφανείαις ὄντα οἷον ἐξεχύθη διαστάντα καὶ ὑποδοχῆς ἑτέρας ἐδεήθη καὶ στηριγμοῦ, ἅπερ ὁ τόπος αὐτοῖς παρέχεται ἐκπεσοῦσιν ἀφ’ ἑαυτῶν καὶ τοῦ ἐν ἑαυτοῖς εἶναι, καὶ ἐν τόπῳ γενομένοις ὥσπερ καὶ ἐν ὕλῃ· τὰ μὲν γὰρ ἀμερῆ καὶ ἀδιά- στατα ἐν ἑαυτοῖς ἐστι καὶ στηρίζεται ὑφ’ ἑαυτῶν ἅτε συνῃρημένα, τὰ δὲ διαστάντα καὶ ἄλλο ἀλλαχοῦ τῶν μορίων διαρρίψαντα τῷ ἀλλαχοῦ καὶ μὴ ἐν τούτω τὸ ὅλον τόπου δέεται καὶ εὐθετισμοῦ τῆς τοιαύτης διαρρίψεως. ἀλλ’ ἐπὶ τὰ ἑξῆς ἰτέον.
[*](p. 205 b 24)Ὅλως δὲ φανερόν, ὅτι ἀδύνατον ἄπειρον ἅμα λέγειν σῶμα καὶ τόπον ἕως τοῦ | ἢ ἔσχατον καὶ μέσον;
[*](113ν)τὸν Ἀναξαγόρου λόγον εὐθύνας ἀντὶ τοῦ ἐν τόπῳ τὸ ἐν ἑαυτῷ ὡς ἐν τόπῳ θέμενον ἐφιστάνει καλῶς, ὅτι ἀκόλουθον τῷ ἄπειρον λέγοντι σῶμα τὸ μὴ λέγειν τόπον τινὰ εἶναι τοῖς σώμασι, καὶ τῷ τὸν τόπον ὁμολογοῦντι [*](1 εἶναι καὶ om. Ε 6 ὅτι om. aF 10 ὕστερον— παρὰ φύσιν in novo folic itera- vit F 11 καὶ (post δὲ) om. Ε τῇ (post δόξῃ) EF: τοῦ a 13 αὐτὸ Ε: om. aF περισκέψεως a 14 λόγος a 19 πρότερον p. 34, 21 sqq. 21 καὶ om. Ε 22 εὕρηται a 24 ἐξεχύθη a: ἐξεχέθη EF 26 καὶ — γενομένοις om. aF μὲν γὰρ EF: δὲ a 29 iium ἐν ἑαυτῷ x003E;? δέηται Ε) [*](31 ἄμα ἄπειρον a ex Aristotele λέγει a 32 καὶ μέσον Ε cf. p. 488, 33. ἡ μέσον a et Aristoteles 33 εὐθύνας om. a 35 post εἶναι add. ἐν aF)
Ἔτι πᾶν σῶμα αἰσθητὸν ἐν τόπῳ, ἕως τοῦ ἀδύωατον δὲ ἐν τῷ ἀπείρῳ σώματι εἶναι ταῦτα.
Ἀπὸ τῶν φυσικῶν δυνάμεων τοῦ φυσικοῦ σώματος καὶ τῶν κατὰ ταύ- τας φυσικῶν αὐτοῦ ῥοπῶν, τουέστιν ἀπὸ τοῦ βάρους αὐτῶν καὶ τῆς κου- φότητος, δείξας ὅτι οὐκ ἄν εἴη τὸ ἄπειρον ἐν τόπῳ, νῦν ἀπὸ τῶν τοῦ τόπου διαφορῶν ἀναιρεῖ τὸ δύνασθαι ἐν αὐταῖς εἶναί τι ἄπειρον σῶμα. προέκειτο γὰρ δεῖξαι, ὅτι ἀδύνατον ἄπειρον ἅμα λέγειν σῶμα καὶ τόπον τινὰ εἶναι τοῖς σώμασι. δείξας οὖν ὅτι εἰ ἄπειρον, οὐκ ἔσται ἐν τόπῳ, νῦν δείκνυσιν ὅτι εἰ ἐν τόπῳ, οὐκ ἔσται ἄπειρον. εἰ γὰρ πάν σῶμα αἰσθητὸν ἐν τόπῳ, ἀδύνατον ἄπειρον εἶναι σῶμα. τόπου δὲ εἴδη καὶ διαφοραὶ τὸ ἄνω καὶ κάτω καὶ ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν καὶ δεξιὸν καὶ ἀριστερόν. καὶ ταῦτα οὐ μόνον πρὸς ἡμᾶς καὶ θέσει ἐστίν, ὡς δειχθήσεται, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ὅλῳ κατὰ φύσιν διώρισται. δῆλον οὖν ὅτι ὡρισμένα καὶ πεπερασμένα ἐστίν, ὡς δηλοῖ καὶ ἡ πρὸς ἄλληλα δια- φορὰ αὐτῶν. καὶ τὸ ἐν αὐταῖς ἄρα σῶμα φυσικὸν πεπερασμένον ἔσται. ἐξισάζει γὰρ τῷ τόπῳ τὸ ἐν αὐτῷ σῶμα, ὡς δέδεικται πρότερον. ἀδύ- νατον ἄρα τὰς τῶν τόπων διαφορὰς ἀπείροις σώμασιν ὑπάρχειν, ὥστε τὸ ἐν τόπῳ ὂν ἄπειρον εἶναι. τὸ δὲ καὶ φύσει εἶναι τὰς τοὐ τόπου ταύτας διαφορὰς αὐτὸς μὲν ἐν τῆ Περὶ οὐρανοῦ δείκνυσιν, ὁ δὲ Ἀλέξανδρος ἐν τοῖς πρὸς τὸν Ἐπικούρειον Ζηνόβιον ἀντιγεγραμμένοις. δείκνυσι δὲ θαυμα- σίως ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι οὐκ ἂν ἦν ταῦτα πρὸς ἡμᾶς καὶ κατὰ σχέσιν, εἰ μὴ ἐν τῷ παντὶ πρότερον ἦν καὶ κατὰ φύσιν.
[*](p. 205b 35)Ἁπλῶς δὲ εἰ ἀδύνατον τόπον ἄπειρον εἶναι ἕως τοὐ τούτων δὲ ἕκαστον πέρας τί ἐστιν. |
Ἀπὸ τῶν διαφορῶν τῶν τόπων δείξας ὅτι οὐχ οἷόν τε τὸ ἄπειρον ἐν [*](114r) τόπῳ εἶναι οὐδὲ τὸ ἐν τόπῳ ἄπειρον, ἵνα μή τις λέγῃ ὅτι ἐν μερικῷ μὲν τόπῳ οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον, ἐν τῷ ὅλῳ δὲ καὶ ἐν τῷ ἁπλῶς τόπῳ ἀπείρῳ ὄντι τί κωλύει εἶναι ἄπειρον σῶμα, πρὸς τὴν τοιαύτην ἔνστασιν λέγει ὅτι εἰ ἀδύνατον τόπον ἄπειρον εἶναι, ἐν τόπῳ δὲ πάν σῶμα, ἀδύνατον ἄπειρον εἶναι σῶμα. ἀλλὰ μὴν τὸ ἡγούμενον, τὸ ἄρα ἑπόμενον. καὶ [*](1 τούτω Ε: τοῦτο F: om. a ante ἄμφω add. καὶ aF 2 fortasse ὁποτερονοῦν) [*](4 σώματι om. cum Aristotelis vulgata a 5 τοῦ (post δυνάμεων) iteravit F) [*](6 φυσικῶν (post ταύτας) om. aF 8 αὐταῖς E (cf. v. 17): ἑαυτῷ aF 9 ἀδύνατον ἅπαν σῶμα F τόπων a 13 καὶ τὸ κάτω καὶ τὸ ἔμπροσθεν pariterque dein- ceps aF 14 ταύτῃ F καὶ τῇ θέσει aF 17 αὐτῶν διαφορὰ aF αὑταῖς] αὐτοῖς a 21 Περὶ οὐρανοῦ Δ 1 25 εἰ F: καὶ εἰ Ε: om. a εἶναι ἄπειρον a) [*](27 τῶν διαφόρων τόπων Ε 30 ἄπειρον εἶναι aF λέγειν F 31 εἶναί τι vel τι εἶναι Aristoteles)
Καὶ ἄμεινον δὲ οἶμαι καὶ τὸ ἐν τῷ εἰ οὖν μηδὲ ποσὸν καὶ τὸ ἐν τῷ πόσ’ ὂν γάρ τι ἔστ’ ἱν ἑκάτερον ποσὸν ὀξύνειν καὶ μὴ βαρύνειν τὸ εἰ οὗν μηδὲ πόσον, ὡς Ἀλέξανδρος βούλεται· τὸ γὰρ ὡρισμένον, ὅπερ τὸ βαρύτονον δηλοῖ, ἐπὶ τοῦ πόσον γὰρ τὶ ἀκουστέον· τὸ γὰρ τὶ προσκεί- μένον τὸ ὡρισμένον δηλοῖ. δυνατὸν δὲ καὶ κατὰ τὸν Ἀλέξανδρον ἀκούειν· εἰ οὖν μηδὲ ὡρισμένον ποσὸν δύναται εἶναι τὸ ἄπειρον, διότι μερικόν τι ποσὸν γίνεται οὕτως οἷον δίπηχυ ἢ τρίπηχυ, οὐδὲ ἐν τόπῳ δύναται εἶναι, ὅτι ἔν τινι τόπῳ ἔσται οἷον τῷ ἄνω ἢ κάτω ἢ ἄλλῃ τινὶ διαστάσει τοπικῇ ἓξ οὐσῶν τῶν τοπικῶν διαστάσεων· ἐν τούτων δέ τινι εἶναι οὐ δύναται, διότι πέρας ἐστὶν ἑκάστη. οὕτως δὲ εἶπε καὶ τὸ ἀλλὰ μὴν τό γε ποῦ ἐν τόπῳ καὶ τὸ ἐν τὸπω ποῦ, τὸ ποῦ ἀντὶ τοῦ ἔν τινι τόπῳ εἰπὼν οἷον ἄνω ἢ κάτω, ὡς ἐδήλωσε μετ’ ὀλίγον εἰπὼν οὕτω καὶ τὸ ἐν τῷ τόπῳ ὅτι ποῦ· τοῦτο δὲ ἢ ἄνω ἢ κάτω. κάλλιον οὖν ἴσως, εἴπερ βαρυτονεῖν χρὴ τὸ ἕτερον πόσον, οὐχὶ τὸ πρῶτον ἀλλὰ τὸ δεύτερον βαρυ- τονεῖν τὸ πόσον γὰρ τὶ ἔστιν, ἵνα ᾖ τὸ μὲν πόσον βαρυτόνως τὸ ὡρι- σμένον δηλοῦν τὸ δὲ τὶ τὸ δίπηχυ ἢ τρίπηχυ. καὶ ἐντεῦθεν δὲ δῆλον ὅτι οὐκ ἀναιρεῖ τὴν τῶν κοινῶν ὑπόστασιν ὁ Ἀριστοτέλης, ἀλλ’ ἐν τοῖς πολλοῖς καὶ διαφόροις αὐτὴν ὑφεστάναι λέγων τὸ καθ’ αὑτὴν εἶναι ἀναιρεῖ, τῆς ἡμετέρας ἐννοίας ἔργον οἰόμενος τὸ τὴν ἐν τοῖς πολλοῖς ὑφεστῶσαν [*](4 τῶ κοινῶ F 5 ἄτοπον Ε 6 post δὲ καὶ add. εἰ a 10 αὐτὸ (sed ante ἀφ’ ὡρισμένον coUocatuin) aF: αὐτῶ E ἀτόμω] τόπω F 11 τὴν ὕπαρξιν ἔχει aF Εὔδημος fr. 33 p. 49, 14 Sp. καὶ om. aF 12 ποῖον Ε πόσον Ε πρὸς τὸ initio paginae iteravit F 15 καθέκαστα E 16 δὲ om. a οἶμαι om. F post ἐν τῷ spatium reliquit V litterarum ariolans in mrg.: μήποτε ἦ ἐν τόπω F) [*](17 ἔσται F ut Aristoteles sed cf. v. 30 ποσὸν (ante ὀξύνειν) om. F 18 ὡς ὁ a 22 ποσὸν γίνεται E: τὸ ἄπειρον γίνεται aF ἢ om. F 23 οἶον τῶ E: οἷον aF 25 μὲν a 26 τὸ (ante ποῦ) aF: καὶ Ε 28 ἢ ante ἄνω om. Ε) [*](30 ἵνα ἦ E: ἢ F: ἵν᾿ ἦ a 31 δηλοῖ F ἢ (post δίπηχυ)] καὶ aF 33 ἀναιρεῖ Ε: ρεῖ (sic) F: ἀνερεῖ a)
Ὅτι μὲν ἐνεργεία οὐκ ἔστι σῶμα ἄπειρον ἕως τοῦ πῶς μὲν ἔστι, πῶς δὲ οὔ.
εἰπὼν πρότερον ἐπιχειρήματα, ἐξ ὧν εἶναί τις πιστεύσειε τὸ ἄπειρον, εἶτα διὰ πλειόνων δείξας ὅτι οὐκ ἔστι σῶμα ἄπειρον ἐνεργείᾳ, συγκρούει λοιπὸν τοὺς λόγους καί φησιν, ὅτι εἰ καὶ τοῖς τιθεῖσι τὸ ἄπειρον ἐνεργείᾳ ἄτοπά τινα ἀκολουθεῖ καὶ τοῖς ἁπλῶς ἀναιροῦσι τὸ ἄπειρον ἀδύνατα συμ- βαίνει, δῆλον ὅτι τοὐ διαιτήσοντος χρεία καὶ δείξοντος, πῶς μὲν ἔστι πῶς δὲ οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον. εἰ γὰρ τῷ δεικνύντι μὴ εἶναι ἄτοπα ἀκο- λουθεῖ, δῆλον ὅτι ἀνάγκη εἶναι, καὶ πάλιν εἰ τῷ δεικνύντι εἶναι ἀδύνατα συμβαίνει, ἀνάγκη μὴ εἶναι· εἰ οὖν μὴ συναληθεύει ἡ ἀντίφασις, ἀνάγκη πῶς μὲν εἶναι, πῶς δὲ μὴ εἶναι. ἐπειδὴ δὲ τὰ ἑπόμενα ἄτοπα τοῖς ἀναι- ροῦσι τελέως τὸ ἄπειρον πρὸ πολλοῦ τέθεικε, διὰ τοῦτο καὶ νῦν αὐτῶν ὑπομιμνῄσκει τὰ κυριώτατα φέρων εἰς μέσον. εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ἄπειρος ὁ χρόνος, ἔσται τις ἀρχὴ χρόνου καὶ τελευτή, εἰ δὲ τοῦτο, ἦν ὅτε οὐκ ἦν χρόνος, καὶ ἔσται ὅτε οὐκ ἔσται· τὸ δὲ ἦν καὶ ἔσται χρόνου μόρια, ὥστε ἦν χρόνος ὅτε οὐκ ἦν χρόνος, καὶ ἔσται ὅτε οὐκ ἔσται. καὶ κίνησις δὲ ἀνέκλειπτος ἀναιρεθήσεται, ἧς ἀριθμὸς ὁ χρόνος. καὶ τὸ πᾶν δὲ οὐκ ἔσται ἀίδιον. δεύτερον δὲ ἀπείρου μὴ ὄντος ὅλως ἡ τῶν συνεχῶν διαίρε- σις στήσεται καὶ ἡ τοῦ ἀριθμοῦ αὔξησις.
[*](p. 206a 14)Λέγεται δὴ εἶναι τὸ μὲν δυνάμει, τὸ δὲ ἐντελεχείᾳ ἕως τοῦ λείπεται οὖν δυνάμει εἶναι τὸ ἄπειρον.
Μέλλων δεικνύναι, πῶς μὲν ἔστι πῶς δὲ οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον, προλαμ- βάνει τινὰ χρήσιμα αὐτῷ πρὸς τὴν δεῖξιν ἐσόμενα, ἓν μὲν ὅτι τῶν εἶναι λεγομένων τὰ μὲν ὡς δυνάμει ὄντα λέγεται εἶναι τὰ δὲ ὡς ἐνεργείᾳ τοῦτο δὲ ὡς ἐναργὲς καὶ σύνηθες καὶ πολλάκις ὑπ’ αὐτοῦ δεδειγμένον προέλαβεν), ἕτερον δὲ τὸ προσθέσει τε καὶ διαιρέσει εἶναι τὸ ἄπειρον. καὶ τοῦτό γε ἐναργές, εἴ γε ἄτοπον τὸ ἀρχὴν καὶ τελευτὴν εἶναι τοῦ χρόνου καὶ τὰ μεγέθη μὴ εἰς μεγέθη διαιρεῖσθαι καὶ τὸ μὴ πάντα τὸν ληφθέντα ἀριθμὸν οἷόν τε εἶναι ἐπαύξειν. εἰ τοίνυν εἶναι μὲν τὸ ἄπειρον ἀνάγκη, καὶ προσθέσει διὰ τὸν χρόνον καὶ διὰ τὸν ἀριθμόν, καὶ διαιρέσει διὰ τὴν τῶν μεγεθῶν τομήν, οὐδὲν δὲ κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον μέγεθος, ὡς δέδεικται προσεχῶς, ἀνάγκη ἄρα δυνάμει εἶναι καὶ διαιρέσει τὸ μέγεθος ἄπειρον, εἴπερ πᾶν τὸ ὂν ἢ δυνάμει ἐστὶν ἢ ἐνεργείᾳ. δυνάμει | ἄρα τὸ ἄπειρον ἐν τῇ [*](114ν) [*](3 μὲν οὖν a ex Aristotele 12 ἀνάγκη — πῶς δὲ (13) οm. F 16 ἀρχὴ καὶ τελευτὴ τοῦ χρόνου aF 18 ὅτε (post χρόνος) aF: ὥστε E 22 δὴ EF: δὴ τὸ Aristoteles: δὲ τὸ a 29 γε (post τοῦ τό) om. a 31 εἶναι E: om. aF) [*](33 μέγεθος E: om, aF 35 ἢ (post ὃν) om. Ε)
Οὐ δεῖ δὲ τὸ δυνάμει ὂν λαμβάνειν ἕως τοῦ καὶ τῷ δύνασθαι καὶ τῷ γίνεσθαι.
εἰπὼν δυνάμει εἶναι τὸ ἄπειρον ἐν τῇ τῶν μεγεθῶν διαιρέσει κατὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον, ἐπειδὴ καὶ τὸ δυνάμει πᾶν ἐκβῆναι δεῖ ποτε εἰς ἐνέργειαν, εἰ μὴ μάτην εἴη, ἐὰν δὲ γένηται ἐνεργείᾳ ἄπειρα διαιρέματα μεγέθη ἔχοντα, καὶ μέγεθος ἄπειρον ἄν γένοιτο τὸ γὰρ ἐξ ἀπείρων τῷ πλήθει μεγεθῶν ἄπειρον ἔσται μέγεθος, ὡς εἴρηται πολλάκις), ἀποδέδεικται δὲ διὰ πολλῶν μὴ ὂν ἄπειρον μέγεθος, καὶ ταύτην λύων τὴν ἔνστασιν καὶ τὴν φύσιν τοῦ ἀπείρου παραδεικνὺς ἐναργέστερον, φησὶν ὅτι διχῇ διαιρεῖται τὸ δυνάμει κατὰ τὴν τοῦ ἐνεργείᾳ διαίρεσιν· ἐπειδὴ γὰρ τὸ δυνάμει πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ λέγεται, ὁσαχῶς τὸ ἐνεργείᾳ τοσαυταχῶς καὶ τὸ δυνάμει ῥηθήσεται. τὸ δὲ ἐνεργείᾳ διχῶς· ἢ γὰρ ὡς τὸ ὑφεστὼς ὅλον τοῦτο ὅπερ ἐστίν, ὥσπερ ἄνθρωπος ἢ οἰκία, ἡ ὡς τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον, ὡς ὁ ἀγὼν καὶ ἡ ἡμέρα· καὶ γὰρ καὶ ταῦτα εἶναι λέγομεν ἐνεργείᾳ, ὅταν ᾖ. διττὸν ἄρα καὶ τὸ δυνάμει, τὸ μὲν ὡς πρὸς τὸ ὅλον ἅμα ὑφιστάμενον, ὡς λέγομεν τὸν χαλκὸν δυνάμει ἀνδριάντα, ὅτι ἐκβαίνει ποτὲ εἰς τὸ εἶναι ἀνδριάς, ὃς ὅλος ὁμοῦ ὑφέστηκε, τὸ δὲ πρὸς τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον. δυνάμει οὖν τὸ ἐν τῇ διαιρέσει τῶν μεγεθῶν ἄπειρον, οὐχ ὅτι διαιρεῖταί ποτε εἰς ἄπειρα τὰ μεγέθη, ἀλλ’ ὅτι ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖται, τουτέστιν ὅτι ἀεὶ δύνα- ται διαιρεῖσθαι. τὸ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον οὐ κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ, ἀλλὰ κατὰ τὸ δυνάμει ἔχει τὸ ἄπειρον· ἐν γὰρ τῷ δύνασθαι ἀεὶ τέμνεσθαι καὶ μηδαμοῦ καταλήγειν τὴν τομὴν τὸ ἄπειρόν ἐστι. τὸ μὲν γὰρ τμηθὲν ἀεὶ τεπέραν- ται, διότι δὲ πᾶν τμῆμα δύναται πάλιν τμηθῆναι, διὰ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον.
[*](1 εἶναι ova. a 3 καὶ (post γὰρ) om. a 6 ἕκτῳ scripsi (cf. Euclid. El. VI 10. Simpl. f. 119r 31): u E: ϊ F: δεκάτῳ a 7 ἔστι] κατὰ a ἄτοπος Ε1 εἴη aE: ἡ F S εἰ ora. E οὐδὲ EF: οὐ a 9 καὶ οὐ — τεμεῖν (10) οm. F)[*](13 post δύνασθαι add. τὸν ἀγῶνα γίνεσθαι ex Arist. a 15 καὶ (ante τὸ) om. E)[*](16 διαιρήματα Ε 18 post ἔσται habet τὸ a et punctis deletum F 20 φησὶν ὅτι F: om. aE διαιρεῖται E: διαιρεῖ aF 22 λέγεται, ὁσαχῶς τὸ ἐνεργείᾳ om. F 25 ταῦτα ἐνεργεία λέγομεν (om. εἶναι) a 33 πεπέραται F)εἰ δὲ καὶ ἐπὶ τῆς διαιρέσεως καὶ ἐπὶ τῆς προσθέσεως ἀεί τί ἐστιν ἔξω, [*](114ν) ἐπὶ μὲν τῆς διαιρέσεως τὸ διαιρεθησόμενον, ἐπὶ δὲ τῆς προσθέσεως τὸ προστεθησόμενον, κατὰ τὸ δυνάμει ἐστὶ τὸ ἄπειρον. ἐν γὰρ τῷ διαιρετῷ ἐστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐν τῷ διαιρουμένῳ. τοιγαροῦν κἄν μὴ διαιρῆται, ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν. εἰ δὲ καὶ ἐν τῷ διαιρεῖσθαι θεωρεῖται τὸ ἐπ’ ἄπειρον, μή τι θαυμάσῃς. τὸ γὰρ τοιοῦτον ἐνεργείᾳ τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον σύνεστιν ἀεὶ τῷ δυνάμει, καὶ διὰ τοῦτο ἔχει ἀεὶ τὴν ἐν τῷ γίνεσθαι παράτασιν, ὅτι οὐδαμοῦ τοὐ δυνάμει ἀπολύεται· ἀπολυθὲν γάρ ἐστιν ὅπερ ἐστὶν καὶ πέρας ἔχει καὶ οὐδὲν ἄπειρον. διὸ τὰ ἐνεργείᾳ μόνως ὄντα ὅλα ἅμα ἐστί, καὶ οὔτε τὸ δυνάμει ἐστὶν ἐν αὐτοῖς οὔτε τὸ ἐπ’ ἄπειρον. διὸ οὐδὲ χρόνος ὁ κατ’ ἀριθμὸν κινούμενος, ἀλλ’ αἰὼν ὁ ἐν ἑνὶ μένων.
εἰκότως ἄρα ἐν τῷ δυνάμει λέγεται εἶναι τὸ ἄπειρον καὶ οὐκ ἐν τῷ ἐνεργείᾳ· τὸ μὲν γὰρ μερισθὲν ὥρισται ἀεί, ὥς φησιν ὁ Εὔδημος, καὶ οὐκ ἔστιν ἄπειρον· πεπερασμένῳ γὰρ πεπερασμένον προστίθεται, ἡ δὲ διαίρεσις οὐχ ὑπολείπει· ὃ γὰρ γένοιτ’ ἂν οὐχ ὥρισται, τὸ δὲ ἀόριστον ποσὸν ἄπει- ρον. ἐντεῦθεν δὲ ἔοικε καὶ Πλάτων’ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἄπειρον λέγειν, ὅτι ἐφ’ ἑκάτερόν ἐστιν ἡ ἀπειρία δυνάμει. ἐνεργείᾳ γὰρ οὔτε πλῆθος οὔτε μέγεθός ἐστιν ἄπειρον. καὶ ἔοικεν ἐπὶ τοῦ ἀπείρου ταὐτὸν εἶναι τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ. ἡ γὰρ τοῦ ἀπείρου ἐνέργεια ὡς ἀπείρου τὸ δύνασθαι ἀεί τι πλέον, ἐπεὶ εἴ τις ἐντελέχειαν ἐπιζητοίη ἐπὶ τοῦ ἀπείρου οἷον στάσιν τινὰ καὶ εἶδος, οὗτος οὐδὲν ἄλλο ἢ πέρας ἐπιζητεῖ τοῦ ἀπείρου, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν φθοράν· τοῦτο δὲ ἀδύνατον. πᾶσα γὰρ ἐντελέχεια σῴζειν ὀφείλει τὸ ὑποκείμενον. καὶ ὥσπερ ἡ τοῦ κινητοῦ ἐντελέχεια φυλάττουσα τὸ δυνά- μει κίνησις ἦν, οὕτως καὶ ἡ τοῦ ἀπείρου. ὥσπερ γὰρ τὰ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχοντα ἀπολέσαντα τὸ γίνεσθαι ἀπόλλυσι καὶ τὸ εἶναι, οὕτως καὶ τὰ ἐν τῷ δύνασθαι ἕως τότε ἐστίν, ἕως ὅτε ἐστὶ τὸ δύνασθαι. εἰ δέ τις, φησί, καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ δυνάμει ζητεῖ ἐπὶ τούτων, λαμβανέτω ἐκεῖνο τὸ ὅτε μήπω διαιρεῖται τὸ μέγεθος καὶ ὅτε δύναται ὁ ἀγὼν ἐπιτελεῖσθαι μήπω τελούμενος. ἐνεργείᾳ δὲ τὸ ἐν τῷ ἐπιτελεῖσθαι συνὸν τῷ δυνάμει, ἀλλ’ οὐχὶ τὸ ἐν τῷ ἐπιτετελέσθαι ὡς ἐπὶ ἀνδριάντος. οὐ γὰρ ὅλον, ἀλλὰ κατὰ μέρος τὸ ἐπ’ ἄπειρον.
Ἀλλ̓ ἔστω μὲν δυνάμει τὸ ἄπειρον ἐν τῇ τῶν μεγεθῶν διαιρέσει κατὰ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τομήν. πῶς δὲ ὅλως διαιρεῖταί τι ἐπ’ ἄπειρον ἢ τί τὸ [*](1 προσθέσεως — ἐπὶ δὲ τῆς (2) om. Ε προσθέσεως scripsi: προθέσεως aF) [*](4 κἄν] γὰρ Ε διαιρεῖται Ε 6 μή τι F: μήτοι Ε: μὴ a 7 σύνεστιν ἀεὶ τῷ δυνάμει aE: οὖν ἐστιν τοῦ δυνάμει ἀεὶ F ἀεὶ (post ἔχει) aF: om. E 8 οὐδα- μοῦ EF: οὐδαμῶς a 11 ὁ (post χρόνος) om. F 14 ὁ (post φησιν) om. aF Εὔδημος fr. 34 p. 50, 9 Sp. 15 πεπερασμένον γὰρ πεπερασμένῳ aF 20 τὸ (post καὶ) om. Ε 21 πλέων F 22 πέρας τι ζητεῖ Themistius p. 239, 13 26 τὸ (ante εἶναι) om. a 28 καὶ (post φησί) om. a 29 post καὶ ὅτε add. μήπω a) [*](31 τὸ (post οὐχὶ) om. Ε ἐπιτετελέσθαι emendator Ambrosianus: ἐπιτελεῖσθαι EF: ἐπιτελέσθαι a post ἐπὶ add. τοῦ a 32 τὸ (ante ἐπ’) om. E)
Ἄλλως δὲ ἔν τε τῷ χρόνῳ ἕως τοῦ οὕτως ὥστε μὴ ἐπιλείπειν.
Δείξας τὸ ἄπειρον ὑπάρχον κατὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἔν τε τῇ τῶν μεγε- θῶν διαιρέσει καὶ τῇ τῶν ἀριθμῶν αὐξήσει καὶ τῇ τοῦ χρόνου παρατάσει, πρότερον δὲ καὶ ἐν τῷ ἀνεκλείπτῳ τῆς γενέσεως, κοινὰ μὲν πᾶσιν εἶναί φησι τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχειν καὶ διὰ τοῦτο μὴ ἀθρόον, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους εἶναι, καὶ τὸ ἄλλο καὶ ἄλλο ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον εἶναι καὶ τοῦτο πεπερασμένον. διαφέρειν δέ φησιν ἐπὶ τῆς τῶν μεγεθῶν διαιρέσεως καὶ τοὐ χρόνου, ὅτι ἐπὶ μὲν τοὐ χρόνου τὸ ληφθὲν ἀεὶ μέρος ἐφθάρη ἀεὶ γὰρ τὸ παρεληλυθὸς ἔφθαρται), ἐπὶ δὲ τῆς διαιρέσεως ὑπομένει τὸ ληφθέν. οὔτε δὲ χρόνος ἀπαγορεύει πρὸς γένεσιν οὔτε μέγεθος πρὸς διαίρεσιν. αἴτιον δὲ τῆς τοῦ ἀπείρου ὑποστάσεως εἰπὼν τὸ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο λαμβά- νεσθαι καὶ μὴ ἀθρόον καὶ διὰ τοῦτο ὑφίστασθαι τὸ ἐπ’ ἄπειρον, προστί- θησὶ καὶ τὴν ἑτέραν. εἰ μὲν γὰρ πάντα τὸ εἶναι εἶχεν ἐν τῇ ἀθρόᾳ ἑαυτῶν ὑποστάσει, οὐκ ἄν ἦν ἐν τῇ γενέσει τὸ ἐπ’ ἄπειρον· ἐπεὶ δέ τινα ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχοντα κατὰ μέρος ὑφίσταται ὡς ἡ ἡμέρα καὶ ὁ ἀγών, τὸ μὲν ληφθὲν ἀεὶ πεπερασμένον ἔχει, ἕτερον δὲ καὶ ἕτερον, ἅπερ ἀνέκλειπτα ὄντα τὸ ἐπ’ ἄπειρον ποιεῖ διαφέρον, ὡς εἴρηται, ἐπὶ τῆς τοῦ μεγέθους διαιρέσεως καὶ τῆς τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων παρατάσεως, ἐν οἷς ἐστι καὶ ὁ χρόνος καὶ τὸ μὴ ἐπιλεῖπον τῆς τῶν ἀνθρώπων διαδοχῆς, τῷ ἐπὶ μὲν τοῦ μεγέθους ὑπομένειν τὰ διαιρέματα, ἐπὶ δὲ τῶν ἄλλων οὐ- κέτι. κἄν ὑπομένῃ δέ, ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει ἡ ἐπ’ ἄπειρον διαί- ρεσις, ἀλλ’ οὐκ ἀθρόα ὑφέστηκε. τὰ δὲ μὴ ὑπομένοντα οὐκ ἐν τῷ γίνε- σθαι μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ φθείρεσθαι ἔχει τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόοδον.
[*](1 ἄπειρον εἴη τέμνοι F 2 εἰ a: ἡ EF 6 μὲν ora. E μέχρι E: ἄχρι aF)[*](7. 8 δέοι πάλιν aF 8 πάντως Ε: πάλιν aF καὶ (post ἀλλὰ) oin. aF 9 post μέρος add. καὶ a 13 ὑπολείπειν a 10 πότερον E εἶναι om. F 20 τὸ τμηθὲν Themistius p. 240, 24 24 τὸ ἐπ’ ἄπειρον — ὑφίσταται (27) om. F 26 τὸ (ante ἐπ’) om. a 27 ὑφίσταται a: ὑφίστασθαι Ε 28 δὲ om. aF 29 ἀνέ- κληπτα E τὸ (post ὄντα) om. F 32 διαιρήματα Ε et sic etiam infra)τοῦτο δὲ τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι ἔχον τὸ εἶναι ἀντέθηκε τῷ εἶναι, ὅπερ ὡς [*](115r) οὐσία γέγονεν οἷον ἄνθρωπος ἢ οἰκία, ἀθρόας ὑφισταμένης ποτὲ τῆς γενο- μένῃς οὐσίας καὶ μὴ ἀεὶ κατὰ μέρος, ὥσπερ τῶν ἐπ’ ἄπειρον τὸ μὲν ἀεὶ λαμβανόμενον πεπέρανται, τῷ δὲ δύνασθαι ἀεί τι ἄλλο προσλαμβάνεσθαι ἡ ἀπειρία ὑπάρχει.
Δοκεῖ δὲ δίς πὼς τὰ αὐτὰ λέγεσθαι ἀπὸ τοὐ ἔτι τὸ εἶναι πλεο- ναχῶς λέγεται τῶν αὐτῶν πάλιν ἐπαγομένων καὶ ἐπ’ αὐτῆς λέξεως τῶν πλειόνων. ἀλλ’ εἰ μέν, ὡς καὶ πολλὰ τῶν ἀντιγράφων ἔχει καὶ ὁ Ἀλέ- ξανδρος καὶ ταύτην οἶδε τὴν γραφήν, μετὰ τὸ καὶ τὸ λαμβανόμενον μὲν ἀεὶ πεπερασμένον εἶναι συνῆπται τὸ ἀλλ’ ἀεί γε ἕτερον καὶ ἕτε- ρον, οὐ τὸ προσεχές, ἀλλὰ τὸ κατωτέρω, γεγενημένων τῶν μεταξὺ πάν- των ἐξῃρημένων, ἁπλοῦς ἄν εἴη καὶ σαφὴς ὁ λόγος. εἰ δὲ πρόσκειται τὸ ἔτι τὸ εἶναι πλεοναχῶς λέγεται καὶ τὰ ἑξῆς, μήποτε τὸ ἔτι οὐκ ἄλλης ἐστὶν ἐπιχειρήσεως δηλωτικόν, ἀλλὰ σαφεστέραν τῆς αὐτῆς ἔκθεσιν ποιεῖται, ὅπερ οὐ πάνυ τῷ Ἀριστοτέλει συνείθισται βραχυλογίαν τιμῶντι, εἰ μὴ ἄρα τὴν αἰτίαν τοῦ ἀπείρου προσθεὶς τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχειν συμφαίνει τὰ ἐφεξῆς.
[*](p. 206b3)Τὸ δὲ κατὰ πρόσθεσιν τὸ αὐτό πώς ἐστιν ἕως τοῦ δυνάμει τε καὶ ἐπὶ καθαιρέσει.
εἰπὼν πρότερον ὅτι τὸ ἄπειρον ἔστι μὲν κατὰ πρόσθεσιν, ἔστι δὲ καὶ κατὰ διαίρεσιν, καὶ παραδοὺς τὸν τρόπον καθ’ ὃν ἐν τῇ διαιρέσει τὸ ἄπει- ρον ὑφέστηκε, λέγει ὅτι καὶ τὸ κατὰ πρόσθεσιν ταὐτό πώς ἐστι τῷ κατὰ διαίρεσιν πλὴν ἀντεστραμμένως. ὡς γὰρ τὸ ἀεὶ ληφθὲν πεπερα- σμένον διαιρεῖται, οὕτως καὶ τῷ ἀεὶ ληφθέντι ἀτμήτῳ καὶ πεπερασμένῳ προστίθεται τὰ διαιρέματα τοῦ διαιρουμένου. καὶ ἐπὶ τοσοῦτον προστίθε- ται, ἐφ’ ὅσον τὸ ἕτερον διαιρεῖται. τὸ δὲ ἀντεστραμμένως δύναται μὲν καὶ κατὰ τοῦτο λέγεσθαι, ὅτι ἀντίστροφός ἐστι τῇ διαιρέσει ἡ πρόσθε σις, δύναται δὲ καὶ ὅτι κατὰ θάτερον μέρος τὸ μὴ τεμνόμενον γίνεται ἡ πρόσθεσις. ἔτι δὲ ἀμφότεραι ὁμοίως τὸ ἄπειρον ἔχουσιν ἥ τε διαίρεσις καὶ ἡ πρόσθεσις καὶ ἐκ τῶν αὐτῶν, ἀλλ’ ἡ μὲν τῇ συνθέσει, ἡ δὲ τῇ διαιρέσει. τὴν δὲ διαφορὰν ἀμφοῖν σάφ’ σαφέστερον αὐτὸς ἐν τοῖς ἑξῆς παρα- δώσει. εἰπὼν δὲ πῶς καὶ ἡ διαίρεσις καὶ ἡ πρόσθεσις τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἔχουσι, προστίθησι καλῶς ὅτι οὐ πᾶσα διαίρεσις καὶ πρόσθεσις τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἔχουσιν· ἄν μὲν γὰρ ἴσα τις τὰ διαρέματα λαμβάνῃ, οἷον εἰ δακτυλιαῖον ἀεί, πληρώσει καὶ διεξελεύσεται τὸ μέγεθος καὶ οὐκέτι ἔσται [*](4 πεπέραται F 9 τὸ (post καὶ) om. Ε μὲν om. aF 11 τὸ (post ἀλλὰ) om. E κατωτέρω scilicet p. 206 a 33 γεγενημένων τῶν Ε: γενομένων aF) [*](13 πλεοναχῶς a cf. v. 6: πολλαχῶς EF 17 συνυφαίνει a 18 ἐστί πὼς Aiistoteles) [*](19 τε] γὰρ a 21 διαίρεσιν πλὴν F 22 ταὐτό πὼς a: τὸ ἀτόπως Ε: ταῦ I — πῶς F 28 γίνεται] γ et in mrg. ζήτει F 29 ἀμφότερα aF 32 τὸ ἐπ’ aF: τὰ ἐπ’ Ε 33 προστίθησι — ἔχουσιν (34) iteravit Ε 35 διεξελάσεται a)
Κατὰ δὲ τὴν λέξιν τὸ μὲν ἐν γὰρ τῷ πεπερασμένῳ μεγέθει δο- κοῦν μάτην ἔχειν τὸν αἰτιολογικὸν σύνδεσμον τοιοῦτόν ἐστιν· εἰπὼν διαι- διαιρεῖσθαι καὶ προστίθεσθαι ἐπ’ ἄπειρον αἰτίαν ἐπάγει τούτου τὴν ἐν λόγῳ ὡρισμένῳ ἀλλ’ οὐκ ἐν μεγέθει ὡρισμένῳ γινομένην διαίρεσιν, ὡς εἰ ἔλεγεν, ἐὰν γάρ τις τοιώσδε ποιήσηται τὴν διαίρεσιν, ἀλλὰ μὴ τοιώσδε, εἰς ἄπειρον διελεῖ. τὸ δὲ τῶ αὐτῷ λόγῳ, μὴ τὸ αὐτό τι τοῦ ὅλου μέγεθος περιλαμβάνων εἰ μὲν οὕτως εἴη γεγραμμένον, σαφῆ παρέχεται τὴν εν- ἔννοιάν εἰ γὰρ ὁ μὲν λόγος ὁ αὐτὸς εἴη ἐν ἑκάστῳ τῶν τμημάτων, οἷον παντὸς τοῦ ἀεὶ λαμβανομένου τὸ ἥμισυ ἢ τὸ τρίτον, μὴ τὸ αὐτὸ δὲ ᾖ μέγεθος τὸ ἀφ’ ἑκάστου ὅλου τοὐ ἀεὶ προτιθεμένου εἰς διαίρεσιν ἀφαιρού- ἀφαιρούμενον, οἷον δακτυλιαῖον, οὐ διέξεισι τὸ πεπερασμένον εἰ δέ, ὡς ἔν τισι φέρεται, μὴ τὸ αὐτό τι τοῦ λόγου μέρος περιλαμβάνων, ἀσαφέ- στερον μέν ἐστι τὸ λεγόμενον, σημαίνοι δ’ ἄν τὸ αὐτὸ τῷ πρότερον εἰρη- μένω· μὴ τὸ αὐτὸ γὰρ τοῦ λόγου μέρος λέγει οὐχ ὡς μεριζομένου τοῦ λόγου, ὥσπερ τοῦ ὅλου, ἀλλ’ ἀντὶ τοῦ μὴ τὸ αὐτὸ ὡρισμένον μέγεθος ἀπὸ τοῦ λόγου ἀφορισθὲν περιλαμβάνων, ὅπερ ἦν καὶ ἐν τῷ ἐξ ἀρχῆς προκειμένῳ εἰς διαίρεσιν μέρος τοῦ λόγου, οἷον εἴ τι τρίπηχυ ἦν τὸ διαι- ρούμενον καὶ τῷ τοῦ τρίτου λόγῳ διῃρέθη, τὸ δ’ ἀφορισθὲν διπηχυαῖον, τῷ μὲν αὐτῷ λόγῳ διαιρεῖσθαι χρὴ τῷ τρίτῳ, μὴ μέντοι τῷ αὐτῷ τοῦ λόγου μέρει τοῦ ἐν τῷ προτέρῳ τμήματι οἷον τῷ πηχυαίῳ (οὕτω γὰρ ἀπαρτισθήσεται τὸ ὅλον), ἀλλὰ τοῦ ἀεὶ λαμβανομένου τῷ αὐτῷ λόγῳ, μὴ τῷ αὐτῷ δὲ τῷ ἐξ ἀρχῆς μεγέθει.
Ἀλλὰ διὰ τί χρὴ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ γίνεσθαι τὴν διαίρεσιν ; τί γὰρ κωλύει τὸ τοῦ μὲν ἐξ ἀρχῆς μεγέθους τὸ ἥμισυ λαμβάνειν, τοῦ δὲ ἡμίσεος τὸ τρίτον; ἕως γὰρ ἄν ὑπολειφθῇ τι μέγεθος, διαιρετόν ἐστι, καὶ οὐχ ἵσταται ἡ διαίρεσις. ἢ οὐ μάτην εἴρηται τὸ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ. τοῦτο γὰρ αἴτιον γίνεται τοῦ μὴ τὸ αὐτὸ λαμβάνεσθαι ἀεὶ μέγεθος. τὸ γὰρ τρί- ’τον εἰ τύχοι τοῦ μείζονος καὶ τοῦ ἐλάττονος μεγέθους, κἀν ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ ᾖ, ἀλλ’ οὐκ ἔστι τὸ αὐτό, ἐὰν δὲ ἕτερος καὶ ἕτερος ᾖ ὁ τῆς διαι- ρέσεως λόγος, οὐδὲν κωλύει μέγεθος τὸ αὐτὸ λαμβάνεσθαι ἐπὶ τοῦ μείζονος καὶ ἐλάττονος. τοῦ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἓξ ὄντος δακτύλων ἐὰν τὸ ἕκτον ἀφέ- λωμεν καὶ τοῦ καταλειφθέντος τὸ πέμπτον εἶτα πάλιν τοὐ καταλειφθέντος
[*](3 τὰ διαιρούμενα Ε: om. aF 6 ἐν Ε: om. aF τῷ (post γὰρ) om. F)[*](9 ὡς εἰ _ διαίρεσιν (10) om. E 10 ποιήσηται (ex ποιήσεται corr.) F : ποιήσεται a)[*](11 μὴ — μέγεθος om. F μέγεθος a: μέρος Ε at cf. v. 15 post μέγεθος iteravit τοῦ ὅλου a 12 παραλαμβάνων, similiterque in proximis, compendiose Ε)[*](17 αὐτό τι aF: αὐτόθι Ε 23 τρίτου] τριγώνου Ε δ’ om. Ε 26 ἀπαρτι- θήσεται Ε 30 ὑποληφθῇ EF 36 ἓξ om. E 37 πέμπτον] scripserat primo τέταρτον E εἶτα — τέταρτον (497, 1) καὶ om. E)τὸ τέταρτον, καὶ ἐφεξῆς οὕτως δάκτυλον καθ’ ἑκάστην διαίρεσιν ἀφαιροῦντες [*](115ν) δαπανήσομεν τὸ ὅλον, καὶ οὐκ ἔσται ἐπ’ ἄπειρον ἡ διαίρεσις. διὰ τοῦτο οὖν ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ χρὴ γίνεσθαι τὴν διαίρεσιν. οὕτως γὰρ οὐδέποτε τὸ αὐτὸ ληφθήσεται μέγεθος, ὥστε ἀπαρτίσαι. καὶ τοῦτό ἐστιν ὃ ἐδήλωσε διὰ τοῦ ἄν δὲ οὕτως αὔξῃ τὸν λόγον, ὥστε ἀεὶ τὸ αὐτὸ περιλαμ- βάνεσθαι μέγεθος, διέξεισι. τὸ γὰρ πέμπτον, ὡς εἴρηται, τοῦ ἕκτου μεῖζόν ἐστι καὶ τὸ τέταρτον τοῦ πέμπτου, καὶ ἑξῆς τοῦ αὐτοῦ ἀεὶ περι- λαμβανομένου μεγέθους τοῦ δακτυλιαίου καθ’ ἕκαστον. τὸ δὲ ἐπὶ καθαι- ρέσει ἐπὶ διαιρέσει καὶ ἐπὶ μειώσει εἴρηται. ἠρκέσθη δὲ τῇ καθαιρέσει, ἐπειδὴ ἐκ ταύτης καὶ ἡ πρόσθεσις ἔχει τὸ ἄπειρον.
[*](p. 206b 13)Καὶ ἐντελεχείᾳ δέ ἐστιν ἕως τοῦ ἀλλ’ ἢ ὥσπερ εἴρη- ται ἀντεστραμμένως τῇ διαιρέσει.
εἰπὼν ὅπως τὸ ἄπειρόν ἐστιν ἐν τῇ διαιρέσει τῶν μεγεθῶν, ὅτι τῷ δύνασθαι διαιρεῖσθαι καὶ ὅλως τῷ δυνάμει, λέγει ὅτι καὶ ἐνεργείᾳ τὰ αὐτά ἐστιν οὐχ ὡς τὰ ἀθρόα ὑφεστῶτα, ἀλλ’ ὡς τὰ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχοντα καὶ ἀπὸ μέρους ὑφεστῶτα, οἷά ἐστιν ὅ τε ἀγὼν καὶ ἡ ἡμέρα. καὶ ταῦτα γὰρ συμμεμιγμένον ἔχει τὸ δυνάμει τῷ ἐνεργείᾳ. καὶ τὸ ἐνεργείᾳ αὐτῶν ἕως τότε ἐστίν, ἕως ὅτε τὸ δυνάμει ἐνυπάρχει αὐτοῖς, ὡς ἐπὶ τῆς κινήσεως εἴρηται. ὁποῖον δέ ἐστι τὸ δυνάμει τοῦτο τὸ ἐνυπάρχον, ἐνδεί- κνυται διὰ τοῦ τῆς ὕλης παραδείγματος. ὡς γὰρ ἡ ὕλη δυνάμει οὖσα καὶ ἐνυπάρχουσα τοῖς συνθέτοις καὶ γενητοῖς πράγμασι, μετέχουσα μὲν ἄλλοτε ἄλλου εἴδους ἐνεργείᾳ ἐστὶ καθὸ ἄν ληφθῇ, κατὰ δὲ τὸ δυνάμει ἄλλοτε πρὸς ἄλλο πεφυκυῖα εἶδος ἀνέκλειπτον ποιεῖ τὴν γένεσιν, οὕτως καὶ ἐν τῇ διαιρέσει τὸ μὲν ληφθὲν ἀεὶ ἐνεργείᾳ ἐστί, τῷ δὲ πᾶν τὸ ληφθὲν ἀεὶ δύ- νᾶσθαι διαιρεῖσθαι ἀνέκλειπτον φυλάττει τὴν διαίρεσιν. καὶ ὥσπερ ἡ ὕλη οὐ καθ’ ἑαυτὴν μεμόρφωται, ἀλλὰ τῷ μετέχειν εἴδους, οὕτως καὶ τὸ ἐν τῇ διαιρέσει δυνάμει οὐ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν πεπέρανται, ἀλλὰ κατὰ ταύτην μὲν ἄπειρόν ἐστι καὶ τοὐ ἐπ’ ἄπειρον δύνασθαι διαιρεῖσθαι τῷ με- γέθει αἴτιον, καθόσον δὲ πᾶν τὸ ληφθὲν ἐνεργείᾳ ἐστί, κατὰ τοῦτο πεπέ- ρανται. οὐ μόνον δὲ ἐν τῷ κατὰ διαίρεσιν τὸ δυνάμει τοῦ ἀπείρου αἴτιόν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ κατὰ πρόσθεσιν. προστιθέντες γὰρ ἐνεργείᾳ μὲν οὐδέποτε ληψόμεθα τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ἀεὶ τὸ ἐνεργείᾳ λαμβανόμενον πεπε- ρασμένον, τῷ δὲ ἀεὶ δύνασθαί τι προστίθεσθαι τούτῳ τὸ ἄπειρόν ἐστιν ἐν τῇ προσθέσει ἀπὸ τῶν ἐπ’ ἄπειρον γινομένων διαιρεμάτων.
Εἰπὼν δὲ ὅτι ταὐτὸν λέγομεν τρόπον τινὰ τὸ κατὰ πρόσθεσίν ἄπει- [*](4 καὶ] κἂν F 5 ἀεί τι τὸ αὐτὸ Aristoteles 6 πέμπτον ὡς] ἕως F τοῦ ἕκτου] τὸ ς F 15 post ἐστιν add. ἀλλ’ F ὑφεστῶτα om. F 18 τὸ (post χ ὅτε) om. F ἐνυπάρχει a: ἐνυπάρ Ε: ἐνυπάρχοι F 19 δέ om. F) [*](24 ἐνεργείᾳ — ἀεὶ iteravit Ε 27 πεπέραται F διαιρεῖσθαι δύνασθαι aF) [*](31 ἐν τῷ om. F μὲν γὰρ F 35 εἰπὼν] deest verbiim finitmn δὲ om. F προσθήκην a)
Ἐπεὶ καὶ Πλάτων’ διὰ τοῦτο ἕως τοὐ μέχρι γὰρ δεκάδος ποιεῖ τὸν ἀριθμόν.
Πάνυ μέλει τῷ Ἀριστοτέλει εἰ μὲν δυνατὸν καὶ κατὰ τὸ φαινόμενον [*](1 εἶναι om. a 5 aute ἔξω add. τὸν a 6 διαίρεσιν om. Ε 10 Περὶ οὐρανοῦ Α 5 sqq. 14 τι om. E 17 εἰκότως — λεγόντων om. F 18 οὐσία F) [*](19 τὸ F: τῷ aE 20 φυσικὸν] σωματικὸν F 21 συμβέβηκε aF οὐσίαν a τῆ (post οὐ) om. F 22 ἔχει a 23 μόριον EF: μόρια a 24 εἶναι add. a) [*](25 μόνως Ε 20 ἐπ’ a et manu prima add. Ε: om. F τοῦ (post τὰ) a: om. EF 28 ἀπορήσ(??) F: ἀπορήσει F: ἀπορήσειε a εἰ μὴ] οὐκ F 30 ἔστιν ἡ τῶν ἀριθμῶν ἐπ’ ἄπειρον πρ. F)
Σθμβαίνει δὲ τοὐναντίον ἄπειρον εἶναι ἕως τοῦ I οὐ γὰρ λίνον λίνῳ συνάπτειν ἔστι τῷ παντὶ καὶ ὅλῳ τὸ [*](116v) ἄπειρον.
Υποδείξας τὴν τοῦ ἀπείρου φύσιν ἐν διαιρέσει καὶ προσθέσει τὴν ὑπό. στάσιν ἔχουσαν καὶ κατὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον θεωρουμένην, καὶ τὰς ἀδιορθώ- τους ἐννοίας τὰς περὶ τοῦ ἀπείρου ἐφεξῆς διορθῶσι προτίθεται. εἰ γὰρ καλῶς ἡμεῖς τὸ ἄπειρον ἐθέμεθα, συμβαίνει τοὐναντίον εἶναι τὸ ἄπει- ρον ἢ ὡς βούλονταί τινες. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ἄπειρον εἶναι λέγουσιν, οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω λαβεῖν, ἡμεῖς δὲ οὗ πάντως ἔστι τι λαβεῖν ἔξω. καὶ γὰρ κατὰ τὴν διαίρεσιν δεῖ τι εἶναι πάντως τὸ διαιρεθησόμενον καὶ κατὰ τὴν πρόσθεσιν τὸ προστεθησόμενον. καὶ μή τις ἡμᾶς ἀπεμφαίνοντα λέγειν οἰέσθω ἄπειρον λέγοντας, οὗ πάντως ἔστιν ἔξω τι λαβεῖν. οἶδε γὰρ καὶ ἡ συνήθεια τὸ τοιοῦτον ὄνομα, εἴπερ ἀπείρους λέγουσι δακτυλίους τοὺς σφενδόνην μὴ ἔχοντας, διότι ἔστι τι ἀεὶ λαβεῖν ἔξω τοῦ λαμβανομένου. καὶ τοῦτο μὲν ὅμοιον ἔχει τῷ ἀπείρῳ ὁ κρικωτὸς δακτύλιος ἤτοι ὁ κύκλος, ὡς ὕστερον ὀνομάσει· διαφέρει δὲ καθόσον ἐπὶ τοῦ κύκλου, κἄν ἀεί τι ἕτερον λαμβάνωμεν, ἀλλὰ καὶ πάλιν τὸ αὐτὸ κατὰ τὴν περιστροφήν, ἐπὶ δὲ τοῦ ἀπείρου ἀεὶ μὲν ἕτερον, οὐδέποτε δὲ τὸ αὐτό. οἷον γὰρ κατ’ εὐθεῖάν ἐστιν ἡ τοιαύτη ἀπειρία καὶ οὐ κατὰ ἀνακύκλωσιν ὥς ἐπὶ τῶν κύκλων, ὧν αἱ στροφαὶ καὶ ὑπ’ ἀριθμὸν πίπτουσι διὰ τὸ πάλιν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἄρχεσθαι, καὶ οὐ κυρίως ἔχουσι τὸ ἄπειρον, ἀλλὰ καθ’ ὁμοιότητα μόνον τινά, καθόσον ἀεί τι ἔξω ἐν ἑκατέρῳ. τῷ δὲ ἀπείρῳ προσεῖναι δεῖ καὶ τὸ μη- δέποτε τὸ αὐτὸ λαμβάνεσθαι, ὥστε καλῶς ὁριζόμενοι λέγομεν οὐχὶ οὗ μηδὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν, ἀλλ’ οὗ κατὰ τὸ ποσὸν λαμβάνουσιν ἀεί τί ἐστιν ἔξω. καὶ δῆλον ὅτι κατὰ τὸ ποσὸν εἰπὼν καὶ τὸ κατὰ τὸ συνεχὲς καὶ τὸ κατὰ τὸ διωρισμένον ἄπειρον περιέλαβε· ποσὸν γάρ ἐστιν ἑκάτερον. μήποτε δὲ διὰ τοῦ κατὰ τὸ ποσὸν τὴν διαφορὰν τὴν πρὸς τοὺς κύκλους τοὐ κυρίως ἀπείρου ἐνεδείξατο· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ κύκλου, ὅταν συμπεράναν- τες αὑτὸν πάλιν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀρχώμεθα, οὐκ ἔστι τι κατὰ τὸ ποσὸν ἔξω οὐ γὰρ προστίθεταί τι τῷ κύκλῳ), ἐπὶ δὲ τοῦ κυρίως ἀπείρου ἀεί τι τοῦ εἰλημμένου ποσοῦ ἐστιν ἔξω ἢ ἐπὶ τὸ μεῖζον, ὡς ἐπὶ τῆς προσθέσεως, ἢ ἐπὶ τὸ ἔλαττον, ὡς ἐπὶ τῆς διαιρέσεως, ἔστι δὲ καὶ διαίρεσις ἔξω καὶ πρόσθεσις ἀεὶ τῆς λαμβανομένης. καὶ ἄλλως δὲ τὸ κατὰ τὸ ποσὸν οἰ- κείως πρόσκειται, διότι οὐ κατὰ τὸ εἶδος, ἀλλὰ κατὰ τὸ ποσόν ἐστιν ἡ [*](1 μέχρι om. F δεκάδος E: μονάδος aF 3 εἶναι ἄπειρον a ut Aristoteles) [*](4 ἐστὶ συνάπτειν a παντὶ Ε: ἅπαντι a Aristoteles 7 ἀδιορθώτους a et F1 qui primo ἀδιαρθρώτους habuerat: ἀδιαρθρώτους E 13 super ἡμᾶς scripsit περὶ τὴν ἐνάρ- γειαν λέγοντας Ε ἀπεμφαίνοντας Ε 15 τὸ τοιοῦτον aE: τοιοῦτο F) [*](16 λαβεῖν ἀεί τι aF 21 ἀνακύκλησιν E 22 ἀπὸ] ὑπὸ a 26 ποσοῦν E) [*](31 πάλιν om. E 32 οὐ γὰρ — ἔξω (33) om. F 35 τὸ (post κτὰ) om. a)
Δείξας δὲ ὅτι τῷ ἀπείρῳ προσήκει μᾶλλον τὸ οὗ ἀεί τι λαβεῖν ἔστιν ἔξω, δείκνυσιν ἐφεξῆς ὅτι τὸ παρ’ ἐκείνων λεγόμενον τὸ οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω οὐ προσήκει τῷ ἀπείρῳ, ἀλλὰ μᾶλλον τῷ πεπερασμένῳ, δυνάμει συλ- λογιζόμενος οὕτως· τὸ οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω, τὸ ὅλον ἐστίν· ὅλον γάρ ἐστιν οὗ τῶν μερῶν μηδὲν ἄπεστι· τὸ δὲ ὅλον καὶ τὸ τέλειον ἢ ταὐτόν ἐστιν ἢ σύνεγγυς, τὸ δὲ τέλειον τὸ τέλος ἔχον, τὸ δὲ τέλος ἔχον πέρας ἔχει, τὸ δὲ πέρας ἔχον πεπερασμένον ἐστί. καὶ ἔστιν ἡ δεῖξις ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ, ὃν ἐκεῖνοι μὲν ὡς τοῦ ἀπείρου λαμβάνουσιν, ἡ δὲ χρῆσις τοὐ ὅλου καὶ παντὸς οἶδεν. ὑπομνήσας δὲ ἐκ τῶν καθ’ ἕκαστα τῶν τε φυσι- κῶν καὶ τῶν τεχνικῶν οἷον ἀνθρώπου καὶ κιβωτίου, ὅτι ὅλον ἐστὶν οὗ μηδὲν ἄπεστιν, ἐπήγαγεν, ὅτι ὡς ἐπὶ τῶν καθέκστα ὅλον ἐστὶν ἕκαστον οὗ μηθὲν τῶν μερῶν ἄπεστιν, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ κυρίως καὶ ἁπλῶς ὅλου. κυρίως δὲ ὅλον ἐστὶ τὸ ὂν ὅλον· τῶν μὲν γὰρ μερικῶν ὅλων ἕκαστον οὐκ ἔστι κυρίως ὅλον, διότι μέρος ἐστὶ τοῦ ὅλου ὄντος, καὶ τόδε μέν ἐστι, τόδε δὲ οὐκ ἔστι· τὸ δὲ ὃν ὅλον κυρίως ὅλον ἐστίν, ὅτι οὐδενός ἐστι μέρος πάντα ἐν ἑαυτῷ τὰ ὄντα συνειληφός. δύναται δὲ τάχα τὸ κυρίως καὶ ἐπὶ τοὐ καθόλου τοὐ παρ’ αὐτῷ λαβεῖν· πρὸς γὰρ τοῦτο μᾶλλον τὸ καθέκαστον ἀντιδιαιρεῖ- τᾶι. εἴτε δὲ οὕτως εἴτε ἐκείνως, ἐπιστῆσαι ἄξιον, ὅτι οὐ τὸ καθέκαστα κυρίως ἐστὶ παρ’ αὐτῷ· τοῦτο οὖν κυρίως οὗ μηδὲν ἄπεστι.
Καλῶς δὲ τὸ ὅλον καὶ τέλειον ἢ τὸ αὐτὸ πάμπαν ἢ σύνεγγυς τὴν φύσιν εἶπε· καὶ γὰρ τῷ μὲν ὑποκιμένῳ τὸ αὐτό ἐστι, τῷ δὲ λόγῳ διάφορα μέν, σύνεγγυς δὲ ἀλλήλων. τέλειον μὲν γάρ ἐστι τὸ ἀρχὴν καὶ μέσον καὶ τέλος ἔχον, ὅλον δὲ τὸ μετὰ συνοχῆς τούτων θεωρούμενον· συνεχὲς γάρ τι τὸ ὅλον. ὡς ὅταν γε διωρισμένον ᾖ τι πλῆρες, πᾶν λέγε- ται κυρίως καὶ οὐχὶ ὅλον. καὶ προλαμβάνει μὲν τὸ τέλειον ἔχον τινὰ διορι- σμὸν ἐπὶ τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ μέσου καὶ τοῦ τέλους· ἐπιγίνεται δὲ τὸ ὅλον ἑνοειδέστερον ὑπάρχον καὶ συνέχον τὰ ἑαυτοῦ μέρη, ὡς μήτε ἡνῶσθαι τελέως οὐ γὰρ x003E; ἦν ἔτι μέρη τὰ δι’ ἀλλήλων χωροῦντα, ἀλλ’ εἴπερ ἄρα στοιχεῖα), μήτε διακεκρίσθαι τελέως εἴδη γὰρ ἂν ἦν, καὶ οὐχὶ μέρη), ἀλλ’ ἐν τῷ διακρίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχ’ εἰν καὶ εἶναι διακρινόμενα. τὸ οὖν ὅλον ἐν [*](5 μετέχοι] μέχρι F 8 τὸ οὖ om. Ε 16 καθ’ ἕκαστον τεχνητῶν καὶ φυσικῶν οἶον aF 19 τῶν μερῶν μηθὲν a 22 post ὅλον iteravit διότι μέρος (21) — κυρίως ὅλον (22) E 23 post τάχα verisimiliter add. τις a 24 μᾶλλον E: μάλιστα aF καθέκαστον Ε: καθόλου ἀντὶ ἕκαστον F: καθόλου ἕκαστον a 25 τὸ καθέκαστα EF: τὰ καθ’ ἕκαστα a: fortasse τὸ καθέκαστον 28 εἶπε] εἶναί φησι a 30 τέλος καὶ μέσον aF συνεχῆς a 31 ante σύνεχες habet οὐ F 33 ἐπὶ F: ἔτι aE) [*](35 τελείως item v. 36 aF ἂν ἦν a of. v. 36: ἦν EF 36 ἦν ἀν’ E)
Ἐπεὶ ἐντεῦθέν γε λαμβάνουσι τὴν σεμνότητα ἕως τοῦ καὶ τὸ ἀόριστον περιέχειν καὶ ὁρίζειν.
εἰπὼν ὅτι τὸ οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω τῷ ὅλῳ προσῆκον ἐπὶ τὸ ἄπειρον μεταφέρουσιν αἴτιον εἶναί φησι τοῦ σεμνύνειν αὐτοὺς τὸ ἄπειρον ὡς πάντα περιέχον τὸ ὡς ὅλον αὐτὸ ἐννοεῖν, διότι τὸν τοῦ ὅλου ὁρισμὸν ἐπ’ αὐτὸ μεταφέρουσι. καὶ ἴσως ἔχει τινὰ πρόφασιν ὁ παραλογισμός. ἔχει γάρ τινα ὁμοιότητα τὸ ἄπειρον πρὸς τὸ ὅλον. εἰ δὲ μὴ ἔστιν ὅλον, οὐδ’ ἂν τὰ τοὐ ὅλου ἔχοι πλεονεκτήματα. πῶς δὲ ἂν εἴη ὅλον τὸ ἄπειρον, εἴπερ ὅλον μέν ἐστιν οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω, ἄπειρον δὲ οὗ ἀεί τι λαβεῖν ἔστιν ἔξω. ἐμφερὲς δὲ εἶναι δοκεῖ τῷ ὅλῳ τὸ ἄπειρον, ὅτι ἔστι φησὶ τὸ ἄπειρον τῆς τοῦ μεγέθους τελειότητος ἡ ὕλη. σύνθετον γὰρ ὂν τὸ τέλειον καὶ ὅλον μέγεθος ἐξ ὕλης καὶ εἴδους κατὰ μὲν τὴν ὕλην ἔχει τὸ ἄπειρον, κατὰ δὲ τὸ εἶδος πεπέρανται. διότι δὲ δυνάμει ἐστὶν ἡ ὕλη ὅπερ τὸ σύν- θετον καὶ ἔχει τινὰ τὸ δυνάμει πρὸς τὸ ἐνεργείᾳ ὁμοιότητα, διὰ τοῦτο τὸ ἄπειρον ὅμοιόν πὼς εἶναι λέγεται τῷ ὅλῳ, ὅπερ ἦν τὸ σύνθετον. καὶ οὕτως λοιπὸν τὰ τῷ ὅλῳ ὑπάρχοντα τοῦ ἀπείρου κατηγοροῦσι τὸ περιέχειν πάντα καὶ πάντα ἐν ἑαυτῷ ἔχειν. ἄπειρος δὲ ἡ ὕλη, καὶ ὅτι κατὰ τὸν αὐτῆς λόγον ἀόριστος καὶ ἀπεράτωτος τοῦ εἴδους ἐπάγοντος τὸ πέρας καὶ τὸν ὅρον, καὶ ὅτι κατὰ τὴν ὕλην καὶ ἡ ἐπ’ ἄπειρον τομὴ τοῦ μεγέθους καὶ ἡ ἐπ’ ἄπειρον αὔξησις γίνεται τοῦ εἴδους τοῦ αὐτοῦ μένοντος. εἰ δὲ καὶ ἀεί τί ἐστιν ἔξω τῆς ὕλης τὸ εἶδος, καὶ κατὰ τοῦτο ἄπειρος ἡ ὕλη καθ’ αὑτήν, κατὰ δὲ τὸ εἶδος ἔχει τὸ πεπερασμένον καὶ ὅλον εἶναι. ὥστε οὐ περιέχει τὸ ἄπειρον, εἴπερ κατὰ τὴν ὕλην θεωρεῖται, ἀλλὰ περιέχεται [*](2 συμπληροῦν F καὶ (post ὥστε) om. E 6 λέγων αὐτὸν F μεσόθεν] μεσσό- θεν ἰσοπαλὲς πάντη Parm. v. 103 K., 107 St. 7 πάντη aE: πάντως F πάντως om. aF 8 ἔσχατα E φησιν αὐτό a 10 ἄπειρον aE: ὅλον F 15 τὸ ex οὐ correctum E: om. aF 16 post αὐτοὺς add. εἰς a 18 ἔχοι in litura F) [*](20 ἔχοι] ἔχει F 25 πεπέρασται F 26 καὶ ἔχει — σύνθετον (27) iteravit F) [*](28 κατηγορεῖται a 33 τὸ (ante εἶδος) om. a)
Δείξας δὲ ὅτι περιέχεται μᾶλλον τὸ ἄπειρον ἤπερ περιέχει καὶ ὅτι ἄγνωστόν ἐστι τῇ αὑτοῦ φύσει, τὴν ἐπιπόλαιον ἐκδοχὴν ἐλέγχει τῶν Πλά- τωνος λόγων. τοῦ γὰρ Πλάτωνος ἐν τοῖς Περὶ τἀγαθοῦ λόγοις εἰπόντος τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν τὴν ὕλην, ἣν καὶ ἄπειρον ἔλεγε, καὶ περιέχεσθαι ὑπὸ τοῦ ἀπείρου πάντα τὰ αἰσθητὰ καὶ ἄγνωστα εἶναι διὰ τὸ ἔνυλον καὶ ἄπειρον καὶ ῥευστὴν ἔχειν τὴν φύσιν, ἀκόλουθόν φησι δοκεῖν τῷ τοιούτῳ λόγῳ καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς τὸ ἐκεῖ μέγα καὶ μικρόν, ὅπερ ἐστὶν ἡ ἀόριστος δυάς, ἀρχὴ καὶ αὐτὴ οὖσα μετὰ τοῦ ἑνὸς παντὸς ἀριθμοῦ καὶ πάντων τῶν ὄντων· ἀριθμοὶ γὰρ καὶ αἱ ἰδέαι. ἀκόλουθον οὖν τὸ καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς ὑπὸ τοῦ ἐκεῖ ἀπείρου καὶ ἀγνώστου περιέχεσθαι καὶ ὁρίζεσθαι τὰ νοητὰ γνωστὰ ὄντα φύσει καὶ ὡρισμένα ἅτε εἴδη ὄντα. αὕτη μὲν ἡ κατὰ τὸ φαινόμενον ἀτοπία τοῦ λόγου. ἐπιστῆσαι δὲ χρὴ ὅτι τὰ μὲν ἔνυλα εἰκό- τως ὑπὸ τῆς ὕλης καὶ τῆς ὑλικῆς ἀπειρίας λέγει περιέχεσθαι οὐχ ὡς ὁρι- ζούσης αὐτά, ἀλλ’ ὡς διὰ πάντων χωρούσης καὶ οἷον εἰδοποιούσης, καὶ τὸ ἄγνωστον τοῖς τῇδε εἰκότως ἡ ὑλικὴ ἀπειρία παρέχεται· τὰ μέντοι νοητὰ ἄυλα ὄντα καὶ καθαρὰ εἴδη ὑπὸ τῆς ἐκεῖ ἀύλου ἀπειρίας περιέχεται τὴν διάκρισιν τῶν εἰδῶν ἐργαζομένης κατὰ τὴν δυάδα καὶ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐν ὑπεροχῇ καὶ ἐλλείψει παρεχομένης διὰ τῆς ἐκεῖ τάξεως καὶ τὸ τῆς δυνάμεως ἀνέκλειπτον. καὶ οὐκ ἄν εἴη κατ’ ἐκείνην τὴν περιοχὴν ἄγνωστα. καὶ γὰρ καὶ τὸ ἐνταῦθα ἄπειρον ὡς ὑλικὸν ἄγνωστα τὰ τῇδε ἐποίει, ἐκεῖνο δὲ ὑπὸ τοῦ ἑνὸς· καὶ τοῦ πέρατος κρατούμενον ὁ πλοῦτος καὶ ἡ γονιμότης τῶν εἰδῶν ἐστιν. εἰ δὲ κατὰ τὴν ἐκεῖ ἀπειρίαν ἡ εἰς τὸ ὂν καὶ τὴν νοητὴν ἕνωσιν ἀνάχυσις γίνεται τῶν ἐκεῖ εἰδῶν, οὐδὲν θαυμαστὸν κατὰ ταύτην καὶ τὴν γνωστὴν ὑπερδραμεῖν φύσιν τὰ εἴδη. τὸ γὰρ γνωστὸν πρὸς τοῦ πέρατος μᾶλλόν ἐστι, τὸ δὲ ἄγνωστον καὶ ἀπόρρητον πρὸς τῆς ἀπειρίας.
[*](3 εἶδός ἐστιν aF 5 τῆς om. a λόγοις cf. p. 191 a 7 μόλις a 8 post ἐν μορίου add. μᾶλλον F 9 εἴπερ] ἤπερ F 11 ἑαυτοῦ aF: αὐτοῦ E τῶν τοῦ aF)[*](12 Περὶ τἀγαθοῦ cf. Aristotelis fr. 23 ed. Acad. V 1478 a 18 sqq. Simpl. supra p. 453, 28 sqq.)[*](15 ἄπειρα a 16 λόγω Ε: λόγω τὸ F: τὸ a τὸ ἐκεῖ F: ὑπὸ (ex v. 19) τὸ Ε: ὑπὸ τοῦ a μεγάλου καὶ μικροῦ a 17 αὕτη aF 18 αἱ om. F καὶ (ante ἐν) om. a 21 ἔνυλα aE: ὑλικὰ F 23 εἶδος ποιούσης F 24 περιέχεται F 25 εἴδη] εἴγ’ F 26 καὶ τὸ ἧττον Ε 27 διὰ τὸ τῆς F 28 περιοχὴν EF: ὑπεροχὴν a)[*](31 ἀπορίαν F 32 θαυμαστὸν] δυνατὸν F 34 καὶ post ἄγνωστον om. F πρὸς] ὑπὸ F)Κατὰ λόγον δὲ συμβαίνει καὶ τὸ κατὰ πρόσθεσιν ἕως [*](117r) τοὐ περιέχει δὲ τὸ εἶδος.
Δείξας ὅτι οὐ περιέχει τὸ ἄπειρον ἀλλὰ περιέχεται ἐν τοῖς μεγέθεσιν αἴτιον τοῦτό φησι τοῦ ἐν τῷ ἀπείρῳ ἀνομοίου, διότι τὸ μὲν ἐπὶ τὴν πρόσθε- σιν οὐκ ἔστιν ἄπειρον οὕτως ὥστε παντὸς ὑπερβάλλειν μεγέθους, τὸ δὲ ἐπὶ τὴν διαίρεσίν ἐστιν ὥστε παντὸς ἐλλείπειν. τούτου δὲ αἴτιον τὸ περιέχε- σθαι μὲν τὴν ὕλην ἐντὸς | ἄπειρον οὖσαν καὶ τῆς ἀπειρίας αἰτίαν, περιέ- [*](117ν) ’χειν δὲ τὸ εἶδος. διὸ μικρότερον μὲν ποιεῖν ἐπ’ ἄπειρον βουλομένοις δίδωσι τὴν χορηγίαν ἐνυπάρχουσα κατὰ τὴν ἀπειρίαν ἡ ὕλη. διὰ ταύτην δὲ καὶ ἡ ἀπὸ τῶν διαιρεμάτων πρόσθεσις ἐπ’ ἄπειρον γίνεται, τὸν δὲ τοῦ εἴδους περιορισμὸν πέρατος ὄντος ὑπερπεσεῖν ἀδύνατον. ἢ οὕτω γε καὶ τὸ εἶδος αὔξεσθαι συμβήσεται· οὐ γίνεται δὲ τὸ εἶδος οὗτε μεῖζον οὗτε ἔλατ- τον. εἰ μὲν γὰρ ἦν τὸ ἄπειρον κατὰ πρόσθεσιν οὕτως ὥστε παντὸς ὑπερβάλλειν, ἦν ἂν τὸ ἄπειρον κατὰ τὸ περιέχον καὶ ὁρίζον καὶ περα- τοὒν ἡ γὰρ προσθήκη κατὰ τοῦτο)· τὸ δὲ περατοῦν ἐστι τὸ εἶδος. καὶ ἦν ἂν οὕτως κατὰ τὸ εἶδος ἡ ἀπειρία. τοῦτο δὲ ἄτοπον· πέρατος γὰρ ἀλλ’ οὐκ ἀπειρίας αἴτιον τὸ εἶδος, ἐπειδὴ δὲ ἐπὶ τὴν διαίρεσιν ἡ ἀπειρία, οὐδὲν ἄτοπον. ἡ γὰρ ὕλη τὸ ἄπειρον οὖσα περιέχεται, καὶ ἡ διαίρεσις καὶ ἡ κατὰ τὴν διαίρεσιν πρόσθεσις κατὰ τὸ περιεχόμενον γίνεται. δόξει δὲ τὴν ὕλην κατὰ τὸν αὑτῆς λόγον μέγεθος ποιεῖν, εἴ γε ἡ διαίρεσις κατ’ αὐ- τήν. ἢ οὐ τὴν ὕλην διαιρεῖσθαι λέγοι ἄν, ἀλλὰ τὸ μέγεθος κατὰ τὴν ὕλην, ἥτις ἐστὶ τὸ ἐν αὐτῷ ἄπειρον.
[*](p. 207 b 1)εὐλόγως δὲ καὶ τὸ ἐν μὲν τῶ ἀριθμῷ ἕως τοῦ ὥσπερ καὶ ὁ χρόνος καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦ χρόνου.
εἰπὼν τὴν αἰτίαν τῆς ἐν τῷ μεγέθει κατὰ τὴν ἀπειρίαν διαφορᾶς, καθ’ ἣν ἐπὶ μὲν τὸ ἔλαττον ἔστιν ἀεὶ τοῦ ληφθέντος ὑπερβάλλειν, ἐπὶ δὲ τὸ μεῖζον οὐκ ἔστι, νῦν τὴν αἰτίαν παραδίδωσι τῆς ἐν τῇ ἀπειρίᾳ διαφοράς τοῦ τε ἀριθμοῦ καὶ τοῦ μεγέθους, διὰ τί ἐν μὲν τῷ ἀριθμῷ ἐπὶ τὸ ἔλατ- τον οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἄπειρον προιέναι καταλήγομεν γὰρ εἰς πέρας τὴν μο- νάδα), ἐπὶ δὲ τὸ πλέον ἔστι τὸν γὰρ προτιθέμενον πάντα ἀριθμὸν ἔστιν αὐξῆσαι)· ἐπὶ δὲ τῶν μεγεθῶν τοὐναντίον ἐπὶ μὲν τὸ ἔλαττον ἔστι παν- τὸς ὑπερβάλλειν μεγέθους, ἐπὶ δὲ τὸ μεῖζον οὐκ ἔστι. καὶ πρώτην ἀποδίδωσιν τὴν αἰτίαν τοῦ μὴ ἐπ’ ἄπειρον προιέναι τὴν τοῦ ἀριθμοῦ διαί- ρεσιν. αὕτη δέ ἐστι τὸ τὸν ἀριθμὸν ἐκ πλειόνων ἑνῶν συγκεῖσθαι, τὸ δὲ ἐξ ἑνῶν συγκείμενον εἰς ἕνα καὶ διαιρεῖσθαι, τὸ δὲ ἓν καθὸ ἓν ἀδιαίρετον [*](13 γὰρ] οὖν a οὕτω κατὰ πρόσθεσιν a 16 ἡ om. Ε 20 αὑτῆς a: αὐτῆς EF 22 αὐτῷ a: ἀυ F: αὐτοῖς E 23 ἐν EF: ἓν a 25 αἰτίαν τῆς Ε: om. aF διαφορᾶς EF: διαφοράν a 31 αὐξῆσαν (comp.) E πάντως a 33 ἀποδίδωσιν τὴν E: δίδωσιν aF 34 τὸν] τῶν F ἑνῶν Ε: ἕνων F: ἕνωσιν a δὲ] γὰρ a 35 ἑνῶν seripsi: ἕνων aF: ἑνὸς Ε καὶ (post ἕνα) om. Ε)
εἰπὼν δὲ τὴν αἰτίαν τῆς ἐπὶ τὸ ἀδιαίρετον στάσεως ἐπάγει λοιπὸν τὴν αἰτίαν τῆς ἐπὶ τὸ πλέον ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ἐπ’ ἄπειρον προκοπῆς λέγων τοῦτο τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἀπὸ τοῦ ἐν τοῖς μεγέθεσι γίνεσθαι. τῷ γὰρ ἐκεῖνα ἐπ’ ἄπειρον τέμνεσθαι διὰ τὴν περιεχομένην ἐν αὐτοῖς τῆς ὕλης ἀπειρίαν, τούτῳ καὶ ἡ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ἐπ’ ἄπειρον αὔξησις γίνεται. καὶ ἔστιν ἀμφο- τέροις παρὰ τῆς ὕλης τὸ ἄπειρον. διὸ καὶ αὐτὸς ἐπήγαγεν ἀλλ’ οὐ χω- ριστὸς οὗτος ὁ ἀριθμός. ἀλλ’ ἔνυλος δηλονότι, ὡς διὰ τὴν ὕλην καὶ ἐπὶ τούτου τῆς ἀπειρίας συμβαινούσης. ἀλλ’ ἡ ἀπὸ τῶν ἐπ’ ἄπειρον γινο- μένων διαιρεμάτων τοῦ μεγέθους πρόσθεσις μεγέθους ἐστὶν ἐπ’ ἄπειρον αὔξησις καὶ οὐκ ἀριθμοῦ· εἰ οὖν τὸν μοναδικὸν ἀριθμὸν λάβοιμεν μὴ προσποιούμενοι μέγεθος, ἆρα οὐκ ἀνάγκη καὶ ἐπὶ τούτου παντὶ τῷ λαμβα- νομένῳ τοιούτῳ δυνατὸν εἶναι προσθεῖναι μονάδα; ὅλως δὲ ἡ ἀεὶ γινομένη πρόσθεσις ἐπὶ τοῦ τῶν ἀνθρώπων ἢ τῶν ἄλλων τῶν ἐν γενέσει ἀριθμοῦ ἀπὸ ποίας προστίθεται διαιρέσεως; ὁ δὲ ἀριθμὸς τῆς οὐρανίας κινήσεως [*](1 οὑν om. E 3 πρώτως E 4 δὲ aF: δὲ καὶ E 5 ἄνθρωπος (post εἳς) om. E) [*](7 ὡς (post ἀλλ’) om. E 8 ὃν (post ὡρισμένον) om. E 11 ἔχουσα Ε αὐτὴ a) [*](13 διαιρεθῇ E ἣ om. aF ἀλλὰ om. aF 14 τὸ ἐν E: τῷ aF 15 ἀπέ- μνησε Ε1 16 δύο καὶ τρία Aristoteles cf. Simpl. v. 19: τρία καὶ δύο libri 17 μηδὲν] οὐδὲν a 20 ἐκ (post τὰ) om. Ε 22 καὶ om. a post στῆναι add. τὴν F) [*](28 τοῦτο E ἐπαύξησις (om. ἄπειρον) F 30 ὁ ἀριθμὸς οὗτος Aristoteles 31 ἀλλ’ εἰ ἡ a ἀπὸ Ε: ἐπὶ aF 33 ἀριθμῶ Ε 35 προσεῖναι aF 36 ἣ] ἡ a)
ἀριθμὸν δὲ χρόνου λέγει, καθ’ ὃν καὶ ἀριθμεῖ καὶ ἀριθμεῖται ὁ [*](118r) χρόνος.
[*](p. 207 b 15)Ἐπὶ δὲ τῶν μεγεθῶν τοὐναντίον ἐστίν ἕως τοῦ εἴη γὰρ ἄν τι τοῦ οὐρανοῦ μεῖζον.
τοῦ ἐν τοῖς μεγέθεσιν ἐπὶ μὲν τὴν διαίρεσιν εἶναι τὸ ἄπειρον, ἐπὶ δὲ τὴν πρόσθεσιν μὴ εἶναι, πρότερον μὲν ἀπεδίδου αἰτίαν τὸ τὴν μὲν ὕλην τὸ ἄπειρον οὖσαν καὶ ἐντὸς περιεχομένην χώραν διδόναι τῇ ἐπὶ τὸ ἔλαττον ἐπ’ ἄπειρον προόδῳ, τὸ δὲ εἶδος πέρας ὂν καὶ· ἐκτὸς περιέχον μὴ δέχεσθαι τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόσθεσιν, νῦν δὲ τοὐ μὲν ἐπὶ τὸ ἔλαττον ἀεὶ προχωρεῖν τὸ συγκεῖσθαι μὲν ἐκ συνεχῶν τὸ συνεχὲς καὶ ἐκ μεγεθῶν τὸ μέγεθος, διαιρεῖσθαι δὲ πᾶν εἰς ἐκεῖνο ἐξ οὗ σύγκειται. μέρη γὰρ ἔχον τὸ μέγεθος μεγέθη τὴν διαίρεσιν καὶ τομὴν εἰς ταῦτα ὑπομένει ὥσπερ τὴν ἀνάλυσιν εἰς τὰ στοιχεῖα. κοινὸν δὲ ἐπ’ ἀμφοῖν τὸ ἐξ ὧν σύγκειταί τι εἰς ταῦτα καὶ διαιρεῖσθαι· ἀλλ’ εἰ μὲν τεμνόμενον, εἰς τὰ μέρη πάντως ἡ τομή, εἰ δὲ ἀνα- λυόμενον, εἰς τὰ στοιχεῖα ἡ ἀνάλυσις γίνεται. ὅτι δὲ ἐκ μεγεθῶν τὸ μέγεθος ἐν τῷ ἕκτῳ βιβλίῳ δείξει διὰ τοῦ ἢ ἐξ ἀμερῶν ἢ ἐκ μεριστῶν εἶναι, τὰ δὲ ἀμερῆ συντιθέμενα διάστασιν μὴ ποιεῖν. τοῦ δὲ μὴ ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι τὸ μέγεθος αἴτιόν φησιν εἶναι τὸ προχωροῦσιν ἡμῖν ἐπὶ τὸ μεῖζον τὸ ὅλον ὑπαντᾶν καὶ τὸ πᾶν, ὅπερ ἐστὶν ὡρισμένον, ὥσπερ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ἐπὶ τὸ ἔλαττον προχωροῦσιν ὑπαντήσασα ἡ ἑνὰς ὡρισμένη οὖσα ἵστησι τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόοδον. εἰ δὲ ἦν δυνατὸν προστιθέναι παντὶ σώματι, οὐδὲν ἂν ἦν πᾶν οὐδὲ ὅλον, ἀλλ’ οἷον οἱ φυσιολογοῖ λέγουσιν αἰσθητόν τι σῶμα ἄπειρον ἐνεργείᾳ, ὅπερ δέδεικται μὴ ὄν. εἰ δὲ ἦν ἐπ’ ἄπειρον πᾶν μέγεθος αὔξε- σθαι δυνάμενον, ὥστε δυνάμει εἶναι τὸ ἀεὶ ὑπερβάλλον, ἦν ἄν καὶ ἐνερ- γείᾳ τοσοῦτον· ὅσον γὰρ ἐνδέχεται δυνάμει εἶναι, καὶ ἐνεργείᾳ ἐνδέχεται· ὥστε ἐπειδὴ ἄπειρον οὐδέν ἐστιν ἐνεργείᾳ μέγεθος αἰσθητὸν ὡς δέδεικται, οὐδ’ ἐπ’ ἄπειρον προιόντας ἐνδέχεται παντὸς ὑπερβάλλειν ὡρισμένου μεγέθους, ἵνα μηδὲν ᾖ ἐνεργεία τοῦ κόσμου μεῖζον, ὅσπερ ἐστὶ τὸ ὅλον καὶ πᾶν μέγεθος οὐ κατὰ Πλάτωνα μόνον ἀλλὰ καὶ κατὰ Ἀριστοτέλην. καλοῦσι δὲ ἄμφω καὶ τὸν ὅλον κόσμον οὐρανὸν ἢ ἐκ τοῦ ἐν αὐτῷ κυριωτέρου καὶ πλείστου τὸ ὅλον προσαγορεύοντες, ἢ ὅτι τὸ πρὸς τὸν ἑαυτοῦ δημιουργὸν ἐστράφθαι καὶ ὁρᾶν ἄνω, ἀφ’ οὗ καὶ οὐρα- νὸς καλεῖται, οὐ τῷ ἀιδίω μόνῳ σώματι ὑπάρχει, ἀλλὰ καὶ τῷ παντὶ κόσμῳ. ὅτι δὲ οὐδέν ἐστιν τοῦ κόσμου μεῖζον μέγεθος οὐδέ τι ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, δείξει μὲν ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ προηγουμένως, δέδεικται δὲ ὡς οἶμαι [*](1 λέγει Ε: φησὶ aF καὶ (post ὃν) cm. a 6 πρότερον μὲν Ε: πότερον δὲ F1: πρότερον aF2 7 τὸ (post ὕλην) orn. aF 9 προχωρεῖν ἀεὶ Ε 12 εἰς ταῦτα EF: ἐνταῦθα a) [*](13 τοῦτο Ε 14 πάντων a 16 ἕκτῳ a: ς F: καὶ Ε 21 προστιθέναι Ε (cf. p. 508, 5 et Themistius p. 246,13): προστεθῆναι aF 23 αὔξεσθαι Ε: ἐπαύξεσθαι F: ἐπαύξεσθαι a 24 ἄν καὶ] καὶ ex ἂν corr. F 26 μέγεθος αἰσθητὸν — ἐνεργείᾳ (28) iteravit F 29 ὥσπερ F τὸ ὅλον καὶ πᾶν aF: καὶ τὸ πᾶν Ε 34 τοῦ οὐρανοῦ om. F 35 τῇ] τοῖς a Περὶ οὐρανοῦ Α 9 p. 278 b 21 sqq. ὡς om. a)
Ἀλλὰ πῶς φησιν ὅσον γὰρ ἐνδέχεται δυνάμει εἶναι, καὶ ἐνερ- γείᾳ ἐνδέχεται τοσοῦτον εἶναι; οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ παντὶ ἀριθμῷ δυ- νατὸν προσθεῖναι, ἤδη καὶ ἐνεργεία ἐστὶν ἄπειρος ἀριθμός, οὐδὲ ἐπειδὴ μὴ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἄπειρος ἀριθμός, ἤδη διὰ τοῦτο κωλύεται ἡ ἐπ’ ἄπειρον τοῦ ἀριθμοῦ πρόσθεσις· παντὶ γὰρ τῷ λαμβανομένῳ προσθεῖναι δυνατόν. ὥστε φαίη ἄν τις, κἂν ἄπειρον ἐνεργείᾳ μέγεθος μὴ ᾖ, τί κωλύει δυνάμει εἶναι τῷ δύνασθαι ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι; καὶ γὰρ τὸ ἐν τῇ διαιρέσει δυνάμει τῷ δύνασθαι ἀεί τι λαμβάνειν ἔλαττόν ἐστιν, οὐχ ὅτι ληφθήσεταί ποτε τὸ ἐλά- χιστον. τί οὖν κωλύει καὶ τὸ ἐν τῇ προσθέσει δυνάμει οὕτως εἶναι, ὡς δύνασθαί τι ἀεὶ λαμβάνειν μεῖζον, μηδέποτε δὲ καταντᾶν εἰς τὸ μέγιστον; εἰ δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, οὐ χρὴ ἐκ τοῦ μὴ εἶναι ἄπειρον ἐνεργείᾳ μέγεθος αἰσθητὸν ἀναιρεῖν τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόσθεσιν. μήποτε οὖν ὥσπερ ἐπὶ τῶν μεγεθῶν, διὰ τοῦτο οὐ δυνατὸν παντὸς ὑπερβάλλειν τοῦ ληφθέντος μεγέθους, ὅτι μὴ | ἔστιν ἐνεργείᾳ μέγεθος ἄπειρον αἰσθητόν, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ [*](118ν) τῶν ἀριθμῶν. καὶ γὰρ ἐπ’ ἐκείνων διότι μὴ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἄπειρος ἀριθμός, οὐ δυνατὸν παντὸς τοῦ δοθέντος ὑπερβάλλειν πλὴν τῇ ἐπινοίᾳ. αὕτη δὲ ὅτι κενεμβατεῖ πολλάκις μετ’ ὀλίγον δειχθήσεται. πῶς οὖν ἀντιπεπονθέναι κατὰ τοῦτο τὸν ἀριθμὸν ἐλέγομεν τῷ μεγέθει, καθόσον ὁ μὲν ἀριθμὸς ἐπὶ τὸ πλέον ἀεὶ τὸ ἄπειρον ἔχει, τὸ δὲ μέγεθος ἐπὶ τὸ ἔλαττον; ἢ τοῦτο οὐκ ἐπὶ παντός ἐστιν ἀριθμοῦ κατὰ ὑπόστασιν, ἀλλ’ ἐπὶ μόνου τοῦ ἐκ τῆς διχο- τομίας, τοὐ μεγέθους ἐπ’ ἄπειρον αὐξομένου διὰ τὴν τῆς διχοτομίας ἐπ’ ἄπειρον πρόοδον. ὥσπερ οὖν ὑπερβάλλειν μὲν παντὸς μεγέθους ἀδύνατον, ἐπειδὴ μὴ ἔστιν αἰσθητὸν μέγεθος ἄπειρον, ἔστι δ’ ἐπ’ ἄπειρον προστιθέναι μέγεθος μεγέθει τὰ ἀπὸ τῆς διχοτομίας διαιρέματα ἐπ’ ἄπειρον γινομένης προστιθέντας ἐπ’ ἄπειρον, οὕτως ὑπερβάλλειν μὲν παντὸς ἀριθμοῦ ἀδύνατον πλὴν τῇ ἐπινοίᾳ, ἐπειδὴ μὴ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἄπειρος ἀριθμός. μόνῳ δὲ τῷ ἐκ τῆς ἀεὶ γινομένης διχοτομίας ἀριθμῷ προστιθέναι ἀεὶ δυνατὸν κατὰ τὴν ἐνυπάρχουσαν τῆς ὕλης ἀπειρίαν οὐκ ἐπὶ χωριστοῦ ἀριθμοῦ τοῦτο ποιοῦν- τας, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ τῇ διχοτομίᾳ συμπροιόντος. καὶ δόξομέν τι λέγειν ἴσως τοῦτο λέγοντες. τάχα δὲ οὐδὲν λέγομεν, διότι τὸ μὲν μέγεθος κἄν ἐπ’ ἄπειρον ἴσχῃ τὴν ἀπὸ τῆς διαιρέσεως προσθήκην, ἀλλ’ οὐχ ὑπερβάλλει παντὸς· μεγέθους τὸ τὴν προσθήκην δεχόμενον· ἀπὸ γὰρ τῆς διαιρέσεως ἔχει τὴν ἀπειρίαν, ἔνδον δὲ ἐκείνη καὶ οὐκ ἔξω πρόεισιν. ὁ μέντοι ἀριθμὸς ὁ ἐν τῇ διχοτομίᾳ τῇ ἐπ’ ἄπειρον γινομένῃ ἐπ’ ἄπειρον καὶ αὐτὸς προιὼν διὰ τί μὴ παντὸς ὑπερβάλλει, καίτοι μὴ ὄντος ἀπείρου ἀριθμοῦ κατ’ ἐνέργειαν; πάλιν οὖν ἡμῖν εἰς ταὐτὸν περιελήλυθεν ἡ ἀπειρία, πῶς λέγει διὰ τοῦτο μὴ [*](3 ὅσον] οἶον aF 4 τοιοῦτον aF 8 κἂν E: καὶ F: κἄν ἐπ’ a post μέγεθος add. ἂν F 9 τῷ aF: τὸ Ε 12 τὸ om. a 13 post χρὴ add. ἀεὶ λαμβάνειν μεῖζον (12) (deleta F 17 ὅτι a 23 αὐξομένου F: αὐξαμένου E: αὐξανομένου a) [*](30 ποιοῦντος F 32 καὶ ἐπ’ ἄπειρον ἂν F 37 ἀριθμοῦ ἀπείρου aF 38 οὖν ἡμῖν E: μὲν οὖν aF εἰς iteravit E ἀπορία F)
Τὸ δὲ ἄπειρον οὐ ταὐτὸν ἕως τοῦ ὅτι πᾶν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρετόν.
εἰπὼν τὸ ἄπειρον ἐν πλείοσιν εἶναι καὶ γὰρ καὶ ἐν μεγέθει καὶ ἐν ἀριθμῷ καὶ ἐν κινήσει καὶ ἐν χρόνῳ καὶ ἐν πᾶσι κατὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον) ἐφιστάνει καλῶς, ὅτι τὸ ἄπειρον ὑπάρχον συνεχέσι τῷ μεγέθει καὶ τῇ κινή- σει καὶ τῷ χρόνῳ οὐχ ὡς τὸ αὐτὸ ὑπάρχει οὐδ’ ὡς μία τις φύσις καὶ γένος ἓν κατὰ πάντων τῶν εἰρημένων. οὐ γὰρ ἐπ’ ἴσης αὐτῶν κατηγορεῖ- ται, ὅπερ προσήκει τοῖς γένεσιν, ἀλλὰ τοῦ μὲν προτέρου, τοῦ δὲ ὑστέρου. ἐπειδὴ γὰρ κατὰ τὸ συνεχὲς ὑπάρχει τούτοις τὸ ἄπειρον, διότι τὸ συνεχές ἐστι τὸ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετόν, πρώτως δὲ συνεχὲς τὸ μέγεθος, καὶ πρώτως τοῦτο διαιρεῖται εἰς μεγέθη ἅτε καὶ ἐκ μεγεθῶν συγκείμενον, καὶ διὰ τοῦτο διαιρεῖται ἐπ’ ἄπειρον. διὰ δὲ τὸ μέγεθος ἡ κίνησις ἔχει τὸ συνεχές· τῷ γὰρ ἐπὶ συνεχοῦς γίνεσθαι τοῦ μεγέθους συνεχὴς καὶ αὐτὴ καὶ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετή. διὰ δὲ τὴν κίνησιν ὁ χρόνος· κινήσεως γάρ τί ἐστιν· ἀριθμὸς γὰρ κινήσεως ὁ χρόνος. ὥστε οὐκ ἐπ’ ἴσης οὐδὲ ὡς γένος κατηγορεῖται, [*](2 καὶ (ante μὴ) om. F ἀπείρου ἐνεργείᾳ aF 3 γενομένης F 5 post ἦν add. μέγεθος ἄπειρον τὸ γὰρ ὡρισμένον deleta E 11 μήποτε F 14 μείζονα — πεπερασμένου (15) om. sed add. eadem m. Ε1 15 εἰς τὸ F γὰρ om. E καὶ (post ὡρισμένου) om. Ε 16 οὐδὲ a: οὔτε EF 19 εἰ om. F 21 δὲ aF: om. Ε ὅτι Ε: διότι a 22 διαιρετέον Ε 23 καὶ (post γὰρ) om. Ε) [*](29 κατὰ τὸ extrema pagina iteravit F 33 αὕτη aF)
οὐκ ἀφαιρεῖται δὲ ὁ λόγος ἕως (xou) | τὸ δὲ εἶναι ἐν [*](ll9r) τοῖς οὖσιν ἔσται μεγέθεσιν.
ἐπιστήμονος ἀνδρός ἐστι τὸ μὴ δι’ ὧν εἰσηγεῖται ἀναιρεῖσθαί τι τῶν τοῖς σοφοῖς τετιμημένων. ἐπειδὴ οὖν τετίμηται μὲν γεωμετρία δικαίως, τὰ δὲ ἐν αὐτῇ θεωρήματα δεικνύουσιν οἱ γεωμέτραι, ὡς ὄντος ἀπείρου μεγέ- θους ἀδιεξιτήτου ἐπὶ τὴν αὔξησιν, εἴπερ καὶ ἐν τοῖς αἰτήμασι λαμβάνουσι τὸ πεπερασμένην εὐθεῖαν κατὰ τὸ συνεχὲς ἐπ’ εὐθείας ἐκβάλλειν, εἰ δὲ τοῦτο, πάσης τῆς δοθείσης ὑπερβάλλειν δυνατόν, εἰ δὲ τοῦτο, ἄπειρον ἐνερ- γεἱᾳ μέγεθος ἀνάγκη εἶναι, ὅπερ διὰ πολλῶν ἀνεγͅον οἱ φθάσαντες λόγοι, πολλάκις δὲ καὶ ἐν ταῖς δείξεσιν ἀπείρους ὑποτίθενται γραμμάς, δόξει οὖν τισιν ἀναγκαῖον ἢ εἶναί τι μέγεθος ἄπειρον ἐνεργείᾳ ἢ ἀναιρεῖσθαι γεωμε- τρίαν (καὶ δῆλον ὅτι πάντα ἄν τις μᾶλλον ἀνὴρ σοφὸς συuωρήσειεν ἢ τὸ ἀναιρεῖσθαι γεωμετρίαν πρὸς γὰρ τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς καὶ τοῦτο ἔχει μέ- γιστον, ὡς ὁ.Uλάτων φησί, ‘‘πρὸς πάσας μαθήσεις, ὥστε κάλλιον ἀποδέχε- σθαι’’ τὸν ἁψάμενον γεωμετρίας τοῦ μὴ ἁψαμένου)· τοῦτον οὖν τὸν φόβον παραμυθούμενός φησι τὸν λόγον τὸν ἀναιροῦντα τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον μὴ ἀφιοαι- ῥεῖσθαι τοὺς μαθηματικοὺς τὴν θεωρίαν. οὐδαμοῦ γὰρ τῷ κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρῳ μεγέθει χρῶνται οἱ μαθηματικοί, ἀλλὰ πάντα τὰ δεικνύμενα διὰ πεπερασμένων περαίνουσι γραμμῶν καὶ ἐπιπέδων • ὥστε οὐδὲ δέονται τοῦ κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρου μεγέθους, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ ἔχειν, ὅσην ἂν βούλωνται, τὰς ἀπείρους γραμμὰς ὑποτίθενται. κἄν αἰτῶσιν οὖν εὐθεῖαν ἐπ’ εὐθείας εἰς ἄπειρον ἐκβαλεῖν, διὰ τὸ μὴ ἐνοχλεῖσθαι ὡς οὐκ οὔσης [*](3 γεχρονος a 5 μὲν om. Ε 7 αὔξεται aF 8 ὑπομνήσκων a 12 δι̣ὰ δὲ τῶ μεγέθει sic Ε 14 καὶ μεγέθους om. a εἰρήσεται a 15 τοῦ addidi: om. E τὸ δὲ] τοῦτο δὲ Ε at cf. p. 511,25 16 οὖσιν ἔσται] οὗ συνἐναι sic Ε) [*](23 fovtasse ἀνάγκην 24 καὶ (post δέ) om. Ε δοξοὖν sic E 2fi καὶ δῆλον ὅτι — γεωμετρίαν (27) om. F 28 1lλάτων Rep. VII p. 527 c 28 δέχεσθαι E)
Ζμτήσας δὲ ὁ Ἀλέξανδρος, πῶς οὐκ ἀναιρεῖται τὸ πρῶτον θεώρημα τῶν Εὐκλείδου Στοιχείων, εἴπερ μὴ καὶ ἔξω τοῦ παντὸς δυνατὸν εὐθεῖαν ἐκβάλλειν ἢ κύκλον γράφειν εἰ γὰρ δύναται μὲν ἡ δοθεῖσα εὐθεῖα πεπε- ρασμένη, ἐφ’ ἧς δεῖ τὸ ἰσόπλευρον τρίγωνον συστήσασθαι, ἡ διάμετρος εἶναι τοῦ κόσμου, ἀδύνατον δὲ ἐπὶ ταύτης τρίγωνον ἰσόπλευρον συστήσασθαι, εἰ μηδὲν εἴη τοῦ κόσμου ἐκτός· ἡ γὰρ διάμετρος τοὐ παντὸς ἐκ τοῦ κέντρου [*](3 ante ἀεὶ add. δὲ F 5 καὶ (post τομὰς) om. E 7 ἀποδεικνύουσιν Ε 8 post τις add. αὐτὴν aF λάβοι F 9 τῇ τετμημένῃ scripsi cf. p. 492, 7: τῆς τετμημένης libri 11 διαφέροι F post ἐπὶ add. τῆς aF 14 ἐνέργειαν E 17 ἀπὸ τῆς emendator Ambrosianus 21 ἄμφω om. a 22 ἕκτῳ cf. Euclid. El. VI 10 cf. Simpl. p. 492,6 ἕκτῳ a: ς F: ἑκάστω Ε οὖ ἡ πρότασίς ἐστι aF) [*](23 ἀνάλογον] ὁμοίως Euclides 25 ἐκβαλεῖν Ε ἐπήγαγε Ε: ἐπήνεγκε aF) [*](26 ἐστὶ E 28 καὶ (ante ἐν) om. a 31 Εὐκλείδου cf. I ítqhmata α — γ ει) [*](32 εἰ] οὐ E 33 δεῖ aE cf. Themistius p. 247, 6: δύναται F)
ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, ὅτι ὁ μὲν Ἀριστοτέλης εἰς τοὐναντίον περιτρέπων τὸν λόγον, ἀπέδειξεν ὅτι ἄπειρόν ἐστιν, οὗ ἀεί τι ἔστι λαβεῖν ἔξω, ἄλλην ταύτην ἔννοιαν τοῦ ἀπείρου εἰσάγων, ἐπ’ ἄλλου ἀπείρου ἀληθεύουσαν τοῦ ἐπ’ ἄπειρον. οἱ μέντοι τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον τιθέντες εἴτε ἐν γραμμαῖς εἴτε ἐν τοῖς ἄλλοις μεγέθεσι τοῦτο ἔλεγον ἄπειρον, οὗ μηδὲν ἔστι λαβεῖν ἔξω. ἄμεινον οὖν λέγειν, πρῶτον μὲν ὅτι τοιαύτην ᾔτησαν πεπερασμένην, ὡς δύνασθαί τις καὶ ἔξωθεν λαβεῖν, ἀφ’ οὗ τὰς δύο τὰς λοιπὰς ἐπιζεύξουσιν ἴσας τῇ ἐξ ἀρχῆς. ὥστε εἰ μὲν ἔστι τι τοῦ παντὸς ἔξω, οὐκ ἐμποδίζεται καὶ ἐπὶ τῆς διαμέτρου συστῆναι τὸ θεώρημα· εἰ δὲ μηδέν ἐστιν ἔξω, οὐκ ἔστιν αὕτη ἡ δοθεῖσα. ἔπειτα εἰ μὲν αἱ μαθηματικαὶ γραμμαὶ φυσικαί τινες ἦσαν ἐν τόπῳ οὖσαι, ἔδει τινὰ τόπον ἔξω τοῦ παντὸς ἀπαιτεῖν, εἰ δὲ ἐν ἐπινοίᾳ τὴν ὑπόστασιν ἔχουσι, τόπος αὐτῶν ἐστιν ἡ τοῦ θεωροῦντος διάνοια, καὶ οὐχὶ φυσικὸς τόπος. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἐξ ἀφαιρέσεως λέγον- τᾶι τὰ μαθηματικά, διότι ἀφελόντες ὅσα τοῖς φυσικοῖς μεγέθεσιν ὑπάρχει, [*](119ν) τόπον ποιότητα χρόνον τὸ ποιεῖν τὸ πάσχειν, αὐτὰ μόνον τὰ διαστήματα καὶ τὸ ὡς συνεχὲς ποσὸν ἐξετάζομεν. ὥστε ὁ τὸν τόπον ἡμῶν τὸν ἔξω τοῦ παντὸς ἀφαιρούμενος οὐ συναφαιρεῖται τὴν ἀπόδειξιν· οὐ γὰρ ὡς τῇδε ἡ τῇδε τῶν γραμμῶν κειμένων γράφομεν καὶ ἀποδείκνυμεν τὰ διαγράμματα. ὥσπερ οὖν Δημόκριτος κατασκευάζειν ἐπιχειρῶν, ὅτι τὰ χρώματα οὐ συν- ὑπάρχει φύσει τοῖς σώμασιν, ἀλλὰ νόμῳ καὶ θέσει τῇ πρὸς ἡμᾶς ἔχει τὸ εἶναι, οὐδὲν ἄν βλάπτοι γεωμετρίαν, ἐπεὶ μὴ χρῆται ὅλως πρὸς τὰς ἀπο- δείξεις τοῖς χρώμασιν, οὕτως ὁ τὸν ἄπειρον τόπον ἀναιρῶν καὶ ὅλως τόπον, οὐδὲν ἐμποδὼν γίνεται ταῖς γραμμικαῖς ἀποδείξεσιν· ἀφαιρεῖται γάρ τι, οὗ μὴ δέονται οἱ ἀποδεικνύντες. ὅτι γὰρ οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ τὰ μαθηματικά, ἐν τῷ ἐφεξῆς βιβλίῳ δειχθήσεται. ἐμποδίζει δὲ γεωμετρίαν ὁ τὰ ἀμερῆ καὶ ἐλάχιστα ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα ὑποτιθέμενος· τὴν γὰρ εἰς ἄπειρον τομὴν ἀναιρεῖ, ᾗ συναναιρεῖται πολλὰ τῶν νῦν προχείρως δεικνυμένων ἐν τοῖς μαθήμασιν.
[*](1 τῆς δοθείσης ἐπιζευγνύμεναι a: τῆς δοθείσης om. E: ἐπιζευγνύμεναι om. F 3 ποσὸν aE: τόπον F 5 ὑποτίθενται alterum om. Ε 8 αὗταί εἰσιν Ε: εἰσιν αὗται a: εἰσιν F 10 παρατρέπων Ε 11 λαμβάνειν a 12 τοῦ ἐπ’ aF: τὴν ἐπ’ Ε)[*](13 ἡ μέντοι Ε 16 τις] immo τι 17 τῇ] τὸ Ε 18 καὶ om. Ε συστῆναι aF: οὐ στῆναι ut videtur Ε 23 τὰ om. a 25 καὶ om. F at cf. Themistius p. 248, 1 29 διαθέσει τοῖς πρὸς F 30 ἐπεὶ μὴ Ε et Themist. p. 248, 11: ἐπειδὴ F: ἐπειδὴ μὴ a 34 γεωμετρίαν a cf. Themist. p. 248, 18: γεωμε- τρία EF 35 καὶ στοιχεῖα om. a 36 νῦν om. F)ἐπεὶ δὲ τὰ αἴτια διῄρηται τετραχῶς ἕως τοῦ ἀλλὰ μὴ [*](119v) τὸ περιεχόμενον.
Δείξας ὅτι, ὡς μὲν οἱ πολλοὶ νομίζουσιν, οὐκ ἔστι τὸ ἄπειρον, ἄλλον δὲ τρόπον ἔστι κατὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον, καὶ ὅτι τὸ δυνάμει ἔστι καὶ οὗ ἀεί τι λαβεῖν ἔστιν ἔξω, ἐπειδὴ καὶ οἱ τιθέντες τὸ ἄπειρον ἀρχὴν ἔλεγον αὐτὸ καὶ αὐτὸς δὲ ἔδειξεν ὅτι, εἴπερ ὅλως ἔστι τὸ ἄπειρον, ἀρχὴ ἄν εἴη καὶ οὐκ ἀπ’ ἀρχῆς, καὶ ἄλλως δὲ νῦν περὶ φυσικῶν ἀρχῶν ἐστιν ὁ λόγος καὶ δεῖ πάντα τὰ ἐνταῦθα προβαλλόμενα εἰς αὐτὰς ἀναφέρεσθαι, εἰκότως καὶ τὸ ἄπειρον δείκνυσι τίνι τῶν φυσικῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων προσήκει. καὶ δὴ τῆς εἰς τέτταρα τῶν αἰτίων διαιρέσεως ἡμᾶς ὑπομνήσας εἰς τὸ ὑλικὸν εἰς τὸ εἰδικὸν εἰς τὸ ποιητικὸν εἰς τὸ τελικόν, φανερόν φησιν, ὅτι τὸ ἄπειρον ὡς ὕλη. ἄν εἴη αἴτιον, διὰ τοῦ φανερὸν τὴν ἐπαγωγὴν ἡμῖν ὑπ’ ὄψιν ἀγαγών. τίς γὰρ ἄν ἢ τὸ τέλος καὶ τὸ οὗ ἕνεκα πέρας ὂν λέγοι τὸ ἄπει- ρον ἢ τὸ ποιοῦν < τὸ> ἐκ τοῦ οἰκείου ὅρου ὡρισμένα ποιοῦν ἢ τὸ πέρας ὃν ἐναργῶς τοῦ συνθέτου; μᾶλλον οὖν ὡς ὕλη, οὐχ ὅτι ἡ ὕλη κατὰ τὸν αὐτῆς λόγον καὶ καθὸ ὑποκείμενόν ἐστι τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ὅτι συμβέβηκεν αὐτῇ πρὸ τοῦ δέξασθαι τὸ εἶδος ἡ στέρησις, ἥτις ἐστὶν ἡ ἀπειρία, καὶ ὅτι μὲν ἑτέρα παρὰ τὴν ὕλην ἡ στέρησις δέδεικται πρότερον ἐκ τοῦ τὴν μὲν ὕλην ὑπομένειν τὸ εἶδος οὐκ οὖσαν ἐναντίαν αὐτῷ, τὴν δὲ στέρησιν ἅτε ἐναντίαν μὴ ὑπομένειν. ὅτι δὲ τὸ ἄπειρον ἐν τῇ ὕλῃ ἡ στέρησις, δῆλον ἐκ τοῦ τὸ εἶδος εἶναι τὸ πέρας τοὐ συνθέτου· διὸ καὶ καταντήσασα εἰς αὐτὸ ἡ φύσις ἵσταται. ἡ δὲ στέρησις ἐναντία τῷ εἴδει καὶ ὡς ἀπειρία πέρατι. διὸ οὐχ ὑπομένει τὸ εἶδος, ὥστε ἐν στερήσει τὸ εἶναι τῷ ἀπείρῳ, οὐ κατὰ τὸ ἀδιεξίτητον θεωρουμένου τοῦ ἀπείρου ἐπὶ τῆς στερήσεως καὶ τῆς ὕλης, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἄμορφον καὶ ἀσχημάτιστον καὶ ταύτῃ πέρατα μὴ ἔχον καὶ κατὰ τὸ δυνάμει καὶ ἐπ’ ἄπειρον, ἅπερ διὰ τὴν στέρησιν τοὐ θὼ εἴδους ἐνυπάρχει. τοιγαροῦν ἐγγενομένου τοῦ εἴδους, καὶ τὸ ἐπ’ ἄπειρον ἵσταται καὶ τὸ ἀτελές. καὶ οὕτως δυνατὸν οἶμαι λέγειν, ὅτι οὐχ ἡ στέ- ρησις ἀπλῶς ἐστιν ἀπειρία ἄλλη γὰρ στερήσεως ἔννοια καὶ ἄλλη ἀπειρίας), ἀλλ’ ὑπάρχει τῆ στερήσει τὸ ἄπειρον, ὥσπερ τῷ εἴδει τὸ πέρας. εἰ μὴ ἄρα λέγει τις, καλῶς οἶμαι λέγων, ὅτι καὶ τὸ πέρας συμπληρωτικὸν τοῦ εἴδους ἐστὶ καὶ οὐκ ἔξωθεν αὐτῷ ποθεν ἐπισυμβαῖνον, καὶ τὸ ἐπ’ ἄπειρον οὐχ ὡς εἶδος, ἀλλὰ στερητικὸν τὸ τοιοῦτον λεγόμενον) συμπληρωτικόν ἐστι τῆς στερήσεως. στέρησις γὰρ τοῦ εἰδητικοῦ πέρατος τὸ ἄπειρόν ἐστι τοῦτο, [*](2 παρεχόμενον comp. Ε 4 ἀεί om. F 5 ἐστι λαβεῖν aF τὸ (post τιθέντες) αυτας om. aF 8 ἀρχὰς F 11 τὸ (ante εἰδικὸν) om. Ε 13 ἄγων a τέλος ἡ τὸ F) [*](14 τὸ ἐκ a: καὶ Ε: ἐκ F 15 ὕλη καὶ κατὰ a 18 ἑτέραν a 20 ἡ (post ὕλῃ) om. E 21 τὸ (post τοῦ) om. aF 24 τὸ (post κατὰ) add. Ε1 ἀδιεξίτητον F: δία . . . εξίτητον (III litteris erasis) E: ἀδεξίτητον a στερήσει Ε 26 τὸ (post κατὰ)] Y τῶ Ε καὶ (ante ἐπ’) om. F 28 οἶμαι aF: εἶναι Ε 31 λέγει scripsi: λε Ε: λέγοι aF 32 ποθεν αὐτῷ a 34 τῆ στερήσει Ε ἐστι τὸ ἄπειρον aF Comment. Aiistot. IX. Simpl. Phys. I. 33)
Ἀλλὰ τί τὸ ἐφεξῆς ὅ φησι τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ ὑποκείμενον τὸ συνεχὲς καὶ αἰσθητόν; εἰ γὰρ ἡ ὕλη ἐστὶ τὸ τῇ στερήσει καὶ ἀπειρίᾳ ὑποκείμενον, τὸ δὲ τῇ στερήσει καὶ ἀπειρίᾳ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως ὑπο- κείμενον καθ’ αὑτὸ τὸ συνεχές ἐστι καὶ αἰσθητόν, τοῦτο δέ ἐστι τὸ φυσικὸν σῶμα, συνάγεσθαι δοκεῖ λαμπρῶς ὅτι ἡ ὕλη τὸ σῶμά ἐστιν, ὅπερ τινὲς δεύτερον ὑποκείμενον λέγουσιν. ἢ οὐ μάτην πρόσκειται τῷ ὑποκειμένῳ τὸ κα θ’ αὑτό. οὐ γὰρ ἡ ὕλη μόνη ὑπόκειται τῇ εἰς ἄπειρα διαιρέσει καὶ τῇ κατ’ αὐτὴν στερήσει, ἀλλὰ τοῦτο ἤδη τὸ συνεχὲς σῶμα καὶ αἰσθητόν· δεῖ γὰρ ἐνεργείᾳ διεστὼς τὸ διαιρεθησόμενον εἶναι καὶ μὴ δυνάμει μόνον ὥσπερ ἡ ὕλη. πῶς οὖν λέγεται περὶ τὴν ὕλην τὸ ἐν τῇ διαιρέσει ἄπειρον; ἢ ὅτι τοῦ συνθέτου σώματος εἰς ἄπειρα τεμνομένου, ἐπειδὴ μὴ κατὰ τὸ εἶδος ἡ τομὴ γίνεται μένει γὰρ ἐκεῖνο τὸ αὐτὸ εἴτε ὕδωρ εἴτε ἀὴρ εἴτε σὰρξ εἴτε ὀστοῦν), ἀνάγκη κατὰ τὴν ὕλην γίνεσθαι τὴν διαίρεσιν. ὡς οὖν ἡ πρώτη ἀπειρία ἡ πρὸς τὸ πέρας τοῦ ἁπλοῦ εἴδους λεγομένη ἐν τῇ πρώτῃ στερήσει ἐστὶ τῇ κατὰ τὴν πρώτην ὕλην, οὕτως ἡ κατὰ τὴν διαίρεσιν ἀπειρία ἐν στερήσει ἐστὶ τῇ ἐν τῷ αἰσθητῷ σώματι· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ διαιρούμενον. ἀλλὰ πῶς τὸ μὲν εἶναι τῷ ἀπείρῳ στέρησίς ἐστιν, ὥς φησιν, αἴτιον δὲ τὸ ἄπειρον ὡς ὕλη λέγεται, καὶ οὐχ ὡς στέρησις; ἢ ὅτι ἡ στέ- ρησις μετὰ τῆς ὕλης ἐν τοῖς αἰτίοις ἐθεωρήθη, ἅτε μὴ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς οὖσα αἴτιον· τῷ γὰρ ἀπεῖναι· εἰκότως οὖν τὰ στερητικὰ πάντα ἐπὶ τὸ ὑλικὸν αἴτιον ἀναφέρεται. εἰ δὲ ἡ συνέχεια εἶδος, ἡ δὲ διαίρεσις καὶ ἡ τομὴ λύει τὴν συνέχειαν, πῶς λέγομεν μένειν τὸ εἶδος ἐν τῷ διαιρεῖσθαι; ἢ οὐ τὴν συνέχειαν λύει καὶ γὰρ τὰ τμήματα μένει συνεχῆ), ἀλλὰ τὴν τοσήνδε συνέχειαν, ἀλλὰ καὶ τὸ τοσόνδε εἶδος. εἰ οὖν κατὰ τοῦτο ἡ διαίρεσις, κατὰ τὸ εἶδος ἄν εἴη καὶ οὐ κατὰ τὴν ὕλην. ἢ οὐ κατὰ τοσόνδε τὸ εἰδικόν ὡς γὰρ εἰδικὸν ἀδιαίρετον καὶ τοσόνδε), ἀλλὰ κατὰ μόνην τὴν ὑλικὴν διάστασιν τὴν ἀπὸ τοῦ ἀδιαστάτου τῆς ἀύλου ἀμε- ρείας παρατραπεῖσαν. δεί ξας δὲ ὅτι τῷ ὑλικῷ μᾶλλον αἰτίῳ προσήκει τὸ [*](120r) ἄπειρον, ᾧ καὶ ἡ στέρησις, πιστοῦται πάλιν τὸν λόγον καὶ ἐκ τῆς τῶν ἄλλων δόξης τῶν καὶ εἶναι καὶ ἀρχὴν εἶναι τὸ ἄπειρον ὑποθεμένων· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι ὡς ὕλην ἐτίθεντο οἱ μὲν ἀέρα οἱ δὲ ὕδωρ οἱ δὲ τὸ μεταξὺ λέγον· τες αὐτό, καὶ ἐκ τούτου τὰ ἄλλα οὐχ ὡς ἐκ ποιητικοῦ αἰτίου γεννῶντες, ἀλλ’ ὡς ἐξ ὑλικοῦ. ἐκ τούτου γὰρ πρώτου γίνεσθαι τὰ γινόμενά φασι καὶ [*](5 post ἀπειρίᾳ habet συγκείμενον F 7 ἐστι (ante καὶ) om. aF 14 ἄπειρα aE cf. Tbemist. p. 249, 11: ἄπειρον F 19 pro ἐν στερήσει ἐστὶ τῇ iteravit ἡ πρὸς τὸ πέρας (17) — πρώτην (v. 18) Ε 23 ἀπεῖναι] ἄπειρα εἶναι F 24 ἐπὶ a: ὑπὸ E: ἀπὸ F τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου aF εἰ δὲ ἡ aE: ἡ δὲ F 25 ἡ (post καὶ) om. F 27 ἀλλὰ (ante καὶ) om. a 28 τὸ (ante εἶδος) om. Ε τὴν (ante ὕλην) om. E 29 οὐ] οὐδὲ E καὶ οὐ τοσόνδε a 32 τῶν (post τῆς) om. Ε 34 τὸ om. Ε λέγοντες ite- ravit F 3.5 ἐκ om. F γεννῶνται Ε1 36 ἐξ om. F)
Λοιπὸν δὲ ἐπελθεῖν, καθ’ οὓς λόγους τὸ ἄπειρον εἶναι δοκεῖ ἕως τοῦ πεπερασμένου ὄντος τοῦ παντός.
Δείξας ἐν δυνάμει τὸ ἄπειρον καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ, καὶ τὰ οἰκεῖα πάντα τούτῳ τῷ λόγῳ διαρθρώσας προβλήματα, βούλεται λοιπὸν λῦσαι τοὺς λό- γους τοὺς προεκτεθέντας, ὅσοι τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον κατεσκεύαζον· πέντε γὰρ ὄντων ἐξ ἀρχῆς, εἴ τι μεμνήμεθα, τῶν τὸ ἄπειρον τιθέντων λόγων ἀπό τε τοῦ χρόνου καὶ τῆς ἐν τοῖς μεγέθεσι διαιρέσεως καὶ προσθέσεως καὶ τοῦ οὕτως ἄν μόνως μὴ ἐπιλείπειν γένεσιν καὶ φθοράν, εἰ ἄπειρον εἴη ὅθεν ἀφαιρεῖται τὸ γινόμενον, καὶ διὰ τὸ τὸ πεπερασμένον ἀεὶ πρός τι περαίνειν, καὶ μάλιστα καὶ κυριώτατον διὰ τὸ ἐν τῇ νοήσει μὴ ἐπιλείπειν), πέντε δ’ οὖν τούτων ὄντων τοὺς μὲν δύο τοὺς πρώτους καὶ αὐτὸς ἔδειξεν ἀναγκαίως τιθέντας τὸ ἄπειρον τὸ γὰρ δυνάμει καὶ τὸ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον, τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἐπ’ ἄπειρον, οὗτοι τιθέασι), τοὺς δὲ λοιποὺς διελέγχειν πειράσεται τοὺς ὡς ἀφωρισμένον καὶ ἐνεργείᾳ τιθέντας. οὕτως γὰρ ἄν εἴη τέλειος ὁ λόγος, εἰ μὴ μόνον ἀποδείξαιμεν τὸ προκείμενον, ἀλλὰ καὶ τοὺς τἀναντία λέγοντας διελέγξαιμεν. λέγει οὖν ὅτι τούτων τῶν λόγων ὁ μὲν ἐλεγχθήσεται, ὡς μάτην ἀναγκαῖον εἶναι λέγων τὸ ἄπειρον τῷ τῆς γενέσεως ἀνεκλείπτῳ, οἱ δὲ ὑπ’ ἄλλων λόγων ἀληθεστέρων ἐνισταμένων αὐτοῖς ὑπαντηθήσονται· ἀναγκαῖον μὲν γάρ ἐστι τὸ μὴ δυνάμενον ἄλλως ἔχειν. ἡ δὲ γένεσις τὸ ἀνέκλειπτον ἔχειν δύναται καὶ τοῦ ἀπείρου κατ’ ἐνέργειαν μὴ ὄντος. ἐνδέχεται γὰρ τὴν ἄλλου φθορὰν ἄλλου γένεσιν εἶναι τοῦ παντὸς ὄντος πεπερασμένου κατὰ μέγεθος, καὶ εἰ τοῦτο,. ἀνέκλειπτος ἄν εἴη ἡ γένεσις. τίς γὰρ ἄν εἴη παῦλα τῶ τοιούτῳ μηχανήματι; καὶ οὐ δεησόμεθα τοῦ κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρου. ὥστε οὐκ ἀναγκαῖος ὁ λόγος ὡς ἐξ ἀνάγκης ἑπόμενον λαμβάνων τὸ μὴ πάντως ἑπόμενον. οὐδὲ γὰρ εἰ ἔστιν ἀνέκλειπτος ἡ γένεσις, ἄπειρον εἶναι χρὴ μέγεθος ἐνεργείᾳ. οὐδὲ ὑγιὲς τὸ τοιοῦτον συνημμένον οὐδὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν. ὥστε οὐδὲ ἡ πρόσληψις καὶ ἡ ἐπαγομένη αὐτῇ ἐπιφορὰ ἡ λέγουσα ̔ἀλλὰ μὴν ἀνέκλειπτος ἡ γένεσις, ἔστιν ἄρα τὸ ἐνεργείᾳ ἀπείρον’ ἀναγκαίως ἐπάγεται λοιπόν.
[*](3 ὤφελον Ε: ὤφειλον aF 6 ὑλικά aE: λοιπά F 12 εἴ τι μεμνήμεθα om. a 15 τι Ε: ἄλλο aF 17 δ’ οὖν E: γοῦν aF 18 ἀναγκαίως] εἶναι, καὶ ὡς F post τὸ ἄπειρον add. καὶ ὡς τιθέντας postea deleta F 19 δὲ] γὰρ F 21 ἄν om. Ε ἀποδείξωμεν a 22 διελέγξωμεν a 24 ἀνισταμένων F 30 οὐ δεησόμεθα a: οὐδὲ ησόμεθα sic F: οὑ δεηθησόμεθα Ε 31 πάντως aF: παντελῶς (comp.) E)Ἔτι τὸ ἅπτεσθαι καὶ τὸ πεπεράνθαι ἕως τοῦ οὐδὲ [*](120r) ἅψασθαι τῷ τυχόντι τοῦ τυχόντος ἔστιν.
οὗτός ἐστιν ὁ τέταρτος τῶν ἐκεῖ κειμένων λόγων ὁ παντὸς πεπρασμέ- νου λέγων τι εἶναι ἔξω, πρὸς ὃ περαίνει, καὶ τούτου ἀεὶ γινομένου τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον εἰσάγων· εἰ γὰρ μὴ ἦν τι ἄπειρον ἐνεργείᾳ, οὐκ ἄν ἦν ἀεί τι ἔξω τοῦ πεπερασμένου πρὸς ὃ περαίνει. ἀλλὰ κατηντήσαμεν ἄν εἴς τι πεπερασμένον, ὃ μὴ πρὸς ἄλλο περαίνει· πρὸς τοῦτον οὖν τὸν λόγον ἀληθῶς ἐνίστασθαι δυνατὸν λέγοντας ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ πεπεράνθαι τοῦ ἅπτεσθαι· τὸ μὲν γὰρ ἅπτεσθαι τῶν πρός τι τὸ γὰρ ἁπτόμενον τινὸς ἅπτεται ἁπτομένου καὶ ἄλλου παρ’ αὐτὸ ὄντος), τὸ δὲ πεπεράνθαι ἐν τῷ ποσῷ ἐστιν· εἰ οὖν ἄλλου γένους ἑκάτερον, τὸ πεπερασμένῳ εἶναι οὐκ ἐν τῶ ἅπτεσθαί τινός ἐστιν. οὐ γὰρ πρός τι, ἀλλὰ πρὸς ἑαυτὸ τὸ πεπεράν- θαι. καὶ δύναται μὲν πεπερασμένα τινὰ καὶ πρός τι περαίνειν καὶ ἅπτε- σθαί τινος. τοῦτο δὲ συμβέβηκεν ἐκείνοις, ὅσα οὐχ ὅλα μόνον ἐστίν, ἀλλὰ καὶ μόρια τοῦ παντός, οὐ μέντοι καθὸ πέρας ἔχει, ἀλλὰ καθὸ μέρη σὺν ἄλλοις ἐστίν. εἰ δέ τι μόνον ὅλον ἐστὶ καὶ πᾶν τοῦτο, διὰ τί πρὸς ἕτερον περαίνει; ἀλλ’ ἐοίκασιν οἱ ταῦτα λέγοντες ἀπὸ τῶν ἁπτομένων ἠπατῆσθαι τὸ ἅπτεσθαι καὶ πεπεράνθαι ταὐτὸν οἰόμενοι. εἰ δέ τις λέγοι καὶ τὸ πέρας πρός τι εἶναι τὸ γὰρ πέρας τινός ἐστι πέρας), ἀλλ’ οὐ πρὸς ἄλλο ἐστίν, ἀλλὰ πρὸς αὑτό. τοῦ γὰρ πεπερασμένου πέρας ἐστίν, ἀλλ’ οὐκ ἐκείνου πρὸς ὃ περαίνει. εἶτα καὶ ἄλλην ἐπιχείρησιν προσάγει τῷ λόγῳ διορίζου- σαν τὸ πεπεράνθαι τοῦ ἅπτεσθαι. εἰ γὰρ πεπεράνθαι μὲν πρὸς ἅπαντα ἔστιν, ἅπτεσθαι δὲ οὐ πρὸς ἅπαντα, δῆλον ὅτι οὐ ταὐτὸν τὸ πεπεράνθαι καὶ τὸ ἅπτεσθαι. καὶ γὰρ ἀριθμὸς οἷον ὁ δέκα καὶ φωνὴ ἡ ὑπὸ σιγῆς ὁρισθεῖσα πεπέρανται μέν, τίνος δὲ ἄν ἅπτεσθαι λέγοιτο; οὐ γὰρ δὴ τῆς σιγῆς. ἀλλὰ καὶ ἡ πεπερασμένη ἐν τῷ ἀπιπέδῳ γραμμὴ πεπέρανται μὲν σημείοις, ἅπτεσθαι δὲ οὐδενὸς λέγεται, εἰ μὴ γραμμή τις αὐτῇ προστεθείη. οὐ γὰρ τὸ τυχὸν τοῦ τυχόντος ἅπτεσθαι πέφυκεν· οὐ γὰρ καὶ φωνὴ γραμ- μῆς, καίτοι πεπέρανται ἑκάτερον.
Θαυμαστὸν δὲ τοῦτο δοκεῖ λέγειν ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι ‟οὐκ ἀληθὲς τὸ πεπερασμένον πέρας ἔχειν καθὸ πεπέρανται. ὁ γοῦν ἀριθμὸς πεπέρανται μέν, οὐ μὴν πέρας ἔχει”. καίτοι πῶς οἷόν τε πεπεράνθαι τι μὴ ἔχον πειρὰς; ἀλλ’ ἔοικεν ἀπὸ τῆς πρὸς τὰ μεγέθη ὁμοιότητος πέρας τι ζητεῖν [*](120v) τοῦ πεπερασμένου, ὃ μὴ ἔστι μέρος αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ μιᾷ λείπεται διαστά- σει. οὐδὲν δὲ κωλύει καὶ τοῦ ἀριθμοῦ πέρατα εἶναι τὰς ἄκρας μονάδας κατ’ ἄλλο μὲν μέρη οὔσας, κατ’ ἄλλο δὲ πέρατα, καθὸ καὶ ἀνάλογον τοῖς σημείοις ἐστί. λέγεται γοῦν τὸ σημεῖον μονὰς θέσιν ἔχουσα. μήποτε δὲ ὁ μὲν ἀριθμὸς αὐτὸς καθ’ αὑτὸν πέρας ἐστὶ τοῦ διωρισμένου ποσοῦ, καὶ οὐκ ἐχρῆν ἄλλο τι πέρας αὐτοῦ ζητεῖν.
[*](6 ἀλλὰ — περαίνει (7) om. Ε 10 καὶ ἄλλου aF: καὶ ἄλλο E 19 πρός τι εἶναι — πέρας om. Ε 20 πρὸς αὐτὸ EF 22 μὲν πρὸς — πεπεράνθαι (23) om. Ε 25 λέγοιντο a 26 ἡ om. aF 32 post ἔοικεν habet τῆς deletum F 34 δὲ om. E καὶ iteravit Ε 37 μὲν om. a 38 τι om. a)Τὸ δὲ τῇ νοήσει πιστεύειν ἄτοπον ἕως τοῦ τοῦτο δὲ [*](120v) συμβέβηκε.
Πέμπτος ἦν ὁ ἀπὸ τῆς νοήσεως καὶ τῆς φαντασίας λόγος, ὃν μάλιστα ἐνάγειν φησὶ πρὸς τὸ τιθέναι τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον. διὰ γὰρ τὸ ἐν τῇ νοήσεῖ μὴ ὑπολείπειν καὶ ὁ ἀριθμὸς δοκεῖ εἶναι καὶ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη καὶ τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ. λύει δὴ καὶ τοῦτον τὸν λόγον συντόμως καὶ σαφῶς. ἡ γὰρ ὑπεροχή, φησίν, ἡ τοιαύτη οὐκ ἐν τοῖς πράγμασίν ἐστιν, ἀλλ’ ἐν τῇ νοήσει τὰ πράγματα. οὐ γὰρ εἴ τι νοοῦμεν καὶ φανταζόμεθα καὶ ὀνειροπολοῦμεν, ἤδη τοῦτο καὶ ἔστιν· οὕτως γὰρ ἄν καὶ τραγέλαφος εἴη καὶ πολλὰ ἕτερα, ὧν οὐδὲν οὔτε ἔστιν οὔτε ἐνδέχεται εἶναι. ὥσπερ γὰρ οἱ γραφεῖς πολλὰ νοοῦσι καὶ γράφουσιν οὐ μόνον εἴδη, ἀλλὰ καὶ μικρὰ ἀντὶ μεγάλων καὶ μεγάλα ἀντὶ μικρῶν, οὕτω καὶ ἡ φαντασία γράφει ἐν αὑτῇ καὶ πλάττει μυρία τῶν μὴ ὄντων. οὕτω δὲ καὶ Διάρη χιλίων σταδίων ἔστι φαντάζεσθαι ἢ τῆς πόλεως μείζω καὶ τὸ ὑπερέχον αὐτοῦ ἐκτὸς τῆς πόλεως· κάλλιον γὰρ οἶμαι τὸ ἔξω τοῦ ἄστεος οὕτως ἀκούειν, ὡς ὁ Εὔδημος ἐνόησε τὰ τοῦ καθηγεμόνος, ὡς μείζονα τῆς πόλεως τὸν Διάρη φανταζομένων, καὶ μὴ ὡς ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγεῖται, ὅταν ἡμᾶς αὐτοὺς ἔνδον ὄντας τοῦ ἄστεως ἔξω νοήσωμεν ἢ πολλαπλασίους κατὰ τὸ μέγεθος, ὡς τοῦ ἔξω τοῦ ἄστεος κατὰ τὸν τόπον μόνον ἔχοντος τὴν παραλ- λαγήν. καὶ ἔοικεν οὕτως ἐξηγεῖσθαι διὰ τὸ ἐπ’ ἄλλου καὶ ἄλλου ἀκοῦσαι τὸ ἀλλ’ οὐ διὰ τοῦτο ἔξω τοῦ ἄστεος τί ἐστι καὶ τὸ ἢ τοῦ τηλι- κούτου μεγέθους ὃ ἔ·χομεν· εἴρηται δὲ ἑκάτερον ἐπὶ τῆς τοῦ μεγέ- θους παραυξήσεως ἢ ὡς τὸ ἄστυ ὑπερβάλλοντος ἢ ἀπλῶς ὃ ἔχομεν· οὕτω γὰρ καὶ οἰκεία ἔσται ἡ φαντασία τῇ περὶ τοῦ ἀπείρου. τὸ γὰρ ἐν ἄλλῳ τόπῳ φαντασθῆναι τὸ αὐτὸ τοσοῦτον μόνον δείκνυσιν, ὅτι παραλλάττει τὰ πράγματα ἡ φαντασία, οὐ μέντοι ὡς ἐπὶ τοῦ ἀπείρου δείκνυσιν· ὥστε οὐχ ὅτι νοεῖται τοιάδε τὰ πράγματα, διὰ τοῦτο καὶ εἴη ἂν τοιάδε, ἀλλ’ ὅτι ἔστι. τὸ δὲ νοεῖσ·θαι αὐτὰ ἢ ὡς ἔστιν ἢ ὡς οὐκ ἔστι συμβέβηκεν αὐτοῖς. κἄν γὰρ ὡς ἔστι νοῆται, οὐ διὰ τὸ νοεῖσθαι ἔστιν, ἀλλὰ συμβέβηκεν αὐτοῖς τὸ νοεῖσθαι. εἰ οὖν καὶ συμβεβηκός ἐστι τὸ νοεῖσθαι, καὶ οὐκ ἀεὶ συνᾴδει τοῖς πράγμασιν ἡ νόησις, οὐ δεῖ περὶ τῶν πραγμάτων ἀπὸ νοήσεως ἤτοι φαντασίας ἀποφαίνεσθαι. ὥστε οὐδὲ τοῦ οὐρανοῦ ἔστι τι ἐκτός, ἐπειδὴ νοεῖται, εἴπερ ἐστὶν οὗτος τὸ πᾶν καὶ ὅλον.
[*](6 τὸ (ante ἔξω) E: τὰ aF δὴ] δὲ a 11 γὰρ om. E μόνων F 13 ἑαυτῇ Ε καὶ (ante πλάττει) aF: om. Ε δὲ (post οὕτω) om. a Διάρη cf. Arist. de Anima Β 6 p. 418 a 21 14 ἢ om. aF 15 ἔξω] ἔτω E 16 Εὔδημος fr. 35 p. 50, 26 Spcngelii, cuius adnotationem vide p. 51 3 τὸν aF: τῶν Ε 17 ὁ (post ὡς) om. a 18 τοῦ (post ὄντας) om. aF 19 τοῦ (post ὡς) aF: τὸ E ἔχοντος μόνον aF 20 καὶ (ante ἔοικεν) om. E 21 τὸ δϊ ἀλλ’ F τίς ἐστι Aristoteles τηλικοῦδε Aristoteles 23 ὡς καὶ τὸ F 24 καὶ (post γὰρ) om. E τῇ Ε: ἡ aF 31 τοῖς πράγμασιν aF: τὰ πράγματα Ε 33 τὸ πᾶν EF: καὶ πᾶν a)’0 δὲ χρόνος καὶ ἡ κίνησις ἄπειρά ἐστι ἕως τοῦ τέλους.
[*](120v)Τῶν τιθέντων τὸ ἄπειρον λόγων λύσας τοὺς τὸ ἐνεργείᾳ ἄπειρον εἰσάγοντας μετὰ τοῦτο τοὺς δύο τοὺς πρώτους τόν τε ἀπὸ τῆς τοῦ χρόνου ἀπειρίας καὶ τὸν ἀπὸ τῆς τῶν μεγεθῶν ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως πρόσ’ τυχόντας καλ’ οὖσιν ἄπειρος σις ἧς ἀριθμο πρότερον καὶ ὕστερον ἐνεργείᾳ τὸ ἄπειρον ἑ καὶ πᾶν. οὐ γάρ τ νόντι τὸ μετὰ ἀλλ’ ἐν τῷ γίνεσθαι μέρος ἀεὶ ὑφεστηκὼς κ Ἀλέξανδρος ὡς τοι κίνησιν οὕτως καὶ τῇ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει ἄπειρον οὕτως καὶ τῶν ἀιδίων καὶ θείων. οὐ γὰρ ὑπομένει φασὶ νοήματα μήποτε κ ἐπ’ αὐτῆς νοήσεως εἰρημένον ἀκούειν. ἀλλ’ ἀπὸ τῆς νοήσεως, εἰ λόγος τ ἄπειρον εἰς καὶ ἡ κίνη- σις τῆς ἀπειρίας αὐτῶν καὶ ἀπὸ τῆς νοήσεως αὐτῶν μαρτύρεται. καὶ γὰρ καὶ ἡ νόησις οὐχ ὡς ὅλου ἅμα, οὐδὲ ὡς ὑπομένοντος τοῦ λαμ- βανομένου, ἀλλ’ ὡς ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχοντος, οὕτως ἀντιλαμβά- νεται. ὅλως γὰρ ἐὰν ἅμα περιλάβῃ αὐτό, πέρας αὐτῷ περιτίθησιν· ἀλλὰ τῷ ἀεὶ πεπερασμένῳ προστίθησιν. ἄτοπον δὲ τὸ καὶ ἐν ταῖς τῶν ἀιδίων καὶ νοήσεσι λέγειν μὴ ὑπομένειν ρόντος πάντα ἀμ’ τὴν ψυχὴν δὲ αὖ τῇ. οὐδὲ αὐτὴν προτέ- ρων γινο ἡμετέρων διὰ τὸ καὶ τὴν ψυ<χὴν> ρὰν φθείρειν τῆς. ἀλλ’ ἐπὶ τῷ ποιήσασθαι τὸν λόγον ἄλλου ἂν εἴη λόγου οὔτε ἐπὶ τὴν καθ’ τὴν αὔξησιν ἐνερ ὡς ὅλον ἅμα ὑ εἰ καὶ κατὰ μέρος νοῇ λέγει τῇ κατ’ ἐπίνοιαν γ οὐδὲν οὖν μέγε- θος εἰς ἀπε ἀναιρεῖται. εἴη γὰρ ἂν καὶ συγκείμενον ἐξ ἀπείρων καὶ ἄπειρον ἐνεργείᾳ. οὐ μέντοι ἀναγκάζεται στῆναι ἡ τομὴ εἰς τὰ ἤδη εἰλημμένα τμήματα. τὸ δὲ πῶς ἔστι καὶ πῶς οὐκ ἔστιν, ὅτι ἐνεργείᾳ μὲν καὶ ὅλον ἅμα οὐκ ἔστιν, δυνάμει δὲ κατὰ μέρος ἐστί, τί δέ ἐστιν ὅτι τοῦτό ἐστιν οὗ κατὰ τὸ ποσὸν λαμβάνουσιν ἀεί τι λαβεῖν ἔστιν ἔξω . . .
[*](2 post ἐνεργείᾳ add. τὸ a 3 post πρώτους usque ad libri fiuem omisit sesquialteia pagina vacua relicta F 4 τῶν μεγεθῶν E: τῶν μεγέθους a 8 ὑφεστὼς a 19 post καὶ suppleiidum videtur ex v. 10 καὶ θείων 19 ροντος a: ρον E 20 αὐτὴν sine ace. E: αὕτη a προτέρων E: πρότερον a 21 ψυχὴν] ψυ libri 22 ρὰν E: ρας a 25 οὐδὲν E: οὐδὲ a 26 ἀναιρεῖται E: ἀναιρεῖσθαι a γὰρ E: τοῦ a 27 ἀπείρων E: ἄπειρον a 31 post ἔξω add. τέλος τοῦ τρίτου λόγου Ε)Περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν καὶ αἰτίων τὴν πραγματείαν ἐνστησάμενος καὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς παρακολουθούντων εἶπεν ἐν τῷ πρώτῳ περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν ὡς στοιχείων τῆς ὕλης τοῦ εἴδους καὶ τῆς τούτοις συνυπαρχούσης στερήσεως, καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ περὶ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τε- λικοῦ αἰτίου, καὶ τίνα δοκεῖ μέν τισι καὶ αὐτὰ εἶναι αἴτια ποιητικά, ἔστι δὲ οὐ καθ’ αὑτὰ ποιητικά, ὥσπερ ἡ τύχη καὶ τὸ αὐτόματον, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. δείξας δὲ ποιητικὸν αἴτιον τὴν φύσιν καὶ ὁρισάμενος αὐτὴν ἀρχὴν κινήσεως τοῖς σώμασιν, ἐπειδὴ τοῖς φυσικοῖς ὑπάρχει καθὸ φυσικὰ πᾶσιν ἡ κίνησις καὶ αὐτὴ συστατικὴ οὖσα τῶν φυσικῶν σωμάτων καὶ ἐν τῷ ὁρισμῷ τῆς φύσεως παραληφθεῖσα, εἰκότως εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τοῦ τρίτου βιβλίου διελέχθη περὶ κινήσεως. ἐπειδὴ δὲ πᾶν σῶμα φυσικὸν καὶ πᾶσαν κίνησιν ἀνάγκη ἢ ἄπειρα ἢ πεπερασμένα εἶναι καὶ τὸ σῶμα καὶ ἡ κίνησις συνεχῆ ὄντα ἐπ’ ἄπειρόν ἐστιν διαιρετά, καὶ μέντοι ἐπειδή τινες τῶν φυσι- κῶν ἀρχὴν τὸ ἄπειρον ἔλεγον, εἰκότως καὶ περὶ ἀπείρου διελέχθη. καὶ συμπληρώσας τὸν περὶ τῶν στοιχείων καὶ τῶν ἄλλων αἰτίων λόγον καὶ ἔτι τὸν περὶ τὰς ἀρχὰς ὑποδυομένων, ἐφεξῆς λοιπὸν περὶ τῶν ἔξωθεν ὑπαρ- χόντων τοῖς φυσικοῖς σώμασιν ᾗ τοιαῦτα ζητεῖ τε καὶ παραδίδωσ·ιν, οἷός ἐστιν ὅ τε τόπος καὶ ὁ χρόνος· πᾶν γὰρ φυσικὸν σῶμα ἐν τόπῳ ἐστὶ καὶ κατὰ τόπον κινεῖται καὶ ἠρεμεῖ ἐν τόπῳ, τὰ δέ γε ἁπλᾶ σώματα καὶ εἰ- δοποιεῖται τῇ ἐπὶ τοὺς οἰκείους τόπους φορᾷ. ἐπεὶ δὲ πᾶσα κίνησις χρόνῳ μετρεῖται, ἔδει καὶ περὶ χρόνου διδάξαι, εἴπερ ἀριθμὸς πάσης κινήσεως ὁ χρόνος, ὡς μαθησόμεθα· εἰκότως δὲ περὶ προτέρου λέγει τοῦ τόπου· προηγεῖται γὰρ ὁ τόπος οὐ μόνον τοῦ χρόνου, ἀλλὰ καὶ τῆς κινήσεως καὶ αὐτοῦ τοῦ σώματος· ἔστι γὰρ τὸ μὲν σῶμα ἐν τόπῳ, ἡ δὲ κίνησις ἐν τῷ [*](1 Inscripsi ad normara p. 1, 1 expositam: Σιμπλικίου ἐξήγησις εἰς τὸ τέταρτον τῆς ἀρι- στοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως aE: εἰς τὸ δ τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως σιμπλι- κίου F 6 ante τελικοῦ add. τοῦ F 8 καθ’ αὑτὸ F 13 διειλέχθη hic et V. 16 aE πᾶν om. F 18 τῶν ἀρχῶν F1 suspicor ὑποδυόμενον 22 φορᾶ E: διαφορᾶ aF ἐπειδὴ F)
Ὁμοίως δὲ ἀνάγκη καὶ περὶ τόπου τὸν φυσικὸν ὥσπερ καὶ περὶ ἀπείρου γνωρίζειν, εἰ ἔστιν ἡ μή, καὶ πῶς ἐστι, καὶ τί ἐστι.
Τὰ περὶ τόπου προβλήματα διορίζεται κατὰ τὴν ὁμοιότητα τῶν περὶ ἀπείρου ζητήσεων. εἰκότως· ὡς γὰρ καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι τὸ ἄπειρον ὑποτιθεμένοις ἡμῖν ἄτοπα ἀκολουθεῖν ἐδόκει, οὕτως καὶ εἰ ἔστιν ὁ τόπος ζη- τοῦσι διὰ τὸ τοῦ προβλήματος ἄτριπτον ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρεῖν ἀνάγκη. καὶ ἔστιν ἀρχὴ καὶ τῶν περὶ τόπου προβλημάτων τὸ εἰ ἔστι ζητεῖν ἢ μὴ ἔστιν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπείρου. μετὰ δὲ τὸ εἰ ἔστιν ἐν τοῖς Ἀπο- δεικτικοῖς ἐμάθομεν τὸ τί ἐστι ζητεῖν. ὅπερ τὴν φύσιν καὶ οὐσίαν καὶ τὸν ὁριστικὸν τοῦ προτιθεμένου λόγον ἀνευρίσκει. μετὰ δὲ τοῦτο τὸ ὁποῖόν τί ἐστιν ἕπεται πρόβλημα τὸ τὰ ὑπάρχοντα τῷ πράγματι δηλοῦν, ᾧ συγγενές ἐστι τὸ πῶς ἐστι. καὶ γὰρ ὡς ἐπὶ τοῦ ἀπείρου ἐλέγομεν, ὅτι δυνάμει καὶ κατὰ μέρος καὶ ἐν τῷ γίνεσθαι, οὕτως ἐπὶ τοῦ τόπου τὸ πῶς ἐστι ζητοῦμεν, ἆρα καθ’ αὑτό τι, ὡς οἱ διάστημα ἢ κενὸν λέγοντες τὸν τόπον, ἢ ἐν σχέσει, καὶ πότερον πρὸς τὸ εἶναι συντελεῖ τι τοῖς σώμασιν ἡ οὐδέν. ταῦτα γὰρ περὶ τὰ ὑπάρχοντα καὶ περὶ τὸν τρόπον στρέφεται τῆς ὑποστά- σεως. ἀλλὰ διὰ τί τὸ πῶς ἐστι προέταξεν; ἢ ὅτι πολλάκις ἐκ τῶν ὑπαπ- [*](2 τούτων F1 τὸ μὲν — κίνησις (3) om. F ὑποδοκὴ aF 10 τοῦ τόπου aF 14 προβλήματος E 18 περὶ τοῦ ἀπείρου aF γνωρίζειν post φυσικὸν transiecit F ἔστιν a cf. v. 24: ἔστι τί EF 20 τοῦ τόπου aF 21 τοῦ ἀπείρου aF post ὡς add. καὶ F ὑποθεμένοις aF 24 καὶ (post ἀρχὴ) om. a περὶ τοῦ a 25 ἐπὶ om. Ε 26 μάθομεν τί ἐστι Ε 30 πῶς] τί a 31 οἱ om. E ἢ (post διάστημα) F: om. aE 33 τρέφε- ται Ε)
Τά τε γὰρ ὄντα πάντες ὑπολαμβάνουσιν εἶναί που ἕως τοῦ ἣν καλοῦμεν φοράν.
Διορίσας ἐν ἀρχῇ τὰ περὶ τόπου προβλήματα κατὰ τὴν πρὸς τὰ περὶ ἀπείρου ὁμοιότητα, | καὶ ἐφεξῆς ὅτι ἀναγκαῖος ὁ περὶ τοῦ τόπου λόγος [*](121v) τῷ φυσικῶ διὰ δυεῖν δείκνυσιν ἐπιχειρημάτων, ὧν τὸ μὲν ἔνδοξον εἶναι δοκεῖ ἀπὸ τῆς κοινῆς ὑπολήψεως εἰλημμένον, τὸ δὲ ἀποδεικτικὸν ἀπ’ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὁρμώμενον. καὶ τὸ μὲν ἀπὸ τῆς κοινῆς ὑπολήψεως τὸν ὑπὸ τῶν παλαιῶν προτεινόμενον ὑποθετικὸν συλλογισμὸν παρατίθεται ἔχοντα οὕτως· εἰ τὸ μὴ ὂν οὐδαμοῦ, τὸ ὃν ποῦ· εἰ δὲ τὸ ποῦ τὴν ἐν τόπῳ σχέσιν δηλοῖ, δῆλον ὅτι ἔστιν ὁ τόπος. ‘‘αὕτη δὲ ἡ ἐρώτησις, ὡς ὁ Ἀλέξανδρός φησιν, οὐ πάντων ἀπλῶς ἐστιν, ἀλλὰ τῶν μόνα τὰ σώματα ἡγουμένων εἶναι καὶ μόνα τὰ ἔνυλα, ἀναιρούντων δὲ τὴν ἀσώματον φύσιν.” καὶ κατά γε τὸ φαινόμενον ἀμεθόδως τὴν ἀντιστροφὴν ἐποιήσατο· τῷ γάρ ἱεῖ τὸ μὴ ὃν μηδαμοῦ᾿ ἕπεται κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν τὸ ποῦ ὄν, ἀλλ’ οὐχὶ τὸ ὂν ποῦ, ὅπερ ζητεῖται τοῖς τὸν τόπον εἰσάγουσιν. ἢ οὖν ὑπερβιβαστέον τὴν λέξιν λέγοντας τὸ οὐδαμοῦ ὂν μὴ εἶναι καὶ οὕτω λοιπὸν λέγοντας τὸ ὂν ποῦ εἶναι, ἢ ὅπερ πιθανώτερον κατὰ τὴν τῶν ἐρω- τησάντων δόξαν μόνα τὰ σώματα οἰομένων εἶναι ῥητέον ἐξισάζειν τῷ ἡγουμένῳ τὸ ἑπόμενον. εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ἄλλο τι εἰ μὴ τὰ σώματα, δῆλον ὅτι τὸ μηδαμοῦ ὂν οὐδὲ ἔστιν ὅλως καὶ τὸ μὴ ὂν οὐδαμοῦ ἐστιν, ἐπειδὴ τὰ σώματα ποῦ ἐστιν. ἐπὶ δὲ τῶν ἐξισαζόντων ἀδιάφορος ἡ ἀντιστροφή, εἴτε ἀπὸ τοῦ ἡγουμένου γίνοιτο εἴτε ἀπὸ τοῦ ἑπομένου· ἔοικε δὲ τὴν ἐν Τιμαίῳ τοῦ Πλάτωνος ῥῆσιν παρῳδεῖν ὁ Ἀριστοτέλης, ἐν οἷς φησιν ἐκεῖνος ‟πρὸς ὃν δὴ καὶ ὀνειροπολοῦμεν βλέποντες καί φαμεν ἀναγκαῖον εἶναί που τὸ ὂν ἅπαν ἔν τινι τόπῳ καὶ κατέχον χώραν τινά, τὸ δὲ μήτε ἐν γῇ μήτε που κατ’ οὐρανὸν οὐδὲν εἶναι.” ὁρᾷς γὰρ ὅτι αὐτὸς ἄντικρυς ὁ λόγος ἐστὶ καὶ ἀκολούθως οὗτος ἀντιστρέψας. διότι γὰρ τὸ μηδαμοῦ ὂν οὐδὲ ἔστι, δᾶ τοῦτο τὸ ὂν ἅπαν ποῦ ἐστι. καὶ ὁ Πλάτων’ δὲ οὐχ ὡς ἀποδεχόμενος τὸν λόγον ταῦτα εἶπεν, ἀλλ’ ὅτι ἀπὸ τῆς εἰς τὰ ἔνυλα ὀνειρατικῆς ἐμβλέ- ψεως, οἶς ὑπάρχει τοῦτο, περὶ πάντων αὐτὸ τῶν ὄντων λέγομεν.
Ὅτι δὲ τὸ μὴ ὂν οὐδαμοῦ, δείκνυσιν ὁ Ἀριστοτέλης διὰ τοῦ ποῦ γάρ ἐστι τραγέλαφος ἢ σφίγξ; οὐδαμοῦ γάρ, ἐπειδὴ μὴ ἔστιν ὅλως. καὶ οὐκ ἔστιν ὅλως, ἐπειδὴ οὐδαμοῦ ἐστι. δῆλον δὲ ὅτι ὑγιὴς μέν ἐστιν ἡ ἀκολουθία οὕτω ληφθεῖσα, οὐκέτι δὲ καὶ ἀληθής. οὔτε γὰρ τὸ ὂν πᾶν [*](5 περὶ τοῦ aF 15 ἐποιήσαντο a 18 τὸ] τοῦ Ε 21 εἰ μὴ E: ἡ aF 22 τὸ (post ὅτι) om. F οὐδαμοῦ] μηδαμοῦ F 23 σώματα om. F 25 Τιμαίῳ p. 52 Β 26 ὃν] ὃ Plato et Simplicius f. 126 v 16 alias 29 οὗτος aF2: οὕτως aF1 31 ἀπὸ Ε: ὑπὸ aF ὀρειρακτικῆς Ε 35 ἐστιν om. aF)
Ἔχει δὲ πολλὰς ἀπορίας τί ποτέ ἐστιν ὁ τόπος ἕως τοῦ οὔτε προηυπορημένον περὶ αὐτοῦ.
Δείξας ὅτι ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ ὁ περὶ τόπου λόγος, ἐφεξῆς δείκνυσιν ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὅτι χαλεπὸν τὸ πρόβλημα καὶ διὰ τοῦτο συντόνου δεόμενον ἀντιλήψεως καὶ συγγνώμης, εἰ τοῖς πρώτοις αὐτὸν ἐμμε- θόδως ζητοῦσι μὴ εὐθὺς ἀναφανείη τὸ ἀκριβές. ὥστε καὶ πρὸς τὸν μαν- θάνοντα καὶ τὸν διδάσκοντα χρήσιμος ἡ τῆς χαλεπότητος ἐπίδειξις. τὸ δὲ χαλεπὸν αὐτοῦ δείκνυσι πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ δεῖν μὲν τοὺς ὁρισμοὺς τῶν [*](1 ἐν τόπῳ ἐστὶ a 2 χωριστῶς a 4 ἐνεδείξατο — λόγος om. F ἐνεδεί- ξετο E τῶν φυσικῶν F 5 τὰ iteravit F εἰ δὲ aF: οὐδὲ δεῖ (om. δεῖ post μάτην) E 10 περὶ τοῦ τόπου E 15 κοινῶς Ε: κοινὴν F: κοινὴ a 17 οἱ ‟νόμῳ χροιή” cf. Democritiis supra p. 512, 28 20 τῶν ἄλλων πασῶν aF 21 ταύτην ὅμως aF: αὐτὴν ὁμοίως E 22 ἀποδείξει F: ὡς δείξει aE, quod si verum est, delendum ὅτι 24 ἐν τισι iteravit F τῶν ἀντιγράφων E: om. aF μετὰ E: ἀντὶ aF 25 καὶ om. aF γέγραπται — πρώτη om. aF 26 Εὔδημος fr. 36 p. 51,20Sp. 29 περὶ τοῦ τόπου aF 32. 33 διδάσκοντα καὶ τὸν μανθάνοντα aF)
μυθική ἐστι ἀλλ’ οὐκ ἀποδεικτικὴ ἡ τοῦ Ἡσιόδου παράδοσις· καὶ τοσοῦτον, εἴπερ ἄρα, ἐνεδείξατο καλῶς, ὅτι δεῖ τι προυπάρχειν ἐν ᾧ τὰ γινόμενα ἔσται. καὶ ὁ Πλάτων δὲ ἐν τῷ Τιμαίῳ ὅσα περὶ τόπου δοκεῖ λέγειν, περὶ τῆς ὕλης εἴρη- κεν. ὁ δὲ Εὔδημος τῆς δυσκολίας τοῦ περὶ τόπου προβλήματος καὶ τοῦτο αἴτιον εἶναί φησι τὸ μὴ ῥᾴδιον εἶναι ἐπιλαβέσθαι τοῦ τόπου, διότι ὑποφεύγει πάντως· ἐξαιρουμένου τοῦ ἐν τόπῳ σώματος, καὶ καθ’ αὑτὸ μὲν οὐκ ἔστιν αὐτὸν νοῆσαι, εἴπερ δὲ ἄρα, μεθ’ ἑτέρου, ὥσπερ τοὺς τῶν ἀφώνων καλου- μένους φθόγγους· μετὰ γὰρ τοῦ α ὁ τοῦ β καὶ ὁ τοῦ γ δῆλος. οὐ μέντοι διὰ τὴν δυσχέρειαν ἀποστατέον τοὐ προβλήματος οὕτως ὄντος οἰκείου καὶ ἀναγκαίου τῷ φυσικῷ. κἂν γὰρ μηδὲν ἄλλο ἐπὶ τῶν δυσλήπτων, ἀλλὰ τό γε ἀπορῆσαι περὶ αὐτοῦ καλῶς ἱκανὸν τῷ φιλομαθεῖ, ὡς ἐν ἄλλοις αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης διδάσκει.[*](p. 208b 1)
- ἤτοι μὲν πρώτιστα χάος γένετο,
Ὅτι μὲν οὖν ἔστιν ὁ τόπος ἕως τοῦ εἰς ἣν καὶ ἐξ ἧς μετέβαλε.
Καὶ τὰ ἀναγκαῖον καὶ τὸ χαλεπὸν δείξας τῆς περὶ τοῦ τόπου ζητή- [*](2 τῶν E: ἐν τῷ aF Περὶ ψυχῆς] ex c. 1 accurate nihil respondere videtur 8 ἐστὶ δεκτικὸς σώματος aF 12 παραδίδωσι E: δίδωσι aF 15 χαλεπὸν a ὁ λόγος om. aF 16 post ζητήσεως iteravit αἴτιον δὲ — λόγος γί (15) puuctis deleta E 17 αὐτῆς Ε: ἐν τοῖς aF Ἡσίοδος Theog. 116 cf. Arist. Phys. Δ 1 p. 208 b 20 ἐγένετο F 18 pot γένετο add. καὶ aF ἀλλ’ Ε: καὶ aF 19 εἴπερ ἄρα a: εἶπεν ἄρα Ε: ἄρα εἴπερ F 21 ἐν τῶ E: ἐν aF περὶ τοῦ τόπου a εἰρήκαμεν F 22 Εὔδημος fr. 37 p. 52, 5 Sp. 23 εἶναι aF: om. E 25 αὐτὸν Brandis: αὐτὸ libri 26 α] ἄλφα E β͂] βῆτα E 28 post ἄλλο add. καὶ Ε 32 μετέβαλε E cf. p. 524, 29: μετέβαλλον a: μετέβαλον Aristoteles)
Ἡ μὲν οὖν ἀπὸ τῆς ἀντιμεταστάσεως δεῖξις ὧδέ πὼς γέγονεν· ὁ τόπος δεκτικός ἐστι παρὰ μέρος διαφερόντων τινῶν ὁ αὐτὸς μένων· ὃ δὲ δεκτι- κόν ἐστι τινῶν διαφερόντων παρὰ μέρος τὸ αὐτὸ μένον, τοῦτο ἔστι τι καὶ ἄλλο ἐκείνων ἐστίν, εἴ γε τοῦτο μὲν ἀεὶ ταὐτόν, ἐκεῖνα δὲ διαφέροντα καὶ ἄλλοτε ἄλλα· ὁ τόπος ἄρα ἔστι τι καὶ ἄλλο τῶν ἐν αὐτῷ. ὅτι δὲ δεκτι- κὸς ὁ τόπος ἄλλοτε ἄλλων ὁ αὐτὸς μένων, ἐδήλωσεν ἐκ τῆς ἀντιμεταστά- σεως τῶν σωμάτων εἰπὼν ἐν ᾧ γὰρ ἀήρ ἐστιν νῦν, ὕδωρ ἐν τούτῳ πρότερον ἦν. ἐξ οὗ δῆλον ὅτι καὶ ἕτερον τί ἐστιν ἡ χώρα, εἰς ἣν καὶ ἐξ ἧς μετέβαλε τὰ ἐν αὐτῇ σώματα. εἰ δὲ ἕτερον, δῆλον ὅτι καὶ ἔστι καὶ ἄξιον ζητεῖν αὐτόν. ἐνάργειαν δὲ τῇ ἀποδείξει τοῦ καὶ εἶναι καὶ ἄλλο τι εἶναι τὸ δεκτικὸν τῶν παρὰ μέρος ἐγγινομένων παρέσχετο ἡ τοῦ ἀγγείου παράθεσις· τοῦτο γὰρ καὶ ἔστι τι καὶ ἕτερον τῶν ἐν αὐτῷ ἐστιν, ὅπερ εἰς πίστιν παρείληπται τῆς μείζονος τῶν προτάσεων.
[*](p. 208b8)Ἔτι αἱ φοραὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων ἕως τοῦ οὐκ [*](44) ἔχοντα φύσει τούτων ἕκαστον. |
Ἔτι δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦ εἶναι τὸν τόπον ποιεῖται ἀπὸ τῆς τῶν [*](122v) [*](3 ἐφεξῆς καὶ a: ἐφεξῆς Ε: καὶ ἐφεξῆς καὶ F 6 ἔνεστι EF cf. Aristoteles et The- mistius p. 254,11: ἐστι a καὶ (post ὥσπερ) om. aF 7 ἄλλο — ἑκάτερον om. aF 9 τὸ (post ἄνω) aF: τῆ E 11 ἀπὸ E: ἐπὶ aF μέρος Ε: μέρους aF 14 πάντες F 22 ὃ δὲ EF: ὃ a 23 τινῶν ἐστι aF δια- φερόντων om. F 25 ἔστι τὶ aF: ἔστι τε τὶ E 27 ἐστιν ἀὴρ aF 29 ἐξ ἧς καὶ εἰς ἣν a 34 ἔτι EF: ἔτι δὲ καὶ a: ἔτι δὲ Aristoteles)
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος τὴν λέξιν τὴν λέγουσαν ὡς τὰ μόνον λεγόμενα διὰ θέσιν οὐκ ἔχοντα φύσει τούτων ἕκαστον οὕτως μεταγράφει ὥστε μόνον νοεῖσθαι αὐτῶν τὴν θέσιν. ‟εἰπὼν γάρ, φησίν, ὅτι τά μαθηματικὰ κατὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς θέσιν ἔχει τὰ δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ποίαν θέσιν προσέθηκεν, ὅτι τὴν κατ’ ἐπίνοιαν· εἰ γὰρ τὴν ἀρχὴν μηδὲ ἔστι καθ’ αὑτά, οὐδ’ ἂν θέσιν ἔχοι καθ’ αὑτά.” ἐνταῦθα δὲ σαφῶς ὁ Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ τὸ ἀπὸ τῶν μαθημάτων παράδειγμα μὴ εἶναι ἴδιον ἐπιχείρημα, ἀλλ’ εἰς πίστιν εἰλῆφθαι τοῦ κατὰ φύσιν διωρίσθαι τὰς τῶν τόπων δια- φοράς, εἴπερ τὰ μὴ κατὰ φύσιν διωρισμένους ἔχοντα τοὺς τόπους, ὥσπερ τὰ μαθηματικὰ οὐδὲ ἔστιν ὅλως ἐν τόπῳ. μήποτε δὲ δύναται καὶ ἴδιον ἐπιχείρημα εἶναι τοῦτο, ὥσπερ ᾠήθη πρότερον ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ τρίτον ἐπιχείρημα τῶν εἶναι τὸν τόπον δεικνύντων τὸ ἀπὸ τῶν μαθημάτων εἶναι λέγων. ἔχοι δὲ ἄν οὕτως· εἰ τὰ μαθηματικὰ καίτοι μὴ ὄντα φύσει ἐν τόπῳ ὅμως κατὰ τὴν πρὸς ἡμάς θέσιν ἔχει τὰς τοῦ τόπου διαφοράς, δῆλον ὅτι ἔστι τι ὁ τόπος· τὰ γὰρ θέσει ἀπὸ τῶν φύσει μετάγεται, ὡς τὰ φανταστὰ ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν.
[*](p. 208b 25)Ἔτι οἱ τὸ κενὸν φάσκοντες εἶναι ἕως τοῦ διὰ τούτων ἄν τις ὑπολάβοι.
Τρίτον τοῦτο ὑποτίθησιν ἐπιχείρημα δεικνύων εἶναι τὸν τόπον κατ’ [*](2 μόνον a 6 λεγόμενα διὰ θέσιν EF: νοούμενα κατὰ θέσιν a 7 καὶ (ante ὁ μὲν) om. aF καὶ τοῖς aF: ἐν τοῖς Ε 9 τοδὶ E: τουτὶ aF 10 τὰ (ante μέρη) om. aF 11 καὶ (post τόπῳ) om. a τὰ φυσιτὰ sic E 11. 12 καὶ τὰ χνητὰ sic E ἀλλὰ — καθὸ τεχνητὰ om. a ἀλλὰ τὰ μὲν τεχνητὰ om. F ἐν τόπῳ ἐστὶ κατὰ συμβεβηκὸς F 13 post ἐστὶ add. καθὸ τεχνητά a 15 τῶν (post τὴν) om. Ε ἁπλῶς ut videtur F 21 ἔχει Ε 25 μαθηματικὰ a: μαθήματα EF ὅλως ἐστὶν a 27 τῶν τόπων F 34 τοῦτο om. aF δεικνύων Ε: δεικνύον aF)
Δόξειε δ’ ἄν καὶ Ἡσίοδος ὀρθῶς λέγειν ἕως τοῦ οὐ γὰρ ἀπόλλυται ὁ τόπος τῶν ἐν αὐτῷ φθειρομένων.
Τοῦ Ἡσιόδου ἐν τῇ Θεογονίᾳ λέγοντος
καὶ τοῦ χάος ἀπὸ τοῦ χῶ ῥήματος δοκοῦντος γεγονέναι καὶ διὰ τοῦτο τὸ χωρητικὸν δηλοῦν, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ τοπικῷ, ἐκ τούτου δύο συλλογί- ζεται ὁ Ἀριστοτέλης· καὶ ὅτι ἔστι τι ὁ τόπος κατὰ τὸν Ἡσίοδον, καὶ ὅτι προτέρα πάντων ἡ τούτου δύναμις κατ’ αὐτὸν καὶ ἀρχηγική, ὥστε καὶ οἰκεία τῷ περὶ τῶν ἀρχῶν λόγῳ. διὰ τοῦτο δέ φησιν αὐτὸν εἰρηκέναι πρῶτον γενέσθαι τὸ χάος διὰ τὸ νομίζειν μέν, ὥσπερ οἱ πολλοὶ τὴν ἀσώματον φύσιν ἀγνοοῦντες, μόνα δὲ εἶναι τὰ σώματα λέγοντες, πάντα εἶναί που καὶ ἐν τόπῳ. εἰ δὲ τοῦτο, δεῖν προυπάρξαι χώραν ἐν ᾖ ἔσται τὰ ὄντα. καὶ διὰ τοῦ εἰπεῖν ὥσπερ οἱ πολλοὶ ἐνεδείξατο ὅτι οὐκ ἀρέσκεται τῇ δόξῃ. τοὐ δὲ δοκεῖν ὀρθῶς λέγειν τὸν Ἡσίοδον αἰτίαν ἐπή- γαγε τὸ ὡς δέον πρῶτον ὑπάρξαι χώραν τοῖς οὖσιν. εἰ δέ ἐστιν ἀληθὲς τὸ δοξαζόμενον ὑπὸ Ἡσιόδου τὸ πρώιην χώραν γενέσθαι ἤτοι τόπον, θαυμαστή τις ἄν εἴη ἡ τοῦ τόπου φύσις πρωτουργός τις οὖσα καὶ ἀρχηγική. εἰ γὰρ τόπου μὲν ὄντος οὐκ ἀνάγκη εἶναι σῶμα, σώματος δὲ ὄντος ἀνάγκη εἶναι τόπον, εἰ πάντα ἀνάγκη εἶναί που καὶ ἐν τόπῳ, τὸ δὲ συναναιροῦν μὲν μὴ συναναιρούμενον δὲ πρῶτόν ἐστι τῇ φύσει, δῆλον ὅτι πρωτουργὸς καὶ ἀρχηγικὸς ἄν εἴη ὁ τόπος. οὐ γὰρ εἰ τόδε τὸ σῶμα οἷον [*](2 τι] τὸ τι E 3 ἀρέσκων E 6 οὖν Ε: γοῦν aF 10 δὲ] καὶ Ε τοῦ om. E 17 Θεογονίᾳ v. 116. Simplicius vulgarem, non Aristotelis versus formaiu sequitur 19 καὶ τὸ χάος Ε χωρήματος E 20 χωρηστικὸν F 25 ἀσώ- ματον aF: ἀσωμάτων E 26 τὴν χώραν aF 30 δοξαζόμενον Ε: δεδοξασμένον aF post ὑπὸ add. τοῦ aF πρῶτον a 31 τις E cf. Aristoteles et Themistius p. 255, 25 32 post ἀνάγκη add. μὲν F 33 εἰ πάντα EF: ἅπαντα a 35 ὁ τού τόπος φύσις F)
- ἤτοι μὲν πρώτιστα χάος γένετο,
Ἔοικε δὲ τοιαύτη τις τότε τῶν Ἡσιόδου ἐπῶν ἐπιπολάζειν ἐξήγησις τὸ χάος εἰς χώραν μεταλαμβάνουσα. δηλοῖ δὲ οὐ χώραν ἀλλὰ τὴν ἀπει- ροειδῆ καὶ πεπληθυσμένην τῶν θεῶν αἰτίαν, ἣν ’Oρφεὺς ‟χάσμα πελώριον’’ ἐκάλεσε. μετὰ γὰρ τὴν μίαν τῶν πάντων ἀρχήν, ἣν ’Oρφεὺς χρόνον ἀνυμνεῖ ὡς μέτρον οὖσαν τῆς μυθικῆς τῶν θεῶν γενέσεως, αἰθέρα καὶ τὸ κελώριον χάσμα’’ προελθεῖν φησι, τὸν μὲν τῆς περατοειδοῦς προόδου τῶν θεῶν αἴτιον, τὸ δὲ τῆς ἀπειροειδοῦς. καὶ λέγει περὶ αὐτοῦ
καίτοι πῶς ὄν τις περὶ τόπου ταῦτα λέγοι τοῦ καὶ τἄλλα περαίνοντος καὶ ἑδράζοντος; ὁ μέντοι Ἡσίοδος τὴν πρώτην τῶν πάντων αἰτίαν σιγῇ τιμῶν ᾐνίξατο μόνον αὐτὴν διὰ τοῦ εἰπεῖν γενέσθαι τὸ χάος παντὶ γὰρ γενομένῳ ὑπ’ αἰτίου τινὸς ἀνάγκη τὴν γένεσιν σχεῖν, ὡς ὁ Πλάτων’ φησί), τὴν δὲ πληθοειδῆ πρόοδον τῶν θεῶν ἐκφῆναι βουλόμενος διὰ τῆς ἀπειροειδοῦς συστοιχίας προήγαγε τὴν θεογονίαν τὸ χάος πρῶτον εἰπὼν καὶ μετ’ αὐτὸ γῆν.[*](p. 209a 2)
- οὐδέ τι πεῖραρ ὑπῆν, οὐ πυθμήν, οὐδέ τις ἔδρα·
Οὐ μὴν ἀλλ’ ἔχει γε ἀπορίαν εἰ ἔστι ἕως τοῦ ζητητέον γὰρ τὸ γένος αὐτοῦ πρῶτον.
Ἐv μὲν τοῖς περὶ τοῦ ἀπείρου λόγοις ἐκθέμενος πέντε ἐπιχειρήματα, δι’ ὧν εἶναι δοκεῖ τὸ ἄπειρον, ἐπήγαγε τούτοις ἐκεῖνα, δι’ ὧν μὴ εἶναι φανήσεται, ἵν’ οὕτως ὁ διαιτητὴς τῶν λόγων καὶ ἀληθεῖς ἀμφοτέρους εὑρί- σκων καὶ τὰ ἐναντία λέγειν δοκοῦντας, πῇ μὲν εἶναι πῇ δὲ μὴ εἶναι τὸ ἄπειρον ἐπιψηφίζηται, ὅπερ καὶ τὸ ἀληθὲς ἔχει. ἐνταῦθα δὲ οὐ πῇ μὲν εἶναι τῆ δὲ μὴ εἶναι τὸν τόπον βουλόμενος, ἀλλ’ εἶναι μόνως διὰ τὴν κοι- νῆν περὶ αὐτοῦ ἔννοιαν τίς γὰρ οὐ λέγει τόπον εἶναι;), οὐκ ἀντέθηκεν εὐθὺς [*](2 καὶ (post δὲ) om. E 3. 4 σώματος ἐστερημένος Ε 4 περὶ τοῦ τόπου aF 5 μαθησόμεθα velut Δ 4 p. 212 a 20 10 ἔχει a 12 ἐπῶν iteravit E 14 ’Oρφεὺς cf. Syrianus in Metaph. p. 859 b 31 sqq. Aglaopharaus Lobeckii p. 472 sqq. post ’0ρφεὺς add. καὶ aF 17 τὸν μὲν a: τὸ EF 19 πεῖραρ EF: πείρας a: πεῖρας Procl. in Farm. L. VI 101 ὑπῆν Ε Proclus l. c: ἦν F: ἔην a οὐ EF: οὐδὲ a 29 πέντε aF: τὰ Ε 30 τούτοις δι’ ὧν F 33 ἐπιψηφίζεται aF: ἐπιψηφίζῃ E οὐ aE: μὴ F 34 μόνος a)
Διαστήματα μὲν οὖν ἔχει τρία ἕως τοῦ ἐν τῷ αὐτῷ γὰρ ἄν εἴη δύο σώματα.
Ὁ μὲν Ἀλέξανδρος δύο συλλογισμοὺς ἀναλύει ἐν τούτῳ τῷ ῥητῷ ἀντι- κειμένους ἀλλήλοις· ‟καὶ ἔστιν ὁ μὲν πρῶτος τοιοῦτος· ὁ τόπος διαστή- ματα ἔχει τρία· τὸ δὲ τρία διαστήματα ἔχον σῶμα· ὁ τόπος ἄρα σῶμα.” καίτοι κἄν τὸ σῶμα τρία ἔχει διαστήματα, οὐ πᾶν τὸ τρία ἔχον διαστή- ματα ἤδη σῶμά ἐστι. καὶ γὰρ καὶ τὸ κενὸν οἱ λέγοντες εἶναι τριχῇ διε- στάναι φασὶν αὐτό. ‟ὁ δὲ δεύτερος συλλογισμὸς ἀντικείμενος τῷ προτέρῳ ὑποθετικὸς ἐξ ἀκολουθίας ἀνασκευαστικός, ὃν καὶ δεύτερον ἀναπόδεικτον καλοῦσιν· εἰ σῶμα ὁ τόπος, ἐν ταὐτῷ δύο σώματα ἔσται ὅ τε τοπος καὶ [*](2 τί om. F 8 τοῦ (ante εἰ) om. F ὑποδεικνύς E: ἀποδεικνύς aF 10 τὸ (ante εἰ) om. E 12 ὅπως Ε: πῶς aF 15 διέβαλλεν E 17 καὶ τὸ ὁποῖον Ε 18 τῷ aF: τὸ Ε 19 ἐρρήθησαν aF 20 δὲ καὶ προ·ἰόντος a 25 αὐτὸν ἐκτὸς E: ἐκτὸς αὐτὸν aF 27 τῷ om. a 29 μὲν Ε: μὲν οὖν aF 32 ἔχει Ε: ἔχοι aF οὐ — διαστήματα om. Ε 34 φασὶν aF: φησὶν E 35 ἀπό- δεικτον Ε Comment. Aristot. ΙΧ. Simpl. Phys. I. 34)
Τὸ δὲ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν οἱ μὲν ἀρχαῖοι ὡς ἐναργὲς ἄτοπον ἐλάμβανον, οἱ δὲ ἀπὸ τῆς Στοᾶς ὕστερον προσήκαντο ὡς ἀκολουθοῦν ταῖς σφῶν αὐτῶν ὑποθέσεσιν, ἃς ἐνόμιζον παντὶ τρόπῳ δεῖν κυροῦν· σώματα γὰρ πάντα λέγειν δοκοῦντες καὶ τὰς ποιότητας καὶ τὴν ψυχὴν καὶ διὰ παν- τὸς ὁρῶντες τοῦ σώματος καὶ τὴν ψυχὴν χωροῦσαν καὶ τὰς ποιότητας ἐν ταῖς κράσεσι συνεχώρουν σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν. ὅτι δὲ ἀδύνατον τοῦτο, δείκνυσι μὲν καὶ δι’ ἀφωρισμένου συγγράμματος, δείκνυσι δὲ καὶ ἐν τοῖς ὑπομνήμασι διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων ὁ Ἀλέξανδρος. πρῶτον μὲν γὰρ εἰ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖ, καὶ πᾶν διὰ παντὸς χωρήσει, εἴπερ καθὸ σώματα, ἀλλὰ μὴ καθὸ θερμὰ ἡ ψυχρὰ ἤ τινα ἄλλην ἔχοντα διαφορὰν χωρεῖ δι’ ἀλλήλων. εἰ οὖν σῶμα διὰ σώματος χωρεῖ, καὶ ἐν τῷ μικρο- τάτῳ χωρηθήσεται τὸ μέγιστον· ὁμοίως γὰρ ἕξει δεξάμενόν τε καὶ πρὸ τοῦ δέξασθαι. οὐ γὰρ δὴ τότε μὲν κενά τινα καὶ πόρους εἶχε, νῦν δὲ οὐκέτι. οὐδὲ γὰρ αἰτιῶνται κενὰ οἱ δι’ ἀλλήλων λέγοντες χωρεῖν. δύναται οὖν καὶ δεύτερον καὶ τρίτον ὁμοίως δέξασθαι. οὕτως δὲ ἐν τῇ κέγχρῳ, φησὶν Ἀριστοτέλης, ὁ οὐρανὸς χωρηθήσεται καὶ ἡ θάλασσα ἐν κυάθῳ. ἔτι δὲ εἰ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖ καὶ διὰ τοῦ παχυτέρου τὸ λεπτότερον, τί δήποτε ὁ χρυσὸς χαλκὸν μὲν δέχεται, ὕδωρ δὲ οὔ. ἄπορον δὲ καὶ διὰ τί δεξάμενος τὸν χαλκὸν ὁ χρυσὸς μείζονα τὸν ὄγκον ἔσχε, καὶ ὅλως διὰ τί αὔξεταί τινα τῶν μιγνυμένων, εἰ τὰ ἴσα ἀλλήλοις δι’ ὅλων ἀλλήλοις συμ- παρεκτείνεται ὡς τὴν αὐτὴν ἔχειν ἐπιφάνειαν; κυάθου γὰρ κυάθῳ μιχθέν· τος εἰ δι’ ἀλλήλων χωρεῖ τὸ ὅλον ἔδει κυαθιαῖον γίνεσθαι.
Καὶ ὁ Εὔδημος καὶ τοῦτο προστίθησιν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται δύο [*](1 εἶναι σώματα aF 2 σῶμα (ante ὁ) aF: σώματα E 3 οὑν om. Ε δὲ om. E 6 βάθος καὶ πλάτος Ε 10 ἀκολουθοῦν ταῖς aF: ἀκολουθοῦντες Ε 11 post ἐνόμιζον add. ἐν aF 12 λέγειν πάντα a 15 δείκνυσι — Ἀλέξανδρος (16) om. a συγγράμματος cf. Themistius p. 256, 17 τοῦτο δὲ (scil. τὸ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν) Χρυ- σίππῳ μὲν καὶ τοῖς ἀπὸ Ζήνωνος δόγμασίν ἐστιν, οἱ παλαιοὶ δὲ ἀπάγουσιν ὡς εἰς ἐναργῶς, καὶ πολλοὶ παρίστανται τῷδε τῷ λόγῳ γενικῶς ὅ τε Ἀφροδισιεὺς Ἀλέξανδρος ἐν τῷ Περὶ κράσεων [1. κράσεως] γράμματι καὶ τοῖς ὑπομνήμασιν τοῖς φυσικοῖς καὶ ἄλλοι τινὲς κτλ. 19 ἀλλήλων E: ἀδήλων aF 21 οὐ γὰρ ― δέξασθαι (23) om. F 22 οὐδὲ γὰρ — χωρεῖν E: om. a 24 φησὶν ὁ aF Ἀριστοτέλης Phys. Δ 12 p. 221 a 22 πάντα τὰ πράγματα ἐν ὁτῳοῦν ἔσται καὶ ὁ οὐρανὸς ἐν τῇ κέγχρῳ ὁ οὐρανὸς aE: ἐν τῶ οὐρανός F 25 τὸ (ante λεπτότερον) om. E 26 διὰ om. F 28 τὰ ἴσα ― ὅλων om. F 31 καὶ ὁ E: E: ὁ δὲ aF Εὔδημος fr. p. 53, 18 Sp.)
Ἔτι δὲ εἴπερ ἐστὶ σώματος τόπος ἕως τοῦ οὐδ’ ἔστι τι παρ’ ἕτερον τούτων ὁ τόπος.
Καὶ οὗτος ὁ λόγος δοκεῖ μὲν πρὸς τὸ τί ἐστιν ἐνίστασθαι, ὅτι οὐκ ἔστι σώματος χώρα ὁ τόπος. ἀναιρεῖ δὲ καὶ τὸ εἶναι ὅλως τὸν τόπον δεικνύς, ὅτι οὐδὲ ἔστιν ὅλως τόπος ἢ χώρα σώματος. καὶ ἡ μὲν ὅλη τοὐ λόγου | ἀγωγὴ τοιαύτη· εἰ ἔστι σώματος τόπος καὶ χώρα, ἔσται καὶ τῶν περάτων, [*](124r) ὥστε καὶ ἐπιφανείας καὶ γραμμῆς καὶ στιγμῆς· ἀλλὰ μὴν στιγμῆς οὐκ ἔστι τόπος, ὡς δείξει· οὐδὲ ἄρα σώματος. καὶ τὸ μὲν συνημμένον ὅτι ἀληθές, δείκνυσιν ἐκ τοῦ λόγου τοῦ εἰσαγαγόντος ὅλως τὴν τοῦ τόπου ἔννοιαν. εἰ γὰρ ἐκ τοῦ ἔνθα πρότερον ἦν ὕδωρ ἐνταῦθα γίνεσθαι ἀέρα καὶ εἶναί τι τὸν τόπον καὶ ἕτερον τοῦ ἐν αὐτῷ λέγομεν, δῆλον ὅτι καὶ ὅπου πρότερον ἦν ἡ τοῦ ὕδατος ἐπιφάνεια, νῦν ἐστιν ἡ τοῦ ἀέρος. τὰ γὰρ ἑκάστου πέρατα τῷ περατουμένῳ συμμεθίσταται. ὁμοίως οὖν καὶ γραμμὴ καὶ σημεῖον, ὥστε καὶ σημείου ἄν εἴη τόπος τῷ αὐτῷ λόγῳ ᾧπερ καὶ σώματος. ὅτι δὲ οὐκ ἔστι τόπος σημείου οὐδὲ ἔχομεν διαφορὰν στιγμῆς καὶ τόπου στιγμῆς, δείξαις ἄν οὕτως· εἰ ἴσος ὁ τόπος τῷ ἐν τόπῳ, καὶ τοῦ σημείου τόπος ἔστιν, οὗ μέρος οὐδέν· τὸ δὲ οὗ μέρος οὐδὲν σημεῖον· καὶ ὁ τόπος ἄρα τοῦ σημείου σημεῖον. δύο δὲ σημεῖα ἐὰν ἐφαρμόττῃ ἀλλήλοις ἓν γίνεται σημεῖον ἐνεργείᾳ καὶ οὐκέτι δύο, ὥστε οὐκ ἄλλο τὸ σημεῖον καὶ ἄλλος ὁ τοῦ σημείου τόπος. ἔδει δὲ διαφορὰν εἶναι τοὐ τόπου καὶ τοῦ ἐν τόπῳ, εἴπερ ἔστι τι ὁ τόπος. ὁμοίως δὲ οὐδὲ γραμμῆς οὐδὲ ἐπιφανείας ἔστι τόπος, ὥστε τῷ τῆς ἀντιμεταστάσεως λόγῳ πρότερον μὲν χρώμενοι εἶναι τὸν τό- πον ἐδείκνυμεν, νῦν δὲ μὴ εἶναι.
[*](1 ἄμα εἶναι σώματα aF οὔτε αἰσθητὰ — σώματα (2) om. F post μαθηματικὸν fortasse excidisse ὄν adnotat Spengel πρὸς γὰρ κτλ. intellego: nam praeter eam difficultatem quae in corporum simul existentium copulatione consistit alia quoque inde oritur quod alicubi sit necesse est τὸ μαθηματικόν, quod fieri non potest. ποῦ interrogativum vult esse Speugel, id quod proximis vetatur 8 ὥστε aF: ὧς sic Ε ἄτοπος] ὁ τόπος F 11 δὲ om. a Aristoteles 12 ἕτερον E: ἕκαστον a Aristoteles 18 δείξει aF: δείξω Ε 19 εἰσάγοντος F 26 εἰ γὰρ a τῶ E: τοῦ aF 28 ἐὰν ἐφαρμόττῃ aF: ἐφαρμοστὰ E σημεῖον γίνεται aF 30 εἶναι τοῦ τόπου Ε: τόπου εἶναι aF 32 λόγῳ aF: om. E)Τί γὰρ ἄν καὶ θείημεν εἶναι τὸν τόπον; ἕως τοῦ ἐκ δὲ [*](124r) τῶν νοητῶν στοιχείων οὐδὲν γίνεται μέγεθος.
Ἐπειδὴ τὰ ὄντα πάντα ἢ σώματά ἐστιν ἢ ἀσώματα καὶ ἢ στοιχεῖα ἢ ἐκ στοιχείων, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἡ ἀπλᾶ ἢ σύνθετα, δείξας ὅτι οὔτε σῶμα οὔτε ἀσώματός ἐστιν ὁ τόπος, νῦν δείκνυσι καὶ τὸ ἕτερον διαιρετικόν, ὅτι οὔτε στοιχεῖον οὔτε ἐκ στοιχείων ἐστὶν ὁ τόπος τοιαύτην ἔχων φύσιν, ὥστε μέγεθος μὲν ἔχειν, εἴπερ ἴσος τῷ ἐν τόπῳ, σῶμα δὲ μὴ εἶναι, εἰ μὴ δυνατὸν δύο σώματα ἐν ταὐτῷ εἶναι. τῷ μὲν γὰρ μὴ εἶναι σῶμα οὐκ ἂν εἴη τῶν αἰσθητῶν τι καὶ σωματικῶν οὔτε ὡς ἐκ στοιχείων οὔτε ὡς στοιχεῖον. τῶν γὰρ συνθέτων σωμάτων καὶ τὰ στοιχεῖα σώματα. πῦρ γὰρ καὶ ἀὴρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆ τὰ προσεχῆ τῶν συνθέτων σωμάτων στοι- χεῖα ἢ ἄτομοι, ὡς Δημόκριτος, ἢ ὁμοιομέρειαι, ὡς Ἀναξαγόρας. ἀλλ’ οὔτε τῶν νοητῶν τι ἄν εἴη οὔτε ὡς ἐκ στοιχείων οὔτε ὡς στοιχεῖον. οὔτε γὰρ τὰ νοητὰ στοιχεῖα μέγεθός τι ἔχει, οὔτε ἐκ νοητῶν στοιχείων ἀμεγεθῶν ὄντων γένοιτ’ ἄν τι μέγεθος. εἰ οὖν μέγεθος ὁ τόπος ἔχει, οὐκ ἄν οὔτε ἐκ νοητῶν εἴη στοιχείων οὔτε νοητὸν στοιχεῖον, ὥστε οὐδ’ ἄν εἴη ὅλως, εἴπερ πᾶν τὸ ὂν ἢ στοιχεῖόν ἐστιν ἢ ἐκ στοιχείων.
Ἐπιστήσαι δὲ ἄξιον, πῶς εἶπε τὰ τῶν αἰσθητῶν στοιχεῖα σώ- ματα εἶναι· ἡ γὰρ ὕλη καὶ τὸ εἶδός ἐστι τὰ πρῶτα στοιχεῖα τῶν αἰσθη- τῶν ἀσώματα ὄνια ἄμφω. μήποτε οὖν οὐ μάτην εἶπε τὰ μὲν τῶν αἰσθητῶν στοιχεῖα σώματα, ἵνα δείξῃ ποῖα λαμβάνει σύνθετα, ὅτι οὐ τὰ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους προσεχῶς, ἀλλὰ τὰ ἐκ τῶν ἁπλῶν σωματικῶν στοι- χείων τῶν τεττάρων, ἅτινα οὐκ ἔστιν αἰσθητὰ καθ’ ἑαυτά· οὐδὲ ἔστιν ὅλως καθ’ ἑαυτά· οὐδὲ γὰρ τὰ αἰσθητήρια ἁπλᾶ ἐστιν, ἀλλὰ σύνθετα. καὶ ἡ γῆ αὐτὴ καὶ τὸ ὕδωρ καὶ ὁ ἀὴρ καὶ τὸ πῦρ αἰσθητά ἐστι, διότι οὐκ ἔστιν ἀπλᾶ, ἀλλὰ κατ’ ἐπικράτειαν λέγεταί τε καὶ ἔστι· καί μοι δοκεῖ συναισθόμενος ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι οὐ πάντων τῶν στοιχείων ἐποιήσατο τὴν ἀναίρεσιν οὐ γὰρ δὴ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους), ἀλλὰ μόνων τῶν σωματι- κῶν, καὶ διὰ τοῦτο ἐπάγειν τὸ ἑξῆς ἐπιχείρημα, ἐν ᾧ δείξει ὅτι οὔτε ὡς ὕλη οὔτε ὡς εἶδός ἐστιν ἀρχὴ ἢ στοιχεῖον ὁ τόπος.
[*](p. 209 a 18)Ἔτι δὲ καὶ τίνος ἄν τις θείη τοῖς οὖσιν αἴτιον ἕως τοῦ οὔτε κινεῖ τὰ ὄντα.
Τὸ μὲν δεῖξαι ὅτι οὔτε ὡς ὕλη οὔτε ὡς εἶδός ἐστιν ὁ τόπος τὸ ἐλλεῖ- πόν ἐστιν ἀναπληρῶσαι τοῦ προτέρου θεωρήματος, ἐν ᾧ ἐδείκνυ ὅτι οὔτε στοιχεῖόν ἐστιν ὁ τόπος οὔτε τῶν αἰσθητῶν οὔτε τῶν νοητῶν. πρότερον μὲν γὰρ ἔδειξεν, ὅτι οὐκ ἔστιν αἰσθητὸν στοιχεῖον τῶν αἰσθητῶν· νῦν δὲ [*](1 ἄν ποτε καὶ a 9 ὡς (ante στοιχεῖον) om. E 11 σωμάτων συνθέτων E 15 ἔχει om. aF ~ 16 εἴη om. aF 18 αἰσθητῶν σωμάτων στοιχεῖα Aristoteles 23 τεττάρων] δ τρ quod videtur legendum δευτέρων Ε 26 κατ’ om. Ε 27 τῶν (post πάντων) om. Ε 29 fortasse καὶ (ante διὰ) delendum ὅτι om. F)
Ἔτι δὲ καὶ αὐτός, εἰ τῶν ὄντων ἐστί, ποῦ ἔσται; ἕως του καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον πρόεισιν.
Καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα ἀνασκευαστικόν ἐστι τοῦ εἶναι ὅλως τὸν τόπον. καὶ πρὸς ἐκεῖνον ὑπαντᾷ τὸν λόγον τὸν λέγοντα πᾶν τὸ ὂν εἶναι ποῦ, ἐπειδὴ τὸ μηδαμοῦ ὂν οὐδὲ ἔστιν ὅλως, ὑπαντᾷ δὲ τῇ Ζήνωνος ἀπορίᾳ χρώμενος. εἰ γὰρ πᾶν τὸ ὃν ποῦ ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ ὁ τόπος τῶν ὄντων, καὶ αὐτὸς ποῦ ἄν εἴη· τὸ δὲ ποῦ ἐν τόπῳ· καὶ ὁ τόπος ἄρα ἐν τόπῳ. καὶ ἔσται τοὐ τόπου τόπος καὶ ἐκείνου τόπος καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ οὖν τὸ ἀδύνατον ἠκολούθησε τῷ εἶναι τὸν τόπον τῶν ὄντων, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ὂν ὁ τόπος. ὥστε εἰ μὴ λυθείη ἡ Ζήνωνος ἀπορία ὅπερ σημαίνει τὸ ζητεῖν τινα λόγον αὐτήν), δῆλον ὅτι ἀναιρεῖται τὸ εἶναι τόπον.
[*](p. 209 a 26)Ἔτι ὥσπερ ἅπαν σῶμα ἐν τόπῳ ἕως τοῦ ἀλλὰ καὶ εἰ ἔστιν, ἀπορεῖν ἀναγκαῖον.
Εἰ ὁ μὲν τόπος ἔστι, τὸ δὲ κενὸν οὐκ ἔστιν, ὡς δειχθήσεται, ἀκολου- θήσει τῷ πᾶν σῶμα εἶναι ἐν τόπῳ τὸ καὶ ἐν παντὶ τόπῳ σῶμα εἶναι. εἰ οὖν τοῦτο ἀληθές, ἴσον ἀνάγκη εἶναι τὸν τόπον τῷ ἐν τόπῳ. ἐπεὶ οὖν τῶν αὐξομένων σωμάτων ἀνάγκη τὸν τόπον συναύξεσθαι, τίς ἡ τοῦ τόπου αὔξησις; ἢ τίς γένεσις καὶ πόθεν; τὰ γὰρ γινόμενα ἐκ τῶν ἐναντίων γίνεται. εἰκότως δὲ προέλαβε καὶ τὸ ἐν παντὶ τόπῳ σῶμα εἶναι· εἰ γὰρ ἦν κενόν, τὸ αὐξόμενον εἰς ἐκεῖνο ηὔξετο. δῆλον δὲ ὅτι εἴτε γίνεται καὶ φθείρεται τὸ σῶμα, ἄλλου φθειρομένου ἄλλο γίνεται, εἴτε τὸ αὐτὸ μένει· καὶ οὐ χρεία τόπου γενέσεως. καὶ τοῦτο δὲ τὸ ἐπιχείρημα ὥρμηται μὲν ἀπὸ τοῦ τί ἐστιν ὁ τόπος, δεικνύον δὲ ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ ὑποδοχὴ τοῦ σώματος, ἅμα ὅτι οὐκ ἔστιν ὅλως ὁ τόπος συναποδείκνυσιν. ἐπὶ δὴ τούτοῖς τοῖς ἐπιχειρήμασιν εἰκότως συμπεραίνεται, ὅτι διὰ τούτων οὐ μόνον τί ἐστιν, ἀλλὰ καὶ εἰ ἔστιν ὅλως ἀπορεῖν ἀναγκαῖον. εἰ γὰρ μήτε σῶμα μήτε ἀσώματον μήτε στοιχεῖον μήτε ἐκ στοιχείων μήτε ἀρχή τις ἡ αἰτία μήτε ἴσον τοῦ ἐν τόπῳ, ἅπερ δοκεῖ εἶναι, δῆλον ὅτι καὶ τὸ τί ἐστι καὶ τὸ εἰ ἔστιν ὅλως ἄπορον ἄν εἴη.
[*](1 ἐδόκει Ε 4 εἰ ἔστι τῶν ὄντων a: εἰ ἔστι τι τῶν ὄντων Aristoteles 6 τὸ (post τοῦτο) om. Ε 9 ποῦ ἐστιν hic et f. 131r 15: ἐν τόπῳ Aristoteles et f. 131r 24 16 ἔτι εἰ a 18 Εἰ] καὶ Ε 19 τῷ aE: τὸ F ἐν τόπῳ εἶναι aF τὸ καὶ — σῶμα εἶναι om. F 21 ἡ τοῦ aF: οὖν E 26 καὶ (ante οὐ) om. a 27 δεικνύων F 28 τούτοις ex τούτων corr. E 30 εἰ γὰρ] εἴπερ a 32 fortasse ἴσον τῷ δῆλον δὴ ὅτι a 33 εἴη E: ἢν aF)Ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατ’ ἄλλο λέγεται [*](124v) ἕως τοῦ οὕτω μὲν οὗν σκοποῦσιν ὁ τόπος τὸ ἑκάστου εἰδός ἐστιν.
Ἐν τοῖς περὶ ἕκαστον προβλήμασι μετὰ τὸ εἰ ἔστι καὶ τί ἐστι τρίτον τὸ ὁποῖόν τί ἐστι προβαλλόμεθα· τὸ δὲ ὁποῖον τί ἐστιν ἐκ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τῷ ὑποκειμένῳ γνωρίζομεν· καὶ ἐπὶ τοῦ τόπου τοίνυν μετὰ τὸ εἰ ἔστι καὶ τὸ τί ἐστιν ἐπὶ τὸ ὁποῖόν τί ἐστι μεταβὰς καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῷ τόπῳ πολυπραγμονῶν εὑρίσκει καὶ ἐκ τούτων τὴν τοῦ προβλήματος χαλεπότητα, ὅταν τὸ μὲν τῶν ὑπάρχειν αὐτῷ λεγομένων εἰς τὸ εἶδος ἐπάγῃ τὴν ἔννοιαν ὡς τοῦ εἴδους ὄντος τοῦ τόπου, τὸ δὲ εἰς ὕλην ὡς κατ’ αὐτὴν ὑφεστῶτος αὐτοῦ. διὸ καὶ συμπεραινόμενος τὸν λόγον ἐπήγαγεν “εἰκότως δὲ ἐκ τούτων σκοπουμένοις δόξειεν ἂν εἶναι χαλεπὸν γνωρίσαι τί ἐστιν ὁ τόπος”. ἐπειδὴ οὖν ὑπάρχειν δοκεῖ τῷ τόπῳ τὸ πρώτως περιέχον, ἐκ τούτου δείκνυσιν ὅτι ὁ τόπος τὸ εἶδός ἐστι δυνάμει συλλογιζόμενος οὕτως· ὁ ἴδιος ἑκάστου τόπος τὸ πρώτως περιέχον ἐστί· τὸ πρώτως πε- ριέχον τὸ πέρας τὸ οἰκεῖόν ἐστι· τοῦτο δὲ τὸ εἶδός ἐστι. καὶ ὅτι μὲν ὁ κυρίως τόπος τὸ πρώτως περιέχον ἐστίν, ἔδειξεν ἐκ τοὐ τὸν μέν τινα λέ- γεσθαι κοινῶς τόπον, ἐν ᾧ πάντα ἢ πλείονα σώματά ἐστιν οἷον ἐν τῷ κόσμῳ τὸν γὰρ οὐρανὸν ἀντὶ τοῦ κόσμου νῦν λέγει) ἢ ἐν ἀέρι ἢ ἐν γῇ· ἐν τούτων γάρ τινι ὡς ἐν κοινῷ τόπῳ εἰμί, διότι καὶ ἄλλα ἐστὶν ἐν αὐτῷ σώματα. ὅταν δὲ οὕτως ἐν γῇ λέγωμαι ἢ ἐν οἴκῳ ὡς ἐν τῷδέ τινι τῷ τόπῳ, ὃς περιέχει οὐδὲν ἄλλο ἢ ἐμέ, τότε ἴδιος ὁ τόπος ἐστὶν οὗτος ἐμός, ἐν ὧ πρώτως περιέχομαι. ὁ δὲ ἰήιος ὁ κυρίως ἄν εἴη περιεκτικὸς ἐμοῦ. βουλόμενος δὲ διορίσαι τὸ προσεχῶς καὶ πρώτως περιεκτικὸν ἀπὸ τοῦ κοινοῦ καὶ πόρρωθεν καὶ κατ’ ἄλλο λεγομένου καθόλου πρῶιον εἶπεν, ὅτι τῶν ὄντων τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ δὲ κατ’ ἄλλο λέγεται, τὸ καθ’ αὑτὸ ἀντὶ τοῦ πρώτως εἰπών. ἀντίκειται γὰρ κυρίως τῷ μὲν καθ’ αὑτὸ τὸ κατὰ συμβεβηκός, τῷ δὲ πρώτως τὸ κατ’ ἄλλο. καὶ λέγεται καθ’ αὑτὸ μὲν ὑπάρχειν ὅσα ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐστὶν ἐκείνων, οἷς ὑπάρχειν λέγεται οἷον ὁ [*](50) ἀριθμὸς τῷ ἀρτίῳ καὶ περιττῷ· καὶ ὅλως τὰ γένη τοῖς εἴδεσι καθ’ αὑτὰ ὑπάρχει, ὅτι συμπληρωτικὰ τῆς οὐσίας ἐστὶν αὐτῶν καὶ καθὸ αὐτὰ ὑπάρ- χει αὐτοῖς· καθ’ αὑτὰ δὲ καὶ τὰ εἴδη τοῖς γένεσιν ὑπάρχει διαιρετικὰ τῆς οὐσίας ὄντα τῶν γενῶν· καθὸ γὰρ ἀριθμός, ὁ μὲν περιττός ἐστιν, ὁ δὲ ἄρτιος. τὸ δὲ πρώτως τὸ προσεχὲς δηλοῖ. καὶ ποτὲ μὲν συντρέχει ταῦτα, ὥστε τὸ αὐτὸ καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως ὑπάρχειν ὡς τὸ ζῷον τῷ ἀν- [*](5 κατ’ αὐτὸ a 7 τὸ (ante τί) om. aF 10 ἐπάγη E: ἀπάγῃ aF 11 ἐπή- γαγεν p. 209 b 17 12 γνωρίσαι om., sed in mrg. add. F 13 post περιέχον itera- vit τὸ πέρας―ἐστι ἐστι (v. 16) deleta F 16 ὁ E: οὐ F: om. a 17 τόπος αἴτιον F 19 τοῦ (post ἀντὶ) om. a 20 ἄλλα] ἄ” sic F 23 ὁ (post ἴδιος) super add. F 26 ἄλλου F 31 αὐτῶν E: om. aF καθὸ αὐτὰ (quatenus ipsa χ΄ εἴδη exsistunt) Ε: καθ’ αὑτὰ aF 32 καθ’ αὑτὸ δὲ E 35 ὑπάρχειν aF: ὕπαρ E)
Τὸ δὲ ᾧ ὁρίζεται τὸ μέγεθος εἶπεν ἀντὶ τοῦ τὸ ὑλικὸν διάστημα, ἐπειδὴ τὸ μέγεθος διττόν, τὸ μὲν ἀόριστον καὶ ὑλικὸν κατὰ τὴν ἔκτασιν καὶ χύσιν θεωρούμενον, τὸ δὲ ὡρισμένον καὶ εἰδικὸν κατὰ μορφὴν καὶ μέτρον ἀφωρισμένον. καὶ διὰ τοῦτο ἐπήγαγε καὶ ἡ ὕλη ἡ τοῦ μεγέθους, οὐχ ὡς ἄλλο τι λέγων παρὰ τὸ πρότερον εἰρημένον, ἀλλ’ ὡς σαφέστερον δηλῶν, ὅτι καὶ πρότερον τὸ ὁριζόμενον μέγεθος τὸ ὑλικὸν εἶπε τὸ ἐν τῷ μεγέθει. τὸ δὲ καὶ ἐν τῷ ἀέρι ὅτι καὶ ἐν τῇ γῇ εἶπεν ἀντὶ τοῦ ὅτι ἐν τῷ περὶ τὴν γῆν ἀέρι· διὰ γὰρ τοῦτον καὶ ἐν τῷ ὅλῳ ἀέρι. καὶ εἰκότως Ο κυρίως ἑκάστου τόπος ὁ περιγεγραμμένος καὶ ἴδιος ἐστι· διὰ γὰρ τοῦτον καὶ ἐν τῷ ὁλικωτέρῳ ἐστίν. ἐν γὰρ τῇ οἰκίᾳ, ὅτι ἐν τῷδε αὐτῆς τῷ τόπῳ, ὅς σοι ἐφαρμόζει, καὶ ἐν τῇ πόλει, ὅτι ἐν τῇ οἰκίᾳ, καὶ ἐν τῇ γῇ, ὅτι ἐν τῇ πόλει. εἰ δὲ εἰς τὸ προσεχῶς περιέχον περατοῦται τὰ σώματα καὶ εἰς πρῶτον τοῦτο οὐ γὰρ εἰς ἄλλο τι πρὸ αὐτοῦ οὐδὲ ἔστι τι μεταξύ), τὸ εἶδος ἄν εἴη πέρας τὸ ἑκάστου καθ’ ἕν τι τῶν ὑπαρχόντων τῷ [*](1 καθ’ αὑτῶ τῶ ἀνθρώπω E: τῷ ἀνθρώπῳ καθ’ αὑτὸ aF 2 ποσὸν ἐν τῷ aF 8 καὶ αὐτὸς μετ’ ὀλίγον aF 9 καὶ (ante τόπος) aF: ὁ E ὁ (ante μὲν) om. aF κοινῶς in litura F 10 ἀίδιος E 12 μήποτε—καθ’ αὑτὸ om. F 13 τὸ ἴδιον E καὶ (post ἀλλὰ) om. E 14 οὗτος aE: αὑτὸς F 15 οἴκῳ καὶ τῇ πόλει cf. v. 34 et Themistii exempla p. 258, 19 Speng. 16 συνεσχηματισμὸς a 19 ἦν δὲ—ἐστὶ (20) om. E 30 ὅτι καὶ] δὲ ὅτι Aristoteles (sed δὲ omisso FGl) 32 κύριος a)
Ἧι δὲ δοκεῖ ὁ τόπος εἶναι τὸ διάστημα ἕως τοῦ λείπετᾶι οὐδὲν παρὰ τὴν ὕλην.
Εἰπὼν ἕν τι τῶν ὑπαρχόντων τῷ τόπῳ, καθ’ ὃ τὸ εἶδος εἶναι δοκεῖ τῶν σωμάτων ὁ τόπος, νῦν ἄλλο τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ λέγει, καθ’ ὃ οὐκέτι τὸ εἶδος, ἀλλ’ ἡ ὕλη τοῦ ἐν τόπῳ φανήσεται ὁ τόπος. εἰ γὰρ δοκεῖ, φησίν, ὁ τόπος εἶναι τὸ διάστημα τὸ τοῦ μεγέθους, οὐκέτι τὸ εἶδος ἔσται ὁ τόπος ἀλλ’ ἡ ὕλη. δοκεῖ μὲν γὰρ ὁ τόπος τὸ διάστημα εἶναι τὸ τοῦ μεγέθους δεκτικόν· λέγεται μὲν γὰρ ἐν τόπῳ εἶναι μέγεθος τὸ εἰδοπεποιη- μένον ἤδη, ἐν δὲ τούτῳ τὸ μέν ἐστι διάστημα ἀόριστον κατὰ ἀφαίρεσιν τοῦ πέρατος καὶ τῶν ἄλλων συμβεβηκότων ὧν ἐστι δεκτικὸν στερητικῶς θεωρούμενον, τὸ δέ ἐστι πέρας καὶ ὅρος τοῦ ἀορίστου διαστήματος ὁριστικόν τε καὶ περιεκτικόν, καὶ τοῦτο μέν ἐστι τὸ εἶδος, τὸ δὲ μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν τούτου περιλειπόμενον οὐδὲν ἄλλο ἐστὶ πλὴν τῆς ὕλης, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τοῦ διαστήματος. εἰ οὖν ὁ τόπος τὸ διάστημα τοὐ μεγέθους, τὸ δὲ διά- στημα τοῦ μεγέθους ἡ ὕλη, δῆλον τὸ συναγόμενον· θαυμαστὸν δὲ ὅτι κατὰ τὸ διάστημα τὴν ὕλην ἐξωμοίωσε τῷ τόπῳ καὶ οὐ κατὰ τὸ ὑποδεκτικόν. ἀλλ’ ἴσως τοῦτο τῷ Πλάτωνι παρῆκεν, ὡς μαθησόμεθα. ἢ μᾶλλον τὸ διάστημα ὡς ὑποδεκτικὸν ἐθεάσατο. ἀλλ’ εἰ τὸ διάστημα τοῦ μεγέθους ποσόν τί ἐστι καὶ μετρεῖται, τὸ δὲ ποσὸν εἶδος, πῶς ὕλη λέγεται τὸ τοῦ μεγέθους διάστημα; ἢ τὸ ὑλικὸν διάστημα οὐκ ἔστι ποσὸν μεμετρημένον οὐδὲ εἶδος, εἰ μὴ μετάσχῃ τοὐ κατὰ τὸ ποσὸν καὶ τὸ μέγεθος εἴδους, ἀλλ’ ἔστι χύσις ἀόριστος. δηλοῖ δὲ καὶ Ἀριστοτέλης τοιαύτην ἔχων ἔννοιαν περὶ αὐτοῦ ἐν οἷς φησιν ἔστι δὲ τοιοῦτον ἡ ὕλη καὶ τὸ ἀόριστον. καὶ ὅταν οὖν λέγῃ ᾗ δὲ δοκεῖ ὁ τόπος εἶναι τὸ διάστημα τοῦ με- γέθους, κατὰ τοῦτο ὕλη ἐστὶν ὁ τόπος, διάστημα μεγέθους λέγει τὸ ὑπο- κείμενον ἀόριστον, ὃ καὶ ἄπειρον ἔλεγε πρότερον· ὃ καὶ εἶπεν ὅτι ἔστι τὸ διάστημα τῆς τοῦ μεγέθους τελειότητος ὕλη.
Μηδεὶς οὖν οἰέσθω τὴν σωματικὴν διάστασιν τὴν ὡς μέγεθος καὶ ποσὸν ἢ τὴν κατὰ τὸν ἀριθμὸν ὡρισμένην τοῦ πλήθους διάκρισιν ἀπὸ τῆς ὕλης τοῖς σώμασιν ὑπάρχειν, ἀλλὰ μόνον τὸν ἐν τούτοις διασπασμὸν καὶ [*](2 καὶ ὁ E: ὁ δὲ aF 5 τὸ aEF hic et v. 28 et supra p. 232, 27: om. Aristoteles 9 οὐκέτι] οὐκ ἐστι Ε 10 τὸ διάστημα — τὸ διάστημα εἶναι (11) om. aF 12 μὲν (post λέγεται) om. aF 13 ἤδη] εἴδη a 14 τοῦ interavit folii initio F 15 post ἀορίστου add. τοῦ E 17 παραλειπόμενον E 22 ὡς om. E 25 μετάσχῃ aF: μετάσχοι Ε 28 καὶ ὅταν―ἐστὶν ὁ τόπος (29) om. a ὅταν―λέγῃ om. F 29 διάστημα δὲ μεγέθους a 30 πρότερον cf. Γ 6 p. 207 a 21 ἔστι γὰρ τὸ ἄπειρον τῆς τοῦ μεγέθους τελειότητος ὕλη 33 post ἀριθμὸν add. ὅτι ἐνταῦθα τὰ κυριώτατα περὶ τῆς ὕλης ἐκφαίνει F)
Διὸ καὶ Πλάτων’ τὴν ὕλην καὶ τὴν χώραν ἕως τοὐ τί δέ ἐστιν οὗτος μόνος ἐπεχείρησεν εἰπεῖν.
Εἰπὼν ὅτι καθόσον ὑπάρχει τῷ τόπῳ τὸ διαστήματι εἶναι εἰς τὴν ὕλην ἀπαχθησόμεθα ζητοῦντες τί ἐστιν ὁ τόπος, ὑπεμνήσθη καὶ τοῦ Πλά- τωνος ἐν Τιμαίῳ τὴν ὕλην χώραν καὶ τόπον τῶν ἐνύλων εἰδῶν καλέσαντος. ἐν γὰρ Τιμαίῳ τὴν ὕλην πάσης εἶναι γενέσεως ὑποδοχὴν οἷον τιθήνην φησίν. ἔτι δὲ προελθὼν σαφεστέραν ποιεῖ τὴν τῶν λεγομένων ἔννοιαν. καὶ οὐδὲν ἴσως κωλύει καὶ πλείονα παραθέσθαι τῶν τοὐ Πλάτωνος ῥημάτων· “τοὺτων δὲ οὕτως ἐχόντων ὁμολογητέον ἓν μὲν εἶναι τὸ κατὰ ταὐτὰ εἶδος ἔχον, ἀγένητον καὶ ἀνώλεθρον, οὔτε εἰς αὑτὸ εἰσδεχόμενον ἄλλο ἄλλοθεν οὔτε αὐτὸ εἰς ἄλλο ποι ἰόν, ἀόρατον δὲ καὶ ἄλλως ἀναίσθητον τοῦτο ὃ δὴ νόησις εἴληχεν ἐπισκοπεῖν· τὸ δὲ ὁμώνυμον ὅμοιόν τε ἐκείνῳ δεύτερον, αἰσθητὸν γενητὸν πεφορημένον ἀεὶ γινόμενόν τε ἔν τινι τόπω καὶ πάλιν ἐκεῖθεν ἀπολλύμενον, δόξῃ μετ’ αἰσθήσεως περιληπτόν· τρίτον δὲ αὐτὸ γένος ὂν τὸ τῆς χώρας ἀεὶ φθορὰν οὐ προσδεχόμενον, ἕδραν δὲ παρέχον ὅσα ἔχει γένεσιν πᾶσιν, αὐτὸ δὲ μετὰ ἀναισθησίας ἁπτὸν λογισμῷ τινι νόθῳ μόγις πιστόν, πρὸς ὃ δὴ καὶ ὀνειροπολοῦμεν βλέποντες καί φαμεν ἀναγκαῖον εἶναί που τὸ ὂν ἅπαν ἔν τινι τόπῳ καὶ κατέχον χώραν τινά· τὸ δὲ μήτε ἐν γῇ μήτε που κατ’ οὐρανὸν οὐδὲν εἶναι. ταῦτα δὴ πάντα καὶ τούτων ἄλλα ἀδελφὰ καὶ περὶ τὴν ἄυπνον καὶ ἀληθῶς φύσιν ὑπάρχουσαν ὑπὸ ταύτης τῆς ὀνειρώξεως οὐ δυνατοὶ γινόμεθα διεγερθέντες διοριζόμενοι τἀληθὲς εἰπεῖν, ὡς εἰκόνι μέν, ἐπείπερ οὐδὲ αὐτὸ τοῦτο, ἐφ’ ᾧ γέγονεν, αὑτῆς ἐστιν, ἑτέρου δέ τινος ἀεὶ φέρεται φάντασμα, διὰ ταῦτα ἐν ἑτέρῳ προσήκει γίνεσθαι, οὐσίας ἁμωσγέπως ἀντεχομένην, ἢ μηδὲν τὸ παράπαν αὐτὴν εἶναι, τῷ δὲ ὄντως ὄντι βοηθὸς ὁ δι’ ἀκριβείας ἀληθὴς λόγος, ὡς ἐάν τι τὸ μὲν ἄλλο ᾖ, τὸ δ’ ἄλλο, οὐδέτερον ἐν οὐδετέρῳ γενόμενον ἓν ἅμα ταὐτὸν καὶ δύο γενήσεσθον. οὗτος μὲν οὖν δὴ παρὰ τῆς ἐμῆς ψήφου [*](2 τὸ (post μὲν) om. F 6 καὶ ὁ Πλάτων’ a 8 τὸ (post τόπῳ) om. F διαστή- ματι F: διάστημά τι aE 9 ὑπαχθησόμεθα aF 10 ἐν Τιμαίῳ p. 52 Α 11 γε- νέσεως εἶναι aF 12 φησίν p. 52D 14 τούτων κτλ. p. 51 E μὲν] μὴ F ταὐτὰ a: ταῦτα EF 15 οὔτε E: αὐτὸ F: οὔτε αὐτὸ a ut Simplicius ipse p. 224, 30. 245,13 αὑτὸ Plato: αὐτὸ libri 16 ποι ἰόν aE: ποι ὄν F 19 αὐτὸ hic libri: αὖ p. 223, 7. 225, 2. 245,17 δόξει E 21 γένεσιν sic libri hoc loco 23 καὶ (ante κατέχον) om. E 26 ἐγερθέντες p. 225,8 et Plato 27 εἰπεῖν hic libri: λέγειν p. 225, 9 et Plato 28 αὐτῆς libri 29 προσήκει τινὶ 225, 11 et Plato 30 ὡς ἕως ἄν τι p. 225, 13 et Plato 31 οὐδετέρῳ ποτὲ p. 225, 14 et Plato γεγενημέ- νον Plato)
Ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα τοῦ Πλάτωνος λέγοντος ὁ μὲν Ἀριστοτέλης κἀνταῦθα πρὸς τὸ φαινόμενον ἀποβλέψας τοῦ λόγου καὶ τὸν Πλάτωνά φησι τὴν ὕλην καὶ τὴν χώραν ταὐτὸν λέγειν, ὡς καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ διαστή- ματος ἐπιχειροῦντες. καὶ ἐν οἷς κατὰ τὸ πάρεργον ἐγκαλεῖν τῷ Πλάτωνι δοκεῖ, οὐ τοῦτο ἐνεκάλεσεν ὅτι τὴν ὕλην τόπον ὁ Πλάτων’ εἶπεν τῶν εἰδῶν ᾔδει γὰρ καὶ αὐτὸς ἄλλο σημαινόμενον τοῦ τόπου τοῦ τῶν εἰδῶν δεκτικοῦ, ὅτε ἔλεγεν ἐν τῆ Περὶ ψυχῆς “καὶ εὖ γε οἱ λέγοντες τὴν ψυχὴν τόπον εἰδῶν, πλὴν οὐκ ἐντελεχείᾳ ἀλλὰ δυνάμει τὰ εἴδη”, καὶ ἄλλο σημαινόμενον τοῦ τόπου τοῦ τῶν σωμάτων δεκτικοῦ, περὶ οὗ νῦν ὁ λόγος ζητεῖ), ἀλλὰ τοσοῦτον μόνον λέγει πρὸς τὸν Πλάτωνα· εἰ τὴν ὕλην τόπον λέγει, τὰ δὲ εἴδη καὶ οἱ ἀριθμοὶ καὶ κατ’ αὐτὸν ἐν ὕλῃ μετέχει γὰρ τούτων ἡ ὕλη), πῶς λέγει μὴ εἶναι ἐν τόπῳ τὰ εἴδη; διὸ μηδὲ εἶναι τόπον ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, ὡς ἔλεγεν ἐν τοῖς περὶ τοὐ ἀπείρου λόγοις. καὶ μήποτε οὐδὲ τοῦτο ἐγκαλοῦντός ἐστι τῷ Πλάτωνι, ἀλλ’ ἐνδεικνυμένου τοῖς συνιέναι δυναμένοις, ὅτι οὐ κατὰ τὸ νῦν ζητούμενον τοῦ τόπου σημαινόμενον τὴν ὕλην ἔλεγε τόπον ὁ Πλάτων. οὐ γὰρ ἂν ἀπέφησε τὰ εἴδη καὶ τοὺς ἀριθμοὺς ἐν τόπῳ εἶναι, εἴπερ μεταλαμβάνειν αὐτῶν ἐβούλετο τὴν ὕλην. ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης οὕτως. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος ὁμολογεῖ μὲν καὶ αὐτὸς κατ’ ἄλλο σημαινόμενον τὴν ὕλην χώραν ἐν Τιμαίῳ κληθῆναι, εὐλόγως δέ φησι λαμβάνεσιαο τὸν Ἀριστοτέλην τοῦ Πλάτωνος· διότι κἄν μεταφορικῶς τις αὐτὸν λέγῃ τὴν ὕλην τόπον καλεῖν, ἔδει τὸν μεταφορικῶς χρώμενον πρῶτον ἔχειν κείμενον τί ἐστιν ὁ κυρίως τόπος· εἰ δὲ μηδαμοῦ φαίνοιτο λέγων ἀλλαχοῦ περὶ τόπου, ἄξιος δοκεῖ αὐτῷ ἐπιτιμήσεως, ὅτι μὴ εἰπὼν περὶ τοῦ κυρίως τόπου πρότερον τῷ κατὰ μεταφορὰν χρῆται. ἀλλ’ ὅτι μὲν εἰδῶν τόπον τὴν ὕλην ἀλλ’ οὐχὶ σωμάτων ὁ Πλάτων’ λέγει, πρόδηλον ἐκ τῶν παρατε- θέντων αὐτοῦ ῥημάτων ἐστίν. ὅτι δὲ οὐχ ἀπλῶς μεταφορική ἐστιν ἡ τοιαύτη χρῆσις, ἀλλὰ κατά τι κοινὸν τοῦ τόπου σημαινόμενον εἴληπται τὸ ὑποδεκτικόν, καθὸ καὶ Ἀριστοτέλης τὴν ψυχὴν τόπον εἰδῶν ἀξιοῖ καλεῖν, καὶ τοῦτο δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων. εἰ γὰρ τὸ μεταλαμβάνον τινὸς καὶ ὁριζόμενον ὑπ’ αὐτοῦ δέχεται ἐκεῖνο ὃ μεταλαμβάνει, τὸ δὲ δεχόμενόν τε καὶ χωροῦν αὐτὸ χώρα γίνεται τοῦ ἐγγινομένου, ἡ δὲ χώρα τόπος νενόμι- σται, μεταλαμβάνει δὲ τῶν εἰδῶν ἡ ὕλη, τόπος ἂν εἴη τῶν εἰδῶν πλὴν [*](2 καὶ (ante πρὶν) om. a 3 ταῦτα δὲ ἄλλα E 7 ἐνεγκάλεσεν F εἶπεν ὁ πλάτων aF 9 ὅτε―δεκτικοῦ (11) om. F Περὶ ψυχῆς Γ 4 p. 429 a 27 καὶ εὖ δὴ οἱ λέγοντες τὴν φυχὴν εἶναι τόπον εἰδῶν, πλὴν ὅτι οὔτε ὅλη ἀλλ’ ἡ νοητική, οὔτε ἐντε- λεχεία ἀλλὰ δυνάμει τὰ εἴδη 13 ὁ ἀριθμὸς a μετέχει EF: μέχρι a 15 τοῦ (post περὶ) om. a 18 ὁ πλάτων’ τόπον a 21 ἐν τιμαίῳ χώραν aF 22 τὸν ἀριστοτέλην ἀριστοτέλη a) λαμβάνεσθαι aF 23 λέγοι aF τὸν μεταφοραῖς χρώμενον a 24 τί aF: τίς E 25 περὶ τοῦ τόπου F αὐτῷ δοκεῖ aF 26 κατὰ φορὰν E 32 τε] τι Ε 33 αὐτῶ Ε τοῦ om. Ε τόπος om. aF)
Ἔοικε δὲ καὶ ἄλλο τι τούτου περιεκτικώτερον εἰδέναι τοὐ τόπου ση- μαινόμενον ὁ Πλάτων’ τὸ ἀφοριστικὸν τῆς οἰκείας τάξεως· εἴτε γὰρ κατὰ θέσιν γίνεται τοῦτο ὡς ἐπὶ τῶν | σωμάτων εἴτε κατὰ μετάληψιν ὡς ἐπὶ [*](126r) τῶν δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ εἴτε κατὰ μόνης τάξεως ἀφορισμόν, τόπος δοκεῖ. διότι καὶ ἡ τάξις κατὰ θέσιν δοκεῖ γίνεσθαί τινα· τὸ γὰρ ἐν τῇδε τῇ τάξει ἀφωρισμένον κεῖσθαι ἐν αὐτῇ δοκεῖ· κεῖται δὲ πάντα ἐν τόπῳ. κατὰ τοῦτο δὴ τὸ κοινὸν σημαινόμενον τοὐ τόπου τὸ τῆς τάξεως ἀφοριστικὸν καὶ ὑπερουράνιον τόπον ὁ Πλάτων’ ὀνομάζει λέγων ἐν Φαιδρῷ “τὸν δὲ ὑπερουράνιον τόπον οὔτε τις ὕμνησε ποιητὴς τῶν τῇδε οὔτε ὑμνήσει κατ’ ἀξίαν’’· ὥστε τὰ μὲν περὶ τῆς ὕλης ὡς περὶ τόπου λεγόμενα οὐχ ὡς τόπου σωμάτων ἀλλ’ ὡς εἰδῶν μεταληπτικοῦ ἀποδεκτέον. περὶ δὲ τοῦ τῶν σωμάτων τόπου τίνα ἔχει φύσιν οὕτε ζητήσαντα προηγουμένως οἶδα τὸν Πλάτωνα οὔτε ἀποφηνάμενον. πῶς γὰρ ἄν ἡ ὕλη τόπος εἴη σωμάτων, εἴπερ τὰ σώματα σύνθετά ἐστιν ἢ ὡς ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ἢ ὡς εἶδος ἐν ὕλῃ; ἔσται γὰρ ἡ ὕλη οὐκέτι τοῦ εἴδους μόνον, ἀλλὰ καὶ ὕλης δεκτική· ὅλως δὲ εἰ μεθίσταται τὸ σῶμα ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, ἀπὸ δὲ ὕλης οὐ μεθίσταται, οὐκ ἄν εἴη ἡ ὕλη τόπος. καὶ αὐτοῦ τοὐ Ἀριστοτέλους ἀκου- σόμεθα ταύτην τὴν ὑπόθεσιν ἀναιροῦντος αὐτίκα μάλα. ὅτι δὲ διάφορα παρὰ τῷ Πλάτωνι τοῦ τόπου τὰ σημαινόμενα, καὶ ἄλλο μὲν τὸ ἐπὶ τῆς ὕλης, ἄλλο δὲ τὸ ἐπὶ τῶν νοητῶν ἐν Φαιδρῷ ῥηθέν, δηλοῖ τὸ τὸ ἐπὶ τῆς ὕλης σημαινόμενον τοῦ τόπου τὸ ὡς ὑποδεκτικὸν καὶ ὁριζόμενον καὶ ἕν τι μετὰ τοῦ ἐν αὐτῷ ποιοῦν ἀποφάσκειν σαφῶς τῶν νοητῶν, οἷς ἐν Φαιδρῷ τὸν ὑπερουράνιον τόπον ἀφώρισεν. εἰπὼν γὰρ περὶ τῆς ὕλης ὡς περὶ τόπου καὶ χώρας καὶ ὑποδοχῆς καὶ ἕδρας τῶν εἰδῶν καὶ τὸν τρόπον τῆς γνώσεως αὐτῆς παραδούς, ὅτι “μετὰ ἀναισθησίας ἁπτόν” ἐστιν καὶ “λογι- σμῷ τινι νόθῳ μόγις πιστόν’’, ἐπάγει ‘‘πρὸς ὃ δὴ καὶ ὀνειροπολοῦμεν βλέποντες’’ καὶ τὰ ἑξῆς τῶν πρὸ βραχέος παρατεθέντων.
Ἀλλ᾿ εἰ μηδὲν περὶ τοῦ τῶν σωμάτων δεκτικοῦ τόπου φαίνεται λέγων ὁ Πλάτων’, πῶς ὁ Ἀριστοτέλης τὸν Πλάτωνα μόνον ἐπιχειρῆσαί φησιν εἰπεῖν τί ἐστιν ὁ τόπος; ἢ ὅτι περὶ τούτου τοῦ τόπου τοῦ κατὰ τὴν ὕλην, ὃν τόπον ἐκάλεσεν, ὡς ὑποδοχὴν φαίνεται λέγων ὁ Πλάτων’, ὅτι ἀίδιον, ὅτι ἕδρα τῶν γενητῶν εἰδῶν, ὅτι μετὰ ἀναισθησίας ἁπτὸν καὶ νόθῳ λογισμῷ πιστὸν καὶ ὅσα ἄλλα περὶ αὐτῆς λέγει, καθόσον τόπον καὶ χώραν αὐτὴν καλέσας λέγει τι περὶ αὐτῆς, κατὰ τοσοῦτον αὐτὸν εἰρηκέναι φησίν. ἴσως [*](3 σημαῖνον F 10 Φαιδρῷ p. 247c 11 ὕμνησέ πω τῶν τῇδε ποιητὴς οὔτε ποθ’ ὑμνήσει κτλ. Plato τῶν τῇδε a et Simpl. p. 546, 1: τόδε E οὔτε ὑμνήσει κατ’ ἀξίαν om. aF 13 σωμάτων] ὀνομάτων F 17 ὕλης] εἴδους F 18 ἀπὸ τοῦ τόπου E 22 ante ἐν add. τὸ a τὸ τὸ F: τὸ E: τὸ γὰρ a 24 ἀπο- φάσκει a 27 παραδούς cf. p. 539, 21 sqq. 28 καὶ initio paginae interavit F 33 ἀίδιον EF: ἀίδιος a ἁπτὸν EF: ἁπτὸς a 55 πιστὸν EF: πιστὸς a post καθόσον add. οὖν a)
Εἰκότως δὲ ἐκ τούτων σκοπουμένοις ἕως τοῦ καὶ χωρὶς ἀλλήλων οὐ ῥᾴδιον γνωρίζειν.
Εἰπὼν ὅτι τινὲς μὲν τῶν περὶ τοῦ τόπου λόγων πείθουσι τὸ εἶδος καὶ τὴν μορφὴν εἶναι τὸν τόπον, τινὲς δὲ τὴν ὕλην καὶ τὸ ὑποκείμενον, συνάγει καὶ ἐκ τούτου ὅτι χαλεπός ἐστιν ὁ περὶ τοῦ τόπου λόγος. καὶ γὰρ ὁ περὶ τῆς ὕλης χαλεπώτατος καὶ καθ’ αὑτήν, εἴπερ κατὰ μὲν τὸν Ἀριστο- τέλην οὕτως ἄγνωστος ἡ ὕλη, ὡς κατὰ ἀναλογίαν μόνην εἶναι γνωστή, κατὰ δὲ Πλάτωνα νόθῳ λογισμῷ μόγις πιστή. ἡ δὲ τοῦ εἴδους γνῶσις καὶ ζωῆς δεῖται κεκαθαρμένης καὶ γνώσεως ἀκριβοῦς. καὶ ὅ γε ἓν εἶδος βουλόμενος μαθεῖν τῆς πάντων δεῖται γνώσεως διὰ τὴν ταὐτότητα καὶ ἑτερότητα τὴν πρὸς ἄλληλα τῶν εἰδῶν· εἰ δὲ καὶ ἀρχαί εἰσιν ἥ τε ὕλη καὶ τὸ εἶδος, αἱ ἀρχαὶ τὴν ἀκροτάτην ἔχουσι θεωρίαν· καὶ μέντοι χωρὶς ἀλλήλων ἀδύ- νατον αὐτὰ γνωρίζειν· καὶ γὰρ ἡ ὕπαρξις αὐτῶν μετ’ ἀλλήλων. διὰ πάντα οὖν ταῦτα χαλεπὸν τὸ γνῶναι τί ἐστιν ὁ τόπος, εἴπερ ἢ ὕλη ἢ εἶδος ἡ ἀμφότερά ἐστιν.
[*](p. 209 b 21)Ἀλλὰ μὴν ὅτι ἀδύνατον ὁποτερονοῦν τούτων ἶνις τοῦ τὸ δὲ ἀγγεῖον οὐδὲν τοῦ πράγματός ἐστιν.
Εἰπὼν ἐκ τίνων ἄν τις ὕλην ἢ εἶδος ὑπονοήσοι τὸν τόπον εἶναι, [*](2 κἀν] ἀν’ sic F 4 ἐν Τιμαίῳ p. 57c post τῆς add. τοῦ aF 5 κατὰ τὰ αὐτὰ F 6 ἐκ om Plato 8 ἄλλοις δὲ ὁμοιούμενα om. a τὸν ἐκεῖνον F 11 μεταλαμβάνειν a. μεταλαμβάνον δὲ ἀπορώτατά πῃ τοῦ νοητοῦ Plato Tim. p. 51 Α ἀπορώτατά πη EF: τὴν ἀπειρότητα a 16 αὐτὰ γνωρίζειν a 17 πείθουσι lac. rel. om. F 20 Ἀριστοτέλην Phys. Γ 6 p. 207 a 26. A 7 p. 191 a 8 21 μόνον a (et F?) γνωστή Ε: γνωστήν F: γνωστήν a 26 αἱ δὲ ἀρχαὶ Ε ἀδύνατα Ε 28 πάντας a ἢ ὕλη] ἡ ὕλη F 30 ὅτι γε a ex Aristotele 32 ὑπονοήσοι corr. ex ὑπονοήσει Ε post ὑπονοήσοι habet τὸ γένος F)
Ὥστε οὗτε μόριον οὔτε ἕξις ἕως τοῦ τὸ δὲ ἀγγεῖον [*](126v) οὐδὲν τοῦ πράγματός ἐστιν.
Δείξας ὅτι χωριστός ἐστι τοῦ πράγματος ὁ τόπος εἰκότως συνήγαγεν ἄλλο συμπέρασμα, ὅτι οὔτε μόριόν ἐστιν ὁ τόπος τοῦ ἐν τόπῳ. εἰ γὰρ μόριον ὃν ἐχωρίζετο, οὔτε αὐτὸ μόριον ἔτι ἦν χωρισθὲν οὔτε ἐκεῖνο ἔμενεν ὅλον, οὗ ἐχωρίσθη τὸ μόριον. οὐ μέντοι οὐδὲ ἕξις εἶναι δύναται χωριζο- μένη. ἡ γὰρ ἕξις οὐχ ὑπομένει χωρισθεῖσα, ἀλλὰ φθείρεται, ὁ δὲ τόπος ὑπομένει. καὶ δύναται μέν τις τὸ μὲν μόριον ἐπὶ τῆς ὕλης ἀκούειν, τὴν δὲ ἕξιν ἐπὶ τοῦ εἴσους, ἵνα ᾖ· ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ πάθος μόριον καὶ ἕξις, ὅπερ πρόκειται· ἕξις δέ ἐστι τὸ ὡς τελειότης συμβεβηκός, οἷόν ἐστι τὸ εἶδος· ὥστε οὔτε ὕλη οὔτε εἶδός ἐστιν ὁ τόπος. δυνατὸν δὲ καὶ καθολι- κώτερον ἀκούειν τὸ μὲν μόριον ἐπὶ πάντων τῶν οὐσιωδῶς συμπληρούντων, τὴν δὲ ἕξιν ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων· οὔτε γὰρ πάθος οὔτε δύναμις οὔτε ἄλλο τι τοῦ ἐν τόπῳ ὁ τόπος μέρος ἐστίν· ἆρα οὖν οὐδὲ συμβεβηκός ἐστιν ὁ τόπος τοῦ ἐν τόπῳ; ἢ τὸ μὲν ἐν τόπῳ εἶναι συμβέβηκε καὶ ἀχω- ρίστῳ τῷ σώματι, ὁ δὲ τόπος οὐ τῷ ἐν τόπῳ συμβέβηκεν, ἀλλ’ εἰ ἄρα, ἐκείνῳ οὗ πέρας καὶ ἐπιφάνειά ἐστι.
[*](p. 209 b 28)Καὶ γὰρ δοκεῖ τοιοῦτό τι εἶναι ὁ τόπος οἷον τὸ ἀγγεῖον ἕως τοῦ οὐδὲν τοῦ πράγματός <ἐστον>.
Τοῦτο οἱ ·ἐξηγηταὶ συνάπτουσι τῷ προσεχῶς εἰρημένῳ δευτέρῳ συμ- περάσματι. τὸ αὐτὸ δὲ δείκνυσι καὶ ἐκ τῆς τοῦ ἀγγείου πρὸς τὸν τόπον ὁμοιότητος· καὶ γὰρ τὸ ἀγγεῖον χωρητικόν ἐστι τοῦ ἐν αὐτῷ, καὶ ὁρίζον- ται αὐτὸ τόπον μεταφορητόν. ὡς οὖν τὸ ἀγγεῖον οὐδὲν τοῦ πράγματός ἐστιν, οὕτως οὐδὲ ὁ τόπος. ἡ δὲ ὕλη καὶ τὸ εἶδος τοῦ πράγματος. καὶ [*](1 διὰ τῶν . . . . . . ἐπιχειρημάτων lac. VI litt. interiecta F 3 οὖ ἐστι . . . . . . χωρίζεται ὁ τόπος. ἡ ἄρα κτλ. F 5 ἡ ὕλη ἡ τὸ εἶδος E 8 ἦν om. E 11 τὸ μόριον F 19 ἐπὶ] ὑπὸ F ἡ δὲ EF: δὲ a: ἥ τε Brandis πάθος aF (cf. v. 23 et Them. p. 260, 11): εἶδος Ε 24 ἐν τῶ τόπω F μέρος E (cf. Them. p. 260, 11): om. aF 25 ἀχωρίστως F 26 εἰ] ἢ F 29 ἐστιν hic om. E 32 ὁμοιότητα a)
Ἧι μὲν οὖν χωριστὸς τοῦ πράγματος ἕως τοῦ ταύτῃ γε ἕτερος τῆς ὕλης.
Ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος τὸ μὲν ἀχώριστα εἶναι τοῦ συνθέτου κοινὸν ἔχουσι, καὶ ἐκ τούτου πρότερον κοινῶς ἐπ’ ἀμφοῖν ἔδειξεν, ὅτι οὔτε ἡ ὕλη, οὔτε τὸ εἶδος ὁ τόπος ἐστί· τὸ μέντοι περιέχεσθαι ἀλλὰ μὴ περιέχειν ἴδιόν ἐστι τῆς ὕλης διάφορον πρὸς τὸν τόπον. βουλόμενος οὖν μηδὲ τοῦτο παρεῖναι τὴν μὲν ὕλην ἐχώρισε τοῦ τόπου κατὰ τὸ τὴν μὲν ὕλην περιέχεσθαι, τὸν δὲ τόπον περιέχειν. τὸ δὲ εἶδος κατὰ τὴν αὐτὴν πάλιν ἐπιβολήν, καθ’ ὅσον ὁ μὲν τόπος χωριστός, τὸ δὲ εἶδος ἀχώριστον· εἰ μὴ ἄρα οὐ κατὰ τὴν αὐτὴν ἔννοιαν εἴηπται νῦν ἁπλῶς τὸ ἀχώριστον τοῦ εἴδους, καθ’ ἣν ἐλήφθη πρότερον. περιττὸν γὰρ ἄν εἴη δὶς παρὰ πόδας τὸ αὐτὸ κατὰ τὴν αὐτὴν ληφθὲν ἔννοιαν. ἀλλ’ ἐνεδείξατο διὰ τούτου, ὅτι τὸ εἶδος κατὰ μὲν τὸ περιεκτικὸν κοινωνεῖ τῷ τόπῳ καίτοι τῆς ὕλης καὶ κατὰ τοῦτο διαφε- ρούσης αὐτοῦ. τὸ δὲ περιεκτικὸν οὕτως ἔχει τὸ εἶδος ὡς συμφυῶς καὶ ἀχωρίστως περιέχον, ἀλλ’ οὐχὶ χωριστῶς ὥσπερ ὁ τόπος. καλῶς δὲ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ἐπιβάλλει τῷ χωρίῳ ·λέγων· “νῦν γὰρ ἀπὸ τοῦ μάλιστα ἑκατέρῳ ὑπάρχοντος, τῷ τε εἴδει φημὶ καὶ τῇ ὕλῃ, τὴν πρὸς τὸν τόπον λαμβάνει διαφοράν. τῷ μὲν γὰρ ἐνύλῳ εἴδει μάλιστα ὑπάρχει τὸ ἀχώριστον· ὁ γὰρ χωρισμὸς τούτου φθορὰ τούτου ἐστίν. ἡ δὲ ὕλη εἰ καὶ ἀχώριστός ἐστιν εἴδους, ἀλλὰ τοῦδέ γε τοῦ εἴδους χωριστή. τοῦ γὰρ ἀνθρώπου φέρε εἰπεῖν τοῦ ἐν γενέσει τὸ μὲν εἶδος ἅμα τῷ χωρισθῆναι ἔφθαρται, τὸ δὲ ὑποκείμενον μένει ἄλλο μεταλαβὸν εἶδος. εἰκότως οὖν τὸ μὲν εἶδος ἔδειξε μὴ ὂν τόπον ἀπὸ τοῦ μὴ χωρίζεσθαι, τὴν δὲ ὕλην ἐπειδὴ χωριστή πώς ἐστιν, οὐκέτι ἀπὸ τούτου, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ περιέχεσθαι. ἀδύνατον γὰρ αὐτὴν [*](1 post εἶναι praecepit ex v. 4 τοῦ τρίτου — ὄντος (5) deleta E προσκατασκευὴν a 3 ἐνδέχεται E 4 προτάσεως om. aF 6 adscribunt haec schemata E (??) ὕλη ἡ εἶδος πᾶν (??) οὐδὲν χωρίζεται τοῦ πράγματος πᾶν (??) πᾶν τόπος. | ἰδὲν οὐδὲν ουδεν χωρόζεται τοῦ πράγματος χωρίζεται τοῦ πράγματος ὑπομένει χωρισθῆναι οὐδὲν (??) πᾶν οὐδὲν (??) πᾶν οὐδὲν (??) πᾶν | ὕλη καὶ εἶδος (??) τόπος μόριον (??) τόπος ἕξις (??) τόπος | οὐδὲν οὐδὲν οὐδὲν Ἧι] ἦν sic Ε χωριστός ἐστι a ex Arist. ταύτην E γὲ Ε: om. a: δ’ Arist. 13 ἐπιβολὴν πάλιν a 16 εἴη E: ἦν aF δὶς a: ex διὸ corr. E: διὸ F post αὐτὸ add. καὶ aF 18 καίτοι om. aF καὶ (ante κατὰ) cm. aF 20 περιέχων a χωριστῆς F 23 λαμβάνειν F 24 τούτου Ε· αὐτοῦ aF 26 ἅμα τὸ Ε 27 μεταλαβὼν Ε)
Δοκεῖ δὲ ἀεὶ τὸ ὄν που αὐτό τε εἶναί τι καὶ ἕτερόν τι ἐκτὸς αὐτοῦ.
Τὸ μὲν οὖν λεγόμενον δῆλον, ὅτι καὶ ἐκ τῆς ἐναργείας καὶ ἐκ τῆς κοινῆς ὑπολήψεως τοῦτο προφανές, ὡς ἄλλο μέν τι τὸ ἐν τόπῳ, ἄλλο δὲ ὁ τόπος· τοῦτο δὲ οἱ μὲν ἐξηγηταὶ ὡς ἄλλο τέταρτον ἐπιχείρημα τιθέασιν ἀπὸ τοῦ ἄλλο μὲν εἶναι τὸ ἐν τόπῳ ἄλλο δὲ τὸν τόπον τὸ ἐν ᾧ ἐκτὸς ὃν τοῦ ἐν αὐτῷ· εἰ οὖν τὸ ἐν τόπῳ ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδός ἐστιν, ἄλλο ἄν εἴη παρὰ ταῦτα ὁ τόπος. δύναται δὲ καὶ κοινὸν συμπέρασμα εἶναι τῶν πρὸ αὐτοῦ ἐπιχειρημάτων ἀπὸ τῆς ἐναργείας εἰλημμένον. καὶ τῇ γε τοιαύτῃ ἐννοίᾳ συνᾴδει μᾶλλον ἡ τοιαύτη γραφὴ αἰτιολογικὸν ἔχουσα τὸν γὰρ· δοκεῖ γὰρ ἀεὶ τὸ ὄν που, ἔν τισιν ἀντιγράφοις οὕτως φερομένη. ἐπειδὴ γὰρ δοκεῖ ἄλλο μὲν εἶναι τὸ ἐν τόπῳ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ὄν, ἄλλο δὲ ὁ τόπος, εἰκότως ἄλλο μὲν ὁ τόπος, ἄλλο δὲ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη ἐστίν.
[*](p. 209 b 33)Πλάτωνι μέντοι λεκτέον ἕως τοῦ ὥσπερ ἐν τῷ Τιμαιῳ γέγραφεν.
Ἐv τοῖς περὶ τοῦ ἀπείρου λόγοις ἔλεγεν, ὅτι ὁ Πλάτων’ ἔξω τοῦ οὐρα- νοῦ ‘‘οὐδὲν εἶναι σῶμα” ἐβούλετο “οὐδὲ τὰς ἰδέας διὰ τὸ μηδέ που εἶναι αὐτάς.’’ ἐν δὲ τούτοις ἐμνημόνευσεν ὡς τὴν ὕλην τὸ μεθεκτικὸν τῶν εἰδῶν τόπον εἰπόντος. συγκρούει οὖν κατὰ τὸ φαινόμενον τοὺς λόγους. εἰ γὰρ τὸ μεθεκτικὸν τῶν εἰδῶν | ὁ τόπος ἐστί, διὰ τί μὴ ἐν τῷ τόπῳ τὰ εἴδη [*](127r) ἅπερ καὶ ἀριθμοὺς ἔλεγε; τὸ δὲ μεθεκτικὸν ἐν μὲν ταῖς ἀγράφοις ταῖς Περὶ τἀγαθοῦ συνουσίαις μέγα καὶ μικρὸν ἐκάλει, ἐν δὲ τῷ Τιμαίῳ ὕλην, ἣν καὶ τόπον καὶ χώραν ὠνόμαζε. καὶ δῆλον ὅτι φαινομένη τίς ἐστιν ἐναντίωσις αὕτη· οὐ μέντοι ἐστὶν ἐναντία· τὴν μὲν γὰρ ὅλην τόπον ἔλεγε τῶν ἐνύλων εἰδῶν ὡς ὑποδοχὴν αὐτῶν, τὰ δὲ εἴδη τὰ χωριστὰ τῆς ὕλης ἤτοι τὰς ἰδέας ἔλεγε μὴ εἶναι ἐν τόπῳ. οὕτε γὰρ ὡς ἔνυλα εἴδη ἐν τῇ ὕλῃ ἐστὶν ὡς ἐν τόπῳ ἐκεῖνα, οὔτε ὡς σώματα ἐν τῷ τῶν σωμάτων δεκτικῷ. ἐναργεστέρα δὲ ἄν ἔδοξεν ἡ ἐναντίωσις, εἴ τις τῷ λέγοντι τὰς ἰδέας μὴ εἶναι ἐν τόπῳ μηδὲ ἔξω τοὐ οὐρανοῦ τὰ ἐν Φαιδρῷ προήγαγεν, [*](3 ἀεὶ om. F τι om. F 4 αὐτοῦ om. F 5 οὖν om. a καὶ (post, ὅτι) om. aF ἐκ (post alterum καὶ) om. Ε 6 μέν τι] μέντοι E ἄλλο δὲ ὁ τόπος om. Ε 8 τοῦ ἐν ὦ ἐκτὸς ὄντος aF 10 κοινῶν F 11 ἐνεργείας Ε1 εἰλημ- μένων E 14 ἄλλος δὲ aF 15 ἄλλος μὲν aF 16 ὥσπερ] καθάπερ a 18 ἔλεγεν Γ 4 p. 203 a 8 τοῦ (post περὶ) super add. E 20 τὸ μὲν δεκτικὸν E1 22 διατὶ aF: διὰ τὸ Ε τῶ om. F 24 Περὶ τἀγαθοῦ cf- supra p. 453, 28 25 χώραν καὶ τόπον aF 27 εἰδῶν om. aF 28 εἶναι aF: οὖν E 30 δὲ aE: om. F ἔδοξεν aF: ἔδειξεν E 31 Φαιδρῷ p. 247 c. cf. p. 541, 10 Comment. Aristot. IX. Simpl. Phys. I. 35)
Ἔτι πῶς ἄν φέροιτο εἰς τὸν αὑτοῦ τόπον ἕως τοῦ ὥστε ζητητέος ἐν τοῖς τοιούτοις ὁ τόπος.
Πέμπτον τοῦτο ἐπιχείρημα δεικτικὸν τοῦ τὸν τόπον μήτε τὴν ὕλην εἶναι μήτε τὸ εἶδος τοιαύτην ἔχον καὶ τοῦτο τὴν τοῦ λόγου ἀγωγήν· εἰ ὁ τόπος ἡ ὕλη ἢ τὸ εἶδος, οὐδὲν ἂν τῶν κινουμένων ἐπὶ τὸν αὑτοῦ τόπον φέροιτο· ἀλλὰ μὴν πᾶν τὸ κινούμενον κατὰ φύσιν ἐπὶ τὸν αὑτοῦ φέρεται τόπον, τὰ μὲν βαρέα κάτω, τὰ δὲ κοῦφα ἄνω· οὐκ ἄρα ὁ τόπος ἡ ὕλη ἢ τὸ εἶδός ἐστιν. οὐδὲ γὰρ φέρεται ἐπὶ τὴν ὕλην ἡ τὸ εἶδος, διότι σὺν αὐ- τοῖς καὶ ἐν αὐτοῖς ἐστι τούτων ἑκάτερον τοῖς φερομένοις. τί γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ φερόμενον ἢ ὕλη καὶ εἶδος; τὸ δὲ ἐφεξῆς λεγόμενον τὸ ἀδύνατον [*](1 τῶν] τόνε 2 post ἀξίαν Platonica ἔχει δὲ—λέγοντα om. Simplicius ἡ] εἰ E) [*](3 ψυχῆς οὖσα colloc. Plato θεατὴ libri: θεατὴ νῷ Plato 4 τούτῳ] τοῦτο Ε φησί p. 247 D φησί post μὲν traiecit a 5 καθαρὰ δὲ σωφροσύνην E 6 πρόσεστιν in πρός τι corr. Ε ἥ ἐστί] ὕλη Ε ἑτέραν a ὧν Ε: ἢν aF 7 ἐστιν ὃν ὄντως Plato 8 ὄντως ὄντα a post ὄντα habet ἔπι F ἰδὸν a 10 αὐτο- ῶν ἕκαστον γὰρ F 12 ἢ τῶν Ε: ἢ τὸν F: ἡ τὸν τῶν a 14 τὰς ἰδέας λέγει aF) [*](16 παρέκβασιν, scilicet παρεκβάντας lemmatis explicat 17 ἐν τοῖς προκειμένοις aF: ἐπὶ τῆς προκειμένης Ε 18 post ἔστιν add. ἡ aF 19 τι ἐναντίον aF 21 ἐπάγειν E) [*](24 πέμπτον E: ἕτερον aF ἐπιχείρημα om. Ε δεικτικὸν τοῦ] μὴ δεικνύων τὸν F) [*](26 ἢ (post ὕλη) om. Ε post εἶδος habet ἐστιν—τὴν (ex v. 29) F αὐτοῦ hic et similibus deinceps locis scripsi: αὐτοῦ E: ἑαυτοῦ aF 31 τὸ (post λεγόμενον) om. aF)
Εἰ δὲ ἐν αὐτῷ ὁ τόπος, δεῖ γάρ ἕως τοῦ ὥστε τοῦ τόπου ἔσται τόπος. |
Ἕκτον τοῦτο ἐπιχείρημα ὡς οἶμαι δεικνύον ὅτι οὔτε τὸ εἶδος οὔτε ἡ [*](127v) [*](1 τὸ (post μηδὲ) om. E ἡ aF: μὴ δὲ E κάτω ἐστί Aristoteles 5 ἄλλος aF: ἄλλο Ε 6 τὴν (post καὶ) om. Ε τοῦτο om. aF 8 φησὶ πάντα συνθεὶς Ε: συνθεὶς φησὶ πάντα F: φύσι (!) συνθεὶς πάντα a 9 αὑτῶν a: αὐτῶν EF) [*](11 μὲν οὖν scripsi: μὲν E: οὖν aF καὶ (post Ἀλέξανδρος) om. Ε 12 καὶ (post ὡς) om. Ε 14 ἀλλὰ μὴν―φέρεται (15) om. a 17 ἢ τὸ κάτω aF 19 εἰσὶ διαφοραὶ ἡ εἴδους aF 20 ἡ (post ἢ) om. F 21 ἡ] καὶ a 22 ἀπόδοσιν F) [*](23 μὴ ἀναφέρεσθαι Ε 24 οὕτως οὖν (om. οὖν post εἰ) aF 29 post φύσιν habet εἰρημένων F 30 ἢ (post ὕλην) Ε: καὶ aF)
Ἔτι ὅταν ἐξ ἀέρος ὕδωρ γένηται, ἀπόλωλεν ὁ τόπος ἕως τοὐ περὶ τῆς οὐσίας αὐτοῦ εἴρηται.
τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα δυνατόν φασι καὶ ἀπορίαν ἰδίαν ἔχειν περὶ τό- που, ὅτι δοκεῖ ἀπόλλυσθαι ὁ ἑκάστου τόπος τῶν σωμάτων, ὅταν εἰς ἄλλο σῶμα μεταβολὴ αὐτοῖς γένηται· τοῦ δὲ ἀπολωλέναι τὸν τόπον σημεῖον, ὅτι οὐκέτι εἰσὶν ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ. ἀλλ’ ἄτοπον· τίς γὰρ ἄν γένοιτο τόπου φθορά; μήποτε δὲ τὸ ἔ τι προσκείμενον δηλοῖ περὶ τὸ αὐτὸ τῷ προσεχῶς εἰρημένῳ προβλήματι στρέφεσθαι τὸ ἐπιχείρημα. εἴπερ δὲ ἄρα ἄλλην ἔχει ἀπορίαν, οὕτως μᾶλλον αὐτὴν ἐκδεκτέον, ὡς ὁ Ἀσπάσιος ἐνδείκνυται· ὅταν γὰρ ἐξ ἀέρος ὕδωρ γένηται, τουτέστιν ἐκ μείζονος σώματος ἔλαττον, ἀπόλ- λυται τοῦ τόπου μέρος· οὐ γὰρ τοσοῦτός ἐστιν ὁ τοῦ γινομένου ὕδατος τόπος, ὅσος ἦν ὁ τοῦ ἀέρος τοῦ εἰς αὐτὸ μεταβαλόντος. τίς δὲ τόπου φθορὰ πάνυ χαλεπὸν ἀποδοῦναι, ὡς μαθησόμεθα. καὶ εἴη ἄν τοῦτο συγ- γενὲς ἐκείνῳ τῷ ἐπιχειρήματι τῷ ἀπὸ τῆς αὐξήσεως τοῦ τόπου· ἐν ᾧ ἔλεγε “πῶς οὖν περὶ τῶν αὐξανομένων ἐροῦμεν”· ὡς γὰρ ἐκεῖ ἐδείκνυτο, ὅτι εἰ ἔστιν ὁ τόπος, ἀνάγκη αὔξεσθαι τὸν τόπον, οὕτως ἐνταῦθα ἀνάγκη φθείρεσθαι τὸν τόπον. ἄπορον δὲ πῶς ἂν αὐξηθείη ἢ μειωθείη τόπος. πῶς γὰρ τὸ πρότερον ἀληθές; οὐδὲ γάρ ἐστι σημεῖον τοῦ ἀπολωλέναι τὸν τόπον τὸ μηκέτι ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι· δύναται γὰρ καὶ ὅταν ἐξ ἀέρος μετα- βαλὸν τὸ ὕδωρ κάτω γένηται, μένειν ὁ αὐτὸς ἄνω τόπος, κἂν μὴ ὁ αὐτὸς ἀὴρ ᾖ ἐν αὐτῷ. κάλλιον δὲ τοῦ αὐτοῦ προβλήματος εἶναι τὸ ἐπιχείρημα δεικνύντος, ὅτι οὔτε ἡ ὕλη οὕτε τὸ εἶδος τόπος ἐστί. καὶ μᾶλλον ἐπὶ τοῦ εἴδους ἀποδείκνυσθαί φησιν ὁ Ἀλέξανδρος οὕτως ἐκδεχομένων ἡμῶν· “ὅταν τῶν σωμάτων αἱ μεταβολαὶ εἰς ἄλλα σώματα γένωνται, ἀπόλωλεν αὐτῶν τὸ εἶδος οὐ γὰρ ταὐτὸν ὕδατος καὶ ἀέρος)· εἰ δὴ τὸ εἶδος τόπος, ἀπό- λωλεν αὐτῶν ὁ τόπος· ὥστε οὐκέτι εἰσὶν ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ. ἀλλὰ μὴν ἄπορον τίς τοὐ τόπου φθορά. ὥστε εἰ τοῦ μὲν εἴδους φανερὰ ἡ φθορά, [*](1 ἡ (post ἢ) om. E 3 καὶ (ante κατ’) om. E 5 αὐτοῦ περὶ τῆς οὐσίας a et Aristoteles 6 δυνατόν] ἕτερον a 8 ὅτι in folii principio interavit F) [*](12 ὁ (post ὡς) om. a ἐνδείκνυται EF: ἐκδέχεται a 14 τόπου] πυρὸς F) [*](15 ὁ (post ἦν) om. aF αὐτὸν aF μεταβάλλοντος Ε τίς κτλ. cf. Themistius p. 261, 15 18 ἔλεγε p. 209 a 27 19 αὔξεσθαι — ἀνάγκη om. F 20 αὐξη- θείη ἢ μειωθείη F: αὐξηθῇ ἣ μειωθῇ aE 21 πῶς EF: οὐδὲ a post ἀληθές add. οὔτε μὴν τὸ δεύτερον a 22 μεταλαβὼν F 23 τὸ (ante ὕδωρ) om. a γενήσεται E 25 τοῦ δεικνύντος aF τόπος E cf. p. 548, 1: ὁ τόπος aF 26 ἡμῶν om. F ὅταν γὰρ τῶν a 30 ἄπορον EF: ἄτοπον a ὥστε εἰ τοῦ μὲν εἴδους φανερὰ ἡ φθορά F cf. p. 550, 5: om. aE)
Μετὰ δὲ ταῦτα ληπτέον, ποσαχῶς ἄλλο ἐν ἄλλῳ λέ- [*](128r) γεται ἕως τοῦ πάντων δὲ κυριώτατον τὸ ὡς ἐν ἀγγείῳ καὶ ὅλως ὡς ἐν τόπω.
Συμπερανάμενος τοὺς λόγους, ἐξ ὧν τε ἀναγκῶν εἶναί τι τὸν τόπον δοκεῖ, καὶ πάλιν ἐξ ὧν ἀπορήσειεν ἄν τις περὶ τῆς οὐσίας αὐτοῦ τί ποιέ ἐστιν ὁ τόπος, καὶ εἰ ἔστιν ὅλως εἰ γὰρ ἃ δοκεῖ εἶναι ὁ τόπος μὴ ἔστιν, ἀνάγκη καὶ εἰ ἔστιν ὅλως ἀπορεῖσθαι), τούτοις οὖν συμπερανάμενος τοὺς λόγους καὶ τὰς συγκεχυμένας ἐν ἡμῖν δόξας διακρίνας ἐπὶ τὴν εὕρεσιν λοιπὸν τῆς τοῦ τόπου φύσεως παρασκευάζεται. ἐπειδὴ δὲ ἀπὸ τοῦ ἐν τόπῳ ὄντος εἰς ἔννοιαν ἐρχόμεθα τοῦ τόπου, τὸ δὲ ἐν τόπῳ ἔν τινί ἐστι, διαι- ρεῖται πρῶτον πολλαχῶς λεγόμενον τὸ ἔν τινι. χρησιμεύσει δὲ αὐτῷ μά- λιστα ἡ διαίρεσις καὶ εἰς τὴν λύσιν τοὐ ἐν τόπῳ τὸν τόπον ἔσεσθαι κατὰ τὴν Ζήνωνος ἀπορίαν, ἣν εἶπε ζητεῖν τινα λύσιν· ἔλεγε γὰρ ὁ Ζήνων· ‟εἰ πάν τὸ ὂν ἐν τόπῳ, δῆλον ὅτι καὶ τοῦ τόπου τόπος ἔσται, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον πρόεισι”. λυθήσεται οὖν ὁ λόγος οὗτος ἐκ τοῦ πλεοναχῶς τοῦ ἔν τινι λεγομένου μὴ εἴ τί ἐστιν ἔν τινι καὶ ἐν τόπῳ εἶναι. διὸ καὶ εἰς τοῦτο συνεπληρώθη πᾶς ὁ λόγος ὁ περὶ τοῦ ἔν τινι. τὰ οὖν ἔν τινι κατὰ ὀκτὼ ἢ ἐννέα τρόπους λέγεσθαί φησιν· ἔν τινι γάρ ἐστιν ἢ ὡς μέρος ἐν ὅλῳ ὡς ὁ δάκτυλος ἐν τῇ χειρὶ ἢ ἐν τῷ ὅλῳ σώματι, ἐν μὲν τῇ χειρὶ ὡς 20 μέρος, ἐν δὲ τῷ ὅλῳ σώματι ·ὡς μέρους μέρος, ὃ καὶ μόριον καλοῦσιν·. ἢ ὡς τὸ ὅλον ἐν τοῖς μέρεσιν ὡς τὸ πρόσωπον ἐν ὀφθαλμοῖς καὶ ῥινὶ καὶ τοῖς τοιούτοις. οὐ γάρ ἐστι φησὶ παρὰ τὰ μέρη τὸ ὅλον. κἂν γὰρ ἄλλο τὸ εἶδος ἡ τοῦ ὅλου παρὰ τὸ τῶν μερῶν εἶδος, καθὸ καὶ ὅλον καὶ μέρη φαμὲν εἰδητικῶς ἀντιτιθέντες, ἀλλὰ τό γε ὑποκείμενον τὸ αὐτό· οὐ γὰρ ἀπέσπασται τὸ ὅλον τῶν μερῶν. ἄλλον δὲ τρόπον τὸ ἔν τινι ὡς τὸ εἶδος ἐν τῷ γένει, ὡς λέγομεν ἐν τῷ ζῴῳ τὸν ἄνθρωπον· καὶ ἄλλον ὡς τὸ γένος ἐν εἴδει, ὡς ζῷον ἐν ἀνθρώπῳ καὶ ἵππῳ καὶ τοῖς ἄλλοις, ὅτι ἐν τῷ ἑκάστου τῶν εἰδῶν λόγῳ περιέχεται. διὸ εἴδει εἶπεν, οὐκ εἴδεσιν· ὅτι γὰρ ἄλλως ἔν τινί ἐστι τὸ ὡς μέρος ἐν ὅλῳ καὶ ἄλλως τὸ ὡς εἶδος ἐν γένει, δῆλον ἐκ τοῦ τὸ μὲν ὅλον μηκέτι ὅλον εἶναι ἑνὸς ἀφαι- ρεθέντος μέρους, τὸ δὲ γένος μηδὲν κωλύεσθαι ἔτι εἶναι γένος ἑνὸς εἴδους ἀφαιρεθέντος. καὶ τὸ μὲν γένος πᾶν συνωνύμως πάντων τῶν εἰδῶν κατη- γορεῖται, τὸ δὲ ὅλον μόνων τῶν ὁμοιομερῶν, καὶ τούτων οὐ καθὸ ὅλον. ἔτι δὲ τὸ μὲν ὅλον ἐν πᾶσίν ἐστι τοῖς μέρεσι, τὸ δὲ γένος καὶ ἐν ἑνί. διὸ
[*](1 λέγεται] γίνεται a 3 ὅλως ὡς E: ὅλως τὸ a ex Aristotele 4 εἶναί τι ante ἀναγκαῖον iteravit F 6 ὅλως εἰ ἔστιν aF εἶναι om. F 10 post ἐν τόπῳ add. ὃν aF 11 καὶ post μάλιστα traiecit Ε 13 εἶπε p. 209 a 24 14 ἐπ’] εἰς Aristoteles 16 ἐστι post ἔν τινί posuerunt aF 17 ὁ λόγος πᾶς aF)[*](18 λέγεσθαι aE: γίνεσθαι F 20 μέρος μέρους aF 21 ἡ om. F 24 εἰδητικῶς a: εἰδητικοῦ F idemque compendio siguificasse videtur Ε 25 ἀπέσπασται a: ἀπέπαστααι Ε: ἀπέσπαται F 27 καὶ (post ἀνθρώπῳ) om. aF 30 γένει] γενέσει E 31 κο- λούεσθαι a ἔτι εἶναι γένος om. aF 32 ἀφαιρεθέντος εἴδους aF 33 καθὸ ὅλων F1 34 ὅλον aF: om. Ε)’Ev τῷ τρίτῳ βιβλίῳ ταύτης τῆς πραγματείας περὶ κινήσεως διδάξας τῆς κοινῶς λεγομένης, ἥτις ταὐτόν ἐστι τῇ μεταβολῇ, καὶ ἀδιαφόρως ἐπ’ ἐκείνου τῷ τῆς κινήσεως καὶ τῆς μεταβολῆς ὀνόματι χρησάμενος, βούλεται νῦν διορίσαι καὶ δεῖξαι ὅτι κοινότερον μὲν καὶ καθολικώτερόν ἐστιν ἡ μεταβολή, ἡ δὲ κίνησις μερικωτέρα τῆς μεταβολῆς ἐστι καὶ ὡς εἶδος ὑπὸ γένος ἐστὶ τὴν μεταβολήν, εἴπερ καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, ὡς δείξει, μεταβολαὶ μέν εἰσι, κινήσεις δὲ οὐκ εἰσί· διορίσας δὲ τὴν κίνησιν ἀπὸ τῆς μεταβολῆς καὶ τὰ εἴδη λοιπὸν τῆς κυρίως κινήσεως παραδίδωσι καὶ ἔστιν οὗτος ὁ λόγος ἠρτημένος εἰκότως τοῦ κοινοῦ περὶ τῆς μεταβολῆς λόγου καὶ συνεχὴς πρὸς αὐτόν, κἄν μεταξὺ τὰ περὶ ἀπείρου καὶ τόπου καὶ κενοῦ καὶ χρόνου παρενεβλήθη· διὸ καὶ τὸ πέμπτον τοῦτο βιβλίον τοῖς Περὶ ἀρχῶν Φυσικοῖς λεγομένοις Ἀριστοτέλης καὶ οἱ τοῦ Ἀριστοτέλους ἑταῖροι συναριθμοῦσιν, ὥσπερ τὰ ἐφεξῆς τρία Περὶ κινήσεως καλεῖν εἰωθασι. μετὰ γὰρ τὴν διαίρεσιν τῆς κινήσεως τῆς κατὰ τὸ ποσὸν καὶ ποιὸν καὶ τὴν ποῦ κατηγορίαν φυσικὰ προστίθησι θεωρήματα ἐν τούτοις, περί [*](1 Inscribunt σιμπλικίου φιλοσόφου, εἰς τὸ γε τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως ὑπόμνημα ο ἐστιν εݲ maiusculis Α: σιμπλικίου φιλοσόφου εἰς τὸ ἑ τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως τοῦ ἀριστοτέλους rubro C: σιμπλικίου μεγάλου διδασκάλου ἐξήγησις εἰς τὸ εݲ τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως F: σιμπλικίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὸ ἑ τῆς τοῦ ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως· βιβλίον πέμπτον rubris maiusculis M : σιμπλικίου ὑπόμνημα εἰς τὸ πέμπτον τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως maiusculis a 5 ἐπ’ CM: ἐξ aAF κινήσεως καὶ τῆς μεταβολῆς AM: μεταβολῆς καὶ τῶ τῆς κινήσεως C: μεταβολῆς καὶ κινήσεως aF 6 νῦν aCMF: τἄ νύν Α1: τανῦν Α2 κοινοτέρα aF καθολικωτέρα aF 7 ἐστιν ACM: τῆς κινήσεως aF ἡ δὲ κίνησις — ἐστι om. F ἐστι aA: om. CM 9 μεταβολαὶ μέν εἰσιν ὡς δείξει aF οὐκ εἰσί AM: οὔ aCF 10 λοιπο ABBREV ν A1: corr. A2 παραδίδουσι M 11 κοινοῦ om. F 12 τὰ aA (ὰ in ras.) C: om. FM 13 διὸ καὶ ACM: διὸ aF 14 φυσικοῖς Α: φυσικῶν aCFM: vide p. 802, 10 et p. 4, 8 sqq. (vol. IX) ἀριστοτέλης A1CM : ὁ ἀριστοτέλης aA2F τοῦ ACM: om. aF 15 ὤσπερ καὶ τὰ ἐφεξῆς τρία βιβλία C: ὥσπερ καὶ τὸ ἐφεξῆς βιβλίον M 16 τὴν διαίρεσιν] τῆς διαιρέσεως M τῆς aCFM: τῆν’ sic Α1: τὴν Α2 17 προστίθησι , στί in ras. Α, itemque p. 802. fi ἐν] τὰ ἐν M)
p. 224a21 Μεταβάλλει δὲ τὸ μεταβάλλον πᾶν ἕως τοῦ τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ πρῶτον.
Προθέμενος δεῖξαι μερικωτέραν οὖσαν τῆς μεταβολῆς τὴν κίνησιν διορίζει πρῶτον τὰς τῆς μεταβολῆς διαφοράς, τὴν μὲν κατὰ συμβεβηκὸς λέγων, ὅταν λέγωμεν τὸ μουσικὸν βαδίζειν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ᾧ συμβέβηκε τὸ μουσικῷ εἶναι βαδίζει καθ’ αὑτό, καὶ ὅταν τὸν ἐν τῇ νηὶ ἠρεμοῦντα πλωτῆρα λέγωμεν κινεῖσθαι, ὅτι ἡ ναῦς, ᾗ τρόπον τινὰ συμβέβηκεν ὁ πλωτήρ, καθ’ αὑτὴν κινεῖται καὶ μεταβάλλει. τὰ δέ, φησί, λέγομεν μεταβάλλειν, ὅσα κατὰ μέρος μεταβάλλει , ὅταν ὑγιάζεσθαι λέγωμεν τὸ σῶμα, ὅτι ὁ ὀφθαλμὸς ἢ ὁ θώραξ μέρη ὄντα αὐτοῦ ὑγιάζεται, ἢ κινεῖσθαι τὸν ἄνθρωπον, ὅτι ἡ χεὶρ αὐτοῦ κινεῖται. τρίτη δὲ διαφορὰ μεταβολῆς ἐστιν, ὅταν μήτε κατὰ συμβεβηκὸς κινῆται τὸ κινούμενον μήτε κατὰ μέρος, ἀλλὰ καὶ προηγουμένως καὶ οὐχὶ τῷ ἄλλο κινεῖσθαι, ὅπερ πρῶτον τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἀντίκειται. καὶ καθ’ ἑαυτὸ ὅλον, ὅπερ τοῦ κατὰ μέρος κεχώρισται. καὶ τοῦτό ἐστι τὸ καθ’ αὑτὸ κινητὸν [*](2 καὶ κατὰ τόπον F 3 ἑξῆς Α 4 τοῖς ποίοις] τοιτούτοις M 7 ποίαι ἠρεμίαι Α: ποία ἠρεμία aCFM 8 τοῦ πέμπτου τούτου ACM: τούτου τοῦ aF 9 τὰ om. aF καὶ ὅτι ACFM: καὶ om. a 10 μὲν τὰ a 11 μέχρι C βιβλίου aF ἐφεξῆς τέτταρα om. F 12 αὐτολεξεὶ F 13 ἐπιγεγράφθαι Α: ἐπιγράφεσθαι aCFM 14 pro ἕως τοῦ plcnntn lemma ut solet explot a 15 post πρῶτον ex Arist. addit οἷον ὁ μὲν ἰατρὸς ἰᾶται, ἡ δὲ χεὶρ πλήττει a IG τῆς ACM: om. aF 18 τὸ μουσικὸν ACM (cf. Themist. 343,7): τὸν μουσικὸν aF nt Arist. codd. HI ὁ (post ὅτι) otn. aF 19 τὸ μουσικῷ aC-F: τῶι μουσικῶι Α: τὸ μουσικὸν C1M καθαυτό ut solet Α τὸν om. F 21 καθ’ ἑαυτὴν C μεταβάλλεται Α 22 ὅσα ACFM: ὅτι a μέρος ACFM: μέρη ex Arist. a 23 τὸ σῶμα λέγομεν (sic) a ὁ (post ὅτι et ἢ) om. Α 23. 24 ὑγιάζηται F 25 μεταβολῆ M κινῆται, η in ras., Α 20 καὶ (post ἀλλὰ) ACFM: om. a οὐχὶ] οὐ lacuna VII litt. M τῶ ex τὸ corr. C 27 τῶι in corr. Α : τὸ M κα, (sic) C τὸ ὅλον CM)
p. 224 a 34 Ἐπεὶ δέ ἐστι μέν τι τὸ κινοῦν πρῶτον ἕως τοῦ τὁ εἶδος ἢ ὁ τόπος ἢ τὸ τοσόνδε.
Διακρίνας τὴν καθ’ αὑτὸ μεταβολὴν ἀπό τε τῆς κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τῆς κατὰ μέρος ἐπί τε τοῦ κινουμένου καὶ ἐπὶ τοῦ κινοῦντος, τὴν καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως προεβάλετο πρὸς τὴν διάρθρωσιν τῶν τῆς μεταβολῆς εἰδῶν, διότι πᾶσα γνῶσις ἐπιστημονικὴ καὶ ἀποδεικτικὴ ἀπὸ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων συνάγεται. πρὸ δὲ τοῦ τὰ εἴδη τῆς μεταβολῆς παραδοῦναι καὶ τῆς κινήσεως πρῶτον δείκνυσιν, ἐν τίνι ἐστὶν ἡ κίνησις· ἐπειδὴ γὰρ ἡ κίνησις οὐ τῶν καθ’ ἑαυτὰ ὑφισταμένων ἐστίν, ἀλλὰ τῶν ἐν ἄλλοις τὸ εἶναι ἐχόντων, ἄν μὴ πρότερον φανῇ, ἐν τίνι τίν, οὕτε ἡ φύσις αὐτῆς γνωσθείη ἂν οὔτε τὰ εἴδη διορισθείη · πρὸ δὲ τούτου, τίνα ἐστὶ τὰ συνεδρεύοντα τῇ κινήσει, τουτέστι τίνα χρὴ πάντως εἶναι, εἰ ἔστι κίνησις καὶ μεταβολή, ὥστε ἐν τούτων τινὶ ζητεῖν τὴν κίνησιν. καὶ αὐτὸς μὲν ὡς ἐναργῆ ταῦτα λαμβάνει· διὸ καὶ τῷ παρασυναπτικῷ χρῆται συνδέσμῳ· προφανὴς δέ ἐστι καὶ ἡ ἀνάγκη τοῦ λόγου. ἐπειδὴ γὰρ ἡ κίνησις ἤτοι ἡ μεταβολὴ πάθος τι τοῦ κινουμένου ἐστὶν ἐνεργητικόν, καὶ τὸ πάσχον εἶναι χρὴ καὶ τούτῳ τὸ ποιοῦν εὐθὺς συνεισάγεσθαι. τὸ γὰρ πάσχον καὶ πρὸς τὸ ποιοῦν ἔστι τε καὶ λέγεται· μεταβολὴ δὲ οὖσα καὶ ἄλλο μετ’ ἄλλο δηλοῦσα καὶ τὸ ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὃ πάντως συνεμφαίνει, εἰ καὶ ἄλλο μὲν ἐπὶ τῆς φορᾶς τὸ [*](1 τι τὸ aA: τὸ CM: τι F τὸ (post Ἀλέξανδρος) om. M 2 κινοῦν αὐτό φησι C 3 4 καὶ αὐτὸς ἀμφοτέροις aF 4 τῷ (post καὶ) oin. aF 6 μηδὲ] μὴ F 8 λέγοι aA: λέγει CFM μέρος] τέλος, sed coir, in inrg. F εἶναι om. F 9 ὁ om. C ἰατρεύει C αὐτὸν aAF: τὸν ἰατρὸν CM 10 μέρος] συμβεβηκός F1 11 δέ ἐστι ACFM: δ’ ἔστι a μέν τι AC2M cf. p. 805,23: μέν τοι aC: τι F τὸ om. F post κινοῦν addit μὲν F 13. 14 συμβεβηκὸς et μέρος inter se mutant CM If) προεβάλλετο aFM 10 γνῶσις om. F 17 πρὸς M 20 φανῆι AM: φάνει C: φανείη aF αὐτῶν Μ 22 ἔσται ΑΜ κίνησις iterat M 23 ἐν τούτων τινὶ ACM: ἐν τῶ τῶν τίνων F: ἐκ τούτων τινι a ante τὴν inserunt μὲν a, εἶναι FM μέν om. F 24 γρῆσθαι M 25 ἡ (post καὶ) om. M ἡ (post ἤτοι) ora. M 26 εἶναι] ἐστὶ M τούτου F 27 καὶ ora. aC 29 συναναφαίνει C ante εἰ habet διὸ deletum F)
Θεὶς δὲ καὶ ὀνόματα τῷ μὲν κινουμένῳ τὸ ὅ, τῷ δὲ ἐξ οὗ κινεῖται τὸ ἐξ οὗ, τῶ δὲ εἰς ὃ κινεῖται τὸ εἰς ὅ, καὶ εἰπὼν ἕτερα εἶναι τὸ ἐξ οὗ καὶ εἰς ὃ αὐτοῦ τοῦ κινουμένου, ὥσπερ τοῦ ξύλου τό τε ψυχρὸν ἐξ οὗ κινεῖται καὶ τὸ θερμὸν εἰς ὃ κινεῖται, δείκνυσιν ἐκ τῶν διαφόρων ὀνομάτων τὴν ἑτερότητα. εἰπὼν δὲ ἕτερον εἶναι τὸ κινούμενον προσέθηκε τὸ πρῶτον τὸ καθ’ αὑτὸ κινούμενον δηλῶν· ἐπὶ γὰρ τούτου ἀληθὲς τὸ ἕτερον αὐτὸ εἶναι τοῦ ἐξ οὗ, τῶν δέ γε κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι λεγομένων οὐδὲν κωλύει ταὐτὸν εἶναι τὸ κινούμενον τῷ ἐξ οὗ· οἷον ὅταν λέγῃ τις τὸ λευκὸν κινεῖσθαι κινουμένου τοῦ ᾧ συμβέβηκεν εἶναι λευκῷ, εἴη δὲ ἡ κίνησις αὐτῷ ἐκ λευκοῦ· γίνεται γὰρ τότε ταὐτὸν τό τε κινούμενον καὶ τὸ ἐξ οὗ. ἀλλὰ καὶ τὸ κινοῦν καθ’ αὑτὸ τοὐ καθ’ αὑτὸ κινουμένου ἕτερον· κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ οὐδὲν κωλύει ταὐτὸν εἶναι τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, ὡς ὁ κυβερνήτης κινῶν τὴν ναῦν ἑαυτὸν συγκινεῖ, καὶ ὁ ἰατρὸς ὅταν ἑαυτὸν ἰατρεύῃ.
Διορίσας δὲ ταῦτα ἀπ’ ἀλλήλων ἐπάγει ἡ δὲ κίνησις δῆλον ὅτι ἐν τῶ ξύλω, τουτέστιν ἐν τῷ κινουμένῳ. καὶ εἴτε οὕτω γέγραπται ἡ δὲ κίνησις εἴτε ἡ δὴ κίνησις, ἀμφοτέρως οἶμαι τοῦτο ἀκολούθως ἐπάγεται τῶ ἐπεὶ δέ ἐστι μέν τι τὸ κινοῦν καὶ τοῖς ἑξῆς. ἐπεὶ γὰρ τὰ προειρημένα δεῖ εἶναι, εἰ κίνησις ἔστι, δῆλον ὅτι ἡ κίνησις οὐκ ἐν ἄλλῳ τινὶ τῶν προειρημένων ἐστίν, ἀλλ’ ἐν τῷ κινουμένῳ· τὸ γὰρ εἶδος ἢ τὸ μέγεθος ἢ ὁ τόπος ἢ ὅλως εἰς ὃ κινεῖται τὸ κινούμενον οὔτε κινεῖ οὔτε κινεῖται, ἀλλὰ ἄλλο τούτων ἑκατέρου ἐστίν. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος, εἰ μὲν ἡ δὴ κίνησις εἴη γεγραμμένον, ἕπεσθαι τοῦτο τοῖς προτέροις, ὡς εἴρηται, φησίν· εἰ δὲ γράφοιτο ἡ δὲ κίνησις διὰ τοῦ εἶ, εἰπών, φησί, τίνα δεῖ [*](1 μέν γὰρ F ἄλλα δὲ aA: ἄλλο δ’ C: ἄλλο δὲ M: ἄλλοι δὲ F 4 καὶ χρόνον καὶ τόπον ἀνάγκη συνεισάγεσθαι aF συνάγεσθαι M 6 καὶ oiii. M 7 τὸ ἐξ οὗ, τὸ δὲ τὸ F 8 ὡς C 11 δηλῶν κινούμενον C 12 αὐτὸ ACFM : αὐτοῦ a τοῦ ἐξ οὗ C2: τὸ ἐξ οὗ ’FM post ἐξ οὗ habet ἀλλὰ τὸ deleta F γε om. M lo ταὐτὸν τό κινούμενον εἶναι FM τοῦ ἐξ οὐ M: καὶ τὸ ἐξ οὑ F οἷον— καὶ τὸ ἐξ οὗ (16) om. F 14 λευκῷ] λευκόν M 15 γὰρ om. M τό τε AM: τὸ C: καθ’ αὐτὸ τότε a 16 καὶ (post ἀλλὰ) om. F καθ’ αὑτὸ (post κινοῦν) om. aF 17 ἕτερόν ἐστι C 18 κυβερνίτης M It) ὅτε FM ἰατρεύει CM 20 διορήσας C1 ἀπ’] ἀλλ’ a δὲ sic libri omues ut Arist. codil. EF: δὴ Arist. vulg. cf. V. 21 sqq. et Bonitzii Stud. Arist. II 30 22 ante ἡ δὴ add. οὕτως a: οὕτω F ἀμφοτέρως ACM: ἀμφότερα aF τοῦτο ACFM: τούτω a 23 ἐπὶ γὰρ M 24 εἰ] ἡ M 27 ἑκάτερόν ἐστιν aF 28 εἴη] ἐστὶ C ante τοῦτο add. δὴ aF 29 ἡ δὲ κίνησις aFM: εἰ δὲ κίνησις AC false interpretati voculam EI (v. 21)) εἰ scripsi litteram ἑ vocis δὲ iutcllegeiis: eT AC: h M: πέμπτου aF εἰπὼν δς̀ C)
Ἐπειδὴ δὲ οὐ κατὰ ποιότητα μόνην γίνεται ἡ κίνησις, ἣν κατ’ εἶδος λέγει οὖσαν ἀλλοίωσιν, οὐδὲ κατὰ γένεσιν καὶ φθοράν, αἵπερ κυριώταται μεταβολαὶ κατ’ εἶδος ἂν λέγοιντο, ἀλλὰ γίνονται κινήσεις καὶ κατὰ τόπον ὡς ἡ φορὰ καὶ κατὰ ποσὸν ὡς αὔξησις καὶ μειωσις, διὰ τοῦτο μετα τὴν κατ’ εἶδος προσέθηκε καὶ ταύτας εἰπὼν ἢ ὁ τόπος ἢ τὸ τοσόνδε. ὡς γὰρ τὸ εἶδος ἐπὶ τῶν κατ’ εἶδος κινουμένων οὗτε κινοῦν ἐστιν οὔτε κινουμενον, οὕτως οὐδὲ ὁ τόπος ἐπὶ τῶν κατὰ τόπον οὐδὲ τὸ ποσὸν ἐπὶ τῶν κατὰ ποσόν. ὅτι δὲ μὴ ἐν τῷ κινοῦντί ἐστιν ἡ κίνησις, καὶ ἐν τῷ τρίτῳ ταύτης ἔδειξε τῆς πραγματείας , ἔνθα καὶ προηγουμένως διδάσκει ἐν τίνι ἐστὶν ἡ κίνησις. ἔδειξε δὲ ἐκεῖ, ὅτι οὐδὲ ἐν τῷ χρόνῳ, εἴπερ ἀριθμός ἐστι κινήσεως ὁ χρόνος. λείπεται οὖν τρία, τό τε κινούμενον καὶ τὸ ἐξ οὗ, καὶ τὸ εἰς ὅ. διὸ καὶ ἐπὶ τούτων μάλιστα ζητεῖ, ἐν τίνι ἡ κινησις. τὸ δὲ εἶδος, φησί, καὶ ὁ τόπος καὶ τὸ μέγεθος οὔτε κινεῖ οὔτε κινεῖται, ταύτην δηλονότι τὴν κίνησιν, ἣν τὸ εἰς αὐτὸ μεταβάλλον κινεῖται· τὸ μὲν γὰρ ἀλλοιούμενον κινεῖται κατὰ ἀλλοίωσιν. τὸ δὲ εἶδος, ἐφ’ ὃ κινεῖται τὸ [*](1 εἰ] ἡ M post χρόνον interpolant τόπον aFM καὶ (ante ἐξ)] τὸ C: om. M καὶ (ante εἰς) om. FM 2 καὶ (post ἕτερα) om. FM καὶ (post κινοῦν) om. a τὸ (ante εἰς) om. C 3 προτίθησι F αὐτὴ FM πρὸς ὃν M 4 γὰρ (prius) om. F οὐδὲν] οὐδὲ FM 6 κινεῖ ACM: κινοῦν F: κινῇ a 8 αὑτόν rasura corr. ex αὐτῶν C 10 ἐστιν ἡ ACM: ἡ F: utrumque om. a αὐτοῦ] ἑαυτοῦ C ἐκινῆτο Μ 10. 11 ἐν ἑαυτῶ C itemque v. 11 II τὸ δὲ — κινεῖται (12) aF : om. ACM 12 ἡ om. M 14 γὰρ om. Α 16 ἐπεὶ δὲ aFM μόνην Α cf. p. 808,15: μόνον aCFM ἡ om. CM 17 οὐδὲ] οὐδ’ ἡ C κυριώτατοι M 18 λέγοιτο ’ κίνησις Μ 19 κατὰ τὸ ποσὸν CM 20 προσέθηκαν M 23 κατὰ τὸ ποσόν aCM μὴ om. aFM ante ἐστιν add. οὐδαμῶς a: idem post κίνησις FM τρίτῳ Γ 3. 202a13 sqq.) aA-CF: πρώτῳ ’M 24 ἔδοξε M 25 ἔδειξε] cf. Δ II. 219b 1 sqq. ἐν om. M 26 κινήσεως ἐστὶν aF τρία om. M κινοῦν aF καὶ om. a 27 καὶ (post διὸ) om. Α τούτων] τῶν M post ἐν τίνι add. ἐστὶν C)
p. 224136 Ἀλλ’ ἔστι κινοῦν καὶ κινούμενον ἕως τοῦ ἀλλ’ ἡ λεύκανσις.
Δείξας ὅτι πέντε ὄντων τῶν ὀφειλόντων εἶναι , εἴπερ εἴη κίνησις, τοῦ κινουμένου καὶ τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ χρόνου καὶ τοῦ ἐξ οὗ ἡ κίνησις καὶ εἰς ὅ, ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν ἡ κίνησις καὶ ἐν οὐδενὶ τῶν ἄλλων, ἐκ τῶν πέντε τρία λαμβάνει τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν ἐφεξῆς αὐτῷ λόγον ἐσόμενα, τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον καὶ τὸ εἰς ὃ ἡ κίνησις, τὸν μὲν χρόνον παραλιπὼν ὡς ἔξωθεν ὄνια· διὰ τί δὲ τὸ εἰς ὃ ἡ κίνησις παραλαβὼν τὸ ἐξ οὗ παραλέλοιπεν , αὐτὸς διδάσκει. μᾶλλον γάρ φησιν ἡ μεταβολὴ ἀπὸ τοὐ εἰς ὃ μεταβάλλει τὸ μεταβάλλον ὀνομάζεται ἢ ἀπὸ τοῦ ἐξ οὗ μεταβάλλει. φθορὰν γὰρ λέγομεν τὴν εἰς τὸ μὴ ὂν μεταβολὴν καὶ γένεσιν τὴν εἰς τὸ ὄν· καίτοι καὶ ἡ φθορὰ ἐξ ὄντος, καὶ ἡ γένεσις ἐκ μὴ ὄντος· ἀλλ’ ὅμως ἀπὸ τοῦ τέλους μᾶλλον ὀνομάζονται. δηλοῖ δὲ τοῦτο μάλιστα ἡ ἀλλοίωσις τὸ ὄνομα τοῦ εἰς ὃ ἔχουσα· λευκαίνεσθαι γὰρ λέγεται τὸ εἰς λευκότητα ἰὸν καὶ θερμαίνεσθαι τὸ εἰς θερμότητα. οὕτω δὲ καὶ τὸ φθείρεσθαι ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος ὠνόμασται μᾶλλον καὶ τὸ γίνεσθαι ἀπὸ τοῦ ὄντος. ὑπομιμνῄσκει δὲ ἡμᾶς τοὐ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως τοῦ ἐν τῷ τρίτῳ βιβλίῳ ἀποδοθέντος δεικνὺς καὶ δι’ ἐκείνου, ὅτι ἡ κίνησις ἐν τῷ κινουμένῳ [*](1. 2 μεταβάλλει τὸ γινόμενον aF 3 τὴν κίνησιν ὁ στράτων C 4 ἐν (ante τῷ ἐξ) om. M G καὶ τὸ εἰς ὃ aFM τὸ μὲν ὡς γινόμενον τὸ δ’ ὡς φθειρόμενον C 8 νῦν] μόνον M 8. 9 καὶ ἡ ψυχή — βαρύτης om. M 10 ὁ oin. C: siiperscr. in las. M 11 inter ὁ et τῆς rasum Α ὁρισμὸς in ras. Μ 12 ἐλέγετο — κίνησις ad lemma trahit F γὰρ] δ’ F ἐντελεχεία F 15 εἴη] ἡ F 16 καὶ (post κινουμένου) om. M 17 ἐν οὐδενὶ] καὶ οὐκ ἔν τινι Μ 19 καὶ (post κινοῦν) om. C ἡ om. Μ 19. 20 παραλείπων A 20 ὡς om. aFM διατί δὲ ἡ κίνησις τὸ εἰς ὃ transposita ia C rest. C2 τὸ (ante εἰς) om. M 22 ὀνομάζεται AC Aristoteles: ἐπονομάζεται aFM 24 καὶ (post καίτοι) om. a, post φθορὰ transposuit C 25 ὀνομάζονται Α: ὀνομάζεται aCFM 26 τοῦ (ante εἰς) om. F λέγομεν a 27 τὸ (post καὶ) om. F 28 ὀνομάζεται aFM 29. 30 ἐν τῷ τρίτῳ βιβλίῳ] Γ 2. 202a7 30 δεικνὺς CFA2: δείκνυσι sic Α1: δείκνυσι Μ: δεικνύων a)
Εἰπὼν δὲ ὅτι τὰ εἴδη καὶ τὰ πάθη καὶ ὁ τόπος καὶ δηλονότι καὶ τὸ ποσόν, εἰς ἃ κινεῖται τὰ κινούμενα ἀκίνητά ἐστιν, ἀπορίαν τινὰ ἐπάγει τῷ λόγῳ τοιαύτην· εἰ ἡ λευκότης πάθος, τὸ δὲ πάθος κίνησις, ἡ εἰς πάθος μεταβολὴ εἰς κίνησιν ἄν εἴη διὰ | κινήσεως, καὶ οὐκέτι ἐν τῷ κινουμένῳ [*](191v) μόνῳ ἡ κίνησις, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ εἰς ὃ ἡ κίνησις· εἰ δὲ τοῦτο, ἔσται τὸ κινούμενον ἐπὶ τὸ πάθος ἢ καὶ ὅτε μεταβέβληκεν ἔτι κινούμενον, εἴ γε εἰς κίνησιν μεταβέβληκεν, ἡ ὅτε γέγονεν ἐν κινήσει, μηκέτι κινούμενον. λύει δὲ τὴν ἀπορίαν ταύτην γοργῶς διὰ τῆς πρὸς τὴν μείζονα πρότασιν ἐνστάσεως τὴν λέγουσαν τὰ πάθη κινήσεις εἶναι· οὐ γὰρ ἡ λευκότης, φησί, κίνησίς ἐστιν, ἀλλ’ ἡ λεύκανσις, τουτέστιν οὐ τὸ λευκόν, ὅπερ ἐστὶ τὸ πάθος, κίνησίς ἐστιν, ἀλλ’ ἡ λεύκανσις, ἥτις ἐστὶν εἰς τὸ λευκὸν μεταβολή· διὸ τὸ πάσχον, ὅπερ ἐστὶ τὸ λευκαινόμενον κινεῖται, ἀλλ’ οὐ τὸ λευκόν. μήποτε δὲ τῆς ἀπορίας γενομένης ἐκ τῆς τοῦ πάθους ὁμωνυμίας, διότι πάθος λέγομεν καὶ τὸ τέλος τῆς πείσεως, τουτέστι τὸ λευκόν, καὶ τὴν πεῖσιν αὐτὴν ὥσπερ τὴν λεύκανσιν, τῷ διορισμῷ τῆς ὁμωνυμίας τὴν ἀπορίαν ἔλυσεν. οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ἔλαβον μέσον ὅρον αἱ προτάσεις, ἀλλ’ ἡ μὲν ἐλάττων ἔλεγε τὸ λευκὸν πάθος εἶναι τὸ πέρας τῆς πείσεως τὸ ἐφ’ ὃ ἡ κίνησις λαμβάνουσα, ἡ δὲ μείζων τὸ πάθος κίνησιν ἔλεγε, πάθος τὴν κατὰ τὸ πάσχειν μεταβολὴν οἷον τὴν λεύκανσιν λέγουσα.
[*](1 ἐντελεχεία F τοῦ om. C ἧ κινητοῦ C 4 εἰς om. F ὡς om. FM 5 τῷ om. aFM G ante πάθη iuseniut τὰ CM ὁ om. a 7 ἐστιν (post κίνησίς) om. aFM αὐτὸ om. aFM 8 τῆς (ante θερμότητος) om. aFM 9 τὰ (ante εἰς) om. F καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς γενόμενα a: καὶ ἐν αὐτοῖς γινόμενα A-CM: καὶ ἐν ἑαυτοῖς γινόμενα F: καὶ τὰ ἐν οἷς γινόμενα Α1 12 τινὰ om. aFM 12. 13 τῷ λόγῳ τοιαύτην om. Μ 13 εἰ] ἀλλ’ F 14 οὐκ ἔστιν CM 15 μόνῳ cm. M 16 ἡ καὶ ὅτε iterat F ὅτι M post ἔτι atfd. τὸ deletum M 17 post μηκέτι add. καὶ M 18 ταύτην om. a διὰ τὴν C li) τὴν om. aFM 20 post λεύκανσις liabet ἐστὶν deletum C τὸ (post ἐστὶ) om. C 22 λευκαινόμενον, ε ante ν iu ras. ΙΙ litt. M 23 μηδέποτε τῆς F 26 ὄρον om. F: μέσον ὅρον om. M 27 ἐλέγετο λευκὸν C et fortasse Α1 27. 28 ἐφ’ ὧ M 29 πάσχον C)p. 2241)16 Ἔστι δὲ καὶ ἐν ἐκείνοις καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἕως [*](191v) τοῦ καὶ κινητῷ κατ’ ἐνέργειαν.
Δείξας ὅτι ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ οὐκ ἐν ἄλλῳ τινὶ τῶν τῇ κινήσει συνυπαρχόντων , ἐφεξῆς, ὅπερ πρότερον ἔδειξεν ἐπί τε τοῦ κινοῦντος καὶ ἐπὶ τοῦ κινουμένου, ὅτι τὸ μέν τί ἐστιν αὐτῶν κατὰ συμβεβηκός, τὸ δὲ κατὰ μέρος, τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως, νῦν λέγει ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ ἄλλα τὰ τῇ κινήσει συνυπάρχοντα ἡ διαίρεσις αὕτη ἐκτείνεται, τό τε ἐν ᾧ καὶ τὸ ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, τὰ τρία ταῦτα γὰρ ἐσήμανεν εἰπὼν ἔστι δὲ καὶ ἐν ἐκείνοις. ἀλλὰ περὶ μὲν τοῦ ἐν ᾧ. ὅπερ ἦν ὁ χρόνος, ἀπέδειξεν ἐν τοῖς περὶ χρόνου, περὶ δὲ τῶν δύο προθέμενος ποιεῖται τὸν λόγον ἐφ’ ἑνὸς τοῦ εἰς ὃ ἡ μεταβολὴ πάθους ἢ εἴδους ἢ τόπου. τὸ γὰρ εἰς λευκὸν μεταβάλλον, ὅπερ ἐστὶ τὸ λευκαινόμενον, εἰς μὲν τὸ νοούμενον κατὰ συμβεβηκὸς μεταβάλλει· συμβέβηκε γὰρ τῷ λευκῷ τὸ νοεῖσθαι. εἰς δὲ χρῶμα μεταβάλλειν λεγόμενον κατὰ μέρος μεταβάλλει, ὅτι μέρος τοῦ χρώματος τὸ λευκόν· μέρη γάρ πώς ἐστι καὶ τὰ εἴδη τῶν γενῶν. εἰς μέντοι λευκὸν λεγόμενον μεταβάλλειν τὸ λευκαινόμενον οὔτε κατὰ συμβεβηκὸς ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ μεταβάλλει, οὕτε κατὰ μέρος ἀλλὰ πρώτως. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ εἰς τὸ κτὰ τόπον μεταβάλλον εἰς Ἀθήνας ἀπιὸν εἰς μὲν τὸ νοούμενον κατὰ συμβεβηκὸς μεταβάλλει. συμβέβηκε γὰρ καὶ ταῖς Ἀθήναις τὸ νοεῖσθαι, εἰς δὲ τὴν Εὐρώπην κατὰ μέρος, ὅτι μέρος αἱ Ἀθῆναι τῆς Εὐρώπης. εἰς δὲ τὰς Ἀθήνας καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως.
Καὶ ἐπὶ τοῦ ἐξ οὗ δὲ, κἄν αὐτὸς παραλέλοιπεν αὐτό, τὰ αὐτά πὼς δυνατὸν λέγειν. τὸ γὰρ ἐκ λευκοῦ μεταβάλλον κατὰ συμβεβηκὸς μὲν ἐκ τοῦ νοουμένου μεταβάλλει, κατὰ μέρος δὲ ἐκ χρώματος, καθ’ αὑτὸ δὲ ἐκ λευκοῦ. συμπεραινόμενος δὲ λοιπὸν τὸν ὅλον λόγον, δι’ οὗ ἔδειξε τίνα τέ ἐστι τὰ τῇ κινήσει συνυπάρχοντα, καὶ ὅτι ἐν πᾶσίν ἐστι τό τε καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως καὶ ἔτι τὸ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ κατὰ μέρος καὶ ὅτι ἡ κίνησις ἐν τῷ κινουμένῳ καὶ οὐκ ἐν τῷ εἴδει, ἐν ᾧ ἄν μάλιστα τῶν ἄλλων ἔδοξεν εἰνὶ οὔτε γὰρ ἐν τῷ κινοῦντι οὔτε ἐν τῷ τόπῳ, εἴπερ ἀκίνητα ἐκεῖνα, οὔτε μᾶλλον ἐν τῷ ἐξ οὗ), δῆλόν φησιν ὅτι ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν ἡ κίνησις. τὸ δὲ κινούμενον μετέλαβεν εἰς τὸ κινητὸν κατ’ ἐνέργειαν, ἵνα τοῦ [*](1 καὶ (post ἐκείνοις) aA: ora. CFM 2 καὶ κινεῖτο M 3 post κινουμένῳ add. ἡ κίνησις a: ἐστὶν ἡ κίνησις C 4 τε om. C 5 τί om. C 6 καὶ (ante ἐπὶ) om. F εἰς τ’ ἄλλα C 7 τε] δὲ FM ’J ὅπερ] ὥσπερ Α: rasura corr. 2 ἦν ACM: ἐστιν aF 11 εἰς τὸ λευκὸν C 12 τὸ λευκώμενον C: superscr. λε’ C2 14 μεταβάλλειν] μεταβάλλει AM λέγομεν F μεταβάλλει om, FM post ὅτι μέρος add. ἐστὶ aF, idem post χρώματος M 15 τὸ λευκὸν τοῦ χρώματος Arist. 16 μεταβάλλειν λεγόμενον C μεταβάλλει M 18 τὸ (ante εἰς) om. aF ἀπιὸν om. FM 19 καὶ om. C 23 post λευκοῦ occupata ὅλον 25. 26 συμπεραινόμενος — συνυπάρχοντα del. F 24 καθ᾿ ἑαυτὸ aCM 25 τὸ ὅλον C 28 ἔδειξεν FM, sed corr. F1 30 μᾶλλον ἐν aC2F: ἐν om. ACM ἐστὶν om. a)
p. 224b26 Ἡ μὲν οὖν κατὰ συμβεβηκὁς μεταβολὴ ἀφείσθω ἕως τοῦ καὶ μέλαν πρὸς τὸ λευκόν.
Δείξας ὅτι τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει καὶ ἐπὶ τοῦ κινοῦντος καὶ ἐπὶ τοῦ κινουμένου, ἅπερ τῶν ἐν τῇ κινήσει συνυπαρχόντων ὡς χρήσιμα πρὸς τὸν ἐφεξῆς λόγον ἐξελέξατο, τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν ᾧ καὶ τὸ κατὰ μέρος συνέλαβεν ὡς ἄπειρόν τε καὶ ἀόριστον ἀποσκευάζεται. καὶ ὅτι τοιοῦτόν ἐστι, δείκνυσι διὰ τοῦ τὴν κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολὴν ἐν πᾶσί τε εἶναι καὶ ἀεὶ καὶ πάντων· ἐν πᾶσι μέν, ὅτι ἐν τοῖς δέκα γένεσίν ἐστιν ἡ κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολή· τῷ γὰρ τὴν οὐσίαν εἶναι τὴν κινουμένην, τὰ δὲ ἄλλα πάντα τῇ οὐσίᾳ συμβεβηκέναι, ἕκαστον αὐτῶν δυνάμεθα λέγειν κινεῖσθαι, ὅταν ἡ ὑποκειμένη αὐτοῖς οὐσία καθ’ αὑτὴν κινῆται· τὸ δὲ καὶ πάντων, ἤτοι ὅτι πάντων ἔστι κατηγορῆσαι τῶν κινουμένων καὶ ἀκινήτων τὸ κινεῖν καὶ κινεῖσθαι, ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς κατηγορῶμεν, | ὥσπερ τῆς ψυχῆς· ἀκίνητος γὰρ οὖσα ἡ ψυχὴ κατὰ τὴν ἑαυτῆς [*](192r) φύσιν λέγοιτο ἂν κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι. ἢ πάντων ἀντὶ τοῦ πάντων εἰς πάντα. καὶ γὰρ τὸ λευκὸν εἰς τὸ μουσικὸν ἔστιν εἰπεῖν μεταβάλλειν κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὸ γλυκὺ εἰς τὸ ἄνω. τὸ δὲ ἐν πᾶσι καὶ πάντων ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἀκούειν χρή, ἐφ᾿ ὧν ὑπάρχειν δυνατὸν τὸ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαι· τὰ γὰρ ὑπὲρ τὴν φύσιν, ἅπερ ἐστὶ τὰ πρώτως κινοῦντα, οὐ μόνον καθ’ αὑτὸ ἀκίνητα, ἀλλ’ οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς κινούμενα δειχθήσεται. τὸ δὲ ἀεί σημαίνοι ἄν, ὅτι καὶ ὅτε μὴ κινεῖταί τι οἷόν τε κινεῖσθαι αὐτὸ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ ἐν κινουμένῳ εἶναι, ὡς ὁ ἐν τῇ πλεούσῃ νηὶ· ἠρεμῶν· ἢ ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν μηκέτι ὄντων ἔστιν οὕτω κατηγορεῖν τὸ κινεῖσθαι· τὸν γὰρ μηκέτι ὄντα Σωκράτην ἔστιν εἰπεῖν κινεῖσθαι, ὅταν τὸ σῶμα καὶ ἡ ὕλη ἥτις ἦν ποτε Σωκράτους κινῆται· ᾧ γὰρ συμβεβήκει εἶναι Σωκράτει, τοῦτο κινεῖται.
Εἰ οὖν τὸ κατὰ συμβεβηκὸς οὕτως ἄπειρόν ἐστι καὶ ἀόριστον, οὐδεμία δὲ ἐπιστήμη περὶ τὸ ἄπειρον καὶ ἀόριστον, εἰκότως παραιτεῖται τὴν [*](3 ἀφίσθω C 6 ἐπὶ τοῦ om. M post κινουμένου add. καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν· τοῦ, ἐν ᾦ· τοῦ, ἀφοῦ· τοῦ, πρὸς ὅ C ἐν om. C 7 ἐξελέγξατο a τὸ δὲ κατὰ M 9 τοῦ cm. F κατὰ τὸ F 10 καὶ ἐν πᾶσί M: ἐν ἅπασί Aristoteles ut Simpl. p. 811,2, f. 19r37, 249r10 11 τοῦ γὰρ F 14 ἤτοι πάντων (om. ὅτι) iterat F 17 τοῦ om. F: τῶν M 20 ἀκούειν om. M ὑφ’ ὧν FM ὑπάρχει M 22 καθ’ αὑτό AFM (ut Aristotelis terminus 224a29 coustaiet): καθ’ αὐτὰ uC οὐδὲ ora. F 23 δεχθήσεται M σημαίνει M: συμβαίνοι F καὶ om. F 24 τῷ] τὸ F post ἐν inserunt τῷ aFM ὁ om. C 26 σωκράτη a 27 ὅταν] ὅτε C σωκράτης F κινεῖται CM 27. 28 ὡς γὰρ M 28 συμβεβήκει AM: συμβέβηκεν τ aCF σωκράτης M (σωκρα F) 29 ἐστὶν ἄπειρον aFM 29. 30 οὐδεμία ἀόριστον om. F)
Εἰπὼν δὲ καὶ ἐκ τῶν μεταξὺ τὴν μεταβολὴν γίνεσθαι τὴν αἰτίαν τούτου προσέθηκεν, ὅτι ὡς ἐξ ἐναντίου γίνεται τοῦ μεταξύ. καὶ τούτου δὲ πάλιν τὴν αἰτίαν προσέθηκεν, ὅτι τὸ μεταξὺ πρὸς ἑκάτερον τῶν ἄκρων τὸν τοῦ ἐναντίου λόγον ἔχει· ἡ γὰρ μέση ὀξεῖα πρὸς τὴν ὑπάτην καὶ βαρεῖα πρὸς τὴν νήτην ἐστί, καὶ τὸ φαιὸν λευκὸν μὲν πρὸς τὸ μέλαν, πρὸς δὲ τὸ λευκὸν μέλαν. εἰ γὰρ τὸ μεταξὺ ἢ κατὰ μῖξιν καὶ κρᾶσιν τῶν ἐναντίων γίνεται, ὡς τὸ φαιὸν ἐκ λευκοῦ καὶ μέλανος καὶ τὸ χλιαρὸν ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, ἢ καθ’ ἓν εἶδος τοιοῦτον, τὸ ἐκ τοῦ μεταξὺ μεταβάλλον οὐ καθὸ κοινωνεῖ καὶ μετέχει τοῦ εἰς ὃ μεταβάλλει κατὰ τοῦτο μεταβάλλει (οὐδὲν γὰρ εἰς ὅ ἐστι μεταβάλλει), ἀλλὰ καθὸ ἄλλο παρ’ ἐκεῖνό ἐστιν· ἦν δὲ ἄλλο τὸ μεταξὺ τοῦ ἑτέρου τῶν ἄκρων, καθόσον τοῦ ἐναντίου μετεῖχεν. ὥστε ἀληθῶς εἴρηται, ὅτι ὡς ἐξ ἐναντίου ἡ ἐκ τοῦ μεταξὺ μεταβολὴ γίνεται· εἰ γὰρ τὸ φαιὸν ἐκ λευκοῦ καὶ μέλανός ἐστι μεμιγμένον, εἰς μὲν λευκὸν μεταβάλλει κατὰ τὸ ἐν αὐτῷ μέλαν (τοῦτο δὲ ἐναντίον τῶ λευκῷ), εἰς δὲ μέλαν πάλιν κατὰ τὸ ἐν αὐτῷ λευκόν.
p. 224;b35 ἐπεὶ δὲ πᾶσα μεταβολή ἐστιν ἔκ τινος εἴς τι ἕως τοῦ οὔτε ἐν ἀντιφάσει ἐστίν.
Ἀποσκευασάμενος τὴν κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολὴν καὶ τὴν καθ’ αὑτὸ [*](2 κοινήν] κίνησιν M 3 καὶ ἐν ἀντιφάσει — μεταξὺ καὶ (4) om. M 4 τὰ (ante μεταξὺ) oin. F: post καὶ iterate 5 τι τούτων transpommt aF 6 προχειρίσαιτο aF 8 τι (post ὅμοιόν) om. C lU ταῦτα om. uF 10. 11 ἐν τῷ πρώτῳ] Α 5 188a31 sqq. 11 ταύτης] τῆσδε a ἐναντὶ C 11. 12 προσαποδείξας a 12 post τυχόντος adduat ἐστὶν, post μεταβολὴ καὶ FM 13 καὶ om. aF γίνεσθαι om. aFAI 14 ὤμ’ ὅτι (15) om. FM post γίνεται add. ἐκ C 14. 15 καὶ τούτου δὲ πάλιν τὴν αἰτίαν AC: καὶ τὴν δὲ πάλιν τούτου a 17 νήττην Μ 18 πρὸς δὲ τὸν M πρὸς — μέλαν om. Α1: in mrg. add. μέλαν δὲ πρὸς τὸ λευκόν Α2 ἡ om. aFM Id γίνεται AC: λέγεται aFM 20 ἢ evau. F: εἰ Μ 22 οὐδὲ Μ 23 τὸ μεταξὺ ἑκατέρου C 24 ἐκ om. aF 25 ante λευκοῦ add. τοῦ a 26 ante λευκὸν add. τὸ C ἐν αὐτῷ] ἑαυτὸ F μέλανες Μ 27 εἰς δὲ τὸ μέλαν aF 28 ἔκ τινος εἴς τι ἐστὶν FM 29 ἐν ἀντιφάσει ACM: ἀντίφασίς aF Aristoteles 30 post κτὰ add. τὸ F)
p. 225a 12 ’H μὲν οὖν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου ἕως τοῦ καθάπερ ἐλέχθη καὶ ἐπὶ τῆς γενέσεως.
Ἀποκρίνας τὴν ἀδόκιμον συμπλοκὴν τὴν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον διὰ τὸ μήτε ἐναντίαν μήτε ἐν ἀντιφάσει εἶναι τὰς τρεῖς λοιλὸν ὑποβάλλει τοῖς εἴδεσι τῆς μεταβολῆς. καὶ πρώτην τὴν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον κατὰ ἀντίφασιν γινομένην γένεσιν εἶναί φησιν καλῶς τὸ κατὰ ἀντίφασιν προσθείς· οὐ γὰρ ἐκ μὴ λευκοῦ εἰς γλυκὺ ἡ μεταβολὴ γίνεται, πλὴν εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός, τὴν δὲ καθ’ αὑτὸ πᾶσαν ἐκ μὴ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον μεταβολὴν ἀνάγκη κατὰ ἀντίφασιν γίνεσθαι. ἐπειδὴ δὲ διχῶς ἡ γένεσις λέγεται, ἡ μὲν ἁπλῶς, ἡ δὲ τὶς· ἀπλῶς μὲν γὰρ γένεσις ἐπὶ τῶν οὐσιῶν λέγεται, ὅταν ἐκ μὴ ὄντος ἀπλῶς εἰς ὂν ἡ μεταβολὴ γίνηται, τὶς δὲ γένεσις ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὅταν ἐκ τοῦ τινὸς μὴ ὄντος εἰς τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ μεταβάλλῃ. οἷον ἐκ τοῦ μὴ λευκοῦ ἀνθρώπου εἰς λευκὸν ἄνθρωπον τὶς γένεσις οὐχ ἁπλῶς οὐδὲ οὐσίας [*](2 εἰς ὑποκείμενον F 3 παρελείφθη M 4 ἐκ τοῦ μὴ a μεταβάλλον om. F 4 5 ἔχει ἀόριστον aFM 5 τύχη C ante μὴ habet μεταβολὴ deletum M UTTCtpyetv M 5. καθ’ αὑτὸ FM 6 δηλοῦνται aC 1 1 ταύτης M 13 Εὔδημος] fr. 54 p. 76, 8 Sp. ὑποκειμένας F 14 λέγεται aF ὄψιν AC: om. FM: ὀφθαλμούς a 15 μὲν om. aF 17 οὖν om. F ante ἕως posuerat καθάπερ, quod delevit F ἐξ οὐχ ὑποκειμένου etiam Aristotelis cod. F: οὐκ ἐξ ὑποκ. Arist. vulg. 19 οὐχ (post εἰς) om. C 20 εἶναι post ἐναντίαν ponit C 21 πρῶτον aF 22 φασὶ C 23 εἰς τὸ γλυκὺ F ἡ om. FM 25 ἐκ τοῦ μὴ aF πρῶτον 26 ἐπειδεὶ δὲ M 27 γὰρ AFM: οὖν C: anacoluthon vitans delevit ἐκ οὐσῶν F1 ὅτε C 28 εἰς ὃν om. aFM γένηται C: γίνεται M τοῦ AC cf. V. 35 M: om. aF 29 αὐτοῦ aF μεταβάλλι, ηι in ras. Α τοῦ fortasse delendum 30 οὐχ ἁπλῶς ἁπλῶς—γένεσις (p. 14,1) om. F)
Καὶ προσφυέστερον δὲ ἔτι λύοντες λέγουσιν , ὅτι ἡ μὲν εἰς οὐσίαν μεταβολὴ οὐδενὸς ἐνεργείᾳ ὑποκειμένου καὶ ὑπομένοντος γίνεται, καθ’ οὗ δυνάμεθα κατηγορῆσαι ὅτι τόδε ἐστὶ τὸ μεταβάλλον · ἐπὶ γὰρ τῆς εἰς οὐσίαν μεταβολῆς αὐτὸ τὸ ὑποκείμενον ἄλλοτε ἄλλο γίνεται οἷον τὸ σπέρμα. διὸ καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἁπλῶς ἡ εἰς οὐσίαν μεταβολὴ λέγεται, αἱ δὲ κατὰ τὰ ἐναντία συμβεβηκότα μεταβολαὶ ἐνεργείᾳ τι ἔχουσιν ὑποκείμενον ταὐτὸ μένον, ᾧ συμβεβήκασι τὰ ἐναντία, καθ’ οὗ τὸ ἀλλοιοῦσθαι κατηγορῖται, ὡς ὁ ἄνθρωπος μένων ἄνθρωπος μελαίνεται ἢ τόδε τὸ σῶμα, καὶ οὐχὶ ἄλλο τι γινόμενον, ὥσπερ τὸ σπέρμα μὴ μένον σπέρμα, ἀλλὰ ἀεί τι ἄλλο γινόμενον μεταβάλλει εἰς ἄνθρωπον. καὶ τοῦτο δὲ καλῶς προστίθησιν ὁ Ἀσπάσιος εἰς διάκρισιν τῆς ἀπλῶς γενέσεως καὶ τῆς τινός, ὅτι ἡ μὲν ἁπλῶς γένεσις ἄνευ προσθέσεως λέγεται· ἄνθρωπος γὰρ [*](1 οὐ γὰρ F μηδαμῇ] μηδαμοῦ M 2 οὐδὲν M: οὐδέν τι C: οὐδὲ aAF post γίνεταί add. τι a 3 ἀπλῶς μέν γὰρ aF 4 ἡ post οὐσίας transp. aFM o ἐστίν om. M 7 ἐνεργείας CM. καὶ γὰρ καὶ F (vel Α) 8 ἐστὶν ὁ M 10 μὴ ὄντος om. M ἡ οὐσία C 11 λύουσι] in inrg. vetus scholion transscripsit C2 αὕτη ἡ λύσις ἐπὶ μὲν τῶν κατὰ ποιότητα μεταβολῶν λέγειν τι δοκεῖ διαφορὰν παραδιδοῦσα τοῦ μὴ τόδε, ἐξ οὖ ἡ οὐσία καὶ τὰ κατ’ οὐσίαν γινόμενα γίνεται, πρὸς τὸ ἐν τοῖς κατὰ ποιότητα γινομένοις μὴ τόδε· ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ ποσὸν γινομένων ἡ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν τῶν μὴ ἐχουσῶν ἐναντίωσιν οὐδέν λέγει· διὸ κρείττων ἡ ἑτέρα λύσις: — 12 ἀλλ’, turn duae litteiae erasae F 14 ἡ om. aF νῦν τό ἀπλῶς λεγόμενον aF 17 αὐτὴ aFM: αὕτη AC καὶ τοῦ ἐναντίου a 10 ἔτι λύουσιν ὅτι F εἰς om. C: κατὰ suppl. C2 21 ἐπὶ] ἐπεὶ C γὰρ] δὲ a εἰς om M 23 διὸ καὶ aFM: διὸ C: καὶ Α 25 ταὐτὸν aCFM μένον] μέν οὖν F συμβέβηκε a τἀναντία aF 26 ὡς ὁ aCF: ὡς AM 27 τι] τε (superscripto ἄλλο ’) C γενόμενον ut V. 28 M 27. 28 ἄλλό τι aF 30 ὁ ἄνθρωπος ct ὁ ἵππος C)
Εἰπὼν δὲ περὶ τῆς ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον μεταβολῆς, ὅτι ἁπλῶς γένεσις αὕτη, ἐφεξῆς περὶ τῆς ἀντικειμένης αὐτῇ λέγει, τῆς ἐξ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον. καί φησι τὴν μεταβολὴν ταύτην φθορὰν εἶναι, ἁπλῶς μὲν τὴν ἐκ τῆς οὐσίας εἰς τὸ μὴ ὂν αὐτῆς, τινὰ δὲ τὴν εἰς τὴν ἀντικειμένην ἀπόφασιν· οὐ γὰρ ἡ ἐκ τοῦ γλυκέος εἰς τὸ μὴ λευκὸν μεταβολὴ φθορά τίς ἐστιν ὡρισμένη, ἀλλ’ ἡ εἰς τὴν οἰκείαν ἀπόφασιν εἰς τὸ μὴ γλυκύ, ὡς ἔλεγεν ἐπὶ τῆς γενέσεως, κατὰ ἀντίφασιν. ταὐτὸν γὰρ εἰπεῖν κατὰ ἀντίφασιν καὶ εἰς τὴν ἀντικειμένην ἀπόφασιν. ἀλλ’ εἰ ἡ φθορὰ μεταβολή ἐστιν ἐξ ὄντος εἰς μὴ ὄν, πᾶσα | δὲ μεταβολὴ [*](193r) ἐκ τοῦ δυνάμει ἐστὶν εἰς τὸ ἐνεργείᾳ, ἔσται τὸ μὲν ὂν δυνάμει. τὸ δὲ μὴ ὂν ἐνεργείᾳ. ἢ καὶ τὸ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὂν μεταβάλλον, καθόσον τὸ ὂν δυνάμει μὴ ὄν ἐστι καὶ πέφυκε μὴ ὂν γίνεσθαι, κατὰ τοῦτο μεταβάλλει εἰς τὸ μὴ ὂν τὸ ἐνεργείᾳ ὄν.
p. 225a20 Εἰ δὴ τὸ μὴ ὂν λέγεται πλεοναχῶς ἕως τοῦ τῇ δὲ φθορᾷ γένεσις ἐναντίον.
Τὸ μὲν προκείμενόν ἐστι δεῖξαι ὅτι οὔτε ἡ γένεσις οὔτε ἡ φθορὰ κινήσεις εἰσίν. ἐπειδὴ δὲ ἡ μὲν γένεσις ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν εἴρηται μεταβολή, ἡ δὲ φθορὰ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν, πολλαχῶς δὲ λέγεται τὸ μὴ ὄν, τὰς σημασίας αὐτοῦ πρῶτον ἀπαριθμεῖται. καὶ δείκνυσι λοιπόν, 〈ὅτι〉 τὸ πὼς λεγόμενον μὴ ὂν τὸ τῇ γενέσει καὶ φθορᾷ προσῆκον κινεῖσθαι ἀδύνατόν ἐστι. τὸ μὲν οὖν οὕτω μὴ ὂν ὡς μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν ὡς πάντῃ ἀδρανὲς παρῆκε, τὸ δὲ ὁπωσοῦν ἐν ὑποστάσει μὴ ὂν τριχῇ διεῖλεν. λέγεται γὰρ μὴ ὂν τὸ μέν, ὡς ψεῦδος, ὅπερ ἐν συνθέσει καὶ διαιρέσει ἐστίν· ἢ γὰρ συντίθησι τὰ μὴ συγκείμενα ὡς ὁ λέγων ῾ Λευκων κέρατα ἔχει’, ἢ διαιρεῖ τὰ μὴ διῃρημένα, ὡς ὅταν λέγῃ Ἀριστόξενον μὴ εἶναι μουσικόν. τὸ δὲ συγκεῖσθαι καὶ διαιρεῖσθαι κυρίως μὲν ἐπὶ τῶν σωμάτων λέγεται, κατὰ μεταφορὰν δὲ ἐπὶ τοῦ ὑπάρχοντος καὶ μὴ ὑπάρ- [*](1 δὲ] γὰρ M 2 fort. λευκὸν <λέγομεν> 3 οὐχ om. M 5 post ὑποκείμενον adil. μεταβολῆς C τὴν τοιαύτην a ταύτην ACM: τὴν aF 7 τὴν (post εἰς) om. aF ἡ om. M 9 εἰς] ἡ εἰς F post ἐπὶ τῆς habet μὴ dcletura F κατὰ] τὴν κτὰ C 10 κατὰ ἀντίθεσιν F 11 εἰς τὸ μὴ ὃν aF 13 καὶ om. C ἐκ τοῦ ACM: ἐκ μὴ F: ἐξ a μεταβάλλειν FM 14 τὸ ἐν δυνάμει F μὴ (prins) ACM: om. aF 15 συμβάλλει F ἐνεργεία ὃν CM: μὴ interponunt aAF IG. 17 τῆι δὲ φθορᾶι γένεσις ἐναντίον AF: itemcpie insetto τὸ ante ἐναντίον C: ἡ δὲ φθορὰ γενέσει ἐναντίον ex Arist. aM cf. f. 193v42 18 μὲν οὖν C ἡ ante γένεσις et φθορὰ oin. a 19 ἐπεὶ δὲ a δὲ] καὶ M μὲν om. aF 20 ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, sed μὴ delevit Α 21 τὸ om. FM ἀπαριθμεῖται aCF (cf. Index s. v.): καταριθμεῖται AM 22 λοιπὸν om. aF ὅτι addidi τὸ τῇ scrips! : τὸ F: τῇ aACM καὶ τῇ φθορᾶ M 23 ἐστι om. a ὡς μηδαμῶς μηδαμῶς M 25 ψευδές M 26 μὴ om. F λευκὰ F: λύκον M 27 ἔχειν FM)
τῇ τοίνυν παραθέσει τοῦ τρίτου μὴ ὄντος, καθ’ ὃ ἡ τὶς γένεσις ἐλέγετο, τήν τε διαφορὰν τῆς τινὸς γενέσεως πρὸς τὴν ἁπλῶς ἐδήλωσε καὶ τὴν αἰτίαν ἐφανέρωσε τοῦ τὸ μὲν ἁπλῶς γινόμενον καὶ εἰς οὐσίαν μεταβάλλον μὴ λέγειν κινεῖσθαι, τῶν δὲ ἄλλων τὴν μεταβολὴν κίνησιν ὀνομάζειν. τοῦ μὲν γὰρ τὶ μὲν ὄντος ἐνεργείᾳ οἷον ἀνθρώπου, τὶ δὲ μὴ ὄντος οἷον οὐ λευκοῦ διὰ τὸ δυνάμει εἶναι λευκὸν δύναται τὸ ἐνεργείᾳ ὄν, ὁ ἄνθρωπος, κινεῖσθαι οὐ καθ’ αὑτό ὑπομένει γὰρ ὁ ἄνθρωπος), ἀλλὰ κατὰ τὸ συμβεβηκὸς αὐτῷ. διὸ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς αὐτό φησι κινεῖσθαι, οὐ συνήθως τῷ ὀνόματι χρησάμενος. ἡ γὰρ ἀπὸ τοῦ μὴ λευκοῦ εἰς λευκὸν μεταβολὴ καθ’ αὑτό ἐστιν, ἀλλ’ οὐ κατὰ συμβεβηκός, κέκληκε δὲ αὐτὸ κατὰ συμβεβηκός, ὅτι τὸ οὕτως μὴ ὂν ὡς μὴ λευκὸν τῷ ἐνεργείᾳ ὄντι συμβέβηκεν. εἰ δὲ οὕτω τὸ τὶ μὴ ὂν κινεῖται, τὸ ἀπλῶς μὴ ὄν, τουτέστι τὸ μὴ ὂν ἐνεργείᾳ μηδὲ ὑπομένον, οὔτ’ ἂν καθ’ αὑτὸ οὔτε κατὰ συμβεβηκὸς κινοῖτο. οὔτε γὰρ καθὸ μὴ ἔστι κινεῖται οὔτε τῷ ἄλλο τι εἶναι ἐνεργείᾳ ταὐτὸν μένον , ὡς ἄνθρωπος ἦν τὸ μὴ λευκόν. εἰ οὖν τὸ οὕτω μὴ ὂν ἀδύνατον κινεῖσθαι, ἡ δὲ ἐκ τοῦ οὕτω μὴ ὄντος, ὃ ἁπλῶς μὴ ὂν ἐλέγετο, εἰς τὸ ἀπλῶς | καὶ ἐνεργείᾳ ὂν μεταβολὴ γένεσις ἦν, [*](193 v) ἀδύνατον τὴν γένεσιν κίνησιν εἶναι· γίνεται μὲν γὰρ τὸ μὴ ὄν οὐ γὰρ δὴ τὸ ὄν), κινεῖται δὲ τὸ ὄν, εἴπερ ἐνέργειά τις ἡ κίνησις. διὸ ἐπιστῆσαι χρή, ὅτι ἐν μὲν τοῖς εἰς οὐσίαν μεταβάλλουσιν κίνησις μὲν ὅλως οὐκ ἔστιν, ὅτι οὐκ ἐστι τι ἐν αὐτοῖς τὸ ἐνεργείᾳ ὄν, ἵνα ἐνεργῇ τὴν κίνησιν, μεταβολὴ δὲ μόνον ἐν ἐκείνοις ἐστὶν ἡ κατὰ γένεσιν· ἐν δὲ ταῖς κατὰ ποιότητα ἢ κατὰ ποσότητα ἢ κατὰ τόπον μεταβολαῖς ἢ ὅλως ταῖς παρὰ τὴν οὐσίαν, κίνησις μέν ἐστι τοῦ ἐνεργείᾳ ὑπομένοντος, οἷον τοῦ ἀνθρώπου κινουμένου, γένεσις δὲ τοῦ λευκοῦ ἐκ μὴ λευκοῦ, τὸ δὲ ὅλον ἀλλοίωσις. οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. διὰ τοῦτο οὖν ἡ γένεσις κίνησις οὐκ ἔστιν, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ κινούμενον ἐνεργείᾳ τι ὑπομένον, ὡς τὸ ἀλλοιούμενον καὶ [*](1. 2 ἑαυτῶι συμβεβηκότων AF: ἑαυτῆς συμβεβηκότων M: ἐν αὐτῷ συμβεβηκότων C: συμβεβηκότων ἑαυτῶ a 2 τοῦ ante μὴ λευκοῦ et μὴ ἀγαθοῦ cm. a εἰς τὸ λευκὸν et εἰς τὸ ἀγαθὸν CFM 3 μεταβάλλον F 4 ante ὅτι habet μόνον a τι ὃν καὶ ὑπομένον FM ἐνεργεῖν M 9. 10 ὀνομάζει M 10 μὲν om. a 11 τὸ μὴ δυνάμει FM 13 τὸ om. F καὶ om. M κατὰ τὸ CM φησι om. M 14 συνήθει F τοῦ om. C 15 εἰς τὸ aFM 15. 16 κέκληται δὲ αὐτῷ C 17 τὸ δ’ ἁπλῶς C 18 τὸ μὴ δὲ ὃν ἐνεργεία aFM: τὸ μὴ ἐνεργεία C: τὸ μηδὲν ὃν ἐνεργείαι Α μηδὲ ὑπομένον aF: ὑπομένον ACM οὔτ’ ἂν AC: οὔτε aFM 19 κινοῖτο C: κινοῖτο ἄν Α: ἄν κινοῖτο aFM 20 ἐνεργεία εἶναι C μένον] μὴ ὃν F 25 ὅλως om. M 26 ἐν ἑαυτοῖς F 28 ἡ κατὰ prius] ἢ καὶ κατὰ M: ἡ (om. κατὰ) C 29. 30 κειμένου FM 30 ἀλλοιώσεις M 31 οὕτω δὲ AC: οὕτως F: οὕτω aM ἡ] καὶ M οὐκ in ras. M 31. 32 ἔστιν ὅτι οὐκ om. M)
εἰπὼν δὲ ὅτι τὸ μὴ ὄν, ἐξ οὗ ἡ γένεσις, οὐ κινεῖται μὲν γίνεται δέ γίνεται γάρ φησι τὸ μὴ ὄν), πῶς εἶπεν γίνεσθαι τὸ μὴ ὂν ἐξηγεῖται, ὅτι οὐ τὸ καθ’ αὑτὸ μὴ ὂν γίνεται, ἀλλ’ ᾧ συμβέβηκε τὸ μὴ ὄν· ἡ γὰρ ὕλη καὶ ὅλως τὸ δυνάμει ἐξ οὗ γίνεται τὸ γινόμενον οὐ καθ’ αὑτὸ μὴ ὄν ἐστιν, ἀλλ’ ὅτι συμβέβηκεν αὐτῷ τὸ μὴ ὂν οἷον ἡ στέρησις, ἥτις οὐχ ὑπομένει ἐν τῇ γενέσει. πλὴν καθόσον τὸ γινόμενον διὰ τὴν στέρησιν οὐκ ἔστι τοῦτο ὅπερ γίνεται, ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι ὑπάρχει τὸ μὴ ὂν κατὰ τοῦ γινομένου ἀπλῶς· τὸ γὰρ ἁπλῶς γινόμενον οἷον ἡ ὕλη τοῦ ἀνθρώπου οὐδὲν ἔχον ἐνεργείᾳ ὑπομένον ὅλον κατὰ τὸ δυνάμει καὶ τὴν στέρησιν τοῦ ἀνθρώπου ὑφέστηκεν· ὁ δὲ λευκαινόμενος ἄνθρωπος ὑπομένοντος τοῦ κατ’ ἐνέργειαν ἀνθρώπου λευκαίνεται. εἰ οὖν τὸ γινόμενον ἀληθὲς εἰπεῖν μὴ ὄν, ὅτι μηδέν ἐστι κατ’ ἐνέργειαν, τὸ δὲ μὴ κατ’ ἐνέργειαν οὐ κινεῖται, ἡ γένεσις οὐκ ἄν εἴη κίνησις.
Λέγει δὲ καὶ ἄλλην ἐξήγησιν τοῦ προκειμένου τοιαύτην ὁ τῷ ἁπλῶς μὴ ὄντι, τουτέστι τῷ δυνάμει, ἐξ οὗ γίνεται τὸ γινόμενον, κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει τὸ γίνεσθαι, ὅτι ᾧ συμβέβηκε τὸ ἀπλῶς μὴ ὄν, τουτέστιν ἡ στέρησις, τοῦτο γίνεται· τὸ δὲ κινεῖσθαι οὐ κατὰ συμβεβηκὸς αὐτῷ ὑπάρχει, εἴπερ μηδὲ ἔστιν ὅλως, ἀλλ’ εἴπερ ἄρα, τὸ κινεῖσθαι τούτῳ τῷ μὴ ὄντι ὑπάρχει, ὃ ἀντίκειται τῷ τινὶ ὄντι, ὅπερ ἐστὶν οὐχ ἁπλῶς μὴ ὂν ἀλλὰ τόδε μὴ ὄν, ἐφ’ οὗ ἡ τὶς γένεσις κατηγορεῖται. καὶ τοῦτο δὲ κατὰ συμβεβηκός· οὐ γὰρ καθὸ μὴ ὄν, ἀλλὰ καθὸ ἄλλο τι ὄν· δεῖ γὰρ τὸ κινούμενον εἶναι ὄν· ὄντος γὰρ ἐνέργεια ἡ κίνησις. τεκμήριον οὖν τοῦ μὴ κινεῖσθαι τὸ γινόμενον ἔλαβε τὸ ὑπάρχειν αὐτῷ τὸ μὴ ὄν. ὁ δὲ Ἀσπάσιος οὕτως ἐξηγεῖται τὴν λέξιν ταύτην· “εἰπών, φησίν, ὅτι τὸ μὴ ὄν ἐστι τὸ γινόμενον, ἐπειδὴ τοῦτο ἀμφισβητήσιμον ἦν (εἴποι γὰρ ἄν τις μὴ τὸ μὴ ὂν τὸ γινόμενον, ἀλλ’ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος) , διὰ τοῦτο λέγει, ὅτι κἀν ὅτι μάλιστα συγχωρήσωμεν τὸ μὴ ὂν κατὰ συμβεβηκὸς λέγεσθαι γίνεσθαι καὶ μὴ κυρίως, ἀλλ’ ὅμως τό γε ἀντιστρέφον αὐτῷ ἀληθές ἐστιν, ὅτι τὸ [*](1 αὐξανόμενον M φερόμενον AFM cf. p. 831,27: φθειρόμενον C ὑπομένον C λευκαίνεται, αἰ e ras. C-: λευκαινόμενος F 2 οὐ om. F 3 τὸ λευκόν] τὸ μὴ λευκὸν F 4 ἔσται a 5 ὅτι om. aF 8. 9 μὴ ἐστιν Α1 9 τὸ μὴ ὃν οἷον superscr. Α2: τὸ μὴ ὂν om. M 10 ante πλὴν iterata ἡ γὰρ ὕλη (7. 8) delevit F διὰ τὴν] δυνατὴν F 11 ὅπερ AC: ὃ aFM γίγνεται et γιγνομένου ut saepe F 13 ὅλως FM 14 δὲ] γὰρ FM 15 ἀληθῶς M 18 λέγει δὲ ἀλέξανδρος καὶ ἄλλην ἐξήγησιν τοῦ προκειμένου τοιαύτην C : λέγει δὲ καὶ ἄλλην ἐξ. ὁ ἅλ’. τοῦ προκ. τοιαύτην a ἄλλον M 21. 22 ὑπάρχει αὐτῷ aF: αὐτὸ ὑπάρχει M μήδ’ ἔνστιν sic M τοῦτο τῶ F: τοῦτο τὸ M 26 ὄντος AC: οὕτως aFM ἐνέργεια F: ἡ ἐνέργεια (om. ἡ ante κίνησις C) CM: ἐνεργεία a(A?) γοῦν F 27 ἔλαβε τὸ γινόμενον FM ὑπάρχον F 28 τὸ om. aF 29 ἣν om. F εἴπῃ C 30 τὸ (post ὄν) om. CFM 31 γίνεσθαι] κινεῖσθαι FM 32 ἀντιστρέφον C: ἀναστρέφον aAF: ἀντιστρέφειν M)
Ὁμοίως δέ, φησί, καὶ τὸ ἠρεμεῖν τοῖς ἁπλῶς γινομένοις οὐχ ὑπάρχει· καὶ γὰρ ἡ ἠρεμία ὄντος ἐστὶ στέρησις οὖσα τοῦ πεφυκότος κινεῖσθαι· πέφυκε δὲ κινεῖσθαι τὸ ὄν, ὥστε ὃ ἀδύνατον κινεῖσθαι, τοῦτο καὶ ἠρεμεῖν ἀδύνατον. ἀμφότερα γὰρ τοῦ ὄντος εἰσὶν ἐνέργειαι. δείξας οὖν ἐκ τοῦ τῷ γινομένῳ ὑπάρχειν τὸ μὴ ὄν, ὅτι οὔτε κινεῖται τὸ γινόμενον οὔτε ἠρεμεῖ (ἐπεὶ γὰρ ἄμφω ταῦτα ὄντος εἰσὶν ἐνέργειαι). ἐφεξῆς καὶ κατ’ ἐπιχείρησιν τὸ αὐτὸ δείκνυσιν ἄτοπόν τι λέγων ἕπεσθαι τοῖς λέγουσι κινεῖσθαι τὸ γινόμενον, εἴπερ μὴ ὄν ἐστιν. εἰ γὰρ πᾶν τὸ κινούμενον ἐν τόπῳ, ὡς δείξει προελθών, τὸ δὲ μὴ ὂν οὐκ ἐν τόπῳ καθ’ αὑτό , τὸ ἄρ μὴ ὂν οὐ κινεῖται, ἐν δευτέρῳ σχήματι συναχθέντος τοῦ λόγου. καὶ ὅτι μὲν τὸ γινόμενον μὴ ὂν ἐστι , πρότερον ὺπεμνησται, ὅτι δὲ τὸ μὴ ὂν οὐκ ἐν τόπῳ, συντόμως ἐνεδείξατο διὰ τοὐ εἴη γὰρ ἄν που. εἰ δέ πού ἐστι, δῆλον ὅτι καὶ ἔστι καὶ ἐνεργείᾳ ἔστι· τὸ γὰρ δυνάμει ὂν οὔτε ἀπλῶς ὄν ἐστιν οὔτε πού ἐστιν. ὥστε καὶ ἐν πρώτῳ σχήματι δυνατὸν συναγαγεῖν οὕτω· τὸ γινόμενον τὸ ἐνεργεία μὴ ὄν ἐστι· τὸ ἐνεργείᾳ μὴ ὂν οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ καθ’ αὑτό· τὸ μὴ ὂν ἐν τόπῳ οὐ κινεῖται· τὸ ἄρα γινόμενον οὐ κινεῖται· ἡ ἄρα γένεσις οὐκ ἔστι κίνησις. δυνατὸν δὲ τὸ αὐτὸ καὶ ὑποθετικῶς συλλογίσασθαι. ὅτι δὲ οὐδὲ ἡ φθορὰ κίνησις, δείκνυσι συντόμως προλαβών, ὅτι τῇ κινήσει ἐναντίον ἐστὶν ἤτοι κίνησις ἢ ἠρεμία. ἐπεὶ οὖν ἡ φθορὰ ἐναντία ἐστὶ τῇ γενέσει, εἰ ἔστι κίνησις ἡ φθορά, ἀνάγκη τὴν γένεσιν ἢ κίνησιν εἶναι ἢ ἠρεμίαν. εἰ οὖν ἡ γένεσις δέδεικται μεδέτερον οὖσα τούτων, δῆλον ὅτι οὐδὲ ἡ φθορὰ κίνησίς ἐστιν, ἀλλ’ οὐδὲ ἠρεμία· εἴη γὰρ ἄν πάλιν ἡ γένεσις κίνησις, εἴπερ ἐναντία αὐτῇ ἐστιν ἡ φθορά. κοινότερον δὲ νῦν τὴν ἠρεμίαν ἀντὶ τοῦ ἀντικειμένην εἰπεῖν ἐναντίαν εἶπεν τῇ κινήσει, στέρησιν αὐτὴν ἀποδεικνύναι μέλλων τῆς κινήσεως.
[*](1 τὸ μὴ ὄν — οὖν τὸ γινόμενον (2) om. M 5 ἡ] εἰ ἡ F ὄντως F: οὕτως M οὖσα om. FM πέφυκε —ἀδύνατον κινεῖσθαι (6) om. F 5. G κινεῖσθαι δὲ πέφυκε a 7 τοῦ ὄντος om. Α εἰσὶν CF: post γὰρ transpositum Α: ἐστὶν M: ἐστί transpositum post ἐνεργεία a ἐνέργειαι (sic) C: ἐνεργεία F: ἐνεργεία aAM δείξας ex δόξας M 7. 8 ἐκ τοῦ τῶν γιγνομένων M 8. 9 οὔτε ἠρεμεῖ τὸ γινόμενον aFM 9 γὰρ om. C ὄντως M ἐνέργειαι scripsi : ἐνεργεία a ACM: ἐνέργεια F καὶ om. aF 10 τι om. F 12 οὐκ ἔστιν ἐν τόπῳ Aiist. 13 τοῦ λόγου om. M 14 ὑπέμνησεν FM ὑπέμνησαι πρότερον sic a 22 ἡ ἡ om. M) κίνησίς ἐστιν ἐναντίον aFM ἠρεμία ut in proximis C 24 τὴν γένησιν ἢ κίνησις εἶναι ἢ ἠρεμία M: ἡ γένεσις ἡ κίνησις ἢ ἠρεμία F ἡ (ante ἠρεμίαν) om. a 24. 25 μηδέτερον δέδεικται aF 25 οὐδὲ (post ἀλλ’) aAM: οὐ δὲ ἡ F: οὐδὲ ABBREV (ex οὐδὲν?) C 26 αὕτη ἐστὶ τῇ φθορᾷ aFM 27 νῦν om. C 28 ὑποδεικνύναι F)p. 225 a 33 ἐπειδὴ δὲ πᾶσα κίνησις μεταβολή τις ἕως τοὐ τὸ μυμνὸν [*](193v) καὶ λεύκ’ ὂν καὶ μέλαν.
τὴν μεταβολὴν τετραχῇ διελὼν εἴς τε τὴν ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον καὶ τὴν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον καὶ τὴν ἐξ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον καὶ ἔτι τὴν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον, καὶ τὴν τελευταίαν συμπλοκὴν ὡς ἀσύστατον ἀποκρίνας ἔδειξεν, ὅτι οὐδετέρα τῶν δύο μεταβολῶν κίνησίς ἐστιν, οὔτε ἡ ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον, ἥτις ἦν γένεσις, οὔτε ἡ ἐξ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον, [*](194r) ἥτις ἦν φθορά. καὶ ἐπάγει λοιπὸν ἐπεὶ δὲ πᾶσα κίνησις μεταβολή τις (τὸ γὰρ ἄλλο μετ’ ἄλλο ἐν αὐτῇ θεωρεῖται) , τρεῖς δὲ ἐδείχθησαν πᾶσαι μεταβολαί, ὧν αἱ δύο κατ’ ἀντίφασιν, αὗται δὲ ἦσαν αἱ κατὰ γένεσιν καὶ φθορὰν οὐ κινήσεις, ἀνάγκη τὴν λοιπὴν μεταβολὴν τὴν ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον ταύτην εἶναι κίνησιν μόνην. τὰ δὲ ὑποκείμενα, ἐξ ὧν καὶ εἰς ἃ αἱ μεταβολαὶ, ἢ ἐναντία ἐστὶν ἢ μεταξύ. εἶπεν δὲ ὅτι καὶ τὰ μεταξὺ εἰς τὰ ἄκρα ὡς ἐναντία μεταβάλλει. ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐκ στερήσεως γίνεται μεταβολή, ἐζήτησεν ἂν τις, πότερον ὡς ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον ἢ κατὰ ἀντίφασίν ἐστιν ἡ τοιαύτη μεταβολή. καὶ λέγει ὅτι ὡς ἐξ ὑποκειμένου· κείσθω γάρ, φησίν, ἐναντίον ἡ στέρησις· εἰ δὲ ἐναντίον, δῆλον ὅτι καταφάσει δηλοῦται. καταφάσει δὲ δηλούμενον τὸ ὑποκείμενον εἶπεν εἶναι πρότερον. ὥστε ἡ στέρησις ὑποκείμενόν ἐστι καὶ τὸ ἐκ στερήσεως μεταβάλλον εἰς ἕξιν, ὡς ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον μεταβάλλει. τί οὖν οὐχὶ καὶ ἡ γένεσις ἐκ στερήσεως ἐστι; πῶς οὖν οὐχὶ καὶ αὕτη ἐξ ὑποκειμένου ; ἢ ὥσπερ τὸ δυνάμει διττόν ἐστι τὸ μὲν πρὸς οὐσίαν, τὸ δὲ πρὸς συμβεβηκός, οὕτω καὶ ἡ στέρησις ἡ μὲν οὐσίας ἐστίν, ἡ δὲ συμβεβηκότος· καὶ ἡ μὲν τοῦ συμβεβηκότος, διότι ἐν οὐσίᾳ ἐστὶ τοῦτο, πολλοῦ τοῦ ὄντος μετέχει καὶ καταφάσει δηλοῦται καὶ ἔστιν ὑποκείμενον καὶ δύναται κινεῖσθαι τὸ ἐν ᾧ ἐστιν ἡ στέρησις, ὡς τὸ νοσοῦν καὶ ἄμουσον καὶ γυμνόν. ἡ δὲ τῆς οὐσίας στέρησις, ἐπειδὴ οὐσίας ἐκπεσοῦσα καὶ τοῦ ὄντος ἐκπέπτωκεν, ἀποφάσει δηλοῦται. ὂν δὲ δηλονότι νῦν καὶ οὐσία τὸ ἐνεργείᾳ λέγεται, καὶ οὐκ ἐκεῖνο τὸ ὄν, οὗ καὶ ἡ στέρησις καὶ τὸ δυνάμει καὶ ἡ ὕλη μετέχει.
[*](1 ἐπειδὴ AC: ἐπεὶ aFM ut v. 9 et Arist. 4 τὴν (prius) om. M οὐχ] μὴ M 5 ἔτι om. a 7 ἐξ οὐχ] ἐκ μὴ C 8 ἦν ἡ γένεσις aF εἰς μὴ ὑποκείμενον M 9 ἣν ἡ φθορά aF ἐπεὶ δὲ aAC: ἐπειδὴ (om. δὲ) FM cf. V. 1 10 αὐτῇ aC: αὐτῶι AFM ἐδέχθησαν M 11 δύο a: βݲ F: ACAI 12 κίνησις M 13 μόνον M 15 post μεταξὺ add. καὶ F 16 πρότερον, sed corr. M ἐπειδὴ δὲ AM: ἐπειδὴ F: ἐπεὶ δὲ aC 18 post ἐξ ὑποκειμένου add. εἰς ὑποκείμενον aF 20 εἶναι εἶπεν πρότερον C 22 οὐχὶ] οὐχ ἡ a καὶ cm. F γέννεσις C 23 αὐτὴ Α 26 τοῦτό ἐστι a: τοῦτο om. M τα 27 ἡ στέρησίς ἐστιν aF 30 καὶ οὐσία τὸ ἐνεργεία ACM: καὶ ἐνεργεία ἡ οὐσία λέγεται F: τὸ ἐνεργεία καὶ οὐσία a οὗ superscr. A1)Παράδειγμα δὲ τοῦ τὴν στέρησιν καταφάσει δηλοῦσθαι τὸ γυμνὸν [*](194r) λαβὼν ἐπήγαγε καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, δεικνὺς ὅτι ὡς ταῦτα καταφάσει δηλοῦται, οὕτω καὶ τὸ γυμνόν. μήποτε δὲ καὶ ἄλλο τι ἐνεδείξατο διὰ τούτου, ὅτι τὰ ἐξ ἀλλήλων γινόμενα ἐναντία οὐ μόνον ὡς ἐξ ἐναντίων γίνεται ἀλλὰ καὶ ὡς ἐξ ἀπ·οφάσεων· τὸ γὰρ λευκὸν ἐκ τοῦ μέλανος γίνεται, ὅτι τὸ μέλαν οὐ λευκόν ἐστι· καὶ μέντοι καὶ ὡς ἐκ στερήσεως· τὸ γὰρ σῶμα τὸ τέως μέλαν ἀπουσίαν ἔχει λευκοῦ πεφυκὸς καὶ αὐτὸ δέχεσθαι. στέρησις δὲ οὐδέν ἐστιν ἄλλο, ἢ ἀπουσία τοῦ πεφυκότος ἐνυπάρχειν. τὸ δὲ γυμνὸν οὐ τῆς κυρίως στερήσεως ἐστι παράδειγμα· ἐκείνη γὰρ οὐκ ἀνακάμπτει ποτὲ εἰς τὴν ἕξιν ὥσπερ τὸ γυμνὸν εἰς τὸ ἐνδεδύσθαι.
οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν κίνησίν τινα μεταβολὴν 〈λέγει, ἐπὶ πλέον οὖσαν τὴν μεταβολὴν〉 τῆς κινήσεως, τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν μεταβολὰς μὲν λέγων, κινήσεις δὲ οὔ· ὁ δέ γε Πλάτων’ τοὐναντίον δοκεῖ τὴν κίνησιν ἐπὶ πλέον τῆς μεταβολῆς λέγειν· καὶ γὰρ τὰς μὲν μεταβολὰς τὰς αὐτὰς τῷ Ἀριστοτέλει λέγει καὶ κινήσεις αὐτὰς εἶναι βουλόμενος καὶ γὰρ καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων ταῖς φυσικαῖς κινήσεσι συναριθμεῖ), κίνησιν δὲ καὶ τὴν τοῦ νοῦ ἐνέργειαν ὀνομάζει, ῾σφαίρας ἐντόρνου᾿ κινήσει τὴν ἐπιστρεπτικὴν τοῦ νοῦ ἐνέργειαν ἀπεικάζων. τοσαύτης οὖν δοκούσης αὐτῶν ἐν τούτοις διαφορᾶς θαυμάζω, εἰ μὴ μέχρι τῶν ὀνομάτων μόνον ἐστὶν ἡ διαφωνία. τὴν μὲν οὖν μεταβολὴν ὁμοίως ἑκάτερος ἐπὶ πάντων τίθησι τῶν κατὰ χρόνον ἐξαλλαττομένων, κίνησιν δὲ ὁ μὲν Πλάτων’ πᾶσαν τὴν ἀπὸ τοῦ ὄντος ἔκστασιν ὑποθέμενος τάς τε μεταβολὰς ἁπάσας κινήσεις εἶπεν εἰκότως, καὶ μέντοι καὶ τὰς ἀμεταβλήτους καὶ ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἐχούσας ἐνεργείας οὐκ ὤκνησε κινήσεις καλεῖν διὰ τὴν τῆς ἐνεργείας πρόοδον ἀπὸ τοῦ ὄντος· ἔκστασις γὰρ τῆς οὐσίας ἐστὶν ἡ ἐνέργεια εἰς οὐσίαν πάλιν ἐρειδομένη. ὁ δέ γε Ἀριστοτέλης συμμετρότερα φιλοσοφῶν τοῖς πολλοῖς ἀνθρώποις καὶ τὰς παρακοὰς αὐτῶν φυλαττόμενος ηὐλαβήθη τὴν τοῦ νοῦ ἐνέργειαν ἀμετάβλητον οὖσαν, ἢ ὡς αὐτὸς ἔτι σεμνότερον εἶπεν, οὐσίαν οὖσαν τὴν ἐνέργειαν τοῦ νοῦ κίνησιν εἰπεῖν. ὁ γὰρ ἀκούων κίνησιν εὐθὺς μεταβολὴν ἐννοεῖ καὶ παθητὸν τὸ κινούμενον ὑποπτεύει καὶ χρόνον εὐθὺς τῇ κινήσει συναναφέρει. ἐν δέ γε ταῖς μεταβολαῖς διαφοράν τινα θεασάμενος, καθόσον αἱ μὲν ἐνεργείᾳ ὄντος ἤδη τοῦ μεταβάλλοντος καὶ ὑπομένοντος ἐπιτελοῦνται, ὥσπερ [*](1 γυμνὸν cf. Bonitzii Stud. Arist. I 218 6 λευκὸν οὐ μέλαν FM 8 ἄλλο ἐστὶν Α: ἐστιν ἄλλο ἀλλ’ M 8. 9 ὑπάρχειν F 10 εἰς] πρὸς F 10. 11 ἐνδέχεσθαι M 12 λέγει— μεταβολὴν (13) a: om. ACFM 13 τῆς κινήσεως] δείξας M 14 μεταβολὴν F μὲν om. aF λέγει M 15 λέγει FM μὲν om. M 16 καὶ (post λέγει) om. aF 17 δεκάτῳ τῶν Νόμων] p. 894 sqq. 19 σφαίρας ἐντόρνου] de legg. X 898 Β σφαίρας δὲ Α ἔντορνον F κινήσει om. F ἐπιτρεπτικὴν M ἐνέργειαν ACM: κίνησιν aF 20 δοκούσης οὑν C 21 μόνον ante μέχρι aF 24 καὶ (ante τὰς) om. M 28 σύμμετρα a 30 σεμνοτέραν, sed corn pi γε εἶπεν M cf. v. 33 32 χρώνον F συναφέρει M 33 γε om. aF 33, 34 ἐνεργεία aA : ἐνέργειαι CF : ἐνέργει M 34 τοῦ om. F)
Εὐθύνουσι δὲ τὸν Ἀριστοτέλην τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν ἐκβάλλοντα τῶν κινήσεων ἐκ τοῦ τὸ μὲν κινούμενον ἐν τόπῳ εἶναι, τὸ δὲ μὴ ὂν ἐξ οὗ ἡ γένεσις καὶ εἰς ὃ ἡ φθορὰ μὴ εἶναι ἐν τόπῳ, λέγοντες κακῶς τὸ μὴ ὂν ἐξ οὗ ἡ γένεσις τὴν ὕλην λαμβάνειν. καὶ διὰ τοῦτο λέγειν αὐτὴν μὴ εἶναι ἐν τόπῳ. οὐδὲ γὰρ περὶ τὴν πρώτην ὕλην ἀλλ’ οὐδὲ περὶ τὸ ἁπλῶς σῶμα ἡ γένεσις· οὐδὲ γὰρ σῶμα γίνεται καθὸ σῶμα, ὡς αὐτὸς ἀπέδειξεν ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ, ἀλλὰ τὸ γινόμενον κα φθειρόμενον τὸ τοιόνδε σῶμά ἐστι· τοῦτο δὲ πᾶν ἐν τόπῳ. ψευδὴς ἄρα, φασίν, ἐστὶν ἡ πρότασις ἡ λέγουσα τὸ μὴ ὂν ἐξ οὗ ἡ γένεσις οὐκ ἐν τόπῳ. ἀλλὰ ῥητέον οἶμαι πρὸς ταῦτα, ὅτι οὔτε τὴν πρώτην ὕλην οὔτε τὸ ἀπλῶς σῶμα εἰπὼν μὴ ὄν, ἐξ οὗ ἡ γένεσις, εἶπεν αὐτὸ μὴ ἐν τόπῳ εἶναι, ἀλλὰ τὸ δυνάμει καθὸ δυνάμει. ὡς γὰρ ὂν οὐκ ἔστι κατ’ ἐνέργειαν τὸ κατὰ τὸ δυνάμει οὐσιωμένον, οὕτως οὐδὲ ἐν τόπῳ κατ’ ἐνέργειαν· “ εἴη γὰρ ἄν που’’ φησίν. εἰ γὰρ ἐν τόπῳ εἴη κατ’ ἐνέργειν, καὶ εἴη ἂν κατ’ ἐνέργειαν. εἰ δὲ καὶ τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, φασί, λάβοιμεν, ἀναγκάσομεν αὐτὸν καὶ τὴν γένεσιν κίνησιν φάναι διὰ τοῦ ὅρου τῆς κινήσεως. εἰ γὰρ τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν δυνάμει ἐστὶ τοῦτο ὃ γίνεται, ἡ δὲ ἐκ τοῦ δυνάμει ὁδὸς εἰς τὸ ἐνεργείᾳ κίνησίς ἐστιν, ὡς ορίζεται αὐτός, ἔσται καὶ ἡ ἐκ τοῦ ἀπλῶς μὴ ὄντος ὁδὸς εἰς τὸ ἐνεργείᾳ ὃ ἦν ἐκεῖνο δυνάμει ὂν κίνησις. εἰ οὖν αὕτη ἐστὶν ἡ γένεσις, δῆλον τὸ συμβαῖνον. τοιοῦτον μὲν οὖν καὶ κατὰ ταύτην τὴν λέξιν ἐστὶν τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα εὐαπολυτώτερον οἶμαι τοῦ προτέρου τυγχάνον. ὁ γὰρ ἀποδοθεὶς ἐν τῷ τρίτῳ βιβλίῳ τῆς κινήσεως οὗτος ὁρισμὸς τῆς μεταβολῆς ἦν. καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἀδιορίστως ἐχρήσατο τῷ τῆς κινήσεως ὀνόματι καὶ τῆς μεταβολῆς ἀδιόριστον τὸ δυνάμει λαμβάνων. νῦν δὲ διελὼν αὐτὸ εἴς τε τὸ ἁπλῶς μὴ ὂν καὶ τὸ τὶ μὴ ὂν κατὰ ταύτην τὴν διαίρεσιν τὴν κίνησιν [*](1 τῇ οὐσίᾳ ὢν ἐνέργει] Arist. de anima Γ 5. 430a18 τῆ οὐσίᾳ ὢν ACM: τῆ οὐσία ὧν F: τῇ οὐσίᾳ a ἐνέργεια ACFM: ἐνέργειαν a: ἐνεργείᾳ Aristotelis codd., sed ex Sirapl. de anima p. 243,8. 37 illud restituit Torstnkius καὶ om. a δοίη αὐτῷ aF 2 κίνησιν εἶναι aFM ἀμετάβλητον ν ex σ, A1 2. 3 παραιτήσετο C: παραιτήσομαι F 4 ἀλλήλων M νοεῖν ACM: ἐννοεῖν aF 5 ἀριστοτέλη Α ἐκβαλόντα FM 7 post γένεσις additum τὴν delevit C λέγοντες— εἶναι ἐν τόπῳ (9) om. F 8 ante τὴν ὕλην ex v. 7 iterat καὶ εἰς ὃ ἡ φθορὰ Μ λαμβάνειν CM: λαμβάνει aA 11 ἐν om. M τῆ] τῶ C ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ] Γ 2. 301b31 II τοιοῦτον δὲ Α 12 ἐστιν om. a 13 ἀλλὰ ῥητέον ACM idemque sed evanidum ῥητέον F: ἀλλ’ εἴποι ἂν a 14 τὴν πρώτην] τῶ πρὸς τὴν F 15 αὐτῶ C 16 τὸ (post κατὰ) om. CM 17 φησίν] p. 225a32 18. 19 τὸ μὴ ὃν ἁπλῶς Μ 19 φασι] φησὶ F τὴν supra add. C 20 τὸν ὅρον aF 21 ὡς om. Μ 22 αὐτὸς] Arist. Phys. Γ 1. 201 -ill 23 ἐστὶν ἡ AC: ἐστὶ aFM 24 τοιοῦτο a καὶ om. aFM ταύτην aCFM: αὐτὴν Α 25 προχείρου M 26 τρίτῳ βιβλίῳ] cf. V. 11 οὗτος ὁρισμὸς AC: ὅρος οὗτος aFM 27 μέχρι τοῦ aFM: μέχρι AC 28 τὸ om. F τε om. aF)
Ἐπειδὴ γὰρ τῶν ὄντων τὰ μέν εἰσιν οὐσίαι, τὰ δὲ συμβεβηκότα, δῆλον ὅτι [*](1 τῆς ante φορᾶς repetit a 1. 2 post κίνησιν addunt εἶναι FM 3 προιὸν — ὑποθέσεως om. F προιὼν ἀνατρέπει M 6 καὶ (post μὴ) om. aF ὁ om. aFM 7 φαντάζεται FM γε Α: om. aCFM λέγει C: λέγοι M 11 γὰρ] γε M 12 προυπάρχειν M 13 κατ’ αὐτὸν ACM: κατὰ αὐτὸν a: κατὰ τὸ αὐτὸ F 14 νοΐ τ΄ CFM ὄντος ὄντως a 14. 15 πρῴ ἐνεργείας F εἰς om. FM 15 ἐφ’ M 16 ἑαυτοῦ F ἐν αὐτῶ F αὐτογέννητος in textuC: αὐτοκίνητος FM et mrg. C γε ὑπέστη aFM 17 αὐτό(??)ζων Α1 (cf. Simpl. de auima p. 287,34. 24(1,24 [quod in p. 337 emendatum est]): αὐτοζῶν CM: αὐτοζῷον aA-F 19 αὐτοῦ F ἀριστοτέλη M 20 πάσας — Ἀριστοτέλης (21) AC: πάσας τὰς μεταβολὰς τὰς φυσικὰς κινήσεις κτλ. M: πάσας τὰς μεταβολὰς τὰς φυσικὰς καλεῖν ἐζήλωσε τοῦ καθηγεμόνος F: πάσας τὰς φ. μετ’. κ. ἠξίωσε καλεῖν. ἣν ἐζήλωσε δόξαν καὶ ἀριστοτέλης a 21 καὶ ACM: cm. aF: deleam τοῦτο μὲν — καθηγεμόνος (22) ACM: om. aF 22 ἐν ταῖς Κατηγορίαις] c. 14 p. 15a13sqq. 23 τῆς κινήσεως καὶ τῆς μεταβολῆς FM 23.24 ἀπέδωκεν a: ἀπέδωκεν οὕτως F 24 ἐν τῷ τρίτῳ] cf. Phys. Γ 1. 201a8 25 κατὰ ταύτην aFM 29 τῶν ὄντων ἐπειδὴ (om. γὰρ) aF ἐστιν aF)
Διὰ τί δὲ τὴν μὲν κατὰ ἀντίφασιν γένεσιν εἶναι, τὴν δὲ ἐκ τοῦ ἐναντίου κίνησιν λέγει, ἄξιον ἐπισκέψασθαι· καὶ γὰρ καὶ ἡ κατὰ ἀντίφασιν ἔκστασις οὖσα ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν ἢ ἀνάπαλιν κίνησις δοκᾶ, καὶ ἡ εἰς τὸ ἐναντίον, τὸ πρότερον μὲν μὴ ὄν, ὕστερον δὲ ὂν γένεσις. κατὰ τίν οὖν σημασίαν συνδιαιρεῖ τοῖς πράγμασι τοῖς διαφέρουσι τὰ ὀνόματα; ἢ ὅτι ἡ μὲν κίνησις ἐνεργητική τις εἶναι δοκεῖ μεταβολή. κινεῖται οὖν οὐκ ἄλλο τι ἢ τὸ ἐνεργεῖν δυνάμενον, ἐνεργεῖ δὲ τὸ ἐνεργείᾳ. ἐνεργείᾳ δέ ἐστι τὸ τέλειον εἶδος· ὥστε κἂν ἔχῃ τι ἀτελὲς καὶ δυνάμει καθόσον μεταβάλλει, ἀλλὰ καθόσον ἐνεργεῖ ἐνεργείᾳ ἐστίν. ἡ μέντοι γένεσις εἰς ὂν οὖσα μεταβολὴ καὶ εἰς οὐσίαν τοῦ ἀτελοῦς πάντως καὶ τῆς μὴ οὐσίας ἐστίν· ὅπερ κατὰ τὸ δυνάμει μᾶλλον θεωρεῖται καὶ οὐ κατὰ τὸ ἐνεργείᾳ. διὰ τοῦτο οὖν ἡ μὲν ἐκ τοῦ ἐναντίου ἢ του μεταξυ εἰς τὸ ἐνάντιον, ταὐτὸν ’δε ειπεῖν ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον, ὅτι τοῖς ἐναντίοις ὑπόκειται ἡ οὐσία, ἐπειδὴ οὐσίας ἐστὶ μεταβολὴ καὶ ἐνεργείᾳ ὄντος τινὸς οἷον ἀνθρώπου, κίνησίς ἐστι καὶ οὐ γένεσις· οὐ γὰρ γίνεται ὁ ἄνθρωπος ἐὰν μελανθῇ ἢ βαδίσῃ, ὅτι οὐκ ἔστι τις οὐσία ὁ μελανθεὶς ἢ ὁ βαδίσας ἄνθρωπος, ἀλλ’ οὐσία καὶ συμβεβηκός. διὰ τοῦτο ἡ τοιαύτη μεταβολὴ ὡς ἐνέργεια κίνησις λέγεται, τὸ δέ γε ἀτελὲς καὶ δυνάμει καὶ μήπω ὄν, εἰ καὶ πάσχοι τὴν εἰς τὸ ὂν μεταβολήν , ἀλλ’ οὕτω πάσχει ὡς ὂν καὶ οὐσία γινόμενον, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἐνεργείᾳ οὐσία ὄν, ὡς ὁ ἄνθρωπος ἐκ μέλανος εἰς λευκὸν μεταβάλλει. οὐ γὰρ εἰς εἶδος οὐδὲ εἰς οὐσίαν ἡ τοιαύτη μεταβολή· διὸ οὐ γένεσις. ἀλλὰ καὶ τελείου· διὸ ἐνέργει καὶ κίνησις. καὶ διὰ τοῦτο ὁ Ἀριστοτέλης διετείνατο, ὅτι τὸ μὴ ὂν οὐ κινεῖται (οὐ γὰρ ἐνεργεῖ· τὸ γὰρ [*](1 καὶ (ante ἐκ) om. FM 2 τῷ εἰς ὃ ἡ] τὸ εἰς ὃ M: εἰς ὃ F 3 οὐδὲ — ὑπομένουσα ACM: οὐ γὰρ τὴν οὐσίαν ὑπομένου F: οὐ γὰρ αὐτὴ ἐστὶν ἡ ὑπομένουσα οὐσία a 5 τοῦτο] τὸ M 6 ἄν] ὄν M ἐστὶ] an ἔχει? 7 ἡ πρώτη aCFM: πρώτη Α 12 καὶ (post γὰρ) om. aFM 13 δοκεῖ κίνησις aFM ἡ (post καὶ) ’M: om. ’F 15 σημασίαν AM: σημα σημασίαν C: σημαινόμενα aF 16 μεταβολὴ δοκεῖ aF κινῆται C 17 post τι add. ἀλλ’ aFM ἐνεργεῖ] ἐνεργεία M 18 τέλεον M 19 ἀλλὰ] ἀλλ’ οὐ FM ἐνεργεῖ Α2: om. Α1 εἰς] εἰ M 24 ἐπειδὴ AC: ἐπειδὴ δὲ aFM τινὸς ὄντος aF 26 ὁ (post οὐσία) ox corn C-: ἡ C2: ὁ (post ἡ) om. C 28 πάσχοι AC: πάσχει aM: πάσχη F 29 ὃν ὡς C: ὡς ’: καὶ ὡς ὃν Α2FM: ὢν a 30 ὁ om. M 31 οὐδὲ γὰρ C εἰς (ante εἶδος) om. FM)
Ἔτι δὲ ἄν τις καὶ ἐντεῦθεν ἴδοι τῆς κινήσεως πρὸς τὴν γένεσιν τὴν διαφοράν. τὸ κινούμενον ὄν τι πάντως οὕτω κινεῖσθαι λέγομεν· βαδίζει γὰρ ἄνθρωπος καὶ λευκαίνεται μένων ἄνθρωπος· τὸ δὲ γινόμενον ἅτε αὐτὸ ὅλον καθ’ ἑαυτὸ τὴν μεταβολὴν ἴσχον οὐχ ὑπομένει. τεκμήριον δὲ τούτου ἐναργές. κινούμενον μὲν γὰρ ἐκεῖνο λέγομεν, ὃ μετ’ ὀλίγον ἔσται κεκινημένον, καὶ κεκινημένον, ὃ πρὸ ὀλίγου κινούμενον ἦν, ὡς ὑπομένοντος κατ’ ἄμφω τοῦ αὐτοῦ· ἐπὶ δὲ τῆς γενέσεως οὐχ οὕτως. οὐ γὰρ ὅπερ ἐστὶ γινόμενον, τοῦτό ἐστι γεγενημένον. γινόμενον μὲν γὰρ ὕδωρ ὁ ἀήρ ἐστιν, οὐ μέντοι γεγενημένον ἐστὶν ὁ ἀὴρ ὕδωρ οὐδὲ ἔστιν ὅλως· ὅπερ γὰρ πολλάκις εἶπον, ὅλῳ ἑαυτῷ καὶ οὐ | κατά τι μετέβαλεν. διὸ οὐκ ἔστιν ἐν τῇ γεσυναναιρεῖται [*](195 v) [*](1 ACM: συνανῄρηται a: ὅτι ἄν αἱρῆται F τῶ εἶναι τὸ AC-M: τὸ εἶναι τὸ C 1: τὸ εἶναι τῷ a: τὸ εἶναι F ἐνεργεῖ F 3 ποιεῖν δυνάμενον aFM 6 φυσικῶς C καὶ (post ἅτε) om. aFM 7 πεπληρωμένον aF 9 λέγοι τις a post εἴτε add. τὸ a 11 ἡ om. M ὅμως λέγεται a: λύεται ὅμως F 12 ἐνεργεία F 13 αὐτὴ aM ἐνέργεια sic F λέγοιτο] γένοιτο F 14 τις om. Α αὐτό F 15 οὖν M: γοῦν καὶ a γράφων] c. 2 p. 226 a27 τὸ ποιὸν Aristoteliw codd. 16 ποιόν etiam cod. F Arist.: ποιότης Arist. vulg. 17 ἢ ἀπαθὲς—πάσχειν 18) πάσχειν (18) om. F γὰρ καὶ a FM 18 καὶ τὸ πάσχειν M 19 ἄλλο a: ἀλλὰ ACFM 21 δίη M post γένεσιν add. καὶ τὴν φθορὰν aFM 22 ante κινούμενον fortasse μὲν addendum ὄν C-: om. ’FM: post πάντως inserunt aA 2 γὰρ ὁ aFM 23 μένων] μὲν ὡς F 24 ἔχον C, sed corn in mrg. C τοῦτο F 25 μὲν Α: om aCFM ὃ AC 2: ἡ C: ὅπερ aFM 26 καὶ κεκινημενον om. M 27. 28 γινόμενον] κινούμενον C 28 ἐστὶ τὸ C μὲν AC: om. aFM 29 post ὅλως add. αὐτῶ M γὰρ om. FM 30 ὅλῳ ἑαυτῷ] ἀλλ’ ὅμως διόλου F: ἀλλ’ ὅλον διόλου M οὐ om. M μετέβαλλε FC διὸ καὶ οὐκ F)
Καὶ ἄλλως δὲ οἰκείως ταῖς Ἀριστοτέλους ὑποθέσεσι τῇδε ἄν τις οἶμαι τῆς γενέσεως καὶ τῆς κινήσεως ἴδοι τὴν διαφοράν. πᾶσαν μὲν γὰρ μεταβολὴν τὸ ἄλλο μετ’ ἄλλο πάντως ἔχειν φησίν, ἀλλὰ τινὰ μὲν ἀθρόαν καὶ ἄχρονον θεασάμενος καὶ οὐκ ἐν παρατάσει τὸ εἶναι ἔχουσαν, γένεσιν μὲν ἄν καλέσοι ὅτι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὄν, καὶ φθορὰν ὅτι ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν, κίνησιν δὲ οὔ, ὅτι ἐν παρατάσει καὶ ἐν χρόνῳ πᾶσα κίνησις. τὸ δὲ εἶδος παραγίνεσθαι καὶ ἀπογίνεσθαί φησιν ἀχρόνως, κἄν δοκῇ τις χρόνος ἐν τῇ γενέσει δαπανᾶσθαι, μὴ τῆς γενέσεως εἶναι τοῦτο μέτρον, ἀλλὰ τῆς κινήσεως τῶν ἐν τῇ γενέσει κινουμένων εἰδῶν καὶ ἀλλοιουμένων, ὧν τῇ πολυειδεῖ τροπῇ καὶ ἀλλοιώσει ἀθρόως ἐπιγίνεται τὸ εἶδος. διὸ ἡ μὲν κίνησις ἐν τῷ γίνεσθαι ἔχει τὸ εἶναι, καὶ ἔστι γένεσις κινήσεως, ὅτι τὸ ἀεὶ ὂν τῆς κατὰ τὴν κίνησιν παρατάσεως γέγονε· γενέσεως δὲ γένεσις [*](1 ὑποκείμενον aFM 2 τὴν θερμότητα εἰς F 4 ἡ cm. FM ἀποβάλλων Α 4 5 καὶ μεταλαβὼν τὴν ψυχρὰν] τὴν ψυχρὰν om. M: εἰς τὴν ψυχρὰν μενούσης τῆς ὑγρᾶς F 5 ante ψυχρὰν iterata θερμὴν ποιό delevit C 5. 6 θερμὸς et ψυχρὸς mutant aFM 7 ἄν ἦν a 8 ὁ (ante ἀὴρ) om. C 8. 9 ἀποβαλών ’FM: ἀποβάλλων ’: ἀποβάλλων sic C 11 οἶμαι ὑπομένει A: οἶμαι ὑπομένειν C: ὑπομένειν οἶμαι aFM 12 τῷ] τὸ C 1 14 τὸ] τῷ M μὲν om. C τοῦ (ante μὴ) om. AC 16 πεφυκυῖαν om. M 18 οὐσίαι A: οὐσίαις aCFM 18. 19 ὐπομενούσηι A: ὑπομένουσι FCM: ὑπομενούσαις a 19 καταφατικὰ M λέγοντι aFM 21 ὑποθέσεσι. τί δὲ M: ὑποθέσεσιν ὧδε C τῆ ... . οἶμαι in lacuna omissis quae intersunt F 23 φησίν cf. p. 820,9. 829,4 24 γένεσι ’ 25 καλέσει C 27 ἄχρονος ut p. 829, 10 aM 29 ἐν γενέσει C 30 ἐπιγίνηται A διὸ καὶ C 32 τῆς om. F)
p. 225b5 Εἰ El οὖν αἱ κατηγορίαι διῄρηνται ἕως τοῦ καὶ τῷ ποιεῖν ἢ πάσχειν.
Διελὼν τὴν μεταβολὴν εἴς τε τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν καὶ εἰς τὴν κίνησιν καὶ δείξας, ὅτι ἡ μὲν κατ’ οὐσίαν μεταβολὴ γένεσίς ἐστι καὶ φθορά, ἡ δὲ κατά τι τῶν συμβεβηκότων κίνησις, ἐπιδιελὼν δὲ καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν εἴς τε τὴν ἀπλῶς καὶ εἰς τὴν τινά, βούλεται λοιπὸν καὶ τὴν κίνησιν διελεῖν τὴν διαίρεσιν αὐτῆς κατὰ τὰς κατηγορίας ποιούμενος· ἐν ὅσαις γὰρ ἄν τῶν κατηγοριῶν δειχθῇ κίνησις οὖσα, τοσαῦτα ἔσται τὰ τῆς κινήσεως εἴδη. ἐπειδὴ δὲ ἡ κίνησις μεταβολὴ ἦν ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὐποκείμενον καὶ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, ἐκθέμενος ἑπτὰ κατηγορίας, ἐν αἷς ἔδοξεν ἄν εἶναι κίνησις, οὐσίαν, ποιόν, ποῦ, πρός τι, ποσόν, καὶ τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν, δείξας ὅτι ἐν τοῖς τέτρασι τούτων οὐκ ἔστι κίνησις, καταλέλοιπεν ἐν τοῖς τρισὶν αὐτήν, ποιῷ, ποσῷ καὶ τῷ ποῦ· διὸ καὶ τρεῖς αἱ πᾶσαι κινήσεις κατὰ γένος· ἐν δὲ τῇ ἀπαριθμήσει τῶν κατηγοριῶν παρέὥσπερ [*](2 ἡ κίνησις om. P 2. 3 εἰς τὸ ὄν om. M 3 παρῆ F γενέσεως] γενέσει F 4 τι] τοι F 5 φησίν] p. 225 a2 δόξει] δόξη M 7 τὸ (ante ἐξ) om. FM 8 οἷον καὶ σπέρμα FM καὶ ἔστιν] ἐστὶ· καὶ FM τῷ εἰς ὃ οἷον ὁ (ὁ om.F) ἄνθρωπος FM 9 an καί τις μεταξύ? cf. p. 830,17 οὐ τοῦ] οὐ τὸ C οὔπω] οὔτε F ἄχρονος aC 11 ἀποκειμένων aF 12 θεωρήσαις AC2: θεωρήσεις aM: θεωρήσειας ut videtur F: θεωρήσας C 13 ἐρεῖν M 14 τὰς om. FM ἔστι aFM: ἐστι Α: ἐστὶ C 16 καὶ τῶ ποιεῖν a: καὶ τὸ ποιεῖν ACM: καὶ τοῦ ποιεῖν F 17 ἢ aCFM: καὶ τὸ Α 19 μὲν om. aF 20 ἐπιδιελὼν ACM: ἐπὶ διελὼν a: διελὼν F δὲ (ante καὶ) om. M 21. 22 λοιπὸν διελεῖν καὶ τὴν κίνησιν M 23 ἔσται καὶ τὰ aF 24 ἦν aA: om. CFM 25 ἐξ] ὀυξ ut saepe M τέ 26 ἔδειξεν Μ 27 καὶ δείξας aFM ταῖς CM τρασι Α τέτρασι κατηγορίαις τούτων Μ 28 τῷ ποῦ] τόπου M 29 ἀπαρηθμήσει C 29. 1 παρέλειπε AC)
Τινὲς δὲ καὶ τοῦτο ἐπάγουσι πρὸς τὸ μὴ εἶναι κατὰ χρόνον κίνησιν, [*](196 r) ὅτι καθ’ ὅσα κινεῖσθαι δυνατόν, κατὰ τοσαῦτα καὶ ἠρεμεῖν· καὶ γὰρ κατὰ τὸ ποιὸν καὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸν τόπον καὶ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν δυνατόν· εἰ οὖν κατὰ χρόνον μὴ δυνατὸν ἠρεμεῖν, διότι ἀεὶ ὁ ἐπιὼν χρόνος ἕτερος, οὐδὲ κινεῖσθαι δυνατὸν κατὰ χρόνον. ἔτι ἀλλάσσει τι χρόνον καὶ ἠρεμοῦν οὐδὲν ἔλαττον, ὡς ἐπὶ τῶν πρόσθεν ἔδειξεν αὐτός. ὅτι δὲ οὐκ ἔστιν ἐν χρόνῳ ἐναντίωσις, οὕτως οἶμαί τις δείξειε· τὰ ἐναντία εἰς ἄλληλα πέφυκε μεταβάλλειν, ἀλλ’ οὐ τὸ ἕτερον μόνον εἰς τὸ ἕτερον· ἐν δὲ τῷ χρόνῳ ἢ τοῖς ἐν χρόνῳ τὰ δοκοῦντα ἐναντία τὸ παρεληλυθός ἐστι καὶ τὸ μέλλον καὶ τὸ νεώτερον καὶ πρεσβύτερον, ὧν τὸ μὲν παρεληλυθὸς εἰς τὸ μέλλον μεταβάλλει, τὸ δὲ μέλλον οὐκέτι εἰς τὸ παρεληλυθός, καὶ τὸ μὲν νεώτερον εἰς τὸ πρεσβύτερον μεταβάλλει, τὸ δὲ πρεσβύτερον εἰς τὸ νεώτερον οὐκέτι. ὥστε οὐκ ἂν εἴη ταῦτα ἐναντία, εἰ δὲ μὴ ταῦτα, οὐδὲ ἄλλην ἔστιν εὑρεῖν κατὰ χρόνον ἐναντίωσιν. ἐν δὴ τούτοις ἐπιστῆσαι χρή, ὅτι κἄν μὴ ᾖ κυρίως ἐναντίωσις ἐν τῷ χρόνῳ, ἀλλὰ ἀντίθεσίς τίς ἐστιν καὶ ἡ μεταβολὴ ἡ ἐκ τοῦ παρεληλυθότος εἰς τὸ μέλλον ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενόν ἐστι κτὰ ἀντίθεσιν, ὁμοίως καὶ ἡ ἐκ τοῦ νεωτέρου εἰς τὸ πρεσβύτερον· οὐσία γάρ ἐστιν ὑπομένουσα ἢ ζῴου ἢ φυτοῦ ἢ ὅλως σώματος ἢ ἀσωμάτου ἡ κατὰ χρόνον μεταβάλλουσα, ὥσπερ καὶ κατὰ ποιότητα καὶ ποσότητα καὶ τόπον. δῆλον δὲ ὅτι οὐκ ἀπὸ τοῦ μὴ ἔχειν χρόνον εἰς τὸ ἔχειν κινήσεται τὸ κατὰ χρόνον μεταβάλλον, ἀλλ’ ἐξ ἄλλου εἰς ἄλλον, οὕτω μέντοι ὡς καὶ ἐπὶ ποιότητος καὶ ποσότητος. ὡς γὰρ τὸ ἐκ μέλανος εἰς λευκὸν κινούμενον διὰ χρώματος μὲν κινεῖται οὐχ ὡρισμένου δέ, καὶ τὸ ἐκ παιδικοῦ μεγέθους εἰς τὸ τοῦ ἀνδρὸς αὐξόμενον διὰ μεγέθους πρόεισιν, ἀλλ’ ἀορίστου, καὶ οὐδὲν ἄτοπον τὸ μηδέπω ὂν ἐν τῷ χρώματι, ἐφ’ ὃ κινεῖται, ἐν χρώματι ὅμως εἶναι ἄλλῳ, καὶ μηδέπω ὂν ἐν μεγέθει, ἐφ’ ὃ κινεῖται, ἐν ἄλλῳ ὅμως εἶναι μεγέθει, καὶ μηδέπω ὂν ἐν τόπῳ, εἰς ὃν φέρεται, ἐν ἄλλῳ εἶναι τόπῳ τῷ δι’ οὗ φέρεται, οὕτω καὶ τὸ ἐκ χρόνου τινὸς εἰς ἄλλον χρόνον κινούμενον μηδέπω ὂν ἐν ἐκείνῳ τῷ εἰς ὃν κινεῖται, εἴη ἄν ἐν ἄλλῳ τῷ τῆς κινήσεως χρόνῳ. καὶ οὐδὲν οἶμαι τοῦτο ἄτοπον ἐπήγαγεν ὁ Ἀλέξανδρος. πρὸς δὲ τὸ μὴ ἠρεμεῖν ἐν χρόνῳ ῥητέον, ὅτι ὥσπερ εἶναι [*](2 καθ’ ὅσα aA: καθ’ ὅσον C: καὶ FM κινεῖσθαι] χρόνον C κατὰ τοσαῦτα — δυνατὸν (5) om. F 3 καὶ κατὰ τὸ ποσὸν a 7 ἄν οἶμαι fortasse recte a 7 8 μεταβάλλειν πέφυκεν aF 8. 9 ἢ τοῖς] ἡ τοιABBREVτοῖς Α 9 ἐν τῷ χρόνῳ aFM τὸ ante παρεληλυθός om. aF τὸ ante μέλλον om. a 10 τὸ ante πρεσβύτερον add. M 11 οὐκέτι post παρεληλυθὸς aFM 12 δὲ om. C 13 εἶεν a 14 ἐν A 2 εἰ A 1 15 ἐν MAC: cm. aF ἡ om. M 16 ἡ om. aF 17 εἰς πρεσβύτερον Α 18 ὅλου aFM ἡ AC: οὐ F: om. aM 19 καὶ (post ὥσπερ) om. a 20 εἰς τὸ — χρόνον (21) om. A 1: in mrg. add. A 2 ἔχειν χρόνον CM 21 ἄλλον] ἄλλο aF ὡς καὶ AM: καὶ ὡς F: καὶ C: ὡς a 22 ποιοτήτων M ἢ ποσότητος aF: ἢ ποσοτήτων M 23 τὸ τοῦ ἐκ παιδικοῦ F 24 τὸ τοῦ ἀνδρὸς ACM: ἀνδρὸς aF 24. 25 ἀορίστως aF 25 οὐδὲν] μηδὲν M μηδέπω ὃν —ἄλλῳ καὶ (20) ora. F τῷ (ante χρώματι ἐφ’ ὃ) om. a τῷ ἐφ’ ὃ M 26 ἐφ’ ὧ FM 29 τὸ εἰς ὃν F 30 οἶμαι ἄτοπον τοῦτο M 31 ὁ om. a)
Μήποτε οὖν τὰς τρεῖς ταύτας κατηγορίας τὸ ποτὲ καὶ τὸ κεῖσθαι καὶ τὸ ἔχειν παραλέλοιπεν ἐνταῦθα διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν, δι’ ἣν καὶ ἐν Κατηγορίαις τὴν διδασκαλίαν αὐτῶν παραλέλοιπεν, ἀρκεσθεὶς μόνῃ τῇ ὑπογραφῇ τοῦ σημαινομένου. αἴτιον δέ ἐστι τὸ ἀμενηνὰς ταύτας εἶναι· τῶν γὰρ κατηγοριῶν ἡ μὲν οὐσία οὐσιοῖ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὴν ὅλην ὕπαρξιν αὐτῷ παρέχει· διὸ ἡ κατ’ αὐτὴν μεταβολὴ γένεσίς ἐστι καὶ φθορά. τῶν δὲ ἄλλων αἱ μὲν διατιθέασί πὼς τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν, αἱ δὲ σχετικαί τινές εἰσι καὶ ἀμενηναί. καὶ γὰρ καὶ τὸν χρόνον ἀδρανῆ πὼς ἔοικεν ὁρᾶν ὁ Ἀριστοτέλης, ὃς γενέσεως μὲν αὐτὸν οὐ δοκεῖ λέγειν αἴτιον, φθορᾶς δὲ μόνον αἰτιᾶσθαι καὶ οὐδὲ ταύτης κυρίως, ἀλλ’ ὅταν οὐχ ὁρῶμεν, φησίν, ἄλλο αἴτιον. τοῦ μέντοι τόπου πολλὴν ὁρᾷ δύναμιν, εἴπερ, ὡς αὐτός φησι, γένεσίς ἐστι τοῦ πυρὸς ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω φορά· διὸ καὶ αὐτοφυῶς ἐφίεται τῶν οἰκείων τόπων τὰ φυσικὰ σώματα. καὶ τὸ κεῖσθαι δὲ καὶ τὸ ἔχειν οὐδεμίαν δοκεῖ τοῖς σώμασιν ἐμποιεῖν ἀξίαν λόγου διάθεσιν. ταύτας μὲν οὖν διὰ τὸ ἀμενηνὸν ἴσως καὶ νῦν καὶ τότε ὁ Ἀριστοτέλης παραλέλοιπε. τὸ μέντοι πρός τι διὰ τὸ πάσης σχέσεως εἶναι περιληπτικὸν εἰκότως μνήμης ἠξίωσεν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν οὐ πολλῆς ἄξιον ζητήσεως, δι’ ἥντινα δή ποτε αἰτίαν τὰ τρία ταῦτα παραλέλοιπεν ὁ Ἀριστοτέλης τὰς κατηγορίας ἀπαριθμούμενος, ἐκεῖνο δὲ καὶ μάλα σπουδῆς ἄξιον τὸ ζητεῖν, ἐν τίσι κατηγορίαις ἐστὶ κίνησις, καὶ πρὸ τούτου ζητεῖν εἰ τὴν κίνησιν ἀποφάσκει μόνην τινῶν [*](2 καὶ ἡμέρας om. aF 4 τὸ κινεῖσθαι F 5 τὸ πρηνὲς τῷ ὑπτίῳ AFM: τῶ πρ. τῶ ὑπτίῳ C: τῷ ὑπτίῳ τὸ πρηνὲς a 6 αὐτὸς ἐναντίωσιν ἔοικεν aFM ὑποτίθεσθαι C 7 φησί] p. 225 b 2 δηλούτω M τὸ γυμνὸν καταφάσει C 8 ἱμάτια aF 9 τὰς τρεῖς ταύτας ACM: ταύτας τὰς γݲ F: ταύτας τὰς τρεῖς τὰς 10 καὶ om. M παρέλειπεν M 12. 13 ἐστι τὸ ἀμενηνὰς ταύτας εἶναι τῶν γὰρ κατηγοριῶν AC: τοῦ μὴ ταύτας εἶναι τῶν κατηγοριῶν F: ἐστι τοῦ μὴ ταύτας εἶναι τῶν κατηγοριῶν κυρίας, ὥσπερ τὰς ἄλλας a: ἐστὶ τὸ μὴ μόνας τὰ ταὐτας εἶναι τῶν κατηγοριῶν M 13 ἡ μὲν γὰρ a 14 παρέχει αὐτῷ a κατὰ ταύτην C 16 καὶ post χρόνον transp. aFM 17 ὃς μὴ δὲ aF μὲν om. a οὐ cm. aF αἵτιον ante αὐτὸν ponlt aF: ante δοκεῖ M 18 φησίν] ubi? cf. Δ 12. 221 bl atque 13. 222 b24 19 πλὴν ὁρᾶ δυνάμει F φησι] cf. Δ 8. 214 b 14 20 τοῦ] τοῦτο C ἐφίεται, ἴ’ rasura (ex ύ?) C 22 ἐμπιεῖν C: ἐμποιεῖ, sed ipse corr. ’ 23 ὁ λ om. Μ παρέλιπε aFM 25 οὐ aA-CFM: οὖν ’ 27 καὶ om. aF μάλα] μ μὴν?) F τὸ om. aF τίABBREVσι C: πόσαις M 28 ἐστὶν ἡ aF μόνον aF)
p. 225 b 7 Ἀνάγκη τρεῖς εἶναι τὰς κινήσεις ἕως τοῦ διὰ τὸ μηθὲν [*](196 v) εἶναι οὐσία τῶν ὄντων ἐναντίον.
ἐκθέμενος τὰς ἀξιολόγους τῶν κατηγοριῶν ἐν τρισὶ τούτων εἶναί φησι κίνησιν ἐν τῷ ποιῷ καὶ τῷ ποσῷ καὶ τῷ ποῦ, καὶ πρῶτον μὲν δείκνυσιν, ὅτι ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις οὐκ ἔστι κίνησις οὔτε ἐν οὐσίᾳ οὕτε ἐν τῷ πρός τι οὔτε ἐν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν, καὶ τότε ὅτι ἐν ταῖς τρισὶ ταύταις ταῖς εἰρημέναις ἐστὶ κίνησις. καὶ ὅτι μὲν ἐν τῇ οὐσίᾳ οὐκ ἔστι κίνησις, δείκνυσι διὰ τοῦ τὴν μὲν κίνησιν ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον εἶναι μεταβολήν, μηδὲν δὲ εἶναι τῇ οὐσίᾳ ἐναντίον. εἰ γὰρ ἦν τι ἐναντίον αὐτῇ, ἐξ ἐναντίου ἄν ἡ εἰς τὴν οὐσίαν ἐπετελεῖτο μεταβολή· ἐφ’ ὧν γάρ ἐστιν ἐναντία, ἐκ τούτων καὶ εἰς ταῦτα αἱ μεταβολαὶ γίνονται. εἰ οὖν ἡ εἰς οὐσίαν μεταβολὴ οὐκ ἐξ οὐσίας ἐναντίας, ἀλλ’ ἐκ στερήσεως γίνεται, καὶ ἡ ἐξ οὐσίας πάλιν οὐκ εἰς οὐσίαν, ἀλλ’ εἰς στέρησιν καὶ φθοράν (οὐ γάρ ἐστι τῷ ἐναντίον ὡς τῷ λευκῷ), εἰ οὖν ἡ μὲν κίνησις ἐν τοῖς ἐναντίοις, οὐσία δὲ οὐκ ἐν ἐναντίοις, ἐν οὐσίᾳ οὐκ ἔστι κίνησις. οὐ γὰρ ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον οὐδὲ ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ τόδε τι ὄντος καὶ ὑπομένοντος γίνεται εἰς οὐσίαν μεταβολή, ἀλλὰ κατὰ ἀντίφασιν· ἐκ γὰρ τοῦ μὴ τόδε τόδε καὶ οὐσία γίνεται, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ πρώτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας ἐκ στερήσεως λέγων γίνεσθαι τὴν οὐσίαν, κἂν κοινότερον ἐκεῖ τὴν στέρησιν ἐναντίαν λέγῃ τῷ εἴδει. εἰ οὖν ἡ στέρησις ἀπουσία καὶ μὴ ὄν, τὸ δὲ μὴ ὃν οὐκ οὐσία οὐδὲ καταφάσει δηλοῦται, δῆλον ὅτι οὐκ ἐξ ἐναντίας οὐσίας ἡ οὐσία γίνεται. εἰ δέ τις τὸ σπέρμα, ἐξ οὗ ὁ ἄνθρωπος, οὐσίαν ὁρῶν ἐξ οὐσίας λέγει γίνεσθαι τὴν εἰς οὐσίαν μεταβολὴν καὶ διὰ τοῦτο καὶ κίνησιν εἶναι ἐν τῇ οὐσίᾳ νομίζει, οὐκ ἐννοεῖ ὅτι ἐκ σπέρματος ὁ ἄνθρωπος οὐ καθὸ οὐσίᾳ τὸ σπέρμα, ἀλλὰ καθὸ δυνάμει ἄνθρωπος, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἐκ τῆς τοῦ ἀνθρώπου στερήσεως καὶ τοῦ μὴ ὄντος. εἰ οὖν λέγει τις κίνησιν εἶναι τὴν τοιαύτην μεταβολήν, τί ἔσται τὸ κινούμενον ἐν αὐτῇ ἐνεργείᾳ ὃν καὶ ὑπομένον; οὔτε γὰρ ὁ ἄνθρωπος οὔπω γὰρ ἔστι· γίνεται γάρ) οὔτε τὸ σπέρμα· οὐ γὰρ σῴζεται. τὸ δὲ ὑποκείμενον τῷ σπέρματι ἡ ὕλη [*](1 ἡ ora. Α οὖν τοῖς] αὐτοῖς F: τοῖς M 2 ζητήσωμεν ταῦτα C: ἀξιολόγως ταῦτα ζητήσωμεν M 3 ἀναγκαῖον aFM τὰς om. a Aristoteles 4 εἶναι τῶν ὄντων οὐσίᾳ a: οὐσίαν τῶν ὄντων M ἐναντίαν M 5 φησιν εἶναι aF G καὶ (post ποιῷ) om. aF καὶ ἐν τῷ ποῦ aF τὸ ποῦ ’ δεικνύει aF 7 fortasse ἐν τῇ οὐσία ut v. 9 9 μὲν τὴν transp. F 11 τῆς οὐσίας aF τι oin. F αὐτῇ] τῇ M 13 μεταβολαὶ αὐτῶν C εἰ οὑν ἡ AC: ἡ οὑν ἡ a: ἡ οὑν FM Ifi τὶ ἐναντίον aFM ὡς τὸ λευκὸν M ἐν ἐναντίοις aF: ἐναντίοις A 1 C 1 sed coiT. A 1C 2: ἐναντίοις M 20 ἐν τῷ πρώτῳ] Α 8. 191 b 15 21 τὴν om. F κἄν AC: καὶ aFM κοινοτέραν M 22 λέγη C: λέγοι, ot in ras. A 2: λέγει aFM 25 εἰς ora. M καὶ (post τοῦτο) om. aF 28 τις ACM: τὴν F: om. a 29 τί] τὶ libri αὐταῖς F 31 τῶ δὲ C ἡ om. Μ)
Ζητήσοι δὲ ἄν τις, πῶς οὐκ εἰσὶν ἐναντίαι οὐσίαι ἀλλήλαις τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ, ὥστε εἶναι ἐναντίαν οὐσίαν οὐσίᾳ· εἰ δὲ τοῦτο, πῶς ἡ εἰς ἄλληλα πυρὸς καὶ ὕδατος μεταβολὴ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον οὖσα, οὐκ ἔσται κίνησις, ὥστε καὶ ἐν οὐσίᾳ εἶναι κίνησιν. ἢ ῥητέον ὅτι ἐν ὕδατι καὶ πυρὶ ἐναντίαι ποιότητές εἰσί τινες, ψυχρὸν θερμῷ καὶ ὑγρὸν ξηρῷ, ἐν οἷς οὐκ ἔστι μόνοις τῷ πυρὶ τὸ εἶναι, ἀλλὰ καὶ ἐν κουφότητι καὶ λαμπρότητι, καθ’ ἃ τῷ πυρὶ δόξει ἡ γῆ μᾶλλον ἐναντία εἶναι· τὸ δὲ τοῦ πυρὸς εἶδος ἐν πάσαις ταῖς ποιότησίν ἐστι καὶ τῇ ὑποκειμένῃ ταῖς ποιότησιν οὐσίᾳ· ὥστε τῷ πυρὶ ἁπλῶς οὐδέν ἐστιν ἐναντίον, κἄν αἱ ποιότητες τοῦ πυρὸς καὶ τοῦ ὕδατος ἀλλήλαις εἰσὶν ἐναντίαι. κἄν συγχωρήσῃ δέ τις ἐναντία εἶναι πῦρ καὶ ὕδωρ, ἡ εἰς ἄλληλα αὐτῶν μεταβολὴ οὐκ ἄν εἴη κίνησις. τί γὰρ ἔσται τὸ κινούμενον, ὅταν ὕδωρ εἰς πῦρ μεταβάλλῃ; οὔτε γὰρ τὸ ὕδωρ φθείρεται γάρ) οὔτε τὸ πῦρ οὐδέπω γὰρ ἔστιν), ὃ δέ ἐστι μετὰ τὴν κίνησιν κεκινημένον, τοῦτο ἦν καὶ τὸ κινούμενον. ἐπιστῆσαι δὲ χρή, ὅτι ἐκ τῶν νῦν εἰρημένων τὴν κίνησιν ἀποφάσκει τῶν ἄλλων κατηγορῶν, ἀλλ’ οὐ τὴν μεταβολήν. μεταβολὴ γάρ ἐστιν ἐν τῇ οὐσίᾳ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά.
p. 225 b 11 οὐδὲ δὴ πρός τι· ἐνδέχεται γὰρ ἕως τοῦ ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς ἡ κίνησις αὐτῶν.
‘Ἐφεςῆς ἐφεξῆς δείκνυσιν, ὅτι οὐδὲ ἐν τῷ πρός τί ἐστι κίνησις καθ’ αὑτό· οὐ γὰρ κατὰ τὴν οἰκείαν μεταβολὴν τὰ πρός τι ἀεὶ μεταπίπτει, ἀλλὰ καὶ μηδὲν αὐτὰ κινούμενα ἄλλων κινουμένων ἄλλοτε ἄλλως ἔχει, ὥστε οὐ διὰ κινήσεως οἰκείας ἡ κατὰ τὸ πρός τι μεταβολή. τὰ δὲ κινούμενα καθ’ αὑτὰ αὐτὰ δεῖ μεταβάλλειν, ὥσπερ τὰ ἀλλοιούμενα καὶ αὐξανόμενα καὶ φερόμενα. τὸ δὲ πρότερον δεξιὸν ἀριστερὸν γίνεται ἄλλου κινηθέντος, καὶ τὸ αὐτὸ μηδὲν μεταβάλλον μεῖζον καὶ ἔλαττον καὶ διπλάσιον καὶ ἥμισυ, ὡς [*](1 ὃ ACM: om. F: τὸ δὲ ἐνεργεία μὴ ὄν a 4 ζητήσοι ACF: ζητήσειε aM ἀλλήλαις om. F: οὐσίαι ἀλλήλαις oni. M 5 τὸ om. M οὐσίαν οὐσίαν οὐσία C 6 ἔστι aFM 7 ἡ aC: om. AFM 8 θερμῷ aA: θερμὸν CFM καὶ om. CFM ὑγρὸν καὶ aCF ξηρὸν FM 9 τῷ εἶναι M 9, 10 καθ’ ἅς C 10 μᾶλλον ἡ γῆ εἶναι ἐναντία aF: μᾶλλον ἐναντία ἡ γῆ εἶναι M 12 post οὐδέν iluae litterae erasae A ante κἄν habet καὶ αἱ deleta F τοῦ (post καὶ) om. aFM 13 εἰσὶν ACFM: ὦσιν a 14 γάρ ἐστι aFM 16 γὰρ (prius) om. M 17 τοῦτο — κινούμενον om. F τὸ deleverim cf. p. 827, 25 sqq. 19 ἐστιν om. FM 20 δὴ ACFM (Arist. cod. Ε): δή τῷ a Arist. vulg.: ἐν τῷ πρός τι in paraphrasi est Simpl. p. 409,2 ἐνδέχεται γὰρ om. F post ὥστε occupavit ἡ κίνησις, quod suo loco iteravit A οὐδέ] οὐ M 22 καθ’ αὑτὸ CM: καθ' αυτό sic A: καθ’ αὐτὴν aF 24 μηδὲ M ἄλλοτε ἄλλως ἔχει ἄλλων κινουμένων aFM 25 οἰκείας] ἰδίας M κατὰ τὸ aA: κτὰ FMC, sed τὰ superscr. C 2 25. 26 αὐτὰ καθ’ αὐτὰ aF 26. 27 φερόμενα aA cf. p. 818, 1: φθειρόμενα CFM 28 ἥμισυν ut saepe M 28. p. 835, 1 ὡς καὶ ACM: καὶ ὡς aF)
ἐφιστάνοι δὲ ἄν τις ἴσως πρῶτον μέν, εἰ τὴν κίνησιν ἀποφάσκει μόνον τοῦ πρός τι ὁ Ἀριστοτέλης ἢ καὶ τὴν μεταβολήν, ὡς δοκεῖ λέγων· ἐνδέχεται γὰρ θατέρου μεταβάλλοντος ἀληθεύεσθαι θάτερον μηδὲν μεταβάλλον, εἰ μὴ ἄρα τις λέγοι, ὅτι τῷ τῆς μεταβολῆς ὀνόματι ἀντὶ τῆς κινήσεως ἐχρήσατο νῦν. δηλοῖ δὲ ἐφεξῆς μεταλαβὼν τὴν μεταβολὴν εἰς τὴν κίνησιν ἐν τῷ ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς ἡ κίνησις αὐτῶν. ἄλλου γὰρ καθ’ αὑτὸ κινουμένου | ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ ποιότητα [*](197 r) ἢ ποσότητα δοκεῖ τι αὐτὸ μεταβάλλειν. ἡ δὲ κατὰ ταῦτα μεταβολὴ κίνησις.
Δεύτερον μήποτε ἡ τοῦ πρός τι κατηγορία ὑποκείμενον μηδὲν ἔχουσα ἴδιον ἀλλὰ σχέσις οὖσα μόνη ἐν οὐσίᾳ καὶ ποιότητι καὶ ποσότητι καὶ ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις καὶ ἐν ἀμφοτέροις ὑφεστῶσα τοῖς τὴν σχέσιν πρὸς ἄλληλα ἔχουσι, τοῦ ἑτέρου κινουμένου ποιεῖ πάντως καὶ τὸ ἕτερον κινεῖσθαι οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἀλλὰ καθ’ αὑτό, διότι μένουσα ἡ σχέσις ἐν ἀμφοτέροις ἡ αὐτὴ κινεῖται, ὥσπερ τῆς μιᾶς ῥάβδου θατέρου τῶν περάτων κινηθέντος συγκινεῖται καὶ θάτερον· οὕτω δὲ καὶ τοῦ πρότερον δεξιοῦ κινηθέντος κατὰ τόπον κινεῖται καὶ ἡ σχέσις. καὶ μεταβάλλει ἑκάτερον κατὰ [*](1 ὁ αὐτὸς C- ut Bonitzius suaserat Arist. Stud. I, 217: αὐτὸς C: αὐτὸς ὁ aAFM 2 τι κατὰ τὰ πρός τι M τὸ om. F 3 εἰ] εἰς Α τὸ om. F εἰ] εἰς Α 4 ᾦ scripsi: οὗ' sic Α: οὖ C: οὐ aFM post τοῦτο add. (f (i. e. emendatam lectionem prioris οὗ) aA 2F: add. ὃν M συμβέβηκε a 5 δὲ om. a τὰ om. M 6 κατὰ τὸ πρός τι A-C: κατὰ τόπον πρός τι ’: κατὰ πρός τι F: κατὰ τὰ πρός τ·ι aM 7 ὁ om. M γινόμενος AF 2M: γενόμενος aCF 1 8 κατὰ ποσότητος M τὸ om. aFM 8. 9 γινόμενον AFM: γενόμενον aC 9 ἀλλαγὴ aCFM: μεταβολὴ Α κίνησιν aA-CF: ἡ κίνησις A 1 10 γίνεται] λέγεται M 12 ἐφιστάνει M post εἰ littera erasa F: εἰς M μόνον — δοκεῖ (13) om. M 13 ὁ Ἀριστοτέλης om. aF 14 ἀληθεύεσθαι sic libri: Simplicium μὴ ἀληθεύεσθαι legisse ex paraphrasi V. 1 (quae tamen est Alexaudri) efficiebat Bonitzius 1. c, at tu cf. Simpl. p. 409,3 et f. 201 V 3.5 θἄτερον A ut saepe 15 λέγει FM 16 μεταβαλὼν FM τὴν om. C 18 post αὐτὸ littera υ?) erasa Α 19 ἡ κατὰ ποσότητα aF τι αὐτὸ ACM: αὐτό τι a: αὐτῶ τι F κατὰ aF: μετὰ ACM 22 ἴδιον cm. FM οὖσα μόνη AC: μόνον οὖσα a: μόνον οὖσα μόνη FM ποιότητι et ποσότητι mutat F 23 ὑφεστῶσι F 25 ἡ μέλλουσα ἡ σχέσις A 1: corr. A 2 26 θατέρου τῶν πράτων (sic) κινηθέντων M 27 προτέρου aFM δεξιοῦ om. M)
Μήποτε δὲ καὶ γίνεται μὲν τὰ πρός τι καὶ κινεῖται, ἀλλ’ οὐ καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. ὅπερ καὶ αὐτὸς συνεχώρησεν εἰπὼν ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς ἡ κίνησις αὐτῶν. εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ὅλως καθ’ αὑτὸ τὰ πρός τι, ἀλλ’ ἑτέροις ἐπισυμβέβηκεν ἐν τῇ πρὸς ἄλληλα αὐτῶν σχέσει θεωρούμενα, καὶ γίνεται κατὰ συμβεβηκὸς καὶ κινεῖται κατὰ συμβεβηκός. ὁ γὰρ σχέσιν καθ’ αὑτὸ λέγων γίνεσθαι ἢ κινεῖσθαι ἔοικεν τῷ λέγοντι τὸ κατὰ συμβεβηκὸς καθ’ αὑτὸ εἶναι. ἐάσας οὖν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν κατὰ συμβεβηκὸς κίνησιν καὶ μεταβολὴν ὡς ἀόριστον ὅτε ἔλεγεν ἰὴ μὲν γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς μεταβολὴ ἀφείσθω· ἐν ἅπασι γάρ ἐστι καὶ ἀεὶ καὶ πάντων,” τὴν δὲ καθ’ αὑτὸ ζητῶν εἰκότως εἶπεν ἐν τοῖς πρός τι μὴ ὑπάρχειν αὐτήν, κἄν γίνηται καὶ φθείρηται ἡ κατὰ τὸ πρός τι σχέσις, ἀλλ’ ὡς αὐτὸς ἐν τῷ ἑβδόμῳ βιβλίῳ διώρισεν, γίνονται καὶ φθείρονται αἱ τοιαῦται σχέσεις “ἀλλοιουμένων τινῶν, ἐν οἷς τυγχάνουσιν οὖσαι πρώτοις.” τὸ δὲ τοιοῦτο κατὰ συμβεβηκός ἐστι.
p. 225 b 13 οὐδὲ δὴ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος ἕως τοὺ ἐκεῖνο μεταβάλλει ὁτὲ μὲν εἰς ἐπιστήμην ὁτὲ δὲ εἰς ὑγίειαν.|
ἐφεξῆς δείκνυσιν, ὅτι οὐδὲ κατὰ τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν κίνησίς ἐστι, 197 v μεταλαβὼν τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν εἰς τὸ ποιοῦν καὶ πάσχον. εἰ γάρ ἐστι κίνησις κατὰ τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν, οὕτως ἐστὶν ὡς τοῦ ποιοῦντος καὶ πάσχοντος κατὰ τὸ ποιεῖν καὶ πάσχειν μεταβάλλοντος, ὥσπερ καὶ κατὰ ποιότητα ἔστιν ὅτι τὸ ποιὸν σῶμα κτὰ τὴν ἐν αὐτῷ ποιότητα μεταβάλλει. εἴη δὲ ἄν τοῦ μὲν ποιοῦντος κατὰ τὸ ποιεῖν μεταβολή, ὅταν τὸ ποιοῦν ἐκ τοῦ ποιεῖν εἰς ἄλλο τι ποιεῖν μεταβάλλῃ, τοῦ δὲ πάσχοντος, ὅταν τὸ πάσχον εἰς ἄλλο πάσχειν μεταβάλλῃ ἐξ ἄλλου. “προσέθηκε δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, οὐδὲ παντὸς κινουμένου καὶ κινοῦντος καθολικώτερον δεικνὺς τὸ προκείμενον· ἔστι γὰρ τὸ μὲν ποιεῖν ὑπὸ τὸ κινεῖν, τὸ δὲ πά- [*](2 om. a 3 ἀνηκούσῃ F 4 ἄν τις a πρὸς τὸν λόγον ’: πρὸς τὸ A-FM: πρὸς τὴν ἀριστοτέλους (τέλ et ς om. C, suppl. C-) δόξαν C. oratio in archetypo hians sic restituatur πρὸς τὸν <Ἀλεξάνδρου> λόγον 5 μηδέποτε F καὶ (post δὲ) om. καὶ γίνεται iteravit A 1 1) θεωρούμενον AM 10 ὁ γὰρ] εἰ γὰρ M 11 καθ’ αὐτὸ — συμβεβηκὸς (12) om. M κατὰ τὸ F 12 κίνησιν] καὶ κίνησιν M ὡς ὅταν ἔλεγεν FM ἔλεγεν] E 1. 224 b 26 26 13 μεταβολὴ aFM: om. AC καὶ (post ἀεὶ) om. F 15 κἄν γίνεται καὶ φθείρεται M κατὰ τὰ a 16 ἑβδόμῳ βιβλίῳ] H 3. 246 b 15 IG. 17 αἱ τοιαῦται σχέσεις om. F 17 ἀλλοιωμέωνω a οὖσαι] εἶναι F 18 ἐστι om. aFM 19 δὴ, ἡ in ras. Α 20 ὅτε utrobique Α: ὅτε C ὑγείαν CFM 22 μεταλαβεῖν C 23 et 24 καὶ τὸ πάσχειν aFM 24. 25 κατὰ ποιότητος M 25 σῶμα] τῶ F ἐν om. F 26 ποιεῖν ACM: ποιοῦν aF 27 post ποιεῖν add. τί C 27. 28 post πάσχον add. ἐκ τοῦ πάσχειν aF 8 πάσχειν aF: πάσχον ’M: τὸ πάσχειν τι C 2 29 καθολικώτερον post προκείμενον aFM)
Δείξας οὖν ὅτι ὁ λέγων κίνησιν εἶναι ἐν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν κινήσεως [*](198 v) λέγει κίνησιν εἶναι, εἴπερ τὸ ποιοῦν κατὰ τὴν ποίησιν κινεῖ καὶ τὸ πάσχον κατὰ τὴν πεῖσιν, ἡ δὲ ποίησις καὶ ἡ πεῖσις κινήσεις τινές εἰσι, δείκνυσι διὰ δύο ἐπιχειρημάτων ὅτι οὐκ ἔστι κινήσεως κίνησις. ὥστε οὐδὲ ἐν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν ἔσται κίνησις. ἰῶν δὲ δύο ἐπιχειρημάτων τὸ μὲν πρῶτον ἐκ διαιρέσεως ἀναγκαῖά εἰλημμένον τοιοῦτόν ἐστιν. εἰ ἔστι κινήσεως κίνησις, ἢ ὑποκείμενόν τί ἐστιν ἡ κίνησις ὡς αὐτὴ κινουμένη κατά τι εἶδος κινήσεως, ὡς λέγομεν ἀνθρώπου κίνησιν εἶναι μεταβάλλοντος ἢ κατὰ ποιὸν ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ τόπον· εἰ δὲ τοῦτο, ἔσται ἡ κίνησις θερμαινόμενον ἢ αὐξόμενον ἤ τινα ἄλλην μεταβολὴν μεταβάλλον, ἵνα ᾖ κινήσεως κίνησις. ἀλλὰ μὴν ὑποκείμενον οὐκ ἔστιν ἡ κίνησις· οὔτε γὰρ θερμαίνεσθαι ἢ ψύχεσθαι λέγεται· οὐσίας γὰρ ταῦτα ἴδια· ἡ δὲ κίνησις οὐκ ἔστιν οὐσία ἐν τῶ κινουμένῳ τὸ εἶναι ἔχουσα ὡς ἐν ὑποκειμένω καὶ οὐσίᾳ. εἰ οὖν οὕτω μὴ ἔστι κινήσεως κίνησις, λείπεται, εἰ ἔστιν ὅλως, οὕτως εἶναι, ὡς ἐν ὑποκειμένῳ οὔσης τῆς κινήσεως τὸ ὑποκείμενον μεταβάλλειν ἐκ κινήσεως ἑτέρας εἰς ἑτέραν κίνησιν ὡς λέγομεν ἐκ τοὺ λευκαίνεσθαι μεταβάλλειν εἰς τὸ μελαίνεσθαι, ὅτι ὑποκείμενόν τι τούτοις οἶον ὁ ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἑτέρου αὐτῶν εἰς τὸ ἕτερον μεταβάλλει. ἀλλ' οὐδὲ οὕτω, φησίν, οἷόν τε λέγειν εἶναι εἶναι κίνησιν, ὡς ἄλλου τινὸς ὐποκειμένου κἀκ κινήσεώς τινος εἰς κίνησιν ἑτέραν μεταβάλλοντος, ἐξ ἑτέρου εἴδους δηλονότι εἰς ἕτερον, πλὴν εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός τις λέγοι. πῶς δὲ κατά συμβεβηκὸς δυνατὸν ἐκ κινήσεως εἰς κίνησιν μεταβάλλειν, αὐτὸς ἐρεῖ· ὅταν γὰρ λέγηταί τις ἐκ λήθης εἰν ἀνάμνησιν μεταβάλλειν, ἐκ κινήσεως μὲν εἰς κίνησιν ἡ μεταβολὴ δοκεῖ. κινήσεις γάρ τινες ἥ τε άνάμνησις καὶ ἡ λήθη, ἀλλά κατά συμβεβηκὸς τῆς κινήσεως ἡ κίνησις δοκεῖ, διότι ὣ συμβέβηκε τὸ ἐπιλανθάνεσθαι οὗτος εἰς τὸ μνημονεύειν μεταβάλλει. ὁμοίως δὲ καὶ ἐκ τοῦ νοσάζεσθαι εἰς τὸ ὑγιάζεσθαι μεταβάλλων· ἐκ νόσου γὰρ εἰς ὑγείαν οὕτως εἶπεν ὡς ἐκ κινήσεως εἰς κίνησιν τὸ δὲ εἰς ἕτερον εἶδος καλῶς πρόσκειται, καἰ τὴν αἰτίαν αὐτὸν ἐπήγαγεν. εἰπὼν αὔτη γὰρ ἡ κίνησις ἐξ ἄλλου εἴδους εἰς ἄλλο ἐστὶ μεταβολή. χαἰ οὐ μόνη ἠ κίνησις [*](2 ποίησιν] κίνησιν C 3 Ty δὲ] εἰ δὲ ἡ Μ 5 κίνησις ἔσται aFM δὲ om. Μ 7 ὡς aA: om. CFM αὕτη CF 8 ὡς C et om. primitus rest. ’: ὥσπερ aFM κίνησιν ἀνθρώπου (om. εἶναι) aFM 9 τὸ ante ποιὸν et ante ποσόν add. Μ τρόπον, in mrg. corn ’ 10 μεταβολὴν iteratum del. A 12 ἡ ἢ AC: οὔτε aFM veri similiter γάρ ἐστι aFM 14 λείπεται, alt. ε in ras. Μ post εἰ ill fere litterae erasae Α 15 post οὔσης Μ add. γὰρ 15. 16 τὸ ὑποκείμενον καὶ μεταβάλλει F 17 αὐτοῖς a 18 τὸ om. aF μεταβάλλειν Μ οὕτω] τοῦτο F 20 κὰκ scripsi: κἀν ’ (superscr. ἐκ A 2): καὶ ἀπὸ C: ἐκ aFM 21 τις om. CFM λέγει F δὲ oin. F 22 ἐκ κινήσεως δυνατὸν aFM 23 γὰρ om. F λέγηταί] μεταβάλλη (om. μεταβάλλειν post ἀνάμνησιν) aF τις om. M fortasse ἐξ ἀναμνήσεως εἰς λήθην ut Aristoteles p. 225b32 μὲν om. C 26 μεταβάλλειν, sed ν del. C 27 ὑγιάζειν F μεταβάλλων AC: μεταβάλλει aFM: fortasse μεταβάλλειν 27. 28 ὑγείαν εἶπεν· εἶπεν· δὲ ἐκ F: ὑγείαν οὕτως ὡς ἐκ Μ 30 εἴδους libri omnes cf. p. 840,9: om. codd. EH Arist. Phys. et Met. Κ 12. 1068a24 ἐστὶ — ἄλλο (p. 840,2) om. F μόνον M)
Ἔδειξε δὲ καὶ διὰ τοῦ παραδείγματος, ὅτι πᾶσα μεταβολὴ ἐξ ἄλλου εἴδους εἰς ἄλλο | γίνεται, εἰπών· οἷον ἄνθρωπος ἐκ νόσου εἰς ὑγείαν. [*](198r) ὡς γὰρ ἐπὶ τούτου διαφέροντά ἐστι τό τε ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, οὕτω καὶ εἰ ἐκ κινήσεως τι εἰς κίνησιν κινοῖτο, διαφέρουσα ἔσται ἡ ἐξ ἧς τῆς εἰς ἥν. ἡ γὰρ ἐκ τῆς βραδυτέρας κινήσεως εἰς τὴν θάττω μεταβολὴ τάχα μὲν καὶ αὐτὴ ἐξ ἀντικειμένου εἴδους εἰς ἀντικείμενόν ἐστι, τάχα δὲ οὐκ ἐκ κινήσεως εἰς κίνησίν ἐστι· μία γὰρ ἡ εἰς τὸ αὐτό· γίνεται δὲ ἡ ἐπίτασις ἐκ τοῦ μεταξὺ καὶ ὡς ἐκστάσεως τε καὶ ἠρεμίας· ἡ γὰρ βραδεῖα κίνησις μίξει ἠρεμίας καὶ ἔχει πρὸς τὴν ταχεῖαν οὕτως ὡς τὸ φαιὸν πρὸς τὸ λευκόν. κατὰ συμβεβηκὸς μὲν οὖν ὡς εἴρηται δυνατὸν κινήσεως εἶναι κίνησιν, ὅταν τὸ ὑποκείμενον εἰς ἑτέραν κίνησιν ἐξ ἑτέρας μεταβάλλῃ, καθ’ αὑτὸ δὲ ἀδύνατον. καὶ τὸ ἑπόμενον ἄτοπον ἐπήγαγεν αὐτὸς εἰπὼν ἅμα οὖν μεταβάλλει ἐξ ὑγιείας εἰς νόσον, καὶ ἐξ αὐτῆς ταύτης τῆς μεταβολῆς εἰς ἄλλην. εἰ γὰρ ἡ ἐξ ὑγείας εἰς νόσον μεταβολὴ ἢ κίνησις αὐτὴ κινεῖσθαι λέγοιτο, τὸ ἐξ ὑγείας εἰς νόσον κινούμενον ἅμ τε ταύτην κινεῖται τὴν κίνησιν καὶ ἐξ αὐτῆς ταύτης εἰς ἄλλην μεταβάλλει οἷον εἰς λεύκανσιν, εἴπερ ἡ κίνησις κινεῖται. ἅμα τε οὖν εἰς νόσον εἴη μεταβάλλον, καὶ εἰς ἐκεῖνο, ὃ τέλος ἐστὶ τῆς μεταβολῆς, εἰς ἣν μετέβαλεν ἐκ τῆς ἐξ ὑγείας εἰς νόσον μεταβεβληκὸς οἷον τὸ λευκόν. ὅταν οὖν ἐν νόσῳ ᾖ, δῆλον ὅτι ἅμα τε εἴη ἄν εἰς νόσον μεταβεβληκὸς καὶ εἰς ἄλλο τι εἰς ὃ ἦν ἡ κίνησις, εἰς ἣν ἡ προτέρα κίνησις μετέβαλεν· ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἦν ὡρισμένον τὸ εἰς ὁποίαν, διὰ τοῦτο ὅταν νοσήσῃ, φησί, μεταβεβληκὸς ἔσται εἰς ὁποιανοῦν· ἐνδέχεται [*](1 C 1 2 ἐπὶ] ἔτι F 3 τὰ orn. aFM 4 ἡ ὃ κίνησις sic M sed ὃ in ras. 5 αὐτῷ] αὐτὸ Μ σημαίνει AC: δηλοῖ aF: βούλεται M τὸ αἱ oin. M Simplicii lectionem αἱ μὲν ὡδί, ἡ δέ ὡδί, ἡ κίνησις conferas cum Piiys. cod. Metaph. Κ 12. 1068a25 6 ὡδί] δὴ M 8 τοῦ om. aFM 9 εἴδους ACM: cm. aF cf. p. 839,30 et Pliilopouo Phys, p. 790,1.2 post ἄλλο add. εἶδος aF οἷον] οἶ ὁ C: οἷον ὁ C 2 ἀνθρώπους F 10 τό τε ACM: τὸ aF τὸ (aute εἰς) cm. A 11 κινεῖται aFM 12 ἡ γὰρ] εἰ γὰρ C 13 αὕτη F ἔσται FM 15 καὶ (post μεταξὺ) om. F foitasse ὡς x003E; εἰ γὰρ (sic altero loco) βραδεῖα — εἰς ἄλλην (21) iterata del. Α IG ταχεῖαν] βραδεῖαν C 18 μεταβάλλῃ, η in ras. C: η ex εἰ correct. M 19 post ἑπόμενον add. μεταβάλλῃ i. e. emeudationem prioris versiculi ex exemplari trauslatam ἅμα μὲν οὖν M 20 ὑγιείας A priore loco M: ὑγείας aCFA altero loco ταύτης aCFMA altero loco: om. A priore loco 21 εἰ in ras. C ἢ A 2F 2: ἡ ’CM: om. ’ 24 μεταβάλλον, λλον in ras. Α 25 εἰς ἣν μετέβαλλεν AC ἐξ om. CFM 2(5 μεταβεβληκὸς A 2FM: μεταβάλλον C: μεταβολῆς ’ ἦι ’: ἡ aC: κινεῖται F: κινῆται M mrg. A 2 27 ἄν om. FM 28 μετέβαλεν aFM: μετέβαλλεν AC ὁποῖον, sed statira corr. ’: ποίαν M εἰς τὸ F)
Τί οὖν οὐ μεταβάλλει τι ἐκ τοῦ ἀναμιμνῄσκεσθαι εἰς τὸ ἐπιλανθάνεσθαι, καὶ ἐκ τοῦ νοσάζεσθαι εἰς τὸ ὑγιάζεσθαι; εἰ οὖν κινήσεις αὗται καὶ ἐναντίαι, πῶς οὐκ ἂν εἴη μεταβολῆς μεταβολὴ καὶ κινήσεως κίνησις; ταύτην δὴ λύων τὴν ἔνστασιν οὐ καθ’ αὑτό φησιν ἐκ κινήσεως εἰς κίνησιν εἶναι τὴν μεταβολήν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ὅτι ᾧ συμβέβηκεν ἀναμιμνῄσκεσθαι οὗτος ἐπιλανθάνεται πάλιν· εἰ μὲν γὰρ ἀναμιμνῃσκόμενος ἐν τῷ ἀναμιμνῄσκεσθαι ἐπελανθάνετο, ἦν ἂν οὕτως ἐκ κινήσεως εἰς κίνησιν μεταβολή. ἔδει γὰρ ἔτι μένουσαν τὴν μνήμην κινεῖσθαι εἰς λήθην· τὸ γὰρ κινούμενον ἔτι μένον ὅπερ ἐστὶ κινεῖται καὶ οὐχ οὕτως ἔχει ὡς τὸ γινόμενον. ἐπειδὴ δὲ καθόλου χρὴ τὸ κινηθὲν γενόμενον ἐφ’ ὃ ἐκινεῖτο στῆ ’ναι, εἰ μέλλοι τὴν ἐναντίαν πάλιν κίνησιν κινεῖσθαι, καὶ ὁ ἀναμιμνῃσκόμενος ὅταν ἀναμνησθῇ ἔστη, εἶτα οὕτως, εἴπερ ἄρα, ἐπιλανθάνεται. τὸ οὖν περὶ τὸν αὐτὸν ἀμφότερα γίνεσθαι παρὰ μέρος κινεῖσθαι λέγομεν ἐν τῇ συνηθείᾳ ἐκ τοῦδε εἰς τόδε. πῶς δὲ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἀναμιμνῄ|σκεσθαι μεταβάλλει 198v εἰς τὸ ἐπιλανθάνεσθαι, ἐδήλωσεν εἰπὼν ὅτι ᾧ ὑπάρχει παρὰ μέρος ταῦτα, τουτέστιν ὁ ἄνθρωπος ἢ ἡ ψυχή, ἐκεῖνο μεταβάλλει κατὰ [*](1 γένοιτο AC: γίνηται aF: γένηται M ἐφ’ ὧι AM 2 ἐφ’ ὃ F: ἐφ’ ᾧ ἁ sic M 3 κατὰ τὰς, sed τὰς del. C ἅμα ἄρα Α: ἅμα μὲν οὖν C: ἅμ a: καὶ FM 4 ἔσται ἐν νόσῳ τὲ καὶ ὑγεία aFM 5 δὲ] μὲν aF ἐπὶ] εἰς C πλεῖον M 8 post εἰς add. ταύτην del. F δὴ ὅτι aA: δέ ὅτι FM: δὴ C 9 post δέ add. καὶ AC ἐπεὶ sic M 11 ἀεί aA: δὴ F: δεῖ γὰρ Cm κἀκεῖνον M 13 οὐ om. M 13. 14 εἰς τὸ ἐπιλανθάνεσθαι aA 2C 2FM: om. A 1C 1 14 νοσίζεσθαι a ante εἰς add. εἰς ὑγίειαν ἢ aF 15 μεταβολῆς μεταβολὴ scripsi (cf. p. 838,28. 843,20): μεταβολὴ μεταβολῆς aC: μεταβολὴ κινήσεως AFM 15. 16 αὐτὴν F 16 δὴ] δὲ M λύει aFM φησὶ γὰρ οὐ καθ’ αὐτὸ aFM 16. 17 εἶναι εἰς κίνησιν a: εἶναι κίνησιν F 20 ἔδει γὰρ ἔτι μένουσαν τὴν μνήμην scripsi: ἔδει γὰρ ἐπιμένουσαν τὴν μνήμην A 1: ἔδει γὰρ ἔτι (las. ex ἐπὶ) ὑπομένουσαν τὴν μνήμην C: ἔδει γὰρ ἔτι μένον εἰς μνήμην A2F: ἔδει γὰρ ἔτι μένοντα ἐν μνήμῃ a: ἔδει γὰρ ἐπὶ . . . . . εἰς τὴν μνήμην M [post ἐπὶ lac. V litt.] λήθησιν M 21 ἔτι μένον aFM: ἐπιμένον A: ἔτι ὑπομένον C καὶ οὐχ ACM: οὐχ F: οὐ γὰρ a 22 γινόμενον M 23 μέλλει a 23. 24 ὁ ἀναμιμνησκόμενος πάλιν ἀναμνησθεὶς M 24 ἔστη aCF (cf. στῆναι v. 22): ἕστη Α: ἔσται M eiTrep] ὥσπερ F τὸ οὑν aF: τῶι οὑν A: ἐν τῶ οὑν CM 24. 25 περὶ τῶν αὐτῶν M 26 τὸ κ. συμβ. AM: κτὰ συμβεβηκὸς τὸ aF: κατὰ σ. ἐν τῶ C)
p. 225b33 ἔτι δὲ εἰς ἄπειρον βαδιεῖται ἕως τοῦ οὔτε τὸ γίνεσθαι οὖν οὔτε τὸ κινεῖσθαι οἷόν τε οὔτε μεταβέλλειν οὐθέν.
Δείξας ὅτι οὐκ ἔστι κινήσεως κίνησις, τουτέστιν ὅτι ἡ κίνησις οὐ κινεῖται, καθολικώτερον ἔτι δείκνυσι τὸ πρόβλημα, ὅτι οὐδὲ μεταβολῆς μεταβολή ἐστιν ὅλως. καὶ ἵνα δείξῃ ὅτι τὴν μεταβολὴν νῦν οὐκ ἀντὶ τῆς κινήσεως εἶπεν, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς κυρίως μεταβολῆς τὸ ὄνομα τέθεικε τῆς κοινῆς, ὑφ’ ἣν καὶ ἡ κίνησίς ἐστι καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, ἐπήγαγεν τὸ καὶ γενέσεως γένεσις. δείκνυσι δὲ αὐτὸ διὰ τῆς εἰς ἄτοπον ἀπαγωγῆς συλλογιζόμενος οὕτως· εἰ ἔστι κινήσεως κίνησις ἢ γενέσεως γένεσις ἢ ὅλως μεταβολῆς μεταβολή, οὔτε κίνησίς ἐστιν οὔτε γένεσις οὔτε ὅλως μεταβολή· τούτων δὲ μὴ ὄντων, οὔτε τὸ γίνεσθαι, οὔτε τὸ κινεῖσθαι, οὔτε τὸ μεταβάλλειν ὅλως τι δυνατὸν εἶναι· εἰ δὲ μὴ ταῦτα, οὔτε τὰ κινούμενα οὔτε τὰ μεταβάλλοντα ἔσται. καὶ ὅτι μὲν ταῦτα ἄτοπα καὶ ἀδύνατά ἐστι καὶ [*]( 1 μὲν om. aFM 4 ἐν om. M ὡς ACM cf. p. 846,3: om. aF 5 τῷ γὰρ Μ 6 ὑγίας A 1 post ἐξ (alteium) eras, littera Α 7 ὡς] ἧς C: εἰς Μ ἕπεται τούτω aF τῷ τὴν] τὸ ᾧ τὴν M τὴν om. F τὸ γὰρ ὁ in ras.) Μ 1) ὅπερ ἐστι τὸ M (om. εἰς) 10 ἅμα om. aF τῆ γενέσει ’: τῆς γενέσεως ΑΜ II γίνηται C 12 καὶ ἐξ] ἢ καὶ M 13. 14 τῆς μεταβολῆς ταύτης μεταβολὴν aF 14 τὸ μεταβάλλον] μᾶλλον FM 15 μεταβάλλει om. FM IG φθείρεσθαι aF 17 Ἔτι δὲ καὶ εἰς τὸ M δὲ om. Arist. praeter cotUl. FI ἄπειρα a τὸ ante γίνεσθαι et κινεῖσθαι om. a et Arist. οὔτε— κινεῖσθαι om. F) 18 μεταβάλλει F οὐδὲν a 19. 20 κεϊνεῖται C 20. 21 μεταβολὴ μεταβολῆς aF cf. V. 26: μεταβολὴ μεταβολῶν M 21 νῦν om. C 22 τῆς (priraum) A: om. aCFM μεταβολὴ M τέθηκε C 22. 23 τέθεικε τῆς κινήσεως καὶ ἡ κίνησις ὑφ’ ἥν ἐστι καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά F 24 γένεσιν aF ἐπαγωγῆς M 29 καὶ (tertium) om. M)
Διαφόρου δὲ οὔσης ἐν τούτῳ τῷ χωρίῳ τῆς γραφῆς ὁ Ἀλέξανδρος καὶ τὴν σάφ’ σαφεστέραν ἔγραψεν ἔχουσαν οὕτως, οἷον εἰ ἡ ἁπλῆ γένεσις ἐγίνετό ποτε, καὶ τὸ γινόμενον ἐγίνετο, ὥστε οὔπω ἦν ἤδη. καὶ ἐξηγεῖται ἁπλῆν γένεσιν τὴν χωρὶς τοῦ γινομένου νοουμένην, περὶ ἧς ζητοῦμεν, εἰ γίνεται. εἰ οὖν αὕτη ἡ γένεσις ἐγίνετό ποτε, τὸ δὲ γινόμενον γίνεται τέως καὶ οὔπω ἐστίν οὐ γὰρ οἷόν τε αὐτὸ γινόμενον μὴ γίνεσθαι), οὔπω οὖσα ἡ γένεσις ἤδη ἦν· οὐ γὰρ ἠδύνατο γενέσθαι μὴ οὔσης γενέσεως. οἶδε δὲ καὶ τοῦτο τῷ εἰρημένῳ προσκείμενον ὁ Ἀλέξανδρος ἀλλὰ γινόμενον ἦν γινόμενον ἤδη, ὅπερ τῷ εἰρημένῳ ἀτόπῳ τῷ μήπω οὖσαν τὴν γένεσιν ἤδη εἷναι τὸ ἀντίστροφον ὂν ἄτοπον ἀποδίδωσι τὸ ἤδη οὖσαν τὴν γένεσιν γινόμενον ἔτι εἶναι, τουτέστι μήπω εἶναι. καὶ ἄλλην δὲ γραφὴν [*](1 καὶ AM: ora. aCF εἴπερ ἕπεται oin. F 2 πρόδηλον — μεταβολὴ (4) om. F 4 εἰ δὲ — εἶναι (6) om. F a ὥστε οὐκ om. M ἔσται post γένεσις pou. M 6 εἰς ἄπειρον ἀνάγκη προιέναι a: ἀνάγκη ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι M 8 ἐφ’ ἧς M 9 ἐκείνης] ἄλλης F 11 ἀεὶ alterum om. a 13 μετὰ ταύτην aF post ἄη add. M οὐδέ (sic) τοῦτο καὶ τὸ ἐφεξῆς ἀκολουθήσει sed del. punctis 14 ἔσται a μεταβολῶν μεταβολὴ M οὐκ ἔστι M 15 ἀφορισμένη aM μεταβολῂ sic C 16 ἐπερειδόμενος CFM: ἐπερειδομένης aA εἴπερ C 17 μηθὲν aFM, qui om. τι IS πρὸ ὑπάρχον C 21 καὶ ACFM: cm. a. respondet καὶ ἄλλην δὲ v. 30. sed melius scribebat μῶ ἡ om. CF 22 καὶ τὸ] τὸ μὲν F ἐγίνετο te F 23 ἐξηγεῖτο F 23. 24 περί ἣν ζητοῦμεν, εἰ ἐγίνετο M 24 αὐτὴ A δὲ] μὲν FM 25 ἐγίνετο FM 26 οὔπω ὦν F ἡδύνατο aF (cf. f. 208v2): ἐδύνατο ACM 27 τοῦτο om. F τὸ εἰρημένον Α ἀλλέξανδρος C 28 ἢν γινόμενον om. F: ἣν ἤδη γινόμενον M τὸ (ante μήπω) M 28. 29 μήπω γένεσιν οὖσαν aF 29 ἀντιστρέφον F 30 γινόμενον] νόμενον] γινομένην C)
Ἐφιστάνειν δὲ ἄξιον, ὡς οἶμαι, πῶς ἐπὶ τῶν ἀπείρων, εἰ μὴ ἔστι τὸ πρῶτον οὐδὲ τὸ ἐχόμενόν ἐστιν, ὡς εἶπεν ὁ ’ Ἀριστοτέλης. καὶ διὰ τοῦτο εἰ ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι γένεσις προγενέσεως καὶ μεταβολὴ πρὸ μεταβολῆς, οὐκ ἔστι γένεσις οὐδὲ μεταβολή. οὗτος γὰρ ὁ λόγος ἀναιρεῖν δοκεῖ τὴν ἐπ’ ἄπειρον πρόοδον τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων, ἣν φαίνεται μάλιστα βεβαιῶν ὁ Ἀριστοτέλης. καὶ γὰρ ὅτι ἔστι δείκνυσι καὶ τὰς αἰτίας αὐτῆς ἀνευρίσκει πάσας ἐν τῆ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς τήν τε ὑλικὴν καὶ ποιητικὴν καὶ τελικήν. καὶ αὐτός ἐστιν ὁ λέγων ἐν τῷ δευτέρῳ τῆς πρκγματείας ἐκείνης ὅτι “τῷ λειπομένῳ τρόπῳ συνεπλήρωσε τὸ ὅλον ὁ θεὸς ἐνδελεχῆ ποιήσας τὴν γένεσιν,” τοῦ ἐνδελεχοῦς τὸ ἐπ’ ἄπειρον δηλοῦντος. καὶ ἐν τῷ τρίτῳ δὲ ταύτης τῆς πραγματείας ἀναιρῶν τὸ κατ’ ἐνέργειαν ἄπειρον, καὶ τῷ μεγέθει καὶ τῷ ἀριθμῷ τὸ ἐπ’ ἄπειρον εἶναι συγχωρεῖ, ὅπερ ἐν τούτοις ἀναιρεῖν δοκεῖ. εἰ δὲ ὅπερ ἐπὶ τῆς γενέσεως αὐτὸς ἐρωτᾷ, ἐπί τινος ἐρωτήσω τῶν ἀτόμων, οἷον εἰ τοῦδε τοῦ πατρὸς ἢ τοῦ ἀνθρώπου ἀνάγκη πατέρα εἶναι καὶ ἐκείνου πατέρα καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον, καὶ ἐπειδὴ τῶν ἀπείρων οὐκ ἔστι πρῶτον, εἰ δὲ μὴ πρῶτον, ὥς φησιν, οὐδὲ τὸ ἐχόμενον ἔσται, οὐδὲ οὗτος ὁ πατὴρ ἢ ὁ ἄνθρωπος οὐδὲ ὅλως ἔσται πατὴρ ἢ ἄνθρωπος κατὰ ταύτην τὴν ἐρώτησιν, εἴπερ πρὸ παντὸς πατρὸς ἀνάγκη πατέρα εἶναι καὶ πρὸ παντὸς ἀνθρώπου ἄνθρωπον. “ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἠλιος,” ὡς αὐτός φησιν. εἰ οὖν οὕτω καὶ γενέσεως γένεσις προηγεῖται, καὶ διὰ τοῦτο τὴν γένεσιν ἀνεῖλεν, ὅτι ἀνάγκη ἐπ’ ἄπειρον προιέναι, ἐπὶ δὲ τῶν ἀπείρων, ὥς φησιν, οὐκ ἔστι πρῶτον, ὥστε οὐδὲ τὸ ἐχόμενον, τῷ αὐτῷ λόγῳ ἀναιρεθήσεται πᾶσα ἡ ἐπ’ ἄπειρον πρόοδος. καίτοι, ὅπερ εἶπον, αὐτὸς τὰ ἄνα τοῦ ἀπείρου σημαινόμενα τὰ κατ’ ἐνέργειαν ἀνελών, ὅσα ὁμοῦ τὸ ἄπειρον εἶναί φησιν εἴτε ἀριθμῷ εἴτε μεγέθει, μόνον τοῦ ἀπείρου σημαινόμενον τὸ ἐπ’ ἄπειρον καταλέλοιπε λέγων οὕτως· “ὅλως μὲν γὰρ οὕτως ἐστὶ τὸ ἄπειρον τῷ αἰεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο λαμβάνεσθαι, καὶ τὸ λαμβανόμενον μὲν λαὶ πεπερασμένον, ἀλλ’ ἀεί γε ἕτερον καὶ ἕτερον, ὡς ἡ ἡμέρα καὶ ὁ ἀγών, οἷς τὸ εἶναι οὐχ [*](1 οὖν om. aFM 2 τῶν τὸ ὖ ἀριστοτέλους ΑΜ τῶν ἀριστοτέλους aF: τῶν αὐτοῦ C 3 ἀπείρων CFM: ἐπ’ ἄπειρον aA cf. v. 18. 24 εἰ] τὸ F 4 τὸ (ante πρῶτον) om. F post πρῶτον add. ὡς sic C .0. G πρό μεταβολῶν M 7. 8 μάλιστα φαίνεται aF 9 εὑρήσεις FM πάσας om. aFM 10 λέγων] λόγος M δευτέρῳ] De gen. et corr. Β 10. 336b31 12 ἐνδελεχῆ recte libri cf. Bonitzii Index Arist. 249a23 ἐντελεχῆ Arist. vulg. 13 τρίτῳ] Phys. Γ 4 sqq. δὲ om. aFM 14 ἄπειροABBREYν Α τῶ ἐπ’ C 16. 17 ἀνθρώπου ἡ τοῦ πατρὸς aFM sed cf. v. 19 18 καὶ om. aF ἐπὶ δὴ C cf. p. 845,10 li) ὥς om. FM ἔσται aFM: οὐκ ἔσται AC 22 φησιν] Phys. IJ 2. 194b13 23 γεννέσεως C ἀνεῖλε τὴν γένεσιν M 24 τῶν ἐπ’ ἄπετροABBREYν A cf. p. 845, IG 25 ἑπόμενον M 26 εἶπον] v. 15: εἶπεν FM 27 τὰ] τὸ M ἀνελὼν post μεγέθει a: om. F 29 λέγων οὕτως] Phys. V G. 206a27 ἀεὶ aCFM 30 ἄλλο καὶ ἄλλω C μὲν ἀεὶ] ἄν εἴη F: ἀεί M ἀεὶ εἶναι Arist. cf. Simpl. Phys. p. 782,3 et f. 303v1 1 31 post ἕτερον Aristotelea ἔτι τὸ εἶναι — οἰκίαν (cf. p. 782,4) om. hie Simpl. ἡ om. F ὁ om. F)
Ἀλλὰ τὸ μὲν μὴ εἶναι γένεσιν γενέσεως καὶ κίνησιν κινήσεως καὶ ὅλως [*](199v) μεταβολὴν μεταβολῆς καὶ διὰ τῶν προτέρων ἐπιχειρημάτων δειχθὲν καὶ διὰ τῶν ἐφεξῆς δειχθησόμενον τῷ Ἀριστοτέλει μενέτω, πρὸς δὲ τὸν διὰ τοῦ ἐπ’ ἄπειρον λόγον ἡ ζήτησίς μοι νῦν γέγονεν, εἰ ἀληθῶς ἔλαβεν τὸ μὴ ὄντος ἐν τῷ ἐπ’ ἄπειρον τοῦ πρώτου μηδὲ τὸ ἐχόμενον εἶναι, ᾧ ἠκολούθησεν τὸ εἰ ἔστι γενέσεως γένεσις μὴ εἶναι γένεσιν· εἰ γὰρ ἔστι γενέσεως γένεσις, ἀνάγκη ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἔστι τὸ πρῶτον, ὥστε οὐδὲ τὸ ἐχόμενόν φησιν. ὥστε οὐδὲ ἡ προτεθεῖσα γένεσις. ἀλλ’ ἐγυμνάσατο μὲν μετρίως ὁ λόγος οὗτος ἢ λαθὼν ἢ οὐ νοήσας, ὅτι τὸ ὑπὸ Ἀριστοτέλους εἰρημένον τὸ ἐπὶ δὲ τῶν ἀπείρων οὐκ ἔστι πρῶτον, ὥστε οὐδὲ τὸ ἐχόμενον, οὐκ ἐπὶ πάντων εἴρηται τῶν ἐπ’ ἄπειρον, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν νῦν ὑποτεθέντων ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι τῆς τε γενέσεως καὶ τῆς μεταβολῆς. εἰ γὰρ ἡ ἁπλῆ, φησί, γένεσις, ἥτις οὐχὶ γενέσεως γένεσίς ἐστιν ἀλλὰ ἄλλου τινὸς οἷον άνθρώπου, εἰ οὖν αὕτη ἐγίνετό ποτε, ὡς λέγουσιν οἱ γενέσεως γένεσιν τιθέντες, γινόμενον ἐγίνετο. ἐπειδὴ γὰρ ἡ γένεσις ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει, ἐὰν γίνηται ἡ γένεσις, γινόμενόν τι γίνεται καὶ οὔπω ἐστὶ γινόμενον· τὸ γὰρ γινόμενον οὔπω ἐστὶν ὃ γίνεται, καὶ δῆλον ὅτι καὶ ἡ τούτου γένεσις ἐγίνετο καὶ οὔπω ἦν. τὸ μὲν γὰρ γίνεσθαι ἤδη ἔχει, τὸ δὲ εἶναι ὅπερ γίνεται, τουτέστι γινόμενον, οὔπω ἔχει. καὶ εἰ ἐπ’ ἄπειρον τοῦτο, ἐπὶ δὲ τῶν ἀπείρων πάντων μὲν κοινῶς οὐκ ἔστι τὸ πρῶτον λαβεῖν ἄλλο γὰρ πρὸ ἄλλου ἀεὶ), ἐπὶ δὲ τούτων καὶ ἰδικῶς, ὅτι οὐδὲν τῶν λαμβανομένων ἐστὶν ὃ λέγεται οὐ γὰρ ἔστι γένεσις, ἀλλὰ γίνεται, εἰ ἔστι γενέσεως γένεσις), εἰ οὖν μὴ ἔστι τις γένεσις ὅλως ἀφ’ ἧς ἄρξασθαι δυνατόν, οὐδὲ τὸ ἐχόμενον ἔσται, τουτέστιν οὐδὲ ἐφεξῆς ἄλλη γένεσις ἔσται, ὅτι μὴ ἔστι πρὸ αὐτῆς γένεσις, καθ’ ἣν γενήσεται. καὶ γὰρ καὶ ἡ πρὸ αὐτῆς ἐγίνετο γένεσις, καὶ τοῦτο ἤδη εἶχεν τὸ γίνεσθαι γινόμενον, ἐπειδὴ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει ἡ γένεσις, οὐ μέντοι εἶναί πω τοῦτο ὅπερ ἐγίνετο, τουτέστι γένεσις. οὐδὲ αἱ ἐφεξῆς οὖν γενέσεις εἰσίν, εἴπερ γίνεσθαι μὲν ὑπόκεινται, γένεσις δὲ αὐτῶν οὐ προυπάρχει κατὰ τοὺς λέγοντας γενέσεως εἶναι γένεσιν. διὸ καὶ τοῦτο ἐπήγαγεν τὸ ἄτοπον τὸ μήτε τὸ γίνεσθαι εἶναι μήτε τὸ κινεῖσθαι μήτε τὸ μεταβάλλειν, ἃ ἕπεται τοῖς ἐπ’ ἄπειρον γένεσιν γενέσεως καὶ μεταβολὴν μεταβολῆς ὑποτιθεμένοις. ἄν [*](1 τὸ μὲν] ἀλλὰ τὸ M: καὶ τὸ a γενέσεως γένεσιν aM κινήσεως κίνησιν M 2 μεταβολὴν μεταβολῶν M καὶ (post μεταβολῆς) om. aF 3 ἑξῆς aF δειχθησομένων F τὸν] τὸ a 4 μοι ante λόγον ponit F 7 ἐπ’ ἄπειρον ἀνάγκη C προιέναι aF: εἶναι M τὸ fortasse delendum cf. p. 845, 16 8 ὥστε prius, ω in ras. ex eorr. A ὥστε alterum om. FM οὐδὲ] ἡ δὲ C 9 ὁ λόγος μετρίως οὕτως M 10 ἐπὶ hie quoque libri 11 τῶν] τὸ C ἀλλ'— ἄπειρον (12) om. M 12 τε ACM: om. aF 13 ἡ γὰρ ἁπλῆ FM, seel post μεταβολῆς 1 littera erasa cui superscr. εἰ ’ φησί] φύσις F 15 γενόμενον C ἡ γένεσις om. F 19 γίγνεσθαι M οὕπω C: ὅπερ F εἰ] ἡ F 20 τούτου F ἀπείρων C: ἐπ’ ἄπειρον aAFM cf p. 846,3 21 πρὸς ἄλλο F pest ἐπὶ δὲ repetita τῶν ἀπείρων πάν del. C ἰδίως aF οὐδὲ F 23 αὔξασθαι M 24 ἄλλη — καὶ ἤδη (26) om. F ἄλλη τίς C 25 μὴ ἔσται M 26 ἤδη τοῦτο a cf. F (v. 24) 28 αἱ om. AM 30 εἰναι γενέσεως aFM 32 μεταβολὴν μεταβολῶν M)
p. 226a6 ἔτι τοῦ αὐτοῦ κίνησις ἡ ἐναντία ἕως τοῦ εἶναι γὰρ δεῖ τὸ φθειρόμενον.
Καὶ δι’ ἄλλης ἐπιχειρήσεως δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστι γενέσεως γένεσις, εἰς ἄτοπον ἀπάγων τὸ τὸ γινόμενον, ὅταν γίνηται, τότε φθείρεσθαι. καὶ ἔστιν οὕτως ἄτοπον τὸ τὰς ἐναντίας κινήσεις ἅμα κινεῖσθαι. δείκνυσι δὲ αὐτὸ προλαβὼν ὡς ἀξίωμα τὸ τὰς ἐναντίας κινήσεις τοὐ αὐτοῦ εἶναι, οὐχ ἅμα δηλονότι ἄμφω, οὐδὲ ἄμφω πάντως κατὰ φύσιν, ἀλλ’ ὅτι τὸ κινούμενόν τινα κίνησιν κινητόν ἐστι καὶ κατὰ τὴν ἐναντίαν αὐτῇ. ὁμοίως δὲ προλαμβάνει καὶ ὅτι οὗ ἐστι κίνησίς τις, τούτου καὶ ἡ τῇ κινήσει ἐκείνῃ ἀντικειμένη ἠρέμησις. καὶ γὰρ ἐπὶ ἀλλοιώσεως καὶ αὐξήσεως καὶ φορᾶς καὶ ἐπὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς ἀληθῆ ταῦτα. εἰ οὖν ἔστι γενέσεως γένεσις, ὥστε γινόμενόν τι εἶναι τὴν γένεσιν, δῆλον ὅτι καὶ φθειρόμενον ἔσται· τοῦ γὰρ αὐτοῦ τὸ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαί ἐστι. πότε οὖν φθείροιτο ἄν τοῦτο τὸ γινόμενον ἡ γένεσις, εἰ γὰρ μήτε ἐν ἀρχῇ τοῦ γίνεσθαι, ὅπερ αὐτὸς εἶπεν εὐθὺς γινόμενον οὐ γὰρ ἄν ἐγίνετο ἔτι), μήτε ὕστερον μετὰ τὸ γενέσθαι, ὅτε πάντα φθείρεται τὰ φθειρόμενα ἡ γὰρ γένεσις ἐν τῷ γίνεσθαι οὖσα καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι οὐκέτι οὖσα οὐκ ἄν τότε φθείροιτο· εἶναι γὰρ δεῖ τὸ φθειρόμενον, ἵνα φθείρηται, ἡ δὲ γένεσις μετὰ τὸ γενέσθαι οὐκέτι ἐστὶν ὥσπερ οὐδὲ ἡ κίνησις μετὰ τὸ κινηθῆναι τὸ κατ’ αὐτὴν κινούμενον), εἰ οὖν μήτε εὐθὺς γινομένη ἡ γένεσις φθείρεται μήτε ὕστερον μετὰ τὸ γενέσθαι, ἀνάγκη ὅταν γίνηται τότε φθείρεσθαι. ὁ μὲν γὰρ Σωκράτης, ὅταν παύσηται τοῦ γίνεσθαι καὶ γενόμενος ἤδη ᾖ, τότε φθείρεται· ἡ δὲ γένεσις, εἴπερ γίνοιτο. ὅταν γενομένη ᾖ, οὐκέτι ἐστίν, ὥστε οὐδὲ φθείρεται τότε. εἶναι γὰρ δεῖ τὸ φθειρόμενον. ὥστε ἐὰν γινόμενον ᾖ ἡ γένεσις, ὅταν γίνηται γινόμενον, τότε φθείρεται· ὅπερ ἄτοπον τὸ ἅμα τὸ αὐτὸ γίνεσθαί τε καὶ φθείρεσθαι. εἰ γὰρ γίνεται ἡ γένεσις, δῆλον ὅτι καὶ [*](2 πᾶς om. F: post λαμβανόμενος a 3 ὡς] ὥστε M 4 ἦν] ἡ M 5 ἡ om. F δεῖ] ἀεὶ Α, sed cf. v. 28: δὴ M 7 δεικνύει M 8 τὸ (post τὸ) om. F γένηται Arist. Metaph. 1. c. et Phys. cod. Ε φθείρεται FM 9 ὄντως CM 10 post κινήσεις add. ἄμα C 11 καταφάσεις F 12 καὶ κατὰ] κατὰ M αὐτῇ om. F 13 ὅτι om. F ἐκείνηι Α: ἐκείνη aCF(M) 14 ἠρέμησις om. F φθορᾶς, sed θ erasa C cf. p. 818,1 14. 15 φορᾶς καὶ ἐπὶ cm. FM 17 post γίνεσθαι add. ἅμα F ἐστι om. F φθείροι C: φθείροιτ’ C 1 17 18 τοῦτο τὸ] τοῦτο C: τὸ C 2 18 εἶπεν αὐτὸς aF 20 φθειρόμενα] in mrg. γινόμενα A 2 21 τότε] τοῦτο F: τοῦ . . . . . . . . . . τότε (post τοῦ lac. X Ι.) M 22 φθείροιτο M 23. 24 κί’ . . . . . . εἰ νούμενον in vi lit. lac. om.) M 24 post γέγίνεται νεσις add. καὶ F 25 τότε] τὸ C 27 ἥπερ F γίνοιτο AC cf, p. 850,23: γίνεται aF: γίνηται M γινομένη a 29 ὅπερ κτλ. cf. p. 856,21)
Καὶ ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ἐπὶ τῆς γενέσεως διὰ βραχέων τὸ ἄτοπον ἐνεδείξατο. εἰ δὲ ἡ γένεσις τινός ἐστι γένεσις, καὶ τὸ γινόμενον ὅταν γινηται τότε φθαρήσεται οἷον ὁ Σωκράτης ἤ τι ἄλλο τῶν γινομένων, ἐφ’ ὧν ἐναργέστερον τὸ ἄτοπον τὸ τὸ αὐτὸ ἅμα γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι ἀναιρουμένης γενέσεως καὶ φθορᾶς. ἐμφαίνεται δέ τι καὶ ἄλλο συμπέρασμα τοῖς εἰρημένοις. εἰ γὰρ μὴ φθείρεται ἡ γένεσις μήτε εὐθὺς ἀρχομένη μήτε ὕστερον μετὰ τὸ γενέσθαι, διότι ἀρχομένη μὲν οὔπω ἐστί, γενομένη δὲ οὐκέτι ἐστί, μὴ μέντοι | μηδὲ γινομένη φθείροιτο, ἵνα μὴ ἅμα τὰς ἐνκντίας [*](200r) κινῆται κινήσεις, δῆλον ὅτι ὅλως οὐ φθείρεται. εἰ δὲ μὴ φθείρεται, οὐδὲ γίνεται διὰ τὸ προληφθὲν ἀξίωμα τὸ λέγον ὅτι τοῦ αὐτοῦ κίνησις ἡ ἐναντία. ἀλλὰ τούτῳ μὲν τῷ ἀξιώματι τῷ τοῦ αὐτοῦ κίνησιν εἶναι τὴν ἐναντίαν καὶ διὰ τοῦτο γένεσιν καὶ φθορὰν τοῦ αὐτοῦ προσχρησάμενος ἔδειξε τὰ εἰρημένα, τὸ δὲ καὶ ἠρέμησιν τοῦ αὐτοῦ εἶναι καὶ τοῦτο προαξιωθὲν τίνα αὐτῷ χρείαν ἐν τούτοις παρέσχετο; λέγουσι δὴ καλῶς οἱ ἐξηγηταί, ὅτι διὰ τῆς ἠρεμίας ἐνεδείξατο καὶ ἐπὶ κινήσεως ἁρμόττειν τὸν αὐτὸν λόγον· εἰ γὰρ ἡ κίνησις κινεῖται, τὸ δὲ κινούμενόν τινα κίνησιν καὶ ἠρεμεῖν πέφυκε τὴν ἐκείνῃ τῇ κινήσει ἀντικειμένην ἠρεμίαν, δῆλον ὅτι καὶ ἡ κίνησις ἠρεμήσει κίνησις οὖσα, ὅπερ ἄτοπον. ἔτι δὲ ἀτοπώτερον τὸ ἅμα αὐτὴν κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν· εἰ γὰρ εἶναι δεῖ τὸ ἠρεμοῦν ὥσπερ καὶ τὸ φθειρόμενον, ἡ δὲ κίνησις εὐθὺς μὲν ἀρχομένη οὔπω ἐστί, παυσαμένη δὲ οὐκέτι ἐστίν, ἀλλ’ ἐν τῷ κινεῖσθαι τὸ εἶναι ἔχει, εἴπερ κινοῖτο, δῆλον ὅτι ἅμα κινήσεται καὶ ἠρεμήσει. καὶ ἐκ τοῦ ἑτέρου δὲ ἀξιώματος τοῦ λέγοντος τοῦ αὐτοῦ τὰς ἐναντίας εἶναι κινήσεις καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως τὸ ἄτοπον συναχθήσεται. εἰ γὰρ ἐν τῷ κινεῖσθαι μόνως ἐστὶν ἡ κίνησις ὥσπερ ἡ γένεσις ἐν τῷ γίνεσθαι καὶ οὔτε πρότερον οὔτε ὕστερον, ἐὰν κινῆται ἡ κινησις, ἐπειδὴ εἰς τὴν ἐναντίαν κινεῖται μένουσα ὅπερ ἦν, ἅμ τὰς ἐναντίας κινήσεται·
Ἐπειδὴ δὲ ἡ γένεσις ἐδείχθη μήτε γινομένη μήτε φθειρομένη, ζητεῖν οἶμαι πάλιν ἀναγκαῖον, εἰ μὴ περὶ τῆς ἁπλῶς γενέσεως, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς τινὸς οἷον τῆς Σωκράτους ἐδείχθη, ὅτι οὗτε ἐγένετο οὔτε ἐφθάρη, πῶς ὅλως τῶν ὄντων ἦν, εἴπερ ἀνάγκη πᾶν τὸ ὁπωσοῦν ὑποστὰν ἢ τῶν ἀεὶ ὄντων εἶναι ἢ τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων; εἰ οὗν ἡ τοῦ Σωκράτους [*](4 ἐστι γενέσεως M 6 ἐναργέστερον, α in ras. A 2 8 τῶν εἰρημένων F 9 γινομένη Α 10 μηδὲ] δὴ F 11 κινῆται κινήσεις M: κινῆται ἡ iu ras. ex εῖ) κινήσεις A: κινεῖται κινήσεις C: κινήσεις F: κινήσεις κινηθῇ a φθείρηται A 12 διὰ AC: κατὰ aFM προσληφθὲν aF 13 τοῦ τὼ C: τούτου (om. τῷ) F 14 γένεσις a 15 τοῦ om. aF IG χρείαν αὐτῷ aF δὲ aFM καλῶς om. FM 17 ἠρεμίας ut soietC: ἡ in ras. ll litt. A ἐπὶ τῆς C κινήσεως ἄρα F 21 δεῖ corr. ex δὴ C 23 κινεῖτο M 20 μόνος a 20. 27 ἐν τῷ γίνεσθαι γενέσθαι F) ἡ γένεσις aF κινεῖται C 28 ὅπερ aCFM: ἥπερ Α τὰς ἐναντίας ἄμα aFM 29 κινήσεις A 1 κινῆται supra vers. add. A 2 31 ἁπλῆς C καὶ om. aF 32 τῆς ACM: τοῦ aF ἐγίνετο AC 33 τῶν ὄντων om. F εἴπερ, εἰ add. C2)
Μήποτε δὲ καὶ τὸ συναχθὲν ὡς ἄτοπον, εἰ ἔστι γενέσεως γένεσις τὸ ἅμα γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι τὴν γένεσιν, εἴπερ ἐν τῷ γίνεσθαι φθείρεται καὶ οὔτε ἐν ἀρχῇ οὔτε ἐν τέλει, ἐπὶ τῶν τοιούτων τῶν ἐν τῷ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι τὸ εἶναι ἐχόντων οὐκ ἔστιν ἄτοπον. καὶ γὰρ ἡ ἡμέρα καὶ [*](1 ὄντων om. M 1. 2 γινομένων et φθειρομένων mutat M 2 ἀνάγκη post ἐστί aFM εἰ] ἡ M sic 3 ἔφθαρται C 4 μὲν om. F 4. 5 μερικὴν] μεταβολὴν F 5 ἔστιν inclusi ἔστιν (ante καὶ) scripsi: ἐστὶν C: ἐστὶ FM: οὖσα A: om. a 7 καὶ ταῦτα κατὰ συμβεβηκὸς a 9 ἐστι om. FM καὶ om. aFM II τὰς] τῆς, seri corr. ’ 12 διαστησάμενος M εἰς (post καὶ) transponunt post εἰς δύο ἢ (11. 12) aFM 13 μεταβολαῖς om. M 15 κατὰ ὑπόστασιν εἶδος FM αἱ ante μεταβολαὶ a: om. F 17 τῆς (ante φθορᾶς) om. aFM 18 ἠκολούθησαν a post γὰρ add. ἄν a 19 καὶ μὴ εἶναι om. F 20 ἢ om. Μ 22 γοῦν ACM: γὰρ aF 23 εἶναι post πάντως transp. F ἔχουσαν C πάντως aF τάχα] τἄλλα C καὶ τῷ ἄριστ’. ταῦτα aF ἀριστοτέλη C 24 μεταβολὴ et inox λέγηται M inter λέγη et κίνησιν inserit κίνησιν C 25 ὀνομάζειν AC: εἶναι aFM συγχωρεῖ CFM ἔσται Α Arist.: ἐστι aCFM φησι] 226 a 15 27 ἀναχθὲν C γένεσις] γενέσεως, sed corr. ’ 28 ἐν τῷ γίνεσθαι καὶ φθείρεται φθείρεσθαι F) aF 30 καὶ γὰρ] οὐ γὰρ M)
p. 226a10 Ἔτι δεῖ ὕλην ὑπεῖναι καὶ τῷ γινομένῳ ἕως τοῦ δεῖ γὰρ 200v εἶναι τὴν τοῦδε ἐκ τοῦδε εἰς τόδε κίνησιν ἢ γένεσιν.
Καὶ τοῦτο κοινὸν ἐπὶ πάσης μεταβολῆς ἐστι τὸ ἐπιχείρημα. εἰ γὰρ γενέσεως γένεσίς ἐστιν καὶ ὅλως μεταβολῆς μεταβολή, ἐπειδὴ πᾶν τὸ γινόμενον ἔκ τινος ὑποκειμένου γίνεται καὶ ὕλης τινός, ἥτις τὸ εἶδος δεχομένη γίνεται τοῦτο ὃ γίνεται, γίνεσθαι δὲ λέγεται ἡ γένεσις καὶ ἡ μεταβολὴ μεταβάλλειν, ἔσται τι ὑποκείμενον ἐξ οὗ ἡ γένεσις καὶ ἡ μεταβολή, ὥσπερ καὶ τῷ πυρὶ γινομένῳ ὑπόκειταί τις ὕλη, ἐξ ἧς γίνεται, καὶ τῶ ἀνδριάντι ὁ χαλκός, καὶ τῇ ἀλλοιώσει ὑπόκειται ἢ σῶμα ἢ ψυχή, οὕτω καὶ τῷ γινομένῳ· καὶ οὐ μόνον τῷ ἁπλῶς γινομένῳ, ἀλλὰ καὶ τῇ τινὶ γενέσει καὶ κινήσει καὶ ὅλως μεταβολῇ μεταβολῇ· τούτου γὰρ χάριν παραδείγματι τῇ ἀλλοιώσει ἐχρήσατο. μηδενὸς γὰρ ὄντος ὑποκειμένου, οὐδ’ ἄν γίνοιτό τι. εἰ οὖν ἡ γένεσις γίνεται καὶ ἔστι γινόμενον ἡ γένεσις, δεῖ πάντως καὶ τούτῳ γινομένῳ ὕλην ὑπάρχειν, ἥτις τῇ μεθέξει τῆς γενέσεως γίνεται. καὶ εἰ κινεῖται ἡ κίνησις, ὁμοίως ὑποκείμενόν τι ἔσται τὸ κατὰ τὴν κίνησιν κινούμενον ἐκ τοῦδε εἰς τόδε, τουτέστιν ἐξ ἄλλου εἴδους εἰς ἄλλο, εἰς ὃ μεταβάλλον τὸ ἐν τῷ γινομένῳ καὶ κινουμένῳ ὑποκείμενον γένεσις καὶ κίνησις γίνεται, ὥσπερ ἐν τῷ λευκαινομένῳ τὸ ὑποκείμενον κατὰ τὴν λεύκανσιν μεταβάλλον εἰς λευκὸν μεταβάλλει. εἰ οὖν ὑποκείμενόν τι χρὴ εἶναι τὸ γινόμενον κίνησις ἢ γένεσις ἄλλο παρὰ τὴν κίνησιν καὶ τὴν γένεσιν, τί τοῦτό ἐστιν, ὥσπερ τὸ ἀλλοιωτὸν ἢ σῶμά ἐστιν ἢ ψυχὴ ἄλλο παρὰ τὴν ἀλλοίωσιν; εἰ δὲ ἡ κίνησις κινεῖται καὶ ἡ γένεσις γίνεται, οὐκ ἔστι τι ὡς ὕλη ὑποκείμενον, ὅπερ ἄτοπον καὶ ἀδύνατον, εἰ ἀνάγκη ὕλην ὑποκεῖσθαι τῷ κινουμένῳ καὶ γινομένῳ. τοῦτο μὲν οὖν ἓν ἄτοπον συνήγαγε συντόμως διὰ τοῦ τίς οὖν ἔσται ἡ ὑποκειμένη ὕλη, ὥσπερ τὸ ἀλλοιωτὸν ἢ σῶμα ἢ ψυχή, ἕτερον δὲ ἐκ τοῦ δεῖν μὲν εἶναί τι εἰς ὃ κινοῦνται τὰ κινούμενα ἄλλο παρ’ αὐτά· οἷον εἰ λευκαίνεται τὸ σῶμα, [*](1 δεῖ ὕλην ὑπεῖναι καὶ aAC: ὕλην ὑποκεῖσθαι δεῖ (sic) F: ὕλην δεῖ ὑπεῖναι καὶ M: δεῖ post ὑαλῆν Arist. vulg. (E), contra cum Simpliciano ordine consentiunt non solum FHI ut sclent sed etiam Metaphysica 1. c. 1068b10 10 1. 2 δεῖ —κίνησιν cm. F 2 εἶναί τι a ut p. 854,14 et Arist. vulg. (sed. cf. iletaph. l. e.) τὴν τοῦδε εἰς . . . . . . . . . . εἰς τόδε M (post pr. εἰς lac. x litt.) ἢ γένεσιν ACM: ἢ γένεσιν εἰς τόδε F: καὶ μὴ κίνησιν ἢ γένεσιν a ex Arist. vulg. sed cf. p. 854,15 sqq. 4 ἐστιν om. C μεταβολῶν μεταβολὴ M 6 γίνεσθαι] γίνεται M λέγεται καὶ aF καὶ om. M 7 μεταβάλλειν — μεταβολή iteravit, sed iterata del. Α: post μεταβολὴ add. μεταβάλλον ἔστι F 8 ὥσπερ γὰρ a καὶ prius om. C 12 γὰρ om. F 14 ὕλην om. M IG ante ἐκ add. καὶ a 17 γινομένῳ καὶ om., καὶ γινομένῳ post ὑποκείμενον add. aFM 20 κίνησις ἢ γένεσις ἄλλο A 1C: οὐ κίνησις ἢ γένεσις ἄλλο δὲ A 2 οὐ κίνησις οὐ γένεσις, ἄλλο δὲ aF: οὐ κίνησις ἡ γένεσις ἄλλη M 20. 21 κίνησιν καὶ τὴν γένεσιν CM et τὴν om. aF: γένεσιν καὶ τὴν κίνησιν Α ἔσται C ἐστιν ἡ ψυχὴ (ψυδὴ a) libri 22 ἄλλο a: ACFM περὶ F 23 ante οὐκ add. καὶ a ὅπερ om. a ἄτοπον aA 2CF M: ὑποκείμενον A 1 εἰ ACM: εἰ καὶ A 2: εἴπερ a: οὐκοῦν F 27 παρὰ ταῦτα aFM itemque (nisi quod περὶ ταῦτα F) p. 854,12)
ταῦτα μὲν οὖν, εἰ οὕτως εἴη γεγραμμένον δεῖ γὰρ εἶναί τι τὴν τοῦδε ἐκ τοῦδε εἰς τόδε κίνησιν ἢ γένεσιν. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καὶ ἄλλην θεὶς γραφὴν τὴν λέγουσαν ἐκ τοῦδε εἰς τόδε κίνησιν μὴ κίνησιν ἐξηγεῖται καὶ ταύτην οὕτως· εἰ ἡ κίνησις κινούμενόν ἐστιν, ἄλλο δέ τι τὸ κινούμενον καὶ ἄλλο τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις οἷον τὸ σῶμα καὶ ἡ λεύκανσις, δῆλον ὅτι ἡ κίνησις τῆς κινήσεως ἡ ἐκ τοῦδε εἰς τόδε οὐκ ἄν εἴη κίνησις· ὥστε οὐκ ἀληθὲς ὅτι κινεῖται ἡ κίνησις. καὶ ὁ Θεμίστιος ταύτην ἔοικεν ἀποδέχεσθαι τὴν γραφήν. ἐφιστάνει δὲ καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι ἡ προτέρα γραφὴ μᾶλλον οἰκεία τοῖς προκειμένοις, διότι τοῦτο τὸ συμπέρασμα τὸ τὴν κίνησιν μὴ εἶναι κίνησιν ἐφεξῆς δείκνυσιν ὁ Ἀριστοτέλης. καὶ τοῦτο δὲ ῥητέον ὅτι τὸ ἐπιχείρημα τοῦτο πεποίηται ἐκ τοῦ δεῖν μὲν ἐπὶ τῶν κινουμένων καὶ γινομένων εἶναι τὸ ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ. εἰ δὲ λέγει τις τὴν κίνησιν κινεῖσθαι καὶ τὴν γένεσιν γίνεσθαι, μηδέτερον ἔχειν ἐπ’ αὐτῶν ἀποδιδόναι μήτε τὸ ἐξ οὗ μήτε τὸ εἰς ὅ.
p. α14 Ἅμα δὲ πῶς καὶ ἔσται ἕως τοῦ οὐδὲ τὶς τινός.
Πέμπτον οἶμαι τοῦτο ἐπιχείρημα δεικνύον, ὅτι οὔτε γενέσεως γένεσίς ἐστιν οὔτε κινήσεως κίνησις, ἀπάγει δὲ καὶ τοῦτο εἰς ἄτοπον· εἰ γάρ ἐστι [*](1 ἔσται FM τι τὸ ACM: τι aF 2 εἰ γὰρ κτλ.] cf. Bonitzii Arist. Stud. I 215 3 τίνα ἔσται aF: τινά ἔσται C: τινά ἐστι Α τὴν κίνησιν καὶ om. A τὴν (ante γένεσιν) om. C 4 κίνησις ex γένεσις corr. C 1 5 σώματι καὶ ψυχὴ F κινεῖται M 6 μὴ post οὖν transp. aF 7 κινουμένου] ὑποκειμένου F 8 οὖν] δὲ F 9 καὶ (post ὥσπερ) om. M 10 λέγοι AC: λέγει aFM 10. 11 κα — γίνεσθαι om. sed in mg. suppl. Μ 11 μὴ ἔχειν pendens illud ab ἀπὸ τοῦ (8) AC: οὐκ ἔχει τι aF: οὐκ ἔχει M εἰς ἆ altero loco M 12 ἔχομεν aF 14 τι AC: cm. aFM cf. p. 853,2 15 ἡ ACM: τε καὶ aF 16 τιθεὶς C γραφὴν] sell. Metaphysicorum 1. c. p. 1068b14 14 cf. Philoponus Phys. p. 854, 14 Vit. 17 δὲ τὸ Α 19 τῆς om. FM ἡ om. F Θεμίστιος] p. 352,0 Sp. ὥσθ’ ἅμα τε κίνησις, καὶ οὐ κίνησις ἔοικεν] βούλεται Μ 25 καὶ (post οὗ) om. M τὸ εἰς ὃ Α: εἰς ὃ aCFM ’IG. 21 ἐπ’ αὐτῶν ἀποδ. om. FM 26 ἐπ’ αὐτὸν C 28 καὶ πῶς ἔσται aFM ut Aristotelis codd. FHI cf. infra p. 855,12 29 γένεσις γενέσεως aCFM 30 ἐπάγει M δέ om. C)
p. 226a16 Ἔτι εἰ τρία εἴδη κινήσεως ἐστιν ἕως τοῦ τὴν φορὰν ἀλλοιοῦσθαι ἢ φέρεσθαι.
Καλῶς ἐξ ὑποθέσεως εἶπεν εἰ τρία εἴδη κινήσεως ἐστι· τοῦτο γὰρ ἀποδεῖξαι προέκειτο, ὅτι ἐν ταῖς τρισὶ μόναις κατηγορίαις ἐστὶ κίνησις, ἐν ποσῷ καὶ ποιῷ καὶ τῷ ποῦ καὶ οὔτε ἐν ταῖς ἄλλαις οὔτε ἐν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν, διότι κινήσεως κίνησις οὐκ ἔστιν, εἰς ὃ καὶ τὰ προειρημένα ἐπιχειρήματα καὶ τοῦτο τὸ νῦν προκείμενον κατεβάλετο. ἐπειδὴ οὖν ἴδιόν τι γέγονε πρόβλημα τὸ μὴ εἶναι κινήσεως κίνησιν, δείκνυσιν αὐτὸ ὑποθέμενος τρία εἶναι τῆς κινήσεως εἴδη καὶ προσθείς, ὅτι ἀνάγκη πᾶν τὸ κινούμενον κατὰ τούτων τι τῶν τῆς κινήσεως εἰδῶν κινεῖσθαι. καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἡ ὑποκειμένη τῷ λόγῳ φύσις, τουτέστιν ἡ κίνησις ἣν λέγομεν κινεῖσθαι, ἢ ἀλλοίωσίς ἐστιν ἢ φορὰ ἢ κατὰ ποσὸν μεταβολή. οὐ μόνον δὲ τὴν κίνησιν, ἣν λέγομεν κινεῖσθαι, ὑποκειμένην τῇ κινήσει, καθ’ ἣν λέγεται κινεῖσθαι, ἀνάγκη τούτων τι εἶναι, ἀλλὰ καὶ τὰ εἰς ἃ κινοῦνται· ἢ γὰρ ποιὸν ἢ ποσὸν ἢ ποῦ καὶ τούτων ἕκαστον· ἢ γὰρ εἰς λευκὸν ἢ εἰς μεῖζον ἢ ἄνω ἢ ἐπὶ τὰ τούτων συγγενῆ. τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων κατὰ κοινοῦ λαβὼν τὸ ἀνάγκη ἐπήγαγεν, ὅτι ἀνάγκη τὴν φοράν, εἴπερ αὕτη τύχοι ἡ κίνησις ἣν λέγομεν κινεῖσθαι, ἢ ἀλλοιοῦσθαι, ἢ φέρεσθαι, ἢ κατὰ ποσὸν μεταβάλλειν. ὅπερ καὶ καταγέλαστον δοκεῖ τὸ τὴν φορὰν λευκαίνεσθαι ἢ θερμαίνεσθαι ἢ φέρεσθαι καὶ ἀδύνατόν ἐστιν.
p. 226a19 Ὅλως δὲ ἐπεὶ κινεῖται τὸ κινούμενον ἕως τοῦ τὴν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ἀφεῖμεν πάλαι.
Δείξας ὅτι ἀδύνατον κίνησιν κινήσεως εἶναι ἢ γένεσιν γενέσεως καθ’ αὑτὸ ἢ ὅλως μεταβολὴν μεταβολῆς διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων, προστίθησιν ὅτι τριχῶς τῆς κινήσεως λεγομένης, ὡς διώρισται πρότερον, ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ μόριον ἢ κατὰ συμβεβηκός, κατὰ συμβεβηκὸς μόνως δυνατὸν εἶναι κινήσεως κίνησιν καὶ γενέσεως γένεσιν καὶ ὅλως μεταβολὴν μεταβολῆς, ὅταν ὁ [*](1 καὶ (ante ἵππου) ora. FM τῷ γένει om. F 1. 2 τὰς μεταβολὰς aFM 2 ἵδιον om. F 3 ἔτι δὲ F φθορὰν FM 6 προύκειτο F ἐστὶν ἡ aF 7 τῷ (ante ποῦ) om. aFM καὶ οὔτε AC: οὔτε FM: οὔτε δὲ a 8 εἰρημένα aF 1) ἐπεὶ aFM 12 καὶ (alterum) ora. aFM ἡ post καὶ om., sed inseiuit C 13 φύσις τῷ λόγῳ aFM 14 κατὰ τὸ ποσὸν M 15 post alterum κινεῖσθαι iterata ἢ ἀλλοίωσις—μεταβολή μεταβολή (13.14) del. F 16 εἶναι] ἐστιν F om. F 16.17 ποσὸν ἡ ποιὸν C 19 αὐτὴ AC τύχηι FM 22 ἢ φέρεσθαι om. a ἐστιν om. M 24 ἀφίεμεν, sed ἴε in ras. Α ἀφεῖμεν — γενέσεως (v. 25) om. M 28 μόνος a cf. p. 857,16 29 μεταβολὴν μεταβολῶν M: miruin ni μεταβολῆς μεταβολὴν ὅταν ὁ] ὅταν M)
ἰστέον δὲ ὅτι τὰ μὲν τῶν βιβλίων οὕτως ἔχει τὴν γραφήν κατὰ συμβεβηκὸς μόνως ἂν ἐνδέχοιτο μεταβάλλειν τὴν μεταβολήν, οἷον εἰ ὁ ὑγιαζόμενος τρέχοι ἢ μανθάνοι, τὰ δὲ οὕτως κατὰ συμβεβηκὸς, μόνως ἄν ἐνδέχοιτο μεταβάλλειν τὴν μεταβολήν, εἰ συμβαίνει τινὶ τροχάσαντι ὑγιαίνειν, οἷον εἰ ὁ ὑγιαζόμενος τρέζοι ἢ μανθάνοι. καὶ οἶδε καὶ ταύτην τὴν γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος. κἂν οὕτως δὲ ᾖ γεγραμμένον, οὐχ οὕτως οἶμαι λέγεσθαι ὡς τοῦ τρέχειν αἰτίου τῆς ὑγείας γινομένου, ἀλλ’ ὡς ἀμφοῖν τῷ αὐτῷ ὑπαρχόντων. καὶ τοῦτο οἶμαι ἐνδεικνύμενος ὁ Ἀριστοτέλης ἐπήγαγεν τὸ ἢ μανθάνοι· οὐ γὰρ δὴ ὥσπερ τὸ τρέχειν οὕτω καὶ τὸ μανθάνειν αἴτιον ὑγείας δοκεῖ, ἀλλὰ τὸ τρέχειν ὡς κίνησίν τινα παρέλαβεν, ὥσπερ καὶ τὸ μανθάνειν. μόνως οὖν κατὰ συμβεβηκὸς δυνατὸν εἶναι κινήσεως κίνησιν, καὶ οὔτε καθ’ αὑτό, ὡς δέδεικται πρότερον, οὔτε κατὰ μέρος· ὡς γὰρ οὐκ ἂν καθ’ ὅλην ἡ ἀλλοίωσις φέροιτο, οὕτως οὐδὲ κατὰ μέρος ἂν φέροιτο. εἰ οὖν [*](1 τρέχει ἡ μανθάνει M οὐχ ACM: καὶ οὐχ aF ὅτι aF 2 οὐκ ΑΜ.. οὐδ’ aF: ora. C ἐκείνην ACM: ταύτην aF 4 ὡς in ras. iv litt. A 1 οὐχὶ aF 6 ἢ μανθάνηι Α: ἡ μανθάνῃ C: εἰ μανθάνει F: ἢ μανθάνει (ut cod. Ι Arist.) aM: ἡ μανθάνοι Arist. vulg. cf. v. 17, 20, 23 7 τὴν om. aFM ἦν ἄν ἡ a μεταβολήABBREY C: μεταβολὴν M 9 aute κίνησις habet ὅταν τῶ ὑγιαζομένῳ F κίνησις aAF: κίνησιν, superscr. τινὰ C: κίνησιν M 10 ἡ ὑγίανσις F: τὴν ὑγίανσιν ACM: ὑγίανσις a τῶν ὑγιαζομένων ὑπάρχειν Μ ἢ] καὶ aF 11 τότε γὰρ ACM: τότε a: utrunique om. F τῷ] τὸ M 15 δὲ om. aF ’ IG μόνως ACF (ut FI Arist.): μόνος a: μὲν, ὡς M (ω in ras.): μόνον Arist vulg. 17 οἷον — om. F ὁ om. C τρέχει M μανθάνει CM κατὰ — μεταβολὴν (18) om. F 18 μόνως aAM: μόνον C 19 συμβαίνει libri: legendum συμβαίνοι εἰ om. aF 20 τρέχοι ἡ μανθάνοι Α: τρέχει ἡ μανθάνει aCFM 21 ἦν C 22 τὸ αὐτὸ FM 23 ἡ] εἰ F μανθάνει aCM 24 ὑγείας om. C 26 μόνος a 27 ὡς γὰρ — μέρος (28) om., sed in mrg. add. adscripto λείπει C 27.28 καθ’ λ ὅλην Α: καθό C: καθόλου aFM)
p. 226a23 ἐπεὶ δὲ οὔτε οὐσίας οὔτε τοῦ πρός τι ἕως τοῦ ἐν ἑκάστῳ γάρ ἐστι τούτων ἐναντίωσις.
Προθέμενος δεῖξαι ὅτι οὐκ ἐν πάσαις ἐστὶ ταῖς κατηγορίαις κίνησις, ἀλλ’ ἐν τρισὶ μόναις, τῷ τε ποιῷ καὶ τῷ ποσῷ καὶ τῷ ποῦ, καὶ δείξας ὅτι οὗτε ἐν οὐσία, οὔτε ἐν τῷ πρός τι οὔτε ἐν τῷ ποιεῖν καὶ πάσχειν, ἐπειδὴ κινήσεις μὲν αὗταί τινές εἰσι, κινήσεως δὲ κίνησις οὐκ ἔστι καθ’ αὑτό, ὅπερ διὰ πλειόνων ἀπέδειξε, συμπεραίνεται λοιπὸν ὅτι μὴ οὔσης κινήσεως ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις, λείπεται κατὰ τὸ ποιὸν καὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποῦ κίνησιν εἶναι μόνον, καὶ τὴν αἰτίαν τοῦ ἐν τούτοις εἶναι κίνησιν προστίθησιν εἰπὼν ἐν ἑκάστῳ γάρ ἐστι τούτων ἐναντίωσις· ἡ γὰρ κίνησις ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον ἦν μεταβολή. εἰ οὖν ἔστιν ἐναντίωσις καὶ ἐν τῇ τῶν πρός τι κατηγορίᾳ. ὡς αὐτὸς ἐν Κατηγορίαις ἐδήλωσεν εἰπών “ὑπάρχει δὲ καὶ ἐναντιότης ἐν τοῖς πρός τῖ’, οὐδὲν κωλύει καὶ κατὰ ταύτην εἶναι κίνησιν. τὸ μὲν γὰρ κινούμενον καὶ ἐνταῦθα ἡ οὐσία ἐστίν, κινεῖται δὲ κατὰ τὴν σχέσιν ὥσπερ κατὰ ποιότητα καὶ ποσότητα καὶ τὴν τοῦ ποῦ κατηγορίαν. καὶ γὰρ ἐκεῖ ἡ οὐσία ἐστὶν ἡ κατ’ ἐκείνας κινουμένη ὑπομένουσα. αἱ δὲ ποιότητες αὗται καὶ ποσότητες καὶ αἱ κατὰ τόπον φοραὶ γίνονται καὶ φθείρονται μᾶλλον ἤπερ κινοῦνται· οὐ γὰρ ὑπομένουσιν, ὅπερ προσεῖναι χρὴ τοῖς κινουμένοις, ἀλλ’ ἡ ὑποκειμένη οὐσία ἐν τῇ κατ’ ἐκείνην μεταβολῇ ὑπομένουσα κινεῖσθαι λέγεται. καὶ κατὰ τὸ ποιεῖν δὲ καὶ τὸ πάσχειν κινοῖτο ἂν τὸ ὑποκείμενον, κἂν αὐτὴ ἡ ποίησις καὶ ἡ πεῖσις οὐ κινῶνται, ἀλλὰ γίνονται καὶ φθείρονται καὶ ταύτῃ μεταβάλλουσιν. ἀντίκεινται δὲ τὸ [*](1 τὸ (prius) ACFM: om. a τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς aFM: om. A: κινήσεως κίνησις ἐδείχθη· τὸ δὲ κατὰ συμβεβληκὸς (sic) interpolans C κέκληται F 2 πρὸ ἐπιστήμης M κίνησις om. M 3 ἐν ταὐτῶ F 4 μόνον aF 5 ἐν τῶ πάσχειν τι ἐστίν M 6 ἐπειδὴ δὲ C 6. 7 ἐν ἑκάστῳ γάρ om. F 7 τούτων om. F ἐστὶν post τούτων colloc. M 8 ἐστὶ ταῖς AC: ἐστὶ M: om. aF ante κίνησις habeut ἐστὶν ἡ aF: ἡ M 9 μόναις τρισὶ aFM τῷ ποσῷ τῷ ποιῷ καὶ τῷ ποῦ aF: τῷ ποιῶ τῷ ποσῷ καὶ τῷ ποῦ M 10 οὔτε ἐν τῷ πρός τι om. M 11 κίνησις δὲ κινήσεως a ὥσπερ C 13 κίνησις M 15 ἐναντίωσις· ἡ γὰρ — ἐστιν (16) om. C IG μεταβολὴν M καὶ om. aF τῶν] τοῦ C 17 ἐν Κατηγορίαις] c. 7 p. 6 b 15 18 ἐναντιότης] ἐναντίωσις M καὶ om. F 19 καὶ om. aF 20 post ὥσπερ inseruit καὶ M τοῦ aFM: om. AC cf. p. 862,4 22 αἱ om. F φοραὶ aCF: διαφοραὶ AM 22. 23 καὶ φθείρονται om. F 24 κινουμένοις, ἱν in ras. C μεταβολὴν M 25 ποιεῖ a δὲ om. FM τὸ (ante πάσχειν) om. M 26 Verba καὶ ἡ πεῖσις om. M κινοῦνται aC 27 ἀντίκεινται δὲ] αὐτίκα δὴ F: ἀντίκει δὲ καὶ M sic)
Ἀλλὰ μήποτε ὁ Ἀριστοτέλης τὴν κίνησιν ὡς μεταβολὴν τοῦ ὑποκειμένου κατὰ διάθεσιν θεασάμενος πασῶν αὐτὴν ἀπέφησε τῶν κατηγοριῶν τῶν σχετικῶν καὶ ἀμενηνῶν καὶ οὐδὲν ἐκφανῶς τὸ ὑποκείμενον διατιθεισῶν· τὸ γὰρ κεῖσθαι καὶ τὸ ἔχειν οὐδεμίαν δοκεῖ τῷ ὑποκειμένῳ δευσοποιὸν διάθεσιν ἐμποιεῖν. τί γὰρ διαφέρει τῷ σώματι πρηνεῖ κεῖσθαι ἢ ὑπτίῳ καὶ περικεῖσθαι δακτύλιον ἢ μή; καὶ τὸν χρόνον δὲ ὡς ἀδρανῆ δοκεῖ τεθεᾶσθαι. διὸ γενέσεως μὲν οὐδαμῶς αἴτιόν φησιν εἶναι, φθορᾶς δὲ μόνης δοκεῖν καὶ ταύτης διὰ τὸ μηδὲν ἄλλο ὁρᾶν αἴτιον· τοιαύτη δὲ καὶ ἡ κατὰ τὸ πρός τι σχέσις, δι’ ἧς οἶμαι καὶ τὸ αἴτιον ἐνεδείξατο τοῦ μὴ εἶναι κίνησιν ἐν ταῖς σχετικαῖς κατηγορίαις τὸ μὴ διατιθέναι τὸ ὑποκείμενον, ὅταν λέγῃ “ἐνδέχεται γὰρ θατέρου μεταβάλλοντος ἀληθεύεσθαι θάτερον μηδὲν μεταβάλλον”, τουτέστι μὴ τρεπόμενον μηδὲ ἀποβάλλον τινὰ διάθεσιν ἢ προσλαμβάνον, ὅπερ ἐπὶ τῶν σχετικῶν κατηγοριῶν πασῶν ὑπάρχον διὰ μιᾶς τῆς τῶν πρός τι κατηγορίας ἐνεδείξατο. τὸ γὰρ ποιὸν καὶ τὸ ποσὸν καὶ ἡ κατὰ ταῦτα μεταβολὴ τρέπει καὶ διατίθησιν ἄλλοτε ἄλλως τὰς ὑποκειμένας οὐσίας. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ τόπος δύναμιν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἔχει κατ’ [*](2 γὰρ transposuit post πολλάκις FM 4 ἄν om. FM 5 κἄν μὴ — εἰς τὸ μέλλον (6) om. M G ὅπερ aF 7 κεῖσθαι] κινεῖσθαι M 9 οὐδ’ aF 11 καταφάσεως M τὴν om. aFM 12 αὐτὸς ὁ aCFM 13 στερήσεως om. M 14 ἔλεγε] E 1. 225b13 15 γυμνὸς F IG τὴν om. aF 17. 18 τῶν σχετικῶν κατηγοριῶν aFM 18 οὐδὲ F ἐκφανῶς aF (cf. v. 25 et p. 832, 15): ἐκφανὲς ACM 18. 19 διατεθεισῶν FM 19 τὸ γὰρ κινεῖσθαι M cf. v. 7 τῷ ὑποκείμενον, sed corr. C: τῶν ὑποκειμένων M 19. 20 δευσοποιὸν] in mrg. ἔμμολ vov σημαίνει δὲ καὶ τὸν βαφέα ’: ποιὰν M 21 δακτύλιον] δὲ δακτυ sic M 22 θεάσασθαι aFM αἴτιον οὐδαμῶς aFM 22. 23 μόνης] μᾶλλον F 23 δοκεῖ M δὲ καὶ ἡ] δὲ ἡ M 25 τὸ μὴ] τῶ μὴ CM 26 θατέρου] θάτερον F 27 ante μηδὲ add. τουτέστιν F 28 πασῶν κατηγοριῶν aF: κατηγοριῶν ἀπασῶν M 30 ἄλλως ἄλλοτε aFM 31 δύναται F ἔχειν F)
Διὰ τὰς εἰρημένας οὖν ἴσως διαφορὰς ὁ Ἀριστοτέλης ἀπαγορεύει κίνησιν εἶναι ἐν ταῖς εἰρημέναις κατηγορίαις μεταβολὴν πάντως εἶναι συγχωρῶν ἐν αὐταῖς, εἴπερ μὴ εἰσὶν ἀίδιοι· ὁ μέντοι Εὔδημος ἐν τοῖς ἑαυτοῦ Φυσικοῖς τὰ τοῦ Ἀριστοτέλους παραφράζων καὶ εἰπὼν ὅτι “ἐν τῷ πρός τι οὐκ ἔστιν κίνησις πλὴν κατὰ συμβεβηκός” καὶ τὴν αἰτίαν προσθείς “γίνεται γάρ, φησί, καὶ ἔστι τὸ δίπηχυ διπλάσιον ἀκίνητον ὂν πάντῃ πάντως γινομένου πηχυαίου”, καὶ εἰπὼν ὅτι τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν πρός τι συμβαίνει, ἐπήγαγεν “ἐν χρόνῳ δὲ πάντα κινεῖται”, τρόπον δὲ ἄλλον τοῦτο οἶμαι ἐνδεικνύμενος, ὅτι κίνησις μὲν τῶν ὐποκειμένων ἐστὶν καὶ κατὰ τὰς σχέσεις, ἄλλον δὲ τρόπον ἤπερ κατὰ τὰς διαθέσεις, ὥσπερ ἄλλον τρόπον κατὰ τὴν οὐσίαν, ὅτι οὐδὲ κίνησιν καλεῖν ἀξιοῦσιν οἱ ἀπὸ τοῦ Περιπάτου, ἀλλὰ γένεσιν καὶ φθορὰν διὰ τὸ μὴ ὑπομένειν τὸ μεταβάλλον. ὁ μέντοι Θεόφραστος ἐν τῷ πρώτῳ τῶν ἑαυτοῦ Φυσικῶν καθ’ ἕκαστον γένος τῶν κατηγοριῶν τὴν κίνησιν θεωρεῖσθαί φησι γράφων οὕτως· “περὶ δὲ κινήσεως τὸν μὲν καθόλου καὶ κοινὸν λόγον οὐ χαλεπὸν ἀποδοῦναι καὶ εἰπεῖν, ὡς ἐνέργειά τίς ἐστιν ἀτελὴς τοῦ δυνάμει ὄντος ᾗ τοιοῦτον καθ’ ἕκαστον γένος τῶν κατηγοριῶν.” ἔοικε δὲ [*](202r) νῦν κίνησιν κοινῶς τὴν μεταβολὴν λέγειν· καὶ γὰρ ὁ ὁρισμὸς ὁ λέγων ἐντελέχειαν τοῦ δυνάμει, ᾗ τοιοῦτόν ἐστιν, οὐ τῆς κυρίως κινήσεως ἐστιν, ἀλλὰ καὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ ὅλως πάσης μεταβολῆς. διὸ καὶ προελθὼν ὀλίγον ὁ Θεόφραστος “ζητεῖν δεῖ, φησί, περὶ τῶν κινήσεων, εἰ αἱ μὲν γενέσεις εἰσίν, αἱ δὲ ὥσπερ ἐνέργειαί τινες”. ἀλλ’ ὅτι μὲν μεταβολὴν ἀνάγκη πάντως εἶναι καὶ ἐν ταῖς σχετικαῖς κατηγορίαις τῶν ὑποκειμένων κατὰ τὰς σχέσεις, πρόδηλον, εἴπερ μὴ ἀίδιοί εἰσιν αἱ τῶν οὐσιῶν κατ’ αὐτὰς σχέσεις. εἰ οὖν μεταβάλλου σί’ κατ’ αὐτὰς αἱ οὐσίαι, ἢ κατὰ γένεσιν καὶ φθορὰν αὐτὰς ἀνάγκη μεταβάλλειν ἢ κατὰ. κίνησιν, εἴπερ αὗται διαφοραὶ [*](1 στοιχεῖον F 2 καὶ τῷ πάσχειν aF 3 ante οὐκ babet ἐκεῖνα, sed deletum C κἄν A 2 καὶ A 1 αὐτῆς αὐτοῖς F) post φθορά aF: αὐτῆς ἧ ἡ φθορὰ M 4 γένεσις δὲ γενέσεως M κἄν] καὶ Α ἀλλ’ cm. aFM 4. 5 μεταβολὴ μεταβολῆς aF: μεταβολὴ μεταβολῆν M 7 οὖν om. M ἴσως om. F μεταφορὰς M 5 εἶναι πάντως M 9 μὴ om. M Εὔδημος] fr. 55 p. 77,27 Sp. 10 παραφράζων τὰ τοῦ ἀριστοτέλους aF 12 φησι] 1. c. p. 78,1 πάντη γὰρ F 13 πηλυαίου M 14 ἐπήγαγεν] I. c. p. 78,5 ante ἐν babet εἰ a παντὶ F 15 οἶμαι τοῦτο a post μὲν add. πάντων C 16 καὶ] ἡ aF τὰς (ante σχέσεις)] τὰ C ἥπερ aF ID Θεόφραστος] fr. 19 Wimmer 20 ante καθ’ add. καὶ aF 21. 22 ἀποδοῦναι οὐ χαλεπὸν C 23 δὲ om. M 24 νῦν κίνησιν F: καὶ νῦν κίνησιν a: καὶ κίνησιν νῦν M 25 κινήσεως] γενέσεως ’ sed κινήσεως in mrg. 27 δεῖ AM: δεῖν aCF 28 γενέσεις ACM: κινήσεις aF 29 καὶ om. M 32 post εἴπερ add. οὖν M)
Κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον κινήσεως ὁ Εὔδημος εἶπεν, καὶ οὐ κατ’ ἐκεῖνον, καθ’ ὃν αἱ κατὰ διάθεσιν μεταβολαὶ γίνονται. καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης προιὼν τὴν ἀποβολὴν τῇ λήψει ἐναντίαν εἶναί φησι, καὶ μεταβολὰς ταύτας ἀξιοῖ καλεῖν λέγων “διὸ γένεσις φθορᾷ ἐναντία καὶ ἀποβολὴ λήψει”. αὗται δὲ μεταβολαὶ μέν, κινήσεις δὲ οὔ. εἰ δὲ βούλεταί τις μηδὲ ὅλως κίνησιν ἐν ταύταις εἶναι ταῖς κατηγορίαις, μηκέτι τὴν μεταβολὴν εἰς μόνας γένεσιν καὶ φθορὰν καὶ κίνησιν διαιρείτω, ἀλλὰ προστιθέτω τι καὶ ἄλλο εἶδος τὸ ταῖς κατὰ σχέσιν μεταβολαῖς ἐφαρμόττον, ὥστε τὴν μὲν ἐξ οὐχ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον μεταβολὴν γένεσιν εἶναι, τὴν δὲ ἐξ ὑποκειμένου εἰς οὐχ ὑποκείμενον φθοράν, τὴν δὲ λοιπὴν τὴν ἐξ ὑποκειμένου εἰς ὑποκείμενον διαιρεῖσθαι εἴς τε τὴν κατὰ διάθεσιν, ἣν κίνησιν ἀξιοῖ καλεῖν ὁ Ἀριστοτέλης, καὶ εἰς τὴν κατὰ σχέσιν, ἣν κίνησιν μὲν ἀπαγορεύει καλεῖν ὡς οὐδεμίαν ἐμφαίνουσαν τοὐ ὑποκειμένου τροπήν, διὰ δὲ τὸ μὴ κεῖσθαι ὄνομα ἰήιον τῷ τοῦ γένους ὀνόματι μεταβολὴν καὶ αὐτὴν καλεῖ. καὶ τοῦτο δὲ ἀληθὲς οἶμαι λέγειν, ὡς εἰ τὰ κατὰ μέρος κινούμενα μὴ ἀξιοῖ καθ’ αὑτὸ λέγειν κινεῖσθαι, ἀλλὰ τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς κινουμένοις αὐτὰ συντάττει, πολλῷ μᾶλλον τὰ κατὰ σχέσιν καὶ τὰ ἴλλων κινουμένων αὐτὰ μεταβάλλοντα οὐκ ἄν εἴποι καθ’ αὑτὸ κινεῖσθαι. περὶ δὲ τῶν καθ’ αὑτὸ κινουμένων ἦν ἡ ζήτησις, ὥστε κἄν ὁ Θεόφραστος ἐν πάσαις εἶναι λέγῃ ταῖς κατηγορίαις τὴν κίνησιν, ἀδιορίστως εἶπεν μήπω μήτε τὴν κίνησιν τῆς μεταβολῆς διορίσας μήτε τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός. ἀλλὰ ταῦτα μὲν καὶ ἐπὶ πλέον ζητείσθω, εἴπερ δόξει ζητήσεως ἄξια, διὰ τὴν ἐν αὐτοῖς τῶν ἐξηγητῶν παραδρομήν. ἐπὶ δὲ τὰ ἑξῆς ἰτέον.
[*](1 παραδέδονται FM 2 λέγομεν M δάκτυλον sic M 3 μεταβάλλειν F 5 τῆς κινήσεως aFM Εὔδημος] l. c. p. 79,6 7 μεταβολὴν CM λείψει M (sic et in v. 9) 8 λέγων — καλεῖν (17) om. F λέγων] E 5. 229b12 ἐναντίον M 10 εἶναι ἐν ταύταις C: δοῦναι ἐν ταύταις M 11 μόνος a 12 σχέABBREYσιν Α 13 post εἶναι ins. καὶ C 2 14 δὲ (ante ἐξ) om. CM 17 ἐμφαίνουσα M 18 κεῖσθαι] κινεῖσθαι F ἀίδιον a αὐτὸς Α 19 καλεῖABBREY C 20 καθ’ αὑτὸ AM cf. v. 22.23: καθ’ αὑτὰ aCF λέγεσθαι F κινεῖσθαι ex κεῖσθαι C 2 21 αὐτὰ)) C: αὐτὰς AM: ταύτας aF τὴν σχέσιν F καὶ τὰ ἄλλων C: καὶ τὸ ἄλλων A: καὶ ἄλλων FM: γὰρ τὰ ἄλλων a 22 καθ’ αὐτὸ CM: καθ’ αὑτὰ aAF 23 καθ’ αὑτὰ aF Θεόφραστος] fr. desideratur ap. Wimmerum 24 λέγη om. M 25. 26 καὶ τὸ κατὰ κατὰ aAC: τὸ om. FM 26 καὶ om. aF δόξει aF: δόξοι ACM)p. 226a26 Ἡ μὲν οὖν κατὰ τὸ ποιὸν κίνησις ἀλλοίωσις ἔστω ἕως [*](202r) τοῦ καὶ ὅσα μὴ αὐτὰ ἑαυτὰ κινεῖ κατὰ τόπον.
Ἀφορίσας τὰς κατηγορίας, ἐν αἷς χρὴ τὴν καθ’ αὑτὸ κίνησιν ὑπάρχειν, τὴν τοῦ ποιοῦ καὶ τὴν τοῦ ποσοῦ καὶ τὴν τοῦ ποῦ, διδάσκει λοιπόν, τίς ἐν ἑκάστῳ τῶν γενῶν τούτων κίνησις καὶ τίνες αὐτῶν αἱ διαφοραὶ καὶ μέχρι τῶν ὀνομάτων, καὶ τέως ὅτι ἡ κατὰ τὸ ποιὸν κίνησις κοινῷ ὀνόματι ἀλλοίωσις καλεῖται. ἐπειδὴ δὲ ποιαὶ λέγονται καὶ αἱ οὐσιώδεις διαφοραὶ οἷον τὸ λογικόν, τὸ χρεμετιστικόν, ποιαὶ δὲ λέγονται καὶ αἱ παθητικαὶ καλούμεναι ποιότητες οἷον θερμότητες καὶ ξηρότητες, καθ’ ἃς πάσχειν ἢ ἀπαθὲς εἶναι λέγομεν, διορίζει καλῶς, ὅτι τὴν κατὰ ταύτας τὰς ποιότητας μεταβολὴν καὶ κίνησιν καλεῖν ἀξιοῦμεν καὶ ἀλλοίωσιν ὀνομάζομεν. ἡ γὰρ κατὰ τὰς οὐσιώδεις διαφορὰς μεταβολή, οὐ κίνησις, ἀλλὰ γένεσις καλεῖται καὶ φθορά. διὸ οὔτε ἀλλοίωσις, ἀλλὰ ἀλλότης μᾶλλον ἄλλο γὰρ καὶ οὐκ ἀλλοῖον ἀναφαίνεται τὸ γινόμενον), οὐ κίνησις δέ, ὅτι οὐδὲν ὑποκείμενον ἐνεργείᾳ τὸ αὐτὸ μένον ἐκ λογικοῦ εἰς ἄλογον μεταβάλλει ἢ ὅλως ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον. ποιότητες δὲ λέγονται αἱ συστατικαὶ τῶν εἰδῶν διαφοραὶ καίτοι οὐσίαι οὖσαι, ὅτι περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζουσιν. ἔοικε δὲ τὸ τῆς ἀλλοιώσεως ὄνομα αὐτὸς ἐπιθεῖναι τῇ κατὰ τὸ ποιὸν κινήσει, ἐπὶ δὲ τῆς κατὰ ποσότητα μεταβολῆς οὐκέτι κοινὸν ὄνομα κεῖται, ὥσπερ ἐπὶ τῆς κατὰ ποιότητα τὸ τῆς ἀλλοιώσεως. ἀλλ’ ἐκεῖ ἡ μὲν εἰς τὸ τέλειον μέγεθος κίνησις αὔξησις λέγεται, ἡ δὲ ἐκ τοῦ τελείου μεγέθους μείωσις. ἔδειξε δὲ διὰ τούτου καὶ τίς ἡ κατὰ τὸ ποσὸν ἐναντίωσις, ὅτι τὸ τέλειον μέγεθος καθ’ ἕκαστον τῶν αὔξεσθαι πεφυκότων καὶ τὸ ἀτελές. ἀλλ’ ἡ μὲν κατὰ τὸ ποιὸν μεταβολὴ τὸ κοινὸν εἶχεν ὠνομασμένον, ἡ δὲ κατὰ τὸ ποσὸν τὰ ἴδια. ἡ μέντοι κατὰ τόπον κίνησις κατ’ ἄμφω, φησίν, ἀνώνυμός ἐστιν. οὔτε γὰρ κοινὸν ὄνομα τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ἐστιν οὔτε ἰδία ἑκάστης.
Φορὰν δὲ τὸ κοινὸν αὐτὸς καλέσας ἢ καὶ οὕτως καλούμενον εὑρών, ὅτι μὴ κυρίως καλεῖται, δείκνυσιν, εἴπερ μόνα ταῦτα κυρίως φέρεσθαι λέγεται τὰ ἄψυχα τά τε φύσει καὶ τὰ βίᾳ κινούμενα. τὰ μέντοι ἔμψυχα [*](2 αὐτὰ μὴ a 3 καθ’ αὐτὸν M 4 τὴν τοῦ (ante ποσοῦ) om. aFM τοῦ (ante ποῦ) om. Α G τὸ om. Α 9 ἀπαθεῖς C 10 ταύτας ποιότητας M 11 κατονομάζομεν aF in summo mrg. schema motuum adscr. Α 13 οὔτε ACFM: οὐδὲ a ἀλλότης C: ἀλλοίωσις A 1M: γένεσις aA 2F 14 ἀναφαίρεται M οὐδὲ CF 15 τὸ αὐτὸ Α: ἐν τῶ αὐτῶ C: ὃν καὶ τὸ αὑτὸ aF: ἓν τὸ αὐτὸ M ἄλλογον C IG ante αἱ add. καὶ C 17 περὶ οὐσίαι C ἀφορίζεται M 18 ἀναλλοιώσεως C It) οὐκ ἔστι a κείμενον a 20 τὸ τῆς ἀλλοιώσεως Α: τὸ om. C: τὸ τῆς om. FM et a, qui idem correxit ἀλλοίωσις ἐκεῖ ACM: ἐκεῖνο (om. ἡ) F: om. a εἰς] ἐπὶ C 22 δὲ ἡ διὰ F: δὲ καὶ διὰ M τούτων a: τοῦ M κατὰ ποσὸν M 23 τέλειον μὲν FM post τῶν add. ζώων CFM καὶ ἀτελές M 26 ἀνωνύμως C ἐστιν om. F post τόπον add. ἵδιον aF 29 κεῖται CM φθείρεσθαι sed corr. A 1 29 30 λέγομεν aF 30 τὰ περὶ φύσιν F κινούμενα βία aF)
p. 226b1 ’H δὲ ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει μεταβολὴ ἕως τοῦ ἐκ τούτων δῆλ’ ὂν.
Εἰπὼν ὅτι ἡ μὲν ποσὸν τὸ ποιὸν κίνησις κοινὸν ὄνομα ἔχει καὶ ἀλλοίωσιν, ἡ δὲ κατὰ τὸ ποσὸν κοινὸν μὲν οὐκ ἔχει, ἴδια δὲ τὴν αὔξησιν ὡς τὴν μείωσιν, ἡ δὲ κατὰ τόπον οὔτε κοινὸν οὔτε ἴδιον, ἐπειδὴ τὰ κατὰ ποιότητα μεταβάλλοντα ποτὲ μὲν ἐξ ἄλλου εἴδους εἰς ἄλλο μεταβάλλει ὡς ἐκ τοῦ εἰς τὸ λευκόν, ποτὲ δὲ ἐν τῳ αὐτῷ εἴδει μένοντα ἐπὶ τὸ μᾶλλον αὐτοῦ καὶ ἧττον τὴν μεταβολὴν ποιεῖται, ἐφιστάνει καλῶς, ὅτι ἡ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει μεταβολὴ ἀλλοίωσίς ἐστι καὶ οὐ χρἠ ζητεῖν ἕτερον ἐπ' αὐτῆς ὄνομα. ὅτι δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, δείκνυσιν ἐκ τοῦ πᾶσαν κίνησιν δεδεῖχθαι ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον γινομένην ἢ ἁπλῶς ἢ ῇ. ἔστι δὲ ἡ πῇ ἐκ τοῦ μεταξὺ γινομένη κατὰ τὴν ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει ἐπίτασιν. ἐδείχθη δὲ καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ μεταξὺ ἢ εἰς τὸ μέλανος μεταβολὴ ἀπὸ ἐναντίου καὶ ἐπὶ ἐναντίον οὖσα. εἰ οὖν τὸ λευκὸν ἧττον γινόμενον λευκὸν εἰς τὸ μεταξὺ μεταβάλλει ὡς εἰς τὸ ἐναντίον ἐαυτοῦ, δῆλον ὅτι ὡς εἰς μέλαν μεταβάλλει· τὸ γὰρ ἧττον λευκὸν μίξει τοῦ μᾶλλον γίνεται τοτοῦτον. διὸ καὶ ἐπὶ τὸ ἧττον ἰοῦσα ἡ κίνησις εἰς τοὐναντίον λεχθήσεται μεταβάλλειν, ἐπὶ δὲ τὸ μᾶλλον, ὅταν μᾶλλον λευκὸν γίνηται, ὡς ἐκ τοῦ ἐναντίου ἑαυτῷ λευκῷ ὄντι μεταβάλλειν τοῦ ἧττον λευκοῦ, καθόσον μέλαν ἦν τὸ μεταξύ. εἰ οὖν τὸ εἰς τὸ ἧττον καὶ τὸ μᾶλλον ὡς εἰς τὸ μεταξὺ καὶ ἐκ τοῦ μεταξὺ κινεῖσθαί ἐστι, τὸ δὲ μεταξύ πῃ ἐναντίον, καὶ ἡ εἰς τὸ ἧττον καὶ εἰς τὸ μᾶλλον [*](1 ἐν αὐτοῖς scripsi: ἐν αὐτοῖς C: ἑαυτοῖς AM AM: ἐν ἑαυτοῖς aF 1.2 οὐκέτι] οὔτε C 2 μόνα om. F 3 ἑαυτὰ om. M τοῦ στῆναι ἔχει aF 4 Εὔδημος] fr. 56 p. 80,11 Sp. ἀπὸ τοῦ aC: ὑπὲρ τῆς F: om. ΑΜ 6 μάνθησις C G. 7 τῆς κατὰ τόπον Μ καὶ (post Ἀθήνας) om. aF post ἀνάπαλιν M inseruit: κοινὸν ἔχει ὄνομα τὴν ἀλλοίωσιν (ex V. 10) sed punctis delevit 10 ἔχει ὄνομα M 11 ἴδια Α (cf. p. 862,25): ἰδία aCFM 16 εἴδη C 17 ἐπ’ αὐτῆς ἕτερον C 18 ἐξ] ἐκ τοῦ aFM ’J δὲ ἡ τῆ libri: δὲ “ἢ πῆ” Brandis 20 ἢ scripsi: καὶ ἡ AC: καὶ aM: oui. F 21 ἀπὸ τοῦ ἐναντίου M καὶ om. aF εἰς τὸ ἐναντίον Μ 22 ἧτ’ . . . γινόμενον M (syll. ’τον om. ia lac. m litt.) 23 ὡς om. F 24 in mig. schema κι- νήσεως ἐπὶ τὸ ἧττον καὶ ἐπὶ τὸ μᾶλλον adscr. Α 25 τὸ ἐναντίον C μεταβάλλει a 26 γένηται FM αὑτῶ sic F ὄντος F 26. 27 μεταβάλλειν C: μεταβάλλει a AFM 28 καὶ ἐκ τοῦ ἐναντίου, sed corr. in mrg. F 29 εἰς τὸ ἧττον καὶ τὸ μᾶλλον AM: εἰς τὸ ἐναντίον ἧττον καὶ τὸ μᾶλλον C: εἰς τὸ μᾶλλον καὶ εἰς τὸ ἧττον aF)
’0 μὲν οὖν Ἀλέξανδρος καὶ ὁ Θεμίστιος τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ἐπὶ μόνης τῆς κατὰ τὸ ποιὸν μεταβολῆς ὑπὸ τοὐ Ἀριστοτέλους εἰλῆφθαι νομίζουσιν, ἴσως ἐπειδὴ τοῦ ποιοῦ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ἴδιά ἐστιν· ὁ δὲ Πορφύριος “ἐπειδή, φησίν, ἐν πάσῃ κινήσει ἔστιν τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον καὶ γὰρ ἐν τῇ κατὰ τόπον ἐπίτασις καὶ ἄνεσις καὶ ἐν τῇ κατὰ αὔξησιν καὶ φθίσιν καὶ ἐν τῇ κατὰ ἀλλοίωσιν), ζητεῖ τὴν κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον κίνησιν τίνος χρὴ γένους θέσθαι, καί φησιν ὅτι ἡ ἐν τῳ αὐτῷ ειοει μεταβολὴ ἐπὶ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἀλλοίωσίς ἐστι· κατὰ ποιότητα γὰρ εἶναι, ἐν ᾧ ἄν κινήσεως γίνηται εἴδει.” ταῦτα δὲ εἰπὼν ἐπὶ τῆς κατὰ τὸ ποιὸν κινήσεως καὶ αὐτὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένα ἐξηγεῖται. εἰκὸς δὲ τὸν Πορφύριον εἰς ταύτην ἐλθεῖν τὴν ἔννοιαν διὰ τὸ τὸν Ἀριστοτέλην μηδαμοῦ παρενδείξασθαι, ὅτι τῆς κατὰ ποιότητα μόνης κινήσεως τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ζητεῖ. εἰ δὲ καὶ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ποιότητος ἴδια δοκεῖ, χρὴ γινώσκειν ὅτι παντὸς εἴδους αἱ συστατικαὶ διαφοραὶ ποιότητές τινές εἰσι, καὶ τοῦ ποσοῦ αἱ τοῦ τελείου καὶ ἀτελοῦς διαφοραὶ καὶ τοῦ μεταξύ, καὶ τοῦ ποῦ αἱ τοῦ ἄνω καὶ κάτω καὶ τοῦ μεταξύ. κτὰ τὰς διαφορὰς οὖν τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ἐπιδεχόμεναι καὶ αὗται ἀλλοιοῦσθαι [*](1 ἐναντίον καὶ ἐξ om. F πῃ οὖσα] ποιοῦσα M 2 αὐτῶ C τὸ μέλαν aA: μέλαν CFM 3 λέγεσθαι] γενέσθαι C 4 καὶ (ante ἀπλῶς) om. M εἰς τὸ μεταξύ M ἢ aA: ora. sed add. ’: καὶ C: om. M 5 ὅτι om. M ἡ] καὶ M G ante ὅτι add. (ex Arist.) πλὴν aF 7 ἡ πῇ om. sed add. F 1 8 ἑκάτερα C 9 διὰ τὸ τὸ aF τούτων M: τοῦτο τούτων C ὃν ACM: εἶναι aF 10 ἔχον scripsi: ἔχει A: ἔχειν aCFM 11 τὸ (ante ἧττον) om. aC συμβαίνει δὲ A καὶ (ante εἰς) om. M 12 διὰ τοῦ C 14 καὶ μᾶλλον FM 16 μόνος M 17 ἴδιόν ἐστιν M 21 ὅτι om. F ἐν τῶι αὐτῶι εἴδει ACM: ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἶδος aF 22 post ἧττον iterata κίνησιν (21) — ἧττον (sed omissis καί φησιν) delevit A 23 εἴδει γίνηται nFM 23. 24 τὸ ποιὸν ACM: τόπον aF 25. 26 ἀριστοτέλη (ἀριστοτέλην A) μηδαμοῦ ACM: ὁρισμὸν μηδαμῶς aF 27 καὶ τὸ (tertiiim) aFM: καὶ A: τὸ C 28 δοκεῖ AC: εἶναι δοκεῖ aF (cf. p. 281,14. 372,9): om. M 29 τελείου ACM: ἐντελοῦς a: τέλους F διαφοραὶ καὶ ἀτελοῦς aFM 30 ante τοῦ μεταξὺ inser. αἱ M 31 αὐταὶ ἀλλοῦσθαι C)
p. 226b 10 Ἀχίνητον δέ ἐστι τό τε ὅλως ἀδύνατον ἕως τοῦ ὥστε στέρησις ἄν εἴη τοῦ δεκτικοῦ.|
Διακρίνας τὴν κίνησιν ἀπὸ τῆς γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ αὐτὴν καθ’ [*](203r) αὑτὴν ἀφορισάμενος, ὅτι ἐστὶν ἐκ τοῦ ἐναντίου εἰς τὸ ἐναντίον μεταβολὴ ὑπομένοντος τοῦ ὑποκειμένου καὶ μεταβάλλοντος, καὶ δείξας ἐν τίσιν μὲν τῶν τοῦ ὄντος γενῶν ἔστι κίνησις, ἐν τίσι δὲ οὐκ ἔστιν, ἀκολούθως ἂν καὶ περὶ ἠρεμίας εἶπεν, ἥτις ἀντίκειται. τῇ κινήσει στέρησις οὖσα αὐτῆς. ὁ δὲ εἰς τὸ καθολικώτερον ἀνελθὼν περὶ ἀκινησίας λέγει, ὑφ’ ἣν καὶ ἡ ἠρεμία τάττεται. καὶ διαιρεῖ τὸ ἀκίνητον τετραχῶς, κυρίως μὲν ἀκίνητον λέγων τὸ μὴ πεφυκὸς ὅλως κινεῖσθαι. καὶ παράδειγμα τοῦ κυρίως μὴ πεφυκότος παρέθετο τὸ τὸν ψόφον ἀόρατον λέγεσθαι· ὅλως γὰρ οὐ πέφυκεν ὁ ψόφος ὁρᾶσθαι. ἀκίνητοι δὲ οὕτως εἰσὶν καὶ οἱ ἐν τῶ οὐρανῷ πόλοι ὡς μὴ πεφυκότες κινεῖσθαι, ἀλλ’ οὗτοί γε κἄν καθ’ αὑτὸ μὴ κινῶνται, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς τῷ ἐν κινουμένῳ εἶναι. κυριώτατα δὲ ἀκίνητοί εἰσιν αἱ πάντῃ χωρισταὶ σωμάτων οὐσίαι· αὗται γὰρ οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς πεφύκασι κινεῖσθαι. λέγεται δὲ καταχρηστικώτερον ἀκίνητον τὸ κινούμενον μέν, βραδέως δὲ κινούμενον, ὡς ἐν πολλῷ χρόνῳ ὀλίγον ἐξανύειν διάστημα. ὥστε τῇ αἰσθήσει ἢ μηδὲ ὅλως δοκεῖν κινεῖσθαι ἢ βραχύτατον, ὡς οἱ ἀπλανεῖς ἀστέρες ἀκίνητοι δοκοῦσι τὴν ἐπ’ ἀνατολὰς κίνησιν διὰ τὸ κατὰ ἑκατὸν ἔτη μίαν κινεῖσθαι μοῖραν. λέγεται δὲ ἀκίνητον καὶ τὸ βραδέως ἀρχ’ ὁ μένον κινεῖσθαι καὶ μόλις ἄλλο ὂν τοῦ βραδύνοντος ἐν τῇ κινήσει, ὡς λέγομεν ἀοργήτους τοὺς βραδέως καὶ μόγις ἀρχομένους ὀργίζεσθαι. τέταρτον δὲ σημαινόμενον τοῦ ἀκινήτου λέγει τὸ πεφυκὸς μὲν κινεῖσθαι καὶ δυνάμενον, μὴ κινούμενον δὲ τότε, ὅτε πέφυκε καὶ δύναται κινεῖσθαι, καὶ ταύτην τὴν ἀκινησίαν ἠρεμίαν καλεῖ μόνην. ἀκριβῶς αὐτὴν [*](1 τὰ ἐναντία καὶ τὸ μεταξὺ M 2 καὶ τὸ ἀτελὲς aCFM ἐν τῷ aM: τῶ F: τὸ AC καὶ τὸ κάτω aFM 3 αὐτῆς ποιότητα M 4 συμπεραίνει a pro εἶναι iteravit λέγων A 5 καὶ C: om. aAFM 10 τὸ om. C 12 τῶν ὄντως γενῶν F ἀκόλουθον ἠμ’ εἰπεῖν (13) aFM 15 τετραχῶς] schema appinxit Α 18 ἀκίνητοι Μ:· ἀκίνητα aACF καὶ om. C πολλοὶ C 19 μὴ κινῶνται καθ’ αὑτὸ aF: μὴ κινοῦνται καθ’ αὑτὰ Μ 20 τῷ om. F post ἐν iuserunt τῷ aF κυριώταται M ἀκίνητα C 21 οὐδὲ] οὐ FM 22 τὸ om. A: δὲ τὸ F 23 κινούμενον om. aF διανύειν aFM 24 τῇ αἰσθήσῃ μηδὲ ὅλως δοκεῖ M βραδύτατον Μ 26 ἕκαστον ἔτος F μίαν ἔτη transp. C 28 μόγις ACM: μόλις (vit libri omnes v. 27) aF 30 μὴ] μὲν, μὴ AM 30. 31 κινεῖσθαι καὶ δύναται aF)
p. 226b16 Τί μὲν οὗν ἐστι κίνησις ἕως τοῦ φανερὸν ἐκ τῶν εἰρημένων·
Συμπεραίνεται λοιπὸν τὸ ὅλον πρόβλημα τὸ διακρῖναν τὴν κίνησιν τῶν ἄλλων μεταβολῶν καὶ τὰς κατηγορίας ἐν αἷς ἐστιν ἡ κίνησις ἀφορισάμενον καὶ τὴν ἠρεμίαν πῶς ἔχει πρὸς τὴν κίνησιν ὑποδεῖξαν. τί μὲν οὖν ἐστιν ἡ κίνησις εἴρηκε μεταβολὴν αὐτὴν εἰπὼν ἐκ τοῦ ἐναντίου εἰς τὸ ἐναντίον ὑπομένοντος τοῦ ὑποκειμένου καὶ μεταβάλλοντος· τί δὲ ἠρεμία, ὅτι † στερήσεως ἀκινησία τοῦ πεφυκότος κινεῖσθαι, ὅτε πέφυκε καὶ οὗ πέφυκε καὶ ὡς πέφυκε· πόσαι δὲ αἱ μεταβολαί, ὅτι πᾶσαι αἱ ἐκ τοῦ δυνάμει εἰς τὸ ἐνεργείᾳ πρόοδοι μένοντος ἔτι τοῦ δυνάμει· καὶ ὅτι τούτων κινήσεις μὲν αἱ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, ὡς εἴρηται, αἱ δὲ ἄλλαι αἱ κατὰ ἀντίφασιν γενέσεις καὶ φθοραί. τὸ γὰρ ἐν ταῖς τρισὶ κατηγορίαις εἶναι τὴν κίνησιν, τῷ ποιῷ, τῷ ποσῷ, τῷ ποῦ, ἤδη πρότερον συνεπεράνατο, ὅτε ἔλεγεν “ὅτι μὲν οὖν αὗται τρεῖς μόναι κινήσεις εἰσίν, ἐκ τούτων δῆλον”.
p. 226b18 Μετὰ δὲ ταῦτα λέγωμεν τί ἐστι τὸ ἅμα ἕως τοῦ καὶ [*](203v) τοῖς ποίοις ἕκαστον τούτων, ὑπάρχειν πέφυκεν.
τῶν πρώτων πέντε βιβλίων τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως σκοπὸν ἐχόντων περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν καὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖς φυσικοῖς πράγμασι παρακολουθούντων διδάξαι τὸ πέμπτον τοῦτο βιβλίον τὸν περὶ τῆς μεταβολῆς λόγον ἐτελεώσατο· ἐν μὲν γὰρ τῷ τρίτῳ τὸ κοινὸν τέως πάσης μεταβολῆς ἀποδέδωκε κίνησιν ὀνομάσας αὐτήν, ἐνταῦθα δὲ ἀναλαβὼν τὸν λόγον τὸ γένος τῆς μεταβολῆς εἰς τὰ οἰκεῖα διελὼν εἴδη ἓν τούτων τὴν κίνησιν οὖσαν ἀπέδειξε, καὶ τίνι τῶν ἄλλων μεταβολῶν διαφέρει παραδέδωκε καὶ ἐν τίσι γένεσι τῶν ὄντων τὴν ὑπόστασιν ἔλαχε. τὸ δὲ ἐντεῦθεν διδάσκει [*](1 CM: τοιαύτης aAF 2 οἷον aF 6 τίς F ἐστιν ἡ F 8 Συμπεραίνεται δὲ M 10 ἀποδεῖξαν F 11 ἐστιν ἡ aF εἰπὼν αὐτὴν M 13 στερήσεως ἀκινησία ACM: στέρησις aF. ronicio στέρησις τοῦ δεκτικοῦ τῆς κινήσεως ἢ ὅτε ex ὅτι A 1 13. 14 οὗ πεφύκει AC inter οὗ πεφύκει et καὶ ὡς πέφυκε adil. καὶ ὡς πεφύκει Α 14 δὲ αἱ] τὲ αἱ ex τὲ ἑ μεταβολαὶ καὶ C αἱ (post πᾶσαι) om. C 15 ἔτι Α: ἔστι C: ἔτι post δυνάμει aFM 17 τὴν om. aF 18 πρῶτον aF ἔλεγεν] p. 226b8 19 μόνον F 20 TMHMA AKTTEPON supeiscr. a λέγομεν aM 20. 21 καὶ τοῖς ποίοις om. F 21 ὑπάρχον C 22 πέντε πρώτων aF 23 φυσικῶς a πᾶσι τῆς φυσικῆς πραγματείας Μ 24 δειδάξαι M τῆς om. aFM 25 ἐτελειώσατο aF τέως om. aF: post πάσης M 26 ἀπέδωκε aF 29 τοῦ ὄντος aFM καὶ τὴν M εἴληχε aFM)
p. 226b21 21 Ἅμα μὲν οὖν λέγω εἶναι ταῦτα κατὰ τόπον ἕως τοῦ χωρὶς δὲ ὅσα ἐν ἑτέρῳ.
Ἅμα εἶναι λέγει κατὰ τόπον ταῦτα, ὅσα ἐν ἑνὶ τόπῳ ἐστὶ τῷ πρώτῳ. τίς οὖν ὁ εἷς τόπος καὶ τίς ὁ πρῶτος, διακριτέον. ‘‘εἴς μὲν οὖν ἐστιν, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος, ὁ μὴ διῃρημένος, ἀλλὰ συνεχής, τῷ καὶ αὐτὰ τὰ ἅμα λεγόμενα ἐν τόπῳ συνεχῆ ἀλλήλοις εἶναι ὡς τὰ τοῦ συνεχοῦς μέρη. οὐ γὰρ ὅτι ἐν ἑνὶ τῷ αὐτῷ κατ’ ἀριθμόν ἐστι τόπῳ δύο σώματα ἢ πλείω, τὰ ἅμα λεγόμενα εἶναι, ὡς δι’ ἀλλήλων χωρεῖν (τοῦτο [*](1 τῶν otn. F αὐτῶν om. Μ κοινῶς οἱ in ras.) C 5 ἀκολουθεῖ F 7. 8 πρὸς τὸ μὴ συνεχές τι γίνεσθαι ἐξ ἀμερῶν δεῖξαι aF 8 ἕκτου] ἐκτὸς M 9 εἰπών] Z. 1 p. 231a21 ἐπεὶ libri ut Arist. cod. I: εἰ Arist. vulg. et Simpl. lemma f. 216r39 καὶ alterum ora. C 11 Κατηγορίαις] c. 13. 14b24 12 ἣν om. M 13 δὲ τῳ] δὲ τοῦ F: δέ ἐν τῶ C 14 αἴτιον post altenim εἶναι aF θατέρωι (ut Arist.) ACM: θάτερον F: θατέρου a δὲ τοῦ F 15 ἐκ ταυτοῦ C 16 νῦν ἐκτίθεται A: συνεκτίθεται C: νῦν λέγει aFM 19 καὶ (ante αὐτὸς) om. M 23 λέγω (ut Arist. E) ACFM: λέγεται ex Arist. vulg. a ταῦτα εἶναι ex Arist. a in mrg. περὶ τῶν ajxa καὶ χωρὶς A 2,5 ταῦτα κατὰ τόπον aF 25. 26 τὸ πρῶτον FM 26 ὁ εἴς supra add. C καὶ τί M πρῶτος ex πρώτως ras. A 27 φησὶν ὁ F 28 αὐτὸς M τὰ (post αὐτὰ) om. aF ἄμα συβεχη C: συνεχεῖ M 29 οὐ γὰρ] scil. συνεχῆ ἐστι τῳ] τὸ τῶ M 30 τὰ ’C: τὸ ’F λεγόμενα A 2F λέγομεν aA 2F)
Λέγεται δὲ καὶ ἐν χρόνῳ ἅμα τὰ ἐν τῷ αὐτῷ ἀτόμῳ χρόνῳ, ὃς δηλονότι καὶ εἷς καὶ προσεχής ἐστι. τὸ δὲ χωρὶς ἀπὸ τοῦ ἅμ δῆλόν ἐστι· τὰ γὰρ ἐν διεστῶσιν ἀλλή|λων τόποις καὶ χρόνοις ὄντα ταῦτα χωρὶς ἀλλήλων [*](204r) ἐστὶ καὶ κατὰ τόπον καὶ κατὰ χρόνον.
p. 226b23 Ἅπτεσθαι δὲ ὧν τὰ ἄκρα ἅμ.
Ζήτει μὲν ἐν τούτοις καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος, ἐπειδὴ διχῶς τὰ ἄκρα λέγεται, τὰ μὲν ὡς μέρη τῶν ὧν ἐστιν ἄκρα, τὰ δὲ ὡς πέρατα, ποῖα ἄκρα τῶν ἁπτομένων ἅμα εἶναί φησι. τὰ δὲ ἐφεξῆς οὐκ οἶδα ὅπως ἐπάγει· “εἰ μὲν γὰρ τὰ ὡς μέρη φησίν, οὐκ ἔστι ταῦτα ἅμα· ἦν γὰρ ἅμα τὰ ἐν ἑνὶ τόπῳ πρώτῳ, ἅπερ συνεχῆ ἐστι. τὰ δὲ τῶν διῃρημένων καὶ ἁπτομένων σωμάτων μέρη οὐκ ἐν ἑνὶ πρώτῳ τόπῳ ἐστίν οὔτε γὰρ συνεχῆ ἐστιν ἀλλήλοις οὔτε κατὰ πάντα τὰ οἰκεῖα μόρια ἐφαρμόζει ἀλλήλοις), ἀλλ’ ἔστι καὶ αὐτὰ ἁπτόμενα ἀλλήλων. ἢ ἄκρα μέν, φησί, λέγει τὰς ἐπιφανείς καὶ τὰ πέρατα τῶν σωμάτων, καθ’ ἃ ἅπτεται ἀλλήλων. ἅμα δὲ ταῦτα λέγει καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ κατὰ συμβεβηκός. ὡς γὰρ ἡ ἐπιφάνεια ἡ τοῦ ἑτέρου τῶν ἀπομένων σωμάτων κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τόπῳ τῷ τὸ σῶμα οὗ ἐστι πέρας ἐν τόπῳ εἶναι, οὕτω καὶ αἱ ἀμφοτέρων ἐπιφάνειαι τῶν σωμάτων, καθ’ ἃς ἅπτονται ἀλλήλων, ἐν τόπῳ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ἐν ᾧ ἡ ἑτέρα τέως ἦν, ἐν τούτῳ ἀμφότεραι γίνονται· ἐφαρμόζουσι γὰρ ἀλλήλαις ἐν τῇ τῶν σωμάτων ἁφῇ. δύναται δέ, φησί, τὸ ἅμα νῦν ἀντὶ τοῦ ἐφαρμόζειν λέγειν· τὰ γὰρ ἐφαρμόζοντα ἀλλήλοις καὶ ἅμα· ἅπτεται οὖν ταῦτα ἀλλήλων, ὧν τὰ πέρατα ἐφαρμόζει ἀλλήλοις καὶ οὕτως ἐστὶν ἅμα· τὸ γὰρ πρότερον εἰρημένον ἅμα οὐχ ἀπλῶς, ἀλλ' ὡς προσέθηκε ‘κατὰ τόπον'. καὶ εἴη ἄν, φησίν, ἄλλο τοῦτο σὴ μαινόμενον τοῦ ἅμ.’’ ἐν δὴ τούτο·ις ὁ Ἀλέξανδρος τὴν τοῦ ἅμα ἐξήγησιν ἑαυτοῦ φυλάττων, καθ’ ἣν ἔλεγε τὰ ἅμα [*](1 φησι μάλιστα τοῦτο aFM ὑπάρχει M Εὔδημος] fr. 57 p. 81,9 Sp. δὲ] γὰρ F 2 εἶναι post οἷόν τε aF 4 καὶ (prius) om. C δὴ] δέ M 5 τὰ aC: τὸ AFM 7 ἀλλήλοις F χρόνοις καὶ τόποις aF 8 καὶ (post ἐστὶ) om. M κατὰ χρόνον καὶ κατὰ τόπον aF in tnrg. περὶ τῶν ἁπτομένων A 11 ἄκρα ACM: ἄρα aF 12 εἶναι ἅμα ἅμα ex μέρη corr. ’) aF ὅπως ACM (cf. p. 847,10): πῶς aF 14 πρώτῳ τόπῳ aFM 16 οὔτε κατὰ — ἀλλήλοις cm. M 17 ἡ ἄκρα — ἅπτεται Φηλῶν (18) om. M λέγει A: λέγειν aCF 18 ante τῶν add. τὰ C λέγεται C 19 γὰρ ἐπιφάνεια M ἡ AM: superset-. C: om. aF 21 αἱ om. FM, post ἀμφοτέρων add. a 22 ἐν τόπῳ om. M καὶ AM: ὅτι aCF 23 ἀμφότεραι γίνονται A: ἀμφότεραι γίνεται C: ἀμφότερα γίνεται aFM ἀλλήλοις M 24 δύναται — λέγειν (25) om. F τὸ ἅμα ACM: τὰ ἅμα a avrl] ἐναντίον M 26 τῶν τὰ πέρατα ἀλλήλοις ἐφαρμόζει M 26. 27 τὸ γὰρ προειρημένον M 27 ἀλλ’ ὡς] ὠὰ M 28 τοῦτο ἄλλο aF 29 ἑαυτῶ FM τὸ ἄμα M)
p. 226b23 Μεταξὺ δὲ εἰς ὃ πέφυκε πρῶτον ἀφικνεῖσθαι ἕως τοῦ μέτρον δὲ τὸ πεπερασμένον.
Περὶ τοῦ ἐν κινήσει μεταξὺ λέγει, ὅτι τοῦτό ἐστι μεταξύ, ὃ μέσον ἐστὶ τοὐ τε ἐξ οὗ μεταβάλλει τὸ μεταβάλλον καὶ τοῦ εἰς ὃ ἔσχατον μεταβάλλει. διὸ καὶ ἐκ τούτου ἐσήμανεν αὐτὸ ἐκ τοῦ πρῶτον εἰς αὐτὸ ἀφικνεῖσθαι τὸ μεταβάλλον ἤπερ εἰς ἐκεῖνο εἰς ὃ ἔσχατον μεταβάλλει κατὰ φύσιν συνεχῶς μεταβάλλον. καὶ ὅτι μὲν τὸ μεταξὺ παρ’ ἑκάτερα ἑαυτοῦ ἔχει τό τε ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, δῆλον καὶ ἐκ τοῦ ὀνόματος. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ δι’ ἑαυτοῦ μετάξον τὸ κινούμενον ἀπὸ θατέρου ἐπὶ θάτερον. διὸ καὶ ἐν ἐλαχίστοις τρισίν ἐστιν· ἀδύνατον γὰρ μὴ ἑκατέρωθεν ὄντος τινὸς εἶναι τὸ μεταξύ. ἐν ἐλαχίστοις δὲ τρισὶν εἶπε, διότι δύναται καὶ πλείω εἶναι τὰ μεταξύ τινων λαμβανόμενα. τὰ μέντοι ἄκρα δύο ἐστί, τό τε ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, ἅπερ ἐστὶν ἐναντία ἔμμεσα· ἐξ ἐναντίου γὰρ καὶ εἰς ἐναντίον ἡ κατὰ φύσιν γίνεται κίνησις. εἰ γὰρ τὸ ἔσχατον τῆς μεταβολῆς, εἰς ὃ ἡ μεταβολὴ τελευτᾷ, ἐναντίον ἐστί, τὸ δὲ ἐναντίον ἐναντίῳ ἐναντίον ἐστί, καὶ τὸ πρῶτον ἐξ οὗ ἡ μεταβολὴ ἐναντίον. τὸ [*](1 ἀπορεῖ δικαίως post τούτοις (p. 870,28) collocant aFM 2 τὸ ex τοῦ F 3 ἦν AC: ἐστὶ aFM 6 ἦν om. Μ 7 περιέχεται C1 9 ἀπὸ om. aF 11 πέλας ἡ F 12. 13 ἀλλήλοις F 13 γίνωνται Α 14 καὶ (ante ἐκ) om. F 16 πέφυκε πρῶτον ut Arist. Phys. AC: πρῶτον πέφυκεν a: πέφυκε πρώτως FM: πέφυκε πρότερον Arist. Metaph. cf. Bonitzii Stud. Arist. I 216 in mrg. περὶ τοῦ μεταξὺ Α 18 Περὶ om. M λέγειν M 21 εἴπερ F 23 αὐτοῦ F καὶ (ante ἐκ) om. Μ 24 τὸ μετάξον δι’ ἑαυτοῦ aF 25 τρισσὸν F 26 ἐν ἐλαχίστοις δ’ ἐστὶ τὸ μεταξὺ τρισὶν Arist. διότι] ὅτι aF 27 πλείονα C τὰ (ante μεταξὺ) om. M 28 δύο om. aF τὰ ἐξ οὖ, καὶ τὰ aF ἐναντία] ἐν αὐτοῖς M ἔμμεσα a AFM cf. p. 872, 15: ἄμεσα C 29 καὶ om. F γίνεται iterat C 30, 31 ἐναντίον ἐναντία ἐναντίον M 31 καὶ om. F)
εἰπὼν δὲ τοῦτο εἶναι μεταξύ, εἰς ὃ τὸ συνεχῶς κατὰ φύσιν κινούμενον πέφυκε πρῶτον μεταβάλλειν ἤπερ εἰς ὃ ἔσχατον, καὶ τί τὸ ἔσχατον ὅτι τὸ ἐναντίον, ἀκολούθως λέγει τὸ συνεχὲς τοῦτο ποῖόν ἐστιν. ἐπειδὴ γὰρ μεταβολὴ διττὸν ἔχει τὸ συνεχές, τὸ μὲν ἀπὸ τοῦ χρόνου τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ ὐποκειμένου, καθ’ ὃ ἡ μεταβολὴ γίνεται, οἷον τῆς ἀλλοιώσεως ἢ τῆς αὐξήσεως ἢ τῆς φορᾶς, καὶ ἑκάτερον συνεχὲς τοιοῦτόν ἐστιν ὡς μηδὲν ἢ ἐλάχιστον ἀπολείπειν (τὸ μὲν ἀπὸ τοῦ χρόνου κατὰ χρόνον, τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ ὑποκειμένου κατὰ τὸ ὑποκείμενον), λέγει ὅτι οὐ τοῦ κατὰ χρόνον συνεχοῦς χρεία τῷ μεταβάλλοντι πρὸς τὴν εἰς τὸ μεταξὺ ἄφιξιν πρὸ τοῦ εἰς τὸ πέρας ἐλθεῖν· τοῦ πράγματος γὰρ ἢ τοῦ χρόνου εἶπεν ἀντὶ τοῦ ῾τοῦ πράγματος ἤπερ τοῦ χρόνου᾿· καὶ γὰρ διαλείποντος τοῦ χρόνου τῆς βαδίσεως, ὥστε τὸ βαδίζον ἀναπαυσάμενον πάλιν βαδίζειν, οὐδὲν κωλύει ἐλθεῖν εἰς τὸ τῆς βαδίσεως μεταξὺ καὶ τοῦ ὑποκειμένου μήκους, καὶ μὴ διαλείποντος δὲ τοῦ χρόνου, ἀλλὰ συνεχοῦς ὄντος ἐνδέχεται ἀπὸ τοῦ ἐναντίου εἰς τὸ ἐναντίον εὐθὺς μεταβάλλειν, ὡς εἴ τις τὴν ὑπάτην κρούσας [*](2 καὶ τὸ ὖ κάτω aF ἐμμέσων] ἁμέσων C1 3 κατὰ ποσὸν δὲ a 3. 4 τοῦ ἐντελοῦς (τέλους F) μεγέθους καὶ ἀτελοῦς τὸ μέσον aF 4 αὐξανόμενον aF 5 γάρ τὰ] in ras. ii litt. τὰ om.) M ἑκάστου aF μέγεθος M 6. 7 τῆς πρώτης ταῦτα ὁμοιότητος M 7. 8 δηλοτικόν M 8 τὸ om. F ὁμοειδὲς, ἑ in ras. 9 ἐστι om., sed add. Α1 διαλείπον sic C: fortasse διαλεῖπον ut Arist. v. 28 ἡ A2: εἰ Α1: εἰς Μ 10 ἐφ’ ᾧ M 11 ἀπὸ] ἐπὶ A1, sed corr. A2 12 ἀλλ’ ὅτι δὴ τοῦτο M τὸ ἄνω ἔσται aF 13 ἐφ’ ᾧ M κινεῖται aFM 13. 14 ἀμφοτέρας C: ἀμφοτέροις F: ἀμφοτέραις M 14 τῶν] τὴν F 15 μεταξύ Α: τὸ μεταξὺ aCFM 17 πρῶτον ACM: πρώτως aF cf. supra 18 ὅτι aF: καὶ τί ACM 19 τῆ μεταβολῆ διττόν ἐστι FM 21 φθορᾶς M μηδὲν ἡ] μὴ δὲ F 23 οὐ τοῦ aFM, superscr. A1: om. C 23 24 συνεχῶς F 25 ἡ τοῦ κρόνου libri (cf. p. 873,11): μὴ τοῦ χρόνου Aristoteles (cf. Philoponus p. 792,2. 855,6). ἡ legisse aliter interpretans videtur Themistius p. 354,4 26 τοῦ τοῦ] τοῦ aFM 28 καὶ τὸ ὑποκειμένου μήκους M 29 δὲ om. C 30 μεταβάλλειν εὐθύς aFM τὴν] εἰς τὴν C)
εἰπὼν δὲ συνεχῶς κινεῖσθαι κατὰ τοῦτο τὸ συνεχὲς τὸ μηδὲν ἢ τὸ ἐλάχιστον διαλεῖπον τοῦ πράγματος ἤπερ τοῦ χρόνου, ὅτι οὐ χρεία τοῦ χρόνου, ἐδήλωσεν ἔκ τε τοῦ διαλείποντος τοῦ χρόνου μηδὲν κωλύειν διὰ τοῦ μεταξὺ τὴν κίνησιν εἶναι καὶ μὴ διαλείποντος μηδὲν κωλύειν ἀπὸ τοῦ ἐναντίου εἰς τὸ ἐναντίον εἶναι τὴν μετάβασιν μὴ διὰ τοῦ μεταξύ. δείξας δὲ ἐξ ἀμφοῖν, ὅτι οὐχὶ τῆς τοῦ χρόνου συνεχείας χρεία πρὸς τὴν διὰ τοῦ μεταξὺ κίνησιν, ἐπήγαγεν ἀλλὰ τοῦ πράγματος ἐν ᾧ κινεῖται, ὥστε τοῦτο μηδὲν ἢ τὸ ἐλάχιστον διαλείπειν. τὸ δὲ ἐλάχιστον διάλειμμα τοῦ πράγματος ὡς πρὸς ἀναλογίαν τῆς ὅλης κινήσεως παραβάλλοντι, ἐὰν μὲν ὀλίγον ᾖ πρὸς αὐτὸ τὸ διάλειμμα, καὶ ὁ σκοπὸς εἷς μένει τοῦ πράγματος, ὡς εἴ τις Ἀθήνηθεν εἰς Πειραιᾶ βαδίζων ἐπιστὰς πρὸς βραχὺ δήσοι τὸ ὑπόδημα, οὐ διέκοψε τὴν συνέχειαν· εἰ μέντοι μήτε εἷς εἴη σκοπὸς τῆς εἰ Πειραιᾶ ἀφίξεως, ἀλλὰ καὶ τῆς ὁδοῦ ἐκτραπεὶς οἰκονομήσοι τι τῶν πρὸς χρείαν, οὐκέτι συνεχὴς αὕτη ἡ κίνησις. καὶ τὰ μὲν μιᾶς οὔσης τῆς προθέσεως μεταξὺ συμβαίνοντα, ὅταν πολυχρονία γένηται, διασπᾷ τῆς κινήσεως τὴν συνέχειαν ὡς τοῦ κιθαρίζειν, ὅταν ῥαγείσης χορδῆς ἄλλην ἐνάπτειν ἀναγκασθῶμεν. μὴ μενούσης δὲ μιᾶς τῆς προθέσεως καὶ ὀλιγοχρόνιόν τι παρεμπεσὸν λύει τὴν συνέχειαν, ὡς εἴ τις εἰς Πειραιᾶ τε ἅμα καταβαίνειν προτίθοιτο καὶ τῶν ἐν τῇ ὁδῷ τινι διαλεχθῆναι.
Μετὰ δὲ τὸ εἰπεῖν ποίου συνεχοῦς χρεία πρὸς τὸ μεταξύ, ὅτι τοῦ κατὰ τὸ πρᾶγμα, λέγει καὶ περὶ τοῦ ἐναντίου, εἰς ὃ ἔσχατον μεταβάλλει τὸ μεταβάλλον διὰ τοῦ μεταξύ, τί τοῦτο ἔστι καὶ ἐν τίσι θεωρεῖται. καὶ [*](1 μεταβάλλει FM 4 κατὰ ταῦτα] καὶ ταύτης M 5 καὶ εἰ μὴ] καὶ μὴ M οἱ συνεχὲς FM 6 ἔχει aF: ἔχει M οὐ om. M 7 ἐπήγγελται FM οὐδέν aFM 8 δὲ om. C 10 δὲ om. M 11 εἴπερ M post τοῦ inserunt καὶ i. e. emendatam lectionem vocis ἡ (13) ACM 13 καὶ aFM: ἡ AC οὐδὲν κωλύει καὶ ἀπὸ aF 14 τὸ om. M 14. 15 δείξασθαι δὲ M 15 ἐξ ACM: δι’ a: om. F 17 διαλιπεῖν F post διάλειμμα inser. M καὶ ὁ σκοπὸς, sed del. 18 ὡς πρὸς] ὥσπερ a: ὡς πρὸ sic M παραβάλλοντι A1CM: παραβάλλειν δεῖ aA2F μὲν A1CM: μὲν γὰρ aA2F 19 μένηι AM 20 δήσει M 21 εἴη AC: ὁ aF: εἴη ὁ M εἰς τὸν aF 22 οἰκονομήσων F: οἰκονομίσοι, sed corr. Α1: οἰκονομήσει M 22. 23 πρὸς τὴν χρείαν aF 24 ὅτε aF πολυχρόνιον F γίνεται a 25 τοῦ ACM: τὸν F: τὸ a τῆς χορδῆς a ἀνάπτειν 26 τι] τε F 27 λύοι F εἰς τὸν a 28 προστίθοιτο F 29 χρεία ACM: χρόνου F: om. a, qui δεῖ post μεταξὺ addit)
p. 226b34 Ἐφεξῆς δὲ οὖ μετὰ τὴν ἀρχὴν ὄντος ἕως τοῦ ἀλλἀ ταῦτα ἐκείνοις.
Τὸ ἐφεξῆς τινὶ ἐφεξῆς ἐστιν, ὃ ἀρχῆς ἔχει πρὸς αὐτὸ λόγον· τὸ γὰρ μετὰ τὴν ἀρχὴν ὁμογενὲς ὄν τῇ ἀρχῇ, μᾶλλον δὲ ὁμοειδές, ἐφεξῆς ἐστι τῇ ἀρχῇ, ὅταν μηδὲν ὁμογενὲς ἤ ὁμοειδὲς μεταξὺ ᾖ αὐτοῦ τε | καὶ τῆς ἀρχῆς, [*](205 r) οἶον οἰκία οἰκίᾳ ἐφεξῆς ἡ δευτέρα τῇ πρώτῃ, ὅταν μὴ ᾖ αὐτῶν ἄλλη μεταξὺ οἰκία· καὶ ἡ ἀρχὴ δὲ τοῦ ἐφεξῆς ὄντος, καὶ τὸ ἐφεξῆς αὐτὸ πολλαχῶς λέγεται· ἤ γὰρ θέσει ἤ τάξει ἤ εἴδει ἤπάθει ἤ χρόνῳ ἤ γενέσει ἤ ἀριθμῷ ἄλλῳ τινὶ τοιούτῳ· θέσει μὲν ὅσα ποῦ ἐστιν, οἶον εἰ γραμμὰς [*](1.2 πλεῖστον ἀπέχον cf. v. 7: ἀπέχον πλεῖστον Αrist. ἀπεχόμενον ut vid., sed ras. corr. C 2 ἀπέχον F 3 προσκείμενον C cf. f. 206v31: προκείμενον aAFM μεμερησμένον (ut vid.) ποιεῖ ποιεῖ, sed corr. C1 4μετρεῖ δὲ C1 τὰ ὡρισμένα Μ 6 ὥρισται, ω in ras. A1 αὐτοῦ a τῷ πεπέερανται Μ 8 τὸ addidi 9 πειφέφεια C 12 ἤπερ] ἤ παρὰ Μ 13. 14 ἐπὶ τῶ αὐτῶ πέρατι C 14 εὐθεπῖς M sic 15 ἀδιόριστοι Α καὶ ἔοικε aCF: ἔοικε Α πρῶτον αΑΜ: πρῶτα C: πρότερον F ἐν τόπῳ Μ 17 κατὰ τόπον ante oἶα om. a 18 ἐναντίον Μ τὸ om. a ὄντως Α: ὄντως τὸ C: oὕτως καὶ F: ὄντος τὸ Μ: οὕτω καὶ α ὡρισμένω C 21 ὄντος ACM: om. F: μόνον ὄντος Alexandri lectionem cf. p. 876r23 ex Arist. vulg. a, sed om. μόνον Arist. cod. F1 et Metaph. 22 ταὺτα ἐκείνοις AC1F(ut Ar. cod. E1): ταῦτ’ ἐκείνων aC2: ταὺτα ἐν ἐκείνοις Μ 23 λόγον πρὸς αὐτό aFM 26 post οἰκία add. καὶ F οἰκία] οἰκίας C 26. 27 ἄλλη μεταξὺ αὐτῶν (αὐτῆς F) aCF 27 καὶ ἀρχὴ ἡ Μ δὲ om. CM ἐφεξῆς δὲ αὐτὸ F 28 γεννέσει Μ)
τούτων δὲ διωρισμένων ἐκεῖνο χρὴ κρατεῖν, ὅτι ὁμογενῆ ἀνάγκη εἶναι [*](205r) τὰ ἐφεξῆς, τὸ δὲ ὁμογενὲς πολυχούστερον. εἰ μὲν γὰρ ἄρρενας παῖδας διαστήσαντες λέγοιμεν ἐφεξῆς, ὡς ἐν παιδίοις φαμὲν τὸ ὁμογενές, εἰ δὲ καὶ ἄνδρας ἀναμίξαντες, ὡς ἄρρεν τὸ ὁμογενές, εἰ δὲ καὶ γυναῖκας, ὡς ἀνθρώπους προσθέντες δὲ καὶ ἄλογα ζῷα, ὡς ζῷα λέγομεν ὁμογενῆ καὶ ἐφεξῆς· προσεχέστερον γὰρ καὶ πορρώτερον ἑκάστων τὸ ὁμογενές. εἰ μὲν γὰρ βάθρα εἴη πάντα, καθὸ βάθρα, ἔσται ὁμογενῆ, εἰ δὲ καὶ δίφροι, καθὸ καθέδραι, εἰ δὲ καὶ κλῖναι, καθὸ ἀναπαυόμεθα ἐπ’ αὐτῶν· ἀκατονόμαστον γάρ ἐστι τὸ κοινὸν ἐπ’ αὐτῶν. εἰ δέ τινων ἐφεξῆς μεταξύ τινα γίνεται ἀνομοειδῆ, οὐκ ἐπὶ πάντων τῶν ἐφεξῆς τοῦτο οἰητέον συμβαίνειν· οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν κατ’ ἀριθμὸν οὔτε ἐπὶ τῶν κατὰ χρόνον οὔτε ἐπὶ τῶν κατ’ εἶδος ἢ πάθος μεταβαλλόντων· ἐπὶ δὲ τῶν κατὰ γένεσιν οἷον ἐπὶ καρδίας καὶ πνεύμονός ἐστιν μεταξὺ ἀνομογενῆ γεννώμενα οἷον αἱ φλέβες διὰ τὸ εἰλῆφθαι ὡς ἐν σπλάγχνοις τὰ ἐφεξῆς. δῆλον δὲ ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν φύσει τὴν ἀρχὴν ἐχόντων καὶ τὸ ἐφεξῆς φύσει, καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἀναστρέφοντα εἰπεῖν· τὰ γὰρ δύο τοῦ ἑνὸς ἐφεξῆς, οὐ μέντοι τὸ ἓν τῶν δύο. ἐπὶ δὲ τῶν θέσει. ὡς ἂν ὁρίσωμεν τὴν ἀρχήν, οὕτως καὶ τὸ ἐφεξῆς ἔχει, εἴτε τὸ ψυχρὸν ἀρχὴν εἴτε τὸ ζέον ὁρίσαιμεν. ὁ δὲ Θεμίστιος προστίθησιν. ὅτι κυρίως μὲν ἐφεξῆς τὰ ὁμοειδῆ ἐστιν, οἶκος οἴκῳ καὶ γραμμὴ γραμμῇ, λέγεται δὲ ἐφεξῆς καὶ μὴ ὁμοειδῆ τινα πολλάκις· “ἐφεξῆς γὰρ ὁ ἀγὼν τῇ πομπῇ καὶ τὸ νυμφαῖον τῷ γυμνασίῳ.”
Ἰστέον δὲ ὅτι τῶν πολλῶν ἀντιγράφων ἐχόντων ἐφεξῆς δὲ οὗ μετὰ τὴν ἀρχὴν ὄντος ἡ θέσει ἢ εἴδει, ὁ Ἀλέξανδρος οὕτω γράφει οὗ μετὰ τὴν ἀρχὴν μόνον ὄντος, τὸ μόνον προστιθείς, καὶ ἐξηγεῖται ὅτι δηλωτικόν ἐστι τὸ μόνον τοῦ μὴ κυρίως πάντως τὴν ἀρχὴν λαμβάνεσθαι, ἀλλ’ ὅπως ἂν ἡ ἀρχὴ ληφθῇ, ἢ θέσει ἢ φύσει, τοῦ ἐφεξῆς ἀκολουθοῦντος. ἐφεξῆς δὲ εἶπεν γραμμὴ γραμμῆς ἢ γραμμαὶ ἢ μονὰς μονάδος ἢ μονάδες. διότι καὶ μίαν γραμμὴν ἐφεξῆς εἶναι δυνατὸν τῇ [*](2 γὰρ δύο F 2. 3 παῖδας ἄρρενας στήσαντες ἐφεξῆς λέγομεν (λέγοιμεν F) aF διαστήσαντες] στήσαντες δύο M 3 παισὶ a: παιδίας M φάμενον Μ2 εἰ δὲ — ὁμογενές (4) bis exaravit M 4. 5 πρὸς ἀνθρώπους M 5 ἄλλογα C 6 πορρότερον M ἕκαστον FM 7 πάντα βάθρα εἴη aF δίφροι C2 (cf. p. 878, 29): διαφέροι AC1: διαφέρει aFM 7. 8 καθέδραι aM: καθέδρα ACF 8 ἀναπαυσόμεθα aF ἀκατανόμαστον, sed corr. Α1 9 γένηται F: γένοιτο F: γένοιτο a 10 ἀνομοιοειδῆ Μ πάντων ACM: τούτων aF συμμένειν C1 12 ἢ πάθος om., sed post μεταβαλλόντων inser. παθῶν M 13 μεταξὺ καὶ aF ἀνομοιογενῆ FM γινόμενα C: γεννόμενα M sic 14 τὸ ἐφεξῆς C 16 μέντοι καὶ aF 17 θέσει] μερῶν F: θέσεων M 18 ὁρίσαιμεν aFM: ὁρίσωμεν AC Θεμίστιος] p. 355,3 τίθησιν CFM 20 τινα μὴ ὁμοειδῆ a μὴ om. Μ 21 τῶ νυμφαῖον C 23 ὄντος — μόνον (24) om. C εἴδει] τάξει M γράφει] cf. ad p. 874,21 24 ὄντος τὸ μόνον om. M τὸ] ὃ F 25 δηλώτερον M μὴ om. Α 26 ληφθείη C ἡ φύσει ἡ θέσει a 26. 27 ἀκολουθοῦντες F 27 γραμμῆς] γραμμῇ M 27. 28 ἢ μονὰς μονάδος ACFM: καὶ μονὰς μονάδος a: ἢ μονάδος μονὰς Arist. Phys. (brevius Metaph. 1069b33))
p. 227a6 ἐχόμενον δὲ ὃ ἐφεξῆς ὂν ἄπτεται.
Εἰπὼν τί τὸ ἁπτόμενον καὶ τί τὸ ἐφεξῆς ἐπάγει τί τὸ ἐχόμενον, ὅτι τὸ ἐφεξῆς ἅμ ὂν καὶ ἁπτόμενον τοῦτο ἐχόμενόν ἐστιν· οὔτε γὰρ τὸ ἐφεξῆς μόνον ἀρκεῖ πρὸς τὸ ἔχεσθαι (oἱ γοῦν ἀριθμοὶ ἐφεξῆς ὄντες οὐ λέγονται ἔχεσθαι ἀλλήλων, ὅτι μὴ ἅπτονται) οὔτε τὸ ἅπτεσθαι μόνον αὔταρκες πρὸς τὸ ἔχεσθαι. ὁ γοῦν χιτὼν ἁπτόμενος τοῦ σώματος διὰ τὸ μὴ ἐφεξῆς εἶναι οὐ λέγεται ἐχόμενος αὐτοῦ, οἰκία δὲ οἰκίας ἐφεξῆς οὖσα, ὅταν καὶ ἅπτωνται ἀλλήλων, ἐχόμεναί εἰσι, καὶ οἱ τῶν ἁλύσεων κρίκοι. ὁμογενῆ γὰρ δεῖ εἶναι τὰ ἐχόμενα καὶ μηδὲν ἔχειν μεταξὺ μήτε ὁμογενὲς μήτε ἀνομογενές. διὸ οὐ μόνον ἐφεξῆς ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ἁπτόμενα. τὸ μὲν γὰρ ἐχόμενον πᾶν καὶ ἐφεξῆς ἐστι, τὸ δὲ ἐφεξῆς | οὐ πᾶν ἐχόμενον, εἰ [*](205v) μὴ καὶ θέσιν ἔχοι καὶ ἅπτοιτο. διὸ οὔτε ἡ δευτέρα τῆς νουμηνίας ἔχεσθαι λέγεται κυρίως οὔτε τὸ ἐκ λευκοῦ μέλαν γινόμενον ἔχεσθαι τοῦ λευκοῦ, ὅτι μὴ θέσιν ἔχει ταῦτα μηδὲ ὑπομένει ἄμφω, ἀλλὰ τῆς δευτέρας οὔσης ἡ νουμηνία οὐκέτι ἔστι καὶ τοῦ μέλανος γινομένου τὸ λευκὸν οἴχεται. τὰ δὲ μήτε θέσιν ἔχοντα μήτε ὑπομένοντα ἄμφω οὐκ ἄν ἅπτοιτο, τὰ δὲ μὴ ἁπτόμενα οὐκ ἂν ἔχοιτο. εἰ δὲ θείη τις λευκὸν σῶμα καὶ τούτου ἁπτόμενον φαιὸν καὶ ἐκείνου μέλαν, οὐδὲν κωλύει ταῦτα ἔχεσθαι ἀλλήλων· τῶν δὲ ὑγρῶν τὰ μὲν συγχεόμενα οὐκ ἔχεται ἀλλήλων, ἔλαιον δὲ καὶ ὕδωρ λέγοιτο ἄν ἔχεσθαι.
p. 227a7 ἐπεὶ δὲ πᾶσα μεταβολὴ ἐν τοῖς ἀντικειμένοις ἕως τοῦ φανερὸν ὅτι ἐν τοῖς ἐναντίοις ἔσται τὸ μεταξύ.
εἴρηκε μὲν ἤδη, τί ἐστι τὸ μεταξύ, ὅτι τὸ “εἰς εἰς ὃ πέφυκε πρῶτον ἀφικνεῖσθαι” πᾶν “τὸ μεταβάλλον” πρὸ τοῦ εἰς τὸ ἔσχατον ἐλθεῖν, καὶ προσθεὶς ὅτι “ἔσχατον τῆς μεταβολῆς ἐστι τὸ ἐναντίον”, ἐκείνοις οὖν τὰ ἀκόλουθα προστιθεὶς ἀποδείκνυσιν, ὅτι τὸ μεταξὺ ἐν τοῖς ἐναντίοις ἐστί. δείκνυσι δὲ αὐτὸ οὕτως· τὸ μεταξὺ ἐν μεταβολῇ ἐστι· πᾶσα μεταβολὴ ἀπὸ ἀντικειμένου εἰς [*](1 μονάδος F 3 ὃ ἂν — ἅπτηται ex Arist. aM 4 post ἐχόμενον repet. καὶ τί τὸ ἐφεξῆς, sed delev. M 6 οἱ γοῦν] οἱ γὰρ a: ἤγουν M ἑξῆς M 7 ἅπτωνται Μ 9 οἰκίας] οἰκίᾳ aF 10 καὶ (post ὅταν) οm. F ἅπτονται C ἀλλήλων ACM: αὐτῶν ἀλλήλων F: ἀλλήλων αὐτῶν a ἐχόμενά εἰσι a 11 μεταξὺ ἔχειν M ὁμοιογενὲς FM 12 ἀνομοιογενὲς aFM (in quo post primum ο I litt. erasa) καὶ om. F 13 ἐχόμενον οὐ πᾶν aF 14 ἔχει Α νουμίας, sed corr. Α 15 οὔτε τὸ CFM: οὐδὲ τὸ Α: οὔτε a 16 μὴ] μὴ δὲ C 17 ἔσται Α 19 θείη C: θεὶς aAFM 21 τῶν δὲ — ἀλλήλων om. C 22 λέγεται ἔχεσθαι M: λέγοιτο ἔχεται F extremis add. ἀλλήλων aFM 2.5 τὸ πρῶτον aF of. p. 871,16 26 εἰς ὃ ἔσχατον FM καὶ om. a post ὅτι add. τὸ aCFM 27 ἐστί ante τῆς μεταβολῆς Arist. p. 226b26 οὑν τἄ ἀκόλουθα] νῦν C: νῦν τὰ ἀκόλουθα M 28 προσθεὶς a ἐν om. F)
p. 227 a10 Τὸ δὲ συνεχὲς ἔστι μὲν ὅπερ ἐχόμενον ἕως τοῦ καὶ τοῖς ὁποίοις ἕκαστον τούτων ὑπάρχει, εἴρηται.
Ὅσπερ ἀπὸ τοῦ ἐφεξῆς καὶ τοῦ ἅπτεσθαι ἐγίνετο τὸ ἐχόμενον, οὕτως ἀπὸ τοῦ ἐχομένου τὸ συνεχές, ὅταν ἡ ἁφὴ τῶν ἐχομένων γένηται ἕνωσις. τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν τῶν ἁπτομένων τὰ πέρατα δύο τέως ὄντα, συμφυέντα ἓν γένηται· τότε γὰρ οὐκέτι μένει ἁπτόμενα. δεῖ δὲ καὶ τὰ ἅπτεσθαι μέλλοντα ἀλλήλων, συνεχῆ εἶναι· μεριστὰ γάρ, διότι τὰ ἀμερῆ οὐχ ἅψεται ἀλλήλων. φανερὸν οὖν ὅτι ἐν τούτοις ἐστὶ τὸ συνεχές, ἐξ ὧν ἕν τι πέφυκε γίνεσθαι κατὰ τὴν συναφήν. πέφυκε δὲ γίνεσθαι ἓν τὰ μὲν συμφύσει ὥσπερ τὰ ἐγκεντριζόμενα φυτά, τὰ δὲ ἁφῇ καὶ συναρμογῇ ὡς ἡ ναῦς. τῶν δὲ τὸ αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι πλεῖον μὲν ἢ κατὰ ἁφήν, ἐνδεέστερον δὲ συμφύσεως, ὥσπερ ὕδατος καὶ ἀέρος· καὶ διαλυθέντων γὰρ αὐτῶν οὐχ ἧττον τὰ μόρια ἥνωται καὶ τὴν αὐτὴν τῷ ὅλῳ σῴζει φύσιν. ἄλλα δὲ δεσμῷ τὸ ἓν ἔχει ὡς φάκελος, τὰ δὲ πλοκῇ ὡς ἱμάτιον, τὰ δὲ ἐμπλέξει τῶν μορίων ὡς ἡ ἅλυσις, τὰ δὲ ῥάψει ὡς ὑποδήματα, τὰ δὲ κόλλῃ ὡς χάρτης, τὰ δὲ κράσει ὡς μελίκρατον, τὰ δὲ συνθέσει τοιᾷδε ὡς σωρός, τὰ δὲ συντάξει ὡς τὸ στράτευμα, τὰ δὲ συνδέσμῳ ὥσπερ αἱ οὐχ ἁπλαῖ προτάσεις. τὸ δὲ ἅρμα καὶ ἡ συνωρὶς κατὰ πολλοὺς τρόπους ἓν γίνεται · ὁ μὲν γὰρ δίφρος ὥσπερ καὶ οἱ τροχοὶ συναρμόσει ἓν γίνονται, τὸ δὲ πρὸς ἄλληλα τούτων ἑνοποιὸν αἴτιον σύνθεσις ἄν τις εἴη. τῶν [*](2 ἀπὸ τοῦ ἐναντίου A 3 εἴρηκεν] c. 1 p. 225b 3 ἐναντία ἐστίν aF 4 οὐκ ἔσται C 5 ἐστὶν post tert. μεταξὺ aF, ante tert. μεταξὺ Μ 6 οὐχ] οὔθ᾿ F ἄμφω om. a 9 πᾶσι (ex (πάση?) C τινα om. CFM 12 ποίοις a ὑπάρχειν FM 13 οὕτως ACM: οὕτω (οὕτως F) καὶ aF 14 ante ἕνωσις hahet ἔφε deletum F 15 δὲ om. C 16 γίνεται F: γίνηται M 17 μεριστὴ Μ τὰ om. F 18 φανερὸν (a in ras. 11 litt.) M οὖν om. FM 19 κατὰ τὴν συναφὴν ἁφὴν F) γίνεσθαι aF ἁφὴν M 20 ἐγκετριζόμενα a 21 τὰ αἴτια Μ ἓν εἶναι πλεῖον aA2: ἓν εἷναι πλείονα A1: ἓν, vacuum IV litterarum, πλείονα F: εἶναι πλείονα CM 22 τὴν ἁφὴν C ἐνδεέστερα M 24 δεσμῷ] in mrg. genera unitatis numerat δ usque ad ιݲγݲ Α ἔχει τὸ ἓν aF φάκελλος Α : σφάκελλος C : σφάκελος M 26 κόλλῃ, ὡς] κόλλη καὶ M χάρτες F 29 γὰρ om. δί ABBREV φ ABBREV ρος Α συναρμώσει C 30 τὰ δὲ FM ἓν ὁποῖον CF)
Ὁ μέντοι Εὔδημος τὸ συμφυὲς τοῦ συνεχοῦς μᾶλλον ἡνωμένον θεασάμενος καὶ ἴδιον τῶν φυσικῶν αὐτὸ εἰπών “τοῦτο, φησί, κατὰ τὸν λόγον πρῶτόν ἐστι καὶ ἀρχή· τούτῳ γὰρ ἕπεται τὸ συνεχὲς καὶ ἐχόμενόν τε καὶ ἐφεξῆς· κατὰ δὲ τὴν γένεσιν, φησί, τελευταῖον τὸ συμφυές”. δῆλον δὲ ὅτι τῷ λόγῳ τοῦτο πρῶτον εἶπεν ὡς ἐξ ἐκείνων συνεστώς. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης τὸ ἐφεξῆς τοῦ ἅπτεσθαι πρῶτον εἶπε τῷ λόγῳ ὡς ὁλικώτερον καὶ ἁπλούστερον καὶ συναναιροῦν καὶ συνεπιφερόμενον. ὕστατον οὖν κατὰ γένεσιν τὸ συνεχές. διὸ εἰ συνεχῆ εἴη, ἀνάγκη ἅπτεσθαι. οὐχ οὕτω δὲ λέγει ὡς τοῦ συνεχοῦς, καὶ ὅτε συνεχές ἐστιν, ἁπτομένου ὄντος οὐκέτι γὰρ ἔσται συνεχὲς κατ’ ἐκεῖνο τὸ μέρος, καθ’ ὃ ἡ ἁφή), ἀλλ’ ὅτι συνεχοῦς γενομένου, ἐκ πλειόνων ἀνάγκη τὴν ἁφὴν προυποστῆναι. εἰ δὲ ἅπτοιτό τινα, οὐκ ἀνάγκη συνέχειαν ἐπινοεῖσθαι, ὥστε ἐν οἷς οὐκ ἔστιν ἡ ἁφή, οὔτε σύμφυσις οὔτε συνέχειά ἐστιν ἐν τούτοις, εἴπερ τῆς συνεχείας προηγεῖσθαι δεῖ τὴν ἁφήν. οὐ μέντοι ἐν πᾶσιν, ἐν οἷς ἐστιν ἁφή, καὶ σύμφυσιν ἤδη γενέσθαι δυνατόν· καὶ γὰρ ξύλου λίθος ἅπτεται καὶ ἱμάτιον ζῴου, ἀλλ’ οὐ συμφύεται ταῦτα εἰς ἕνωσιν.
Εἰ οὖν ἀληθὲς τὸ μὴ εἶναι ταὐτὸν τὸ ἐφεξῆς καὶ τὸ ἅπτεσθαι μηδὲ [*](1 ἀλλήυλλους C τὸν δίφρον a ACM: τῶν δίφρων in mrg. F1 : τῶν ἵππων in textu F1 3 ἀνεμνήσθη aF ἐπῶν F 4 προχύσει F ἓν τὸ συνέχον aF : ἓν τὸ συνεχές M λέγεται aF 4. 5 συνέχ . . . ἓν (syll. ὂν om. in iii litt. lac.) Μ 5 ὑπερφυὲς C 6 γὰρ om. FM 7. 8 πρῶτον πρὸς νόησιν AC 11 δὲ] γὰρ a 12 τοῦ om. CM 15 ἐν αἷς om. M 16 τοῦτο post ἔτι add. M 17 μετὰ om. F 18 Εὔδημος] fr. 58 p. 82,8 18. 19 θεασάμενος ἡνωμένον aF: ἡνωμένον θεασάμενον M 19 καὶ aA: om. CFM 20 τοῦτο C1 22 pro εἶπεν incohaverat ἐστὶ, sed corr. C ἐκείνου F 24 συναιροῦν F : σὺν . . . αἱροῦν (αν om. in lac. Ill litt.) M 26 δὲ om. F 28 ὑποστῆναι F 29 ἡ om. M 32 σύμφυσις F γενέσθαι (γίνεσθαι a) ἤδη aFM 34 ἐφεξῆς] συνεχὲς, sed corr. F)
Οὐ μόνον δὲ ἐκ τῆς διαφορᾶς τοῦ ἅπτεσθαι καὶ τοῦ ἐφεξῆς ἡ δία· φορὰ τοῦ σημείου καὶ τῆς μονάδος δείκνυται, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ μεταξύ, εἴπερ τινῶν μὲν στιγμῶν ἐνδέχεται εἶναί τι μεταξύ, τινῶν δὲ οὔ. τῶν μὲν γὰρ ἐφαρμοζουσῶν ἀλλήλαις στιγμῶν οὐδέν ἐστι μεταξύ, τῶν δὲ μὴ ἐφαρμοζουσῶν ἐνδέχεται εἶναι μεταξὺ γραμμὴν ἢ γραμμάς· οὐδὲ γὰρ τούτων ἀνάγκη μεταξὺ εἶναι γραμμήν, ἀλλ’ ἐνδέχεται, εἴπερ καθ’ αὑτὰς ὑποτεθεῖεν αἱ στιγμαὶ καὶ μὴ ὡς τῶν ἐν σώματι γραμμῶν πέρατα. τῶν δὲ μονάδων οὐθὲν μεταξύ ἐστιν· μονάδος γὰρ καὶ δυάδος ἀνάγκη μηθὲν μεταξὺ εἷναι. τὸ γὰρ οὐκ ἀνάγκη μεταξύ ἀντὶ τοῦ ῾ἀνάγκη μὴ εἶναι μεταξύ’ εἴρηται· οἱ γὰρ ἀριθμοί, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι λέγουσι, τῷ κενῷ ἀπ’ ἀλλήλων χωρίζονται οὐδὲν ἔχοντες ἀλλήλων μεταξύ.
Ἰστέον δὲ ὅτι διχῶς φερομένης τῆς γραφῆς ἐν τοῖς βιβλίοις ὅπου μὲν πᾶσα γὰρ γραμμὴ μεταξὺ στιγμῶν, ὅπου δὲ πάσης γὰρ γραμμῆς μεταξὺ στιγμή, τὴν προτέραν σαφεστέραν οὖσαν ἴσασιν οἱ ἐξηγηταί· πᾶσα γὰρ γραμμὴ πεπερασμένη μεταξὺ δυεῖν στιγμῶν ἐστι τῶν τὰ πέρατα αὐτῆς ὁριζουσῶν· ἐνδέχεται δὲ καὶ μὴ εἶναι μεταξὺ γραμμήν, ὅταν καθ’ αὑτὰς αἱ στιγμαὶ νοηθῶσιν ὑπὸ τῶν χωριστὰς αὐτὰς ὑποτιθεμένων. ἡ δὲ ἑτέρα, εἴπερ μὴ κατὰ διαφθορὰν εἴη γεγραμμένη, ἀκολουθοίη ἄν τῷ προσυνάγεται [*](1 a ὡς F ante πόρισμα ras. C 2 εἶεν] εἶ ἐν C: ἦ ἓν F χωρισται — μονάς (4) om. F 4 ἔδειξε C1F 5 μὲν ACM: om. aF 7 τὸ ἅπτεσθαι — στιγμαῖς (8) om. C 8 οὐ καθ’ — εἶναι (9) om. M ἑαυτὰς aF 10 συντεθὲν aFM post ποιεῖ add. αὐτὸ F post δέ add. αὐτὸ a ἤκουεν FM 15 τινῶν δὲ οὔ C: om. aAFM. scilicet proxima τῶν μὲν — μεταξὺ in archetypo propter homoeoteleuton omissa et in raargine suppleta turbas dederunt, quarum indicium in Α remansit lacuna post μεταξὺ (16), quam lineolis explevit A1 17 οὐδὲ] οὐ M 18 κατ’ αὐτὰς F 19 ὡς τῶν] ὄντων C 20 οὐθὲν et μηθὲν ut in Aristotelei lemmatis paraplirasi AC: οὐδὲν et μηδὲν aM: οὐδὲ et μὴ δὲ F μονάδος δὲ F 21 post prius μεταξὺ add. ἄν τι (sic) A γὰρ ἀν’ F 21. 22 οὐκ ἀνάγκη μεταξύ libri: in Aristotele deest μεταξύ, sed in cod. E proxima sunt μεταξὺ γὰρ οὐδέν, non οὐδὲν γὰρ μεταξὺ. fortasse etiam μονάδος καὶ δυάδος ordine inverso legit cum cod. F Simplicius 22 ὡς καὶ οἱ C πυθαγόριοι AC κενῶ ex κοινῶ C 26 στιγμὴ, ἡ in ras. iv litt. C 27 δυεῖν AC: δύο aFM τὰ om. Μ 28 καὶ om. FM 29 διανοηθῶσιν C 30 διαφορὰν F γεγραμμένον aF ἀκολουθείη F)
p. 227b3 Μία δὲ κίνησις λέγεται πολλαχῶς ἕως τοῦ | γένος δὲ [*](206v) τῶν ἐπιστημῶν.
Ἀκόλουθον μὲν ἦν μετὰ τὰ περὶ κινήσεως ἤδη ῥηθέντα, ἐν οἷς διέκρινε τὴν κίνησιν τῆς γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς, καὶ τὰς κατηγορίας ἐν αἷς ἡ κίνησις ὑπάρχει παραδέδωκε, ταῦτα τὰ νῦν ῥηθησόμενα περὶ κινήσεως ἐπαγαγεῖν, τίς ἡ μία κίνησις, καὶ ὅτι τριχῶς λεγομένου τοῦ ἑνὸς ἢ γένει ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ, ὡς καὶ ἐν ἄλλοις διώρισται, καὶ ἡ μία κίνησις τριχῶς ῥηθήσεται. καὶ τὶς μὲν ἡ τῷ γένει μία, τὶς δὲ ἡ τῷ εἴδει, τὶς δὲ ἡ τῷ ἀριθμῷ, ἥτις καὶ κυρίως μία δειχθήσεται. ἐπειδὴ δὲ ἡ μία συνεχής ἐστι καὶ ἡ συνεχὴς μία, ἔδει προγινώσκειν τί τὸ σύνεχές ἐστιν, ἵνα καὶ ἐπὶ κινήσεως αὐτὸ γνωρίζειν δυνώμεθα. ἐπειδὴ δὲ τὸ μὲν συνεχὲς ἐχόμενόν τί ἐστι, τὸ δὲ ἐχόμενον ἐφεξῆς τι καὶ ἁπτόμενον, ταῦτα δὲ ἅμα εἶναι χρή, συνθεωρεῖται δὲ τούτοις καὶ τὸ μεταξύ, εἰκότως ἡ ἐκείνων διδασκαλία πρὸ τῶν νῦν ῥηθησομένων παραδέδοται. αὐτὸ μέντοι τοῦτο τὸ πρόβλημα τὸ δεικνύον, τίς ἡ μία κίνησις, ἔστι μὲν καθ’ αὑτὸ τῆς φυσικῆς θεωρίας οἰκειότατον [*](2 μεταξύ τι aFM 4. 5 διαιρεῖν (sed corr. F1) ἑκατέραν στιγμὴ (στιπμὴν F) ἐστὶν 5 ἀληθῶς F 6 ἡ om. aFM 7 τῆς μέσης οm. F 8 γὰρ om. FM 9 στιγμὴν F τὸ] τῷ M μὴ post τῆς iteratum del. F μόνης om. FM 10 τι post μεταξὺ a 11 καὶ (ante ταύτην) om. aCFM ὅτι] τι F 13 προθέσεων C post προτεθέντων add. καὶ δείξας M 14 τί Α: ὅτι aCFM 16 τοῖς] τὸ sic F θέσιν] τάξιν F: om. M 20 μὲν om. aFM 22 ἡ om. a 23 τριχῶς om. M ἡ om. FM 24 ἤδει a ἐν ἄλλοις] velut Metaph. Δ 6. 1016b31 καὶ (ante ἡ) om. aF 26 καὶ om. CFM 27 ante μία add. δὲ C ἔδει CM et ἔδ’ corr. nescio unde) Α: ἤδη F: εἴδει a προγινώσκει F: προδιδάσκειν M 30 τούτω FM 31 παραδίδοται F Comment. Arist. x. Simplic. in Phys.)
Γένει μὲν οὖν μία κίνησις ἡ ἐν τῇ αὐτῇ κατηγορίᾳ· οἷον πᾶσα φορὰ πρὸς πᾶσαν φορὰν μία τῷ γένει ἐστίν· ἐν γὰρ τῆ ποῦ κατηγορίᾳ ἑνὶ γένει ὄντι πᾶσαι. καὶ ἀλλοίωσις πρὸς ἀλλοίωσιν· ἐν γὰρ ποιότητι. ὁμοίως δὲ καὶ αὔξησις πρὸς αὔξησιν καὶ μείωσις πρὸς μείωσιν· ἐν ποσότητι γὰρ πάντα. εἰ οὖν ἕτεραι τῷ γένει κινήσεις, οὐχ ὡς γένος τι κοινὸν ἡ κίνησις κατηγορεῖται τῶν πολλῶν κινήσεων, ὥστε οὐδὲ ὁ ὁρισμὸς αὐτῆς ὡς ἑνὸς γένους καὶ μιᾶς φύσεως ἐγένετο. εἴδει δὲ μίαι πλείονές εἰσι κινήσεις, ὅταν ἐν τῷ αὐτῷ γένει οὖσαι καὶ ἐν τῇ αὐτῇ κατηγορίᾳ καὶ ἐν εἴδει τῶ αὐτῷ εἰσιν ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος ὄντι ἀτόμῳ καὶ μὴ διαιρουμένῳ εἰς εἴδη. οἷον πᾶσαι αἱ λευκάνσεις καὶ τῷ γένει μία εἰσί (χρώματα γὰρ καὶ καὶ τῷ εἴδει μία, λεύκανσις δὲ καὶ μέλανσις τῷ μὲν γένει αἱ αὐταί, τῷ δὲ εἴδει διάφοροι.
εἰπὼν δὲ ὅτι χρώματος μέν εἰσι διαφοραὶ κατὰ κίνησιν λεύκανσις καὶ μέλανσις, καὶ διὰ τοῦτο λεύκανσις μὲν καὶ μέλανσις διάφοροι κατ’ εἶδός εἰσι, λεύκανσις δὲ λευκάνσει ἡ αὐτὴ τῷ εἴδει καὶ μέλανσις μελάνσει, ἐπήγαγεν· λευκότητος δὲ οὐκ ἔσται· διό πὼς εἴδει μία λεύκανσις λευκάνσει. καὶ εἴη ἄν λέγων ὅτι χρώματος μέν εἰσι κατ’ εἶδος διαφοραί, ὅτι μὴ ἔστιν ἄτομον εἶδος τὸ χρῶμα εἰς ειοη καὶ αὐτὸ οιαιρουμενον τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, λευκότητος δὲ οὐκ εἰσὶ κατ’ εἶδος διαφοραί, διότι ἄτομον εἶδος ἡ λευκότης ὡς ὁ ἄνθρωπος. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ἡ αὐτή πὼς τῷ εἴδει λεύκανσις λευκάνσει. τὸ δὲ πῶς ἐνίοτε πρόσκειται διὰ τὴν ἐπαχθησομένην ἀπορίαν πρὸς τὴν μίαν τῷ εἴδει κίνησιν. ἰστέον δὲ ὅτι ἔν τισι τῶν βιβλίων τοῦτο τὸ ῥητὸν οὐ φέρεται λευκότητος δὲ οὐκ ἔστι· διό πὼς εἴδει μία λεύκανσις λευκάνσει. καὶ οἱ ἐξηγηταὶ δὲ φαίνονται παρατρέχοντες αὐτό.
[*](1. 2 τῆς ἅλης πραγματείας τῆς φυσικῆς aFM 3 δειχθήσεται] δὴ χρήσεται FM 4 τὸ (post ὅτι) οm. aF προσεχὲς a 6 ἢ γένει, inter ν et ε ras. C post ἡ γένει add. εἴη F 8 ἔστι αἱ γὰρ τόπου κατηγορίαι ἑνὶ γένει ὄντι πᾶσι F 9 ὁμοίως γάρ καὶ F ἡ αὔξησις M 11 ἑτέρα τ. γ. κίνησις F γένη sic τι κοινὸν M 12 ὁ om. aF ἑνὸς] γένος F 13 μίαι scripsi: αἱ libri post αἱ add. αὐταὶ C εἰσιν] ὦσι μὲν M 15 ὑπὸ — εἴδη om. F τὸ om. a γένος — εἴδη om. M 16 αἱ in ras. C μία recte aAC (cf. p. 890,7): ἐν FM γὰρ] τε F 17 τῷ] τὰ a μία] ἐν FM δὲ] τε F καὶ τῷ μὲν F 19. 20 κατὰ κίνησιν λεύκανσις δὲ καὶ F 20 μὲν om. C καὶ μέλανσις add. in mrg. C 22 λευκότητι F οὐκ ἔσται libri ut Arist. cod. Η: οὐκ ἔστιν Arist. cod. E: οὐκέτι Arist. vulg. διὸ πῶς (ut Arist. cod. Η) AC διό πὼς a): διόπερ FM: διὸ τῷ Ar. vulg. 24 ὅτι — λευκότης (26) om., pro quibus κατὰ κίνησιν exhibet F καὶ (ante αὐτὸ) om. M 27 ἐνίοτε om. a 28 κίνησιν] δείκνυσιν FM 30 διόπερ aFM πὼς post μία inseruit a)Εἰπὼν δὲ μίαν εἶναι τῷ εἴδει κίνησιν τὴν ἐν ἀτόμῳ μίαν οὖσαν, ἐπειδὴ [*](206v) ἔστι τινὰ εἴδη, ἃ οὐδὲν κωλύεται καὶ γένη ἄλλων εἰδῶν εἶναι διὰ τὸ μὴ εἶναι ἄτομα εἴδη, ὥσπερ τὸ ὄρνεον εἶδος ὂν τοῦ ζῴου καὶ γένος ἐστὶν εἰδῶν τινων, οἷον ἀετοῦ καὶ ἱέρακος, λέγει ὅτι αἱ κατὰ <τὰ> τοιαῦτα αἱ αὐταὶ κινήσεις ἀπλῶς μὲν οὐκ εἰσὶν αἱ αὐταὶ τῷ εἴδει, διότι διαιροῦνται εἰς διάφορα εἴδη, ὡς τὸ λευκὸν καὶ μέλαν· πῶς δέ εἰσιν, ὅτι ἐν τῶ αὐτῶ εἴδει εἰσί, κἄν μὴ ᾖ ἄτομον τὸ εἶδος. παράδειγμα δὲ τῶν ὑπαλλήλων εἰδῶν τὴν ἐπιστήμην παρέθετο, εἶδος μὲν οὖσαν ὑπολήψεως, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν γνώσεως, γένος δὲ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν, γεωμετρίας, ἀριθμητικῆς, μουσικῆς, ἰατρικῆς καὶ τῶν λοιπῶν. εἰ οὖν ἡ μάθησις ἀνάληψίς ἐστιν ἐπιστήμης καὶ κίνησις κατὰ ἐπιστήμην, ὡς ἡ ἐπιστήμη πῶς μὲν ἓν εἶδός ἐστιν, ὅτι ἀπὸ γένους διῃρέθη τῆς γνώσεως, ἁπλῶς δὲ οὐχ ἕν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἄτομον εἶδος, οὕτως ἕξει καὶ ἡ μάθησις κίνησις οὖσα καὶ ἐπιστήμης ἀνάληψις.
p. 227b14 Ἀπορήσειε δὲ ἄν τις, εἰ εἴδει μία ἡ κίνησις ἕως τοῦ γένει μὲν οὖν καὶ εἴδει μία κίνησις οὕτως.
Εἰπὼν μίαν κατ’ εἶδος εἶναι κίνησιν τὴν κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος ἐπιτελουμένην, ἀπορεῖ εἰ δεῖ λέγειν μίαν κίνησιν κατ’ εἶδος τὴν τοῦ αὐτοῦ κινουμένου ἐκ τοὐ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ πάλιν καὶ πάλιν, κινούμενον μὲν τὴν στιγμὴν λαβών, ἓν δὲ εἶδος κινήσεως τὸ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτό. καὶ λέγει ὅτι, εἴ τις ταύτην μίαν τῷ εἴδει λέγοι κίνησιν, ἔσται ἡ κυκλοφορία τῇ εὐθυφορίᾳ ἡ αὐτὴ κατ’ εἶδος. δύναται γὰρ τὸ αὐτὸ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ ποτὲ μὲν ἐπ’ εὐθείας κινεῖσθαι, ποτὲ δὲ κύκλω. καὶ ἔσται ἡ κυκλοφορία τῇ εὐθυφορίᾳ ἡ αὐτὴ τῷ εἴδει, ὁμοίως δὲ καὶ ἡ κύλισις τῇ βαδίσει. καὶ λύει τὴν ἀπορίαν, διωρίσθαι λέγων ‘‘μίαν τῷ εἴδει γίνεσθαι κίνησιν, ὅταν ἄτομον εἶδος ᾖ, καθ’ ὃ γίνεται” ἢ ὡς | αὐτὸς εἶπεν, ἐν ᾧ γίνεται· ἐὰν δὲ ἕτερον καὶ ἕτερον ᾖ τοῦτο, ὅτι [*](207r) ἑτέρα καὶ ἑτέρα ἡ κίνησίς ἐστι. τὸ δὲ περιφερὲς τοῦ εὐθέος ἕτερον [*](1 post ἐν ras. C μίαν] εἴδει ACM 3 τὰ ὄρνεα εἴδη ὄντα F 4 οἷα M ἀετοῦ] αὐτοῦ a τὰ aM : om. ACF 6 post ὡς add. τὸ χρῶμα εἰς a καὶ τὸ μέλαν C 7 τὸ om. F ὑπ’ ἀλλήλων aFM 9 ante γεωμετρίας add. οἷον aM γεωμετρείας, sed corr. C 11 ἡ om. C 11. 12 ἓν εἶδος CM: εἶδος A1: ὡς ἓν εἶδος aA2F 12 τῆς γνώσεως om. FM 15 Ἀπορήσει F ἡ om. aF ut Arist. 16 γένει — εἴδει om. F post γένει ras. C κίνησις μία a ut Arist. 17 μία a 18 μίαν λέγειν aFM 19 ante ἐκ add. καὶ aF 20 τὸ ἀπὸ om. F post αὐτὸ add. τὴν εὐθυφορίαν a 21 καὶ om. F λέγοι κίνησιν Α: λέγει κίνησιν C: κίνησιν λέγει aFM 22 τῇ εὐθυφορίᾳ om. F 24 τῇ εὐθείᾳ aF τῷ εἴδει quod in paraphrasi quoque v. 21 et Themistii 357,1 recurrit, in illis exemplis Aristotelis fortasse hic legebatur; contra defuisse vidertur in proximis post ἕτερον ᾖ (v. 19) cf. p. 27 25 κύκλησις, super η scr. ι itemque p. 884,2 F διωρίσθη F 26 μίαν - γίνεται ex Themistio p. 357,4 κίνησιν γίνεσθαι M τὸ ἄτομον F ᾖ om. C 27 post ὅτι add. καὶ FM 28 καὶ om. M ἡ om. aFM)
p. 227b21 ῾Απλῶς δὲ μία κίνησις ἡ τῇ οὐσίᾳ μία καὶ τῷ ἀριθμῷ ἕως τοῦ εἰ δὲ μή, ἡ αὐτὴ μέν, μία δὲ οὐχί.
Εἰπὼν τίς ἡ τῷ γένει μία κίνησις καὶ τίς ἡ τῷ εἴδει ἥ τε κυρίως καὶ ἡ πῶς μὲν πῶς δὲ οὔ, λέγει λοιπόν, τίς ἡ τῷ ἀριθμῷ μία κίνησις, ἣν καὶ ἀπλῶς καὶ κυρίως καὶ τῆ οὐσίᾳ μίαν λέγει. κυρίως γὰρ ἓν τὸ τῷ ἀριθμῷ ὅν, ὅτι τὸ τῷ γένει καὶ τῷ εἴδει ἓν πολλὰ μᾶλλόν ἐστιν ἢ ἕν. μίαν δὲ τῷ ἀριθμῷ φησιν τὴν ἓν τῷ ἀριθμῷ τῶν τριῶν ἕκαστον ἔχουσαν, περὶ ἃ ἡ κίνησίς ἐστιν ὡς δυνατὸν ἐν ἑκάστῳ τὸ ἓν τῷ ἀριθμῷ ὑπάρχειν. τρία δέ ἐστι περὶ ἃ ἡ κίνησις τό τε κινούμενον αὐτὸ οἷον ὁ Σωκράτης, καὶ τὸ ἐν ᾧ ἤτοι καθ’ ὃ εἶδος κινεῖται τὸ κινούμενον οἷον ἡ βάδισις, καὶ τὸ ὅτε ὁ χρόνος, ἐν ᾧ κινεῖται τὸ κινούμενον· πᾶν γὰρ τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ κινεῖται. τούτων δὲ τῶν τριῶν τὸ μὲν ἐν ᾧ ἡ κίνησις καθ’ αὑτὸ τὴν τῷ γένει ἢ εἴδει μίαν κίνησιν ἐπιδείκνυσιν. ἡ μὲν γὰρ κυκλοφορία τῆ εὐθοφορίᾳ ἡ αὐτὴ τῷ γένει, ὅτι καὶ ἡ εὐθεῖα τῇ πεφιφερείᾳ τῷ γένει ἡ αὐτή· γραμμαὶ γὰρ ἄμφω· πᾶσα δὲ εὐθυφορία τῷ [*](1 post κίνησίς add. ἐστιν aFM ληίη om. FM εὐθεῖας sic M 2 περιφέρεια F ἡ κίνησις om. F 3 καὶ τοῦτο — βάδισις (4) om. F 4 ἀμφότερα aF 5 ὁ om. M 6 ἀναφέρειν F 7 post εὐθὺ add. καὶ F εἴδη aFM αὐτὴ AC1 9 εἶδος ἓν aF δυνάμενον] διαιρούμενον a 9. 10 εἰς ἤδη M 12 λέγει aCF ὁμοίως καὶ] ὁμοιῶσαι F 13 ἐπεὶ δὲ aF 14 τὰ αὐτὰ ex ταῦτα C 14. 15 εἴδει δ’ ἐστὶ Μ 1.5 ἁπλῶς] πῶς F 16 ἡ τῆ οὐσίᾳ — ἀριθμῷ om. F 17 εἰ δὲ μή, ἡ αὐτὴ μὲν om. F δ’ οὔ a ex Arist. 18 τε] τι F post κυρίως add. sed del. μὲν C 19 τοῦ ἀριθμοῦ F 21 τὸ om. F τῶ γένει καὶ om., sed add. A1 τὸ γένει καὶ τὸ εἴδει C: τὸ τῶ γένει καὶ τὸ τῷ εἴδει M πολλῶ F ἐστιν om. F 23 τὸ ἐν F 25 οἷον — κινούμενον (26) om. F 28 τὴν τῷ γένει ἢ ACM: τῶ μὲν ἐν F: τῷ a 29 ἡ αὐτὴ AC: μία aFM 30 ἡ αὐτὴ τῶ ψεῖ C)
Εἰπὼν δὲ ὅτι ἓν εἶναι δεῖ τὸ κινούμενον μὴ κατὰ συμβεβηκὸς ἕν, ἐπάγει ὅτι καὶ καθ’ ὃ ἡ κίνησις ἓν εἶναι δεῖ οὕτως ὡς ἄτομον καὶ ἓν τῷ ἀριθμῷ, ἀλλὰ μὴ ὡς κοινὸν καὶ τῷ εἴδει ἕν, ἀλλ’ οὐχὶ τῷ ἀριθμῷ, οἵα ἐστὶν ἡ τῶν ὀφθαλμῶν εἰ τύχοι νοσούντων ὑγίανσις. εἴη γὰρ ἂν δύο ἀνθρώπους ὑγιάζεσθαι τὴν αὐτὴν ὑγίανσιν τὴν τῆς ὀφθαλμίας. ἀλλ’ ἡ τοιαύτη μία καὶ ἡ αὐτὴ τῷ εἴδει καὶ οὐ τῷ ἀριθμῷ, ὅταν ὡς κοινὴ λαμβάνηται. εἰπὼν δὲ ὅτι ἐπὶ τῆς κυρίως μιᾶς κινήσεως καὶ τὸ κινούμενον ἓν εἶναι χρὴ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ μὴ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις ἓν ὡς ἄτομον, ἀλλὰ μὴ ὡς κοινὸν ἐπάγει ὅτι καὶ τὸν χρόνον ἐν τῇ συνεχείᾳ ἕνα εἶναι χρή, οἷον εἰ ὁ Σωκράτης μανθάνοι γραμματικὴν ἐν συνεχεῖ χρόνῳ· μία γὰρ αὕτη κίνησίς ἐστιν, ὅτι τὸ | ἓν ὁ [*](207v) χρόνος κατὰ τὴν συνέχειαν ἔχει, καὶ οὐ κατὰ τὸ ἀριθμῷ κυρίως ἓν ὡς τὸ [*](1 πᾶσα ἡ F 2 πάσῃ εὐθεία om. CFM post παντὶ add. τῶ CF 3 καθ’ αὑτοὺς F ποιεῖται τὰς κινήσεις τὰς Μ in textu; in mrg. alterum τὰς corr. in τοὺς 5 μέντοι] F οἷον ὁ] οἷον M 7 post γίνεται ins. μία C2 8 βαδίζοι FM 9 ὁ χρόνος ὁ C διαλιπὼν F 10 κατὰ om. F 11 μελαίνεται A βαδίζοι F 12 λευκῷ M ἅμα] ἄρα M τὸ ἓν AM: λαμβανόμενον τὸ (om. ἓν) C: post κορίσκῳ aF 13 λευκῷ om. F ὅτι — Κορίσκῳ om. A 14 γίνονται A 16 κατ᾿ ἄλλου καὶ ἄλλο M 20 οὐκ om. F 22 μὴ om. F ἓν om. FM 23 καὶ prius om. F 25 τῶν νοσούντων ὀφθαλμῶν εἰ τύχοι aF post ἄν habet ἅρα Arist., inserunt post ἀνθρώπους aFM 26 ὑγίανσιν] ὑγείαν, sed in mrg. corr. ’ 27 οὐ] οὐχὶ Μ 28 κυρίως καὶ μιᾶς M 3 1 ἐν om. CM ἕνα] ἓν F : post εἶναι Μ : om. C μανθάνοι aA: μανθάνει CFM 32 αὕτη ἡ C 33 κατὰ τὸν ἀριθμὸν F ὡς om. FM)
p. 228a6 Ἔχει δὲ ἀπορίαν ταύτῃ παραπλήσιον ἕως τοῦ αὗται μὲν οὖν εἰσιν αἱ ἀπορίαι ἔξω τῆς νὺν σκέψεως.
Εἰπὼν ὅτι τοῦ χρόνου διαλείποντος οὐκ ἄν εἴη μία τῷ ἀριθμῷ ἡ κίνησις, εἰ μὴ τὸ φθαρὲν καὶ γινόμενον ἓν εἴδει εἴη ἢ τῷ ἀριθμῷ, καὶ τοῦτο ὡς ἀδύνατον ἐνδειξάμενος διὰ τοῦ “εἰ μὲν ἐνδέχεται τὸ φθαρὲν πάλιν ἓν γίνεσθαι τῷ ἀριθμῷ”, βουλόμενός τινα ἀπορίαν ἐκθέσθαι τὴν δοκοῦσαν δεικνύναι, ὅτι οὐδὲν κωλύει τὴν φθειρομένην κίνησιν καὶ τὴν γινομένην μίαν τῷ ἀριθμῷ γίνεσθαι, μετάγει τὴν ἀπορίαν ἀπὸ τῶν κινήσεων [*](1 Εὔδημος] fr. 59 p. 83,10 Sp. ὅτι ὡς C: ὡς aAFM ἔχει—ἡ φορά (2) C: om. aAFM 2 φορά scripsi: φθορά C ὥς φησιν M 3 φθορά F καὶ AC: ἀλλ᾿ aFM 4 εἰ μέντοι—ἀριθμῷ (6) om. Μ 5 τῆς aAFM: τοῦ C: conicio τῆς φθορᾶς πάλαι F post ἄλλω ins. τῶ F ἀπέβαλλεν C ἀναλαμβάνοι C: ἀναλαμβάνον Α: ἀναλαμβάνει aF 8 ἂν om. F ἡ κίνησις F 9 λήθην] ἀλήθειαν F ἐνδέχεται F 10 γενέσθαι a 11 χρόνῳ καὶ ἄλλω aF 12 στοϊκῶν Α1 ἐστι aCF: ἔτι Α: om. M ἁρμόττον CF: ἁρμόττει a AM 13 τὸν αὑτὸν aCF: αὐτὸν ΑΜ με aF γενέσθαι a ἐν om. aF 14 ὁ] ὢν F: om. M 15 κατατάξιν M κοσμοποιία M 17 ἓν εἶναι aAFM vix χ recte: ἐν ἑνὶ C ἀτόμω C 17. 18 ὑπάρχον a: ὕπαρ F: ὑπάρχοι AC: ὑπάρχει M 19 συνδράμῃ aF: συνδραμεῖ sic Μ ἡ αὐτὴ] αὕτη F δύναται μία κίνησις εἶναι aFM κυρίως] κίνησις a 20 οὐκ ἔστι M 21 παραπλήσιον AF: παρὰ πλησίαν C: παραπλησίαν aM ut Arist. αὗται—ἀπορίαι (22) om. FC 24 γινόμενον ACM: γενόμενον aF ἒν εἴδει εἴη (εἴη om. A1M) ἢ τῷ aA2M : ἓν ἤδη ἦ τῶ F: ἓν εἶναι δεῖ τῶ C 26 ἓν om. F)
Αὗται οὖν, φησίν, αἱ ἀπορίαι ἔξω τῆς νῦν εἰσι σκέψεως καὶ ὅλως τῆς περὶ κινήσεως πραγματείας. τὸ γὰρ περὶ ἕξεων καὶ παθῶν ζητεῖν, πῶς ταῦτα ἓν καὶ οὐχ ἕν, καὶ εἰ ὁμοίως τὸ ἓν ἔχει ἥ τε διαλείπουσα ἕξις καὶ πάλιν καὶ πάλιν ἐγγινομένη, καὶ ἡ μένουσα μὲν τῷ δὲ ῥεῖν τὸ ὑποκείμενον ἀλλάσσεσθαι δοκοῦσα ὡς ἐν ἄλλω καὶ ἄλλω ὑποκειμένω ἄλλη κατ’ ἀριθμὸν οὖσα, ταῦτα τὰ ζητήματα ἐφαπτό|μενα τοῦ τε πρώτου [*](208r) ὑποκειμένου καὶ τοῦ δευτέρου καὶ τί τὸ μένον ζητοῦντα ῥεούσης τῆς ὕλης, ἄλλης ἂν εἴη πραγματείας. ἐφάπτεται γὰρ καὶ τῶν τοῦ αὐξομένου δυσλύτων ἀπορημάτων, τί τὸ μένον ἐν τῷ δι’ ὅλου μεταβάλλοντι καὶ αὐξομένῳ· οὐ γὰρ δὴ ἀσκῷ παραπλησίως φυσᾶται τὸ αὐξόμενον καὶ μένον μὲν ὡς ὁ ἀσκός, εὐρυνόμενον δὲ καὶ ὀγκούμενον, ἀλλ’ ἔστι τρόπος δυσκατανόητος, ὃν ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς πραγματείᾳ παραδέδωκε. διὸ πάντα ταῦτα ὡς ἀλλότρια τῆς περὶ κινήσεως πραγματείας ἀποσκευάζεται.
ταῦτα μὲν οὖν περὶ τῆς ὅλης τῶν εἰρημένων ἐννοίας· κτὰ δὲ τὴν λέξιν τὸ εἰ μὲν δύο, δι’ αὐτὸ τοῦτο βραχέως ἀπαγγελθὲν ἀσάφειαν ἐποίησεν. λέγει δὲ ὅτι ὁ αὐτὸς λόγος ἐπὶ τῶν ἕξεων καὶ τῶν κινήσεων ἁρμόζει, πλὴν τοσοῦτον διαφέρει ὁ τῶν ἕξεων λόγος πρὸς τὸν τῶν κινήσεων, ὅτι εἰ μὲν δύο αἱ ἕξεις αἱ ἐκ διαλείμματος ἐγγινόμεναι, δι’ αὐτὸ τοῦτο δύο καὶ αἱ ἀπὸ τῶν ἕξεων ἐνέργειαι καὶ κινήσεις, ὅπερ ἐλλείπει τῷ λόγῳ. δείκνυσι δὲ τοῦτο ἐκ τοῦ ἀντιστρόφου αὐτῷ. ὡς γὰρ τῷ ἀριθμῷ ὅταν ᾖ μία ἐνέργεια ἡ πάλιν καὶ πάλιν, καὶ τὰς ἕξεις τὰς πάλιν καὶ πάλιν μίαν εἶναι ἀνάγκη, οὕτως ἐὰν δύο ὦσιν αἱ ἕξεις, καὶ τὰς ἐνεργείας δύο εἶναι ἀνάγκη· εἰ γὰρ μία, καὶ ἡ ἕξις μία καὶ τὸ ὑποκείμενον ἔτι μᾶλλον ἕν. καὶ τὴν ἀνάγκην ἐπήγαγεν· μία γὰρ τῷ ἀριθμῷ ἐνέργει ἑνὸς τῷ ἀριθμῷ τοῦ ἐνεργοῦντος, εἴτε ἕξις εἴη εἴτε δύναμις εἴτε τὸ ὑποκείμενον. εἰπὼν δὲ ὅτι δυεῖν οὐσῶν τῶν ἕξεων δι’ αὐτὸ τοῦτο καὶ αἱ ἐνέργειαι δύο, καὶ πρὸς τὴν τούτου ἀπόδειξιν τὸ ἀντίστροφον παραθεὶς καὶ καθ’ ἑαυτὸ χρήσιμον τοῖς προκειμένοις ὑπάρχον τὸ λέγον, ὅτι ἡ τῷ ἀριθμῷ μία ἐνέργεια ἀπὸ μιᾶς τῷ ἀριθμῷ ἕξεως ἐστι, καὶ κατὰ ταῦτα δείξας τὴν ὁμοιότητα τῶν πρὸς ἄλληλα λόγων τῆς τε ἕξεως καὶ τῆς ἐνεργείας, προστίθησι [*](1 μία καὶ αὐτὴ M κἄν ACM: καὶ F: καὶ εἰ a γίνεται a ἐνδέχεται (om. ἄν) a ἄν om. F 2 καὶ post ὅπερ add. M ἀπεγνώσθει M 6 πάλιν καὶ] ἡ F: om. M 7 ὡς καὶ ἐν C 10 αὐξομένου] ἐφαπτομένου M 11 αὐξανομένῳ aF 11. 12 παραπλησίως ὰσκῷ M 12 καὶ μένον om. aF 13 ὁ om. aFM 14 ἐν om. F Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] Α 5p. 320a8 sqq. 14 παρέδωκε πραγματεία aF ταῦτα πάντα aF at cf. p. .51,15 15 post πραγματείας iteratum παραδέδωκε del. C 17 ἀπαγγέλθη F 18 ἐποιήσατο C δὲ om. FM ὀξέων Μ ut saepius in vs. sqq. 19 πρὸς τὸν] καὶ M 20 αἱ prius om. F αἱ alterum om., sed add. C1: om. M 21 αἱ om., sed add. F 22 διαστρόφου FM ὅταν] ἐὰν C 24 εἶναι om. Α οὕτως — ἀνάγκη (25) om. FM 26 ἡ ἐνέργεια FM ante ἑνὸς add. ἡ aAFM: om. ut Arist. C 28 δυοῖν aFM αἱ om. CFM 31 ὑπὸ F 32 τὴν πρὸς ἄλληλα, om. λόγων C: τὴν πρὸς ἄλληλα λέγων M ἀλλήλους a τῆς ἕξεως τε καὶ τῆς (om. a) ἐνεργείας aFM)
p. 228a20 Ἐπεὶ δὲ συνεχὴς πάσα κίνησις ἕως τοῦ τίς μὲν οὖν κίνησις ἁπλῶς μία, εἴρηται.
Δείξας τίς ἡ μία κίνησις ἐκ τῶν τριῶν τῶν περὶ ἃ ἡ κίνησις, τοῦ τε κινουμένου καὶ τοῦ καθ᾿ ὃ ἡ κίνησις καὶ τοῦ χρόνου, ὧν ἕκαστον ὡς πέφυκεν ἓν ἀριθμῷ χρὴ εἶναι, εἰ μέλλοι μία εἶναι κυρίως κίνησις, προστίθησι καὶ ἄλλα τινὰ καθ᾿ αὑτὰ ὑπάρχοντα τῇ μιᾷ κινήσει, ὧν πρῶτον τὸ συνεχῆ εἶναι τὴν μίαν κίνησιν. δείκνυσι δὲ αὐτὸ ἐκ τοῦ πᾶσαν τὴν λαμβανομένην κίνησιν αὐτὴν ἑκάστην, κἂν μέρος ᾖ κινήσεως, συνεχῆ εἶναι κατὰ φύσιν, οὐχ ὅτι πᾶσα κίνησις πάσῃ κινήσει συνεχής, ἀλλ᾿ ὅτι ἑκάστη καθ᾿ ἑαυτήν. εἰ δὲ τοῦτο ἀληθές, διότι πᾶσαν κίνησιν ἀνάγκη διαιρετὴν εἶναι, ὅπερ μετ᾿ ὀλίγον τῆς ἀρχῆς παρενέβαλε ῾τὸ γὰρ διαιρετὸν συνεχές᾿, ἀνάγκη τὴν ἁπλῶς μίαν κίνησιν δειχθεῖσαν συνεχῆ εἶναι πρὸς ἑαυτὴν μίαν οὖσαν, ὡς καὶ ἕκαστον μέρος κινήσεως. καὶ εἰ συνεχὴς δέ, μία ἐστίν, ὡς ἀντιστρέφειν ἀλλήλοις. ὅτι δὲ ἡ μία κατ᾿ ἀριθμὸν κίνησίς ἐστιν ἡ συνεχὴς καὶ [*](1 καὶ (prius) om. M 2 ἴσως οὐκ ἄν τῳ δόξειέ πω μία κτλ. Arist. ante εἶναι ras. C 3 ἦν Α: εἶναι C: om. aFM ante τὴν add. καὶ a 4 εἶναι om. F πω] που F: om. M 5 ὅτι ACM: om. F : ἀλλὰ a post πλείους add. δηλονότι a 6 ἐστὶν Arist. (priore loco) 7 φησὶν a 8.9 τῆς ἕξεις sic M 9 post ἑνὸς ἀριθμῷ add. ἀριθμῶ, καὶ τὰς ἕξεις ἀνάγκη C 11 σεχῆ C1 : corr. C2 μένειν a 12 13 ἀριθμῷ ἑνὸς (om. ἡ—ἀριθμῷ) M 15 καὶ om. F 16 μεριζομένους a 17 ἐπειδὴ δὲ M 7. 18 τις μὲν οὑν κίνησις om. F 17 οὖν om. M 19 Δείξας—μία κίνησις om. M ἁ ras. ex ο ABBREV C 21 μέλλει M 21.22 προστίθησιν (om. καὶ) aF 23 τὴν (prius) aC: om. AFM 25 πᾶσα ἡ κίνησις aF ἑκάστην FM 26 καθ᾿ αὐτὴν aF ἀλληθές C ἀνάγκη om. F 27 ταῖς ἀρχαῖς FM cf. Phys. Α 2 p. 185b10, ubi εἰς ἄπειρον γὰρ διαιρετὸν τὸ συνεχές 29 ὡς prius om. F καὶ (post ὡς) om. M εἰ] ἡ CM δὲ om. FM)
Διχῶς δὲ τὴν γραφὴν ηὗρον ταύτην φερομένην· ὅπου μὲν οἷον ἡ λαμπὰς ἐκ διαδοχῆς φορᾶς γενομένη, συνεχοῦς δὲ οὔ, ὅπου δὲ οἷον ἡ λαμπὰς ἐκ διαδοχῆς φορὰ ἐχομένη, συνεχὴς δὲ οὔ. καὶ ἔοικεν ἑκατέρωθι ἡ λαμπὰς οὐ τὴν δᾷδα λέγειν, ἀλλὰ τὴν ἔκλαμψιν καὶ διαδρομὴν τοῦ φωτός. ἐχόμεναι, γάρ φησιν, εἶεν ἂν κινήσεις καὶ αἱ μὴ αὐταὶ τῷ εἴδει καὶ αἱ αὐταί, ὡς ἡ λαμπάς, τουτέστιν ἡ διαδρομὴ τῆς λαμπάδος· τὴν γὰρ κίνησιν λαμπάδα ἐκάλεσεν τὴν κτὰ τὸ αὐτὸ εἶδος, ὡς πρότερον περὶ τῆς μὴ κατὰ τὸ αὐτὸ λέγων. δραμὼν γὰρ ἄν τις, φησί, πυρέξειεν. καὶ τάχα τῆς ἐν Πειραιεῖ λαμπάδος τῆς ἐν Βενδιδίοις [*](1 et 2 συμφύοιντο a 3 γίνοιτο aFM 4 συνεχὴς aFM γίνοιντο C: γένοιντο Α: γένοιτ’ aFM 6 δὲ om. M, in quo ante ἐπὶ lac. iv litt. est post φορᾶς add. καὶ τῆς φορᾶς καὶ F 6. 7 μεταδρόμου aCM d εἶναι pr.] οὖσαν F τὸ primo omiss. add. M 10 φασὶν AC 11 τοῦ δρόμου τὶ aF 12 τὸ om. F 14 αὐταὶ C: αὗται aAFM τῶν om. F 15 ἀνεχομένην M εἶναι] οὖσαν F καὶ οὐ] οὑ Μ 17 οὖσαν ACM: ὄντος aF λαμπεδόνος M: λαμπάδος aF 19 εἴη εἷς aFM α δὲ om. F 21. 22 στάσις ἤδη λαμβάνεται F: ’στ’ ἰδία λαμβάνεται M 22 ἐν om. aF τῆ περιοχῆι διαδοχῆι F 23 ηὗρον ταύτην Α: εὗρον ταύτην C: ταύτην εὗρον aFM 24 γενομένης C, fortasse recte συνεχοῦς δὲ AC: συνεχὴς (συνεχῆς a) δ’ (δὲ M) aFM ὅπου δὲ — οὔ (25) om. F 25 φορὰ ἐχομένη C (ut codd. Arist.): φορᾶ ἐχομένη a (et A?): φορὰ (ex φορᾶ corr. vid.) M 26 ἑκατέρωθεν FM τὴν (post ἀλλὰ) et τοῦ (ante φωτὸς) om. Α 27 post ἄν add. αἱ aF 28 ὡς] τουτέστιν, sed corr. F 31 πειραέι sic M Βενδιδίοις aA: Βενδιδείοις C : Βενδίδεια F : βενδιδείας Μ)
Αἱ οὖν τοιαῦται, φησί, κινήσεις ἐχόμεναί εἰσιν, ἀλλ᾿ οὐ συνεχεῖς. συνεχῆ γὰρ ὧν τὰ ἔσχατα ἕν. ὥστε εἰ συνεχεῖς, καὶ ἐχόμεναι. συνεχὴς γάρ, φησίν, ἐστὶν ὅπερ ἐχόμενόν τι. ἔτι δὲ καὶ ἐφεξῆς εἰσιν. εἰ γὰρ ἐχόμεναι, καὶ ἐφεξῆς. εἴπερ ἐχόμενον ἔλεγεν, ὃ ἐφεξῆς ὂν ἅπτεται. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἐπὶ τῶν θέσιν ἐχόντων. κινήσεις δὲ ἐχόμεναι ἀλλήλων οὖσαι εὐθὺς καὶ συνεχεῖς εἰσι συναλειφομένων ἀλλήλοις τῶν περάτων τῷ καὶ τὸν χρόνον τὸν μετροῦντα τὴν κίνησιν συνεχῆ εἶναι. τὰ γὰρ νῦν ἐφεξῆς ὄντα, ὡς μὴ ἔχειν μεταξὺ χρόνον, ὃς ἦν ὁμογενὴς τοῖς ἑκατέρωθεν, οὐκ ἐφεξῆς ἀλλὰ συνεχῆ γίνεται· ἀμερῆ γὰρ ὄντα οὐχ ἅπτεται, ἀλλ᾿ ἐφαρμόζεται ἀλλήλοις καὶ γίνεται ἓν καὶ συνεχὲς ποιεῖ τὸ ὅλον. τό δὲ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως συμβαίνει. εἰ οὖν ὁ χρόνος μέτρον ἐστὶ κινήσεως καὶ ἡ κίνησις διὰ τὸν χρόνον γίνεται συνεχὴς καὶ ὁ χρόνος διὰ τὴν κίνησιν καὶ ἑκάτερον δι᾿ ἑαυτὸ τῷ τὰ ἔσχατα τῶν μερῶν εἰς ἓν συντρέχοντα ἔχειν, εἴ οὖν ταῦτα οὕτως ἔχει, καλῶς ἐξ ἀρχῆς ἐλέγετο, ὅτι ἀνάγκη τὴν ἁπλῶς συνεχῆ καὶ μίαν κίνησιν τὰ τρία ταῦτα, τό τε εἶδος καθ’ ὃ ἡ | κίνησις [*](209r) καὶ τὸ κινούμενον καὶ τὸν χρόνον, ἕκαστον ἓν τῷ ἀριθμῷ ἔχειν. τῷ μὲν γὰρ χρόνῳ ἀνάγκη μίαν εἶναι, ἵνα μὴ ἀκινησία μεταξὺ γένηται· οὐ γὰρ ἂν εἶεν δύο ἢ πλείονες χρόνοι μὴ μεταξὺ ἀκινησίας οὔσης, εἰ γὰρ μὴ εἴη μεταξὺ ἀκινησία, συνεχίζονται πρὸς ἀλλήλους καὶ οἱ χρόνοι ὥσπερ καὶ ἡ κίνησις, ἀκινησίας δὲ οὕσης μεταξὺ καὶ αἱ κινήσεις πλείους γίνονται μιᾶς αἱ παρ᾿ ἑκάτερα τῆς ἀκινησίας καὶ οἱ χρόνοι τρεῖς ὅ τε τὴν ἀκινησίαν μετρῶν καὶ οἱ τὰς παρ᾿ ἑκάτερα τῆς ἀκινησίας κινήσεις· συλλογίζεται οὖν δυνάμει οὕτως· ἡ κίνησις ἡ πλείονας ἔχουσα χρόνους στάσει διαλαμβάνεται· ἡ στάσει διαλαμβανομένη οὐκ ἔστι μία. καὶ ταύτην πρώτην τέθεικε τὴν πρότασιν. καὶ τὸ συμπέρασμα δῆλον, ὅτι ἡ κίνησις πλείονας ἔχουσα χρόνους οὐκ ἔστι μία. εἰ δὲ τοῦτο ἀληθές, καὶ τὸ σὺν ἀντιθέσει ἀντίστροφον ἀληθές, ὅτι ἡ μία κίνησις ὑφ’ ἑνὸς μετρεῖται χρόνου. ἡ μέντοι τῷ εἴδει μὴ μία κίνησις, κἂν ἐν συνεχεῖ χρόνῳ γίνηται, οὐκ ἄν εἴη μία τῷ ἀριθμῷ, κἂν τὸ αὐτὸ ἔχῃ τὸ κινούμενον. ὡς δραμὼν ἄν τις [*](1 ἀμνημονεύει M Πολιτείας] Ι p. 328 Α 2 λαμπάδια aAC: λαμπά F: λαμπάδα M 3 διαδιδόασιν F: διδόασιν M 4 αἱ μὲν οὖν FM 4. 5 συνεχῆ AC: συνεχεῖς aFM 5 εἰ om. FM 6 ἐστὶν om. M εἰσιν] ἐστιν M 7 ἔλεγεν] ἔλαβεν M 9 συναλειφομένων] καὶ συνεχιζομένων F: συνεχιζομένων καὶ M καὶ (post τῷ) om. F 11 ὁμογενὴς ἣν aF οὐκ om. C 12 ἀμερεῖ C οὐκ ἐφάπτεται aF: οὐκ ἐφάπτεσθαι M 15 διὰ τοῦ χρόνου F 17 ἀνάγκη τὴν om., add. mrg. C 20 γάρ om. aF γίνηται Α: γίνεται M 22 ἀκινησίας C 23 post οὔσης iterat πρὸς ἀλλήλους καὶ οἱ χρόνοι (corr. χρόνοι οἱ) C 23 post ἀκινησίας add. M κινήσεις 26 ἡ κινήσεις sic C ἡ (post κίνησις) om. aFM 27 οὐκ ἔτι F 28 πλείους C 29 post χρόνους iterata στάσει διαλαμβάνεται ἡ στάσει διαλαμ. del F 30. 31 ἡ μέντοι—κίνησις om. M 31 post κίνησις iter, ὑφ᾿ ἑνὸς μετρεῖται χρόνου F 32 μία om. M ἔχει M ὡς εἰ aF)
p. 228b11 ἔτι δὲ λέγεται μία καὶ ἡ τέλειος ἕως τοῦ ἐὰν μόνον ᾖ συνεχὴς.
Δεύτερον ἄλλο τι προστίθησι τῆς μιᾶς κινήσεως ἴδιον. τὸ τέλειον οὐ τῇ κατ’ ἀριθμὸν μιᾷ, τῇ κυρίως μιᾷ προσῆκον μόνῃ, ἀλλὰ καὶ τῇ κατὰ γένος καὶ κατὰ εἶδος μιᾷ λεγομένῃ· μίαν γάρ, φησί, κυριώτερον λέγομεν κίνησιν, ἐὰν καὶ τέλειος ᾖ, εἴτε κατὰ γένος ἐστὶν ἡ λαμβανομένη εἴτε κατ’ εἶδος, εἴτε κατ’ ἀριθμόν, ὅπερ καὶ οὐσίαν ἐκάλεσε· κατὰ γένος μὲν γὰρ κίνησις ἡ κατὰ τόπον ἡ πόθεν ποῖ. καὶ ὅταν τέλειος γένηται αὕτη, τουτέστιν ὅταν τὸ κινούμενον ἀφίκηται εἰς ἐκεῖνο, ἐφ’ ὃ ἔσπευδε, καὶ τελεία γένηται ἡ κίνησις, τότε μίαν αὐτὴν λέγομεν· κατ’ εἶδος δὲ ἡ κάτωθεν ἄνω καὶ ἄνωθεν κάτω· κατ’ ἀριθμὸν δὲ ἡ τοῦδε τοῦ πυρὸς καὶ τῆσδε τῆς βώλου. καὶ τούτων οὖν ἑκάστη ὅταν τελεία γένηται, τότε μία κυρίως ἐστίν. αἱ μὲν γὰρ κατὰ γένος καὶ κατ’ εἶδος πλείονες τῶ ἀριθμῷ οὖσαι μία γίνονται κατὰ τὸ γένος καὶ κατὰ τὸ εἶδος· αἵ τε γὰρ πόθεν ποῖ κατ’ αὐτὸ τοῦτο σία καὶ αἱ ἄνωθεν κάτω πᾶσαι μία, καὶ ὁμοίως αἱ κάτωθεν ἄνω. καὶ μία μᾶλλον ἕκασται, ἂν τέλειοι ὦσιν, ἤπερ ἐὰν ἀτελεῖς. εἰ γὰρ ἓν ἕκαστον λέγομεν εἰς τὴν οὐσίαν αὐτοῦ καὶ τὸ εἶδος ἀποβλέποντες [*](1 ἓν post ἔσχατα aFM 3 μία τῷ ἀριθμῶ κινήσεως M 4 μία πάντως aF ἡ om. M 6 κίνησις μία aF 7 καὶ (ante κυρίως) οm. M 8 οὔτε δὲ (post μόνῃ) CM τὸ om. F 9 προελήφθη F 10 ἡ τοῦ ἐχομένου καὶ τοῦ ἐφεξῆς aFM 11 εἴπερ ἄν F 12 αἱ post δὲ om. F καὶ om. aFM 13 τελείως F 15 Δεύτερον — προστίθησι] τίθησι M cett. om. εἶναι ἴδιον F τὸ δέ τέλειον Μ 15. 16 οὐ τῇ] οὖν τὸ F 16 τῇ κυρίως] fortasse καὶ κυρίως προσήκει μόνον Μ 16. 17 τῇ κατ’ εἶδος καὶ τῇ κατὰ γένος μιᾷ aF 19 οὐσίαν] conicio κατ’ οὐσίαν μὲν] ἡ F 20 ποῖ] τῆ M τέλεος M αὐτὴ CF et is post τουτέστιν 22 γίνηται F 22. 23 κάτοθεν sic M 24 βόλου M γένειται C 25 κατ’ εἶδος καὶ κατὰ γένος aF 26 κατὰ τὸ τὸ M: om. aAF) γένος καὶ κατὰ τὸ εἶδος aAFM: κατὰ τὸ εἶδος καὶ κατὰ γένος C 27 αἱ (post καὶ) om. AM 28 ἕκασται (ἑκάστη CM) ἄν τέλειοι ὦσιν ACM: ἄν τελείωσις ἕκαστα F: ἄν τέλειος ἡ ἑκάστη a εἴπερ F ἀτελής aM1 29 λέγωμεν F)
῾Ο δὲ Ἀλέξανδρος ἐν τούτοις τοῖς Πυθαγορείοις αὐτὸν καὶ τοῖς Πλατωνικοῖς κατακολουθεῖν φησιν, οἵτινες τὸ ἓν ἄριστον ὑπολαμβάνοντες τῷ τελείω ἀπένεμον καὶ ὁλοκλήρῳ καὶ διὰ τοῦτο ἀρχὴν ἔλεγον αὐτό, ὡς καὶ τῆς κοινῆς χρήσεως κατὰ τῶν τελείων καὶ ὅλων τὸ ἓν κατηγορούσης. εἰκὸς δὲ καὶ τὸν Ἀριστοτέλη καὶ τὸν Ἀλέξανδρον εἰς τὰ ἐν τῷ Πλάτωνος Παρμενίδῃ κατὰ τὴν δευτέραν ὑπόθεσιν λεγόμενα ἀφορᾶν, ἐν οἷς τὸ ἓν ὂν ὅλον ἀποδείξας ὅτι καὶ τέλειόν ἐστι δείκνυσιν ἀρχὴν αὐτὸ καὶ μέσα καὶ τέλος ἔχειν συλλογιζόμενος οἷς τὸ τέλειον χαρακτηρίζεται. λέγει δὲ περὶ μὲν τοῦ ὅλου συμπεραινόμενος· “καὶ ὅλον ἄρα ἐστίν, ὃ ἄν ᾖ ἕν, καὶ μόρια ἔχει,” περὶ δὲ τοῦ τελείου· “τί δέ; εἰ ὅλον, οὐ καὶ ἀρχὴν ἄν ἔχοι καὶ μέσον καὶ τελευτήν, ἢ οἷόν τε ὅλον εἶναι ἄνευ τριῶν τούτων.”
Προστίθησι δὲ ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι κυριώτερον μὲν μία κίνησις ἡ συνεχής, ὅταν καὶ τέλειος ᾖ· ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀτελής, ἐὰν μόνον συνεχὴς ᾖ, μία λέγεται κατ’ ἀριθμὸν καὶ αὐτή. ἐπιστῆσαι δὲ χρή, ὅτι τὸ μὲν συνεχὲς τῆ κατ’ ἀριθμὸν μιᾷ κινήσει φησὶ μόνῃ προσήκειν, ἣν καὶ κυρίως μίαν εἶναί φησι, τοῦ δὲ τελείου καὶ ταῖς κατὰ γένος καὶ ταῖς κατ’ εἶδος τὸ ἓν ἐχούσαις μετεῖναί φησιν, | ὅτι τοῦ μὲν συνεχοῦς οὐ μέτεστιν αὐταῖς [*](209v) διῃρημέναις εἰς τὰ οἰκεῖα πλήθη, ἅπερ οὐκ ἔστιν ἀλλήλοις συνεχῆ· οὔτε γὰρ οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι συνεχεῖς ἀλλήλοις, ἐξ ὧν καὶ ἐν οἷς ἐστιν ὁ εἷς [*](2 ἀπειληφὸς ἡ CM 3 οὔτε AM τὸ ante ἓν om., addito τὴν post ἓν, del. F fortasse τό ἓν <τὸ> 4 in mrg. περὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος ἐν τῶ A2 5 αὐτὸ ABBREV C 6. 7 ἄνθρωπος M 8 καὶ ὅλως δὲ aF: ὅλως τε M ἐστὶν ἔτι aFM 9 τοῦτο] ταῦτα M 10 πρὸς τοῖς, ς τοῖς corr. nescio unde Α ταῖς ἤδη ῥηθεῖσιν M 12 πυθαγορίοις, ι in ras. A1 αὐτὸν om. C 13 φησι κατακολουθεῖν aFM 14 ἀπένειμον M αὐτὸ] τὸ M ὡς] ἕως F 16 ἀριστοτέλην CM 17 ὄι ὅλον] τέλειον F 18 καὶ ὅτι aF δείκνυσι δὲ F μέσον aM: μέσην F 18. 19 τέλος ἔχον M 19 συλλογισάμενος C λέγει] Parmenid. p. 142 D μὲν om. F 20 ὃ ACM: ὅπερ aF 21 ἔχει AC: ἔχη aFM τί δέ κτλ.] p. 145 A εἰ om. Plat. vulg. οὐ καὶ] οὐκ M οὐ] ὂν F ἔχοι ἔχη aFM 22 μίσον C τῶν τριῶν τούτων C 23 προτίθησι F 24 τέλος F ἤδη, η alterum in ras. C: εἴδει M, sed corr. in marg. inf. μόνη M 24.25 ᾖ, μία om. aF 25 λέγηται aF αὕτη aFM 26 προσήκειν (προσήσει M) φησὶ μόνη aAFM 27 τοῦ τελείου δὲ aFM 20 διηρημένοις a 30 οἱ παλαιοὶ F)
p. 228b15 ἔτι δὲ ἄλλως παρὰ τὰς εἰρημένας λέγεται μία κίνησις, ἡ ὁμαλής ἕως τοὐ δέοι γὰρ ἄν ἐφαρμόττειν.
Τρίτον τοῦτο προστίθησι τῇ μιᾷ κινήσει ὑπάρχον τὸ ὁμαλὲς καὶ τῇ κατὰ γένος καὶ τῇ κατ’ εἶδος καὶ τῇ κατ’ ἀριθμὸν δυνάμενον ὑπάρχειν, ὥσπερ καὶ τὸ ἀντικείμενον αὐτῷ τὸ ἀνώμαλον. καὶ πανταχοῦ τῶν ἄλλων τῶν αὐτῶν ὄντων ἡ ὁμαλὴς μᾶλλον μία δοκεῖ εἶναι τῆς ἀνωμάλου, διότι ἡ ἀνώμαλος διῃρημένη πὼς εἶναι δοκεῖ κατὰ τὰς ἐν τῇ ἀνωμαλίᾳ διαφοράς. λέγει δὲ πρῶτον, τίς ἡ ὁμαλὴς κίνησις καὶ τίς ἡ ἀνώμαλος. καὶ δεῖγμα τῆς ὁμαλοῦς τὴν εὐθεῖαν παρήγαγεν, ὥς φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, διὰ τὸ καὶ τῆς κινήσεως τῆς ἐπ’ εὐθείας ὅμοια εἶναι πάντα τὰ μόρια καὶ πάντα πᾶσιν ἐφαρμόζειν ὥσπερ καὶ τῆς εὐθείας γραμμῆς, ἐφ’ ἧς ἡ τοιαύτη· κίνησις γίνεται. ‘‘ὁμοίως δέ, φησί, καὶ ὁ κύκλος ἔχει καὶ ἡ ἐπὶ τοῦ κύκλου κίνησις· ὁμαλὴς γὰρ καὶ αὕτη διὰ τὸ πανταχόθεν ὁμοίως περιαγὲς τῆς κυκλικῆς γραμμῆς. ἀνώμαλοι δέ εἰσιν αἱ κεκλασμέναι γραμμαὶ καὶ αἱ μὴ ὁμοίως περιηγμέναι, ὡς πᾶν μόριον παντὶ ἐφαρμόττειν καὶ αἱ ἐπὶ τῶν τοιούτων κινήσεις.” μήποτε δὲ τὸ ὥσπερ ἡ εὐθεῖα οὐ τὴν κίνησιν τὴν ἐπὶ τῆς εὐθείας γραμμῆς ἐνδείκνυται, ἀλλ’ οὕτως ἔχειν πᾶσαν ὁμαλὴν κίνησίν φησι κατὰ πᾶν εἶδος κινήσεως, οὐ μόνον φορᾶς ἀλλὰ καὶ ἀλλοιώσεως ἴον καὶ αὐξήσεως, ὡς ἔχει ἡ εὐθεῖα· ὁμαλὴς γὰρ αὕτη διὰ τὸ πᾶν μόρ παντὶ ἐφαρμόζειν καὶ πᾶσα οὖν κίνησις εἴτε ἐπ’ εὐθείας εἴτε ἐπὶ κύκλου εἴτε κατ’ ἀλλοίωσιν εἴτε κατὰ αὔξησιν ὁμαλὴς οὖσα οὕτως ἔχει ὡς ἡ εὐθεῖα· ἐπεὶ δυνατὸν καὶ ἐπ’ εὐθείας ἀνωμάλως κινεῖσθαι, ὅταν μὴ αὐτὴ ἡ κίνησις ὁμοίως ᾖ τῇ εὐθείᾳ διακειμένη, ὡς πᾶν μόριον ὅμοιον εἶναι παντί. “διαφέρειν δέ φησι τὴν ὁμαλὴν τῆς ἀνωμάλου κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, ὡς μέν φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, διότι μᾶλλον μία ἡ ὁμαλὴς τῆς ἀνωμάλου καὶ ἧττον ἐκείνη ταύτης· συνεχεῖς γὰρ ἀμφότεραι.” μήποτε δὲ οὐ πρὸς τὸ μία τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον νῦν λέγει, ἀλλὰ πρὸς τὸ εἶδος, ἐν ὧ εἰσιν· εἰ μὲν κατ’ εὐθεῖαν ἢ κύκλον τὸ ὁμαλὲς καὶ ἀνώμαλον, ὅτι μᾶλλον [*](1 κοινὸν ἧι A: κοινὸν ἤ CM: κοινὸν ἡ a: κοινωνῇ F 4 ἄλλη M μία om. F 5 δέη M 6 ὁμαλὸν M 7 ὑπάρχειν ACM; om. aF, cum ante δυνάμενον F ὑπάρχει inserat, a ἁρμόττειν 8 τῇ ἀντικειμένη αὐτῇ (sic etiam F) τὸ ἀνώμαλον a 9 μᾶλλον om. Α1: post μία add. Α2 11 ἡ ὁμαλὴς, ἡ ὁ in ras. iii litt. A 12 ὁ om. M 13. 14 παντάπασιν aFM 14 ἐφ’ ἧς—γραμμῆς (17) om. F 16 αὐτὴ ut V. 22 C 17 αἱ (post καὶ) om. aF 18 αἱ om. A1FM 19 κινήσεων FM 20 πᾶσαν om. FM ὁμαλὴν ACFM: ὁμαλῆ a 23 ἐφαρμόττειν aFM 24 ὡς om., sed add. in marg. M 25 ἀνομάλως Α μὴ] μηδὲ Μ 26 παντὶ ὅμοιον εἶναι aFM 27 ὁμαλῆ a cf. v. 20 ἀνομάλου A1 ut p. 896,13 cf. v. 25 28 διότι ACM: ὅτι aF 29. 30 post οὐ πρὸς addita τὸ μᾶλλον del. F 30 τὸ (ante ἧττον) om. aFM λέγει νῦν aF 31 εἰ] ἡ C itemque p. 896,1)
εἰπὼν δὲ τίς ἡ ὁμαλὴ κίνησις, ὅτι ἡ μία καὶ ὁμοιομερὴς ὡς ἡ εὐθεῖα, καὶ τίς ἡ ἀνώμαλος, ὅτι ἡ εἰς πολλὰ διαιρουμένη, καὶ τίς αὐτῶν ἡ διαφορά, ὅτι οὐ κατ’ εἶδος ἀλλὰ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, λέγει λοιπὸν τίνες αἱ τῆς ἀνωμάλου κινήσεως διαφοραί, καὶ παρὰ πόσας καὶ τίνας αἰτίας ἀνώμαλος γίνεται κίνησις· οἰκεῖα γὰρ τῷ περὶ κινήσεως καὶ ταῦτα λόγῳ. ἢ γὰρ παρὰ τὸ ἐφ’ οὗ γίνεται, οἷον εἰ ἐπὶ κεκλασμένης· ἀδύνατον γὰρ ὁμαλῆ κίνησιν γενέσθαι ἐπὶ ἀνωμάλου γινομένην, οἵα καὶ ἡ ἕλιξ ἐστίν. ἢ ὅλως ἐπὶ μεγέθους τοιούτου, οὗ μὴ ἐφαρμόζοι τὸ τυχὸν μέρος ἐπὶ τὸ τυχόν, κἂν συνεχὴς ἡ ἐπ’ αὐτοῦ κίνησις γίνηται. ζητητέον δὲ εἰ καὶ ἐπ’ ἀλλοιώσεως κατὰ τοῦτο ἔσται ὁμαλὴς καὶ ἀνώμαλος κίνησις κατὰ τὸ ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις. ὅπερ γὰρ | ἐπὶ τῶν φερομένων ὁ τόπος, ἐφ’ οὗ 210r φέρεται τὸ φερόμενον, τοῦτο ἐπὶ ἀλλοιώσεως ἡ ποιότης ἐστί· πᾶν δὲ τὸ κατὰ ποιὸν μεταβάλλον ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον μεταβάλλει, μελαινόμενον ἢ λευκαινόμενον· οὐδὲν δὲ μέρος τῆς λευκάνσεως ἢ μελάνσεως ἐφαρμόσαι δύναται ἄλλῳ μέρει, οὐχ ὅτι οὐχ ὑπομένει, ἀλλ’ οὐδὲ τῇ ἐννοία (οὐ γὰρ [*](2 ὅτι a Α: om. CFM 3 καὶ εἰ aA: εἰ om. F: καὶ ἡ CM 4 πάση a ὁμαλῶς AC: ὁμαλὲς aFM ἡ μὴ ACM: om. aF 6 ὡς Α2: om. A1CFM: οἷον a 7 πάσα M 8 ὁμαλὲς utroque loco F ἡ ACM: καὶ aF post μὴ iteiata εἰ δὲ—διαφέρουσι del. F ἄν ἀλλοιοῖτο Arist. 9 φέρει τὸ M: φέροιτο ἄν a ἐφ’] ἀφ’ F ὁμαλοῦ ACFM (ut Arist.): ὁμαλοῦς a ἐφ’ ὁμαλῷ] sic Arist. cod. E prima m. 10 γράφουσιν AC: λέγουσιν aFM κύκλω ἡ εὐθεῖα F: κύκλῳ ἡ εὐθεῖαν M: κύκλου et εὐθείας priori lectioni respondens Simpl. v. 12. 13 et Arist. vulg. ἐπεὶ C 11 τι ὁμαλῶς aF ὁμαλῆ aC 12 ἀπὸ] ἐπὶ a ἐφ’ aC (in ras.): ἀφ’ AFM 15 ὁμαλὴ A: ὁμαλὴς aCFM ἡ (ante μία) om. M μία καὶ ἡ aF 16 καὶ ἥτις ἡ C πολλὰς a 17 κατὰ] καὶ F καὶ ἧττον M λέγει om. aF 18 post κίνησις add. λέγει a (non F) 20 ἡ γὰρ ACM: εἰ γὰρ F: ἐνίοτε μὲν οὖν a περὶ τὸ ἀφ’ οὗ F εἰ om. aFM 21 ὁμαλὴν M γίνεσθαι F 22 ἐφαρμόζει aM: ἐφαρμόζοιτο (om. proximo τὸ) F τυχεῖν F 23 γίνεται M εἰ om. M 24 καὶ κατὰ F 24. 25 κατὰ τοῦτο ἐφ’ οὗ C 26 τὸ (ante φερόμενον) om. aF 27 κατὰ τὸ ποιὸν F 28 ἡ τῆς aF 29 δυνατὸν a οὐχ ACFM: οὐ μόνον a οὐχ ὅτι post οὐχ ὑπομένει C1: corr. C2)
Εἰπὼν δέ, ὅτι ἔστι τις ὁμαλότης καὶ ἀνωμαλία παρὰ τὴν τοῦ κινουμένου ταχυτῆτα καὶ βραδυτῆτα, ἐπάγει, ὅτι ταῦτα, τουτέστιν ἡ ταχυτὴς καὶ ἡ βραδυτής, οὐκ ἔστιν εἴδη κινήσεως οὐδὲ διαφοραὶ κατ’ εἶδος ἡ ταχυτὴς καὶ ἡ βραδυτής, καθ’ ἃς διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ὁμαλαὶ καὶ ἀνώμαλοι κινήσεις. καὶ δείκνυσι τοῦτο ἐκ τοῦ ἐν πᾶσι τοῖς εἴδεσι τῆς κινήσεως εἶναι ταχυτῆτα καὶ βραδυτῆτα· καὶ γὰρ φέρεσθαι καὶ ἀλλοιοῦσθαι καὶ αὔξεσθαι δυνατὸν ἑκατέρως. τὸ δὲ ἐν πᾶσιν ὂν τοῖς εἴδεσιν οὐκ [*](1 ἑτερομερεῖ F: ἑτερεῖ sic M 2 ἐπ’ εὐθείας aFM 3 ὁμαλεῖς C εἰ ἔστι τις ἄλλη aFM γε a: τε ACFM 3. 4 post αὐξόμενον add. ἔσται a 4 ἵσταιτο AC: σταίη aF: σταίοιτο M 5 ἔσται τότε aFM 6 7 ἐπιδοίη aFM 7 καὶ ἐν ἀλλοιώσει δὲ ACM: καὶ ἐν ἄλλω ὡς εἶδεν F: ἐπὶ δὲ ἀλλοιώσεως a post προποδισμὸν add. γινομένη a 8 ἀνωμαλία τίς ἐστιν αὐτῆς ἀνωμαλία (hoc om. M) AFM: ὁμαλότης ἐστιν αὐτῆς C: ἀνωμαλία, αὐτῆς ἐστιν ἡ ἀνωμαλία a μὲν om. Α 9 θερμαίνεται M ἀνώμαλον a 10 ἧς ACM: οἷς F: ὃ a 12 ἡ addidi κινήσεως κυρίως aF οὔτε παρὰ C: οὔτε τι ἄρα AF: οὔτε τι αἴτιον ἄρα M: ἥτις οὔτε κατὰ a 13 ἡ supra add. M post προειρημένη add. ἐστίν a 15 τὸ (post οὔτε) ACFM: om. a παρὰ] περὶ in marg. M 16 μέλαν] μίαν F 17 καὶ om. F τοῦ (ante ἐφ’ οὗ) om. F 18 τοῦ εἰς ὃ] τὸ εἰς ὃ F 19 κινεῖται aF 20 ὁμοία] μία, sed in mrg. corr. F1 21 προτέροις C 23 ὁμαλώτης καὶ C: om. F 24 ταῦτά ἐστι τουτέστιν M 25 ante βραδυτής om. aA κινήσεως CM ut Aristoteles (of. v. 28. p. 898,2. 29): κινήσεων aAF διαφοραὶ ut Arist. Α: διάφορα C: διαφορὰ aF: διαφέρει M 26 ὁμαλεῖς C 27 τοῦτο om. aF 27. 28 τῶν κινήσεων F 28. 29 καὶ αὔξεσθαι καὶ ἀλλοιοῦσθαι aFM 29 ἑκάτερον M)
Εἰπὼν δὲ τὴν ὁμαλὴν κίνησιν μίαν εἶναι, καὶ μᾶλλον τῆς ἀνωμάλου διὰ τὴν ὁμοιότητα, λέγει ὅτι καὶ ἡ ἀνώμαλος | μία διὰ τὸ συνεχές, εἴπερ 210v εἴη συνεχὴς μέν, ἀνώμαλος δέ. ἔκειτο γὰρ ἡμῖν ἡ συνεχὴς μία εἶναι, ὥσπερ ἡ μία καὶ συνεχής. συνεχὴς δέ ἐστί ποτε καὶ ἡ ἀνώμαλος. κἂν συνεχὴς δὲ ᾖ, ἧττόν ἐστιν αὕτη μία τῆς ὁμαλοῦς· εἰ δὲ ἧττον, τὸ δὲ ἧττον ἐν παντὶ μίξει τοῦ ἐναντίου, ἔχοι ἄν τι καὶ πλήθους ἐν ἑαυτῇ ἡ ἀνώμαλος. τὸ δὲ ἧττον δέ, ὅπερ τῇ κεκλασμένῃ μέ νῇ συμβαίνει φορᾷ, ταὐτόν ἐστι τῷ ὃ τῇ ἐπὶ τῆς κεκλασμένης γινομένῃ φορᾷ συμβαίνει. πᾶσα γὰρ ἡ ἐπὶ τῆς τοιαύτης ἀνώμαλος καὶ ἧττον συνεχὴς καὶ μία. εἰπὼν δὲ ὅτι καὶ ἀνώμαλός τις κίνησίς ἐστι συνεχὴς καὶ μία ὥσπερ ἡ ἐπὶ τῆς κεκλασμένης, εἰ καὶ ἧττον ἔχει τὸ συνεχὲς ἐπάγει, τίνες ἀνώμαλοι κινήσεις οὐ δύνανται συνεχεῖς εἶναι καὶ μία. καὶ λέγει ὅτι καὶ αἱ ἐχόμεναι ἀλλήλων κινήσεις, ἂν μὴ κατ’ εἶδος εἶεν αἱ αὐταί, οὐκ ἂν εἶεν μία καὶ συνεχής. καὶ δείκνυσιν αὐτὸ λαβὼν ἐκ τῶν προειρημένων, ὅτι τὴν μίαν καὶ συνεχῆ κίνησιν, οἷον τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω ἢ ἐπὶ τὸ κάτω ἢ τὴν λεύκανσιν ἢ θέρμανσιν ἢ αὔξησιν ἢ μείωσιν ἐνδέχεται καὶ ὁμαλὴν εἶναι καὶ ἀνώμαλον, καὶ προσλαβὼν ὅτι ἡ ἐξ ἀνομοίων εἰδῶν συγκειμένη οἷον ἐξ ἀλλοιώσεως καὶ φορᾶς οὐκ ἂν εἴη ὁμαλής, συνήγαγε συμπέρασμα ἐν δευτέρῳ [*](1 πᾶσιν ἐστὶν C: ἐστὶ post εἴδεσιν inser. M κατὰ τόπον] κατόπιν F 4 καὶ τὸ ἧττον aF ὁ γὰρ] καὶ γὰρ M 5 ᾖ om. aF 6 εἴδει alterum om. aF 7 διαφορᾶς] φορᾶς aF ἐστὶ τῆ ἐναλλοιώσει F 8 θερμαίνει τὸ μὲν aF: θερμαί . . . τὸ μὲν νεῖ om. in lac. iii litt.) M θᾶττον] μᾶλλον M 9 τὸ alt. om. aF 11 ὁμαλῆ aC ἀνωμάλλου C: ἀνωμαλίας F 13 συνεχὲς μὲν, ἀνώμαλον δὲ aF 14 κἄν scripsi: καὶ aAFM: καὶ εἰ C 15 δὲ ᾖ scripsi: δεδεηι sic Α: δὲ εἰ FM: δὲ aC καὶ μία a μία ante αὕτη F εἰ δὲ] ἥδε Α 16 ἑαυτῇ AC: αὐτὴ F: αὑτῇ aM 17 ἧττον δὲ om. ACF, sed in mrg. add. Α1 δὲ om. aM 18 ὃ C: om. aAFM τῇ om., sed supra add. C1 συμβαίνει ACM: συμβαίνειν aF 19 ἀνώμαλος AM: ἀνώμαλον, sed corr. C1: ἀνωμάλου aF 20 εἰπὼν— καὶ μία om. aF 21 εἰ καὶ AC: καὶ εἰ M: καὶ F: καὶ γὰρ a post συνεχὲς interpolat καὶ μία ἐστίν. εἰπὼν δὲ ὅτι τὴν μίαν ἐνδέχεται καὶ ὁμαλῇ (sic) εἶναι καὶ μὴ a 22 οὐ δύνανται — κινήσεις (23) om. M καὶ αἱ Α: καὶ F: αἱ aC 22. 23 post ἐχόμεναι ras. C mirum si Aristotelis vulgatam interpretetur οὐκ ἄν εἴησαν αἱ (om. E) μὴ κατ’ εἶδος ἐχόμεναι αὗται (καὶ αὗται I) μία (ἢ μία E) καὶ συνεχής 25 οἷον om. F 26 ἢ τὴν θέρμανσιν M ὁμαλῆ a 28 φθορᾶς M)
p. 229a7 Ἔτι δὲ διοριστέον ποία κίνησις ἕως τοῦ οὐ γάρ ἐστιν ἄλλως ἀντιτιθέναι.
Τοῖς εἰρημένοις περὶ κινήσεως καὶ μεταβολῆς προβλήμασι καὶ τοῦτο προστίθησιν ἀναγκαῖον, ποία κίνησις ποίᾳ κινήσει ἐναντία· ζητήσει δὲ καὶ περὶ μονῆς ἤτοι ἠρεμίας τὰ αὐτὰ ζητήματα. καὶ ἔστιν ἀναγκαῖον τὸ πρόβλημα· ἐκ τούτου γὰρ αἵ τε φυσικαὶ κινήσεις δείκνυνται καὶ ἡ τῶν στοιχείων πρὸς ἄλληλα ἐναντίωσις, καὶ τίνα ἐκ τίνων γίνεται, καὶ ἄλλα πλεῖστα τῶν ἐν φυσιολογίᾳ. ἐπειδὴ δὲ ἡ κίνησις ἔκ τινος εἴς τι καὶ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον μεταβολή ἐστιν, ἐκτίθεται τοὺς τρόπους, καθ’ οὓς δυνατὸν δύο κινήσεις ἐναντίας εἶναι, καὶ διακρίνει, τίνες ἐν ταύταις αἱ ἐναντίαι κινήσεις εἰσίν. ἐπειδὴ δὲ ἀπεφήνατο μὴ εἶναι ἄλλως ἀντιτιθέναι ἢ κατὰ τοὺς εἰρημένους τρόπους τὰ ἔκ τινος εἴς τι μεταβάλλοντα, πειρατέον ἐκ διαιρέσεως αὐτοὺς ἀνευρεῖν, ᾗ φαίνεται καὶ αὐτὸς χρώμενος. ἐπεὶ οὖν ἔκ τινος εἴς τι ἡ μεταβολὴ καὶ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, ἀνάγκη τὰς ἐναντίας κινήσεις ἢ ἐξ ἑνὸς τῶν δύο ἢ ἐκ τῶν δύο τῶν ἐναντίων χαρακτηρίζεσθαι. [*](1 τέθειται F: τέθηκεν C1 2 τέθηκε M 3 τὴν μίαν πάσαν a (μίαν πᾶσαν collocat etiam F) 4 ὁμαλῆ C καὶ ἀνώμαλον εἶναι a 6 ἐρωτίσεως C 8 ὁμαλῆ a 9 ἀνώμαλλον ut saepe C 11 οὐ aC: om. AFM 12 τὸ μετέχον — εἴδει (v. 14) om. M 14 εἴδη C τὸ μᾶλλον καὶ (τὸ add. M) ἧττον ἔχει aFM ἐν ἄλλοις εὗρον ἧττον οὖν τὸ ἐκ διαφέρων (sic) inseruit inter μᾶλλον καὶ et ἧττον C οὖν ACM: γοῦν aF εἰδῶν om. F 15 συνεχὴς C 17 ἀντιτιθέναι libri ut v. 26 et p. 901,16 et Arist. codd. FHI: ἀντιθεῖναι Arist. vulg. 18 τοῖς — προβλήμασι lemmati continuat Α 19 ποίᾳ κινήσει om. M 21 αἶ τε AM et (ex αἵται corr.) C : καὶ αἱ aF δείκνυται M ἀλλήλους (υ in ras. C2) C 23 F δὲ om. F εἴς τι] ἐστὶ Μ 25 εἶναι ἐναντίας aF τίνας C1 αἱ om. F 26 ἀντιθέναι M 28 ἀνευρεῖν (ἀναιρεῖν F, εὑρεῖν M) αὐτοὺς aFM 29 καὶ om. F 30 ἐξ ἑνὸς τῶν aCFM: ἐξ ἐναντίων A1, sed in mrg. γρ. ἡ ἑνὸς τῶν δύο A2 ἡ ἐκ τῶν δύο om. M δύο (ante τῶν)] δύω a)
p. 229a16 Ἔστι δὲ ἡ μὲν ἐξ ἐναντίου τῇ εἰς ἐναντίον ἕως τοῦ | οἷον τὸ γενέσθαι λευκὸν μὴ ἔκ τινος.
[*](211r)’Ex διαιρέσεως οὕτως ἀπαραλείπτου τὰς ἀντιθέσεις λαβὼν ἑκάστην λοιπὸν προχειριζόμενος δείξει, ποῖαί εἰσιν ἐναντίαι κινήσεις. καὶ πρῶτον ὅτι ἡ ἐξ ἐναντίου τῇ εἰς ἐναντίον οὐκ ἔστιν ἐναντία, οἷον ἡ ἐξ ὑγείας τῇ εἰς νόσον· ἡ αὐτὴ γάρ ἐστι καὶ μια. εἰ γὰρ ἡ κίνησις ἐξ εναντίου εἰς ἐναντίον ἡ ἐξ ὑγείας μεταβολὴ εἰς νόσον γίνεται, πάντως καὶ ἡ εἰς νόσον ἐξ ὑγείας· ὥστε μία καὶ οὔτε ἐναντίαι οὔτε πλείους. οὐ μέντοι ὁ αὐτός, φησί, λόγος τῇ τε ἐξ ἐναντίου καὶ τῇ εἰς ἐναντίον, διότι ἡ μὲν ἐξ ἐναντίου τὸ ἐξ οὗ ἡ μεταβολὴ μηνύει, ἡ δὲ εἰς ἐναντίον τὸ εἰς ὅ. καὶ ἔστιν καθ’ ἑκατέραν ἐκφορὰν προηγούμενον μὲν τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ θάτερον δηλούμενον. καὶ διὰ τοῦτο εἶπεν ὥσπερ οὐ [*](1 ἢ aCA2: εἰ A1FM οὖν om. M αἱ om. FM 2 εἰς τὸ αὐτὸ F 3 ἡ a et M et nescio unde corr. Α: om. CF 3. 4 ἡ γένεσις CM 4 καὶ ἡ φθορὰ AM 5 ante ὥστε add. εἰς τὸ μὴ ὄν Μ ὥστε καὶ ἡ C ἡ γὰρ — αὐτοῦ (v. 6 alt.) om. M 6 ἢ om. F 7 παράσχοιτο M: πάσχοιεν a ἑκάτερον] ἑκατέρα ras. corr. C 7.8 χαρακτηρισθήσεται aM: χαρακτηρισθήσονται ACF 9 ἐκ τοῦ (!) νόσου F ὡς (ante εἰς) supra add. M εἰς ὑγείαν CF 10 εἰς ἐναντίον FM ἡ (ante ἐξ) supra add. C 12 ἑκάτερα F 13 τῆ] τῆς F 14 ἢ om. F τούτων ἕνα aF ἕνα τινὰ Arist. τὸν τρόπον a: τὸν τρόπον δὲ F 17 τῇ om. F εἰς ἐναντίον aFM: εἰς τὸ ἐναντίον AC 18 γίνεσθαι a ex Arist. 20 ποίαις Μ1, corr. rubro 21 οἷον om. A: οἷον — νόσον (22) om. FM 22 εἰ γὰρ ἡ ACM: ἡ γὰρ ἡ F: ἡ γὰρ a post κίνησις add. ἡ a 23 δὲ post ὑγείας inser. M πάντως post νόσον (24) aF 24 μεταβολὴ post νόσον add. M ἐναντία F 25 τῇ utrumque] τῆς CM 26 εἰς ἐναντίον, ί in ras. C 27 φορὰν F 28 ὥσπερ et αὐτὸ τὸ om., sed rest, C1)
Δευτέραν ἀντίθεσιν προχειρίζεται τὴν ἐξ ἐναντίου τῇ ἐξ ἐναντίου, κατὰ μὲν τὸ ἐξ ἐναντίων δοκοῦσαν ἐναντίαν εἶναι, οὐ μέντοι κινήσεις ἐναντίας περιέχουσαν, ὅτι πᾶσα κίνησις οὐ μόνον τὸ ἐξ οὗ ἔχει, ἀλλὰ καὶ τὸ εἰς ὅ. τὸ γὰρ ἐξ ὑγείας κινούμενον, πόθεν μὲν ἡ κίνησις ἄρχεται, δηλοῖ, τὴν δὲ κίνησιν οὐκ ἐμφαίνει. αὐτὸς δὲ πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι αὕτη ἡ αὐτή ἐστι τῇ κατ’ ἄμφω λεγομένῃ. ἅμα γὰρ συμβαίνει ἐξ ἐναντίου εἶναι καὶ εἰς ἐναντίον ἢ τὸ μεταξύ, καὶ τοῦτο ὡς ἐναντίον· ὥστε εἶναι τὴν ἀντίθεσιν τῆς ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, ἐν ἡ μόνῃ δείξει προελθὼν τὴν τῶν κινήσεων ἐναντίωσιν· διὸ νῦν ἀναβάλλεται αὐτήν. δῆλον δὲ ὅτι καὶ ἡ εἰς ἐναντίον τῇ εἰς ἐναντίον ἡ αὐτή ἐστι· τὸ γὰρ εἰς ἐναντίον ἐξ ἐναντίου πάντως. ὥστε πάλιν τὴν αὐτὴν ἀντίθεσιν γίνεσθαι τὴν ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον τῇ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον. εἰ δέ τις οὕτω ψιλῶς ὡς κατὰ τὴν διαίρεσιν λάβοι τὴν ἐξ ἐναντίου τῇ ἐξ ἐναντίου μόνον μὴ προσλογιζόμενος, ὅτι καὶ εἰς ἐναντία αὗται, καὶ πάλιν τὴν εἰς ἐναντίον τῇ εἰς ἐναντίον μὴ ἐννοῶν ὅτι αἱ εἰς ἐναντία καὶ ἐξ ἐναντίων πάντως εἰσί, μᾶλλον δόξουσιν αἱ εἰς ἐναντίον γινόμεναι μεταβολαὶ ἐναντίαι εἶναι ἤπερ αἱ ἐξ ἐναντίων, διότι ἡ λῆψις τῶν ἐναντίων μᾶλλον ἔχει ἐναντίωσιν ἤπερ ἡ ἀποβολὴ τῶν ἐναντίων. τὰ μὲν γὰρ ἀποβάλλοντα τὰ ἐναντία παύεσθαι κατὰ τοῦτο δοκεῖ τῆς τι, τὰ δὲ προσλαμβάνοντα γίνεσθαι μᾶλλον ἐναντία. καὶ ἔστιν ἡ μὲν εἰς ἐναντίον μεταβολὴ τῇ λήψει τῶν ἐναντίων χαρακτηριζομένη, ἡ δὲ ἐξ ἐναντίων τῇ ἀποβολῇ. ἔτι δὲ καὶ αἱ κινήσεις καὶ αἱ μεταβολαὶ χαρακτηρίζεσθαι δοκοῦσιν μᾶλλον ἀπὸ τῶν εἰς ἃ γίνονται καὶ οὐκ ἀπὸ τῶν ἐξ ὧν, ὡς ἤδη καὶ πρότερον εἴρηται. νοσάζεσθαι γὰρ λέγομεν τὸ εἰς νόσον ἰὸν καὶ ὑγιάζεσθαι τὸ εἰς ὑγείαν.
Εἰπὼν δὲ μᾶλλον ἐναντίας δύνασθαι εἶναι τὰς εἰς ἐναντία γινομένας ἤπερ τὰς ἐξ ἐναντίων καὶ ἀποκρίνας ἔτι μᾶλλον διὰ τοῦ τὰς ἐξ ἐναντίων ἀπαλλαγὴν ἔχειν τῶν ἐναντίων, ζητεῖ λοιπὸν περί τε τῶν εἰς ἐναντία γινομένων [*](1 μεταβάλλει M μεταβάλλειν alterum om. FM 2 τῷ a: τὸ ACFM 3 ὡρίσθη F: ὡρισμένον Μ τὸ ἐξ ACM: τῷ ἐξ aF τῷ om. CF 6 μὲν om. F κινίσεις C 6. 7 post ἐναντίας add. εἶναι del. F 7 περιέχουσα M 9 τὴν δὲ εἰς ὃ κίνησιν a οὐκ om. FM 10 λεγομένῃ om. C post συμβαίνει add. καὶ del. Μ εἶναι] ὅτι F: εἶναι ὅτι M 12 post εἰς ἐναντίον inserunt variarn et fortasse veram (cf. v. 16) lectionem τῇ ἐξ ἐν. εἰς ἐναντίον CFM 14 ἡ αὐτὴ δέ ἐστι F 16 τὴν om. aFM 18 τῇ εἰς ἐναντίον τὴν εἰς ἐναντίον a τῆ εἰς] τῆς εἰς M 19 αἱ εἰς ἐναντίον Α 20 ἐναντίον εἰνὶ ἤπερ ἡ A διόπερ F 21 ἡ λῆψιν sic Μ ἀποβολὴ ACFM: μεταβολὴ a 22 γὰρ] δὲ F 24 ἐναντία CM λείψει M 25. 26 χαρακτιρίζεσθαι C 27 πρότερον] E 1. p. 224b7 29. 30 τὰς ἐναντίας γινομένας εἴπερ (ἤπερ M) FM 30 διὰ τοῦ C: διατοῦ Α: δι’ αὐτοῦ aM: δι’ ἑαυτοῦ F 31 ἀπαλλαγὴν ἔχειν τῶν ἐναντίων C: om. aAFM λοιπῶν C)
Ὄτι δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει καὶ ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς ἐπιστώσατο. τὰς γὰρ ὁμολογουμένως ἐναντίας κινήσεις λαβών, τὸ νοσάζεσθαι καὶ τὸ ὑγιάζεσθαι, εὑρίσκει ταύτας ἐξ ἐναντίων εἰς ἐναντία γινομένας. τοιοῦτον δὲ καὶ τὸ μανθάνειν καὶ ἀπατᾶσθαι ὑφ’ ἑτέρου φησί, τὸ ὑφ’ ἑτέρου προσθεὶς ἢ ὅτι τὸν ὑφ’ ἑαυτοῦ ἀπατώμενον δυνατὸν μὴ ἐξ ἐναντίας δόξης μεταβάλλειν μηδὲ γεγονέναι ἐν τῇ ἄλη θεῖ πρότερον δόξῃ περὶ τὸ προκείμενον, ἀλλ’ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς περὶ αὐτὸ ψευδοδοξῆσαι· ὁ δὲ τοιοῦτος οὐκ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον μεταβάλλει. ὁ μέντοι ὑφ’ ἑτέρου παραγόμενος εἰς τὸ ἀντικείμενον περιάγεται ἀπὸ ἀληθοῦς εἰς ψεῦδος μεθιστάμενος. οὕτω [*](1 αὐταὶ AC 2 γὰρ] δεῖ M συζυγείς M 3 ἐκ τοῦ αὐτοῦ] ἐν τῶ αὐτῶ F 6 ταῖς ἐναντία γινομέναις M 8 συμβαίνῃ] η in ras. Α2: συμβαίνει Μ 9. 10 καὶ τὸ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον om. Α 12 πρὸς τῷ aC: πρὸς τὸ AFM ὃ] ὃν M 13 ὥσπερ ἐρεῖ C: ὡσπερεὶ Α1: ὡς ἐρεῖ Α2 et ἐρεῖ post προιὼν collocans Μ: ὥσπερ εἶπε a οὗτος. ἀποδείξας δὲ a 14 ἐναντίωσιν a 15 post δύο inser. ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ M τῆς τε ACM: τῆς a: τὸ F ἐξ αὐτοῦ a εἰς ἑαυτὸ ACM: καὶ τὸ εἰς ἑαυτὸ F: εἰς αὐτὸν a 16 αὕτη δέ F 20 ante κίνησις iteiata τὸ δὲ ἐναντίον del. C2 22 εἰς ABBREV ὑποκείμενα C: εἰς οὐχ ὑποκείμενον Μ ὥσπερ καὶ F 23 εἰσι] ἐστιν M 25 ὁμολογουμένας a 26 εὑρίσκ . . . αὐτὰς M [ει τ om. in lac. VI εἰς ἐναντίον M 27 μανθάνει καὶ τὸ a ὑφ’ ἑτέρου] μὴ δι’ αὑτοῦ Arist. 211 τῆ ἀληθείᾳ (corr. in mg. in ἀληθῆ) M δόξει C παρὰ τὸ F 30 εὐθὺ C αὐτὰ aF 31 μεταβάλλοι C παραγενόμενος FM)
p. 299b11 Καὶ ὅσοις μή ἐστιν ἐναντίον ἕως τοῦ καθάπερ εἴρηται [*](211v) κί’ πρότερον.
Μία λοιπὸν ἀντίθεσις καὶ αὕτη δοκοῦσα ἀπελείπετο, ἣν πρώτην ἀπηριθμήσατο κτὰ τὴν διαίρεσιν, ἡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ τῇ εἰς τὸ αὐτό. λέγει οὖν καὶ περὶ τούτου, ὅτι ὥσπερ αἱ εἰς ἐναντία μὴ ἔχουσαι ἀντικείμενον τὸ ἐξ οὗ μεταβολαὶ μὲν ἦσαν, κινήσεις δὲ οὔ, οὕτω καὶ ἡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ καὶ ἡ εἰς τὸ αὐτὸ ἓν μόνον τὸ ὑποκείμενον λαμβάνουσαι τὸ αὐτό, τό τε ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, τὸ δὲ ἐναντίον αὐτῷ παραλείπουσαι μεταβολαί εἰσιν ἐναντίαι, ἀλλ’ οὐχὶ κινήσεις· ἡ γὰρ κίνησις ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον, τὸ δὲ ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτὸ τῇ φθορᾷ καὶ τῇ γενέσει προσήκει. ἐξ οὗ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβάλλει, εἰς τοῦτο ἡ γένεσις πρόσεισι. καὶ ἐξ οὗ ἡ γένεσις, εἰς τοῦτο ἡ φθορά. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἀποβολὴ πρὸς τὴν λῆψιν ἔχει· ἡ γὰρ τοῦ αὐτοῦ λῆψις πρὸς τὴν τοῦ αὐτοῦ ἀποβολὴν ἐναντίως ἔχει· οὗ γὰρ ἡ ἀποβολή, τούτου ἡ λῆψις, καὶ οὗ ἡ λῆψις, τούτου ἡ ἀποβολή. εἰπὼν δὲ πρότερον, ὅτι “ἅμα μὲν συμβαίνει ἐξ ἐναντίου καὶ εἰς ἐναντίον ἢ μεταξύ,” δείκνυσι νῦν, ὅτι καὶ αἱ εἰς τὸ μεταξὺ καὶ ἐκ τῶν μεταξὺ ὡς εἰς ἐναντία καὶ ἐξ ἐναντίων γίνονται τῷ τὸ μεταξὺ πρὸς ἑκάτερον τῶν ἄκρων ἐναντίου λόγον ἔχειν. μίξει γὰρ τῶν ἐναντίων τὰ μεταξὺ συνίσταται, ὡς εἴρηται πρότερον. διὸ καὶ ὡς ἐναντίῳ χρῆται τῷ μεταξὺ ἡ κίνησις, ἐφ’ ὁπότερα ἂν μεταβάλλῃ· οἷον ἐκ φαιοῦ μέν, ὅταν εἰς λευκὸν μεταβάλλῃ, ὡς μέλανι χρῆται τῷ φαιῷ, καὶ ὅταν ἐκ λευκοῦ εἰς φαιόν· ὅταν δὲ ἐκ φαιοῦ εἰς μέλαν ἢ ἐκ μέλανος εἰς φαιόν, τότε ὡς λευκῷ χρῆται τῷ φαιῷ. καὶ τὰς ἐπὶ τὸ μεταξὺ οὖν καὶ ἐκ τοῦ μεταξὺ κινήσεις ὡς ἐναντίας θετέον.
p. 229b23 Ἐπεὶ δὲ κινήσει οὐ μόνον δοκεῖ κίνησις ἐναντία ἕως τοῦ | ἐναντία τῇ ἐν ὑγιείᾳ.
[*](212r)Δείξας, ποῖαι κινήσεις ἐναντίαι εἰσὶν ἀλλήλαις, ἐπειδὴ καὶ ἠρεμία πρὸς [*](1 ὅσοις δὲ a ex Arist. vulg. (sed δὲ om. E) ἐστιν ACM ut Arist.: ἐστί τι aF (ut Arist. cod. Ι) ἐναντίωσις FM 2 καὶ om. M post πρότερον lemma ex Arist. continuat: κίνησις μὲν δὴ κινήσει ἐναντία οὕτως ἡ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον τῇ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον a 3 αὐτὴ CF πρῶτον AC 5 ἔχουσα a ἀντικείμενα aFM τἄ ἐξ a 6 ἦσαν ACM: εἰσι aF ἡ ἐκ Α: ἐκ CF: αἱ ἐκ aM 6. 7 καὶ ἡ εἰς Α: καὶ εἰς CM: εἰς aF 7 post τὸ αὐτὸ rep. λέγει οὑν καὶ περὶ τούτων del. F λαμβάνουσι F 7. 8 τῶ τε ἐξ οὗ καὶ τῶ εἰς ὃ F 8 αὐτὸ C οὐ aFM 10 τῇ γενέσει προσήκει καὶ τῆ φθορᾷ aFM 12 τοῦτο καὶ C 14 ἡ alt. om. AM ἡ tert. om. M 15 πρότερον] E 5 p. 229b21 ἅμα ἒν γὰρ Arist. καὶ om. C 16 δείκνυσιν οὖν F: δείκνυσιν M αἱ om. aFM εἰς (post ὡς) om. C1F 17 γίνονται, ο in ras. C 18 συνίστανται M: σημαίνεται F εἴρηνται M 19 πρότερον] Ε 1. p. 224b29 sqq. 20 μεταβάλοι (post ἄν) F: μεταβάλλοι M μεταβάλη (post λευκὸν) F 21 μέλαν, sed corr. Α1 και ὅταν — φαιῷ (22) om. F 23 καὶ τὰς ἀπὸ τοῦ μεταξὺ οὖν καὶ ἐπὶ τὸ μεταξύ κινήσεως a ἐκ] ἀπὸ FM 24 κίνησις εἶναι a ex Arist. 26 κείνῃσιν ut vid. ante ras. C)
Ζητητέον οὖν, ποία ἐν τούτοις ἠρεμία ποίᾳ κινήσει ἀντίκειται. καὶ [*](1 ante ζητεῖ add. καὶ, sed del. Α 3 ποῖαι κινήσεις ἀντίκεινται F κινήσει] κίνησις Μ 4 μετὰ κίνησιν aFM ἐναντία M 5 εἴδη] ἤδη F 7 καὶ om. F αὕτη aFM 9 κινῶς C1 10 ἡ] τῶ (corr. τῆ) ἐνεργεία F ἡ δὲ] ἡεὶ sic C ἐναντίωσις a αὐτὴ C 11 ἡ] ἡ F καὶ (post καθὸ) om. aF 13 ἢ εἰς τὰ εἴδη Μ 16 αὕτη πῆ τῆς F τὴν ἐπιτηδειότητα F τῆς] τῆ C1 17 θεωρουμένης Μ 17.18 ἐναντία post ὣς a 19 μεταβάλλει M κατὰ τὴν ἐναντίωσιν τὴν ἐν ἑαυτοῖς aFM αὐτοῖς C 23 γένει] γενέσει M 26 τό ποιὸν aC : ποιὸν Α: τόπον FM ἐναντία AM: ἔστιν ἐναντία aF: om. C 28 τὸ utrumque om. Α: alterum F: prius M 30 καὶ (post ἀπλῶς) om. aFM 31 καὶ (post γὰρ) om. aF 34 ζητητέον οὖν ACM: ζητητέον F: διὸ ζητητέον a ἐν τούτοις ποία C)
p. 230a7 Ὅσοις δὲ μὴ ἔστιν ἐναντίον ἕως τοῦ ἡ δὲ γένεσις εἰς [*](212v) εκεινην.
Εἰπὼν τὴν ἐν τῷ ἑτέρῳ τῶν ἐναντίων ἠρεμίαν ἐναντίαν εἶναι τῇ ἐξ αὐτοῦ κινήσει ζητεῖ, εἰ καὶ ἐπὶ τῶν μεταβολῶν τῶν μὴ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον γινομένων καὶ διὰ τοῦτο μὴ οὐσῶν κινήσεων, ὡς ἐλέγετο ἐπὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς, ἔστι τις ἠρεμία ταύταις ταῖς μέτα βολαῖς ἐναντία τῇ ἐξ αὐτοῦ εἰς αὐτό. αὗται γὰρ ἦσαν αἱ μεταβολαὶ αἱ ὡς γένεσις καὶ φθορὰ ἀντικείμεναι· φθορὰ μὲν γὰρ ἡ ἐκ τοῦ ὄντος, γένεσις δὲ ἡ εἰς τὸ ὄν. ἢ οὐκ ἔστι ταύταις ἀντικειμένη ἠρεμία, διότι οὐδὲ κινήσεις αὗται λέγονται, ἀλλὰ μεταβολαὶ μόνον· ἡ δὲ ἠρεμία τῇ κινήσει ἀντίκειται. τί οὖν οὐκ ἔστι τι πέρας τῆς γενέσεως ἡ ἐν τῷ εἴδει μονὴ ὥσπερ τῆς ἄνωθεν κάτω κινήσεως ἡ ἐν τῷ κάτω μονή; ἡ ἔστι μέν, ἠρεμία δὲ οὐ κλητέα αὕτη, ἀλλὰ ἀμεταβλησία μᾶλλον, διότι ἡ μὲν τῆς κινήσεως ἀπουσία ἠρεμία λέγεται, ἡ δὲ τῆς μεταβολῆς ἀμεταβλησία. ἀλλ’ ἔστω ἀμεταβλησίαν καλεῖσθαι· τίνι ἂν εἴη ἀμεταβλησίᾳ καὶ τίνι μεταβολῇ ἐναντία ἡ ἀμεταβλησία αὕτη; ἢ εἰ μὲν ἔστι τι ὑποκείμενον τὸ μὴ ὂν ὥσπερ ἡ ὕλη, ἡ ἐν τῷ ὄντι ἀμεταβλησία τῇ ἐν τῷ μὴ ὄντι ἀμεταβλησίᾳ ἔσται ἐναντία καὶ τῇ ἐκ τοῦ ὄντος κινήσει, εἰ δὲ μὴ ἔστι τι τὸ μὴ ὄν, φησίν, ἀπορήσοι ἄν τις τίνι ἀμεταβλησίᾳ ἐστὶν ἐναντία ἡ ἐν τῷ ὄντι ἀμεταβλησία, ἀπορήσοι δὲ ἄν τις, φησί, καὶ εἰ ἠρεμίαν χρὴ λέγειν τὴν ἐν τῷ ὄντι ἀμεταβλησίαν διὰ τὰ ἑπόμενα ἄτοπα. εἰ γὰρ ἠρεμίαν τις λέγοι ἐπὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς τὴν ἐν τῷ ὄντι ἀμεταβλησίαν, δυοῖν θάτερον ἀνάγκη συμβαίνειν· ἢ γὰρ οὐ πᾶσα ἠρεμία κινήσει ἐναντία ἔσται, εἴπερ ἡ ἐν τῷ ὄντι ἀμεταβλησία ἠρεμία οὖσα τῇ ἐκ τοῦ ὄντος μεταβολῇ ἀντίκειται· αὕτη δὲ οὐκ ἐστι κίνησις, ὡς οεοεικται πρότερον, διότι μὴ ἔστιν ἐξ ὑποκειμένου [*](3 ἐν Κατηγορίαις] c. 10 p. 12b22 sqq. εἶπεν post οἵαν C 6 ἐναντίον ACFM ut p. 909,19 et Arist. codd. H et corr. E, qui pro μὴ habent μηδὲν: ἐναντία a Arist. vulg. 10 ἐναντίον ex ἐναντίαν corr. C1 κινήσεως a 12 εἰς τὸ αὐτὸ CM αἱ (ante ὡς) om. aFM 12. 13 αἱ γενέσεις καὶ φθορὰ M 13 γὰρ om. aFM ἡ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὃν μεταβολὴ a δὲ om. F 13. 14 ἡ εἰς τὸ αὐτὸ ὄν M: ἡ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὄν a 14 ἔστιν αὐταῖς aF 15 μόναι aF 16 τι om. F 17 ἠρεμία δὲ οὐ ACM: οὐ μὴν δὲ ἠρεμία F et (om. δὲ) a 18 αὐτὴ A 21 ἡ εἰ C et ex ἦι corr. A1: ἥ F: εἰ M: ἢ a ἡ (ante ὕλη) om. F 22 μὴ om. A1F 23 ante ὄντος add. μὴ A2 κινήσει] μεταβολῇ a τι om. F 24 ἀπορήσειεν hic et V. 25 aFM ex Arist. 26 διὰ — ἀμεταβλησίαν (27) om. F λέγει M 27 ἀμεταβλησία a δυεῖν C 28 συμβαίνειν om. a ἢ γάρ] εἰ γὰρ M 30 ὡς] οὐδὲ M πρότερον] cf. Ε 1. p. 225a7 sqq. πρότερον . . . ὅτι M (lac. iii lit.))
Ἡ δὲ ἐν ἀρχῇ ταύτης τῆς λέξεως γραφὴ τριχῶς φέρεται. ἢ γὰρ οὕτως· ὅσοις δὲ μὴ ἔστιν ἐναντίον, μεταβολὴ μέν ἐστιν ἀντικειμένη ἡ ἐξ αὐτοῦ τῇ εἰς αὐτό, κίνησις δὲ οὐκ ἔστιν. ἢ οὕτως· ὅσοις δὲ μὴ ἔστιν ἐναντία, τούτων μεταβολὴ μέν ἐστιν ἀντικειμένη καὶ τὰ ἑξῆς τὰ αὐτὰ δηλονότι τοῖς προτέροις σημαίνοντα. ἔστι δὲ καὶ τρίτη τοιαύτη ὅσοις δὲ μὴ ἔστιν ἐναντία, ὧν μεταβολὴ μέν ἐστιν ἀντικειμένη ἡ ἐξ αὐτοῦ τῇ εἰς αὐτό, κίνησις δὲ οὐκ ἔστι. καὶ ταύτην μᾶλλον ὁ Ἀλέξανδρος ἀποδέχεται. “ὡς γὰρ σημαίνων, φησί, τίνων οὐκ ἔστιν ἠρεμία ἀλλὰ ἀμεταβλησία , λέγει, ἀλλ᾿ οὐχ ὡς δεικνὺς ὅτι μὴ εἰσὶ κινήσεις αἱ τοιαῦται μεταβολαὶ μηδὲ ὡς κινήσεις ἀλλήλαις ἀντίκεινται, ἀλλ᾿ ὡς μεταβολαί· τοῦτο γὰρ ἤδη δέδεικται”.
[*](1 εἰ om. F: δὲ M 2 ὁμοίως δὲ καὶ ἡ γένεσις om. C 3 συμβαίνει, sed corr. Α1 4 ἠρεμίαι Α: ἠρεμία aC: ἠρεμίαν FM 4. 5 κλητέον. καὶ ῥητέον αὐτὸ aFM 6 ἢ οὐδενὶ—ἡ ἀμεταβλησία (7) om. F ἢ om. M 7 ἐναντίον (ante ἢ) aF ἢ εἰ ἔστι τινὶ ἐναντία om. C εἰ ἔστι] εἴ τι F1 10 κἀν μηδὲ ᾖ M 12 ἀμεταβλησία a ἐπ᾿] εἰς Arist. et ipse Simpl. p. 908,6 13 ἡ γὰρ] εἰ γὰρ M 14 αὐτοῦ] οὗ a 16 τῇ δὲ γενέσει—ἀμεταβλησίᾳ om. C 18. 19 ἢ γὰρ οὕτως om. F 19 ἐναντίον ACM (cf. p. 908,6): ἐναντία aF μεταβολῆ C post ἐστιν add. ἡ F 20 τῇ] τί C 21 ἐναντία sic libri μεταβολῆ C 21. 22 post ἀντικειμένη iterata τῆ ἐξ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸ del. F 22 τὰ δὲ αὐτὰ a δηλονότι om. a: subducta lineola delebat F σημαίνοντα ACFM: καὶ ταῦτα σημαίνει a 22. 23 ἔστι δὲ γὰρ a 23 δὲ om. aF ὧν aF (recte ut apparet ex proximis. nam Alexander apodosin fecisse videtur a μονὴ (v. 10), ante quam vocem καὶ etiam cod. E omisit): τούτων CM: om. Α 24 ἡ ἐκ τοῦ αὐτοῦ C εἰς τὸ αὐτὸ CM 25 ταύτην ACM: ταῦτα aF 27 μηδὲ—μεταβολαὶ (28) om. C ἀντίκειται Α)p. 230a18 Ἀπορήσειε δὲ ἄν τις ἕως τοῦ | ἀλλ’ ᾗ ἡ μὲν τοιαδί, [*](213r) ἡ δὲ τοιαδὶ αὐτῶν ἐστιν.
Εἰπὼν τίνες κινήσεις καὶ ἠρεμίαι τίσι κινήσεσι καὶ ἠρεμίαις εἰσὶν ἐναντίαι κατὰ φύσιν ἄμφω, ὅτι κίνησις μὲν κινήσει ἡ ἐκ τοὐ ἐναντίου τῇ ἐκ τοῦ ἐναντίου, κίνησις δὲ μονῇ ἡ ἔκ τινος τῇ ἐν αὐτῷ, ἐπειδὴ οὐ μόνον αἱ κατὰ φύσιν ταῖς κατὰ φύσιν ἀντίκεινται ὡς ἡ κάτωθεν ἄνω τοῦ πυρὸς τῇ ἄνωθεν κάτω τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ ἡ τοῦ αὐτοῦ παρὰ φύσιν τῇ κατὰ φύσιν ὡς τῆς γῆς ἡ κάτωθεν ἄνω τῇ ἄνωθεν κάτω, μέλλων καὶ περὶ τούτων λέγειν τῶν ἀντιθέσεων ἀπορεῖ πρῶτον, διὰ τί ἐν μὲν τῇ κατὰ τόπον μεταβολῇ καὶ κινήσεις εἰσὶ καὶ μοναὶ καὶ κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν. τῇ γὰρ γῇ κίνησις μὲν κατὰ φύσιν ἡ εἰς τὸ κάτω, μονὴ δὲ ἡ ἐν τῷ κάτω, παρὰ φύσιν δὲ κίνησις μὲν ἡ εἰς τὸ ἄνω, μόνη δὲ ἡ ἐν τῳ ἄνω, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπλῶν σωμάτων καὶ τῶν ἁπλῶν κινήσεων ὁ αὐτὸς λόγος ἐπί γε τῶν κατὰ τόπον· ἐπὶ δὲ ἀλλοιώσεως καὶ τῆς κτὰ τὸ ποσὸν μεταβολῆς οὐκέτι ἡ τοῦ κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν ἀντίθεσις ὁρᾶσθαι δοκεῖ· οὐδὲν γὰρ μᾶλλον τὸ λευκαίνεσθαι τοῦ μελαίνεσθαι κατὰ φύς ἱν ἢ πα ῥὰ φύσιν ἐστὶ τοῖς σώμασι καὶ τὸ ὑγιάζεσθαι ἢ νοσάζεσθαι. ὁμοίως γὰρ δοκεῖ τὸ σῶμα τῶν ζῴων ἀμφοτέρων τούτων εἶναι δεκτικόν. ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ αὐξήσεως καὶ φθίσεως. οὔτε γὰρ ἡ μὲν αὔξησις κατὰ φύσιν, ἡ δὲ μείωσις παρὰ φύσιν οὔτε ἀνάπαλιν, ἀλλ’ οὐδὲ αὔξησις αὐξήσει ἀντικεῖσθαι δοκεῖ, ὡς εἶναι τὴν μὲν κατὰ φύσιν, τὴν δὲ παρὰ φύσιν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων μεταβολῶν τῆς τε γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς ἔχει· οὐδὲ γὰρ τὸ μὲν ἕτερον αὐτῶν κατὰ φύσιν, ἡ γέ· νεσις, τὸ δὲ ἕτερον παρὰ φύσιν, ἡ φθορά. τὸ γὰρ γῆρας, ὅ ἐστι μεταβολὴ ἐκ τοῦ εἶναι ἐπὶ τὸ μὴ εἶναι καὶ φθορά, κατὰ φύσιν καὶ αὐτὸ δοκεῖ εἶναι. ἀλλ’ οὐδὲ γένεσις γενέσει δοκεῖ οὕτως ἀντικεῖσθαι, ὡς εἶναι τὴν μὲν κατὰ φύσιν, τὴν δὲ παρὰ φύσιν.
Ἀπορήσας δὲ οὕτω τῷ μὲν ἄμφω τὰς ἀντικειμένας οἷον λεύκανσιν καὶ μέλανσιν καὶ αὔξησιν καὶ μείωσιν καὶ γένεσιν καὶ φθορὰν κατὰ φύσιν [*](1 τις om. C ἧ ἡ] ἡ ἡ C: ἥ FM 1. 2 τοιάδε ἡ δὲ τοιάδε C: τοιάδε (cet. om.) FM 3 εἰπὼν δὲ Μ τίνες post ἠρεμίαι iterat C post κινήσεσιν add. ἀντίκεινται FM 4 ἄμφω aA: om. CFM 4. 5 τῇ ἐκ τοῦ ἐναντίου] εἰς τὸ ἐναντίον C 5 μονή F τῇ ἐν] τῆς ἐν M 7 ἀλλ’ ἡ F 8 ὡς om. Α μέλλων δὲ C 9 ἀντιθέτων F 10 καὶ (ante κατὰ) om. M 11 τῆ γὰρ γῇ ACM: om. F: οἷον πυρὸς παρὰ φύσιν μὲν a κατὰ φύσιν om. aF ἡ (ante εἰς) cm. F κάτω — μὲν ἡ εἰς τὸ (12) om. F 12 παρὰ] κατὰ a ἡ (ante εἰς) om. a 13 τῶν (post καὶ) ACM: ἄλλων aF 14. 15 τὸ ποσὸν] τόπον F 15 ἡ ἐκ τοῦ C 16 οὐδέ CF 17 ἐστὶ om. aF 10 καὶ ἐπὶ αὐξήσεως om. F περὶ a 22 ἐπὶ] περὶ a τε om. aF 23 τῆς om. aF οὐδὲ] οὐ a 24 τὸ γὰρ γῆρας ut Arist. vulg. libri: ἡ γὰρ γήρανσις Arist. codd. EH 25 ἐπὶ] εἰς aF 28 τῷ] τὸ aFM 29 καὶ μέλανσιν om. FM)
p. 230b10 Ὅλως μὲν οὖν ἐναντίαι κινήσεις καὶ ἠρεμίαι ἕως τοῦ [*](213r) ἡ μὲν γὰρ κατὰ φύσιν αὐτῶν ἢ ἄνω ἢ κάτω, ἡ δὲ παρὰ φύσιν.
Δείξας ὅτι καὶ ἡ κτὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν ἐναντίωσίς ἐστιν ἐν ταῖς κινήσεσιν ἐφεξῆς δείκνυσιν, ὅτι μὴ κατ’ ἄλλον τινὰ τρόπον ἐναντιώσεως παρὰ τὸν πρότερον εἰρημένον ταῖς κινήσεσιν ὑπάρχειν ἡ κατὰ φύσιν καὶ ἡ παρὰ φύσιν κινήσεις εἰσὶν ἐναντίαι, ἀλλ’ ἔστιν ὁ αὐτὸς τρόπος τῆς ἐναντιώσεως. ὅταν γὰρ τὸ αὐτὸ ᾖ τὸ κινούμενον τὰς ἐναντίας κινήσεις, τουτέστι τὰς ἐκ τῶν ἐναντίων καὶ εἰς τὰ ἐναντία, | ὡς ἡ ἑτέρα ἐστὶν αὐτῷ [*](213v) κατὰ φύσιν, τότε ἡ ἑτέρα τούτῳ γίνεται παρὰ φύσιν. φέρεται μὲν γὰρ τὴν ἄνω φορὰν φύσει τὸ πῦρ, τὴν δὲ κάτω ἡ γῆ. καὶ ἐναντίαι γε αὐτῶν αἱ φοραί. τὸ δὲ πῦρ ἄνω μὲν κατὰ φύσιν κινεῖται, κάτω δὲ παρὰ φύσιν. καὶ ἐναντία ἡ κατὰ φύσιν αὐτοῦ τῇ παρὰ φύσιν, ὅτι ἐξ ἐναντίων καὶ εἰς ἐναντία, καὶ αἱ μοναὶ δὲ ὡσαύτως. ἡ γὰρ ἄνω μονὴ τῇ ἄνωθεν κάτω κινήσει ἐναντία. γίνεται δὲ τῇ γῇ ἡ μὲν ἄνω μονὴ παρὰ φύσιν, ἡ δὲ κάτω κίνησις κατὰ φύσιν. ὥστε κινήσει μονὴ ἐναντία ἡ παρὰ φύσιν τοῦ αὐτοῦ· καὶ γὰρ ἡ κίνησις τοῦ αὐτοῦ. ἐναντία ἄρα τῇ ἑκάστου τῶν στοιχείων κατὰ φύσιν κινήσει ἐναντία κίνησις παρὰ φύσιν αὐτῷ ἐστιν. ἐπεὶ δὲ ἐξ οὗ τι κινεῖται ἢ κατὰ φύσιν ἢ παρὰ φύσιν, ἡ ἐν ἐκείνῳ μονὴ ἀντίκειται τῇ ἐξ αὐτοῦ κινήσει, δῆλον ὅτι τοῖς ἁπλοῖς σώμασιν αἱ ἐν ἐκείνοις μοναί, ἐξ ὧν κατὰ φύσιν κινοῦνται, αὗται παρὰ φύσιν εἰσίν· ὥστε αἱ παρὰ φύσιν αὐτῶν μοναί τε καὶ ἠρεμίαι ἐναντίαι εἰσὶ ταῖς κατὰ φύσιν αὐτῶν κινήσεσιν.
Ἔν τισι τῶν ἀντιγράφων μετὰ τὸ τέλος τῆς ῥήσεως ταύτης τὸ λέγον ἡ μὲν γὰρ κατὰ φύσιν αὐτῶν ἢ ἄνω ἢ κάτω, ἡ δὲ παρὰ φύσιν πρόσκειται τοῦτο· καθόλου δὲ καὶ πρώτως ταῦτα κυρίως ὑπάρχει. καὶ ἴσασιν ἔν τισι τοῦτο προσκείμενον καὶ οἱ ἐξηγηταί. λέγοι δὲ ἄν ὅτι ταῦτα, τό τε κατὰ φύσιν καὶ τὸ παρὰ φύσιν κινεῖσθαι, κυρίως τοῖς ἁπλοῖς [*](2 αὐτῶν ἔσται ἡ ἄνω ἡ ἡ κάτω a ex Arist., sed cf. 24 et Arist. codd. FI 3 καὶ ἡ παρὰ aF 4 ἐφεξῆς om. F ὅτι om. aF 5 ἡ κατὰ ACM: καὶ ἡ κατὰ F: ἥτε κατὰ a 6 ἡ om. aF κινήσεις aF: κίνησις ACM ἐναντίαι ἀλλήλαις CM 7 τὸ (ante αὐτὸ) om. AM 8 ὡς] ὅτε a αὐτῷ ἐστι a: αὐτῶν ἐστι F 9 τούτῳ om. aF post γίνεται add. αὐτῷ a 10 τὴν μὲν ἄνω Simpl. f. 215r13 ut Arist. (praeter cod. E) φορὰν ut f. 215r13 (om. Arist. cod. E) 11 γε libri ut f. 215r13 et Arist. codd. Η et corr. Ε 13 εἰς τὰ ἐναντία CM 14 κάτω sic libri et Arist., etiam cod. E ex καιτω corr. (Bekkerus errat) 14. 15 ἡ μὲν μονὴ ἐκείνη Arist., sed ἡ ἄνω add. cod. Η 15 ἡ δέ κίνησις αὕτη (hoc om. E1) Arist. 16 παρὰ φύσιν αὐτοῦ F 16 ἡ (ante κίνησις) om. Μ 16. 17 ἡ κίνησις ἡ αὐτῶν F 17 ἄρα post ἑκάστου a 18 αὑτῶν F κινῆται C 21 αὗται] αὐταὶ C αὐτῶν] αὐτοῦ aF 23 ἔν τισι aA2C: ἕν τι A1: ἔστι F ῥήσεως] κινήσεως F ταύτης om. F 24 ἢ ἄνω ἢ κάτω] cf. supra 25 καθὸ δὲ M additamentum exhibent Arist. codd. Η et in mrg. corr. E 26 καὶ ἴσασιν] ἴσασι δὲ a ἐν τινι F 27 ταῦτα om. CM τό τε ACM: τὸ aF τὸ (ante παρὰ) om. aF)
p. 230b21 ἔχει δὲ ἀπορίαν, εἰ ἔστι πάσης ἠρεμίας ἕως τοῦ ἢ συμβαίνειν ἅμα.
Ἀπορεῖ νῦν εἰ πάσης ἠρεμίας γένεσίς ἐστι ἢ οὔ. τό τε γὰρ μὴ εἶναι γένεσιν πάσης ἠρεμίας ἀδύνατον. καὶ τὴν αἰτίαν βραχέως ἐνεδείξατο διὰ τοῦ εἰπεῖν τῆς μὴ ἀεί. ἡ γὰρ ἠρεμία στέρησίς ἐστι κινήσεως ἐν τῷ ποτὲ κινουμένῳ, ἡ δὲ ἐν τῷ ποτὲ κινουμένῳ ἠρεμία οὐκ ἔστιν ἀεί, εἴπερ ποτὲ κινεῖται· τὸ δὲ μὴ ἀεὶ ὃν γέγονε, τὸ δὲ γεγονὸς ἐγίνετο, τὸ δὲ γινόμενον γένεσιν ἔχει· κατὰ γὰρ τὴν γένεσιν γίνεσθαι λέγεται, ὥσπερ τὸ κινούμενον κατὰ τὴν κίνησιν κινεῖσθαι. αὐτὸς δὲ ἠρκέσθη τῷ μὴ ἀεὶ εἶναι τὴν ἠρεμίαν, ὅτι τὰ ὄντα ἢ ἀεὶ ὄντα ἐστὶν ἢ ποτέ, τὰ δὲ ποτὲ ὄντα γινόμενά ἐστιν. ἐνδειξάμενος οὖν τὴν ἀνάγκην τοῦ δεῖν πᾶσαν ἠρεμίαν γένεσιν ἔχειν καὶ προσθεὶς ὅτι ἡ γένεσις τῆς ἠρεμίας τὸ ἵστασθαί ἐστιν, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἠρεμίζεσθαι (τὸ γὰρ ἠρεμεῖν τὸ ἑστάναι ἐστίν, τοῦ δὲ ἑστάναι γένεσις τὸ ἵστασθαι ὡς τοῦ κεκινῆσθαι τὸ κινεῖσθαι), ἐπάγει λοιπὸν τὴν ἀπορίαν τὴν ἀναιρεῖν πειρωμένην τὸ πᾶσαν ἠρεμίαν γένεσιν ἔχειν διὰ τοῦ δεικνύναι, ὅτι ἡ βίαιος ἠρεμία οὐκ ἔχει γένεσιν· οὐδὲ γὰρ ἔχει τὸ ἵστασθαι. εἰ γὰρ ἡ βίαιος ἄνω ἠρεμία καὶ τὸ ἑστάναι ἄνω βίᾳ τῆς γῆς ἔχοι γένεσιν, ἔχοι ἄν τὸ ἵστασθαι βιαίως, τουτέστιν τὸ φέρεσθαι βιαίως, ἐπὶ τὸ ἑστάναι. εἰ οὖν τὸ ἵστασθαι ὅλως μὴ δυνατὸν εἶναι βιαίου φορᾶς ἐπὶ τὸ ἑστάναι, δῆλον ὅτι οὐκ ἄν εἴη τῆς βιαίου ἠρεμίας γένεσις. ὅτι δὲ τὸ ἵστασθαι οὐκ ἔστιν ἐπὶ τῆς βιαίου, δείκνυσι δυνάμει οὕτω· τὸ ἱστάμενον κατὰ φύσιν φέρεται ἐπ’ ἐκεῖνον τὸν τόπον, ἐν ᾧ ἔσται ἑστηκός· τὸ κατὰ φύσιν ἐπί τινα τόπον φερόμενον, ἐν ᾧ ἔσται ἑστηκός, πλησιαίτερον ἐκείνου γινόμενον τοῦ τόπου θάττον κινεῖται δυναμούμενον ἔτι μᾶλλον ὑπ’ αὐτοῦ. καὶ συμπέρασμα τούτου τοῦ λόγου, ὅτι τὸ ἱστάμενον, τουτέστι τὸ ἐπὶ τὸ ἑστάναι φερόμενον, θᾶττον κινεῖται πλησιάζον τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ στήσεται. προσληφθείσης [*](4 τῷ] τὸ Α 10 γένεσις — ἠρεμίας (11) om. F ἔστι aute πάσης ut Arist. a τε om. a 11 ἠρεμίας πάσης CM αἰτίαν] ἀπόδειξιν, sed in mrg. corr. F1 12 ante ἐστι add. οὐκ F 14 γέγονε] γεγονὸς F ἐγένετο F 16 τῷ] τὸ aA 17 ἐστιν ante ὄντα M: εἰσὶν aF 17. 18 ἢ ποτὲ τὰ δὲ ποτὲ ὄντα γινόμενα ἐστὶν CM: ἡ ποτὲ γινόμενα aAF 21 κεκινεῖσθαι FM τὸ κινεῖσθαι bis scr., sed alter, del. Μ ἠρεμίαν] ἀπορίαν, sed corr. F1 24 βίᾳ om. F ἔχοι γένεσιν A: ἔχει γένεσιν CM: γένεσιν ἔχει aF 30 ἐστιν F γενόμενον F cf. p. 914,6: γινόμενον post τόπου CM 32 τὸ ἱστάμενον, τουτέστι om. F)
Ἐπειδὴ δὲ τοῦτο τὸ πρὸς τοῖς οἰκείοις τόποις θᾶττον φέρεσθαι τὰ κατὰ φύσιν φερόμενα ὡς ἀξίωμα πάντες προφέρουσι, καὶ τὴν μὲν αἰτίαν εὔλογον ἀποδιδόασι δυναμοῦσθαι λέγοντες αὐτὰ μᾶλλον πλησιάζοντα τῇ οἰκείᾳ ὁλότητι ὡς τελειούμενα τότε μᾶλλον κατὰ τὸ εἶδος, ἄλλοι δὲ τὸ πλῆθος τοῦ μεταξὺ ἀέρος ἐμποδίζειν λέγουσιν τοῖς ἐπὶ τὸ ἄνω ἢ κάτω κινουμένοις, ἕως ἄν πλησιάζοντα τοῖς οἰκείοις τόποις ὀλίγον ἀπολίπῃ τὸ μεταξύ, τὴν δὲ πίστιν τοῦ οὕτως ἔχειν, ὅτι τὰ κατὰ φύσιν φερόμενα θᾶττον κινεῖται πρὸς τοῖς οἰκείοις τόποις γινόμενα, ὀλίγοι προστιθέασιν, οὐδὲν ἴσως κωλύει τὰ ὑπὸ τοῦ φυσικοῦ Στράτωνος εἰρημένα τεκμήρια παραγράψαι. ἐν γὰρ τῷ Περὶ κινήσεως οὕτως εἰπών, ὅτι τὴν ἐσχάτην τοῦ τόπου ἐξαλλαγὴν ἐν ἐλαχίστῳ χρόνῳ ἐξαλλάσσει τὸ κινούμενον, ἐπάγει· ἱέν μὲν οὖν τοῖς τῷ βάρει φερομένοις διὰ τοὐ ἀέρος φανερόν ἐστιν οὕτω γινόμενον· τό τε γὰρ ἀπὸ τῶν κεράμων καταρρέον ὕδωρ, ἐάν τις ἀφ’ ὑψηλοῦ τόπου φερόμενον αὐτὸ θεωρῇ, ἄνωθεν μὲν συνεχὲς φαίνεται ῥέον, ἐν δὲ τῷ κάτω διεσπασμένον πίπτει ἐπὶ τὸ ἔδαφος. εἰ οὖν μὴ ἀεὶ τὸν ὕστερον τόπον θᾶττον ἐφέρετο, οὐκ ἄν ποτε συνέβαινεν αὐτῷ τοῦτο λέγει δὲ τοῦτο τὸ ἀποσπᾶσθαι τοῦ συνεχοῦς τὸ πλησιαίτερον τοῦ ἐδάφους γινόμενον.” ἔτι δὲ καὶ ἄλλο προστίθησι τεκμήριον λέγων “ἐάν τις λίθον ἢ ἄλλο βάρος ἔχον ἀφῇ ἀποσχὼν τῆς γῆς ὅσον δακτυλιαῖον ὕψος, οὐ πάνυ ποιήσεται ἔνδηλον πληγὴν ἐν τῷ ἐδάφει, ἐὰν δὲ πλέθρον ἢ ἔτι πλέον ἀποσχὼν ἀφῇ ἄνωθεν, ἰσχυρὰν πληγὴν ποιήσει. καὶ ἄλλο μέν, φησίν, οὐδὲν αἴτιον τῆς πληγῆς ἐστιν· οὔτε γὰρ τὸ βάρος μεῖζον ἔχει, οὔτε μεῖζον τὸ κινούμενον γεγένηται οὔτε πλείω τόπον ἐπωθοῦν οὔτε ὑπὸ πλείονος ὠθούμενον, θᾶττον δὲ φερόμενον. καὶ παρὰ τοῦτο καὶ ταῦτα καὶ ἄλλα πολλὰ συμπτώματα συμβαίνει.” τοῦτο δὲ οἶμαι τὸ τεκμήριον δηλοῖ, ὅτι ὀλίγον ἐξαιρούμενον ἀπὸ τῆς γῆς ὡς ἔτι ἐν τῇ γῇ ὂν δυσκίνητόν ἐστιν, ἀπὸ πολλοῦ δὲ κινούμενον ἐπὶ τὸν οἰκεῖον τόπον, ἀεὶ καὶ μᾶλλον δυναμοῦται πρὸς τοῦτο. ὁ δὲ Ἀσπάσιος εἰς ταύτην τὴν λέξιν ἐπεράτωσε τὸ βιβλίον.
[*](1 καὶ εἰ transp. aF ἀκύρως] μὴ κυρίως a τὸ om. C 2 μέλλῃ, η in ras. Α2 4 post τόποις interpolat γινόμενα a 5 post ἀξίωμα rasum C 6.7 αὑτὰ — πλησιά- ου ζοντα — τελειούμενα CM: αὐτὸ — πλησιάζον — τελειούμενον aAF 9 πλησιάζωσι F ἀπολίπῃ ὀλίγον aF ἀπολίπει M 11 οὐδ’ F 13 οὕτως aA: οὗτος F: om. CM ἐσχάτην τοῦ CFM: ἐσχάτου Α: τοῦ ἐσχάτου a 15 τῶ ex τὸ C 16 ἀφ’] ἐἀφ᾿ sic Μ 17 αὐτὸς F θεωρεῖ M ἄνωθεν μὲν CFM: ἄνω μὲν A: ἄνω a φέρεται F 17. 18 διεσπασμένον τι πίπτει M 18 post ἀεὶ interpolat εἰς C2 θᾶσσον Α 19 ἐπεφέρετο F 19. 20 τοῦτο τῶ ἀποσπᾶσθαι F 21 ἔχων AM 21. 22 ἀφῇ ἀποσχὼν τῆς γῆς CM: ἀπὸ τῆς γῆς AF: ἀπὸ τῆς γῆς ὑψώσας a 22 post ὕψος add. ῥίψη a 23 ἐν] ἐπὶ aF ἄνωθεν ἀφῇ aF 24 post πληγὴν ras. M ποιήσεται aF οὐδὲν αἴτιόν φησι a: οὐδὲν αἴτιον F 25 μείζων ἔχει C 26 ante ὑπὸ add. δ’ C 26. 27 ἐπωθούμενον. ἡ παρὰ τὸ θᾶττον φέρεσθαι. παρὰ τοῦτο γὰρ καὶ ταῦτα κτλ. a 27 καὶ (ante παρὰ)] ἢ F 30 δυναμοῦται] δραμεῖται F)p. 230b28 Ἔχει δὲ ἀπορίαν, εἰ ἐναντία ἡ ἐνταῦθα μονὴ ἕως τοῦ [*](214r) καὶ τίνες ἐναντίαι τίσιν, εἴρηται. |
Εἰπὼν πρότερον, ὅτι τῇ ἐκ τούτου εἰς τὸ ἐναντίον κινήσει ἡ ἐν τούτῳ [*](214v) μονὴ ἀντίκειται, τῇ δὲ ἐκ τοῦ ἐναντίου εἰς τοῦτο ἡ ἐν τῷ ἐναντίῳ, ἀπορεῖ νῦν πρὸς τοῦτο καὶ λέγει, ὅτι εἰ ἐναντία ἐστὶν ἡ ἐνθάδε ἠρεμία τῇ ἐντεῦθεν κινήσει, ὡς εἴρηται. πρότερον, ἐπειδὴ τὸ ἀρχόμενον κινεῖσθαι ἐντεῦθεν ἔτι ἐστὶ καὶ ἐνθάδε, ἐνθάδε δὲ ὂν ἠρεμεῖ (τοῦτο γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ ἐνθάδε εἶναι), συμβαίνει ἅμ τὸ αὐτὸ ἠρεμεῖν τε καὶ κινεῖσθαι τὰς ἐναντίας ἀλλήλαις κίνησίν τε καὶ ἠρεμίαν. ἡ γὰρ εἰς ὃ κίνησις τῇ ἐν αὐτῷ μονῇ οὐκ ἔστιν ἐναντία· διὸ οὐκ ἐπὶ τούτων ἐποιήσατο τὸν λόγον. τὸ δὲ ἅμα περὶ ταὐτὸν τἀναντία συμβαίνειν ἀδύνατον· ὅτι δὲ τὸ ἀρχόμενον ἐντεῦθεν κινεῖσθαι ἔτι ἐστὶν ἐνταῦθα, δείκνυσιν ἐκ τοῦ λόγου τοῦ λέγοντος, ὅτι τοῦ κινουμένου τὸ μέν τί ἐστιν ἐκεῖ ἐξ οὗ κινεῖται, τὸ δὲ ἐκεῖ εἰς ὃ κινεῖται· ὥσπερ εἰ νοήσαιμέν τι λευκὸν μελαινόμενον, μήπω δὲ τελέως μελανθέν, μένει ἔχον τι ἔτι τοῦ λευκοῦ καὶ ἠρεμοῦν ἐν τῷ λευκῷ κατὰ τοσοῦτον, οὕτω καὶ ἡ τοπικὴ κίνησις ἔτι ἔχουσά τι τῆς ἐν τῇ ἠρεμίᾳ διαθέσεως λέγοιτο ἄν μὴ ἀποβεβληκέναι τελέως τὴν ἠρεμίαν. λύει δὲ τὴν ἀπορίαν λέγων μηδὲν ἄτοπον συμβαίνειν ἐκ τοῦ λόγου, ἐὰν ᾖ περὶ τὸ αὐτὸ τὰ ἐναντία, μὴ κατὰ τὸ αὐτὸ δέ, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο· τὸ γὰρ αὐτὸ δυνατὸν εἶναι λευκὸν καὶ μέλαν κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο μέρος ὃ γίνεται καὶ ἐπὶ τοῦ τῆς κινήσεως ἀρχομένου· οὐ γὰρ κατὰ τὸ αὐτὸ ἠρεμεῖ καὶ κινεῖται, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο. τὸ μὲν γὰρ αὐτοῦ ἐστιν ἐκεῖ, τὸ δὲ οὐκέτι· οὐ γὰρ ἀμερὲς τὸ κινούμενον· δειχθήσεται γάρ, ὅτι οὐδὲν ἀμερὲς κινεῖται, εἰ δέ τι εἴη ἐν τοῖς ἐναντίοις κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο, οὐδὲν ἄτοπον. τοῦτο οὖν διὰ βραχέων ἐνδειξάμενος διὰ τοῦ εἰπεῖν εἴ πῃ ἠρεμεῖ ἢ ἔτι μένει, τουτέστιν εἰ κατά τι ἠρεμεῖ ἢ κατά τι μένει, ἐπιφέρει ὅτι οὐδὲ ἐναντίον ἠρέμησις τῇ κινήσει κυρίως· στέρησις γὰρ μᾶλλόν ἐστιν, ἀλλ’ ἔστι [*](1 ἀπορίαν ἐναντίαν F ἡ ἐνταῦθα μονὴ ACM ut cod. Η Arist. μονὴ ἡ ἐνταῦθα cod. Ε): ἡ μονὴ ἡ ἐνταῦθα ex Arist. vulg. a: om. F: lemma in εἰ ἔτι μένει desinens exhibet a τίσιν] εἰσιν F cf. p. 911,21 3 τούτου ACM: τοῦ F: τοῦ ἐναντίου a 4 μονὴ aA2M: μονῆι A1: μονὴ CF τὴν δὲ F 5 εἰ ex η corr. C: om. a ἐνθάδε] ἐνταῦθα CM 6 πρότερον] inde ab initio c. 6 ἐπεὶ CM τὸ] τῶ M 7 ἔτι] ὅτι F ἐστὶν (om. καὶ) CM ἐνθάδε δὲ om. F 8 τὸ ἐνθάδε εἶναι αὐτῷ aF 9 κινήσεις aF ἠρεμίας aF 10 οὐκ (post διὸ)] καὶ F 12 ἐνταῦθα] ἐντεῦθεν C 14 post ὥσπερ add. γὰρ a εἰ om. F 15 ἔτι ante ἔχον C 18. 19 περὶ αὐτὸ CM 19 τὸ γὰρ — ἄλλο καὶ ἄλλο (20) om. M 20 post εἶναι add. καὶ C ante κατ’ add. καὶ F ὃ om. F 21 καὶ (ante ἐπὶ) om. aF 22 ἐκεῖ ἐστι aF 23 οὐκ ἔστιν aFM οὐ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 364,10 οὐδὲ C1M 25 εἴ πῃ scripsi: εἰ τῆ aAFM Arist. cod. H: ἢ πῆ in ras. C ut Arist vulg. cf. Schol. Brandisii p. 404a19 ἢ a AM (Arist. codd. E1H): εἰ C ras. et F (Arist. vulg.) 26 post μένει erasae xxxv fere litterae Α εἰ] ἢ C ἡ om. F: εἰ in ras. C ἐπιφέρει post κυρίως (27) a: om. F 27 ἐναντία a ἠρεμίσις aF)
p. 231a2 Καὶ περὶ μὲν κινήσεως καὶ ἠρεμίας πῶς ἑκατέρα μία, καὶ τίνες ἐναντίαι τίσιν, εἴρηται.
Πῶς μὲν ἡ κίνησις μία εἴρηται, οὐ μέντοι πῶς μία ἡ ἠρεμία. ἀλλ’ ἔοικεν ὡς εἰρημένον καὶ τοῦτο τιθέναι, διότι ἐκ τῶν περὶ τῆς κινήσεως ῥηθέντων δῆλόν ἐστι καὶ περὶ τῆς ἠρεμίας, πῶς μία. εἰ γὰρ στέρησις κινήσεως ἐν τῷ πεφυκότι ἐστὶν ἡ ἠρεμία, δῆλον ὅτι ὁσαχῶς λέγεται μία κίνησις, τοσαυταχῶς ἄν μία καὶ ἠρεμία ῥηθήσεται. ὥστε καὶ αὕτη ἡ μὲν γένει τις ἔσται μία, ἡ δὲ εἴδει, ἡ δὲ ἀριθμῷ καὶ οὐσίᾳ. μέχρι τούτου τὸ πέρας ἐστὶ τοῦ βιβλίου ἔν τισιν ἀντιγράφοις, ὄις, ἐν δὲ ἄλλοις καὶ τὰ ἑξῆς ῥηθησόμενα πρόσκειται, ἅπερ οὐδὲ ὁ Πορφύριος συνοψίζειν οὐδὲ ὁ Θεμίστιος παραφράζειν εἵλετο. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος ἐπισημηνάμενος, ὅτι ἔν τισιν άντιγράφοις οὐ φέρεται, ἐξηγεῖται ὅμως αὐτά.
p. 231a5 Ἀπορήσειε δὲ ἄν τις καὶ περὶ τοῦ ἵστασθαι ἕως τοῦ καὶ ἠρεμοίη ἄν τι παρὰ φύσιν.
Εἴπερ μὴ ὡς ἔτυχε ταῦτα πρόσκειται, τὰ αὐτὰ τοῖς πρότερον εἰρημένοις λέγοντα, ἐν οἷς ἀναιρεῖν δοκεῖ τὸ ἵστασθαι ἐπὶ τῶν παρὰ φύσιν κινουμένων καὶ παρὰ φύσιν ἠρεμούντων· πρότερον συστήσας αὐτὸ διὰ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς, ὅτε συνῆγεν, ὅτι εἰ μὴ ἔστι τὸ ἵστασθαι ἐπὶ τῶν βίᾳ κινουμένων καὶ βίᾳ ἠρεμούντων, ‘οὐ γινόμενον ἠρεμοῦν τι ἔσται ἠρεμοῦν,’ ἐπειδὴ ἐν ἐκείνοις ἔδοξε τὸ ἵστασθαι ἀποφάσκειν τῶν βίᾳ κινουμένων διά τε τοὐ ῾τὸ ἱστάμενον ἀεὶ φέρεσθαι θᾶττον πλησιάζον τῷ οἰκείῳ τόπῳ, τὸ δὲ βίᾳ τοὐναντίον,’ καὶ διὰ τοῦ ῾τὸ ἵστασθαι ἐπὶ τοῦ κτὰ φύσιν εἰς τὸν οἰκεῖον τόπον ἰόντος λέγεσθαι,’ βούλεται δὲ ὡς ἔοικεν ἐφ’ ἑκάτερα κρατύνεσθαι τὴν ἀπορίαν, διὰ τοῦτο νῦν τὸ ἕτερον αὐτῆς μέρος ἀνέλαβε τὸ δεικνύον, ὅτι καὶ ἐπὶ τῆς βιαίου κινήσεως καὶ τῆς βιαίου ἠρεμίας τῆς ἀντικειμένης αὐτῇ, ἀνάγκη εἷναι τὸ ἵστασθαι· εἰ γὰρ μή, μένει δέ τι βίᾳ, [*](2 ὥσπερ εἴρηται a 4 ante πῶς ex Arist. vulg. add. καὶ a, sed om. etiam p. 920,2 et Arist. codd. EI 6 ἡ (post μία) om. a 7 τῆς om. aF 8 εἰ in ras. Α 9 ἐν τῷ πεφυκότι — αὕτη (10) om. F ἡ ἠρεμία post εἰ γὰρ traiecerunt CM 10 ἄν μία om. a 11 τις] τι a: om. F ἐστὶ F ἡ δὲ καὶ ἀριθμῶι Α 12 τοῦ βιβλίου ἐστὶν aF ἐφεξῆς A 13 ὁ (post οὐδὲ) om. a 18 εἴπερ — ἔτυχε om. F 19 λέγοντα (scil. ἐστίν) ACM: λέγουσιν aF δοκοῦσι τι ἵστασθαι FM 19 20 ἠρεμούντων et κινουμένων mutaut aF 20 πρότερον δὲ a of. Arist. p. 230b24 sqq. 22 ἔσται τι aF 23 ἐπεὶ δὲ F 24 τε τοῦ τὸ CM: τε τὸ Α: τὸ τὸ aF πλησιάζον — τόπῳ CM: om. aAF 25 τοῦ CM: τοῦτο aAF εἰς] ἐπὶ CM 27 μέρος αὐτῆς aF 28 δεικνύων C τῆς tertium om. F 29 μὴ om. F τι] τῆι Α)
p. 231a10 Ἐπεὶ δέ ἐστιν ἐνίοις κίνησις κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν ἕως τοῦ τέλους. |
Τὸ μὲν λεγόμενόν ἐστιν· ἐπειδὴ τῷ πυρὶ ἡ μὲν ἄνω κίνησις κατὰ [*](215r) φύσιν, ἡ δὲ κάτω παρὰ φύσιν, τῇ δὲ γῇ ἡ μὲν κάτω κατὰ φύσιν, ἡ δὲ ἄνω παρὰ φύσιν πότερον τῇ τοῦ πυρὸς κατὰ φύσιν ἡ αὐτοῦ τοῦ πυρὸς παρὰ φύσιν ἐναντία ἔσται ἢ ἡ τῆς γῆς κατὰ φύσιν; καὶ ἐπικρίνει ὅτι ἄμφω ἐναντίαι, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτως, ἀλλ’ ἡ μὲν τῆς γῆς κατὰ φύσιν τῇ τοῦ πυρὸς κατὰ φύσιν ὡς κατὰ φύσιν ἄμφω, ἡ δὲ τοῦ πυρὸς παρὰ φύσιν τῇ κατὰ φύσιν αὐτοῦ ὡς ἡ παρὰ φύσιν τῇ κατὰ φύσιν. καὶ αὕτη δὲ ἡ λέξις ἐκ περιττοῦ πρόσκειται ἤδη ῥηθεῖσα συντομώτερον οὕτως· “φέρεται δὲ τὴν μὲν ἄνω φορὰν φύσει τὸ πῦρ, τὴν δὲ κάτω ἡ γῆ καὶ ἐναντίαι γε αὐτῶν αἱ φοραί. τὸ δὲ πῦρ ἄνω μὲν φύσει, κάτω δὲ παρὰ φύσιν. καὶ ἐναντία γε ἡ κατὰ φύσιν αὐτοῦ τῇ παρὰ φύσιν.’’ ὅτι δὲ ἐκ περιττοῦ [*](1 οὐκ ἂν εἴη F 2 γενόμενον CM τῷ] τὸ Α 3 οὐκ ἀεὶ περιττῶς] οὐκ ἀπρεπῶς F 4 φύσει F βία τι transp. aF 5 τι κατὰ φύσιν F1 οὕτω τὸ ἠρεμεῖ M 6 ὑποθετῶν M in mg. 7 ἔστι] ἔσται F 8 ἐπὶ τῶν κατὰ φύσιν CM ἠρεμούντων οὐκ ἀεὶ ἔσται CM 9 γίνεσθαι F ἀδύνατον ἐστὶ τοῦτο, ἔστι a 9. 10 post ἵστασθαι hiatum xxx fere litterarum explevit lineolis A1 10 τὸ βιαζόμενον M 11 δὲ om. M τῇ aA2CFM: τὴν Α1 11. 12 τὴν παρὰ φύσιν μόνην a: om. ACFM; in mrg. supplevit μονὴ τῆ et παρὰ φύσιν Α2, quae olim spectasse credo ad lectionem talem τὴν παρὰ φύσιν κίνησιν μονῇ τῇ παρὰ φύσιν 13 τὸ ἄνω] τῆ ἄνω F ante αὐτῆς add. κινήσει C ἡ (ante ἐν) om. Μ 14 ἀκριβέστερον aCFM 17. 18 κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν om. F 18 ἕως τέλους Μ 19 τῷ μὲν πυρὶ aF 21 ante αὐτοῦ add. δὲ Α 24. 25 ἡ δὲ τοῦ πυρὸς κατὰ φύσιν τῇ παρὰ φύσιν aF 25 ἡ (post ὡς) aF: om. ACM αὐτὴ F 26 δὴ ῥηθεῖσι συντόμως F οὕτως] p. 230b12 27 φησὶ F 29 γε om. M)
Μετὰ δὴ τὴν τῶν κατὰ μέρος ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ διάρθρωσιν, καλὸν ἄν οἶμαι καὶ τὰ κεφάλαια αὐτοῦ συντόμως τε καὶ ὡς δυνατὸν ἀπαραλείπτως ἀναγράψασθαι. προθέμενος τοίνυν ἐν ἀρχῇ τὴν μεταβολὴν διελεῖν εἴς τε κίνησιν καὶ τὰ τῆς κινήσεως εἴδη καὶ εἰς γένεσιν καὶ φθορὰν πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι τὰ μεταβάλλοντα τριχῶς μεταβάλλει ἢ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ κατὰ μόριον ἢ καθ᾿ αὑτὸ καὶ πρώτως, ἵνα τούτων ποιήσηται τὴν διαίρεσιν. εἶτα ὅτι οὐ μόνον τὰ μεταβαλλόμενα καὶ κινούμενα, ἀλλὰ καὶ τὰ μεταβάλλοντα καὶ κινοῦντα κατὰ τοὺς τρεῖς τούτους διῄρηται τρόπους. καὶ ἐφεξῆς ὅτι πέντε ὄντων τῶν ὑπαρχόντων, εἰ ἔσται κίνησις, τοῦ κινοῦντος, τοῦ κινουμένου, τοῦ χρόνου, καὶ ἔτι τοῦ ἐξ οὗ ἡ κίνησις καὶ τοῦ εἰς ὅ, ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν ἡ κίνησις καὶ ἐν οὐδενὶ ἄλλῳ· τὸ δὲ αὐτὸ δείκνυσι καὶ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως. εἶτα ὅτι τὸ εἶδος εἰς ὃ κινεῖται τὸ γινόμενον, καὶ τὸ πάθος εἰς ὃ κινεῖται τὸ ἀλλοιούμενον, καὶ ὁ τόπος εἰς ὃν κινεῖται τὸ φερόμενον ἀκίνητά ἐστι, καὶ τὸ μέγεθος δὲ εἰς ὃ τὸ αὐξόμενον, καὶ ὅλως τὸ εἰς ὃ ἡ κίνησις. τούτοις δὲ ἀπορίαν ἐπάγει τοιαύτην· εἰ ἡ λευκότης πάθος, τὸ δὲ πάθος κίνησις, ἡ εἰς πάθος μεταβολὴ εἰς κίνησιν ἂν εἴη διὰ κινήσεως· καὶ οὐκ ἐν τῷ κινουμένῳ μόνῳ ἡ κίνησις, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ εἰς ὅ. καὶ λύει τὴν ἀπορίαν ἐκ τῆς τοῦ πάθους ὁμωνυμίας, ὅτι καὶ τὸ λευκὸν πάθος λέγεται καὶ ἡ λεύκανσις, κίνησις δὲ οὐ τὸ λευκόν, ἀλλ᾿ ἡ λεύκανσις. δείξας δὲ πρότερον ὅτι καὶ τὸ κινούμενον καὶ τὸ κινοῦν τριχῶς λέγεται, προστίθησιν ὅτι καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις, τῷ τε εἰς ὃ καὶ τῷ ἐξ οὗ καὶ τῷ ἐν ᾧ, τουτέστι τῷ χρόνῳ, ἔστι τὸ τριττόν, τό τε κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὸ κατ᾿ ἄλλο καὶ τὸ πρώτως καὶ καθ᾿ αὑτό. καὶ οὕτως τήν μὲν κατὰ συμβεβηκὸς καὶ κατ᾿ ἄλλο μεταβολὴν ὡς κοινὴν πάντων καὶ ἀόριστον ἀποσκευασάμενος ἐν τῆ καθ᾿ αὑτὸ καὶ πρώτως ὡρισμένῃ καὶ ἐπιστήμῃ πρεπούσῃ τὰς διαφορὰς τῶν μεταβολῶν ἐπιδείκνυσι τριχῇ διελὼν [*](2 λέγων] p. 231a2 cf. Simpl. p. 918,4 καὶ περὶ μὲν κινήσεως Arist. ut Simpl. 1. c. 4 δὴ AFM: δὲ aC τῶν om. aF 6 ἀναγράψεσθαι F 7 καὶ εἰς τὰ ταύτης τῆς F 8 ἢ primum om. F 8. 9 συμβεβηκὸς et μόριον mutant CM 10 βαλλόμενα F καὶ (post ἀλλὰ) om. C1 11 τούτους δ. τ. Α: τ. τρ. δ. a: τρ. τ. δ. M: τρ. δ. (om. τούτους) CF 12 ὄντων πέντε aF 13 τοῦ (ante χρόνου) om. F καὶ ἔτι om. CM 15 οἱ ἰσμοῦ sic M ὅτι om. F γινόμενον] κινούμενον F 16 ὃν] ὃ Α 17 post φερόμενον iterat ὅτι a δὲ om. aF 18 τούτοι C1 20 ἡ κίνησις om. F 22 οὐ ABBREV τὸ C 23 κινοῦν et κινούμενον mutant aF 24. 25 ἐξ οὗ et εἰς ὃ mutant aF 25 τρίτον FM 26 καὶ τὸ πρώτως—ἄλλο (27) om. C πρώτω F: πρώτερον sic M 28 ὁρισμένη Α1 29 τὰς μεταβολῶν διαφορὰς aF)
Ἔθος ἔχοντες οἱ ἐκ τοῦ Περιπάτου τὴν βιβλίων τάξιν ἐπιγράφειν κατὰ τὴν τάξιν τῶν τοῦ λόγου στοιχείων ἄλφα, βῆτα, γάμμα καὶ ἐφεξῆς, εἰκότως τὸ ἕκτον τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως ἐπιγράφουσι ζῆτα, ὅπερ ἐν ἀριθμοῖς τὸν ἑπτὰ ἀριθμὸν δηλοῖ, ἐν δὲ τοῖς στοιχείοις τὴν ἕκτην τάξιν ἀποκεκλήρωται. εἴρηται δὲ καὶ πρότερον, ὅτι τὰ μὲν πέντε βιβλία τὰ πρὸ τούτου Φυσικὰ καλοῦσιν, τὰ δὲ ἐντεῦθεν τρία Περὶ κινήσεως· οὕτω γὰρ καὶ Ἀνδρόνικος ἐν τῷ τρίτῳ τῶν Ἀριστοτέλους βιβλίων διατάττεται, μαρτυροῦντος περὶ τῶν πρώτων καὶ Θεοφράστου γράψαντος Εὐδήμου περί τινος αὐτῷ τῶν ἡμαρτημένων ἀντιγράφων κατὰ τὸ πέμπτον βιβλίον· ‟ὑπὲρ ὧν, φησίν, ἐπέστειλας κελεύων με γράψαι καὶ ἀποστεῖλαι ἐκ τῶν Φυσικῶν, ἤτοι ἐγὼ οὐ ξυνίημι ἢ μικρόν τι παντελῶς ἔχει τὸ ἀνὰ μέσον τοῦ ‟ὅπερ ὅπερ ἠρεμεῖν καλῶ τῶν ἀκινήτων μόνον· ἐναντίον γὰρ ἠρεμία κινήσει, ὥστε στέρησις ἄν εἴη τοῦ δεκτικοῦ,’ ὥστε καὶ τὸ πέμπτον βιβλίον ‘ἐκ ’ἐκ τῶν Θεόφραστος νομίζει. αὐτὸς δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῷ ὀγδόῳ κατ’ ἀρχὰς φησίν· τι ἀρξώμεθα δὲ πρῶτον ἐκ τῶν διωρισμένων ἡμῖν ἐν τοῖς Φυσικοῖς πρότερον. φαμὲν δὴ τὴν κίνησιν ἐνέργειαν εἶναι τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν”. [*](1 Titulum dedi ex AC φιλοσόφου om. C): σιμπλικίου μεγάλου διδασκάλου εἰς τὸ ζῆτα τ. ἁ. φ. ἀ. F: σιμπλικίου ὑπόμνημα εἰς τὸ ἕκτον τῆς ἁ. φ. ἁ. a: σιμπλικίου — διήλεγξε (p. 925,18) folio avulso cm. M 4 τὴν om. C 5 τὸ] εἰς τὸ aF G. 7 ἀποκεκλήρωται τάξιν Α 7 πρότερον] p. 4,14. 801, 13 9 post τρίτῳ add. βιβλίῳ a τῶν ἀριστοτέλους βιβλίων Α· τῶν βιβλίων ἀριστοτέλους C: τῶν ἀριστοτέλους κινήσεων F: τῶν ἀπιστοτέλους περὶ κινήσεως a. cf. Zur Textgesch. der Arist. Phys. (Abh. d. Berl. Akad. 1882) p. 40 1 10 εὐδήμου AC: ἐνδήμου a: εὐδήμω F 11 αὐτῷ aAC: αὐτοῦ F ἡμαρτημένων AC: διημαρτημένων aF 12 με aA: om. CF καὶ ἀποστεῖλαι om. F 13 τὸ ἀναμέσον AC: τοῦ ἀναμέσον aF ὅπερ— δεκτικοῦ (15)] Arist. Phys. E 2. 226b 14 — 16. Eudemo locum quinti libri nescio quem in suis Physicis Aristoteieis corrupte legi querenti respondisse videtur sanum eum esse, nam nihil fere distare ilium ab hoc quem citat 14 μόνων F ἠρεμία γὰρ collocat F 15 βυβλίον aF 15 16 ὁ θεόφραστος ἐκ τῶν φυσικῶν aF 16 ὀγδόῳ] Θ 1. 251a 8)
p. 231 a 21 Εἰ δέ ἐστι συνεχὲς καὶ ἁπτόμενον ἕως τοῦ ἕτερον γὰρ τὸ ἔσχατον, καὶ οὗ ἔσχατον.
Πέντε ὄντων ἐν τοῖς οὖσι μεγεθῶν. γραμμῆς ἐπιφανείας σώματος καὶ ἔτι κινήσεως καὶ χρόνου, τὸ μὲν συγκεῖσθαι ἕκαστον ἐξ ἐκείνων τῶν μερῶν εἰς ἃ καὶ διαιρεῖται, κοινή τις πᾶσιν ἔδοξεν ἔννοια. ἰδίᾳ δὲ λοιπὸν οἱ μὲν ἐπ’ ἄπειρον πᾶν τὸ ληφθὲν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρεῖσθαι νομίζουσιν, ὡς μηδέποτε τῆς διαιρέσεως εἰς ἀμερῆ καταληγούσης, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἐκ μερῶν συγκεῖσθαι τὰ μεγέθη λέγουσι καὶ οὐκ ἐξ ἀμερῶν· οἱ δὲ τῆς ἐπ’ ἄπειρον τομῆς ἀπεγνωκότες , ὡς οὐ δυναμένων ἡμῶν ἐπ’ ἄπειρον τεμεῖν καὶ ἐκ τούτου πιστώσασθαι τὸ ἀκατάληκτον τῆς τομῆς ἐξ ἀδιαιρέτων ἔλεγον ὑφεστάναι τὰ σώματα καὶ εἰς ἀδιαίρετα διαιρεῖσθαι. πλὴν ὅτι Λεύκιππος μὲν καὶ Δημόκριτος οὐ μόνον τὴν ἀπάθειαν αἰτίαν τοῖς πρώτοις σώμασι τοῦ μὴ διαιρεῖσθαι νομίζουσιν, ἀλλὰ καὶ τὸ σμικρὸν καὶ ἀμερές, Ἐπίκουρος δὲ ὕστερον ἀμερῆ μὲν οὐχ ἡγεῖται, ἄτομα δὲ αὐτὰ διὰ τὴν ἀπάθειαν εἶναί φησι. καὶ πολλαχοῦ μὲν τὴν Λευκίππου καὶ Δημοκρίτου δόξαν ὁ Ἀριστοτέλης διήλεγξεν, καὶ δι’ ἐκείνους ἴσως τοὺς ἐλέγχους πρὸς τὸ ἀμερὲς ἐνισταμένους ὁ Ἐπίκουρος ὕστερον μὲν γενόμενος, συμπαθῶν δὲ τῇ Λευκίππου καὶ Δημοκρίτου δόξῃ περὶ τῶν πρώτων σωμάτων, ἀπαθῆ μὲν ἐφύλαξεν αὐτά, τὸ δὲ | ἀμερὲς αὐτῶν παρείλετο, ὡς διὰ τοῦτο ὑπὸ τοῦ [*](216v) Ἀριστοτέλους ἐλεγχομένων. νῦν μέντοι ὁ Ἀριστοτέλης καθόλου δεῖξαι προτίθεται, ὅτι οὐ συνέστηκεν ἐξ ἀμερῶν τὰ μεγέθη τὰ συνεχῆ διάστασιν ἔχοντα. καὶ πρῶτον μὲν ἐπὶ τῶν τοῦ σώματος μεγεθῶν αὐτὸ δείκνυσι, καὶ τότε ἐπὶ κινήσεως καὶ χρόνου. ἐπειδὴ δέ ἐστί τινα μεγέθη καὶ ἐξ ἁπτομένων τινῶν συγκείμενα, ὡς οἰκία, ὡς σωρός, ὅτι οὐδὲ τὸ τοιοῦτο μέγεθος ἐξ ἀμερῶν δυνατὸν γενέσθαι συναποδείκνυσιν. εἰ οὖν πᾶν μέγεθος ἢ ὡς ἐκ συνεχῶν σύγκειται τῶν μερῶν ἢ ὡς ἐξ ἁπτομένων, τὰ δὲ ἀμερῆ οὔτε συνεχῆ δύναται γενέσθαι ἀλλήλοις οὔτε ἁπτόμενα, οὐδὲν ἄν εἴη μέγε- [*](2 χρῆται] H 1. 242b32 3 Ei ACF ut Arst. vulg.: ἐπεὶ a ut Simpl. p. 868, 9 et Arist cod. I 6 τῶν otn. F 7 καὶ ora. F τις] τοῖς F 10 μερῶν AC: μεριστῶν supra V. C (quod praebent etiam Paris. 1859 in mrg. et Palatinus 237 (N), unde Brandisius arripuit): τῶν μερῶν aF 11 ἐπεγνωκότες F τεμεῖν C: τέμνειν aAF 12 ἀκατάληπτον CF 13 ὑφίστασθαι aF 15 Ἐπίκουρος] fr. 268 p. 192,10 Usener 17 τὴν δημοκρίτου δόξαν καὶ λευκίππου a: τὴν δῆμ’. καὶ λεύκ’. δόξαν F 18 καὶ δι’ incipit M 18. 19 ἐνιστάμενος M 19 μὲν om. aF 19. 20 δημοκρίτου καὶ λευκίππου aF post λευκίππου incohatum δο del. C 20 ἀσωμάτων F 22 ἐλεγχομένων ex λεγόμενον F 23 συνέστησεν F ἀμερῶν, μ in ras. C2 τὰ prius] τὸ a 24 αὐτὸ] τοῦτο aF 25 ἐπειδὴ ACM: ἐπεὶ aF 26 post σωρὸς add. καὶ Μ τοιοῦτον FM 27 δυνατὸν ἐξ ἀμερῶν aF γενέσθαι] συγκεῖσθαι a 29 οὔτε] οὐ M ἀλλήλων aF οὐδὲν] οὐδ’ CM εἴη] ἦ F)
p. 231a29 Ἔτι ἀνάγκη ἤτοι συνεχεῖς εἶναι τὰς στιγμὰς ἕως τοῦ καὶ τόπῳ κεχωρισμένα.
Ἐπειδὴ δοκεῖ τινα μεγέθη συνεχῆ γίνεσθαι ἐκ μὴ συνεχῶν ἀλλ’ ἁπτομένων, ὡς ὁ τοῖχος ἐκ τῶν πλίνθων, ὅτι μηδὲ οὕτως ἐκ σημείων ἢ ἐξ ἀμερῶν ὅλως δύναται μέγεθός τι γίνεσθαι, δείκνυσι προλαβὼν, ὅτι εἴ τι γίνεται συνεχές ἐκ στιγμῶν, ἢ ἐκ συνεχιζομένων αὐτῶν γίνεσθαι ἢ ἐξ ἁπτομένων ἀνάγκη, καὶ ὅτι συνεχεῖς οὐ γίνονται διὰ τὰ προδεδειγμένα. καὶ λοιπὸν ἐπάγει ὅτι οὐδὲ ἁπτόμεναι αἱ στιγμαὶ ποιοῦσί τι συνεχές. καὶ πρόχειρον μὲν ἦν δεῖξαι, ὅτι οὐδὲ ἅπτονται ἀλλήλων αἱ στιγμαί, εἴπερ ἅπτεται μὲν ἐκεῖνα ὧν τὰ πέρατα ἅμα, αἱ δὲ στιγμαὶ πέρατα οὖσαι πέρας [*](6 post γραμμαὶ rasurain exh. C 9 ἐκεῖνο τὸ οὗ A: ἐκεῖνο οὗ τὸ CM: τὸ οὗ aF 10 καὶ οὐκ Μ: οὐκ aACF post ἔσχατον add. εἰ δὲ τοῦτο a 11 εἶεν δυοῖν aF ἓν CM: om. aAF ἐν τι] ἐν τῆ F 11. 12 γενέσθαι aA: γίνεσθαι CM: γενέσει F 12 οἷόν τε γίνεσθαι CM λέγει M 13 πέρας] πέρας] sic F ἀμερὲς F 15 παρὰ] περὶ M K) καὶ μέσον ἔχει collocat M μόρια non recte CM 18 post ἐπὶ add. τῶν Μ 19 ἐπ’ ACM: ὑπ’ F: περὶ a post νῦν add. εἰρημένα del. C 20 εἰ σώματα] ἀσώματα F τις ἀμερῆ λέγοι a λέγεινεν sic F Διόδωρος] Cronus cf. Zeller H. Ph. II 1 4 2672 οἴονται F 22 ἔτι libri ut Arist. codd. FK: ἔτι δὲ Arist. vulg. εἶναι om. F 24 ἐπειδὴ δὲ F post μεγέθη add. καὶ aF 26 δυνατὸν aF δείκνυσι — γίνεσθαι (27) om F 27 συνεχές CM: om. aAF γίνεται Μ 28 συνεχεῖς — ποιοῦσι (29) om. F 31 μὲν om. a τὰ om. a)
p. 231b6 ᾿Αλλὰ μὴν οὐδὲ ἐφεξῆς ἔσται στιγμὴ στιγμῆς ἕως τοῦ καὶ τῶν νυν χρόνος.
Δείξας ὅτι οὐδὲ ὡς ἐκ συνεχῶν στιγμῶν ἢ τῶν νῦν οὐδὲ ὡς ἐξ ἁπτομένων δυνατὸν ἕν τι γενέσθαι μέγεθος, ἐκ περιουσίας δείκνυσιν, ὅτι καὶ ἐκ τῶν ἐφεξῆς στιγμῶν ἢ τῶν νῦν εἴ τις νομίζει γίνεσθαί τι μῆκος ἢ | [*](1 ἔχουσαι, sed corr. F 2 λέγοιντο aCM post ὅλον add. ἡ F 3 αἱ ἐφαρμόζουσαι AC-: ἐφαρμόζουσιν ’M post ἀλλήλαις add. ὡς aF et (si silentio fides) Α: ὡς αἱ M et C: del. C2 4 κατὰ μόριον F G ὡς ὅλον μέρους CM: ὅλον μέρος A: καθ’ ὅλον καὶ μέρος aF ἀλλήλων om. a 7 εἰ] ἡ F ὡς ’: om. aAFM ἐφαρμόζει F ἀλλήλαις M: ἀλλήλοις a et ACF (e silentio) 8. 9 πέρα C 9 ἀλλ’ om. a καὶ om. C συγχωρήσει aC: συγχωρ γενόμενον μέγεθος F 11 γενόμενον F 14 ἀπὸ — αὐάτη δὲ (15) om., sed in mrg. add. C 16 δοκῆ νῦν F: δοκεῖ (om. νῦν) C ὡς μέρει κεχρῆσθαι τῶ πέρατι M 17 ἔχει] εἶναι F 21 ἔχει F: ἔχον M οὐ] οὔτε F 22 κεχωρισμένον F 23 τόπῳ] λόγῳ C 25 τῶν] τῷ M: τὸ F 26 ὅτι ACM: ὅτι ὡς F: ὡς a οὐδὲ ὡς ὡς superscr.) C: οὐδὲν M: οὐδὲ aAF post συνεχῶν add. τῶν M ὡς (ante ἐξ) ACM: ante οὐδὲ F: om. a 27 καὶ om. a 28 νομίζοι aF)
Ὁ δὲ Εὔδημος τῷ ἐπιχειρήματι οὕτως ἐχρήσατο ‟εἰ γάρ ἐστι, φησίν, ἐφεξῆς τὰ ἀμερῆ, δεῖ πάντως εἶναί τι αὐτῶν μεταξὺ μὴ ὁμογενές, ὥστε στιγμὴ μὲν οὐκ ἂν εἴη, γραμμὴ δὲ ἢ κενὸν μεταξὺ στιγμῶν ἐν μήκει. οὐκ ἔσται οὖν ἐκ τῶν στιγμῶν ἡ γραμμή· οὐ γὰρ ἐν αὐτῇ αἱ ἐφεξῆς στιγμαί· [*](1 οὐκ ἄλλως M ὅτι om. aF εἰ AC: om. aFM 2 post τι ras. C καὶ om. M 3 ἀλλήλων CM: om. aAF; sed cf. v. 6 6 πρὸς τὸ C 7 συνεχῆ F 8 εἰ] ἢ C 9 διεστῶτος κατὰ τόπον CM ἀλλήλων aF αἱ om. F 10 τῶ ex τῶν com M ὁρισμῷ τοῦ om. aF προσχρόμενος ’ 11 οὐδὲν μεταξὺ ἐστὶ aF 12 οἰκίαι et οἰκία, ἴ’ in ras. 11 litt. C 13 τυγχάνη, η in ras. C 13. 14 ὁμογενὲς μεταξὺ C 14 γραμμὴ a et add. A1: om. CFM 15 δυοῖν hie et V. 16 aF 17 ὁμογενὴς aF ὡς πέρας] ὥσπερ F ἐκείνου CM: ἐκείνῳ aAF 18 ἐν Ἠθικοῖς] cf. Κ 5. 1 1175a20 sqq. τὴν (post συγγενῆ) aA: καὶ CFM ἐστι τὸ F 19 εἰ in ras. C μὲν τὸ F 20 τὰ νῦν C 22 ἄλλην om. F πᾶν om. C 23 εἰ δὲ] καὶ εἰ aF 24 χρόνος καὶ γραμμὴ CM 26 ἡ] εἰ F 28 Εὔδημος] fr. Gl p. 84,19 Spengel φησὶν Α: post ἐφεξῆς aF: om. CM 29 ἀμερῆ] μέρη F1 πάντων Μ2 30 ἡ] εἰς, superscr. ὡς F 31 οὖν om. a, qui ante οὐκ interpolat εἰ μὲν οὖν γραμμὴ οὐ γὰρ aAC: οὐδὲ F: οὐδὲ γὰρ M ἐφεξῆς αἱ transp. C)
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καὶ οὕτως ἐπεχείρησε τῷ λόγῳ· ‟ὁμογενῆ, φησίν, τῶν σημείων τὴν γραμμὴν εἶπεν καὶ τῶν νῦν τὸν χρόνον κατ’ αὐτοὺς ἐκείνους, εἴγε ἕκαστον αὐτῶν ἐξ ἀμερῶν σύγκειται, ὡς αὐτοί φασιν, ἡ μὲν γραμμὴ τῶν σημείων, ὁ δὲ χρόνος τῶν νῦν. ὥστε κατ’ αὐτοὺς ἐκείνους οὐκ ἐφεξῆς τὰ σημεῖα, εἴ γε τὸ ἐξ αὐτῶν γινόμενον κατ’ αὐτοὺς μεταξύ ἐστιν αὐτῶν, ὂν αὐτοῖς ὁμογενές.” καὶ ἔοικεν ὁ Ἀλέξανδρος πανταχοῦ τὸ ἐφεξῆς νομίζειν ἀναιρεῖν τὸν Ἀριστοτέλη, ἀλλὰ μὴ τὸ οὕτως ἐφεξῆς εἶναι, ὥστε ἐκ τούτων τὸ μῆκος εἶναι ἢ τὸν χρόνον. ὅπερ σαφῶς δι’ αὐτῶν τῶν λέξεων ὁ Ἀριστοτέλης ἐσήμανεν.
p. 231b10 Ἔτι διαιροῖτο ἂν εἰς ἀδιαίρετα ἕως τοῦ ἢ εἰς ἀδιαίρετα. τοῦτο δὲ συνεχές.
Καὶ τοῦτο οἶμαι τὸ ἐπιχείρημα τοῦ αὐτοῦ δεικτικόν ἐστι τοῦ μηδὲ ἐφεξῆς εἶναι τὰ ἀμερῆ, ὥστε ἐκ τούτων εἶναι τὸ μῆκος ἡ τὸν χρόνον. δηλοῖ δὲ καὶ τὸ ἔτι προσκείμενον, ὅτι πρὸς τὸ αὐτὸ καὶ οὗτος ὁ λόγος πεπόρισται. ἔστι δὲ τοιοῦτος· εἰ ἐκ τῶν ἐφεξῆς ἀμερῶν τὸ συνεχές ἐστι, τουτέστιν ἡ γραμμὴ καὶ ὁ χρόνος, περὶ ὧν εἴρηται τὸ ἑκάτερον, ἡ μὲν ἐκ στιγμῶν, ἡ δὲ ἐκ τῶν νῦν, καὶ διαιροῖτο ἄν εἰς τὰ ἐφεξῆς ἀδιαίρετα· ἐξ ὧν γὰρ ἕκαστον σύγκειται, εἰς ταῦτα καὶ διαιρεῖται. καὶ ἔστιν αὕτη τοῦ συνημμένου ἡ ἀπόδειξις, ἡ δὲ πρόσληψις λοιπὸν ἐξ ἀναιρέσεως τοῦ ἑπομένου· ἀλλὰ μὴν οὐδὲν ἦν τῶν συνεχῶν εἰς ἀμερῆ διαιρετόν. καὶ τὸ συμπέρασμα ἤτοι ἡ ἐπιφορὰ ὡς σαφὴς παρεῖται, ὅτι τὸ συνεχὲς οὐ σύγκειται ἐκ τῶν ἐφεξῆς ἀμερῶν. τὴν δὲ πρόσληψιν τὴν λέγουσαν μηδὲν τῶν συνεχῶν εἰς ἀμερῆ διαιρετὸν εἶναι δείκνυσι μεταλαβὼν τὸ συνεχὲς εἰς τὸ μεταξύ τὸ γὰρ μεταξὺ ἦν ἡ γραμμή καὶ ὁ χρόνος), [*](2 ἢ] καὶ coni. Spengel ὅλως μέγεθος aF 3 στιγμὴ ACM: στιγμαὶ aF 4 ἐννοῆσαι δοκεῖ aF ῥηθὲν] εἰρημένον CM 5 οὐκ ἀναιρεῖ ἁπλῶς a ἁπλῶς otii. F: ἁπλοῦν M 8 μόνον] jjiiv F 9 αἱ om. F 11 τῶ//// σημείω//// C εἶπεν] εἶναι F τῶ//// νῦν C 12 ὡς ὁ αὐτὸς φησὶν F: ὡς αὐτός φησιν a 13. δέ om. F 15 ὃν] ὧν F 16 ἀριστοτέλην aCM 17 σαφῶν a αὐτῶν aAF : τῶν C: om. M 18 ὁ ἀρ’. post σαφῶς C 19 διαιρεῖτο C ἀδιαίρετα corr. in ἀεὶ διαιρετὰ Α ἡ εἰς ἀδιαίρετα om. F post ἀδιαίρετα suppl. ἢ εἰς ἀεὶ διαιρετά ex Arist. a, cf. p. 930,8 22 τὰ μέρη F 23 ἔτι τὸ invertit F προκείμενον AF 24 εἰ om. C 28 συνηγμένου F 29 οὐδὲν ἦν τῶν] οὐ ὄντων F 30 σαφὲς M 31 οὐ om. Μ 32 μηδὲ F 33 ἡ om. aF)
Προστίθησι δὲ καὶ τοιαύτας τινὰς ἐπιχειρήσεις ὁ Ἀλέξανδρος ἐκ τοῦ Εὐδήμου λαβών· ‟εἰ ἔστιν ἐξ ἀμερῶν μέγεθος , ἔστι γραμμὴ γραμμῆς [*](4 λέγεται F 5 post καὶ add. τοῦ aF 7 καὶ ACM : καὶ ex κἀν F : om. a αὐτὸ διαιρετὸν aF 8 προστίθησι] p. 231b16 10 ἓνΑF: post αὐτῶν CM: om. a ὃν om. aF 12 συγκεῖσθαι F 13 οὐδὲ ἣν τι τῶν aF τὸ in ras. Α 16 λύειν M 17 to (ante λέγον) om. A λέγων, sed corr. C ἡ (post ὅτι) om. F 18 καὶ εἰ διαιρετὸν aF2: om. ACF1 M 21 διαιροῖτο CM: διαρ-οῖτο sic A: διαιρεῖται aF 22 διαλλήλους ut v. 29 C 23 ἡ δεῖξις ἐστίν aF μὴ om. M πρῶτον aF 25 πάντως προηγεῖται aF 26 ante ὅτι add. καὶ a 27 τούτων F οὐδὲ] οὐδὲν M 28 post ὥστε add. εἰ a 29 καὶ (ante οὐκ) om. a ἡ om. F 30 ἐπὶ] ἐπεὶ F ἄτοπον CM 32.33 ἀντακολουθούντων Α : ἀκολουθούντων CFM : ἀνακολουθούντων a 33 Εὐδήμου] fr. 62 p. 85,20 ἔξω μερῶν M)
p. 231b15 Φανερὸν δὲ καὶ ὅτι πᾶν συνεχὲς διαιρετὸν ἕως τοῦ ἓν γὰρ τὸ ἔσχατον καὶ ἅπτεται τῶν συνεχῶν.
Δείξας ἐν τοῖς προτέροις ἐπιχειρήμασιν, ὅτι τὸ συνεχὲς οὐ σύγκειται ἐξ ἀμερῶν, νῦν δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ διαιρεῖται εἰς ἀμερῆ. ὅτι μὲν γὰρ διαιρετὸν τὸ συνεχὲς μέγεθος ἔχον, πρόδηλον, καὶ ὅτι ἀνάγκη τὸ διαιρούμενον ἢ εἰς διαιρετὰ ἢ εἰς ἀδιαίρετα διαιρεῖσθαι, ὡς προείρηται. οὐ γὰρ ἔστι τι τῆς ἀντιφάσεως μεταξύ. ὅτι δὲ οὐκ εἰς ἀδιαίρετα διαιρεῖται τὸ συνεχές, δείκνυσιν ἐκ τοῦ συμβαίνειν ἀδιαίρετον ἀδιαιρέτου ἅπτεσθαι· εἰ γὰρ ἓν τὰ ἔσχατα τῶν τὸ συνεχὲς ποιούντων γίνεται, ἀνάγκη πρότερον ἅψασθαι αὐτὰ ἀλλήλων, καὶ οὕτως εἰς τὸ ἓν συναλείφεσθαι. ὥστε εἰ ἓν γίνεται, πάντως καὶ ἅπτεται, εἰ μέντοι ἅπτεται, οὐ πάντως ἕν. διὸ ὡς αἴτιον τελικὸν τοῦ ἅπτεσθαι τὸ ἓν γίνεσθαι εἶπεν· οὐ γὰρ οἷόν τε ἓν γενέσθαι τὰ μὴ ἁψάμενα μεγέθη. ὅτι δὲ ἀδύνατον ἐξ ἁπτομένων ἀμερῶν γενέσθαι τι συνεχές, τουτέστι μέγεθος, ἔδειξε πρότερον ἐκ τῆς τῶν ἁπτομένων διαιρέσεως. οὔτε γὰρ μέρει δυνατὸν ἅπτεσθαι τὰ ἀμερῆ, οὔτε ὅλον ὅλου ἁπτόμενα τὰ μέρη καὶ ἐφαρμόζοντα ἀλλήλοις συνεχές τι ποιεῖν, διότι τὸ συνεχὲς ἄλλο ἀλλαχοῦ μέρος ἔχει. ‟κοινότερον δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ ἐξ ἁπτομένων συγκείμενον μέγεθος λέγεται συνεχές,’’ καὶ οὕτως ἀκούει ὡς τοῦ ᾿Αριστοτέλους εἰπόντος ῾ἕν γὰρ τὰ ἔσχατα, ᾗ ἅπτεται τὰ ἔσχατα τῶν συνεχῶν᾿ . μήποτε δὲ οὐ τὸ ἐξ ἁπτομένων εἶπεν συνεχὲς ὁ Ἀριστοτέλης, ἀλλ’ ὅτι τὸ ἔσχατον τῶν συνεχῶν τῶν ποιούντων τι μεῖζον συνεχὲς ἐξ ἑαυτῶν ἕν ἐστιν. εἰ δὲ ἕν, καὶ ἅπτεσθαι ἀνάγκη, ὡς εἴρηται· οὐ γὰρ γίνεται ἓν μὴ πρότερον ἁψάμενα.
[*](1 ἡ (ante οὐ) om. F 2 διαιροῖτο ACM: διαιρεθήσεται aF ἡ om. F 3 ἔτι εἰ aA: ἐπεὶ FM: καὶ ἐπεὶ C γραμμὴ] γραμμῆς C σημεῖον C 4 ὁ μὲν aAF: τὸ μὲν M: εἶναι τὸν μὲν C ὁ δὲ ἐκ περισσῶν ’-F: τὸ (τὸν C2) δὲ ἐκ περισσῶν om. ’ 5 διαιρήσομαι utroque loco F 6 ἡ εἰς a 7 διαιρετά] διαιρεῖται F1 ἀεὶ διαιρετὰ] ἀδιαίρετα F: ἀεὶ (om. διαιρετὰ) C 8 καὶ ὅαι aA: ὅτι καὶ CM: ὅτι F 8. 9 ἓν γὰρ τὸ ἔσχατον καὶ om. F 10 πρωτέροις M οὐ om. F 11 δείκνυσι νῦν aF μὲν om. F 11. 12 διαιρετὸν CFM: διαιρεῖται a et, εῖ in ras., Α 13 ἀδιαίρετα ἡ εἰς διαιρετὰ aF τι om. CM 18 εἰ μέντοι ἅπτεται om. Μ μέντοι καὶ aF διὸ καὶ C τοῦ] τὸ F 20 ἐκ μὴ ἁπτομένων F μερῶν aF τι] τὸ FM 21 πρότερον] p. 231b2sqq. 22 τὰ μέρη aA1CMF: τὰ ἀμερῆ corr. Α2 23 ποιεῖ aF 24 ἐξ] δὲ F 25 λέγεσθαι aF οὗτος F ὡς] ἐπὶ a 26 ᾗ] ἡ ’C: ἡ aFM 28 ἐμποιούντων aF τι] τὸ CM 29 ἕν om. C)p. 231b18 τοῦ δὲ αὐτοῦ λόγου μέγεθος καὶ κίνησιν καὶ χρόνον [*](217v) ἕως τοῦ | εἰ δὲ μὴ κινήσεις, τὴν κίνησιν μὴ ἐκ κινήσεων εἶναι.
[*](218r)Δείξας κοινῶς ὅτι οὐδὲν. συνεχὲς ἐξ ἀδιαιρέτων σύγκειται οὐδὲ διαιρεῖται εἰς ἀδιαίρετα, ἐπειδὴ τῶν συνεχῶν ὡς συνελόντι εἰπεῖν τρία ἐστί, μέγεθος καὶ κίνησις καὶ χρόνος δείκνυσι νῦν ὅτι ὁ αὐτός ἐστιν ἐπ’ αὐτοῖς λόγος. καὶ ὁμοίως ἢ ἐξ ἀδιαιρέτων σύγκειται πάντα καὶ διαιρεῖ. τᾶι εἰς ἀδιαίρετα ἢ οὐδὲν αὐτῶν. καὶ πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι ὁμοίως ἔχει τῷ μεγέθει ἡ κίνησις, καὶ τότε, ὅτι καὶ ὁ χρόνος τὸν αὐτὸν ἔχει τούτοις λόγον. ὅτι δὲ εἰ τὸ μέγεθος ἐξ ἀδιαιρέτων σύγκειται, καὶ ἡ κίνησις ἡ ἐπ’ αὐτοῦ ἐκ τοσούτων ἀδιαιρέτων κινήσεων συνεστήξεται, δείκνυσι πρῶτον ἐπὶ ἐκθέσεως ὡς εἴωθε τὸ πρόβλημα σαφηνίσας. εἰ γὰρ εἴη μέγεθος τὸ ΑΒΓ ἐκ τριῶν ἀδιαιρέτων τῶν ΑΒΓ συγκείμενον, καὶ εἴη τι κινούμενον ἐπὶ τοῦ ΑΒΓ μεγέθους τὸ Ω, τὴν ΔΕΖ κίνησιν, ἔσται καὶ αὕτη ἐξ ἀδιαιρέτων τινῶν συγκειμένη. καὶ ἡ μὲν ἔκθεσις τοῦ προβλήματος τοῦ τὴν ὁμοιότητα παριστῶντός ἐστιν αὕτη. ἡ δὲ ἀπόδειξις κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν ἐκ τῆς τοῦ ἑπομένου ἀναιρέσεως γίνεται. ὁ δὲ συλλογισμὸς τοιοῦτος· εἰ τὸ μέγεθος ἐξ ἀδιαιρέτων, καὶ ἡ κίνησις ἐξ ἀδιαιρέτων· ἀλλὰ μὴν ἡ κίνησις οὐκ ἐξ ἀδιαιρέτων, ὡς δείξω· οὐδὲ ἄρα τὸ μέγεθος. καὶ τὸ μὲν συνημμένον ἐκ τῶν πρότερον δειχθέντων τέθεικεν. εἰ γὰρ ἀκολουθεῖ ἡ κίνησις τῷ μεγέθει ἐφ’ οὗ γίνεται, ὡς δέδεικται, εὐλόγως εἰ τὸ μέγεθος εἴη ἐξ ἀδιαιρέτων συγκείμενον , καὶ ἡ ἐπ’ αὐτοῦ κίνησις. τὴν δὲ πρόδληψιν τὴν λέγουσαν ‘ἀλλὰ μὴν ἡ κίνησις οὐκ ἐξ ἀδιαιρέτων᾿ δι’ ἄλλου συλλογισμοῦ κατασκευάζει τοιούτου· εἰ ἡ κίνησις ἐξ ἀδιαιρέτων, καὶ τὸ κινεῖσθαι ἐξ ἀδιαιρέτων· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· καὶ τὸ ἡγούμενον ἄρ. καὶ πάλιν τὸ συνημμένον τὸ λέγον ‘εἰ ἡ κίνησις ἐξ ἀδιαιρέτων, καὶ τὸ κινεῖσθαι ἐξ ἀδιαιρέτων᾿ δείκνυσι κατὰ τὸν δεύτερον ἀναπόδεικτον συλλογιζόμενος οὕτως· λαβὼν ὡς ἀντιστρέφοντα τὸ παρούσης κινήσεως κινεῖσθαί τι καὶ εἰ κινεῖταί τι παρεῖναι κίνησιν, ἐξ οὗ συνάγεται, ὅτι ὡς ἔχει ἡ κίνησις, ἔχει καὶ τὸ κινεῖσθαι, συνάπτει τὸ ἑπόμενον, ποιῶν τὸ συνημμένον τοι· [*](1 λόγου καὶ μέγεθος καὶ χρόνον καὶ κίνησιν ex Arist. vulg. a: Simplicii lectionem nonnulli Arist. codd. sequuntur 2 εἰ — κίνησιν om. F κινήσεις] κίνησις M: κινήσεις εἰσὶ a 3 ὅτι οὐδὲ M 4 συνελ//////όντι A: διελόντας F 5 καὶ ante χρόνος et post om. aF δείκνυσιν οὕτως νῦν ὅτι αὐτὸς M 6 ἡ] εἰ F σύγκειται πάντα CM: πανταχοῦ σύγκειται aAF 6. 7 καὶ διαιρεῖται —σύγκειται (9) om. F 9 δὲ om. M 10 συνέστηκε F II εἴωθε ACM: εἴρηται aF σαφινίσας C 13 Ω] ωݲ in ras. Α τὴν δὲ εݲ κίνησιν F ἀδιαφόρων F IG ἑπομένου] ὑποκειμένου F 18 δείξω ACFM: δείξει verisimiliter a μὲν om. F 21 ἐξ] ἑ lacuna relicta M 22 οὐκ om. F 22. 23 δι’ ἄλλου συλλογιζόμενος οὕτως κατασκευάζει συλλογισμοῦ F: δι’ ἄλλου τοιούτου κατασκευάζει συλλογισμοῦ a 24 ἀλλὰ μὴν — ἀδιαιρέτων (26) om. F 25 τό τε συνημμένον A 25. 26 καὶ τὸ κινεῖσθαι ἐξ ἀδιαιρέτων om. C 28 fortasse καὶ <τὸ> εἰ κινηταί τι sic C 29 καὶ CM: om. aAF συνάπτει AF: καὶ CM: συνάπτει δὲ a)
Λαβὼν οὖν ἐπὶ τῆς ἐκθέσεως, ὅτι τὸ Ω τὸ κινούμενον τὸ Α μέγεθος, ἐκινήθη τὴν τὸ Δ ἔχουσαν ἐπιγεγραμμένον κίνησιν, ὅτι μὴ οἷόν τε τὸ κινούμενόν τινα τούτων τῶν κινήσεων ἀδιαίρετον εἶναι, δείκνυσι, προλαβὼν ἀδύνατον εἶναι τὸ κινούμενόν ποθέν ποι ἅμα τε κινεῖσθαι ἐφ’ ὃ κινεῖται καὶ κεκινῆσθαι, καὶ εἶναι ἐκεῖ ἐφ’ ὃ ἐκινεῖτο. τὸ γὰρ εἰς Θήβας βαδίζον ἀδύνατον ἅμα βαδίζειν τε εἰς Θήβας, καὶ εἶναι ἐν Θήβαις, ὅτε βαδίζει. ἀλλὰ πρῶτον γίνεται τὸ βαδίζειν εἰς Θήβας τοῦ ἐν Θήβαις εἶναι. τοῦτο προλαβὼν μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὴν ἔκθεσιν καὶ λέγει, ὅτι τὴν Α ἀμερῆ γραμμὴν ἢ διάστασιν, ᾗ παρῆν κίνησις ἡ τὸ Δ, ἐκινεῖτο τὸ Ω. κατὰ γὰρ τὴν τὸ Δ κίνησιν τὸ Ω ὑπέκειτο ἐπὶ τῆς Α κινεῖσθαι. ἀνάγκη οὖν ἢ πρότερον μὲν διιέναι ὕστερον δὲ διεληλυθέναι ἢ ἅμα διιέναι καὶ διεληλυθέναι· οὐ γὰρ ἔστι τι μεταξύ. ἀλλ’ εἰ πρότερον διιὸν ὕστερον διελήλυθε, διαιρετὴ ἄν εἴη ἡ κίνησις, ὅπερ πιστοῦται διὰ τοῦ, ὅτε διῄει, οὔτε ἠρεμεῖν ὡς μήπω ἀρξάμενον κινεῖσθαι (οὐ γὰρ ἔστιν ἐν τῷ ἐξ οὗ ἐκινεῖτο) οὔτε ἤδη διεληλυθέναι οὐκέτι γὰρ ἂν ἐπί τι ἐκινεῖτο, ἀλλὰ μεταξὺ ἦν τοῦ τε ἐξ οὗ καὶ τοῦ εἰς ὅ)· εἰ δὲ μεταξύ ἐστιν ἡ κίνησις καὶ οὐδέπω πᾶσα γέγονε, μεριστὴ ἄν εἴη καὶ διαιρετή. καὶ τοῦτο μὲν ἀκολουθεῖ τῷ πρότερον διιὸν ὕστερον διεληλυθέναι , εἴπερ πᾶσα κίνησίς ποθέν ποι ὦσα [*](3 συναχθήσεται F 4. 5 νῦν δὲ προσαπεδείχθη om. M 5 τὸ primutn] τοῦ Α 6 τὴν] τῶν C 7 ἐναργῶς F ἢ aC: τι in τὸ corr. Α1: ἢ μὴ F: om. Μ μὴ] ἢ F 8 παρούσης κινήσεως (post ἢ) trausponunt aF μεταβαίνει aF 9 τούτου aA2CM: ταύτης A1F φανερότερον F 10 ἄτοπον cm. M τῷ] τὸ FM εἴπερ M 12 ἡ ἀναιροῦσα] ἣ ἀν’. F συγκεῖσθαι τὴν κίνησιν CM 13 Q τὸ] αὐτὸ F: ou in ras. τὸ Α 14 ἐπιγεγραμμένην F: ἐπιγεγραμμέν ΄//////////////// C 14. 15 τὸ κινεῖσθαι ACF: κινεῖσθαι M: τὸ κινούμενον a 15 προσλαβὼν CM 16. 17 κινεῖται, τ in lit. ii litt. C 17 εἰς A(sed ι in ras.),CM: ἐκ F: ἐς a 18 βαδίζειν] βαδίζον Α1 ἐκ θήβας (siiperscr. ῶν) F 19 πρῶτον] cf. Tliemist. p. 369,13 Sp. εἰς CM: ἐς aAF 20 προσλαβὼν CM 21 ᾖ] ἧ aCM: ἡ ’: εἰ A2F παρῆν] παρ’ ἥν A1 κίνησιν ’M’ ἡ aFCM: ἡ Α ante ἐκινεῖτο add. ἣν a 22 ὑπόκειται F 23 οὑν ’CM: del. A2: om. aF 24 δίοι, ὕστερον δὲ a 26 οὐ γὰρ a: οὔτε γὰρ ACFM 27 διελήλυθεν CM ἦν om. aF 29 τούτω F τῳ] τὸ F 30 εἴπερ] ἐπεὶ a)
εἶτα προστίθησί τι, ὅπερ εἰκὸς ἦν τινα εἰπεῖν, ὅτι ἐπὶ μὲν τοῦ ὅλου μεγέθους τοῦ ΑΒΓ τοῦ ἐξ ἀμερῶν συγκειμένου, μὴ ὄντος δὲ ἀμεροῦς, τὸ Ω κινεῖσθαι τὴν ΔΕΖ κίνησιν, μηκέτι δὲ καὶ ἑκάστην τούτων τῶν ἀμερῶν κινεῖσθαι ἀλλὰ κεκινῆσθαι· οὕτω γὰρ οὐκέτι δόξει ἀκολουθεῖν τὸ ἅμα τε κινεῖσθαι καὶ κεκινῆσθαι· ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ὅλης ἔσται κινούμενον , οὐκέτι μέντοι καὶ καθ’ ἕκαστον τῶν μορίων αὐτῶν τῶν ἀδιαιρέτων ἔσται κινούμενον. θεὶς δὲ τοῦτο ἐπάγει τὰ ἑπόμενα ἄτοπα τῆ τοιαύτῃ ὑπονοίᾳ· ἥ τε γὰρ κίνησις ἔσται συγκειμένη οὐκ ἐκ κινήσεων ἀλλ’ ἐκ κινημάτων, τουτέστιν ἐκ τῶν περάτων τῆς κινήσεως, καὶ ἐκ τοῦ | κεκινῆσθαι. [*](218v) ἡ γὰρ ΔΕΖ κίνησις οὐχ ἕξει τὰ μόρια τὰ Δ καὶ E καὶ Z κινήσεις· κεκινῆσθαι γὰρ ἔκειτο ταῦτα, οὐ κινεῖσθαι. ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ κινεῖσθαι τὰ μόρια ἔσται οὐ κινεῖσθαι, ἀλλὰ κεκινῆσθαι, καὶ διαιρεθήσεται τὸ κινεῖσθαι εἰς μόρια, ἃ οὐ κινεῖσθαι ἔστιν, ἀλλὰ κεκινῆσθαι.
Ἐπάγει δὲ καὶ ἄλλο ἄτοπον ἀκολουθοῦν ταύτῃ τῇ ὑποθέσει, τὸ κεκινῆσθαί τι μὴ πρότερον κινούμενον οἷον βεβαδικέναι τι μὴ πρότερον βαδίσαν. κεῖται μὲν γὰρ κινεῖσθαι τὸ Ω τὴν ΔΕΖ κίνησιν ἐπὶ τοῦ ΑΒΓ μεγέθους· οὗτε δὲ ἐπὶ τοῦ Α κινεῖται (κεκίνηται γὰρ ἐπ’ αὐτοῦ) οὔτε ἐπὶ τοῦ Β, ὁμοίως δὲ οὐδὲ ἐπὶ τοῦ Γ. τὴν ὅλην ἄρα κίνησιν κεκινημένον ἔσται μὴ κινούμενον αὐτὴν πρότερον. ὅτι δὲ οὐ πάντῃ ἀπίθανον ταύτην τέθεικε τὴν ἔνστασιν, δηλοῖ τὸ καὶ θέντος αὐτὴν καὶ διαλύσαντος τοὺς περὶ Ἐπίκουρον ὅμως ὕστερον γενομένους οὕτω λέγειν τὴν κίνησιν γίνεσθαι· ἐξ ἀμερῶν γὰρ καὶ τὸ μέγεθος καὶ τὴν κίνησιν καὶ τὸν χρόνον εἶναι λέγοντες ἐπὶ μὲν τοῦ ὅλου μεγέθους τοῦ ἐξ ἀμερῶν συνεστῶτος κινεῖσθαι λέγουσι τὸ κινούμενον. καθ’ ἕκαστον δὲ τῶν ἐν αὐτῷ ἀμερῶν οὐ κινεῖσθαι, ἀλλὰ κεκινῆσθαι, διὰ τὸ εἰ τεθείη καὶ ἐπὶ τούτων κινεῖσθαι τὸ ἐπὶ τοῦ ὅλου κινούμενον διαιρετὰ αὐτὰ ἔσεσθαι.
Ἐπάγει δὲ καὶ ἄλλο ἄτοπον τῷ λέγοντι λόγῳ, ἐπὶ μὲν τοῦ ΑΒΓ μεγέθους τοῦ ἐξ ἀμερῶν μὲν συγκειμένου , μὴ ὄντος δὲ ἀμεροῦς, κινεῖσθαι τὸ Q τὴν AEZ κίνησιν, μηκέτι δὲ καὶ ἐπὶ ἑκάστου τῶν ΑΒΓ ἀμερῶν κινεῖ- [*](1 μέν τι] μέντοι C1F λέγοι aAF: λέγει M: μέλλοι sed corr. C 2 τε διέρχεται aFM 3 κινημένον C1 ἐφ’ ὧ Μ κινῆται C1 5 τι, ὅπερ] ὅτι εἶπερ F 7 Q] βݲ F καὶ om. aF post ἀμερῶν addituin συγκεῖσθαι del. F 8 κεκινεῖσθαι CF οὐκέτι] οὐ F 1 1 δὲ] δὴ a ἐπάγει post ὑπονοία pouunt aF ἀπόνοιαι Α 12 κινήσεως F του versiculo extremo, turn τουτέστιν C τοῦ scripsi cf. Themist. p. 370, 14: τῶν libri κεκινεῖσθαι ut libri hie saepius a 14 ἡ] εἰ, sed corr. M τὰ ’δες F 15 οὐ] ἁ F καὶ om. CM 20 τὴν] τὴν δὲ Μ 22 οὐδὲ] καὶ F 23 τέθηκε C 24 ἔκστασιν M ᾿Επίκουρον] fr. 278 p. 198,15 Us. 26 καὶ τὸ μέγεθος post κίνησιν ponit a 28 καὶ καθ’ F μερῶν, sed corr. M 29 εἰ////// Μ 31 καὶ cm. M 32 κενινεῖσθαι F 33 Ω] βݲ F itemque p.)
Καὶ τέταρτον δὲ ἄτοπον ἐπάγει τῷ λόγῳ σποράδην μὲν ἐν τοῖς προδεδειγμένοις εἰρημένον, νῦν δὲ ἐν ἰδίῳ καταταχθὲν ἐπιχειρήματι. τὰ γὰρ ΔΕΖ ἀδιαίρετα ἤτοι κινήσεις εἰσὶν ἢ οὐ κινήσεις· ἀλλ’ εἰ μὲν κινήσεις, ἔσται τι παρούσης κινήσεως αὐτῷ μὴ κινούμενον ἀλλὰ ἠρεμοῦν· τὸ γὰρ Q, ὅτε μὲν ἐπὶ τοῦ Α ἦν, παρῆν αὐτῷ ἡ Δ κίνησις, ὅτε δὲ ἐπὶ τοῦ Β ἡ E, ὅτε δὲ ἐπὶ τοῦ Γ ἡ Z. εἰ δὲ μὴ κινήσεις τὰ ΔΕΖ, ἡ κίνησις ἔσται οὐκ ἐκ κινήσεων συγκειμένη, οὐδὲ τὰ μέρη ἑαυτῆς κινήσεις ἔχουσα. καὶ δῆλον μέν, ὅτι ὁ λέγων ἐξ ἀμερῶν συγκεῖσθαι καὶ τὸ μέγεθος καὶ τὴν κίνησιν καὶ τὸν χρόνον, τοῦτο οὐχ ὡς ἄτοπον προσδέχοιτο ἄν, ἀλλ’ ὡς ἐκ τῶν ἄλλων δεδειγμένου τοῦ τὴν κίνησιν μὴ ἐξ ἀμερῶν συγκεῖσθαι, τῷ δὲ λέγοντι ἐπὶ τοῦ Α καὶ τοῦ Β καὶ τοὐ Γ μεγέθους μὴ κινεῖσθαι ἀλλὰ κεκινῆσθαι, εἰκότως ἐπῆκται καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα.
p. 232a18 ‘Oμοίως δὲ ἀνάγκη τῷ μήκει καὶ τῇ κινήσει ἕως τοῦ καὶ ἡ τὸ Α ἔσται διαιρετή.
Προθέμενος δεῖξαι, ὅτι ὁμοίως ἔχουσι τὸ μέγεθος καὶ ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος πρὸς τὸ ἐκ διαιρετῶν εἶναι ἢ ἐξ ἀδιαιρέτων, καὶ δείξας πρῶτον, ὅτι ὡς ἔχει τὸ μέγεθος οὕτως ἔχει καὶ ἡ κίνησις, καὶ ὅτι ἑκάτερον ἐκ διαιρετῶν ἐστι τῶν μερῶν, προστίθησι νῦν, ὅτι ὁμοίως τῷ μεγέθει, ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις , καὶ τῇ κινήσει καὶ τὸν χρόνον ἔχειν ἀνάγκη πρὸς τὸ ἐξ ἀδιαιρέτων εἶναι ἢ μή. εἰ γὰρ ἐκεῖνα ἐξ ἀδιαιρέτων, καὶ ὁ χρόνος ἐκ τῶν νῦν ἔσται ὄντων ἀδιαιρέτων. καὶ τὸ ἕτερον δῆλον ὅτι ἀληθές. ὅπερ νῦν μὲν ὡς ἐναργὲς οὐ προστέθεικεν , ὅτι καὶ εἰ ἐκ διαιρετῶν ἐκεῖνα, καὶ ὁ χρόνος ἐκ διαιρετῶν. τοῦτο δὲ αὐτὸ δεικνύς, ὅτι εἰ τὸ μέγεθος καὶ ἡ [*](3. 4 Bet Γ commutat F 4 ἔκοιτο κεκινῆσθαι M. καὶ fortasse delendum 5 εἰ om. F 6 ἐν] οὐ F 7 κατὰ τοῦ αὐτοῦ ἠρεμοῦν F 9 ἐν om. M 11 ἤτοι] εἴτοι C 12 αὐτῶ ante κινήσεως ponunt CM: αὐτὸ F: αὐτῶι, superscr. τῶι Α1 13 τοῦ A] τοῦ om. F ὅτε δὲ] ὅτι δὲ F 15 κινήσεως aF τὰ] an κατὰ? αὑτῆς a 16 μὲν om. aF συγκεῖσθαι] κινεῖσθαι F καὶ (post συγκεῖσθαι) om. a 17 ἀλλ’ ὡς om. F δεδειγμένου aA: δεδειγμένον CM: compendio iucerto F 18 post ἀμερῶν add. εἶναι C δὲ CM: om. aAF 19 τοῦ ante B et Γ om. aF 24 πρὸς τὸ διαιρετὸν εἶναι F 25 ὅτι om. C post κίνησις praecepta νῦν ὅτι del. F 26 ἐστι om. F μεγέθη C 27 καὶ (post κινήσει) om. CM 30 ὅτι εἰ καὶ aF 31 καὶ ἡ CFM: ἢ ἡ a A)
Κατὰ μὲν τὴν γραφὴν τὴν λέγουσαν εἰ γὰρ πᾶσα διαιρετός, τουτἐστιν εἰ διαιρετὸς πᾶσα ἡ γραμμὴ ἢ διάστασις ἔθος γὰρ τῷ Ἀριστοτέλει θηλυκῶς τὰ μεγέθη καλεῖν διὰ τὸ γραμμὴν ἀντὶ τοῦ μεγέθους ἐκτίθεσθαι), εἰ οὖν διαιρετὸς ἡ γραμμὴ ἢ ἡ κίνησις, ἐπειδὴ τὸ ἰσοταχῶς κινούμενον ἔλαττον μέγεθος ἢ ἔλαττον μέρος κινήσεως ἐν ἐλάττονι χρόνῳ δίεισιν οὐ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ καὶ τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον ἢ τοῦ μεγέθους ἢ τῆς κινήσεως κινήσεται) τὸ ἰσοταχῶς κινούμενον συνδιαιρεθήσεται τῷ μεγέθει ἢ τῇ κινήσει καὶ ὁ χρόνος. οὗ γὰρ ἔστιν ἔλαττόν τι λαβεῖν, τοῦτο διαιρετὸν ἔσται. εἰκότως οὖν ἐπήγαγεν, ὅτι καὶ ὁ χρόνος διαιρετὸς ἔσται. οὕτω δὲ ἀπὸ τοῦ μεγέθους διαιρετὸν δείξας τὸν χρόνον, τῇ αὐτῇ ἐφόδῳ ἀπὸ τοῦ χρόνου τὸ μέγεθος διαιρετὸν δείκνυσι. τάχα δὲ ἵνα καὶ τοῦ πᾶσα ἀβιάστως ἀκούσωμεν ἐπὶ τῆς κινήσεως, ῥητέον ἀπὸ μὲν τῆς κινήσεως τὸν χρόνον δεδεῖχθαι διαιρετόν, ἀπὸ δὲ τοῦ χρόνου τὸ μέγεθος. εἰ γὰρ ἂρ πᾶς χρόνος διαιρετός, καὶ ἐκεῖνος ἐν ᾧ κινεῖταί τι τὸ Α μέγεθος τὸ δοκοῦν ἀδιαίρετον, διαιρετὸς ἔσται· ὥστε ἐν τῷ ἐλάττονι τοῦ ὅλου τὸ ἰσοταχῶς κινούμενον ἔλαττον τοῦ Α διελεύσεται· διαιρετὸν ἄρα τὸ Α, εἴπερ ἔστι τι αὐτοῦ ἔλαττον μέρος λαβεῖν.
Εἰ μέντοι εἴη γεγραμμένον ὡς ἔν τισι τῶν ἀντιγράφων εὑρίσκεται εἰ γὰρ ἅπας διαιρετός, ἐξηγεῖται ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι εἰ πᾶς ἐστιν ὁ χρόνος διαιρετός, συνδιαιρεθήσεται τῷ χρόνῳ διαιρουμένῳ καὶ τὸ μέγεθος. καίτοι ὁ Ἀριστοτέλης οὐ τοῦτο ἐπάγει, ἀλλ’ ὅτι καὶ ὁ χρόνος διαιρετὸς ἔσται. καὶ τούτῳ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ὕστερον ἐπιστήσας λέγει ὅτι ‟δείξας ὅτι, ἂν τὸ μέγεθος πάντῃ διαιρετὸν ἡ, καὶ ὁ χρόνος | ἔσται διαιρετός, τὸ ἀντίστροφον [*](219r) πάλιν ἔλαβε διὰ τοὐ εἰ δὲ ὁ χρόνος διαιρετὸς ἐν ᾧ φέρεται τὴν A, καὶ ἡ τὸ Α ἔσται διαιρετή.
Ὁ μέντοι Ἀσπάσιος καὶ ἄλλην οἶδεν τῆς γραφῆς τοιαύτην διαστολήν· εἰ γὰρ ἂρ πᾶς, εἶτα ἐπάγει τὸ ἀδιαίρετος, καὶ ἐξηγεῖται ὅτι ἱεῖ πᾶς ὑποτεθείη ἀδιαίρετος χρόνος, ἐν τῷ ἐλάττονι δὲ τὸ ἰσοταχὲς δίεισιν ἔλαττον, [*](1 ἐξ ἀδιαιρέτων a: ἐκ διαιρετῶν utroque loco libri 2 συλλογίζεσθαι om. a 3 ἡ ἐξ ἀδιαιρέτων — χρόνον CM: ὁμοίως ἔχειν δείκνυσι varia lectione intrusa AF: εἷναι a 4 τὴν alteruui om. M εἰ] ἡ F 5 εἰ] ἡ F ἡ (post πᾶσα) om. aF in mrg. σῆ τὸ ἀριστοτελικὸν ἔθος Α 6 θηλυκῶς om. Μ τοῦ om. aF 8 ἔλαττον μέγεθος ἢ om. Μ δίεισιν οὐ aCM: διεκεινου A: δι’ ἐκείνου F 10 κινηθήσεται aF διαιρεθήσεται F 10.11 τῆ κινήσει ἡ τῷ μεγέθει aF 11 οὗ scripsi : οὐ libri 13 δείξας — διαιρετὸν (14) om. F 14 δὲ] καὶ F 14. 15 τοῦ πᾶσα om. in xii litt. lacuna F 16 ἔδειξε F 17 πᾶς ὁ χρόνος aF 18 ἐν τῶ iterata del. C 21 ἔν τισιν ἀντιγράφοις aF 22 ἅπας ACM: πᾶς aF ὅτι aAM: ὅ C: διότι F ὁ χρόνος ἔστι aF 23 διαιρεθήσεται F 24 τούτω CM : τοῦτο aAF 25 καὶ ὁ Α : ὁ aCFM post ὅτι add. ὁ F 26 ἡ aA: ἢν F: εἴη Μ: ἄν εἴη C 26. 27 ἐπάγει πάλιν τὸ ἀντίστροφον, διὰ τοῦ εἰ ὁ χρόνος aF 28 τὴν ACFM: τι τὴν a ex Arist. 29 εἶδε aF τῆς τοιαύτης γραφῆς aF 30 τὸ om. aF διαιρετός F)
p. 232a23 ἐπεὶ. δὲ πᾶν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρετόν ἕως τοῦ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ διιέναι τὸ θᾶττον.
Ὁ μὲν Ἀλέξανδρος ‟ἐν τούτοις, φησί, μετὰ τὸ δεῖξαι ὅτι, ὡς ἔχει τὸ μέγεθος καὶ ἡ κίνησις πρὸς τὸ ἐξ ἀμερῶν εἶναι ἢ μὴ εἶναι, οὕτως ἔχει καὶ ὁ χρόνος, νῦν δείκνυσιν ὅτι μὴ σύγκειται ὁ χρόνος ἐξ ἀμερῶν μηδὲ ἐκ τῶν νῦν”. μήποτε δὲ καὶ τοῦτο ἤδη δέδεικται, ὅτε ἔλεγε ‘καὶ ὁ χρόνος διαιρετὸς ἔσται᾿, τουτέστι πᾶν μόριον χρόνου· χρόνος γὰρ τὸ τοῦ χρόνου μόριον. ἀλλ’, ὡς εἴρηται, μετὰ τὸ ἐκ τῆς ἰσοταχοῦς τοῦ κινουμένου [*](2 ἐπέστησεν ACM: ὑπέστιξεν aF ἀκολουθίαν aAF: ἀκολούθως CM 3 καὶ alterum cm. F 4. 5 ἰσοταχῶς Α: ἀνισοταχῶς F 5 καὶ om. aF 6 τὸ Q om. F 7 ἐφ’ οὐ κινεῖται post διαιρετὸν aF τὸ (post ὅτι) om. M 8 ἐν ἐλάττονι χρόνῳ· δίεισι δὲ αεݲ ἐν τῶ ζῆ χρόνω F δὲ om. a 9 ἐλάττω] ἔλαττον aF om. F lU χρόνῳ αὐτὴν aF 11 ἐὰν aF τὸ AB — Q om. F — αβݲ a, lit. Α: ζθݲ CM 11. 12 τεμοῦμεν ACM: om. aF 12 ΖΘ] ἤθ’ χρόνον συντεμοῦμεν. ἀεὶ γὰρ σὺν a 13 ἐὰν καὶ aF 14 τὸ om. FM 17 χρόνῳ aFM: om. AC ἔλαττον aF κινηθήσεται aCF τμηθήσεται — ὁμοίως om. M 20 καὶ (ante ἐκ) om. F 23 διαιρεῖται F 24 ἐν ἐλάττονι χρόνῳ om. F 25 ὅτι ante ὡς om., sed post ἔχει add. ὅτι καὶ F 28 καὶ (post δὲ) om. F ἤδη post δὲ coll. aF ἔλεγε] 1. p. 232a21 διαιρετὸς ἔσται καὶ ὁ χρόνος 30 post ἰσοταχοῦς las. C)
Οὕτως οὖν συντόμως δείξας , ὅτι τὸ θᾶττον ἐν ἴσῳ χρόνῳ μεῖζον κινεῖται, δείκνυσιν αὐτὸ λοιπὸν καὶ διὰ τῆς ἐκθέσεως. θεὶς γὰρ θᾶττον μὲν κινούμενον τὸ Α, βραδύτερον δὲ τὸ Β, καὶ προλαβὼν ὡς ἐναργές, ὅτι τοῦτό ἐστι θᾶττον ὃ πρότερον τοῦ βραδυτέρου μεταβάλλει, ἐκτίθεται χρόνον μὲν ἐν ᾧ μεταβάλλει τὸ θᾶττον τὸν ZH, μέγεθος δὲ ὃ μεταβάλλει ἐν τῷ ZH χρόνῳ τὸ ΓΔ. ἐπεὶ οὖν ἐν ᾧ χρόνῳ τὸ Α τὸ θᾶττον μεταβέβληκεν [*](1 καὶ (ante ὅτι) om. F 2 καὶ (ante ἡ) om. F 3 θᾶττον a βραδύτερον aM 5 δὲ om. CM λέγει] p. 233a7 6 διαιρήσει ACM: διαιρ/ F: διαιρεῖ a: διαιρήσει γὰρ Arist. 6. 7 καὶ τὸ μῆκος aF 7 ἀποδεικνύναι A1CFM: ἀποδείκνυσιν aA2: immo verbum velut δοκεῖ intercidit ’J ἐπήγαγεν] p. 233 a 10 ὅτι καὶ aAF: ὅτι καὶ τὸ CM: καὶ ὅτι Aristoteles 10 ἐστὶ τὸ aAF ἐν] καὶ CM 12 χρόνῳ om. F 13 μὲν om. C λέγωμεν C 14 κεινούμενον C πλέον] χρόνω F (cf. V. 12) 15 τῷ] τὸ FM 18 τῷ om. aF ἔλαττον — χρόνῳ (19) om. C 19 τὸ (ante ἀμερὲς) om. C2M 21 Ἐπίκουρον] fr. 277 p. 197,9 Usener 22 οὐκέτι M 23 ὅτι μὴ M (cf. V. 22) 24 τῷ CM : τοῦ aAF post εἴπερ add. ὁ aF 25. 26 καὶ τὸ βραδύτερον aFM 26 εἰς ἀεὶ iterata del. C διαιρετὰ aF : om. CM et ’ qui idem add. 28 δείκνυσι λοιπὸν αὐτὸ a (j-ev post κινούμενον F 29 προσλαβὼν F 31 μεταβάλλον (post ᾦ) M τὸν CM: τὸ aAF)
Καὶ προχείρως δὲ οὕτως ἄν δειχθείη· εἰ γὰρ τὸ θᾶττον ἐν τριπλασίῳ λόγῳ τὸ τάχος ἔχοι πρὸς τὸ βραδύτερον, τοῦ θάττονος τὴν τρίποδα κινουμένου τὸ βραδύτερον ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ τὴν ποδιαίαν κινηθήσεται, ὥστε τὴν δίποδα τὸ θᾶττον ἐν ἐλάττονι χρόνῳ κινήσεται μείζονα οὖσαν τῆς ποδιαίας. τοῦτο δὲ ἐκ περιουσίας ἔοικε δεικνύναι ὁ Ἀριστοτέλης πρὸς τὸ λαβεῖν, ὅτι εἰ πλέον ἐν ἐλάττονι κινεῖται τὸ θᾶττον, πολὺ μᾶλλον τὸ ἴσον ἐν τῷ ἐλάττονι κινηθήσεται. τούτῳ γὰρ καὶ προσχρήσεται πρὸς τὴν διαίρεσιν, ὃ τρίτον δείκνυσι καὶ αὐτὸ διὰ τῆς ἐκθέσεως φανερὸν αὐτὸ λέγων ἐκ τῶν δεδειγμένων γεγονέναι. καὶ ἦν μὲν δυνατὸν διὰ τῆς αὐτῆς ἐκθέσεως καὶ τοῦτο δειχθῆναι. ἀμείψας δὲ αὐτὸς τὰ στοιχεῖα διὰ τὸ πολυειδῶς οἶμαι γυμνάζειν τοὺς ἐντυγχάνοντας ἀσαφέστερον ἐποίησε τὸν λόγον. λαμβάνει γὰρ ἀντὶ μὲν τοῦ ΓΘ μεγέθους τὸ ΛΜ, ἀντὶ δὲ τοῦ ΓΕ τὸ ΛΞ, [*](1 τὸ δὲ βραδύτερον a 2 ἐστι om. a μεταβάλλειν a 3 πλεῖον Μ διελήλυθε aF 4 καὶ om. M 5 τοῦτο γὰρ ψεῦδος aF 6 γὰρ om. C1 ἐκκειμένων, κεἰ in ras., M 7 πρὸς τὸ F 7. 8 τοῦ δ ἐνδοτέρω CM 8 τοῦ (post καὶ) om. aF 9 αὐτὸν F διηρείσθω M δή] δέ aF 9. 10 ἡ γθ τῆς Γε a 10 ἐλάττονος M 11 ἐλάττον//// , ι eras. Α 12 ΓΔ scripsi: γθδ ACM: γδε F (cf. v. 13): γθ a ὁ (prius) ACM: ἡ F: om. a χρόνος τοῦ ζῆ χρόνου a 13 post μὴν add. καὶ aF TE] γεݲ ia ras. F post κεκινημένον iterata ex v. 11 ἐλάττων — γδε del. F 14 τῶ βݲ 15 χρόνῳ τοῦ Γῆ aF χρόνου ’ τῳ] τὸ F 16 δεύτερον AC: βον M: βݲ τέταρτον a 18 δὲ CM: om. aAF ἐν] ἐκ M 19 ἔχει aFM 20 τοῦ βραδυτέρου F ἐν τῷ — κινηθήσεται CM: om. ’F: in mrg. suppl. τὴν ποδιαίαν κινηθήσεται A2: τὴν ποδιαίαν κινεῖται (om. ἐν τῶ ἴσῳ χρόνῳ) a inter ἐν et ἐλάττονι iterata (scil. ex exemplaris mrg.) βραδύτερον — ποδιαίαν κί’ del. Μ 21 κινήσεται ACM: κινηθήσεται aF 22 δὲ om. M 25 καὶ αὐτό post ἐκθέσεως coll. F post post φανερὸν add. καὶ a 29 λαμβάνουσι M μὲν ante γὰρ ponunt aF τὸ (ante ΑΜ) om. CM ἀντὶ δὲ ACM: καὶ ἀντὶ aF ΛΞ] λݲζݲ Μ)
Τοῦτο δὲ τὸ τὸ θᾶττον κινούμενον τοῦ βραδυτέρου ἐν ἐλάττονι χρόνῳ τὸ ἴσον διάστημα κινεῖσθαι καὶ ἄλλως δείκνυσιν ἐκ διαιρέσεως οὕτως· εἰ πᾶν τὸ ἴσον διάστημά τινι κινούμενον ἢ ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινεῖται ἢ ἐν πλείονι ἢ ἐν ἐλάττονι καὶ παρὰ ταῦτα οὐκ ἔστι, καὶ τὸ θᾶττον ἄρα ἴσον διάστημ’ τῷ βραδυτέρῳ κινούμενον ἢ ἐν πλείονι χρόνῳ κινηθήσεται ἢ ἐν ἴσῳ ἢ ἐν ἐλάττονι. ἀλλὰ τὸ μὲν ἐν πλείονι χρόνῳ κινούμενον τὸ ἴσον ἢ τὸ αὐτὸ διάστημα βραδύτερον οὗτος γὰρ τοῦ βραδυτέρου ὁρισμός), τὸ δὲ ἐν ἴσῳ ἰσοταχές, τὸ δὲ θᾶττον οὔτε ἰσοταχές ἐστιν ἐκείνῳ, οὗ ἐστι θᾶττον, οὔτε ἔτι μᾶλλον βραδύτερον· ὥστε οὔτε ἐν ἴσῳ χρόνῳ οὔτε ἐν πλείονι τὴν ἴσην δίεισιν. ἐν ἐλάττονι ἄρα. χρὴ δὲ καὶ τοὺς τοῦ βραδύτερον κινουμένου [*](1 χρόνον τὴν (?) ἐν ὧ F 1. 2 τὸ μεῖζον τὸ διάστημα ἤτοι τὸ γθ F 2 τὸ (post ἤτοι) om. Α ὃς om. aF ἀνάλογον libri ἔστι CM: ἔσται A: om. aF 3. 4 τὸ πσݲ F 4 ἤτοι τοῦ ζκݲ CM: om. aAF 5 πχݲ aC: χ δὲ] οὕτως F εἴγε AC: εἴτε F: εἴπερ a: εἰ M ἀνάλογον ACM: ἀνάλο F: ἀνάλογος a 7 τοιαύτης τοίνυν ἐκθέσεως aF 8. 9 τῷ post χρόνῳ et ἤτοι] τὸ F 9 τῶ ZH] τὸ ζݲῆݲ F. couicio τῷ <IIX ἤτοι τῷ> ZH τὸ θᾶττον 003. F τὸ ἰσοταχῶς F M δίησιν C 12 πλεῖον A1: πλείων sic C: πλείω M post εἴη add. ὁ aFM ἢ ὁ πσݲ aCM: ἡ Tta F: ἤπερ, ερ in ras. A 13 ἐν τῷ πχݲ χρόνῳ τῶι πχݲ χρόνωι A: ἐν τῷ χρόνῳ τῷ πχݲ (χݲ F) aF 15 ΠΧ] χݲ ἔτι aF 16 τὸ (ante ΛΜ)]: τῷ aF τὸ ἴσον CM: τὸ τὸ ἴσον A: ἴσον aF 18 δέ τὸ τὸ C: δὲ τὸ a AFM 19 κινηθήσεται a ἄλλει M: ἄλλως δὲ 20 τινι κινούμενον] στιγμὴ διαιρούμενον F 21 ἔσται F καὶ (ante τὸ) aAF: om. CM 22 ἢ (post κινούμενον) om. aF ἡ (sic) ἐν ἴσω add. in mrg. C ἐν tertium om. M 23 τὸ ἴσον] τι ἴσον F 24 ὁρισμός Α: ὁ ὁρισμὸς aCMF 25 ἐστιν////// C οὗ ἐστι θᾶττον] οὔτε θᾶττον, punctis del. Α 26 οὔτε (post ὥστε) add. in mrg. C ἴση C 27 κινουμένου βραδύτερον (βραδυτέρου F) aF)
p. 232 1)20 ἐπεὶ δὲ πᾶσα μὲν κίνησις ἐν χρόνῳ ἕως τοῦ καὶ τὰς [*](220r) ἴσας διαιρέσεις ὅ τε χρόνος καὶ τὸ μέγεθος διαιρεῖται.
Δείξας, ὅτι τὸ θᾶττον τὸ ἴσον διάστημα ἐν ἐλάττονι χρόνῳ κινεῖται καὶ τὸ βραδύτερον ἐν τῷ ἴσῳ ἔλαττον, τούτοις προσχρώμενος δείκνυσιν, ὅτι ὁ χρόνος οὐ σύγκειται ἐκ τῶν νῦν ὄντων ἀμερῶν, ἀλλ’ ἔστι συνεχής τε καὶ διαιρετὸς εἰς ἀεὶ διαιρετά, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ μέγεθος, καὶ τὸ μὲν θᾶττον διαιρεῖ τὸν χρόνον τὸ δὲ βραδύτερον τὸ μέγεθος. ἵνα δὲ μή τις εἴπῃ, ὅτι οὐ πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ οὐδὲ ἐν πάσῃ κινήσει τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, εἰ δὲ τοῦτο, οὐ πᾶς χρόνος ὑπὸ τοῦ θάττονος διαιρεθήσεται, ὑπομιμνῄσκει τούτων ὡς ἐν τοῖς πρόσθεν δεδειγμένων τε καὶ ὡμολογημένων, ὅτι πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ γίνεται καὶ ἐν παντὶ χρόνῳ κίνησις, εἴπερ ὁ χρόνος κινήσεως τι ὢν ἐδείχθη · ὥστε ὅπου κίνησις, καὶ χρόνος, καὶ ἔνθα χρόνος, ἐκεῖ καὶ κίνησις. ἐπὶ τούτῳ προσλαμβάνει τὸ πᾶν τὸ κινούμενον δύνασθαι καὶ θᾶττον κινεῖσθαι καὶ βραδύτερον καὶ ἀπορεῖ καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος, πῶς ἐπὶ τοῦ κυκλοφορητικοῦ σώματος ἀληθὲς ὁμαλῶς κινουμένου τὸ θᾶττον καὶ βραδύτερον κινεῖσθαι. καὶ τὴν μὲν πρώτην λύει μαλθακῶς , ὡς οἶμαι, λέγων μὴ εἰρηκέναι τὸν Ἀριστοτέλη τὸ αὐτὸ θᾶττον καὶ βραδύτερον κινεῖσθαι, ἀλλὰ δύνασθαι κινεῖσθαι, ὅ φησι καὶ τῷ κυκλοφορητικῷ ὑπάρχειν διὰ τὸ κατ’ οἰκείαν βούλησιν οὕτω κινεῖσθαι, καὶ μὴ κατηναγκασμένως μηδὲ ὡς κεκωλῦσθαι ὑπό τινος τὸ καὶ ἄλλως κινεῖσθαι. ‟οὐδὲ γὰρ οἱ ἀγαθοί, φησί, τὰ ἀγαθὰ κατὰ ἀνάγκην πράττουσιν, [*](1 ὁρισμοὺς καὶ τῷ (2) om. F 2 χρῆται CM: χρήσεται aA 3 τὸ om. F ἐν τῶ M πλεῖον aF βράδιον — κινούμενον (4) om. M βραδύτερον hie et v. 5,6 a ἐν τῷ ἴσῳ C 4 ἔλαττον — πλείονι χρόνῳ (6) om. F 6 ἴσον prius] πλεῖον a 8 μὲν om. F τὰς om. F 9 ὁ χρόνος διαιρεῖται καὶ τὸ μέγεθος Arist. cod. E solus 10 τὸ (ante ἴσον) om. aF 12 ἀμερῶν ὄντων CM 13 διαιρετός post διαιρετὰ a ἐς aF διαιρετά] διαιρετός M 14 post τὸ δὲ add. ἄρα M δὲ (post ἶνα) a, superscr. C: om, AFM 16 οὐ] οὐδὲ C2 17 ὑπομη(??)μνήσκει C ὡς om. CM ἔμπροσθεν aF 17. 18 ὁμολογημένων M 18. 19 κίνησις om. F 19 ὁ om. aF ὂν aF 19. 20 καὶ ὁ χρόνος aCF 20 ἔνθα] ὅπου CM ἐπὶ] ἐπεί C 21 καὶ (ante θᾶττον) om. F 22 κυκλοφορικοῦ FM, nt v. 26 23 post κινεῖσθαι praecepta ἀλλ’ οὐ δύνασθαι (v. 25) del. F καὶ πρῶτον μὲν a 24 ἀριστοτέλην M 25 ἀλλ’ οὐ δύνασθαι F 25. 26 τὸ κυκλοφορικὸν F 26 βούλησιν ACM: κίνησιν aF 27 κατηναγκασμένως] post κα littera vacat, γ in ras. M κωλύεσθαι aF τὸ] τῶ F: om. M 28 φησί, τἄ ἀγαθὰ] τἀγαθὰ a ἀνάκην Μ)
Λαβὼν δὲ διὰ τοῦ ἐν παντὶ χρόνῳ κίνησιν γίνεσθαι καὶ πᾶσαν κίνησιν τὸ θᾶττον ἔχειν καὶ βραδύτερον τὸ ἐν παντὶ χρόνῳ γίνεσθαι κίνησιν θάττω καὶ βραδυτέραν ἐπάγει ὅτι τούτων ὄντων ἀνάγκη καὶ τὸν χρόνον συνεχῆ εἶναι. καὶ ἀφορίζεται τὸ συνεχὲς ὅτι τὸ διαιρετόν ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά. καὶ λοιπὸν ἐπάγει ὅτι τοιούτου ὄντος τοῦ συνεχοῦς ἀνάγκη τὸν χρόνον συνεχῆ εἶναι, εἴπερ ἐν παντὶ χρόνῳ ἔστι κίνησις θάττων καὶ βραδυτέρα. καὶ δείκνυσιν ὅτι ἀεὶ διαιρεῖται καὶ ὁ χρόνος καὶ τὸ μέγεθος, καὶ ὑπὸ μὲν τοῦ θάττονος διαιρεῖται ὁ χρόνος, ὑπὸ [*](1 εἰ — πράττουσιν om. F ταῦτα a καὶ (ante τῶν) om. a 5 ὅτι] καὶ F ἐστὶν om. F 7 βιαία M τὸν νόμον aF 8 ante διττή add. δὲ a 8. 9 καὶ δυνάμει μᾶλλον aA : καὶ δύναμιν μᾶλλον CM : ὡς δύναμις μόνον F 9 οὖν om. FM καὶ ἀν ἔχειν τὰ θεῖο καὶ ἀεὶ F 10 κινῆσθαι C τελειοτάτην M: τελειωτάτην C II ἔχουσαι C 13 ante ποτὲ add. πάντη F τὸ ἐναντίον aF 14 δυνάμει] cf. V. 8. 9 15 οὖν] οὐ ’ 16 ἐπὶ τοῦ σταδίου aF ἡ ἐπὶ aAF: ἡ καὶ CM ζωδιασαοῦ Μ 17 ἐν om. F 18 Εὔδημον] fr. 63 Sp. 18. 19 τετάρτωι ACM: δݲ F: δευτέρῳ a 20 ἐπεὶ δὲ AM: ἐπειδὴ aF: ἐπεὶ δὴ καὶ C 22 ἀνάγκη καὶ om. aF τι om. F 23 λαβεῖν aA: λαμβάνειν CM: εὑρεῖν F 2,5 γίνεσθαι κίνησιν a κίνησιν— χρόνῳ (26) om. F 25.26 ἔχειν κίνησιν τὸ θᾶττον a 26 τὸ ἐν — βραδυτέραν (27) om. a 27 τούτων δ’ Aristoteles 29 εἰς ἀδιαίρετα A1 31 θᾶττον F)
Εἰκὸς δέ τινας καὶ ἐνταῦθα μέμφεσθαι τὴν ἀπόδειξιν καὶ ὡς διάλλη. [*](220v) λον καὶ ὡς αὐτὸ δι’ αὑτοῦ δεικνῦσαν, εἴπερ ἐκ μὲν τοῦ πᾶν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρετὸν εἶναι δείκνυσιν. ὅτι τὸ θᾶττον ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ μεῖζον καὶ ἐν τῷ ἐλάττονι πλέον κινεῖται καὶ ἐν τῷ ἐλάττονι τὸ] ἴσον· ἀπὸ δὲ τούτου ὅτι ἀεὶ διαιρετὸς ὁ χρόνος, καὶ ἀπὸ τούτου ὅτι τὸ μέγεθος τοιοῦτον. δόξει γὰρ λέγειν, ἐπειδὴ τὸ μέγεθος ἀεὶ διαιρετόν, καὶ ὁ χρόνος ἀεὶ διαιρετός, καὶ ἐπειδὴ ὁ χρόνος, καὶ τὸ μέγεθος· καὶ συνελόντι, ἐπειδὴ τὸ μέ. γεθος ἀεί διαιρετόν ἔστι τὸ μέγεθος ἀεὶ διαιρετόν. ἀλλὰ ῥητέον, ὅτι πρῶτον μὲν καὶ ἐκτὸς τοῦ προλαβεῖν, ὅτι πᾶν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρετόν ἐστιν, ἔκ τε τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ θάττονος καὶ ἐκ τῆς ἐκθέσεως δείκνυσι τὰ προκείμενα· ἔπειτα ὅτι προηγουμένως νῦν τὸν χρόνον δείκνυσι διαιρετόν, ᾧ συναποδείκνυται καὶ τὸ μέγεθος. ἐκ δὲ αὖ τρίτων ῥητέον, ὅτι διὰ τῆς τοιαύτης ἀποδείξεως ὁ Ἀριστοτέλης ἐνεδείξατο, ὅτι διὰ τὸ ὁμοφυῶς εἶναι συνεχῆ τό τε μέγεθος καὶ τὸν χρόνον, καὶ ἐξ ἀλλήλων ἀποδείκνυνται οὕτως ὡς αἴτια ἀλλήλοις δοκεῖν τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως. μήποτε δὲ τοιαύτη τίς ἐστιν ἡ τοῦ ὅλου λόγου ἀγωγή· δείξας πρότερον ἐκ τῆς ἰσοταχοῦς τοῦ κινουμένου κινήσεως, ὅτι μὴ σύγκειται ἐξ ἀμερῶν μήτε τὸ μέγεθος μήτε ἡ κίνησις μήτε ὁ χρόνος, ἀλλ’ ἔστι συνεχῆ καὶ διαιρετὰ εἰς ἀεὶ διαιρετά, καὶ τὸ αὐτὸ τοῦτο προθέμενος δεῖξαι καὶ ἐκ τοῦ θᾶττον καὶ τοῦ βραδύτερον κινουμένου, πρῶτον μὲν συντόμως οὕτω δείκνυσιν αὐτὸ δυνάμει, λέγων, ὡς εἰ μὴ ἦν πᾶν μέγεθος εἰς μεγέθη διαιρετόν, τό τε τοῦ χρόνου καὶ τὸ τοῦ μήκους καὶ τὸ τῆς κινήσεως, οὐκ ἂν ἦν τὸ θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον τοιαῦτα, οἷα ὁριζόμενοι λέγομεν αὐτά, θάττον λέγοντες τὸ ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ μεῖζον καὶ ἐν τῷ ἐλάττονι πλέον κινούμενον. ἐπειδὴ δὲ διαιρετά ἐστι τὰ μεγέθη, διὰ τοῦτο καὶ τὰ διαιρετικὰ αὐτῶν ἐστι τό τε θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον, τὸ μὲν θᾶττον τοῦ χρόνου, τὸ δὲ βραδύτερον τοῦ μήκους. καὶ ἔστιν ὡς ἀπὸ τῶν πρός τι ἡ πίστις. ἐναργοῦς γὰρ ὄντος τοῦ τὸ θᾶττον καὶ βραδύτερον καὶ εἶναι ἐν τοῖς οὖσι καὶ διαιρετικὰ εἶναι τοὐ χρόνου καὶ τοῦ μεγέθους, * * * ἐπειδὴ ἀνάγκη τὸ διαιρετὸν εἶναι, [*](1 τινας om. F 2 καὶ ὡς αὐτὸ — μεῖζον (3) om. F δεικνῦσαν A: δεικνῦσαι a. δεικνύουσαν CM 4 πλέον ACFM: τὸ πλέον a καὶ ἐν τῶ ἐλάττονι τὸ ἶσον CM: καὶ ἐν τῷ ἴσῳ τὸ ἔλαττον aAF : delevi τὸ cf. Arist. p. 232 a25) 5 ἀεὶ ACM: εἰ ἀεὶ F: cm. a 5. 6 τοιοῦτο δείξει F 7 συνελόντα F 8 ἀεὶ διαιρετόν, ἔστι τὸ μέγεθος om. ’ ἔστι scripsi: ἐστι uF: ἔσται CM: καὶ A τὸ μέγεθος ἀεὶ διαιρετόν om. F ante ἀλλὰ habet ἔσται Α: ἐστὶν aF εἰς om. Μ 10 τοῦ alterum] τ καὶ Μ 11 προηγούμενος Α1 12 τρίτων Α: τρί C: τρίτον aFM ῥητέον] διαιρετὸν F 14 ἐξ] οὑξ ut saepius M ἀποδείκνυται FM 14. 15 καὶ οὕτως M 15 ἄπειρα F IG ὅλου om. aF 16. 17 ἰσοταχῆς a 18. 19 εἰς ἀδιαίρετα Α1 19 θάττονος C 20 ante τοῦ add. ἐκ CM αὐτὰ M : τὸ F 22 τὸ (ante τοῦ) om. ’F τὸ (ante τῆς) om. F 23 τὸ om. Α 24 τὸ ἐν] τῶ ἐν M 25 δέ om. F 26 τύ μὲν— βραδύτερον (28) om. F 28 τοῦ τὸ] τοῦτο a καὶ τὸ βραδύτερον CM διαιρετικὰ aCM: διαιρετικ //// Α διαιρετικὸν F 29 lacunani signavi. intercidi-sse puto διαιρετὰ εἶναι ἀνάγκη καὶ τὰ μεγέθη τοῦ χρόνου καὶ τοῦ μήκους 29 διαιρετὸν εἶναι CM : διαιρετικὸν εἶναι aAF)
᾿Επιστῆσαι δὲ χρή, ὅτι διὰ τῆς κινήσεως νῦν τὸν χρόνον καὶ τὸ μέγεθος ἔδειξε διαιρετά· τὸ γὰρ θᾶττον καὶ βραδύτερον κινήσεως εἰσι διαφοραί, διότι πᾶν τὸ κινούμενον ἐνδέχεται καὶ θᾶττον κινεῖσθαι καὶ βραδύτερον, ὡς αὐτὸς εἶπεν, τὸ αὐτὸ δηλονότι τῆς κινήσεως διάστῆμα, ὅπερ λαμβάνεται ἐκ τοῦ διαστήματος ἐφ’ οὗ κινεῖται. οὐκ ἂν δὲ ἦν τὸ αὐτὸ διάστημα τῆς κινήσεως καὶ θᾶττόν τι καὶ βραδύτερον κινεῖσθαι, εἰ μὴ διαιρετὸν ἦν καὶ τὸ τῆς κινήσεως μέγεθος. τὰ οὖν τρία μεγέθη, τό τε τῆς κινήσεως καὶ τοῦ χρόνου καὶ τοῦ μήκους ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις, ὁμοίως ὄντα συνεχῆ καὶ διαιρετὰ εἰς ἀεὶ διαιρετὰ ἐξ ἀλλήλων δείκνυται. ἀνάγκη γὰρ ἑνὸς ὄντος διαιρετοῦ καὶ τὰ λοιπὰ διαιρεῖσθαι · τοῦ γὰρ μήκους διαιρετοῦ ὄντος ἀνάγκη καὶ τὴν ἐπ’ αὐτοῦ κίνησιν διαιρετὴν εἶναι, καὶ τὸν μετροῦντα αὐτὴν Ι χρόνον, καὶ τῆς κινήσεως διαιρετῆς [*](221r) οὔσης καὶ τὸ μῆκος ἐφ’ οὗ γίνεται καὶ τὸν μετροῦντα αὐτὴν χρόνον ἀνάγκη διαιρετὰ εἶναι, καὶ τοῦ χρόνου διαιρετοῦ ὄντος τήν τε κίνησιν τὴν ὑπ’ αὐτοῦ μετρουμένην ἀνάγκη διαιρετὴν εἶναι καὶ τὸ μέγεθος ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις. ὡς γὰρ τὸ ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις διαιρούμενον διαιρεῖ τὴν κίνησιν, οὕτως καὶ ἡ κίνησις τὸ μῆκος ἐφ’ οὗ γίνεται.
p. 233a13 Ἔτι δὲ καὶ ἐκ τῶν εἰωθότων λόγων λέγεσθαι, φανερὸν ἕως τοῦ εἰ δὲ ἀμφοῖν, ἀμφοῖν καὶ τὸ μέγεθος.
Δείξας δι’ ἐκθέσεως, ὅτι τῇ τοῦ χρόνου διαιρέσει συνδιαιρεῖται καὶ τὸ μέγεθος, τὸ αὐτό φησι δείκνυσθαι καὶ ἐξ ἄλλων λόγων συνειθισμένων, ὡς ἔοικεν, τότε τοῖς περὶ τούτων διαλεγομένοις. ἦν δὲ ὁ λόγος ἀπὸ τῶν ἰσοταχῶς κινουμένων εἰλημμένος τοιοῦτος· εἰ τὸ ἰσοταχῶς κινούμενον ἐν τῶ ἡμίσει χρόνῳ ἥμισυ διέρχεται καὶ ἀεὶ ἐν τῷ ἐλάττονι ἔλαττον καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἔλαττον, ἕπεται τοῦ χρόνου ἐπ’ ἄπειρον ὄντος [*](1 ἔστι prius] ἀνάγκη C διαιρετικὸν C et M, qui extremo versu adscripsit τὸ διαιρετόν: διαιρετόν aAF 2 καὶ om. CM 3 καὶ Α (cf. v. 7.9): καὶ τὸ aCFM αὐτοῖς] αὐτὴ M 4 καὶ τὴν τοῦ aF 5 δεικνύων F 7 ἔδειξα M καὶ aAF: καὶ τὸ CM 13 καὶ τοῦ χρόνου om. F 14 ἀδιαίρετα F εἰ//// ς M 14. 15 δείκνυνται a 15 ἑνὸς suprascr. Α1 συνδιαιρεῖσθαι CM 16 αὐτῶ CM 17 χρόνον αὐτήν M καὶ τῆς —χρόνον (18) om. F 19 διαιρετὸν F 21 ὡς γὰρ— κίνησις om. F 22 post κίνησις add. καὶ M 23 δὲ καὶ aA: δὲ ’M λέγεσθαι om. F 24 εἰ δὲ ἀμφοῖν, ἀμφοῖν καὶ τὸ μέγεθος Α1 ut Arist. cod. 1 εἰ δέ ἐξ ἀμφοῖν τὸ μέγεθος F: εἰ δὲ ἀμφοῖν ὁ χρόνος, ἀμφοῖν καὶ τὸ μέγεθος (ut dett. codd. Arist.) aCM et in mrg. Α1 26 φησι om. aF, tpii λέγει addiint post δείκνυσθαι 28 εἰλημμένος — κινούμενον om. Α1: in mrg. suppl. Α2 30 ἔλαττον delebat Α2)
p. 233a 21 Διὸ καὶ ὁ Ζήνωνος λόγος ψεῦδος λαμβάνει ἕως τοῦ καὶ [*](221r) ἅπτεσθαι τῶν ἀπείρων τοῖς ἀπείροις, οὐ τοῖς πεπερασμένοις.
Δείξας ὁμοίως ὂν τὸ ἄπειρον ἔν τε τῷ χρόνῳ καὶ ἐν τῷ μεγέθει, τούτῳ προσχρώμενος λύει τινὰ τῶν ὑπὸ τοῦ Ἐλεάτου Ζήνωνος ἠρωτημένων λόγων πρὸς τὸ μὴ εἶναι κίνησιν. ἔστι δὲ ὁ λόγος ὁ τοῦ Ζήνωνος τοιοῦτος· εἰ ἔστι κίνησις, ἐνδέχεται ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ τὰ ἄπειρα διελθεῖν ἁπτόμενον αὐτῶν ἑκάστου· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· οὐκ ἄρα ἔστι κίνησις. καὶ τὸ μὲν συνημμένον ἐδείκνυ χρώμενος τῇ τῶν μεγεθῶν ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσει· εἰ γὰρ πᾶν μέγεθος εἰς ἄπειρα διαιρετόν, εἴη ἂν καὶ ἐξ ἀπείρων συγκείμενον • ὥστε τὸ κινούμενον καὶ διιὸν ὁτιοῦν μέγεθος ἄπειρον ἂν κινοῖτο καὶ διεξίοι καὶ ἀπείρων ἅπτοιτο ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, ἐν ᾧ τὸ ὅλον τὸ πεπερασμένον δίεισιν. ἅψασθαι δὲ τῶν ἀπείρων καθ’ ἕκαστον φησίν, ἐπεὶ δύναταί τι τὰ ἄπειρα δοκεῖν διεληλυθέναι τῷ ὑπερβαίνειν αὐτά. καὶ οὕτω μὲν τὸ συνημμένον ἐδείκνυ· τὴν δὲ πρόσληψιν τὴν λέγουσαν ῾ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον τὰ ἄπειρα διελθεῖν καὶ ἅψασθαι ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ’ δείκνυσιν ἐκ τοῦ τὸ ἄπειρον ἀδιεξίτητον εἶναι καὶ ἐκ τοῦ μὴ δυνατὸν εἶναι ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ τῶν ἀπείρων ἅψασθαι, εἴ γε ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ τοῦ χρόνου ἅπτεται τὸ κινούμενον τῶν τοῦ ὑποκειμένου μερῶν. ἀδύνατον δὲ ἑκάστου ἅψασθαι τῶν ἀπείρων εἶπεν, διότι ὁ ἁπτόμενος οἷον ἀριθμεῖ· ἀριθμῆσαι δὲ ἀδύνατον τὰ ἄπειρα. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης τὴν πρόσληψιν αἰτιᾶται· οὐ γὰρ ἀδύνατον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ τὰ ἄπειρα διελθεῖν. διχῶς γὰρ λεγομένου τοῦ ἀπείρου, τοῦ | μὲν κατὰ τὰ ἔσχατα, [*](221v) τοῦ δὲ τῇ διαιρέσει, τὸ μὲν κατὰ ποσὸν ἄπειρον, οὗ τὰ μέρη ἄπειρα τῷ πλήθει κατ’ ἐνέργειαν, διότι καὶ τὸ μέγεθος ἄπειρον, ἀδύνατόν τι διελθεῖν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ , τὸ δὲ κατὰ διαίρεσιν καὶ δυνάμει ἄπειρον, οὐκ ἐνεργείᾳ ἐνδέχεται· καὶ γὰρ ὁ λαμβανόμενος πεπερασμένος χρόνος οὕτως ἐστὶν ἄπειρος κατὰ διαίρεσιν· οὐκ ἐν πεπερασμένῳ οὖν τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ἐν τῷ ὁμοίως ἀπείρῳ. καὶ ἅψεται οὖν τῶν δυνάμει ἀπείρων, ἀλλ’ οὐ τῶν καθ’ ἕκαστον ἐνεργείᾳ διῃρημένων τοῦ ὑποκειμένου μορίων, τὸ κινούμενον ἐν τοῖς ὁμοίως ἀπείροις τοῦ χρόνου μέρεσιν ἢ ἐν τοῖς ἑαυτοῦ. καὶ γὰρ καὶ τὸ κινούμενον συνεχὲς ὂν ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετόν.
Τὸ οὖν σόφισμα τοῦ Ζήνωνος ἐγίνετο παρὰ τὴν τοῦ ἀπείρου ὁμωνυμίαν καὶ τὸ μεταλαμβάνειν τὸ κατὰ διαίρεσιν ἄπειρον εἰς τὸ τοῖς ἐσχάτοις [*](1. 2 καὶ ἅπτεσθαι τῶν ἀπείρων om. F 3 τῷ (post ἐν) om. aF 4 ἀπὸ F 4. 5 ἠρωτημάτων λόγων M 5 κίνησιν] δείκνυσιν F ὁ λόγος ὁ τοῦ Ζήνωνος] cf. Zeller Phil. gr. P 597 2 7 ἔσται Α 9 εἰς ἄπειρον C 10 διιὸν] ἀίδιον M 11 διεξιήει F post ἅπτοιτο eras, τὸ A 12 ἅπτεσθαι, sed corr. M 13 τῷ ex τὸ Α 16 καὶ cm. aF 19 εἶπεν post ἅψασθαι a: om. F 20 ἀριθμῇ C ἀδύνατον δὲ ἀριθμῆσαι aF 23 ποσὸν Α: τὸ ποσὸν aCFM οὗ] οὐ F τῳ] τὴν M 24 μέγεθος] μέρος F 25 ἐν τῶ F 20 ἐνδέχεται ἐνεργεία F οὗτος aF 29 διειρημένων C: διαιρουμένων F μόριον Α1 30 ἑαυτοῦ ΑΜ: ἑαυτοῦ C: αὐτοῦ F: αὑτοῦ a καὶ (post γὰρ) om. CM 31 ἐστι om. F 32 ἐγένετο F)
p. 233a31 οὔτε δὴ τὸ ἄπειρον οἷόν τε ἐν πεπερασμένῳ ἕως τοῦ εἰς ἴσα γὰρ διαιρεθήσεται ὡς καὶ τὸ μέγεθος.
Δείξας ὁμοίως συνεχῆ τόν τε χρόνον καὶ τὸ μέγεθος καὶ ὁμοίως διαιρετὰ ἐπ’ ἄπειρον καὶ τὸν Ζήνωνος λόγον ἐκ ταύτης διαλύσας τῆς ὀμοῖό· τητος προστίθησί τι τοῖς προδεδειγμένοις ὡς ἀκόλουθόν τε καὶ ὡς ἐξ ἐκείνων δεικνύμενον τὸ μήτε τὸ ἄπειρον διάστημα, κἂν ὑποτεθῇ εἶναι ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ , δύνασθαί τι κινηθῆναι μήτε ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ τὸ πεπερασμένον. ἄπειρον δὲ νῦν λαμβάνει τὸ κυρίως ἄπειρον τὸ κατ’ ἐνέργειαν, ὅπερ τοῖς ἐσχάτοις ἔλεγεν ἄπειρον. ποιεῖται δὲ τὴν δεῖξιν διὰ ἀδυνάτου ἐκθετικῶς, πεπερασμένον μὲν μέγεθος λαβὼν τὸ ἐφ’ οὗ ΑΒ, χρόνον δὲ ἄπειρον τὸν ἐφ’ οὗ Γ· καὶ ἀφελών τι τοῦ χρόνου πεπερασμένον τὸ ἐφ’ ὧ ΓΔ, ἐν ᾧ τὸ κινούμενον δίεισίν τι τοῦ ΑΒ μεγέθους, οἷον τὸ · μόριον γάρ τι αὐτοῦ κινηθήσεται ἐν τῷ ΓΔ χρόνῳ , εἴπερ τὸ ὅλον τὸ ΑΒ ἐν τῷ ἀπείρῳ χρόνῳ τῷ Γ ἐκινεῖτο. ὁσαπλάσιον δή ἐστι τὸ ΑΒ μέγεθος τοῦ ἰδίου μορίου τοῦ BE, τοσαυταπλάσιος ἔσται καὶ ὁ ὅλος χρόνος, ἐν ᾧ τὸ κινούμενον ὁμαλῶς καὶ ἰσοταχῶς ὅλον τὸ ΑΒ μέγεθος δίεισι, τοῦ ΓΔ χρόνου, ἐν ᾧ τὸ BE μέγεθος κινεῖται· πεπερασμένος δὲ ὁ ΓΔ χρόνος· [*](1. 2 χρόνῳ διελθεῖν aF 4 ἐλάμβανεν ora. F: post ἐνεργείᾳ coll. a εἰς τὰ aF 7 τελευταίῳ] Θ 8. 263a 11 8 post ἔχειν iter, ταύτην aF 9 ἐρωτᾶτο F: ἐρωτᾶ a διελθεῖν ἐνδέχεται CM: διελθεῖν etiam F 10 οὐδὲ] οὐ V 11 διὸ — δυνάμει (12) cm. M 13 εἰ] ἡ V διελθεῖν C1 ἐνδελέχειαι ’ 16 post δὴ add. ex dett. codd. Arist. οὖν aCM 17 εἰ F διαιρεθῇ F 20 τι aA: om. CFM προαποδεδειγμένοις aF τε] τι F 22 τὸ oin. aF 23 λαμβάνειν C τὸ (ante κατ’) om. F 24 post διὰ add. τοῦ aF 25 μὲν om. M 26 τὸν] τὸ aF 26. 27 ἐφ’ ὦ ACF(M in ras.): ἐφ’ οὗ a 27 τοῦ αἱ] μεγέθους post κινούμενον a: post δίεισι (om. τι) F 29 τὸ γݲ Ai 30 ὅλος ὁ aF 32 BE μέγεθος] βݲ ἐν μεγέθει F)
Μεταξὺ δὲ ἔνστασιν λύων τὴν λέγουσαν, ὅτι τὸ BE μέγεθος οὐ πάντως καταμετρεῖ τὸ ὅλον τὸ AB, ὥστε καὶ ἀληθῶς εἰπεῖν ὅτι τριπλάσιον, εἰ τύχοι, ἢ τετραπλάσιον ἢ ὁποσαπλασιονοῦν ἐστι τὸ ΑΒ τοὐ BE (δυνατὸν γὰρ καὶ ἐλλείπειν ἐν τῇ μετρήσει καὶ ὑπερβάλλειν), λέγει οὖν ὅτι οὐδὲν διαφέρει, κἄν ἐλλείπῃ κἂν ὑπερβάλλῃ, εἰ μόνον τὸ ἴσον τῷ BE μεγέθει ἐν ἴσῳ τῷ χρόνῳ τῷ ΓΔ διεξέρχεται· ὡς γὰρ τὸ BE μέγεθος δαπανᾶ τὸ ΑΒ, κἄν τε ὑπερβάλλῃ κἄν τε ἐλλείπῃ καὶ τὸ ἐλλεῖψαν γὰρ μέρει τινὶ ἑαυτοῦ ἐλλείπει καὶ τὸ ὑπερβάλλον ὁμοίως ποσῷ τινι ὑπερβάλλει), οὕτω καὶ ὁ ΓΔ χρόνος πεπερασμένος δαπανήσει τὸν Γ χρόνον, κἂν ἐλλείπῃ κἂν πλεονάζῃ, τοσαυταπλάσιος αὑτοῦ γινόμενος, ὁσαπλάσιον τὸ BE μέγεθος τοῦ ΑΒ μεγέθους, εἴτε ἀπηρτισμένως εἴτε καὶ μέρει τινὶ αὐτοῦ ἐλλείπων ἢ πλεονάζων. ἅμα γὰρ τό τε μέγεθος τὸ AB ὑπὸ τοῦ BE καταμετρηθήσεται καὶ ὁ Γ χρόνος ὑπὸ τοῦ ΓΔ διὰ τὸ εἰς ἴσα τῷ ἀριθμῷ διαιρεῖσθαι. ἐπιστῆσαι δὲ χρὴ ὅτι, ὅταν μὲν λέγῃ τοῦτο δὲ ἢ καταμετρήσει τὸ ἐφ’ ᾧ ΑΒ ἢ ἐλλείψει ἡ ὑπερβαλεῖ, κυρίως χρῆται τῷ καταμετρήσει. καταμετρῆσαι γάρ ἐστι τὸ ἀπηρτισμένως πολλαπλασιασθὲν ἐξισωθῆναι τῷ καταμετρουμένῳ. ὅταν δὲ λέγῃ τοῦτο δὲ καταμετρεῖ τὸ ὅλον τῷ ῾καταμετρεῖ᾿ ἀντὶ τοῦ ῾δαπανᾷ᾿ ἐχρήσατο. κἂν γὰρ ἐλλείπῃ ἢ | πλεονάζῃ, [*](222r) εἰς ὅσα τὸ μέγεθος τὸ πεπερασμένον διῃρέθη, εἰς ἴσα τῷ ἀριθμῷ, τουτέστιν εἰς τοσαῦτα, καὶ ὁ χρόνος διαιρεθήσεται ὁ Γ, ἐν ᾧ τὸ AB μέγεθος ὅλον ἐκινήθη. οὕτω δὲ ἀκολουθήσει τὸ πεπερασμένον αὐτὸν εἶναι· ὁσαπλάσιος γὰρ ἄν ᾖ τοῦ πεπερασμένου, εἴτε ἀπηρτισμένως εἴτε μετὰ μορίου τινος, πεπερασμένος ἔσται.
Διχῶς δὲ φερομένης τῆς γραφῆς τῆς ἐν τῷ τέλει τῆς ῥήσεως ταύ- [*](1 πεπερασμένος — χρόνος om. Μ ἄρα aF: δὲ ἄρα AC ᾦ] τῷ sed corr. C μέγεθος— AB (2) om. M τὸ (post μέγεθος) aA: om. CF 3 post τοσαῦτα add. διαιρεῖται del. C 4 εἰς] εἰ aF 7 λύων ACM: λύει aF ὅτι om. M 8 ὥστε οὐ ἀληθὲς CM ὅτι om. F 9 τύχη CM ὁσαπλασιονοῦν CM H ἐλλείπει κἄν ὑπερβάλλει Α 11. 12 μέγεθος F 12 ἐν ἴσῳ κρόνῳ CM ΓΔ] βδ Μ: γݲ C: corr. C2 13 μέρη a 14 αὐτοῦ aF ἐλλείπηι Α 15 ἐλλίπῃ 16 πλεονάζει C ἑαυτοῦ CM: αὐτοῦ aAF: ἑαυτὸ mrg. M γενόμενος aF 16. 17 τοῦ Γε μεγέθους τὸ αβ μέγεθος CM 17 ἀπηρτισμένως Α: ἀπηρτισμένος aCFM αὐτοῦ] ἑαυτοῦ Α 19 εἰς om. F 20 λέγει C δὲ εἰ καταμετρήσοι F 20.21 τὸ ἐφ’ ᾧ — καταμετρήσει om. C 20 ἐφ’] ἀφ’ ’ 21 οὗ aF ὑπερβάλλει ’: ὑπερβάλλει F τῷ M: τὸ Α1: τῇ ’-F 22 ἀπηρτισμένον F πολλαπλασιάσαι M 23 καταμετροῦντι ’ λέγει CM1 τῷ] τὸ aF 24. 25 πλεονάζει F 25 post μέγεθος add. καὶ aF διαιρεθῇ F 26 ΑΒ] βᾶ Α 26. 27 ὅλον μέγεθος C 27 αὐτὸ aF 28 ἀπηρτισμένος F auto μετὰ add. καὶ a: τὸ F 29 πεπερασμένως (?) Α1: ἀπηρτισμένος F)
p. 233b7 Ἔτι δὲ εἰ μὴ ἅπαν μέγεθος ἕως τοῦ ἡ αὐτὴ δὲ ἀπόδειξις καὶ εἰ τὸ μὲν μῆκος ἄπειρον, ὁ δὲ χρόνος πεπερασμένος.
Λαβὼν πρότερον τὸ BE μέγεθος ἀδιοριστότερον καὶ ὡς μὴ πάντως καταμετροῦν τὸ A B, ἀλλὰ καὶ ὑπερβάλλον ἐνίοτε ἢ ἐλλεῖπον, καὶ ὡς ὑπὸ τοῦ ΓΔ χρόνου πεπερασμένου μετρουμένης τῆς ἐπ’ αὐτοῦ κινήσεως, ἅπερ ἄμφω ἐνστάσεις ἔχειν δοκεῖ τινας, διὰ τούτου τοῦ ἐπιχειρήματος τοιοῦτον ἀφαιρεῖ τὸ BE ὡς καταμετρεῖν τὸ ὅλον, καὶ ἐξ ὑποθέσεως λαμβάνει τὸ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ διιέναι αὐτὸ τὸ δι’ αὐτοῦ κινούμενον, καὶ δείκνυσιν ὅτι κἄν καταμετροῦν ἐξ ἀρχῆς ὑποτεθῇ τὸ BE τὸ ΑΒ, τοῦ ΓΔ χρόνου ληφθέντος πεπερασμένου καὶ ὁ ὅλος χρόνος πεπερασμένος δειχθήσεται. εἰ γὰρ δέκατον ληφθείη μέρος τὸ BE τοῦ AB, τὸ ἰσοταχῶς κινούμενον ἐν δέκα χρόνοις ἴσοις τῷ ΓΔ τὰ δέκα μέρη τὰ ἴσα τῷ BE κινηθήσεται. τὰ δὲ πεπερασμένα δέκα μέρη τοῦ χρόνου συντεθέντα πεπερασμένον τὸν ὅλον ποιεῖ. εἶτα δείκνυσιν, ὅτι οὐ δυνατὸν τὸ BE μέγεθος πεπερασμένον καὶ μέρος ὂν τοῦ ΑΒ ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ διιέναι, εἴπερ ὅλον τὸ ΑΒ ἐν ἀπείρῳ διῄει. ὑποθέμενος γὰρ κατὰ θάτερα πεπερασμένον τὸν Γ χρόνον, καὶ λαβὼς ὡς ἐναργὲς τὸ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ τὸ μόριον κινεῖσθαί τι ἤπερ τὸ ὅλον, ὅτι πεπερασμένος ἐφ’ ἑκάτερα ὁ χρόνος, ἐν ᾧ τὸ BE κινεῖταί τι, δείκνυσιν. ἀπὸ γὰρ τῆς αὐτῆς ἀρχῆς ἀρξάμενον πεπερασμένης οὔσης συμπερανεῖ αὐτὸν καὶ ἐπὶ θάτερα· εἰ γὰρ μὴ τοῦτο, οὐκέτι ἐν ἐλάττονι χρόνῳ τὸ μέρος ἔσται διεξιὸν ἤπερ τὸ ὅλον, ἀλλ’ ἐν τῷ ἴσῳ. κατὰ θάτερα δὲ πεπερασμένον ἔλαβε τὸν ΓΔ χρόνον, ἶνα ἐφ’ ἑκάτερα πεπερασμένον ἀφέλῃ [*](1 post διαιρεθήσεται add. ὡς ACFM: om., iinde ἀσάφειαν ἔχει. λέγοι δ’ ἄν εἰς ἴσα — μέγεθος, εἰ δὲ — μέγεθος ante σαφὲς ἄν εἴη interpolavit a 3 ὡς AM: εἰς ὅσα aCF 3. 4 ante ἀλέξανδρος, ἀσπάσιος, θεμίστιος add. ὁ CM 4 ἀσπάσιος et θεμίστιος mutant aF post διαιρεθήσεται add. ὡς aF 5 pro λέγοι — διαιρεθήσεται transponit σαφὴς — διαιρεθήσεται (3. 4) F εἰς ὅσα ACM: ὡς aF G τοῦτον] τοῦτο C 7 πᾶν ex Arist. aF δὲ] ἡ F 9 BE] αβε F καὶ om. F 10 καὶ (post ἀλλὰ) om. F ὑπερβάλλων F ’ ἐνίοτε] ἐνί τὸ, ἴ’ in ras. 1 litt., M ἐλλείπων ’ ὡς om. a 12 δοκεῖ aCFM: ἐδόκει A τοιοῦτον om. F 13 ὃ καταμετρεῖ F 14 καὶ aCM: om. AF 15 τὸ αβ CM: om. aAF 16 πεπερασμένου ora. A1: add. A2 ὅλος ὁ aF πεπερασμένος om. aF 17 τοῦ αβ CFM: τὸ βα A1: τοῦ βαݲ 19 τὸν aA: τὸ CFM 20 post εἶτα add. οὐ F 21 τοῦ] τὸ F 23 ἐν om. C εἴπερ F 25 αὐτῆς om. C ἀρξάμενον aM: ἀρξαμένων AF : ἀρξάμενος C 25.20 συνεπέρανεν ACM: συμπερανεῖ aF 26 θάτερον aF post ἐλάττονι praccepta τὸ μέρος del. F 27 διεξιὼν F διεξιὸν ἔσται a εἴπερ Μ 28 ΓΔ sciipsi: γݲ om. aF ἐφ’] ἀφ’ M)
Δείξας δὲ οὕτως, ὅτι ἀδύνατον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ τὸ πεπερασμένον μέγεθος κινηθῆναι, τοῖς αὐτοῖς χρωμένους ἔνεστιν, φησίν, δεῖξαι ὅτι μηδὲ τὸ ἄπειρον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ διελθεῖν δυνατόν. πεπερασμένου γὰρ ὑποτεθέντος τοῦ χρόνου ἀφαιρήσω τι μόριον αὐτοῦ, ὑφ’ οὗ καταμετρηθήσεται ὁ ὅλος, ἀφαιρήσω δὲ καὶ ἐκ τοῦ ἀπείρου μεγέθους μέγεθός τι, ἐφ’ οὗ ἐκινήθη ἐν τῷ ἀφαιρεθέντι χρόνῳ· καὶ ἐπειδὴ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴσον κινεῖται, ἰσάκις καταμετηθήσεται ὁ χρόνος ὑπὸ τοῦ χρόνου καὶ τὸ μέγεθος ὑπὸ τοῦ μεγέθους· τὸ δὲ ἐκ πεπερασμένων συγκείμενον καὶ τῷ μεγέθει καὶ τῷ ἀριθμῷ πεπερασμένον ἔσται, ἀλλ’ οὐκ ἄπειρον. καλῶς δὲ ἐπέστησεν ὁ Θεμίστιος ὅτι ῾κἂν μὴ ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ ἴσον κινῆται διάστημα, ἀλλὰ ποτὲ μὲν ἐν πλείονι τὸ ἴσον ποτὲ δὲ ἐν ἐλάττονι, διαιρεθέντος καὶ οὕτως τοῦ [*](1 ἐν ᾦ] εἶναι Α1: ἐν ὧ et ὃν superscr. Α2 τοῦτο] τούτω F 2 εἰ γὰρ μὴ ἐν F 5 λόγος a πεπερασμένον C 7 θάτερον M: θάττερον C 8 τὸν χρόνον ante ἄπειρον CM ἐν ᾦ —ὑπέθετο (9) om. C 9 ἄπειρον] ἄπειρα Μ — τοῦτο a ἐν om. M 10 ἐν alterum om. F 1 1 ἡ εἰ] εἰ οὑν F 12 αβ a: Γᾶ AFM: βε C 13 ἐπὶ om. F 14 ὃν F ἀναρίθμητος CxM ἀμέτρητος M 15 αβ a: βᾶ ACFM 18 post BE add. τὸ ἑ aF τὸ πεπερασμένον aF 19 δυνατὸν εἶναι ἄπειρον aF 20 αὐτοῦ om. F 23 χρώμενος F ἔνεστι φησὶ δείξαι δείξας C) CM: ἔνεστιν δεῖξαι Α: φησὶν, transpositis ἔνεστι δεῖξαι post δυνατὸν aF 25 τοῦ om. F ἀφαιρήσω ACFM: ἀφαιρείσθω ἡ itemtjue v. 26 26 ὁ ante ὅλος om. Μ μέγεθος om. F 27 καὶ ἐπειδὴ CM: ἐπειδὴ AF: ἐπεὶ οὖν a 29 μεγέθει] κρόνω F ὑπέστησεν F 30.31 Θεμίστιος] p. 376,19. Simplicius uou verbo verbum reddit 31 κἂν ACM: καὶ F: εἰ καὶ ut Them, a κινῆται sic C: κινεῖται aAFM)
p. 233b15 Φανερὸν οὖν ἐκ τῶν εἰρημένων ἕως τοῦ φανερὸν οὖν, ὅτι οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν συνεχῶν ἀμερές.
Δείξας ὅτι οὐδὲν τῶν συνεχῶν οἷόν τέ ἐστιν ἐξ ἀμερῶν συγκεῖσθαι, μὴ μέγεθος, μὴ κίνησιν, μὴ χρόνον, καὶ ὅτι πᾶν μέγεθος συνεχὲς διαιρετόν ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά ἢ γὰρ ἀδιαίρετον ἀνάγκη αὐτὸ εἶναι ἢ διαιρετόν, καὶ εἰ διαιρετόν, ἢ εἰς ἀδιαίρετα ἢ εἰς ἀεὶ διαιρετά· ἀλλ’ οὔτε ἀδιαίρετόν ἐστι μέγεθός γε ὂν οὔτε εἰς ἀδιαίρετα διαιρετόν· ἔσται γὰρ ἀδιαίρετον ἀδιαιρέτου [*](1 διαιρεθήσεται F 3 αὐτῶν priore loco C4F ἐξαρκεῖ— ἐπιδεῖξαι (3.4) cm. FM 3. 4 τὸ ἐκ μορίων ὡρισμένων τῷ ἀριθμῷ συγκείμενον, αὐτὸν ἐπιδεῖξαι Them. 3 αὐτῶν alteio loco Α1 4 μεγέθη C ἄνισα] ἄριστα F τυγχάνῃ, η in ras. Α 5 τὸ γὰρ — εἶναι (6) Simplicius addidit τῷ C ἐκ cm. F πεπερασμένον aF μόριον ’F 5. 6 πεπερασμένων C: πεπερασμένως F 7 ὑποκέοιτο AC: ὑποκέειτο M: ὑπόκειται aF: ὑπάρχει Them. μόνος Α1 9 κινοῖτο ACFM: κινεῖται a Them. αἱ γὰρ — πραγματείας (11) Simplicii emblema 10 τελευταίῳ] Θ 8. 264a9 sqq. 10. 11 δειχθήσεται post πραγματείας CM 11 τῆς cm. M τὸ cm. CM 12 ὡς ACM Them.: ὅτι aF 13 ἄν aAF Them.: ἄν τὸ CM 14 ἄν δίηι Α: δίοι (cm. ἄν) CM: ἄν δίεισι F Them, codd.: δίεισι (cm. ἄν) a 15 δίεισιν F IG δέ om. F 17 δὲ καὶ καὶ del. A2) Α 19 φανερὸν οὖν ὅτι οὐκ ἔστιν om. F 20 ὅτι οὐκ ἔστιν ACM: ὅτι a: om. F οὐδὲν τῶν συνεχῶν ἀμερές Α : οὐδὲν οὐθέν ἐστι a) τῶν συνεχῶν ἐστὶν ἀμερές (ut Arist. codd.) aF: cm. CM 21 Δείξας ὅτι τῶν συνεχῶν οὐδὲν οἷον τέ om. in mrg. suppl. A1 οὐδὲ F τι ’F ἐστιν om. aF 22 μέγεθος alt. om. CM 23 ἡ γὰρ — ἡ εἰς ἀεὶ διαιρετὰ (24) om. F αὐτὸ ἀνάγκη (sic colloc. ut CM2) — μέγεθός γε ὃν (25) om. M1, suppl. iu mrg. M2 24 εἰ om. C, mrg. M εἰς prius om. a ἡ εἰς ἀεὶ διαιρετά om. mrg. M)
p. 233b 33 Ἀνάγκη δὲ καὶ τὸ νῦν τὸ μὴ καθ’ ἕτερον ἕως τοῦ διὰ τὸ μὴ εἶναι συνεχὲς ἐξ ἀμερῶν.
Δείξας διαιρετὰ τὰ μέρη τῶν συνεχῶν, τοῦ τε χρόνου καὶ τοῦ μεγέθους, [*](2 ὃ δὲ aCM: ὃ δὲ τὸ AF εηݲ ACM: εݲ aF 3 μεγέθη C 5 τὴν αδ om. suppl. Α1 6 τὸ κινούμενον] τὴν κίνησιν F 7 οὖσαν aCM: οὐσῶν AF D ἀφ’ M 10 post ἀτόμων add. μὴ F διαιρεῖτο ἄν C : διαιρεῖ F: διαιρεθήσεται a 11 ante μέσον add. αὐτὸ F: αὐτοῦ a 13 οὑν] ἄρα aF 14. 15 ὅ ἄτομον aA: τῶ ἄτομον CFM 16 τὸ (post ὅτι) om. aF 17 ἔφοδον ACM: μέθοδον aF 18 ὅνπερ· F 20 ἐστιν αὐτοῦ τί CM εἴς τε τὸ ἔλαττον om. F 22 αὐτὰ ἄτομα a τὰ om. Μ 23 τὰ μὲν δὴ a 1 24 μέρη εἰ ὑποτίθεται ἄτομα ἔδειξε (sed εἰ suprascr. F) aF 25 ὅτι a τῶν] τὸν ’ 27 ΚΝ] Γῆ F 28 τὸ ΛΜ] καὶ τό λ καὶ τὸ μݲ F 21) Κε] ΚΞ] M 30 ἄτομον CM 31 καὶ a: om. CFM, supra add. A1 31. 32 διὰ τὸ om. F)
οὕτως οὖν ὁρίσας ἀκριβῶς τὸ νῦν, περὶ οὗ ὁ λόγος, δείκνυσιν ὅτι ἓν καὶ ταὐτόν ἐστι τὸ ἔσχατον τοῦ τε παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος ἔσχατον καὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ μέλλοντος καλέσας, διότι καὶ ἡ ἀρχὴ πέρας τι καὶ ἀμερές ἐστι. δείκνυσι δὲ αὐτὸ τρία συναγαγὼν ἀδύνατα ἑπόμενα τῷ λέγοντι μὴ ἓν καὶ ταὐτὸν εἶναι νῦν τὸ πέρας τοῦ παρεληλυθότος καὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ μέλλοντος, ἀλλ’ ἕτερον καὶ ἕτερον, ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἐκ διαιρέσεως εἴληπται τοιαύτης· εἰ ἔστιν ἕτερον καὶ ἕτερον, ἢ ἐφεξῆς ἐστιν ἀλλήλων τὸ δὲ ἐφεξῆς νῦν ἀντὶ τοῦ ἔχεσθαι καὶ ἅπτεσθαι λαμβάνει) ἢ κεχωρισμένα ἀλλήλων καὶ οὐκ ἔστι παρὰ ταῦτα· εἰ οὖν μήτε ἅπτεσθαι | δυνατὸν αὐτά, οὐ μόνον ὅτι τὰ ἁπτόμενα ἄλλο χρὴ ἔχειν τὸ πέρας, ᾧ [*](223v) ἅπτεται, καὶ ἄλλο τὸ περατούμενον, ἀλλὰ καί, ὅπερ αὐτός φησιν, ὅτι ἀδύνατον συνεχές τι ἐξ ἀμερῶν εἶναι. ἔστι δὲ ὁ μὲν χρόνος συνεχής, τὰ δὲ πέρατα αὐτοῦ ἀμερῆ • τοῦτο γὰρ ὡς ὁμολογούμενον νῦν εἴληπατι διὰ τὸ τὰ πέρατα ὑποκεῖσθαι. εἰ γὰρ μὴ εἴη ἀμερῆ, οὐκ ἄν εἴη ἔσχατα, ἀλλὰ τούτων ἄλλα τὰ ἔσχατα. δόξει δὲ οὕτω συλλογιζόμενος τὸ ἐν ἀρχῇ λαμβάνειν· προέκειτο γὰρ δεῖξαι τὸ νῦν ἀδιαίρετον. ἐὰν γάρ, φησίν, δειχθῇ, ὅτι ταὐτὸν ἅμα, φανερὸν ἔσται ὅτι καὶ ἀδιαίρετον. ὁ δὲ προσχρῆται τούτῳ ὡς ἐναργεῖ ἀδύνατον λέγων συνεχές τι εἶναι ἐξ ἀδιαιρέτων. καὶ δυνατὸν λέγειν, ὅτι τὸ προσεχῶς ζητούμενόν ἐστιν, εἰ ἄμφω ταῦτα τὰ πέρατα ἓν κατ’ ἀριθμόν ἐστι· καὶ τοῦτό ἐστι τὸ νῦν· καὶ πρὸς τοῦτο παρείληπται ὡς ἐναργὲς τὸ μὴ εἶναι δύο πέρατα ἁπτόμενα ἀλλήλων καὶ ποιοῦντά τι συνεχὲς διὰ τὸ δεῖν μὲν τὰ ἁπτόμενα κατὰ μέρη ἅπτεσθαι, τὰ δὲ πέρατα ἀμερῆ εἶναι καὶ ἀδιαίρετα ἑκάτερον καθ’ αὑτό, ἐπεὶ οὐδὲν κωλύει ἀπ’ ἀλλήλων κεχωρισμένα καὶ διῃρημένα εἶναι, ὅπερ ἐπὶ τοῦ πέρατος καὶ τῆς ἀρχῆς ἀδύνατον ὂν δειχθήσεται. ἐδείχθη δὲ καθόλου, ὅτι μὴ οἷόν τε ἐξ ἀμερῶν ἁπτομένων ἀλλήλων γίνεσθαι τὸ συνεχές. καὶ διὰ μὲν τούτου δέδεικται, ὅτι οὐκ ἔστι δύο τὰ ἔσχατα ὡς ἁπτόμενα ἀλλήλων, διὰ δὲ τοῦ ἐφεξῆς, ὅτι οὐδὲ οὕτω δύο ὡς κεχωρισμένα, ἐξ ὧν συνάγεται ὅτι ἓν καὶ ταὐτόν· ᾧ ἀκολουθεῖ τὸ καὶ ἀδιαίρετον αὐτὸ εἶναι οὐχ ὡς ἐπὶ δύο περάτων νῦν λεγόμενον, ὥσπερ πρότερον, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τοῦ κοινοῦ, καὶ μέντοι τοῦ ἀδιαιρέτου οὐκ ἀπὸ τοῦ συνεχοῦς δεικνυμένου, ὡς πρότερον, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ ἓν εἶναι. ὥστε οὐ τὸ ἐν ἀρχῇ λαμβάνει ὁ λόγος ἐνταῦθα μὲν τὰ ὑποτεθέντα [*](1 καὶ om. aF 3 οὖν om. CM 5 καὶ (ante τὴν) om. CM τὴν iter. C 6 ἀμερές CM: μέρος aA : ἀρχή F αὐτὸ] τοῦτο aF συνάγων aF 7 ἓν κατὰ τὸν M 10 λαμβάνειν F 11 κεχωρισμένως aF post ἀλλήλων add. ἐστὶν CM 12 τὸ om. a ᾦ] ὃ F 13 ὅτι om. F 14 τι om. F: τις a 15 τὰ aF: om. ACM IG εἴη pr.] ἡ F Itj. 17 τούτων ACM: aate ἀλλὰ F: om. τούτῳ a 18 προύκειτο a 20 οὐ δυνατὸν Α1 21 ταῦτα om. ACM ante ἓν add. ἅμα aAF 24 κατὰ τὰ aF 25 ἐπεὶ] ἐπεῖδέ M ’ κωλύει — ἐδείχθη δὲ (27) om. M1 28 τὸ] τι a 30 οὐδὲ scripsi (cf. p. 957,6): οὔτε libri ταὐτόν] τό αὐτό aF 31 post ᾧ add. καὶ Α 34 ὁ λόγος ACM: ὁ χρόνος F: ὁ ἀριστοτέλης a ὑποτιθέντα F)
p. 234 a 7 Εἰ δὲ χωρὶς ἑκάτερον, μεταξὺ ἔσται χρόνος ἕως τοῦ τοῦτο διοριεῖ τὸν παρήκοντα καὶ τὸν μέλλοντα χρόνον.
Δείξας, ὅτι ἕτερον καὶ ἕτερον οὐ δύναται εἶναι τὰ ἔσχατα ὡς ἁπτόμενα ἀλλήλων, δείκνυσιν ἐφεξῆς ὅτι οὐδὲ ὡς κεχωρισμένα καὶ ἀφεστῶτα ἀλλήλων ἔσται δύο τὰ ἔσχατα τοῦ χρόνου· εἰ γὰρ εἴη δύο, ἀνάγκη χρόνον εἶναι μεταξύ· ἐν παντὶ γὰρ συνεχεῖ τὸ μεταξὺ τῶν περάτων συνώνυμόν ἐστιν ἐκείνοις, ὧν ἐστι τὰ πέρατα· εἰ † γραμμῶν τὰ πέρατα τὰ ἐν αὐταῖς εἴη, τὸ μεταξὺ γραμμή πάντων γάρ σημείων μεταξὺ γραμμή, αἱ δὲ γραμμαὶ συνώνυμοι ἀλλήλαις), εἰ δὲ γραμμαὶ εἶεν τὰ πέρατα, τὸ μεταξὺ τῶν γραμμῶν ἐπιφάνεια αἱ γὰρ γραμμαὶ ἐπιφανειῶν πέρατά εἰσιν). τῶν οὖν ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς ἐπιφανείας λαμβανομένων δύο γραμμῶν κεχωρισμένων τὸ μεταξὺ ἐπιφάνεια πάντως ἐστί, καὶ τῶν ἐν σώματι δύο ἐπιφανειῶν τὸ μεταξὺ σῶμα· ἐπὶ δὲ τούτου κἄν κεχωρισμένων σωμάτων ἐπιφανείας λάβωμεν, τὸ μεταξὺ σῶμα ἀνάγκη εἶναι διὰ τὸ μηδὲν εἶναι κενόν. καὶ ἐπὶ κινήσεως δὲ ὁ αὐτὸς λόγος. μεταξὺ γὰρ τῶν τῆς κινήσεως περάτων, ἃ κινήματα καλοῦσιν, τῶν ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς κινήσεως ἀνάγκη κίνησιν εἶναι. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου· συνεχὴς γὰρ καὶ οὗτος. καὶ ἔστι πέρατα αὐτοῦ τὰ νῦν. καὶ διὰ τοῦτο ἀνάγκη μεταξὺ τῶν διεστώτων νῦν χρόνον εἶναι· ἔχει γάρ τι καὶ ἐξαίρετον ὁ χρόνος παρὰ τὰ ἄλλα συνεχῆ τὸ πᾶς εἶναι συνεχής τε καὶ μὴ ἀπεσπάσθαι ἀφ’ ἑαυτοῦ ὡς γραμμὴ ἀπὸ γραμμῆς καὶ ἐπιφάνεια ἀπὸ ἐπιφανείας αἱ ἐν τοῖς διαφόροις σώμασιν. πάντων οὖν τῶν τοῦ χρόνου περάτων τὸ μεταξὺ χρόνος. πᾶς δὲ χρόνος διαιρετός, διότι ὁ χρόνος συνεχής, πᾶν δὲ συνεχὲς διαιρετόν. ἐὰν οὖν διαιρεθῇ ὁ μεταξὺ χρόνος οὗτος τοῦ τε πέρατος τοῦ παρεληλυθότος καὶ τῆς ἀρχῆς τοῦ μέλλοντος, ὃν νῦν ἐκάλεσεν ὡς ἐνεστῶτα, διότι μεταξὺ τοῦ παρεληλυθότος ἐστὶ καὶ τοὐ μέλλοντος, ἐὰν οὖν οὗτος διαιρεθῇ, εἰς παρεληλυθότα καὶ μέλλοντα [*](1 εἶναι ἀναγκάσας CM 4 τοῦτο — παρήκοντα om. F: τοῦτο om. M 5 ante οὐ add. μεταξὺ ἔσται χρόνος del. M 6 ὅτι et ὡς om F ὑφεστῶτα (om. ἀλλήλων) F 7 post ἔσται add. ὅλως aF 9 τὰ (post ἐστι) om. a post εἰ add. μὲν γὰρ a. fortasse εἰ 〈γὰρ σημεῖα μὲν〉 γραμμῶν τὰ (post πέρατα) ACM: om. aF αὐτοῖς a αἰ 10 τὸ μεταξὺ a: τὰ μεταξὺ ACFM πάντων — γραμμή om. F μεταξὺ γραμμή Μ II ἀλλήλοις Α1 εἰ δὲ τὰ πέρατα εἶεν γραμμαὶ a: αἱ δὲ ἐν τοῖς πέρασι γραμμαί F 12 ἐπι- φάνειαι ut v. 14 F post γραμμαὶ add. τῶν aF 14 τὸ prius om. 1 pro τῶν ex insequ. iteravit τὸ μεταξὺ F: τὸ μεταξὺ τῶν, ora. posterioribus τὸ μεταξὺ a iv τῷ σώματι aF U) δὲ om. Α καὶ (post γὰρ) om. M 20 νῦν διεστώτων aF 21 post τὰ ἄλλα add. πέρι del. M 22 ἀποσπᾶσθαι a: διεσπάσθαι CM αὑτοῦ a 23 αἱ] ἡ F 24 χρόνος τὸ μεταξύ a: τὸ μεταξύ om. F 25 ἄν aF 26 τοῦ τε πέρατος] ἐστὶ πέρας F τῆς ἀρχῆς om. F 27 to; om. F μεταξὺ ACM: τὸ μεταξὺ aF 28 ante τοῦ μέλλοντος add. (ex v. 20) τῆς ἀρχῆς CM οὐν om. M)
p. 234 a 14 Ἅμα δὲ καὶ οὐκ ἂν καθ’ αὑτὸ εἴη τὸ νῦν, ἀλλὰ καθ’ ἕτερον· ἡ γὰρ διαίρεσις οὐ καθ’ αὑτό.
Δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦτο ἐνστάσεως οἶμαί τινος λυτικὸν τῆς λεγούσης, ὅτι οὐδὲν ἄτοπον μεταξὺ τοῦ παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος εἶναι τὸ νῦν τὸ ὡς ἐνεστώς. καὶ λέγει ὅτι τὸ μεταξὺ τοῦτο οὐκ ἔστι τὸ καθ’ αὑτὸ νῦν· ἀμερὲς γὰρ τὸ καθ’ αὑτό, τοῦτο δὲ διαιρετόν, διότι χρόνος ἐστί. κἂν λέγηται οὖν νῦν, | οὐχ ὡς καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντος αὐτῷ τοῦ ὀνόματος [*](224r) λέγεται, ἀλλ’ ὡς καθ’ ἕτερον, ὅτι ἔστιν ἐν αὐτῷ τὸ νῦν τὸ καθ’ αὑτό. ὅτι δὲ οὐ καθ’ αὑτὸ τοῦτο τὸ νῦν ἐστιν, οἷον χρὴ εἶναι τὸ κυρίως μεταξὺ τοῦ παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος, δῆλον ἐκ τοῦ διαιρεῖσθαι· ἡ γὰρ διαίρεσις οὐ τοῦ καθ’ αὑτὸ νῦν ἐστιν, ἀλλὰ τοῦ ἐν πλάτει καὶ καθ’ ἕτερον λεγομένου. ἔστι δὲ καὶ ἄλλη γραφὴ τοιαύτη ἡ γὰρ διαί· ρεσις καθ’ αὑτό. καὶ λέγοι ἄν, ὅτι τὸ μεταξὺ τοῦτο καθ’ ἕτερόν ἐστι νῦν· ἡ γὰρ διαίρεσίς ἐστι τὸ καθ’ αὑτὸ νῦν, ἀλλ’ οὐ τὸ διαιρούμενον.
[*](1 ἐνεστὸς ’M 1. 2 προειλληυμένων C 2 τὸ om. A 3 μέλλον, ἔστι δὲ πρό τ. ἁ. F 4 παρεληλυθός ’F ληφθῇ om. F ὅλος ὁ μεταξὺ ληφθῇ a ὁ om. A 5 γενόμενον A 6 παρεληλυθὼς aC-M: παρεληλυθὸς AC1F 8 συναγαγεῖν Α: συνάγειν aCFM ὁ om. aF ἐπεὶ γὰρ a 10 τμηθέντων F διαιρεθεῖ M εἰς τὸ παρεληλυθὸς CM 11 καὶ (post ἔστι) om. CM 11. 12 ἐν τῷ παρεληλυθότι τοῦ μέλλοντος τὶ καὶ ἐν τῷ μέλλ’. τ. παρ’. a 13 καὶ om. F 13. 14 εἴη καθ’ αὑτὸ ceteris omissis F 14 οὐ ACM ut Arist.: οὐ τοῦ a cf. v. 23 15 τοῦτο om. C 17 ὡς om. M1 ἐνεστός A1M post τοῦτό add. που F 18 post διαιρετόν add. ἐστι M ὁ χρόνος F 19 λέγειται C αὐτῷ] τῶ F ο 2 τὸ νῦν CM: om. aAF 21 τὸ (post τοῦτο) CM: om. aAF 23 οὐ τοῦ] τὸ F cf. V. 14)p. 234a16 Πρὸς δὲ τούτοις τοῦ νῦν τὸ μέν τι γεγονός ἐστιν [*](224r) ἕως τοῦ ἀνάγκη τὸ αὐτὸ εἶναι τὸ ἐν ἐκατέρῳ νῦν.
Δείξας πρότερον, ὅτι ἕπεται τοῖς λέγουσι μὴ ταὐτὸν καὶ ἓν εἶναι τῶ ἀριθμῷ τό τε πέρας τοῦ παρεληλυθότος καὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ μέλλοντος, ἀλλ’ ἔχειν μεταξὺ χρόνον, τὸ ἔσεσθαί τι τοῦ μέλλοντος χρόνου ἐν τῷ παρεληλυθότι καὶ τοῦ παρεληλυθότος ἐν τῷ μέλλοντι, νῦν δείκνυσιν ὅτι αὐτοῦ τούτου τοῦ νῦν, ὃ μεταξὺ τοῦ παρεληλυθότος ὐπόκειται καὶ τοῦ μέλλοντος, ἔσται τὸ μὲν παρεληλυθὸς τὸ δὲ μέλλον. ὁ γὰρ μεταξὺ τῶν περάτων χρόνος ὃς δοκεῖ νῦν εἶναι, ἐπεὶ μήτε παρεληλυθώς ἐστι μήτε μέλλων, οὗτος ἄν διαιρεθῇ, δῆλον ὅτι καὶ τὰ μέρη αὐτοῦ νῦν ἔσται· ὁ γὰρ ὅλος νῦν ἦν. ἀλλὰ διαίρεσις πᾶσα χρόνου τὸ μὲν παρεληλυθὸς ποιεῖ, τὸ δὲ μέλλον, διορίζουσα ἑκάτερον, ὥστε τοῦ νῦν τι μέρος καὶ αὐτὸ νῦν ὂν τὸ μέν τι παρεληλυθὸς ἔσται, τὸ δὲ μέλλον· ἄτοπον δὲ τοῦ νῦν τοῦ ἐνεστῶτος τὸ μὲν παρεληλυθέναι λέγειν, τὸ δὲ μέλλειν· ἕπεται μέντοι τῷ ἐν πλάτει τὸ νῦν ὁρίζοντι τὸ μέν τι αὐτοῦ παρεληλυθὸς εἶναι, τὸ δὲ μέλλον, ἐπειδὴ τὸ κυρίως νῦν ἀμερὲς ὂν διορίζει τὸ παρεληλυθὸς καὶ τὸ μέλλον. ἐὰν δὲ πάλιν τὸ μεταξὺ τοῦτο κατ’ ἄλλο τμηθῇ καὶ μὴ καθ’ ὃ πρόσθεν ἐτμήθη, ἀλλ’ ἢ πλησίον τῆς ἀρχῆς τοῦ μέλλοντος ἢ πλησίον τοῦ πέρατος τοῦ παρεληλυθότος, εἰ μὲν τῆς ἀρχῆς τοῦ μέλλοντος, ἔσται τότε ὡς ἐν τῷ μέλλοντι πάλιν ἐν τῷ παρεληλυθότι, εἰ δὲ τοῦ πέρατος τοῦ παρεληλυθότος, ἔσται τότε ὡς ἐν τῷ 〈μέλλοντι πάλιν ἐν τῷ) παρεληλυθότι μέρος ὂν αὐτοῦ, 〈καὶ οὕτω〉 πάλιν τὸ αὐτὸ τοῦ νῦν μέρος γεγονὸς ἢ μέλλον ἔσται. ἀλλὰ μεταπίπτει τὸ αὐτὸ ἑκάστης διαιρέσεως τὸ μέν τι γεγονὸς τὸ δὲ μέλλον ποιούσης τοῦ διαιρουμένου. δείξας δὲ ὅτι οὐκ ἀεὶ τὸ αὐτὸ γεγονὸς καὶ μέλλον ἔσται, ἐπάγει ὅτι οὐδὲ νῦν τὸ αὐτὸ ἔσται ἀεί. αἴτιον δὲ ὅτι ὁ μεταξὺ οὗτος χρόνος <νῦν> ὢν διαιρετός ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά· πᾶσαι αἱ ἐν αὐτῷ τομαὶ εἰς τὰ νῦν ἔσονται τὰ ἐνεστῶτα, ἐπειδὴ καὶ ὁ ὅλος οὗτος χρόνος, ἐν ᾧ αἱ τομαί, νῦν ἐστι, καὶ αἱ διαιρέσεις νῦν ἄλλοτε [*](1 δὲ om. CM post τούτοις add. καὶ F μέντοι aC1 ἔσται a 2 ἀνάγκη τὸ αὐτὸ εἶναι] καὶ F 3 μὴ ταὐτὸν] μήτε τὸν a 4 τε om. aF 6 ἔχει τι μεταξὺ F τὸ] τῶ F 7 τούτου om. CM ὃ] ὁ F 9 ὃς] ὡς A1F παρεληλυθὸς A1F2 μέλλον F2 οὕτως Α1 10 ἂν διαιρεθῇ] ἀναιρεθεὶς F II ἀλλὰ] ἀλλ’ ἡ a 12 ἑκάτερα CM μέν τοι C 15 μέν τοι C1F ἐπειδὴ] ὅπου γε a 16 νῦν] ὃν F ὂν om. F 17 μὴ] νῦν μὴ F 18 ἀλλ’ ἡ] ἀλλὰ F τοῦ πέρατος om. F 19 μέλλοντος, ἔσται τότε ὡς ἐν τῷ παρεληλυθότι μέρος ὃν αὐτοῦ. εἰ δὲ τοῦ πέρατος τοῦ παρεληλυθότος, ἔσται ὡς ἐν τῷ μέλλοντι. καὶ οὕτω πάλιν τοῦ νῦν τὸ αὐτὸ μέρος a 20 εἰ δέ — ὡς ἐν τῷ παρεληλυθότι (21) om. Μ 21 μέλλοντι πάλιν ἐν τῷ (post ὡς ἐν τῷ) addidi 22 καὶ οὕτω a: om. ACMF πάλιν τὸ αὐτὸ τοῦ νῦν AM: πάλιν τὸ (superscr. οὐ C2) αὐτὸ τὸ νῦν C: πάλιν τοῦ νῦν τὸ αὐτὸ aF μέλλον] μᾶλλον F ἀλλὰ] καὶ a 23 μεταπίπτοι ἂν a μέν τοι C1 24 τῆς διαιρουμένης F 20 ὁ post οὗτος aF χρόνος οὗτος CM νῦν addidi ὢν] ἄν M 27. 28 ὁ post οὗτος aF 28 οὗτος om. Α)
p. 234a20 Ἀλλὰ μὴν εἰ τὸ αὐτὸ φανερὸν ὅτι καὶ ἀδιαίρετον ἕως τοῦ δῆλόν ἐστιν ἐκ τῶν εἰρημένων.
τῷ ἓν καὶ ταὐτὸν εἶναι τό τε πέρας τοῦ παρεληλυθότος καὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ μέλλοντος ἀποδεδειγμένῳ ἀκολουθεῖ, φησί, τὸ καὶ ἀδιαίρετον αὐτὸ εἶναι. εἰ γὰρ εἴη διαιρετόν, ἕποιτο ἂν πάλιν τῇ διαιρέσει αὐτοῦ τὰ προειρημένα ἄτοπα· ἔσται γὰρ τοῦ νῦν τὸ μὲν παρεληλυθὸς τὸ δὲ μέλλον, καὶ οὐ τὸ αὐτὸ ἀεὶ παρεληλυθὸς οὐδὲ τὸ αὐτὸ ἀεὶ μέλλον, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ νῦν ἀεὶ τὸ αὐτό. ὅτι δὲ ἀδιαίρετον, δῆλον καὶ ἐκ τοῦ πέρας μὲν εἶναι τοῦ παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος ἀρχήν, ἀδιαίρετα δὲ εἶναι καὶ τὸ πέρας καὶ τὴν ἀρχήν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ὡς ὁμολογούμενον ἔλαβεν, ὅτε ἔλεγε ‟ διὰ τὸ μὴ εἶναι συνεχὲς ἐξ ἀμερῶν,” νῦν δὲ ἔδειξεν οὐχ ὅτι ἑκάτερον ἀδιαίρετον τό τε πέρας καὶ ἡ ἀρχή, ἀλλ’ ὅτι ἄμφω ἓν καὶ ταὐτόν ἐστι, καὶ οὕτως ἓν ὡς ἀδιαίρετον ἓν γάρ τι καὶ ἡ ἡμέρα), ἀλλ’ οὐχ ὡς ἀδιαίρετον· τὰ δὲ νῦν ταῦτα ἄμφω ἓν καὶ ταὐτὸν ηὑρέθη κατὰ τὸ ὑποκείμενον καὶ οὕτως ἓν ὡς ἀδιαίρετα.
p. 234 a 24 Ὅτι δὲ οὐδὲν ἐν τῷ νῦν κινεῖται ἕως τοῦ δῆλον ὡς οὐδὲ ἠρεμεῖν.
Δείξας, ὅτι ἓν καὶ ταὐτόν ἐστι καὶ ἀδιαίρετον τὸ ὡς ἀρχὴ ἅμ καὶ πέρας λαμβανόμενον νῦν, ἔτι παραδοξότερον ἐπάγει τὸ μηδὲν ἐν αὐτῷ μήτε κινεῖσθαι μήτε ἠρεμεῖν. καὶ δείκνυσιν αὐτὸ διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων, ὧν τὸ πρῶτον τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ κινεῖταί τι ἐν τῷ νῦν, διαιρετὸν ἔστι τὸ νῦν· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον δέδεικται γὰρ ἀδιαίρετον)· οὐκ ἄρα κινεῖ· ταί τι ἐν τῷ νῦν. καὶ ἡ μὲν πρόσληψις φανερά, ὅτι ἀδύνατον διαιρεθῆναι [*](1 γενόμεναι a 2 ἰσόχρονα CM ἐν CM: ἐν τῷ aAF 3 μήτι (post οὖν) F 4 Sv iteratum del. M 6 τὸ αὐτὸ (ut Arist. cod. E) ACFM: ταὐτὸν a: ταὐτὸ Arist. vulg. 7 ἐστιν om. (ut Arist. cod. E) a 8 τῷ] τὸ F τε om. aCF 9 ἀποδεδειγμένων F ἀκολουθεῖν M τὸ om. aF 10 εἶναι (iter. F) αὐτὸ aF 12 τὸ ἀεὶ αὐτὸ μέλλον M 15 ὁμολογούμενόν A ἔλαβεν CM: ἐλάμβανεν a: om. AF ἔλεγε] p. 234 a7 16 διὰ τὸ cm. a post εἶναι add. τὸ a δὲ om. F 17 ἐστι — ταὐτὸν (19) om. F 18 post ἀδιαίρετον rcpetita τό τε πέρας καὶ ἡ ἀρχὴ del. C. 19 εὑρέθη aCFM 20 ἀδιαίρετον M 21 ὡς lihii: ὅτι ex dett. codd. Arist. a 21. 22 οὐδὲ CM: οὔτε AF: οὐδ’ a 23 ὡς ἐν ἀρχὴ sic C 24 νῦν CM: om. aAF 26 τις M 28 διαιρεθῆναι CFM: διαιρετὸν εἶναι aA)
p. 234a34 Ἔτι δὲ εἰ τὸ αὐτὸ μέν ἐστι τὸ νῦν ἕως τοῦ τὸ γὰρ αὐτὸ ἔσχατον τῶν χρόνων ἀμφοτέρων τὸ νῦν.
Δεύτερον ἐπιχείρημα δεικνύον, ὅτι ἐν τῷ κυρίως νῦν οὔτε κινεῖσθαί τι δυνατὸν οὔτε ἠρεμεῖν. δείκνυσι δὲ καὶ τοῦτο κατὰ τὸν δεύτερον τῶν ὑποθετικῶν τρόπον εἰς ἀδύνατον ἀπάγων τὸ τὸ αὐτὸ ἅμα κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν. λαβὼν γὰρ τὸ προδεδειγμένον, ὅτι τὸ νῦν ἓν καὶ ταὐτὸν ὂν τῶ ἀριθμῷ πέρας μέν ἐστι τοῦ παρεληλυθότος, ἀρχὴ δὲ τοῦ μέλλοντος, λέγει ὅτι ἐὰν ληφθῇ τι τὸν παρεληλυθότα χρόνον ὅλον κινούμενον, καὶ ἐν [*](1 τὸ (ante ἤδη) om. aF ὁμολογούμενον F: ὁμολογημένον a 2 κινεῖσθαί τι M: τι κ. τι C post κινεῖσθαι add. καὶ AF δυνατὸν καὶ θᾶττον aF 3 κινεῖταί AC 3. 4 ἀνάγκη διαιρεῖσθαι CM: διαιρεθήσεται ἀνάγκη F 4 τι λέγεται aF 4. 5 τὸ Ν] τὸ νῦν F 5 ἐν τῷ Ν] ἐν τῶ νῦν CM G νῦν, ἐλάττω ACM: νݲ ἔλαττον 7 ἐπειδὴ δὲ ACM: ἐπειδὴ F: ἐπεὶ τοίνυν a νῦν] v aF 8 ἐν om. F τοῦ νݲ a διαιρετὸν CM: om. F: διαιρεθήσεται a marg. Α2 ἄρα add. C 8. 9 τὸ ἐδείχθη δὲ ἀδιαίρετον a 9 ὅτι om. Α ὅτι — οὐδὲ (10) om. F δείκνυσι ante ὅτι a τὸ αὐτῶ C 1 1 ἀλλὰ μὴν — ἄρα ἠρεμεῖ om. M ὡς δέδεικται post μὴν aF ante οὐδὲ add. ἐν τῷ νῦν aF ἠρεμεῖ ἄρα aF 13 τοῦ ἦρ.] τὸ ἦρ. M λέγομεν libri ut Aiist. cod. I: ἐλέγομεν Arist. vulg. IG τὴν om. Α τότε] ὅλως F οὐ] ὡς F 17 ante οὐ γὰρ addita οὐδὲ τὰ νηκτὰ μὴ del. F ἐν τῇ γῆ a 17. 18 οὐ γὰρ ἠρεμεῖ] οὐ δὲ F 18 ὡρίσθη Α: ὡρίσθαι C: ὥρισται M: ὡρίσατο aF 20 τὸ νῦν] τοῦ νῦν F 20. 21 οὐ γὰρ αὐτὸ ἔσχατον ἀμφοτέρων τῶν χρόνων τὸ νῦν F 22 δεικνύων Α1: δείκνυσιν F 24 ἀπαγαγὼν CM τὸ prius oin. C 25 τὸ prius om. F προδεδειγμένων F 25. 26 τῷ ἀριθμῷ ὄν a 26 μέν om. M)
p. 234b5 ἔτι δὲ ἠρεμεῖν μὲν λέγομεν ἕως τοῦ ἀνάγκη ἄρα καὶ κινεῖσθαι τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ καὶ ἠρεμεῖν τὸ ἠρεμοῦν.
τρίτον συνάγει, ὅτι ἐν τῷ νῦν οὐκ ἔστιν ἠρεμεῖν. ὁ δὲ συλλογισμὸς εἴη ἂν ἐν δευτέρῳ σχήματι κατηγορικὸς τοιοῦτος· ἠρεμεῖν ἐστιν τὸ ὁμοίως ἔχειν αὐτὸ καὶ τὰ μέρη αὐτοῦ καὶ νῦν καὶ πρότερον· ἐν τῷ νῦν ἀδιαιρέτῳ ὄντι οὐκ ἔστι τὸ νῦν καὶ πρότερον· ἐν τῷ νῦν ἄρα τὸ ἠρεμεῖν οὐκ ἔστιν. ἀποδείξας δὲ οὕτως ἐναργῶς τὸ προτεθὲν εἰκότως ἐπήγαγεν, ὅτι ἀνάγκη καὶ κινεῖσθαι τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ καὶ ἠρεμεῖν τὸ ἠρεμοῦν, εἴπερ ἐν τῷ νῦν οὔτε κινεῖσθαι δυνατὸν οὔτε ἠρεμεῖν.
p. 234b10 Τὸ δὲ μεταβάλλον ἅπαν ἀνάγκη ἕως τοῦ φανερὸν οὖν ὅτι ἅπαν τὸ μεταβάλλον ἔσται διαιρετόν.
Δείξας πρότερον, ὅτι καὶ τὸ μέγεθος ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις διαιρετόν ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά, καὶ ἡ κίνησις αὐτὴ καὶ ὁ χρόνος, νῦν δείκνυσιν ὅτι καὶ τὸ κινούμενον αὐτὸ ἀδύνατον ἀμέγεθες εἶναι καὶ ἀδιαίρετον. καὶ τοῖς προσεχῶς δὲ εἰρημένοις ἀκολούθως ἐπῆκται τὰ νῦν λεγόμενα. δείξας γὰρ ὅτι ἐν μὲν τῷ ἀμερεῖ τοῦ χρόνου τῷ νῦν οὐδὲν οὔτε κινεῖται οὔτε ἠρεμεῖ, ἐν χρόνῳ δὲ τῷ διαιρετῷ καὶ τὰ κινούμενα κινεῖται καὶ τὰ ἠρεμοῦντα ἠρεμεῖ, νῦν δείκνυσιν, ὅτι οὐ μόνον ὁ χρόνος ἐν ᾧ ἡ κίνησις διαιρετός ἐστιν, [*](1 ὁτῳοῦν αὐτοῦ aAc2: ὁτῳοῦν αὐτὸ C: ὁτῳοῦν αὐτὸ M: τῶ αὐτῶ F 2 καὶ om, F τῷ νῦν] τὸ νῦν F 3 κινηθήσεται aF δὲ CFM : δὴ aA a αὐτοῦ ora. aF ἠρεμήσοι F post ἠρεμήσει add. τῶν αὐτῶν a 11 κινούμενα] φαινόμενα CM 12 πέρασιν ACM: πράγμασιν aF 14 ἀνάγκῃ — χρόνῳ (15) om. F IG fortasse συνάγον ut p. 961,22 17 κατηγορικὸς om. F ante ἠρεμεῖν add. εἰ F 18 αὐτὰ (post ἔχειν) F: καὶ ante αὐτὸ add. C2 καὶ νῦν aCM: τοίνυν F: νῦν Α 21 τὸ κινούμενον καὶ καὶ om. a) κινεῖσθαι aF 23 φανερὸν — ἅπαν (24) om. F οὖν om. a 24 πᾶν ex Arist. a 28 δὲ om. M 29 μὲν Α: om. aCFM ἠρεμεῖ////// C 31 ὅτι — κινεῖσθαι (p. 963,1) om. F μόνος CM)
Ἐκ δὲ τούτου τοῦ ἐπιχειρήματος δυνατόν ἐστι λύειν τῆν κίνησιν ἀναιροῦντα λόγον ἐκ τοῦ δεῖν τὸ κινούμενον ἢ ἐν τῷ ἐξ οὗ ἡ κίνησις εἶναι ἢ ἐν τῷ εἰς ὃ ἡ κίνησις, μηδέτερον δὲ δυνατὸν εἶναι· ἔν τε γὰρ τῷ ἐξ οὗ ὂν οὔπω κινεῖται, καὶ ἐν τῷ εἰς ὃ ὂν οὐκέτι κινεῖται ἀλλ’ ἠρεμεῖ· ἐδείχθη γὰρ ὅτι ἐν οὐδετέρῳ ὅλον, ἀλλὰ τὸ μέν τι αὐτοῦ ἐν τούτῳ τὸ δὲ ἐν ἐκείνῳ. ἐν δὲ τούτοις ὁ Ἀλέξανδρος εἰς τὴν οἰκείαν περὶ ψυχῆς ὑπόθέσιν πάντα ἕλκων τὴν λέγουσαν ἀχώριστον εἶναι τοῦ σώματος τὴν ψυχήν, καὶ ἐκ τῶν νῦν λεγομένων φησὶν δῆλον εἶναι τοῦτο εἴπερ ἡ ψυχὴ ἀσώματος καὶ ἀμερής, τὸ δὲ ἀμερὲς οὐ κινεῖται, εἰ ἀνάγκη τοῦ κινουμένου τὸ μέν τι ἐξ οὗ κινεῖται τὸ δὲ εἰς ὃ κινεῖται, τὸ δὲ μὴ κινούμενον οὐ χωρίζεται. ‟τοῦτο δέ, φησί, τὸ ἄτοπον φεύγοντές τινες ὄχημα αὐτῇ σῶμά τι περιάπτουσι, καὶ λανθάνουσιν ἑαυτοὺς διὰ τούτου ἢ σῶμα διὰ σώματος χωρεῖν λέγοντες, εἴ γε ἡ ψυχὴ εἰς πᾶν εἰσκρίνεται τὸ σῶμα οὖσα μετὰ σώματος ἢ καὶ τούτου χωρίζοντες αὐτὴν καὶ κινοῦντες καθ’ αὑτὴν ἐν τῇ εἰς τὰ σώματα εἰσκρίσει.” ῥητέον δὲ οἶμαι πρὸς μὲν τὸ μὴ κινεῖσθαι τὴν ψυχὴν ἀμερῆ οὖσαν, ὅτι σωματικὴν μὲν οὐ κινεῖται κίνησιν, κινεῖται μέντοι Βοῦ. λευομένη καὶ διανοουμένη καὶ κρίνουσα καὶ θεωροῦσα τὰς ψυχῇ προσηκούσας κινήσεις. καὶ δύναιτο μὲν ἄν οἶμαι ὁ ἀποδοθεὶς τῆς κινήσεως ὁρισμὸς καὶ ταῖς ψυχικαῖς κινήσεσιν ἐφαρμόττειν ἡ ταῖς γε πλείσταις ἐχούσαις τὸ δυνάμει ἐν τῷ κινεῖσθαι. εἰ δὲ καὶ μὴ ἐφαρμόττει ἀλλὰ κεχώρισται, κατ’ ἄλλο τι κινήσεως εἶδος αὐτὰς ἀφοριστέον. ταῦτα δὲ καὶ τὸν κορυφαῖον ἀρέσκει τῶν Ἀριστοτέλους ἑταίρων τὸν Θεόφραστον ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Περὶ κινήσεως αὐτοῦ λέγοντα, ὅτι ‟αἱ μὲν ὀρέξεις καὶ ἐπιθυμίαι [*](1 λέγει C 2 μεταβάλλειν F 3 οὔτε] ὅτι F ἐν τῷ μηδετέρῳ aAF 5 οὔτε ἔν τινι 0111. M τῶν] τῷ a τὸ] τὲ F (i οὐδὲν om. , mrg. add. ’: οὐθὲν C 8 ἐπιπέδου F d δὲ om. F 10 ἀνανοοῦντα F λόγον] scil. Zenonis cf. infra f. 238v4 sqq. 11 ἡ κίνησις om. F 15 post λέγουσαν add. εἰ F 16. 17 ἀσώματός τε aF 18 εἰς ὃ οὐ F 19 τὸ ἄτοπόν φησιν aF σῶμά τι aAC: σώματος FM 20 αὑτοὺς αὐτοὺς a) F διὰ τούτου om. CM ἡ om.F χωρεῖν] χωρίζειν C1 21 εἰσκρίνεται CM : ἐγκρίνεται aAF οὖσα ACM: ὅσα F: ὅταν (add. ἡ ante ἡ) a 23 μὲν om. F τὸ μὴ ACF: τὸ aM 24. 25 βουλομένη C 26 μὲν om. F 27 ante ἢ add. ἡ πάσαις fortasse recte a 28 τὸ δυνάμει scripsi: τι δυνάμει aAF: τὸ δυνάμενον CM καὶ om. F 29. 30 τὸν κορυφαῖον Α (cf. p. 222,29. 258,15): τῷ κορυφαίῳ ’M ἑτέρω F τὸν θεόφραστον A: τῷ θεοφράστῳ CM: θεοφράστω aF 31 Περὶ κινήσεως] fr. 53 Wimmer λέγοντι aCFM καὶ αἱ ἐπιθυμίαι aCF : καὶ αὐταὶ ἐπιθυμίαι M)
Ἀποροῦσι δὲ καλῶς πρὸς τὸ εἰρημένον ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους, ὅτι τὸ κινούμενον τὸ μέν τι ἔχει ἐν τῷ ἐξ οὗ κινεῖται, τὸ δὲ ἐν τῷ εἰς ὃ ἢ τῷ μεταξύ· εἰ γὰρ τοῦτο ἀληθές, πῶς αὐτὸς ἐν τῷ πρώτῳ ταύτης τῆς πραγματείας αἰτιώμενος Μέλισσον ὡς ἀρχὴν λέγοντα τῆς ἀλλοιώσεως ἐπήγαγεν· ‟ὥσπερ οὐκ ἀθρόας γινομένης μεταβολῆς” • ὡς γὰρ δυναμένου τινὸς ἅπαντος ἀθρόως ἀλλοιοῦσθαι καὶ μὴ κατὰ μόριον λέγει· καὶ γὰρ τὸ πη· γνύμενον γάλα καὶ ὕδωρ καὶ τὸ θερμαινόμενον ὅλον ἀθρόως δοκεῖ μεταβάλλειν ἀλλοιούμενον καὶ οὐ κατὰ μέρος. εἰ δὲ οὕτω γίνεται ἀλλοίωσις, κἂν σῶμα τὸ κινούμενον ᾖ, οὐκ ἀνάγκη τοῦ μεταβάλλοντος τὸ μέν τι ἐν ἐκείνῳ ἐξ οὗ ἡ μεταβολὴ εἶναι, τὸ δὲ ἐν ἐκείνῳ εἰς ὃ πρῶτον μεταβάλλει· τὸ γὰρ ἀθρόον μεταβάλλον ὅλον ἐν τῷ ἑτέρῳ ἐστὶν εἰς ὃ μεταβέληκε. τοιαύτης δὲ τῆς ἀπορίας οὔσης ὁ Ἀλέξανδρος οὐ πρὸς τὸ νῦν λεγόμενον ὑπαντᾶν τὴν ἀπορίαν ταύτην φησί· νῦν μὲν γὰρ περὶ τοῦ μεταβάλλοντος ὁ λόγος, τοῦτο δέ ἐστι τὸ μηδέπω μεταβεβληκός, ἀλλ’ ἔτι μεταβάλλον, ἐφ’ οὗ πᾶσα ἀνάγκη τὸ μέν τι αὐτοῦ ἐν τῷ ἐξ οὗ εἶναι, τὸ δὲ ἐν τῷ εἰς ὃ πρῶτον ἡ μεταβολή • ἀλλ’ εἴπερ ἄρα, εἴη ἄν ἡ ἀπορία πρὸς τό· εἰ μὴ πᾶν τὸ μεταβεβληκὸς διὰ τοῦ μεταβάλλειν μεταβέβληκεν, οὐ μεταβάλλον πρότερον μεταβεβληκὸς ἄν εἴη. ἀπορεῖται οὖν ἡ ἀπορία οὐ πρὸς τὸ μεταβάλλον, [*](1 ἀποδεικνύουσιν AC : ἀποδείκνυσιν, sed eorr. M 1 : ἀπεδείκνυεν F : ἀποδείκνυται a 2 πολιτευομένη τοῦ κόσμου hF 3 ἐκείνῳ oui. Α 4 πνευματικήν M: ἡ πνευματικόν F 7 καὶ ἔχει aM: ἔχει ’ εἶναι ἐν τούτῳ aF σῶμα om. F: post σώματος CM 8 ὁπότε δὲ οὐδὲ F τὸ om. aF D μὴ om. C ἐνυλωτέρων aF post γὰρ add. καὶ CM 10 ante κατὰ add. καὶ M 10. 1 1 λέγεται χωρεῖν τοῦ ἀέρος aF 10 λέγεται add. in mrg. C 1 1 αἱ οὐράνιαι aF τέλειοι Μ οὐκ ἀψίδες A: ἁψίδες C1 16 μέντοι F 17 αὐτὸς ante αἰτιώμενος aF πρώτῳ] 3. p. 186a15 IS ἔχοντα F 19 οὐκ] οὑ καὶ Α γενομένης M ut p. 967,23 τῆς μεταβολῆς aF 20 μόριον] μέρος a 21 καὶ τὸ C: καί τι aAF: καίτοι M ὅλον cm. F 25 ὅλον om. F 27 ἀπαντὰν a: ἀπαντῶν F μὲν om. aF 28 ἐστι μηδέτοτε F ἀλλ᾿ — τὸ μεταβεβληκός (p. 1)67,1) om. F 30 πρώτ////ν Α1 εἰ CM: om. aA 31 ante διὰ add. ὃ a τοῦ om. ’ μεταβεβληκέναι • οὐ γὰρ A2)
p. 234b21 Κίνησις δέ ἐστι διαιρετὴ διχῶς ἕως τοῦ ὥστε ἡ ὅλη κίνησις τοῦ ὅλου ἐστὶ μεγέθους κίνησις.
Δείξας πᾶν τὸ κινούμενον διαιρετὸν νῦν δείκνυσιν, ὅτι καὶ ἡ κίνησις διαιρετὴ καὶ διχῶς ἐστι διαιρετή, καθ’ ἕνα μὲν τρόπον τῷ χρόνῳ, διότι πᾶσα μὲν κίνησις ἐν χρόνῳ, χρόνος δὲ πᾶς διαιρετός. καὶ δέδεικται ὅτι ἐν τῷ ἐλάττονι χρόνῳ ἔλαττον κινεῖται τὸ ὁμοίως κινούμενον καὶ ἐν [*](2 μέντοι F μεταβάλλει F 3 φησι] Theinist. p. 382,8 πραγμάτων F ἀθρόαι CM Tliemist. : om. aF: in mrg. rest. Α1 5 διαφεύγει F 8 ἐκείνω C 10 μεταβάλλειν M 11 μηδὲ CM: om., sed superscr. Α1: μὴ aF 12 μέλλισσον C 14 Θεμίστιος] 11. 382,13 ἃ τοίνυν ἡμῖν κτλ. 15 ἀριστοτέλη a μὲν aACM: om. F Them. 16 διαιρετά ἐστι καὶ μεγέθη Them. νομίσαι] νοῆσαι Them. 17 ἅμα et καὶ (ante καθ’) om. Them. χρόνον ἢ Them. ’J οὐδὲν] οὐ F ἀλλοιοῦνται F ἂν om. CF ὅλα aCM Them.: ὅλον F: ὅλου Α 20 οὐ] εἰ F τὸ (post ἐστι) om. Them. μεταβάλλον FM 20. 21 κατὰ πάντα ὁμοῦ Α Them.: ὁμοῦ κατὰ πάντα a: ὁμοῦ CFM 21 ἢ om. F 22 εἰ διαιρεῖται ταῦτα F ὁ om. a Them. 22. 23 ὅλως οὐδὲ A Them.: ὅλως οὐκ CM: οὐδ’ ὅλως aF 23 τὸν om. Them. 25 ὥστε — τοῦ (26) om. F 28 ἔσται aF 29 πᾶς δὲ χρόνος aF 30 κινεῖσθαι C1)
p. 234 b 29 Ἔτι δὲ εἰ πᾶσα μὲν κίνησις ἕως τοῦ κἄν ἡ ὅλη κίνησις ὣ· εἴη τοῦ Α ΒΓ μέγ’ ἔθους.
Δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦτο δεικνύον, ὅτι ὅλη ἡ ΔΕΖ κίνησις ὅλου τοῦ ΑΒΓ μεγέθους ἐστί. δείκνυται δὲ ἐπὶ προειλημμένῳ τῷ τὴν μὲν ΔΕ τοῦ ΑΒ εἶναι μεγέθους, τὴν δὲ EZ τοῦ ΒΓ, καὶ ἐπὶ ἀξιώματι τῷ λέγοντι, ὅτι πᾶσα κίνησις κινουμένου τινός ἐστιν. ἡ δὲ δεῖξις ἐκ διαιρέσεως πρόεισι τοιαύτης· ἡ ΔΖ κίνησις ὅλη ἢ τῶν μερῶν τοῦ ΑΓ μεγέθους ἐστὶν ὁποτέρου ἢ ὅλου τοῦ ΑΓ ἢ ἄλλου τινὸς παρὰ ταῦτα. καὶ ἔστιν ἀνελλιπὴς ἡ διαίρεσις· εἰ οὖν μήτε τῶν μερῶν ἐστιν μηδετέρου ἡ ὅλη μέρους γὰρ ἑκατέρα ἐστίν, ἡ μὲν ΔΕ τοῦ ΑΒ, ἡ δὲ EZ τοῦ ΒΓ ὥστε οὐδετέρου αὐτῶν ἡ ὅλη)· ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἄλλου τινὸς ἔσται ἡ ΔΖ κίνησις. εἰ γὰρ ἦν ὅλη τινὸς ἄλλου, καὶ τὰ μόρια αὐτῆς τῶν ἐκείνου μορίων ἄν ἦν (οὐ γὰρ δὴ ἀμερὲς ὂν ἐκινεῖτο. τοῦτο δὲ ὡς ἐναργὲς λαμβάνει καὶ ὡς ἤδη [*](1 ΒΓ] ᾱγݲ C 2 αὐτὴν οὐχ οἷόν τε aF 4 ὅλη ἔσται CM ταῦτα C 5 τρόπον om. F G μέρους ὅλου F: ὅλου μεγέθους a 7 εἰ] ἡ CF 8 ᾧ om. Α 10 καὶ ante οὕτως posui: ante λαβὼν habent AF: om. aCM μὲν om. C δείξας τὴν ’δε aF 11 ἢν] ὃν F 12 τὸ om. F εἰ ὅλου] ἡ ὅλη F: εἰς ὅλου M 13 οὐ πάντως aAF: ὡσαύτως CM ἠκολούθη F καὶ τὰ μέρη] κατὰ μέρος καὶ F 14 εἰ] ἡ F: ἡ C1 ἀδιαίρετα M 15 τὸ γὰρ ὅλον] τοῦτο γὰρ ὅλον CM: om. F 16 δυνατόν AF: post ὅλον tianspouit a: δύναται CM 17 εἰ om. F ἅπασα a ex Arist. vulg. 18 εἴη ut Arist. EF libri: εἴη ἄν Arist. vulg. Γ om. F 19 post δεύτερον add. μὲν delevit M post ὅτι add. ἡ CM κ.ίνησις om. aF 21 ΑΒ] βᾶ Α 22 διαιρέσεως τινος aF 23 τοιαύτη aF ἡ δὲ (corn nescio unde) δζ C ΑΓ] αβ F 24 ἡ τοῦ ᾱγݲ ὅλου aF ἀνελλειπὴς a 27 ἀλλὰ per anacoluthian adiuugitur post γὰρ add. οὖν del. C 29 δὴ] δὲ M)
p. 234b 34 Ἔτι δὲ εἰ ἔστιν ἄλλη τοῦ ὅλου κίνησις ἕως τοῦ | καὶ [*](227r) ἀνάγκη παντὸς εἶναι τοῦ μεριστοῦ αὐτήν.
Δείξας τὴν ΔΖ κίνησιν ὅλην τοῦ ΑΓ μεγέθους οὖσαν ὅλου διὰ τοῦ μὴ δύνασθαι ἄλλου τινὸς αὐτὴν εἶναι μεγέθους νῦν δείκνυσι τὸ αὐτὸ διὰ τοῦ μὴ δύνασθαι ἄλλην τινὰ κίνησιν εἶναι τοὐ ΑΓ μεγέθους παρὰ τὴν ΔΖ. εἰ γὰρ δυνατόν, ἔστω τοῦ ΑΓ μεγέθους ὅλου ἄλλη τις παρὰ τὴν ΔΖ ἡ ΘΙ· τὰ δὴ μέρη τῆς 81 ἔσται τῶν μερῶν τοῦ ΑΓ καὶ εἰ μὲν τὰ μέρη τῆς ΘΙ κινήσεως οἷον τὰ ΘΚ Kl ἴσα ἐστὶ τοῖς μέρεσι τῆς ΔΖ κινήσεως τοῖς ΔΕ EZ, καὶ τὰ αὐτὰ ἀνάγκη καὶ τὴν ὅλην τὴν ΘΙ τῇ ὅλῃ τῇ ΔΖ ἴσην εἶναι καὶ τὴν αὐτήν· ἑκάστου γὰρ κίνησις μία. καὶ οὐ δύνανται οὔτε τῶν μερῶν τοῦ ΑΓ ἄλλαι τινὲς εἶναι κινήσεις μετὰ τῶν ΔΕ EZ οὔτε τοῦ ὅλου μετὰ τῆς ΔΖ· ἀλλ’ εἰ μὲν ἡ ΘΙ κίνησις εἰς τὰς τῶν μερῶν κινήσεις διαιρεθείη, ἡ αὐτὴ ἔσται τῇ ΔΖ· εἰς γὰρ τὰ ἐκείνης μέρη διαιρεῖται. αὐτὸς δὲ ἀντὶ τοῦ εἰπεῖν ‘ἡ αὐτὴ ἔσται τῇ ΔΖ’, εἴπερ εἰς τὰ ἐκείνης μέρη διαιρεῖται, ἴση ἔσται εἶπεν ἡ ΘΙ τῇ ΔΖ. εἰ δὲ ἀφαιρουμένων ἀπὸ τῆς 01 τῶν ἴσων τοῖς ΔΕ EZ ἀπολειφθείη τι ἄλλο μέρος οἷον τὸ Kl, τοῦτο τὸ μέρος τῆς ΘΙ κινήσεως οὐδενὸς ἔσται κίνησις τοῦ ΑΓ· οὔτε γὰρ τοῦ ὅλου (ἡ γὰρ ΘΙ ὅλη τοῦ ὅλου ἦν) οὔτε μέρους τινὸς οὐδὲ γὰρ ἔχει τι ἄλλο μέρος παρὰ τὰ ΑΒ ΒΓ, ὧν ἦν κίνησις ἡ ΘΙ εἰς δύο διαιρεθεῖσα ἴσα ταῖς ΔΕ EZ. εἰπὼν δὲ οὔτε ἄλλου τῶν μερῶν τὸ μὲν προσθεῖναι, διότι μηδὲν ἄλλο μέρος ἔχει, παρείασεν ὡς σαφές, ὅτι δὲ οὐδενὸς τῶν εἰς ἃ διῄρηταί ἐστιν, ἔδειξεν εἰπὼν διὰ τὸ μίαν εἶναι τοῦ ἑνὸς· οὐ γὰρ δύναται τὸ αὐτὸ μέρος ἅμα τῶν τε ΔΕ EZ μερῶν τινος εἶναι καὶ ὅλου, ἀλλ’ οὐδὲ καὶ ἔξωθεν ἄλλου τινὸς ἔσται. οὗ αἰτίαν προσέ- [*](1 αὐτὸ F 6 ἕτιν M: μέν ἐστι a ex Arist. vulg. (sed om. EF) τοῦ ὅλου κίνησις ἄλλη ex Arist. vulg. a καὶ om. F 7 παντὸς] τινὸς F αὐτοῦ F 9 ante νῦν iterata νῦν — δύνασθαι ἄλλου — μεγέθους del. G 11 γὰρ] γε F 12 εἰ in ras. Α: ἡ F 13 ΚI om. C ἔσται Α τοῖς] τῆς F: οἷον τοῖς a 14 καὶ (ante τὰ) om. F 15 τῇ om. a 15. 16 δύναται FM 16 ἄλλας (om. τινὲς) F κινήσεις εἶναι aF 17 εἰ] ἡ F 18 καὶ ἡ αὐτὴ F ΔΖ] Z om. in lac. xxxv litt. Μ 18. 19 post διαιρεῖται lac. X litt. M 19 δέ om. M εἴπερ — ΔΖ (20) om. M 20 AZ a: ’δες ACF τοῖς CM (cf. v. 14): τῆς (post ἴσων) aF: τοῦ Α 21 τι om. Α 22 τὸ μέρος om. F τοῦ ΑΓ om. CM οὐδὲ a: οὔτε ACFM 24 τὰ M: τὸ aACF ἢν aCF: ἡ Μ: ἦν ἡ Α ΘΙ a: θκݲ 25 ἴσα post EZ a 26 μὴ δὲ aF παρῆκεν a δὲ om. F 27 διαιρεῖται F τοῦ om. Arist. cod. E1 28 τινές C 29 καὶ (post οὐδὲ) om. fortasse recte CM)
Ὁ δὲ Εὔδημος καὶ οὕτως ἔδειξε τὸ προκείμενον, “ εἰ γὰρ ἔστι τοῦ ὅλου κίνησις, ἔστι δὲ καὶ τῶν μορίων ἑκάστου, ἕτεραι δὲ αὗται καὶ μέρος ἑκάστη τῆς ὅλης, αἱ τῶν μορίων κινήσεις μόρια ἔσονται τῆς ὅλη τοσοῦτον ἕκαστον, ὁποστημόριον καὶ αὐτὸ τοὐ κινουμένου ἐστίν· ὥστε εἰ τὰ τοῦ κινουμένου μόρια ἰσάζει τῷ ὅλῳ, καὶ αἱ κινήσεις αἱ τοῦ κινουμένου ἴσαι ἔσονται τῇ ὅλῃ” . καὶ ἀπορίαν δέ τινα φαίνεσθαι περὶ τὰ εἰρημένα φησὶν ὁ Εὔδημος· “ πῶς χρὴ λέγειν τὰ μόρια κινεῖσθαι· οὐ γὰρ ἔστιν ἐνεργείᾳ. ἢ πάντα ἔσται τὰ μεριστὰ πολλὰ καὶ ἄπειρα, ἓν δὲ οὐθέν; εἰ δὴ δεῖ νοῆσαι τὰ μέρη, ἐπὶ μὲν ἀλλοιώσεως φαίνεταί πὼς ἐνδέχεσθαι τὸ λεχθέν· λευκαίνεται γὰρ καὶ σκέλος καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. καὶ τούτων ἴδιαι φαίνονται αἱ ἀλλοιώσεις ἀριθμῷ· ἐνδέχεται γὰρ τὸ μὲν λευκαίνεσθαι, τὸ δὲ μὴ λευκαίνεσθαι. εἴδει δὲ ἔστωσαν αἱ αὐταί· γίνεται οὖν καὶ ἡ πάντων [*](1 post τὸ lacunain posui. intercidisse credo συνεχὲς εἶναι 2 post ἑνὸς add. οὐδὲν δέ — ᾱβݲ βݲγݲ συνεχοῦς τινὸς καὶ ἑνός delevit C τὰ ACM: τὴν aF 4 5 τῆς alt.] τοῦ a 6 κινήσεις a ΔΕ EZ] ’δες M 7 ἀπόκειται a ἔσται a 8 ἑταίραι C 10 post οὔτε prius add. δὲ a 11 λείπει CM 12 εἰ] ἡ F 14 διαιρέσεως (ante κατὰ) ut vid. Α 1 κινουμένου, ι in ras. C 16 τοῦ τοῦ τοῦ Α1 C: τοῦ aA 2FM 17 μεριστὸν om. F ἐστιν aCF: ἔστω Α1: ἔστι Α2.. om. in lac. iv litt. ἔω in mrg. rest. M 18. 11) εἰ δὲ — κινουμένου (19) om. F: iteravit, sed delevit C 20 post κινουμένου liahet εἰ δὲ — μόρια τοῦ κινουμένου F 21 Εὔδημος] fr. 65. p. 87,23 Sp. 24 ὁποστημόριον, ὅστ’ in ras. Α κινούμενον (om. τοῦ) F εἰ] καὶ εἰ M: καὶ ἡ C 26 καὶ om. F 27 Εὔδημος] fr. 65 p. 88,5 Sp. 30 καὶ (post σκέλος) om. a ἴδιαι] ἤδη F 31 αἱ om. CM ἀριθμῷ] κατ’ ἀριθμόν F τὸ δὲ C: τὸ, superscripto δὲ Α 32 εἴδει] ἤδη F)
p. 235a 10 Ἄλλη δὲ κατὰ τὸν χρόνον ἕως τοῦ ἀνάγκη πᾶσαν κίνησιν δίαι ῥεῖσθαι κατὰ τὸν χρόνον.
Εἰπὼν διχῶς διαιρετὴν εἶναι πᾶσαν κίνησιν, ἕνα μὲν τρόπον τῷ χρόνῳ, ἄλλον δὲ κατὰ τὸ κινούμενον μέγεθος, καὶ δείξας κατὰ τρεῖς τρόπους ὅτι κατὰ τὸ κινούμενον μέγεθος διαιρετή ἐστι. συντόμως καὶ σαφῶς δείκνυσιν, ὅτι καὶ κατὰ τὸν χρόνον διαιρετή ἐστιν ἡ κίνησις· πᾶσα γὰρ κίνησις ἐν χρόνῳ, χρόνος | δὲ πᾶς διαιρετός. καὶ ἐν μὲν τῷ ἡμίσει [*](227v) τοὐ χρόνου τὸ ἥμισυ κινήσεται τὸ ὁμαλῶς κινούμενον, ἐν δὲ τῷ τρίτῳ τὸ τρίτον, καὶ ὅλως ἐν μὲν τῷ πλείονι πλέον, ἐν δὲ τῷ ἐλάττονι ἔλαττον. εἰ δὲ ἐν μὲν τῷ πλείονι χρόνῳ πλείων κίνησις, ἐν δὲ τῷ ἐλάττονι ἐλάττων καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, πᾶσα ἄρα κίνησις διαιρεῖται κατὰ τὸν χρόνον. “ εἴη δὲ ἄν, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἡ μὲν κατὰ χρόνον διαίρεσις τῆς κινήσεως ὥσπερ κατὰ μῆκος, ἡ δὲ κατὰ τὰ μέρη τοῦ κινουμένου ὡσπερανεὶ κατὰ πλάτος· καὶ γὰρ ὁ μὲν χρόνος κατὰ γραμμὴν πρόεισιν οὐδὲν ἐμφαίνων πλάτος, τὸ δὲ κινούμενον πλάτος ἔχον ὡς ἐπὶ ἐπιφανείας κινεῖται, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἐπὶ γραμμῆς.”
[*](1 ἡ om. M 2 πάντων CM post ἐροῦμεν add. ἕκαστον a 3 ἐνἡνεγκται aF ὁποιανοῦν F 4 σταδίαν M 5 τὰ στάδια M: τὰ διὰ F γε om F 7 κατὰ] καὶ CM συμμερισθήσονται aF 8 post τόπον add. κινήσεως aF ἐπισκεπτέον a 8. 9 βήμασι διαπορεῖ CM 9 πρὸς αὐτὸν CM τὸ πρὸς τὸ ὅλον ῥηθέν F 12 εἰ om. F 13 καθ’ ἑαυτὸ aCM 14 Ἄλλον M τὸν om. F itemque v. 15 17 καὶ δεῖ ξας — ἐστι (18) om. F 18 κτὰ om. C 19 καὶ om. F τὸν ACM: om. aF 20 ἐν] εἰ V 21 κινεῖται aF 22 τῷ (post μὲν) om. F πλέονι πλέον AC 24 ἐλάττον aC1 κατὰ τὸ μῆκος Μ τὰ ACM: om. aF 27 ὥσπερ ἀν’ εἰ CM1: ὥσπερ ἄν εἴη aAM2: ὥσπερ ἄν ἡ F)p. 235 a 13 ἐπεὶ δὲ πᾶν τὸ κινούμενον ἔν τινι κινεῖται ἕως τοῦ [*](227v) καὶ πάλιν τὴν ἐλάττω τῷ ἐλάττονι.
Δείξας τὰ συνεχῆ πάντα τό τε μέγεθος τὸ κινούμενον καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις εἴτε κατὰ τόπον εἴτε κατὰ ποιότητα ἢ ποσότητα, καὶ τὴν κίνησιν καὶ τὸ κινεῖσθαι καὶ τὸν χρόνον, διαιρετὰ εἰς ἀεὶ διαιρετὰ καὶ μηδὲν ἐξ ἀδιαιρέτων, νῦν δείκνυσιν, ὅτι πάντων τούτων αἱ αὐταὶ διαιρέσεις εἰσὶ καὶ ὁμοίως πάντα συνδιαιρεῖται ἀλλήλοις. τὸ δὲ καὶ παντός ἐστι κίνησις ἢ ἐλλείπει τοῦ κινουμένου, ἵνα ᾖ ‘ παντὸς τοῦ κινουμένου ἐστὶ κίνησις’ ὅπερ εἶπεν πρότερον, ὅτι πᾶσα κίνησις τινός ἐστι, τοῦ κινουμένου δηλονότι τούτου γὰρ καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται) ἢ παντός ἐστι κίνησις, διότι τὸ κινούμενον καθ’ αὑτὸ ὅλον ὂν καὶ πᾶν κινεῖται, καὶ τὸ ἔν τινι δὲ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις δηλοῖ, τό τε κατὰ τόπον καὶ τὸ κατὰ ποσὸν καὶ τὸ κατὰ ποιόν. εἰπὼν οὖν τὴν αὐτὴν εἶναι τούτων πάντων διαίρεσιν, ἐπειδὴ τὸ ποιὸν δοκεῖ μὴ διαιρεῖσθαι καθ’ αὑτὸ τὴν εἰς μέρη διαίρεσιν, ὅτι μηδὲ ποσόν ἐστι, διὰ τοῦτο προσέθηκεν ὅτι οὐχ ὁμοίως πάντα διαιρεθήσεται τὰ καθ’ ἃ ἡ κίνησις γίνεται· ὁ μὲν γὰρ τόπος, καθ’ ὃν ἡ κατὰ τόπον κίνησις, καὶ τὸ μέγεθος, καθ’ ὃ ἡ αὔξησις καὶ ἡ μείωσις ποσὰ ὄντα καθ’ αὑτὰ διαιρεθήσεται, τὸ δὲ ποιὸν καθ’ ὃ ἡ ἀλλοίωσις οὐκέτι καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς διαιρεῖται· τῷ γὰρ τὸ σῶμα διαιρεῖσθαι, ἐν ᾧ τὸ ποιόν, τούτῳ καὶ αὐτὸ τὸ ποιὸν διαιρεθήσεται. θεὶς δὲ τὸ τοῦ μὲν τόπου καθ’ αὑτὸ εἶναι τὴν διαίρεσιν οὐκέτι προσέθηκε τὸ καὶ τοῦ μεγέθους, καθ’ ὃ ἡ κατὰ αὔξησιν καὶ μείωσιν κίνησις, ἀλλ’ ὡς γνώριμον τοῦτο παρεὶς ἐπήγαγεν τοῦ δὲ ποιοῦ κατὰ συμβεβηκός. ἢ δεῖ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, γεγράφθαι ἀντὶ τοῦ τοῦ μὲν τόπου καθ’ αὑτὸ τὸ τοῦ μὲν ποσοῦ καθ’ αὑτό· οὕτω γὰρ ἄν καὶ περὶ τοῦ τόπου καὶ περὶ τοῦ μεγέθους ἔλεγε· ποσὸν γὰρ ἑκάτερον.’’ ταῦτα οὖν προσθεὶς μέτα ταύτα δείκνυσιν αὐτὰ· καὶ πρῶτον, ὅτι τῳ χρόνῳ συνδιαιρεῖται ἡ κίνησις, καὶ ἀνάπαλιν, ὅτι τῇ κινήσει ὁ χρόνος. εἰ γὰρ ἐν τῷ Α χρόνῳ τι ὅλην τὴν Β κινεῖται, δῆλον ὡς τὸ ὁμαλῶς κινούμενον ἐν τῷ ἡμίσει τοῦ Α [*](1 post κινεῖται add. καὶ del. F 2 ἐλάττονα aM τῷ] ἐν τῷ a ex Arist. τὴν F 5 διαιρετὰ εἰς AC: διαιρετὰ εἶναι εἰς aF : εἰς M 7 τῶ δὲ CM ἐστιν ἡ aF ἡ cm. F 9 πρότερον] p. 234 b 29 post ὅτι add. καὶ CM 10 καὶ τὸ] καὶ τοῦ F ἢ — κινεῖται (11) om. M 11 post διότι add. καὶ C 12. 13 τὰ κατὰ τὸ ποσὸν καὶ τὸ κατὰ τὸ ποιόν M: κατὰ τὸ ποσὸν καὶ κατὰ τὸ ποιόν C 13 καὶ κατὰ τὸ ποιόν Α 13. 14 πάντων τούτων CM 14 post ἐπειδὴ add. καὶ C κατ’ αὐτὸ aA 2F 14. 15 εἰς μέρη om., sod rest, in mrg. C1 16 τὰ om. 17 ἡ (ante μείωσις) om. aF 19 τὸ om. FM 20 τοῦτο F 21 μὲν om. CM at cf. V. 24 24 ἡ δεῖ] ἤδη F ἀντὶ τοῦ τοῦ AC: ἀντὶ τοῦ aFM 25 τὸ om. F οὕτως γὰρ περὶ τόπου τε ἄν καὶ a 26 περὶ τοῦ CM: τοῦ F: περὶ a: περὶ μέν τοῦ Α ἔλεγε aA : om. CFM ποσὸν μέν γὰρ F προθεὶς aA 28 Α] πρώτω F 29 τὶ ὅλην τὴν aA : τὴν ὅλην τὴν CM : τὴν πρώτην ὅλην τὴν F)
p. 235 a 25 τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τὸ κινεῖσθαι διαιρεθήσεται ἕως τοῦ ληφθέντος γὰρ τοῦ κινεῖσθαι καθ’ ἑκατέραν συνεχὲς καὶ τὸ ὅλον.
Δείξας τὸν χρόνον καὶ τὴν κίνησιν ἀλλήλοις ὁμοίως διαιρούμενα δείκνυσιν, ὅτι καὶ τὸ κινεῖσθαι, ὅ ἐστιν ἐνέργεια κατὰ τὴν κίνησιν ἢ πάθος, ὁμοίως τῇ κινήσει διαιρεῖται. εἰ γὰρ τὸ κινεῖσθαι παρουσία κινήσεως ἐστι, δῆλον ὅτι τῆ μὲν τῆς πλείονος κινήσεως παρουσίᾳ πλεῖον τὸ κινεῖσθαι, τῇ δὲ τῆς ἐλάττονος ἔλαττον, ὥστε συνδιαιρεθήσεται τῇ κινήσει τὸ κινεῖσθαι, ἧς παρουσία ἐστίν. εἰ γὰρ τὸ Γ ἐστὶ τὸ κινεῖσθαι ὅλον, ἡ δὲ ΑΔ κίνησις, ἧς παρουσίᾳ τῷ Γ τὸ κινεῖσθαι, κατὰ τὴν ἡμίσειαν τῆς ΑΔ τὴν ΑΒ κίνησιν ἔλαττον ἔσται τὸ κινεῖσθαι· τὸ γὰρ ἥμισυ τοῦ Γ. κἂν τὴν ἡμίσειαν τῆς ΑΒ κινήσεως λάβωμεν, κατὰ ταύτην ἥμισυ τοῦ ἡμίσεος κινεῖσθαι ἔσται. καὶ ἀεὶ οὕτω διαιροῦντες τὴν κίνησιν, τῇ αὐτῇ διαιρέσει καὶ τὸ κινεῖσθαι διαιρήσομεν. οὕτω μὲν οὖν ἔδειξεν, ὅτι εἰ τὸ ὅλον κινεῖσθαι νεῖσθαι τῇ τῆς ὅλης κινήσεως παρουσίᾳ γίνεται, καὶ τὰ μέρη τοῦ κινεῖσθαι κατὰ τὰ αὐτὰ μέρη τῆς κινήσεως διαιρεῖται. ἐφεξῆς δὲ δι’ ἐκθέσεως τὸ ἀνάπαλιν δείκνυσιν, ὅτι εἰ τὰ μόρια τοῦ κινεῖσθαι τῇ τῶν μορίων τῆς κινήσεως παρουσίᾳ | συνδιῄρηται, καὶ τὸ ὅλον κινεῖσθαι τῇ τῆς ὅλης κινήσεως [*](228r) παρουσίᾳ γενήσεται. ἔστω γὰρ ἡ ὅλη κίνησις ἡ ΔΕ διῃρημένη κατὰ τὸ Γ. καὶ τοῦ μὲν ΔΓ μέρους αὐτῆς ἡ ἐνέργει καὶ τὸ κινεῖσθαι ἔστω τὸ ZH. τοῦ δὲ ΓΕ τοῦ ἑτέρου τῆς κινήσεως μέρους τὸ κινεῖσθαι ἔστω τὸ ΗΘ. ὥστε τὸ ΖΘ τὸ ὅλον κινεῖσθαι κατὰ τὴν ὅλην κίνησιν τὴν ΔΕ γίνεσθαι. εἰ δὲ λέγοι τις τῆς ὅλη ΔΕ κινήσεως μὴ τὸ ΖΘ εἶναι τὸ κινεῖ· σθαι, ἀλλ’ ἢ ἓν τῶν ZH ΗΘ ἢ ἄλλο τι παρὰ ταῦτα, οὐκ ὀρθῶς ἐρεῖ. τοῦ μὲν γὰρ ΖΗ κινεῖσθαι ἡ ΔΓ κίνησις ἦν, τοῦ δὲ ΗΘ ἡ ΓΕ. οὐδετέρου δὲ ὅλη ἡ AE. εἰ δὲ ἄλλου τινός, πλείω ἔσται κινεῖσθαι κτὰ τὴν αὐτὴν [*](1 post B add. κινήσεως a 2 συνδιαιρεῖται F καὶ ἀνάπαλιν δὲ CM 3 γὰρ om. F 5 αὐτῆς om. et καὶ ante τὴν ἡμίσειαν add. aF 7 post τρόπον add. ἀεὶ F 8 ληφθέντος — ἑκατέραν om. F ἑτέραν M 9 καὶ ACFM: ἔσται a ut Arist, super καὶ add. Α 11 ὃ om. M 13 παρουσία καὶ F 16 παρουσία̣ scripsi: παρουσία ACM: παρουσία ἐστὶ a τὸ γݲ CFM: τῶι γݲ aA 17 κἄν ACM: κατὰ κὰν a 19 τῇ αὐτῇ] τοιαύτη F 20 μὲν οὖν aA : μὲν F: γὰρ CM ὅτι om. a 24 συνδιείρηται C post ὅλον add. καὶ τὸ ὅσον F 26 μὲν om. F ΔΓ] γδ aF 27 δέ om. C 28 ὅλον τὸ transp. aF 29 λέγει FM 30 ἡ ἐν τῶν ζݲηݲ ἢ AC: εἰ ἐν τῷ ζῆ ἤθ’ ἢ M: ἡ ἐν τῶ ζῆ ἢ θη F: ἡ τὸ Γῆ ἡ ἤθ’ ἡ a 31 οὐδετέρα aF 32 post δὲ prius add. ἡ a)
p. 235a34 Ὡσαύτως δὲ δειχθήσεται καὶ τὸ μῆκος διαιρετόν ἕως του ὁμοίως ἔξει κατὰ πάντων.
Ὥσπερ ὁ χρόνος, φησίν, ἐδείχθη καὶ τὸ κινεῖσθαι ταῖς αὐταῖς διαιρέσεσι διαιρούμενα, οὕτω δειχθήσεται τοῖς προειρημένοις συνδιαιρούμενον τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις γίνεται, εἰ μὲν κατὰ τόπον ἡ κίνησις, τὸ μῆκος, εἰ δὲ κατὰ ποσότητα ὡς αὔξησις καὶ μείωσις, τὸ μέγεθος, εἰ δὲ κατὰ ποιότητα ἡ ποιότης· ὅτι γὰρ ἄν διαιρεθῇ τούτων, καὶ τὰ ἄλλα πάντα τῇ αὐτῇ διαιρέσει συνδιαιρεθήσεται. εἰ γὰρ ἐν ὅλῳ τινὶ χρόνῳ ὅλην τινὰ κίνησιν κινοῖτό τι, ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιὸν καὶ διαιρεθέντος τοῦ χρόνου εἰς ἥμισυ ἡ τρίτον ἡ ἄλλο τι μόριον, καὶ ἡ κίνησις καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ κίνησις εἰς τὰ αὐτὰ μόρια διαιρεθήσεται. ἡ μέντοι ποιότης, εἰ κατὰ ποιότητα ἡ κίνησις εἴη, οὐ καθ’ αὑτὸ διαιρεθήσεται, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός (οὐ γὰρ καθὸ ποιότης), ἀλλὰ καθὸ τὸ ἀλλοιούμενον καὶ κατὰ ποιότητα ποσόν ἐστιν. τῷ γὰρ τούτου τὸ ἥμισυ ἐν τῷ ἡμίσει χρόνῳ ἀλλοιοῦσθαι καὶ τὸ καθ’ ὃ ἡ ἀλλοίωσις γίνεται εἰς ἥμισυ διαιρεῖται· τοὐ γὰρ ἐν τῷ ὅλῳ ποιοῦ ἥμισυ τὸ ἐν τῷ ἡμίσει τοῦ ὅλου. καὶ τὸ κινούμενον δὲ ὁμοίως διαιρεθήσεται τοῖς εἰρημένοις, ὡς εἶπεν ἐν τοῖς πρώτοις· εἰ γὰρ ὅλον ἐν τῷ ὅλῳ χρόνῳ, τὸ ἥμισυ αὐτοῦ ἔσται ἐν τῷ ἡμίσει κινούμένον. [*](1 post ἓν add. ἀριθμῷ CM 2 τὸ δὲ — διότι πρὸ (3) om. F 3 ὀλίγον F 4. 5 ὡς μὴ ἐκ F 5 κινήσεως F εἴη ὅλου aF 6 αὑτοῦ Α2 8 τῆς (post τὰ) om. F καὶ (ante οὕτως) om. Α 10 παρουσία libri ut v. 12 λέγη a: λέγοι ACFM τῇ om. C 11 τὸ om. F 12 ἔσται ante παρουσία transp. a: om. F ληφθῇ F καθ’ ἕτερον F: παρ’ ἑκάτερον C1M 13 ἄν ACM: om. aF 13. 14 τι κινήσῃ M: om. F 14 ἄν habent omnes libri 18 συνδιαιρούμενον] διαιρούμενον F 21 αὐτῇ om. F 23 ἡ κατὰ τὸ ποιὸν, ἡ κατὰ τὸ ποσὸν, ἡ κατὰ τόπον aF καὶ (ante διαιρεθέντος) om. a 24 ἥμισυν M ut v. 28 et 32 27 post καθὸ add. ἡ F 28 τὸ γὰρ τούτου ἥμισυ F 29 ἀλλοιοῦται F ἥμισυ] εἴδη F 30 τοῦ ἐν F 31 πρώτοις] cf. Z 2 32 ἔσται ante τὸ ἥμισυ a)
p. 235 b 1 Ἠκολούθηκε δὲ μάλιστα τὸ διαιρεῖσθαι ἕως τοῦ τὸ δἑ ἄπειρον ἐν τοῖς ἑπομένοις ἔσται δῆλον.
Λοιποῦ ὄντος τοῦ δεῖξαι, ὅτι καὶ τὸ κινούμενον, ὅπερ ἤδη δέδεικται διαιρετὸν ὄν, ὁμοίως διαιρεῖται τοῖς ἄλλοις, ἐκ περιουσίας τοῦτο δείκνυσιν, ὅτι καὶ τὰ ἄλλα πάντα τὰ διαιρούμενα τῆ πρὸς τὸ κινούμενον ἀκολουθίᾳ διαιρεῖται. οὔτε γὰρ ὁ χρόνος οὔτε ἡ κίνησις οὔτε τὸ κινεῖσθαι οὔτε τόπος ἢ μέγεθος ἢ ποιότης ἴσα ὅλου τε τοῦ κινουμένου καὶ μορίου αὐτοῦ. εἰκότως δὲ ἀπὸ τούτου τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει ἡ διαίρεσις, διότι τὰ λοιπὰ ἡ τούτου ἐστὶν ἢ τῶν τούτου. τὸ μὲν γὰρ μῆκος τοῦ σώματος καὶ ἡ κίνησις καὶ τὸ μέγεθος καὶ ἡ ποιότης, ὁ δὲ χρόνος τῆς κινήσεως· ἡ μέντοι ποιότης ἐναργέστερον τὸ εἶναι διαιρετὴ ἀπὸ τοῦ μεγέθους ἔχει τοῦ κινουμένου· τὸ γὰρ ποιὸν οὔτε συνεχὲς οὔτε διαιρετὸν καθ’ αὑτό. προσθεὶς δὲ ὅτι καὶ τὸ ἄπειρον ὁμοίως ἔχει πάντα, | ἀπὸ τοῦ μεγέθους ἀρξάμενα τοῦ κινουμένου, [*](228v) τὸ μὲν ὅτι τὸ διαιρετὸν ὁμοίως ἔχει πάντα δεδεῖχθαί φησι· τοῦτο γάρ ἐστιν ὃ προσεχῶς ἔδειξε. πῶς δὲ τὸ ἄπειρον ἐν αὐτοῖς καὶ πῶς ὁμοίως ἐν πᾶσιν, ὕστερον δειχθήσεται. ζητεῖ δὲ πάλιν ὁ Ἀλέξανδρος, πῶς ἡ κατὰ [*](1. 2 τῷ χρόνῳ τὸ κινούμενον CM G ἢ] εἰ F 8 ἀναλογίας γινομένης aF: ἀναλαμβανομένης M 10 ἄν om. F ᾗ] ἢ C 11 τοσοῦτον CM 12 ante τὸ add. καὶ F 14 τῷ] τὸ ’ ἔχει F 17 εἶναι ἢ ἄπειρα secundum Aristotelem aF 18 ἐπ’ om. F 19 ἐν τοῖς om. F αὐτὸς post ἐφεξῆς aF 20 Ἠκολούθησε CM μάλλιστα C: μᾶλλον F 21 δῆλον a et add. Α: om. CFM 23 ὄν om. a post ὁμοίως add. κινεῖται del. F 25. 25 οὔτε ὁ τόπος aF 29 μέντοι] μὲν F 30 τῶ εἶναι F1 τὸ κινούμενον F)
p. 235 b 6 ἐπεὶ δὲ πᾶν τὸ μεταβάλλον ἔκ τινος εἴς τι μεταβάλλει ἕως τοῦ ὁμοίως γὰρ ἐπὶ μιᾶς καὶ τῶν ἄλλων.
Τὸ προκείμενόν ἐστι δεῖξαι, ὅτι τὸ μεταβεβληκὸς ὅτε πρῶτον μεταβέβληκεν, εἰς ὃ μετέβαλλεν, ἀνάγκη ἐν τούτῳ εἶναι εἰς ὃ μεταβέβληκεν· οὐ γὰρ ἁπλῶς τὸ μεταβεβληκὸς ἀνάγκη ἤδη εἶναι ἐν τῷ εἰς ὃ μετέβαλλεν. εἰ γάρ τι μεταβάλλον ἐκ μέλανος εἰς λευκὸν εἴη ἐν τῷ φαιῷ, τοῦτο μεταβεβληκὸς μὲν ἔστι ἐκ τοῦ μέλανος, οὔπω μέντοι μεταβεβληκὸς εἰς τὸ λευκὸν εἰς ὃ μετέβαλλε, δι’ ὃ οὐδὲ ἔστι πω ἐν τῷ λευκῷ εἰς ὃ μετέβαλλε. τὸ δὲ πρῶτον πρόσκειται τῷ μεταβέβληκε, διότι οὕτως ἀληθεύσει ὁ λόγος. τὸν γὰρ ἐλθόντα Ἀθήναζε, ὅτε πρῶτον ἐλήλυθεν, ἀνάγκη ἐν Ἀθήναις εἶναι, τὸν μέντοι πέρυσιν ἐληλυθότα Ἀθήναζε, οὐκέτι ἀναγκαῖον νῦν εἶναι ἐν Ἀθήναις · τότε δὲ ἦν, ὅτε πρώτως ἐλήλυθε. τὸ μὲν οὖν τοιοῦτον. προλαβὼν δὲ ὡς ἐναργές, ὅτι τὸ μεταβάλλον πᾶν ἔκ τινος εἴς τι μεταβάλλει, δείκνυσι τὸ προκείμενον ἀπό τε τῆς τῶν ὀνομάτων μεταλήψεως καὶ ἀπὸ τῆς ἐναργῶς τοῦτο ἐχούσης μεταβολῆς κατὰ γένεσιν καὶ φθοράν. ἡ μὲν οὖν μετάληψις ἐγένετο τοῦ μεταβάλλειν εἰς τὸ ἀπολείπειν. ἢ γὰρ ταὐτόν ἐστι, φησί, τῷ μεταβάλλειν τὸ ἀπολείπειν ἢ πάντως ἀκολουθεῖ τῷ μέτα βάλλειν τὸ ἀπολείπειν. εἰ δὲ ταῦτα οὕτως ἔχει πρὸς ἄλληλα, ὥστε ἢ τὰ αὐτὰ εἶναι ἢ τὸ ἕτερον τῷ ἑτέρῳ ἀκολουθεῖν, δῆλον ὅτι καὶ τὸ μεταβεβληκέναι καὶ τὸ ἀπολελοιπέναι οὕτως ἕξει πρὸς ἄλληλα, ὥστε ἢ ταὐτὰ εἶναι ἢ ἕπεσθαι τῷ μεταβεβληκέναι τὸ ἀπολελοιπέναι. [*](2 ὥσπερ αὐτός φησι πρὸς Μέλισσον ἀποτεινόμενος aF μἐλλισσον ἀποτινόμενος C 3 πρώτῳ] ἁ F; cf. Α 3. 186 a 15. supra p. 966,18 ἔφη CM: om. aAF καὶ om. F 4 τι om. F 4. 5 μεταβάλλει M 5 διαιρέσει τούτου aF 5. 6 οὔτε ἡ κίνησις om. M 8 εἴς τι om. CM 10 ἀποκείμενόν F ὅτε — μεταβεβληκὸς (12) om. CM 11 εἰς ὃ — μεταβέβληκεν om. F μετέβαλλεν Α (cf. V. 12 sq.): μεταβέβληκεν a 12 τὸ μεταβεβληκὸς] μεταβέβληκεν F μετέβαλεν F 13 μεταβαλλὸν Α 15 μετέβαλεν F: μετάβαλλε Μ διότι δὲ F ἔστι post λευκῷ a: om. F 15. 16 μετέβαλεν F 16. 17 ἀληθεύει a 17 cf. Themist. p. 383,19 Sp. ἀθήναζεν Μ ὅτι F 17. 18 ἐν ἀθήναις εἶναι ἀνάγκη aF 18 πέρισυν F 19 νῦν εἶναι aA-C: συνεῖναι ’F: εἶ νῦν εἶναι Μ 20 τοιοῦτο F 22 post μεταβολῆς add. τῆς M 23 ἐγίνετο C 24 γὰρ — ἡ om. F ἡ] εἰ M φησί om. a τῶ μεταβάλλειν — ἀκολουθεῖ (25) om. Α, sed in mrg. addit, ex Aristotele scilicet τὸ μεταβάλλειν βάλλειν καὶ τὸ ἀπολείπειν, ἢ ἀκολουθεῖ Α1, idque exhibet a πάντως CFM : om. aA σ 25 ἠκολούθη τὸ μετὰ τὸ ἀπολιπεῖν sic F τῷ in ras. A 27 τὸ (ante ἀπολελοιπέναι) CM : om. aAF 28 τῷ] τὸ C 28. 980,1 ἀποβεβληκέναι F)
p. 235 b 19 Ἔτι δὲ καὶ καθ’ ἑκάστην λαμβάνουσι φανερὸν ἕως τοῦ ὅτε μεταβέβληκε πρῶτον, ἐν ἐκείνῳ ἐστί, δῆλον.
Ἀξιώσας ὡς ἐπ’ τῆς γενέσεως ἔχει, οὕτως ἔχειν καὶ ἐπὶ τῶν ἄνων μεταβολῶν τὸ μεταβεβληκός (εἶναι γὰρ ἐν ἐκείνῳ τὸ μεταβεβληκὸς εἰς μετέβαλλεν), νῦν καὶ ἐφ’ ἑκάστης μεταβολῆς πειρᾶται αὐτὸ τοῦτο δεικνύναι οὕτως ἔχον, καὶ χρῆται δείξει καθολικῇ ἐπὶ πάσης μεταβολῆς ἁρμόσαι δυναμένῃ. ἅμα δὲ διὰ ταύτης τῆς ἀποδείξεως καὶ ἔνστασιν λύει φερομένην πρὸς τὴν προλαβοῦσαν ἀπόδειξιν. λέγοι γὰρ ἄν τις, ὅτι τὸ μεταβεβληκός, κἄν ἀπολέλοιπεν ἐκεῖνο ἐξ οὗ μεταβάλλει, δύναται μήπω εἶναι ἐν τῷ εἴ ὃ μεταβάλλει, ἀλλ’ ἐν μεταξύ τινι· ἔστι γὰρ ἐν ταῖς πλείσταις μεταβολαῖς τὸ μεταξύ. καὶ οὐκ ἐχρῆν ἀπὸ τῶν κατὰ ἀντίφασιν μεταβολῶν τῶν μὴ ἐχουσῶν τι μεταξὺ καὶ τὰς ἄλλας μεταβολὰς κανονίζειν, ἐν αἷς ἐστι τὸ μεταξύ. λύει οὖν καὶ ταύτην τὴν ἔνστα|σιν διὰ τούτου τοῦ ἐπιχειρήματος. [*](229r) εἰ γὰρ ἀνάγκη, φησί, τὸ μεταβεβληκὸς εἶναί που, εἶτα ἵνα μή τις τὸ ποῦ ἐπὶ διαθέσεως ἀκούσῃ τινός, ὡς εἴρηται, ἀλλ’ ἐπὶ τόπου, ὅπερ δοκεῖ σημαίνειν τὸ ποῦ, προσέθηκεν ἢ ἔν τινι, ὅπερ κοινότερον δοκεῖ, εἰ οὖν τὸ μεταβεβληκὸς ἀναγκαῖον ἔν τινι εἶναι ἢ τόπῳ ἢ μεγέθει [*](1 post φανερὸν add. ὅτι aF ἐπὶ τῆς] ἐπεὶ καὶ a 2 μεταβολή a ἡ ἐστὶν CM : ἐστιν aAF ὅτι CM: οὐκοῦν aAF τῶι γεγονέναι Α 4 ἀπολελοιπὸς ACF: ἀπολελοι M: ἀπολελοιπέναι a τῷ oui. a 5 τῆς om. aF post εἶναι alteium add. καὶ τῆς a ἀποφάσει F 6 ὃν] ἓν C αὐτοῦ C, οὐ superscr. αὐτῶ κ’ 7 εἰ om. F 8 ἀλληθὲς C: ἀληθῶς F 9 μετέβαλε F δὲ om. M 10 καὶ ἐπεὶ τῶν C 12 καὶ (ante καθ’) om. F et Arist. vulg. 13 ὅτι F δῆλον om. CM 14 ἔχει] ἔχειν M ἔχειν om F post ἐπὶ add. τῆς F 16 μετέβαλε F 17 ἔχειν C δόξη F ἁρμόζειν M: ἁρμόζειν C 18 ἐνστάσεως F λύει/// M 19 πρὸς τὴν προλαβοῦσαν oin. F προλαβοῦσαν ACM: προτέραν a εἴποι a 20 δύναται — μεταβάλλει (21) om. Α μήπω M: μὴ πόρρω aCF ἐν τῆ CM: ἐν τοῖς aF 21 ὁ CFM: ἁ a supra μεταξὺ add. ἐστι Α 22 κατὰ τὴν ἀντίφασιν aF 23 ἄλας C κανονίζειν om. M 25 εἰ γὰρ] εἴπερ Arist. φησί om. aF 27 ἡ ACM: τὸ F: τὸ ἢ a καινότερον F 28 ἀναγκαῖον εἶναι ἔν τινι a: ἀναγκαῖον τὸ ἔν τινι F)
p. 235 b 32 ’Ev ᾧ δὲ πρῶτον μεταβέβληκεν ἕως τοῦ ἐν ἀτόμῳ τὸ [*](229r) μὲν ἔφθαρται, τὸ δὲ γέγονεν.
Δείξας ὅτι τὸ μεταβεβληκός, ὅτε πρῶτον μεταβέβληκεν, ἀναγκαῖον ἐν ἐκείνῳ εἶναι, εἰς ὃ μετέβαλλεν. νῦν δείκνυσιν ὅτι τοῦτο τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε τὸ μεταβεβληκός, οὐ χρόνος ἐστίν, ἀλλὰ ἄτομόν πέρας χρόνου, ὅπερ ‘νῦν’ καλοῦμεν, ὅπερ Πλάτων ‘ἐξαίφνης’ ἐκάλεσεν. ἐξηγησάμενος δέ, τί σημαίνει τὸ πρῶτον, οὕτως ἐπὶ τήν ἀπόδειξιν τοῦ προκειμένου χωρεῖ. πρῶτον γὰρ καθόλου λέγεσθαί φησιν τόδε τι ἢ τοιόνδε εἶναι ἢ τοσόνδε καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως, ὃ μὴ τῷ ἕτερόν τι πρὸ αὐτοῦ εἶναι τοιοῦτον καὶ αὐτὸ τοιοῦτον λέγεται ἀντίκειται δὲ τῷ πρώτῳ τὸ κατ’ ἄλλο· κατ’ ἄλλο δὲ λέγεται ἢ τὸ τῷ μόριόν τι αὐτοῦ τοιοῦτον εἶναι ὅλον τοιοῦτον λεγόμενον, ὥσπερ τὸ ὁρᾶν ὑπάρχειν λέγομεν τῷ ἀνθρώπῳ οὐ πρώτῳ, διότι τοῖς ὄμμασι πρώτοις· καὶ ἐν Ἀθήναις εἶναι λεγόμεθα τῷ μόριον τῶν Ἀθηνῶν εἶναι τὸν ἐν ᾧ ἐσμεν τόπῳ. ἤτοι <ὃ> τῷ τὸ γένος αὐτοῦ καὶ ᾧ ὑποτέτακται τοιοῦτον εἶναι καὶ αὐτὸ τοιοῦτον λέγεται, ὡς τὸ ἰσόπλευρον τρίγωνον δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν λέγεται τὰς τρεῖς γωνίας οὐ πρῶτον, ἀλλὰ διότι πᾶν τρίγωνον. ἐπεὶ οὖν δύναταί τι λέγεσθαι μεταβεβληκέναι ἐν χρόνῳ τινί, ὅτι ἔν τινι τῶν τούτου μεταβέβληκεν (ἐν γὰρ πέρατι αὐτοῦ), διὰ τοῦτο προσέθηκε τὸ πρώτῳ. δείκνυσι δὲ ὅτι ἄτομον τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε τὸ μεταβεβληκὸς διὰ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς· εἰ γὰρ δυνατόν, ἔστω τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε διαιρετόν, καὶ ἔστω τὸ ΑΓ, καὶ διῃρήσθω κατὰ τὸ Β. ἀνάγκη οὖν ἢ ἐν ἑκατέρῳ τῶν ΑΒ ΒΓ μεταβεβληκέναι τὸ ἐν τῷ ΑΓ πρώτῳ ὑποκείμενον μεταβεβληκέναι ἢ ἐν ἑκατέρῳ μεταβάλλειν ἢ ἐν μὲν τῷ ἑτέρῳ μεταβάλλειν, ἐν δὲ τῷ ἑτέρῳ μεταβεβληκέναι. ἀλλ’ εἰ μὲν ἐν ἑκατέρῳ τῶν ΑΒ ΒΓ μεταβέβληκεν, οὐκέτι ἐν τῷ ΑΓ πρώτῳ μεταβέβληκεν, εἴ γε καὶ ἐν τῷ μορίῳ αὐτοῦ πρώτῳ τῷ ΑΒ μεταβέβληκε. πῶς δὲ καὶ ἐν ἀμφοτέροις πρώτοις μεταβεβληκέναι λέγοιτο ἄν, εἴπερ ὅτε μὲν ἐν τῷ πρώτῳ μέρει μεταβέβληκεν, οὔπω ἐν τῷ δευτέρῳ, ὅτε δὲ ἐν τῷ δευτέρῳ, οὐκέτι ἐν τῷ πρώτῳ; εἰ δὲ ἐν ἀμφοτέροις τοῖς μορίοις τοῦ ΑΓ τῷ τε ΑΒ καὶ τῷ ΒΓ [*](1 πρῶιον ACM: πρώτῳ νῦν πρῶτον a: πρώτῳ Arist. et Simpl. ipse v. 4. 19 sqq. cf. Theraist. p. 384, 19 cum adn. Spengelii ἐν ἀτόμῳ om. F 2 τὸ δὲ ἔφθαρται a ἔφθαρτον M 4 μετέβαλλεν] μεταβέβληκε F νῦν om. F πρώτωι ACM : πρῶτον aF J τὸ μεταβεβληκός om. F 6 χρόνου πέρας aF Πλάτων] in Parraeuide p. 156 D 9 τῷ] τὸ M 10 εἶναι ost τῷ F τοιοῦτο utrobique aF 11 ἡ τὸ τῷ scripsi: ἤτοι τῷ a ACM: ἤτοι τὸ F εἶναι τοιοῦτον a 12 ante λεγόγόμενον add. τὸ C ὥσπερ] οἷον aF λέγομεν ὑπάρχειν aF, at cf. Themist. p. 384,23, unde Simplicius 14 μορίω F τόν] τῶ F τόπον M ἤτοι ACFM: ἡ a ὃ addidi τῷ om. M γένος] γεγονὸς F IG ἔχειν post γωνίας a: om. F 17 ἀλλ’ ὅτι Α 19 τούτου Α τὸ AFM: τῷ aC 20 τὸ δὲ μεταβεβληκὸς F 23 τῶν scripsi: τῶ CM: om. aAF 24 μεταβεβληκέναι ante ὑποκείμενον C: om. FM 26 πρώτῳ] πρῶτον aF 27 τὸ γα F 30 τῷ τε] τό τε F τῷ (post καὶ) om. aF ᾱγݲ)
ἐπειδὴ δὲ ἐν τῷ πρὸ τούτου ἐπιχειρήματι ἔδειξεν, ὅτι τὸ μεταβεβληκός, ὅτε πρῶτον μεταβέβληκεν, ἐν ἐκείνῳ ἐστὶν ἐν ᾧ μεταβέβληκε, καὶ ὅτι τοῦτο ἐναργῶς φαίνεται μάλιστα ἐν τῇ κατὰ γένεσιν καὶ φθορὰν μεταβολῇ, βολῇ, εἰκότως καὶ νῦν ἐπήγαγεν φανερὸν εἶναι, ὅτι καὶ τὸ ἐφθαρμένον καὶ τὸ γεγονὸς ἐν ἀτόμῳ τὸ μὲν ἔφθαρται, τὸ δὲ γέγονεν. εἰ γὰρ τὸ ἐφθαρμένον καὶ τὸ γεγονὸς ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε τὸ μὲν ἐφθαρμένον ἐστὶ τὸ δὲ γεγονός, τὸ δὲ ἐν ᾧ πρώτῳ τὸ μὲν ἐφθαρμένον ἐστὶ τὸ δὲ γεγονὸς ἐν ἀτόμῳ τὸ μὲν ἔφθαρται τὸ δὲ γέγονε, τὸ ἐφθαρμένον καὶ τὸ γεγονὸς ἐν ἀτόμῳ τὸ μὲν ἔφθαρται τὸ δὲ γέγονε. “ διὰ τούτου δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, καὶ τὴν λύσιν ἡμῖν ἐνεδείξατο τοῦ ὑπὸ τῶν σοφιστῶν ἐρωτωμένου λόγου, ἐν ποίῳ χρόνῳ Δίων ἀπέθανεν· ἢ γὰρ ὅτε ἔζη ἢ ὅτε τέθνηκεν· ἀλλ’ οὔτε ἐν ᾧ ἔζη (ἐν ἐκείνῳ γὰρ ἔζη) οὔτε ἐν ᾧ τέθνηκεν (ἐν παντὶ γὰρ τούτῳ τεθνήκει)· εἰ οὖν μήτε ἐν ᾧ χρόνῳ ἔζη μήτε ἐν ᾧ τέθνηκεν, ἀπέθανεν ὁ Δίων, οὐκ ἀπέθανεν ὁ Δίων. σημαίνει δὲ τὸ μὲν ‘ ἀπέθανε’ τὴν πρώτην ἀπὸ τοῦ ζῆν μεταβολήν, τὸ δὲ ’ ὅτε τέθνηκε’ τὸν χρόνον ἐν ᾧ τεθνηκώς ἐστιν· εἰ δὲ μὴ ἐν χρόνῳ τὸ μεταβεβληκὸς [*](1 μετάβαλλοντι (ante ἐστί) M 4 μεταβεβληκὸς F 5 τῶ εἶναι, sed τὸ corr. πρότερον τοῦ πρώτου a : πρότερον προτέρου F 7 ἄν εἴη τούτῳ CM εἰ ova. a 9 τὸ om. M 8 post πρότερον praecepta καὶ μέντοι— πρώτῳ tlel. F 10 ἐκείνω F ἐστί] ἔτι C τι om. M 15 ἐν ᾧ] εἰς ὃ F 16 πρῶτον F παρῆκεν, ἐν in ras. M 17 δὲ om. F 18 ἐν ᾧ μεταβέβληκε om. F 19 ἐναργὲς CM post φαίνεται add. καὶ M 20 εἰκότως καὶ om. M: καὶ om. C φανερὸν, ὂν in ras. M 20. 21 τό γεγονὸς καὶ τὸ ἐφθαρμένον a post ἐφθαρμένον add. ἐστὶ F 22 εἰ γὰρ — γέγονε (v. 25) om. F 23 alt. τὸ δὲ — γεγονὸς ν. 25) om. M 24 τὸ δὲ γέγονε — ἔφθαρται (25) om. C 25 τοῦτο F 26. 27 σοφιστῶν, ἱστῶν in coir. M. cetenim cf. Them. p. 385,5 28 ἀπέθανεν F 29 ἐν παντὶ — τεθνήκει om. F 30 ἐν ὧ ἀπέθανεν τέθνηκεν F ὁ Δίων alterum om. aF σημένει C1 31 ὅτε] ὅτι F 32 τεθνηκὸς Α1 εἰ. δὲ μὴ ACM: εἰ μὲν F: ἐπεὶ οὖν οὐκ a)
p. 236 α 7 Λέγεται δὲ τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε διχῶς ἕως τοῦ ἄπειροι γὰρ αἱ διαιρέσεις.
Δείξας καὶ ὅτι τὸ μεταβεβληκός, ὅτε πρῶτον μεταβέβληκεν, ἔστιν ἐν ἐκείνῳ εἰς ὃ μεταβέβληκε καὶ ὅτι τὸ ἐν ὧ πρώτῳ μεταβέβληκεν ἄτομόν ἐστιν οὐ γὰρ ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ νῦν), ἀκολούθως τούτοις ἐπάγει, ὅτι τὸ πρῶτον ἐν ᾧ μεταβέβληκέ τι διχῶς λέγεται· τό τε εἰς ὃ μετέβαλλε τὸ μεταβάλλον, ἐν ᾧ καὶ πέπαυται τοῦ μεταβάλλειν καὶ μεταβεβληκός ἐστιν ἐν αὐτῷ, λέγεται δὲ καὶ τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ ἤρξατο τῆς μεταβολῆς καὶ τοῦ μεταβάλλειν· καὶ τοῦτο γὰρ λέγεται ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε, διότι οἶμαι ἀπὸ τοῦ μὴ μεταβάλλειν μετέβη. διχῶς οὗν οὕτω λεγομένου καὶ ἀκουομένου τοῦ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε τὸ μὲν ἐπὶ τοῦ τέλους, φησί, τῆς μεταβολῆς πρῶτον λεγόμενον, καὶ ἔστι καὶ λέγεται κυρίως· ἐπιτετέλεσται γὰρ ἡ μεταβολή. καὶ ἔστι τι ἐν ᾧ πρώτῳ ἐπετελέσθη, ὡς δέδεικται, τὸ νῦν. οὐ γάρ ἐστι τὸ τέλος τῆς μεταβολῆς μεταβολή. τὸ δὲ κατὰ τῆς ἀρχῆς τῆς μεταβολῆς, ἥτις ἀρχὴ καὶ αὐτὴ μεταβολή ἐστι, πρῶτον λεγόμενον τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς τοῦτό φησιν οὐκ ἔστιν ὅλως ἐν ὑποστάσει, ἀλλὰ κενῶς λέγεται καὶ ἀκούεται, διότι οὐκ ἔστι λαβεῖν πρῶτόν τι τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ ἤρξατο τῆς μεταβολῆς τὸ μεταβάλλον · οὔτε γὰρ τῆς μεταβολῆς οὔτε τοῦ χρόνου ἔστιν ἀρχὴν λαβεῖν, ἐν ᾧ πρῶτόν τι μετέβαλλεν. διότι ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς μεταβολὴ καὶ αὐτή ἐστιν, ἀλλ’ οὐκ ἔξω τοῦ μεταβάλλειν ἐστὶ τὸ ἐν αὐτῇ ὥσπερ ἐν τῷ πέρατι, ὅτε μεταβεβληκὸς ἦν· καὶ εἴη ἂν τὸ λεγόμενον, ὅτι μὴ ἔστιν ἀρχὴ ἀρχῆς, ἐπειδὴ τοῦ χρόνου, ὃ ἂν ὡς ἀρχὴ ὑποτεθῇ, τοῦτο ἄλλην ἀρχὴν ἔχον εύρεθήσεται.
Δείκνυσι δὲ αὐτὸ καὶ δι’ ἐκθέσεως οὕτως· εἰλήφθω γάρ τι, φησί, πρῶτον τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ τῆς μεταβολῆς τὸ μεταβάλλον ἤρξατο, καὶ ἔστω τοῦτο τὸ ΑΔ· τὸ δὴ ΑΔ ἀδιαίρετον οὐκ ἂν εἴη· ἔσται γὰρ ὁ χρόνος ἐξ ἀδιαιρέτων συγκείμενος· ἡ γὰρ ἀρχὴ τῆς μεταβολῆς μεταβολή, πᾶσα δὲ μεταβολὴ ἐν χρόνῳ · ὥστε εἰ ἀδιαίρετον τὸ ΑΔ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ἔσται, καὶ I ὁ χρόνος ἐξ ἀδιαιρέτων ἔσται συγκείμενος, ὅπερ ἐσήμηνε διὰ τοῦ [*](230r) [*](4 ἄπειρον a 5 καὶ ACM: ora. aF 6 post ὅτι add. τοῦτο a 8 μετέβαλε F 10 τὸ ἐν] τῶ ἐν C 12 οὕτω] τούτω C 13 ᾧ in ras. M 14 ante λέγεται add. ἔσται καὶ C 15 ἐν//// C ἐπιτετέλεσται F: ἐπετετελέσθη a 10. 17 τῆς ἀρχῆς ACFM: τὴν ἀρχὴν a cf. Arist p. 236a 13 17 μεταβολή AF (cf. V. 22): μεταβολῆς aCM 18 ἐν ᾦ — χρόνου (v. 20) om. F ’J ὅλω M κινῶς a 20 τι om. a 22 μετέβαλεν AF 25 ὧ ἄν ἡ ἀρχὴ F ὑποτεθεῖ C 25. 26 εὐρεθήσεται, σ in ras. M 29 ὁ] ὅ τε CM post χρόνος add. ὁ M 31. 32 χρόνος ἔσται cm. F 32 ἔσται post χρόνος aF: om. CM ἐσήμηινε Α: ἐσήμανε CM: ἐσήμαινε aF)
’Ev δὴ τούτοις ἄπορον δοκεῖ, πῶς πέρας μὲν εἶναι λέγεται καὶ τῆς κινήσεως καὶ τοῦ χρόνου, καθ’ ὃ τὸ μεταβάλλον μεταβεβληκέναι λέγεται, ἀρχὴ δὲ μὴ εἶναι. καὶ γὰρ ὁ Θεόφραστος ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Περὶ κινήσεως· “ θαυμαστά, φησί φαίνεται κατ’ αὐτὴν ὄντα τὴν φύσιν <τὰ> τῆς κινήσεως, οἷον εἰ μὴ ἔστιν αὐτῆς ἀρχή, πέρας δέ ἐστι.’’ πῶς δὲ τὸ μὲν πέρας ἀδιαίρετον ἐλάμβανεν, τὴν δὲ ἀρχὴν ἐπ’ ἄπειρον διαιρετήν ; δυνατὸν γὰρ τοῖς αὐτοῖς χρώμενον λόγοις καὶ τὸ πέρας τοῦ συνεχοῦς ἐπ’ ἄπειρον διαιρετὸν λαβεῖν καὶ τὴν ἀρχὴν ἀδιαίρετον. ἔοικεν οὖν καὶ τὸ πέρας διττὸν εἶναι καὶ ἡ ἀρχὴ διττὴ τῆς τε κινήσεως καὶ τοῦ χρόνου καὶ παντὸς συνεχοῦς, τὸ μὲν ὡς τὸ πρῶτον ἢ τὸ ἔσχατον μέρος τοῦ συνεχοῦς, τὸ δὲ ἀρχὴ καὶ πέρας, τὰ μηκέτι μέρη μηδὲ ὅμοια τῷ ὅλῳ. ἐπὶ γὰρ τῶν τοιούτων καὶ ἠξίωται τὸ μὴ εἶναι ταὐτὸν ἀρχὴν καὶ τὸ οὗ ἐστιν ἀρχὴ μηδὲ πέρας καὶ τὸ οὗ ἐστι πέρας. ὥσπερ τὸ σημεῖον καὶ ἀρχὴ καὶ πέρας ἐστὶ τῆς γραμμῆς οὐκ ὂν αὐτὸ γραμμή· ὁμοίως δὲ καὶ τὸ νῦν τοῦ χρόνου καὶ τὸ κίνημα τῆς κινήσεως· καλοῦσι γὰρ οὕτω τὸ τῆς κινήσεως πέρας. καὶ πρῶιον μὲν τὸ μεταβεβληκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ πέρατι ἔλεγεν εἶναι τῷ μετὰ τὴν ὅλην μεταβολήν. νῦν δὲ ἀρχὴν λαμβάνει καὶ χρόνου καὶ κινήσεως τὴν ὡς μέρος· δῆλον δὲ ἐκ τοῦ εἰπεῖν τοῦτο ἀρχὴν ἐν ᾧ πρώτῳ ἤρξατο μεταβάλλειν, τουτέστιν κινεῖσθαι. τὸ δὲ κινούμενον πᾶν ἐν χρόνῳ κινεῖται, καὶ οὐκ ἐν πέρατι χρόνου • ἡ δὲ τοιαύτη ἀρχὴ μέρος οὖσα συνεχοῦς καὶ συνεχὴς διαιρετή ἐστιν εἰς ἀεὶ διαιρετά· τὸ δὲ τοιοῦτον οὐκ ἔχει ἀρχήν, ὅτι ὅπερ ἄν λάβῃς καὶ ἐκεῖνο διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ ἥ γε ἀδιαίρετος ἀρχὴ ἡ ἀντικειμένη τῷ πέρατι, ἐν ᾧ μεταβεβληκέναι λέγεται, τοιαύτη ἐστίν, ὡς μὴ μεταβάλλειν τι ἐν αὐτῇ ὡς οὐδὲ ἐν τῷ πέρατι, ἀλλὰ πρὸ μεταβολῆς ὑπάρχειν καὶ μὴ ἔχειν ἄλλην ἀρχὴν πρὸ αὐτῆς. αὐτὸς δὲ ἀρχὴν μὲν κινήσεως καὶ πρώτην κίνησιν λαβὼν τὴν κατὰ τὸ μεταβάλλειν ὡς μέρος κινήσεως καὶ ἐν χρόνῳ οὖσαν, πέρας δὲ τὸ ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκε τὸ μεταβάλλον, τοῦτο μὲν ὑπάρχειν φησὶ καὶ ληπτὸν εἶναι ἐνδέχεται γὰρ ἐπιτελεσθῆναι μεταβολήν), ἐκεῖνο δὲ μὴ ὑπάρχειν μηδὲ εἶναι λαβεῖν, ὅτι πάσης τῆς ἐν ἐκείνῳ ἀρχῆς ἐστιν ἄλλη ἀρχή, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ πέρατος τοῦ ὡς μέρους παντὸς πέρατος ἔστιν ἄλλο πέρας λαβεῖν. καὶ δῆλον [*](1 ἐπεῖδέ F 5 θεόφραστως C Θεόφραστος] fr. xxv p. 166 Wimmer cf. Theniist. p. 386,10 τῶν] τῶ C 6 φαίνεται] λέγεται F τὰ addidi 7 δὲ (post πῶς) superscr. γὰρ F 8 ἐλάμβανεν, ν ult. erasa Α: ἐλαμβάνομεν aCFM. at cf. Themist. p. 386,25 9 τῶ αὐτῶ χρήσασθαι λόγω F 10 λαμβάνειν C 11 τε ora. F 12 post τὸ δὲ hand inscite add. ὡς a ἀρχὴν Μ 13 μέρη aCFM: μόνα in μόρια corr. Α 14 ταὐτὴν M 15. 16 τῆς γραμμῆς ἐστὶν aF 17 οὕτω τὸ] αὐτὸ F 18 πρῶτον aF: πρότερον ACM μεταβεβληκέναι aCFM 19 καὶ (post χρόνου) om. F 20 μέρους M δὲ καὶ ἐκ M τοῦτο om. Μ ἤρξατο πρώτῳ aF 22 καὶ (ante οὐκ) om. M 27 ὑπάρχει F ἔχει aCF αὐτῆς] ἀρχῆς F 28 μὲν CM: om. aAF πρῶτον C 29 καὶ ἐν om. F πρώτως F 30 ὑπάρχει, sed corr. Μ 31 post λαβεῖν praeceta καὶ δηλονότι — ληφθέντος (v. 33sq.) del. F 32 τῆς otn. aAF 33 μέρους] μέρος C)
p. 236 a 27 Οὐδὲ δὴ τοῦ μεταβεβληκότος ἔστι τι πρῶτον ἕως [*](230v) τοῦ φανερὸν ἐκ τῶν εἰρημέν’ ὢν.
Δείξας ὅτι οὐδὲν ἔστι τοῦ χρόνου λαβεῖν, ἐν ᾧ πρώτῳ τὸ μεταβάλλον ἤρξατο τῆς μεταβολῆς, νῦν δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ αὐτοῦ τοῦ μεταβάλλοντος ἔστι τι πρῶτον ὡς μέρος λαβεῖν. τὸ γὰρ τοιοῦτον πρῶτον καὶ νῦν λαμβάνει, ἀλλ’ οὐχὶ τὸ ἀμερὲς τὸ τῷ ἀμερεῖ πέρατι ἀντικείμενον, ὅπερ ἐπὶ τοῦ χρόνου ἔλεγε τὸ ἐν ᾧ μεταβέβληκε. καὶ δείκνυσι καὶ αὐτὸ δι’ ἐκθέσεως τῇ εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῇ χρώμενος. ἐπειδὴ γὰρ διαιρετόν ἐστι πᾶν τὸ μεταβάλλον, ἔστω τὸ ZE τὸ μεταβάλλον ὅλον καὶ διῃρήσθω εἰς τὰ ΖΔ ΔΕ. καὶ πρῶτον ἔστω μεταβεβληκὸς τὸ ΖΔ τοῦ ΔΕ. ὁ δὲ χρόνος ἐν ᾧ τὸ ΖΔ μεταβέβληκεν κεν ἔστω ὁ ΘΙ ἐν χρόνῳ γὰρ πᾶσα μεταβολή. καὶ ὅρα ὅτι νῦν χρόνον ἔθετο τὸν 61, ἐν ᾧ μεταβέβληκε τὸ ZA, οὐχ ὡς πέρας τὸ μεταβέβληκε λαβών, ἀλλ’ ἀντὶ τοῦ ‘ μετέβαλλεν’ αὐτὸ θείς. εἰ οὖν ἐν τῷ παντὶ χρόνῳ τῷ ΘΙ τὸ AZ μεταβέβληκεν, ἐν τῷ ἡμίσει τοῦ 01 χρόνου, ἐπειδὴ καὶ πᾶς χρόνος διαιρετός ἐστιν, ἔλαττόν τι ἔστι τοῦ ΔΖ μεταβεβληκός, καὶ δηλονότι καὶ πρὸ ὅλου τοῦ AZ, καὶ πάλιν τοῦ μορίου τούτου ἄλλο τι πρῶτον κατὰ τὴν τοῦ λαμβανομένου χρόνου διαίρεσιν. οὕτω δὲ ἀεὶ τοῦ πρώτου ἄλλο ἔσται πρῶτον, καὶ οὐδὲν ἔσται λαβεῖν τοῦ μεταβεβληκότος, ὃ πρῶτον μεταβέβληκεν. ἐπὶ δὴ τούτοις συμπεραίνεται, ὅτι οὔτε τοῦ μεταβάλλοντος οὔτε τοῦ χρόνου ἐν ᾧ μεταβάλλει τὸ μεταβάλλον ἔστι τι πρῶτον λαβεῖν.
[*](4 ἔστιν ἄλλη M 5 ἡ] καὶ F ἐστι] ἡ ἔσχατον Α 6 ἔσται τι πάλιν CM 7 μόνος aC1 9 ἔσται CM 11 πρῶτον M 14 ἀμερῆ C 15 ἐλέγετο ἐν tt) F 15. IG δι’ ἐκθέσεως] ἐκ διαθέσεως CM, sed corr. mrg. M 17 ὅλον post διῃρήσθω F 18 τὰ] τὸ F 20 νῦν aA: καὶ νῦν CFM vix recte τὸν ΘΙ om. CM 21 μετέβαλεν a, corr. F: μεταβάλλειν CM 22 τῶ (post χρόνῳ) ex τὸ corr. Α2 ΘΙ] Θ M τὸ (ante AZ) ex τῶ C 23 post ἡμίσει add. ἄρα CM 24 post πρὸ add. τοῦ aF 25 AZ] ζδ aF, at Aristotclicam rationem, nou suam inde a V. 22 sequitur 26 post χρόνου add. πρώτου CM οὕτω ex οὐ corr. F 26. 27 πρῶτον] πρότερον a 27 λαβεῖν Α: om. aCFM ὃ om. ’ 28 ἐπὶ δὴ] ἐπειδὴ ἐπειδὴ C1FM)p. iofib] Αὐτὸ δὲ ὃ μεταβάλλει ἢ καθ’ ὃ μεταβάλλει ἕως τοῦ ἐνδέχεται [*](230v) δέχεται ἀδιαίρετον καθ’ αὑτὸ εἶναι.
Δείξας ὅτι οὔτε τοῦ χρόνου ἔστι τι πρῶτον, ἐν ᾧ τὸ μεταβεβληκὸς ἤρξατο τῆς μεταβολῆς, οὔτε αὐτοῦ τοῦ μεταβάλλοντος ἔστι τι πρῶτον ὃ μεταβέβληκεν, ἐπειδὴ πάσα μεταβολὴ τινός ἐστι, τοῦ μεταβάλλοντος, καὶ ἔν τινι ἐν χρόνῳ γάρ) καὶ κατά τι ἢ γὰρ κατὰ τόπον ἢ κατὰ ποσὸν ἢ κατὰ ποιὸν ἢ κατὰ ἀντίφασιν), ἐπὶ τὸ τρίτον τοῦτο μετελήλυθε τὸ καθ’ ὃ ἡ μεταβολὴ γίνεται, ζητῶν καὶ ἐπ’ αὐτοῦ εἰ ἔστι τι πρῶτον τοῦ καθ’ ὃ ἡ μεταβολή. περὶ τούτου δὲ εἰπὼν ἐξ ἀρχῆς αὐτὸ δὲ ὃ μεταβάλλει εἰς σαφέστερον αὐτὸ μετέλαβεν τὸ καθ’ ὃ μέτα βᾶ μεταβάλλει· ὡς γὰρ ἐξηγητικὸν γητικὸν ἐκείνου τοῦτο προσέθηκε. καὶ λέγει, ὅτι οὐκέτι ὁμοίως ἔχει τὸ ζητούμενον ἐπὶ παντὸς τοῦ καθ’ ὃ ἡ μεταβολὴ ὡς ἐπὶ τοῦ μεταβάλλσντος αὐτοῦ καὶ τοῦ χρόνου· ταῦτα μὲν γὰρ τῇ αὑτῶν φύσει διαιρετά ἐστι. καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲν ἔστιν αὐτῶν πρῶτον λαβεῖν, ἐν ᾧ ἡ ἀρχὴ τῆς μεταβλῆς. βολῆς. οὐκέτι δὲ πᾶν τὸ καθ’ ὃ ἡ μεταβολὴ διαιρετὸν καθ’ αὑτό· τὸ γὰρ ποιόν, καθ’ ὃ ἡ κατὰ ἀλλοίωσιν μεταβολὴ γίνεται, οὐκ ἔστι τῇ αὑτοῦ φύσει διαιρετόν, ὅτι μηδὲ ποσόν. κατὰ συμβεβηκὸς μέντοι καὶ αὐτὸ διαι- ρετόν ἐστι τῷ τὸ ὑποκείμενον αὐτῷ καὶ ἀλλοιούμενον διαιρετὸν εἶναι· τούτῳ ιὰρ καὶ ἡ ποιότης συνδιαιρεῖται ποσουμένη καὶ αὐτὴ κατὰ συμβεβηκός· ποσοῦ γὰρ τὸ διαιρεῖσθαι. κατὰ συμβεβηκὸς δὲ πάντα εἶπε διαιρετά, οὐχ ὡς καὶ τοῦ τόπου καὶ τοῦ μεγέθους κατὰ συμβεβηκὸς διαιρουμένων ταῦτα γὰρ καθ’ αὑτὰ διαιρετά ἐστιν), ἀλλ’ ἤτοι πάντα τὰ ποιά, καθ’ ἃ ἡ ἀλλοίωσις, κατὰ συμβεβηκὸς εἶπεν διαιρετά, ἢ ὅτι συναριθμουμένου τοῖς διαιρετοῖς καὶ τοὐ κατὰ συμβεβηκὸς διαιρουμένου πάντα γίνεται διαιρετὰ τὰ καθ’ ἃ ἡ μεταβολή. καὶ ἐπὶ πάντων ἀληθὲς τὸ μὴ εἶναι τὸ πρῶτον λαβεῖν διὰ τὴν ἐπ’ ἄπειρον διαίρεσιν. εἶτα τῶν καθ’ ἃ ἡ μεταβολὴ γίνεται τὰ καθ’ αὑτὰ διαιρετὰ λαβὼν καὶ πρῶτον τὸν τόπον , ἐπὶ τούτου δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ πρῶτον λαβεῖν, ἐκθέμενος τὸ μὲν κινούμενον μέγεθος τὸ ΑΒ, τόπον δὲ ἐφ’ οὗ κινεῖται ἀρχὴν μὲν ἔχοντα καὶ αὐτὸν τὸ Β, τέλος δὲ τὸ Γ, διότι τὸ κινούμενον τῇ ἑαυτοῦ ἀρχῇ ἢ τῷ τέλει τῆς ἀρχῆς τοῦ τόπου ἁψάμενον, οὕτως ἄρχεται τῆς κινήσεως. διὸ κοινὸν ἔλαβε τὸ Β μόριόν τι τοῦ τόπου λαβὼν τὸ ΒΓ, ὅπερ ἀνάγκη ἢ ἀδιαίρετον εἶναι ἢ διαιρετόν. καὶ εἰ μὲν ἀδιαίρετα τό τε Β καὶ τὸ Γ καὶ ἐχόμενα ἀλλήλων, ἔσται ὁ [*](1 ἢ — μεταβάλλει om. F ut Arist. cod. I 2 ἀδιαίρετον post καθ’ αὐτὸ CFM (aon aA): om. Arist. codex Ε 4 τοῦ om. C 7 τὸ (ante καθ’) om. F i) περὶ τούτου — μεταβολὴ (v. 12) om. F 10 μετέβαλ3 M 10. 11 ἐξηγητὸν, sed coir. mrg. M 13 αὐτῶν C: αὐτὴ F 14 αὑτῶν a IG οὐκ ἔστι] οὐκέτι F αὐτοῦ CF 17 αὐτὸ//// C 18 αὐτῷ aCM: αὐτῆι AF 19 αὕτη F 21 καὶ prius oin. F 23 post διαιρετά add. ἐστιν C 24 post πάντα add. γὰρ Α 25 τὸ (ante πρῶτον) om. CM 27 καὶ ante πρῶτον CM: om. aAF τρόπον M 20 ante ἀρχὴν add. τὴν Α 31 ἀπτόμενον aF 32 ἢ prius oiu. CM 33 εἰ μέν ἀδιαίρετον F)
p. 236 b 19 ἐπεὶ δὲ τὸ μεταβάλλον ἅπαν ἐν χρόνῳ μεταβάλλει [*](231r) ἕως τοὺ ἀνάγκη ἄρα ἐν ὁτῳοῦν τοῦ XP κεκινῆσθαι.
Δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ χρόνῳ, ἐν ᾧ τι μεταβάλλει, τὸ πρῶτον λαβεῖν, ἐπειδὴ λέγεταί τι ἐν πρώτῳ χρόνῳ μεταβάλλειν τὸ μὴ ἔν τινι μέρει τοῦ λεγομένου χρόνου ἀλλ’ ἐν αὐτῷ προσεχῶς, προτίθεται δεῖξαι, ὅτι καὶ τοῦτο τὸ πρῶτον διαιρετὸν ὂν οὐ συγχωρεῖ τὸ κυρίως πρῶτον λαβεῖν. διχῶς γὰρ λεγομένου τοῦ ἐν χρόνῳ μεταβάλλειν, ἢ ὡς ἐν πρώτῳ ἢ ὡς καθ’ ἕτερον, καθ’ ἕτερον μέν ἐστι τὸ ἔν τινι τῶν τούτου μερῶν μεταβάλλον· ἐν γὰρ τῷ ἐνιαυτῷ τούτῳ ὁ ἀγών, ὅτι ἐν τῇδε αὐτοῦ τῇ ἡ μέρα πρώτῳ δὲ τὸ ἐν τῇδε τῇ ἡμέρᾳ ἢ τῇδε τῇ ὥρᾳ. πῶς οὖν λέγεται πρῶτος οὗτος ὁ χρόνος, εἴπερ μὴ ἔστι πρῶτον χρόνον λαβεῖν; καὶ δείκνυσιν, ὅτι οὔτε οὗτος πρῶτος κυρίως ἐστίν, εἴπερ καὶ οὗτος μεριστός ἐστι χρόνος ὢν καὶ ἀνάγκη ἐν ὁτῳοῦν αὐτοῦ μέρει μεταβάλλειν τὸ μεταβάλλον, ὥστε μὴ ἔχειν εἰπεῖν ἐν ᾧ πρώτῳ τὸ κινούμενον ἤρξατο τῆς κινήσεως. τοῦ γὰρ ληφθέντος πρώτου ἄλλο τι πρῶτον ληφθῆναι δυνατὸν καὶ ἐκείνου ἄλλο καὶ ἀεὶ οὕτως. δείκνυσι δὲ καὶ ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ τοιούτου πρώτου, ὅτι μέρος τι ὃν τοῦ ὅλου διαιρετόν ἐστι καὶ αὐτό. ἐν πρώτῳ γὰρ ἐλέγετο εἶναί τι ἢ κινεῖσθαι χρόνῳ τὸ μὴ ἔν τινι τῶν τοῦ εἰρημένου χρόνου ὂν ἢ κινούμενον. τῷ γὰρ κατά τι μέρος καὶ τῷ κατ’ ἄλλο τὸ πρῶτον ἀντίκειται. ὡς μεριστὸς οὖν εἴληπταιι καὶ οὗτος ὁ χρόνος, εἴπερ διὰ τοῦτο πρῶτος, ὅτι οὐκ ἔν τινι τῶν αὐτοῦ μερῶν.
τρίτην δὲ ἀπόδειξιν δι’ ἐκθέσεως πάλιν ποιεῖται καὶ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς, ὅτι οὐδὲ ἐπὶ τούτου ἀληθὲς τὸ πρῶτον εἶναι χρόνον κυρίως ἐν ᾧ κινεῖταί τι. λαμβάνει δὴ χρόνον ἐν ᾧ πρώτῳ τὸ κινούμενον κινεῖται τὸν XF. καὶ ἐπεὶ πᾶς χρόνος διαιρετός, διαιρεῖ αὐτὸν κατὰ τὸ Κ. τὸ δὴ ἐν πρώτῳ τῷ XP κινούμενον ἐν τῷ μέρει αὐτοῦ τῷ ΧΚ ἤτοι κινεῖται ἢ οὐ κινεῖται. καὶ ὁμοίως ἐν τῷ KP. καὶ εἰ μὲν ἐν μηδετέρῳ κινεῖται, οὐδὲ ἐν παντὶ τῷ XP κινήσεται ἀλλ’ ἠρεμήσει. ὃ γὰρ ἐν μηδενὶ τῶν μορίων τινὸς κινεῖται, τοῦτο ἀδύνατον ἐν ὅλῳ αὐτῷ κινεῖ- [*](2 χݲ ρݲ a: χρ////////// AC: χρόνου MF κεκινῆσθαι Α in ras. CFM: κεκινεῖσθαι a 3 ἐν ᾦ — χρόνῳ (4) om. M 4 μέρει] χρόνωι A 5 post αὐτῷ add. τῷ aF G τὸ (ante πρῶτον) om. M 7 ἐν τῶ χρόνω M ὡς prius om. ’, alteium CM ἐν Α: ἐν ὧ aCFM S ante καθ’ ἕτερον iter, ἐν ὧ πρώτω F 10 πρώτῳ — ἡμέρᾳ om. F πρῶτον M 10. 11 πρῶτος οὖν πῶς λέγεται aF 11 οὕτως 2 μὴ om. A 13 μέρη a 13. 14 τὸ μεταβάλλειν ’ 15 τοῦ] τούτου M πρώτου a: του F: τούτου F: om. CXI πρῶτον ACFM: πρότερον a lb καὶ (post δὲ) om. CM 16. 17 τοῦ τοιούτου aCM: τούτου τοῦ Α: τοιούτου superscripto τοῦ F 17 ὢν sed corr. F αὐτῷ C 21 αὑτοῦ a 24 τὸ κινούμενον πρώτω aF 25 XP] χρόνον compendiose F ἐπειδὴ aF 26 XP] χρόνῳ F: χݲρݲ χρόνῳ a itemque uterquc v. 28 27 ἡ οὐ κινεῖται om. F 28 κινήσεται Α: κινηθήσεται aCFM)
ἐπειδὴ δὲ ἀναγκαῖόν ἐστι τὸ πρόβλημα, οὐδὲν ἄτοπον οἶμαι καὶ τὰ τῷ Εὐδήμῳ περὶ τούτου γεγραμμένα παραθέσθαι πάντων μᾶλλον τῶν ἐξηγητῶν τὴν τοῦ Ἀριστοτέλους γνώμην ἐπισταμένῳ. γράφει δὲ ὁ Εὔδημος ἐν τῷ τετάρτῳ τῶν Φυσικῶν ταῦτα “πῶς οὖν ἔσται τὸ πρῶτον ἐν ᾧ μετέβαλλεν ; ἐν ᾧ μὲν γὰρ ἐπετελέσθη, ἔστι · πέρας γὰρ ἐν τούτῳ. τὸ δὲ τέλος ἢ τὸ πρῶτον πλεοναχῶς λέγεται· ἕνα μὲν τρόπον, ἐν ᾧ ἀτόμῳ. τοῦτο δὲ ἐπὶ μὲν τοῦ μεταβεβληκέναι ἔστιν, ἐπειδὴ ἔστι μεταβεβληκέναι ἐν ἀτόμῳ, ἐπὶ δὲ τοῦ ἠρεμεῖν καὶ μεταβάλλειν οὐκ ἔστιν, ἐπειδὴ οὔτε κι- [*](1 μορίων ACM: μορίω F: μέρη (sic) a αὐτῷ CM 2 post ἐν alterum adJ. τῷ a XP] χݲκݲ F 4 ἅπασιν C 5 ὁ χݲρݲ χρόνος CM: ὁ χݲρݲ χρόνος (eraso ὁ) Α: ὁ χρόνος ὁ χݲρݲ aF 6 post πρώτῳ add. τῷ a 7 παντὶ] ἅπαντι a χρόνῳ τῷ χݲρݲ collocant CM αὐτοῦ F 8 ὁ χρόνος ὁ χݲρݲ aF 9 ἂν a: om. ACFM 14 ἐν] ἐπὶ aF 16 πάσαις ἐπιτελεῖται M IG. 17 ἔστιν οὗτος πρῶτος aF 17 οὐκ prius corr. nescio unde Α2 χρόνος πρὸ αὐτοῦ aF 18 ἄλλο M οὐκ ora. C 19 μέρη a 21 ἐκτιθείσις Α1 22 ἔδοξεν M οὕτως χρόνου ὡς] ὁ ἅπας χρόνος F ὄχει F 23 τοῦ χρόνου διαιρέσει aF 25 λέγῃ] p. 236 b 34 27 δὲ om. M 29 ἐπισταμένων M 30 τετάρτῳ] δευτέρῳ a Φυσικῶν] fr. 67 p. 91,1 Spengel. οὖν cm. aF 31 μετέβαλεν CF 33 τοῦ βεβληκέναι F et Α sed corr. A1)
p. 236b32 Δεδειγμένου δὲ τούτου φανερὸν ἕως τοῦ ὥστε κεκινημένον ἔσται τὸ κινούμενον.
Δεδειγμένου τοῦ πάντα χρόνον καὶ τὸν πρῶτον λεγόμενον ἐπ’ ἄπειρον διαιρετὸν εἶναι, ἕπεσθαι τούτῳ φησὶ τὸ πᾶν τὸ κινούμενον ἐξ ἀνάγκης πρό· τερον κεκινῆσθαι, οὐχ ὡς πεπαῦσθαι δὲ τῆς κινήσεως λέγεται κεκινῆσθαι τὸ κινούμενον, ἀλλ’ ὡς ἤδη τι διεληλυθέναι τὸ διιόν. ἐπεὶ γὰρ τὸ κινούκινούμενον, ὅταν κινῆται, μετήλλαχεν ἔκ τινος εἴς τι (εἰ γὰρ ἐν ταὐτῷ εἴη, οὐκ ἂν κινοῖτο), τὸ δὲ μετηλλαχὸς κεκίνηται, δῆλον ὡς τὸ κινούμενον ἀναγκαῖόν ἐστι κεκινῆσθαι. αὐτὸς δὲ δείκνυσιν αὐτὸ οὕτως· λαμβάνει τὸ ΚΛ κινούμένον ἐν τῷ XP πρώτῳ χρόνῳ. ἐν παντὶ οὖν αὐτοῦ κινεῖται μορίῳ· τὸ γὰρ κεκίνηται, ὡς εἶπον, οὐχ ὡς πεπαυμένου τῆς κινήσεως ἤὸη τοῦ κεκινῆσθαι λεγομένου λαμβάνει, ἀλλ’ ὡς ἐν τῷ κινεῖσθαι ἤδη τι διεληλυθός. ἐπεὶ οὖν ἔστι τις χρόνος ὁ XF, ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβάλλει τὸ κινούμενον τὸ ΚΑ τῷ ἐν παντὶ αὐτῷ μεταβάλλειν, ἐὰν αγλο τι ὁμοταχῶς τῷ ΚΑ κινούμενον ληφθῇ, ἅμα τοῦ κινεῖσθαι ἀρχόμενον τῷ ΚΑ, ἐν τῷ ἡμίσει ω χρόνῳ τοῦ XP, τουτέστι τῷ ΧΚ, τὸ ἥμισυ διελεύσεται. ἐν τῷ αὐτῷ δὲ χρόνῳ καὶ τὸ ΚΛ τὸ ἰσοταχὲς αὐτῷ καὶ ἅμα ἀρξάμενον αὐτῷ τὸ αὐτὸ διελεύσεται. ἐν γὰρ ὁτῳοῦν μορίῳ τοῦ χρόνου κεκίνηται τὸ ἐν παντὶ αὐτῷ κινούμενον· τὸ ἄρα κινούμενον τὴν ὅλην τὴν ἡμίσειαν πρότερον κεκινῆται. ἐπειδὴ δὲ τὸ ΚΑ ἐν πρώτῳ τῷ XP χρόνῳ ὑπέθετο κεκινημένον, [*](1 κινεῖται oiD. C 3 Ὀλυμπικῷ aA: όλυμπιακụ CFM ἐξέλειπεν Λ, sed corr. A’; itemque v. 7 4 οὐκέτι ὅτι a : οὐκέτι οὔτε ACFM 5 ὁτῳοῦν, ὁ in ras. ii litt. Λ G post γὰρ add. οὑ, sed erasit Α 7 ἐν ὅλω χρόνω F οὐκ ἔστι] οὐκέτι A 9 ὥστε] ὡς F ἐν τωοῦν, superscr. ὁ C 10 λέγει aF 1 1 δὲ oin. M, qui post τούτου add. πάντα ·lρόνον, sed del. 11. 12 ὥστε τὸ κινούμενον ἔσται κεκινηHνον F 13 post χρόνον aild. καὶ πᾶν μέγεθος a τὸν πρῶτον ACM: τὸν πάντα F: τὸ πρῶτον a 15 κεκινῆσθαι, ἡ in ras. Α 16 γὰρ] καὶ F 17 post κινῆται add. τι F 20 τῷ om. aF χρόνῳ πρώτῳ aFM 21. 22 οὐχ ὡς πεπραγμένου τοῦ κεκινῆσθαι λεγομένου ἤδη τῆς κινήσεως F 22 ἤδη διεληλυθότος τί CM 24 τῶι κ /// τῶι ἐν Α1: τὸ κλ, τὸ ἐν Κ αὐτῷ aCM: αὐτοῦ AF 26 ἐν τῷ — διελεύσεται (28) era. F 27 καὶ τὸ] κατὰ τὸ M 29. 30 κεκίνειται C similiterque saepe 30 τῶ κ͂λ ἐν τῶ πρώτω C κεκιν///ημἐνον C)
p. 237a 2 ἔτι δὲ εἰ ἐν τῷ παντὶ χρόνῳ τῷ XP ἕως τοῦ ἅπαν τὸ μεταβάλλον ἄπειρα ἔσται μεταβεβληκός. |
Δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦτο δεικνύον, ὅτι ἀνάγκη πᾶν τὸ κινούμενον [*](232r) κεκινῆσθαι πρότερον. εἰ γὰρ πᾶν τὸ κεκινημένον κεκινῆσθαι λέγομεν ἐν ὁτῳοῦν χρόνῳ τῷ λαβεῖν τὸ ἔσχατον νῦν τὸ ὁρίζον τὸν παρεληλυθότα χρόνον ἐν ᾧ ἐκινεῖτο πρὸ παντὸς γὰρ τοῦ νῦν χρόνος ἐστὶ διὰ τὸ μὴ ἔχεσθαι ἀλλήλων τὰ νῦν, πᾶς δὲ χρόνος καὶ ὁ ἐλάχιστος διαιρεῖται τῷ νῦν), δῆλον ὅτι καὶ ἐν ἐκείνῳ τῶ νῦν τῷ διαιροῦντι εἰς ἥμισυ τὸν παρεληλυθότα χρόνον κεκινημένον ἔστι. ὥστε τὸ κινούμενον ἐπὶ τὸ ἔσχατον τοῦ χρόνου νῦν, πρὸ τοῦ κινεῖσθαι ταύτην τὴν κίνησιν κεκινημένον ἦν ὅτε τὸ ἥμισυ διῆλθεν. ἦν γὰρ καὶ τοῦ ἡμίσεος ἔσχατόν τι νῦν, καὶ οὐ τοῦ ἡμίσεος μόνον, ἀλλὰ καὶ ὁτουοῦν μέρους μείζονός τε καὶ ἐλάττονος, διότι πᾶς χρόνος καὶ ὁ ἐλάχιστος διαιρετός ἐστ’·. καὶ διαιρεῖται κατὰ τὸ νῦν, καὶ καθ’ ἕκαστον νῦν κεκινημένον ἐστὶν ὥσπερ καθ’ ἕκαστον χρόνον κινούμενον. εἰ δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, καὶ πᾶς χρόνος ἐπ’ ἄπειρον ὑπὸ τῶν νῦν διαιρεῖται, καὶ πάντων τῶν νῦν μεταξὺ χρόνος ἐστίν, ἵνα μὴ ἔχηται ἀλλήλων τὰ νῦν, τὸ κινούμενον οὐ μόνον κεκίνηται πρὸ τοὐ κινεῖσθαι, ἀλλὰ καὶ ἀπειράκις κεκίνηται· ὁσάκις γὰρ ἔστι λαβεῖν τὸ νῦν ἐπὶ τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ κινεῖται τὸ κινούμενον, τοσαυτάκις ἔστιν αὐτοῦ κατηγορεῖν τὸ κεκινῆσθαι. τὸ δὲ νῦν ἔστι λαβεῖν τοσαυτάκις, ὁσάκις ἔστι διελεῖν τὸν χρόνον. ὁ δὲ χρόνος ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετός, ὡς δείξει. ἄπειρα ἄρα ἔσται κεκινημένον τὸ κινούμενον. εἰ γὰρ πᾶς χρόνος διαιρετός ἐστιν, ἔστι δὲ καὶ τὸ μεταξὺ τῶν διαιρέσεων χρόνος διὰ τὸ μὴ ἔχεσθαι ἀλλήλων τὰ νῦν, καὶ οὗτος διαιρετός ἐστιν. ὥστε εἰ πᾶς μὲν χρόνος διαιρετός, μετὰ πᾶσαν δὲ τὴν ληφθεῖσαν διαίρεσιν καταλείπεται χρόνος, οὐδέποτε ἐπιλείψει ἡ διαίρεσις τῷ μηδέποτε ἐπιλείπειν ἐν ταῖς τομαῖς τὸ διαιρεῖσθαι δυνάμενον • τοῦτο δὲ ἦν ὁ χρόνος. ἐπ’ ἄπειρον ἄρα ἡ διαίρεσις. ἐφ’ ὅσον δὲ ἡ διαίρεσις, ἐπὶ τοσοῦτον καὶ τὰ [*](1 post XF add. χρόνου aF 2 τὸ ἥμισυ — χρόνου (5) om. F -t κεκινημένον] κιινούμενον C 5 χρόνω M ἄν a: om. ACFM 6 ὑπέθηκε CM 7 εἰ om. F 7. 8 ἅπαν τὸ μεταβάλλον om. F 11 τῳ] τὸ Α 13 τῷ] τὸ M 14 εἰς τὸ ἥμισυ CM 16 ὅτε aA: ὅτι FM : ὅτι C 17 καὶ (post γὰρ) om. CM τι] τὸ Μ 18 πᾶς] τὰς M 20 post χρόνον add. τὸ F 21 ὑπὸ τῶν νῦν ἐπ’ ἄπειρον CM 22 τῶν om. F 23 οὐ μόνον aA: om. CFM 24 τὸ νῦ/ om. ἐπὶ M 26 τοσαυτάκις post νῦν ponuut CM 27 post ἐστι viii fere litt. erasae C δειχθήσεται aF 29 χρόνος om. M οὕτως M 30 ἔσται a 33. p. 994,1 καὶ τὰ νῦν om. A, sed suppl. in mrg. Α1: καὶ om. F)
p. 237 a 11 Ἔ τι δὲ εἰ τὸ σ·υνεχῶς μεταβάλλον ἕως τοῦ πᾶν τὸ μεταβάλλον ἄπειρα ἔσται μεταβεβληκός.
Τρίτον τοῦτο ἐπιχείρημα δεικνύον, ὅτι πᾶν τὸ μεταβάλλον ἐπ’ ἄπειρον πρότερον μεταβέβληκε, τὸ γὰρ συνεχῶς κινούμενον, καὶ μήτε ἐφθαρμένον μήτε πεπαυμένον τῆς κινήσεως ἐφ’ ὁσονοῦν, ἀνάγκη ἐν ᾧ κινεῖσθαι λέγεται χρόνῳ ἢ μεταβάλλειν ἢ μεταβεβληκέναι· ἀλλὰ μὴν ἐν τῷ νῦν δέδεικται ὅτι οὐκ ἔστι μεταβάλλειν· μεταβεβληκέναι ἄρα· ὥστε καθ’ ἕκαστον τῶν νῦν τῶν ἐν τῷ χρόνω λαμβανομένων, ἐν ᾧ συνεχῶς κινεῖται τὸ κινούμενον, κεκινημένον καὶ μεταβεβληκὸς ἔσται· ἄπειρα δὲ τὰ νῦν ὡς ἐπ’ ἄπειρον· ἄπειρα ἄρα ἔσται μεταβεβληκὸς τὸ μεταβάλλον.
p. 237 a 17 οὐ μόνον δὲ τὸ μεταβάλλον ἕως τοῦ ὥστε μεταβάλλοι ἄν πρότερον.
Δείξας, ὅτι πᾶν τὸ μεταβάλλον ἀνάγκη πρότερον μεταβεβληκέναι, δείκνυσι καὶ τὸ ἀντίστροφον αὐτῷ ἀληθὲς ὄν, ὅτι πᾶν τὸ μεταβεβληκὸς ἀνάγκη πρότερον μεταβάλλειν. δείκνυσι δὲ αὐτὸ προαποδείξας, ὅτι πᾶν τὸ μεταβεβληκὸς ἔκ τινος εἴς τι ἐν χρόνῳ μεταβέβληκε. λῆ κε. τοῦτο δὲ δείκνυσι διὰ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς. εἰ γὰρ μὴ ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ νῦν τῷ αὐτῷ ἀπὸ τοῦ Α εἰς τὸ Β μεταβέβληκεν, ἅμα ἔσται ἐν τῷ Α καὶ ἐν τῷ Β, ὅπερ ἀδύνατον· οὐδὲ γὰρ δυνατὸν τὸ μεταβεβληκός, ὅτε μεταβέβληκεν, εἶναι ἐν τούτῳ, ἐξ οὗ μεταβέβληκεν, ὡς ἔδειξε πρότερον, ὅτε ἔλεγεν, ὅτι τὸ μεταβάλλειν καὶ ἀπολείπαν ἤτοι ταὐτόν ἐστιν ἢ ἀκολουθεῖ τῷ μεταβάλλειν τὸ ἀπολείπειν. σαφεστέρα δὲ ἄν ἦν ἡ λέξις, εἰ τῷ ἅμα γὰρ ἂν εἴη καὶ ἐν τῷ Α καὶ ἐν τῷ Β ἐπαγαγὼν τὸ ‘ ὅπερ ἀδύνατον,’ τότε ὑπέμνησε τῆς τοῦ ἀδυνάτου λέγων τὸ γὰρ μεταβεβληκός, ὅτε μεταβέβληκεν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν ταὐτῷ, δέδεικται πρότερον. [*](1 κατὰ — διαίρεσις om. F 2 ἄπειρα ACFM: ἀπειράκις a 5 τῷ] τὸ M ἄπειρόν F ποτε oin. CM διαιρεῖσθαι M 6 Ἔτι δὲ τὸ F : ἔτι δὴ τὸ M συνεχὲς corn. C 10. 11 κινεῖται, om. λέγεται, F 13 τῷ om. C συνεχῶς post τὸ κινούμενον aF 15 μεταβάλλον ex Arist. a: μεταβεβληκὸς prono errore ACFM 16 ὥστε om. F μεταβάλοι F 19 αὐτῶι AC: αὐτῶν aFM 20 μεταβάλλει A1 23 post ἔσται add. καὶ aF 24 δυνατὸν post μεταβέβληκεν CM 25 τούτῳ] τῷ CM 26 ἔλεγεν] c. 5. p. 235 b 9 ὅτι om. CM ἀπολιπεῖν utrobique F 26. 27 ἀκολουθεῖν C 27 ἣν] εἴη F 28 καὶ (post eitj) om. M ut Arist. (praeter FHIK codd.) 29 γὰρ τὸ transposita C1 30 ἐν ταὐτῶι ACM (cf. proxima): ἐνταῦθα aF: ἐν τούτῳ Arist. cf. c. 5. p. 235 b 22, cuius loci ipse meminit)
p. 237a28 Ἔτι δὲ ἐπὶ τοῦ μεγέθους φανερώτερον ἕως τοῦ καθάπερ ἐπὶ τῶν αὐξανομένων καὶ καθαιρουμένων γραμμῶν.
Ἀπὸ τοῦ χρόνου ἐν ᾧ ἡ μεταβολὴ δείξας, ὅτι πρὸ τοῦ μεταβεβληκέναι ἐστὶ τὸ μεταβάλλειν, τὸ αὐτὸ ἐναργέστερον εἶναί φησιν ἀπὸ τοῦ μεγέθους καθ’ ὃ ἡ μεταβολή, ἐπὶ τῶν κατὰ μέγεθος δηλονότι μεταβαλλόντων· ταῦτα δέ ἐστι τά τε κατὰ τόπον μεταβάλλοντα καὶ τὰ κατὰ αὔξησιν καὶ φθίσιν. τὰ γὰρ κατὰ ποιὸν μεταβάλλοντα οὐχ ὑποπίπτει ταύτῃ τῇ ἀπὸ τοῦ μεγέθους ἀποδείξει, ὥσπερ οὐδὲ τὰ γινόμενα καὶ φθειρόμενα. οὐδὲ γὰρ κατὰ ποσὸν ἡ τούτων μεταβολή, ὥστε οὐδὲ κατὰ συνεχὲς καὶ ἀεὶ διαιρετόν, ἐξ ὧν ἡ ἀπόδειξις γέγονεν. ὅτι δὲ φανερώτερον ἐπὶ τοῦ μεγέθους ἢ ἐπὶ τοῦ χρόνου τὸ προκείμενόν ἐστι, δῆλον, εἴπερ ἐν μὲν τῇ ἀπὸ τοῦ χρόνου ἀποδείξει καὶ τῷ μεγέθει προσεχρήσατο, ὅτε ἔλεγεν “ἐν τῷ ἡμίσει ἄλλο ἔσται μεταβεβληκὸς καὶ πάλιν ἐν τῷ ἐκείνου ἡμίσει ἄλλο.’’ ἐν δὲ τῆ ἀπὸ τοῦ μεγέθους οὐ δεῖται τοῦ χρόνου. δείκνυσι δὲ αὐτὸ λαβὼν δύο μεγέθη ἢ τοῦ τόπου ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον μεταβολῆς ἢ καθ’ ὃ ἡ αὔξησις καὶ φθίσις, καὶ τὸ μὲν ἐξ οὗ μεταβάλλει, τὸ δὲ εἰς ὃ μεταβάλλει πρώτως, τὸ μὲν Γ τὸ δὲ Δ θέμενος. ἐφ’ ὧν ἀνάγκη ἢ ἀδιαίρετον εἶναι ὅλον τὸ [*](2 ἐν post καὶ iterant CM δυοῖν aFM ἐχόμενά ἐστι aF 4 ἐν τῷ χρόνῳ a 7. 8 ἡμίσεως utrobique C 8 μετέβαλε F 9 κατὰ τὰ CM 10 ὅλως C: ὅσως M 11 μόνως] όνος lac. iv litt. aute relicta M 12 εἰ in ras. A ἄχρονος (sic) ἐγένετο a Ifi. 17 καθάπερ — αὐξανομένων om. F 18. 19 βεβληκέναι Α 21 τε om. CM τὰ (ante κατὰ) om. M 22 φθίσειν F κατὰ τὸ ποιὸν CM 24 οὐδὲ] οὐ aF post κατὰ (alt.) supra add. τὸ A 24. 25 διαιρετὸν ACFM : διαιρετά εἰσιν a 25 ἡ om. F 26 τὸ προκείμενον post μεγέθους aF τοῦ (post ἀπὸ) om. aF 27 ἀποδείξει, ἄπο in ras. A ἔλεγεν] p. 237 a 26 30 post τόπου add. ὡς aF ἡ (post ὁ) om. A 31 καὶ (ante τὸ) om. Α 32 ἡ om. C1M)
p. 237b 9 Φανερὸν οὗν, ὅτι καὶ τὸ γεγονὸς ἀνάγκη γίνεσθαι πρότερον ἕως τοῦ ὥστε, ἐν ᾧ ἂν ᾖ, οὐκ ἄν εἴη ὡς πρώτῳ.
Πρότερον εἰπών, ὅτι ἡ αὐτὴ ἀπόδειξις ἡ πρὸ τοῦ μεταβεβληκέναι τὸ μεταβάλλειν δεικνῦσα καὶ τοῖς μὴ συνεχέσι προσήκει, τοῖς τε ἐναντίοις καὶ τοῖς κατὰ ἀντίφασιν, ὅταν ἀπὸ τοῦ χρόνου ληφθῇ ἡ | ἀπόδειξις, νῦν [*](233r) δείκνυσιν ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ ἀντίφασιν μεταβαλλόντων, τουτέστι τῶν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν ἢ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν, τουτέστι τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων ὅσα διαιρετὰ καὶ συνεχῆ ἐστιν, οὐ μόνον ἡ ἐκ τοῦ χρόνου ἀπόδειξις ἁρμόσει, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ μεγέθοους. ὥστε τὸ γεγονὸς [*](1 om., qui post γὰρ interp. ἄν ἦν a 3 οὗ (prius)] οὖν F post πρότερον iterata ex 4. 5 καὶ εἰς τὰ τῶν μερῶν μέρη del. F 7 ἐπέβαλλεν Α1: ἐπέβαλλε A2CMF2: ἐπιβάλλει aF1 9. 10 εἶναι τὴν αὐτὴν aF 11 καὶ ἀδιαιρέτῳ F 12 χρησαμένη F 14 τὸ om. A: superscr. F post μεταβεβληκέναι add. πρότερον CM 18 αὐξουμένων A: αὐξανομένων in lemraate ut Arist. 20 ἥμισυν M et sic deinceps αὐτῆς a: αὐτὴν F: αὐτοῦ ACM διχῆ πάλιν aF 22 αὐξήσομεν aF 25 ὥστε ἐν ᾧ ἁ ἦ om. F πρῶτον F 20 ἀπόδοσις CM 27 μεταβάλλον C τε om. F 28 ἀπόδοσις CM 30 τοὐ prius om. CM ἡ] καὶ F ἐκ — μὴ ὄν] ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὄν ’F’ 32 ἀπόδοσις ἀπόδοσις CM)
Τὸ δὲ ἐν ἀρχῇ τῆς λέξεως τὸ ὅσα διαιρετὰ καὶ συνεχῆ προσκεῖσθαί φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι ἔστι τινά, ἐφ’ ὧν τὸ γενέσθαι κατηγοροῦμεν, οὐ διὰ γενέσεως τὸ εἶναι ἔχοντα· τὰς γοῦν ἁφὰς γεγονέναι λέγομεν, οὐ [*](2 οὐκ om. F γινομένων aCM: κινουμένων AF μόνων C: om. M 3 ὀποσοῦν C μεταβαλόντων a 4 ἔτι post οἰκίας CM G γινόμενον F 7 post ἄλλο add. τι aF 9 ἢ] ἢ ὃ F1: ἢ ὅτι a οὐχὶ Α: οὐχὶ τὸ F 10 μὲν om. aF 11 ἔλεγε τὸ γίνεσθαι F 12 ἀλλὰ ἄλλο τι] ἀλλ’ ἔτι F 13 ἡ om. CM οἰκία γέγονεν, α γ in ras. Α· 16 διεφθαρμένου CM καὶ ἐπὶ τοῦ φθειρομένου καὶ ἑφθαρμένου Arist., sic scripsit fortasse etiam Simplicius 16 17 post φθείρεσθαι add. ἐπὶ ex ἐπεὶ correctum C 17 τοῦ supra add. Α 19 ἔφθαρται aF δυνατὸν F 21 τε om. F τῆς om. utrobique aF 23 καὶ κυρίως om. F: κυρίως καὶ post ἐστι CM 25 διαιρετόν ἐστιν aF 27 ἐστι (post ἄπειρόν) C : om. F διαιρετὸς καὶ αὐτός aF 29 ἐπὶ alterum A: 6m. aCFM 30 ὅσα] τὰ F 31 τὸ] οὐ τὸ F 32 οὐ om. F ἔχειν M γοῦν ACM: γὰρ aF 32. p. 998,1 οὐ μὴν AM: οὐχὶ aCF)
p. 237b23 ἐπεὶ δὲ πᾶν τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ κινεῖται ἕως τοῦ ἐν πεπερασμένῳ νῷ ἂν χρόνῳ τὸ ΑΒ κινοῖτο. |
Πρόκειται μὲν αὐτῷ δεῖξαι, ὅτι οὔτε ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ δυνατόν ἐστιν [*](233v) πεπερασμένην κινεῖσθαι γραμμὴν ἢ κίνησιν οὔτε ἐν πεπ[ερασμένῳ ἄπειρον. καὶ πρῶτον τὸ πρῶτον ῥηθέν. πῶς δὲ λαμβανομένης τῆς πεπερασμένης σμένης γραμμῆς ἢ κινήσεως ἀληθές ἐστι τὸ ἀδύνατον εἶναι πεπερασμένην ἐν τῷ ἀπείρῳ χρόνῳ κινεῖσθαι, προδιορίζεται· ὥστε γὰρ τὴν ὅλην πεπερασμένην οὖσαν ἅπαξ λέγειν ἐν παντὶ τῷ ἀπείρῳ διελθεῖν, καὶ μὴ τὴν αὐτὴν πολλάκις, ὥσπερ ὁρῶμεν ἐπὶ τοῦ κυκλοφορητικοῦ σώματος γινόμενον, ἢ τῆς αὐτῆς τι πάλιν καὶ πάλιν· οὕτω γὰρ ἐνδέχεται. ὥστε δὲ ἅπαξ τὴν [*](1. 2 τοῦ γεγονέναι τὸ γίνεσθαι οὐδὲ τοῦ γίνεσθαι τὸ γεγονέναι scripsi: τοῦ γεγ. τό γίν. οὐδὲ τὸ γίν. τὸ γεγ. sic Α: τὸ γεγ. τοῦ γίν. οὐδὲ τοῦ γίν. τὸ γεγ. CM: τὸ γεγ. τοῦ γίν., οὐδὲ τὸ γίν. τοῦ γεγ. aF - ἔστιν om. aF 6 διαιρεῖσθαι ὁμοίως aF 8 ὅτι τὸ μεταβάλλειν κατὰ χρόνον προηγεῖται τοῦ μεταβεβληκέναι a: τὸ μεταβάλλειν om. F 9 ἀθρόαι M at cf. Themist. p. 389,4 10 τοῦτο ἴσως a συγκεχωρητέον F δέ om. a καθόλα M 11 οὐχ om. CM; ἀλλ’ ὡς οὐκ ἐν χρόνῳ Themist. p. 389,6 Sp., qui cum continuet ἐφ’ οὗ τοῦ μεταβεβληκέναι πρότερον τὸ μεταβάλλειν οὐκ ἔστιν, in proximis conicio ἐπὶ γὰρ τούτου 12 Μήλων οὐ προηγεῖται τὸ μεταβάλλειν aF οὐδὲ] δὲ ’ 13 Θεόφραστος] fr. LIV Wimmer, cf. Themist. p. 389,9 15 ἀθρόον M 16 ἡ] εἰ F 17 ToJoin. Α 18 τῆς] τῶν aF Περὶ οὐρανοῦ] A 11. p. 280 b 6 19 post ἁφὴν add. ὁ CM 20 κινεῖται om. F 21 ἀν’ C: om. F 25 ἢ] καὶ aF ἐστι aA: ἔσται CFM 26 προσδιορίζεται CM γὰρ om. CM et nisi vitium latet, audacius est ellipsis genus statuendum 28 κυκλοφορικοῦ F : κυκλοφορ~ M 29 δὲ om. F)
Κἄν μὴ ἰσοταχῶς δέ, φησί, κινῆται τὸ κινούμενον, οὐδὲν διαφέρει πρὸς τὸ δεῖξαι, ὅτι τὸ πεπερασμένον μέγεθος καὶ τὴν πεπερασμένην κίνησιν οὐκ ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ δίεισι τὸ κινούμενον, ἀλλ’ ἐν πεπερασμένῳ ἑνὸς μόνου φυλαττομένου τοῦ ἐν πλείονι χρόνῳ ἄλλο προσλαμβάνειν διάστημα τὸ κινούμενον, ἄν τε ἰσοταχῶς κινῆται, ἄν τε παρὰ μέρος ἀνιῇ καὶ ἐπιτείῃ, ἄν τε ἐπὶ τοῦ ἑτέρου τούτων μένῃ ἀεὶ ἢ τῆς ἀνέσεως ὡς ἀεὶ ἀνιέναι μόνον ἢ τῆς ἐπιτάσεως ὡς ἀεὶ ἐπιτείνειν. προστεθέντος γάρ τινος [*](1 κινηθῆναι post αὐτὴν aF 2 οὔτε a: οὐδὲ ACFM διέξεισιν] διελθεῖν δυνατὸν a post διέξεισιν iterat mox deleta οὔτε ἐν πεπερασμένα τ. π. διέξησιν C ὅτε] Z 2. 233a 21 4 τοῦτο νῦν transponit a μὲν cm. F ἐπὶ τοῦ μεγέθους aF 5 δείξει F 6 ὁμολογηθέτων M τε om. a: δὲ F 12 ἔστι F 13 ἐκινεῖτο AF: ἐκινοῖτο a: ἐκεῖνο CM τῆς (ante γραμμῆς) om. F 14 ἐν τῷ πεπερασμένῳ aF 14. 15 προσληφθὲν F 16 χρόνοις] Simpl. Aristotelei cod. Ε lectioni favet, ceteri ἐν ἴσοις τοῖς χρόνοις 19 τὸ τῶι A: τὸ τῶ (ex τὸ corr.) C: τὸ τὸ M: τὸ aF 19. 20 καὶ τῶι AC corr. : καὶ τὸ ’FM 21 πεπερασ/////////μένα, 11 litt. erasis C καὶ τῷ μεγέθει cm. F 22 τοῦτο om. a: post καὶ ponit F ἄν εἴη ὅλον aF 24 καὶ κίνησιν post κινούμενον transponit F: utrobique exhibet a 25 δέ, φησί om. F 29 τὸ κινούμενον om. F post μέρος iterat ἄλλο προσλαμβάνῃ (sic) — μέρος servatis verbis τὸ κινούμενον F ἀνίη libri 30 ἀεὶ (ante ἀνιέναι) CFM: om aA 31 ὡς om. M προστιθεμένου a: προσέθετο F)
p. 238a18 Ὡσαυτως δὲ καὶ ἐπὶ ἠρεμήσεως.
Εἰ μὲν ἡ ἠρέμησις τὴν ἠρεμίαν αὐτῷ δηλοῖ τὴν ἀντικειμένην τῇ κινήσει, ἐπειδὴ καὶ τὸ ἠρεμοῦν ἐν χρόνῳ ἠρεμεῖ, λέγοι ἄν, ὅτι ὥσπερ κίνησιν πεπερασμένην ἀδύνατον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ γίνεσθαι, οὕτω καὶ ἠρεμίαν. μίαν. εἰ δὲ ἠρέμησις καὶ τὸ ἠρεμίζεσθαι τὴν κίνησιν δηλοῖ τὴν ἐπὶ ἠρεμίαν, ὅπερ ἐν τοῖς ἑξῆς ἵστασθαι καλεῖ ὡς ἐπὶ στάσιν ἰόν, εἰκότως τὰ αὐτὰ καὶ ἐπὶ τῆς ἠρεμήσεως ἀξιοῖ, ἅπερ ἐπὶ τῆς κινήσεως. τὴν γὰρ κίνησιν διχῇ τεμὼν τὸ μὲν πρὸς τὸ ἐξ οὗ κινεῖται τὸ κινούμενον κινεῖσθαι καλεῖ, τὸ δὲ πρὸς τὸ εἰς ὃ ἵστασθαι καὶ ἠρεμίζεσθαι.
[*](1 πεπερασμένοι κατ’ ἀριθμὸν aF 2 ὁ δὲ — τὸ κινούμενον (4) om. F 4 καὶ (ante γραμμὴν) Α : om. aCM 5 διαστήματα] μόρια a G γε] τε ’ 1 ᾖ post ἄνισα a: om. F 8 ὁ (post ἄν) om. CM 9 κινεῖται τὴν πεπερασμένην aF ποιεῖται Μ 10 τῷ ἀριθμῷ om. Α1 11 τοιούτων om. F 12 post πεπερασμένην add. γραμμὴν ἡ κίνησιν Α2 13 δὲ om. CM 14 ὃ om. F 20 περὶ CM post ἠρεμήσεως add. ὥστε — καὶ ἕν a ex Arist., quae obelo uotavit Piantelius, sed cf. p. 1002,1 21 εἰ μὲν ἡ] ἡ μὲν F ἠρέμισις hie et deinceps a post δηλοῖ add. νῦν a 22 λέγει C 24 καὶ expunxit, idem post ἠρεμίζεσθαι addit C2 τὴν prius om. Α 24. 25 ἠρεμία aF 25 καλεῖ] δηλοῖ F τὰ αὐτὰ] τοιαῦτα a 26 καὶ ἐπὶ τῆς A : καὶ ἐπὶ aCFM ἅπερ καὶ a: ὅπερ καὶ F)p. 238 a 19 Ὥστε οὔτε γίνεσθαι οὔτε φθείρεσθαι οἷόν τε ἀεί τι τὸ [*](234r) αὐτὸ καὶ ἐν.
Πόρισμά τι συνήγαγεν ἐκ· τῶν εἰρημένων, τὸ μήτε γίνεσθαι μήτε φθείρεσθαι ἀεὶ τὸ αὐτὸ καὶ ὅν, τουτέστι τὸ πεπερασμένον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ· τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ ἀεί. εἰ γὰρ πᾶσα κίνησις καὶ πᾶσα μεταβολὴ πεπερασμένη ἐν πεπερασμένῳ γίνεται χρόνῳ, τὸ δὲ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι μεταβάλλειν ἐστί, πᾶσα γένεσις καὶ φθορὰ πεπερασμένη ἐν πεπερασμένῳ γίνεται χρόνῳ· ἡ δὲ τοῦ πεπερασμένου γένεσις καὶ φθορὰ πεπερασμένη ἐστίν· ὥσπερ γὰρ κινεῖσθαι τὴν πεπερασμένην γραμμὴν ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ ἀδύνατον πλὴν εἰ μὴ πάλιν καὶ πάλιν, οὕτως καὶ γίνεσθαι ἢ φθείρεσθαι τὸ πεπερασμένον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ ἀδύνατον.
p. 238 a 20 Ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ὅτι οὐδὲ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ ἕως τοῦ ὁ γἂρ αὐτὸς ἔσται λόγος.
Δείξας ὅτι μὴ οἷόν τε ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ πεπερασμένον τι μέγεθος διεξιέναι ἢ πεπερασμένην εἶναι κίνησιν, νῦν τὸ ἀντίστροφον ἐκείνῳ δείκνυ· σιν, ὅτι μηδὲ τὸ ἄπειρον οἷόν τε διεξελθεῖν μηδὲ ἄπειρον εἶναι κίνησιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. ’ ἀλλ’ οὐδὲ ἠρεμίζεσθαι ἄπειρον ἠρέμησιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. καὶ εἰ τὸ ἠρεμίζεσθαι τὸ ἠρεμεῖν σημαίνει τὸ ἀντικείμενον τῷ κινεῖσθαι, λέγοι ἂν ὅτι μηδὲ ἄπειρον ἠρεμίαν οἷόν τέ τι ἠρεμεῖν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. τὸ δὲ οὔτε ὁμαλῶς κινούμενον οὔτε ἀνωμάλως εἰ μὲν κτὰ κοινοῦ ἐπῆκται τῷ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμίζεσθαι, εἴη ἄν τὸ ἠρεμίζεσθαι σημαῖνον τὸ πρὸς ἠρεμίαν ἵεσθαι, εἰ δὲ πρὸς μόνον ἐπῆκται τὸ κινεῖσθαι, μᾶλλον ἄν ὑπὸ τοῦ ἠρεμίζεσθαι τὸ ἠρεμεῖν σημαίνοιτο. ἀποδείξει δὲ τῇ αὐτῇ χρῆται καὶ νῦν τὸ πεπερασμένον καὶ ἐνταῦθα διαιρῶν καὶ συνδιαιρῶν αὐτῷ τὸ ἄπειρον, πλὴν ὅτι πρότερον μὲν τὸ μέγεθος διελών αὐτὸ γὰρ ἦν τὸ πεπερασμένον ὑποτεθέν) συνδιεῖλεν τὸν ἄπειρον ὑποτεθέντα χρόνον. νῦν δὲ τὸν χρόνον ὑποθέμενος πεπερασμένον καὶ ἀπ’ αὐτοῦ μόριόν τι ἀφελών, ὃ καταμετρεῖ τὸν ὅλον, ἐπειδὴ ἐν ἑκάστῳ [*](1 ὥστε — ἕν (2) lemma agnovit M, ceteri continuare textui videntur. τὸ δὲ praefigit a τι om. ’: τε C 3 τι συνήγαγεν ACM: συνήγαγεν F: ἐστι συνηγμένον a μήτε γίνεσθαι om. F 6 τὸ δὲ — χρόνῳ (8) om. F 6. 7 καὶ τὸ φθείρεσθαι CM 9 πεπερασμένου ἐστίν C post ἐστίν interpolat ὥστε καὶ αὕτη ἐν πεπερασμένῳ γίνεται χρόνῳ a 11 πεπερασμένων ’ 12 αὐτὸς δὲ transponit ex Arist. a οὐδὲ AC: οὐδὲν F: οὔδει M: οὐδ’ a 13 ἔστω F 15 διἰέναι aF ἐκεῖνο M 17 ἀλλ᾿— χρόνῳ χρόνῳ (20) iterata del. C: om. F οὐδέ a: οὔτε ACM 18 post ἠρεμίζεσθαι add. καὶ F 19 τῳ] τὸ M μὴ δὲ ACM: οὐδὲ aF τι om. F 20 πεπερασμένῳ] ἀπείρῳ a 21 τῷ] τὸ M 22 ἵεσθαι aAM 23. 24 σημαίνη F 26 τὸν aAF: αὐτῶ τὸν CM 27 aute χρόνον add. ἄπειρον delevit F ὑποθέμενος] auacoluthou struxit, uisi hiatus est hoc loco 28 ἐν om. F)
p. 238a32 Δεδειγμένων δὲ τούτων φανερὸν ἕως τοῦ ἔτι δὲ καὶ [*](234v) τοῦ χρόνου ληφθέντος ἡ αὐτὴ ἔσται ἀπόδειξις.
Πρότερον δείξας καὶ προσεχῶς πάλιν, ὅτι τὸ κινούμενον οὔτε μέγεθος πεπερασμένον οὔτε κίνησιν πεπερασμένην ἐν ἀπείρῳ κινηθήσεται χρόνῳ, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἀντίστροφον, ὅτι οὔτε μέγεθος οὔτε κίνησιν ἄπειρον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ κινηθήσεται , τούτοις ὥσπερ πόρισμα τὰ ἑπόμενα ἐπάγει τὰ ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ κινουμένου συμβαίνοντα οὐκέτι ἀδιορίστως ὡς πρότερον λαμβανομένου, ἀλλὰ διοριζομένου, καὶ ποτὲ μὲν ἀπείρου, ποτὲ δὲ πεπερασμένου ὑποτεθέντος. δεδειγμένων γάρ, φησί, τῶν εἰρημένων ἐκ τῆς αὐτῆς ἀποδείξεως φανερόν ἐστιν ἐπὶ τοῦ κινουμένου, ὅτι εἴτε πεπερασμένον ὑποτεθείη , ἀδύνατον αὐτὸ ἄπειρόν τι μέγεθος ἐν πεπερασμένῳ [*](1 τούτων om. F τῶν om. ’ 2 κινῆται aM: κινεῖται ACF 3 κινηθήσεται aFM 6 τὰ om. a χρόνῳ post ὄντι aF 7 ὄντι] οὔ τι M 9 δὲ post πεπερασμένων aF 10 ὥστε — τὸ ἄπειρον om. M οὐ δίεισι ante χρόνῳ aF 13 τῷ om. A 14 μορίῳ χρόνου aF 15 τοῦ καὶ ἐπ’ aF πεπερασμένου Μ 16 post χρόνου add. τοῦ aF IS πρότερον] c. 7 initio 19 πεπερασμένου μεγέθους CM: πεπερασμένου μορίου AF: ἀπείρου μεγέθους a 20 post κινηθήσεται quae incohaverat τούτου ὥσπερ πόρισμα ἐπάγει τὰ ἑ (cf. v. 27) del. F 22 Ἀποδεδειγμένων ex Arist. a 22. 23 ἔτι δὲ καὶ τοῦ χρόνου ληφθέντος om. F 27 πορίσματα ἑπομένα C et eraso accentu super ’πὸ A)
Δείξας δὲ ὅτι οὔτε τὸ πεπερασμένον μέγεθος τὸ ἄπειρον διάστημα δίεισιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ οὔτε τὸ ἄπειρον μέγεθος τὸ πεπερασμένον διάστημα, νῦν δείκνυσιν ὅτι μηδὲ τὸ ἄπειρον μέγεθος τὸ ἄπειρον διά· στῆμα δίεισιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. εἰ γὰρ μέλλοι τὸ ἄπειρον ὅλον διεξιέναι διὰ τοῦ ἀπείρου, δεῖ τι μέρος αὐτοῦ πεπερασμένον πρότερον διελθεῖν αὐτό. καὶ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι οὐκ ἔχει τὸ ἄπειρον μέρος πεπερασμένον· ἐνυπάρχει γὰρ τῷ ἀπείρῳ τὸ πεπερασμένον. εἰ οὖν δέδεικται [*](1 οὔτε] εἴτε ’ 2 post ἐν add. τῷ aF 4 ἧς om. A1 6 διιὸν μέρος τοῦ μεηέθους aF 8 εἰ δὲ —χρόνῳ (10) iterat F 10 ἐν τῷ (sic) πεπ. χρόνῳ ante oid ponunt aF 11 post ἢ add. τὸ CM 12 Α τὸ om. F: τὸ om. a Β] ἁ M πεπερασμένον Α 13 ἄλλο καὶ ἄλλο Arist. 14 ἄν om. F 15 τε om. CM ὂν utrumque om. Α 17 οὐδὲν Α1 τὸ ἄπειρον ACM: om. aF 18 ἐλθεῖν aF 20 λέγοι C μόνος a 21 πεπερασμένων C 22 περασμένου C post γὰρ add. ἄν a 23 αὐτὸν in iteratis οὐ (22) — πεπερασμένου (25), sed coir. F 25 to ἄπειρον post πεπερασμένου aF 25. 26 καὶ καλῶς] καλῶς οὑν a 27 οὔτε a: ω ACFM τὸ alt. om. aF 28 οὔτε — χρόνῳ (30) om. F πεπερασμένῳ a 30 δίεισιν post χρόνῳ a μέλλει F ὅλον om. F 31 πρότερον πεπερασδίεισιν μένον aM)
p. 238b 17 ἐπεὶ δὲ οὔτε τὸ πεπερασμένον τὸ ἄπειρον δίεισιν ἕως τοῦ καὶ θάτερον | εἶναι ἄπειρον.
[*](235r)Δέδεικται μὲν ἤδη πρότερον μετὰ τοῦ μεγέθους, ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις, ὅτι οὐδὲ κίνησιν ἄπειρον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ κινήσεται τὸ κινούμενον οὐδὲ ἐν ἀπείρῳ πεπερασμένην· κοινὴ γὰρ ἦν ἡ ἀπόδειξις· ὅσον γὰρ τὸ διάστημα τὸ δι’ οὗ ἡ κίνησις, τοσαύτη καὶ ἡ κίνησίς ἐστι. διὸ καὶ ἐγὼ τὴν κίνησιν ἐν τῇ ἀποδείξει τῷ μεγέθει συμπαρελάμβανον, αὐτὸς δὲ ἐν ἀρχῇ μὲν τοῦ θεωρήματος εἰπών “ἀδύνατόν ἐστιν ἐν τῷ ἀπείρῳ χρόνῳ πεπερασμένην κινεῖσθαι, μὴ τὴν αὐτὴν ἀεὶ καὶ τῶν ἐκείνης τι κινούμενον” ἴσως μὲν ὡς περὶ γραμμῆς λέγων, δι’ ἧς ἡ κίνησις, θηλυκὸν ὄνομα τέθεικεν, ἴσως δὲ τὴν κίνησιν ἐννοῶν. εἰ δὲ καὶ περὶ ἠρεμίας τῆς ἀντικειμένης τῇ κινήσει τὰ αὐτὰ ἠξίωσε, δῆλον ὅτι καὶ περὶ κινήσεως ἦν τὰ πρότερον ἀποδεδειγμένα· καὶ γὰρ εἰς τοῦτο ἔτεινεν ὁ λόγος αὐτῷ. νῦν μέντοι ἐκ τῶν περὶ τοῦ μεγέθους δειχθέντων, δι’ οὗ ἡ κίνησις ἐπιτελεῖται, συνάγει τὸ lo μηδὲ κίνησιν ἄπειρον εἶναι ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. τὸ δὲ μέγεθος, δι’ οὗ ἡ κίνησις, τοπικόν ἐστιν , ἐφ’ οὗ ἡ κατὰ τόπον κίνησις ἔχει τὸ διάστημα. στημα. ἐπειδὴ γάρ, φησίν, οὔτε τὸ ἄπειρον μέγεθος οὔτε τὸ πεπερασμένον τὴν κατὰ τόπον κίνησιν κινούμενον δίεισι τὸ ἄπειρον διάστημα ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, φανερὸν ὅτι οὐδὲ κίνησις ἔσται ἄπειρος ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, εἰ μὴ πάλιν καὶ πάλιν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ γίνοιτο. ἡ γὰρ ἄπειρος πᾶσα κίνησις ἡ κατὰ φορὰν ἐπὶ ἀπείρου διαστήματος τοπικοῦ γίνεται· πᾶσα γὰρ φορὰ κατὰ τόπον κίνησίς ἐστι. καὶ ἡ ἄπειρος μία [*](2 αὐτὸ om. a: post διελεύσεται F post, διελεύσεται add. ἐν τῷ πεπερασμένῳ a 3 καὶ δέδεικται] δέδεικται γὰρ a τὸ om. a διεξελθεῖν CM 4 post μόριόν add. τι erasum post ἀφέλωμεν C G ἄπειρον ὅλον a 7 τὸ πεπερασμένω, sed corr. F 8 μορίων] μόριον Α μόρια Α: oin. aCFM 12 post ἄπειρον lemma ex Aiist. continiuit πᾶσα γὰρ φορὰ ἐν τόπω a cf. v. 32 14 ἄπειρον om. Μ 15 ὅση F 17. 18 ἐν τῆ ἀρχῇ aF 18 μὲν om. M εἰπών] c. 7 p. 237b 24 19 post πεπερασμένην additum κίνησιν del. F κινουμένων Μ 20 γραμμῇ M ’jxw ónqomati F 22 τὰ αὐτά] ταῦτα CM ἢν om. Α 24 τοῦ om. aF 24 οὗ CM: ὧν aAF 2.5 δὲ] γὰρ a τὸ post μέγεθος add. M 26 aute τοπικόν add. TO aA ἐφ’ CM: ἀφ’ aAF 28 δίεισι CM: οὐ δίεισι aAF)
p. 238b 23 ἐπεὶ δὲ πᾶν ἢ κινεῖται ἢ ἠρεμεῖ ἕως τοῦ οὐκ ἔσται ἐν ᾧ πρώτῳ ἵσταται.
Τὸ μὲν προκείμενόν ἐστιν αὐτῷ , κἄν παραδοξολογεῖν δοκῇ κτὰ τὸ φαινόμενον, δεῖξαι ὅτι τὸ ἱστάμενον ταὐτόν ἐστι τῷ κινουμένῳ, καὶ ὅτι ὅσα τῷ κινουμένῳ ὑπάρχει τοσαῦτα καὶ τῷ ἱσταμένῳ· λαβὼν δὲ ἄλλο μὲν τὸ ἠρεμοῦν τὸ τῷ κινουμένῳ ἀντικείμενον καὶ ἐν ταὐτῷ μένον, ἄλλο δὲ τὸ ἠρεμιζόμενον τὸ κινούμενον ἐπὶ τὸ ἠρεμεῖν ὥσπερ τὸ λευκαινόμενον ἐπὶ τὸ λευκὸν εἶναι, τῷ μὲν ἠρεμοῦντι ταὐτόν φησιν εἶναι τὸ ἑστώς, τῷ δὲ ἠρεμιζομένῳ τὸ ἱστάμενον, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἐπὶ στάσιν ἰόν καὶ πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι κινεῖται τὸ ἱστάμενον, προλαβὼν ἀναγκαῖόν τι διαιρετικὸν τὸ λέγον, ὅτι πᾶν ἢ κινεῖται ἢ ἠρεμεῖ, τὸ πεφυκὸς δηλονότι· τὸ γὰρ ἀκίνητον φύσει οὔτε κινεῖται οὔτε ἠρεμεῖ, ἀλλ’ ὅπερ κινεῖσθαι πέφυκε, τοῦτο καὶ ἠρεμεῖν, ἐπειδὴ στέρησις τοῦ κινεῖσθαι τὸ ἠρεμεῖν ἐστιν. στέρεταί τε τὸ πεφυκὸς ἔχειν, ὅτε πέφυκε μὴ ἔχον · οὐ γὰρ δὴ τὸ ἀρτιγενὲς σκυλάκιον ἠρεμεῖν ἄν λέγοιτο κατὰ τὸ μὴ ὁρᾶν, ὅτι τότε οὐδὲ πέφυκεν ὁρᾶν. ἀλλ’ οὐδὲ ὁ ἐν τῷ στήθει μὴ ἔχων ὀφθαλμοὺς ἄνθρωπος ἐστερῆσθαι ἄν λέγοιτο τοῦ ἐν τῷ στήθει μὴ ἔχειν. ὅπου γὰρ ἐπεφύκει ἔχειν μὴ ἔχων, λέγοιτο ἄν ἐστερῆσθαι. οὐδὲ οἱ ἰχθύες τῆς ἐν ἀέρι κινήσεως ἐστερῆσθαι ἄν λέγοιντο, ὅτι μηδὲ ἐπεφύκεσαν ἐκεῖ κινεῖσθαι. ἀλλ’ οὐδὲ τῆς κτὰ βάδισιν κινήσεως οἱ ἰχθύες ἐστέρηνται· νήχεσθαι [*](4 τῶι Α κίνησιν om. aF 5 μηδὲ τὸ aAF: μηδὲ CM-: δὲ ’ ᾖ] εἰς F 6 καὶ κινῆται] κεκίνηται F 7 ὅτι om. aF, qui ante καὶ inserunt ὡς 8 καὶ prius om. CM 9 οὖν om. M II δι’ — κινούμενον om. a δι’ οὗ κινεῖται] δείκνυται F 13 ἄν om. F αὐτὸ M ὑπάρξει CF: ὑπάρξῃ M 14 ante lemma τὸ μὲν — κἀν πάρα (16) posita rubro del. C ἠρεμεῖν M 19 αὐτῶ C 21 ἑστός A1F2 22 ὅπερ] ὃ πέρας M 23 διαιρετὸν M: διαιρετικῶς F 24 λόγον a 27 ἐστέρηται aF 28 ὁρᾶν — πέφυκεν (29) om. F 29 τῷ om. CM 30 λέγοιτο τῶ F μή om. CM 31 ἐπεφύκει A: πέφυκεν aCFM ἰχῶ aF 32 πεφύκασιν CM 33 βάσιν C ἐστέρηται a a)
p. 239a10 οὐδὲ δὴ τὸ ἠρεμοῦν ὅτε πρῶτον ἠρέμησέν ἐστιν ἕως [*](235v) του απαν γὰρ εἰς ἄπειρον μεριστὸν.
Μετὰ τὸ δεῖξαι ἐπὶ πάσης κινήσεως τῆς τε ἁπλῆς καὶ τῆς κατὰ τὸ ἵστασθαι λεγομένης, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ πρῶτον λαβεῖν αὐτῆς, ἀλλ’ ὅπερ ἄν τις ὡς πρῶτον λάβῃ, ἔστι τι καὶ τούτου πρότερον, νῦν τὰ | αὐτὰ περὶ τῆς [*](236r) ἠρεμίας δείκνυσι τῆς τῇ ὅλῃ κινήσει ἀντικειμένης. αἰτία δὲ ἡ αὐτὴ καὶ ἐπὶ τῆς ἠρεμίας, ἥτις καὶ ἐπὶ τῆς κινήσεως· διὸ καὶ ἀποδείξει τῇ αὐτῇ χρῆται. εἰ γὰρ στέρησίς ἐστιν ἡ ἠρεμία τῆς κινήσεως, στέρεται δὲ τὸ πεφυκὸς κινεῖσθαι, ἐν ᾧ πέφυκε κινεῖσθαι μὴ κινούμενον, ἐν χρόνῳ καὶ ἠρεμεῖν ἀνάγκη, καὶ οὐκ ἐν ἀτόμῳ, ὥσπερ οὐδὲ κινεῖσθαι ἐν ἀτόμῳ. ἔτι δὲ καὶ ἄλλως δεῖ· κνυσιν, ὅτι ἐν χρόνῳ τὸ ἠρεμεῖν ἐστιν καὶ οὐκ ἐν ἀτόμῳ, ὑπομιμῄσκων ἡμᾶς τοῦ πρόσθεν περὶ τῆς ἠρεμίας ῥηθέντος, ὅτι ἠρεμεῖν λέγεται τὸ ὁμοίως ἔχον αὐτὸ καὶ τὰ μέρη αὐτοῦ νῦν καὶ πρότερον. ὥστε ὑπὸ δυεῖν νῦν ὁρίζεσθαι τὴν ἠρεμίαν τοῦ τε νῦν καὶ τοῦ πρότερον· πάντων δὲ δυεῖν νῦν χρόνος μεταξύ ἐστιν· ἐν χρόνῳ οὖν πᾶσα ἠρεμία· καὶ γὰρ τὸ νῦν καὶ πρότερον χρόνου μέρη ἐστί· τοὐ δὲ χρόνου, ἐν ᾧ τὸ ἠρεμεῖν ἤρξατο τῆς ἠρεμίας, οὐκ ἔστι τι πρῶτον λαβεῖν· ὁ γὰρ χρόνος συνεχὴς καὶ ἐπ’ ἄπειρον διαιρετός· οὐδὲν δὲ ἐν συνεχεῖ πρῶτον.
p. 239a23 ἐπεὶ δὲ πᾶν τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ κινεῖται ἕως τοῦ συμβαίνει γὰρ τὸ φερόμενον ἠρεμεῖν.
Tὰ παράδοξα τῶν περὶ κινήσεως θεωρημάτων, ἅπερ οὐκ ἄν τις οὐδὲ ἐννοήσειε ῥᾳδίως οὐδὲ πιστεύσειε, ταῦτα μετὰ ἀποδείξεων ἐν τούτοις παραδίδωσιν ὁ Ἀριστοτέλης. καὶ ἦν μὲν καὶ ἐκεῖνα θαυμαστὰ τὰ προσεχῶς ἀποδεδειγμένα, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀρχὴν λαβεῖν οὕτε κινήσεως οὕτε ἠρεμίας· δῆλον δὲ ὅτι οὐδὲ τέλος διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν. ἔτι δὲ μᾶλλον ἀπεμφαίνει τὸ νῦν δεικνύμενον, ὅπερ καὶ διὰ τὸ λῦσαι τὸν Ζήνωνος περὶ κινήσεως λόγον ἔοικεν ἐν τούτοις παραδιδόναι. ἐπειδὴ γάρ, φησίν, ἐν χρόνῳ κινεῖται τὸ κινούμενον, ἐν ᾧ χρόνῳ κινεῖταί τι καθ’ αὑτό, τουτέστιν ἐν ᾧ ὅλῳ, καὶ μὴ τῷ ἔν τινι τῶν ἐκείνου κινεῖσθαι, ὅπερ ἐν πρώτῳ πρόσθεν ἐλέγετο [*](1 ἐστιν om. F 2 ἄπειρα ex Arist. a 4 τὸ πρῶτον] τι πρῶτον CM λαβῆν C 5 post νῦν erasum περὶ Α 6 ἀντικειμένης τῆ ὅλη κινήσει CM 7 εἰ] ἡ F 9 9 ἠρεμοῦν M post ἀνάγκη add. ἐν χρόνῳ Α2 12 λεχθέντος aF 13 ἔχον aAF: ἔχειν CM νῦν post αὐτὸ a: iitrobique habet F δυοῖν aF itemque mox 15 οὑν αὖ CM 15. IG καὶ τὸ πρότερον aF 16 εἰσί aF ἠρεμοῦν CM 17 ὁ γὰρ ACM: καὶ γὰρ F: καὶ γὰρ ὁ a 18 διαιρετὸς ὢν, οὐδὲν ἔχει πρῶιον CM οὐδ’ ἐν συνεχεῖ F συνεχεῖ, εῖ in ras. Α φερόμενον] κινούμενον F 21 ante ἅπερ add. καὶ CM 22 ἐννοήσει, sed corr. A1: ἐννούση sic M ante ταῦτα add. καὶ F ἀποδείξεως a 23 κἀκεῖνα a 25 post αὐτὴν additum ταύτην del. C ἀποφαίνει αἴνει F 26 τὸ (post διὰ) om. ’ 27 ἔοικε παραδιδόναι ἐν τούτοις aF κινεῖται — χρόνῳ (28) bis scripsit Μ 28 τι om. a: ἡ F 29 ὥσπερ ἐν τοῖς πρόσθεν F)
p. 239b5 Ζήνων δὲ παραλογίζεται ἕως τοῦ οὐδὲ ἄλλο μέγεθος [*](236v) οὐδέν.
Αἶ’ τοῦ θεσπεσίου Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου ἀπορίαι, περὶ οὗ ὁ σιλλογράφος εἶπεν τὸ
p. 239b9 τέτταρες δέ εἰσιν οἱ λόγοι περὶ κινήσεως ἕως τοῦ περὶ οὗ διείλομεν ἐν τοῖς προτέροις λόγοις.
Τέτταρας εἶναί φησι τοὺς περὶ κινήσεως τοῦ Ζήνωνος λόγους, δι’ ὧν γυμνάζων τοὺς ἀκροωμένους ἀναιρεῖν ἐδόκει τὸ ἐναργέστατον ἐν τοῖς οὖσι, τὴν κίνησιν. ὥστε καὶ Διογενῆ τὸν κύνα τῶν ἀποριῶν ποτε τούτων ἀκούσαντα μηδὲν μὲν εἰπεῖν πρὸς αὐτάς, ἀναστάντα δὲ βαδίσαι καὶ διὰ τῆς ἐναργείας αὐτῆς λῦσαι τὰ ἐν τοῖς λόγοις σόφ’ σοφίσματα. τέτταρας δὲ εἶναί φησι λόγους τοὺς δυσκολίας παρέχοντας τοῖς λύειν ἐπιχειροῦσιν, ἢ ὅτι τέτταρες ἦσαν πάντες οἱ περὶ κινήσεως λόγοι δυσαντίβλετοι πάντες τυγχάνοντες, ἢ ὅτι πλειόνων ὄντων τέτταρες ἦσαν οἱ πραγματειωδέστεροι. ἔπρεπε δὲ τῷ περὶ κινήσεως πραγματευομένῳ λύειν τοὺς ἀναιρεῖν αὐτὴν ἐπιχειροῦντας λόγους, καὶ μάλιστα τοὺς ἐκ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν ἐπιχειρηθέντας, οἷοι [*](2 πέρας ἐν ᾦ a et in mrg. Α1: πεπερασμένωι in textu Α: πεπερασμένον FM : πέρας μοςονον C δέδεικται δὲ CM ἑαυτῷ aF : ἑαυτοῦ ACM 4 πρόεθηκεν C1F: προὔθηκεν M 5 ἀκούομεν F ὃν] ἓν a 7 ἡ (ante κινεῖται) in ras. A ἐδείχθη ACM : ἐδείκνυε F : ἐδείκνυτο a ἐδείχθη — ἠρεμεῖ (8) in mrg. C 8 τι κινεῖται M 11 ἀεί τε ’, corr. 2 12 αὐτό M 14 τῆ om. CM 15 χρόνου om. M IG διαιρεῖτο C τὸ ἄπειρον F 17 ὡς om. F 18 μὴ τοῦτο aF: τοῦτο M 20 δέ εἰσιν οἱ ACFM: δ’ εἰσὶ (ut Arist. cod. E) a 21 προτέροις ACM: πρὸ ’F: πρόσθεν (ut Arist. codd. FHIK) a 23 συμνάζων M ΄ΒςΕςΠΘΒ Μ ἐναργέστερον C: ἐνεργέστερον M 24 διογενῆ Α: διογένη aCFM. cf. Laert. D. VI 39 ἀπορῶν F 25 αὐτούς 26 ἐνεργείας a σαφίσματα M 26. 27 λόγους φησὶν aF 27 λόγοις C 29 ἤσαν] εἰσιν aF πραγματιωδέστεροι M)
τῶν δὲ τεττάρων λόγων ἀδύνατά τινα ἕπεσθαι δεικνύντων τῷ εἶναι κίνησιν ὁ πρῶτος τοιοῦτός ἐστιν· εἰ ἔστι κίνησις ἀνάγκη τὸ κινούμενον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῃ χρόνῳ ἄπειρα διεξιέναι· τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὐκ ἄρα ἔστιν κίνησις. ἐδείκνυ δὲ τὸ συνημμένον ἐκ τοῦ τὸ κινούμενον διάστημά τι κινεῖσθαι νεῖσθαι· παντὸς δὲ διαστήματος ἐπ’ ἄπειρον ὄντος διαιρετοῦ τὸ κινούμενον ἀνάγκη τὸ ἥμισυ πρῶτον διελθεῖν οὗ κινεῖται διαστήματος καὶ τότε τὸ ὅλον· ἀλλὰ καὶ πρὸ τοῦ ἡμίσεος ὅλου τὸ ἐκείνου ἥμισυ, καὶ τούτου πάλιν τὸ ἥμισυ· εἰ οὖν ἄπειρα τὰ ἡμίση διὰ τὸ παντὸς τοῦ ληφθέντος δυνατὸν εἶναι τὸ ἥμισυ λαβεῖν, τὰ δὲ ἄπειρα ἀδύνατον ἐν πεπερασμένῳ διελθεῖν χρόνῳ· τοῦτο δὲ ὡς ἐναργὲς ἐλάμβανεν ὁ Ζήνων τούτου δὲ τοῦ λόγου πρότερον ἀπεμνημόνευσεν ὁ Ἀριστοτέλης λέγων ἀδύνατον εἶναι ἐν πεπερασμένῳ τὰ ἄπειρα διεξελθεῖν καὶ τῶν ἀπείρων ἅψασθαι)· ἀλλὰ μὴν πᾶν μέγεθος ἀπείρους διαιρέσεις ἔχει· ἀδύνατον ἄρα ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ μέγεθός τι διελθεῖν. ἔλυσε δὲ αὐτὸν εἰπὼν μὴ εἶναι ἐνεργείᾳ τὰ ἄπειρα ἐν τῷ διαστήματι, ἀλλὰ δυνάμει, καὶ ὅτι τὰ μὲν ἐνεργείᾳ ἡμίση ᾗ ἄπειρα οὐδὲν οἷόν τε διεξελθεῖν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, τὰ δὲ δυνάμει οὐδὲν κωλύει· οὐδὲ γὰρ τὸ κινούμενον διαιροῦν | εἰς ἄπειρα ἡμίση [*](237r) τὸ διάστημα δίεισιν, ἀλλ’ ὡς ἓν καὶ συνεχές. διὸ οὐ κωλύεται διεξιέναι τὰ οὕτως ἄπειρα· εἰ γὰρ διέλοι εἰς τὰ ἡμίση, οὐκέτι ὡς ἐπὶ ἑνὸς καὶ συνεχοῦς κινηθήσεται, οὐδὲ ἡ κίνησις συνεχὴς ἔσται. οὕτω μὲν οὖν κατὰ τὸν τοῦ ἀπείρου διορισμὸν ἔλυσε τὸν λόγον. ἔτι δὲ καὶ ἐκ τοῦ ὁμοίαν εἶναι τὴν ἀπορίαν ἔν τε τῷ χρόνῳ καὶ ἐν τῷ διαστήματι. ὥστε οὐκ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ τὸ ἄπειρον, ἀλλ’ ἐν ὁμοίως ἀπείρῳ δίεισι· καὶ γὰρ καὶ ὁ χρόνος ἐπ’ ἄπειρον διαιρετός. ἀλλὰ δυνάμει καὶ οὐκ ἐνεργεία τὸ ἄπειρον. τὰ οὖν δυνάμει ἄπειρα τοῦ μεγέθους ἐν τοῖς δυνάμει ἀπείροις τοῦ χρόνου δίεισιν.
p. 239b14 Δεύτερος δὲ ὁ καλούμενος Ἀχιλλεὺς ἕως τοῦ οὗτοι μὲν οὖν δύο λόγοι.
Καὶ οὗτος ὁ λόγος ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως ἐπικεχείρηται κατ’ [*](1 καὶ om. F ἦσαν post ζήνωνος aF 2 ἡ oin. M 3 δὲ] δὴ a: om. F 3. 4 τῷ εἶναι κίνησιν om. F 6 ἐδείκνυε CM 9 ante 220λλο interpolaat τοῦ aF τὸ] τοῦ ’(?) τούτου cm. M 10 ἥμισυν M ἡμίσει C τοῦ cm. CM 11. 12 χρόνῳ διελθεῖν a 12 ὁ ζήνων ἐλάμβανε CM post Ζήνων interpolat analocuthi impatiens ἀδύνατον ἄρα κίνησιν εἶναι a 13 πρότερον om. F. cf. c. 2 p. 233a21 sqq. ὑπέμνησεν F 16 ante τι add. ἄπειρόν F αὐτὰ F 17 διαστήματι ACM: μεγέθει aF ἀδυναμεῖ a καὶ ὅτι cm. aF post μὰν add. οὖν a ᾔ] ἢ ἡ C 18 οὐδὲν ACM: οὐχ aF 21 διέλοι ACM: διέλοιτο F: διαιρεθήσεται a 23 τοῦ (post τὸν) om. Fa 24 ὁμίαν C ἀπειρίαν a ἐν om. aF 26 καὶ (post γὰρ) AM: om. aCF 27 τὰ οὐ — δίεισιν (28) om. F 29 δεύτερον F áxile]yw M 30 οὑν om. F δύο λόγοι ACFM: λόγοι δύο (ut Arist. codd. UK) a: οἱ δύο λόγοι Arist. cod. E, οἱ λόγοι δύο Arist. cod. F)
Ὁ μὲν οὖν λόγος καὶ οὗτος τοιοῦτος. τὸν αὐτὸν δέ φησιν αὐτὸν εἶναι τῷ πρὸ αὐτοῦ, διότι ἤρτηται καὶ τούτου ἡ πιθανότης ἐκ τῆς τοῦ μεγέθους ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως. διαφέρειν δὲ ἐκείνου δοκεῖ τῷ μὴ κατὰ διχοτομίαν καὶ εἰς ἥμισυ διαιρεῖν ἀεί, ἀλλὰ κατ’ ἄλλον τινὰ λόγον, καθ’ ὃν ἡ τοῦ ταχίστου κίνησις ὑπερέχει τὴν τοῦ βραδυτάτου, εἴτε δεκαπλάσιος εἴτε ἄλλος τις ὁ λόγος εἴη. προστετραγῴδηται δὲ τούτῳ τῷ λόγῳ τὸ ὅτι οὐδὲ τὸ τάχιστον καταλήψεται τὸ βραδύτατον διῶκον, καὶ ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ ἡ χελώνη ὡς ἐν τραγῳδίᾳ ἢ κωμῳδίᾳ παραγόμενα πρόσωπα. ἡ δὲ λύσις καὶ ἐνταῦθα ἡ αὐτὴ ἀπὸ τοὐ διορισμοῦ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διαιρέσεως· οὐ γὰρ ἐνεργείᾳ τὰ ἄπειρα ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς καὶ τῆς συνεχοῦς ἐπ’ αὐτοῦ κινήσεως. οὐ γὰρ ἔτι συνεχῆ μένει διαιρούμενα· καθὸ γὰρ διαιρεῖται αὐτό τε ἴσταται καὶ οὐ τηρεῖ συνεχὲς τὸ μέγεθος. τὸ δὲ βραδύτερον, ὅτε μὲν προέχει, οὐ καταλαμβάνεται, καταλαμβάνεται δ’ ὅμως. εἰ γὰρ δίδωσιν ὁ λόγος διεξιέναι τὴν πεπερασμένην ὥσπερ τὸ ἡμιστάδιον καὶ τὸ δέκατον τοῦ ἡμισταδίου, δῆλον ὅτι καὶ ὅλον τὸ στάδιον διελεύσεται, καὶ θᾶττον τοῦ βραδυτέρου κινουμένου ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, καὶ ὅπερ τὸ βραδύτερον διεξῆλθεν, ἐπιλήψεται· καὶ οὕτως καταλήψεται αὐτό. ὃ γὰρ ἐν ταῖς δέκα ὥραις κινεῖται τὸ βραδύτερον, ἐν μιᾷ ὥρᾳ διελθὸν τὸ ταχύτερον, εἰς τὸ αὐτὸ καταντήσει τῷ βραδυτέρῳ. ἡ δὲ ἀπορία καὶ ἐνταῦθα | γέγονε παρὰ τὸ [*](237v) ἐνεργείᾳ τὰ ἄπειρα λαβεῖν, ὅπερ οὐκ ἔστιν ἀληθὲς καὶ μάλιστα συνεχῶν φυλαττομένων τοῦ τε μεγέθους καὶ τῆς κινήσεως. κἄν γὰρ ἀνάγκη κινεῖσθαί τι πρῶτον μέρος τὸ κινούμενον καὶ οὕτω τὸ ὅλον, ἀλλ’ οὐχ ὡρισμένον ἀνάγκη εἶναι τοῦτο. μᾶλλον δὲ ἀνάγκη μὴ εἶναι ὡρισμένον, ἵνα μὴ διαιπηται τὸ σύνεχες.
p. 239b30 τρίτος δὲ ὁ νῦν ῥηθεὶς ἕως τοῦ οὐκ ἔσται συλλογισμός.
Τρίτον εἶναί φησιν τοῦ Ζήνωνος λόγον, ὃν πρὸ ὀλίγου διέλυσεν λέγοντα, ὅτι τὸ φερόμενον βέλος ἐν τῷ φέρεσθαι ἵσταται, εἴπερ ἀνάγκη πᾶν ἢ κινεῖσθαι νεῖσθαι ἢ ἠρεμεῖν , τὸ δὲ φερόμενον ἀεὶ κατὰ τὸ ἴσον ἑαυτῷ ἐστι. τὸ δὲ ἀεὶ κατὰ τὸ ἴσον ἑαυτῷ ὂν οὐ κινεῖται· ἠρεμεῖ ἄρα. ψεῦδος δὲ λαμβάνει [*](1 τι] τε CM 2 τὸ om. F 3 δ’ ἔφην C αὐτὸν om. aF post εἶναι add. τοῦτον a 4 διότι καὶ ἡ τούτου πιθανότης ἤρτηται aF ᾔτηται C τούτου] αὐτοῦ CM 5 τῷ] τὸ Α 5. 6 διχομίαν Μ 7 τὴν om. CM 8 δέ om. F τὸ ὅτι] τῷ, ὅτι a 10 παραγόμενα] τὰ λεγόμενα M: διὰ τὰ λεγόμενα C 12 ἐπ’ αὐτῷ CM 13 ἔτι] ἐπὶ F μένει] ἡ F 14 τε] τι aF διίσταται CM 15 καταλαμβάνει F 17 καὶ (post ὅτι) om. F διελεύσονται Α καὶ θᾶττον ’FM: καὶ τὸ θᾶττον A-C 18 βραδύτερον aF2 καὶ ante ὅπερ om. a 19 ἐπλείφεται F1 ταῖς om. F 25 τοῦτο εἶναι aF διωρισμένον CM 25. 26 διαιρεῖται CM et ut videtur A1 27 Τρίτον Α ἔσται AF: ἔστι CM: ἔσται ὁ a 28 εἶναι] οὑν CM πρὸ ὀλίγου] p. 239b7 XsyovTaaCFM: ὁ λέγων Α 30 ἀεὶ om. F 31 ψευδῶς δὲ λαμβάνεται F)
p. 239 b 33 Τέταρτος δὲ ὁ περὶ τῶν ἐν τῷ σταδίῳ ἕως τοῦ συμβαίνει δὲ παρὰ τὸ εἰρημένον τὸ ψεῦδος.
Καὶ ὁ τέταρτος τῶν περὶ κινήσεως τοῦ Ζήνωνος λόγων εἰς ἀδύνατον ἀπάγων καὶ οὗτος τὸ εἶναι κίνησιν τοιοῦτός τις ἦν· εἰ ἔστι κίνησις, τῶν ἴσων μεγεθῶν καὶ ἰσοταχῶν τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ διπλασίαν κίνησιν κινήσεται καὶ οὐκ ἴσην. καὶ ἔστι μὲν καὶ τοῦτο ἄτοπον, ἄτοπον δὲ καὶ τὸ τούτῳ ἑπόμενον τὸ τὸν αὐτὸν καὶ ἴσον χρόνον ἅμα διπλάσιόν τε καὶ ἥμισυ εἶναι. δείκνυσι δὲ αὐτὸ ὁμολογούμενον λαβὼν τὸ τὰ ἰσοταχῆ καὶ ἴσα ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ ἴσον διάστημα κεκινῆσθαι· καὶ ἔτι μέντοι τῶν ἰσοταχῶν τε καὶ ἴσων, ἂν τὸ μὲν ἥμισυ, τὸ δὲ διπλάσιον ᾖ κεκινημένον, ἐν ἡμίσει μὲν χρόνῳ τὸ ἥμισυ, ἐν διπλασίῳ δὲ τὸ διπλάσιον εἶναι κεκινημένον. τούτων προληφθέντων στάδιον ὑπετίθετο οἷον τὸ ΔΕ. καὶ τέσσαρα μεγέθη ἢ ὁσαοῦν, ἄρτια μόνον, ὥστε ἔχειν ἥμισυ ἰσόογκα (ὡς δὲ ὁ Εὔδημός φησι, κύβους) ἐφ’ ὧν τὰ Α, ὡς τὸ μέσον διάστημα ἐπέχειν τοῦ σταδίνο ἑστῶτα ταῦτα. ὧν ἑστώτων πρῶτον ὁρίζει τὸ πρὸς τῇ ἀρχῇ τοῦ σταδίου ᾖ κατὰ τὸ [*](1 τὸ CM: om. ’F: ὅτι ἀεὶ a Α2 εἶναι ἐν χρόνῳ CFAI: ἐστι τὸ φερόμενον a et Α, qui εἶναι ἐν χρόνῳ — τὸ ἴσον ἑαυτῷ omittit 2 τὸ φερόμενον ACM: om. aF 5. 6 συνεχὴς ἀλλήλοις Μ: ἀλλήλοις συνεχῆ aF 7 τῶν σταδίων F τὸ (alt.) om. a ut Arist. 9 τοῦ Ζήνωνος om. CM 10 τὸ μὴ εἶναι F 12 διπλάσιον F οὐκ ἴσην] οὐκ/// σιν Α 14 εἶναι post τε CM ἥμισυν a τὸ τὰ] ὅτι τὰ F 15 κεκινεῖσθαι C: κεκίνηται F μέντοι] μὲν C 16 τε Α: om. aCFM ἦι ACM: εἴη aF 17 ἥμισυν M pro figuris in libris nonnullis adpictis veram imaginem Siraplicianae explicationis ipse delineavi 19. 20 ὑποτίθεται aF 20 οἷον ACM: οὗ F: ἐφ’ οὗ a 21 τέσσαρα] nou mntavi orthographiam, quia constantia scribendi Alexandream originem (v. p. 1017,20) forsitan prodat cf. Prol. vol. IX, viii ’ 22 μόνω Μ 23 ἥμισυν Μ: ἡμίση aF 24 ὁ om. CM Εὔδημος] fr. 68 p. 92, 18 Spengel. 25 τὰ αݲ ACF: τὰ αݲβݲ Μ: τὰ αݲαݲݲαݲ a; qui similiter in proximis quaternas ponit litteras. Aristotelis E (itemcpie Philoponi in R scholia cf. Vitellii ed. p. 817,21) habet αݲαݲ ααα α α α ααα I; in proximis vero litteris (p. 240a8 sqq.) singulares fere ponunt 27 πρώτω C)
εἰπὼν δὲ ὅτι συμβαίνει τὸ Γ παρὰ πάντα τὰ Α διεληλυθέναι, διότι παρὰ πάντα τὰ Β διέρχεται, καὶ μεταξὺ θεὶς τὰ ἑπόμενα ἄτοπα, τό τε ἥμισυ διάστημα τῷ διπλασίῳ διαστήματι ταὐτὸν εἶναι καὶ τὸν ἥμισυν χρόνον τῷ διπλασίῳ χρόνῳ, ἐπήγαγεν ὅτι ἅμα συμβαίνει καὶ τὰ Β παρὰ πάντα τὰ Γ παρεληλυθέναι, ὥσπερ τὰ F παρὰ τὰ B. ἅμα γὰρ ἔσται τὸ πρῶτον F καὶ τὸ πρῶτον Β ἐπὶ τοῖς ἐναντίοις ἐσχάτοις, τὸ μὲν Γ ἐπὶ τῇ ἀρχῇ τοῦ σταδίου, τὸ δὲ Β ἐπὶ τῷ τέλει, ἅπερ ἄμφω ἔσχατά ἐστιν. ἀντικινούμενα γὰρ ἰσοταχῶς καὶ ἴσα ὄντα, καὶ ἀπὸ ἀρχῆς ἀλλήλων ἀρξάμενα ἅμα τὰ πέρατα ἀλλήλων καταλαμβάνει, ἴσον χρόνον παρ’ ἕκαστον γινόμενον τῶν Β τὸ Γ, ὅσον παρ’ ἕκαστον τῶν Α, κἄν μὴ κινῆται τὸ Γ παρὰ τὰ Α, διὰ τὸ ἀμφότερα τά τε Γ καὶ τὰ Β ἴσα ὄντα καὶ ἰσοταχῆ, ἴσον χρόνον παρὰ τὰ Α γίνεσθαι. διὰ δὲ τούτου ἅμα μὲν ἐνεδείξατο, διὰ τί ἔλαβεν τὰ Γ παρὰ τὰ Α κεκινῆσθαι καίτοι μὴ κεκινημένα, ὅτι διὰ τὴν πρὸς τὰ Β ἰσότητα καὶ ἰσοτάχειαν· ἅμα δὲ καί, ὅτι παρὰ τοῦτο γέγονεν ὁ παραλογισμός, ἐνεδείξατο διὰ τοῦ προσθεῖναι τὸ ὥς φησ ἱν. οὐ γὰρ ἴσον χρόνον τὸ Γ παρ’ ἕκαστον γίνεται τῶν ἀντικινουμένων καὶ τῶν Α τῶν ἑστώτων.
Δύναται δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τῷ συμβαίνει δὲ τὸ Γ παρὰ πάντα τὰ Α διεληλυθέναι ἑξῆς εἶναι τὸ ἴσον χρόνον παρ’ ἕκαστον γινόμενον τῶν Β, ὅσονπερ τῶν Α, εἶτα ἐφεξῆς τὸ δὲ Β παρὰ τὰ ἡμίση ἕως τοῦ ἅμα γὰρ ἔσται τὸ πρῶτον Γ καὶ τὸ πρῶτον Β ἐπὶ τοῖς ἐναντίοις ἐσχάτοις, ἐφεξῆς δὲ τούτοις τὸ διὰ τὸ ἀμφότερα ἴσον χρόνον κατὰ τὸ Α γίνεσθαι. ὁ μὲν οὖν λόγος τοιοῦτός ἐστιν [*](1 τοῖς] τῶ F 2 ὁ om. a 3 ante τοῦ erasutn Α 6 ὅτι δῆλον F ὁ χρόνος ἐστίν CM Γ] γݲδݲ M 7 τὰ (ante τέσσαρα) om. FM Β] αݲ M 8 τὰ (post Γ) om. F ἐν ᾦ τὰ β CM τὰ (post αὐτῷ) in ras. M δύο ἄα F 9 Β] τέσσαρα β a: τέσσαρα βݲβݲβݲβݲ F ἐν om. M τὰ A] τὸ aݲ A1FM 11 καὶ om. aF 12 post τε add. τὸ aF διαστήματι — χρόνῳ (13) om. C 13 χρόνῳ om. M 14 διεληλυθέναι CM Β] aݲ superscripto βݲ M 15 τὸ (post καὶ) om. aF 18 ἀρξάμενα ἀλλήλων, τὰ πέρατα ἅμα aF 19 γινόμενα τὰ βݲγݲ F τῶν] τῶ CM 20 κινεῖται ut p. 1020,2 C 21 ἰσοταχῆ ὄντα καὶ ἴσα CM 22 τὸ γݲ F 23 24 ἅμα δέ ὅτι καὶ περὶ τούτου F 24 τὸ ante ὡς om. aF 25 γίνεται ante παρ’ CM ἀντικεινουμἐνων M: ἀντικειμένων C 27 τῳ] τὸ F περὶ F 28 τῶ ἴσω χρόνω F 29 ὅσων περ M : ὅσον παρὰ F εἶτα — ἐσχάτοις (31) ut lemma rubro M εἶτα τά CM 30 ἅμα — Β om. F)
p. 240a19 Οὐδὲ δὴ κατὰ τὴν ἐν τῇ ἀντιφάσει μεταβολὴν ἓως τοῦ| ἐν οὐδετέρῳ δὲ ὅλον αἰεί.
[*](238v)Διαλύσας τοὺς τοῦ Ζήνωνος λόγους τοὺς ἀναιρεῖν δοκοῦντας τὴν κίνησιν, παράγει καὶ ἄλλους λόγους εἶς τὸ αὐτὸ ἐρωτωμένους σοφιστικῶς, ἳνα καὶ αὐτῶν διαλύσῃ τοὺς σοφισμούς. ὧν ὁ πρ[οωτος ὁ ἐκ τῆς κατὰ ἀντίφασιν μεταβολῆς ἐπιχειρῶν τὴν κίνησιν ἀναιρεῖν ἐστι τοιοῦτος· ἐπειδὴ κεῖται τὸ κινούμενον καὶ ἔκ τινος εἴς τι μεταβάλλον ἐν μηδετέρῳ εἶναι, ὅτε κινεῖται, μήτε ἐν τῷ ἐξ οὗ (οὔπω γὰρ κινεῖται τότε) μήτε ἐν τῷ εῖς ὅ (οὐκέτι γὰρ κινεῖται τότε), ὡς καὶ αὐτὸς Ἀριστοτέλης ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ διδάσκει, ἔστι δὲ καὶ κατὰ ἀντίφασιν μεταβολή, τὸ μεταβάλλον κατὰ ἀντίφασιν ἐν οὐδετέρῳ ἔσται μορίῳ τῆς ἀντιφάσεως, ὅπερ ἄτοπον· ἔσται γάρ τι μεταξὴ τῆσ ἀντιφάσεως. ἤ εἰ μὴ τοῦτο, οὐκ ἀληθές, ὅτι τὸ μεταβάλλον οὔτε ἐν τῷ ἐξ οὗ μεταβάλλει ἐστίν, οὔτε ἐν τῷ εἰς ὃ μεταβάλλει, ἐν ᾧ μεταβάλλει χρόνῳ· καὶ γὰρ ἡ κατὰ ἀντίφασιν μεταβολὴ τὸ μὲν ἐξ οὖ ἔχει, τὸ δὲ εἰς ὅ· ἐκ γὰρ λευκοῦ εἰς μὴ λευκὸν καὶ ἐκ μὴ λευκοῦ εἰς λευκὸν μεταβάλλει καὶ ἐξ ὄντος εἰς μὴ ὄν καὶ ἐκ μὴ ὄντος εἰς ὄν. εἰ οὖν μεταβολῆς οὔσης ἀνάγκη ἐν μηδετέρῳ εἶναι τῆς ἀντιφάσεως τὸ μεταβάλλον, τοῦτο δὲ ἀδύνατον, διότι οὐδὲν ἐκρεύγει τῆν ἀντίθεσιν τῆς ἀντιφάσεως, οὐκ ἄν εἴη μεταβολή. τοῦτον δὴ λύων τὸν λόγον φησίν, ὅτι ὅλον μὲν τὸ μεταβάλλον κατὰ ἀντίφασιν ἐν οὐδετέρῳ μορίω τῆς ἀντιφάσεώς ἐστι, μέρος δἐ τι ἐν ἑκατέρῳ. δέδεικται τοῦτο πρότερον, ὅτε ἔλεγεν ὅτι τοῦ μεταβάλλοντος ἀνάγκη τὸ μὲν ἐν τῷ ἐξ οὖ, τὸ δέ τι ἐν [*](1 ἀληθέστατος CF ὁ ΑF: om. aCm συλλογισμὸν F1 2 εἴπερ μὴ F καὶ] μὴ F μὲν τὸ transp. C1 3 παρὰ τὸ ἠρεμοῦν aF 4 ἐναργὲς F ἀντικείμενα F 6 ἐκείνης C 7 Oὐ] Τὸ M ἐν οm. F 8 oὐδὲ ὅλον ἀεὶ Μ 9 τοῦ om. M 11 σολοικισμούς F ὁ (post ὧν) aCF: om. AM 12 ἀναιρεῖν τὴν κίνησιν CM 13 κεῖται CM: κινεῖται aAF et auctoris Themistii codd. p. 395,13Sp. καὶ ΑCM Themist.: om.aF μεταβάλλειν C εἶναι] δἐ ἐστιν a 14 μήτε] οὔτε utrogue loco a οὔπω et οὐκέτι (15) mutat a τότε scripsi hic et v. 15: τοῦτο libri. om. parentheses Themistius p. 395, 15, ubi contra Spengelii opinionem continuanda periodus et corrigendum ἡ νίκα ἄν γἰνηται 15 ὁ οm. aF Ἀριστοτέλης] Ζ 4 p. 234b10; cf. etiam Simplicii interpretation p. 1005,20 sqq. 17 μορίῳ ἔσται aF post ἀντιφάσεως addunt ἀλλ’ ἐν τῷ μεταξὴ aF, ex qua interpolation Themistium interpolabat Spengelius p. 395,19 ἔσται ACM: οὐκ ἐστι aF 18 μεταξύ τι aF 20 ἀντί φασι Μ 21 δἐ οm. F 22 ἐκ τοῦ μὴ C 23 τῆς ἀντιφάσεως εἶναι aF 24 oὐδ’ F 25 post εἴη additum η del. F 27 πρότερον] Ζ4. 234b15 28 post τοῦ add. aABBREV F δέ τι, έ τι in ras. A)
p. 240 a 29 Πάλιν δὲ ἐπὶ τοῦ κύκλου καὶ τῆς σφαίρας ἕως τοῦ καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐν αὐτοῖς κινουμένων.
Ὄτι μὲν ἔτι πρὸς λόγον ἐνίσταταί τινα τῶν ἀναιρ·ούντων τὴν κίνησιν, δῆλον ἐκ τοῦ καὶ τὸ πρὸ τούτου ἐπιχείρημα ὡς ἀκόλουθον τοῖς πρὸς τὸν Ζήνωνα εἰρημένοις οὕτως ἄρξασθαι· “οὐδὲ δὴ κτὰ τὴν ἐν τῇ ἀντιφάσει μεταβολὴν οὐδὲν ἡμῖν ἔσται ἀδύνατον” πρὸς τὸ εἶναι κίνησιν. δῆλον οὖν ὅτι καὶ νῦν ὡς περὶ τοῦ αὐτοῦ λέγων πάλιν φησὶν ἐπὶ τοῦ κύκλου καὶ τῆς σφαίρας καὶ τῶν ἐν αὑτοῖς κινουμένων, ὅτι συμβήσεται [*](239r) αὐτὰ ἠρεμεῖν, ὡς οἴονται οἱ σοφιζόμενοι, οὐδὲ τοῦτο ἀδύνατόν τι ἐπάγει τῷ εἶναι κίνησιν. καὶ ὁ Ἀσπάσιος δὲ τοῦτον ἔχειν τὸν σκοπὸν καὶ τοῦτόν φησι τὸν λόγον, καὶ πρὸ αὐτοῦ ὁ Εὔδημος. ὁ μέντοι Ἀλέξανδρος νομίζει τὸ νῦν λεγόμενον πρὸς τοὺς ἀναιροῦντας τὸν ἀποδοθέντα ὑπ’ αὐτοῦ τῆς ἠρεμίας ὁρισμὸν λέγεσθαι· ἐπειδὴ γὰρ ἠρεμεῖν εἶπεν τὸ ἐν ταὐτῷ χρόνον τινὰ ὂν καὶ αὐτὸ καὶ τὰ μέρη, δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ τοῦτο ἀναιρεῖται διὰ τῶν ἐν τῶ αὐτῶ τόπω κινουμένων, ὡς οἴονταί τινες· τοιαῦτα δέ ἐστι τὰ περιφερόμενα, ἃ δοκεῖ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ εἶναι χρόνον τινὰ καὶ αὐτὰ καὶ τὰ μέρη καίτοι κινούμενα. ‘δείκνυσιν οὖν, φησίν, ὅτι οὐχ ὑποπίπτει ταῦτα τῷ τῆς ἠρεμίας ὁρισμῷ” καὶ ὅτι μὲν τοῦτο δείκνυσι, δῆλον· δείκνυσι δὲ αὐτὸ οὐ τὸν τῆς ἠρεμίας ὁρισμὸν βεβαιούμενος, ἀλλὰ τὸ μηδὲ ἐκ ταύτης τῆς ἀπορίας ἀναιρεῖσθαι τὴν κίνησιν. ἐῴκει δὲ τοιαύτη τις εἶναι ἡ ἀπορία. εἰ τὰ δοκοῦντα τὴν πρώτην καὶ κυριωτάτην κίνησιν κινεῖσθαι τὴν κυκλικὴν ταῦτα φαίνεται μὴ κινούμενα ἀλλ’ ἠρεμοῦντα, οὐκ ἄν [*](1 τὸ (ante φθειρόμενον) ora. aCM 2 συνεγγυσμὸν AF 1 τὸ (ante μὴ) om. FM 3 πάντως F 4 ἀντιφατικὴ F διαιρεῖται ’M 5 πάλιν δὲ ut Arist. cod. H ACFM: πάλιν ut Arist. vulg. a καὶ ἐπὶ τῆς ex Arist. a 5. 6 καὶ τῶν ἄλλων τῶν ACFM ut Arist. cod. F: καὶ τῶν (ex Arist. vulgata καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν) a 6 αὐτῶ F 8 τὸ om., sed supra add. A 1 τὸν om. C 9 οὐδὲ] οὔτε C cf. Arist. p. 240a 19 τῇ om. aF ut Arist. cod. H 10 οὐδὲ F ἡμῖν ἔτι ἔσται ἔστιν F) aF πρὸς τὸ εἶναι κίνησιν om. Arist. οὑν om. CM : fortasse ὅτι (d) 1 1 τοῦ ACM: om. aF 12 καὶ ὅλως τῶν Arist. αὐτοῖς libri (ut Aristotelis Ε sec. Vitellium) sed cf. p. 1024,2 13 οἴονται] οἷόν τε F 13. 14 τι τῷ ἐπάγει εἶναι κίνησιν a: τι τὸ (F 1: corr. F-) εἶναι ἐπάγει κίνησιν F 14 ἔχειν CM: ἔχει aAF 1.5 πρὸ] πρὸς M Εὔδημος fr. 69 p. 93,20 Spengel νομίζει om. M IG ὑποτεθέντα a: ὑποθετ, superscr. τε et τ΄ F 16. 17 ὁρισμὸν τῆς ἠρεμίας aF 18 τινὰ aCFM: τιναοῦν Α, quod dicendum saltern erat ὁντιναοῦν 19 αὐτῷ om. M 20 τόπῳ qui. a 21 καίτοι aA: om. CFM φησιν] ἐφετῆς F 22 τούτω ex τοῦτο Α 23 αὐτὸν F ὁρισμὸν om. M 24 ἐδόκει CM 25. 26 κινεῖσθαι, εἰ in ras. A)
Ἰστέον δέ, ὅτι τοῦ Ἀριστοτέλους εἰπόντος μὴ τὴν αὐτὴν εἶναι περιφέρειαν πρῶτον] τὴν ἀπὸ τοῦ πρώτου Α λαμβανομένην τῇ ἀπὸ τοῦ Β, ὁ φιλαλήθης Εὔδημος· “πότερον, φησί, τὴν αὐτὴν φατέον εἶναι περιφέρειαν τὴν ὅλην ὁποθενοῦν ἀρξαμένων ἢ ἑτέραν, ἔχει ζήτησιν.”
p. 240b 8 Ἀποδεδειγμένων δὲ τούτων ἕως τοῦ καθάπερ ἄν εἰ τὸν χρόνον ἐκ τῶν νῦν ἢ τὸ μῆκος ἐκ στιγμῶν.|
Δείξας πρότερον, ὅτι οὔτε κινεῖταί τι ἐν ἀμερεῖ οὔτε ἠρεμεῖ, ἀλλὰ [*](239v) μὴ κινεῖσθαι μὲν ἀληθὲς εἰπεῖν ἐν ἀμερεῖ καὶ εἶναι κατά τι ἐν ἀμερεῖ, οὐ μέντοι ἠρεμεῖν, καὶ διὰ τοῦτο μνημονεύσας τοῦ Ζήνωνος λόγου ὡς παραλογιζομένου, ὅταν ἀξιοῖ πᾶν ἢ ἠρεμεῖν ἢ κινεῖσθαι, ὅταν ᾖ κατὰ τὸ ἴσον, καὶ διαλύσας τὸν ἀναιρεῖν ἐκ τούτου τὴν κίνησιν πειρώμενον λόγον, εἶτα καὶ τοὺς ἄλλους τοῦ Ζήνωνος παραγαγὼν τοὺς ἀναιρεῖν σοφιστικῶς πειρωμένους τὴν κίνησιν καὶ διαλύσας αὐτοὺς καὶ μνημονεύσας καὶ δυεῖν ἄλλων λόγων τὸν αὐτὸν ἐχόντων σκοπὸν καὶ διαλύσας καὶ ἐκείνους, ἀποδεδειγμένων φησὶ τῶν τε περὶ κινήσεως προσεχῶς ῥηθέντων καὶ τῶν πρότερον περὶ τοῦ μήτε κινεῖσθαί τι ἐν ἀμερεῖ μήτε ἠρεμεῖν, λέγωμεν ἐφεξῆς ἐκείνοις, ὅτι τὸ ἀμερὲς οὐκ ἐνδέχεται κινεῖσθαι πλὴν κατὰ συμβεβηκὸς τῷ εἶναι ἐν τῷ κινουμένῳ σώματι ἢ μεγέθει. πῶς δὲ λέγεται, ἐδήλωσεν ἐπὶ τοῦ κατὰ τὸ πλοῖον παραδείγματος· τὰ γὰρ ἐν αὐτῷ μὴ κινούμενα καθ’ αὑτὰ τῷ ἐν κινουμένῳ εἶναι τῷ πλοίῳ καὶ αὐτὰ φέρεται κατὰ συμβεβηκός. τῷ δὲ σώματι τὸ μέγεθος προσέθηκεν, ὡς μὲν ὁ Ἀλέξανδρός φησι, μέγεθος τὴν γραμμὴν καὶ τὴν ἐπιφάνειαν λέγων, ἅπερ οὐκ ἔστι σώματα οὐδὲ χωριστὰ σώματος. ὁ δὲ Ἀσπάσιος ἐκ παραλλήλου ταῦτα λέγεσθαί φησιν· οὐδὲ γὰρ κινεῖταί τι καθ’ αὑτὸ ἄλλο μέγεθος πλὴν [*](1 ἐπὶ ACM: ἐπὶ τῆς ut Aristoteles aF 2 σφαίραις M ἑαυτοῖς AM: αὐτοῖς CF: αὐτοῖς a 3 οἷον F 5. 6 περιφέρει A 1 6 πρῶτον delevi πρώτου A: om. aCFM 7 πρότερον M 8 post τὴν ὅλην add. εἶναι Α: del. A 2 ἀρξάμενων A 1: ἀρξαμένην aA 2 CFM 9 καθάπερ — νῦν (10) om. F post εἰ littera erasa C 10 μῆκος ACFM ut Avistotelis cod. E sec. Vitellium: μέγεθος a et Arist. vulg. 12 μὴ] μηδὲ M ἀλληθὲς C: ἀληθὲς ἣν aF καὶ εἶναι κατά τι ἐν ἀμερεῖ CM: κατά τι F: om. A (si silentio fides) et a 13 οὐ] οὔτε a λόγων F 14 ἡ prius om. CM ἠρεμεῖ ἡ κινεῖται F 15 διαλύσας ἐκ τούτου τὸν ἀναιρεῖν πειρώμενον λόγον τὴν κίνησιν aF 16 post Ζήνωνος add. λόγους a σοφιστικῶς ACM: καὶ αὐτοὺς F: utramque lectionera copulavit a 17 καὶ δυεῖν ACM: δυοῖν aF 19 τε om. F 20 περί τε τοῦ CM μὴ κινεῖσθαι Α λέγωμεν ACM [ut Arist. cod. E rec. man.]: λέγομεν aF Arist. vulg. 23 πλεῖον M et ante rasuram Lie et iu proximis C 25 ὁ AF: om. aCM 26 λέγειν F 27 σώματος] σώματα FM post δὲ rasuram ii litt. habet C 28 οὐδὲ] οὐ aF)
ταῦτα περὶ τῶν μερῶν δείξας μεταβαίνει λοιπὸν ἐπὶ τὸ ἀμερὲς καὶ λέγει, ὅτι τοῦτο κατὰ συμβεβηκὸς μόνως ἐνδέχεται κινεῖσθαι ὡς ὁ ἐν τῷ πλοίῳ καθήμενος τοῦ πλοίου θέοντος, καθ’ ἑαυτὸ δὲ οὐκ ἐνδέχεται. καὶ δείκνυσι τοῦτο ἐπὶ πάντων τῶν τῆς μεταβολῆς εἰδῶν, κατὰ μέγεθος μὲν λέγων μεταβάλλειν τὸ αὐξόμενον καὶ μειούμενον καὶ τὸ κατὰ τόπον μεταβάλλον· μέγεθος γάρ τι καὶ ὁ τόπος. διὸ οὐδὲ ἐμνημόνευσε τοῦ τόπου ὡς ἐν τῷ μεγέδει συνειλημμένου. ἐξ εἴδους δὲ εἰς εἶδος τὴν κατὰ ποιότητα λέγει μεταβολήν· ποιότης γὰρ τὸ εἶδος. κατὰ ἀντίφασιν δὲ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν. ἀπὸ γὰρ | τοῦ μὴ ὄντος εἰς [*](240r) τὸ ὂν καὶ ἀπὸ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὂν αὗται. δείκνυσι δὲ αὐτὸ κατὰ τὴν εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγὴν προσχρώμενος τοῖς ἔμπροσθεν δεδειγμένοις περὶ τοῦ πᾶν τὸ κινούμενον διαιρετὸν εἶναι. διὸ καὶ ἐκεῖ καθολικὴν ἐπὶ πάντων τῶν κινουμένων ἐδόκει ποιεῖσδαι τὴν ἀπόδειξιν καὶ οὐκ ἐπὶ μόνων τῶν κατὰ τόπον μεταβαλλόντων. λαβὼν δὲ ὅτι τὸ μεταβάλλον πόθεν ποῖ μεταβάλλει καὶ ἐν χρόνῳ συλλογίζεται δυνάμει οὕτως· εἰ τὸ ἀμερὲς μεταβάλλει καθ’ αὑτό, τὸ δὲ μεταβάλλον ἐν τῷ μεταβάλλειν ἀνάγκη ἢ ὅλον ἐν ἐκείνῳ εἶναι ἐξ οὗ μεταβάλλει ἢ ὅλον ἐν ἐκείνῳ εἰς ὃ μεταβάλλει, ἢ τὸ μέν τι [*](1 θάττω a: θᾶττον F 2 τῶ πρὸς τὸ κέντρον F τοσοῦτον aF 4 συναποκαθίσταται a: συναποκαθίστατο F ἐλάττονα siiperscr. F 5 τῶ πρός F 8 τῆς σφαίρας τοῦ κέντρου aF 9 πρὸς τὸ κέντρον F 10 συναποκαθίστανται M 10. 11 ἐν αὐτοῖς] αὐτὰ F τούτω M 12 κινεῖται σφαῖρα a 14 καθ’ αὐτὸ a κινήσεις (ut V. 16 ’) C 18 περὶ] ἐπὶ F 18. 19 καὶ λέγει om. aF 19 ἐνδέδεται a 20 καθ’ αὑτὸ a 21 καὶ ante δείκνυσι om., pro quo interpolat δὲ a εἰδῶν om. F 24 συνειλημμένου, εἴλη in ras. Α ante ἐξ add. καὶ M 29 καὶ om. M post ἐκεῖ add. ἔλεγε καὶ F καθολικωτέραν a 30 ποιεῖν a ἀπόφασιν F F om. A 31 τὸ μεταβάλλον post πόθεν ποῖ CM 34 ἐξ οὗ ct εἰς ὁ mutant aF)
Δείξας δὲ οὕτως, ὅτι ἀδύνατον εἶναι κίνησιν τοῦ ἀμεροῦς, ἀκριβεστέραν ἐπάγει κατανόησιν λέγων, ὅτι μόνως ἂν οὕτως ἦν αὐτοῦ κίνησις, εἰ ὁ χρόνος ἦν ἐκ τῶν νῦν. ἦν δὲ αὐτοῦ καὶ τότε κίνησις οὐχ ὡς κινουμένου ἀλλ’ ὡς κεκινημένου· ἕκαστον γὰρ ἐν τῷ νῦν κεκίνηται, οὐ κινεῖται· εἰ γὰρ ἐκινεῖτο, ἔδει αὐτοῦ τὸ μὲν ἐν ἄλλῳ, τὸ δὲ ἐν ἄλλῳ εἶναι, ὥσπερ δέδεικται πρότερον· τὸ δὲ τοιοῦτον οὐκ ἀμερές. εἰ δὲ ἐκ τῶν νῦν ὁ χρόνος συγκείσεται, ἀκολουθεῖ καὶ τὴν κίνησιν ἐκ κινημάτων, ἅπερ ἐστὶ πέρατα κινήσεως ἀμερῆ, συγκεῖσθαι. εἰ γὰρ καθ’ ἕκαστον τῶν νῦν κεκίνηται τὸ ἀμερές, ἐκ δὲ τῶν νῦν ὁ χρόνος, ἔσται καὶ ἡ κίνησις ἐκ τοσούτων κινημάτων καὶ περάτων κινήσεως συγκειμένη, ἐξ ὅσων καὶ ὁ χρόνος τῶν νῦν, ἐν ᾧ χρόνῳ λέγεται κεκινῆσθαι τὸ ἀμερές. ὅτι δὲ ἀδύνατον ἐξ ἀμερῶν συγκεῖσθαί τι συνεχές, δέδεικται διὰ πλειόνων. οὔτε γὰρ χρόνος οὔτε μέγεθος οὔτε κίνησις ἐξ ἀμερῶν δύναται συγκεῖσθαι· ὥστε οὐδὲ οὕτως ἄν ἔχοι κίνησιν τὸ ἀμερὲς ὡς κεκινημένον ἐν χρόνῳ· καὶ γὰρ καὶ ἄλλως τοῦτο ἀδύνατον. δέδεικται γὰρ ὅτι τὸ κεκινημένον ἀνάγκη κινεῖσθαι πρότερον, ὥσπερ καὶ τὸ κινούμενον πρότερον κεκινῆσθαι· εἰ δὲ ἦν κίνησις ἐν τῷ νῦν, ἐγίνετό τι κεκινημένον οὐ διὰ τοῦ κινεῖσθαι ἐπὶ τοῦτο ἐλθόν· κινεῖσθαι γὰρ οὐκ ἦν ἐν τῷ νῦν, ἀλλὰ κεκινῆσθαι μόνον· τὸ γὰρ πέρας ἐν τῷ πέρατι.
[*](2 τούτοις F τινὶ εἶναι CM 3 ὡς ἐναργὲς om. F 4 ὃν ante ἐκ ponit a τῆς a: om. ACFM παρέλιπε CM: παρέλαβεν A 1: παρέλαβε ’F 5 οὐκὰν A: κἀν CM : εἰ aF 6 ἔδοξεν M : ἔδειξεν ἀδύνατον a 7 γὰρ] δὲ F 8 post μεταβάλλον add. εἶτα a 11 χρόνον εἶναι CM λέγεται aF τὸ om. Α 13 τοῦ ex τὸ A 1 14 μόνως ACFM: μόνος a: μοναχῶς Aristoteles et ipse Simplicius p. 1029,16 οὕτως ἣν Α Aristoteles: ἣν οὕτως aCFM 15 δὲ] δ’ ἄν a 17 μὲν ACMF: μέν τι aF ἐν (post μὲν) om. ’ τὸ δὲ ἐν ἄλλῳ om. M εἶναι post ἄλλῳ prius ponit a 18 ἀμερές] ἀληθὲς F 20 ἀμερῆ post ἐστὶν CM 23 κεκινῆσθαι λέγεται aF 26 ἔχη aF 27 καὶ om. aF γὰρ om. M 29 τι] τὸ F post κεκινημένον add. ἐν αὐτῶ a 29 διὰ τοῦτο M)p. 241 a6 Ἔτι δὲ καὶ ἐχ’ τῶνδε φανερὸν ἕως τοῦ καὶ τὸ κινεῖσθαι [*](240r) το αοιαιρετον αουνατον.
Καὶ ἄλλως δείνυσιν, ὅτι οὐχ οἷόν τε κινεῖσθαι τὸ ἀμερές. ἡ δὲ δεῖξις αὕτη, ὅτι μὴ κατὰ φορὰν κινεῖται, δείκνυσι καὶ ἐπὶ τούτοις γίνεται προομολογουμένοις ὅτι τὸ κινούμενον ἢ μεῖζόν τι τοῦ οἰκείου ὄγκου τοπικὸν διάστημα διεξέρχεται ἢ ἴσον ἢ ἔλαττον· οὐ γὰρ ἀδύνατον χαἰ ἔλαττον ἑαυτοῦ κινηθῆναι διάστημα. τὸ γὰρ πηχυαῖον δύναται ἡμιπηχυαῖον διάστημα κινηθῆναι· κατέχειν μὲν γὰρ ἀεὶ ἴσον ἑαυτῷ ἀνέγκη, κινεῖσθαι ποτὲ μὲν ἴσον, ποτὲ δὲ μεῖζον, ποτὲ δὲ ἔλαττον. ὅταν μὲν γὰρ ἀπολίπῃ τὸν τόπον, ἐν ᾧ ἦν αὐτὸ μόνον ὅλον ἴσον ἑαυτῷ ὄντα καὶ τὸν ἐκείνωι συνεχῆ ἐπιλάβῃ τᾶλιν ἴσον ἑαυτῷ, τότε ἴσον ἑαυτῷ κεκίνηται· εἰ δὲ μὴ ὅλον τὸν ἴσον ἑαυτῷ τόπον ἀπολίποι, ἔλαττον ἑαυτοῦ κινεῖται· εἰ δὲ μὴ μόνον τὸν ἴσον ἑαυτῷ ἀπολίποι, ἀλλὰ χαἰ ἄλλον ἐκείνῳ συνεχῆ, τότε μεῖζον ἑαυτοῦ κινεῖται διάστημα. τοῦτό τε οὖν προειλῆφθαι χρὴ καὶ ὅτι ἀδύνατον τὸ κινούμενον μεῖζόν τι ἑαυτοῦ διάστημα τοπικὸν διελθεῖν, πρὶν ἴσον ἑαυτῷ ἢ ἔλαττον διέθοι. τούτων οὖν προειλημμένων δῆλον, ὅτι καὶ ἡ στιγμὴ πρὸ τοῦ μεῖζον ἑαυτῆς κινηθῆναι ἢ ἴσον ἑαυτῇ ἀεὶ ἢ ἔλαττον ἑαυτῆς κινηθήσεται διάστημα. ἐπεὶ δὲ ἔλαττον αδύνατον (οὐδὲν γὰρ τοῦ ἀμεροῦς), δῆλον ὅτι ἴσην ἑαυτῇ ἀεὶ διάστασιν κινεῖται ἡ στιγμή, εἴπερ κινεῖται καὶ κἂν μείζονα κινηθῇ, ὡς ἐξ ἴσων πολλῶν συγκειμένην τὴν μείζονα κινεῖται. εἰ δὲ ἀεὶ κατὰ τὸ ἰσὶν ἑαυτῇ κινηθήσεται, ὅταν διεξέλθῃ τὴν γραμμήν, ἔσται αὐτὴν κκταμεμετρηκυῖα. εἰ δὲ τοῦτο, ἔσται ἡ γραμμὴ ἐκ στιγμῶν τοσούτων ἀμερῶν συγεειμένη, ὁσάκις ἐπ’ αὐτῆς κινούμενον τὸ ἀμερὲς κατὰ τὰ ἴσα ἑαυτῷ ἐγίνετο · πᾶν γὰρ τὸ καταμετρούμενον ὑπό τινος μόριόν τι ἔχει ἑαυτοῦ τὸ καταμετροῦν αὐτὸ τοσαυταπλάσιον αὐτοῦ ὄν, ὁσάκις ἂν ὑπ’ αὐτοῦ καταμετρῆται· ἀὸύνατον δὲ τὴν γραμμὴν ἐς ἀμερῶν συγκεῖσθαι· ἀδύνατον ἄρα κινεῖσθαι τὸ ἀμερές. καὶ ἔστιν ἡ ὅλη τοῦ λόγου σύνθεσις καὶ αὐτὴ εὶς ἀδύνατον ἀπάγουσα τοισύτη· εἰ κινεῖται ἡ στιημὴ κατα φοραν, κατα το ισον σαυτῃ αει κινουμενη καταμετρησει την γραμμην. καὶ ἔσται ἡ | γρα κινεῖται ἡ στιγμή. καὶ ἔσται ἡ | γραμμὴ ἐκ στιγμῶν· ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· οὐκ ἄρα [*](240v) κινεῖται ἡ στιγμή.
[*](1 καὶ aA Aristoteles: om. CFM 3 ἄλλος C 4 γίνεται add. mrg. C 5 προομολογουμένοις CM: προομολογημένοις, alterura o in ω corr., F: προομολογούμενον aA 7 δύναται ἡμιπηχυαῖον om F καὶ ἔλαττον αὑτοῦ ἤτοι ἡπηχυαῖον (sic) δύναται a 8 κι- νεῖσθαι F: κινεῖται a κατέχει Μ 9 ποτὲ δὲ μεῖον oui. Α 10 αὐτὸν CM 11 πάλιν (ἐπιλαβοι sic F) aF 12 post κινεῖται add. διάστημα a εἰ μὴ — κινεῖται (14) om. 14 14 χρὴ] γὰρ A 15 τὸ om. Α διελθεῖν τοπικὸν aF 16 διέλθοι ACM: διελθεῖν AF 17 ἑαυτῆ CM 19 δῆλον] ἀλλ' F διάτασιν ἀεὶ aF 19. 20 ἡ στιγμὴ, εἴπερ κινεῖται καὶ aA: om. CFM 20 συγκειμένη M 21 διεξέλθοι F 23 toaoOxov C ὁσάκης C 24 ἑαυτῷ aCFM aCFM: αὐτῶι Α ἐγίνετο ἐγένετο aAF 28 αὕτη A: αὔτη C 29 κινουμένη ἀεὶ aF 31 κί’ (extremo versu) κινεῖται Α)p. 241 a 15 Ἔτι εἰ πᾶν ἐν χρόνῳ κινεῖται ἕως τοῦ τοῦ γὰρ αὐτοῦ [*](240v) ἐστι λόγου ἐν τῷ νῦν κινεῖσθαι καὶ ἀδιαίρετόν τι κινεῖσθαι.
Τρίτος λόγος οὗτος δεικνύς, ὅτι τὸ ἀμερὲς ἀδύνατον κινεῖσθαι. καὶ πρόεισι μὲν καὶ οὗτος ὡς ἐπὶ στιγμῶν, ἡ δὲ δεῖξις ἐπὶ πάσης ἁρμόττει μεταβολῆς προλαμβάνουσα ὡς προδεδειγμένον, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ἐν χρόνῳ κινεῖται, ἐν δὲ τῷ νῦν οὐδὲν κινεῖται, καὶ εἰς ἀδύνατον ἀπάγουσα καὶ αὕτη τὸ διαιρετὸν εἶναι τὸ ἀδιαίρετον, εἰ κινεῖται τὸ ἀμερές. ὁ δὲ λόγος τοιοῦτος· εἰ κινεῖται τὸ ἀμερές, ἐν χρόνῳ κινεῖται· πᾶς δὲ χρόνος διαιρετός· εἴη ἄν οὖν ἐπὶ παντὸς κινουμένου εἴτε μεριστοῦ εἴτε ἀμεροῦς ἐλάττων τις χρόνος τοῦ ἐν ᾧ τὸ ἴσον ἑαυτῷ κινεῖται τὸ κινούμενον, καὶ ἐν αὐτῷ ἔλαττον ἀνάγκη τι κινεῖσθαι· ὥστε ἔσται τι τοῦ ἀδιαιρέτου ἔλαττον, καὶ διαιρεθήσεται τὸ ἀδιαίρετον εἴς τε τὸ ἔλαττον καὶ τὴν ὑπεροχήν, ὥστε ἔσται διαιρετὸν τὸ ἀδιαίρετον· διαιρεθήσεται γὰρ τὸ κινούμενον εἰς ἔλαττόν τι καὶ αὐτὸ κινούμενον, ὥσπερ καὶ ὁ χρόνος εἰς ἐλάττονα χρόνον, ἐν ᾧ κινεῖται τὸ ἔλαττον. ὥσπερ δὲ πρότερον ἐπήγαγεν τῇ ἀποδείξει, ὅτι ‘μοναχῶς ἄν οὕτως ἦν κίνησις τοῦ ἀμεροῦς, εἰ ὁ χρόνος ἦν ἐκ τῶν νῦν,’ οὕτω νῦν λέγει, ὅτι μοναχῶς ἂν κινοῖτο τὸ ἀμερές, εἰ ἦν ἐν τῷ νῦν κινεῖσθαι δυνατὸν αὐτό· εἰ γὰρ ἦν ἐν τῷ νῦν κινεῖσθαι, τὸ ἀμερὲς ἄν ἦν τὸ κινούμενον ἐν αὐτῷ καὶ οὐκ ἄλλο. δῆλον δὲ ἐκ τῶν προειρημένων, ὅτι κινεῖσθαι μὲν οὐχ οἷόν τε ἐν τῷ νῦν, κεκινῆσθαι δὲ μόνον.
p. 241 a26 Μεταβολὴ δὲ οὐκ ἔστιν οὐδεμία ἄπειρος ἕως τοῦ ὥστε μὴ ὡρίσθαι πέρασι, φανερόν.
Ἐπειὸὴ δέδεικται πρότερον, ὅτι παντὸς τοῦ κινεῖσθαι προηγεῖται τὸ κεκινῆσθαι καὶ τοῦ κεκινῆσθαι τὸ κινεῖσθαι, καὶ ἐδόκει τοῦτο τοῖς προχείρως ἀκούουσιν ἄπειρον ἑκάστην ὑποτίθεσθαι μεταβολὴν διὰ τοῦτο τοῦτο [*](1 εἰ ACM: δὲ F: δ’ εἰ ex Aristotele a ἅπαν aM Aristoteles τοῦ — νῦν κινεῖσθαι (2) um. F 2 ἐστι om. a Aristoteles λόγου ἐκ τῶν νῦν συγκεῖσθαι CM 3 οὗτος λόγος aF: ὁ λόγος οὗτος M 4 καὶ 0111. F ἐπὶ — δεῖξις oin. A 1: add. in mrg. A 2 ἁρμόττειν A 2 5 ὡς om. a: δὲ ὡς δὲ postea addituin) Α 7 καὶ oin. F 8 πᾶς (ut Aristotelis codii. FllIK) libri 9 οὖν] ὡς δὲ F 9. 10 ἐν τε ἀμεροῦς F 10 τοῦ om. F 11.12 post ἀδιαιρέτου add. ἄν F 12 τὸ διαιρετὸν A 15 ἐπήγαγεν] p. 240 b31 τῇ] τῶν Μ 16 ἦν οὕτως F: ἦν οὕτω a cf. p. 1027,14 17 λέγειν a κινοῖ Μ 17. 18 εἰ ἐν τῷ νῦν δυνατὸν ἦν κινεῖσθαι αὐτό aC, et οὑν (pro ἦν omisso) trausiccto post εἰ F: venim et Aristolelium ordinem servant ΑΜ nisi quod Α post ἢν add. ἄν, Μ pro αὐτὸ scrip-it αὐτῷ post γὰρ ἦν add. δυνατὸν a 18 19 τὸ ἀμερὲς κινεῖσθαι F ’J ἢν ἄν aF ἄλλω F1 20 προειρημένων CFM: εἰρημένων aA οἷόν τέ ἐστιν Α δὲ om. A 1 22 ὥστε om. F 23 διωρίσθαι a: ὡρίζεσθαι M 24 Ἐπεὶ CM 25 κεκινεῖσθαι ut saepius C 26 ὑποθέσθαι CM τοῦτο alteram om. M)
p. 2411112 Ἀλλ’ εἰ οὕτως ἐνδέχεται ἕως τοῦ τέλους.
Λείξας μηδεμίαν κίνησιν οὕτως ἄπειρον, ὡς μὴ ἔχειν πέρατα τό τε ἐξ οὗ καὶ τὸ εἰς ὅ, ἐπὶ τούτοις ζητεῖ, εἰ ἐνδέχεται τῷ χρόνῳ ἄπειρον κίνησιν γενέσθαι τὴν αὐτὴν καὶ μίαν κατ’ κατ’ πάλιν καὶ πάλιν γινομένην, ἐπειδὴ τὸ ἐπ’ εὐθείας ἄπειρον ἀδύνατον ἐδείχθη. μήποτε οὖν δυνατὸν μίαν κατ’ ἀριθμὸν εἶναι συνεχῆ κίνησιν τῷ πάλιν καὶ πάλιν γίνεσθαι τὴν αὐτήν. καὶ ἐπέστησε καλῶς, ὅτι μὴ μίαν μὲν μηδὲ τὴν αὐτὴν οὐδὲν κωλύει εἶναι τῷ χρόνῳ ἄπειρον, εἰ ἄλλη ἄλλην διαδέχοιτο, οἷον εἰ μετὰ φορὰν ἀλλοίωσις εἴη καὶ μετὰ ταύτην αὔξησις καὶ πάλιν γένεσις. ἀλλ' οὐ γίνεται ἡ ἐκ τούτων μία οὔτε τῷ ἀριθμᾷ οὔτε τῷ εἴδει, ὡς αὐτὸς δείξει. κοινότερον μὲν γὰρ ἄν λέγοιτο καὶ ἡ οὕτως γινομένη μία, κυρίως δὲ οὐκ ἔστι μία καὶ συνεχής. ἡμεῖς δὲ ζητοῦμεν, εἰ οἷόν τέ ἐστι μίαν καὶ συνεχῆ κίνησιν ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι τῷ πάλιν καὶ πάλιν τὴν αὐτὴν μὴ διαλαμβανομένην ὑπὸ στάσεων τινων μεταξὺ μηδὲ ἐξ ἀνομοειδῶν συγκειμένην, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν μένουσαν κατὰ τὸ εἶδος. μίαν δέ φησιν μόνην δύνασθαι τοιαύτην γίνεσθαι τὴν κύκλῳ, διότι ἐν ταῖς ἄλλαις κινήσεσιν ἡ ἐπὶ τὰ αὐτὰ πάλιν καὶ πάλιν ἐπάνοδος στάσεσι διαλαμβάνεται· ἡ κύκλῳ ἄρα μόνη δύναται μία τε καὶ συνεχὴς γίνεσθαι ἄπειρος τῷ χρόνῳ. καλῶς δὲ τῷ χρόνῳ προσέθηκεν, ὅτι οὐ τῷ μεγέθει οὐδὲ τῇ ἐφ’ ἓν τῆς κινήσεως ἐκτάσει. ἀλλὰ ταῦτα νῦν μὲν προανεφθέγξατο ὠδίνων ἤδη τὴν ἐπ’ αὐτοῖς ἀλήθειαν, ὕστερον δὲ ἀποδείξει.
Ἡ μὲν οὖν τῶν κατὰ μέρος ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ σαφήνεια κατά γε τὴν ἐμὴν δύναμιν οὕτως ἐχέτω· ἡ δὲ σύντομος ἐπὶ κεφαλαίων ἐπιδρομὴ τοιάδε τις ἔστω. τὸ συνεχές, ὅτι ποτέ ἐστιν, ἐκ τῶν προδιωρισμένων λαβὼν [*](1 μεταβαλεῖν CMF: μεταβάλλειν a A 2 μεταβάλλειν Α 5 μεταβάλλειν aΑ 6 γὰρ uiu. F τι om. Α 7 οὕτως om. aF 9 μεταβαλεῖν CM: μεταβάλλειν aAF II οὕτως aA: om. CFM 12 τῷ χρόνῳ post κίνησιν aF 13 γίνεσθαι a γενομένην F 15 εἶναι om. F 16 ἔστησε M 17 ἄλλη oin. ’ 17. 18 μετὰ τὴν φορὰν Aiistoteies 18 μετ’ αὐτὴν aF 19 ἡ om. CM 20 ἂν om. F ἡ 0111. ’ 21 οὐκ ἔτι A εἰ om. M 23 διαλαμβανομένη M 24 μένουσαν] οὖσαν a 25 δύνασθαι om. F 27 μόνη ἄρα M τε om. aF 28 τῷ aAF: τὸ τῷ M: τῶ τε C 29 μὲν νῦν F 29. 30 ἐπ’ αὐτῆς CM 30 ἀλλήθειαν C 32 παραδρομὴ F 33 ἔστω om. F προσδιωρισμένων aF)
Ἔπιγράφειν ἔθος ἐστὶ τοῖς ἐκ τοῦ Περιπάτου. διχῶς δὲ φέρεται κτὰ τὴν λέξιν μόνην ἔχον ὀλίγην τινὰ διαφοράν· τὰ γὰρ προβλήματα καὶ αἱ ἀποδείξεις αὐτῶν ἐπὶ τῆς αὐτῆς τάξεως ἐν ἀμφοτέροις τὰ αὐτὰ φέρεται. ὅπερ δὲ ἀμφοῖν οἱ τοῦ Ἀριστοτέλους ἐξηγηταὶ σαφηνίζουσι, τοῦτο καὶ ἐγὼ νῦν προεχειρισάμην. ἰστέον δὲ ὅτι τῶν ἐν τῷ ἑβδόμῳ τούτῳ βιβλίῳ κειμένων προβλημάτων τὰ κυριώτερα καὶ πρὸς τὴν προκειμένην πραγματείαν οἰκειότερα ἐν τῷ μετὰ τοῦτο βιβλίῳ τῷ τελευταίῳ τῆς ὅλης πραγματείας κεῖται μετὰ ἀκριβεστέρων ἀποδείξεων· διὸ καὶ παρέλκειν ἔδοξέ τισι τοῦτο τὸ βιβλίον ἐν τῇ πραγματείᾳ μαλθακωτέραις ἤ, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος, λογικωτέραις χρώμενον ταῖς ἀποδείξεσι καὶ ὅ γε Εὔδημος μέχρι τοῦδε σχεδὸν τοῖς ὅλης τῆς πραγματείας κεφαλαίοις παρακολουθήσας τοῦτο παρελθὼν ὡς περιττὸν ἐπὶ τὰ ἐν τῷ τελευταίῳ βιβλίῳ μετῆλθεν. καὶ ὁ Θεμίστιος δὲ τὴν ὅλην πραγματείαν παραφράζων ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ γενόμενος πολλὰ τῶν ἐν αὐτῷ κεφαλαίων κατενωτίσατο· ἀλλ’ ἐπειδὴ φαίνεται καὶ τοῦτο μὴ· πάνυ τι τῆς πρὸς τὰ ἄλλα βιβλία συγγενείας τὰ ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ ἀπᾷδον μηδὲ τῆς Ἀριστοτέλους ἀγχινοίας ἀνάξιον, τάχα [*](1 Inscripsi ut exhibet A: ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως ἦτα F: σιμπλικίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὸ ἦτα τῆς τοῦ ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως βιβλίον ἕβδομον rubr. mai. M: Σιμπλικίου ὑπόμνημα εἰς τὸ ἕβδομον τῆς ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως a 3 μὲν aF: μέν οὖν ΑΜ 4 διχῶς om. M in lac. III litt. 5 ἔχοντα M 7 δὲ A: δὲ ἐπ’ aFM καὶ ἐγὼ Α: κἀγὼ aF: καὶ ἐγὼ post νῦν transpos. M 8 ἑβδόμῳ a AM: ζ F τούτῳ aAM: τούτω τῶ F βιβλίῳ om. M 11 ἀκριβεστέρων ἀποδείξεων AM: ἀποδείξεως ἀσφαλεστέρας F: ἀποδείξεων ἀσφαλεστέρων a διὸ aAM: διότι F παρέλκειν aA: παρέλκον FM 13 χρώμενον ταῖς AM: μένον ταῖς F: ταῖς a post ἀποδείξεσι add. χρώμενος (sic) a Ευδημος fr. 70 p. 94,7 Sp. τοῦδε] τούτου δὴ M σχεδὸν τοῖς ὅλης scripsi: σχεδὸν τοῖς ὅλοις AM: τοῖς ὅλοις σχεδὸν F: τοῖς ὅλης σχεδὸν a παρακολουθήσας ΑΜ: ἀκολουθήσας aF 15 post βιβλίῳ add. κεφάλια a IG τοὐ βιβλίῳ M 18 τι AFM: τοι a συγγενείας aAM: εὐγενείας F 19 τῆς AM: τῆς τοῦ aF)
p. 2411)24 Ἅπαν τὸ κινούμενον ἀνάγκη ὑπό τινος κινεῖσθαι ἕως του καὶ πότερον τὸ κινούμενον.
Tὸ μὲν προκείμενόν ἐστιν ὅτι ‘πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι’ ἀφ’ οὗ πάντα τὰ ἐφεξῆς ἤρτηται φυσικὰ θεωρήματα. ἐπειδὴ δὲ τῶν κινουμένων τὰ μὲν ἔξωθεν κινεῖται τὰ δὲ οὐκ ἔξωθεν ἔξωθεν μὲν τὰ βίᾳ κινούμενα, οὐκ ἔξωθεν δὲ τά τε κατὰ φύσιν κινούμενα σώματα καὶ τὰ κατὰ ὁρμὴν ψυχικήν), ὅτι μὲν τὰ ἔξωθεν κινούμενα ὑπό τινος κινεῖ. ται, οὐκ ἠξίωσε δεῖξαι προφανοῦς ὄντος τοῦ κινοῦντος ἢ τῷ ὠθεῖν ἢ τῷ ἕλκειν ἢ τῷ ὀχεῖν ἢ τῷ δινεῖν, ἐπὶ δὲ τοῦ δοκοῦ ’ντὸς ἐξ ἑαυτοῦ καὶ μὴ ἔξωθεν κινεῖσθαι δείκνυσι, διορίσας πρότερον τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινούμενον ἀπὸ τῶν κατ’ ἄλλο καὶ ὅλως κατὰ συμβεβηκὸς κινουμένων, οἷα καὶ τὰ κατὰ μόριον κινούμενά ἐστιν, ὡς ἐν ἀρχῇ τοῦ πέμπτου βιβλίου διῄρηται. καὶ γὰρ ὁ τὴν χεῖρα κινῶν * * * αὐτὸς λέγεται, ἀλλὰ τῷ τῶν αὐτοῦ τι κινεῖσθαι λέγεται αὐτὸς κινεῖσθαι. τὸ δὴ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως ἐξ ἑαυτοῦ κινούμενον, ὃ οὔτε κατὰ συμβεβηκὸς οὔτε τῷ τῶν τούτου τι κινεῖσθαι κινεῖται, λαβὼν ἐν τῷ οὕτω κινουμένῳ δείκνυσιν ἄλλο μὲν εἶναι τὸ κινοῦν, ἄλλο δὲ τὸ κινούμενον. πρῶτον δὲ τὴν νόησιν ἡμῶν ἀπευθύνει διδάσκων μὴ διὰ τοῦτο νομίζειν τὸ ἐξ ἑαυτοῦ ὅλον κινούμενον ὑπὸ μηδενὸς κινεῖσθαι, ὅτι μὴ φαίνεται ἔξωθεν τὸ κινοῦν αὐτό. δύναται [*](2 κερολαίω F 3 αὐτὸ aA: αὐτὴ F: αὐτῶ M συντάξαι aAM: συνάψαι F ἔχει ἂν F G ὦν aAM: ὡς F 7 τὸ (ante πρῶτον) om. a τούτῳ aF: τούτοις AM 9 παραδεδομένοις M παρακολουθοῦντες τέως παραδιδομένοις aF 11 ὑπό τινος ἀνάγκη κινεῖσθαι Aristotelis principalis recensio (ed. R. Shute Anecdota Oxoniensia Class. Ser. I 3 p. 169 sqq.) quam sequi solet Simplicius 12 πρότερον FM 13 κινεῖσθαι sic aAF, fortasse κινεῖται ut p. 1038,24 et M 14 ἤρτηνται F ἐπειδὴ δὲ AM: ἐπειδὴ F: ἐπὶ δὲ a 17 τὰ (ante κατὰ) oiu. M ψυχὴν a 19 διώκειν M (setl in rag. γρ. δινεῖν) 20 καθ’ ἑαυτὸ M 21 πρώτως] sic M, sed in mg-. γρ. πρώτου 22 οἶον F 23 πέμπτου] E 1 p. 224 a 32 post κινῶν inteicidisse vide- tur velut οὐ πρώτως κινεῖσθαι. laciiuain sarciebat additis οὐκ post κινῶν et κινεῖσθαι post λέγεται F. hoc κινεῖσθαι otiara a addit, οὐκ M inserit αὐτὸς] αὐτοῦ M 24 τι sufiia add. A: post κινεῖσθαι M 25 τῷ om. M 26 τι supra add. Α 27 τὸ κινοῦν, ἄλλο δὲ τὸ κινούμενον AM : τὸ κινούμενον, ἄλλο δὲ τὸ κινοῦν aF 28 ἡμᾶς ἀπεθύνει (sic) a)
p. 241 b 33 εἶτα τὸ μὴ ὑπό τινος κινούμενον ἕως τοῦ ἀνάγκη καὶ τὸ ὅλον ἠρεμεῖν.|
Δείξας ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ μὴ φαίνεται τὸ κινοῦν, ὑπὸ μηδενὸς κινεῖσθαι [*](242v) τὸ κινούμενον καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ φαίνεσθαι πρόληψιν διαρθρώσας, δείκνυσι λοιπὸν τὸ προκείμενον, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται. δείκνυσι δὲ αὐτὸ προλαβὼν ὅτι εἴ τι ἠρεμεῖ τῷ ἄλλο πεπαῦσθαι κινούμενον, ἀνάγκη ὑπό τινος αὐτὸ κινεῖσθαι. τὸ μὲν γὰρ μὴ κινούμενον ὑπό τινος, οὐκ ἀνάγκη παύσασθαι κινούμενον ἄλλου τινὸς παυσσμένου. ἀπὸ τύχης μὲν γὰρ ἄν ποτε καὶ τὸ μὴ ὑπό τινος κινούμενον παυσαμένου τῆς κίνη. σεως ἐκείνου παύσαιτο ἄν κινούμενον καὶ αὐτό, οὐ μὴν ἐξ ἀνάγκης. εἰ οὖν τὸ μὴ ὑπό τινος κινούμενον οὐκ ἀνάγκη παύσασθαι ἄλλου τινὸς παυσαμένου, τὸ ἐξ ἀνάγκης παυσάμενον ἄλλου τινὸς παυσαμένου ἀνάγκη ὑπό τινος κινεῖσθαι. [*](1 τὸ κινοῦν AM: κινούμενον F : τὸ κινοῦν ὡς τὸ κινούμενον a τί AM: om. aF 3 αὐτὸς δείκνυσιν Α: αὐτὸ δεικνυσιν M : τοῦτο δείκνυσιν αὐτός aF εἴη τὸ κμݲ κινούμενον A: ἐν τῶ κμ΄ κινούμενον ὅλον F: ἢν τὸ κμݲ κινούμενον oXov M : τοῦ κμݲ κινουμένου τῷ scripsi: τῶ A 2 in mg.: τὸ ’FM 4 κινεῖν M: κινεῖ aAF 5 κινεῖσθαι AM: κινεῖ F: κινεῖται a δικαίως τὸ (A siiperscr. τῶι) κμݲ AM: τὸ κμݲ δικαίως a: τὸ δικαίως (om. μὴ ante κινεῖσθαι) F 6 πρότερον Μ utroque loco 8 κινεῖσθαι τό σῶμα M 9 τῷ supra add. Α συγκεῖται a 10 τὸ σῶμα κινεῖσθαι M 11 οὐ διὰ — τὸ· κινοῦν (13) om. F 15 ἡμῖν in ras. Μ 16 ἑαυτοῦ Α: αὑτοῦ a: αὐτοῦ FM 20 μὴ] μὲν F ἔτι κτλ. sec. vers. vulg. (quara hinc fere neglego) a 23 πρόσληψιν F διορθώσας AM cf. p. 1040,14 27 οὐκ om. M 28 κινουμένου M παυσαμένου AFM: παυσαμένης a 30 παύσασθαι AM: πεπαῦσθαι aF 30. 31 τὸ ἐξ ἀνάγκης — παυσαμένου om. F: τὸ ἐξ ὠοῦ παυσαμένου παυσόμενον τοῦ τοῦτο τοῦτο M 31 ἀνάγκη om. A κινεῖται AM)
Γαύτην τὴν ἀπόδειξιν αἰτιᾶται μὲν καὶ ὁ φιλολογώτατος Γαληνός, αἰτιῶνται δὲ καὶ ἄλλοι ὡς ἀδυνάτῳ χρωμένην ὑποθέσει τῇ λεγούσῃ τοῦ ΑΒ πρώτως καὶ καθ’ αὑτὸ κινουμένου τὸ ΓΒ μὴ κινεῖσθαι. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καίτοι πολλαχοῦ τὴν ἀπόδειξιν ὑποπτεύων εἵλετο λέγειν, ὅτι οὐκ ἔστι πρὸς ὑπόθεσιν ἀδύνατον τὸ τοὐ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινουμένου μέρος ὑποθέσθαι ἱστάμενον· “μόνα γάρ, φησίν, πρὸς ὑπόθεσίν ἐστιν ἀδύνατα τὰ ἀλλήλων ἀναιρετικά, ὡς τὸ διὰ πέτρας πλεῖν.” μήποτε δὲ καὶ τοῦτο τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινούμενον τοῦτο ἦν τὸ ὅλον αὐτὸ κινούμενον, καὶ οὐχὶ τὸ τῷ μέρος τι αὐτοῦ κινεῖσθαι κινούμενον, πῶς δύναται τῷ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινουμένῳ συνυπάρχειν τὸ μέρος μέν τι αὐτοῦ κινεῖσθαι, μέρος δὲ μὴ κινεῖσθαι; ἀλλ’ ἡ μὲν ἀκολουθία ὑγιής. εἰ γὰρ σταίη τι μόριον τοῦ καθ’ αὑτὸ κινουμένου, καὶ τὸ ὅλον στήσεται, καὶ οὐκέτι ὅλον καθ’ αὑτὸ κινήσεται καὶ πρώτως· τὸ δὲ τοί· καθ’ αὑτὸ κινουμένου στῆναί τι μόριον, ἕως ἂν καθ’ αὑτὸ καὶ ὅλον κινούμενον ὑποκέηται. τοῦτο ἀδύνατον. ἐμοὶ δὲ καὶ τοῦτο ἄπορον δοκεῖ, πῶς εἴλγπται τὸ ΑΓΒ κινούμενον· εἰ μὲν γὰρ ὡς σῶμα μόνον, τί ἄν εἴη ἐν αὐτῷ τὸ κινοῦν ; εἰ δὲ ὡς ζῷον, τοῦ μὲν ΓΒ κινουμένου μόνον ὡς σώμάτος [*](2 ἔδοξε F 2. 3 τέλει τοῦ προλαβόντος βιβλίου] Z 10 p. 240 b 8 sqq. 4 ΓΒ] βγݲ FM 5 τοῦ add. F ΑΓΒ] πρώτου τρίτου δευτέρου F: αβ M ὅλον ἔτι κινηθήσεται a λέγει M G ΓΒ] βγݲ F 7 ἔσται] ἐστὶ M post αὑτὸ add. τὸ ἀλλὰ τὸ μόριον M 8 ὑπόκειται M 9 ΓΒ] βγݲ F 9. 10 κινήσεται πρώτως βγݲ ΓΒ] δευτέρου γݲ F 13 φιλολογώτατος AM: φιλοπονώτατος aF: πολυμαθέστατος p. 718,13 14 ὡς om. F χρωμένων F 15 ΓΒ] βηݲ F 16 πανταχοῦ F 17 τὸ τοῦ] τὰ τοῦ F 18. 19 ἀδύνατά ἐστιν Μ 19 τὰ Α: ὅσα aFM post ἀλλήλων add. ἐστὶν a 20 τὸ corr. in τῶ F κινούμενον — πρώτως (22) cm. F 21 τὸ τῴ] ταὐτὸ M 22 τῳ] τὸ Μ ’ 23 μέν τοι F 24 τις F: τὸ M 25 στήσεται — καὶ ὅλον (26) om. M sed rest, in mrg. κινήσεται ΑΜ cf. p. 1053, 14: κινηθήσεται aF 25. 26 τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ M 26. 27 καὶ ὅλον κινούμενον AM : κινούμενον καὶ ὅλον F: κινούμενον ὅλον a 27 ἄπειρον a 28 ΑΓΒ] αݲβ FM γὰρ oin. F 29 τὸ κινούμενον F ΓΒ] Py F om. M)
Ἐπειδὴ δὲ οὐδὲ ἀπόβλητόν τι τῶν Ἀριστοτέλους νοημάτων εἶναί μοι δοκεῖ οὔτε ὁ Ἀλέξανδρος καίτοι πολλαχῇ στραφεὶς διαρθρώσας φαίνεται τὸν λόγον ὡς ἄπταιστον, οὐδὲν ἴσως κωλύει καὶ τὴν ἐμὴν περὶ αὐτοῦ ὑπό- νοιαν εἰς ἐξέτασιν προθεῖναι τοῖς ἐντυγχάνουσι. μήποτε οὗν ὁ Ἀριστοτέλης προθέμενος δεῖξαι, ὅτι τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινούμενον τὸ σῶμα ὂν οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ τὴν τοὐ εἶναι ἀρχὴν. ἔχει, ἀλλ’ ὑπό τινος κινεῖται, δείκνυσι τοῦτο προλαβών, ὅτι τὸ ἠρεμοῦν τῷ ἄλλο τι πεπαῦσθαι κινοῦ· μένον ὑπό τινος κινεῖται καὶ οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ τὴν κίνησιν ἔχει οὐδὲ ἑαυτὸ κινεῖ. τοῦτο δὲ ἔδειξε διὰ τοῦ ἀντικειμένου αὐτῷ ἐναργεστέρου ὄντος σὺν ἀντιθέσει τὴν ἀντιστροφὴν ποιησάμενος. εἰ γὰρ τὸ μὴ ὑπό τινος κινούμενον οὐκ ἀνάγκη παύεσθαι κινούμενον τῷ ἄλλο τι ἠρεμεῖν, ὃ ἀνάγκη παύεσθαι κινούμενον τῷ ἄλλο τι ἠρεμεῖν ὑπό τινος κινεῖται. τὸ δὲ ἄλλο τὸ μέρος ἔλαβεν, οὗ παυομένου παύεσθαι τὸ ὅλον καθ’ αὑτὸ καὶ πρώτως κινούμενον. διὸ καὶ ἐν τῷ τέλει τοῦ λόγου ἐπήγαγε τοῦ δὲ μέρους μὴ κινουμένου ἀνάγκη καὶ τὸ ὅλον ἠρεμεῖν. οὐχ ὡς κινοῦν οὖν ἔλαβεν ἐκεῖνο, οὗ παυομένου παύεται τὸ ὅλον κινούμενον, ἀλλ’ ὡς καὶ αὐτὸ ἐν τῷ ὅλῳ κινούμενον καὶ τῇ ἑαυτοῦ κινήσει συμπληροῦν τὴν τοῦ ὅλου κίνησιν. καίτοι εἰ ἐξ ἑαυτοῦ τὸ ὅλον ἐκινεῖτο καὶ μὴ ὑπό τινος ἄλλου, ἀλλ’ αὐτὸ ἦν καὶ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, ἀνάγκη ἦν ὅλον ὅλῳ ἑαυτῷ ἐφαρμόττειν καὶ ἀμερὲς εἶναι καὶ ἀδιαίρετον, προσθήσω δὲ ὅτι καὶ ἀεὶ κινεῖσθαι· [*](1 τοῦ ζώου ψυχὴν collocat a 2 τε om. M 3 λέγεσθαι F ΑΒ] αγݲ 4 πῶς δὲ—σώματι (6) om. F ΑΓ] γαݲ Α 5 ΓΒ] βγ M 6 τῷ prius] τῶν n. 7 ἄν τὸ) αὐτὸ F 7 εἰ γὰρ τὸ γβݲ βγ M) aAM : εἰς τὸ βγݲ F M τὸ ἐν] τῶ ἐν F 9. 10 ἤπερ διὰ τὸ F 11 ὑποτεθειμένος M 12 ὅλως F 13 ἐπεὶ a οὐδὲ AF: οὐκ aM τῶν] τοῦ F μοι] μὴ M 14 διαθρώσας M: διορθώσας a 15 τὸν λόγον] τοῦτο M 15. 16 ἔννοιαν F 1() προθῆναι A 1 18 ἑαυτοῦ AM: αὐτοῦ a: αὐτοῦ F 21 αὐτῷ om. M 23 πεπαῦσθαι M ὃ — ἠρεμεῖν (24) om. F 24 τῷ ἄλλο τι ἠρεμεῖν post ὃ Iransponit a κινούμενον F 25 τὸ ὅλον — παυομένου παύεται (28) cm. sed rest, in mrg. M 20 μὴ (post μέρους) om. M 30 ἐξ αὐτοῦ F 31 καὶ (post ἣν) om. M ἦν καὶ τὸ iterat F τὸ (ante κινοῦν) om. a τὸ (ante κινούμενον) ora. aF ἦν] ἡ M 32 καὶ (ante ἀεὶ) om. F)
p. 242 a 15 ἐπεὶ δὲ πᾶν τὸ κινούμενον ἀνάγκη ὑπό τινος κινεῖσθαι ἕως τοῦ τοῦτο δὲ ἀδύνατον.
Λαβὼν ὡς δεδειγμένον τὸ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι, τούτου κειμένου δείκνυσιν, ὅτι ἔστι τι τὸ πρῶτον κινοῦν καὶ οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλο ἄλλο κινεῖ, ἀλλ’ ἔστι τι ὃ κινεῖ μὴ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον. δείκνυσι δὲ αὐτὸ ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. ἐπειδὴ γὰρ αὕτη πρώτη τῶν κινήσεων τῷ μὴ οὔσης ταύτης μηδὲ ἄλλην τινὰ κίνησιν εἶναι, ὡς ἐν τῷ ἑξῆς βιβλίῳ μαθησόμεθα, ἐὰν ἐπὶ ταύτης δειχθῇ τὸ εἶναι τὸ πρῶτον κινοῦν, καὶ καθόλου ἄν εἴη δεδειγμένον. ἡ δὲ δεῖξις διὰ τῆς εἰς ἀδύνατον ἀπαγωγῆς πρόεισιν. ὑποθέμενος γὰρ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλο ὑπ’ ἄλλου κινεῖσθαι, δείκνυσιν ἑπόμενον τούτῳ τὸ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ ἄπειρον γίνεσθαι κίνησιν, ὅπερ ἀδύνατον ἐν τῷ πρὸ τούτου δέδεικται βιβλίῳ. τὸ δὲ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον καλῶς εἴρηται, ἵνα μὴ μόνον ὑπ’ ἄλλου εἰπὼν δόξῃ τὸ ἐν ἀρχῇ λαμβάνειν τὸ εἶναί τι τὸ πρῶτον κινοῦν· ὃ δείκνυσι διὰ τοῦ δεῖξαι ὅτι οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλο πρὸ ἄλλου κινούμενον κινεῖ. ἐπὶ τούτου οὖν τοῦ <τὸ> ὑπ’ ἄλλου κινούμενον ἀεὶ κινεῖσθαι ποιεῖται τὴν δεῖξιν ρῶν τούτου τὸ ἐπ’ ἄπειρον καὶ δεικνύς, ὅτι ἔστι τι πρῶτον κινοῦν μὴ ὑπ’ I ἄλλου αὐτὸ κινούμενον. ὑποθέμενος οὖν τὸ κινούμενον ὑπ’ ἄλλου [*](243v) ἀεὶ κινουμένου καὶ αὐτοῦ ὑπ’ ἄλλου κινεῖσθαι καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, δείκνυσι τὸ ἑπόμενον ἀδύνατον τῇ ὑποθέσει. ἐπεὶ γὰρ τὸ κινοῦν ὑπόκειται [*](1 ᾖ] ἦν F 4 τὸ ἐνεργεία γινόμενα (sic) F 5 ἠρεμεῖν F fi τὸ ὅλον κινεῖται aF τῶ] τὸ F 7 ὅτι ἐν τῷ] ὡς τὸ Μ προστίθεται F 8 κινεῖται M τε om. M 9 an ἐναργέστερον (cf. p. 209,5)? 11 τοῦτο δὲ ΑΜ: τοῦ τὸ F 12 post λαβὼν add. δὲ F 13 κειμένου] post. ι duarum litteraruiu lituia Α τι om. F 15 τόπος a ἐπειδὴ γὰρ ΑΜ: ἐπεὶ γὰρ F: ἐπειδὴ a 16 τῷ] τὸ F ταύτης AFM : αὐτῆς a μηδὲ] οὐδὲ M ἐφεξῆς a IT βιβλίῳ] Θ 7 p. 260 b 5 μαθησόμεθα hoc loco om. F post μαθησόμεθα inciilcat τὸ δὲ ὑπ’ ἄλλου (21) — κινεῖ (24) a, itcmque F qui post κινεῖ iterat ὡς ἐν τῶ ἑξῆς βιβλίῳ μαθησ·όμεθα 17 ἐὰν οὖν ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως δειχθῇ interpolat a 18 ἄν εἴη ΑΜ: εἴη ἄν aF 21 βιβλίῳ] Z 7 p 238 a 32 aqq. τὸ δὲ — κινεῖ (24) post μαθησόμεθα (17) transiciunt aF 21. 22 τὸ δὲ ὐπ’ ἄλλου ἀεὶ κινούμενον M 23 τῶ εἶναι τι πρῶτον F: τὸ εἶναι τι πρῶτον M 25 πρὸ ἄλλο ’ τὸ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον a: ὐπ’ ἄλλου κινουμένου AFM κινεῖσθαι ποιεῖται] ποιεῖ M cett. oiu. 28 καὶ (ante τοῦτο) om. M)
Εἰπὼν δὲ περὶ τῆς κατ’ ἀριθμὸν μιᾶς κινήσεως ἐπάγει, ὅτι καὶ ἡ κίνησις ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα τριχῶς τὸ ἓν εἶναι ἔχει· ἢ γὰρ ἀριθμῷ, ὡς εἴρηται, ἢ γένει ἢ εἴδει. καὶ τὶς μὲν ἡ κατ’ ἀριθμὸν μία εἴρηται, γένει δὲ μία κίνησίς ἐστιν ἡ τῆς αὐτῆς κατηγορίας οἷον οὐσίας ὡς ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, ἢ ποιότητος ὡς ἀλλοίωσις, ἢ ποσότητος ὡς αὔξησις καὶ μείωσις, [*](2 εἴπερ τὸ M 3 κινεῖσθαι ὐπ’ ἄλλου AM : ἄλλον κινεῖσθαι F: ὑπ’ ἄλλου κινεῖσθαι a 4 ἡ κίνησις a AM: κίνησιν F 5 πάντων oin. F 6 κινοῖτο] τὸ supra add. Α 8 ἑκάστου AM: ἑκάστης F: ἑκάστη a 9 ἐπειδὴ aM: ἐπεὶ δὲ AF κινούντων ΑΜ: κινούντων τε aF 12 τὰ om. M 13 κινεῖται Μ 14 ἀριθμῷ aAM: ἀριθμοῦ F 16 εἶναι post εἴς τι collocant aF 17 ὡρίσθη F τῷ ἐξ οὗ καὶ τῷ εἰς ὃ aFM: τὸ ἐξ οὖ καὶ τὸ εἰς ὃ Α 18 τῷ] τῶν ’ κίνησιν F 20 ἐκ τοῦ αὐτοῦ δὲ aAM : ἐκ τούτου οὖν τοῦδε F τὸ (post δὲ) a : τοῦ AFM 22 ἀπό A: ὑπό FM : ἐκ a οὐκ ἔστι AM: οὐκέτι aF: fortasse οὐκ ἔσται ut v. 26 vel οὐκέτι ἔσται lit Aristoteles p. 242 1) 3 οὐκέτι ἔσται ἀριθμῷ μία κίνησις 24 συνεχῆ a: συνεχεῖς M 24. 25 εἰ καὶ AM: καὶ εἰ aF 2() οὐκ ἔστι M μία post ἔσται iterat τὸ a: om. utroliique F 29 ὡς] καὶ M 32 ποιότητος a: ποιότης A: ποιότης FM ποσότης FM)
Μετὰ δὲ τὸ συστῆσαι, ὅτι μίαν κατ’ ἀριθμὸν κίνησιν ἕκαστον κινεῖται τῶν κινούντων τε καὶ κινουμένων, λαμβάνει τὸν χρόνον, ἐν ᾧ τὸ ἓν τῶν κινουμένων κινεῖται, οἷον τὸ Α πεπερασμένον ὄντα, ἐπειδὴ καὶ ἡ κίνησις ἡ ἑκάστου πεπερασμένη ὑπόκειται ἔκ τινος εἴς τι οὖσα. ἡ δὲ πεπερασμένη κίνησις ἐν πεπερασμένῳ δέδεικται χρόνῳ. καὶ τίθησι τὸν τῆς κινήσεως τοῦ Α χρόνον πεπερασμένον τὸν Κ. ἐπειδὴ δὲ ἄπειρά ἐστι τὰ κινοῦντα καὶ κινούμενα, κἄν ἡ ἑκάστου κίνησις πεπερασμένη ᾖ, ἀλλ’ ἡ ἐξ ἀπασῶν ἀπείρων ὄντων ἄπειρος ἔσται. τὸ γὰρ συντιθέμενον μέγεθος ἐκ τῆς τῶν ἀπείρων τῷ πλήθει μεγεθῶν συνθέσεως ἀνάγκη ἄπειρον εἶναι, κἀν πεπερασμένον ἕκαστον ᾖ τῶν συντιθέντων. ἄπειρος οὖν ἡ ΕΖΗΘ ὡς τῷ λόγῳ εἰπεῖν κίνησις ἡ ἐκ τῶν ἀπείρων τῷ πλήθει κινήσεων συνεστῶσα. ἐπεὶ οὖν ἐν ᾧ τὸ Α κινεῖται χρόνῳ, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῷ Κ, ἐν τούτῳ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τῶν κινουμένων ἀπείρων ὄντων τῷ πλήθει κινεῖται, συμβήσεται καὶ τὴν ὅλην τὴν ΕΖΗΘ [*](1 ταῦτα γένη Μ 2 κινήσεως a αἱ om. FM 3 γινόμενον M οἶον AM: οἷον αἱ a: εἰς F 3. 4 γινόμεναι om. FM 5 ἐκ] ἐὺ sic M 6 ante αἱ M inser. καὶ εἰσὶ τῷ εἴδει M 7 εἰς κακοῦ superscr. ὂν F ἐὰν ᾖ om. Aristotelis cocKI. 9 τἀγαθὰ a 10 ἀνδρείας FM ἀκολασία littera in fine erasa Α οὐκέτι AM: οὐκ ἔστιν F: οὐκ εἰσὶν a ὁμοειδεῖς, εἰ in lit. M τοῖς τούτοις Μ 11 εἶπερ] εἰ Μ 13 ἓν post Ἱρὴ coilocant aF 13. 14 εἰ μέλλοι AM: ἄν μέλλει F: ἂν μέλλῃ a 1.5 καὶ om. F πέμπτῳ] E 4 p. 227 b 3 sqq. ἀναπέμπων ἡμᾶς coilocant aF 16 πρότερον aF: προτέροις AM 17 μετὰ aAM: κατὰ F 18 τε καὶ] καὶ M U) ὄπα aA: ὄν FM καὶ om. M 20 ἔκ τινος cm. M 21 ἐν πεπερασμένη a δέδεικται AM: om. F: post κίνησις collocat a 22 τό αݲ χρόνου F πεπερασμένον om. F ἐστι aF: ἔσται AM 23 πεπερασμένη aAM: ἄπειρος F 24 ὄντων] οὐσῶν M 24. 25 συντιθέμενον AM : συντεθειμένον aF 26 συνθέα τῶν M 27 post ὡς add. ἐν F 28 ἐν τῷ αݲ M 29 xtT] τ corr. in τῶ F 30 τὴν (post ὅλην) om. F)
p. 242 b 20 οὕτω μὲν οὖν δόξειεν ἄν δεδεῖχθαι τὸ ἐξ ἀρχῆς ἕως τοῦ ἅμα δὲ πολλὰ κινεῖσθαι οὐκ ἀδύνατον.
Ἀδιορίστως ληφθέντος ἐν τῇ προειρημένῃ ἀποδείξει τοῦ ἄπειρα εἶναι τῶ πλήθει τὰ κινοῦντα καὶ κινούμενα, ἐφιστάνει καλῶς, ὅτι μὴ τυγχάνων τοῦ προσήκοντος προσδιορισμοῦ ὁ λόγος δοκεῖ μὲν ἀποδεικνύναι τὸ ἐξ ἀρχῆς προτεθὲν τὸ εἶναί τι πρῶτον κινοῦν διὰ τοῦ ἀδύνατόν τι δεῖξαι ἑπόμενον τῷ ἀντικειμένῳ τῷ λέγοντι ἄλλο πρὸ ἄλλου ἐπ’ ἄπειρον ἀεὶ κινεῖν τε καὶ κινεῖσθαι καὶ διὰ τοῦτο ἀπείρους τὰς κινήσεις ὑποθεμένῳ, καὶ μίαν ἄπειρον τῷ μεγέθει τὴν ἐκ τῶν ἀπείρων τῷ πλήθει συστήσαντι καὶ συναγαγόντι ἀδύνατόν τι τὸ τὴν | ἄπειρον ταύτην ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ κινεῖσθαι. [*](244r) ὅτι οὖν μὴ συνάγεται ἐκ τῶν κειμένων τούτων ἀδύνατόν τι, δείκνυσι. τὸ μὲν γὰρ κείμενον ἦν ἀπείρων τῷ πλήθει κινήσεις ἄπειροι καὶ αὐταὶ τῷ πλήθει. ἐνδέχεται δὲ τὰς ἀπείρους τῷ πλήθει ταύτας κινήσεις ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ γίνεσθαι ἅμα γινομένας, ὡς εἴρηται, τὴν τοῦ Α καὶ Β καὶ τῶν ἄλλων. καὶ οὐδὲν ἀδύνατον ἀκολουθεῖ, ἀλλὰ τὸ ἀδύνατον ἠκολούθησε τῷ μίαν ἄπειρον κίνησιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ κινεῖσθαι, ἐπεὶ τό γε πλείους τῷ πλήθει καὶ ἀπείρους ἅμα ἐν πεπερασμένῳ γίνεσθαι οὐκ ἀδύνατον. εἰ οὖν μέλλει τὸ ἀδύνατον ἀκολουθεῖν, χρὴ δεῖξαι, πῶς αἱ ἄπειροι τῷ πλήθει κινήσεις εἰς μίαν κίνησιν ἄπειρον τῷ μεγέθει συντίθενται ἅμα γινομένην ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, ἐν ᾧ καὶ μία τῶν πεπερα- [*](1 οὖσαν] τοὺς M χρόνῳ γίνεσθαι Μ 2 τι om. M, sed ἠκολ in ras. est 3 βιβλίῳ] cf. ad p. 1042,21 4 θέσθαι F 5 μηκέτι] μὴ M 6 κἄν τι ἴσα F τῷ μεγέθει M 7 ἐστι τὸ F δέ τι oin. F 7. 8 προςτέθεικεν M 8 ἀλλήλαις AM: ἀλλήλοις aF κινήσεις τῷ πλήθει aF 9 ἄλλαι om. M ἀμφοτέρως, ρως in lit. M 10 δόξειεν ἂν Α: δόξειε F: δόξειν M II πολλὰ] πολλάκις M 12 τοῦ] εἰ τοῦ M 13 τῶι Α: τὰ aFM 14 διορισμοῦ M 15 προτιθὲν F 16 ἐπ’ ἄπειρον post λέγοντι collocat a 17 καὶ (ante διὰ) om. F τὰς AM: om. aF 18 τῶι πλήθει AM: om. aF 21 post ἦν add. τῶν a τὸ πλήθει M post πλήθει add. καὶ αἱ a: αἱ M καὶ αὐταὶ AM: καὶ αὗται F: om. a 22 ταύτας post ἀπείρους collocaut aFM, κινήσεις post ταύτας M 23 χρόνῳ om. M τὴν AM: τήν τε aF καὶ τοῦ β aFM 24. 25 ἠκολούθησε AFM: ἠκολούθησεν ἄν a τῳ] τὸ F 26 ἅμα aM : cm. aF 27 μέλλει . . . . . νατον M τὸ ἁδύ om. in lac. V litt.) ante πῶς laabet ὅτι F 28 ἄπειρον κίνησιν M 27. 28 συντίθεται F)
p. 242 b 24 Ἀλλ’ εἰ τὸ κινοῦν πρῶτον κατὰ τόπον ἕως τοῦ οὐδὲν προσήκει διὰ τοῦτο γίνεσθαι ἀδύνατον.
Πολλῶν μὲν ὄντων καὶ ἀπείρων τῷ πλήθει τῶν κινούντων καὶ κινουμένων οὐδὲν ἀδύνατον ἕπεται τῷ τὰς ἀπείρους κινήσεις ἅμα ἐν πεπερασμένῳ γίνεσθαι χρόνῳ, ἀλλ’ ἕν τι γίνεται, φησί, τὸ ἐκ πάντων τῶν κινούντων καὶ κινουμένων· τὸ γὰρ κινοῦν τι κατὰ τόπον πρῶτον, τοῦτ’ ἔστι προσεχῶς καὶ μὴ δι’ ἄλλου, καὶ σωματικὴν κίνησιν κινοῦν ἀνάγκη συνεχὲς ὂν τῷ κινουμένῳ ἢ ἁπτόμενον αὐτοῦ οὕτω κινεῖν αὐτό. σὼ συματικὴν δὲ λέγει κίνησιν τὴν ἀντερειστικήν· κινεῖ μὲν γὰρ καὶ τὸ πρώτως κινοῦν καὶ τὸ ἐραστόν, καὶ κατὰ τόπον κινεῖ ταῦτα, ἀλλ’ οὐ σωματικῶς· σωματικῶς γὰρ κινεῖ τὸ ὠθοῦν ἢ ἕλκον ἢ δινοῦν ἢ ὀχοῦν. τὰ δὴ τοιαῦτα ἅπτεσθαι ἀνάγκη τῶν ὑπ’ αὐτῶν κινουμένων καὶ διὰ τῆς ἁφῆς τρόπον τινὰ ἑνοῦσθαι αὐτοῖς. κἂν πλείω οὖν κἀν ἄπειρα ᾖ τὰ κινοῦντα καὶ κινούμενα ἐκ διαδοχῆς, καὶ ταῦτα ἓν ἔσται κατὰ τὴν ἁφήν· ‘εἴτε δὲ ἄπειρον, φησί, τὸ ἓν τοῦτο εἴτε πεπερασμένον, οὐδὲν διαφέρει,’ οὐχ ὅτι ἀδύνατον ἐξ ἀπείρων τῷ πλήθει μεγεθῶν ἁπτομένων ἀλλήλων, κἄν τῶν Δημοκρίτου ἀτόμων εἴη τῷ μεγέθει βραχύτερα, πεπερασμένον τι ἓν γίνεσθαι, ἀλλ’ ὅτι οὐ πρόκειται νῦν σκοπεῖν, εἴτε ἔστι τι ἄπειρον μέγεθος εἴτε οὐκ ἔστιν. κἂν γὰρ πεπρασμένον αὐτό τις ὑποθῆται, τῆς κινήσεως ἀπείρου οὔσης καὶ μιᾶς τῆς ἐκ τῶν ἀπείρων τῷ πλήθει κινήσεων συγκειμένης ἀκολουθήσει τὸ ἀδύνατον τὸ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ ἄπειρον κίνησιν κεκινῆσθαι, εἴτε τὸ πεπερασμένον μέγεθος εἴτε τὸ ἄπειρον· ἀμφοτέρως γὰρ ἀδύνατον, ὡς δέδεικται ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ. καὶ νῦν δὲ ὑπέμνησεν, ὅτι ὅπως ἂν ληφθῶσιν αἱ ἄπειροι τῷ πλήθει κινήσεις, εἴτε ἴσαι εἴτε ἄνισοι μέγεθος [*](1 γίνεται aFM: ἐγίνετο Α ἠκολούθει AM: ἠκολούθησε F: ἄν ἠκολούθησε a τὸ ἐν] τῶ ἐν F 2 πῶς μία ἄπειρον M 3 ἡ τοιαύτη aAM : αὐτὴ ἡ F 4 κινούμενον a πρώτως a 5 γενέσθαι Μ 6 μὲν aF: μέν οὑν ΑΜ, at cf. p. 1038,21 et 1049,3 sim. τῷ πλήθει aFM: πλήθει Α τῶν AM: om. aF καὶ AM: τε καὶ aF 7 ἀδύνατον aAM: ἄτοπον F τῷ τὰς aF: τὸ τὰς AM 8 γίνεται aA: γίνεσθαί FM (hie post φησὶ) 9 τῶ γὰρ κινοῦντι F 11 post κινουμένῳ add. κινεῖν a 13 καὶ κατὰ AFM: καὶ εἰ καὶ κατὰ a 13. 14 ἀλλ’ οὐ σωματικῶς δὲ κινεῖ M 14 ἡ τό ἕλκον ἢ τὸ δινοῦν ἢ τὸ ὀχοῦν M δὴ Α: δὲ aFM 15 ὐπ’ ατῶν M 16 κἄν πλείω οὖν om. F κἄν τε ἄπειρα ἡ κἄν τε μή, τὰ κινοῦντα F ᾖ om. aM 17 post ταῦτα add. γὰρ a 18 ἀδύνατον aF : δυνατὸν AM 20 βραχυτέρων ut videtiir V 21 σκοπῶν F οὐκ ἔσται A 1 21. 22 γὰρ πεπερασμένον AM: τὸ πεπερασμένον F: πεπερασμένον γὰρ a 22 μίαν F 23 κινήσεως M 24 κινεῖσθαι F 24. 25 εἴτε πεπερασμένον εἴη τὸ μέγεθος εἴτε ἄπειρον a 25 ἀμφ’ ἀμφότερα F γὰρ AM: γὰρ τὸ aF post ἀδύνατον add. ἕψεται a 26 ἐν om. F βιβλίῳ] cf. ad p. 1042,21 ὅτι AM: ἡμᾶς F: ἡμᾶς ὡς a)
p. 243 a 3 Τὸ δὲ πρῶτον κινοῦν, μὴ ὡς τὸ οὗ ἕνεκα ἕως τοῦ πρώτη γὰρ αὕτη τῶν κινήσεων.
’Iva δείξῃ μίαν τῷ ἀριθμῷ γινομένην κίνησιν τὴν ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον [*](244v) [*](1 οὖσαι dV: ἔχουσι AM ἄπειρον AM: καὶ ἄπειρον F: ἄπειρον καὶ a προθεὶς F νῦν ὅτι καὶ Α: νῦν ὅτι F: νῦν καὶ ὅτι a: καὶ νῦν ὅτι M 2 διὰ AM: κατὰ aF ποιοῦσι F 3 ἡ γὰρ a 4 ὑπάρχει M εἶπεν aAM: ἐπῆγεν F 4. 5 ἀμφοτέρως ΑΜ: ἀμφότερα aF a ἕξωμεν a ἀκολουθοῦν AM: ἀκολουθεῖν F: ἀκόλουθον a i; μέγεθος om. M 7 λόγου] ὅλου F 11 μετὰ δὲ τὸ nAM: τὸ δὲ F ἀδιορίστως AM: ἀορίστως aF 16 ἐπεὶ δὲ aF αὐτῷ aF: oin. ΑΜ 17 τὰ om. Μ καὶ τὰ κινούμενα aF 18 μή τις εἴπηι AM: μὴ εἴποι τις F: μὴ εἴπῃ τις a 20 ὡς post ἐπήγαγεν traii-spoiiunt FM 22 ἐκεῖνα συγχωρεῖ M 24 Ἀναλυτικοῖς] velut B 14 p. (5215 29 sqq. 27 τὸ ἀδύνατον — συνέβη om. M 28. 29 ἀκολουθεῖν F 30 δὲ F: δ’ οὖν ΑΜ ἕνεκεν Arist. 32 τὴν] τῆς FM τῆς] τῶν M ἀπείρων A 1)
p. 243a11 Ἅπαν δὴ τὸ φερόμενον ἤ αὐτὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινεῖται [*](244v) ἕως τοῦ πλὴν ὅσαι ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ εἰσί.
Φερόμενον μὲν λέγει τὸ κατὰ τόπον κινούμενον καὶ ἀπὸ τῆς φορᾶς οὕτω προσαγορευόμενον. ὅτι δὲ ὄντο τοῦ κινουμένου ἀνάγκη καὶ τὸ κινοῦν εἶναι, δῆλον, εἴπερ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος ἐδείχθη κινεῖσθαι. διελὼν δὲ τὰ κατὰ τόπον κινούμενα εἰς τε τὰ ὑφ’ ἑαυτῶν κινούμενα καὶ ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντα τὸ κινοῦν, ὥσπερ τὰ ζῷα ἐν ἑαυτοῖς ἔχει τὴν ψυχὴν κινοῦσαν τὸ σῶμα, καὶ εἰς τὰ ἔξωθεν καὶ ὑπ’ ἄλλοθ κινούμενα (παρὰ γὰρ τούτους τοὺς τρόπους οὐκ ἔστιν κινεῖσθαι) τὰ μὲν ὑφ’ ἑαυτῶν κινούμενα φανερῶς, φησίν, ἐν ἑαυτοῖς ἅμα τὸ κινοῦν ἔχει τῷ κινουμένῳ, μὴ κεχωρισμένον αὐτοῦ μηδὲ διαλαμβανόμενον ὑπό τινος μεταξὺ παρεμπίπτοντος· οὕτω γὰρ ἡ ψυχὴ σύνεστι τῷ σώματι κινοῦσα αὐτό, κἄν μὴ σωματικῶς κινῇ. ἡ δὲ ὑπό τινος ἔξωθεν κινοῦντος γινομένη κίνησις, βίαιος οὖσα δηλονότι καὶ οὐ κατὰ φύσιν, τέτταρας ἔχει τὰς ἀνωτάτω διαφοράς· ἤ γὰρ ἕλκει τὸ κινοῦν ἤ ὠθεῖ ἤ ὀχεῖ ἤ δινεῖ. ὅτι δὲ οὖτοι μόνοι τρόποι τῆς ἔξωθεν καὶ ὑπ’ ἄλλου γινομένης βιαίου κινήσεώς εἰσι, δείκνυσιν ἐκ τοῦ πάσας τὰς ὑπ’ ἄλλου βίᾳ γινομένας κινήσεις ὑπό τινα τούτων ἀνάγεσθαι τῶν διαφορῶν. τὴν μὲν γὰρ ἔπωσιν καὶ τὴν ἄπωσιν ὑπὸ τὴν ὦσιν ἀνάγει. εἰ γάρ ἐστιν ἡ ὦσις, ὡς αὐτὸς μετ’ ὀλίγον ὁρίζεται, ἤ ἀρ’ ἑαυτοῦ πρὸς ἄλλο ἢ ἀπ᾿ ἄλλου πρὸς ἄλλο, ἔπωσις δέ ἐστιν ὅταν καὶ ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τινι κινουμένῳ ἀκολουθοῦν τι ἐπωθῇ αὐτό, ἄπωσις δὲ ὅταν ἀφ’ ἑαυτοῦ ἤ ἀπ’ ἄλλου ὠθῆταί τι ὑπὸ τοῦ κινοῦντος μὴ ἐπακολουθοῦντος τῷ κινουμένῳ, κοινὴ οὖν ἀμφοῖν ἡ ὦσις, διαφέρουσι δὲ ἡ ἔπωσις καὶ ἡ ἄπωσις τῷ ἐπακολουθεῖν ἤ μή. καὶ τὴν ῥῖψιν δὲ εὶς τὴν ὦσιν ἀνάγεσθαί φησιν· ἕως γὰρ τότε ῥιπτεῖσθαι λέγεταί τι, ἕως ἄν ἡ σφοδρότης τῆς ὤσεως ἐπικρατῇ τῆς οἰκείας τοῦ ῥιπτουμένου κινήσεως· ὅταν δὲ ἐκείνης ἐκλυθείσης αὕτη ἐπικρατήςῃ, οἶον εἰ λίθος εἴη, οὐκέτι κατὰ τὴν ῥῖψιν φέρεται πλάγιος εἰ τύχοι ἤ πρὸς τὸ ἄνω, ἀλλἀ κατὰ τὴν οἰκείαν ῥοπὴν ἐπὶ τὸ κάτω. ὦσις οὖν τίς ἐστι καὶ ἡ ῥῖψις· κἄν γὰρ ἐπὶ τὸ κάτω τις ῥίψῃ τὸν λίθον, ἕως μὲν ἡ τοῦ ῥίψαντος ὦσις ἐπικρατῖ τῆς κατὰ φύσιν κινήσεως, ῥῖψίς ἐστιν [*](1 δὴ δὲ Μ αὐτὸ om. rec. principalis nostril codd. at cf. p. 1051, 11 2post ὅσα (sic FM) inser. τῷ sed delevit M 5 ἔδείχθη κινεῖσθαι] ἐνδέχεται Μ 6.7 καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς ἔχοντα Μ 10 φανερόν φησιν ὡς aM 12 αὐτῶ F 15 ὀχεὶ et ὠθεῖ mutat M 16 βιαιας FM 17 γινομένου βία a ὑπό τινος ut videtur F 18 γὰρ] οὖν Μ τὴν (ante ἔπωσιν) om. F 19 μετ’ ὀλίγον] p. 244a7 20 ἔπωσις] οὔπωσις F καὶ om. aM 20.21 κινουμένῳ τινὶ coll. M 21 ἀκολουθοῦν τι distinxi: ἀκολουθοῦντι Α: ἀκολουθοῦντες F: ἐπακολουθοῦντι Μ: ἀκολουθοῦντος a 21. 22 ἀπ’ ἄλλου aAm: κατ’ ἄλλο aF 22 τι om. M τοῦ κινουμένου Μ 23 οὖν AFM: ἄν εἴη a τὸ Α1 24 ἀκοκουθεῖν F εἰς] ὑπὸ Μ 25 τι λέγεται aF τῆς om. A1 25.26 ἐπικρατεῖ Μ 26 ἐκλθυείσης AM: λυθείσης aF 27 αὔτη aF: αὐτὴ ΑΜ 27 ἐπικρατήσοι F τὴν om. F πλαγίως Μ 28 τὐχῃ Μ ἤ om. A1 29 οὖν τις ΑΜ: τὶς οὖν aF καὶ ἡ ῥῖψις–ῥῖψίς ἐστιν (30) om. F 30 ἐπικρατεῖ ΑΜ: ἐπικρατῆ a φύσιν, ιν om. lacuna 11 litt. rel. M)
p. 243 b 10 Ἅμα δὲ φανερὸν ὅτι οὐδὲ ἔστιν ἄλλο τι γένος ἕως τοῦ ἅπασαι γὰρ πίπτουσιν σιν εἰς τέτταρας ταύτας.
Ἑἰπὼν τὰς συγκρίσεις καὶ διακρίσεις τὰς μὲν συνώσεις εἶναι τὰς δὲ διώσεις, καὶ διὰ τοῦτο τὰς μὲν ἕλξεις τὰς δὲ ὤσεις, ἐπειδὴ τινες τῶν φυσικῶν ἀρχὰς οὐ μόνον τῶν κατὰ τόπον κινήσεων ἀλλὰ καὶ πασῶν ἐτιθειντο τὴν σύγκρισιν καὶ διάκρισιν καὶ οὐ μόνον κινήσεων ἀλλὰ καὶ μεταβολῶν πασῶν, αὐτὸς οὐ τοῦτο μόνον ἀναιρεῖν δοκεῖ τὸ πασῶν ἀρχὰς αὐτὰς εἶναι τῶν κινήσεων, ἀλλ' οὐδὲ ἀρχαί, φησίν, εἰσὶ πρῶται οὐδὲ γένος τί ἐστιν ὅλως κινήσεως τοῦτο παρὰ τὰ τέτταρα τὰ εἰρημένα, ἀλλ' ὑπ' ἐκεῖνα καὶ ταῦτα ἀνάγεται καὶ τὰ τούτων εἴδη· καὶ γὰρ ἡ μὲν εἰσπνοὴ σύγκρισις οὐσα ἕλξις ἐστίν, ἡ δέ ἐκπνοὴ διάκρισις οὖσα ὦσίς ἐστιν· ὁμοίως δὲ καὶ ἡ πτύσις. καὶ ὅσαι ἄλλαι, φησί, διὰ τοῦ σώματος ἐκκριτικαί εἰσιν ἢ ληππικαὶ κινήσεις αἱ μέν διακριτικαὶ οὖσαι αἱ δὲ συγκριτικαι, αἱ μὲν ὑπὸ τὴν ὦσιν ἀνάγονται, αἱ δὲ ὑπὸ τὴν ἕλξιν. οὕτω μὲν οὖν τὴν ἀρχὴν ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγήσατο [*](1 οἰκείας aAM: ἁ) F 2. 3 οὐχ ἕλξεις οὐδὲ ὤσεις A M: οὐκ ἔλξις οὺδὲ ὦσις F: οὐκ ὤσεις οὐδὲ ἕλξεις a 3 ὅλα M 4 ἇι (post καὶ) om. aF ofov τέ ἐστι F 5 μηδέπω A: μήπω aF: τὸ μηδέπω Μ 6 σπάθισιν Μ 7 ὅτι om. F ἀνέγνων Μ 8 εὖρον aFM καὶ ἡ σπάθησις—διάκρισις (9) in nostris codd. alterius recensionis non servatur 9 δὲ om. F Ssfiiatios] p. 400,1 Sp. 10 eyvcov AF et (ἔγ in ras.) M: ἀνέγνων a ἐγὼ om. M 11. 12 τούτου τοῦ βιβλίου F: τὸ βιβλίον τοῦτο M 12 μέχρις a 13 οὐδὲν F ἐν ταῖς M 13 ἅπασα γὰρ πίπτουσα F 17 τὰς μὲν ὤσεις τὰς δ' ἕλξεις a 18 τῶν κατὰ τόπον κινήσεων om. F ἔθεντο M 19 καὶ (ante οὐ) om. a 20 τὸ aFM: τοῦ A 21 post πρῶται add. M ἀλλ' ὑπεκεῖνα ex vers. seq. ἐστιν om. a 22 xivtqsew; ὅλως παρὰ Μ (τοῦτο om.) τοῦτο μόνον ἀναιρεῖν δοκεῖ περὶ τὰ τέσσαρα F cf. ad v. 20 ἀλλ' ὑπεκεῖνα transponit M cf ad v. 21 23 καὶ τὰ] καὶ διὰ F 24 ὦσιν ἐστίν· ὅμως δὲ F 25 διὰ τοῦ σώματος om. F qui pro his priora εἰσὶ πρῶται (21) — ὁμοίως δὲ (24) iterat correctis meudis praeter περὶ (ante τὰ τέσσαρα v. 22) 26 λιABBREVπτικαὶ M 27 τὴν ἀρχὴν post ἀλέξανδρος colloc. M)
p. 243b16 τούτων δὲ πάλιν ἡ ὄχησις καὶ ἡ δίνησις ἕως τοῦ | οὕτω γὰρ συνεφέλκεται θάτερον.
[*](245v)Δείξας ὅτι εἰς τὰς τέτταρας τὰς εἰρημένας πᾶσαι αἱ κατὰ τόπον ἀνά. γονται κινήσεις, τὰς δύο πάλιν τήν τε ὄχησιν καὶ τὴν δίνησιν εἰς τὰς λοιπὰς ἀνάγει δύο τήν τε ὦσιν καὶ τὴν ἕλξιν. δείκνυσι γὰρ τὴν μὲν ὄχησιν ἢ κατὰ ἕλξιν ἢ κατὰ ὦσιν ἢ κατὰ δίνησιν γινομένην, τὴν δὲ δίνησιν συγκειμένην ἔκ τε ἕλξεως καὶ ὤσεως. καὶ ὅτι μὲν ἡ ὄχησις ὑπό τινα τῶν τριῶν ἐστι δείκνυσι λαμβάνων τὸ μὲν ὀχούμενον μὴ καθ’ αὑτὸ κινεῖσθαι, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· τῶ γὰρ τὸ ὀχοῦν κινεῖσθαι τούτῳ κινεῖται τὸ ὀχούμενον, καὶ ὡς ἐκεῖνο καθ’ αὑτὸ κινεῖται, οὕτω τοῦτο κατὰ συμβεβηκός. ὥστε τὰ ὀχοῦντα χρὴ ζητεῖν κατὰ πόσους κινεῖται τρόπους· κατὰ γὰρ τοὺς αὐτοὺς κινήσεται καὶ τὸ ὀχούμενον. τῶν δὲ ὀχούντων τὰ μὲν ἀφ’ ἑαυτῶν κινούμενα ὀχεῖ, ὡς ὁ ἵππος τὸν ἀναβάτην καὶ ὅλως τὰ ἔμψυχα, τὰ δὲ ἔξωθεν καὶ αὐτὰ κινούμενα. ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ἐμψύχων καὶ ἐξ ἑαυτῶν κινουμένων δέδεικται πρότερον, ὅτι ἅμα ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς καὶ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, τὰ δὲ ἄψυχα καὶ ἔξωθεν κινούμενα, ἐν οἷς τινα ὀχοῦντά ἐστι, κατὰ τοὺ τρεῖς κινεῖται τρόπους· ἢ γὰρ ἑλκόμενα ὡς ἡ ναῦς ἡ ὀχοῦσα τοὺς ἐπιβάτας, ἢ ὠθούμενα ὡς ἡ πρὸς ἄνεμον πλέουσα, ἢ δινούμενα ὡς στρόμβοι καὶ μύλοι, οἵτινες καὶ ὀχοῦσιν ἔστιν ὅτε τινὰ αὐτοῖς ἐπικείμενα. ὥστε ἡ ὄχησις κοινὴ τῶν τριῶν ἐστι τρόπων· ἢ γὰρ ἕλξει ἢ ὤσει ἢ δινήσει κινεῖται τὸ ὀχούμενον. οὕτω μὲν ἡ ὄχησις. ἡ δὲ δίνησις, φησί, σί’, σύγκειται ἔκ τε ἕλξεως καὶ ὤσεως. ὁ γὰρ δινῶν ποτὲ μὲν ἐφ’ ἑαυτὸν προσάγει τὸ δινούμενον, ποτὲ δὲ ἀφ’ ἑαυτοῦ ἀπωθεῖ ὡς ἐπὶ τῶν ταῖς χερσὶν ἀληθόντων· ὠθῶν γὰρ ἀφ’ ἑαυτοῦ τὴν μύλην καὶ πάλιν ἕλκων ποιεῖται τὴν δίνησιν.
Εἰ οὖν αἱ μὲν τέτταρες κινήσεις εἰς ἕλξιν ἀνάγονται καὶ ὦσιν, τὸ δὲ ἕλκον καὶ τὸ ὠθοῦν ἅμα τῷ ἑλκομένῳ καὶ ὠθουμένῳ ἐστί, φανερὸν ὅτι [*](1 ἐστιν om. M καὶ οὕτω — διάκρισις (2) om. M εἴη F 3 ὄχλησις aF καὶ om. F 4 συνεφέλκεται AM: συνεφέλκει F: συνεφέλκηται a 5 δὲ ὅτι M τἀς Α: ταύτας τὰς FM: om. a 6 post ὄχησιν expuncta habet ἡ κατὰ ἕλξιν F εἰς] καὶ F 8. 9 ἔκ τε ἕλξεως καὶ ὤσεως AM: ἐκ τῆς ὤσεως καὶ ἕλξεως F: ἔκ τε ὕσεως καὶ ἕλξεως a 11 τῷ γάρ — συμβεβηκός (12) Μ om. seel rest, in rnarg. γὰρ τῶ ὀχοῦντι κινεῖσθαι τοῦτο F 12 καὶ τοῦτο Μ 13 χρὴ] δεῖ M 14 κινήσεται ΑΜ cf. p. 1039,25: κινηθήσεται aF ἀφ’] ὑφ’ F 15 ὁ om. F ὄλως] ὅ ἐστιν ὡς M 17 ἔχουσιν om. a καὶ (post ἑαυτοῖς) om. M 18 καὶ om. M 19 τοὺς Α: τοῦ Μ: om. aF 19. 20 ἡ ἔχουσα M 21 ὡς οἱ F ὅτε om. M ἔστιν ὅτε post ἐπικείμενα transponunt aF 23 διώσει M μὲν ἡ] μὲν οὖν Μ 24 ἔκ τε] ἐκ τῆς M 24. 25 ἐφ’ ἑαυτῶν Α 1 25 τὸ κινούμενον M 26 ἀληθόντων aF: ἀλούντων seel λ in duarum iitt. iitura Α: ἀλανύτων M)
Ἰστέον δὲ ὅτι τὴν λέξιν ταύτην τὴν λέγουσαν ὅταν θάττων ἡ κίνησις ᾖ τῆς χώρ’ ιζούσης ἁ ’π’ ἀλλήλων τὰ συνεχῆ ἔν τισιν ἀντιγράφοις ὁ Ἀλέξανδρος μὴ φέρεσθαί φησι. πῶς δὲ ἄν ἔχοι τοῦτο λόγον, εἴπερ ἀπὸ ταύτης τῆς προσθήκης ἔνστασιν εὐθὺς ὁ Ἀριστοτέλης ἐπάγει; ἐν μέντοι τῷ ἑτέρῳ ἑβδόμῳ βιβλίῳ ἡ λέξις αὕτη οὕτως ἔχει· ἡ δὲ ἕλξις [*](1 alteniin κατὰ τόπον post κινουμένοις collocat a 2 ἐστιν αὐτῶν μεταξὺ AM: ἐστι μεταξὺ αὐτῶν a: μετ’ αὐτῶν μεταξὺ F 3 δὴ supra add. A : δὲ M 4 τῆς ὤσεως M ὁ δὲ] fortasse ὁ γὰρ 5 δὲ τῆς aAM: γὰρ τῆς F κίνησίς ἐστι colloc. Μ G πρὸς ἄλλου F τῆς δὲ ἕλξεως — πρὸς ἄλλο (7) om. M κίνησις ’’: κινήσεως Α 1 7 ὅταν Α: ὅταν γὰρ aF: ὅτε M ἡ κίνησις θάττων F: θάττω ἡ κίνησις M θᾶττον Aristoteles ἡ om. a 8 ᾖ τῆς] ἐστι τῷ M ἡ χωρίζουσα pars codd. Arist. 9 ὅτε κατάρχει Μ 10 τῷ] τὸ F θᾶττον M 12 τῶ ἑλκομένω M τῶι Α ταῦτα F 13 ἀφ’ ἑαοτ’ F 13. 14 ὅσον τὰ ὐπ’ αὐτοῦ ἕλκοντα βία F 15 ὅτε δὴ Μ θᾶττον Μ Ifi τῆς (ante τοῦ) om. F τὰ συνεχῆ καὶ μέλλοντα M 17. 18 τὸ κινοῦν ὑπὸ τοῦ κινοῦντος M 18 θᾶττον M 22 τόποις φυλάττουσιν collocat M 23 ἀποσπᾶσαι sic M τοὺς om. F 24 εἰ δὲ] εἴτε F ἕλκει aF 25 θάττον ut p. 1055,6 aM 2() μέλλει M 27 ὅταν] ὅτι F θᾶττον Μ 29 ἔχῃ M 31 βιβλίῳ aF: ora. aM ἔχοι F ἡ δὲ ἕλξις om. F)
p. 244a11 τάχα δὲ δόξειεν ἄν εἶναί τις ἕλξις καὶ ἄλλως ἕως τοῦ φανερὸν ὅτι τοῦ κατὰ τόπον κινοῦντος καὶ κινουμένου, οὐδέν ἐστι μεταξύ.
Τὸν λόγον ἀποδοὺς τῆς ἕλξεως καὶ θάττονα ἐν αὐτῷ ἀποδοὺς τὴν κίνησιν τοῦ ἕλκοντος τῆς τοῦ ἑλκομένου κατὰ φύσιν κινήσεως ἐπέστησεν, ὅτι τινὰ τῶν ἑλκόντων δοκεῖ ἕλκειν μὴ κινούμενα αὐτά, ὥσπερ τὸ ξύλον ἕλκειν δοκεῖ τὸ πῦρ πρὸς ἑαυτό, καὶ ἔτι μᾶλλον ἡ Ἡρακλεία λίθος τὸν σίδηρον καὶ τὸ ἤλεκτρον τὸ ἄχυρον οὐ κινούμενα αὐτά. πῶς οὖν θάττων ἡ τούτων κίνησις εἴη ἄν τῆς κατὰ φύσιν τῶν ἑλκομένων κινήσεως; ἡ καὶ ἐπὶ τούτων τὴν φυσικὴν δύναμιν ἐκείνην τὴν ἕλκουσαν βίᾳ ἰσχυροτέραν εἶναι χρὴ τῆς τῶν ἑλκομένων δυνάμεως, κἂν μὴ κινῆται τὰ ἕλκοντα. διό, φησίν, οὐδὲν διαφέρει, εἴτε κινουμένου τοῦ ἕλκοντος εἴτε μένοντος γίνεται ἡ ὁλκή. τὸ δὲ ὁτὲ μὲν γὰρ ἕλκει οὗ ἐστιν ὁτὲ δὲ οὗ ἦν ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγούμενος “τὸ μὲν οὗ ἑστι, φησί, σημαίνει τὸ ἀφ’ οὗ ἐστι, τὸ δὲ οῦ ἦν τὸ ἀφ’ οὗ ἦν· καὶ λέγει ὅτι τὸ μὲν ἀφ’ ἑαυτοῦ πρὸς ἄλλο ἕλκον, ἀφ’ οὗ ἐστιν αὐτὸ τὸ ἕλκον, ἀπὸ τούτου ἄγει τὸ ἑλκόμενον, τὸ δὲ ἀπ’ ἄλλου πρὸς αὐτό, ἀφ’ οὗ ἦν τὸ ἑλκόμενον | ἀπάγει αὐτὸ προσάγων ἑαυτω”. [*](246r) ἀλλὰ ἀπίθανός μοι δοκεῖ ἡ μετάληψις τοῦ οὗ εἰς τὸ ἀφ’ οὗ. κάλλιον οὖν οἶμαι προελθὼν ἐξηγήσατο ὅτι “εἰπὼν μηδὲν διαφέρειν <μένον τὸ ἕλκον> ἢ κινούμενον ἐπήγαγεν, ὅτι τὸ μὲν μένον ἕλκει, ὅπου ἐστὶν τὸ δὲ κινούμενον ἐλθὸν ἐπὶ τὸ ἑλκόμενον ἄγει αὐτὸ εἰς τὸν ἑαυτοῦ τόπον, ἐν ὧ ἦν πρὸ τοῦ ἐπὶ τὸ ἑλκόμενον κινηθῆναι.” ζητεῖ δὲ ὁ Ἀλέξανδρος καλῶς, πῶς τὰ φυσικῶς ἕλκοντα οἷον ἡ Ἡρακλεὶα λίθος καὶ τὰ τοιαῦτα ἁπτόμενα τῶν ἑλκομένων ἕλκει αὐτά, καὶ λέγει ὅτι κἄν μὴ αὐτὰ αὐτῶν ἅπτηται, ἀλλὰ τῇ δυνάμει, δι’ ἧς ἕλκει αὐτά, ἐκείνῃ αὐτῶν ἅπτεται. ἀλλ’ οὐ τοῦτο ἦν τὸ προκείμενον τῷ Ἀριστοτέλει δεῖξαι ὅτι ἀσωμάτῳ δυνάμει ἅπτεται τὸ ἕλκον τοῦ ἑλκομένου, ἀλλὰ σωματικῇ, ὡς μηδὲν εἶναι μεταξὺ [*](1 αὐτὸν a θᾶττον M 3 δὲ om. M ἄν aF: om. AM 4 καὶ ὦσις ἄλλως F τοῦ κατὰ τόπον κινοῦντος καὶ κινουμένου AM: τοῦ κινοῦντος καὶ κινουμένου κατὰ τόπον F: τοῦ κατὰ τόπον κινουμένου καὶ κινοῦντος a 7 ἑλκομένου] κινουμένου Μ 10 ἕλεκτρον a 1 1 τούτου F ἄν om. F 14 εἴτε (ante μένοντος)] ἢ F γένηται M 15 γὰρ (post μὲν) om. M 17 καὶ λέγει δὲ a 19 ἕλκον M προςάγον M αὑτῷ a 20 πιθανῶς M τὸ οὗ M 21 οὖν om. M εἰπὼν ὅτι M διαφέρειν sciipsi: διαφέρει aA: διαφ F 21. 22 μένον ἕλκειν τὸ ἕλκον add. Emendator Ambrosianus (cf. vol. IX p. VIII) 22 ἡ a : ἧ F: μὴ M: idem, sed in litura Α ἀπήγαγεν F τὸ μὲν μέλλον ἕλκει M 23 ἐλθὼν ’ αὐτὸν εἰς ἑαυτοῦ τόπον M 25 οἷον—τοιαῦτα om. M 26 ἕλκει αὐτό F 27 ἐκείνηι Α: ἐκείνη aFM 28 ἀριστοτέλης a ἀσωμάτων δυνάμεων F 29 τὸ ἕλκον post ἐλκομένου M σωματικῶν F μηδέ F)
Μετὰ δὲ ταύτην τὴν λέξιν ἔν τισιν ἀντιγράφοις ὁ Ἀλέξανδρος τοιαύτην τινὰ λέξιν γεγράφθαι φησίν· “ὁμοίως δὲ κἄν εἴ τι ἐστι ποιητικὸν καὶ γεννητικὸν τοῦ ποιοῦ, καὶ τοῦτο ἀνάγκη ποιεῖν ἁπτόμενον βαρὺ κοῦφ’” ἐφεξῆς δὲ τούτῳ κεῖσθαί φησιν οὐχὶ τὸ “ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τοῦ ἀλλοιουμένου”, ὅπερ μετὰ τὰ πρότερον εἰρημένα ἐν τοῖς πλείστοις γέγραπται, ἀλλὰ τὸ μετ’ ὀλίγον τούτου τὸ “ ἐν πᾶσι γὰρ συμβαίνει ἅμα εἶναι τὸ ἔσχατον ἀλλοιοῦν καὶ τὸ πρῶιον ἀλλοιούμενον”. “καὶ λέγοι ἄν, φησί, διὰ τῆς τοιαύτης λέξεως ὅτι οὐ μόνον τὰ κυρίως κινοῦντα καὶ κινούμενα ἅμα ἐστὶν οἷον τὰ κατὰ τόπον καὶ ποιὸν καὶ ποσὸν μεταβάλλοντα καὶ μεταβαλλόμενα, ἀλλὰ καὶ τὰ κατ’ εἶδος, τοῦτ’ ἔστι τὰ κατ’ οὐσίαν, ἅπερ ἐστὶ γένεσις καὶ φθορά· καὶ ἐν τοῖς τοιούτοις γὰρ τὸ μεταβάλλον ἅμα τῷ μεταβαλλομενῳ τὶν ὡς ἐπὶ τῶν βαρέων καὶ κούφων γινομένων ἔχει, τουτέστι τῶν σωματικῶν στοιχείων.” τὰ οὖν ποιοῦντα καὶ γεννῶντα ταῦτα ποιοῦ τινός ἐστι γεννητικά· ποιὰ γὰρ τὸ βαρὺ καὶ κοῦφον. καὶ γὰρ ἐν τῷ ἐφεξῆς βιβλίῳ [*](1 τὸ ἑφεξῆς τὸ M λεγόμενον] κείμενον F 3 τινες—λόγος (4) om. ἕ οὐ om. a 4 αὐτῶι νῦν Α : αὐτῶ νῦν F: αὐτῶν ἣν a: οὕτως αὐτῷ M γὰρ] τό γὰρ M 5 ἐπ’] ὑπ’ F G ἕλκοντα om. F 8 προσέθηκεν F τῇ λάει om. F τὸ ἀφ’ ἑαυτῆς a: τῆ ἀφ’ ἑαυτοῦ M post aXXo add. ὅτι M 9 ἴδιον ἣν AM: ἔργον ἦν F: ἴδιον ἔργον ἐστι a καὶ τῆς ἀπώσεως a μήποτε] ποτε M 10 ante ἡ add. ἔργον a 12 ἑαυτό AFM: αὐτὸ a ἕλξιν καὶ ὦσιν collocat F 13 av ἀγαγὼν a: ἀνάγων M 1.5 τοιαύτην AM: τὴν αὐτὴν aF IG κἀν AFM: καὶ a IG. 17 γεννητικὸν καὶ ποιητικὸν collocant aF 17 ποιοῦ] ποιητοῦ M καὶ τοῦτο om. M 17. 18 βαρὺ ἡ κοῦφον M Kinendator Amhiosianus, fortasse β. καὶ κοῦφον cf. v. 26 28 18 τοῦτο M οὐχὶ τῶ F ἀλλὰ μὴν κτλ.] p. 244 b 2 ἁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . οὐδὲ (om. λλὰ μὴν in lac. XV HI litt.) M 19 πρότερα F 20 ὀλίγον τούτου τὸ AM: ὀλίγου τούτου F: ὀλίγον τοῦτο a ἐν πᾶσι] ἐν ἅπασι Aristotelis codd. p. 24b3 21 τὸ om. M πρῶτον intcrcidit in Aristotelis codd. καὶ (ante λέγοι) om. M λέγει F 22 μόνως F καὶ κινούμενα om. F 23 ποσὸν καὶ ποιὸν collocant aM 24 καὶ κατ’ εἶδος M 26 γινόμενον M 27 ἐστι AM : εἰσὶ aF 28 καὶ τὸ κοῦφον a βιβλίῳ] Θ 4 255a1 sqq. τῷ post βιβλίῳ M iter, sed del.)
p. 244b2 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τοῦ ἀλλοιουμένου καὶ τοῦ ἀλλοιοῦντος ἕως τοῦ τοῦ ἀλλοιουμένου καὶ τοῦ ἀλλοιοῦντος.
Μετὰ τὰ κατὰ τόπον κινοῦντα καὶ κινούμενα καί, εἴπερ ἄρα, μετὰ τὰ κατὰ εἶδος περὶ τῶ ἀλλοιουμένου καὶ ἀλλοιοῦντος προτίθεται εἰπεῖν, ὅτι καὶ ἐπὶ τούτων οὐδέν ἐστι μεταξύ, ὅπερ διὰ τῆς ἐπαγωγῆς γνώριμον εἶναί φησιν· ἐν πάσῃ γὰρ ἀλλοιώσει ἅμα εὑρίσκεται τό τε ἔσχατον ἀλλοιοῦν καὶ τὸ πρῶτον ἀλλοιούμενον. λέγει δὲ ἔσχατον ἀλλοιοῦν, ὃ μέχρι νῦν πρῶτον ἐκάλει τὸ προσεχῶς κινοῦν καὶ μεταβάλλον. τοῦτο δὲ πῇ μὲν πρῶτόν ἐστιν ὡς προσεχὲς τῷ κινουμένῳ, πῇ δὲ ἔσχατον ὡς ἔσχατον τῶν κινούντων, ὅταν διὰ μέσων τινῶν κινῇ τὸ πρώτως καὶ κυρίως κινοῦν. πρῶτον δὲ ἀλλοιούμενον λέγει, ὃ καθ’ αὑτὸ ἀλλοιοῦται καὶ οὔτε κατὰ συμβεβηκὸς οὔτε τῷ τῶν τούτου τι ἀλλοιοῦσθαι· τῷ γὰρ οὕτως ἀλλοιουμένῳ μένω ἅμα τὸ ἀλλοιοῦν. εἰπὼν δὲ ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς δῆλον εἶναι, ὅτι οὐδέν ἐστι μεταξὺ τοῦ ἀλλοιοῦντος καὶ τοῦ ἀλλοιουμένου, ἐφεξῆς παρατίθεται ταῦτα δι’ ὧν οἷόν τε ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς τὸ προκείμενον λαμβάνειν. καὶ δείξας πρῶτον τῷ λόγῳ, ὑπὸ τίνων ἀλλοιοῦται τὰ ἀλλοιούμενα, ὑπ’ ὄψιν ἄγει ταῦτα ἐπακτικῶς παραδεικνύων, ὅτι ἅμα ὄντων τούτων τοῖς ὑπ’ αὐτῶν ἀλλοιουμένοις ἡ ἀλλοίωσις γίνεται. ὑπόκειται μὲν γὰρ ἡμῖν. φησί, τοῦτ’ ἔστι κεῖται καὶ ὡμολόγηται, τὸ τὰ ἀλλοιούμενα κατὰ τὰς παθητικὰς καλουμένας ποιότητας πάσχοντα ἀλλοιοῦσθαι. εἶδος δὲ ποιότητος ἐν Κατηγορίαις τὸ κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας ἔγνωμεν, τέταρτον τοῦτο μετὰ τὴν ἕξιν καὶ τὴν δύναμιν καὶ τὸ σχῆμα. j παθητικαὶ δὲ ποιότητές εἰσιν, ὧν [*](246v) [*](1 αὐτὰ τοιαῦτα, νῦν δὲ AM: τοιαῦτα. ὃ νῦν F: ταῦτα. ὃ νῦν a 2 ὅτι om. F ποιητικὰ καὶ γεννητικὰ F 4 εἶναι post ἀλλοιοῦν collocant aF ἔσχατον] πρῶτον F 5 καὶ μάτην κείμενον M καὶ (post δοκεῖ) om. F ἀλλοιοῦντος καὶ ἀλλοιουμένου M ἀλλοιοῦντα F 6 λέγει AM: ἐστὶν ὁ λόγος F: ἐστιν ὀλίγος a 7 ἀλλὰ μὴν οὐδὲ iteravit F τοῦ (post καὶ) om. F τοῦ ἀλλοιοῦντος καὶ ἀλλοιουμένου M 8 τοῦ (post τοῦ et καὶ) om. M τοῦ ἀλλοιουμένου καὶ τοῦ ἀλλοιοῦντος om. F 9 εἴπερ] ἅπερ F 10 κατὰ AFM: αὐτὰ a post κατὰ habent τὸ AFM, lituram duarum litt. A περὶ om. M προστίθεται aFM 13 μέχρι AM: μέχρι τοῦ aF 15 προσεχὴς F ὡς ἔσχατον Α: om. aFM 16 ὅτε M κινεῖ M 17 οὔτε M: οὐδὲ AF: οὐ a 18 τῷ (ante τῶν) om. F ὄντως F 19 ἅμα τῷ M εἶναι om. M 20 τοῦ (post καὶ) om. FM 22 καὶ τὰ ’ τὸν ἀλλοιούμενον M 24 μὲν om. aM 25 ὡμολόγηται aA- M : ὁμολογῆται A 1 ὁμολογεῖται F 25. 26 καλουμένας AM: λεγομένας aF 26 post δὲ add. τι a et supra versum A : om. FM Κατηγορίαις] c. 8 p. 9a28)
Ἐφεξῆς δὲ διαιρεῖ τὰ ἀλλοιούμενα σώματα εἴς τε τὰ ἔμψυχα καὶ τὰ ἄψυχα καὶ τῶν ἐμψύχων τὰ μέρη εἴς τε τὰ αἰσθητικά, οἷον σάρκας νεῦρα καὶ τὰ τοιαῦτα, καὶ εἰς τὰ ἀναίσθητα, ὀστᾶ καὶ τρίχας καὶ ὄνυχας, καὶ εἰς αὐτὰς τὰς αἰσθήσεις, αἷς ἔοικε καὶ τὰ αἰσθητικὰ συμπαραλαμβάνειν εἰπὼν τῶν ἐμψύχων τά τε μὴ αἰσθητικὰ τῶν μερῶν καὶ αὐτὰς τὰς αἰσθήσεις. ἀλλοιοῦνται γάρ, φησί, πὼς καὶ αἱ αἰσθήσεις αὐταὶ καὶ οὐ μόνα τὰ αἰσθητικὰ μόρια· οὐ μὴν ὡς τὰ σώματα ἀλλοιοῦνται. ὅτι δὲ ἀλλοιοῦνται καὶ αἱ αἰσθήσεις, ἔδειξεν εἰπών, πῶς γίνονται αἱ αἰσθήσεις αἱ κατ’ ἐνέργειαν. τριττὴ γὰρ ἡ αἴσθησις, ἡ μὲν οὐσιώδης, ἡ δὲ δύναμις [*](1 ἡ] εἰ a πάθους, πα ex corr. Α οἷαί εἰσι AM: οἷον aF 1. 2 θερμότης ψυχρότης ξηρότης ὑγρότης γλυκύτης πικρότης F 2 ὑγρότητες ora. a o. 4 ἅς πάσας οὐ τῷ a AM: ἁπάσας οὖν τὸ F 5 ἀλλ’ οὐ τῷ F 6 μέντοι] μὴν M 7 λέγονται F μὴ AFM: οὐ a πάθος F ἐγένετο aFM 8 ἀμετάβλητον F οὐσιῶδες F 10 ἀλλοιοῦνται F 11 διαφέρει πῶς σῶμα M 12 ποσότητες A : ποιότητες aFM 13 ταῖς ποιότητες sic M 14 καὶ ἧττον AM: ἡ ἢ aF 15 σώματος Μ ἐστι AM: εἰσὶ aF τὰ om. F 1(5 ἀνάγκη πελάζοντα] ἀναπελάχοντα Μ ἀλλοιοῦσθαι καὶ ἀλλοιοῦν aF 18 σώματος] πράγματος M 19 δηλοῖ a 20 τὰ om. Μ 21 ἡ] δὲ a ὑποκειμένων, sed supra ὥ F 22 τὰ om. M 23 διαιρεῖται F διαιρεῖ — καὶ τῶν (24) om. M 24 σάρκας AM: σάρκες aF 25 καὶ (post ὀστᾶ) om. F 2() συμπαραβάλλειν F 1 28 φησί om. M αἱ aM : om. AF αὐταὶ] αὗται aAFM 30 πῶς AM: πῶς γὰρ aF)
Εἰπὼν δὲ πῶς αἱ αἰσθήσεις ἀλλοιοῦνται, ὅτι τῷ ἔχειν τι παθητικὸν αὐτῶν τὴν ἐνέργειαν, ἐφεξῆς τὴν διαφορὰν τῆς ἀλλοιώσεως παραδίδωσι τῶν τε ἐμψύχων σωμάτων καὶ τῶν ἀψύχων. καὶ πρῶτον μὲν λέγει ταύτην, ὅτι καθ’ ὅσα μὲν τὰ ἄψυχα σώματα ἀλλοιοῦται, κατὰ ταῦτα καὶ τὰ ἔμψυχα· καὶ γὰρ ψύχεται καὶ θερμαίνεται καὶ ὑγραίνεται καὶ ξηραίνεται, καὶ πάσας τὰς τοιαύτας ἀλλοιώσεις ἄμφω ὑφίσταται· οὐ μὴν καθ’ ὅσα τὸ ἔμψυχον ἀλλοιοῦται, κατὰ τοσαῦτα καὶ τὸ ἄψυχον. τὴν γὰρ κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἀλλοίωσιν οὐδὲν τῶν ἀψύχων ἀλλοιοῦται. ἔμψυχα δὲ νῦν λέγει κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἀλλοιοῦσθαι οὐχὶ πάντα· οὐ γὰρ δὴ καὶ τὰ φυτὰ καίτοι ἔμψυχα ὄντα καὶ αὐτὰ κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἀλλοιοῦται, ἀλλὰ τὰ ζῷα λέγει νῦν ἔμψυχα τὰ αἰσθήσει καὶ τῇ κατὰ τόπον κινήσει χαρακτηριζόμενα. δευτέραν δὲ λέγει διαφορὰν τῆς τῶν ἐμψύχων ἀλλοιώσεως πρὸς τὴν τῶν ἀψύχων, ὅτι τὰ μὲν ἄψυχα οὐ γνωρίζει οὐδὲ αἰσθάνεται πάσχοντα οὐδέποτε. τὰ δὲ ἔμψυχα, τοῦτ’ ἔστι τὰ ζῷα ποτὲ μὲν αἰσθάνεται πάσχοντα, ὅταν κατὰ τὰς αἰσθήσεις πάσχῃ, ὥστε ὁρᾶν ἢ ἀκούειν ἢ κατά τινα ἄλλην αἴσθησιν αἰσθάνεσθαι, ποτὲ δέ, κἂν αἰσθητικὰ ᾖ, οὐκ αἰσθάνεται. καὶ γὰρ λευκαίνεται καὶ μελαίνεται τὰ ζῷα καὶ αὔξεται καὶ μειοῦται οὐκ αἰσθανόμενα τούτων.
εἰπὼν δὲ ταύτας τὰς διαφορὰς ἐπάνεισιν ἐπὶ τὸ προκείμενον, ὑπ’ ὄψιν ἄγων τὸ τὰ ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἀλλοιούμενα ἅμα εἶναι. ἐν ἅπασι, γάρ φησι, φανερόν, ὅτι ἅμα ἐστὶ τὸ ἔσχατον ἀλλοιοῦν καὶ τὸ [*](1 κατὰ δύναμιν M 2 καὶ τὸ ἀκούειν aF 3 τοῦ (post διὰ) om. F 3. 4 ἡ διακρι- νομένου om. F 5 αὐτὴ ΑΜ: αὕτη aF G τότε οἰκεῖον colloc. M 7 Περὶ αἰσθήσεως] 2. p. 438b22? cf. de anima Γ4 ἐστι om. Μ 8 δὲ οὐ] ἐστι καὶ οὐ Μ νῦν] immo νοῦ vel νοεῖν 8. 9 ἔνθοδεν F 9 ὅλη om. Μ αἰσθητικοῦ aF διὸ καὶ a 10 λέγεται F 10. 11 αἱ οὐσιώδεις aM : καὶ (stiperscr. αἱ A 2) οὐσιώδεις Α: οὐσιώδεις F 12 ὅτι τῷ ἔχειν τι παθητικὸν aAM : καὶ τὰ ἔχοντα παθητικὴν F 13 τὴν ἐνέργειαν αὐτῶν aF παραδίδοσι A 1 14 σωμάτων post ἀψύχων eollocat F 18 κατὰ (ante τοσαῦτα) AM : om. aF 19 τῶν ἐμψύχων Μ ἔμψυχον a νῦν om. M 20 δὴ in litura Α καίτοι om. F 20. 21 ὄντας ἔμψυχα a 21 νῦν λέγει aFM 23 τὴν ἀψύχων M 24 αἰσθάνονται F 26 ὥστε aAM: ὣ ὅταν sic F 27 αἰσθάνεται, sed coir. A 1 ἦι AFM: εἴη a 31 ἄγων] ἔχων M 32 φησι supra add. Α)
p. 245a11 οὐδὲ μὴν τοῦ αὐξάνομέν οὐ τε καὶ αὔξοντος ἕως τοῦ οὐδέν ἐστιν ἀνὰ μέσον.
Μετὰ τὰ κατὰ ἀλλοίωσιν κινοῦντα καὶ κινούμενα δείκνυσιν, ὅτι καὶ τοῦ αὔξοντος καὶ αὐξομένου προσεχῶς οὐδέν ἐστιν ἀνὰ μέσον οὐδὲ τοὐ μειοῦντος καὶ τοῦ μειουμένου. καὶ ἔστι ταῦτα ἐναργέστερα, εἴπερ τὸ προσεχῶς αὖξον προστιθέμενον τῷ αὐξομένῳ καὶ ἑνούμενον οὕτως αὐτὸ αὔξει καὶ τὸ μειούμενον τῷ ἀπορρεῖν τι αὐτοῦ φθίνει καὶ ἔλαττον γίνεται· τὸ δὲ ἀπορρέον συνεχὲς ἦν πρὸ τοῦ ἀπορρεῦσαι τῷ μειουμένῳ. εἰ οὖν τὸ μὲν αὖξον καὶ τὸ μειοῦν τὸ προστιθέμενόν ἐστι καὶ τὸ ἀπορρέον, ταῦτα δὲ συνεχῆ κυρίως ἦν τῷ αὐξομένῳ καὶ μειουμένῳ, τῶν δὲ συνεχῶν οὐδὲν ἀνὰ μέσον, τοῦ αὔξοντος ἄρα καὶ αὐξομένου καὶ τοῦ μειοῦντος καὶ μειουμένου οὐδέν ἐστιν ἀνὰ μέσον. δείξας δὲ ἰδίᾳ ἐπὶ ἑκάστου τῶν τῆς κινήσεως εἰδῶν καὶ κοινῶς λοιπὸν ἐπὶ πάντων συνεπεράνατο, ὅτι τοῦ κινουμένου καὶ τοῦ κινοῦντος πρώτου καὶ ἐσχάτου πρὸς τὸ κινούμενον οὐδέν ἐστιν ἀνὰ μέσον. τὸ δὲ προσεχῶς κινοῦν καὶ πρῶτον κινοῦν ὡς πρὸς τὸ κινούμενον λέγεται, ὅτι προσεχὲς ἐκείνῳ. καὶ ἔσχατον δὲ πρὸς αὐτὸ λέγεται, ὅτι πάντων τῶν κινούντων ἔσχατόν ἐστι τὸ προσεχὲς τῳ κινουμένῳ.
p. 245b3 3 Ὅτι δὲ τὸ ἀλλοιούμενον πᾶν λέγεται ἕως τοῦ φανερὸν ὅτι οὐκ ἂν εἶεν αἱ γενέσεις ἀλλοιώσεις.
Δεικνὺς ὅτι ἡ κατ’ ἀλλοίωσιν κίνησις ἅμα ὄντων τοῦ τε ἀλλοιοῦντος καὶ τοῦ ἀλλοιουμένου γίνεται, συνεχρήσατο τῷ τὴν ἀλλοίωσιν κατὰ πάθος γίνεσθαι, πάσχειν δὲ τὰ πάσχοντα ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν, ὥστε τὰ ἀλλοιούμενα ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἀλλοιοῦσθαι· τούτῳ οὖν χρησάμενος τότε νῦν δείκνυσιν αὐτό. ὅτι γὰρ ἐν μόνοις τούτοις, φησί, λέγεται ἀλλοίωσις [*](1 λέγει F 3 καὶ cm. F εἰσιν aM ἐν τοῖς om. F 5 μὴν ΑΜ: δὴ F: μὲν a αὐξομένου FM αὔξοντος aFM cf. codd. Arist. : αὐξάνοντος Α 7 τὰ supra add. Α κινοῦν, superscripto τὰ Α 7. 8 τοῦ αὐξάνου ἄνου infra rasuram) F 8 οὐδέν ἐστιν AFM: οὐκ ἔστι τι a 9 τοῦ oin. FM 10 προστίθεται a αὐξανομένῳ F καὶ οὕτως αὔξει ἑνούμενον (sic) αὐτῷ a αὔξει om. F II ἀπορεῖν, sed corr. Α 12 ἦν a AM: ὃν F 13. 14 συνεχῶς F 1.5 τοῦ αὔξοντος— μέσον (16) om. M IG ἐστιν post μέσον F 17 καὶ om. M 18 τοῦ om. F πρὸς τὸ κινουμένου Α 19 καὶ—κινοῦν om. Μ πρῶτον A : πρώτως aF 20 λέγει M ὅτι πρὸς ἐκεῖνο F 23 τῷ ἀλλοιουμένῳ Μ πᾶν AFM: ἅπαν a Arist. 24 ὅτι om. F γενέσεις AFM (Arist. cod. Η) : γενέσεις αὗται a Arist. vidg. 26 τοῦ om. a 29 δείκνυσι νῦν Μ λέγεσθαι F 1)
Καὶ ἦν μὲν τὸ προκείμενον εἰπεῖν, ὅτι αἱ σχηματίσεις οὐκ εἰσὶν ἀλλοιώσεις, ὁ δὲ ἐπήγαγεν ὅτι αἱ γενέσεις οὐκ εἰσὶν ἀλλοιώσεις δεικνύς, ὅθεν ἔχει τὴν ἰσχὺν ὁ λόγος, ὅτι ἐκ τοῦ τὰς μετασχηματίσεις γενέσεις ἤδη τινὰς εἶναι. δέδεικται δὲ ἐν τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ, ὅτι αἱ γενέσεις οὐκ εἰσὶ κινήσεις, ὥστε οὐδὲ ἀλλοιώσεις. αἱ γὰρ ἀλλοιώσεις κινήσεις τινές εἰσιν. ὑπομιμνῄσκει οὖν ἡμᾶς τῶν ἐκεῖ δειχθέντων, εἰ γὰρ τὸ μὲν ἀλλοιούμενον μένον ὅπερ ἐστὶν ἀλλοιοῦται, ὡς δηλοῖ καὶ ὄνομα τὸ αὐτὸ φυλάττον, τὸ δὲ γινόμενον οὐ μένον ὅπερ ἦν μεταβάλλει. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ σχηματιζόμενον μένει τελείως ὅπερ ἦν, ὡς δηλοῖ τὸ μὴ καλεῖσθαι τῷ αὐτῶ ὀνόματι, κἂν μὴ τελέως γινόμενον ᾖ. μέσην μὲν γὰρ ἔοικεν ἔχειν τινὰ φύσιν τὸ σχηματιζόμενον μένον τῶν τε γινομένων καὶ τῶν ἀλλοιουμένων, πρὸς δὲ τὸ γινόμενον αὐτῷ δοκεῖ μᾶλλον ἀποκλίνειν, διότι μηδὲ τῷ αὐτῷ καλεῖται ὀνόματι, ὅπερ τοῖς γινομένοις ὑπάρχει. τὸ μέντοι παρφνυμιάζεσθαι δηλοῖ τὸ ἀποχωρεῖν αὐτὸ τῶν τελέως γινομένων. ἀπορήσοι δὲ ἂν τις ἴσως, μήποτε μᾶλλον δράττονται τοῦ ὑποκειμένου αἱ παθητικαὶ ποιότητες καὶ μᾶλλον μεταβάλλουσιν [*](1 τοιοῦτο a 2 μένει γὰρ a καὶ (ante μετὰ) om. M 3 καὶ ὑγρὸς M 3. 4 ἀντίστροφος M 4 τύχοι F κεχυμένον M 5 ἀρχοίμεθα AFM: ἀρξοιώμεθα a (volehat ἀρξώμεθα) 6 ὅτερ AM: ὧπερ aF 7 βιάζηται a τις om. F 8 τῷ addidi 10 ἡ aAM: οὐδὲ F 13 διὰ] κατὰ F τὰς προτέρας F προτάσεις ἡ εἶτα τἀς συνῃρημένας M 14 ἐλάσσονα aF ὥστε — λέγῃ (15) om. M μὲν κατὰ aF 14. 15 τὰ ἑξῆς (F 1?): τὰς ἕξεις aF 2 15 τὰ πάθη AM: τὸ πάθος aF 17 ἕπειν M 20 πέμπτῳ] E 1. 225a26 21 αἱ γὰρ] οὐδὲ γὰρ αἱ M 22 οὖν AFM: δὲ a ἡμᾶς ἐκ τῶν M εἰ γὰρ AFM: καὶ γὰρ a 23 μένον om. Μ καὶ AFM: τὸ a 24 μόνον aM 25 τὸ FM: τῷ aA καλλεῖσθαι M 26 γὰρ om. F(?) ἔοικεν ἔχειν Α : ἔοικε, traiisposito ἔχειν post φύσιν φύσει sic M) aFM 27 τῶν (post καὶ) om. F 28 αὐτὸ μᾶλλον δοκεῖ aF ὀνόματι καλεῖται a 28. 29 ὅπερ ἐν τοῖς M 30 τελείως a ἀπορήσειε δι’ a: ἀπορήσειε δ’ M 31 δράττωνται M)
p. 246a4 Ἔτι δὲ καὶ εἰπεῖν οὕτως ἄτοπον ἕως οὐδὲ ἡ γένεσις αὐτῶν ἀλλοίωσίς ἐστιν.
Δείξας μὴ ὁμοίως λέγεσθαι ἐπὶ τῶν κατὰ τὸ σχῆμα μεταβολῶν τό τε ὑποκείμενον καὶ τὸ ἐσχηματισμένον, καὶ ταύτῃ τοῖς γινομένοις ἐξομοιώσας τὰ σχηματιζόμενα, ἐπὶ τῆς γενέσεως δείκνυσιν ὅτι μὴ ἔστιν ἡ γένεσις ἀλλοίωσις, ὡς ἔχων λοιπὸν ὅτι οὐδὲ ἡ μετασχημάτισις ἀλλοίωσίς ἐστιν. ἄτοπον γάρ φησιν τὸν γεγονότα ἄνθρωπον, ἢ τὴν γεγονυῖαν οἰκίαν ἠλλοιῶσθαι λέγειν· ἄλα γάρ τινα καὶ οὐκ ἀλλοῖα γέγονε· κατ’ οὐσίαν γὰρ ἀλλ’ οὐ κατά τι συμβεβηκὸς αὐτοῖς ἡ μεταβολὴ γέγονε. τὸ μὲν γὰρ ἀλλοιούμενον καὶ μένον ὅπερ ἦν καὶ μετὰ τὸ ἠλλοιῶσθαι οὕτως ἀλλοιοῦται, τὸ δὲ γινόμενον μήπω ὂν γίνεται. οὕτε γὰρ ὁ ἄνθρωπος ἦν πω οὔτε ἡ οἰκία· ὃ δὲ ἠλλοιοῦτο, τοῦτο καὶ ἠλλοίωται. εἰπὼν δὲ ἄτοπον εἶναι τὸ γεγονὸς ἠλλοιῶσθαι λέγειν, ἐπειδὴ φαίνεται ἀλλοίωσις ἐν τῇ γενέσει, καὶ οὐδ’ ἂν γένοιτό τι μὴ οὔσης ἀλλοιώσεως, διορίζει τοῦτο καλῶς λέγων γίνεσθαι μὲν ἕκαστον τῶν γινομένων ἀλλοιουμένης τῆς ὑποκειμένης ὕλης· μένουσα γὰρ ἐκείνη ὅπερ ἐστὶν ὑπομένει τὰς μεταβολάς, οὐ μὴν ἡ γένεσις τοῦ γινομένου ἀλλοίωσίς ἐστιν· οὐ γὰρ ἂν ἀλλοιοῖτο τὸ μήπω ὄν· τὸ γὰρ γινόμενον οὔπω ἔστιν.
p. 246a10 Ἀλλὰ μὴν οὔτε αἰ ἕξεις οὔτε αἱ τοῦ σώματος ἕως τοῦ ὥστε οὐκ ἀλλοιώσεις.
Δείξας ὅτι ἡ κατὰ τὸ σχῆμα καὶ τὴν μορφὴν μεταβολὴ οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις, ἀλλὰ γένεσις μᾶλλον, δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ ἡ κατὰ τὴν ἕξιν μεταβολή, ἥτις ἦν τὸ πρῶτον εἶδος τῆς ποιότητος, οὐδὲ αὕτη ἀλλοίωσίς ἐστιν, [*](1 μόνον a 2 χωροῦσιν F 4 τοιαύτας] ποιότητας M 7 ἔχει πυμερδοὺς τότε F πυρείους Μ 11 ταῦτα F ἐξωμοιώσας F: ἐξομοιοῦσθαι M qui ante ἐπὶ acldit εἰπὼν 13 ἡ σχημάτισις M 14. If) ἠλλοιῶσθαι aAF-: ἀλλοιοῦσθαι (ut deter, codd. Arist.) F 1: ἀλλοιῶσθαι Μ 15 λέγειν oin. F: ante ἠλλοιῶσθαι ponit a ἄλλα] ἅμα F IG τι (post κατὰ) oin. M 17 καὶ (ante μένον) om. a ἀλλοιοῦσθαι aF 18 γενόμενον M 19 ὃ δὲ — ἠλλοίωται om. a τοῦτο oni. F 20 ἠλλοιοῦσθαι λέγει F 22 μὲν ἴσως Arist. 23 γὰρ om. M μὴν AM: μόνον F: μέντοι a 24 ἀλλοιοῖ τὸ μήπω a μήπως F 26 οὔτε (post μὴν) a AM: ὅτι F: οὐδ’ Arist., Icgitquc Simpl. cf. v. 29 et p. 1065,5 ἕως τοῦ om. M 27 ἀλλοίω- σις FM 28 μεταβολὴν sed corr. M 29 οὐδὲ om. F 30 αὕτη ἡ ἀλλοίωσίς M)
Ἀλλὰ ζητήσοι ἄν τις οἶμαι, πῶς τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κακίαν γένεσιν καὶ φθορὰν τῆς ψυχῆς δυνατὸν λέγειν, ἥπερ ἔχουσα τὸ εἶδος τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καὶ ὑπομένουσα ἐν τῷ αὐτῷ ποτὲ μὲν ἀρετοῦται ποτὲ δὲ κακύνεται· διόπερ ὁ αὐτὸς ποτὲ μὲν φαῦλος ποτὲ δὲ σπουδαῖος γίνεται. πῶς δὲ ὁμοία ἡ τῆς ἀρετῆς πρόσληψις τῇ τοῦ κεράμου ἢ τοῦ περιβόλου ; ταῦτα μὲν γὰρ μέρη τῆς οἰκίας ἐστὶ καὶ οὐχ ἕξεις· ἐκεῖνα δὲ οὐ μέρη· εἰ γὰρ μέρος ἦν ἡ ἀρετὴ τῆς ψυχῆς, ἀπολώλει ἂν ἡ τὴν ἀρετὴν ἀποβαλοῦσι ὅλως δὲ διττὴ ἡ τελειότης, ἡ μὲν τῆς οὐσίας αὐτῆς οὖσα, καθ’ ἣν πρώτοις καὶ μέσοις καὶ ἐσχάτοις ἑαυτῆς μέρεσι συμπεπλήρωται οὐκ οὖσα ἕξις αὐτή τί γὰρ ἄν ἦν τὸ ἔχον μήπω τοῦ εἴδους ὄντος χωρὶς τῆς τοιαύτης τελειότητος;), ἡ δὲ κατὰ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κακίαν καὶ ὅλως κατὰ τὴν ἕξιν ἐκείσακτός ἐστι τῷ ὅλῳ εἴδει καὶ ἐπισυμβαίνουσα· καὶ γὰρ γίνονται καὶ ἀπογίνονται αὗται χωρὶς τῆς τοῦ ὑποκειμένου φθορᾶς. πῶς οὖν εἰς παρά- δειγμα τῆς ἕφεως τὴν κατὰ τὰ μέρη τελειότητα παρέθετο ὡς ἐπὶ τῆς οἰκίας; μήποτε οὖν ἕκαστον εἶδος κατὰ φύσιν ἔχον οὐ μόνον τῇ τῶν μερῶν τῶν οἰκείων τελειότητι συμπεπλήρωται, ἀλλὰ καὶ τῇ οἰκείᾳ ἀρετῇ· τὸ γὰρ κατὰ φύσιν ἔχειν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ τὸ τὴν οἰκείαν ἔχειν ἀρετήν, ὥστε τὰς κατὰ φύσιν ἐνεργείας ἀποτελεῖν. καὶ διὰ τοῦτο ὁ Ἀριστοτέλης ἀπὸ τοῦ κατὰ φύσιν τὴν τελειότητα συνελογίσατο. ὥσπερ οὖν τὸ νοσοῦν σῶμα οὐκ ἂν εἴη τέλειον, ὅτι μὴ δύναται τὰς κατὰ φύσιν ἐνεργείας ἀποδιδόναι, κἂν πάντα ἔχῃ τὰ σωματικὰ μέρη νεκρὰ γὰρ αὐτὰ ἔχει τοῦ κατὰ φύσιν ἐστερημένα καὶ τῷ νεκρῷ προσέοικεν), οὕτω καὶ ἡ λογικὴ ψυχὴ τὴν κατὰ φύσιν αὐτῇ προσήκουσαν ἀρετὴν ἀποβαλοῦσα καὶ μὴ δυναμένη τὰς κατὰ φύσιν αὐτῇ προσηκούσας ἐνεργείας ἀποτελεῖν οὐ ψυχὴ κυρίως οὐδὲ ζωὴ λογικὴ κατὰ φύσιν ἔχουσα, ἀλλὰ νενεκρωμένη τίς ἐστιν. ὡς μέρος οὖν τὸ κυριώτατον τῆς ὅλης ἑκάστου οὐσίας τὴν κατὰ φύσιν αὐτῷ προσήκουσαν ἀρετὴν προσλογιστέον, ἧς χωρὶς νεκρὸν τὸ λοιπόν ἐστι καὶ ὁμωνόμως λεγόμενον. δηλοῖ δὲ τὸ τὰς οἰκείας ἐνεργείας τοῦ εἴδους μὴ ἀποδιδόναι. καλῶς οὖν ὁ Ἀριστοτέλης τοῖς μέρεσι τῆς οἰκίας τὴν κατὰ τὴν ἕξιν τελειότητα ὡς μέρος οὖσαν τὸ κυριώτατον παρέβαλεν. οὐδὲ γὰρ συμ- [*](3 ζητήσειεν F τὴν (ante κακίαν) om. FM 4 λέγειν δυνατὸν M ἥπερ A : εἴπερ aFM 7 κεραμέως Μ περιβολαίου F 8 μὲν om. F εἰσὶ aM ἕξις A ἐκεῖναι a μέρος a 9 ἀπωλώλει AM ἡ (post ἄν) om. M ἀποβαλοῦσα AM cf. V. 25: ἀποβάλλουσα aF II συμπληροῦται M αὐτή a: αὕτη AFM 12 ἄν ἢν AM: urn. aF χωρὶς τοιαύτης M 13 ἡ δέ] εἰ δὲ M 16 τὴν] τῶν M κατὰ τὰ μέρη AM: κατὰ μέρος F: κατὰ μέρη a παρέθηκεν F ἐπὶ τῆς — ἀλλὰ καὶ (18) om. F 16. 17 ὡς ἐπὶ χωρὶς τῆς τοῦ οἰκίας M 18 συμπληροῦται Μ 19 τὸ τὴν οἰκείαν ἔχειν ἀρετὴν AM: τὸ τὴν τελειότητα ἔχειν ἀρετὴν οἰκείαν F: τὸ τὴν τελειότητα ἔχειν καὶ ἀρετὴν τὴν οἰκείαν a 24 οὐτῶ om. F 25 ἀποβάλλουσα aF 26 προσηκούσας ἀρετὰς ἐνεργείας M 28 ἑκάστου supra addit Α τὴν (ante κατὰ) om. V αὐτῷ] αὐτῇ M 30 τό om. Α 1 32 παρέλαβεν FM γὰρ συμβεβηκὸς — ὑποκείμενον (p. 1067,1. 2) om. M)
p. 246b3 Ἔτι καί φαμεν ἁπάσας εἶναι τὰς ἀρετὰς ἕως τοῦ ἢ ἐναντίως ἀπαθές.
Ὅτι μή εἰσιν ἀλλοιώσεις αἱ κατὰ τὰς ἀρετὰς καὶ τὰς κακίας μεταβολαί, δείκνυσιν ἐκ τοῦ μηδὲ ποιότητας αὐτὰς εἶναι, ἀλλ’ ὑπὸ τὰ πρός τι ἀνάγεσθαι · κατὰ δὲ τὰ πρός τι δέδειχεν αὐτὸς ἐν τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ μήτε ἀλλοίωσιν γίνεσθαι μήτε ὅλως μεταβολήν. ὅτι δὲ αἱ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι ὑπὸ τὰ πρός τι, δείκνυσι πρῶτον μὲν ἐπὶ τῶν τοῦ σώματος ποιούμενος τὸν λόγον, εἶτα ἀπὸ τούτων μεταβαίνων ἐπὶ τὰς τῆς ψυχῆς. ἡ γὰρ ὑγεία, φησί, καὶ ἡ εὐεξία σώματος οὖσαι ἀρεταὶ ἐν συμμετρίᾳ εἰσὶ τῶν σωματικῶν ποιοτήτων καὶ τῶν πρώτων δυνάμεων, θερμοτήτων ψυχροτήτων ξηροτήτων ὑγροτήτων, ἤτοι πρὸς ἀλλήλας αὐτῶν τὸ σύμμετρον ἐχουσῶν ἢ καὶ πρὸς τὸ περιέχον, ὡς διὰ τὴν τοιαύτην συμμετρίαν μὴ εἶναι εὔτρεπτα καὶ εὐπαθῆ τὰ σώματα ὑπὸ τοῦ περιέχοντος. καὶ τὸ κάλλος δὲ ἀρετὴ καὶ καὶ τοῦτο σώματος ὂν ἐν συμμετρίᾳ τῶν τε μερῶν ἐστι τῶν ἀνομοιομερῶν μάλιστα καὶ τοῦ χρώματος. καὶ ἡ ἰσχὺς δὲ ἀρετὴ καὶ αὐτὴ οὖσα σώματος ἐν συμμετρίᾳ τῶν ὁμοιομερῶν ἐστι νεύρων μάλιστα καὶ ὀστῶν· ἡ δὲ συμμετρία τῶν πρός τι. ἑκάστη οὖν τῶν ἀρετῶν τῶν σωματικῶν ἐν τῷ πρός τί πως ἔχειν, εἴπερ συμμετρία ἐστίν. ὁμοίως δὲ καὶ αἱ κακίαι ταῖς ἀρεταῖς ἀντικείμεναι ἐν | ἀσυμμετρίᾳ τῶν αὐτῶν εἰσι παθῶν· ἐν γὰρ 248v ὑπερβολῇ ἢ ἐλλείψει. καὶ ἡ μὲν ἀρετὴ ἑκάστη εὖ διατίθησι περὶ τὰ οἰκεῖα πάθη τὸν ἔχοντα αὐτήν· οἰκεῖα δὲ πάθη ἐστίν, ὑφ’ ὧν συμμέτρως μὲν ἐχόντων γίνονται καὶ εὐθημονοῦσι, θερμότητες ψυχρότητες ξηρότητες ὑγρότητες καὶ τὰ τοιαῦτα, ἀσυμμέτρως δὲ ἐχόντων φθείρονται καὶ κακύνονται τὰ σώματα, εὐπαθέστερα γινόμενα καὶ εὐμετάβολα ἐν τοῖς οἰκείοις πάθεσιν ὑπό τε τοῦ περιέχοντος καὶ ὑπ’ ἀλλήλων· εἰ οὖν αἱ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι τοῦ σώματος ἐν τῷ πρός τί πὼς ἔχειν εἰσί, δέδεικται δὲ ἐν [*](2 ὑποχωροῦσαι a: ἀποχωροῦντα M ὥσπερ ὥσπερ—σώματι om. F ἡ aM: om. Α 3 Ἔτι δὲ ex Arist. aM καὶ om. F 3. 4 ἡ ἐναντίως ἀπαθῶς M: μὲν ἐναντίως καὶ ἀπαθές cum aliquot iibris Arist. a 5 ἔστιν Α 6 ὑπὸ τὰ aFM: ὑπὸ τὸ Α 7 ἔδειξεν a αὐτὸς] αὐτὰ M ἐν τῷ πέμπτῳ] E 2. 225 b 11 8 ὅλως post ἀλλοίωσιν addit M μεταβολή F αἱ (post καὶ) om. M 9 μὲν πρῶτον a 9. 10 ἐπὶ τὸν τοῦ σώματος ποιούμενος λόγον M 12 τῶν om. M θερμότητος ψυχρότητος F 13 ξηροτήτων om. F: post ὑγροτήτων a ὑγρότητος F ἀλλήλας om. F 14 καὶ om. F μὴ om. M 16 καὶ τοῦτο AM: τοῦ aF τῶν τε μερῶν — ἐν συμμετρίᾳ (18) om. F ἐστι καὶ τῶν M 17 αὕτη a οὖσα ante καὶ ponit M 18 ἐστιν om. F: post μάλιστα a 19 ἐν om. Arist. 20 συμμέτρων (ων in ras.) M 21 ἐν] καὶ F 23 ἐστίν] εἰσὶν Μ 24 γίνεται aM εὐθυμονοῦσι F : εὐθημονεῖ a ψυχρότητες ante θερμότητες F : post ξηρότητες Μ 24. 25 θερμὸν, ψυχρὸν, ξηρὸν, ὑγρὸν a 25 ἰσχόντων AM 27 τε om. F καὶ om. F 28 αἱ om. aF ἐν τῷ — σωμάτων (p. 1068, 5) om. F)
Δείξας δὲ ὅτι αἱ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι καὶ ὅλως αἱ ἕξεις αἱ σωματικαὶ ἐν τῷ πρὸς τί εἰσιν, ἐπάγει ὅτι τὰ πρός τι οὔτε αὐτά ἐστιν ἀλλοιώσεις, ὡς ἡ θέρμανσις, ὥστε τὸ μετέχον αὐτῶν ἀλλοιοῦσθαι. τὸ μὲν γὰρ θερμαινόμενον ἢ ψυχόμενον ἀλλοιοῦσθαι λέγομεν, τὸ δὲ διπλάσιον ἢ δεξιὸν ἢ σύμμετρον ἢ ὅμοιον ἢ ἴσον γινόμενον οὐ λέγομεν ἀλλοιοῦσθαι. ἀλλ’ οὐδὲ τῶν πρός τι ἄλλο ἴωσίς ἐστιν ὥσπερ τῆς οὐσίας, ὥστε τὰ πρός τι γινόμενα καὶ σχέσιν λαμβάνοντα πρός τι καὶ ἀλλοιοῦσθαί ποτε λέγειν· οὐ γὰρ τὸ διπλάσιον μέγεθος ἴσον γινόμενον ἀλλοιοῦται ὥσπερ τὸ θερμαινόμενον. διαφέρει δὲ τὸ ἀλλοίωσις εἶναι τοῦ ἀλλοιουμένου, ὅτι ἡ μὲν ἀλλοίωσις μετέχεται ὑπὸ τοῦ ἀλλοιουμένου ὡς ἡ θέρμανσις ὑπὸ τοῦ θερμαινομένου, τὸ δὲ ἀλλοιούμενον ἀλλοιώσεως μετέχον ἀλλοιοῦται. τὸ οὖν πρός τι, φησίν, οὔτε ἀλλοίωσίς ἐστιν οὔτε ἀλλοιοῦται. ἔδειξε δὲ ἐν τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ, ὅτι οὔτε γένεσις οὔτε κίνησις οὔτε ὅλως μεταβολή ἐστι κατὰ τὰ πρός τι ἐκ τοῦ μηδὲν αὐτό τι μεταβάλλον ἀλλοίου τινὸς μεταβάλλοντος ποτὲ μὲν διπλάσιον εἶναι, ποτὲ δὲ οὔ. φανερὸν οὖν ἐκ μὲν τῶν πρότερον εἰρημένων, ὅτι ἡ κατὰ τὸ σχῆμα μεταβολὴ οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις, ἐκ δὲ τῶν νῦν, ὅτι οὐδὲ ἡ κατὰ τὰς ἕξεις· μόνως ἄρα ἀλλοίωσίς ἐστιν ἡ κτὰ τὰς παθητικὰς καλουμένας ποιότητας μεταβολή.
Δείξας δὲ ὅτι αἱ κατὰ τὰς ἀρετὰς καὶ τὰς κακίας τοῦ σώματος μεταβολαὶ καὶ ὅλως αἱ τῶν ἕξεων ἀποβολαὶ καὶ λήψεις οὐκ εἰσὶν ἀλλοιώσεις ἐφεξῆς τὴν αἰτίαν διδάσκει, δι’ ἣν ἀλλοιοῦσθαι δοκεῖ τὰ κατ’ αὐτὰς μεταβάλλοντα καὶ λέγει ὅτι γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι αὐτὰς ἀλλοιουμένων [*](1 πέμπτωι ΑΜ: ἑβδόμῳ a; cf. p. 1067,7 2 ὅλως—μεταβολὴ (3) om. M 3 γενομένη M 4 ὡς alterum] ὡς ἡ M τόπον A: τόπου M: τὸ ποῦ a. sed obstat artieculus 5 φθορὰ M αἱ (ante κακίαι) om. a 6 συμμετρία καὶ ἀσυμμετρία FM τὸ δὲ ΑΜ 7 μὴ] μηδὲ F: post ἐν M ὄντων ὧν οὐ M αἱ μεταβολαὶ M 8 τὰς (ante κακίας) om. Μ οὐκ — ἀλλοίωσις om. M 9 αἱ μ’ κακίω om. a 10. 11 ἀλλοίωσις Μ 11 θέρμασις sed corr. M ὥστε] οὔτε M ἀλλοιοῦται Μ 14 οὑδὲ τῶν] οὐδὲ τῆς M 15 σχέσιν M: σχέσι Α: σχέσεις aF 17 ἀλλοίωσις a: ἀλλοιώσεις F: ἀλλοίωσιν AM ὅτι ἀλλοιουμένου (18) om. M 18 κατέχεται F 19 τὸ οὑν] conicio τὰ οὖν 20 πέμπτῳ AM: ݲ F: ἑβδόμῳ a; cf. v. 1 22 ἄλλου a 23 μὲν (post ἐκ) AM : om. aF προτέρων F 25 τἀς ἕξεις — ὅτι αἱ κατὰ (27) om. a μόνως AM : μόνη F 26 ποιότητας καλουμένας F 27 τὰς (ante κακίας) om. F 27. 28 μεταβολὴ a 28 μεταβολαὶ F λείψεις Μ 29 ἐφεξῆς δὲ a 30 μεταβάλλοντα — αὐτὰς om. M καὶ φθείρεσθαι om. F)
Εἰπὼν δὲ ὅτι αἱ ἕξεις ἐγγίνονται ἀλλοιουμένων τινῶν οἷον θερμῶν καὶ ψυχρῶν ξηρῶν καὶ ὑγρῶν, ἐπήγαγεν ἢ ἐν οἷς τυγχάνουσιν οὖσαι πρώτοις, ὡς οὐ προκείμενον αὐτῷ νῦν ζητεῖν, περὶ τὰ τίνων πάθη καὶ κατὰ τίνας μεταβολὰς πρώτας καὶ ἀλλοιώσεις αἱ ἕξεις ἐγγίνονται, εἴτε τὰ τῶν ὁμοιομερῶν, ὡς Ἀναξαγόρας, εἴτε τὰ τῶν ἀτόμων, ὡς Δημόκριτος, εἴτε τὰ τῶν ποιοτήτων, ὡς Ἀριστοτέλης. ὅτι μὲν γὰρ ἀλλοιουμένων τινῶν ἐγγίνονται, πρόδηλον, τίνων δὲ ζητείσθω. πιστοῦται δὲ τὸν λόγον καὶ ἐκ τοῦ τὴν κακίαν καὶ τὴν ἀρετὴν περὶ τὰ πάθη λέγεσθαι, ὑφ’ ὧν ἀλλοιοῦσθαι πέφυκε τὸ ἔχον. ἥ τε γὰρ ἀρετὴ ἐγγινομένη ἢ τελέως ἀπαθὲς ποιεῖ, εἴ γε πάθη μόνα τὰ μοχθηρὰ καλοῦμεν ἢ ὣ δὶ παθητικόν, τουτέστι μεμετρημένως, εἰ μὴ ἐν ἀπαθείᾳ, ἀλλ’ ἐν συμμετρίᾳ παθῶν τὴν ἀρετὴν θεωροῦμεν. τοιαῦται γάρ εἰσιν ἐπὶ τῆς ψυχῆς αἵ [*](1 ὑγίεια M ut solet καὶ θερμαινομένων M 2 ψυχωμένων M ἀλλ’ — ἀλλοιουμένων (4) om. F ἡ ante ὑγεία om. aM 3 ἡ ante ἀλλοίωσις om. aM 5 ἐπὶ om. F 7 διὰ τὸ F 8 τὸ] τοῦ M ἦν ἡ om. F 11 καθάπερ καὶ Arist. 12 τὸ om. M δηλονότι F 14 λεῖψιν καὶ τὴν ἀποβολὴν M ἔστιν ἐν ἀλλοιώσει M δὲ γίνεται — ἀλλοιουμένων (16) om. F 15 κἀν γὰρ αὕτη ἡ M 16 γίνεται M εἶδος AFM: σχῆμα a 17 δηλῶν τὸ σχῆμα καὶ κατ’ ἐκεῖνο M 20. 21 ψυχρῶν θερμῶν ξηρῶν ὑγρῶν aF 21 post ψυχρῶν addit ἢ Arist. 22 οὖσα F αὐτῶν F 23 γίνονται M 24 εἴτε περὶ τῶν M τὰ ante τῶν ὁμοιομερῶν et ante τῶν ἀτόμων om. F ὁ ἀναξαγόρας Μ 24. 25 ὡς ὁ δημόκριτος aF 25 τὰ om. F ὡς ὁ ἀριστοτέλης FM 26 γίνονται F 28 ἥ τε scripsi: ἤτε libri ἐγγενομένη Α 29 μόνα πάθη F ὡδὶ A ut Arist. codd. HI e h et altera recensio p. 247a23: ὡδὶ aFM: ὡς δεῖ Arist. vulg. 30 παθητικὰ F 31 τῆς ψυχῆς aF: ψυχῆς AM)
p. 246b20 Ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν τῆς ψυχῆς ἔξεων ἕως τοῦ αὐ τὴ δὲ οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις.
Δείξας ὅτι αἱ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι τοῦ σώματος καὶ ὅλως αἱ ἕξεις αἱ σωματικαὶ οὐ δι’ ἀλλοιώσεως γίνονται καὶ ἀπογίνονται, εἴπερ αἱ μὲν ἀρεταὶ τελειότητές εἰσι κατὰ φύσιν, αἱ δὲ κακίαι παρὰ φύσιν, τὰ δὲ εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἰόντα γίνεται ἀλλ’ οὐκ ἀλλοιοῦται καὶ τὰ εἰς τὸ παρὰ φύσιν φθείρεται, καὶ εἴπερ ἐν τῷ πρός τί εἰσι, μετέβη λοιπὸν ἐπὶ τἀς τῆς ψυχῆς ἕξεις. καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ αἱ κατὰ ταύτας μεταβολαὶ ἀλλοιώσεις εἰσίν, εἴπερ καὶ αὗται ὥσπερ καὶ αἱ σωματικαὶ τελειότητές εἰσι τῆς ψυχῆς καὶ ἐν τῷ πρός τί πὼς εἶναι τὴν ὑπόστασιν ἔχουσιν. ὡς οὖν τελειότητος γενέσεις μᾶλλον αἱ λήψεις αὐτῶν καὶ φθοραὶ αἱ ἀποβολαί, ἀλλ’ οὐκ ἀλλοιώσεις· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων, ὅταν τέλειον ᾖ καὶ κατὰ φύσιν, τότε μάλιστά ἐστιν ὅπερ λέγεται εἶναι· καὶ γὰρ ἵππος μάλιστα ὁ τὴν ἵππου ἀρετὴν ἔχων καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. ὅτι δὲ καὶ αἱ τῆς ψυχῆς ἀρεταὶ <τὼν> πρός τι δῆλον, εἴπερ καὶ αὗται συμμετρίαι εἰσὶν ἐκείνων, ἐν οἷς ἐγγίνονται, θυμῶν καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ τῶν τοιούτων ὥσπερ αἱ σωματικαὶ θερμῶν καὶ ψυχρῶν καὶ τῶν τοιούτων. αὐτὸς δὲ τὸ πρός τι αὐτῶν ἐδήλωσε διὰ τοῦ ἡ μὲν ἀρετὴ εὖ διατίθησι πρὸς τὰ οἰκεῖα πάθη, ἡ δὲ κακία κακῶς. ὡς γὰρ ταῖς σωματικαῖς ἕξεσι πρός τι οὔσαις ὑπῆρχε τὸ ἑκάστην αὐτῶν περὶ τὰ οἰκεῖα πάθη εὖ ἢ κακῶς διατιθέναι τὸ ἔχον αὐτὴν <καὶ> μὲν ἀρετὴ διὰ συμμετρίαν ἡ δὲ κακία διὰ ἀσυμμετρίαν ἢ ἀπαθὲς ἢ παθητικὸν ὡδὶ ποιοῦσιν, οὕτω καὶ αἱ ἀρεταὶ εὖ διατιθέασι πρὸς τὸ οἰκεῖα πάθη τὰ ἔχοντα καὶ αἱ κακίαι κακῶς, ὥστε καὶ αὗται τῶν πρός τί εἰσι συμμετρίαι τινὲς οὖσαι καὶ ἀσυμμετρίαι. εἰ οὖν τὰ πρός τι μήτε αὐτὰ ἀλλοιώσεις [*](1 ἐν om. FM ἐν ἐκείνοις] Phys. Ε 1. 224b27 1. 2 ἐν πᾶσι F cf. p. 810, 10 2 γάρ libri: τε γὰρ Arist. (sed γὰρ τὲ codd. EH) 4 καὶ οὐ F 5. 6 αὐτὴ δέ scripsi cf. p. 249v 15: ἀυτὴ δὲ (sic) Α: αὕτη δὲ δ’ a) aFM: αὐταὶ δ’ et ἀλλοιώσεις Arist. (sed ut a codd. be et Shutiani) 7 Δείξας δὲ M αἱ alterum om. aF καὶ ὅλως καὶ a 8 καὶ οὐκ ἀπογίνονται M 10 γίνονται a ἀλλοιοῦνται a τὰ supra addit Α τὸ om. F 11 καὶ om. aF μετέβη AM; cf. p. 254a v14: μέτεισι F: μεταβαίνει a 12 ἕξεις] ὀρέξεις M οὐδὲ αἱ aA2M: οὐδὲν A1: αἱ F post μεταβολαὶ add. οὐδὲ F 14 τελειότητος aA2: τελειοτήτων A1M: τελειο F 15 ἀλλ’ AM: om. aF 17 ἵππου] ἵππον a: τοῦ ἵππου M 18 δὲ om. F αἱ τῆς] αὐτῆς F τῶν a cf. v. 28: om. AFM 20 καὶ θερμῶν M 20. 21 ψυχρῶν αὖ καὶ θερμῶν F ’5 ὡς] ἐν F ἑκάστη FM 24 τὸ ἔχον τὰ τὰ in ras.) Μ καὶ addidi 25 ἀπαθῶς F 26 ὡδὶ post ποιοῦσιν aF: ὡδὶ sic ante παθητικὸν M; cf. p. 1069,29)
Εἰπὼν δὲ πρότερον κοινῶς περὶ τῶν ψυχικῶν ἕξεων, ὅτι καὶ αὗται τελειώσεις εἰσὶ καὶ ἐν τῷ πρός τι συμμετρίαι τινὲς οὖσαι καὶ ἀσυμμετρίαι καὶ ὅτι γίνονται ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ, διαιρεῖ λοιπὸν τὰς ψυχικὰς ἀρετὰς εἴς τε τὰς ἠθικὰς καὶ τὰς νοητικὰς καὶ ἐφ’ ἑκατέρων δείκνυσι, πῶς ἐν τῷ πρός τί εἰσι καὶ πῶς ἀλλοίωσις μὲν οὐδετέρα οὐδὲ ἔστιν αὐτῶν ἀλλοίωσις, γίνονται δὲ ἀλλοιουμένων τινῶν. καὶ ὅτι μὲν ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ γίνεται, δείκνυσιν ἐκ τοῦ πᾶσαν τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν περὶ ἡδονὰς εἶναι καὶ λύπας τὰς σωματικάς, ὡς ἐν τοῖς Ἠθικοῖς ἀποδέδεικται. αἱ δὲ ἡδοναὶ καὶ αἱ λῦπαι αἱ σωματικαὶ καὶ] ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν γίνονται, ὥστε ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν γίνεται. ὅτι δὲ αἱ ἡδοναὶ καὶ αἱ λῦπαι ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ γίνονται, δείκνυσιν ἐκ διαιρέσεως. ἡδόμεθα γὰρ ἢ λυπούμεθα ἢ ἐν τῷ πράττειν τι ἢ ἐν τῷ μεμνῆσθαι (καὶ γὰρ ἡ μνήμη τῶν ἡδέων ἡδονὴν ποιεῖ καὶ τῶν λυπηρῶν λύπην) [*](249v) ἢ ἐν τῷ ἐλπίζειν (καὶ γὰρ καὶ ἐλπίδες αἱ μὲν τῶν ἡδέων ἥδουσιν, αἱ δὲ τῶν λυπηρῶν λυποῦσιν). εἰ οὖν καὶ αἱ ἐν τῷ πράττειν ἡδοναὶ καὶ λῦπαι αἰσθηταί τέ εἰσι καὶ ὑπὸ αἰσθητῶν γίνονται καὶ αἱ ἐν τῷ μεμνῆσθαι δὲ ἢ ἐλπίζειν γινόμεναι ὑπὸ αἰσθητῶν γίνονται (ἢ γὰρ οἷα ἐπάθομεν καὶ ὧν ᾐσθόμεθα μεμνημένοι ἡδόμεθα ἢ λυπούμεθα ἢ οἷα πεισόμεθα καὶ οἵων αἰσθησόμεθα ἐννοοῦντες) δῆλον ὅτι αἱ ἡδοναὶ καὶ λῦπαι ἡμῖν συμβαίνουσιν ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν. ὅτι δὲ ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ περὶ ἡδονάς ἐστι καὶ λύπας, δέδεικται μὲν ὥσπερ εἶπον ἐν τοῖς Ἠθικοῖς [*](4 τινῶν AM: τῶν aF πρώτοις Arist. p. 244b17 (p. 1069,22) καὶ (post ψυχρῶν) om. M 7 ὡς om. M 8 Πλωτῖνος] cf. Knn. IV 6, 2 13 καὶ εἰς F νοητικὰς AFM: διανοητικὰς a, sed cf. p. 249 v 23. 29. 32 ἐφ’ ἑκάτερα F 14 ἀλλοιώσεις M οὐδετέρου F 15 γίνεται a 10. 17 πᾶσαν ἀρετὴν ἠθικὴν F 17 εἶναι om. M Ἠθικοῖς] Nicom. Β 2. 1104b5 18 αἱ (post καὶ) om. aM αἱ (post λῦπαι) om. F καὶ post σωματικαὶ AF: om. aM 19 ὥστε — γίνεται (20) om. FM 22 τι AM: om. aF Arist. 24 καὶ γὰρ αἱ M 25 αἱ om. aFM (M etiara καὶ omittit) πράττεσθαι F 26 τέ om. a ὑπὸ A: ὑπὸ τῶν aF: ὑπὸ τοῦ Μ αἰσθητοῦ M αἱ om. M 26. 27 μεμνῆσθαι et ἐλπίζειν mutat M 27 δέ ἡ AM: ἢ F: δὲ a ὑπὸ scripsi: ἀπό aAM: ἀπὸ τῶν F 27. 28 ἐπάθομεν καὶ ὧν om. F 28 ante μεμνημένοι add. καὶ F οἵων A: οἴω F: ὅσων a: ὧν M 30 αἰσθητοῦ M2 rubro emendabat 31 ὡς M εἶπον om. F cf. V. 17)
Ἀποδείξας δὲ τὰς προτάσεις συνῃρημένως ἐκτίθεται τὸν συλλογισμὸν οὕτως· ἀρετὴ ψυχῆς καὶ κακία ἐγγίνεται ἡδονῆς καὶ λύπης ἐγγινομένης, ἡδοναὶ δὲ καὶ λῦπαι ἀλλοιώσεις εἰσὶν τοῦ αἰσθητικοῦ, φανερὸν ἄρα ὅτ’ ἀρετὴ καὶ κακία ἐγγίνονται καὶ φθείρονται, ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ, ὥστε τότε ἀποβάλλειν αὐτὰς καὶ λαμβάνειν. δῆλον οὖν ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι ἡ μὲν γένεσις τῆς ἀρετῆς καὶ κακίας ἀλλοιουμένων τινῶν ἕπεται, αὐτὴ δὲ ἡ γένεσις αὐτῶν οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις, ἀλλ’ ἐπιγίνεται τῇ κατὰ τὴν ἡδονὴν καὶ λύπην ἀλλοιώσει τοῦ αἰσθητικοῦ, ἡ μὲν ἀρετὴ κατὰ τὸ ἐγγινόμενον τῇ ἀλλοιώσει ταύτῃ μέτρον, ἡ δὲ κακία κατὰ τὴν ἀμετρίαν. τὸ δὲ αἱ ἡδοναὶ καὶ αἱ λῦπαι ἀλλοιώσεις εἰσὶ τοῦ αἰσθητικοῦ εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ γίνονται. ἡ μὲν γὰρ ἀλλοίωσις τοῦ αἰσθητικοῦ, οἷον θέρμανσις ἢ ψῦξις ἢ διάκρισις ἢ σύγκρισις ἢ ὅπως ἄν τις αὐτῶν τὰς ἰδιοτροπίας ὀνομάζειν δύναιτο, πάθη τοῦ αἰσθητικοῦ ἐστιν ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἐγγινόμενα· τούτοις δὲ ἐπιγίνεται ποτὲ μὲν ἡδονή, ποτὲ δὲ λύπη · τούτων δὲ συμμέτρων μὲν ἐγγινομένων ἀρετὴ ἀκολουθεῖ, ἀσυμμέτρων δὲ κακία.
p. 247b1 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἡ τοῦ νοητικοῦ μέρους ἕξις ἕως τοῦ ἐπίσταταί πὼς τῇ καθόλου τὰ ἐν μέρει.
Δείξας ὅτι αἱ ἠθικαὶ ἀρεταὶ καὶ κακίαι καὶ αἱ τούτων λήψεις τε καὶ ἀποβολαὶ οὐκ εἰσὶν ἀλλοιώσεις, ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ αἱ τοῦ νοητικοῦ [*](1 λεγέσθω δὲ] λόγων οὕτω F 2 ὅτε et ἐφ’ ὅσον mutat M ἐφ’ ὅσων F 3 οὗτος aAM: καὶ ὅτε δεῖ οὕτως F τὰ ἠθικὴν M ἐν Νόμοις] I 8 p, 636 D 4 τῆς (ante ἡδονῆς et λύπης) om. F πηγαὶ] πῶς compendiose F 5 μεθεῖνται] in mrg. explicat ἀφίενται Α1. φύσει quod in Platone sequitur misit etiam Aspasius in Eth. p. 46,7 Heylbut ῥεῖν ὧν] ῥινῶν F ἀναρυττόμενος F: ἀρυόμενος M τε δεῖ] τερεῖν sic Μ 7 τὰς προτάσεις om. Μ 8 κακίας ἐγγίνεσθαι F 10 ἐγγίνεται καὶ φθείρεται F καὶ φθείρονται om. Μ 12 ἡ μὲν μένεσις M τῆς κακίας M 13 αὕτη M 14 τῇ] τι F λύπη M 15 τῇ om. F μέτρω F 16 ἡ ἡδονὴ M: αἱ δ’ ἡδοναὶ Arist. αἱ (ante λῦπαι) om. FM (ut Arist. codd. Hleh) 17 εἶπεν — αἰσθητικοῦ om. V 18 οἷον om. F ἡ ante ψύχρανσις (sic) om. F 19 ἰδιότητας F 20 αἰσθητικῶν ἐγγινομένου F ἐπιγίνονται M 21 μὲν (alt.) superset. Α ἐγγενομένων, ε (post γ) ex ι corr. Α 22 ἡ κακία F 23 ἡ τοῦ νοητικοῦ νοητοῦ F) μέρους ἕξις AF (cf. p. 1074,6.20): τοῦ νοητικοῦ μέρους ἔξεις M: αἱ τοῦ νοητικοῦ (νοητοῦ (?) Shutiani) μέρους ἔξεις Arist. (Themist. p. 403,14): alteram rec p. 247a28 — b22 exhibet a τὰ etiam Ar. cod. d: τὸ c et Shutiani: τὲ b: τῷ ceteri 25 post δείξας addunt ἐν μέρει μέρη F) aF ex lemmate extremo interpolatum τε om. a 26 οὐδὲ aF: οὔτε AM νοητοῦ F)
οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγήσατο ἐκ τῶν κατὰ μέρος συνάγεσθαι τὸ καθόλου καὶ τὴν τοῦ καθόλου γνῶσιν βουλόμενος. καὶ τὸ ἐπίσταται [γάρ] πὼς | τῇ καθόλου τὰ ἐν μέρει ὡς σημεῖον εἶπεν [*](250r) εἰρῆσθαι τοῦ διὰ τῶν ἐν μέρει τὴν τοῦ καθόλου γνῶσιν ἀθροίζεσθαι, εἴπερ ἡ καθόλου ἐπιστήμη ἑκάστου τῶν ὑπὸ τὸ καθόλου ἐστίν, ἐξ ὧν ἠθροίσθη· περιείληπται γὰρ ἐν τῇ τοῦ καθόλου ἐπιστήμη τὰ ἐν μέρει ὡς ἐκ τούτων καὶ ἐπὶ τούτοις ἐκείνης γινομένης. εἰ δὲ μὴ δυνατὸν ἐκ τῶν κατὰ μέρος ἀπείρων ὄντων τὰ καθόλου συνάγεσθαι μήτε τὴν ἐν τῷ αἰσθητικῷ καὶ φανταστικῷ γνῶσιν τῆς ἐν νῷ ἐπιστήμης ὑποστατικὴν εἶναι χείρονα οὖσαν πολλῷ κρείττονος, ἁπλοϊκώτερον καὶ ἀληθέστερον οἶμαι μᾶλλον ἐξηγητέον τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένον. ὁ γὰρ νοῦς ἐπιστήμην ἔχων τῶν μὲν καθόλου ἀεὶ κατ’ ἐνέργειαν εἴτε πρόχειρον εἴτε μή, τῶν δὲ ἐν μέρει δυνάμει, ὅταν ἡ αἴσθησις προσβάλλῃ τῷ μερικῷ, τότε οὖν ὁ νοῦς ἐνεργείᾳ γινώσκει τῷ καθόλου τὰ ἐν μέρει· “ὁ γὰρ τὶς ἄνθρωπος καὶ ἄνθρωπος’’, ὡς αὐτὸς ἐν ἄλλοις εἶπεν. καὶ διὰ τοῦτο τὸ πῶς προσέθηκεν, ὅτι οὐκ ἔστι σύστοιχος ἡ τοῦ καθόλου γνῶσις τῇ τοῦ μερικοῦ, ἀλλὰ γινώσκεται τῇ καθόλου τὸ μερικὸν τῷ περιέχεσθαι ὑπὸ τοῦ καθόλου τὸ ἐν μέρει.
p. 247b7 Πάλιν δὲ τῆς χρήσεως καὶ τῆς ἐνεργείας ἕως τοῦ τὸ γὰρ χρῆσθαι καὶ τὸ ἐνεργεῖν ὅμοιον τούτοις.
Δείξας ὅτι τὸ δυνάμει ἐπιστῆμον τοῦ μερικοῦ καὶ αἰσθητοῦ μηδὲν αὐτὸ κινούμενον, ὅταν γένηται τὸ μερικὸν καὶ εἰς αἴσθησιν ἔλθῃ, γινώσκει αὐτὸ τῇ καθόλου, ἐξ οὗ συνῆκται ὅτι τῶν πρός τί ἐστι καὶ διὰ τοῦτο οὔτε ἀλλοίωσις οὔτε γένεσίς ἐστιν αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ οὔτε ὅλως μεταβολή, [*](1 ἥτις AM: τις F: ἡ δὲ πεῖρα a οὐκ om. M 2 τούτω F τῆς τῶν a: τῆς τε Μ συναχθήσεις F 3 τὸ] τῶ corr. F ἐγίνετο F οὐδὲ FM 5 καὶ τὴν τοῦ καθόλου om. F 6 γὰρ delevi cf. p. 1073,23.24 τῆι Α (cf. lemma): α infra rasuram F τὰ Arist. vulg. codd.): τῷ (ut Arist. cod. d) a: τὸ M τὰ ἐν μέρει — καθόλου (7) om. F τῶ ἐν μέρει M 8 ἡ τοῦ καθόλου Μ ὑπὸ] ἐπὶ F 9 τοῦ om. F 11 τὴν om. a 13 ἁπλοϊκώτερα καὶ ἀληθέστερα F 14 ὁ μὲν γὰρ F νοῦς ἐπιστήμων τῶν κτλ. M 16 προσβάλῃ Α: προβάλλῃ M οὖν F: αὖ a: om. AM ὁ νοῦς γινώσκει ἐνεργεία τῶ καθόλου τὰ ἐν τῶ τοῦ μερικοῦ· ἀλλὰ γινώσκει τῶ καθόλου τὰ μέρη. ὁ γάρ τις κτλ. F : ὁ νοῦς οὐ γινώσκει τό καθόλου ἐνεργεία ἐν τῷ μερικῷ, ἀλλὰ γινώσκει τῷ καθόλου τὰ ἐν μέρει. ὁ γὰρ τὶς a. ego secutus sum AM 18 εἶπεν ἐν ἄλλοις aF ἐν ἄλλοις] Cat. 5 p. 2 a 25 τὸ ante πὼς om. AM 19. 20 γινώσκει τὸ καθόλου F 20 ὑπὸ τὸ a 21 πάλιν — ἕως τοῦ bis M sed priora delevit ἑ. M utrobique 21.22 τὸ γὰρ χρῆσθαι AFM (cf. p. 1079,28): om. a et Arist. [sed τὸ γὰρ οἴεσθαι HIeh] 22 καὶ τὸ om. F ἐνεργεῖν] ἠρεμεῖν Μ τούτω F 23 καὶ scripsi: καὶ ABBREV (fuisse videtur καὶ τοῦ) Α: τοῦ F: om. a 24 τὸ μερικὸν post ἔλθοι (sic) posuit M εἰς αἴσθησιν] ἡ αἴσθησις F 25 τῆι AM: τῷ aF 26 ἐστὶν αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ οὔτε γένεσις aF)
p. 247b9 Ἡ δὲ ἐξ ἀρχῆς λῆψις ἕως τοὐ καθάπερ εἴρηται πρότερον.
Οὐ μόνον ἡ χρῆσις καὶ ἡ ἐνέργεια ἡ κατὰ τὴν ἐπιστήμην τὴν κατὰ τὴν ἕξιν ἐνοῦσαν, οὐ διὰ γενέσεως οὐδὲ δι’ ἀλλοιώσεως ἀπὸ τοῦ μὴ ἐνεργεῖν εἰς τὸ ἐνεργεῖν μεταβάλλει ἀλλὰ καὶ ἡ ἐξ ἀρχῆς λῆψις τῆς ἐπιστήμης. αὕτη δέ ἐστιν ἡ ἐκ τῆς πρώτης δυνάμεως εἰς τὴν ἕξιν μεταβολὴ τὴν δυναμένην λοιπὸν ἐνεργεῖν , καθ’ ἣν οὐδέπω οἷοί τε ὄντες ἐπιστήμην ἔχειν μεταβάλλομεν εἰς τὸ δύνασθαι λοιπὸν τὴν ἐπιστήμην ἔχειν. τοιαύτη δὲ γίνεται κατάστασις μετὰ τὴν πρώτην ἡλικίαν ἠρεμιζομένης καὶ ἡσυχαζομένης τῆς διανοίας ἀπὸ τῆς πολλῆς ταραχῆς, ἣν ὑπομένει διὰ τὰς πολλὰς προσκρίσεις τε καὶ ἀποκρίσεις τοῦ σώματος τὰς διὰ τὴν τροφὴν καὶ αὔξην γινομένας ἀτονωτέρας ἔτι τῆς φύσεως οὔσης. καὶ τὴν τοιαύτην οὖν μεταβολήν φησι μήτε ἀλλοίωσιν εἶναι μήτε γένεσιν. ἡ γὰρ ἠρέμησις, τουτέστιν ἡ εἰς ἠρεμίαν μεταβολή , κίνησίς ἐστιν, ὡς δέδεικται πρότερον· ‘κινήσεως δὲ κίνησις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ γενέσεως γένεσις οὐδὲ ὅλως μεταβολῆς μεταβολή’, ὡς καὶ ταῦτα προδέδεικται καὶ νῦν ὑπέμνησται διὰ [*](1 ὑπάρχει F ἐπιστάτου F 2 οὐ] καὶ M 2. 3 γενέσε sic F: γνώσεως M 4 διὸ AM: διότι aF ἐστι AM: om. aF 5 ἐνέργειά AM: ἐνεργεία aF (cf. v. 12) ἄν y ἡ μεταβολὴ ora. a 10 ἐγγίνεται ἔλαττον M ἄν εἴη aF: εἴη A: εἴη ἄν M 12 ἐνεργεία F: ἐνεργείας M 17 τὴν (ante κατὰ) om. M 17. 18 κατὰ τὴν aFM: κατὰ A 19 εἰς τὸ ἐνεργεῖν om. M 21 οὐδέπω] τὴν πω F 22 μεταβάλλο- μεν — ἔχειν om. M μεταβαλλομένης τῶ δύνασθαι F 23 γίνεται] γένεσις F1 25 πολλὰς AM: om. aF προκρίσεις F 26 αὔξην A (cf. p. 1078,29 et 1077,13): αὔξησιν aFM 27 ἀλλοίωσις et γένεσις M 29 πρότερον] Ε 6. 230a4 30 μεταβολῆς μεταβολὴ A ut p. 409,7 et 838,28: μεταβολῆ μεταβολὴ M: μεταβολὴ μεταβολῆς aF ὡς — μεταβολή (p. 1077, 1) om. M προδέδεικται] E 2. 225 b15)
Καλῶς δὲ ἀπὸ τοῦ στῆναι τὴν διάνοιαν τὸ ἐπίστασθαι ὁ Ἀριστοτέλης ἐτυμολογεῖ σύμφωνα κἀνταῦθα τῷ σφετέρῳ καθηγεμόνι φθεγγόμενος· καὶ γὰρ ὁ Πλάτων’ ἐν Τιμαίῳ ταύτας αἰτίας εἶναί φησι τῆς ἐξ ἀρχῆς τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν ἀνοίας καὶ τοιαύτην τῆς ἐπιστήμης ἀπόληψιν· μετὰ γὰρ τὴν τῶν ἀιδίων δημιουργίαν οἱ τὰ θνητὰ διακοσμοῦντας, φησί, “ τὰς τῆς ἀθανάτου ψυχῆς περιόδους ἐνέδουν εἰς ἐπίρρυτον σῶμα καὶ ἀπόρρυτον. αἱ δὲ εἰς ποταμὸν ἐνδεθεῖσαι πολὺν οὔτε ἐκράτουν οὕτε ἐκρατοῦντο, βίᾳ δὲ ἐφέροντο καὶ ἔφερον.’’ καὶ πολλὰ περὶ τῆς τοιαύτης καταστάσεως εἰπὼν ἐπάγει· “ διὰ δὴ πάντα ταῦτα τὰ πάθη νῦν κατ’ ἀρχάς τε ἄνους ψυχὴ γίνεται τὸ πρῶτον, ὅταν εἰς σῶμα ἐνδεθῇ θνητόν, ὅταν δὲ τὸ τῆς αὔξης καὶ τροφῆς ἔλαττον ἐπίῃ ῥεῦμα, πάλιν δὲ αἱ περίοδοι λαμβανόμεναι νόμεναι γαλήνης, τὴν αὑτῶν ὁδὸν ἴωσι καὶ καθιστῶνται μᾶλλον ἐπιόντος τοῦ χρόνου, τότε ἤδη πρὸς τὸ κατὰ φύσιν ἰόντων σχῆμα ἑκάστων τῶν κύκλων αἱ περιφοραὶ κατευθύνονται.” εἰ γὰρ καὶ τοῖς τελείοις ἀφροσύνης αἴτιαι γίνονται αἵ τε τοῦ σώματος καὶ αἱ τῶν ἀλόγων ὀρέξεων κινήσεις, πόσω μᾶλλον τοῖς νέοις ἐν οἷς καὶ σφοδρότερα τὰ σωματικὰ κινήματα καὶ ἡ φύσις ἀτονωτέρα καὶ ὁ λόγος ἀγύμναστός τε καὶ ἄπειρός ἐστι. προστίθησι δὲ καὶ ταῦτα ὁ λάτων· “ ἂν μὲν οὖν συνεπιλαμβάνηταί τις ὀρθὴ τροφὴ παιδεύσεως, ὁλόκληρος ὑγιής τε παντελῶς, τὴν μεγίστην ἀποφυγὼν νόσον γίνεται, καταμελὴς δὲ | χωλὴν τοῦ βίου διαπορευθεὶς ζωὴν [*](250v) ἀτελὴς καὶ ἀνόητος εἰς Ἀίδου πάλιν ἔρχεται.’’
Ὁ δὲ ὅλος λόγος τῷ Ἀριστοτέλει συνῆκται οὕτως· ἡ ἐξ ἀρχῆς λῆψις τῆς ἐπιστήμης διὰ τοὐ ἠρεμίζεσθαι γίνεται· τοῦ δὲ ἠρεμίζεσθαι οὐκ ἔστιν κίνησις οὐδὲ μεταβολή , ἐπειδὴ τὸ ἠρεμίζεσθαι μεταβολή ἐστι, μεταβολῆς δὲ οὐκ ἔστι μεταβολή. εἴη γὰρ ἂν εἴς τε τὰ ἀντικείμενα ἅμα τι μεταβάλλον καὶ ἅμα ἐν τοῖς ἀντικειμένοις γινόμενον. ἔτι τε ἐπ’ ἄπειρον [*](1 γενέσεως γὰρ οὐδεμία μεταβολή μεταβολῆς a) aA: γ γὰρ οὐδὲ ζημία μεταβολῆς F: ὅλως γὰρ οὐδεμιᾶς μεταβολῆς Arist. (sed οὐδεμία μεταβολὴ HIeh) 3. 4 ὁ ἀριστοτέλης τὸ ἐπίστασθαι aF 3 ὁ om. Μ 4. 5 φθεγγόμενα F 5 ἐν τῷ aF Τιμαίῳ] p. 43. 44 6 τοιαύτης F τὴν τῆς a 7 φησί] p. 43 Α φησίν post ἀθανάτου a: om. F 8 ἐνδοῦναι F σῶμα] αἰῶνα F 9 ἐνδεδεῖσθαι F οὔτε ἐκράτουν om. F 9. 10 ἐκραταιοῦντο F 10 post ἐφέροντο add. τε a II εἰπὼν om. F ἐπάγει] p. 44 ΑΒ διὰ δὴ] δεῖ δὲ Μ πάντα post πάθη F παθήματα Plato 13 αὖξις M 14 αὐτῶν A1FM ὁδὸν ἴABBREV ὦσι (fuerit ἴσωσι) Α: ἡδονὴν ἴσως F καὶ om. F προἰόντος F 15 ἰόντων] αὐτῶν F 15. 16 ἕκαστον τῶν κύκλω F: τῶν κύκλω (om. ἑκάστων) M 17 αἴτια F: αἰτίαι a γίνεται aF αἱ (post καὶ) om. M 20 Πλάτων’] Tim. p. 44 BC post οὖν habet δὴ καὶ Plato συνεπιλαμβάνηται aA: ἀντιλαμβάνηται F: ξυνεπιλαμβάνηται Plato: συνόλως λαμβάνηται M 22 καταμελὴς a et si silentio fides AFM: καταμελήσας Plato δὲ om. F χωλὸν M: om. F τὴν τοῦ aF διαπεραιωθεὶς M 25 εἰρημίζεσθαι Α1 τοῦ δὲ ἠρεμίζεσθαι om. F 27 ἄμα post μεταβάλλον F 28 ἐν om. F ἔτι aA2M: ὅτι A1F τε] τὸ F)
p. 247b13 Ἔτι δὲ ὥσπερ ἐκ τοῦ μεθύειν ἢ καθεύδειν ἕως τοῦ πολλὴ γὰρ ταραχὴ καὶ ἠ κίνησις.
Δείξας ὅτι καὶ ἡ ἐξ ἀρχῆς λῆψις τῆς ἐπιστήμης , τουτέστι τοῦ δύνασθαι τὴν ἐπιστήμην ἔχειν καὶ ἐν ἕξει γίνεσθαι αὐτῆς, οὐ διὰ γενέσεως τῆς ἐπιστήμης οὐδὲ δι’ ἀλλοιώσεως τοῦ ἐπιστήμονος ἐσομένου γίνεται, εἴπερ διὰ τοῦ ἠρεμίζεσθαι τὴν ἐν τῷ σώματι ταραχὴν προσγίνεται, τὸ δὲ ἠρεμίζεσθαι οὐ διὰ κινήσεως, εἴπερ κίνησις μὲν τὸ ἠρεμίζεσθαι, κίνησις δὲ κινήσεως οὐκ ἔστι, καὶ διὰ παραδείγματος νῦν δείκνυσι τοῦ μεθύοντος ἢ καθεύδοντος ἢ νοσοῦντος, ὅτι οὐκ ἀλλοιουμένου τι τοῦ ἐπιστήμονος ἡ εἰς τὴν χρῆσιν καὶ ἐνέργειαν τῆς ἐπιστήμης μεταβολὴ γίνεται οὐδὲ γινομένου ἐπιστήμονος, κἂν ἀδύνατος ἦν τῇ ἐπιστήμῃ χρῆσθαι ἐν τῷ καθεύδειν ἢ μεθύειν ἢ νοσεῖν ὁ ἐπιστήμων· ἀρκεῖ γὰρ ἡ τοῦ ἐμποδίζοντος ἐξαίρεσις. οὕτω, φησίν, οὐδ’ ἐν τῷ ἐξ ἀνεπιστημοσύνης εἰς τὸ φρονεῖν μεταβάλλοντι ἐγγίνεταί τι ὃ μὴ πρότερον ἐνῆν, οὐδὲ ἀλλοιοῦται ὁ νοῦς, ἀλλὰ στάσις μόνη γίνεται τῆς φυσικῆς ταραχῆς καὶ γαλήνη · καὶ ἀρκεῖ τοῦτο πρὸς τὸ δύνασθαι φρονεῖν καὶ ἐπίστασθαι. διὰ γὰρ τὴν ταραχὴν ταύτην, φησί, καὶ τὰ παιδία οὔτε μανθάνειν δύναται οὔτε ὁμοίως τοῖς τελείοις αἰσθάνεσθαι καὶ κρίνειν ἀκριβῶς τὰ αἰσθητά. πολλὴ γάρ, φησίν, ἡ ταραχὴ καὶ ἡ κίνησις ἐν τοῖς παιδίοις διά τε τὴν τροφὴν καὶ τὴν αὔξην ὡς οὖν πρὸς τὸ αἰ- [*](1 ἐστὶ F καὶ γενέσεως om. M πρότερον] E 2. 225b 33 2 διὰ δὴ M μέν om. Arist. vulg., habent codd. Hleh 5 τινῶν om. M τῷ om. F ut Arist. codd. cd ὁ Ἀ. M 6. 7 τὸ γὰρ ἠρεμίσας F τὸ M quoque) 7 ἐνόμισαν FM ἐλλειπῆ A εἶναι om. M 8 μὴ om. M ἀποδιδομένου M 9 τὸν] τὸ F 10 τῷ δὲ] τὸ δὲ M 11 ἐκ Α: ἐπὶ F: ἐν M: ὅταν ἐκ a ex Arist. (sed ὅταν om. cod. h). an continuabatur μεταστάντα τινά? τῷ M 14 ἕξεσι M γίνεσθαι a: γενέσθαι AFM 18 νῦν] δὲ M 19 τοῦ ἐπιστήματος M καὶ τὴν aF 21 χρήσασθαι F 22 οὕτως οὖν a οὐδὲν M 23 ἐν τῷ a: ἐκ τοῦ AFM ἀνεξεπιστήμονος (praep. ἐξ om.) M μεταβάλλοντι a: μεταβάλλοντος AFM 23. 24 πρότερον ὃ μὴ collocat F 24 οὐδέ AM: οὔτε aF 25 γαλήνης F ante φρονεῖν addit καὶ F 26 ταραχὴν] ἀρχὴν M οὔτε AFM: οὐδὲ a 27 δύνανται aFM οὔτε om. F 28 αἰσθητικά M 29 ἐν τοῖς παιδίοις post φησιν M τε om. a αὔξησιν aFM cf. p. 1076,26 29. p. 1079,1 αὐξάνεσθαι F)
Τὰ δὲ παιδία, εἰ λαμβάνει ποτὲ τὴν ἕξιν τῆς ἐπιστήμης καὶ φρονήσεως μὴ πρότερον ἔχοντα, πῶς οὐκ ἐπιστήμονα γίνεται ἐξ ἀνεπιστημόνων; ἢ πῶς ὅμοιον τὸ ἀπὸ τοῦ μεθύοντος καὶ καθεύδοντος καὶ νοσοῦντος παράδειγμα τοῖς τὴν ἕξιν, ἣν μὴ εἶχον, λαμβάνουσι; μήποτε οὖν, εἰ ὁμοίως ἔχει ὁ ἐξ ἀρχῆς λαμβάνων τὴν ἕξιν τῷ μεθύοντι καὶ καθεύδοντι, ἀεὶ ἡ ψυχὴ τὴν ἕξιν ἔχει καὶ αἱ μαθήσεις ὄντως ἀναμνήσεις εἰσίν, ὡς ὁ τοῦ Πλάτωνος βούλεται λόγος. ἀλλ’ ἔστι “ καὶ ἔχειν, ὥς φησιν ὁ Πλωτῖνος, καὶ μὴ πρόχειρον ἔχειν’’, καὶ τοῦ προχείρου καὶ τοῦ μὴ προχείρου πολλαὶ αἱ διαφοραί. καὶ τὰ μὲν παιδία οὕτως ἔχει τὴν ἕξιν τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς φρονήσεως ὡς ἐν τῇ οὐσίᾳ οὖσαν τέως ἀκίνητον. διὸ καὶ λήψεως ταῦτα δεῖσθαι δοκεῖ τῆς ἐπιστήμης. καὶ μανθάνειν αὐτά φαμεν τῆς μαθήσεως νύξεως οὔσης τινὸς καὶ τῆς λήψεως κινήσεως ἤδη καὶ παρασκευῆς εἰς ἐνέργειαν, ἅπερ οὐδὲ αὐτὰ ὑπάρχει τοῖς παισίν, ἀλλ’ ὅταν ἡ ταραχὴ τοῦ σώματος ἤδη παύηται, ὡς πρότερον ἔτι μᾶλλον κατακεχωσμένης τῆς ἕξεως καὶ πολλῆς βοηθείας δεομένης πρὸς ἔκφανσιν. ὁ δὲ μεθύων καὶ καθεύδων γραμματικὸς προκεχείρισται μέν πὼς τὴν ἕξιν, ἐμπεπόδισται δὲ ἔτι πὼς ὁ προκεχειρισμένος. ὁ δὲ νήφων καὶ ἐγρηγορὼς καὶ ὑγιαίνων προχειροτέραν μὲν καὶ ἑτοιμοτέραν ἔχει τὴν ἕξιν, ἔτι δέ πὼς καὶ οὗτος ἐπεχομένην, κἂν ἡ δύναμις ἐν τούτῳ παρεσκεύασται, πρὸς ἄλλοις δέ ἐστιν, ἢ τὸ γνωστὸν οὔπω πάρεστιν, ὡς ὅ γε ἐνεργῶν κατὰ τὴν ἕξιν ἤδη τελέως αὐτὴν καὶ εἰς ἐνέργειαν προκεχείρισται. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης ἤρξατο μὲν ἀπὸ τοῦ πρόχειρον μὲν ἔχοντος τὴν ἕξιν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεῖναι τῇ αἰσθήσει τὸ γνωστὸν μὴ ἐνεργοῦντος, εἶτα ἐπήγαγεν τὸν χρώμενον καὶ ἐνεργοῦντα, εἶτα τὸν λαμβάνοντα τὴν ἐπιστήμην. καὶ ἴσως ἀπὸ τοῦ ἐναργεστέρου τὴν ἀρχὴν ἐποιήσατο. ὁ γὰρ τῷ τὸ ἐπιστητὸν γενέσθαι ἐπιστάμενος οὐδὲν αὐτὸς κινηθείς , ἀλλὰ τῷ ἄλλο τι γενέσθαι ἐπιστήμων γίνεται κατ’ ἐνέργειαν. καὶ ἡ ἐνέργεια δὲ ἡ κατὰ τὴν ἐπιστήμην οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις τοῦ ἐπιστήμονος οὐδὲ γένεσις, ἀλλ’ οὐδὲ ἡ λῆψις τῆς ἐπιστήμης δοκοῦσα ἀλλοιουμένου τοῦ λαμβάνοντος γίνεται. |
[*](1 τὰ παιδί om. M 2 τὸ (ante ἐπίστασθαι) om. F 3 ἠρεμήσεως M post νοσοῦντες add. καὶ F 4 ἔχοντες πρὸς μόνην δὲ M 4. 5 οὐδὲ γίνεσθαι aF 5 λέγεται F ἐπιστήμονα F 6 δὲ om. F καὶ τῆς aF 7 ἐπιστήμονες F γίνονται Μ 8 τὸ] τι F 10 λαμβανόμενος F Πλωτῖνος] Enn. I 1,9 13 μὴ πρότερον Μ καὶ τοῦτο M τοῦ (post καὶ) om. F 15 διὸ δὴ καὶ M 16 δοκεῖ δεῖσθαι aFM 19 προκεχειρισμένος F 21 πὼς om. Α1 21. 22 ἐμποδίστους δέ πὼς ὁ M 22 προκεχειρισμένος M : προκεχειρισμός aA : κεχωρισμός F 22. 23 προτιμοτέραν F 23 ἔχειν M οὕτως FM 24 πρὸς ἄλλοις δέ ἐστιν om. F 25 ὅτε M 27 μὲν om. a 28 χρόνον F 30 τὴν — ἐποιήσατο om. M τῷ om. F: τὸ M οὐδὲ F 31 ἐπιστήμων γενέσθαι (om. γίνεται) M)p. 248a2 Καθίσταται δὲ καὶ ἠρεμίζεται ἕως τοῦ ὅταν νήφων [*](251r) γένηται καὶ ἐγερθῇ.
Εἰπὼν ὅτι καθισταμένης τῆς τῶν ἐμποδιζόντων ταραχῆς καὶ αἰσθητικοὶ γίνονται καὶ φρόνιμοι καὶ ἐπιστήμονες ἐπάγει ὅτι πρὸς ἔνια μὲν ὑπὸ τῆς φύσεως καθίσταται, τουτέστι πρὸς τὸ τὰς αἰσθήσεις ἀκριβέστερον ἐνεργεῖν, πρὸς ἔνια δὲ ὑπὸ ἐθῶν καὶ διδασκαλίας ὥσπερ πρὸς τὰς ὀρέξεις βοηθούσης καὶ πρὸς ταύτας τῆς φύσεως. μήποτε δὲ πρὸς μὲν τὰς φυσικὰς κινήσεις τάς τε αἰσθητικὰς καὶ τὰς ὀρεκτικὰς ὑπὸ τῆς φύσεως καθίστανται, πρὸς δὲ τὰς τεχνικὰς καὶ λογικὰς ὑπὸ τοῦ λόγου. καθίστανται δέ, φησίν, ἐν ἀμφοτέροις ἀλλοιουμένων τινῶν. ἐν ἀμφοτέροις δὲ ἄν λέγοι τοῖς τε ὑπὸ τῆς φύσεως ἔνδοθεν καθισταμένοις καὶ τοῖς ἔξωθεν ὑπὸ ἐθῶν καὶ διδασκαλίας. ἢ ἐν ἀμφοτέροις εἶπεν τοῖς τε ἐξ ἀρχῆς λαμβάνουσι τὴν ἕξιν καὶ τοῖς μετὰ μέθην ἢ ὕπνον ἢ νόσον ἀποκαθισταμένοις· ἀλλοιουμένων δέ τινων ἐν τῷ σώματι καθίστανται ἄμφω οἵ τε ἔνδοθεν καὶ ἔξωθεν καθιστάμενοι· ὑγροτέρων γὰρ ἢ ξηροτέρων ἢ θερμοτέρων ἢ ψυχροτέρων <τῶν> σωμάτων γινομένων, ὡς ἔχει ἐπὶ τοῦ ἐκ τοῦ μεθύειν εἰς νήφειν μεταβάλλοντος, ἐξ ὑγρότητος καὶ θερμότητος ἀσυμμέτρου εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἀποκαθισταμένου τοῦ πνεύματος καὶ διὰ τοῦτο χρωμένου πάλιν τῇ ἐπιστήμῃ, τοῦ πρότερον ἀδυνατοῦντος χρῆσθαι διὰ τὴν μέθην καὶ τὴν ἀπ’ αὐτῆς δυσκρασίαν. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτου οὐκ ἀναλαμβάνεται ἡ ἕξις, ὅταν νήψῃ, ἀλλὰ παυσαμένου τοῦ ἐνοχλοῦντος διὰ τῆς τινων ἐν τῷ σώματι ἀλλοιώσεως ἕτοιμος ἡ χρῆσις, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ τὴν ἕξιν ἐξ ἀρχῆς ἀναλαμβάνειν δοκοῦντος.
p. 248a6 Φανερὸν οὖν ·ἐκ τῶν εἴρη μένων ἕως τοῦ ἐν ἄλλῳ δὲ οὐδενὶ πλὴν κατὰ συμβεβηκός.
Ὑπομιμνῄσκει λοιπὸν ἡμᾶς, οὗ χάριν ἐλέχθη πάντα τὰ προειρημένα· προὔκειτο γὰρ αὐτῷ δεῖξαι, ὅτι ἡ ἀλλοίωσις κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας γίνεται· αὗται δέ εἰσιν αἱ αἰσθηταί, ὑφ’ ὧν ἡ αἴσθησις ἀλλοιοῦται· [*](1 ἠρεμίζει a ut Arist. codd. bc 4 γινόμενοι F 5 καθίστανται a post καθίστανται M τουτέστι πρός ταῦτα (sic) τῆς — φυσικὰς ex vers. 7 addidit sed delevit πρὸς τὸ, ὁ in rasura corr. ex τὰ Α 6 δὲ, ε in ras. A ὑπὸ τῶν ἐθῶν καὶ διδασκάλων F 7 βοηθοὺς F ταῦτα F1M μηδέποτε utrobique M 8 κινήσεις om. M τὰς (post καὶ) om. F 8. 9 καθίσταται M 10. 11 φησιν ἀμφοτέρων σαν τοῖς ἀλλοιουμένων τινῶν καθίστανται δέ φὴ τῆς τε ὑπὸ τῆς τε κτλ. F 11 τοῖς τε] τότε M 12 διδασκάλων F ἀμφοτέρων M 14 οἶ τε] εἴτε M 14. 15 καὶ οἱ ἔξωθεν M 16 τῶν a: om. AFM γενομένων F ἐπὶ τοῦ om. M 17 μεταβάλλοντα F εἰς τὰ F 20 οὖν aA2: om. A1FM 21 ἐν σώματι M 22 ἑτοίμως M 26 ἠλέχθη M 28 αὐτὰ F)
Ζητεῖ δὲ ὁ Ἀλέξανδρος· εἰ ἡ κτὰ ποιότητα μεταβολὴ ἀλλοίωσίς ἐστι, ποιότητος δὲ πρῶτον μὲν εἶδος ἐν Κατηγορίαις ἕξις καὶ διάθεσις ἀπηρίθμηται, τέταρτον δὲ γένος ποιότητος σχῆμά τε καὶ ἡ περὶ ἕκαστον μορφή, πῶς ἡ κτὰ τὴν ἕξιν καὶ τὸ σχῆμα μεταβολὴ οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις; καὶ λύει καλῶς ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους· κατὰ γὰρ τὰς παθητικὰς μόνας ποιότητας τὴν ἀλλοίωσιν γίνεσθαί φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, τὸν δὲ πρῶτον καὶ τέταρτον τρόπον τῆς ποιότητος ἐλέγχει ὡς οὐ ποιοῦντας ἀλλοίωσιν· ὅσαι γὰρ ποιότητες εἰς τὴν οὐσίαν καὶ τὴν τελειότητα συντελοῦσιν καὶ εἶδος γίνονται τοῦ μετέχοντος, οὐ ποιοῦσιν ἀλλοῖα τὰ κατ’ αὐτὰς μεταβάλλοντα, ἀλλὰ μᾶλλον ἄλλα. τοιαῦται δέ εἰσιν αἵ τε ἕξεις, τελειότητες οὖσαι καὶ εἶναι ποιοῦσαι τοῦτο ὅπερ λέγεται, καὶ τὰ σχήματα. διὸ τὸ σχηματισθὲν οὐκέτι λέγεται τῷ τῆς ὕλης ὀνόματι ξύλον ἡ χαλκός. ἀλλ’ οὐδὲ ἡ κατὰ θερμότητα καὶ ψυχρότητα καὶ ξηρότητα καὶ ὑγρότητα μεταβολὴ ἀεὶ ἀλλοίωσίς ἐστιν· ὅταν γοῦν ἐξ ὕδατος πῦρ γένηται μεταβαλούσης τῆς ὑγρότητος καὶ ψυχρότητος εἰς ξηρότητα καὶ θερμότητα, οὐ λέγεται ἀλλοίωσις ἡ τοιαύτη μεταβολή , ὅτι οὐσιώδης καὶ εἰδοποιός ἐστιν ἡ μεταβολή. καὶ αἱ κατὰ τὰς ἀρετὰς οὖν μεταβολαὶ τελειοῦσαι τὸ ὑποκείμενον καὶ εἰς τὸ τί ἦν εἶναι συντελοῦσαι οὐκ εἰσὶν ἀλλοιώσεις οὐδὲ αἱ κατὰ τὰ σχήματα καὶ τὰς μορφάς. ἀλλ’ ἐκεῖναι μόναι αἱ κατὰ τὰς συμβεβηκυίας ποιότητας, αἵτινες πάθη μόνον ἐμποιοῦσι τοῖς μετέχουσι καὶ οὐκ οὐσιοῦσιν οὐδὲ εἰδοποιοῦσιν αὐτὰ.
[*](1 αἰσθητὸν M καθ’ αὐτὸ — ἀλλοιοῦται (2) om. M 2. 3 θεωρεῖν καὶ aA2M: om. F: καὶ om. Α1 3 τὸ φρονεῖν M 4 τῶν addidi: om. libri 5 εἴρηται supra p. 248a4 τὸ εἶναι FM 6 δὲ post ἐπιστήμην F αὐτοῦ F 8 τῶν] τῷ a II μὲν post εἶδος F ἐν Κατηγορίαις] 8. 8b26 sqq. ἐν ταῖς κατηγορίαις M 12 γένος] εἶδος M ἑκάστου a 13 τὴν om. M 14 καὶ καὶ λύει M 15 μόνας om. M 16 καὶ τὸν a ποιοῦντος aM 17 τελείωσιν F 10 τοιαῦται δέ εἰσιν A: τοιαῦτα δέ εἰσιν M: ποιοῦσαι δὲ εἰσὶν F: ποιοῦνται δίεισιν a τελειότατοι F 20 τοῦτο ποιοῦσαι a: ποιοῦσαι om. F 21 οὐ F 23 ἀεὶ om. F μεταβαλούσης a: μεταβαλλούσης AFM 24 καὶ ψυχρότητος om. F εἰς θερμότητα καὶ ξηρότητα F ξηρότητας a 25 ὅτι — μεταβολὴ om. F 27 καὶ om. F τί εἶναι συντελοῦσιν F τὰ aM: om. AF 28 σχῆμα V ἐκεῖναι] εἶναι F τὰς alterum om. F 29 ποιότητες M μόνον om. M 29. 30 οὖσιν οὖσιν οὐδὲ εἷδος ποιοῦσιν F 30 αὐτάς M)p. 248a10 Ἀπορήσειε δ᾿ ἄν τις πότερόν ἐστι κίνησις πᾶσα ἕως [*](251r) τοῦ ὥστε οὐ πᾶσα συμβλητή.
Συμπερανάμενος τὸν ἐξ ἀρχῆς λόγον τὸν δεικνύντα, ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν μὴ ὡς τὸ οὗ ἕνεκα ἀλλὰ τὸ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως καὶ τὸ προσεχῶς ὑπ’ αὐτοῦ κινούμενον κατὰ πᾶν εἶδος κινήσεως ἅμα ἐστὶ καὶ οὐδέν ἐστι μεταξύ, καὶ ἕκαστον εἶδος κινήσεως μέχρι νῦν καθ’ ἑαυτὸ ἐπισκεψάμενος καὶ τὰ ὑπάρχοντα αὐτῷ παραδούς, ἀπορεῖ καὶ ζητεῖ ἐντεῦθεν εἰ πᾶσα κίνησις πάσῃ ἐστὶ συμβλητὴ κατὰ τὰς ἰδίας τῆς κινήσεως διαφοράς, τό τε θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον. ὥστε μὴ μόνον τὰς ὁμοειὸεῖς ἀλλήλαις συμβάλλειν οἷον ἀλλοίωσιν ἀλλοιώσει, ὡς εἶναι αὐτῷ τὴν μὲν θάττω τινὸς ἀλλοιώσεως, τὴν δὲ | βραδυτέραν, τὴν δὲ ἴσην· ἀλλ’ εἰ [*](251v) καὶ ἀλλοίωσιν φορᾷ συμβάλλειν δυνατόν ἐστιν ἢ αὐξήσει καὶ μειώσει, ὡς ἡ ἰσοταχεῖς αὐτὰς λέγειν ἢ τὴν μὲν θάττω, τὴν δὲ βραδυτέραν (ἰστέον δὲ ὅτι τὸ συμβάλλειν ταὐτὸν σημαίνει τῷ παραβάλλειν καὶ συγκρίνειν καὶ ὅλως συνξετάζειν. ἀλλ’ οἱ μὲν ἀρχαῖοι παραβάλλεσθαι ταῦτα ἀλλήλοις ἔλεγον, οἱ δὲ νεώτεροι συγκρίνεσθαι, τῶν ἀρχαίων φυσικῶν τῷ τῆς συγκρίσεως ὀνόματι κεχρημένων ἐπὶ τοῦ συνάγοντος εἰς ταὐτὸ τὰ κεχωρισμένα). ἀπορήσας δὲ τοῦτο δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστι πᾶσα κίνησις πάσῃ συμβλητή (οὐ γάρ ἐστι πασῶν κοινόν τι μέτρον), ἀλλ’ αἰ ὁμοειδεῖς μόνον ἀλλήλαις. δείκνυσι δὲ αὐτὸ δι’ ἀδυνάτου ἐπὶ δυεῖν φορῶν πρῶτον, τῆς τε ἐπ’ εὐθείας καὶ τῆς κύκλῳ , προλαβὼν τὸ ἤδη δεδειγμένον αὐτῷ τὸ ὁμοταχῆ εἶναι τὰ ἐν ἴσῳ χρόνω ἴσον κινούμενα καὶ ἐπιφέρων ἀδύνατον τῷ συμβλητὰς εἶναι τὸ ἴσην ἔσεσθαι εὐθεῖαν γραμμὴν περιφερεῖ. εἰ γὰρ εἴη ἰσοταχῆ τινα τὸ μὲν ἐπ’ εὐθείας τινὸς κινούμενον τὸ δὲ ἐπὶ περιφεροῦς (ἰσοταχῆ δέ ἐστι τὰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴσον κινούμενα), ἴση ἔσται ἡ εὐθεῖα τῇ περιφερεῖ. τοῦτο δὲ ἐζητεῖτο μὲν ἔτι, εἰ δυνατὸν εὐθεῖαν ἴσην εἶναι περιφερείᾳ, ἀπέγνωστο δὲ μᾶλλον· κα διὰ τοῦτο οὐδὲ ὁ τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸς ηὕρητό πω, καὶ νῦν δὲ κἂν δοκῇ ηὑρῆσθαι, ἀλλὰ μετά τινων ὑποθέσεων ἀντιλεγομένων. αἴτιον δὲ τοῦ καίτοι μήπω εὑρεθέντα τὸν τοῦ κύκλου τετραγωνισμὸν [*](1 Ἀπορήσει Α1 πρότερον M ἔσται a 2 ὥστε om. M συμβλητή] μεταβολή F 4 ἕνεκεν F 5 ἅμα — κινήσεως (6) om. F 6. 7 ἐπισκεψάμενος καθ’ αὐτὸ a 6 αὑτὸ aFM 8 post πάσῃ add. κινήσει F κατὰ om. M 10 post συμβάλλειν add. ἀλλὰ καὶ τὰς ἀνομοειδεῖς F. eadem videtur in mrg. scripsisse A2 nunc erasa οἷον μὴ μόνον ἀλλοίωσιν ἀλλοιώσει αὐτῷ μὲν κτλ. F αὐτῶν a : αὐτῇ M τὴν] τῆ sed. rubr. corr. Μ 11 ἀλλ’ εἰ aAM: ἀλλὰ anacoluthian vitans F 14 συμβάλλον F post ταὐτὸν add. ἐστι καὶ F ταὐτὸν δύναται τῶ προβάλλειν M 17 ταὐτὸν F 20 δυοῖν FM 21 δεδειγμένον] Z 4 sqq. 22 κινούμενα ἴσον F ἐπιφέρων aA2: ἐπιφων A1: ἐπὶ σφῶν F: ἐφ’ ὧν M 23 τοῦ ἴσην εἶναι F 23 περιφερῆ F 24 δέ ἐστι] εἷναι F 25 κινούμενον a 26 περιφερείαι Α (cf. p. 1084, 22 sqq.): περιφέρειαν F: περιφερεῖ aM ἀπέγνω (seq. Ill litt. lac) M 27 ηὕρητό πω Α: ἤυρη τόπῳ a: εὕρῃ τόπω FM 28 εὑρῆσθαι M 29 δὲ om. F τοῦ] τὸ M εὑρεθέντος F)
Δείξας δὲ τὰς ἐπὶ τῶν γραμμῶν τούτων κινήσεις ἀσυμβλήτους διὰ τὸ ἕπεσθαί τι ἀδύνατον δοκοῦν τῷ συμβλητὰς αὐτὰς ὑποτιθεμένῳ, δείκνυσιν ἐφεξῆς ἐπὶ τῶν ἀνομοειδῶν κινήσεων ἀλλοιώσεως τε καὶ φοράς, ὅτι καὶ αὗται ἔτι μᾶλλον ἀσύμβλητοί εἰσι. δείκνυσι δὲ καὶ τοῦτο δι’ ἀδυνάτου. εἰ γάρ τις λέγοι ἴσην ἀλλοίωσιν φορᾷ, τουτέστιν ἰσοταχῆ , ὅταν ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ μὲν ἄλλο ἰωθῇ τὸ δὲ ἐνεχθῇ, συμβήσεται ἴσον εἶναι τὸ πάθος τὸ κατὰ τὴν ἀλλοίωσιν τῷ μήκει τῷ κατὰ τὴν φοράν. ἰσοταχῆ γὰρ ἦν τὰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴσον κινούμενα. ἀλλὰ ἀδύνατον ἴσον εἶναι πάθος μήκει· ἀσύμβλητα γὰρ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιόν, ὅτι τοῦ μὲν τὸ ἴσον, τοῦ δὲ τὸ ὅμοιον κατηγορεῖται. καὶ δῆλον ὅτι μὴ δυνατὸν τὸ ἴσον κατηγορῆσαι οὐδ’ ἄν τὰ κινούμενα κατ’ αὐτὰ ἰσοταχῆ λέγεσθαι δυνατόν. πῶς γὰρ οἷόν τε θερμότητα ἢ λευκότητα ἴσην λέγειν μήκει; εἰ οὖν μὴ ἔστιν ἴσον πάθος μήκει μηδὲ συμβλητὰ ταῦτα ἀλλήλοις, ὄις, οὐδὲ αἱ κατ’ αὐτὰ κινήσεις ἴσαι ἔσονται οὐδὲ συμβληταί· εἰ γὰρ ἐκεῖναι, καὶ ταῦτα διὰ τὸ ἰσοταχῆ εἶναι τὰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴσον κινούμενα. εἰπὼν δὲ ὅτι ἔσται ἄρα ἴσον πάθος μήκει, τὴν αἰτίαν τούτου τὸ εἶναι ἀδύνατον ἐπήγαγεν. τότε γὰρ ἰσοταχῆ λέγομεν, ὅταν ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴσον κινηθῇ. τὸ δὲ ἢ ἐλάττων προσκείμενον τὸ ὅλως αὐτὰς εἶναι συμβλητὰς ἀναιρεῖ, εἰ μήτε ἴση μήτε ἐλάττων. δῆλον γὰρ ὅτι οὐδὲ μείζων· ὅπου γὰρ ἡ μείζων, καὶ ἡ ἐλάττων. δείξας δὲ ὅτι οὐδὲ φορὰ πᾶσα πάσῃ συμβλητὴ οὐδὲ ἡ ἀλλοίωσις ὅλως τῇ φορᾷ, εἰκότως συνεπεράνατο, ὅτι οὐ πᾶσα κίνησις πάσῃ συμβλητή.
p. 248a18 18 ἐπὶ δὲ τοῦ κύκλου καὶ τῆς εὐθείας ἕως τοῦ ἀλλ’ οὐ συμβλητά· οὐδὲ ἄρα αἱ κινήσεις.
Δείξας ὅτι οὔτε ἡ κύκλῳ τῇ ἐπ’ εὐθείας συμβλητή οὔτε ἡ ἀλλοίωσις τῇ φορᾷ, ἀπορεῖ διὰ τί οὐ συμβλητὴ ἡ κύκλῳ τῇ ἐπ’ εὐθείας καὶ αὐτὴ ἡ εὐθεῖα τῇ περιφερεῖ. πρῶτον μὲν γὰρ ἄτοπόν φησι τὸ ἀδύνατον νομίζειν ὁμοίως καὶ ἰσοταχῶς τοῦτο μὲν ἐπὶ τῆς εὐθείας κινεῖσθαι, τοῦτο δὲ ἐπὶ τοῦ κύκλου, ἀλλ’ εὐθὺς οἴεσθαι ἀνάγκη εἶναι θᾶττον κινεῖσθαι τὸ ἐπὶ [*](1 μηδὲ] μή F ἀδύνατον M 3 διὸ Α: δι’ ὃ a: διὰ FM 4 ἀσυγκλήτους F 5 δοκεῖ M 6 φABBREVορᾶς Α 7 καὶ om. M 8 λέγει F 9 δ’ F εἶναι om. F 10 τὸ om. M 11 ἀλλ’ FM 12 τὸ πάθος F συμβλητὰ F: ἀσύμβλητον M ὅτι] τι F τὸ (post μὲν) om. a 13 ὅτι εἰ μὴ M τὸ om. F 13. 14 τὸ ἴσον τοῦ ὁμοίου κατηγορεῖν M 15 τε om. F αὐτὰς a ὅταν ὡς F 18 τοῦ om. F 18. 19 δὲ ἄρα ὅτι ἔστι πάθος ἴσον μήκει F 20 καὶ] ἱσον ἴσω κρόνῳ F ἔλαττον F 21 ὅλον F 22 ἐλάττω et μείζω Μ (priore loco) ἡ (ante μείζων sic) om. M 23 πάση om. F ἡ om. F 24 ὅλως om. F 26 ἀλλ’ οὐδὲ FM 27 συμβλητή M 28 ἐπ’ εὐθεία FM 29 ἐξαπορεῖ Μ οὐ om. F τῆς ἐπ’ εὐθείας M 32 ἀνάγκην probabiliter Μ)
Δείκνυσι δὲ αὐτὸ καὶ δι’ ἐκθέσεως. εἰ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τῷ A τὸ μὲν θᾶττον κινούμενον τὴν Β τὴν περιφερῆ διελήλυθε, τὸ δὲ βραδύτερον τὴν Γ τὴν εὐθεῖαν, δῆλον ὡς μείζων ἔστι ἡ Β περιφέρει τὴς Γ εὐθείας, εἴπερ θᾶττον ὡριζόμεθα πρότερον τὸ ἐν ἴσῳ χρόνῳ μεῖζον κινούμενον. ἀλλὰ μὴν θᾶττόν ἐστι καὶ τὸ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ ἴσον κινούμενον. ὥστε τὸ θάττον ἐν μέρει τινὶ τοῦ Α χρόνου μέρος τι τῆς Β περιφερείας κινήσεται ὃ ἴσον ἐστὶ τῇ Γ εὐθείᾳ, ἣν ἐν παντὶ τῷ Α χρόνῳ κεκίνηται τὸ βραδύτερον κινούμενον· ἴση ἄρα καὶ οὕτως ἔσται ἡ εὐθεῖα τῇ περιφερείᾳ, ὃ δεδήλωκεν διὰ τοῦ ἔσται τι μέρος τὸ ὖ Α ἐν ᾧ τὸ Β τοῦ κύκλου δίεισι. λαμβάνει δὲ τὸ Β τὸ μέρος τοῦ κύλλου, ὃ ἴσον ἐστὶ τῇ Γ. τὸ δὲ καὶ τὸ Γ ἐν ὅλῳ τῷ Α τὴν Γ ἀσάφειαν ἔσχε, διότι καὶ [*](1 τοῦ (ante ἑτέρου) om. F αὐτῶ F 2 ὡς ἄν εἰ] haec paraphrasis cum lectione Shutianorum codicum ὥσπερ ἄν εἰ conferenda cf. Shute p. 159 3 μὲν om. M 5 τινὰ F qui om. τοιαύτην 6 ὀρθῶς F: ὀρθωθεὶς M ἔστηκεν F ἀναβαίνειν δοκεῖ M 8 ἐπιτεθῇ M 9 εἴτε (ante παρὰ τἀς)] οὔτε F παρὰ (ante τὰς)] περὶ M 10 εἴη τὸ om. M 10. 11 οὐδὲν οὕτω M 11 ἐστι F 13 τὸ (ante ἔλαττον) om. F 14 ἐν ταύταις — εἶπεν (16) om. F 15 εὐθεῖα aM 16 ποτὲ μὲν F 17 μεῖζον FM 18. 19 ἐν τῷ ἴσῳ θᾶττον κινηθήσεται M 20 τῷ (post χρόνῳ)] τὸ F 21 περιφέρειαν F διελήλυθε ut Arist. codd. HI Shutiani 22 τρίτην Μ τὴν (post Γ) om. F εὐθειῶν M μείζων aFM: μεῖζον A 23 ὁριζόμεθα FM ἐν om. M μεῖζον — χρόνῳ (24) om. F 25 χρόνου ᾱ F 26 κινηθήσεται ὃ ἶσα ἐστὶ τῆς γݲ εὐθείας τὴν ἐν F τὸ ᾱ F 27 τοῦ M 28 ἐστι F 29 τί (post κύκλου) add. M δίεισι] τὸ ἴσον δίεισι Arist. [praeter codd. EHIK] τὸ βݲ μέρος M 30 τὸ Γ] τὸ τρίτον F A] πρώτῳ τὴν F] τῶ τρίτω F)
p. 248b6 Ἀλλ’ ὅσα μὴ ὁμώνυμα , ἅπαντα συμβλητά ἕως τοῦ πολὺ δ’ ἔτι ἧττον ἐν ἀλλοιώσει καὶ φορᾷ.
Ἀπορήσας ἐφ’ ἑκάτερα περὶ τοῦ συμβλητὰς εἶναι ἢ οὒ τάς τε γραμμάς, τήν τε εὐθεῖαν καὶ τὴν περιφερῆ, καὶ τὰς ἐπ’ αὐτῶν κινήσεις, βούλεται λοιπὸν φιλοσόφως κανόνα τινὰ εὑρεῖν, καθ’ ὃν δυνατὸν ἔσται τάς τε συμβλητὰς πάσας καὶ τὰς ἀσυμβλήτους διακρίνειν κινήσεις, κἂν ἐπὶ πασῶν κινήσεων τὸ ταχέως καὶ βραδέως κατηγορεῖται. καὶ πρῶτον λέγει, ὅτι τὰ μὴ ὁμωνύμως ἔχοντα τὸ αὐτὸ ὄνομα, τὸ ταχὺ καὶ βραδύ, ἀλλὰ δηλονότι συνωνύμως, ταῦτα συμβλητά ἐστι. τὰ δὲ ὁμωνύμως λεγόμενα οὐ συμβλητά, ὥσπερ τὸ ὀξὺ τῷ ὀξεῖ τὸ ὁμωνύμως λεγόμενον οὐ συμβλητόν· οὐ γάρ ἐστι συμβλητὰ τὸ ἐν χυμοῖς ὀξὺ καὶ τὸ ἐν ὄγκοις καὶ ἐν φθόγγοις οὐδὲ ἔστι συγκρίνοντα εἰπεῖν, πότερον ὀξύτερόν ἐστι τὸ γραφεῖον ἢ τὸ ὄξος ἡ ἡ νήτη· ἀλλὰ δῆλον ὅτι τὸ μὲν ἐν φθόγγοις ὀξὺ τῷ ἐν φθόγγοις συμβλητόν ἐστι, καὶ ἡ νήτη τῆς παρανήτης ἐστὶν ὀξυτέρα· ταὐτὸν γὰρ ἐπ’ ἀμφοῖν τὸ ὀξὺ σημαίνει. καὶ τὰ ἐν ὄγκοις ὁμοίως συμβλητὰ καὶ τὰ ἐν [*](1 καὶ τὴν εὐθεῖαν sic M Γ] τρίτον F 2 τῶ initio versiculi iterat F συμβλητὴν F 3 γὰρ — ἐπάγειν (5) om. F 6 ἐπαγαγὼν FM 7 περιφερεία F 8 αἱ γραμμαὶ συμβληταί a 8. 9 ἀδύνατον εἶναι εὐθεῖαν ἴσην F 9 εἶναι post εὐθεῖαν Arist. vulg., sed Simplicio consentiunt H et Shutiani οὐκέτι M 10 ἥ τε — συμβλητὰ om. M 10. 11 οὐδὲ ἐπ’ αὐτῶ F 12 ἐν τῶ ἴσω F χρόνον Α1 γὰρ om. M 13 συμβληταίον sic M 14 αἱ om. F 15 πάντα Arist. (praeter H) ξυμβλητὰ a 16 δέ ἐστιݲ ἧττον A1M: δέ τι ἧττον aA2 [ut Arist. E]: δὲ ἥττων ἐστιν F: δ’ ἔτι ἧττον ut Arist. vulg. et Simpl. p. 1086,15 καὶ φορᾷ aA2M: om. A1F: sed cf. p. 1086,15 17. 18 post γραμμὰς add. καὶ F 18 τε om. M περιφέρειαν F αὐταῖς M 21 βραδέως et ταχέως mutat M καὶ τὸ FM κατηγορῆται a, fortasse recte cf. p 1086,1.8 22 καὶ τὸ M 24 ὥσπερ] ὡς καὶ F 25 καὶ τὸ ἐφθόγκοις M 26 συγκρίνονται F, uiide συγκρίνοντι cave commendes cf. p. 1090,2 post ἐστι add. τῶ ναφεῖ M τὸ ὄξος] ὁ οἶνος Arist. Themist. p. 404,7 27 νήττῃ ut in sequentibus F)
Εἰπὼν δὲ ὅτι ἡ νήτη τῇ παρανήτῃ συμβλητή, διότι τὸ αὐτὸ σημαίνει τὸ ὀξὺ ἐπ’ ἀμφοῖν, ἐπήγαγεν ἆρα οὖν οὐ ταὐτὸν τὸ ταχὺ ἐνταῦθα κἀκεῖ; ὡς εἰ ἔλεγεν ‘οὐ ταὐτὸν ἄρα τὸ ταχὺ ἐνταῦθα κἀκεῖ’, τουτέστιν ἐπί τε τῆς ἐπ’ εὐθείας καὶ τῆς ἐπὶ κύκλου κινήσεως. πολὺ δ’ ἔτι ἧττον, φησί, τὸ ταὐτὸν τοῦ ταχέος ἐν ἀλλοιώσει καὶ φορᾷ· πλείων γὰρ ἐνταῦθα ἡ διαφορά, εἴπερ ἡ μὲν ἀλλοίωσις ποιότητος, ἡ δὲ φορὰ τῆς ποῦ κατηγορίας ἐστίν, ἡ δὲ εὐθεῖα καὶ ἡ περιφερὴς· ποσὰ ἄμφω καὶ ἄμφω συνεχῆ ποσὰ καὶ γραμμαὶ ἄμφω. τοῦτο δὲ προσέθηκε διὰ τὸ μετ’ ὀλίγον ῥηθησόμενον, ὅτι “εἰσὶ τῶν ὁμωνυμιῶν αἱ μὲν πολὺ ἀπέχουσαι, αἱ δὲ ἔχουσαί τινα ὁμοιότητα.’’ ἰστέον δὲ ὅτι ἡ γραφὴ τοῦ ῥητοῦ τούτου διάφορος φέρεται, ὅπου μὲν ἀλλ’ ὅσα μὴ ὁμώνυμα ἅπαν‘τα συμβλητά, ὡς καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ἔγραψεν, ὅπου δὲ ἀλλ’ ὅσα μὴ συνώνυμα ἅπαντα ἀσύμβλητα. τινὲς δὲ τὴν ἐν τῷ ἑτέρῳ ἑβδόμῳ βιβλίῳ γραφὴν ἐνταῦθα μετατεθείκασιν ἔχουσαν οὕτω· ἀλλὰ ἆ ῥά γε ὅσα μὴ ὁμώνυμα ἅπαντα συμβλητά. δῆλον δὲ ὅτι πάντα τὴν αὐτὴν ἔννοιαν ἔχει.
p. 248b12 Ἢ πρῶιον μὲν τοῦτο οὐκ ἀληθές ἕως τοῦ δύο γὰρ πρὸς ἓν καὶ οὐ συμβλητά. |
Εἰπὼν ὅτι τὰ μὲν μὴ ὁμώνυμα συμβλητά ἐστι, τὰ δὲ ὁμώνυμα οὐ [*](252v) συμβλητά, ἐνίσταται πρὸς τοῦτο παρατιθέμενος τὸ πολὺ συνωνύμως δοκοῦν κατηγορεῖσθαι ἐπί τε ὕδατος καὶ ἀέρος. οὐ γὰρ ὥσπερ τοῦ ὀξέος ἄλλος [*](1 κἀν ἐπ’ ἀμφοῖν M 2 οὐκ ἔστι M 3 διὰ τὸ] διὰ τοῦτο M 5 ἐπ’ αὐτοῖς Μ 6 λέγεται F 7 εἰ] ἡ sed corr. rubro M καὶ (ante ὁ) om. F 8 κἀν κἄ ἔτι τι κοινὸν ἐκείνων ἀσύμβλητα F 9 αἱ om. F 10 καὶ τοῦ F et M qui τούτου omisit 11 ταὐτό a 12 ἆρα aA1FM: ἄρα Α2 οὐ om. M ταὐτό F 13 ὡς — κἀκεῖ om. a 14 καὶ ἐπὶ τῆς M 14. 15 δέ τι AF: δὲ ἔτι a: δέ ἐστιν M 15 ἧσσον τὸ ταὐτὸν φησὶ F ἐν] καὶ Μ 18 ἄμφω (post καὶ) om. M 19 μετ’] ἐπ’ F μετ’ ὁλίγον] p. 249 a 23 ὁμωνύμων F 21. 22 ὡς καὶ — ἀσύμβλητα (23) om. M 22 συνώνυμα sic Arist. EH et Shutiani 23 ἀσύμβλητα, ut Ar. Hl α Shutiani: συμβλητὰ F βυβλίῳ a ut solet 24 μετ’ ἐθήκ/ F: μετατεθήκασι M οὕτως ἔχουσαν M ἀλλὰ ἄρα γε AF: ἀλλὰ ἄρα τε M 25 ἔχει ἔννοιαν M 30 ὀξέως a)
p. 248b15 15 Ἢ καὶ ἐπὶ τούτων ὁ αὐτὸς λόγος ἕως τοῦ ἀλλὰ κατὰ τὸ λευκόν.
Συγκρούσας τοὺς δύο λόγους τόν τε λέγοντα τὰ ὁμώνυμα πάντα μὴ εἶναι συμβλητὰ καὶ τὸν λέγοντα τὰ συνώνυμα συμβλητὰ εἶναι, καὶ δείξας ὅτι ἐπὶ ἀέρος καὶ ὕδατος τὸ πολὺ καίτοι συνωνύμως ἀμφοῖν κατηγορεῖσθαι δοκοῦν ὅμως οὐκ ἔστι συμβλητόν, εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλὰ τό γε διπλάσιον ἐναργέστερον καὶ λόγον ἔχει τὸν αὐτὸν ἐν ἀμφοτέροις καὶ ὅμως οὐκ ἔστι συμβλητὸν διὰ τὴν παράλλαξιν τοὐ ὄγκου πρὸς τὰς δυνάμεις, καὶ ποιήσας οὕτως ἀπορώτερον τὸν λόγον λέγει, ὅτι καὶ ἐπὶ τοὐ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος ὀρθῶς ἔχει ὁ πρότερον ἀποδοθεὶς διορισμός, ὅτι τὰ μὲν ὁμώνυμα οὐ συμβλητά, τὰ δὲ συνώνυμα συμβλητά. καὶ γὰρ τὸ πολὺ καὶ τὸ διπλάσιον ἀσύμβλητά ἐστιν ἐπὶ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος, διότι καὶ αὐτὰ ὁμωνύμως κατὰ ἀλήθειαν κατηγορεῖται· οὐ δοκεῖ δέ, ἐπειδὴ καὶ ὁ λόγος αὐτῶν ὁμώνυμος ὢν κατ’ ἀμφοτέρων λέγεται καθ’ ὧν καὶ τὸ ὄνομα. ὁ γὰρ λόγος τοῦ πολλοῦ ὁ λέγων ὅτι πολύ ἐστι τὸ τοσοῦτον καὶ ἔτι ὁμώνυμος καὶ αὐτός ἐστιν. ἄλλο γὰρ τῷ εἴδει τὸ ἐν ὕδατι τοσοῦτον καὶ ἔτι καὶ ἄλλο τὸ ἐν ἀέρι. καὶ τῶν ἴσων δὲ λόγος τὸ τῶν αὐτῶν μέτρων ἢ τῶν αὐτῶν ἀριθμῶν εἶναι, ἀλλὰ καὶ τούτων καὶ τὸ ὄνομα καὶ ὁ λόγος ὁμωνύμως κατηγορεῖται, ὧν κατηγορεῖται. διὸ οὐ συμβλητὰ οὐδὲ κατὰ τὸ ἴσον τὸ ὕδωρ καὶ ὁ ἀήρ. οὐδὲ γὰρ εἰ τοῖς ὄγκοις ἴσα, καὶ ταῖς δυνάμεσιν ἴσα ἐστίν. καὶ ὁ τοῦ διπλασίου δὲ λόγος ὁ λέγων δύο πρὸς ἓν ὁμώνυμός ἐστι. καὶ γὰρ καὶ τὸ ἓν αὐτὸ ὁμώνυμόν ἐστιν, εἴπερ ἄλλως μὲν κατηγορεῖται κατὰ οὐσίας ἄλλως δὲ κατὰ ποιότητος. εἰ δὲ τὸ ἓν ὁμώνυμον, καὶ τὰ δύο. ὁ δὲ ἐξ ὁμωνύμων [*](1 ἑτέρου aF 2 αὐτ(??) F οὐδὲ om. F κατηγορούμενα] λεγόμενα M 3 τοῖς ἐπὶ τῶν εἰρημένων εἰρημένοις M κἄν F: καὶ aA1: μὲν Α2: καὶ εἰ M 5 ἀκολουθεῖν F τῷ καὶ M 7 Ἢ om. F ἐπί τε F post ἕως τοῦ ante ἀλλὰ add. μὴ κατά τι χρῶμα ἀλλ’ ἧ χρῶμα F 9 Ἢ τρὶς δύο λόγους συγκρίνουσα M 11 καίτοι] καὶ τοῖς F ἀμφοῖν] αὐτῶν Μ 14 τὸν ὄγκον F: τοῦ ὅκου M 15 καὶ ἐπὶ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος scripsi: τοῦ prius om. Μ: ὕδατος om. Α: ὕδατος καὶ τοῦ om. aF 16 πρότερος a ὁρισμός F: περιορισμός M οὐ om. F 18 post ἐπὶ add. μὲν M ὁμωνύμως] συνωνύμως M 19 ὁμωνύμως A1 21 ὅτι τὸ πολὺ τὸ τὸ om. E] τοσοῦτον καὶ ἔτι ἄλλο τὸ [om. E] τοσοῦτον Arist. (aliter Shutiani). etiam Simplicium hic continuasse καὶ ἔτι ἄλλο τοσοῦτον ex ν. 22 verisimile 22 αὐτόν F 23 καὶ τῶν] καὶ τοῦτο Μ τῶν ἴσων λόγων F μερῶν V 24 εἶναι om. M 25 διὸ καὶ οὐ Μ 26 οὐ F εἰ] ἐν M ταῖς] τοῖς F 27 δὲ om. F ἐστι om. F καὶ (ante τὸ) om. F 28 αὐτῶ F κατὰ οὐσίας κατηγορεῖται a 29 τὰ δύο ὁ δὲ ἐξ ὁμωνύμων] ὁ F τἄ δύο] τὰ β M)
Ἀλλ’ ἥ γε τοῦ Ἀριστοτέλους ἀγχίνοια καὶ πρὸς τοῦτον ἐνίσταται τὸν [*](253r) λόγον ἐντρεπτικῶς. τούτῳ γὰρ χρώμενον, φησίν, ἔστιν ἀναιρεῖν ἐκ τῶν ὄντων τὴν τῶν ὁμωνύμων φύσιν λέγοντα καὶ τὰ ὁμολογουμένως ὁμώνυμα μὴ εἶναι ὁμώνυμα, ἀλλ’ ἕν τι καὶ ταὐτὸ σημαίνειν. μὴ παραβάλλεσθαι δὲ πρὸς ἄλληλα διὰ τὸ ἐν διαφόροις εἶναι τοῖς δεκτικοῖς τὸ αὐτό. οἷον λευκὸν ταὐτὸν μὲν καὶ τὸ ἐν φωνῇ καὶ τὸ ἐν σώματι σημαίνειν, μὴ εἶναι δὲ συμβλητὰ τὴν φωνὴν καὶ τὸ σῶμα κατὰ τὸ λευκόν, διότι ἄλλο τῷ εἴδει ἑκάτερον τῶν δεδεγμένων αὐτό ἐστιν· ἄλλο γὰρ τῷ εἴδει φωνὴ καὶ ἄλλο σῶμα. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ γλυκὺ ταὐτὸν μὲν ἐρεῖ τις σημαίνειν ἐν φωνῇ καὶ ἐν χυμῷ, μὴ συγκρίνεσθαι δὲ φωνὴν καὶ χυμὸν κατὰ τὸ γλυκύ, ὅτι τὰ δεκτικὰ αὐτῶν ἕτερα τὴν φύσιν ἀλλήλων ἐστίν. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἴσον ταὐτὸν μὲν ἐπί τε ὕδατος καὶ ἀέρος, οὐ συμβλητὰ δὲ τὸ ὕδωρ καὶ ὁ ἀὴρ κατὰ τὸ ἴσον, ὅτι διαφέροντα ὄντα τὸ αὐτὸ δέδεκται.
Προστίθησι δὲ καὶ ἄλλο ἐπιχείρημα τοῦ αὐτοῦ δεικτικόν, ὅτι οὐκ ὀρθῶς λέγει ὁ λέγων τὰ αὐτὰ τῇ φύσει μὴ συγκρίνεσθαί ποτε διὰ τὸ ἐν διαφόροις εἴσεσιν εἶναι, καὶ φησὶν ὅτι οὐκ ἔστι τὸ τυχὸν τοῦ τυχόντος δεκτικὸν καὶ μάλιστα τὸ πρῶτον, ἀλλ’ ἓν ἑνὸς φύσει δεκτικὸν καὶ τοῦ αὐτοῦ τῷ εἴδει, ὡς χρωμάτων ἐπιφάνεια, χυμῶν γεῦσις. καὶ ἀδύνατον ἢ τὰ αὐτὰ ὄντα ἐν διαφέρουσιν εἶναι πρώτως ἢ διαφέροντα ἐν τῷ αὐτῷ. ὥστ·ε ὅταν ἐν διαφέρουσιν ᾖ τι πρώτως, ὁμώνυμόν ἐστι, καὶ οὐ παρὰ τὸ ἄλλο εἶναι τὸ ὕδωρ καὶ ἄλλο τὸν ἀέρα ἄλλο ἔσται τὸ πολὺ καὶ τὸ διπλάσιον τὸ ἐν ἑκατέρῳ αὐτῶν τὰ αὐτὰ ὄντα τὴν φύσιν, ὥς φησιν ὁ ἀπορήσας, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ διάφορα τὴν φύσιν ἐστὶ καὶ ὁμώνυμα· διὸ ἐν διαφόροις τῷ εἴδει δεκτικοῖς ἐνεγένετο. ἀσφαλῶς δὲ καὶ ἐνταῦθα τὸ πρῶτον προσέθηκεν εἰπὼν ἀλλ’ ἓν ἑνὸς τὸ πρῶτον· δύναται γάρ τινα δευτέρως ὄντα δεκτικά τινος διαφέροντα ἀλλήλων κατ’ εἶδος συμβλητὰ ἀλλήλοις εἶναι κατ’ ἐκεῖνο, ὃ δευτέρως ἐδέξατο, διότι τὸ πρώτως αὐτὸ δεδεγμένον ἕν τι ὂν αὐτὸ τὴν φύσιν τῶν διαφερόντων ἐστί. καὶ γὰρ ἄνθρωπος καὶ ἵππος ἕτερα τῷ εἴδει ὄντα συγκρίνεται κατὰ τὸ λευκὸν τὸ ἐν αὐτοῖς, ὅτι τὸ πρῶτον αὐτὸ δεδεγμένον ἐν ἀμφοτέροις ἓν τὴν φύσιν ἡ ἐπιφάνεια. εἰπὼν δὲ ἓν ἑνὸς δεκτικὸν τὸ πρῶτον καὶ διὰ τοῦτο συγκρίνεσθαι ἀλλήλοις ὡς μὴ ὄντα ὁμώνυμα τὰ ἑνὸς εἴδους ὄντα, ἐπέστησεν ὅτι οὐκ ἀρκεῖ τὸ μὴ ὁμώνυμα [*](2 ἐντρεπτικός Α1 ἔστιν om. F 4 παραβάλεσθαι F: παραλαμβάνεσθαι M 6 λευκὸν μὲν ταὐτὸν μὲν M μὲν οὐ τὸ F σημαίνει a: σημαίνη compend. F 7 συμβλητὸν M κατὰ] καὶ M 8 δεδειγμένων M αὐτῶ ἐστιν F 8. 9 ἄλλο τὸ σῶμα M 9 σημαίνει aM 10 θυμῶ F μὴ om. M χυμὸν καὶ φωνὴν M 12 μὲν — ὕδατος om. M μὲν] ἐστιν compend. F τό τε ὕδωρ F 13 δέδεικται F2 14 δεκτικόν F2 16 τοῦ τυχόντος] οὗ δεκτικόν ἐστιν Arist. Shutiani ABC: om. Arist. vulg. sed cf. p. 1096,2 17 ἓν om. Μ 18 καὶ ante χυμῶν add. M γεῦσις scripsi: χυμοὶ aA1: ἡ γεῦσις A2F: ὑγρὸν M 22 τἄ ἐν F ὄπ om. M ὁ om. F 23 διαφέροντα M διὸ FM: διὸ sic A: δι’ ὃν a 24 ἐγένετο FM πρώτως F 26 διαφέρον F 27 δεδειγμένον FM 29 καὶ ἕτερα F κατὰ om. F τὸ (post ὅτι) om. M 30 αὑτὸ δεδεγμένον om. F post φύσιν add. ἐστὶν M)
p. 249a8 οὕτω καὶ περὶ κίνησιν ὁμοταχὲς ἕως τοῦ καὶ γὰρ ἡ [*](252v) φορὰ εἴδη ἔχει ἄν ἐκεῖνο ἔχῃ εἴδη, ἐφ’ οὗ κινεῖται.
Διαρθρώσας οὕτω τὸν λόγον καὶ δείξας ὅτι, εἰ μέλλοι τινὰ συμβλητὰ εἶναι, οὐ μόνον χρὴ αὐτὰ μὴ εἶναι ὁμώνυμα, ἀλλὰ μηδὲ κατ’ εἶδος ἔχειν διαφορὰν μήτε αὐτὰ καθ’ ἃ ἡ σύγκρισις γίνεται (οἰον τὰ λευκὰ μήτε ἐν οἷς ἐστι ταῦτα οἷον αἱ ἐπιφάνειαι αἱ κατὰ τὰ λευκὰ συγκρινόμεναι), ἀλλ’ ἓν εἶναι τῷ εἴδει καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὴν ἐπιφάνειαν, ἐπάνεισι λοιπὸν ἐπὶ τὸν προκείμενον λόγον τὸν περὶ κινήσεως, οὗ χάριν αἱ προειρημέναι ζητήσεις ἐκινήθησαν. προθέμενος γὰρ δεῖξαι ὅτι οὐ πᾶσα κίνησις πάσῃ συμβλητή ἐστιν οὐδὲ γὰρ ἡ ὁμοειδὴς πᾶσα· οὐδὲ γὰρ ἡ φορὰ ἡ ἐπὶ κύκλου τῇ ἐπ’ εὐθείας), ἵνα μὴ ἀδύνατον ἀκολουθήσῃ τι τὸ εἶναι εὐθεῖαν ἴσην περιφερείᾳ, καὶ διορίσας ἐπ’ ἄλλων παραδειγμάτων τὸ ζητούμενον, ὁμοίως ἔχειν φησὶ καὶ ἐπὶ τῶν κινήσεων. τῷ γὰρ πλείω εἴδη κινήσεως εἶναι οὐ μόνον τὰ κοινὰ οἷον φορὰν ἀλλοίωσιν αὔξησιν μείωσιν, ἀλλὰ καὶ καθ’ ἑκάστην τούτων, οὐ πᾶσα πάσῃ ἐστὶ συμβλητή, ἀλλὰ μόναι αἱ κατὰ τὸ [*](1 χρώματος F 4 τὸν λευκὸν a κατὰ om. F 5 ἡ] καὶ F τῶι μὴ AM: τῶ F: τὸ μὴ a 7 καὶ ἐν] ἀλλ’ ἐν M 8 δεκτικῶς F 9 οἷς aAM: ὧ F itemque v. 10 τὸ (post αὐτὸ) om. F λέγει om. F 10 δὲ om. FM 11 τὸ om. aF 12 διάφορα a 13 πρότερον A 14 μετέχοντα μᾶλλον F 15 λευκὸν μᾶλλον F 16 κινήσεως M 17 ἔχει εἴδη εἴδη· καὶ ἐκεῖνο ἐφ’ οὗ κινεῖται F εἴδη ἔχῃ collocat M 18 διαρθρῶν F μέλλει FM 20 καθ’ ἃ, ἆ in lit. 11 litt. M μήτε τὰ F 21 αἱ prius om. F αἱ alterum om. M 22 τὸ (post καὶ) om. F 23. 24 ἐκινήθησαν ζητήσεις F γὰρ] δὲ F 25 γὰρ ὁμοειδὴς πᾶσα Μ 2(1 τὸ γὰρ εἶναι M 26. 27 περιφ F 27 ἀλλήλων F ὁμοίως om. F 28 εἴδη, ἡ in ras. Α 29 post ἀλλοίωσιν add. καὶ quod om. post ἀλλὰ F 30 ἕκαστον M ἐστὶ AM: post συμβλητή F: om. a 30. 1092,1 μόναι κατὰ τὰ εἶδος cett. om. M)
Πλὴν αὐτὸς ζητεῖ, πότερον ἄρα τῷ ἑτέρῳ τῆς διαφορᾶς αἴτιόν ἐστιν ἡ φορὰ γένος ἔτι οὖσα ἢ ἡ γραμμὴ γένος οὖσα· ὁ μὲν γὰρ χρόνος ὁ αὐτὸς ὤν, οὐ τῷ εἴδει μόνον ὁ αὐτὸς ἀλλὰ τῷ ἀριθμῷ, οὐκ ἂν εἴη ταύτης τῆς διαφορᾶς αἴτιος. ἀλλ’ ἔοικεν τὴν τῶν γραμμῶν διαφορὰν αἰτιᾶσθαι τῆς τῶν κινήσεων διαφορᾶς· τὸ γὰρ ἄν δὲ τῷ εἴδει ᾖ ἄλλα [*](3 μήκει M ἐπ’ om. M εὐθείας F: εὐθεῖ seq. lac. II 1. M 4 πλείω εἴδη F ἡ (ante ἐπ’) om. M 7 τουτέστι — μήκους (8) om. M 8 παρατεταγμένον F 9 ἰσοταχὲς M 10 τῆς φορᾶς M ἡ om. F 11 ἐπ’ εὐθείας Ε ἔχει τὰ εἴδη F 12 οὖν om. F 14 μέλλει FM 15 δὲ om. F 16 οὐ συμβληταὶ om. M διαφοραὶ F: διάφοροι M 17 κἄν F ᾖ (post ἄν) om. M ἀδιάφορα F 18 φορὰν om. M καὶ om. M 19 λέγοι — εἰ οὖν (20) om. F λέγει M 20 post ἀδύνατον (alt.) iter, τί τὸ sed del. M 23 ἡ om. et γραμμῆς F 25 φοραί] διάφοροι F 28 ἐστιν αἴτιον M 29 διαφορὰ F ἔτι οὖσαι a (et AF ?) γὰρ om. F (ut Arist. A Sbutianus) 30 ὁ post χρόνος om. M οὕτω M ὁ (post μόνον) om. F ἀλλὰ καὶ aM ὁ αὐτὸς libri: ὁ αὐτὸς ἀεὶ Aristotelis cod. F: αὐτὸς ἀεὶ Shutiani: ἀεὶ Ar. vulg. 31 ταύτης post διαφορᾶς coll. M 32 τῆς διαφορᾶς τῶν κινήσεων F ἄν δὲ τῷ εἴδει ᾖ ἄλλα (ἀλλὰ AF) libri: ἄτομος Aristoteles vulg., sed ἀν’ δὲ (sic) superscr. Ε2 (auctore Vitellio): ἄτομος ἓν δὲ (sic) Κ)
Καὶ ἄλλην δὲ γραφὴν φέρεσθαί φησιν ὁ Ἀλέξανδρος ἔχουσαν οὕτως· ὁ μὲν γὰρ χρόνος ὁ αὐτὸς ἀεὶ ἄτομος τῷ εἴδει. ἢ ἅμα κἀκεῖνα εἴδει διαφέρει, ἀλλὰ τὴν μὲν γραφὴν ταύτην ἐκ τοῦ ἑτέρου ἑβδόμου βιβλίου ἐνταῦθά τις μετατέθεικε, καὶ οὐδὲν ἔδει πολυπραγμονεῖν αὐτὴν νῦν ὥσπερ οὐδὲ τὰ ἄλλα τὰ ἐκεῖ γεγραμμένα. πλὴν ἐπειδὴ ἀσαφῶς προῆκται, οὐδὲν κωλύει τὴν ἐπ’ αὐτῇ τοὺ Ἀλεξάνδρου ἐξήγησιν παραγράψαι· “ παρεμβεβλημένου, γάρ φησι, τοῦ πάντα χρόνον, ἐν ἇ τὰ ἅμα κινούμενα κινεῖται, τὸν αὐτὸν τῷ ἀριθμῷ καὶ ἄτομον εἶναι συναπτέον τῷ πότερον οὖν αἴτιον, ὅτι ἐστὶν ἡ φορὰ γένος ἢ ὅτι ἡ γραμμή γένος· τὸ ἢ ἅμα κἀκεῖνα εἴδει διαφέρει· τῇ γὰρ ἀπορία ὑποφέρει τὸ ἢ ἅμα κἀκεῖνα εἴδει διαφέρει, τουτέστιν ἀκολουθεῖ θατέρῳ θάτερον. πόθεν δὲ ἀρχομένης τῆς διαφορᾶς ἀκολουθεῖ ἡ τοῦ ἑτέρου διαφορά, ἐδήλωσε προσθεὶς καὶ γὰρ ἡ φορὰ εἴδη ἔχει, ἄν ἐκεῖνο ἔχῃ εἴδη. ἄν μὲν γὰρ τὰ ὑποκείμενα ᾖ τῷ εἴδει διαφέροντα, ἀνάγκη καὶ τὰς ἐν αὐτοῖς κινήσεις εἴδει διαφέρειν. οὐ μὴν ἀνάπαλιν, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἐπὶ πάντων ἀληθές· οὐ γὰρ αἱ κατ’ εἶδος διαφέρουσαι κινήσεις ἀεὶ ἐπὶ διαφόρων κατ’ εἶδος ὑποκειμένων γίνονται. αἱ γοῦν κατὰ τὰ χρώματα μεταβολαὶ αἱ κατ’ εἶδος διαφέρουσαι ἐπὶ ὁμοειδοῦς ὑποκειμένου γίνονται τῆς ἐπιφανείας· ὁμοίως δὲ κἂν αἱ γραμμαὶ εἴδει διαφέρωσιν, ἀκολουθεῖ καὶ τὴν ἐπ’ αὐτῶν κίνησιν εἴδει διαφέρειν. μήποτε δέ φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἐπὶ τῆς φορᾶς καὶ ἀντιστρέφει· καὶ γὰρ τῶν φορῶν εἴδει διαφερουσῶν καὶ τὰ ὑποκείμενα εἴδει διοίσει. ἢ ὁ αὐτός, φησί, λόγος καὶ ἐπὶ ἀλλοιώσεως καὶ ἐπὶ φορᾶς. ὅν [*](1 κατ’ ἐκεῖνα libri: καὶ ἐκεῖνα voluisse Simplicium credo cf. v. 7: κἀκεῖνα Arist. (sed κα in rasura E1) εἴδη διαφέρειν M 2 ἑξῆς F 3 φησὶν ἔχοι (om. εἴδη) F εἴδη ἔχῃ aAM (ut Ar. H): ἔχη ἔχῃ Arist. vulg. cf. v. 20: ἔχῃ om. F 4 εὗρον F τῶι εἴδει ~ ἦι καὶ ἐπ’ ἐκεῖνα Α: τῶ εἴδει ἦ καὶ ἐκεῖνα Μ: τῷ εἴδει ἡ ἐπ’ ἐκεῖνα F 5 διαφέρῃ F2 ἐλλείπει M φησὶ τὸ F ἡ τῶ ἑτέρω F 6 ἐν om. F ἀντιγράφοις ἑτέροις οὕτως εὑρὼν F εὑρών M 7 ἀλλὰ Α 8 δέ φησιν ὁ ἅλ’· γρ. φέρ’· a 9 ὁ (post χρόνος) om. Μ 10 ἐκ τῆς ἑτέρου M 11 μετέθηκε F simili qua Alexandri nostri codices interpolatione laborant cf. ad p. 1092,30 11. 12 νῦν αὐτὴν F: αὐτὸν νῦν M 12 σαφῶς M 13 προείρηται F οὐδὲ M 14 χρόνου M 15 ἀριθμὸν M 16 τὸ ἡ] τῶ ἡ M 17 τῆ γὰρ — διαφέρει (18) om. a τό ἡ] τὸ M 19 ἐδήλωσεν εἰπὼν M 20 διαφορὰ M εἴδη ἔχῃ M: εἴδη ἔχει F cf. ad v. 3 et p. 1095,26 23 ἀεὶ κινήσεις F 24 ὑποκείμενον Α1 γίνεται M κατὰ χρῶμα F τὰ superscr. A1 26 διαφέρουσιν aFM 27 καὶ om. F 28 post τὰ ὑποκείμενα add. καθ’ ἆ ἡ φορὰ, τοῦτον ἐπὶ ἀλλοιώσεως, sed punctis notavit F 29 καὶ φορᾶς (om. ἐπὶ) M)
’Ev δὲ τῇ λέξει ταύτῃ ἀσάφειαν ἔχειν ἐκεῖνό μοι δοκεῖ τὸ ῥητόν εἰ δὴ τοῦ μήκους ἐν τῳδὶ τὸ μὲν ἠλλοιώθη τὸ δὲ ἠνέχθη. πῶς γὰρ λέγεται ἀλλοιωθῆναί τι ἐν τῷ ἡμίσει εἰ τύχοι τῆς εὐθείας; εἰ μὴ ἄρα τὸ φερόμενον ἐν μὲν τῷ ἡμίσει τῆς εὐθείας φερόμενον ἅμ καὶ ἀλλοιοῖτο, ἐν δὲ τῷ ἡμίσει φέροιτο μόνον ἢ αὐτὸ ἢ ἄλλο · ἢ εἴ τι σῶμα συμπαρατεταμένον τῷ ἡμίσει τοῦ μήκους, κατὰ μὲν τὸ τοσοῦτον μῆκος ἠλλοιώθη, κατὰ δὲ τὸ ἕτερον ἥμισυ ἠνέχθη ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ ἑκάτερον. οὐ γὰρ ἔστιν εἰπεῖν τότε, ὅτι ἡ ἀλλοίωσις ὁμοταχής ἐστι τῇ φορᾶ̣, κἂν ὁ χρόνος ἴσως ᾖ κἂν τὰ διαστήματα ἴσα ᾖ τοῦ μήκους τό τε καθ’ ὃ ἀλλοιοῦται καὶ τὸ καθ’ ὃ φέρεται. καὶ ἴσως διὰ τοῦτο εἶπεν τοῦ μήκους ἐν τῳδὶ τὸ μὲν ἀλλοιοῦσθαι τὸ δὲ φέρεσθαι, ἵνα δείξῃ ὅτι, κἄν τὸ μῆκος ἴσον τις ὑποθῆται τῆς ἀλλοιώσεως, οὐδὲ οὕτως συμβληταί εἰσιν αἱ κινήσεις.
p. 249a17 Ὅτι δὲ ἐὰν δι’ οὗ. οἷον, εἰ πόδες, βάδισις ἕως τοῦ ὥστε σκεπτέον, τίς διαφορὰ κινήσεως.
Εἰπὼν διάφορον γίνεσθαι κατ’ εἶδος φοράν, ὅταν τὸ ἐφ’ οὗ ἡ φορὰ διάφορον ᾖ κατ’ εἶδος, προστίθησιν ὅτι κἂν τὸ δι’ οὗ ἡ φορὰ γίνεται διάφορον ᾖ κατ’ εἶδος, διάφορον καὶ ἡ φορὰ κατ’ εἶδος ἔσται · οἷον ἐὰν τὸ μὲν διὰ ποδῶν κινῆται τὸ δὲ διὰ πτερύγων, καὶ τῶν κινήσεων γίνεται διαφορά· καὶ γὰρ ἡ μὲν διὰ ποδῶν βάδισίς ἐστιν. ἡ δὲ διὰ πτερύγων πτῆσις· καίτοι ἐπ’ εὐθείας γίνεσθαι δυνατὸν ἄμφω. τοῦτο δὲ εἰπὼν ἐπιφέρει· [*](1 λόγον ἔχει M τὰ] τὰς F ἡ φορὰ om. M 2 ἡ (ante ἐν) om. M 3 ὥσπερ M 4 καὶ ὑπεριφερὴς (om. ἡ) M ἐκεῖ] ἔχει F 5 καὶ τὸ μέλαν F ἐρεῖ - φέρονται (8) om. M 9. 10 εἰ δὴ] εἰ μὴ M 10 δ’ F 11 τύχη F: τύχει (!) M 11. 12 εἰ δὲ μὴ ἄρα M 13 δὲ (post ἐν) om. F 13. 14 συμπαρατεταμμένον M 14 τὸ om. M 15 ἥμισυν Μ ut saepe 19 τὸ aA2FM: τῶι Α μῆκος AFM : μήκει a 20 συμβλητά M 21 ὅτι δὲ ἐὰν δι’ οὗ AFM: ἔτι (ex Ar. vulg.) δὲ ἄν δι’ οὗ a: in mrg. γρ. ὅτε δὲ ἐν ὧι A1 (ut Ar. cod. F): ὅτε δὲ ἐν ὧι Arist. Ε2 ν ὧι in rasura, videtur habuisse ὅτε δὲ ἐὰν δι’ οὗ ut corr. I): ὅτε δ’ ἂν δι’ οὗ Κ: ὅτε δ’ ἐν ᾧ οὐ Shntiani (om. οἷον — ὃ οὔ) οἷον εἰ πόδες om. M in lac. XV litt. 22 ὥστε AF cf. p. 1096,3: ὥστε τοῦτο ut Arist. vulg. et aA2: τοῦτο Μ qui ante τοῦτο lacun. XXII 1. exhib. τίς] τίς ἡ M 23 γίνεσθαι διάφορον F διαφορὰν aM 24 διάφορος ἐστὶ κατ’ F γίνεται aM: γίνηται AF 25 καὶ ἡ φορὰ ἔσται κατ’ εἷδος διάφορον F 26 πολλῶν F κινεῖται Α 26. 27 τῶν κινήσεων γίνεται κινῆται A] διάφορα φορά F] AF: ταῦτα διάφορα ἔσται a: τὰ τῶν κινήσεων εἴδη διάφορα M 27 ἡ δὲ] ἣν F)
Εἰπὼν δὲ πρότερον μὲν ὅτι ῾ ἐὰν ἔχῃ εἴδη τὸ ἐφ’ οὗ κινεῖται, καὶ ἡ φορὰ εἴδη ἔχει τουτέστι διαφορὰς κατ’ εἶδος, νῦν δὲ ὅτι, ἐὰν τὸ ὑποκείμενον ἀδιάφορον ἡ τῷ εἴδει, καὶ ἡ κίνησις ἀδιάφορός ἐστι, συντομωτέραν ποιῶν τὴν θεωρίαν· ὅταν, φησί, ζητῶ μὲν ποῖαι κινήσεις συμβληταὶ καὶ ποῖαι ἀσύμβλητοι, οὐκ ἀνάγκη τὸ ὑποκείμενον σκοπεῖν, ἀλλ’ ἀρκεῖ τὴν κίνησιν αὐτήν, περὶ ἧς ζητοῦμεν, ἢ συμβλητὴν ἢ οὒ πρόχειρον ἡμῖν οὖσαν σκοπεῖν, εἰ ἔχει διαφορὰς κατ’ εἶδος· πάντως γὰρ ὁμοίως ἔχει καὶ τὸ ὑποκείμενον, καὶ οὐδὲν δεόμεθα εἰς ἄμφω βλέπειν. ὥστε καὶ ὅτε ἐζητοῦμεν, πότερον αἴτιόν ἐστι τοῦ διαφορὰς ἔχειν, ἆρα ὅτι ἡ φορὰ γένος ἢ ὅτι ἡ γραμμὴ γένος, μάτην ἐζητοῦμεν. οὐ γὰρ διαφωνεῖ τὸ ὑποκείμενον [*](1 ἄλλο M οὐδὲ F 3 διαφέρει F 4 κινήσεις εἰσὶ F οὐ] ἐν a 4. 5 ἀμφότερα F 5 γίνονται Α1 7 ἢ] ἡ F 8 μᾶλλον om. M 9 οὐ om. M 10 ἐφ’ ὃν Α1 γραμμῆς εἴδη ἢ τὸ μὲν F 11 ἐφ’ ὧν ἡ eras, in V litt. litiira M 12 ἔστι F 13 ζητεῖ M 15 διαφορὰς F καὶ AF2: om. aA1M 16 ἐπὶ διαφόρων ut v. 17 F 17 γίνονται F 18. 19 εἰσὶ καὶ ἰσοταχῆ F 20 τὸ δὲ αὑτὸ F 21 διάφορον (omissis ὥστε εἴδει F) FM αὐτὸ] μὲν τὸ M 23 τό τῳ] πρὸς τῶ F ἤδη F 25 πρότερον μέν om. F cf. p. 249a16: post ὅτι Μ 26 διαφορὰ M ἔχει εἴδη FM 27 συντομωτέρων Μ 28 ποιός F1 30 εἰ συμβλητὴ Μ συμβλητὴν Brandis: συμβλητὴ libri 31 σκοπὴν F διαφορὰν F πᾶν F 32, 33 ζητοῦμεν F; cf. p. 249 a 14 33 ἐστιν αἴτιον M)
Πλείονα δέ φησιν αὐτὸν ὁ Ἀλέξανδρος εἰρηκέναι περὶ τῆς ἀσυμβλήτου κινήσεως, διότι οὔπω δέδεικται ὅτι οὐκ ἔστιν εὐθεῖα ἴση περιφερείᾳ, ἀλλὰ μεμένηκε ζητούμενον. διὸ καθόλου λέγει τῇ κατ’ εἶδος διαφορᾶ τῶν γραμμῶν τὴν κατ’ εἶδος διαφορὰν τῶν κινήσεων ἀκολουθεῖν.
p. 249a21 Καὶ σημαίνει ὁ λόγος οὗτος, ὅτι τὸ γένος οὐχ ἕν τι ἕως τοῦ διὸ οὐ δοκοῦσιν ὁμῶνυμίαι εἶναι οὖσαι.
Δείξας ὅτι αἱ μὲν ὁμοειδεῖς κινήσεις, ὧν τὸ εἶδος οὐκέτι διαιρεῖται εἰς ἄλλα εἴδη, διὰ τὸ μία φύσις εἶναι συμβληταί εἰσιν, αἱ δὲ διαφέρουσαι [*](254v) κατ’ εἶδος ἀσύμβλητοι, ὥσπερ πόρισμα ἐκ τῶν εἰρημένων συνάγει, ὅτι τὰ ὁμογενῆ οὐκ ἔστι συμβλητά, διότι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ εἴδει ἀλλὰ τῷ γένει. τὸ δὲ γένος οὐκ ἔστιν ἕν τι εἶδος ὥσπερ τὸ ἔσχατον εἶδος, ὃ μηκέτι διαιρεῖται εἰς εἴδη γένος γάρ ἐστι τὸ εἰς πλείονα εἴδη διαιρούμενον), ὥστε τὰ ὁμογενῆ καὶ μὴ ὁμοειδῆ οὐκ ἔστι συμβλητά. καὶ παρὰ τοῦτο, φησί, πολλὰ λανθάνει μὴ ὄντα μέν, νομιζόμενα δὲ συμβλητά· ὡς ἡ εὐθεῖα καὶ ἡ περιφερής, ὅτι γένος οὖσαν τὴν γραμμὴν καὶ διαιρουμένην εἰς ταύτας ὡς μίαν τινὰ φύσιν ἔχον τὸ γένος λαμβάνοντες καὶ τὴν εὐθεῖαν καὶ περιφερῆ ὡς ὁμοφυεῖς συμβλητὰς νομίζουσιν.
Εἰπὼν δὲ αἴτιον εἶναι τοῦ τὰ ὁμογενῆ τινας συμβλητὰ νομίζειν τὸ ἕν τι ἡγεῖσθαι τὸ γένος, ἐπάγει καὶ τὴν περὶ τὰ ὁμώνυμα συμβαίνουσαν ἀπάτην, δι’ ἥν, καίτοι πάντων τῶν ὁμωνύμων ἑτεροφυῶν ὄντων, εἴπερ ὄνομα μόνον κοινὸν ἔχουσι τὴν δὲ οὐσίαν διάφορον, καὶ ἀσυμβλήτων ὄντων, τινὰ ὅμως αὐτῶν συμβλητὰ δοκεῖ. τῶν γὰρ ὁμωνύμων, φησί πολλή τίς ἐστι διαφορά· καὶ γὰρ αἱ μὲν πολὺ ἀπέχουσιν ὥσπερ αἱ ἀπὸ τύχης, αἱ δὲ ἔχουσί τινα ὁμοιότητα ὡς αἱ εἰκόνες πρὸς τὰ πρωτότυπα, αἱ δὲ ἐγγύς εἰσιν ἡ γένει ἢ ἀναλογίᾳ, γένει μὲν τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν λεγόμενα· κοινὸν γάρ τι αὐτοῖς τό τε ἀφ’ οὗ καὶ τὸ πρὸς ὃ φαντασίαν [*](1 ἔχει F 2 εἴρηται] p. 249a2 cf. supra p. 1090, 16 τὸ τυχεῖν F 4 δέον] δὲ F ὂν om. Μ 5. 6 διῃρηκέναι παρ’ αὐτῶ F 11 γε ὁ a ut cod. F Arist. οὗτος om. M 12 ὁμωνυμία Μ: ὁμωνύμως F εἶναι οὖσαι Α: οὖσαι εἶναι F: οὑν οὖσαι a: οὖσαι M lo κινήσεις om. F 14 ἄλληλα F et ante ras. A συμβλητὰ F 16 ἐν aAM: ἓν F 16. 17 τῷ γένος M 18 τὸ] ὅπερ F διαιρεῖται F 19 μὴ om. M περὶ F 20 λανθάνει πολλὰ Arist. λανθάνειν FM 22 ταῦτα F: ταύτην Μ τὸ γένος ἔχον F 24 τινὰ FM 25 τὸ γένος om. F 27 ἔχουσι κοινὸν F ἀσύμβλητον ὄντων M 28 ὁμωνυμιῶν a ut Arist. [praeter E1) διαφορά ἐστι F 29 ἐπέχουσιν a 30 ἔχουσαι F ut Arist. 31 γένη μὲν M 32 ἐφ’ οὗ M τό (ante πρὸς) om. F)
p. 249a25 Πότε οὖν ἕτερον τὸ εἶδος ἕως τοῦ ἴση δὲ ἢ ἄνισος, ἧ ἐκεῖνο ἄνισον.
Εἰπὼν τὰ μὲν διαφέροντα κατ’ εἶδος ἀσύμβλητα εἶναι, τὰ δὲ ἀδιάφορα συμβλητά, ζητεῖ λοιπὸν πότε ἕτερον τὸ εἶδος καὶ διάφορον. ἆρα ὅταν τὰ ὑποκείμενα διαφέρῃ καὶ τὸ εἶδος ἕτερόν ἐστι τὸ ἐν τοῖς διαφόροις ὑποκειμένοις; οἷον τὸ λευκὸν τό τε ἐν ἵππῳ καὶ ἐν ἀνθρώπῳ ἆρα ἕτερόν ἐστι κατ’ εἶδος διὰ τὴν τῶν ὑποκειμένων διαφορὰν ἢ οὐκ ἀρκεῖ τὸ ὑποκείμενον μόνον διαφορὰν ἔχειν, ἀλλὰ χρὴ πρὸς τῇ τοῦ ὑποκειμένου διαφορᾷ καὶ τὸ εἶδος αὐτὸ διάφορον εἶναι, ὥστε ἄλλο εἶδος ἐν ἄλλῳ ἔχειν ὑποκειμένῳ τὰ διαφέρειν κατ’ εἶδος λεγόμενα; καὶ γὰρ εἴρηται ἤδη, ὅτι ἓν ἑνὸς δεκτικόν ἐστι, καὶ ὅτι ἀντακολουθεῖ ἀλλήλοις τά τε ὑποκείμενα καὶ [*](1 ἀποτελοῦν M: ἀποτελῶν F: ἀποστέλλον aA1, sed τ et ` ον) superscr. Α2 ἐστι om. F 2 καὶ γὰρ καὶ M καὶ ἡ καρδία om. F 2. 3 ἡ μονὰς καὶ τὸ σημεῖον M 3 καὶ (post μονὰς) om. F ἀρχὴ λέγεται] λέγεται ἓν κατὰ τὴν ἀρχὴν F 4 καὶ τὰ ὅμοια F 5 καἰ τὸ διπλάσιον M 7 πρότερον] p. 249 a 11 9 ἤδη aM αὐτὸ F post εἷδος add. ἕως τοῦ ἴση F 10 ὁ δὲ] οὐ δὲ F 11 τὰς κινήσεις om. F 12 τὰς οὐ συμβλητὰς νομιζομένας F, γρ. A2: τῶν ὡς συμβλητὰ νομιζόμενα AM: τῷ νῷ συμβλητὰ νομιζόμενα a 15 τῷ καὶ τῷ γένει M 16 ἐστὶ post ἀλλήλων add. Μ τὴν ὁμώνυμον F 17 τῆς πλάνης om. F κινήσεις — Πότε οὑν (20) om. F 20 ἡ] ὴ AM ἧι ex ἢ A: ἠ F: εἰ ut Arist. a 21 κἀκεῖνο F 22 ἀδιάγορα aM, ἀ postea adscripto A: μὴ διαφέροντα F 23 ἀδιάφορον M 24 ἆρα AM: ἄρα a: ἅμα F το ὺποκείμενον F 25 ὑποκείμενον M ἐν (post καὶ) om. F: τὸ ἐν Μ 27 μόνον om. M 29 εἴρηται] p. 249a3 ἓν om. F 30 δεκτικὸν M: δεικτικὸν aAF)
Ζητεῖ οὖν τίς ὅρος καὶ τίνι κρινοῦμεν, πότε ταὐτὸν σημαίνει τὸ λευκὸν ἢ τὸ γλυκὺ ὡς μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἔχον φύσιν, οἷον ὅταν ἐν ἵππῳ καὶ κυνὶ τὸ λευκὸν θεωρῆται, ἢ ἕτερον καὶ ἕτερον, ὅταν ἐν ἐπιφανείᾳ καὶ ἐν φωνῇ καὶ τὸ γλυκὺ τὸ ἐν χυμῷ καὶ ἐν φωνῇ· ἵνα οὖν μὴ ἐν τοῖς κατὰ μέρος περιπλανώμεθα , τίς ὅρος καὶ κριτήριον ἄν εἴη τῆς τοιαύτης διακρίσεως ; ἆρα οὖν, ὥσπερ ἐδόκει Πρωταγόρᾳ, ἡ αἴσθησις κριτήριον ἱκανὸν τῶν τοιούτων ἐστίν, ὥστε τὸ ἑκάστῳ φαινόμενον κτὰ τὴν αἴσθησιν τοῦτο καὶ ἀληθὲς νομίζειν, εἴτε ταὐτὸν εἴτε ἕτερον ἡ αἴσθησις ἀπαγγέλλει; ἡ οὐ χρὴ τῇ αἰσθήσει καὶ τῇ ἀπ’ αὐτῆς | φαντασίᾳ τὴν κρίσιν ἐπιτρέπειν, [*](254ar) πολλαχοῦ διαψευδομέναις, ἀλλὰ τῷ λόγῳ τὴν φύσιν καὶ τὴν ὕπαρξιν τῶν πραγμάτων ζητεῖν; ἐπεὶ ἥ γε αἴσθησις τὸ ταχὺ καὶ βραδὺ τῆς κινήσεως ἐπί τε τῆς εὐθείας καὶ ἐπὶ τοῦ κύκλου ὡς ὁμοφυῆ κρίνει.
ταῦτα ἐπὶ τῆς κατὰ τὴν φορὰν ἐννοίας ἀπορήσας, κἀν μὴ ὀνομάζῃ τὴν φοράν, ἀλλὰ λευκοῦ καὶ γλυκέος ἐμνημόνευσεν, ἐκτείνει τὴν ζήτησιν καὶ ἐπὶ τὰς ἄλλας κινήσεις καὶ μεταβολὰς ζητῶν, πῶς χρὴ καὶ ἐπ’ ἐκείνων εὑρίσκειν τὰ συμβλητὰ καὶ ἀσύμβλητα, τό ταὐτὸν καὶ μὴ ταὐτὸν διορίζοντας. καὶ πρῶτον τῆς ἀλλοιώσεως μνημονεύσας δείκνυσιν, ὅτι καὶ ἀλλοιώσεις εἰσὶ συμβληταί· ἔστι γὰρ τὸν μὲν ταχέως ἰαθῆναι τὸν δὲ βραδέως καὶ δηλονότι καὶ ἅμα τινάς. εἰ οὖν τὸ ὑγιάζεσθαι ἀλλοιοῦσθαί ἐστιν, ἔσται ἀλλοίωσις ἰσοταχὴς ἡ ἐν ἴσῳ χρόνῳ γινομένη. ἀλλ’ οὐκ ἦν ἀπλῶς ἰσοταχῆ ἐν φορᾷ τὰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινούμενα, ἀλλ’ ὅταν τὸ ἴσον ἐν ἴσῳ κινῆται· ἴσα δέ ἐστι διαστήματα τὰ τῶν αὐτῶν ὄντα μέτρων. ἀλλ’ ἐπὶ ἀλλοιώσεως τί ἄν εἴη τὸ καθ’ ὃ ἀλλοιοῦται τὸ ἀλλοιούμενον; δηλονότι ποιότης· ἡ γὰρ κατὰ ποιότητα μεταβολὴ ἀλλοίωσις λέγεται· τὸ δὲ ἴσον οὐκ ἔστιν ἐπὶ ποιότητος λεγόμενον, ἀλλ’ ὡς ἐν τῷ ποσῷ ἰσότης λέγεται, οὕτως ἐν τῷ ποιῷ ὁμοιότης, ὡς καὶ ἐν Κατηγορίαις διώρισται. τούτοις οὖν καλῶς ἐπιστήσας ἔστω, φησίν, ἰσοταχὲς εἶναι ἐπὶ ἀλλοιώσεως τὸ τὸ αὐτὸ μεταβάλλειν ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ, κοινὸν [*](1 ᾖ] ἐστι M 2 ἔσται ἕτερα Μ 3 ἔσται φύσεως M 6 πότερον F 8 θεωρεῖται Α καὶ ἕτερον om. M 9 ἐν (ante φωνῇ) utrobique om. F, altero loco M quoque γλυκὺ τῶι A 10 ἄν om. F τῆς om. Μ 13 εἴτε (post ταὐτὸν)] ἡ F ἐπαγγέλλει FM 14 οὐ χρὴ] οὐ χρῆται F: οὐχὶ M 16 ἐπιζητεῖν F βραδὺ καὶ ταχὺ F 17 ἐπὶ (ante τοῦ) om. F 18 τὴν om. F κἄν aA1A2: οἴαν FM ὀνομάζειν F : ὀνομάζει M 19 γλυκέος καὶ λευκοῦ M 21 τὰ ἀσύμβλητα M 21. 22 διορίζοντα F 23 τὸ μὲν FM τὸ δὲ FM 25 ἔσται ut Arist. Η et Shutiani: ἐστιν Ar. vulg. ἡ ante ἀλλοίωσις M 27 τὸ ἴσον om. F 28 μερῶν F 31 καὶ om. FM 31. 32 ἐν Κατηγορίαις] c. 6 p. 6a34. 8 p. 11a 15 32 διώρισται om. M οὑν om. F 33 τὸ (ante τὸ) om. F)
Καὶ τοῦτο δὲ χρὴ προσεῖναι ταῖς ἰσοταχέσιν ὑγείαις τὸ μήτε μᾶλλον μήτε ἧττον ἀλλ’ ὁμοίως ὑπάρχειν. ὃ γάρ ἐστιν ἐπὶ τῶν μὴ ἰσοταχῶν φορῶν τὸ ποτὲ μὲν θᾶττον ποτὲ δὲ βραδύτερον φέρεσθαι , τοῦτο ἐπὶ τῶν μὴ ἰσοταχῶν ἀλλοιώσεων δοκεῖ τὸ ποτὲ μὲν μᾶλλον ποτὲ δὲ ἧττον ἀλλοιοῦσθαι. ἐὰν δὲ τὸ πάθος μὴ τὸ αὐτὸ ᾖ , ἀλλὰ τὸ μὲν ἄλλο τὸ δὲ ἄλλο, ὥστε τὸ μὲν λευκαίνεσθαι τὸ δὲ ὑγιάζεσθαι, οὐδέν ἐστιν ἐν τούτοις, καθ’ ὃ συγκριθήσονται· οὔτε γὰρ ἴσον ὡς ἐπὶ τῶν ποσῶν, οὔτε ὅμοιον ὡς ἐπὶ τῶν ποιῶν, οὔτε ταὐτόν, ὅπερ κοινῶς ἐπ’ ἀμφοῖν λέγεται. καὶ τὴν αἰτίαν ἐπήγαγεν· κ.αθ’ ὃ γὰρ ἡ τῶν παθῶν διαφορά, καθ’ ἃ ἡ ἀλλοίωσις, εὐθὺς εἴδη ·ποιεῖ διάφορα ἀλλοιώσεως, κἂν περὶ ταὐτὸν ὑποκείμενόν γίνηται. καὶ χρὴ ἐν τῷ ᾗ ἤδη ταῦτα τὸ ᾗ δασύνειν. ἐρρήθη γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς φορᾶς, ὅτι αἱ ἀνομοειδεῖς κινήσεις οὐκ εἰσὶ συμβληταί· ὥστε οὐδὲ ἐπὶ ἀλλοιώσεως αἱ κατὰ τὰ διαφέροντα τῷ εἴδει πάθη γινόμεναι συμβληταί εἰσιν.
Εἰ οὖν αἱ κατ’ εἶδος διαφοραὶ τῆς τε φορᾶς καὶ τῆς ἀλλοιώσεως αἴτιαι τοῦ ἀσυμβλήτου εἰσί, δεῖ διῃρηκέναι παρ’ ἑαυτῷ πόσα φορᾶς εἴδη καὶ πόσα ἀλλοιώσεως, ἵνα τὰς προτιθεμένας γνωρίζωμεν, πῇ τε διαφέρουσιν ἀλλήλων καὶ πῇ οὔ. ἀλλὰ τὴν μὲν εἰς τὰ ἄτομα εἴδη διαίρεσιν ἑκάστης τῶν κινήσεων νῦν παρατρέχει, κοινὴν δὲ μέθοδον παραδίδωσιν ἀπὸ τῆς τῶν διαφορῶν κοινότητος εἰλημμένην. τὰ γὰρ διαφέροντα, ὡς αὐτὸς ἐδίδαξεν, ἢ γένει διαφέρει ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ. καθ’ ἣν οὖν διαφορὰν τὰ κινούμενα διαφέρει ἀλλήλων, οὐ κατ’ ἄλλο τι ἀλλὰ καθ’ ἃ κινεῖται (ταῦτα [*](1 τὸ τοῦ αὐτοῦ M καὶ (ante ἀπορεῖ) om. F 5 ἠλλοιωμένα om. F 5. 6 ἢ τἀς μεταβεβληκυίας κατὰ τὰ αὐτὰ πάθη ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ F 6 φασὶ M προστεθέντος F: προθέντος M 7 ἡ om. M ὑγίαν a ut in proximis saepe Α1 8 γίνεται] λέγεται F 9 ὀφθαλμὸν F ἢ τὸ F 11 προσθεῖναι F ὑγιείαις Μ ut saepe 12 μὴ om. M 15 τὸ δὲ ἄλλο om. F 17 οὐδὲ γὰρ F 18 τῶν ποιῶν FM: ποιῶν aA ταυτὸν a: ὅμοιον AFM 19 ἆ ἡ] ὃ F 20 γίνεται M 21 ἤδη] εἴδη F ᾖ δασύνειν] ἥ δι’ ἅ sic M ἐρρέθη F καὶ om. M 22 αἱ μὲν FM ἀνομοειδὴς M 23 τὰ om. F 24 ἒν οὖν M 25 ἀσυμβλήτοις M εἰσί, δεῖ] εἰς εἴδη F πόσω διαφορᾶς M 25. 26 εἴδει καὶ πόσα καὶ τῆς F 26 προστιθεμένας F 26. 27 διαφέρει F 28 κοινήσεων M παραδείκνυσιν F 29 κοινώτητος Α1 29. 30 ἐδίδαξεν p. 249 b 12 cf. Top. Α 7. 103a7 30 γενέσει F διαφέρειν Α ἢ (ante εἴδει) om. Α (add. A1) καθ’ ἣν] anacoluthia statuenda est; respondet αὕτη p. 1100,1 31 καθ’ ἆ] κατὰ τὸ M)
οὕτως τῇ διαφορᾷ καὶ ταυτότητι τοῦ πάθους τὸ ἀσύμβλητον καὶ συμβλητὸν ἐπὶ τῶν ἀλλοιώσεων χαρακτηρίσας, ὡς τῆς ἀλλοιώσεως κατὰ πάθος γινομένης, καὶ βουλόμενος προσθεῖναι καὶ τὴν κατὰ τὸ ὑποκείμενον διαφορὰν ἐρωτᾷ πάλιν πότερον, ἐὰν ἰσοταχεῖς αἱ ἀλλοιώσεις ὦσι, τὸ πάθος δεῖ μόνον αἰτιάσασθαι ὅτι τὸ αὐτὸ ἢ μᾶλλον ὅτι ὅμοιον (τοῦτο γὰρ οἰκειότερον ὄνομα τῆς ποιότητος καὶ τῆς ἀλλοιώσεως, ὥσπερ τὸ [*](254av) ταὐτὸν τῆς οὐσίας), ἢ καὶ τὸ ὑποκείμενον καὶ ἀλλοιούμενον, ὅταν ἐν ἑκάστῳ τῶν ἀλλοιουμένων ἴσον ᾖ τὸ ἀλλοιούμενον, οἷον τῆς ἐπιφανείας τὸ εἰς τὸ λευκὸν μεταβεβληκὸς ἴσον ᾖ ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ. καὶ πρὸ ὀλίγου δὲ τοῦτο ἀπορήσας , ὅτε ἔλεγε πότερον οὖν ἐν ᾧ τὸ πάθος ἢ τὸ πάθος δεῖ συμβαλεῖν, καὶ τὸ πάθος αἰτιασάμενος, νῦν προστίθησι τὸ ἐν ᾧ τὸ πάθος πρὸς ἄμφω λέγων χρῆναι βλέπειν καὶ πρὸς τὸ πάθος εἰ ταὐτὸν ἢ ὅμοιον [*](1 αὐτὴ F 4 τὸ (ante ποσὸν et ποιόν) om. F γένει AF: γένη aM 6 εἴδει post κινήσεις Arist. 8 αἱ om. M ὅπερ om. F 10 διήρθρωται F 11 καθ’ ὃ FM 11. 12 τὰ συμβλητὰ καὶ ἀσύμβλητα F 12 αἱ om. F 13 καθ᾿ αὐτὸ Ar. cod. F: καθ’ αὐτὰ Ar. vulg. post καὶ μὴ inser. συ· seq. I litt. litura M 14 εἴδει om. M εἰ τύχη M 16 διαφέρει M 18 ψῇ FM1 19 τῷ (ante τὰ) om. M 20 εἴδει — γίνεται (22) om. M αὕτη F 24 καθὰ A1 26 ὦσι] ὡς F 27 δεῖ] δὴ M 29 ἡ om. M καὶ (ante τὸ) om. F ἐν om. M 30 post ἐπιφανείας add. ἄν a 30- 31 τὸ εἰς λευκὸν M 31 ὀλίγον FM 34 λέγων om. M εἰ] ἡ F)
p. 249b19 Καὶ ἐπὶ γενέσεως δὲ καὶ φθορᾶς τὸ αὐτὸ σκεπτέον ἕως τοῦ τὸ δὲ ποσὸν μεῖζον.
Γὰς αἰτίας τῶν συμβλητῶν καὶ ἀσυμβλήτων μεταβολῶν ἐπί τε φορᾶς παραδοὺς καὶ ἐπὶ ἀλλοιώσεως τὴν αὔξησιν καὶ τὴν μείωσιν παρεὶς ἐπὶ τὴν γένεσιν μετέβη καὶ τὴν φθοράν, ὡς γνώριμον δὲ ὂν ἐκ τῶν προειρημένων παρῆκε τὴν αὔξησιν καὶ τὴν μείωσιν. ἡ γὰρ τοῖς ὁμοειδέσιν ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἴση γινομένη προσθήκη δι’ ὅλου ἰσοταχὴς αὔξησις καὶ ἡ ἀφαίρεσις ἡ τοιαύτη αύτη μείωσις ἰσοταχής· τὸ γὰρ ἴσον καὶ ἐπὶ τῆς αὐξήσεως καὶ μειώσεως οὕτω λέγεται ὡς καὶ ἐπὶ τῆς φορᾶς. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ὡς σαφὲς παρῆκε, ζητεῖ δὲ ἐπὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς, πῶς γένεσις γενέσει καὶ φθορὰ φθορᾷ ἰσοταχὴς λέγεται. καὶ ὥσπερ διαπορῶν καὶ ἐρωτῶν· ἆρα, φησίν, ἰσοταχὴς λέγεται γένεσις, εἰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὰ αὐτὰ τῷ εἴδει καὶ ἄτομα κατὰ τὸ εἶδος γίνοιτο οἷον ἄνθρωπος, ἀλλὰ μὴ κατὰ γένος τὸ αὐτὸ οἷον ζῷον; θάττων δὲ γένεσις, ὅταν ἐν τῷ αὐτῷ ἴσῳ μόνῳ μὴ τὸ αὐτὸ ᾖ τὸ γεγονός, ἀλλὰ ἕτερον, οἷον εἰ ἀνθρώπων γινομένων ὁ μὲν ἤδη γεγονὼς εἴη ἄνθρωπος ἐν τῷ ἴσῳ ἢ τῷ αὐτῷ χρόνῳ, ὁ δὲ μηδέπω, ἀλλά τι μέρος εἴη τῶν ἐν αὐτῷ γεγονός, μηδέπω δὲ αὐτός.
Εἰπὼν δὲ θάττω, εἰ ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἕτερον εἴη γεγονός τι καὶ μὴ τὸ αὐτό, ἀπολογεῖται ὑπὲρ τοὐ ἕτερον εἰπεῖν καὶ μὴ θεῖναί τι ἴδιον ὄνομα. οὐ γὰρ ἔχομεν, φησί, τινὰ δύο, ἃ ἡ ἐπὶ τῆς κατ’ οὐσίαν μεταβολῆς ἑτερότης σημαίνει, ὥσπερ ἐπὶ τῆς κατὰ ποιότητα μεταβολῆς ἡ ἀνομοιότης τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον σημαίνει. καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ ποσότητα κοινὸν μὲν ἡ ἀνισότης, δύο δὲ σημαίνει τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον. οὐχ οὕτω, φησίν, [*](1 εἴη] ἡ M ᾗ ἴσον scripsi cf. in lemmate ᾖ ἐκεῖνο ἄνισον: ἡ ἴσον Α: καὶ ἴσον F: εἰ ἶσον ex Arist. aM 2 ante ὅμοια et ἴσα add. ἢ Μ 3 τις ἀλλοίωσις aA2M: τις ἀλλοίω Α1: τοῖς ἄλλοις F 4 δεδειγμένα FM 5 ἡ] ἡ Α 6 δὲ om. F 8 post αἰτίας add. ὡς M τῶν ἀσυμβλήτων καὶ συμβλητῶν F μεταβαλὼν Μ 9 ἐπὶ (post καὶ) om. aM 10 μεταβέβηκε a φοράν Μ 12 ἴση om. M γενομένη F προσθήκη] προσθέσθαι Μ ἡ ’scr. A 13 μειώσεις ἰσοταχεῖς M καὶ ἐπὶ τῆς μειώσεις M 14 καὶ om. FM 15 πῶς δὲ F φθορὰ om. Μ 16 ἰσοταχῶς F λέγεται ἰσοταχὴς (17) om., sed add. in mrg. 1 18 γίνοιτο a 19 θᾶττον Α1Μ (similiter errant Aristot. codd. EK) αὐτῷ om. F 21 γεγονὼς M: γεγονὸς aAF 21 ἡ ἐν τῶ χρόνω αὐτῶ ὁ μηδέπω F τῷ (post ἢ) om. M 22 δὲ om. F 23 θᾶττον M cf. p. 1102,4 γεγονότι καὶ Μ 24 εἰπὼν F θεῖναί τι scripsi: θεῖναι ἢ Α: θεῖναι aFM 25 ἁ aA2: om. A1FM ἡ] ἢ Μ μεταβολῆ Μ 26 σημαίνειν M ὥσπερ παὶ ἐπὶ Μ ποιότητος μεταβολῆ Μ 27 τὸ (post καὶ) om. F ἐπὶ τῇ Μ 28 τὸ οὖν μεῖζον F)
p. 249b27 ἐπεὶ δὲ τὸ κινοῦν κινεῖ τι αἰεὶ καὶ ἔν τινι ἕως τοῦ καὶ τὴν ἡμίσειαν τῆς Γ ἐν τῷ ἡμίσει τοῦ Δ χρόνου κινήσει.
οἰκεῖος καὶ αὐτὸς ὁ λόγος ἐστὶ τῷ περὶ τῆς τῶν κινήσεων συγκρίσεώς [*](1 ἔχομέν τινα aAF: in lac. litt. XII vel XIII om. M ἡ (post ἧς) om. F 4 θάττων M ῥητέον τε καὶ βραδυτέρων M 5 ἡ] ἦ 5. 6 ὁμοειδὴς ἀριθμὸς M 6 γένοιτο FM2: γίνηται M1 ὅταν] ὁ τῶν F τῷ (post ἡ) om. a 7 γίνηται scripsi: γένηται libri 8 ἐλάττω F θάττων F 9 βραδύτερος F ἀνθρωπωπείων Μ 10 κατὰ τὸ a πάθος] πλῆθος M 10. 11 τῶν συγκρίσεων M 12 καὶ ἐπὶ — ἔλαττον (13) om. Μ 13 αὐτοῦ F 14 τῶ ὑπερέχοντι F 15. 16 εἶπεν ἀνώνυμον F 18 πυθαγορABBREVίοις A 19 τοὺς ἀριθμοὺς om. F 20 κέκλυδι F: κύκλυθι (post lac. IV litt.) M; cf. Pythagoreorum versuum fr. IX et X sylloges Nauckianae (post Iambl. V. Pyth. Petrop. 1884 p. 234) δ’ ἀνδρῶν (!) M 22 τε πότ’ ἔοικεν F: τε πάντ’ ἐπεποίηκας Μ 23 ὡρισμοὺς a τε om. F 24 τῶν om. FM 25 μεμυημένων F 27 κινεῖ τι αἰεὶ a: κινεῖ τι ἀεὶ F: κινεῖ τε ἆ in rasura) αἰεὶ τι τι postea insertum) A (ut Arist. F) quod fuerit olim κινεῖται αἰεὶ (ut Arist. Ε): κινεῖ ἀεί τι Shutiani : κινεῖται ἀεί M 27. 28 καὶ τὴν ὑμίσειαν (sic) ἐν τῷ ἡμίσει a ex Arist. vulg., plenius lemma Shutianis respondet 29 οἰκεῖος οὗτος ὁ λόγος M)
Προλαμβάνει δὲ ὡς ἐναργῆ τὸ πᾶν τὸ κινοῦν τὶ κινεῖν· οὐ γὰρ οἷόν τε κινεῖν μέν, μηδὲν δὲ κινεῖν, ἀλλ’ ὥσπερ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, οὕτω καὶ πᾶν τὸ κινοῦν τὶ κινεῖ. καὶ ὅτι ἐν τινι χρόνῳ κινεῖ τὸ κινοῦν· οὐ γὰρ οἷόν τε κίνησιν ἄνευ χρόνου γενέσθαι. καὶ ἔτι μέντοι μέχρι του κινεῖ· τοσονδὶ γὰρ μῆκος κινεῖ τὸ κατὰ φορὰν κινοῦν. καὶ τὰ μὲν ἄλλα ὡς ἐναργῆ παρέλαβεν, τούτου δὲ καὶ ἀπόδειξιν ἐπήγαγεν ἐκ τῶν πρότερον δεδειγμένων αὐτὴν ὑπομιμνῄσκων. εἰ γὰρ πᾶν τὸ κινούμενον κεκίνηται ἤδη καὶ τὸ κινοῦν κεκίνηκεν ἤδη διὰ τὸ ἐπ᾿ ἄπειρον τεμνομένης τῆς κινήσεως μὴ οἷόν τε εἶναι ἀρχὴν κινήσεως λαβεῖν, εἰ δὴ τὸ κινοῦν κεκίνηκε, τὸ δὲ κεκινηκὸς ποσόν τι διάστημα κεκίνηκε, τὸ κινοῦν ἄν εἴη πᾶν ποσόν τι διάστημα κεκινηκὸς ἤδη· οὐ γὰρ δύναται κεκινῆσθαι μὲν τι, μὴ τοσόνδε δέ. ὥστε πᾶν τὸ κινοῦν τί τε κινεῖ καὶ ἐν χρόνῳ τινὶ καὶ διαστήματι.
Ταῦτα προλαβὼν ὡς ἀξιώματα ἐπὶ τὰς ἀναλογίας ἔρχεται λοιπὸν τοῦ τε κινοῦντος κατὰ φορὰν καὶ τοῦ κινουμένου ὑπ᾿ αὐτοῦ καὶ τοῦ χρόνου [*](1 περιβολῆς M 3 εἰ om. F 4 κινούσης τῆς πολλαπλασίας ἐκείνου κινεῖ F ἐκείνης κινεῖ M 5 τῆς—πολλοστημόριον om. F 6 ἐκείνου M οἱ om. F ἄνθρωποι] ἄνδρες M 7 νηὸς F: νεὸς M κινήσει ante τῆς νεὸς M 9 τόδε τί scripsi : τὸ δέ τι aAM: τὸ τέ τι F 10 τόσῳ M νεὸς M 10. 11 ἐν τῶ αὐτῶ χρόνω post τοσόνδε διάστημα F 11 εἰ ἡ A: ἡ M: εἰ a: om. F 13 ἡ ὅλη ἡ a 16 διπλασίονι M 18 ποιεῖται τὸν λόγον M 20 προσλαμβάνει F ἐναργῶς F: ἐνεργῆ M τὶ κινεῖ M γὰρ post οἷόν τε F 22 κινεῖ τί a ὅτι om. M 23 post κινοῦν add. μένον F κίνησιν ante γενέσθαι F 25 καὶ om. F 26 προτέρων F: πρώτων M αὐτῷ a 27 κεκίνηται—κινοῦν om. F 28 εἶναι om. M ἀρχὴν τῆς F 29 κινοῦν] κινεῖν M 30 τι om. M 31 μέν τι] μέντοι M)
ταύτην ὁ Ἀλέξανδρος πρώτην τέθεικε τὴν ἀναλογίαν, τὴν πρώτην οἶμαι παρείς. δευτέραν δὲ τέθεικε τὴν λέγουσαν· εἰ ἡ ὅλη δύναμις τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους ἐν τῷ ἡμίσει χρόνῳ τὸ σταδιαῖον ἐκίνησε διάστημα, ἐν τῷ ὅλῳ χρόνῳ διπλάσιον κινήσει τοῦ σταδιαίου διαστήματος. καὶ ἡ ἀναλογία δήλη· ὡς γὰρ τὸ ἡμιώριον πρὸς τὴν ὥραν, οὕτω τὸ στάδιον πρὸς τὰ δύο, καὶ ἐναλλὰξ ὡς τὸ ἡμιώριον πρὸς τὸ στάδιον, οὕτω τὰ δύο στάδια πρὸς τὴν ὥραν· καὶ ἔστι μὲν τῇ πρὸ αὐτῆς ἀκόλουθός πὼς αὕτη τὸ μὲν διάστημα φυλάττουσα τὸ αὐτό, τὸν δὲ χρόνον μερίζουσα, οὐ μέντοι αὐτὴν [*](1 μὲν om. F 2 βάρος] μέρος F 3 A] πρώτη M τὸ γݲ FM: γݲ χρόνω M: χρόνος a 4 τὴν] τὸ a 5 ἢ (ante τὴν) om. F κινεῖν scripsi: κινεῖ aAFM 7 τό ἐξ] τῶ ἐξ M 8 κινηθήσεται aF διάστημα om. M 10 τούτω τὸ πεντατάλαντον M ἡμιορίωι Α1 12 ἡ Α δύναμις om. M 14 εἰ] ἡ F 16 αὐτὴ] τοιαύτη Μ 17 τοσοῦτον M ὅσω aF: ὅσον A2M: ὅσον om. A1 18 ὡς οὖν] ὅσον F 19 τοσοῦτον μεῖζον et ὅσον ἔλαττον M 22 ἡ om. F 23 ὡς καί τὸ M 24 τὸ ἥμισυν et mox τὸν ἥμισυ M ὁ (ante ὅλος) om., scd add. A1 25 πρὸς τὸ ἡμιώριον F 26 τὴν ἀναλογίαν πρώτην τέθεικε F 28 ἐν — χρόνῳ om. M 30 δήλη] ὅλη M 32 στάδια] διαστήματα M πρὸς τὴν ὥραν post οὕτω ponit F ἀκολούθως F 33. p. 1105,1 αὐτὴν οἶμαι om. M 33 αὐτὸ F)
p. 250a6 Καὶ ἡ ἡμίσει ἰσχὺς τῆς Α τὸ ἥμισυ κινήσει ἕως τοῦ τὴν ἡμίσειαν τῆς Γ, τοῦ μήκους.
Τετάρτην ἀναλογίαν ἐπάγει νῦν πρώτως τὴν δύναμιν μερίζων, ἅμα δὲ καὶ τὸ βάρος, καὶ δεικνὺς ὅτι ἡ ἡμίσεια δύναμις τὸ ἥμισυ βάρος ἐν τῷ ὅλῳ χρόνῳ, ᾧ ἡ ὅλη δύναμις τὸ ὅλον βάρος ἐκίνει, τὸ ἴσον διάστημα τῷ ἐξ ἀρχῆς κινήσει· ἡ γὰρ αὐτὴ ἀναλογία μένει τῆς δυνάμεως πρὸς τὸ βάρος, ὃ καὶ | αὐτὸς ᾐτιάσατο. ὡς γὰρ ἡ Α ἰσχὺς πρὸς τὸ Β βάρος, [*](254bv) οὕτω τὸ ἥμισυ πρὸς τὸ ἥμισυ, ὥστε ἴσον ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινήσουσιν. εἶτα καὶ πέμπτην προστίθησιν, ἐν ᾗ τῆς μὲν δυνάμεως πάλιν τὸ ἥμισυ λαμβάνει, βάρος δὲ τὸ ἐξ ἀρχῆς, καὶ χρόνον ἐκεῖνον τὸν Δ. καὶ λέγει ἇι τὸ ἥμισυ κινήσει τοῦ Γ μήκους. εἰ γὰρ ἡ ὅλη δύναμις τὸ ὅλον βάρος ἐν τῷδέ τινι τῷ χρόνῳ τοσόνδε διάστημα ἐκίνει, τὸ ἥμισυ τῆς δυνάμεως ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ αὐτὸ βάρος τὸ ἥμισυ κινήσει τοῦ διαστήματος. ὡς γὰρ ἡ ὅλη δύναμις πρὸς τὸ ὅλον διάστημα, καὶ τὸ ἥμισυ πρὸς τὸ ἥμισυ καὶ ἐναλλάξ· καὶ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ ἡ ἐλάττων δύναμις ἔλαττον διάστημα κινεῖ καὶ τοσούτῳ ἔλαττον, ὅσῳ αὐτὴ ἐλάττων. τοῦ δὲ αὐτοῦ διαστήματος ὄντος πρὸς τὸν χρόνον ἀντικειμένην ἀναλογίαν ἔχει ἡ δύναμις. ἡ γὰρ ἐλάττων δύναμις τὸ αὐτὸ διάστημα ἐν πλείονι χρόνῳ κινεῖ τῆς μείζονος καὶ τοσούτῳ πλείονι, ὅσῳ αὐτὴ ἐλάττων ἐστίν. τὴν δὲ νῦν προτεθεῖσαν ἀναλογίαν, ἐν ᾗ τῇ δυνάμει ἀνάλογον ἐλαττοῦσθαι τὸ διάστημα ἔδειξε, προιὼν διελέγξει διὰ τῆς ἐφεξῆς ῥήσεως ὡς οὐκ ἀεὶ τὸ ἀραρὸς ἔχουσαν. ἔστι γάρ τι μόριον τῆς κινούσης τὴν ναῦν δυνάμεως, εἰ ἑκατὸν ἄνδρες ἕλκουσιν αὐτὴν σταδίου διάστημα, ἡ τοῦ ἑνὸς ἀνδρὸς δύναμις, ἥτις οὐ μόνον τὸ ἑκατοστὸν μέρος τοῦ σταδίου ἀδυνατεῖ τὴν ναῦν ἑλκύσαι, ἀλλὰ καὶ τὸ ὁποσονοῦν ἐλάχιστον.
[*](1 παρὰ] περὶ τῶν sic F τρίτη] μετρητὴ F 2 τὸ βάρος F1 λέγει ὅτι om. F 3 ἡμιστάδιον AFM : ἥμισυ στάδιον a 4 πρὸς τὸ ἡ sic F 5 εἰ om. F τὸ βάρος ὅλον F 7 τῆς ᾱ AF et Arist. Shutiani: τῆς πρώτης M: om. a et Arist. vulg. 8 τοῦ μήκους om. a ut Arist. cf. p. 1106,3 9 τετάρτην τὴν F πρῶτος corr. ex πρῶτος M δὲ om. F 11 ἐν ᾦ Μ ὅλη post δύναμις F 11. 12 τὸ ἐξ M 13 ἠτήσατο F A] πρώτη FM Β] δεύτερον FM (sed in mg βݲ 15 πέμπτον F ἐν ᾦ F 17 τοῦ μήκους #x772; F 18 τοσόνδε] τὸ ὅλον F ἐκίνει — χρόνῳ (19)] ίεισιν ἡ ἡμίσεια δύναμις F 22 αὐτὴ ἔλαττον F1 23 ἀνακειμένην F 24 τῆς] τοῦ F 25 πλείονι aA2: πλεῖον Α1: πλείων F: πλέον M αὕτη M νῦν om. M 26 τῇ om. F τὸ ἀνάλογον F 27 ἑξῆς F1 28 ἀραρὸς a: ἀρα~ρὸς sic A: βάρος FM τῆς κινήσεως F τῆς ναῦν M 29 διάστημα σταδίου F 31 ἑλκύσαι] ἕλκουσαν M καὶ ὁποσωνοῦν F)Φέρεται δέ τις καὶ τοιαύτα γραφὴ ταύτης τῆς λέξεως· καὶ εἰ τὸ E [*](254bv) τὸ Ζ κινεῖ ἐν τῷ Δ χρόνῳ τὴν Γ, οὐκ ἀνάγκη ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ τὸ ἐφ᾿ οὗ τὸ E διπλάσιον τοῦ Ζ βάρους κινεῖν τὴν ἡμίσειαν τῆς Γ. καὶ ἔστι τὸ ὑπὸ ταύτης τῆς γραφῆς λεγόμενον ἀληθέστερόν τε καὶ τοῖς ἐπιφερομέναις συνᾷδον.
p. 250a12 Εἰ δὲ τὸ A τὴν τὸ B κινήσει ἐν τῷ Δ ὅσην ἡ τὸ Γ ἕως τοῦ καὶ τὸ μῆκος ὃ πάντες ἐκίνησαν.
Δᾶ μὲν τῆς ταύτης λέξεως λέξεως ἔδειξεν, ὅτι ἐὰν ἡ ἡμίσεια ἰσχὺς τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους κινῇ διάστημά τι ἔν τινι χρόνῳ, καὶ τὸ διπλάσιον βάρος κινήσειν τὴν αὐτὴν ἰσχὺν τὸ ἥμισυ τοῦ διαστήματος ἐν τῶ αὐτῷ χρόνῳ· διὰ δὲ ταύτης ἀναιρεῖ τὸ τιν’ ἡμίσειαν ἰσχὺν δύνασθαι τὸ ὅλον βάρος κινεῖν ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ ἥμισυ τοῦ διαστήματος. ἔοικεν οὗν τὸ πρότερον εἰργμένον ἐπ’ ἐκείνων μόνων εἰρῆσθαι, ἐφ’ ὧν συγχωρεῖται τὰ μὲν κινεῖν, τὰ δὲ κινεῖσθαι· ἔστι γάρ τινα οὕτως ἔχοντα ὄντα πρὸς ἄλληλα, ὡς καὶ τὸ ὅλον τοῦ ὅλου κινητικὸν εἶναι, καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ ἡμίσεος ἀναλόγως καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ ὅλου, ἢ τοῦ διαστήματος ἐλαττουμένου ἢ τοῦ χρόνου πλεοναζομένου. καὶ δῆλον ὅτι ἐπὶ τῶν τοιούτων ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι ἐν ᾧ χρόνῳ ἡ ὅλη δύναμις τὸ ὅλον βάρος κινεῖ τοσόνδε τι διάστημα, ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους ὑπὸ τῆς ἡμισείας δυνάμεως τὸ αὐτὸ διάστημα κινηθήσεται, καὶ τὸ αὐτὸ βᾶρον ὑπὸ τῆς ἡμισείας δυνάμεως ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ ἥμισυ τοῦ διαστήματος, ἢ τὸ ὅλον διάστημα ἐν διπλασίῳ χρόνῳ· οὐ γὰρ περὶ τοῦ πάντως κινήσειν ἐκεῖνο εἴρηται, ἀλλ’ ὅτι, ἂν κινῇ, κατὰ τὴν ἐκκειμένην ἀναλογίαν κνίσει. οὐ γάρ πάντως τὸ ἥμισυ τῆς δυνάμεως κινητικὸν ἔσται τοῦ διπλασίου βάρους. ἔτι δὲ μᾶλλον οὐ πᾶν μόριον δυνάμεως πᾶν βάρος ὁποσονοῦν ἐλάχιστον διάστημα κινήσει ἐν ὁποσῳοῦν πλείστῳ χρόνῳ. λέγει οὖν ὅτι ἂν ἡ ὅλη δύναμις οἷον ἡ Α κινῇ βάρος τι τὸ B διάστημά τι τὸ Γ ἐν χρόνῳ τινὶ τῷ Δ, οὐκέτι τὸ ἥμισυ τῆς A δυνάμεως [*](1 γραφή] haec recepta est in Arist. 2 κινεῖ F: κινοῖ aA: κινοῖτο Μ χρόνῳ Shutiani BC: om. Ar. vulg. 3 τῷ ἐφ’ οὖ Μ τὸ εݲ a Α (Arist. Shutiani BC): εݲ F Arist. τὸ βݲ Μ (Shutianus D) ἡμίσει αὐτῆς a 5 ἐπιφερομένοις] ἑξῆς F: λεγομένοις Μ 6 F (ut Arist. codd. EK) ἡ τὸ aM superscr. A2 : om. A1F 7 καὶ ΑΜ: καὶ εἰς aF μῆκος] μὴ ὃ F ἐκίνησε F 8 Διὰ τῆς μὲν F ἐὰν om. F 9 κινεῖ F 10 κινήσει ἡ αὐτὴ ἰσχὺς τῶ ἡμίσει F 11 διά δέ — χρόνῳ (12) om. F 12 ἔοικεν οὖν] ἔ . . . . . . . . εἶναι M (lac. VIII litt. interpos.) 13 μένων Μ ἐφ’ ὧ Μ 15 ἀνάλογον F 15. 16 τοῦ ἥμισυ M 16 ἐλαττομένου FM 18. 19 ἐν τούτῳ χρόνῳ Μ 21 διπλασίονι M 19 post χρόνῳ addita ἡ ὅλη δύναμις τὸ ὅλον βάρος τοῦ β delet F 22 περὶ τῆς τοῦ παντὸς κινήσεως F πάντως aM: παντὸς Α (sed corr. A1) F ἄν] ἐὰν F τ κινῆ, η in ras. A1 23 ἐγκειμένην FM 23. 24 οὐ γὰρ πάν κινητικὸν ἔστι τὸ ἤμ’. τ. δ. τοῦ διπλασίου β. F 25 ὁπωσοῦν F κινήσει διάστημα Μ ὁποσωνοῦν a : ὁποσοοῦν M 26 ἐὰν FM οἷον om. Μ 27 τῶ #x772; F post τινὶ add. οἷον F Α om. F)
“Ἐκ δὲ τοῦ παραδείγματος δῆλον, ὅτι τὸ Α καὶ τὸ Z ἐπὶ τῆς κινούσης δυνάμεως τέθεικε, τὸ μὲν Α ἀντὶ τῆς ὅλης, τὸ δὲ Ζ ἀντὶ τῆς ὁποσησοῦν, ὅπερ ἀντὶ τοὐ E παρέλαβε, διότι τὸ E ὡρισμένως τὸ ἥμισυ ἐδήλου. ἀσάφειαν δὲ ἐποίησεν εἰπών ῾ὡς γὰρ τὸ μέρος τῆς Γ πρὸς ὅλην αὐτήν, οὕτω τὸ Z πρὸς τὸ ’ ἀλλ’ οὐ τὸ Α πρὸς τὸ Z. εἰ δὲ τὸ Z μὴ ὡς μέρος ὁποσονοῦν τῆς δυνάμεως ἔλαβεν, ἀλλ’ ὡς τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους, ὡς πρότερον ὅτε ἔλεγε “καὶ τοῦ Β βάρους τὸ Ζ ἥμισυ’’, ἐπειδὴ ἡ Α | δύναμις τὸ Β βάρος ἐν τῷ Δ χρόνῳ τὸ Γ διάστημα ἐκίνει, [*](255r) δῆλον ὅτι ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ ἥμισυ τοῦ Β βάρους, τουτέστι τὸ Z, [*](1 Β ἐν — ὅλον τὸ (2) om. M 2 τι μόριον F 3 περὶ τὸ ἑαυτῆς F 4 ὠνόμασται F E om. F 5 ἡμίσεως a ποιεῖσθαι F οἱουδηποτοῦν F 7 οὕτως F καὶ τὸ ὅλον M 8 Α om. F ut v. 11 et 13 11. 12 τὴν A] τὴν β M 12 post ὅλον add. οὐ γὰρ μόριον τῆς ἁ δυνάμεως πρὸς ὅλην τὴν ᾱ F 13 Δ] τετάρτω F Α om. M quoque 14 μηδὲν ἐν M πολλαπλασίονι M τοῦ] τῶ F χρόνῳ τοῦ δ M 15 εἰ] ἡ F 16 διαιρεῖται F ὥστε addidi τὸ ὅλον om. M 17 καὶ τὴν — διάστημα (17. 18) om. M τῆς] αὐτῆς F κινεῖ F 18 οἷον ναῦς ἂν ᾖ F ἡ (post ἄν) om. M 18. 19 νεολκουμένη F 19 ἄν ἕλκοιτο aFM: ἀνέλκοιτο Α τὸ] καὶ F 20 οὗ] οἷον F οἱ om. M νεολκοί F ὁρᾶται om. F 22. 23 ὁπωσοῦν M 24 εἰπὼν] cf. p. 250a14. 15 γݲ F 25 οὕτω τὸ Z πρὸς τὸ A] Alexander legit ὡς τὸ Z πρὸς τὸ Α cf. p. 1108,5. eius mutatio ὡς τὸ A πρὸς τὸ Z ut p. 1108,3 in Simplicium, sic in Aristotelem irrepsit (ubi Ε Vitellio auctore exhibet ὡς τὸ ἁ πρὸς τὸ ζ (Bekkerus falso ςݲ itemque vulgata inde fecit ὡς τὸ ᾱ πρὸς τὸ εݲ ἀλλ’ — τὸ Z om. M 27 ὅτε om. ἔλεγε] p. 250 a7 βάρους τοῦ ὅ ἥμισυν ἡ ᾱ M 28 ἡ (ante A) om. F τοῦ βݲ 29 βάρους βݲ)
p. 250a19 Διὰ τοῦτο ὁ Ζήνωνος λόγος οὐκ ἀληθής ἕως τοῦ τὸ ἴσον κινήσουσι μῆκος καὶ ἐν ἴσῳ χρόνῳ.
Εἰπὼν ὅτι οὐκ ἄν, εἰ ἡ ὅλη δύναμις τὸ ὅλον βάρος ἐκίνει ἔν τινι χρόνῳ διάστημά τι, ἤδη καὶ ἡ ἡμίσεια τῆς δυνάμεως τὸ ὅλον βάρος ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ κινήσει ἥμισυ ἢ μόριόν τι τοῦ διαστήματος (οὐδἒ γὰρ πᾶν μόριον τῆς κινούσης δυνάμεως τὸ ὅλον βάρος κινητικὸν τοῦ ὅλου ἔσται οὐδὲ ἐν ὁσῳοῦν χρόνῳ οὐδὲ ὁσονοῦν διάστημα), διὰ τοῦτο λύει καὶ τὸν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου λόγον, ὃν ἤρετο Πρωταγόραν τὸν σοφιστήν. “εἰπὲ γάρ μοι, ἔφη, ὦ Πρωταγόρα, ἆρα ὁ εἷς κέγχρος καταπεσὼν ψόφον ποιεῖ ἢ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου;’’ τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ ποιεῖν “ὁ δὲ μέδιμνος, ἔφη, τῶν κέγχρων καταπεσὼν ποιεῖ ψόφον ἢ οὔ;’’ τοῦ δὲ ψοφεῖν εἰπόντος τὸν μέδιμνον “τί οὖν, ἔφη ὁ χηνῶν, οὐκ ἔστι λόγος τοῦ μεδίμνου τῶν κέγχρων πρὸς τὸν ἕνα καὶ τὸ μυριοστὸν τὸ τοῦ ἑνός;’’ τοῦ δὲ φήσαντος εἶναι “τί οὖν, ἔφη ὁ χηνῶν, οὐ καὶ τῶν ψόφων ἔσονται λόγοι πρὸς ἀλλήλους οἱ αὐτοί; ὡς γὰρ τὰ ψοφοῦντα , καὶ οἱ ψόφοι· τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, εἰ ὁ μέδιμνος τοῦ κέγχρου ψοφεῖ, ψοφήσει καὶ ὁ εἷς κέγχρος καὶ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου’’ . ὁ μὲν οὖν χηνῶν οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον.
Ὁ δὲ Ἀριστοτέλης λύει λέγων μὴ πᾶσαν δύναμιν παντὸς μεγέθους κινητικὴν εἶναι μηδὲ ἐν ὁσῳοῦν χρόνῳ· κἄν ὁ μέδιμνος οὖν κινῇ τὸν τοσοῦτον [*](1 διάστημα om. F τῆς γݲ M οὑν post εἰπεῖν F: om. M 2 ἡ τὸ ὅλον πρὸς om. F 3 ὡς τὸ Α πρὸς τὸ Z sic libri: scribendum ὡς τὸ Z πρὸς τὸ Α 4 καινοπρεπὲς F μηδὲ] μὴ M 5 ἀντὶ — Z om. F 7 διπλάσιον M Α om. FM 8 Β] δεύτερον M 9 E om. F 10 κινήση M ἢ] ἧ F: om. M 10. 11 ὅλην τὴν γݲ ὑπὸ μέρους F τὴν M quoque) 12 λόγος om. M post ἕως lacuna VIII litt. apparet in M 13 post χρόνῳ ex Arist. add. ἀνάλογον γάρ a: om. AFM sed cf. p. 1109,18 14 εἰ ἡ scripsi: ἡ F: εἴη εἰ ἡ aA: εἴη ἡ M 15 τῆς δυνάμεως om. M 15. 16 ἐν τῷ — βάρος (17) om. F 16 conicio κινήσοι γὰρ (post οὐδὲ) om. M 18 τὸν] τοῦ F 19 ἐλεάττου λόγου M 20 ψόφον ποιεῖ — καταπεσὼν (22) om. M 21 δὲ (post ὁ) om. F 24 τὸν om. F 27 ἔχοντος om. M 30 ἐν ὁσονοῦν χρόνον F ὁποιῳοῦν M 30. p. 1109,1 τὸν τοσοῦτον κινῇ ἀέρα, ὅσον ὁ κινούμενος Μ)
Ἀλλ’ ὅτι μὲν οὔτε ὁ εἷς κέγχρος (ἢ ἡ μία κέγχρος) οὕτε τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου ψοφήσει οὔτε ὁ εἷς νεωλκὸς τὴν ὅλην ναῦν κινήσει τὸ ὁσονοῦν ἐλάχιστον διάστημα ἐν ὁποσῳοῦν πλείστῳ χρόνῳ, δῆλον· τὴν δὲ αἰτίαν ζητεῖν ἄξιον, δι’ ἣν ἐπὶ μὲν τοῦ ἡμίσεος εἰ τύχοι τῆς δυνάμεως καὶ τοῦ βάρους σῴζεται ἡ ἀναλογία, οὐ μέχρι δὲ παντὸς προχωρεῖ. τὸ γὰρ τὰ μέρη δυνάμει εἶναι ἐν τῷ ὅλῳ καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ οὐ τὴν αἰτίαν ἀποδίδωσιν οἶμαι τὴν ζητουμένην, ἀλλὰ τοσοῦτον λέγει μόνον, ὅτι δυνάμει ὄντα ἐν τῷ ὅλῳ τὰ μέρη οὔτε ἐκίνει οὔτε ἐκινεῖτο· ὥστε οὐκ ἔστιν ἐκ τῶν συνεχῶν μερῶν ἀναγκάσαι τὸ καὶ διαιρεθέντα κινεῖν καὶ κινεῖσθαι. οὔπω δὲ δῆλον διὰ τί μὴ μέχρι παντὸς ἡ ἀναλογία ἰσχύει. ἄν δὲ ἰσχύειν τις λέγῃ μέχρι παντός, ἔτι τούτου ἀπορώτερον ὑπαντήσει τὸ τὸν ἕνα ἄνδρα τὸν Ἄθων κινεῖν, εἰ ἔτυχε διῃρημένος τῆς γῆς. εἰ γὰρ λίθον ἕνα τοῦ Ἄθω κινεῖ [*](2 ψοφήσει] κινούμενος ψόφον ποιήσει Μ τὸ (post καὶ) om. M 3 ὁτινοσοῦν M 4 μετὰ om. M ἑαυτὸν F εἴη om. Μ 5 τὸ (ante τοσοῦτον) om. M μόριον] μέρος M 6. 7 ἑαυτοῖς F 7 ὁ αὐτὸς νεολκὸς F ἑαυτὸ M 8 post νεὼς iterat καθ’ ἑαυτὸν F τὸ om. FM 10 ἐνεργεία τὰ μέρη a 12 οὐκ ἂν κινῆται οὐδὲ κινοῖτο F κινοῖ οὐδὲ om. M 13 μέν om. a post σῴζεται iterat ἡ ἀναλογία M 14 φησί τινα M 15 κινήση M 17 συντεθέντα Kalbfleisch : συντιθέντα libri 20 τόσον] τὸ ἶσον F, fortasse recte: τὸ ἶσόν γε M 21 οὕτε om. F ἣ — κέγχρος om. F; addidit Simplicius, ut Zenonis illud ὁ κέγχρος cum Aristoteleo ἡ κέγχρος componeretur 22 νεολκὸς F 23 διάστημα ἐλάχιστον F 24 ἐπὶ μὲν ἡμίσεος τύχη (corr. in τύχοι) M 25 πάντως F 26 τὰ μόρια M εἰνὶ ante δυνάμει F οὐ] οὗ F 28 τὰ μέρη om. a κινεῖ οὔτε κινεῖται F 30 διατὸ F 30. 31 ἰσχύειν, ἄν δὲ ἰσχύῃ τίς λέγοι μ. π., ἑ. τ. ἀτοπώτερον ἀπαντήσει F 30 ἄν] ἐὰν M 31 ἄθω M 32 κινεῖ τοῦ ἄθω F)
p. 250a28 Ἄρα οὖν οὕτω καὶ ἐπὶ ἀλλοιώσεως καὶ αὐξήσεως ἕως τοῦ τέλους.
Δείξας ἐπὶ τῆς φορᾶς τὰς τῶν κινούντων καὶ κινουμένων ἀναλογίας [*](1 τι] τὸ M: om. F 1. 2 πολλαπλασίονι M 2 πολοστημόριον F διάστημα F τουτὶ F 3 τοῦ (ante κινουμένου) om. FM σταθμικὸν aM 4 χαριστίωνα] cf. Heiberg Quaest. Archimed. Haun. 1879 p. 37 5 πᾶι A: πᾶ aFM πᾶ βῶ iterat F II αὐξανόμενον F ὁποσονοῦν F 12 ὑφ’] ἐφ’ M τῶν om. F σωματικῆς κινούσης δυνάμεως F 14 καὶ (post οἷς) om. M γὰρ om. M 15 πρὸς τοῦ (τοῦ om. M) τὸ ἐλάχιστον FM 16 τὸ (ante ὅλον) om. F 18 τῶν alterum om. F 19 συμμετρίαι] οὐ μετρίους M τῶν πρὸς M 21 πλέονι F 22 ὁ νοσοῦν διάστημ’ M ἐν om. F 23 περὶ F ἔχει om. F 26 καὶ τὸν F 29 τινὰ post ζήτησιν F 30 καὶ (post οὕτω)] κὰν F ἀλλοιώσεως et αὐξήσεως mutat M ante αὐξήσεως add. ἐπὶ a; sed cf. p. 1111,2.3 31 ἕως τέλους F; lemma perscribit a 32 τὰς om. F)
Οὐ χεῖρον δὲ ἴσως καὶ τοῦτο διὰ κεφαλαίων ἐπιδραμεῖν. δείκνυσιν οὖν εὐθὺς ἐν ἀρχῇ, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος ἄλλου παρ’ ἑαυτὸ κινεῖται εἴτε ἔμψυχον εἴη εἴτε ἄψυχον, εἶτα ὅτι ἔστι τὸ πρώτως κινοῦν, [*](1 τινὰς προιούσας μέχρι τινὸς F 2 καὶ ἐπ’ Arist. 3 αὐτῶ μὲν ὄντων ἀνάγκη F 4 καὶ (ante τὰς) om. M καὶ (ante ἐπὶ) om. M 8 αὐξάνεται Arist. 13 A] πρώτου F 13 διπλασίονι M ut in proximis saepius 14 καὶ post αὐτὸ add. M ἀλλοιωτικόν F 15 ἐν primum om. M 15. 16 καὶ τὸ ἥμισυ τῶ ἡμίσει F 16 αὐξηθείσης] desidero ἀλλοιωθείσης ἐν τῶ ἴσω F 16. 17 διπλασίων δύναμις om. F διπλάσιον M 17 οὕτω] τοῦτο M 18 εἰς τοσόνδε M 19 τοσούτου ἀλλοίωται τήνδε τινὸς M 20 τὸ ἥμισυν ἐν ἡμίσει ἡ ἐν ἡμίσει ἡ ἥμισυν Μ 23 εἰ] οἱ sic M 24 ἡ αὔξειν ὅλως F 26 post δὲ add. καὶ Μ μὴ om. F ἐν om. M 27 μὲν om. F ἔσται FM 27. 28 τέλος ἡ τῆς τοῦ ὅ τούτου M 28 βυβλίου a ut solet 29 κεφαλίων, αἰ in ras. Α 30 ἀλλ’ οὐ παρ’ ἑαυτοῦ F 31 ἐστι τὸ] ἔστι τι τῷ M)
Χρησάμενος δὲ τῷ τὸ προσεχῶς κινοῦν τὴν σωματικὴν κίνησιν ἢ ἅπτεσθαι ἢ συνεχὲς εἶναι τῷ κινουμένῳ καὶ ἐκ τούτου λαβὼν ἓν εἶναί πὼς τὰ κινοῦντα καὶ κινούμενα καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὴν κίνησιν μίαν καὶ ἄπειρον, ᾧ τὸ ἀδύνατον ἀκολουθεῖ, ἐφεξῆς αὐτὸ τοῦτο δείκνυσιν ἐπὶ τῶν τριῶν εἰδῶν τῆς κινήσεως, ὅτι ἅμα ἐστὶ τὸ κινοῦν καὶ κινούμενον ὡς μηδὲν αὐτῶν εἶναι μεταξύ. καὶ πρῶτον ἐπὶ τῆς φορᾶς· τῶν γὰρ κατὰ τόπον κινουμένων τὰ μὲν ὑφ’ ἑαυτῶν κινεῖται, τὰ δὲ ὑπ’ ἄλλων· καὶ τὰ μὲν ὑφ’ ἑαυτῶν κινούμενα ὡς τὰ ἔμψυχα ἐναργῶς ἅμ ἔχει τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον (οὐ γὰρ ἔστι <τι> μεταξὺ ψυχῆς καὶ σώματος), τὰ ἔξωθεν καὶ βίᾳ κινοῦντα ἢ ὠθεῖ ἢ ἕλκει ἢ ὀχεῖ ἢ δινεῖ· καὶ γὰρ αἱ ἄλλαι πᾶσαι κινήσεις εἰς ταύτας ἀνάγονται. καὶ τῶν τεττάρων δὲ τὴν ὄχησιν καὶ τὴν δίνησιν ὑπὸ τὴν ὦσιν καὶ τὴν ἕλξιν ἀναγαγὼν ἐπὶ τούτων δείκνυσιν, ὅτι τοῦ κατὰ τόπον κινοῦντος καὶ κινουμένου οὐδέν ἐᾶι μεταξὺ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς ὤσεως καὶ τῆς ἕλξεως τὴν ἀπόδειξιν ποιούμενος. εἶτα ὅτι καὶ τοὐ ἀλλοιοῦντος καὶ ἀλλοιουμένου οὐδέν ἐστι μεταξὺ δείκνυται· εἰ γὰρ τὰ σώματά ἐστι τὰ κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας ἀλλοιοῦντα καὶ ἀλλοιούμενα, οὔτε δὲ τὸ σῶμα εἰς κεχωρισμένον σῶμα δρᾷ οὔτε ἡ ποιότης χωρὶς τοῦ σώματος ἐνεργεῖ, οὐκ ἄν εἴη τι μεταξὺ τῶν ἀλλοιούντων καὶ ἀλλοιουμένων. κἄν γὰρ ὁ ἀὴρ ᾖ μεταξύ, οὗτός ἐστι τὸ προσεχῶς κινοῦν.
[*](1 ἐπ’ om. M κινεῖται ἀλλ’ M 2 ἐκ τοῦ om. M εἰ] εἰς F 3 συμβαίνειν M: συμβαίνει aAF 4 χρόνῳ γίνεσθαι F 6 ἡ (ante ἐκ) om. F 7 κινεῖν F 8 κινούμενον F 9 ὃν] ἡ M 10 τὴν] τὸν a ’δε καὶ a 11 τὸ ἀδύνατον — ἠκολούθησε (12) om. F 15 οὐκ om. M τὰ κινοῦν τὰ κινούμενα M post κινούμενα add. sed del. ἠκολούθησε F 16 δὲ τῳ] οὖν F προσεχὲς M 18 καὶ ante τὴν] κτὰ M: om. a 22 ἀφ’ F κινοῦνται F ἀπ’ ἀλλήλων F 23 ἐναργὲς F 24 καὶ τὸ superscr. A1 τι a : om. AF: post μεταξὺ M ψυχὴ M 25 καὶ om. κινούμενα M ἡ δινεῖ ἡ ὀχεῖ F 27 ὦσιν] ὅσην M ἔξιν aM τούτων FM : abscissa a ταύτης a 29 τῆς (post καὶ) om. F 30 καὶ ἀλλοιουμένου om. M καὶ τοῦ a 32 οὔτε δὲ] οὔτε γὰρ M)ἐφεξῆς δὲ ὅτι καὶ τοῦ πρώτως αὔξοντος καὶ αὐξομένου οὐδέν ἐστι μεταξὺ [*](256r) οὐδὲ τοῦ μειοῦντος καὶ μειουμένου , εἴπερ πρώτως αὔξει τὸ προστιθέμενον καὶ πρώτως μειοῖ τὸ ἀφαιρούμενον· ταῦτα δὲ συνεχῆ ἐστι τῷ αὐξομένῳ καὶ μειουμένῳ· τῶν δὲ συνεχῶν οὐδέν ἐστι μεταξύ.
Χρησάμενος δὲ τῷ τὸ ἀλλοιούμενον ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἀλλοιοῦσθαι κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας δείκνυσι τοῦτο ἐκ τοῦ κατὰ μηδεμίαν ἄλλην ποιότητα γίνεσθαι ἀλλοίωσιν· οὔτε γὰρ ἡ κατὰ τὸ σχῆμα μεταβολὴ οὔτε ἡ κατὰ τὴν ἕξιν ἀλλοιώσεις εἰσίν, ἀλλὰ γενέσεις μᾶλλον. ἔτι δὲ καὶ ἄλλως δείκνυσιν ὅτι ἡ κατὰ τὴν ἕξιν μεταβολὴ οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις· αἱ γὰρ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι συμμετρίαι καὶ ἀσυμμετρίαι εἰσί· ταῦτα δὲ πρός τι, τῶν δὲ πρός τι οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις οὐδὲ κίνησις ὅλως ἢ μεταβολὴ καθ’ αὑτό· ὥστε κατὰ τὰς ἕξεις οὐκ ἔστιν ἀλλοίωσις, ἀλλοιουμένων δέ τινων ἐπιγίνονται. δείξας δὲ ταῦτα πρῶιον ἐπὶ τῆς σωματικῆς ἀρετῆς καὶ κακίας μεταβαίνει καὶ ἐπὶ τὰς τῆς ψυχῆς ἕξεις καὶ δείκνυσιν, ὅτι καὶ αὗται πρός τί εἰσι καὶ ὅτι γίνονται ἀλλοιουμένου τοῦ αἰσθητικοῦ καὶ αἱ ἠθικαὶ ἀρεταὶ καὶ αἱ τοῦ νοητικοῦ μέρους. καὶ συμπεραίνεται λοιπόν, ὅτι ἡ ἀλλοίωσις ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἐν τῷ αἰσθητικῷ μορίῳ γίνεται τῆς ψυχῆς κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας.
Δείξας δὲ οὕτως, ὅτι οὐδέν ἐστι μεταξὺ τοῦ τε κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου κατά τε φορὰν καὶ κατὰ αὔξησιν καὶ μείωσιν καὶ κατὰ ἀλλοίωσιν, ἐφεξῆς ζητεῖ, εἰ πᾶσα κίνησις πάσῃ συμβλητή ἐστι κατὰ τὰς ἰδίας τῆς κινήσεως διαφοράς, τό τε θᾶττον καὶ τὸ βραδύτερον· καὶ δείκνυσιν, ὅτι οὐ πάσαι , ἀλλ’ αἱ κατὰ τὸ ἄτομον εἶδος ὁμοειδεῖς, αἵτινες μόνῳ τῷ ἀριθμῷ διαφέρουσι. δείκνυσι δὲ τοῦτο καθ’ ἑκάστην κίνησιν καὶ μεταβολήν· καὶ πρῶτον ἐπὶ τῆς φορᾶς , ὅτι ἡ κύκλῳ τῇ ἐπ’ εὐθείας οὐκ ἔστι συμβλητή, ἐπεὶ ἔσται ἴση εὐθεῖα περιφερεῖ, ὅπερ ἀδύνατον. ἔτι δὲ μᾶλλον φορὰ ἀλλοιώσει οὐκ ἔσται συμβλητή , ἐπεὶ ἔσται ἴσον πάθος μήκει. εἶτα ἐνίσταται πρὸς τὸ μὴ εἶναι συμβλητὰς τὰς φορὰς τήν τε ἐπὶ τῆς εὐθείας καὶ τὴν ἐπὶ τῆς περιφερείας μηδὲ αὐτὰς τὰς γραμμάς. καὶ λύει τὴν ἔνστασιν εἰς τὸ αὐτὸ ἀδύνατον ἀπαγαγὼν τὸ ἴσην ἔσεσθαι εὐθεῖαν περιφερείᾳ. ἀπορήσας δὲ ἐφ’ ἑκάτερα περὶ τοῦ συμβλητὰς εἶναι ἢ μὴ τάς τε γραμμὰς τήν τε εὐθεῖαν καὶ τὴν περιφέρειαν καὶ τὰς ἐπ’ αὐτῶν κινήσεις καθολικόν τινα κανόνα παραδίδωσιν, καθ’ ὃν δυνατὸν τάς τε συμβλητὰς καὶ τὰς ἀσυμβλήτους κινήσεις διακρίνειν, τὰς μὲν ὁμώνυμον ἐχούσας τὸ ταχὺ καὶ βραδὺ ἀσυμβλήτους λέγων, τὰς δὲ μὴ ὁμώνυμον ἀλλὰ συνώνυμον συμβλητάς. εἶτα ἐνίσταται πρὸς τοῦτον τὸν κανόνα τὸ πολὺ καὶ τὸ διπλάσιον παρατιθεὶς [*](1 ἐστι om. F 2 ἄξει F προτιθέμενον M 3 συνεχῶς F 5 τῷ om. F αἰσθητῶν] συνεχῶν F 6 δείκνυσι aM: δεικνὺς AF ἄλλων (compend.) F 11 οὐδὲ κίνησις om. M ἡ] ἡ M κατὰ] καὶ ut v. 17 F 13 δὲ ὅτι ταῦτα M post μεταβαίνει add. δὴ M 14 καὶ (post ὅτι) om. F ὅτι post καὶ om. sed in marg. supplevit Μ 15 διανοητικοῦ F 17 γίνονται M 18 οὕτως om. F ὅτι] ὡς Μ 19 κατά primum om. F φθορὰν M ante αὔξησιν add., sed del. τὴν F 21 τὸ (post καὶ) om. F 24 τῆς ἐπ’ εὐθείας M 25 ἔτι] ὅτι M 26 ἐπεὶ ἐστι F 27 διαφορὰς FM ἐπ’ εὐθείας F 29 αὐτὸ om. M 30 ἐφ’ om. M 31 τήν τε] καὶ τὴν F περιφερῆ M κῶλον M 32 παραδίδωσι κανόνα a τἀς (post καὶ) om. F 33 μὲν οὑν M)
Καὶ ἐπὶ τούτοις ἄλλο τι προστίθησι θεώρημα οἰκεῖον τῷ περὶ τῆς τῶν κινήσεων συγκρίσεως λόγῳ· παραβάλλει γὰρ τό τε κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον καὶ τὸν χρόνον καὶ τὸ διάστημα καὶ τὰς πρὸς ἄλληλα αὐτῶν ἀναλογίας ἐπιζητεῖ, εἰ ὥσπερ ἡ πολλαπλασία δύναμίς τινος δυνάμεως κινούσης τι πολλαπλάσιον ἐκείνου κινεῖ, οὕτω καὶ τὸ πολλοστημόριον τῆς κινούσης τι δυνάμεως τὸ πολλοστημόριον τοῦ ὑπ’ ἐκείνης κινουμένου κινήσει εἰ ἑκτὸν ἄνθρωποι τὴν ναῦν κινοῦσιν, εἰ καὶ ὁ εἷς τὸ ἑκατοστὸν τῆς νεὼς κινήσει ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διάστημα ἢ τὴν ὅλην ναῦν τὸ ἑκατοστὸν τοῦ διαστήματος. ποιεῖται δὲ τὸν λόγον ἐπὶ πρώτης τῆς φορᾶς, προλαβὼν ὡς ἀξιώματα τὸ πᾶν τὸ κινοῦν τὶ κινεῖν καὶ ἐν χρόνῳ καὶ ἐπὶ τοσόνδε. διελὼν δὲ πρῶτον τὸ βάρος τὴν αὐτὴν δύναμιν τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ διπλάσιον διάστημα κινεῖν φησιν. εἶτα τὸν χρόνον διελὼν διηρημένου τοῦ βάρους τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους ἐν τῷ ἡμίσει χρόνῳ ὑπὸ τῆς αὐτῆς δυνάμεως τὸ ἥμισυ τοῦ διαστήματος κινήσεσθαί φησιν. εἶτα τὸ διάστημα διελὼν τοῦ βάρους τοῦ ἐξ ἀρχῆς μένοντος συνδιαιρεῖ τὸν χρόνον. καὶ τότε τετάρτην ἀναλογίαν ἐπάγει τὴν δύναμιν μερίζων καὶ τὸ βάρος, καὶ λέγει ὅτι ἡ ἡμίσεια δύναμις τὸ ἥμισυ τοῦ βάρους ἐν τῷ ἐξ ἀρχῆς χρόνῳ τὸ ἐξ ἀρχῆς διάστημα κινήσει· εἶτα τῆς μὲν δυνάμεως τὸ ἥμισυ λαμβάνει, βάρος δὲ τὸ ἐξ ἀρχῆς καὶ χρόνον ἐκεῖνον, καὶ λέγει ὅτι τὸ ἥμισυ κινήσει τοῦ διαστήματος. ταύτην δὲ τὴν ἀναλογίαν εὐθὺς ἀναιρεῖ· εἰ γὰρ μέρος τι τῆς δυνάμεως τὸ ὅλον βάρος ἐν ὁσῳοῦν χρόνῳ διάστημά τι κινήσει, ἡ ναῦς ἄν ἡ ὑπὸ ἑκατὸν ἀνδρῶν νεωλκουμένη τοσόνδε διάστημα καὶ ὑπὸ ἑνὸς ἕλκοιτο ἄν ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸ ἑκατοστὸν τοῦ διαστήματος, ὃ ἐκίνησαν οἱ ἑκατὸν νεωλκοί, ἢ καὶ τὸ αὐτὸ διάστημα ἐν ἑκατονταπλασίῳ χρόνῳ. εἰπὼν δὲ μὴ πάσης δυνάμεως τὴν ἡμίσειαν δύνασθαι [*](3 τούτου M 4 καὶ ἡ] ἡ om. a 5 τὴν] τε F 6 καὶ τὴν M ποῖα γένεσις ποία γενέσει συμβλητὴ F 7 αὐτῷ om. M πλείω M 8 μόριον M γίνεται F 9 τι om. a οἰκεῖον post λόγῳ F: aute θεώρημα Μ 10 τὸ (post καὶ) GUI. F 12 ζητεῖν M 13 τῆς κινούσης — πολλοστημόριον (14) om. F 14 πολλαστημόριον sic M ὑπ’] ἐπ’ M καὶ a: om. AFM 15 εἰ καὶ] καὶ Μ νηός F 17 τῆς πρώτης M 18 ὡς otu. FM fortasse ἀξίωμα 19 ἐν τῷ — βάρους (21) om. F 21 διηρημένον M τοῦ χρόνου F 24 τότε a: τὸ AF: om. M τέταρτον τὴν F τετάρτη ἀναλογία M 25 ἡμίσει, sed corr. Ἄι 28 ἥμησι Μ κινει Α διαστη (omisso τοῦ) F 29 μέρει τι M 30 ἄν ἦ F νεουλκουμένη F 32 ὃ] ὃ οὐκ M ἢ om. FM 33 δὲ (ante μὴ) om. M μὴ om. F)
Τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως τοῦ Ἀριστοτέλους τὸ τελευταῖον βιβλίον, ὃ κατὰ μὲν τὸν ἀριθμὸν ὄγδοον τῆς ὅλης πραγματείας ἐστί, κατὰ δὲ τὴν τῶν στοιχείων τάξιν Θ τοῖς Περιπατητικοῖς ἐπιγράφειν ἔθος, πολλῶν καὶ καλῶν ἐστι θεωρημάτων μεστόν· τῆ τε γὰρ περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν πραγματείᾳ τέλος ἄριστον ἐπιτίθησιν ἀίδιον οὖσαν τὴν πρώτην φυσικὴν κίνησιν ἀποδεικνύον καὶ τὴν ἀιδιότητα τοῦ παντὸς διὰ τῆς ἀιδίου κινήσεως λαμπρῶς ἀνακηρῦττον καὶ τὸ δὴ μέγιστον τὴν φυσικὴν ἅπασαν θεωρίαν τῆς πρώτης ἐξάπτον φιλοσοφίας, καὶ πᾶσαν τὴν φυσικὴν ὕπαρξιν τῆς ὑπερφυοῦς αἰτίας ἐξηρτημένην ἀποδεικνύον, ὅταν καὶ κινούμενον πάν τὸ σῶμα τὸ φυσικὸν ἀποδείξῃ καὶ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι. καὶ τὸ πρώτως καὶ κυρίως κινοῦν τῆς ἀκινήτου καὶ ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἐχούσης οὐσίας ἐκφαίνῃ. τοιοῦτον οὖν ἔχον σκοπὸν τὸ βιβλίον, εἰκότως ἄν εἴη πάσης ἀντιληπτικῆς προθυμίας ἐπάξιον. ἐπειδὴ δὲ τῶν ἐφ’ ἡμῶν τις γεγονότων τελχίνων, οὐδὲν ἡγούμενος νεανικὸν ἀνθρώποις μόνοις βασκαίνειν καὶ διὰ τοῦτο πρὸς τὸν οὐρανὸν αὐτὸν καὶ τὸν ὅλον κόσμον τὴν ἑαυτοῦ βασκανίαν ἐκτείνων, δεινὸν ἡγεῖται τὴν τούτων ἀιδιότητα, καὶ παρακουσμάτων τινῶν οὐκ εὐτυχῶς οὐδὲ εὐγνωμόνως ἀπὸ φιλοσοφίας μετασχὼν πρός τε [*](1 Titulum dedi ex Α: σιμπλικίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὸν τῆς τοῦ ἀριστοτέλους φυσικῆς ἀκροάσεως βιβλίον ὄγδοον rubr. M: ὑπόμνησις σιμπλικίου φιλοσόφου εἰς τὸ #x772; τῆς τοῦ φυσικῆς ἀκροάσεως ὅ ἐστιν ὄγδοον F: ΣΙΜΙΙΛΙΚΙΟΥ ΥΙΙΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ TO ΟΓΔΟΟΝ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΕΩΣ a 3 τὸ] τό- δε M βυβλίον a (ut solet): οm. M 4 τῶν] πάντων M 5 ἐπιγράφειν τοῖς περιπατητικοῖς ἔθος ἐστὶ F ἐπιγράφειν ex ἐπιγράφεται ut videtur Α1 G ἐστι post θεωρημάτων F: om. M πραγματείας M 7. 8 post ἀποδεικνύον add. ὅταν καὶ κινούμενον ἅπαν (cf. V. 11) F 9 ἀνακηρύττον aAM: ἀποδείκνυται F 10 ἐξάπτων F 11 ἅπαν F τὸ φυσικὸν σῶμα FM 12 post πρώτω (sic) καὶ in lac. III litt. omisit M 14 οὐσίας] αἰτίας F οὖν om. F ἄν M: oin. aAF 15 ἐπειδή τις τῶν ἐφ’ ἡμῶν M τις] in mrg. τὸν φιλόπονον φησί recte Α 16 νεσανικὸν M; an ἱκανὸν? βασκαίνειν in lac. vi litt. om. M 18 τούτου F)
p. 250b 11 Πότερον γέγονέ ποτε κίνησις οὐκ οὖσα πρότερον ἕως τοῦ οἷον ζωή τις οὖσα τοῖς φύσει συνέστω σί’ πᾶσιν.
Ὅτι μὲν ὁ περὶ κινήσεως λόγος ἀναγκαῖος τῷ φυσικῷ, διὰ πολλῶν ἤδη πρότερον ἐπιδέδεικται· ὅτι δὲ τῷ περὶ κινήσεως λέγοντι προσήκει ζητεῖν, εἰ ἔστιν ἀίδιος κίνησις ἢ οὕτως ἔχει, ὥστε ποτὲ γεγονέναι μὴ πρότερον οὖσαν καὶ φθείρεσθαι πάλιν, ὥστε μηκέτι εἶναι κίνησιν, οὐδεὶς ἄν ἀμφισβητήσοι· δῆλον δὲ ὅτι οὐ περὶ τῶν ὑπὸ σελήνην καθ’ ἕκαστα κινήσεών τινος ζητεῖ (τόυτων γὰρ ἑκάστη καὶ ἀρχὴν ἔχει καὶ τέλος), οὔτε εἰ ὡς μία καὶ συνεχής ἐστι κίνησις ἀίδιος νῦν ζητεῖ (ὅπερ ὕστερον ἀλλὰ καθόλου περὶ κινήσεως, εἰ ἦν τις χρόνος ὅτε οὐκ ἦν κίνησις ὁποιαοῦν οὐδὲ ὅλως ἐκινεῖτό τι τῶν ὄντων, ἢ ἔσται τις χρόνος ὅτε οὐδὲν κινήσεται, ἢ ταῦτα μὲν ἀδύνατα φανεῖται, ἦν δὲ ἀεὶ καὶ ἔσται κίνησις, ὥστε τοῦ τὸ, τουτέστι τὴν κίνησιν, ἀθάνατον καὶ ἄπαυστον ὑπάρχειν τοῖς οὖσιν. ἡ γὰρ κίνησις οὐ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑφεστηκότων, ἀλλὰ τῶν ἄλλοις ὑπαρχόντων ἐστί, τουτέστι ταῖς οὐσίαις, αἵπερ ὄντα κυριώτερόν εἰσι τῶν ἐν αὐταῖς τὸ [*](1 ἐν τῆ om. M post οὐρανοῦ add. οὐ M αὐτοῦ ut v. 4 libri 2. 3 τεθαππηκὸς aM2: τεθαρρηκὼς AFM1 3 ἐπειράθη F ἀποδεῖξαι F 3. 4 τὸ πρῶτον τῆς Περὶ οὐρανοῦ πραγματείας ἐξηγούμενος] cf. Indices Heibergianae editionis et huius s. v. Joannes 4 ἄιον, sed corr. Α1 ἐνταῦθα ἀίδιον F 5 τὸν] τὸ a ἀνελέκτων F 6 καὶ om. M ἀίδιον] αὐτὴν F 7 μοι] μέντοι F τὸ βιβλίον τοῦτο F: τούτω τῶ βιβλίῳ M 8 ἀντιλογίας γενομένας F ante τινές habet τι F 11 προσάγειν aM, corr. Α1: προάγειν Α1F 12 post Πότερον add. δὲ ex Arist. a: om. (ut Arist. Κ et Barber. I 136) AFM κίνησίς ποτε F 13 post τοῦ lac. 18 fere litt. relinquit M 14 ὁ om. M λόγω F φυσικῶν F 15 ἀποδέδεικται a 16 ἔστιν ἀίδιος aM: ἐστινδιος ιο in ras., αἰ super ν scriptis) Α, iu mrg. δέ Α1: ἔστιν (om. ἀίδιος) F ἔχειν a γέγονε ποτὲ Μ 17 οὖσα M φθείρεται F 17. 18 οὐδεὶς ἀμφισβητήσει F 18 ἀμφισβητήσῃ M 19 ζητεῖ τινος M καὶ (post ἑκάστη) om. M εἰ aA2FM: om. A1 20 ὡς om. a καὶ om. F post ἀίδιος iterat ἐστὶ F post ὅπερ add. ἐς F 21 εἰ εἴη χρόνος τις F 22 οὐδὲ κινηθήσεται F 25 γὰρ] δὲ M οὐ τῶν] αὐτῶν F αὑτὰ aM: αὑτὸ AF ἀλλὰ — ὑπαρχόντων om. F 26 τῶν οὐσιῶν F)
p. 250b 15 εἶναι μὲν οὖν κίνησιν πάντες φασὶν ἕων τοῦ μὴ [*](11) κινήσεως οὔσης.
Ἐπειδὴ τὸ ἀίδιον εἶναι κίνησιν τοῦ ὁποῖόν τι σημαντικὸν ὑπάρχει, προηγεῖται δὲ ἐν τοῖς προβλήμασι τοῦ ὁποῖόν τι καὶ τὸ τί ἐστι καὶ τὸ εἰ ἔστιν ὅλως, καὶ τὸ μὲν τί ἐστιν ἡ κίνησις ἐν τῷ τρίτῳ τῆς πραγματείας ὑπέδειξε, τὸ δ’ εἰ ἔστιν οὐ φαίνεται δεδειχώς. διὸ τὸ περὶ τοῦ ὁποῖόν τι νῦν προθέμενος εἰς ἀπόδειξιν εἰκότως τὴν αἰτίαν διδάσκει τοῦ λαβεῖν ὁμολογούμενον, ὅτι ἔστιν ἡ κίνησις. εἰ γὰρ περὶ τὸ εἶναι τὴν κίνησιν πάντες ἀλλήλοις συμφωνοῦσιν οἱ φυσικοί, καίτοι περὶ τὸ ἀίδιον ἢ μὴ διαφερόμενοι, οὐδὲν ἄν ἄτοπον εἴη τὸ λαβεῖν ὁμολογούμενον, ὅτι ἔστιν ἡ κίνησις· τοὺς γὰρ ἀναιροῦντας τὴν κίνησιν ἔδειξεν μηδὲ φυσικοὺς ὄντας μηδὲ προσήκειν τῷ φυσικῷ τὸν πρὸς αὐτοὺς λόγον ὡς τὰς ἀρχὰς ἀναιροῦντας τὰς φυσικάς. αἴτιον δὲ τοῦ πάντας τοὺς φυσικοὺς περὶ κινήσεως λέγειν τὸ κοσμοποιεῖν, καὶ περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς εἶναι τὴν θεωρίαν πᾶσιν αὐτοῖς. κοσμοποιεῖν δὲ λέγει τοὺς φυσικοὺς οὐχ ὡς γενητὸν ἀπὸ χρόνου τὸν κόσμον λέγοντας, ἀλλ’ ὡς τὴν σύστασιν αὐτοῦ διὰ κινήσεως παραδιδόντας. οὕτω γὰρ καὶ Δημόκριτος κοσμοποιεῖ καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Ἀναξαγόρας, οἱ μὲν συγκρίνεσθαι καὶ διακρίνεσθαι τὰ ἄτομα σώματα καὶ τὰ τέτταρα στοιχεῖα λέγοντες, Ἀναξαγόρας δὲ ἐκκρίνεσθαι τὰς ὁμοιομερείας ἀπὸ τοῦ μίγματος λέγων· καὶ ἡ σύγκρισις δὲ καὶ ἡ διάκρισις καὶ ἡ ἔκκρισις κινήσεις τινές εἰσι. καὶ περὶ γενέσεως δὲ καὶ φθορᾶς διαλέγονται πάντες, αἵτινες κἀν μὴ κινήσεις ὦσιν, ἀλλ’ οὐκ ἄνευ γίνονται κινήσεως· καὶ γὰρ κατὰ τόπον κινήσεις καὶ ἀλλοιώσεις καὶ αὐξήσεις καὶ μειώσεις τῶν γενέσεων προηγοῦνται καὶ τῶν φθορῶν.
p. 250b 18 Ἀλλ’ ὅσοι μὲν ἀπείρους κόσμους εἶναί φασιν ἕως τοῦ καὶ περὶ τῆς κινήσεως ὑποτίθενται κατὰ λόγον.
[*](31)Τοῦ τὴν κίνησιν ὡς οὖσαν παραλαβεῖν ἀπολογίαν ἑαυτῷ πορίσας τὴν [*](1 ἀλλ’ ὡς] ἀλλὰ F 2 ἐν αὐτοῖς F 4 πάντες φασὶν om. F 6 ποιόν τι M ὑπάρχειν F 7 post ὁποῖόν τι add. ἐστὶ F εἰ om. F 8 ἡ om. F ἐν τῶ #x772; ταύτης τῆς F 9 διὸ τὸ AFM: διὰ τοῦτο a τι] τὸ M 10 προθεμένου F 10. 11 ὁμολογούμενος a 1 1 εἰ γὰρ — κίνησις (13) om. M 12 συμφωνοῦσιν ἀλλήλοις F ἀίδιον φερόμενοι F 13 οὐδὲν οὖν εἴη ἄτοπον λαβεῖν F ἔστι κίνησις F 14 γὰρ] δὲ M μηδὲ] μὴ F 15 τῶν φυσικῶν F 17 γενέσεως] κινήσεως F αὐτοῖς πᾶσαν F 18 δὲ in lac. om. M 21 τέτταρα om. F 24 δὲ om. F 25 γίνονται post κινήσεως M: om. F 26 post κινήσεις add. εἰσὶ M γενέων M 27 προηγούμεναι M 28 ὅσοι AFM: ὁπόσοι a (ut Arist. PHI) post κόσμους add. τε a (quod post ἀπείρους Aristoteles exhibet omissum in codd. FK, Barb. I 13()) φασὶν εἶναι F qui continuat lemma usque ad τοὺς δὲ φθείρεσθαι 29 τῆς om. F 30 τοῦτο τὴν F)
Ἐλλιπὴς δὲ ἡ λέξις δοκεῖ διὰ βραχυλογίαν ἡ λέγουσα ὅσοι δὲ ἢ ἕνα ἢ μὴ ἀεί· τῷ μὲν γὰρ ἕνα ἐλλείπει τὸ ‘καὶ ἀεὶ’, τῷ δὲ μὴ ἀεί τὸ ‘καὶ ἕνα’, ὡς εἶναι τὸ τέλεον οὕτως· ‘ ὅσοι δὲ ἢ ἕνα καὶ ἀεὶ τὸν αὐτὸν ἢ ἕνα [*](1 παραλαβὼν κτλ.] contracta ex Timaeo p. 30 Α post ἦν littera erasa Α 2 ἔχον a (AM e silentio): ἄγον (ut Plato et Simplicius supra p. 704,16) F2: ἄγων F1 κινούμενον post ἀτάκτως ponit F αὐτὸν F : αὐτὸ post ἤγαγεν a 3 post τῆς add. οἰκείας F 3. 4 προῦπάρχοντα τοῦ χρόνου F 4 δῆλον M 5 ὁ οm M 6 ὑπάρχειν F νομισθέον F1 7 ἐνδείξῃ F 9. 10 τῶ λόγω τοῦ κόσμου F 11 πόντον] λόγον F: τόπον codices Platonis Polit. p. 273 D; sed πόντον (quamvis surdis editoribus) ex Neoplatonicis Platoni restituit Albertus lahn Ζeitschr. f. Alterthumsk. 1842 p. 548 sqq., ubi addas Proclum in Tim. p. 85 Bas. [E, p. 127 Schneider] et Mich. Ephes. in Eth. Arist. p. 480,17 ed. Heylbut) φερόμενον F περὶ] τοῦ F: περὶ τοῦ M 12 ὡς ἀεὶ θλῶν F 14 τῆς (post περὶ) om. FM οἰκείως cm. M fortasse ὑπετίθεντο ut p. 1121,20 15 ἀεὶ ante λέγοντες M: ἡ F λέγοντες M 16 ὅταν — λέγοντες (19) om. M 17 φθορᾷ om. a ἐπιτελῆται F 18 ἀεὶ (ante εἶναι) om. F εἰ] οἱ F 19 τοῦτον om. F 21 ἡ (post καὶ) om. M 22 τὸν] τὸ a 26 ἐλλειπὴς aA ut p. 1123,2 ἡ λέγουσα] λήγουσα M ἢ om. F (et Aristoteles, sed habet sec. Vitellium E prima m. οσοιδεηεναημη, altera recenti ὅσοι δὲ elev ἀεὶ μὴ) 27 τῷ μὲν] τὸ F post τῷ δὲ add. ἢ M καὶ (ante ἔνα) om. F 28 εἶναι] οὖν F οὕτως] τοῦ M ὅσοι, οἱ in ras. Α ἡ (post δὲ) om. F)
p. 250b23 Εἰ δὴ ἐνδέχεταί ποτε μηδὲν κινεῖσθαι ἕως τοῦ ἡ δὲ τάδε ἐνθένδε ἀλλάσσοντα.
Εἰπὼν ὅτι τῶν φυσικῶν οἱ μὲν ἀίδιον ὑπέθεντο τὴν κίνησιν, οἱ δὲ οὐκ ἀίδιον, οἰκείως ἑκάτεροι ταῖς ἑαυτῶν περὶ τοῦ κόσμου δόξαις, ἀνελεῖν προτίθεται τοὺς μὴ ἀίδιον αὐτὴν λέγοντας λόγους, ἀλλ’ οὕτως ἔχειν ὡς ἐνδέχεταί ποτε μηδὲν κινεῖσθαι. καὶ δύο τρόπους ἐκθέμενος, καθ’ οὓς δυνατόν ποτε μηδὲν κινεῖσθαι, καὶ τοὺς προισταμένους αὐτῶν προσπαραγράψας Ἀναξαγόραν τε καὶ Ἐμπεδοκλέα, διὰ τοῦ τούτους ἀνελεῖν τοὺς τρόπους εἰσάγει τὸ δεῖν πάντως ἀίδιον εἶναι τὴν κίνησιν. δύο δὲ οἱ τρόποι, διότι κινήσεως νῦν φαινομένης, εἰ ἐνδέχεταί ποτε μηδὲν κινεῖσθαι, ἀνάγκη ἢ ὡς πρότερον μὴ οὔσης κινήσεως, ὡς ἐδόκει λέγειν Ἀναξαγόρας τὴν ἀεὶ συνυπάρχουσαν τῶν δευτέρων ἀπὸ τῶν προτέρων ὑπόστασιν διὰ τῆς κατὰ χρόνον λέγεσθαι δοκούσης ἐκφάνσεως σαφεστέραν ποιῶν ὁ δὲ αὐτὸς τρόπος τῆς ὑποθέσεως ἐστι, κἂν ὕστερον μὴ εἶναί τις κίνησιν ὑπόθηται· διόπερ οὐδὲ ἐμνημόνευσε τούτου)· ἐδόκει δὲ λέγειν ὁ Ἀναξαγόρας, ὅτι ὁμοῦ πάντων ὄντων χρημάτων καὶ ἠρεμούντων τὸν ἄπειρον πρὸ τοῦ χρόνον, βουληθεὶς ὁ κοσμοποιὸς νοῦς διακρῖναι τὰ εἴδη, ἅπερ ὁμοιομερείας καλεῖ, κίνησιν αὐταῖς ἐνεποίησεν· οὐ γὰρ ἦν διάκρισιν σωματικὴν ἄνευ κινήσεως γενέσθαι. δεύτερος δὲ τρόπος ὁ κατ’ Ἐμπεδοκλέα παρὰ μέρος κίνησιν ποιοῦντα καὶ ἠρεμίαν. ὑπέθετο γὰρ οὗτος τόν τε νοητὸν καὶ τὸν αἰσθητὸν κόσμον ἐκ τῶν αὐτῶν στοιχείων τῶν τεττάρων συνεστῶτας, τὸν μὲν παραδειγματικῶς δηλονότι τὸν δὲ εἰκονικῶς, καὶ ποιητικὰ αἴτια τοῦ μὲν νοητοῦ [*](1 διχῶς] δικαίως καί coinpendio) M 2 δὲ (ante ἀεὶ) om. F 3 ἀποφαίνονται F 4 τῆς om. F 5 post μὲν add. τοῦ M ἀνάγκη — φθειρομένου om M 7 μηδὲ F 7. 8 τὸ γὰρ ἦδε τάδ’ ἀλλάσσοντα, ἐνθένδε ἐκεῖσε λέγειν αὐτὸν ὑποληπτέον ex altera Aristotelis recensione (codd. FHI Barb. I 136) a 8 ἐνθένδε A: ἔνθ’ (ut videtur) F: om. M: ἐνθένδε τὰ Aristotelcs (E) cf. p. 1125,5 ἀλλάσσονται F 10 ἑκάτεροιABBREV Α: ἑκάτερον ὑπὸ F: ἑκάτερον M τοῦ om. F προτίθενται II τοὺς] τὰς F αὐτὸν M λόγον F ἐνδέχεται ’F: ἐνδέχεσθαι corr. ’M 12 μηδὲν] μὴ F καὶ δύο — κινεῖσθαι (13) om. M 13 μηδὲν] μὴ F προσπαραγράψαι F: παραγράψας M 14 διὰ τοῦ] διὰ τὸ F: διὰ τοῦτο Μ τόπους M 16. 17 ἢ ἀνάγκη ἢ F 17 ὡς (ante ἐδόκει) om. F λέγων F 19 δοκούσης ἐκφάνῃ ὑφεστέραν M 20 ἐστι om. Μ ὑποτιθῆται M 22 ὄντων τῶν F πρὸ τοῦ ante ἄπειρον F 23 βουληθεὶς ὁ , εἰς ο in lac. om. M 24 διάκρισις σωματικὴ F 26 τὸν (post καὶ) om. FM 27 κόσμον om. F τεσσάρων στοιχείων (om. τῶν) F συνεστῶτα M)
Παραθέμενος δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τὰ τοῦ Ἐμπεδοκλέους ἔπη, ἐν οἷς αὐτὸν οἴεται τήν τε κίνησιν καὶ τὴν ἀκινησίαν παραδιδόναι, τὴν μὲν κίνησιν κατὰ τὴν γένεσιν θεωρεῖ τοῦ τε ἑνὸς ἐκ τῶν πολλῶν καὶ τῶν πολλῶν ἐκ τοῦ ἑνός, σαφῶς καὶ τοῦ Ἐμπεδοκλέους εἰπόντος
p. 251a5 Σκεπτέον δὴ περὶ τούτου πῶς ἔχει ἕως τοῦ τὴν περὶ τῆς ἀρχῆς τῆς πρώτης.
Ἡ περὶ τῆς ἀιδίου κινήσεως ζήτησις ὅπως ἀναγκαία, δείκνυσιν, εἴπερ συντελεῖ μὲν καὶ πρὸς τὴν φυσικὴν θεωρίαν (εἰ γὰρ ἀίδιος ἡ φυσικὴ ἡ μὲν κατὰ συνέχειν, ἡ δὲ κατὰ τὴν ἀνέκλειπτον μεταβολήν, δῆλον ὅτι καὶ τὰ φυσικὰ ἀίδιά ἐστι τὰ μὲν τῷ ἀριθμῷ τὰ αὐτὰ μένοντα, τὰ δὲ τῷ τὴν ἄλλου φθορὰν ἄλλου γένεσιν ὑπάρχειν), συντελεῖ δὲ καὶ πρὸς τὴν [*](1 V. 72. 73 St., 99. 100 Κ. cf. p. 34,3. 158,12. 160,21 οὐδ’ ἄμα AF λήγοι, τοιαύτη F 2 ἐσσιν ut v. 11 et 17 a 3 εἶδε ex ἴδεν corr. Α1 κατὰ τοῦτο M 4 ἐνδέχεσθαι F 5 ἐνθένδ’ om. M: ἔνθ’ F cf. lemma G post ἄλληλα iterat τοῦ ἑνὸς ἀλλάσσοντα ex v. 1 omissis ἐν μέρει (7) — μεταβολὴ (8) K 8 οὐ θάτερον M: οὐ θάτερα F 9 στοιχείων] τοιούτων F 11 κατὰ τὴν λέξιν F ὁ ἅλ’. εἰπὼν M 12 τούτων M 14 ἀπόδειξις compencliose F 17 ἡ κίνησις] ἀκίνητος M ἐνθένδε om. F 18 ἐκεῖ F 19 τὸ (ante πολλὰ) om. FM 20 ταύτα M: ταύτῃ δὲ F ἀποκαθισταμένη F 21. 22 ἐκείνη F 22 Θεμίστιος] p. 409,6 Spengel. 23 ἐννοίας] κοινωνίας F 25 δὲ F (ut Arist. codd. E et Barber. I 136) τούτου AFM (ut Arist. ΗΙΚ): τούτων ex Arist. vulg. a 29 ἀνέκληπτον (om. τὴν) M 31 ἄλλου εἶναι γένεσιν F: ἄλλο γ. M ὑπάρχειν om. F)
p.251a8 Ἀρξώμεθα δὲ πρῶτον, ἐκ τῶν διώρισ’ μέν ὢν ἡμῖν ἕως τοῦ καὶ καυστικόν, πρὶν κάειν.
‘Oρμήσας ἀποδεῖξαι τὴν κίνησιν ἀίδιον οὖσαν διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων τὸ πρῶτον ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ ποιεῖται τῆς κινήσεως, ὃν ἐν τοῖς Φυσικοῖς διορισθῆναί φησι, Φυσικὰ καλῶν τὰ πρῶτα τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως πέντε βιβλία, ἅπερ καὶ Περὶ ἀρχῶν ὀνομάζει πολλάκις. ἐν γὰρ τῷ τρίτῳ τὸν τῆς κινήσεως ὁρισμὸν ἀποδέδωκεν, οὗ καὶ νῦν ὑπομιμνῄσκει, ὅτι ἔστιν ἡ κίνησις ἐνέργεια τοῦ κινητοῦ ᾗ κινητόν, τουτέστι μένοντος δυνάμι τοὺ κινουμένου, ἕως ἄν κινῆται. ἀποβαλὸν γὰρ τελέως τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ γενόμενον κατ’ ἐκεῖνο, καθ’ ὃ ἐλέγετο δυνάμει, οὐκέτι κινεῖται, ἀλλ’ ἕστηκεν ἐν τῷ ἐνεργείᾳ· κιν·εῖται δὲ ἀεὶ καθ’ ὃ ἔχει τι δυνάμει ἐπὶ τὸ ἐνεργεία μεταβαῖνον. ἐκ δὴ ταύτης τῆς ἐννοίας τῆς κινήσεως ἀίδιον δείκνυσι τὴν κίνησιν, οὐ τὴν κυρίως λεγομένην μόνην, ἀλλὰ τὴν μεταβολήν, ὑφ’ ἣν καὶ γένεσίς ἐστι καὶ φθορά· τῆς γὰρ τοιαύτης ὁρισμός ἐστιν οὗτος. ἀίδιον δὲ δείκνυσιν οὐ τήνδε τινὰ τὴν κίνησιν τὴν ἄτομον, οἷον τήνδε τὴν λεύκανσιν (τοῦτο γὰρ αὐτόθεν ψεῦδος· ἀρχὴν γὰρ ἔχει καὶ τελευτὴν ἄτομος), ἀλλὰ ἁπλῶς κίνησιν· ὥστε πάσης κινήσεως λαμβανομένης ἀεὶ δείκνυσθαι προϋπάρχουσαν ἄλλην κίνησιν τὴν ὁποιανοῦν καὶ μετ’ αὐτὴν ὑπάρχουσαν ἄλλην, ὥστε μήτε τὴν πρώτην κίνησιν δυνατὸν εἶναι λαβεῖν, ὡς εἶναί ποτε ὅτε οὐκ ἦν κίνησις μηδενὸς κινουμένου πρὸ τῆς πρώτης κινήσεως, μήτε τὴν ἐσχάτην, ὡς πάλιν μετὰ ταύτην μὴ εἶναι κίνησιν διὰ τὸ μηδὲν κινεῖσθαι. καὶ δῆλον ὅτι ἡ οὕτως ἀίδιος κίνησις οὔτε μία οὔτε συνεχής ἐστιν, ἀλλ’ ἐφεξῆς. λαβὼν οὖν ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως, ὅτι ἀνάγκη τὸ μέλλον κινεῖσθαι κινητὸν εἶναι πρότερον κατὰ φύσιν καὶ τοιοῦτον ὡς δύνασθαι κινεῖσθαι, διότι πᾶσα ἐνέργεια γενητὴ ἀπὸ δυνάμεως προχωρεῖ, | καὶ οὐκ ἄν γένοιτό τι, ὃ μὴ ἠδύνατο γενέσθαι, οὐδ’ ἄν ἐκινήθη τι φυσικῶς [*](259r) μὴ δύναμιν ἔχον τοῦ κινηθῆναι πρῶτον γὰρ ἐν τοῖς γενητοῖς τῷ χρόνῳ τὸ δυνάμει τοῦ ἐνεργείᾳ, διότι ἐξ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον τὰ γινόμενα προκόπτει), τοῦτο οὖν ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ δι’ ὀλίγου ῥήματος ὑπομνήσας [*](1 ἐπὶ] περὶ F 1. 2 φυσικοῦ ἐστι πράγματος F 4 ἐξηρημένης F 5 ἀρξόμεθα Α ἡμῖν] εἴδειν Μ 10 βυβλία a τρίτῳ] c. 1 p. 201a10. 27 II τῆς] περὶ F 13 κινουμένου] κινοῦντος καὶ F ἀποβαλὼν F: ἀποβάλλον (om. γὰρ) Μ 14 οὐκέτι — δυνάμει (15) om. M 15 ἀεὶ om. F ἐπὶ τοῦ M 16 post μεταβαῖνον add. οὐκέτι κινεῖται M 20 αὐτόθι FM 22 ἄλλην — ὑπάρχουσαν (23) οm. F μεABBREVτ’ Α τὴν ὁποιανοῦν—κίνησις (24) om. M 25 μήτε] μὴ M ταῦτα M 26 μηδὲ F ὅτι ἡ cm. Α: add. supra A1 29 γενητὴ] κινητὴ F 30 ἠδύνατο F: ἐδύνατο aA2M: δύνατο A1 τι om. M 32 τῇ δυνάμι M τὰ τέλεια M: τὸ τέλος F 32. 33 τὰ γινόμενα ante ἐπὶ collocat M 33 τούτου FM)
p. 251a16 οὐκοῦν καὶ ταῦτα ἀναγκαῖον ἕως τοῦ ὥστε πρὸ τῆς πρώτης μεταβολῆς, ἔσται μεταβολὴ προτέρα.
Λαβὼν ὅτι προυπάρχειν ἀνάγκη τῆς κινήσεως τό τε κινητὸν καὶ τὸ κινητικὸν καὶ λαβὼν αὐτὸ ἀπό τε τοὐ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως καὶ ἀπὸ τῆς ἐναργείας, ἐφεξῆς λοιπὸν ἐκ διαιρέσεως ἐρωτᾷ, ὅτι ἀναγκαῖον ταῦτα ἢ γενέσθαι ποτὲ οὐκ ὄντα πρότερον ἢ ἀγένητα εἶναι. ἀλλ’ εἰ μὲν γέγονε τὸ κινητὸν καὶ τὸ κινητικόν, ἐπεὶ πᾶσα γένεσις διὰ κινήσεως, ἀνάγκη πρὸ τοῦ τὸ μὲν κινῆσαι τὸ δὲ κινηθῆναι κίνησιν εἶναι, καθ’ ἣν ταῦτα γέγονεν ἄλλως γὰρ ἀδύνατον γενέσθαι τι), ὥστε πρὸ τοῦ τὸ μὲν κινῆσαι τὸ δὲ κινηθῆναι ἀναγκαῖον εἶναι κίνησιν. ὥστε οὐκ ἦν ἀρχὴ κινήσεως ἡ ληφθεῖσα. εἰ δὲ μὴ ἐγένετο τὸ κινητὸν καὶ τὸ κινητικόν, ἀλλ’ ὄντα προυπῆρχεν ἀεὶ κινήσεως νήσεως μὴ οὔσης, ἄλογον μέν φησι καὶ αὐτόθεν ἐπιστήσαντι φανεῖται, τὸ ἀμφοῖν ἀιδίων ὑποκειμένων, τοῦ τε κινητοῦ καὶ τοῦ κινητικοῦ, κατὰ τὸν ἄπειρον τὸν πρὸ τοῦ χρόνον μὴ ἐνερτήσαντα αὐτὰ κατὰ τὰς δυνάμεις, ἃς ἔχουσι, νῦν ἄρχεσθαι ταύτης τῆς ἐνεργείας ἀναιτίως· οὐ γὰρ ἔχομεν [*](1 ἀνάγκη ἄρα ὑπάρχει F 3 ἀνάγκη F 4 δυνάμενον a 5 μὲν] μέντοι M G κάεσθαι F 7 γενητικοῖς F μόνον M: μόνην F 8 ποιοῦντα] κινοῦντα a δεῖ] δὴ F καὶ (post δεῖ) om. M 9 προυπάρχει F τὸ κινητὸν Μ 10 καυστὸν πρὶν κάει M 11 ἀλήτῃ εἰσί M οὐ] καὶ M ἀλλ’ ὑπὲρ FM 12 τῶ δυνάμει τὸ ἐνεργεία M ἡ om. F 13 post κινήσεως initio folii repetit post lac. ὥστε ἐπὶ κινήσεως F μεταβολῆς M 14 τὸ om. F 14. 15 παθητικὸς A1: corr. Α2 16 καὶ om. M post ὥστε add. καὶ FM 17 πρώτης om. M πρότερον Μ 18 προὐ·πάρχων M τὸ (post καὶ) om. F 19 αὐτὸ] τοῦτο Κ post ὁρισμοῦ add. καὶ Μ 22 τὸ κινητικὸν καὶ κινητὸν F ἐπειδὴ M ἀνάγκη διὰ κινήσεως M πρὸ] πρὸς sed corr. A1 25 ἀναγκαῖον om. M: ἀνάγκη F κινήσεως ἀρχὴ F 27 αὐτόθι ἐπιστήσαντα F 28 ἀίδιον a τοῦ (post καὶ) om. F 29 τὸν (post ἄπειρον) om. F)
p. 251 a 28 Τὰ μὲν γὰρ κινεῖ μοναχῶς ἕως τοῦ ἔσται ἄρα τις [*](259 v) προτέρα μεταβολὴ τῆς πρώτης.
Δείξας ὅτι κἂν γενητὰ ὑποτεθῇ τό τε κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, κἄν ἀίδια μέν, ἀπὸ ἀρχῆς δὲ χρόνου τὸ κινεῖν καὶ τὸ κινεῖσθαι λαβόντα, ἀνάγκη πρὸ τῆς ὑποτεθείσης ἀρχῆς τῆς κινήσεως ἄλλην λαμβάνεσθαι κίνησιν, ὥστε τῆς πρώτης δοκούσης μεταβολῆς εἶναι πάντως ἀεὶ προτέραν, καὶ οὕτως ἀίδιον δείκνυσθαι τὴν κίνησιν τῷ μὴ εἶναι τὴν πρώτην λαβεῖν· ταῦτα οὖν δείξας ἀπὸ τοῦ κινουμένου μάλιστα ἐφ’ ἐξῆς καὶ ἀπὸ τοῦ κινοῦντος [*](1 διότι M, sed corr. Μ2: διὰ τί μὴ F 2 τὸν om. M 4 ποτὲ M ἤρξατο νῦν M ἀναγκαῖον — κινεῖσθαι (6) om. F 5 μεταβολὴ M 9 ἀρξάμενα ἀπό τινος F 9. 10 τι γέγονέ τι ὃν ὃ F 10 τοῦ τὸν] τῶ τὸν F χρόνου M 11 ὑφεστηκότα M νῦν] ὕστερον F 11. 12 ἐπλησίασεν F 12 τι om. M U μεταβολῆ M ἶνα — κινήσεως (16) om. M τούτου F 15 ἔστι F 16 τὴν αἰτίαν] ὁ ἣν αἴτιον F 17 post στέρησις add. τῆς Arist. meliores codd. κινήσεως ἐστὶν M 18 ἔμπροσθε A γέγονε FM 19 τοιαύτης a 20 περὶ F 21 πάντα] πρός τι M 22 καὶ ἡ τῆς M 23 αἴτιον] ἕτερον M post ὡς add. καὶ F τὴν om. M 25 τῆς alt. om. M 26 post μοναχῶς add. τἄ δὲ F 27 μεταβολὴ προτέρα M 31 ἀεὶ om. M πρότερον FM)
Ἐπειδὴ δὲ πολὺν συρφετὸν ὁ Γραμματικὸς ἐκεῖνος κατ’ αὐτῶν μὲν [*](1 μέλλει (F?) M κινητὸν et sic saepe M δυνάμεως comp. F 2 ἔχοντος aA2: ἔχειν A1FM 3 καὶ γὰρ ἦν F 7 κινήσεις F 8 λοιπὸν] αὐτὰ M λαμβάνειν F 9 κινεῖ οm. F 11 ἁμαρτάνῃ M 12 ἐφιστάνῃ M 13 συμβὰν M 14 δὲ om. F τὸ] τῶ M κινεῖν ἠρεμίζει τὸ ἁ. τ. τὸ M 16 δύνανται M 18 κινεῖ FM κινεῖται FM 20 ἄμφω om. in lac. viii litt. M 22 προτέρα τις M 23 ταῦτα M 20 αὐτὸ κινοῦν a 27 οὖν τὰ τοῦ] τὰ παρὰ F: τὰ om. A1M ἐν τῶ F post κατὰ add. τὰς M 28 ὡς οἶμαι Α: οἶμαι aM: ἄμα F ῥηθήσεται F 29 ἐπεὶ M Γραμματικὸς] so. loannes Philopouus, contra cuius perditos sex in Aristotelis de mundi aeternitate libros (cf. p. 1117,15. 1118,3 c. not.), diversos a servato contra Proclum opere, quod ante illos quidem conscriptum (cf. Philop. c. Procl. I 3. Α Illr29 cf. XVIII 12), sed aeque atque eiusdem De mundi creatione libri Vll (ed. Viennae 1630) spretum est a Simplicio (cf. p. 1141,9; f. 266r48 et De caelo p. 135,27 Heiberg.) in octavo Physicorum et in primo De caelo pugnavit vehementissime commentator κατ’ αὐτὸν M)
Δεύτερον δ’ ἐπιχείρημα προσάγει τοῖς ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένοις τοιοῦτον· “καὶ ἐπὶ τῶν κινήσεων, φησί, τῶν ὁμολογουμένως ἀρχὴν ἐχουσῶν τοῦ εἶναι καὶ πέρας εἰ δειχθείη τινὰ τῶν οὕτω κινουμένων ἅμα τε εἰς τὸ εἶναι παραγόμενα καὶ εὐθὺς συνεπομένην τὴν ἐκ φύσεως αὐτοῖς προσοῦσαν κίνησιν ἔχοντα, δῆλον οἶμαι παντὶ γένοιτο ἄν, ὡς ἐφαρμόσει καὶ τῇ αὐτῶν κινήσει ὁ ὁρισμός· κινητὰ γὰρ ὄντα καὶ δυνάμενα κινεῖσθαι οὕτω κινεῖται μενούσης ἔτι τῆς δυνάμεως καὶ οὐ προυπάρχει τῆς κινήσεως τὰ πράγματα δυνάμει μόνον ὄντα.’’ οὕτως οὖν τὴν ἅμιλλαν προβαλλόμενος πειρᾶται δεικνύναι, ὅτι τινὰ τῶν γενητῶν ἅμα τε γέγονε καὶ τὴν κατὰ φύσιν εὐθὺς κινεῖται κίνησιν. καί φησιν, ὅτι τὸ πῦρ, εἰ κάτω συνίσταιτο, ἅμα τε πῦρ γίνεται καὶ σύνδρομον ἴσχει τῇ οὐσίᾳ τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω φοράν, ὁμοίως καὶ τὸ ἐν τοῖς νέφεσι συνιστάμενον ὕδωρ ἅμα τῷ συστῆναι, εἰ μή τι κωλύσει, ἐπὶ τὸ κάτω φέρεται. εἶτα ὥσπερ ἔνστασιν λύων τὴν λέγουσαν, ὅτι προυπάρχει τὸ ξύλον δυνάιuει ὂν πῦρ τῆς τοῦ πυρὸς ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσεως, ὅτε ἐκ ξύλου τὸ πῦρ γέγονεν “ οὐ τὸ ξύλον, φησίν, ἦν τὸ τὴν δύναμιν ἔχον τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς· γένεσις γὰρ ἡ εἰς τὸ πῦρ τοῦ ξύλου μεταβολή, καὶ οὐ κίνησις. ὁ δὲ εἰρημένος ὁρισμὸς οὐ γενέσεως ἐστιν, ἀλλὰ κινήσεως ἐντελέχεια γάρ 9 φησί, τοῦ κινητοῦ ἡ κινητόν). οὐκοῦν εἰ ἡ [*](1 ὅτε δὲ οὔ, εἰ κέοιντο F κέειντο M 2 ὁ om. M κινούμενα F 4 οὖν om. F τοῦδε] τὸ δὲ M ante παρὰ add. τὸ F 5 ἀναλογίαν F1 6 παραλίπω F κἀν ἑνὸς] τὸ F 8 ἄλλος Α, sed corr. Α1 9 οὐσῶν M ἄλλος F οὕτως, ω ex ο corr. Α 1 10 ἐστὶν om., ἦν post τίς (9) inserto F 11 ἡ γενητὴ] εἰ γένοιτο F 11. 12 in mrg. ὡς ἡ αἰσθητὴ οὐσία ἐκ τῆς νοητῆς πρόεισιν ὡς ἀφ’ ἑνός Α2 11 καὶ om. M τῆς οὐσίας κοινός F: οὐσίας κοινὸς M 12 καὶ οὗτος aF: καὶ οὕτως AM ἀλλ’ om. F 13 εἰσαγωγῆ F 15 προάγει M 16 ὑπὸ τοῦ om. F 17 ὁμολογουμένων F 18 δείχθη M 21 ἑαυτῶν F 22 προϋπαρχούσης F 23 an προβαλόμενος? ὄντα μόνον a οὕτω μὲν οὖν F immo προβαλόμενος (cf. f. 321v21) 25 τὸ] ὁ in ras. Α συνίσταται FM 26 τῶ ἅμα τε π. γίνεσθαι σύνδρομον F 28 κωλύει M 29 δυνάμει τὸ ξύλον Μ 32 μεταβολή ἐστι καὶ κινήσεις M οὐ a: οὔτε AFM 33 εἰ ἡ AFM: εἴη a)
Καὶ τί λέγω ταῦτα; ὅτε σαφῶς οὗτος ὑπὸ τῆς ἀντιλόγου φιλονεικίας ἐσκοτωμένος· “τέως γὰρ νῦν, φησίν, οὐ ζητοῦμεν, εἴτε ἐξ ὄντων τὰ γινόμενα γίνεται εἴτε ἐκ μὴ ὄντων, οὐδὲ εἰ ἔστι τις πρώτη κίνησις ἢ μὴ ἔστιν, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἀληθὲς τὸ ἐκ τοὐ ὁρισμοῦ δῆθεν τῆς κινήσεως εἰλημμένον ἀξίωμα’’. καίτοι εἰ μὴ ἔστι πρώτη κίνησις, κἄν μὴ ἀληθὲς ᾖ τὸ ἀξίωμα, οὐδὲν βέβλαπται τὸ δόγμα τὸ περὶ τῆς ἀιδίου κινήσεως. ταῦτα μὲν οὖν ἐμήκυνα τὸν σκοπὸν τοῦ ἀνδρὸς παραγυμνῶσαι βουλόμενος· ὅτι δὲ οὐδὲ τὸ ἀξίωμα σαλεύει τὰ ὑπὸ τούτου λεγόμενα οὐδὲ νοήσας φαίνεται [*](1 post ἐν add. τῷ a 2 τε (alterum) om. F 3 τοῦ om. FM 4 τρέφει om. a 6 τοῦ (post ἄνω) om. M 7 πέφυκεντὴν δὲ κίνησιν ἐπὶ F 8. 9 εἶναι δυνάμει F 12 δὲ τὸ πῦρ F 13 μὴ om. M 14 προυπάρχον κατὰ τὸν χρόνον M 15 ἀκίνητον F 15. 16 ἐπιστῆναι M 16 μόνον F 18 πρώτως F ᾦ] ὡς FM 19 πρὸ] ἐπ’ M 20. 21 τὸ δυνάμενον — προυπάρχειν (22) om. M 21 post εἰ add. οὑν a 24 οὖν om. M 26 ἀλλήλων F 26. 27 κινήσεως] αὐτῆς F 29 τέως] τε ὢν. ὡς F φησὶ νῦν M 30 οὐδὲ om. F 32 ᾖ] z [i. e. εἶναι] F 35 δὲ om. F)
“Εἰ γὰρ τοῦ ξύλου, φησίν, ἐντελέχειάν τις λέγοι τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω φοράν, καὶ τῶν ἐναντίων ἡ αὐτὴ ἔσται ἐνέργεια, καὶ τοῦ αὐτοῦ ἑκατέρα τῶν ἐναντίων κινήσεων ἐντελέχεια ἔσται καὶ ἐνέργεια’, καὶ παρεθέμην αὐτοῦ πρὸ ὀλίγου τὴν ταῦτα δηλοῦσαν λέξιν. τί δὴ ἄτοπον, ὦ τάν, εἰ τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω κίνησιν τὸ μὲν ξύλον δυνάμει ἔχει ὡς πεφυκὸς γίνεσθαι πῦρ, [*](1 καὶ ὡς M 2 παραδέδωκε F ὀλίγου] cf. Γ 1. 201a9 δὲ om. F 3 διηρημένοις M 5 ᾖ ἀλλοιωτὸν om. M ἀλλοίωσις a 6 οὐθὲν a: οὐδὲ F ἐπ’ αὐξ. κ. φ.] αὐτοῖς M 9 μὴ — κινήσεως (10)] πρὸ κιν. δ’ οὐ μέντοι F 13 προυπάρχειν F 15 καὶ om. M 16 λέγοντος, έγοντ om. in lac. vm litt. M 17 οὐχὶ] ἀλλ’ οὐ F πρὸς] καθ’ F 20 ἄνω om. lac. relicta M οὗτος AM: οὕτως aF ἰθύνειν M 21 ὑπαντῶντος Α: ἀπαντῶντος aFM: eadem varietas f. 1145,21. 1147,33 f. 312 r m et p. 648, 34 E., cf. Arist. Phys. Δ 6. 213b2. proverbium in mrg. expl. Γῆ παροιμία ἐπὶ τῶν παρὰ σκοπὸν βαλλόντων. ἡ του [sic, τ superscr. υ; fortasse ἀπὸ τοῦ] κατὰ θύρας κατὰ σκο- πὸν Α 22 ἶνα μὴ καὶ F λέξιν M 23 ποιήσομεν καὶ τοῦτον τὸν λόγον τινά F 24 λέγοι aA: λέγει FM 25 ἐστιν M 27 πρό ὀλίγου] p. 1134,23 ὦ τάν] ὅταν F. in mrg. Α: ὦ τάν. ὦ οὗτος. ὦ τάλαν. ὦ μελέ. ταῦτα γὰρ παρὰ τοῖς νεωτέροις ὑπὸ μόνων λέγεται γυναικῶν, παρὰ δὲ τοῖς παλαιοῖς καὶ ὑπὸ ἀνδρῶν. πολλάκις δὲ καὶ ἐπὶ πλήθους φασὶν τὸ ὦ τάν ὡς παρὰ κτησιφῶντι. οἱ γὰρ ἀττικοὶ τὴν πρώτην συλλαβὴν περισπῶσι· τὴν δὲ δευτέραν βαρύνουσι. καὶ βέλτιον. ἀδύνατον γὰρ εὑρεθῆναι μίαν λέξιν δύο ἔχουσαν περισπωμένας. δίδυμος [p. 403 Schmidt] δὲ τὸ πλῆρες εἶναί φησι ὦ ἔταν (sic), ἀγνοῶν ὡς ἄρα (sic) τοῦ ἔτης ἡ κλητική ἐστιν ἔτα. καὶ δωρικῶς ἕω cf. Schol. Plat Apol. p. 25 C et Suidas s. v. ὢ τάν εἰ om. F 28 τὴν μὲν F ἔχη F: ἔχειν M)
Καὶ πρὸς τὸ τέταρτον δὲ τὸ αὐτὸ ῥητέον, ὅτι καὶ ὁ ἄρτος δυνάμει σὰρξ ὢν λέγοιτο ἄν αὔξεσθαι δυνάμει. κἀν γὰρ ἡ προσεχὴς ἐπιτηδειότης τῷ ἄρτῳ τῆς εἰς σάρκα μεταβολῆς ἐστιν, ἀλλὰ μεταβάλλων εἰς σάρκα αὔξεσθαι ἐνεργεία πέφυκεν. ἐπειδὴ δὲ καὶ νομοθετῶν οὗτος ὁ χρηστὸς ἀποφαίνεται, ὅτι τὸ προσεχῶς κινεῖσθαι πεφυκὸς τήνδε τὴν κίνησιν ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ μένον φύσεως καὶ μὴ φθειρόμενον, τοῦτο λέγομεν δυνάμει εἶναι κινητὸν ἐκείνην τὴν κίνησιν, οἷον τὸν ἄνθρωπον βαδιστικόν, οὐ τὰ στοιχεῖα, ἐρωτητέον αὐτὸν πρῶτον μέν, πῶς εἶπεν Ἀριστοτέλης θερμὸν μὲν ἐντελεχείᾳ, ψυχρὸν δὲ δυνάμει’’. ἆρα οὐχ ὡς τοῦ δυνάμει ψυχροῦ μεταβάλλειν εἰς τὸ ψυχρὸν πεφυκότος; ἔπειτα, εἰ μηδέποτε αὐτὸς δυνάμει σάρκα τὸν ἄρτον εἶπεν ἢ τὸ σπέρμα δυνάμει ζῷον· καίτοι σπέρμα οὐκ ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ μένον φύσεως ἀνθρωπίζεται. ἀλλὰ κἀνταῦθα ταὐτὸν πέπονθεν οὗτος. ἀγνοῶν γὰρ τὴν διαφορὰν τῆς τελείας δυνάμεως πρός τε τὸ δυνάμει τὸ ἀτελὲς καὶ τὰς μεταξὺ διαθέσεις τὰς τῆς τελείας δυνάμεως τῷ δυνάμει τῷ ἀτελεῖ προσάπτει. τὸ γὰρ ἄνευ μεταβολῆς ἐνεργοῦν κατὰ τὴν τελείαν δύναμιν ἐνεργεῖ τὴν τῆς ἐνεργείας προβλητικήν, τὸ δὲ ἀτελὲς [*](1 τὸ δὲ πῦρ οm. M 3 τῷ] τοῦ F: τὸ M συμβὰν M 5 καὶ utrobique om. F 7 λόγοις] Γ 1 p. 201a19 cf. supra p. 1132,24 δὲ om. F ἐστὶν — κατώφορόν (9) om. F 8 ψυχρὸν AM: om. a 9 δυνάμει μὲν κατόφορόν M 11 ἐπιδειότητα F 12 τὸ οm. A, restituit A1 ἐννοίας ἀπαχθὲν M 13 ἡ (post καὶ) om. M 14 οὕτω τὸ aAM: οὕτω F 16 προσήκει δυνάμει M ὅτι M 18 ἄν om. F 19 μεταβάλλον M 20 ἐνεργεία αὔξεσθαι F ἐπεὶ δὲ a 21 πεφυκὸς om. M 22 μένει M: μὲν F 23 κινητὴν F βαδιστικὸν om. a 24 μὲν — θερμὸν om. F 20 αὐτὸς om. Μ 27 τὸ (post ἡ) om. F 28 ταὐτὸν scripsi: τοῦτον A: τοῦτο FM: τοιοῦτόν τι a 29 πεπόμεθα F διάφορον F 30 τὸ (post δυνάμι) om. F 31 τῶι δυνάμει AFM: τὸ δυνάμει a τῷ ἀτελεῖ] πῶς ἁ. M μεταβολῆ M ἐνεργεῖν F)
οὗτος μέντοι τὰς Ἀριστοτέλους ἀρχὰς τῆς ἀποδείξεως περιπτύσας αὐτὸς ἡμῖν οἰκείαν εἰσηγήσασθαι βούλεται μέθοδον “μόνως ἂν οὕτω, λέγων, ἄναρχος εἶναι ἡ κίνησις ἀπεδείκνυτο, εἴπερ ἦν ἀληθὲς τὸ πολυθρύλητον τῶν φυσικῶν, ὡς αὐτοί φασιν, ἀξίωμα τὸ ‘μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι’, ἀλλὰ πᾶν ἐκ προϋπάρχοντος ἔχειν τὴν γένεσιν.’’ καὶ μέμφεται τῷ Ἀριστοτέλει μὴ τοῦτο λαβόντι τὸ ἀξίωμα εἰς τὸ συλλογίσασθαι, ὅτι ἄναρχός ἐστιν ἡ κίνησις, ἀγνοῶν οὗτος ἁνήρ, ὅσον τῆς Ἀριστοτέλους ἀγχινοίας διέστηκεν, ἀγνοῶν δὲ καὶ ὅτι τῆς Ἀριστοτέλους ἐπιστήμης ἴδιόν ἐστι τὸ προσεχεῖς ἀρχὰς ἀεὶ τῶν ἀποδείξεων λαμβάνειν καὶ μὴ κοινάς. ἐν μὲν γὰρ τῷ πρώτῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως τἀς τῆς γενέσεως ἀρχὰς ζητῶν ἐμνημόνευσεν ἀπορίας τινὸς πειρωμένης ἀναιρεῖν τὴν γένεσιν διὰ τὸ δεῖν πᾶν τὸ γινόμενον ἢ ἐξ ὄντος γενέσθαι ἢ ἐκ μὴ ὄντος· ἑκάτερον δὲ ἀδύνατον εἶναι· “οὔτε γὰρ τὸ ὂν γίνεσθαι εἶναι γὰρ ἤδη) ἔκ τε μὴ ὄντος οὐδὲν ἂν γενέσθαι ὑποκεῖσθαι γάρ τι δεῖν)’’, καὶ λύει τὴν ἀπορίαν ἐκ μὲν τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος μηδὲν γίνεσθαι λέγων, ἐκ δὲ τοῦ μὴ ὄντος κατὰ συμβεβηκὸς γίνεσθαι, διότι ἐκ τῆς στερήσεως οὐ καθ’ αὑτήν, ἀλλ’ ἐν τῷ ἐστερημένῳ οὔσης, καὶ κατ’ ἐκεῖνον τὸν λόγον καὶ εἶναι γένεσις καὶ ἀίδια καὶ ἀνέκλειπτα δείκνυται τὰ γινόμενα, εἴπερ παντὸς τοῦ γινομένου προυπάρχει τι ἄλλο καὶ αὐτὸ γενητόν, καὶ μετὰ τὸ φθειρόμενον ὑπολείπεταί τι καὶ αὐτὸ φθαρτόν. ἐνταῦθα μέντοι οὐ τὰ κινούμενα, ἀλλὰ τὴν κίνησιν ἀίδιον δεῖξαι προθέμενος, ἐξ αὐτοῦ τοῦ ὁρισμοῦ [*](1 γενέσθαι om. F τοῦ ἐνεργείᾳ — προυπάρχει (2) om. F τὸ ἐνεργείᾳ M 2. 3 ὁ ἀριστοτέλης λέγων προυπάρχειν ἀνάγκη εἶναι τὰ πρ. F 5 μεγαλαυχώμενος F τὸ προυπάρχειν iterat F: καὶ τ. πρ. M 7 ἔφρασε, ras. inter α et σ, Α1: ἔγραψε M 8 ἀληθὲς om. M 9 δέδεικται M 10 τὸν κολοιὸν F 11 καὶ οὐ- ο τὼς F 12 οἰκείας F μέθοδον βούλεται M μόνος M: μόνος F 13. 14 πολυθρύλλητον ut solent aFM 15 ante γίνεσθαι habet δείκνυσθαι F 17 ἀνὴρ scripsi: ὁ ἀνὴρ FM: ἀνὴρ aA 18 καὶ (ante ὅτι in ras.) om. M 19 ἴδιόν] ἴ cum lac. ΙV litt. M τὸ προσεχεῖς] in fenestra εἰς rel. M 20 ἀλλὰ μὴ M Φυσικῆς ἀκροάσεως] A 8 p. 191a24 sqq. 21 πειρώμενος F 22 μὲν πᾶν F γενέσθαι ΑF: γίνεσθαι aM Arist. 1. c. 24 μὴ ὄντος — ἐκ δὲ τοῦ (25. 26) om. F 26. 27 στερήσεως οὐ καθ’ αὑτὴν] in lac. rel. στερ. M 28 γένεσιν FM ἀνέκλειπται a δείκνυται] γίνεται F 31 ἇί, ceteris δίον δεῖξαι in lac. om., M προθέμενος] βουλόμενος F)
Πλὴν ἐπειδὴ ῥᾳδίως ἀποδεικνύναι νομίζων ψευδῆ τὸν λέγοντα λόγον ‘μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι’ διατείνεται μόνως ἂν οὕτως ἀίδιον εἶναι τὴν κίνησιν, εἰ ἀληθὲς ἀποδειχθείη τὸ μηδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεσθαι, φέρε καὶ ταύτας αὐτοῦ τὰς ἀδολεσχίας ἐπισκεψώμεθα, ἃς τελέως μὲν ἐν τῷ ἐνάτῳ καὶ ἑνδεκάτῳ τῶν Πρὸς Πρόκλον εἶπεν ἑαυτῷ γεγράφθαι ἀριθμοῖς ἡμᾶς βιβλίων καταπλήττων πρὸς ἄνδρας εὐκλεεῖς ἀντιγεγραμμένων, καὶ νῦν δὲ οὐ δι’ ὀλίγων ἐκτίθεται· “πρῶτον μέν, λέγων, εἰ καὶ ἡ φύσις ἐξ ὄντων ποιεῖ τὰ ὑπ’ αὐτῆς δημιουγρούμενα διὰ τὸ καὶ τὴν οὐσίαν αὐτῆς καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐν ὑποκειμένῳ ἔχειν καὶ χωρὶς ἐκείνου μήτε εἶναι μήτε ἐνεργεῖν δύνασθαι, οὐκ ἀνάγκη καὶ τὸν θεὸν τὸν ἐξῃρημένην ἔχοντα τῶν ὄντων ἁπάντων καὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐξ ὄντων δημιουργεῖν. οὕτω γὰρ οὐδὲν ἕξει πλέον τῆς φύσεως, καίτοι γε οὐ μόνον τὰ εἴδη τῶν ἀμέσως ὑπ’ αὐτοῦ δημιουργουμένων ποιεῖ [*](262v) ὁ θεός, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν ὕλην παράγειν καὶ δημιουργεῖν πεπίστευται· μόνον γὰρ τὸ πρῶτον ἀγένητόν ἐστι καὶ ἀναίτιον. εἰ οὖν καὶ τὴν ὕλην ὁ θεὸς ὑφίστησιν (οὐ δεῖται δὲ ἡ ὕλη ἑτέρας ὕλης εἰς ὕπαρξιν· αὐτὴ ἐστι τὸ πρῶτον ἁπάντων τῶν φυσικῶν ὑποκείμενον)· οὐκ ἄρα πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος γίνεται. εἴτε γὰρ ἀεὶ ὑπὸ θεοῦ γίνεται ἡ ὕλη εἴτε ποτέ, οὐ δεήσεται δήπουθεν ἑτέρας ὕλης, αὐτὴ τὸ πρῶτον οὖσα τῶν σωμάτων ὑποκείμενον· οὐκ ἄρα, εἰ τὰ γινόμενα ὑπὸ φύσεως ἐξ ὄντων γίνεται, ἀνάγκη καὶ τὰ ἀμέσως ὑπὸ θεοῦ γινόμενα ἐξ ὄντων γίνεσθαι, εἴπερ ἡ μὲν φύσις καὶ χρόνου δεῖταί τινος καὶ γενέσεως, ἵνα ἕκαστον δομιουργήσῃ τῶν φυσικῶν, ὁ δὲ θεὸς ἀχρόνως καὶ ἄνευ γενέσεως, τουτέστι διαπλάσεως τῶν κατὰ μέρος καὶ διαμορφώσεως, τὰ ἀμέσως ὑπ’ αὐτοῦ γινόμενα ὑφίστησιν· ἀρκεῖ γὰρ αὐτῷ μόνον τὸ θέλειν εἰς τὴν τῶν πραγμάτων οὐσίωσιν.’’
[*](1 ὁριστικοῦ superscr. Α2 2 τὸ] τοῦ F 3 προυπάρχειν M ἐθελήσει M 4 προτάσεσι M 6 μηδὲν om. M διατείνεσθαι M οὕτως] τοῦ Μ 8 post γίνεσθαι iteiat διατείνεσθαι — ἀίδιον (7), sed del. M 8 καὶ τὰς αὐτοῦ ἁ. F 9 τελέως μὲν om. F ἐν τῷ ἐνάτῳ καὶ ἑνδεκάτῳ τῶν Πρὸς Πρόκλον] cf. de actera. mundi IX 8 sqq. XI 3 sqq. cf. Simpl. De caelo p. 135,28 ἐννάτω ΑΜ τῶν πρὸς Πρόκλον post γεγράφθαι a 9. 10 εἶπεν ἑαυτῷ Α2 (cf. 1147,10): εἶπεν τῶι Α1: εἶπε τῶ FM: εἶπε a 11 ἀντιγραψαμένων F δὲ δι’ ὀλίγου F οὐ οm. etiam Μ 12 ποιεῖται F 14 μήτε ἐνεργεῖν μήτε δύνασθαι εἶναι F ἀνάγκη καὶ] ἀναγκαῖον F τὸν (post θεὸν) om. F 15 ἐξηρημένον M ἁπάντων om. F: post ἔχοντα M 16 δημιουργεῖ F 17 αὐτῶν M 18 ὅλην F καὶ δημιουργεῖν om. Μ πεπίστωται a 20 ἐφίστησιν F αὐτὴ ut v. 23 F: αὕτη aAM 22 ἀπὸ θεοῦ ἀεὶ F 23 δεήσει M 24 ὑπὸ τῆς φύσεως F 25 γίνεται F 27. 28 τουτέστιν ἄνευ διαπλάσεως M διάπλασιν F 28 διαμορφώσεων M: διαμόρφωσιν F 29 αὐτὸ aF μόνον post γὰρ ponit F)Εἶτα καὶ ἄλλης ἀποδείξεως ἡμᾶς ὑπομιμνῄσκει ἐν τῷ ἑνδεκάτῳ τῶν [*](262v) πρὸς Πρόκλον ῥηθείσης, δι’ ἧς ἔδειξεν, ὡς οἴεται, ὅτι καὶ τὰ ὑπὸ φύσεως καὶ τὰ ὑπὸ τέχνης γινόμενα ἐκ μὴ ὄντος ὑφίσταται καὶ εἰς τὸ μὴ ὂν φθείρεται. “ συνθέτων γάρ, φησίν, ὄντων τῶν οὕτω γινομένων ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, καὶ τῆς μὲν πρώτης ὕλης οὔτε γινομένης ὑπὸ τῆς φύσεως οὔτε φθειρομένης, οὐδὲ μὴν τοῦ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους συνθέτου καθ’ ὅλον αὐτό οὕτω γὰρ ἂν καὶ τὴν ὕλην γίνεσθαι συνέβαινε καὶ φθείρεσθαι), λείπεται τοῦ εἴδους μόνου τὴν γένεσιν εἶναι καὶ τὴν φθοράν. εἰ οὖν τά τε χρώματα καὶ τὰ σχήματα καὶ αἱ τῆς ψυχῆς ἄλογοί τε καὶ φυσικαὶ δυνάμεις, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν τὰ ἔνυλα εἴδη ἐν μέρει χρόνου τὴν ὕπαρξιν ἔχει φημὶ δὲ τὰ ἐν ἑκάστῳ φυσικῷ πράγματι ἄτομα εἴδη· τούτων γὰρ ἡ γένεσίς ἐστι καὶ ἡ φθορά), εἰ οὖν ταῦτα ἐν τῇ τῶν σωμάτων φθορᾷ εἰς τὸ μηδαμῶς ὂν μεθίσταται, δῆλον ὅτι καὶ πρότερον οὐδαμῶς ὄντα τὴν ὕπαρξιν ἐκ μὴ ὄντων εἴληφεν.” εἶτα ἐπὶ τούτοις ἐπήγαγε· ‘‘τοῦτο δὲ ἴσως οὐδὲν ἡμῖν πρὸς τὴν προκειμένην συνοίσει ὑπόθεσιν. κἄν γὰρ ἐκ μὴ ὄντων τὰ ἔνυλα εἴδη εἰς τὸ εἶναι παράγηται, ἀλλ’ οὖν οὐδεμία φυσικὴ γένεσις ἄνευ κινήσεως ὑφίσταται. μετὰ κινήσεως γὰρ πάντως ἡ γένεσις, ὥστε ἀεὶ οὕσης γενέσεως ἀεὶ καὶ κίνησις ἦν. ἀλλὰ πόθεν, ὅτι ἀεὶ ἦν γένεσις; ὁ γὰρ λέγων, ὅτι ἀεὶ ἦν γένεσις, οὐδὲν ἕτερόν φησιν ἢ ὅτι ἀεὶ ἦν κίνησις· ὥστε τὸ ἐξ ἀρχῆς αἰτεῖ καὶ τὸ ζητούμενον λαμβάνει ὁμολογούμενον.” εἶτα ἐφεξῆς ἀλλοκότως οἶμαι συνάπτει τούτοις· “οὔτε γὰρ ἐκ προϋποκειμένου τινὸς τὰ ἀμέσως ὑπὸ θεοῦ δημιουργούμενα γίνεται οὔτε διὰ γενέσεως ἢ χρονικῆς παρατάσεως· καὶ τὴν ὕλην γὰρ αὐτὴν καὶ τὸν χρόνον ἅμα τῷ παντὶ συνυπέστησεν ὁ θεός, ὥστε οὐ προυπῆρξε τοῦ κόσμου κίνησις. δῆλον οὖν ἐντεῦθεν ὡς εἰ μή τις δείξειε λόγος τὸν κόσμον ἄναρχον εἶναι καὶ ἀτελεύτητον, ἀδύνατον τὴν κίνησιν ἀίδιον ἀποδεῖξαι. τῶν λόγων οὖν ἁπάντων, ἐξ ὧν ἀίδιον εἶναι τὸν κόσμον κατασκευάζουσιν ἐλεγχομένων, καὶ τὸ ἑπόμενον ἐξ ἀνάγκης συνελέγχεται.’’ ἀλλ’ εἰ τοσαῦτα καὶ τοιαῦτα παραγράφειν αὐταῖς λέξεσιν ἐκαρτέρησα, μή τις τῶν εὐφυεστέρων ἄμουσόν μου σχολὴν καταψηφίσεται· οἶδα γὰρ καὶ αὐτός, ὅτι τοῖς ὁπωσοῦν ἠγμένοις εὐσύνοπτος ἡ τῶν λόγων τούτων ἐστὶν ἀλλοκοτία. ἀλλ ἐπειδὴ τοῖς ἀπαιδεύτοις οὗτος ἀκροαταῖς ἁρμοζόμενος καὶ μακρὰ γράφει, [*](1 ἑνδεκάτῳ] error sive Simplicii utpote qui librum contra Proclum se non legisse testetur De caelo p. 135,27 Ηeiberg (cf. Phys. supra p. 1129,29. 1141,9) sive librariorum. ex undecimo enim nihil fere, ex uono quadrat velut cap. 11 cf. index f. F VIv15 τῶν] τῶ M 2, 3 ὑπὸ] ἀπὸ utrobique F 3 ἐκ τοῦ μὴ F 4 φησίν] locum uon ex libro contra Proclum, sed ex eodem unde cetera excerpsit sumpsit Simpl. 5 post εἴδους add. συνθέτου F γινομένη F 6 φθειρομένη F 10 μέρη F 1 1 φησὶ F πράγματα M 14 ὄντος M ἐπὶ τούτοις om. F 15 ὑπόθεσιν συνοίσει F 16. 17 ἀλλ’ οὑν ἡ δὲ μία γένεσις φυσικὴ F 17 συνίσταται M 18 ἢν prius om. F 18. 19 γένεσις ἣν M 19 ὁ γὰρ — γένεσις om. F ἡ om. M 20 αἰτεῖται M post λαμβάνει add. καὶ M 24 συνέστησεν F προϋπῆρχε F 25 δείξει Μ 25. 26 τὸν ἄναρχον κόσμον F 26 ὑποδεῖξαι F 27. 28 ἐλεγχόμενοι F 29 τοιαύτην Μ 30 μου om. F καταψηφίσεται F 31 ἐστιν post εὐσύνοπτό (sic) M 32 μακρὰ γραφῇ F)
Ἀλλ’ ἴδωμεν, ὅπως τὸ πολυθρύλητον ἀξίωμα τῶν φυσικῶν ἀνατρέπει δεικνὺς αὐτός, ὅτι ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος γίνεται τὰ γινόμενα καὶ εἰς τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν φθείρεται. καὶ τούτῳ δὲ πρῶτον ἐπιστήσωμεν εἰ δοκεῖ, εἰ ἐνενόησεν ὅλως ἁνὴρ οὗτος, πῶς εἴρηται τὸ ἐξ ὄντος ἢ ἐκ μὴ ὄντος γίνεσθαι τὸ γινόμενον· φαίνεται γὰρ οὕτως ἀκούων ὡς τοῦ αὐτοῦ εἴδους προυπάρχειν ὀφείλοντος, ἵνα ἐξ αὐτοῦ γίνηται τὸ γινόμενον, οἷον τὴν ὕλην ἐξ ὕλης καὶ τὰ ἄτομα εἴδη ἐκ τῶν ὁμοίων. λέγει γοῦν· “εἰ οὖν καὶ τὴν ὕλην ὁ θεὸς ὑφίστησιν, οὐ δεῖται δὲ ἡ | ὕλη ἑτέρας ὕλης [*](263r) εἰς ὕπαρξιν, οὐκ ἄρα πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ ὄντος γίνεται.’’ καὶ περὶ τῶν ἀτόμων δὲ εἰδῶν, ὧν τὴν γένεσιν εἶναι καὶ τὴν φθοράν φησιν. εἰ οὖν [*](1 ἀποδεδειγμένην M: οὐ δεδειγμένα F ὄνησιν F αὐτῶν M 2 οἶμαι] εἶναι F ἀποδεῖξαι F 3 τούτῳ aA: τοῦτο M: τούτου F ἐπιστήσομαι ὅθεν ὁ μακρὸς οὗτος ἡ. λ. F 5 ὡς αὐτοί φασιν post ἀληθὲς, sed ὡς αὐτὸς φησὶν post φυσικῶν F 6. 7 διατεινόμενος M 8 ὀλίγον F 10 post τούτων add. ὥσπερ F 13 οὐδὲν post δὲ M 14 πάλιν μὴ M κόνιν] in mrg. Γῆ παροιμία ἐπὶ τῶν ἐν παλαίστρα δεύτερον εἰς συμπλοκὴν ἀφ’ ἱγμένων καὶ πάλιν κονιζομένων Α οὐδὲν F: μηδεὶς M 15 ἡμῖν πρὸς τὴν προκειμένην συντελεῖ (om. πρὸς τὴν ὑπόθεσιν F) ὦ βέλτιστε M 16 ἄναρχος] ἄλλος M εἴπερ a: ὅπερ AFM 16.17 λεγόμενον, μηδὲν a 18 ἔφη (comp.) F 20 πῶς M 21 ὄντος — μηδαμῶς (22) om. Μ γίνεσθαι F 22 τοῦτο FM 23 ἐνόησεν M ἀνὴρ scripsi: ὁ ἀνὴρ Μ: ἀνὴρ aAF οὗτος M 25 ὀφείλοντος ἶνα] ὁ omissis in fenestra ceteris M αὐτῶν γένηται F τὰ γινόμενα M 26 τὴν om. M γοῦν] οὖν FM 27 εἰ οὖν aA: εἰ Μ: οἷον F ὑφίστη lacuna apta relicta M 28 εἰς σύστασιν M: πρὸς ὕπαρξιν F ὄντων M 29 εἰδῶν ὧν om. lac. rel. M post εἰδῶν ex v. 26 supplendum λέγει (cf. p. 1144,20) φασιν M)
Ἀρχόμενος μὲν γὰρ τῆς ἀποδείξεως τὴν φύσιν ἐξ ὄντων ποιεῖν τὰ γινόμενα συγχωρεῖ καὶ τὴν αἰτίαν ἐπάγει τὸ καὶ τὴν οὐσίαν αὐτῆς καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐν ὑποκειμένῳ ἔχειν, καὶ τὸν θεὸν ταύτῃ διαφέρειν τῆς φύσεως φησι, καθ’ ὅσον αὕτη μὲν ἐξ ὄντων, ὁ δὲ θεὸς ἐκ μὴ ὄντων ποιεῖ τὰ γινόμενα· προελθὼν δὲ ἀποδείξεως ἡμᾶς ἀναμιμνῄσκει, ἐφ’ ᾗ σεμνύνεται, δεικνύσης, ὅτι καὶ ἡ φύσις καὶ ἡ τέχνη ἐκ μὴ ὄντων ποιοῦσιν, ὥσπερ καὶ τὸν θεὸν ἔλεγε ποιεῖν. καίτοι πρότερον ταύτῃ διαφέρειν τῆς φύσεως τὸν θεὸν εἰπὼν τῷ τὴν μὲν ἐξ ὄντων, τὸν δὲ ἐκ μὴ ὄντων ποιεῖν, καὶ δυσχεραίνων ἔλεγεν· “εἰ καὶ ὁ θεὸς ἐξ ὄντων ποιεῖ, οὐδὲν ἕξει πλέον τῆς φύσεως ὁ θέος’’. ἐπειδὴ δὲ τὴν ὕλην ἀίδιον ὁμολογῶν ὑπὸ τοῦ θεοῦ γίνεσθαί φησιν ἐκ μὴ ὄντος καὶ τὰ εἴδη τὰ ἀμέσεως ὑπ’ αὐτοῦ παραγόμενα, δηλονότι καὶ ταῦτα ἀίδια ὄντα, εἴπερ τὰ γινόμενα καὶ φθειρόμενα καὶ ὑπὸ φύσεως καὶ κατ’ αὐτὸν γίνεται, φανερὸν ὅτι τὰ ἀίδιά φησιν ἐκ μὴ ὄντων γίνεσθαι, ἅπερ ἀγένητα παντελῶς ὁ Ἀριστοτέλης ἀποδείκνυσι. καὶ παρὰ θύρας ὑπαντῶν φαίνεται. τοῦ γὰρ Ἀριστοτέλους καὶ γενητὰ λέγοντος τὰ ἐν μέρει χρόνου τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα καὶ ταῦτα ἐξ ὄντος τὴν γένεσιν ἴσχειν ἀποδεικνύντος, οὗτος τὰ ἀίδιά φησιν ἐκ μὴ ὄντων γίνεσθαι, ἅπερ Ἀριστοτέλης οὐδὲ γίνεσθαι ἀξιοῖ. ἀλλὰ κατ’ ἄλλον τρόπον ὑπὸ θεοῦ παράγεσθαί φησι· τὰ γὰρ γινόμενα πάντως καὶ φθείρεσθαι νομίζει. κἀν ἀληθὲς οὖν, ὅτι ἐκ μὴ ὄντων ὁ θεὸς τὰ ἀίδια καθ’ ὁντιναδήποτε τρόπον εἰς τὸ εἶναι παράγει, οὐδὲν τοῦτο πρὸς τὸν Ἀριστοτέλους λόγον ἐνίσταται. ὅλως γὰρ εἰ ὁ θεός, ὥς φησιν, ἀχρόνως καὶ ἄνευ γενέσεως τὰ ἀμέσως ὑπ’ αὐτοῦ γινόμενα ὑφίστησι, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστι ταῦτα τὰ διὰ γενέσεως τὸ εἶναι λαχόντα. [*](1 χρὴ νομίζειν τοῦτον a τίνος AM: τινα F: τινων a 2 ποιεῖ sed corr. A1 τὸν λόγον F 3 ἀτιμόρητον Α, sed corr. Α1 γὰρ νομίζων ἑαυτῷ F 4 πῶς M 5 ἐξ οὐκ transp. M γίνηται F γινόμενα, ι in ras. Α κἀντεῦθεν οm. δὲ) F 7 μὲν aA2: om. A1FM cf. p. 1146,28 ποιεῖ F 10 φησι om. M 11 δὲ] γὰρ F ᾗ aF: ῇABBREV Α: ἧς Μ 12 δεικνυούσης M: δεικνύσῃ a 14 τῳ] τὸ F: ὡς M τὸν δὲ] τὴν δὲ aF 15 ὄντος FM ἕξει om. F 16 ὁμολογῶν οm., inserto post θεοῦ ὁμολογεῖ F 17 ὄντων FM 17. 18 παρ’ αὐτοῦ] γινόμενα M 18 ἀιδίως M 19 καὶ ante ὑπὸ om. a ὑπὸ τῆς φ. κατ’ αὐτὸν F 20 post ὄντων add. φαίνεσθαι καὶ τὰ εἴδη — μὴ ὄντων, ab editis non diversa nisi in ἀιδίως (18), M γίνεσθαι FM: ex γίνεται Α1: γίνεται a ἅπερ] εἴπερ M 21 ὑπαντῶν AF: ἀπντῶν aM cf. ad p. 1137,21 τοὐ] τοῦτο M 22 χρόνου μέρει F 23 τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα M 23 οὕτω M ἅπερ ὁ F 24. 25 παραγενέσθαι F 25 ἀληθὴς ἢν M 26 εἰς τὸ εἶναι καθ’ ὅν τινα τρόπον, om. δήποτε et collocato παράγει post θεὸς F ἱονδήτινα (om. δήποτε) M 27 οὐδὲ F ἐπίσταται F γάρ φησιν F 28 ὥς φησιν] παράγει τὰ ἀίδια εἰς τὸ εἶναι F γενόμενα FM 29 τὰ om. F ἔχοντα F)
Πάλιν γὰρ εἰς τοὐπίσω μεταχωρήσας ἀποδεδεῖχθαί τε αὑτῷ φησί τινα τῶν γενητῶν μὴ χρόνῳ προυπάρχειν τῆς κατὰ φύσιν ἑαυτῶν κινήσεως, ὅπερ ὡς ἐμάθομεν οὐκ ἀπέδειξε, καὶ τὸ αὐτὸ πάλιν ἀποδεικνύναι πειρᾶται καὶ τὸν Ἀριστοτέλους διελέγχειν λόγον τὸν λέγοντα, ὡς ἀνάγκη ἐν τοῖς πρός τι ἢ ἄμφω ἢ θάτερον κινεῖσθαι, ἵνα τὴν πρὸς ἄλληλα δέξηται σχέσιν. “λαβὼν γάρ, ὥς φησιν οὗτος, ὁ Ἀριστοτέλης ὁμολογούμενον, ὅτι δεῖ προυπάρχειν πρότερον τὰ πρός τι, εἶτα τὴν πρὸς ἄλληλα σχέσιν ἀναδέχεσθαι, ὡς οὐκ ἐνδεχόμενον ἅμα τε εἶναί τινα καὶ πρός τι εἶναι, οὕτω συνήγαγε τὸ δεῖν πάντως ἢ ἄμφω κινηθέντα ἢ θάτερον τὴν πρὸς ἄλληλα σχέσιν ἀναδέξασθαι.’’ καὶ πάλιν τήν τε Ἀριστοτέλους ῥῆσιν καὶ τὴν Ἀλεξάνδρου ἐξήγησιν παραθέμενος τὰ αὐτὰ δεικνύειν ἐπιχειρεῖ, ὅτι τὸ πῦρ κάτω γενόμενον καὶ τὸ ὕδωρ ἄνω συστὰν εὐθὺς ἅμα τῷ γενέσθαι τὴν ἑαυτῶν ἔχει κίνησιν, καὶ οὐ προυπάρχει αὐτῆς κατὰ χρόνον ἡ κινητικὴ τοῦ ὑποκειμένου φύσις. “εἰ οὖν κινητικὸν μέν, φησίν, ἡ ἐν αὐτῷ φυσικὴ δύναμις, κινητὸν δὲ τὸ ὑποκείμενον αὐτῇ σῶμα, πρός τι δέ ἐστι τὸ κινητὸν καὶ τὸ κινητικόν, καὶ προυπάρχειν ἀνάγκη ταῦτα κατὰ χρόνον, ὥς φησιν Ἀριστοτέλης, τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως, οὐκ εὐθὺς τὸ πῦρ ἅμα τῷ πῦρ εἶναι κινήσεται ἐπὶ τὸ ἄνω, εἴπερ κάτω τύχοι γεγονός, ὅπερ παρὰ τὰ ἐναργῆ φαίνεται. καὶ ἐπὶ τῶν μορίων δέ, φησί, τῶν ζῴων ἅμα τε διαμεμόρφωται καὶ τὴν τοῦ δεξιοῦ καὶ ἀριστεροῦ σχέσιν ἀναλαμβάνει, καὶ οὐ πρότερον μόρια γέγονεν, εἶθ’ οὕτως ἀνείληφε τὴν σχέσιν.’’ ἀλλὰ τί μοι τὰς τούτου ληρωδίας ἀναμετρεῖσθαι μηδὲν νοήσαντος, ὡς οἶμαι, τὰ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους εἰρημένα καὶ διὰ τοῦτο παρὰ θύρας πρὸς αὐτὸν ὑπαντήσαντος; ὁ μὲν γὰρ Ἀριστοτέλης εἰπὼν προϋπάρχειν [*](1 ἀποφάσεως M 2 τίς τι M ζητήσει F 3 κίνησις κόσμου M 4 ἦν post ἀεικίνητον F: post τὴν φύσιν, quod ante ἔχων M ἔμενε Μ 7 ἰδίας M ἀποδείξει M 8 ἑαυτῶν F 9 ἐκπλήττει Α ποιῶν, sed curr. F1 10 φησί τινα post τῶν γενητῶν F 11 τινα om. M 13 ὡς om. a 14 κινεῖσθαι post ἄμφω F 15 δείξηται F1 ὡς om. M 15. 16 ὁμολογούμενα M 17 ἅμα om. a τε om. M 18 ἄμφω] ἅμα M 19 τε om. F 21 δεικνύναι M ἐπιχειρεῖ, sub εἰ et post rasum A γενόμενον om. M 22 ἔχειν F αὐτοῖς F 23. 24 μέν ἐστί φησιν ἡ αὐτ κινητικὴ δύναμις F 25 τὸ (post καὶ) om. F 26 φησιν ὁ Μ 27 ἄμα τῷ πῦρ om. F κινηθήσεται F 28 τύχη F γεγονὼς sed corr. Α1 29 τε om. M μεμόρφωται F 31 μὴ M 32 ὑπὸ] παρὰ M 33 ὑπαντήσαντος AF: ἀπαντήσαντος aM cf. p. 1137,21)
Καὶ τὰ ἀπὸ τῶν μορίων οὖν τῶν ζῴων ἀπορηθέντα μάτην ἠπόρηται. κἂν γὰρ συνυπάρχῃ ἐπ’ αὐτῶν ἡ σχέσις, οὐδὲν ὁ Ἀριστοτέλους λόγος ἐμπεπόδισται· αὐτὸς γὰρ τῶν ἐνεργητικῶν σχέσεων προυπάρχειν τὰς οὐσιώδεις ὑπάρξεις φήσειεν ἄν. ἐπὶ τέλει δὲ ἔνστασιν ἑαυτῷ προβαλόμενος, ὡς εἰ καὶ μὴ πάντως ἐπὶ τῶν πρός τι προυπάρχει τὰ πράγματα τῆς σχέσεως, ἀλλ’ οὖν διὰ κινήσεως εἰς τὸ εἶναι παρῆλθε κινηθέντος γὰρ τοῦ σπέρματος τὰ μόρια γέγονε, καὶ ἄλου τινὸς πάλιν προκινηθέντος τὸ σπέρμα· ὁμοίως καὶ ἐπὶ πυρὸς καὶ τῶν ἄλλων, ὥστε οὐκ ἔστι λαβεῖν πρώτην κίνησιν), οὕτω δ’ οὖν ἐνστὰς πάλιν λύει λέγων ὅτι ‘καὶ εἰ ἡ φύσις ἐξ ὄντων δημιουργεῖ, οὐκ ἤδη καὶ τὸν θεὸν ἀνάγκη. εἰ γὰρ μὴ ἀεὶ ἦν ὁ κόσμος, δῆλον ὡς ἐκ μὴ ὄντων αὐτὸν ἐδημιούργησεν ὁ θεός, καὶ ὅτι εἰ ὁμοίως τῇ φύσει ποιεῖ, οὐδὲν διοίσει τῆς φύσεως. καὶ ὅτι καὶ τὴν ὕλην τῶν σωμάτων ἐκ μὴ ὄντων παρήγαγεν · οὐ γὰρ δὴ ἐξ ὑποκειμένου . καὶ εἴρηται μὲν ταῦτα καὶ πρότερον παρ’ αὐτοῦ καὶ διὰ πλείστων, καὶ διαλέλυται, ὡς οἶμαι, καὶ νῦν δὲ διὰ τοὺς ἄλλοτε ἄλλοις χωρίοις ἐντυγχάνοντας ἀνάγκη τι συντόμως εἰπεῖν. καὶ ὅτι μὲν περὶ κινήσεως ζητούντων ἡμῶν, εἴτε ἀίδιος εἴτε μή, τὸ λέγειν ἱεῖ γὰρ μὴ ἀεὶ ἦν ὁ κόσμος, δῆλον ὡς ἐκ μὴ ὄντων αὐτὸν ὁ θεὸς εδημιούργησε᾿ τῶν λίαν οἶμαι ἀνοήτων ἐστίν· ὅτι δὲ τὰ ἀμέσως ὑπὸ τοῦ θεοῦ παραγόμενα ἀίδια πάντως ὄντα οὐδὲ γίνεσθαί φησιν Ἀριστοτέλης γίνεσθαι γὰρ ἐκεῖνα μόνα τὰ ἐν μέρει χρόνου, ὅσα φθορὰ διαδέχεται). κἄν τὴν ὕλην οὖν παρήγαγεν ὁ θεός, οὐκ ἐξ ὑποκειμένου [*](1 τοῦτον οἶμ’. τὸν λόγον M 3. 4 πάντα μὲν om. F 4 τῶ χρόνῳ] κατά χρόνον F 5 καὶ (ante αὐξήσεως) om. F προυπάρχον M 6 καὶ γινόμενον FM 7 τῆς om. F καὶ τῆς τοῦ FM 9 τοῦτο οὕτως ἔχον a: om. M: τὸ οὕτως ἔχον AF 10 δέ om. F 12 καὶ τὸ κινούμενον M conicio καὶ ταῦτα τῶν πρός τι IG ἄν om. M ἐπὶ τέλει] ἐπεὶ τελείαν F προβαλόμενος scripsi cf. ἐνστὰς (21): προβαλλόμενος libri cf. p. 1133,23 18 προήχθη in παρήχθη coir. F 20 τοῦ πυρὸς F 21 ὅτι εἰ καὶ φύσις F 22 εἰ] κα), in marg. κἀν M ἀεὶ om. M 23 ὡς om. M εἰ ὅτι F 24 τὴν φύσιν δημιουργεῖ F 25 οὐδὲ γὰρ F δὴ] μὴ M 29 τῶ λέγειν F 30 ante τῶν add. καὶ F 31 δὲ om. F τὰ om. M τοῦ om. FM πάντα F οὐδὲν MF 32 γίνεται a ἐκεῖνα om., sed suppl. ’ 33 post διαδέχεται add. καὶ τοῦτο δῆλον probabiliter a)
p. 251b10 Πρὸς δὲ τούτοις τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἕως τοῦ τὸν γὰρ χρόνον ἀγένητον εἶναι.
Πάνυ ἐναργῆ καὶ ταύτην <τὴν> ἀπόδειξιν κομίζει τοῦ τὴν κίνησιν μήτε γίνεσθαι μήτε φθείρεσθαι, ἄλλα ἀίδιον ὑπάρχειν, ἀπὸ τοῦ χρόνου κατασκευάζων αὐτὴν διὰ συνημμένου τοιούτου· εἰ ἀίδιος ὁ χρόνος, ἀίδιος καὶ ἡ κίνησις· ἀλλὰ μὴν τὸ ἡγούμενον, τὸ ἄρα λῆγον. καὶ τὸ μὲν συνημμένον καὶ νῦν δείξει καὶ ὕστερον ἐκ τοῦ τὸν χρόνον κίνησιν εἶναι, ὥς τινες ενομισαν, ἢ ἀριθμὸν ἢ πάθος τι τῆς κινήσεως· ὅτι δὲ ὁ χρόνος ἀίδιος, καὶ ἐκ τῶν γενητὴν τὴν κίνησιν λεγόντων πειρᾶται δεικνύναι μετὰ τοῦ καὶ περιτρέπειν τὸν λόγον. εἰ γὰρ γίνεταί, φησίν, ἡ κίνησις πρότερον μὴ οὖσα καὶ εἰ φθείρεται ὕστερον μηκέτι οὖσα, δῆλον ὅτι καὶ τὸ πρότερόν ἐστι πρὸ [*](1 παύεσθαι F παραδεδωκότος M 3 ὅτι κατὰ τὴν] ὅτι F: ὅ cum lac. xii litt. M διδασκάλου F οὐ τοῦ κόσμου om. F οὐ] καὶ M οὐδὲν M 4 αὐτῶν M 5. 6 ὑπὸ θεοῦ FM 7 τὰ (ante αὐτὰ) iterat A ἔχοντα F 8 ταραχθέντα θέντα F1 καὶ om. FM 9 ἔσχον post ἀιδιότητα F 10 προσεχῶς ὐπ’ αὐτοῦ F 11 ante νοῖς add. ὐπ’ M κιν. δι’ αἰτιῶν F 12 τοῦτο ’M: τὸ ’F Πλάτωνι] Tim. p. 41 D 13 ἡμεῖς F 14 ἀπεργάζεται F γεννᾶται F αὐξάνεται F φθίνον AF: φθίνειν M: φθίνοντα a Plato 15 πάλιν ante φθίνειν M δέχεσθαι FM οὕτω F 16 εἰπεῖν F 17 οἶμαι] ὁ μὲν F 18 τε om. M αὐτὸ (post πρὸς) aM: αὐτὸν AF 19 σαθρὰ F 20 τούτοις] τοῖς M τὸ AFM: om. (ut Arist. cod. Ε1) a καὶ ὕπερον om. M 20.21 τὸ γὰρ a: τὸν γὰρ om. F 22 ἐναργῶς F τὴν post ταύτην addidi κομίζει om. F τοῦ] τοῦτο a 24 εἰ] εἰς M 28 κινητὴν F ἐχόντων M 29 μὴ οὖσα πρότερον a 30 εἰ om. FM καὶ ὕστερον F)
p. 251b17 Πλάτων δὲ γεγονέναι μόνος. ἅμα γὰρ αὐτὸν τῷ [*](265r) οὐρανῷ γεγονέναι, τὸν δὲ οὐρανὸν γεγονέναι φησί.
Τὰ πολλάκις ἐν ἄλλοις εἰρημένα πρὸς ἐμοῦ καὶ νῦν ἀναγκαῖον εἰπεῖν, ὅτι πολλαχῶς τοῦ γενητοῦ καὶ ἀγενήτου λεγομένων ἄλλως μὲν ὁ Πλάτων ἄλλως δὲ ὁ Ἀριστοτέλης αὐτῷ χρώμενοι δοκοῦσιν ἐναντιοῦσθαι πρὸς ἀλλήλους οὐκ ἐναντιούμενοι. καὶ γὰρ γενητὸν λέγεται τὸ πρότερον μὲν μὴ ὄν, ὕστερον δὲ ὄν, καὶ ἐν μέρει χρόνου τὴν ὑπόστασιν ἔχον, καθ’ ὃ σημαινόμενον Ἀριστοτέλης χρῆται τῷ γενητῷ πρὸς τὸ ἀίδιον ἀντιδιαιρῶν αὐτό. ἄλλο δὲ τοῦ γενητοῦ σημαινόμενον τὸ πρὸς τὸ ὄντως ὂν τὸ αἰώνιον καὶ αὐθυπόστατον ἀντιδιῃρημένον , ὅπερ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον ἀπ’ αἰτίας ἄλλης ὑφίσταται καὶ οὐχ ὑφ’ ἑαυτοῦ. καὶ δι’ ἄμφω ταῦτα διά τε τὴν πρὸς τὸ ὄντως ὂν καὶ ἅμα ὅλον ὂν καὶ τὴν πρὸς τὸ αὐθυπόστατον ἀντίθεσιν γενητὸν λέγεται, κἂν ἀίδιον ᾖ . καὶ κατὰ τοῦτο τὸ σημαινόμενον ὁ Πλάτων πᾶσαν τὴν αἰσθητὴν καὶ σωματικὴν σύστασιν γενητὴν καλεῖ· τὸ γὰρ σωματικὸν πᾶν διεσπασμένον οὕτε αὐτὸ ὑφιστάνειν ἑαυτὸ δύναται οἴ ἅμα ὅλον συνῆχθαι οὔτε κατὰ τὴν οὐσίαν οὔτε κατὰ τὸ εἶναι τῆς οὐσίας · καὶ δῆλός ἐστιν εὐθὺς τῷ ὄντι τὸ γενητὸν ἀντιτιθείς, ἐν οἷς φησι· “ τί τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τί τὸ γινόμενον μέν, ὂν δὲ οὐδέποτε.” κατὰ δὴ τοῦτο τὸ γενητὸν καὶ οὐχὶ τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους λεγόμενον καὶ τὸν κόσμον γενητὸν ὁ Πλάτων’ φησὶ καὶ τὸν χρόνον. ἐρωτήσας γοῦν περὶ τοῦ κόσμου “ πότερον ἦν ἀεὶ γενέσεως ἀρχὴν ἔχων οὐδεμίαν, ἢ γέγονεν ἀπ’ ἀρχῆς τινος ἀρξάμενος” ἀπεκρίνατο· ἀπεκρίνατο· ὁρατὸς γὰρ ἁπτός τέ ἐστι καὶ σῶμα ἔχων, πάντα δὲ τὰ τοιαῦτα αἰσθητά, τὰ δὲ αἰσθητὰ δόξῃ περιληπτὰ μετ’ αἰσθήσεως, γινόμενα καὶ γενητὰ ἐφάνη.” ὁρᾷς, ὅτι τὴν αἰτίαν ἀποδιδοὺς τοῦ γενητὸν εἶναι τὸν κόσμον οὐκ εἶπεν, ὅτι ῾ πρότερον γὰρ μὴ ὂν ὕστερον ἔστιν᾿, ἀλλ᾿ ὅτι “ ὁρατὸς γὰρ ἁπτός τέ ἐστι καὶ σῶμα ἔχων.” ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνον γενητὸν εἶναι βούλεται “ χρόνος δ’ οὖν ᾧτ’ οὐρανοῦ γέγονε” λέγων. καὶ τούτου δὲ αἴτιον οὐ τὸ πρότερον ὄντα τὸν χρόνον ὕστερον μὴ εἶναι· ἀίδιον γὰρ αὐτὸν εἶναι λέγει, εἰ καὶ μὴ οὕτως ὡς τὸν αἰῶνα, ἀλλ’ ὅτι εἰκών ἐστιν αἰῶνος καὶ κατὰ κίνησιν ὑφέστηκε. λέγει γοῦν ὁ παρὰ Πλάτωνι Τίμαιος μετὰ τὴν τοῦ σωματοειδοῦς ψύχωσιν· “ ὡς δὲ κινηθὲν αὐτὸ καὶ ζῶν ἐνόησεν τῶν ἀιδίων θεῶν γεγονὸς [*](1 γεγονέναι AFM: αὐτὸν γεννᾷ a ex Aristotele (ubi tainen αὐτὸν sec. Vitelliuui om. E) post μόνος incipit clemum lemma in F, quod sic legitiir πλάτων’ ἅμ τῷ οὐρανῷ φησὶ γεγονέναι 3 codices FM , quia finem versus magis magisque mendose et lacunose scripti sunt, nisi gravioribus locis non iam adnotabuutur et desinunt f. 291r40F, f.295v2 M 8 post σημαινόμενον add. ὁ FM 9. 10 ὃν — αὐθυπόστατον FM: om., sed in mrg. suppl. Α1: ὃν ceteris omissis a post ὃν add. καὶ F 11 οὐκ ὑφ’ ἑαυτοῦ a: οὐκ ἀφ’ ἑαυτοῦ F 17 φησι] Tim. p. 27 D 18 μέν (post ὂν) om. Plato of. Simpl. p. 135,10 μέν ἀεὶ Plato, at cf. Simpl. 1. c. 20 ἐρωτήσας] Tim. p. 28B 22 ἀρξάμενον a 28 λέγων] Tim. p. 38 Β 31 Τίμαοις] p. 37 CD cf. p. 703,30. 1159,16 32 ζῶν ΑΜ: ζῶον aF γεγονὸς aF: γεγονὼς AM)
p. 251b19 Εἰ οὖν ἀδύνατον εἶναι καὶ νοῆσαι χρόνον ἄνευ τοῦ νῦν ἕως τοῦ εἴπερ ὁ χρόνος πάθος τι κινήσεως.
Ἐπειδὴ ὁ χρόνος ἢ κίνησίς ἐστιν ἢ ἀριθμὸς ἢ πάθος τι τῆς κινήσεως ἢ ἁπλῶς τῇ κινήσει τι πάντως συνυπάρχον, εἰ ἀίδιος ὁ χρόνος, ἀίδιος πάντως ἐστὶν καὶ ἡ κίνησις. δείξας οὖν πρότερον, ὅτι ἀίδιος ὁ χρόνος ἔκ τε τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου καὶ ἐκ τῆς πάντων τῶν φυσικῶν πλὴν ἑνός, ὥς φησιν, περὶ τούτου δόξης, τὸ αὐτὸ καὶ δι’ ἄλλης ἐπιχειρήσεως ἔτι μᾶλλον τῷ χρόνῳ προσηκόυσης ἀποδείκνυσιν. ἡ δὲ ἀπόδειξις δοκεῖ μοι τοιαύτη· ὁ χρόνος κατὰ τὸ νῦν ἔστι τε καὶ νοεῖται· τοῦ γὰρ χρόνου τὸ νῦν μόνον ἐν ὑποστάσει ἐστί, διότι τὸ μὲν παρεληλυθὸς οὐκέτι ἐστί, τὸ δὲ μέλλον οὔπω · τὸ κατὰ τὸ νῦν ὑφεστὸς κατὰ μεσότητα ὑφέστηκεν, ἥτις ἀρχὴ μέν ἐστι τοῦ ἐσομένου χρόνου, τελευτὴ δὲ τοὐ παρελθόντος. τὸ κατὰ μεσότητα τοιαύτην ὑφεστός, ὡς καὶ πρὸ τοῦ ληφθέντος ἀεὶ καὶ μετὰ τὸ ληφθὲν εἶναί τι, τοιοῦτον· πᾶν γὰρ τὸ ἐν ὑποστάσει νῦν μέσον ἐστὶ χρόνων καὶ τῶν ἐν αὐτοῖς νῦν· τὸ οὖν τοιοῦτον ἀίδιόν ἐστιν· ὃ γὰρ ἄν ὑποθῆταί τις ὡς ἔσχατον νῦν, καὶ αὐτὸ μέσον ἐστὶ καὶ ἔχει μεθ’ ἑαυτὸ χρόνον, ὥστε μὴ εἶναι ἔσχατον νῦν μηδὲ χρόνον· εἰ γὰρ χρόνον, καὶ νῦν, εἰ τὸ πέρας τοῦ χρόνου νῦν ὥσπερ τῆς γραμμῆς στιγμή. ὁμοίως δὲ οὐδὲ ἀρχὴν ἕξει· καὶ γὰρ τὸ ἐν ἀρχῇ δοκοῦν νῦν μέσον καὶ αὐτό ἐστιν, ὥσπερ ἀρχὴ τοῦ μέλλοντος, οὕτω πέρας ὂν τοῦ παρεληλυθότος. ὁ χρόνος ἄρα ἀίδιός ἐστιν οὔτε ἀρχὴν ἔχων οὔτε τέλος. εἰ δὲ ὁ χρόνος ἀεί ἐστι, δῆλον ὅτι καὶ ἡ κίνησις ἀεὶ ἔσται, εἴπερ ὁ χρόνος ἀριθμὸς ἢ πάθος ἐστὶ τῆς κινήσεως. καὶ ὥσπερ οὐδὲ κίνησιν ἄνευ χρόνου λαβεῖν δυνατόν, οὐδὲ χρόνον ἄνευ κινήσεως.
Τὰ μὲν οὖν ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους κἀνταῦθα νοερῶς καὶ θείως εἰρημένα πρὸς ἀπόδειξιν τοῦ ἀίδιον εἶναι τὴν κίνησιν τῆς δυνατῆς ὑπὸ τῶν ἐξηγητῶν σαφηνείας τετύχηκεν. ὁ δὲ Γραμματικὸς πάλιν καὶ τούτοις ἀντιλέγειν πειραθεὶς ἴδωμεν, ὁποῖος ἄρα φανεῖται βασανιζόμενος. συγχωρήσας δὴ οὗτος ὁμοίως ἔχειν τῷ χρόνῳ τὴν κίνησιν ἀιδιότητός τε πέρι καὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς πρὸς τὴν ἀιδιότητα μάχεται τοῦ χρόνου καὶ τοὺς κατασκευάζοντας αὐτὴν λόγους ἀνατρέπειν φιλονεικεῖ τριχῇ διῃρημένους, ὧν ὁ πρῶτος εὐθὺς ἀπὸ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου τὴν ἐπιχείρησιν ἐποιήσατο. ὁ γὰρ λέγων τὴν κίνησιν γενητὴν εἶναι οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ ὅτι πρότερον μὴ οὖσα ὕστερον ἔστι, καὶ ὁ λέγων φθαρτὴν οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ ὅτι πρότερον οὖσα ὕστερον οὐκ ἔστιν. εἰ οὖν τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον [*](4 ἀδύνατον AFM : ἀδύνατόν ἐστι καὶ ex Aristotelc a 7 ὁ om. a 30 Γραμματικὸς] cf. ad p. 1117,12 et inprimis 1129,29)
Ἀλλ᾿ ἴδωμεν τὰ ὑπ’ αὐτοῦ ῥηθέντα ἀπὸ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ προληφθέντων ὡς ἀξιωμάτων ἀρξάμενοι. τὸ δὴ πρῶτον ἔλεγε τὸν χρόνον τρίτην ἢ τετάρτην ἀπὸ σωμάτων ἔχειν τὴν ὕπαρξιν μόνον τὸν τῆς ἐνεργείας μετρητικὸν χρόνον θεασάμενος. | καίτοι τῶν γε μεριστῶν καὶ γενητῶν [*](266v) καὶ ὅλως τῶν τοῦ ὄντως ὄντος ἐκβεβηκότων οὐ τὴν ἐνέργειαν μόνην, ἀλλὰ καὶ τὴν τοῦ εἶναι παράτασιν καὶ τὴν κατὰ τὰς ποιότητας μετρεῖ ὁ ὁ χρόνος. ἔπειτα ὁ πολλαχοῦ τὸν Πλάτωνα παράγων οὐκ ἐνενόησεν, ὅτι διὰ τὴν τοῦ χρόνου μέθεξιν ὁμοιότερον γενέσθαι τῷ παραδείγματι τὸν κόσμον φησίν, ἐν οἷς γράφει “ ὡς δὲ κινηθὲν αὐτὸ καὶ ζῶν ἐνόησε τῶν ἀιδίων θεῶν γεγονὸς ἄγαλμα ὁ γεννήσας πατήρ” καὶ τὰ ἐφεξῆς, ἃ πρὸ ὀλίγου παραθέμενος οὐ δέομαι πάλιν ἐνοχλεῖν. εἰ οὖν τῆς ἀιδιότητος, ἣν οὗτος μόνῳ τῷ θεῷ προσήκειν οἴεται, διὰ τὸν χρόνον ὁ κόσμος μετέσχε καὶ τῆς μᾶλλον πρὸς τὸ παράδειγμα ὁμοιότητος ἤπερ ὅτε σωματικὸς μόνον ἦν καὶ ἔμψυχος, πῶς αὐτὸν ἀμενηνὸν οὗτος ἐνόμισεν; εἰ δὲ καὶ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἔχει πρὸς τὸν κόσμον, ἣν ὁ αἰὼν ἔχει πρὸς τὸ παράδειγμα τοῦ κόσμου ὡς γὰρ ἐκεῖνο διὰ τὴν τοῦ αἰῶνος μέθεξιν ὑπερτέραν ἔχοντος τάξιν αἰώνιόν ἐστιν, οὕτω καὶ ὁ κόσμος διὰ τὴν τοῦ χρόνου μέθεξιν ἀίδιος ὢν ὡς ὑπερτέρου μετέχει τοῦ χρόνου) * * * ἀλλὰ τοῦτο μὲν οὐδὲν θαυμαστόν, εἰ λέληθε τούτου τὴν περίεργον ἀδολεσχίαν τοῖς κλεινοῖς τῶν φιλοσόφων πεπιεσμένον.
Τὸ δὲ δεύτερον αὐτοῦ τῶν ἀξιωμάτων τὸ λέγον τὰς νοερὰς οὐσίας πάντως ἐξῃρῆσθαι σώματος καὶ τῇ οὐσίᾳ καὶ τῇ ἐνεργείᾳ εἴρηται καλῶς, κἄν δῆλος ᾖ οὗτος παντελῶς ἀγνοῶν τὴν νοερὰν οὐσίαν, ὡς ἐκ τοῦ τρίτου μαθησόμεθα. ὁ γὰρ αὐτὸς ἐν τῷ τρίτῳ λέγει, καὶ ὅτι ἀμερὴς αὐτοῦ καὶ ἀδιάστατος ἡ πρὸς τὰ νοητὰ τυγχάνει ἐπιβολή, καὶ ὅτι οὐχ ἅμα θεὸν καὶ ἄγγελον καὶ τὰς τῶν ψυχῶν διαφορὰς καὶ κοινωνίας καὶ τὰ ἄλλα γινώσκει, ἀλλὰ μεταβατικῶς ἀπὸ νοήματος εἰς νόημα προϊὼν καὶ δύο ἅμα νοήματα κατὰ ταὐτὸν μὴ καταδεχόμενος. τοῦτο γὰρ θεοῦ φησιν ἴδιον, ἀλλ’ οὐ τοῦ ἀγγελικοῦ ἢ τοῦ ψυχικοῦ νοῦ· οὗτος γὰρ τὸ μέν τι πρῶτον ἐνόησε, τὸ δὲ δεύτερον, τὸ δὲ τρίτον. πῶς οὖν ἀμερὴς αὐτοῦ καὶ ἀδιάστατός ἐστιν ἡ ἐπιβολή, εἰ μὴ δύο ἅμα νοεῖ, ἀλλὰ τὸ μὲν πρῶτον, τὸ δὲ δεύτερον, τὸ δὲ τρίτον, καὶ μεταβαίνει ἀπ’ ἄλλου εἰς ἄλλο; τίνα δὲ καὶ λέγει τὸν νοῦν [*](1 λέγονται Α: corr. Α1 2 ἐν τῷ πέμπτῳ τῶν πρὸς Πρόκλον] de mundi aetorn. V 2 10 ἀπὸ τῶν σωμάτων a 16 γράφει] cf. p. 1154,32 25 lacunae signum iion extat in ΑΜ (lacunosiis totus locus in F): explet πῶς αὐτὸς ἔσχατον τοῦτον ἡγεῖται a 29 παντὸς F σώματα a)
Προελθὼν δὲ ἀξιοῖ τὸν ἀκούοντα, ὅτι πρὶν γενέσθαι οὐκ ἦν χρόνος, μὴ χρονικῶς τὸ ῾πρίν᾿ ἐννοεῖν· ‟πολλαὶ γὰρ λέξεις χρονικαί, φησίν, οὐ πάντως χρόνον σὴ σημαίνουσιν, ἀλλὰ μόνον τὸ μὴ ἀεὶ τὸν χρόνον εἶναι νοεῖν ἐκ τῆς λέξενς.” ὁ δὴ ταῦτα λέγων δῆλός ἐστιν οὐ βουλόμενος νοεῖν ἃ λέγει. εἰ γὰρ ἀξιοῖ μὴ κατὰ χρόνον τὸ πρότερον τοῦτο καὶ ὕστερον ἐννοεῖν, ἐζήτησεν ἄν, πῶς ἄλλως αὐτὸ δυνατὸν ἐκλαμβάνειν, καὶ εὑρών, ὅτι οὐ δυνατὸν ἄλλως, ἀπέστη τῆς ἀκαίρου ἀντιλογίας. ὁ γὰρ λέγων, ὅτι πρὸ ἑξακισχιλίων εἰ τύχοι ἐτῶν οὐκ ἦν ὁ κόσμος, τί διάφορον λέγει τοῦ λέγοντος, ὅτι πρὸ τοσῶνδε ἐτῶν οὐκ ἦν γραμματικὴ τέχνη; ὁ δὲ τοῦτο λέγων τί ἄλλο λέγει ἢ ὅτι ἐν τῷ πρὸ ἐκείνων τῶν ἐτῶν χρόνῳ οὐκ ἦν; τὸ γὰρ τοιοῦτον πρότερον οὔτε τῇ θέσει ἐστίν, ὡς εἰ ἔλεγον ‘πρὸ τοῦδε τοῦ κίονος οὐκ ἔστιν ἄλλος᾿ (καὶ γὰρ θέσις κειμένων ἐστίν) οὔτε τῇ φύσει, ὡς καὶ πρότερον εἶπον· καὶ τοῦτο γὰρ ἀπαιτεῖ τι εἶναι τὸ πρότερον, ὅταν λέγωμεν πρότερον εἶναι τὸ γένος τοῦ εἴδους. ὅλως δὲ τὸ πρὸ ἑξακισχιλίων ἐτῶν ὕστερα ἑαυτοῦ ἔχει τὰ ἑξακισχίλια ἔτη· τὸ γὰρ πρότερον ὑστέρου πρότερον. εἰ οὖν χρόνος ὁ ὕστερος, χρόνος ἂν εἴη καὶ ὁ πρότερος ἢ ἐν χρόνῳ. ἀλλὰ [*](2 οὐκέτι Α: οὐκ ἐστι aFM οὔπω a 7 κἄν aM: κὰν Α: κἀν F 18 λόγων aFM: (cf. p. 1158,32): λόγων ἐστίν Α 39 ἑαυτοῦ supra add. Α1: αὐτοῦ M)
Πρὸς δὲ τὸ δεύτερον τῶν Ἀριστοτέλους ἐπιχειρημάτων τὸ πιστούμενον ἀίδιον εἶναι τὸν χρόνον, ἐκ τοῦ πάντας τοὺς φυσικοὺς πλὴν ἑνὸς τοῦ Πλάτωνος ὁμονοητικῶς ἔχοντας φαίνεσθαι περὶ τὴν ἀιδιότητα τοῦ χρόνου καὶ τὸ ἀγένητον εἶναι, ἄκουσον οἷα πάλιν οὗτος ἀντιλέγειν προείλετο. πρῶτον μὲν γὰρ ‘οὐκ ἐπειδή, φησί συμφωνοῦσι πρὸς ἀλλήλους οἱ παρὰ Πλάτωνα, πέντε τυχὸν ἢ δέκα ἄνδρες, ἀγένητον λέγοντες τὸν χρόνον ἡδῆ διὰ τοῦτο προκρίνειν ἄξιον αὐτοὺς τοῦ Πλάτωνος· οὐ γὰρ πλήθει δεῖ τῶν ἀποφηναμένων κρίνεσθαι τὴν ἀλήθειαν, ἐπεὶ οὕτω γε μόνος Ἀριστοτέλης τὴν πέμπτην οὐσίαν τοῦ σώματος εἰσάγων τὴν χείρονα ψῆφον ἀποίσεται πάντων ἢ τῶν γε πλείστων ἀρχὰς τοῦ κόσμου τὰ τέτταρα στοιχεῖα ἢ πάντα ἢ τούτων τινὰ λεγόντων. ὅλως δὲ εἰ χρὴ τῷ πλήθει τῶν φυσικῶν ἀκολουθεῖν, πῶς, ὡς αὐτὸς ἐν τῷ πρώτῳ τῆς Περὶ οὐρανοῦ φησι, τὸν κόσμον ἐκεῖνοι μὲν γενόμενον ἅπαντες εἶναί φασιν, αὐτὸς δὲ ἀγένητον ἀποδείκνυσιν; ἐκ τρίτων δέ, εἰ μᾶλλον χρὴ πείθεσθαι τοῖς σύμφωνα πρὸς ἑαυτοὺς λέγουσιν ἢ τοῖς καὶ πρὸς ἑαυτοὺς ἀσυμφωνοῦσι, σύμφωνα δὲ μᾶλλον ὁ Πλάτων ἑαυτῷ λέγει ‟χρόνος δ’ οὖν μετ’ οὐρανοῦ γέγονεν” εἰπὼν τῶν ἄλλων τὸν μὲν κόσμον γενητόν, τὸν δὲ χρόνον ἀγένητον εἰπόντων, καίτοι μηδετέρου τέρου τούτων χωρὶς θατέρου τὴν ὑπόστασιν ἔχοντος, τῷ Πλάτωνι μᾶλλον πειστέον μετὰ τοῦ κόσμου καὶ τὸν χρόνον γενητὸν εἶναι λέγοντι. ‘ἔτι, φησίν, εἰ ἐν τοῖς ἄλλοις ἅπασι φυσικοῖς μακρὰν ἀποπλανηθέντας τῆς ἀληθείας τοὺς ἄλλους φυσικοὺς ἔδειξε, πῶς τὴν περὶ τοῦ ἀγένητον εἶναι τὸν χρόνον μαρτυρίαν αὐτῶν ὡς ἀξιόπιστον εἶναι παραδεξόμεθα;᾿ καὶ ἐπὶ τούτοις πλείονας καὶ ἀρχαιοτέρους καὶ τὸ ἀξιόπιστον πολλαχόθεν ἔχοντας ἀντιδιαταττομένους τοῖς ἀγένητον λέγουσι τὸν χρόνον δεικνύειν ἔχειν φησί. ῥητέον τοίνυν καὶ πρὸς ταύτας αὐτοῦ τὰς ἀντιρρήσεις, ὅτι τὰς τῶν ἄλλων μαρτυρίας οὐχ ὡς ἀποδεικτικὰς ὁ Ἀριστοτέλης παρατίθεται, ἀλλὰ μετὰ τὰς ἀποδείξεις ὡς τὰ πολλά, εἴ τινας καὶ τῶν προτέρων εὕροι τοῖς ἀποδεδειγμένοις σύμφωνα λέγοντας, μνήμην αὐτῶν ποιεῖται πρῶτον μὲν εὐγνώμονα χάριν ἀποδιδούς, ὅτι πρῶτοι τὴν τοιαύτην εἶδον ἀλήθειαν, ἔπειτα καὶ τοῖς μανθάνουσι πειθὼ μετὰ τῆς ἀποδεικτικῆς ἀνάγκης προσφέρων· ἀναμφισβητότερα γὰρ δοκεῖ τὰ παρὰ τοῖς πλείοσι καὶ σοφωτέροις ὁμολογούμενα ὥσπερ τὰ παρὰ πᾶσι παντελῶς ἀναμφίλεκτα διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀλλαχόσε ποι πρὸς ἀντικείμενον τὴν διάνοιαν ἀποκλῖναι. οὗτος δὲ ὁ Γραμματικὸς τοῦ τοιούτου [*](1 ἇρα a corr. Α1: ἄρ AFM 8 τοῦ (post ἑνὸς)] τῷ a 18 Περὶ οὐρανοῦ] Α 10 p. 279b12 22 εἰπὼν] Tim. p. 38 Β cf. p. 1154,27 33 τινας aA1M: τινος A (?) et F 35 ἴδον A)
Ἀλλ’ οὐδὲ ἀσύμφωνα πρὸς ἑαυτοὺς λέγουσιν οἱ τὸν μὲν κόσμον γενητὸν [*](9 ἐκείνων, ω ex ο Α1 10 ἀπαντᾶ a 12 γενητόν scripsi: γένη a(AFM?) 14 τὸν (ante χρόνον) supra add. Α1 34 Ξενοκράτης] cf. Zelleri Η. Ph. II 1 4 389 1)
Τὸ δὲ τρίτον τῶν τοῦ Ἀριστοτέλους ἐπιχειρημάτων τὸ λέγον ῾εἰ ἀδύνατον εἶναι καὶ νοῆσαι χρόνον ἄνευ τοῦ νῦν, διότι μηδὲν ἔστι λαβεῖν ἐν τῷ χρόνῳ παρὰ τὸ νῦν, τὸ δὲ νῦν ἔστι μεσότης ἀρχὴν μὲν ἔχον τοῦ ἐσομένου χρόνου τελευτὴν δὲ τοῦ παρελθόντος, ἀνάγκη ἀεὶ εἶναι χρόνον, εἰ δὲ χρόνον, φανερὸν ὅτι ἀνάγκη εἶναι καὶ κίνησιν, εἴπερ ὁ χρόνος πάθος τι κινήσεως᾿, πρὸς δὴ τοῦτο λέγειν ἀρξάμενος ‟ἐμοί, φησί, λίαν θαυμάζειν [*](7 δὲ (post τὸ) supra add. Α1 8 φησι] cf. p. 1164,25 10 ὁ (ante Ἀριστοτέλης) om. a ἐπέδειξεν A: ἀπέδειξεν aFM: ἔδειξεν l. c. 17 ὁ om. a δέ om. A (sed F restituit A1) 20 εἰπὼν] Θ 1. p. 251b14 22 Ἰουδαίων] Gen. 1,1 sqq. in mrg. περὶ μώσεως τοῦ προφήτου Α: τὸν Κῦνα (!) σιμπλίκιον ὧδε (!) μοι σκόπει φάσκοντα μύθους τοὺς λόγους μωϋσέος F1 (cf. I Praef. p. XIV) 27 post σκότος add. ἐκάλεσε M ex Genesi 29 μύθων, ω ex ο A1 32 τοῦ om. a 33 εἶναι) ἐστι a 37 θαυμάζειν λίαν a)
Καὶ οὗτος μέν, ὡς λέγει, τὸν Ἀριστοτέλην τεθαύμακε μὴ συνεωρακότα, ὅτι οὐκ ἀποδείκνυσιν, ἀλλ’ αἰτεῖ τὸ ζητούμενον. τίς δὲ οὐκ ἂν τοῦτον θαυμάζοι δικαίως, εἰ μηδὲ τὰ πρόχειρα τῶν λογικῶν μεθόδων ἐπιστάμενος ἀντιλέγειν τολμᾷ πρὸς Ἀριστοτέλη περὶ ὧν αὐτὸς Ἀριστοτέλης ηὗρέ τε καὶ ἐτελεώσατο. ἔστι μὲν γὰρ τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖσθαι τὸ δι’ αὑτοῦ δεικνύναι τὸ μὴ δι’ αὑτοῦ δῆλον· τοῦτο δὲ γίνεται ἢ ἄντικρυς καὶ φανερῶς ἀξιούντων τὸ προκείμενον, ὥσπερ ἡμῶν λεγόντων τινὰ ἀγαθὰ μὴ εὐθὺς ἀγαθοὺς ποιεῖν, οἷον τὰς δυνάμεις, αἷς ἔστιν εὖ καὶ κακῶς χρῆσθαι (ἀγαθὴ μὲν γὰρ ἡ ἐφ’ ἑκάτερα δύναμις, ἀγαθὸν δὲ οὐ ποιεῖ, εἰ μὴ τὸ εὖ χρώμενον αὐτῇ) οἱ Στωικοὶ τοῦτο ἀναιροῦντες ῾πᾶν, φασί, τὸ ἀγαθὸν ἀγαθοὺς ποιεῖ᾿ τὸ ἐν ἀρχῇ λαμβάνοντες. ποτὲ δὲ οὐκ ἄντικρυς μὲν αὐτὸ τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτοῦσί τινες, ἀλλ’ εἰς προτάσεις μεταβαίνειν σχηματιζόμενοι λαμβάνουσιν ὡς ἐναργῆ ἐκεῖνα, ἃ οὐχ οἷόν τε ἄλλως ἢ διὰ τοῦ ζητουμένου ἀποδειχθῆναι. οἷον εἰ προθέμενοι ἀποδεῖξαι, ὅτι τὸ τρίγωνον δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχει τὰς τρεῖς γωνίας, λάβοιεν, ὅτι τὸ τετράγωνον τέτταρσιν, ὅπερ ἐστὶ διὰ τοῦ τριγώνου δεικνύμενον. τρίτος δὲ τρόπος τοῦ τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖσθαι, ὅταν τῶν ἀλλήλοις ἀντιστρεφόντων τοῦ ἑτέρου ζητουμένου τὸ ἕτερόν τις λαμβάνοι, οἷον εἰ ζητούντων ἡμῶν, εἰ ἡ διάμετρος σύμμετρος τῇ πλευρᾷ, λαμβάνοι τις, ὅτι ἡ πλευρὰ τῇ διαμέτρῳ ἀσύμμετρος. μήποτε δὲ οὐχ ἁπλῶς ὁ τὸ ἀντίστροφον λαμβάνων τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖ, εἴπερ ἐκ τῶν ὁρισμῶν αἱ κυρίως ἀποδείξεις γίνονται, ἀλλὰ τότε μόνον, ὅταν ὁμοίως ἄδηλον ᾖ καὶ τὸ ἀντιστρέφον. τοῦ οὖν Ἀριστοτέλους ἐκ τῆς ἐναργείας λαβόντος, ὅτι τὸ νῦν μεσότης ἐστὶ χρόνου, καὶ ἐκ τούτου δείξαντος, ὅτι ἀίδιος ὁ χρόνος, οὗτος ταὐτὸν εἶναί φησιν ἄμφω. καὶ ὅτι μὲν οὐκ ἔστι [*](8 τοῦ om. a 10 τοῦ (ante ὑποδείγματος) supra add. Α1 21 et 22 αὐτοῦ AFM 34 ἀσύμμετρος a)
Ἵδωμεν δὲ καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ κατὰ τὴν γραμμὴν σημείου ληφθὲν ἐπιχείρημα· κἀνταῦθα γὰρ τὸ κοινὸν κοινὸν τοῦ τε σημείου καὶ τοῦ νῦν τὸ ἀμερές, καθ’ ὃ ἀρχαὶ καὶ πέρατα γίνονται τὸ μὲν γραμμῆς τὸ δὲ χρόνου, οὐκέτι προσλογισάμενος, ὅτι τὸ μὲν σημεῖον καὶ πεπερασμένης γραμμῆς ἀρχὴ καὶ πέρας εἶναι δύναται μὴ ἐμφαῖνον μεσότητα, ἀλλὰ μόνον τὸ ἀμερὲς ἐν τοῖς θέσιν ἔχουσι, τὸ δὲ νῦν οὐχ ἀπλῶς ἀμερές ἐστιν, ἀλλ’ οὕτως ὡς τὸ ἐνεστὸς τοῦ χρόνου· τοῦτο δὲ εὐθὺς συναναφέρει τὸν παρεληλυθότα καὶ τὸν μέλλοντα, διότι οὔτε πρότερόν ἐστιν οὔτε ὕστερον, ἀλλὰ νῦν. ὥστε ὁ παντὸς τοῦ νῦν ἐφ’ ἑκάτερα χρόνον εἶναι λέγων καὶ διὰ τοῦτο ἀίδιον εἶναι τὸν χρόνον ἀποδεικνὺς οὐ τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖ οὐδὲ τὸ ζητούμενον λαμβάνει, ἀλλὰ τὸ ἐξ ἀνάγκης ἑπόμενον τῇ ἐναργεῖ τοῦ νῦν μεσότητι λαμβάνει. τίς δὲ ἂν ἤλπισεν, ὅτι γραμματικός τις εἶναι βουλόμενος ἀντείποι ἄν πρὸς <τὸ> τὸν ἐνεστῶτα χρόνον ἀεὶ μέσον εἶναι καὶ μέλλοντος, καὶ λέγοι ἄν ἅπερ οὗτος, ὅτι ὁ μὲν παρ’ ἡμῖν ἐνεστὼς τοιοῦτός ἐστιν, ἦν δέ ποτε ἐνεστὼς καὶ ἔσται μὴ τοιοῦτος. ὅμοιον γάρ μοι δοκεῖ λέγειν τῷ λέγοντι ῾νῦν ἡ δεκὰς πέρας μέν ἐστι τῶν μοναδικῶν ἀριθμῶν, ἀρχὴ δὲ τῶν δεκαδικῶν· ἦν δὲ ὅτε οὐκέτι ἡ δεκὰς ἕξει πρὸ ἑαυτῆς τοὺς μοναδικοὺς ἀριθμούς, καὶ ἔσται ὅτε οὐχ ἕξει μεθ’ ἑαυτὴν τοὺς δεκαδικούς, καίτοι ὡς δεκὰς ἀεὶ ἀμφότερα ἔχει᾿. οὕτω δὲ καὶ ὁ ἐνεστὼς καθὸ ἐνεστὼς πέρας μέν ἐστι τοῦ παρεληλυθότος, ἀρχὴ δὲ τοῦ μέλλοντος. ὡς εἴ γε οὗτος κτὰ τὸ ἐν ἀρχῇ νῦν ἐκεῖνο, ὅ φησι, γραμματικευόμενος ἐτεχνολόγει, τὸν ἐν τοῖς ῥήμασι παρεληλυθότα χρόνον οὐ παρελάμβανεν. ἀλλ’ οὐδὲ τοὺς παρατατικοὺς καὶ παρακειμένους καὶ ὅλως τοὺς συντελικοὺς ἐνεστῶτας χρόνους ἔχειν τινὰ τότε φύσιν εἶπεν ἄν, εἴπερ ἐπικοινωνοῦσί πὼς οὗτοι πρὸς τὸν παρεληλυθότα. ἀλλ᾿ ὡς ἔοικεν ὑπόθεσιν οἰκείαν περαίνειν βουλόμενος οὗτος καὶ τὰς κοινὰς τῶν ὀνομάτων ἐννοίας ἐν ἑαυτῷ διαφθείρει. ῾καὶ οὐκ ἔστι, φησί, δεῖξαι τὸ νῦν μεσότητα χρόνου, εἰ μὴ προαποδειχθείη ὅτι ἀίδιός ἐστιν ὁ χρόνος᾿. καίτοι εἰ ἀπὸ τῶν σαφεστέρων χρὴ τὰς ἀποδείξεις εἶναι (πολὺ δὲ σαφεστέρα ἡ τοῦ νῦν μεσότης τοῦ ἀίδιον εἶναι | τὸν χρόνον· τίς γὰρ οὐκ οἶδε καὶ μὴ γραμματικὸς [*](269r) [*](16 οὗτος Α1 ἐνεστὼς aM τοῦτο, τοῦ supra add. Α1 22 τὸ om. libri 26 μονάδων Α, sed corr. A1 27 an εἶχε πρὸ (cf. p. 1153,11)? 33 φύσιν τότε aM: τότε om. F 36 καὶ] ἀλλ’ a 37 εἰ (post καίτοι) οm. A: restituit A1)
p. 251b28 ῾Ο δὲ αὐτὸς λόγος καὶ περὶ τοῦ ἄφθαρτον εἶναι κίνησιν ἕως τοῦ ἡ γὰρ φθορὰ μεταβολή τις.
Προθέμενος δεῖξαι, ὅτι οὐδὲ ἐγένετο κίνησίς ποτε μὴ καὶ πρότερον οὖσα οὔτε φθείρεται, ὡς μὴ καὶ ὕστερον εἶναι, δυσὶν ἐχρήσατο ἐπιχειρήμασιν, ἑνὶ μὲν τῷ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως, ἑτέρῳ δὲ τῷ ἀπὸ τοὐ χρόνου διχῶς ἐκ τούτου τὸ ζητούμενον κατασκευάσας, ἔκ τε τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου καὶ ἐκ τοῦ νῦν τοῦ ἀεὶ ἐν μέσῳ ὄντος τοῦ τε παρεληλυιότος καὶ τοῦ μέλλοντος, ἀλλ’ ἐν μὲν τοῖς ἀπὸ τοῦ χρόνου ἐπιχειρήμασιν ἀμφοτέροις ἀμφότερα ἔδειξε, καὶ ὅτι οὐκ ἦν ὅτε οὐκ ἦν κίνησις, καὶ ὅτι οὐκ ἔσται ὅτε οὐκ ἔσται κίνησις. ἐν δὲ τῷ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ τὸ ἕτερον δείξας, ὅτι ἀγένητός ἐστιν ἡ κίνησις καὶ οὐκ ἦν ὅτε οὐκ ἦν κίνησις, καὶ μεταβὰς ἐπὶ τὸ ἀπὸ τοῦ χρόνου ἐπιχείρημα τὰ νῦν προστίθησι τὸ λεῖπον τῷ ἀπὸ τοῦ ὁρισμοῦ ἐπιχειρήματι τὸ ὅτι καὶ ἄφθαρτός ἐστιν ἡ κίνησις. ὥσπερ γὰρ ἀγένητον ἔδειξεν ἐν ἐκείνοις τὴν κίνησιν διὰ τοῦ προϋπάρχειν ἀεὶ τὸ δυνάμενον κινεῖσθαι τῆς κινήσεως, οὕτως ἐν τούτοις ἄφθαρτον αὐτὴν δείκνυσι διὰ τοῦ μεθυπάρχειν ἀεὶ τὸ δυνάμενον κινεῖσθαι τῆς κινήσεως. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ οὐ γὰρ ἅμα παύσεται κινούμενον καὶ κινητὸν ὂν οὐδὲ κινοῦν καὶ κινητικὸν ὄν. εἰ μὲν γὰρ παυσάμενον τοῦ κινεῖν ἢ τοῦ κινεῖσθαι καὶ ἐφθείρετο εὐθέως, οὐκ ἄν ὑπέμενε μετὰ τὴν κίνησιν τὸ δυνάμενον κινεῖσθαι. εἰ δὲ καὶ μὴ κινούμενον, ἀλλ’ ἠρεμοῦν εἶναι δυνατόν, διότι καὶ ἠρεμίας ὥσπερ καὶ κινήσεως ἐστιν ἀρχὴ ἡ φύσις, οὐκ ἐν τῷ παύεσθαί τι τοῦ κινεῖσθαι ἤδη καὶ τοῦ κινητὸν εἶναι πέπαυται, ὅταν ἡ κίνησις κίνησις ᾖ κυρίως, ἀλλὰ μὴ φθορὰ τοῦ κινουμένου. ἐπὶ κινήσεως γὰρ τοῦτον τὸν λόγον ἐρωτᾷ, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος βούλεται. εἰ οὖν παυσάμενον τοὐ κινεῖσθαι μένει κινητὸν ὄν, δῆλον ὅτι πάλιν κινήσεται, καὶ [*](1 μέσως a 4 ἐνέλεγκτος a 5 ἄν aM: om. AF 7 τὸ πρῶτον τῆς Περὶ οὐρανοῦ] cf. editionis Heiberg. Index s. v. Ἰωάννης 10 φθαρτὸν Α: corr. 2 11 καὶ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβολή τίς ἐστιν ex Aristotele a, quae false continual lemma usque ad ὁτὲ δὲ οὔ (p. 252b4): ipse infra citat καὶ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβολή τις p. 1170,34 et καὶ γ. ἡ φθ. μ. τίς ἐστι p. 1173,16; 1174,9 12 οὐδὲ] melius οὔτε 16 ὄντως a τοῦ τε aM: τοῦ τε τοῦ Α: om. F 18 οὐκ ἣν ὅτε cm. Α: suppl. Α2 21 καὶ om. a 26 παύσεται etiam Aristotelis libri FHI, Barber. I 136: παύεται Ar. vulg. 30 ἠρεμίαν a)
Εἰς πίστιν δὲ τοῦ μὴ παύεσθαι ἅμα τάς τε ἐνεργείας τῶν κινουμένων καὶ κινούντων καὶ τὰς δυνάμεις παρέθετο τὸ μὴ ἀνάγκην εἶναι ἅμα παύεσθαι καιόμενον καὶ καυστὸν ὄν. καὶ δοκεῖ μὲν ἀσάφειαν ἐμποιεῖν τῷ λόγῳ τὸ καιόμενον λαβὼν εἰς παράδειγμα, ὃ καὶ φθείρεσθαι ἅμα τῷ κινεῖσθαι δοκεῖ, καίτοι τοῦ λόγου οὐκ ἐπὶ τῶν φθειρομένων, ἀλλ᾿ ἐπὶ τῶν κινουμένων ἀληθεύοντος, ὡς ὁ ἐξηγητής φησι. τὰ γὰρ κινούμενα σῴζεται ἐν τῷ κινεῖσθαι, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτῶν ἡ κίνησις φθορά· καὶ τούτῳ διαφέρει τῆς κινήσεως ἡ φθορά, ὅτι τὸ μὲν κινούμενον ὑπομένει, τὸ δὲ φθειρόμενον οὐχ ὑπομένει. πῶς οὖν τὸ καιόμενον παρέθετο, ὃ φθείρεται ὡς ἐπίπαν; ἢ δυνατὸν ὦν λέγειν, ὅτι ἀντὶ κινουμένου παρέλαβεν αὐτό. ἢ ὅτι ἐνδέχεται καὶ καυθέντα τινὰ μὴ ἐφθάρθαι, ὡς τὰ χεόμενα οἷον χρυσόν, μόλυβδον, χαλκὸν καὶ τὰ τοιαῦτα. ἢ οὐ μάτην τὸ καυστὸν παρέθετο, ἀλλ’ ἐνδεικνύμενος, ὅτι καὶ τὰ οὕτω κινούμενα ὡς τὰ καιόμενα καὶ φθείρεσθαι δοκοῦντα καὶ αὐτὰ μετὰ τὴν κίνησιν ἀπολείπει τι κινητὸν καὶ μετὰ τὴν καῦσιν καυστόν, ὃ πάλιν καυθήσεται. κἄν γὰρ εἰς πῦρ ἡ μεταβολὴ γένηται τοῦ καιομένου, ἐπειδὴ καὶ τὸ πῦρ εἰς ἄλλο στοιχεῖα μεταβάλλει, ἔχει καὶ αὐτὸ τὸ καυστόν, εἰ καὶ μὴ προσεχῶς. ὅτι δὲ κατὰ ταύτην μῶλον τὴν ἔννοιαν ὁ Ἀριστοτέλης τὸ καυστὸν παρέθετο, ὡς καὶ ἐπὶ τοῦ φθαρτοῦ ἀληθῶς ἔχοντος τοῦ λόγου, δηλοῖ ἐπαγαγών· καὶ τὸ φθαρτικὸν δὲ δεήσει φθαρῆναι, ὡς φθαρτὸν λαβὼν τὸ καυστὸν καὶ δεικνύς, ὅτι καὶ ἀπὸ τούτου τὸ αὐτὸ φανήσεται τὸ μὴ εἶναι κίνησιν ἐσχάτην ὥσπερ οὐδὲ πρώτην. ὡς γὰρ τὸ κινούμενον πᾶν ὑπό τινος κινεῖται, οὕτω καὶ τὸ καιόμενον ὑπό τινος καίεται καὶ τὸ φθειρόμενον ὑπό τινος φθείρεται. τὸ φθεῖραν οὐ δήπου καὶ αὐτὸ συνέφθαρται τῷ φθαρέντι ὑπ’ αὐτοῦ, ὑπομεῖναν δὲ δῆλον ὡς ὕστερον φθαρήσεται καὶ αὐτὸ φθαρτὸν ὄν, καὶ πάλιν τὸ τοῦτο φθεῖραν ὕστερον. εἰ οὖν ἡ φθορὰ διὰ κινήσεως καὶ κίνησις ἤτοι μεταβολή, ὅπερ ἐδήλωσεν εἰπών· καὶ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβολή τις, δῆλον ὅτι οὐκ ἔσται τις ὑστάτη μεταβολή, ἀλλ’ ἀεὶ τῆς λαμβανομένης ἔστιν ὑστέραν λαβεῖν· ὥστε ταὶ ἡ κίνησις ἀνέκλειπτός ἐστιν. ἀλλὰ πῶς ἔλαβεν, ὅτι τὸ φθαρτικόν τινος καὶ αὐτὸ φθαρτόν ἐστι; φθείρεται γὰρ ἀσθενὴς ὀφθαλμὸς ἀτενίζων πρὸς ἥλιον, καὶ ξηραίνεται πολλὰ τῶν φυτῶν ὑπὸ τοῦ ἡλίου ἄφθαρτον τὴν οὐσίαν ἔχοντος. ἢ πρῶτον μὲν οὐχ | ὑπὸ τοῦ ἡλίου [*](269v) [*](1 post μὲν aegre desideres τούτῳ 2 κινητικὸν corr. ex κινητὸν Α1 8 τε om. a 18 μόλυβδον a: μόλιβδον AFM 26 φθαρτικὸν libri ut Arist. EK: φθαρτὸν Arist. vulg.)
p. 252 a 3 Εἰ δὴ ταυτ’ ἀδύνατα ἕως τοῦ ὁτὲ δὲ οὔ.
᾿Αποδείξας, ὅτι ἀδύνατον γενητὴν ἢ φθαρτὴν εἶναι τὴν κίνησιν τὸ μὲν ἐκ τοῦ πάσης τῆς λαμβανομένης ὡς πρώτης προυπάρχειν πάντως ἄλλην κίνησιν, τὸ δὲ ἐκ τοῦ πάσης τῆς ὡς ὑστέρας λαμβανομένης ἄλλην μεθυπάρχειν, δείξας δὲ ταῦτα καὶ ἐκ τῆς τοῦ χρόνου ἀιδιότητος, ὃς κινήσει πάντως σύνεστιν, εἰκότως συμπεραινόμενος εἶπεν, ὅτι εἰ ταῦτα ἀδύνατα τὸ γενητήν τε καὶ φθαρτὴν εἶναι τὴν κίνησιν, τουτέστι τὸ ἀρχὴν ἢ τέλος ἔχειν, ὅπερ ταὐτὸν τῷ εἶναι πρώτην καὶ ὑστάτην, ἀνάγκη ἀίδιον αὐτὴν εἶναι καὶ μὴ οὕτως ἔχειν ὡς ποτὲ μὲν εἶναι, ποτὲ δὲ μὴ εἶναι.
Ὁ δὴ Γραμματικὸς καὶ ἐν τούτοις αὐθαδιζόμενος· ‟εἰ δι’ ὧν, φησίν, ἐπεχείρησεν ὁ φιλόσοφος ἀποδεῖξαι, ὅτι ἀγένητος ἡ κίνησις, διὰ τούτων καὶ ὅτι ἄφθαρτος κατασκευάζει, δι’ ὧν ἄρα, φησί, καὶ ἡμεῖς ἐκείνους τοὺς λόγους διελυσάμεθα, δι’ αὐτῶν καὶ τοὺς προκειμένους εὐθύνομεν”. ῥητέον οὖν πρὸς αὐτὸν κατὰ τὴν διὰ τριῶν λεγομένην παρὰ τοῖς νεωτέροις ἀγωγήν, ὡς εἰ δι’ ὧν λόγων οὗτος ἀνατρέπειν ἐπεχείρησε τὸ ἀγένητον εἶναι τὴν [*](1 γινομένης aM 4. 5 γίνηται sed corr. Α1 5 γινόμενα aFM: γενόμενα Α 10 φησιν] plenius p. 1175,13 16 μέχρι ~~ νῦν sic Α (videtur olirn lectuni esse μέχρι τοῦ νῦν ut in F p. 1180,7. 10): μέχρι νῦν FM: μέσως νῦν a 19 ἅπερ] ὅπερ a 20 Περὶ οὐρανοῦ] Α 12. 282a30 21 lemma om. a δὴ] δὲ F 22 ἀποδείξας δὲ a 24 ὡς om., sed suppl. Α1 32 κατασκευάζει aFM: κατασκευάσει Α 35 ἐπεχείρησες a)
Ἀλλ’ ἴδωμεν τὸ μετὰ τοῦτο ἔτι σοφώτερον αὐτοῦ δοκοῦν ἐπιχείρημα· [*](7 ἀρτηρίαι Α: ἀρτηρία aFM 14 δόξη a 15 φησι] p. 251v31 18 καὶ οὐκ — κίνησις (19) om. A1F sed in mrg. suppl. Α1 19 ἔστι τις AM: ἐστιν aF 21 ἐνόησεν aM 28 φησιν] Θ 1. p. 251ν32 καιόμενον] κινούμενον 39 ἴδομεν Α: corr. Α1)
Μήποτε δὲ οὗτος τὸ μὲν διὰ γενέσεως καὶ φθορᾶς δίδωσι, τὸ δὲ διὰ κινήσεως οὐ συγχωρεῖ μὴ ἐννοῶν, ὅτι τὴν κίνησιν ἀίδιον ὁ Ἀριστοτέλης φησὶν ἐν τούτοις τὴν κοινῶς καὶ τῆς γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς κατηγορουμένην καὶ εἰς ταὐτὸν ἰοῦσαν τῇ μεταβολῆ. διὸ καὶ οὕτως εἶπεν ‟καὶ γὰρ ἡ φθορὰ μεταβολή τίς ἐστι’’ καὶ πρὸ τούτου ‟καθάπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ γενέσθαι κίνησιν συνέβαινε προτέραν τινὰ εἶναι μεταβολὴν τῆς πρώτης, οὕτως ἐνταῦθα ὑστέραν τῆς τελευταίας’’, ἀδιαφόρως χρώμενος τῷ τῆς κινήσεως καὶ τῆς μεταβολῆς ὀνόματι, μᾶλλον δὲ ἐνδεικνύμενος, ὅτι κἄν ἄλλο τι κινήσεως εἶδος ᾖ τὸ πρῶτον ἢ ὕστερον ὑποτιθέμενον, ἄλλο δὲ μεταβολῆς ὁποιονοῦν εἶδος τὸ πρὸ τῆς πρώτης καὶ μετὰ τὴν ὑστέραν, καὶ οὕτως ἀίδιος ἡ κίνησις, κἂν ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ εἴδει ὑφεστήκῃ. εἰ δὲ ὁμολογεῖ τὸν δημιουργὸν οὗτος ἀχρόνως παράγειν τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν κόσμον, πῶς πρότερον μὴ παράγοντα ὕστερον παράγειν φησὶ καὶ παραγαγόντα μετὰ τοῦτο παύσασθαι τοῦ παράγειν. οὐ γὰρ νομίζει νῦν παράγειν αὐτὸν ἤδη παραγαγόντα καὶ ἔτι μετὰ τοσάδε ἔτη φθείρειν αὐτόν. πῶς οὖν ἀχρόνως παράγει καὶ φθείρει τὸν κόσμον κατὰ τὴν τοῦ χρόνου παράτασιν εἰς αὐτὸν ἐνεργῶν; εἴπερ ποτὲ μὲν παράγει, ποτὲ δὲ φθείρει, καὶ παράγει τὰ μὲν πρότερον, τὰ δὲ ὕστερον, ὡς οὗτος ὁμολογεῖ, καὶ ποτὲ μὲν τάδε, ποτὲ δὲ ἐκεῖνα, ὥστε ἐν ἓξ ἡμέραις ποιήσαντα τὸν κόσμον ἄλλο τι κατ’ ἄλλην τῶν ἡμερῶν ἀπεργάσασθαι. ἕως γὰρ ἂν χρονικὴν ταῦτα καὶ οὐκ ἄλην σημασίαν ἐμφαίνῃ, οὐ δυνατὸν τὸν κατὰ ταῦτα ἐνεργοῦντα μὴ χρονικῶς ἐνεργεῖν. ἀλλ’ εἴπερ ἀχρόνως παράγει (τοῦτο γὰρ ἀληθές), ἀεὶ παράγει καὶ οὐ ποτὲ μὲν ποτὲ δὲ οὔ· ταῦτα γὰρ χρονικά. οὗτος δὲ οὐκ ἐφιστάνει τὰ ἀσύνακτα συνάγων τὸ ἄχρονον καὶ τὸ ποτὲ μὲν ποτὲ δὲ οὔ. καίτοι καὶ τοῦτο μόνον αὔταρκες ἦν τὴν ἀιδιότητα τοῦ κόσμου δεικνύναι, ὅπερ οὗτος ὁμολογεῖ, τὸ τὸν θεὸν ἀμέσως αὐτὸν παράγοντα καὶ μὴ διὰ μέσου τινὸς ἀχρόνως παράγειν. εἰ γὰρ ἀχρόνως αὐτὸν παράγει, οὐ ποτὲ μὲν παράγει, ποτὲ δὲ οὔ· εἰ δὲ τοῦτο, δῆλον ὅτι ἀεὶ παράγει. ὁ δὲ ὡς ἤδη δεδομένον αὐτῷ τὸ ποτὲ μὲν <ποτὲ δὲ οὔ> >οὔ (ταυτὸν δὲ εἰπεῖν ἐν μέρει χρόνου) ἀχρόνως εἶναι παράγειν τὸν θεόν, ‟καὶ ὅτε, φησί, φθεῖραι τὸν κόσμον θελήσει, ἀχρόνως αὐτὸν φθείρει’’. εἰ οὖν καὶ τὸ ῾ὅτε᾿ χρόνον σημαίνει, πάλιν ἂν εἴη λέγων, ὅτι ἐν μέρει χρόνου ἀχρόνως αὐτὸν φθείρει, καὶ † τό, εἰ ἐν μέρει χρόνου ποιεῖ, ἀνάγκη τὰ μὲν πρότερα ποιεῖν, τὰ δὲ ὕστερα, καὶ τὰ μὲν ἐν ἄλλῳ, τὰ δὲ ἐν ἄλλῳ χρόνῳ. πῶς γὰρ δυνατὸν [*](1 λέγεται] γίνεται a 7 κίνησις a 9 εἷπεν] cf. p. 1173,16 10 πρὸ τούτου] p. 251b29 11 εἶναί τινα Arist. vulg., sed cum Simpl. consentiunt FHIK 31 ὁμολεῖ Α, sed corr. Α1 34 ποτὲ μὲν AFM: ποτὲ a ποτὲ δὲ οὔ addidi (scil. παράγειν) cf. v. 29 35 εἷναι] τὸν κόσμον F 36 φθείρει aA: φθείρειν F: φθεπεῖ Μ 38 τὸ] fortasse ὅτι πρότερον et ὕστερον F)
Εἶτα ἐφεξῆς συμπεφυρμένως, ὡς οἶμαι, καὶ πρὸς τὸν Ἀριστοτέλην ἀντιλέγων εἰπόντα ‟καὶ τὸ φθαρτικὸν δὴ δεήσει φθαρῆναι, ὅταν φθείρῃ’’, καὶ πρὸς τὸν Ἀλέξανδρον εἰπόντα ‟ἔλαβεν δέ, ὅτι τὸ φθαρτικόν τινος καὶ αὐτὸ φθαρτόν, ἴσως ὡς γινομένης τῆς φθορᾶς ἢ ὑπ’ ἐναντίου ἢ ὑπὸ ὁμοίου’’, καὶ ὅτι τὸ φθεῖρον, εἰ μὲν ἀίδιον μένοι, πάλιν κινηθήσεται, εἰ δὲ φθείροιτο διὰ κινήσεως, φθαρήσεται· πρὸς ταῦτα οὖν ἀντιλέγων ἐν τῷ τετάρτῳ λόγῳ δεδειχέναι φησίν, ὅτι οὐ πάντως ἐκ τοῦ ἐναντίου τὰ γινόμενα γίνεται οὐδὲ εἰς τὸ ἐναντίον αὐτοῖς μεθίσταται τὰ φθειρόμενα οὐδὲ ὑπὸ τοῦ ἐναντίου τὴν φθορὰν ὑπομένει, ἐπεὶ μηδὲ παντὶ γινομένῳ καὶ φθειρομένῳ ἔστι τι ἐναντίον· ἀλλ’ ἔστι τινὰ τῶν φθειρομένων οὐκ ἔξω τὸ τῆς φθορᾶς αἴτιον ἔχοντα, ἀλλὰ διὰ τὸ μεμετρημένον τῆς φυσικῆς αὐτῶν δυνάμεως τῷ χρόνῳ κατὰ μέρος ἀπορρεῖ κάμνοντα, εἰ καὶ μηδὲν ἦν αὐτὰ τὸ λυμαινόμενον ἔξωθεν. ‟οὐκ ἄρα, φησίν, ἐπὶ πάντων ἔδει τῶν φθειρομένων ζητεῖν, εἰ τὸ τῆς φθορᾶς αἴτιον ὑπομένει μετὰ τὸ φθεῖραι τὴν δύναμιν ἔχον τοῦ φθείρειν, καὶ εἴτε ἀίδιον τοῦτό ἐστιν εἴτε φθαρτόν, καὶ οὕτως εἰς τὸ ἄπειρον τῷ σωρίτῃ λόγῳ ἀπάγει τὸ ἄτοπον”. πρὸς δὴ ταῦτα ὅτι μὲν τὰ γινόμενα (ταῦτα δέ ἐστι κατὰ τὸν Ἀριστοτέλην, ὡς πολλάκις δέδεικται, ἃ πρότερον μὴ ὄντα ὕστερον ἔστιν), ὅτι οὖν ταῦτα ἐξ ὄντων γίνεται ἢ ἐξ ἐναντίων ἢ ἐκ τῶν οἰκείων στερήσεων καὶ φθείρεται ἢ εἰς ἐναντία ἢ εἰς στέρησιν πάλιν δὲ εἰς ὄντα, δέδεικται μὲν προηγουμένως ἐν τοῖς εἰς τὸ πρῶτον τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως εἰρημένοις, δέδεικται δὲ καὶ ἐν οἷς τὰ τολμηρῶς ὑπὸ τούτου ῥηθέντα πρὸς τὰ πρῶτα τῆς Περὶ οὐρανοῦ βασανίζειν ἐπειράθην τὸ τέταρτον αὐτοῦ βιβλίον, οὗ νῦν ἐμνημόνευσε, περικρούων. εἴρηται δὲ περὶ τούτων καὶ πρὸ ὀλίγου τὰ σύμμετρα, εἰ δὲ χρὴ καὶ νῦν ἅψασθαι τοῦ λόγου· εἰ μὴ πρότερον ὄντα ὕστερον ἔστιν, ἀδύνατον ἐκ μὴ ὄντων γίνεσθαι. τὰ μὲν γὰρ ἐξ ὄντων γινόμενα κατὰ τὸν εἱρμὸν τῶν τε προηγησαμένων καὶ τῶν ἑπομένων ἀναφαίνεται. τὰ γὰρ [*](6 τὸ (ante τὸν) om. aF 9 αὐτὸν ποιεῖν aF 11 συμπεφυρμένος Α 12 φθαρτικὸν] cf. ad p. 1170,26 δὴ sic libri h. 1. φθείρῃ aAM ut Arist. Κ [φθειρῆ E a]: F ut Arist. vulg.: φθαρῇ Arist. Ε1 et Barb. I 136 13 εἰπόντα] of. p. 1171,10 26 σωρίτηι Α: σωρείτη aF2M; similiter p. 1176,36 sqq. 33 τέταρτον] huius uisi fallor illic non meminit Simplicius. sed cf. ad f. 313r5 34 πρὸ ὀλίγου] cf. p. 1140,20 sqq. 35 post λόγου intercidisse velut λέγω vix opus sumere εἰ μὴ aAFM: ἁ μὴ Α2)
Ταῦτα εἰπὼν ἐπαγγέλλεται δείξειν, ὅτι οὐκ εἰς ἀνυπαρξίαν παντελῆ, ἀλλ’ εἰς ἄλλο τι κρεῖττον καὶ θειότερον ἡ τοῦ κόσμου μεταβολὴ γίνεται. [*](9 τὴν ἕξιν τἀνδρὸς scripsi (cf. f. 314r2 et p. 1143,2): ἔξιν ἀνδρὸς libri 14 γινομένην Α ante ras., sed corr. Α1 20 λέγοντος] p. 252a1 cf. ad p. 1175,12 23 ποιεῖ (post θεὸς) AFM: ποιῇ a 24 φθείρει F: φθείρηι Α: φθερεῖ M: φθείροι ἄν a. cf. p. 1174,21. 36 32 εἶπον] p. 1175,37 35 καὶ (ante τῆς) om. A: suppl. A1 καὶ (ante ποῖον) otiosum 38 δεῖξιν a)
’Ev δὴ τούτοις τὰ μὲν ἀξιώματα δυνατὸν ἀληθῶς εἰλῆφθαι, ἓν δὲ οὗτος ἀγνοήσας, ὡς οἶμαι, πολὺν συρφετὸν ἀντιλογιῶν ἐσώρευσεν, ἑαυτὸν μὲν πρῶτον παραλογιζόμενος, εἶτα καὶ τοὺς οἰομένους τῆς σφῶν αὐτῶν δόξης βεβαιωτικὴν ὑπάρχειν τὴν τοῦ κόσμου φθοράν. τὸ δὲ ἕν, ὃ λέγει, τόδε ἐστί· τὸ κατ’ ἐνέργειαν καὶ κυρίως ἄπειρον, εἴτε κατ’ ἀριθμὸν εἴτε κατὰ μέγεθος ὑποτίθεται ἄπειρον, οὐ κατά τι μὲν ἄπειρον, κατά τι δὲ πεπερασμένον ἐστί· τὸ γὰρ τοιοῦτον οὐ μᾶλλον ἄπειρόν ἐστιν ἢ πεπερασμένον, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ ἐπ’ ἄπειρον προιὸν ἄπειρόν ἐστιν ἢ λέγεται κυρίως. τὸ γὰρ προιὸν εἰς ἄπειρον οὕπω τὸ ἄπειρον ἀπείληφε, κἄν ἀεὶ προιὸν ἐπὶ τοῦτο μὴ παύσηται, οὐδέποτε τὸ ἄπειρον ἀπολήψεται. οὗτος δὲ τὰ ἀξιώματα [*](6 συνυποστᾶσαι a 8 τίς] τι a 14 εἶεν a: εἰσιν AF: ὦσιν M προγενόμεναι a, corr. Α1: προγινόμεναι (ante rasuram) Α et FM 17 τὴν σελήνην F, unde τὴν τῆς σελήνην (sic) γίνεσθαι a 18 Κρόνου a et corr. Α1: χρόνου M et ante ras. Α: οὐρανοῦ (comp.) F 19. 20 τριπλασία a 20 τριακονταπλάσιοι F: τριακονταπλασίως M 21 τριακοσιοεξηκονταπλασίονες a: item (sed άσιοι) in textu F: τριακοσιονταεξηκονταπλασίονες Α: τριακονταεξηκονταπλάσιοι in mrg. γρ. F1: τριακονταεξκονταδιπλασίονες Μ 26 ἐμὸς λόγος] of. Nauck Fr. Trag. p. 512 ad Eurip. fr. 484 29 οἰομένους] scil. christianos 32 post οὐ add. τὸ omisso in fine v. 33 ἐστί a 34 ἡ om. a)
Τοιαύτη μὲν οὖν ἐστιν ἡ τῶν ἀτόμων γένεσις καὶ φθορὰ οὐδέποτε μὲν ἐπιλείπουσα, ἀεὶ δὲ ἐν πέρατι οὖσα διὰ τὴν τοῦ ἐπ’ ἄπειρον φύσιν. ὁ δὲ Γραμματικὸς ἐπὶ τοῦ κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρου τὰ ἀξιώματα λαβὼν ἀληθεύοντα τοῦ μηδὲ ὑφεστηκότος ὅλως, ὡς καὶ αὐτὸς ὁμολογεῖ· ‟εἴ τινος, φησίν, εἰς γένεσιν ἄπειρα δέοι προυποστῆναι ἓν ἐξ ἑνὸς γινόμενον, τοῦτο ἀδύνατον γενέσθαι, ὅτι ἀπείρους αὐτῆς κινήσεις ἀναγκαῖον ἦν προϋπάρχειν”, σαφῶς τὸ ἀδύνατον τὸ τῷ ἐνεργείᾳ ἅμα ὄντι ὅλῳ ἀπείρῳ καὶ πανταχόθεν ἀπείρῳ ἑπόμενον τῷ ἐπ’ ἄπειρον προσάγων, ἐν ᾧ πᾶν τὸ λαμβανόμενον [*](4 Ἀριστοτέλης] loco ad p. 1178, 16 indicate 16 διαφέρῃ a 20 τρίτῳ] Phys. Γ 6. 206a27 21 γὰρ om. a 22 ἀεὶ εἶναι πεπ. Arist., cf. Simpl. p. 782,3 25 οὐσία τις Arist., at τις om. Simpl. 1. c. et alias post φθορᾷ om. Aristotelea εἰ καὶ ut alias Simpl. 26 ἀεί γε Arist., sed γε ignorat Simpl. 27 πατρὸς] πυρὸς a 35 φησίν] 271r38 sqq. 36 αὐτοῦ a)
ταῦτα μὲν οὖν εἰρήσθω πρὸς τὸ ἕκτον τοῦ Γραμματικοῦ βιβλίον, ὃ τὴν ἀιδιότητα τῆς κινήσεως ἀνελεῖν ἐπειρᾶτο, ἵνα μὴ δι’ αὐτὴν ἀίδιος ὁ κόσμος ἀποδεικνύηται· σκοπὸν γὰρ ἕνα προὐβάλετο μήτε τὸν θεὸν ἀμετάβλητον μήτε τὸν κόσμον ἀίδιον ὑπὸ τῶν δυστυχῶς αὐτῷ πειθομένων νομίζεσθαι· μέχρι δὲ τῶν εἰρημένων προελθὼν τέλος ἔχειν ἐνόμισεν αὑτῷ τὴν ἀντιλογίαν τὴν πρὸς τὴν ἀιδιότητα τῆς κινήσεως οὐδὲ τούτῳ ἐπιστῆσαι δυνηθείς, ὅτι τὰ κυριώτατα τῆς ἀποδείξεως ἐν τοῖς ἐφεξῆς παραδίδοται, ἐν οἷς | δείκνυσιν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν ἀκίνητά [*](272v) ἐστι, τὰ δὲ ἀεὶ κινούμενα, τὰ δὲ ποτὲ μὲν κινούμενα, ποτὲ δὲ ἠρεμοῦντα. ἀλλ’ εἰ δοκεῖ λοιπὸν ἐπὶ τὸ συνεχὲς τῶν Ἀριστοτέλους ῥήσεων ἐπανιτέον, ὅτε τῆς ἀπαιδεύτου προσυλακτήσεως ἐκείνης τοὺς τοῖς προλαβοῦσιν ἐντυγχάνοντας ἀπηλλάξαμεν.
[*](3 ὑποτιθεμένη a 9 κἂν ἀνισοταχεῖς Α2: κἄν ἰσοταχεῖς AM: ἀνισοταχεῖς F: κἄν μὴ ἰσοταχεῖς a 14 ἀνελλειπές aA 23 πάντων a 25 τις lineola notavit Α2 26 φαίη M: εἴποι a: om. AF 32 αὐτῷ F: αὐτῷ aAM)p. 252a4 Καὶ γὰρ ἔοικε τὸ οὕτω λέγειν πλάσματι μᾶλλον.
[*](272v)Δείξας, ὅτι ἀίδιος ἡ κίνησις διὰ τῆς τοῦ χρόνου ἀιδιότητος καὶ ὅτι ἀδύνατον κίνησιν ἢ χρόνον γινόμενα ἢ φθειρόμενα ὑποτίθεσθαι, νῦν φησιν ὅτι καὶ ἐκ τούτου ἀίδιος ἡ κίνησις καὶ ὁ χρόνος δείκνυται ἐκ τοῦ τὸ μὴ οὕτω λέγειν, ἀλλὰ ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι κίνησιν ἢ χρόνον, πλάσματι μᾶλλον ἐοικέναι. τί γὰρ ἄν εἴη πλασματωδέστερον τοῦ λέγειν, ὅτι μὴ οὖσα κίνησις μηδὲ χρόνος πρότερον τότε γεγόνασι; διὰ τί γὰρ τότε, ἀλλὰ μὴ πρότερον ἢ ὕστερον, πλάσματι μᾶλλον ἔοικε; λέγοι δὲ ἄν ἴσως πλασματῶδες καὶ τὸ λέγειν εἶναι χρόνον, ὅτε χρόνος οὐκ ἦν· ὁ δὲ λέγων ὅτι ὁτὲ μὲν ἦν χρόνος, ὁτὲ δὲ οὔ, τοῦτο λέγει. τὸ αὐτὸ δὲ πλάσμα καὶ ἐπὶ κινήσεως, εἴπερ ἀριθμὸς κινήσεως ὁ χρόνος. εἰ γὰρ ἦν χρόνος, ὅτε οὐκ ἦν κίνησις, ὅτε δὲ κίνησις, οὐκ ἦν οὐδὲ χρόνος, δῆλον ὅτι ὁ τοῦτο λέγων οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ ὅτι ἦν χρόνος ὅτε οὐκ ἦν χρόνος. ‘‘λέγοι δὲ ἄν, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος, πλάσματι μᾶλλον ἐοικέναι τὸ οὕτω λέγειν, καὶ διότι χωρὶς ἀποδείξεως καὶ λόγων εἰκότων οἱ ταῦτα λέγοντες ἔλεγον, ἢ ὅτι ἀκινήτου τῆς κινήσεως δεδειγμένης τὸ φθαρτὴν αὐτὴν λέγειν ἀπίθανον,’ εἰ μὴ ἄρα τὸ πλασματῶδες οὐ πρὸς τὸ φθαρτὴν μόνον λέγειν, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸ γενητὴν ἀποδέδοται.
p. 252a5 ῾Ομοίως δὲ καὶ τὸ λέγειν, ὅτι πέφυκεν οὕτως ἕως τοῦ ἢ λόγον ἔχειν τὸ μὴ ἀπλοῦν.
Πλάσματι ἐοικέναι εἰπὼν τὸ λέγειν, ὅτι ὁτὲ μὲν ἦν κίνησις, ὁτὲ δὲ οὔ, διὰ τὸ μὴ ἔχειν αἰτίαν ἀποδοῦναι τούτου, ἐφεξῆς φησιν ὅτι καὶ τὸ λέγειν ὅτι πέφυκεν οὕτω, καὶ ταύτην ὡς ἀρχὴν καὶ αἰτίαν ἀποδιδόναι, ὁμοίως πλασματῶδές ἐστιν. τοῦτο δὲ ἔοικεν Ἐμπεδοκλῆς ἄν εἰπεῖν, ὅτε λέγει ὅτι τὸ κρατεῖν καὶ κινεῖν ἐν μέρει τὴν Φιλίαν καὶ τὸ Νεῖκος ἐξ ἀνάγκης ὑπάρχει τοῖς πράγμασιν, εἰ δὲ καὶ τοῦτο, καὶ τὸ ἠρεμεῖν ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ· τῶν γὰρ ἐναντίων κινήσεων ἠρεμία μεταξύ ἐστιν. Εὔδημος δὲ τὴν ἀκινησίαν ἐν τῇ τῆς Φιλίας ἐπικρατείᾳ κατὰ τὸν Σφαῖρον ἐκδέχεται, ἐπειδὰν ἅπαντα συγκριθῇ,
Τί δὲ διαφέρει τοῦ ὅτι πέφυκεν οὕτως τὸ ἐξ ἀνάγκης λέγειν αἰτίαν μὴ ἡ προστιθέντα; ταῦτα δὲ Ἐμπεδοκλῆς ἔοικε λέγειν ἐν τῷ·
Τάχα δέ, φησί, καὶ Ἀναξαγόρας ὁ μίαν ἀρχὴν κινήσεως τῶν πρότερον ἠρεμουσῶν ὁμοιομερειῶν τὸν νοῦν λέγων καὶ μὴ προστιθεὶς αἰτίαν, δι’ ἣν τότε ἐκίνησεν, ἀλλὰ μὴ καὶ πρότερον, οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ τὸ πλασματῶδες τοῦτο ὅτι πέφυκεν οὕτω. καίτοι γε τὸ ἀναίτιον καὶ ἄτακτον μάλιστα ἐπὶ τῆς φύσεως καὶ τῶν φύσει γινομένων φυλακτέον, διότι ἡ φύσις λόγος οὖσα αἰτία πᾶσι τάξεως ἐστι καὶ λόγου. ὁ δὲ χρόνος, ὃν ἠρέμουν πρότερον, ἄπειρος ὢν πρὸς τόν, ἀφ’ οὗ ἤρξαντο κινεῖσθαι, οὐδένα λόγον ἔχει. τὸ γὰρ ἄπειρον πρὸς τὸ ἄπειρον οὐδένα λόγον ἔχει· ἀλλ’ οὐδὲ πρὸς τὸ πεπερασμένον. συνάγεται ἄρα ἐν δευτέρῳ σχήματι, ὅτι ἡ ἄπειρος ἠρεμία πρὸς τὴν ἄπειρον ἢ τὴν πεπερασμένην κίνησιν οὐκ ἔστι φύσει. καὶ τὸ ἄπειρον δὲ χρόνον ἠρεμεῖν, εἶτα κινηθῆναί ποτε, καὶ τούτου μηδεμίαν λέγειν διαφοράν, δι’ ἣν νῦν μᾶλλον ἢ πρότερον κινοῦνται, μηδὲ ἔχειν τινὰ τάξιν, οὐκ ἔστι φύσεως ἔργον, διότι τὰ φύσει οὐχ ὁτὲ μὲν οὕτως ὁτὲ δὲ ἄλλως ἔχει ἄνευ λόγου καὶ αἰτίας, ἀλλ’ ἢ ἀπλῶς καὶ ὁμοίως ἔχει πάντα [*](1 μονιηιπεριγηθει Α: μονιῆ περιγηθέι aM: μόνη, lac. iv litt., περιγηθέι F: μονίῃ περιγηθέι exhibet etiam De caelo p. 591,5 Heiberg. Simplicius γαίων Simpl. De caelo, alii: αἰών hoc loco Simplicii libri 4 πάντα κτλ.] Emped. 142 St., 70 Κ. γάρ δὲ] F πελεμίζετο Α: πολεμίζετο FM: τελεμίξετο a γαῖα F 7 ἐν δὲ κτλ.] Emp. v. 112 St., 138 Κ., cf. supra p. 33,19, infra 273r23 κρατοῦσι F: κρᾶ (τέουσι om. in lac.) χρόνοιο] κύκλοιο ceteris locis Simpl. libri 8 ὅταν M 9 ἔστιν κτλ.] Emp. v. 369. 370 St., 1. 2 Κ. ἀνάγκης Plutarchus alii χρῆμα] βῆμα Bernaysius θεῷ F σφρήγισμα Α: σφράγισμα aFM 14 αὐτὰρ κτλ.] Emp. v. 139—141 St., 66—68 K. ἀλλ’ ὅτε δὴ Arist. Μetaph. Β 4. 1000b14 ἐνὶ μελέεσσιν aM: ἐνὶμμελέεσσιν Α: ἐν μελέεσσιν F ἐθρέφθη Arist. 15 τ’ om. MA 16 ὅσσφιν Α: ὅσφιν a: ὃ σφῖν F: ὅφις M ἀμοιβαῖς F παρ’ ἐλήλαται Sturz 17 λέγειν aM: λέγει Α: λέγων F 19 πρότερον scripsi: προτέρων libri 23 λόγος AF: ἄλογος corr. A1M: ἔλλογος a)
῾Ο δὲ Εὔδημος μέμφεται τῷ Ἀναξαγόρᾳ οὐ μόνον, ὅτι μὴ πρότερον οὖσαν ἄρξασθαί ποτε λέγει τὴν κίνησιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ περὶ τοῦ διαμένειν ἢ λήξειν ποτὲ παρέλιπεν εἰπεῖν, καίπερ οὐκ ὄντος φανεροῦ. ‟τί γὰρ κωλύει, φησί, δόξαι ποτὲ τῷ νῷ στῆσαι πάντα χρήματα, καθάπερ ἐκεῖνος εἶπεν κινῆσαι.” καὶ τοῦτο δὲ αἰτιᾶται τοῦ Ἀναξαγόρου ὁ Εὔδημος· ‟πῶς ἐνδέχεται στέρησίν τινα προτέραν εἶναι τῆς ἀντικειμένης ἕξεως· εἰ οὖν ἡ ἠρεμία στέρησις κινήσεως ἐστιν, οὐκ ἄν εἴη πρὸ τῆς κινήσεως.”
p. 252a19 Διόπερ ἄμεινον ὡς Ἐμπεδοκλῆς ἕως τοῦ τῶν μέντοι ἀρχῶν, οὐκ ἔς τιν’ ἕτερον αἴτιον, ἀιδίων οὐσῶν.
Κἄν μὴ κατορθοῖ τελέως Ἐμπεδοκλῆς εἰπὼν ἄνευ αἰτίας,
p. 252b7 Ὅτι μὲν οὖν οὐδεὶς ἦν χρόνος ἕως τοῦ εἴπερ ἐνδέχεται κινεῖσθαι τὸ ἄπειρον καὶ ἠρεμεῖν ὅλον.
Τριχῶς ἀεὶ τῶν προβλημάτων βεβαιουμένων διά τε τῆς προηγουμένης [*](7 ἀπαντήσοντος a 8 αἰτίαν M: αἰτίαι aAF 15 ἀρχὴ—τις (16) om. Α, suppl. Α1 20 τὰ πρότερον a AM (Arist. Barber. I 130 τὰ πρὸ ): τὰ πρότερα F (Arist. Κ): τὸ πρότερον Αrist. vulg. 32 τῶν αἰσθητῶν sed corr. Α1 34. 35 τὸν νοητὸν aF)
Δευτέρα δὲ ἔνστασις πρὸς τὸ ἀγένητον εἶναι τὴν κίνησιν ἐκ τῆς ἐναργείας ἐπιχειροῦσα. ὁρῶμεν γὰρ πολλὰ μὴ πρότερον κινούμενα μήτε ἔχοντα ἐν ἑαυτοῖς μηδεμίαν κίνησιν μήτε καθ’ ὅλον μήτε κατὰ μέρος εἰς τὸ κινεῖσθαι μεταβάλλοντα, οἷον ἐπὶ τῶν ἀψύχων ὁρᾶται· λίθοι γὰρ καὶ ξύλα μήτε καθ’ ὅλα μήτε κατὰ μέρη κινούμενα, ἀλλ’ ἠρεμοῦντα τέως, κινεῖταί ποτε καὶ ἄρχεται τοῦ κινεῖσθαι ἐξ ἠρεμίας παντελοῦς εἰς τὸ κινεῖσθαι μεταβαλλόμενα. καίτοι εἰ ἦν ἀίδιος ἡ κίνησις, ἢ ἀεὶ κινεῖσθαι ἔδει ταῦτα ἢ μηδέποτε κινεῖσθαι, ἵνα μὴ ἐκ τοῦ μὴ εἶναι μεταβάλλουσα ἡ κίνησις γενητὴ καὶ μηκέτι ἀίδιος εἴη. νῦν δὲ ταῦτα καὶ ἄρχεται τοὐ κινεῖσθαι καὶ πάλιν παύεται. καὶ αὕτη δὲ ἡ ἔνστασις πρὸς τὸ ἀγένητον εἶναι τὴν κίνησιν ἐνισταμένη καὶ ἡ μετ’ αὐτὴν τοσοῦτον μόνον δεικνύουσιν, ὅτι γίνονταί τινες κινήσεις μὴ πρότερον οὖσαι, οὐ μέντοι ὅτι οὐκ ἔστι πρὸ ἐκείνων ἄλλη κίνησις οὐδὲ μετ’ ἐκείνας ἄλλη.
Τρίτον δὲ καὶ πολὺ μᾶλλον ἐπὶ τῶν ἐμψύχων φανερὸν δοκεῖ τὸ γίνεσθαι κίνησιν μὴ πρότερον οὖσαν. τὰ μὲν γὰρ ἄψυχα, εἰ καὶ ἠρεμοῦντα πρότερον εἰς τὸ κινεῖσθαι μεταβάλλει, ἀλλὰ τὸ κινοῦν αὐτὰ ἔξωθέν ἐστι κινούμενον καὶ αὐτό, ὡς μὴ δείκνυσθαι γενητὴν ὑπὸ τῶν ἀψύχων τὴν κίνησιν ἁπλῶς διὰ τὸ προυπάρχειν ἄλλην κίνησιν τῆς γενητῆς τούτων κινήσεως· ἐπὶ δὲ τῶν ζῴων οὐ δυνατὸν τοῦτο λέγειν, ὅταν φαίνηται ταῦτα ἐκ παντελοῦς ἠρεμίας ἐξ ἑαυτῶν κινούμενα οὐδενὸς ἔξωθεν κινοῦντος, ὅπερ κινούμενον ἐδύνατο κινεῖν. δοκεῖ γὰρ ἐναργῶς τότε γεννᾶσθαι κίνησις μὴ πρότερον οὖσα, εἰ ἐξ αὑτοῦ κινεῖται μὴ πρότερον κινουμένου. [*](1 ἐλέγχει Α, sed corr. Α1 8 εἴς τι ut videtur ex ἐστι Α1 11 πᾶσα — γίνοιτο (12) Α: om. aFM 29 με////τ᾿ Α)
p. 252b28 τούτων δὴ τὸ μὲν πρῶτον λεχθέν ἕως τοῦ δῆλον δ’ ἔσται μᾶλλον ἐκ τῶν ὕστερον.
Τὰς τρεῖς ἐνστάσεις ἐκθέμενος τὰς πρὸς τὸ ἀγένητον καὶ ἀίδιον εἶναι τὴν κίνησιν πρὸς τὴν πρώτην ὑπαντᾷ τὴν λέγουσαν μηδεμίαν εἶναι κίνησιν ἀγένητον καὶ ἀνέκλειπτον, εἴπερ πᾶσα κίνησις ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον καὶ ἐκ πέρατος εἰς πέρας. ὥστε καὶ εἰ ἀεὶ κινοῖτό τι ἀπὸ τοῦ ἐναντίου εἰς τὸ ἐναντίον, μὴ εἶναι ταύτην μίαν μηδὲ ἀδιάκοπον κίνησιν, ἀλλ’ ἀεὶ ἄλλοτε ἄλλην ἐκ τῆς μεταξὺ ἠρεμίας γίνεσθαι. τοῦτον οὖν διαλύων τὸν λόγον τὸ μὲν μὴ δύνασθαι μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ τὴν εἰς τὰ ἀντικείμενα γινομένην κίνησιν ἀληθὲς εἶναί φησι· κἀν γὰρ πάλιν καὶ πάλιν κατὰ τὰ ἐναντία γένηται τῷ κινουμένῳ ἡ μεταβολή, ἀλλ’ ἀδύνατον τὴν οὕτω γινομένην κίνησιν μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ. ὥστε τοῦτό φησιν ἴσως ἀναγκαῖον τὸ μὴ ἀγενήτους μηδὲ ἀιδίους εἶναι τὰς τοιαύτας κινήσεις, εἴπερ μὴ ἀεὶ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν εἶναι δυνατὸν τὴν τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς τοιαύτην κίνησιν. ἐὰν γὰρ τοῦτο δειχθῇ, ὅτι ἀδύνατον τὴν εἰς τὰ ἀντικείμενα γινομένην κίνησιν μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ, ὅπερ οὔπω δέδεικται, εἴη ἄν δεδειγμένον τὸ μηδεμίαν τῶν εἰς τὰ ἀντικείμενα κινήσεων ἀίδιον εἶναι. δειχθήσεται δέ, ὅτι ἀνάγκη τοῦ αὐτοῦ ὄντος τοῦ κινουμένου τὰς ἀντικειμένας κινήσεις στάσει διαλμβάνεσθαι. διὰ τοῦτο τέως νῦν τὸ ἴσως προστέθεικεν, καὶ μετ’ ὀλίγον τὸ ἀλλ’ ὅμως ὁποτέρως ποτὲ ἔχει, διότι μήπω τοῦτο δέδεικται. εἰπὼν δὲ εἴπερ μὴ ἀεὶ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν εἶναι δυνα- [*](1 βίαιος Α, sed corr. Α1 7 ὁ om. a 10 fortasse τούτων post προσέθηκε add. δὲ a 12 ὂν om. suppl. Α1 16 τρίτῳ] Phys. Γ 5 18 ὑστέρων aM 20 ἀπαντᾷ a 22 πέρατος ex πέρας Α1 24 τούτων M et ante corr. Α1 27 γινομένω a)
p. 253a2 Τὸ δὲ κινεῖσθαι μὴ κινούμενον ἕως τοῦ διὰ τί τὰ μὲν ἠρεμεῖ τῶν ὄντων, τὰ δὲ κινεῖται.
Ἐπὶ τὴν λύσιν τῆς δευτέρας ἐνστάσεως ἐλθὼν τῆς τὸ ἀγένητον τῆς κινήσεως ἀναιρούσης ἐκ τοῦ τὰ ἄψυχα ἠρεμοῦντα πρότερον ἄρχεσθαί ποτε κινεῖσθαι καὶ παύεσθαί ποτε τῆς κινήσεως, καὶ διὰ τοῦ τὸ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι τὴν κίνησιν λύει λέγων, ὅτι τὸ κινεῖσθαι μὴ κινούμενον πρότερον τὸ ἄψυχον οὐκ ἔστι δεικτικὸν τοῦ γενητὴν εἷναι τὴν κίνησιν· οὐ γὰρ ἐν τῷ ταῦτα ἄρχεσθαί τε τοῦ κινεῖσθαι καὶ παύεσθαι δείκνυται καὶ καθόλου ἡ κίνησις γενητή· ἄλλα γάρ τινα ἔξωθεν ὄντα καὶ κινούμενα, ὅταν παρῇ, τῆς τούτων κινήσεως ἐστιν αἴτια. ὥστε προυπάρχει τῆς τούτων κινήσεως ἡ τῶν κινούντων αὐτὰ κίνησις καὶ τῆς ἐκείνων ἡ τῶν ἐκεῖνα κινούντων καὶ ἐφεξῆς. εἰπὼν δὲ τοῦτο κελεύει ζητεῖν ὡς ἄξιον ζητήσεως, πῶς τὸ αὐτὸ κινητὸν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ κινητικοῦ ὁτὲ μὲν κινεῖται ὁτὲ δὲ οὔ. εἰ γὰρ ὑπὸ τῶν ἀεὶ κινουμένων τὰ ἄλλα κινεῖται, τί δήποτε ὄντων ἀεὶ κινουμένων τῶν κινούντων οὐκ ἀεὶ κινεῖται τὰ ὑπ’ αὐτῶν κινούμενα, ἀλλ’ ὁτὲ μὲν κινεῖται ὁτὲ δὲ οὔ; ὁ γὰρ τοῦτο ἀπορῶν, οὐ τὴν κίνησιν | [*](2 κινουμένης aM 9 οὐ ABBREV μία Α 17 ὅπως a corr. Α1: πῶς FM 22 post τί suppl. ex Arist. οὐκ ἀεὶ a 23 κινεῖσθαι Α 28 τοῦ aFM: τοῦ τε Α 31 τῆς τούτων—προυπάρχει om., sed suppl. Α1)
p. 253a7 Μάλιστα δὲ ἄν δόξειε τὸ τρίτον ἔχειν ἀπορίαν ἕως τοῦ ἀλλὰ γὰρ φανερόν ἐστι καὶ περὶ τούτων ἐκ τῶν ἑπομένων.
Λύσας τὴν δευτέραν ἔνστασιν τὴν ἀπὸ τῶν ἀψύχων καὶ ἔξωθεν κινουμένων ἐκ τοῦ μηδὲν ἄτοπον εἶναι ποτὲ μὲν κινεῖσθαι αὐτὰ τῇ τοῦ κινοῦντος παρουσίᾳ καὶ αὐτοῦ κινουμένου καὶ δεικνύντος προυπάρχειν ἄλλην κίνησιν τῆς νῦν γινομένης, ποτὲ δὲ ἠρεμεῖν, ὅταν μὴ παρῇ τὸ κινοῦν, ἐπὶ τὴν τρίτην ἐλθὼν καὶ σαφῶς αὐτὴν ἐκθέμενος, ὅτι τὸ ἔμψυχον ἠρεμοῦν πρότερον καὶ μετὰ ταῦτα βαδίζον μηδενὸς ἔξωθεν αὐτὸ κινοῦντος, ὡς δοκεῖ, γενητὴν τὴν κίνησιν ἀποφαίνει, καὶ μαρτυρήσας τῆ ἐνστάσει ταύτῃ ὡς μᾶλλον τῶν ἄλλων ἀπορίαν κινούσῃ λύει αὐτὴν ψευδῶς εἰπὼν λαμβάνειν τὸ μηδενὸς ἔξωθεν κινοῦντος ἀφ’ ἑαυτῶν κινεῖσθαι τὰ ζῷα τὰ πρότερον ἠρεμοῦντα· ὁρῶμεν γάρ, φησίν, ἀεί τι κινούμενον ἐν τῷ ζῴῳ τῶν συμφύτων, τουτέστι τῶν φυσικῶς αὐτῷ συνόντων· η γὰρ θερμαίνεται ἢ ψύχεται ἢ ξηραίνεται ἢ ὑγραίνεται ἢ κατ’ ἄλλην τινὰ τῶν φυσικῶν ποιοτήτων παθητικῶς μεταβάλλει. τάχα δὲ ἄν συμφύτους λέγοι τὰς φυσικὰς καὶ παρὰ τοῖς ὕστερον καλουμένας δυνάμεις, ἑλκτικὴν καὶ καθεκτικήν, ἀλλοιωτικὴν καὶ ἀποκριτικήν· ἀεὶ γὰρ αὗται ἐνεργοῦσιν ἐν τοῖς σώμασι τῶν ἐμψύχων καὶ μάλιστα τῶν ζῴων οὐ κατὰ τὸ αὐτοκίνητον ταύτας ἐχόντων τῶν ζῴων· τοπικὴ γὰρ ἐκείνη μόνως ἡ κίνησις. τῶν δὲ συμφύτων κινήσεων τὸ περιέχον αἴτιον εἰπὼν προσέθηκε τὸ ἴσως καὶ νῦν καὶ μετ’ ὀλίγον, ἢ ὅτι χωρὶς ἀποδείξεως εἴρηται τὸ τῶν συμφύτων κινήσεων, ἢ ὅτι οὐ πᾶσαί εἰσιν ἐκ τοῦ περιέχοντος· καὶ γὰρ τρεφόμενα καὶ αὐξόμενα κινεῖται καὶ πάλιν μειούμενα καὶ ἀεὶ κινεῖται κτὰ ταῦτα, οὔτε ὑπὸ τοῦ περιέχοντος ἀπλῶς οὔτε κατὰ τοπικὴν τῶν ζῴων κίνησιν· τὰς μέντοι κατὰ τὰς παθητικὰς ποιότητας κινήσεις, θερμότητας, ὡς εἶπον, καὶ ψυχρότητας καὶ διακρίσεις καὶ συγκρίσεις καὶ τὰς τοιαύτας ἐκ τοῦ περιέχοντος ἔχει μάλιστα. οὐδὲν οὖν κωλύει, φησί, μᾶλλον δὲ ἴσως ἀναγκαῖον τούτων μὲν τῶν φυσικῶν κινήσεων πολλὰς ἀπὸ τῆς τοῦ περιέχοντος κινήσεως ἐγγίνεσθαι ἐν τῷ σώματι, ἐνίας δὲ αὐτῶν κινεῖν ποτὲ μὲν τὴν διάνοιαν. ποτὲ δὲ τὴν ὄρεξιν· διὰ γὰρ τῆς αἰσθήσεως ἡ μὲν διάνοια γνωρίσασα τὸ πάθος βουλεύεται περὶ αὐτοῦ, εἴτε ἐκκλίνειν εἴα ὑπομένειν αὐτὸ χρή. καὶ οὕτω κινεῖ τὸ ζῷον τὴν τοπικὴν κίνησιν ἐξ αὑτοῦ [*](4 ὀλίγου a 7 γὰρ Α: om. aFM ἐστι om. a: ἔσται Arist. 21 ἡ (om. Μ) ἑλκτικὴν ἡ κ. FM 22 ἡ ante ἀλλοιωτικὴν FM καὶ aM: om. Α: ἡ F 26 μετ’ ὀλίγον] 253 a 15 37 αὐτοῦ Α1FM)
Ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον ἐν τούτοις, εἰ μηδεμιᾶς κινήσεως τοπικῆς ἀρχὴ τὸ ζῷόν ἐστιν, ἀλλ’ ἔξωθεν τὴν ἀρχὴν ἔχουσι πᾶσαι· οὐ γὰρ μόνον ἐπὶ ποτὸν ἢ βρῶσιν ἤ τι τῶν τοιούτων κινούμεθα διὰ τὴν ἐν τῷ σώματι θερμότητα καὶ διαφόρησιν, ἀλλὰ καὶ μαθημάτων ἕνεκα καὶ χρηματισμοῦ καὶ τιμῆς καὶ δυναστείας καὶ διὰ καθήκοντος ἀποπλήρωσιν κινούμεθα πολλὰς κινήσεις κατὰ τόπον, καὶ οὐχ ἡμεῖς | μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ ἄλογα ζῷα [*](275r) φαντασίας κινηθείσης ἐπὶ τόπους ὁρμᾷ τινας. ἀλλὰ καὶ τούτων, φαίη ἄν τις, ἔξωθέν ἐστιν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως· τὸ γὰρ ὀρεκτὸν κινοῦν τὴν φαντασίαν ἢ τὴν διάνοιαν ἐγείρει πρὸς τὴν κατὰ τόπον τοῦ ζῴου κίνησιν, τὸ δὲ ὀρεκτὸν ἀκίνητον ὂν κινεῖ. ὅλως δὲ ὁ τὴν ἀπὸ τῶν ζῴων ἔνστασιν λύσας τί ἄρα βούλεται δεῖξαι; ὅτι τῆς κατὰ τόπον τῶν ζῴων κινήσεως προηγεῖται ἄλλη κίνησις, ἡ τῆς διανοίας ἢ φαντασίας καὶ ἐκείνης ἡ ἐν τῷ σώματι καὶ ἐκείνης ἡ τοῦ περιέχοντος; καὶ τί τοῦτο; οὐδὲ γὰρ μία καὶ συνεχὴς ἡ τοιαύτη κίνησις ἐκ διαφόρων εἰδῶν συνεστῶσα, τῆς κατὰ τόπον [*](8 αὐτῶν ante corr. AFM 16 θερμαινόμενα et διακρινόμενα (17) a 17 Περὶ ὕπνου] cf. c. 3 p. 456b21 sqq. 21 αἱ a: καὶ AF: om. Μ 22 αὑτῶν a 23 ὅπως] ὅπερ a τε om. M καὶ om. a 27 μόνην a 30 πολλὰ a 33 post τις add. ὡς a)
p. 253 a 22 Ἀρχὴ δὲ τῆς σκέψεως ἥπερ καὶ περὶ τῆς λεχθείσης [*](275r) ἀπορίας ἕως τοῦ καὶ τέλος ἡμῖν ταύτης τῆς πραγματείας ἐστί.
Τῆς ἀκριβεστέρας τῶν προειρημένων διαρθρώσεως ἀρχὴν εἶναί φησι τὴν αὐτήν, ἣν καὶ περὶ τῆς προειρημένης ἀπορίας τῆς ζητούσης, πῶς τὸ αὐτὸ κινητὸν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ κινητικοῦ ὁτὲ μὲν κινεῖται, ὁτὲ δὲ οὔ. ἔλεγε δὲ ὅτι οὐδὲν ἄλλο ἀπορεῖ ὁ τοῦτο λέγων ἢ διὰ τί οὐκ ἀεὶ τὰ μὲν ἠρεμεῖ τῶν ὄντων τὰ δὲ κινεῖται, ἀλλ’ ἔστι τὰ ποτὲ μὲν ἠρεμοῦντα ποτὲ δὲ κινούμενα. καὶ τῆς ἀπορίας οὖν ἐκείνης καὶ τοῦ πῶς τὰ ζῷα κινεῖται τὴν αὐτὴν ἀρχὴν ταύτην εἶναί φησι. καὶ ἔτι πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς ζήτησιν, εἰ ἀίδιος ἡ κίνησίς ἐστι, καὶ πρὸς τοὺς ἐνισταμένους τῇ ἀιδιότητι τῆς κινήσεως λόγους χρήσιμόν φησι τὸ ἄνωθεν διελομένους ἰδεῖν, πῶς ἔχει τὰ ὄντα πρὸς κίνησιν καὶ πρὸς ἀκινησίαν. ἄνωθεν οὖν ἀρξάμενος διαιρέσει χρῆται ἀπαραλείπτῳ δι’ ὅλων χωρούσῃ τῶν ὄντων. ἀνάγκη γὰρ ἢ πάντα ἠρεμεῖν ἀεὶ <τὰ> ὄντα ἢ πάντα ἀεὶ κινεῖσθαι· καὶ ἔστιν πάντων ἀντιφατικὴ ἡ διαίρεσις. ἢ γὰρ κινεῖσθαι πάντα ἢ μὴ κινεῖσθαι ἀεί, ἢ τὰ μὲν κινεῖσθαι, τὰ δὲ ἠρεμεῖν. καὶ τοῦτο τριχῶς, ἤτοι τὰ μὲν κινούμενα κινεῖσθαι ἀεί, τὰ δὲ ἠρεμοῦντα ἀεὶ ἠρεμεῖν. ἢ πάντα τὰ ὄντα καὶ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν ἐν μέρει. ἢ τὸ λοιπόν φησι καὶ τρίτον τὰ μὲν ἀεὶ τῶν ὄντων ἀκίνητα εἶναι, τὰ δὲ ἀεὶ κινούμενα, τὰ δὲ ποτὲ μὲν κινούμενα ποτὲ δὲ ἠρεμοῦντα. τρίτον δὲ εἶπεν τοῦτο ἐπὶ πρώτῳ μὲν τῷ ἢ πάντα ἠρεμεῖν ἢ πάντα κινεῖσθαι, δευτέρῳ δὲ τῷ ἢ τὰ μὲν κινεῖσθαι τὰ δὲ ἠρεμεῖν. ὅπερ τριχῇ διεῖλεν. μετ’ ἐκεῖνα οὖν τὰ δύο τρίτον τοῦτό φησιν, ὅπερ αὐτῷ λεκτέον εἶπεν, τουτέστι δεικτέον καὶ κατασκευαστέον. πάντα γὰρ τὰ ἀπορεῖσθαι δοκοῦντα τούτου φανερωθέντος λυθήσεται· οὔτε γὰρ διὰ τὸ πᾶσαν κίνησιν πόθεν ποῖ εἶναι τὸ ἀίδιον ἀναιρεθήσεται τῆς κινήσεως, ἐὰν δειχθῇ, ὅτι οὐ πᾶσα κίνησις τοιαύτη. οὔτε τὸ γίνεσθαι | κίνησιν ἐν ἀκινήτῳ δεικτικόν ἐστι [*](275v) τοῦ γένεσιν εἶναι κινήσεως, εἴπερ μὴ πανταχοῦ γίνεται κίνησις μὴ οὖσα. καὶ ἡ ἀπορία δὲ λυθήσεται ἡ ζητοῦσα, διὰ τί οὐχὶ τὰ μὲν κινούμενα ἀεὶ κινεῖται, τὰ δὲ ἠρεμοῦντα ἀεὶ ἠρεμεῖ, ἐὰν εὑρεθῇ καὶ ἀεί τι ἀκίνητον ὂν καὶ ἀεί τι κινούμενον, καὶ ἄλλα ποτὲ μὲν κινούμενα ποτὲ δὲ ἠρεμοῦντα. καὶ τέλος οὕτω τὸ ἄριστον ἐπιτεθήσεται τῇ περὶ κινήσεως πραγματείᾳ ἀπὸ ἀρχῆς διὰ τῶν μέσων ἀποδεικτικῶς ἐπὶ τὸ τέλος πορευομένῃ. τέλος δέ φησιν ὁ Ἀλέξανδρος τὸ εὑρεῖν τι ἀεὶ καὶ συνεχῶς κινούμενον ὑπὸ ἀιδίου τε καὶ ἀκινήτου. μήποτε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τὸ αὐτὸ καὶ λύσιν τῶν ἀπορουμένων καὶ τέλος τῆς πραγματείας εἶπε τὸ βεβαιώσασθαι τὸ τρίτον ἐκεῖνο, ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν ἀκίνητά ἐστι, τὰ δὲ ἀεὶ κινούμενα, [*](1 post σκέψεως add. ἔσται ex Arist. vulg. (sed om. cod. E) 5 αὐτοκίνητον AF 8 ἐκείνη a 10 τῇ ἀϊδιότη ~~~ τι τῆς (signa inter η at τι posita rasuram tegunt) Α: ἀϊδιότη τῆς sic a: τῶν F: toto hoc loco deficit M 14 τὰ (post ἀεὶ) a: om. AF 22 διεῖλον a 36 τῇ πραγματείᾳ a)
p. 253a32 Τὸ μὲν οὖν πάντα ἠρεμεῖν καὶ τούτου ζητεῖν λόγον ἕως τοῦ ὑπόθεσις γὰρ ὅτι ἡ φύσις, ἀρχὴ τῆς κινήσεως.
Ἐκθέμενος οὕτω τὴν τῶν ὄντων διαίρεσιν κατά τε κίνησιν καὶ ἀκινησίαν πᾶσιν ἐπεξέρχεται τοῖς ἀδοκίμοις τῆς διαιρέσεως τμήμασιν ἐπιμελῶς οὕτως, ὡς καὶ πάλιν ἀναλαβεῖν τὸν λόγον, διότι ἡ ἔφοδος αὕτη μετὰ ἀκριβοῦς ἀποδείξεως γινομένη τῶν τε ἀπορουμένων, ὡς αὐτὸς εἶπεν, λύσιν παρέχεται καὶ τέλος ἄριστον ἐπιτίθησι τῇ φυσικῇ πραγματείᾳ, τὰ μὲν ἔσχατα τῶν φυσικῶν εἰς τὰ πρῶτα τῶν τοιούτων ἀνάγουσα, ταῦτα δὲ εἰς τὰς ὑπερφυεῖς τῶν ὄντων ἀρχὰς ἀποκορυφοῦσα. πρῶτον τοίνυν εὐθύνει τὸ πρῶτον ἐν τῇ διαιρέσει κείμενον τὸ πάντα ἠρεμεῖν λέγον καὶ τέτρασιν ἐπιχειρήμασι συντόμως χρῆται πρὸς τοῦτο· ἑνὶ μέν, ὅτι τὸ ζητεῖν ἀποδεικτικὸν λόγον τοῦ πάντα ἠρεμεῖν ἀφέντας τὴν αἴσθησιν οὕτως ἐναργῶς ἀντιφθεγγομένην καὶ πολλὰ κινεῖσθαι λέγουσαν ἀσθένεια διανοίας ἐστί, δι’ ἣν ἀγνοεῖ τις, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐπὶ τῶν τοιούτων προβλημάτων λόγοι τῆς αἰσθήσεως πιστότεροι· ἀγνοεῖ δὲ καὶ τίνα χρὴ ζητεῖν, ὅτι οὐχὶ τὰ προφανέστατα, καὶ τίσιν ἐπὶ τίνων κριτηρίοις δεῖ κεχρῆσθαι, ὅτι ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν τῇ αἰσθήσει μάλιστα καὶ ταύτην ἀρχὴν ποιεῖσθαι τῶν ἀποδείξεων, [*](13 σωρίτηι Α1: σωτῆρι Α2: σωρείτη a (σωρίτῃ εἰ om. F) 19 ποτὲ F: ποτὲ a A 27 τε om. a)
p. 253b6 Σχεδὸν δέ τι καὶ τὸ φάναι κινεῖσθαι πάντα ψεῦδος ἕως τοῦ ἐκ τούτων καὶ ἄλλων τοιούτων πιστεύσειεν ἄν τις.
Ἐπὶ τὸ δεύτερον τμῆμα μετέβη τῆς πρώτης διαιρέσεως τὸ λέγον πάντα κινεῖσθαι καί φησιν, ὅτι καὶ τοῦτο ἐγγὺς καὶ ὅμοιόν ἐστί πὼς ψεῦδος τῷ λέγειν πάντα ἠρεμεῖν· καὶ γὰρ καὶ ἐπὶ τούτου ἡ αἴσθησις ἀντιφθέγγεται ἐναργῶς τινων ἠρεμούντων· πλὴν ἧττον τὸ πάντα κινεῖσθαι τοῦ πάντα ἠρεμεῖν παρὰ τὴν μέθοδόν ἐστι, φησί, τὴν φυσικήν. ἧττον γὰρ τοῦτο ἀναιρετικόν ἐστι τῆς φύσεως. κἄν γὰρ καθ’ ὅσον ἡ φύσις ἐν τοῖς φυσικοῖς ἐτέθη ὥσπερ κινήσεως οὕτω καὶ ἠρεμίας ἀρχή, κτὰ τοσοῦτον καὶ ὁ τὴν ἠρεμίαν ἀναιρῶν ἀναιρεῖ τὴν φύσιν, ἀλλὰ καθ’ ὅσον ἡ κίνησις οἰκειοτέρα τῇ φύσει μᾶλλον τῆς ἠρεμίας, κατὰ τοσοῦτον ἧττον παρὰ τὴν φυσικὴν μέθοδον οὗτοι λέγουσι· καὶ ὅτι ἐκεῖνοι μὲν οὐ [*](16. 17 τῶν μαθημάτων AM: τῶν μαθηματικῶν a: om. F 21 πρώτῳ] Phys. Α 2. 185a1 26 πάπα κινεῖσθαι ex Arist. vulg. a 30 καὶ alt. om. A1FM: supra add. A1 34 καὶ ante οὕτω iterat A)
Δείξας δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ἐπὶ τῆς αὐξήσεως καὶ τῆς μειώσεως, ὅτι μὴ ἐπ’ ἄπειρον ἡ αὔξησις καὶ ἡ μείωσις γινομένη τῷ κατ’ ὀλίγον διαλανθάνει, εἴπερ μὴ κατὰ συνέχειαν ἡ πρόσθεσις καὶ ἡ ἀφαίρεσις, ἀλλὰ καὶ ἀθρόαι γίνονται, τὸν αὐτὸν λόγον φησὶ καὶ ἐπὶ ἀλλοιώσεως πάσης ἁρμόττειν. οὐ γὰρ εἰ τὸ ἀλλοιούμενον μέγεθός τί ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον (τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ μεριστὸν εἰς ἄπειρα), διὰ τοῦτο καὶ ἀλλοίωσις αὐτοῦ κατὰ μόρια γίνεται κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον, ἀλλ’ ἀθρόον ἅμα ἀλλοιοῦται· καὶ ἡ ἀλλοίωσις ἀθρόα γίνεται, ὥσπερ ἡ πῆξις τοῦ γάλακτος καὶ τοῦ ὕδατος καὶ τῶν τοιούτων, ἅπερ κἂν μεριστὰ ᾖ, ἀλλ’ οὐ πήγνυται κατ’ ἐλάχιστα μόρια, ἀλλ’ ἀθρόα μεταβάλλει καὶ συνίσταται. “ἔδειξε δέ, φησίν, ὁ Ἀλέξανδρος, διὰ τοῦ νῦν εἰρημένου, πῶς ἐν τῷ πρώτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας πρὸς Μέλισσον ἀντιλέγων εἶπεν· “ὥσπερ οὐκ ἀθρόας γινομένης μεταβολῆς.” οὐ γὰρ ἀθρόαν ὡς ἄχρονον εἶπεν (ψεῦδος γὰρ τοῦτο), ἀλλὰ τὴν ἀθρόου τοῦ μεταβάλλοντος εἰς τὸ μεταβάλλειν ἀρχήν, καὶ οὐ κατὰ μόρια. ὅτι δὲ τὸ ἀλλοιούμενον οὐκ ἐπ’ ἄπειρον συνεχῶς οἷόν τε κινεῖσθαι, ὡς ἔλεγον οἱ πάντα ἀεὶ κινεῖσθαι λέγοντες, δείκνυσι καὶ ἐκ τοῦ ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον τὴν μεταβολὴν τοῖς ἀλλοιουμένοις γίνεσθαι, καὶ ἐν χρόνῳ μὲν αὐτῶν γίνεσθαι τὴν μεταβολήν, εἶναι δέ τι ὡρισμένον, εἰς ὃ μεταβάλλουσι, καὶ ὅταν εἰς ἐκεῖνο ἔλθωσιν ἵστανται· εἰς τοῦτο γὰρ τέταται ἡ μεταβολή· τὸ γοῦν νοσοῦν καὶ μεταβάλλον ἐκ τῆς νόσου καθ’ ὅσον ἐκ νόσου μεταβάλλει, οὐκ εἰς ἄλλο τι μεταβάλλει ἢ εἰς ὑγίειαν (τοῦτο γὰρ ἐναντίον τῇ νόσῳ), καὶ ἐν χρόνῳ ἡ μεταβολὴ γίνεται αὐτῷ, ἀλλ’ οὐκ ἐν πέρατι χρόνου, διότι πᾶσα κίνησις ἐν χρόνῳ καὶ τὸ πέρας τῆς κινήσεως ἐν τῷ πέρατι τοῦ χρόνου. ὅταν οὖν ὑγιαῖνον ἐκ νοσοῦντος γένηται, ἵσταται ἐν τῇ ὑγείᾳ. οὐ γάρ ἐστιν ἄλλο, εἰς ὃ κινήσεται τὸ νοσοῦν· οὐδὲ γὰρ ἦν ἄλλο τι τῇ νόσῳ ἐναντίον. εἰ οὖν μὴ ἔχει λοιπόν, ἐφ’ ὃ κινήσεται, τὸ λέγειν συνεχῶς ἀλλοιοῦσθαι, λίαν ἐστὶ τοῖς φανεροῖς ἀμφισβητεῖν. ἐπὶ τί γὰρ ἔτι κινήσεται τὸ καταλαβὸν ἐκεῖνο, οὗ ἕνεκα ἐκινεῖτο; διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν ἀνάγκη χρόνον γενέσθαι, ἐν ᾧ ὑγιασθήσεται, καὶ μὴ ἐν πέρατι χρόνου ἔδειξεν ὅτι κίνησις τίς ἐστιν ἡ ἐκ νόσου εἰς ὑγείαν μεταβολή· οὐ γὰρ ἀχρόνως γίνεται, οὐδὲ ἐν πέρατι χρόνου, οὐ μὴν διὰ τοῦτο ἤδη καὶ ἐπ’ ἄπειρον γίνεται. τὸ δὲ ἐπιχείρημα τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁρμόττει μεταβολῶν, εἴπερ πᾶσαι ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον γίνονται καὶ πρὸς τέλος [*](1 ὑποστροφὴ aF: item, sed corr. ’M 2 προδοποιεῖ, sed corr. AM 3 μέχρι] μέσων a 11 ἄπειρον Simplicius supra p. 107,10 12 καὶ ὕστερον a, mrg. 2 πρότερον iteravit Α1: om. F et uno versu vacuo M 17 εἶπεν] Α 3. 186a15 cf. p. 966,15 978,35 989,23 36 τίς οm. a ὑγίειαν a)
Μνημονεύσας δὲ τοῦ λίθου ὡς οὐκ ἀλλοιουμένου συνεχῶς, ἐπάγει, ὅτι καὶ κατὰ τὸ φέρεσθαι, τουτέστι κινεῖσθαι κατὰ τόπον, οὐκ ἔστι κίνησις τῷ λίθῳ συνεχὴς καὶ ἀνέκλειπτος. κἄν γὰρ αἱ αὐξήσεις καὶ ἀλλοιώσεις λελήθασιν ἡμᾶς, ἀλλ’ ὅ γε λίθος οὐ λέληθεν ἡμᾶς ὁτὲ μὲν κάτω φερόμενος, ὁτὲ δὲ μένων ἐπὶ τῆς γῆς. ὅλως δὲ ἡ γῆ καὶ καθόλου πάντα τὰ ὑπὸ σελήνην (κοινῶς γὰρ ἐπὶ πάντων δείκνυσιν, ὅτι ἔστιν αὐτοῖς συνεχὴς ἡ κατὰ τόπον κίνησις), εἰ ὁρᾶταί ποτέ τινα αὐτῶν ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις, ἀνάγκη μὴ κινεῖσθαι αὐτὰ τότε κατὰ τόπον. καὶ δείκνυσιν αὐτὸ οὕτως· τὰ φυσικὰ πάντα σώματα μένει μὲν ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις. κινεῖται δὲ κατὰ φύσιν μὲν ἐπὶ τοὺς οἰκείους τόπους, παρὰ φύσιν δὲ καὶ βίᾳ ἐκ τούτων. εἴ τινα ἄρα αὐτῶν ἐν τοῖς οἰκείοις εἴη ποτὲ τόποις, ταῦτα ἀδύνατον κατὰ τόπον τότε κινεῖσθαι. εἰ γὰρ ἀνάγκη τὸ κινούμενον ἢ βίᾳ ἢ κατὰ φύσιν κινεῖσθαι, οὐδετέρως δὲ ταῦτα κινεῖται κατὰ τόπον, τὰ ἐν τοῖς οἰκείοις ὄντα τόποις οὐδ’ ἂν κινοῖντο κατὰ τόπον. καὶ συμπεραίνεται λοιπὸν τὰ δύο πρῶτα τμήματα τῆς διαιρέσεως, ὧν τὸ μὲν μὴ πάντα ἠρεμεῖν ἀεὶ ἐκ τῆς ἐναργείας κατεσκεύασε. | τὸ [*](277v) δὲ μὴ πάντα ἀεὶ κινεῖσθαι καὶ προσκατεσκεύασεν.
p. 254a3 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὰ μὲν ἀεὶ ἐνδέχεται ἠρεμεῖν ἕως τοῦ τὰ μὲν κινεῖται, τὰ δὲ ἠρεμεῖ ἐνίοτε.
Ἐπὶ τὸ δεύτερον τμῆμα τῆς διαιρέσεως προελθὼν τὸ λέγον τὰ μὲν κινεῖσθαι τῶν ὄντων, τὰ δὲ ἠρεμεῖν, καὶ τούτου πάλιν τὸ πρῶτον διαιρετικὸν προχειρίζεται τὸ λέγον τά τε κινούμενα ἀεὶ κινεῖσθαι, καὶ τὰ ἠρεμοῦντα ἀεὶ ἠρεμεῖν, καὶ δείκνυσιν, ὅτι καὶ τὸ οὕτως ἔχειν τὰ ὄντα, ὥστε τὰ μὲν ἀεὶ κινεῖσθαι, τὰ δὲ ἀεὶ ἠρεμεῖν, τὸ δὲ ποτὲ κινεῖσθαι καὶ ποτὲ ἠρεμεῖν μηδενὶ ὑπάρχειν ἀδύνατόν ἐστι, καὶ ὁμοίως ἀδύνατον ὥσπερ τὰ πρότερον ῥηθέντα. καὶ γὰρ καὶ τοῦτο ἐναργές, ὅτι τὰ αὐτὰ ὁρῶμεν ποτὲ μὲν ἐκ κινήσεως εἰς ἠρεμίαν μεταβάλλοντα, ποτὲ δὲ ἐξ ἠρεμίας εἰς κίνησιν. αὗται δέ εἰσιν αἱ εἰρημέναι μεταβολαί, δι’ ἅς τινα ποτὲ μὲν ἠρεμεῖ, [*](6 Εὔδημος] fr. 72 p. 96,9 Spengel. 8 σμικρὰ a 23 κινοῖτο FM 24 πρώτω a 27 μὲν a οὐδὲ τὰ AF: οὔτε τὰ a (ut Arist. FHI): οὐ πάντα M 33 τὸ] immo τὰ 34 μηδενὶ ὑπάρχειν AM: μηδὲν ὑπάρχον F: om. a)
Ἔτι δὲ γένεσιν καὶ φθορὰν ἀναιρεῖ ὁ λόγος ὁ ἀναιρῶν τὴν παρὰ φύσιν [*](29 post ἐκινεῖτο add. τότε a)
p. 254a 15 Τὸ δὲ πάντα ἀξιοῦν ὁτὲ μὲν ἠρεμεῖν ἕως τοῦ τὰ δὲ ὁτὲ μὲν ἠρεμεῖν ὁτὲ δὲ κινεῖσθαι.
Tοῦ τμήματος τοῦ λέγοντος τὰ μὲν κινεῖσθαι τὰ δὲ ἠρεμεῖν τριχῇ διαιρεθέντος εἴς τε τὸ τά τε κινούμενα ἀεὶ κινεῖσθαι καὶ τὰ ἠρεμοῦντα ἀεὶ ἠρεμεῖν, καὶ εἰς τὸ τὰ πάντα ποτὲ μὲν κινεῖσθαι ποτὲ δὲ ἠρεμεῖν, καὶ [*](3 καὶ λύεται aA1M: κωλύεται Α2: καὶ κωλύεται F 5 ἀναιρεῖ post οὖν Aristoteles, post λόγος F 28 ἠρεμεῖν Α 38 τὸ τὰ πάντα aM: τὸ πάντα Α: τὰ πάντα F)
p. 254 a 22 Ὅτι μὲν τοίνυν οὐχ οἷόν τε πάντα ἠρεμεῖν ἕως τοὐ τῷ τὰ μὲν ἀεὶ κινεῖσθαι, τὰ δὲ ἠρεμεῖν ἀεί.
“Πρὸς τοὺς πάντα ἠρεμεῖν λέγοντας ὑπαντῶν πρότερον ἀρρωστίαν ἔλεγεν διανοίας τὸ ἀφέντας τὸ οἰκεῖον τῶν αἰσθητῶν κριτήριον, τὴν αἴσθησιν, διὰ λόγων πειρᾶσθαι ἀναιρεῖν τὰ τῇ αἰσθήσει φαινόμενα, καὶ ὅτι ὁ τὴν κίνησιν ἀναιρῶν οὐ περὶ μέρους τινός, ὡς δοκεῖ, τῶν φυσικῶν τῆς κινήσεως ἀμφισβητεῖ, ἀλλὰ περὶ πάσης τῆς φυσικῆς συστάσεως, εἴπερ ἡ φύσις κινήσεώς ἐστιν ἀρχή. καὶ ὅτι οὐ τὴν φύσιν μόνον ἀναιρεῖ καὶ τὰ φυσικά, ἀλλὰ καὶ τὰς τέχνας πάσας καὶ τὰς ἐπιστήμας τὰς μὲν κινήσει χρωμένας ἐν τοῖς ἔργοις, τὰς δὲ κίνησιν ὁμολογούσας εἶναι καὶ διὰ κινήσεως τὰς αἰτίας τῶν γινομένων ἀποδιδούσας· καὶ ἐπὶ πᾶσιν ὅτι οὐδὲ ἔστι τῷ φυσικῷ λόγος πρὸς τὸν ἀναιροῦντα τὴν κίνησιν, διότι τὴν ἀρχὴν τῶν φυσικῶν ἀναιρεῖ. νῦν δὲ πάλιν ἀναλαβὼν τὸν πρὸς ἐκείνους λόγον προστίθησιν, ὅτι καὶ τοῖς ἀναιροῦσι τὴν κίνησιν ἕπεται τὸ κίνησιν εἶναι· κἂν γὰρ ἀληθὲς ᾖ ὅ φασιν, | ὅτι τὸ ὂν ἄπειρόν τε καὶ ἀκίνητόν ἐστιν, ὡς ἱστόρησεν ἐν [*](278v) τῷ πρώτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας Μέλισσον τίθεσθαι, ἀλλ’ οὐ φαίνεσθαί γε τοῦτο οὕτως ἔχειν κατὰ τὴν αἴσθησιν, ἀλλὰ πολλὰ τῶν ὄντων κινεῖσθαι δοκεῖ. εἰ δὲ ἔστι δόξα ψευδὴς καὶ φαντασία, δῆλον ὡς καὶ κίνησις ἔστιν. ἥ τε γὰρ φαντασία <μονὴ> τῆς κατ᾿. ἐνέργειαν αἰσθήσεως καὶ ἠ [*](6 fortasse προβαλόμενος 8. 9 προεξευπορῶν, sed corr. Α1 9 πρότερον bene F 13 παραλειφθέντι, εἰ in ras. Α1 18 μὲν AF: μὲν οὖν aM (ut Arist. codd. HI) 19 ἀεὶ ἠρεμεῖν F (ut codd. HI) 20 ἀπαντῶν a ἔλεγεν] c. 3 p. 253a33 sqq. 26 πάσης a 27 ὁμολογοῦντας M : λεγούσας a 32.33 ἐν τῷ πρώτῳ] Α 2. 185a32 sqq. 36 μονὴ addidi ex p. 1204,35: om. libri)
οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος καὶ αὐτοῖς τούτοις τοῖς ῥήμασιν ἐξηγήσατο τὰ προκείμενα· ἐπιστάσεως δέ, οἶμαι, ἄξιόν ἐστι, πῶς εἰ κατὰ ἀλήθειαν οὕτως ἔχει, ὥστε ἀκίνητον εἶναι τὸ ὄν, οὐ φαίνεται κατὰ τὴν αἴσθησιν οὕτως, ἀλλὰ κινεῖται πολλὰ τῶν ὄντων. πῶς γὰρ τῇ ἀληθείᾳ ἡ αἴσθησις ἡ ἀληθὴς ἀντιφθέγγεται; ἔτι δὲ εἰ κατὰ ἀλήθειαν οὕτως ἔχει, ὡς λέγουσι, πῶς ψευδής ἐστι δόξα; ὡς γὰρ τοῖς προτέροις ἑπόμενον εἰρῆσθαι δοκεῖ τὸ εἴπερ οὖν ἔστι δόξα ψευδής. μήποτε οὖν τοῖς μὲν περὶ Μέλισσον ἀληθῶς λέγειν ἀκίνητον τὸ ὂν συγχωρεῖ, τὴν δὲ φαινομένην τῇ αἰσθήσει κίνησιν ψευδῶς ὑποθέμενος δοξάζεσθαι ὡς ἀκόλουθον τῷ ἀληθὲς εἶναι τὸ μὴ κινεῖσθαι τὸ ὄν (εἰ γὰρ τοῦτο ἀληθές, ψεῦδος τὸ κινεῖσθαι), περιτρέπει τὸν λόγον αὐτοῖς συνάγων, ὅτι εἰ ἀληθὲς τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸ ὄν, ἔστι κίνησις. καὶ οἶμαι τοιαύτην εἶναί τινα τὴν τοῦ λόγου συναγωγήν· εἰ ἀληθὲς τὸ ἀκίνητον εἶναι τὸ ὄν, ψευδής ἐστι δόξα τῶν οἰομένων φαίνεσθαι κατὰ τὴν αἴσθησιν πολλὰ τῶν ὄντων κινούμενα. εἰ δὲ ἔστι ψευδὴς δόξα, καὶ κατ’ ἐκείνους ἔστι δηλονότι τὸ μὴ ὄν, εἰ δὲ ἔστι τὸ μὴ ὄν, ἔστι τὸ κενόν, εἰ δὲ τοῦτο, ἔστι κίνησις. ἀνάπαλιν γὰρ οὗτος ὁ λόγος ὁδεύει τῷ παρ’ ἐκείνων ἐρωτωμένῳ. ἐπειδὴ γὰρ τὸ μὴ ὂν ἐν τῷ ὄντι φασὶν οὐκ ἔστιν, οὐκ ἄν εἴη τὸ κενόν, εἰ δὲ τὸ κενὸν μὴ ἔστιν, οὐκ ἔστι κίνησις· ἀνάγκη γὰρ ἢ διὰ πλήρους ἢ διὰ κενοῦ κινεῖσθαι· τὸ δὲ διὰ πλήρους ἀδύνατον. εἰ οὖν ἔστι ψευδὴς δόξα, ἔστι τὸ μὴ ὄν· εἰ δὲ ἔστι τὸ μὴ ὄν, οὐκ ἀναιρεῖται τὸ μὴ ὄν· τοῦ δὲ κενοῦ ὄντος οὐκ ἀναιρεῖται ἡ κίνησις. εἰς ταύτην δέ με τὴν ἔννοιαν τῆς ἐξηγήσεως ἐνήγαγε τὸ μὴ ἄν μάτην τὸν Ἀριστοτέλη εἰπεῖν εἴπερ οὖν ἔστι δόξα ψευδής, καὶ τότε ἐπαγαγεῖν τὸ ἢ ὅλως δόξα. ἀλλὰ πῶς εἰ δόξα καὶ φαντασία ἔστι, καὶ κίνησις ἔστι φυσικὴ καὶ σωματική, περὶ ἧς νῦν ζητοῦμεν; οὐ γάρ εἰσιν ἐκεῖναι κινήσεις κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη. ταύτην δὴ τὴν ἔνστασιν καλῶς ἔλυσεν ὁ Ἀλέξανδρος εἰπὼν κίνησιν εἶναι τὴν αἴσθησιν, τὴν δὲ φαντασίαν μονὴν τῆς κατ’ ἐνέργειαν αἰσθήσεως καὶ τὴν δόξαν συγκατάθεσιν τῆς φαντασίας. εἰ οὖν ἔστι δόξα, ἔστι φαντασία καὶ ἐνέργεια αἰσθητική, εἰ δὲ αὕτη, καὶ φυσικὴ κίνησις. “εἰ δὲ καὶ ποτὲ μὲν οὕτω, φησί, ποτὲ δὲ ἄλλως δοκεῖ περί τινων τοῖς ἀνθρώποις καὶ γὰρ ἀνακυκλεῖσθαι τὰς περὶ τῶν ὄντων δόξας ἐν τοῖς ἀνθρώποις τῷ Ἀριστοτέλει δοκεῖ), καὶ οὕτως ἔστι κίνησις τῷ καθόλου τὸ δοξάζειν μὴ γίνεσθαι χωρὶς κινήσεως, εἴ γε ἐπὶ [*](4 οἱ aA1M: om. AF 25 φασὶν AF: φησὶν aM 28 οὐκ prins] οὐκὰν Α 31 εἰ a: ἡ AFM 34 εἰπὼν] supra v. 1 et p. 1203,36)
Εἰπὼν δὲ ταῦτα πρὸς τοὺς πάντα ἠρεμεῖν λέγοντας ἐπάγει καὶ τῶν πρότερον εἰρημένων τινὰ μετὰ πλείονος διαρθρώσεως. διδάσκει δὲ ἡμᾶς τῶν γνώσεων τὴν διαφοράν, ὅτι ἡ μέν ἐστιν αὐτόπιστος καὶ ἄπιστος οὐ δεομένη διὰ αἰτιώδους λόγου τὸ πιστὸν λαβεῖν. τοιαῦται δέ εἰσιν αἱ ἄμεσοι λεγόμεναι προτάσεις αἱ ἀπὸ κοινῶν ἐννοιῶν εἰλημμέναι, ἡ δέ τίς ἐστι γνῶσις τὴν πίστιν διὰ μέσου τοῦ αἰτιώδους λόγου λαμβάνουσα· τοιοῦτος δέ ἐστιν ἐν τοῖς συλλογισμοῖς ὁ μέσος ὅρος. καὶ δῆλον ὅτι κρείττων ἐστὶν ἡ αὐτόπιστος καὶ ἐναργὴς γνῶσις τῆς τοῦ αἰτιώδους λόγου δεομένης. καὶ γὰρ κτὰ μὲν τὴν ἐναργῆ γινώσκομεν ἤδη καὶ βέλτιον ἔχομεν ἢ κατὰ τὸ δεῖσθαι λόγου καὶ αἰτίας, κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν ζητοῦμεν ἔτι καὶ πίστεως δεόμεθά τινος. ὅταν οὖν τῶν αὐτοπίστων αἰτίας καὶ λόγους ζητῶμεν, τῆς βελτίονος γνώσεως τὴν χείρονα σπουδάζομεν ἀνταλλάξασθαι διὰ τὸ ἀγνοεῖν, τί μὲν τὸ βέλτιον, τί δὲ τὸ χεῖρόν ἐστιν ἐν ταῖς γνώσεσιν, καὶ τί μὲν τὸ πιστὸν ἀφ’ ἑαυτοῦ, τί δὲ τὸ μὴ τοιοῦτον. ἀποδεικνύντος γοῦν, φασί, γυμναστικῶς τινος κατὰ τὸν Ζήνωνος λόγον ἐκ τῆς ἐπ’ ἄπειρον διχοτομίας, ὅτι οὐκ ἄν εἴη κίνησις, Διογενὴς παρὼν ἀναστὰς ἐβάδισε, τοῦτο ἐκεῖνο τὸ τοῦ Ἀριστοτέλους συμβουλεύων, ἐν οἷς ἔχομεν αὐτόπιστον γνῶσιν μὴ δεῖσθαι περινοίας λογικῆς. ἀγνοεῖ δέ, φησίν, ὁ τοιοῦτος καὶ τὰ οἰκεῖα τῶν πραγμάτων κριτήρια. ὥσπερ γὰρ ὁ ἐπὶ τῆς τῶν νοητῶν γνώσεως κριτήριον τὴν αἴσθησιν προβαλλόμενος ἄτοπός ἐστι καὶ παραλλάττει, οὕτω καὶ ὁ ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν τὴν αἴσθησιν εἰς κριτήριον ἀτιμάζων καὶ λόγον ζητῶν, ἄτοπος ἂν εἴη· ἀγνοεῖ δὲ καὶ τὸ πιστὸν καὶ τὸ μὴ πιστόν, εἴ γε τὸ πεπιστευμένον ζητεῖ, ζητήσει δὲ οὕτω πάλιν καὶ τὸ διὰ | τῆς [*](279r) ζητήσεως εὑρεθὲν καὶ πιστωθέν, εἰ μὴ αὔταρκες αὐτῷ τὸ πιστὸν πρὸς τὸ μὴ ζητεῖν. ἀλλ’ οὐδὲ ἀρχῆς πρὸς μὴ ἀρχὴν διαφορὰν οἶδεν ὁ περὶ τῶν ἐναργῶν ζητῶν. ταύτῃ γὰρ αἱ ἀρχαὶ τῶν μετ’ αὐτὰς διαφέρουσι τῷ αὐτόπιστοι εἶναι καὶ μὴ δεῖσθαι ζητήσεως. ὁμοίως δέ, φησίν, ἀδύνατα λέγειν τοῖς πάντα ἠρεμεῖν λέγουσι καὶ τοὺς πάντα κινεῖσθαι λέγοντας καὶ τοὺς τὰ μὲν ἀεὶ κινεῖσθαι τῶν ὄντων λέγοντας, τὰ δὲ ἀεὶ ἠρεμεῖν, καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ὁμοιότητος ἐπάγει, ὅτι μία πίστις ἐπὶ πάντων [*](3 δὲ (ante κινεῖσθαί)] τὸ a 9. 10 προκείμενον a 12 ἡμῶν a: ὅμως M 13 καὶ ἄπιστος om. M fortasse recte ut var. lectionem, velut ἄπιστοι ipse M v. 37 dedit pro αὐτόπιστοι 29 κριτήρια prius ι in litura Α ὁ om. a 32 τὸ μὴ F: ABBREV μὴ Α: μὴ aM)
p. 254b4 Λοιπὸν οὖν θεωρῆσαι, πότερον πάντα τοιαῦτα ἕως τοῦ τοῦτο γὰρ δεικτέον ἡμῖν.
Ληφθέντος ὡς ἐναργοῦς τοῦ ἔνια τῶν ὄντων ὁτὲ μὲν κινούμενα φαίνεσθαι, ὁτὲ δὲ ἠρεμοῦντα, καὶ διὰ τούτου τῶν ἄλλων τῆς διαιρέσεως τμημάτων ἐλεγχθέντων δύο ἔτι λείπεται, ἐν οἷς τοῦτο τὸ ἐναργῶς ὁρώμενόν ἐστιν· ἢ γὰρ πάντα τὰ ὄντα τοιαῦτά ἐστιν, ὥστε ποτὲ μὲν κινεῖσθαι, ποτὲ δὲ ἠρεμεῖν, ἢ τὸ τρίτον ἐκεῖνο τῆς ὅλης διαιρέσεως τμῆμα ἀληθές ἐστι τὸ λέγον τὰ μὲν οὕτως ἔχειν, ὡς εἴρηται νῦν, ὥστε ποτὲ μὲν ἠρεμεῖν ποτὲ δὲ κινεῖσθαι, τὰ δὲ ἀεὶ ἠρεμεῖν, τὰ δὲ ἀεὶ κινεῖσθαι. τοῦτο γὰρ ἦν τὸ τρίτον τμῆμα τῆς ἐξ ἀρχῆς διαιρέσεως, καὶ τοῦτο προτίθεται δεῖξαι ὡς ἀληθὲς ὄν· δειχθέντος γὰρ ἀληθοῦς τούτου, καὶ τὰ πρότερον ἐλεγχθέντα πάντα καὶ τὸ τούτῳ συμπροβληθὲν τὸ λέγον ἢ οὕτως ἔχειν πάντα, ὥστε ποτὲ μὲν ἠρεμεῖν ποτὲ δὲ κινεῖσθαι, ὡς ψευδόμενα ἐκβληθήσεται τῷ ἀληθεῖ συνυπάρχειν μὴ δυνάμενα. δειχθέντος δὲ τούτου, συναποδειχθήσεται καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ κίνησις γενητή, καὶ αἱ ἀπορίαι λυθήσονται αἱ πρὸς τὸ ἀγένητον τῆς κινήσεως ἐνιστάμεναι. χρὴ δὲ ἐφιστάνειν, ὅτι καὶ ἄλλα δύο τμήματα δυνατὸν ἦν ἐκ τῆς διαιρέσεως ἀναφαίνεσθαι διχῇ τέμνοντα τὰ ὄνια, τῶν μὲν ἐπαμφοτεριζόντων καὶ ποτὲ μὲν κινουμένων ποτὲ δὲ ἠρεμούντων, τῶν δὲ λοιπῶν ἢ ἀεὶ κινουμένων ἢ ἀεὶ ἠρεμούντων. καὶ ὅ γε Εὔδημος παραφράζων σχεδὸν καὶ αὐτὸς τὰ Ἀριστοτέλους, τίθησι καὶ ταῦτα τὰ τμήματα συντόμως λέγων· ἰὴ πάντα ἐπαμφοτερίζει ἢ τινὰ αὐτῶν, τὰ δὲ λοιπὰ κινεῖται ἢ ἠρεμεῖ.” δῆλον δὲ ὅτι τῆς τριχῇ ταύτης διαιρέσεως δεικνυμένης ἀληθοῦς, καὶ τὰ νῦν διχῇ διαιρεθέντα ἐλέγχεται.
p. 254b7 τῶν δὴ κινούντων καὶ κινουμένων ἕως τοῦ καὶ οὕτως τὸ πὰν αὐτὸ αὐτὸ κινεῖν.
Πρὸς τὴν ἀπόδειξιν τοῦ τὰ μὲν ἀεὶ ἀκίνητα εἶναι (ὅπερ νῦν αὐτὸς ἀεὶ ἠρεμεῖν εἶπεν, οὐ κυρίως τοῦ ἠρεμεῖν ἐπὶ τῶν ἀεὶ ἀκινήτων λεγομένοῦ), [*](4 ἀεὶ ἠρεμεῖν aA: ἠρεμεῖν FM: ἠρεμεῖν ἀεὶ Aristoteles 5 τοῦτο ex τοῦ corr. A1 8 θεωρῆσαι AFM: θεορητέον (sic) a (cf. Arist. codd. FHI) 12 τὸ om. a 13 ὡς aF 22 γενητὰ a 27 Εὔδημος] fr. 73 p. 97,5 Spengel. 33 ἅπαν Aristoteles ἑαυτὸ aM)
p. 254b32 Μάλιστα δὲ ἀπορεῖται τὸ λοιπὸν ἕως τοῦ | διαιροῦσι [*](280r) τας αἰτίας.
Εἰπὼν ὅτι καὶ ἐν τοῖς ὑπ’ ἄλλων κινουμένοις φανερόν ἐστι τό τε κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον καὶ ἐν τοῖς ὑφ’ ἑαυτῶν, τουτέστιν ἐν τοῖς ζῴοις, εἰπὼν δὲ ἔτι πρότερον τὰ μὲν ὑφ’ ἑαυτῶν κινούμενα πάντα φύσει κινεῖσθαι, τῶν δὲ ὑπ’ ἄλλων κινουμένων τὰ μὲν φύσει τὰ δὲ βίᾳ καὶ παρὰ φύσιν, καὶ περὶ μὲν τῶν ὑπ’ ἄλλων βίᾳ κινουμένων εἰπών, τίνα τέ ἐστι καὶ ὅτι φανερὸν ἔχει τό τε κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον, τὸ λοιπὸν ἀπορεῖσθαί φησι τῆς διαιρέσεως ταύτης, λέγει δὲ τῶν ὑπ’ ἄλλων κινουμένων τὰ φύσει καὶ κατὰ φύσιν κινούμενα· ταῦτα γὰρ μόνα ἀπορίαν παρέχειν φησίν, ὑπὸ τίνος κινεῖται, εἴπερ καὶ τὰ ὑφ’ ἑαυτῶν κινούμενα καὶ τῶν ὑπ’ ἄλλων κινουμένων τὰ βίᾳ κινούμενα φανερὸν εἶχε τό τε κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον. εἰκότως οὖν ἀπορίαν ταῦτα παρέχει τῆς κατὰ φύσιν κινήσεως τὸ αἴτιον ἄδηλον ἔχοντα οἷον τὰ κοῦφα καὶ τὰ βαρέα. ταῦτα γὰρ εἰς μὲν τοὺς ἀντικειμένους τόπους βίᾳ κινούμενα φανερὸν ἔχει τὸ κινοῦν, εἰς δὲ τοὺς οἰκείους τὸ μὲν κοῦφον ἄνω, τὸ δὲ βαρὺ κάτω, φύσει. τὸ δὲ ὑπὸ τίνος οὐκέτι φανερόν, ὥς περ ἐστὶ φανερόν, ὅταν κινῶνται πα ῥὰ φύσιν. ἄπορον δὲ ἐπὶ τούτων ἐστί, διότι καὶ τὸ ὑφ’ ἑτέρου κινεῖσθαι αὐτὰ τὴν κατὰ φύσιν κίνησιν ἄτοπον δοκεῖ, εἴπερ ἐν ἑαυτοῖς ἔχειν λέγεται τὴν τῆς κινήσεως ἀρχήν· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τὰ ζῷα ὑφ’ ἑαυτῶν ἐλέγετο κινεῖσθαι, καὶ τὸ ὑφ’ ἑαυτῶν αὐτὰ φάναι κινεῖσθαι ἀδύνατόν τι λέγειν ἐστί· καὶ δείξας τοῦτο ἀδύνατον ἔχει λοιπὸν ὅτι ὑπ’ ἄλλου κινεῖται. καὶ ζητεῖ τὸ κινοῦν αὐτὰ τὴν κατὰ φύσιν κίνησιν ἄλλο παρ’ αὐτὰ ὄν. ὅτι δὲ ἀδύνατον ὑφ’ ἑαυτῶν κινεῖσθαι ταῦτα, δείκνυσι διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων, ὧν τὸ μὲν πρῶτον, ὅτι τὸ ἐξ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι ζωτικόν ἐστι· τὸ γὰρ ἐξ ἑαυτοῦ κινούμενον ζῆν πάντες λέγομεν, ὡς καὶ ὁ Πλάτων’ ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων φησὶ λέγων· “μῶν ἄρα με ἐρωτᾷς, εἰ ζῆν αὐτὸ προσεροῦμεν, ὅταν αὐτὸ αὑτὸ κινῇ; ναὶ ζῆν.” καὶ τῶν ἐμψύχων ἴδιόν ἐστι, φησί, τὸ ἐξ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι καὶ τοῦτο ὑπὸ τοῦ Πλάτωνος ἐν Φαιδρῷ λεγόμενον· “ὧ γὰρ ἔξωθεν, φησί, τὸ κινεῖσθαι ἄψυχον, ᾧ δὲ ἔνδοθεν αὐτῷ ἐξ ἑαυτοῦ ἔμψυχον.’’ εἰ οὖν τὰ μὲν σώματα ταῦτα ἄψυχα, τὰ δὲ ἐξ ἑαυτῶν κινούμενα ἔμψυχα, οὐκ ἄν εἴη ταῦτα ἐξ ἑαυτῶν κινούμενα· ἐν δευτέρῳ σχήματι ἡ συναγωγή.
Δεύτερον δὲ ἐπάγει πρὸς τοῦτο, ὅτι εἰ κινεῖν ἑαυτὸ ἐδύνατο, καὶ ἱστάνειν ἄν ἐδύνατο ἑαυτό· τὸ γὰρ τοῦ κινεῖν ἑαυτὸ κύριον, καὶ τοῦ ἱστάνειν [*](10. 11 ἀπο ABBREV ρεῖσθαι Α 19 ἐστι a: εἴς τι AFM 27 τὸ (post ὅτι) scripsi: om. AF: ὃ a, corr. Α1: ὃν M κινεῖσθαι A: κινεῖται aFM 29 ἐν τῶ δεκάτω τῶν Νόμων] p. 895 C. cf. supra p. 286,2 30 κινεῖ aF 31 ABBREV ίδιον A: ἀίδιον F 32 Φαιδρῷ] p. 245 Ε cf. supra p. 285,35 γὰρ] μὲν Plato)
Εἶτα τρίτον ἐπιχείρημα ἐπάγει δεικνύς, ὅτι τὰ τῶν στοιχείων σώματα τὰς κατὰ φύσιν κινήσεις οὐ κινεῖται ὑφ’ ἑαυτῶν. ὁ δὲ συλλογισμὸς τοιοῦτος· τὰ στοιχεῖα συμφυῆ πρὸς ἑαυτά ἐστι καὶ συνεχῆ κυρίως, ἀλλ’ οὐχ οὕτως ὡς καὶ τὰ κατὰ ἁφὴν πλησιάζοντα συνεχῆ καταχρηστικῶς λέγεται· τὰ συνεχῆ κυρίως ἑαυτοῖς ἀπαθῆ ὑφ’ ἑαυτῶν ἐστι (καὶ τοῦτο ἐκ τοῦ ἀντικειμένου· καθ’ ὃ γὰρ κεχώρισται τὸ ποιοῦν καὶ τὸ πάσχον, ταύτῃ τὸ μὲν πέφυκε ποιεῖν, τὸ δὲ πάσχειν)· τὰ δὲ ἀπαθῆ ὑφ’ ἑαυτῶν οὐκ ἄν κινοῖτο ὑφ’ ἑαυτῶν· τὸ γὰρ κινεῖσθαι πάσχειν τί ἐστι. καὶ τὸ συμπέρασμα δῆλον, ὅτι τὰ στοιχεῖα οὐκ ἄν κινοῖτο ὑφ’ ἑαυτῶν. καὶ προσέθηκεν ὅτι οὐδὲ ἄλλο συνεχὲς οὐδέν. εἰκότως, εἴπερ καὶ τὰ στοιχεῖ διὰ τὸ συνεχῆ εἶναι ἀπαθῆ ὑφ’ ἑαυτῶν ἐστι· τὰ γὰρ ποιοῦντα καὶ πάσχοντα οὐ συνεχῆ εἶναι, ἀλλὰ ἅπτεσθαι ἀλλήλων ἀνάγκη, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ· κεχώρισται γὰρ τῆ οὐσίᾳ τὸ ποιοῦν τοῦ πάσχοντος, εἴπερ· μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐνεργείᾳ ἐστί. τὸ δὲ δυνάμει τι ὂν τί ἐστι κατ’ ἐνέργειαν· ποιεῖ γὰρ τὸ πῦρ εἰς τὸν ἀέρα δυνάμει ὄντα πῦρ, ἐνεργείᾳ δὲ ἀέρα. “πῶς οὖν, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὰ ζῷα ἑαυτὰ κινεῖ συνεχῆ ὄντα;” καὶ λύει προχείρως, ὅτι τὸ κινοῦν ἐν τοῖς ζῴοις οὐκ ἔστι συνεχὲς τῷ κινουμένῳ· οὔτε γὰρ σῶμα ἡ ψυχὴ οὔτε ποσὸν ὅλως· διὸ οὐδὲ ἅπτεται ἀλλήλων. καὶ εἶπεν καὶ ὁ Ἀριστοτέλης πρὸ ὀλίγου, ὅτι ὥσπερ ἐν τοῖς πλοίοις, οὕτω καὶ ἐν τοῖς ζῴοις διῃρημένον ἐστὶ φύσει τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον. ὅτι δὲ ἀνάγκη διῃρῆσθαι τὸ κινοῦν πρὸς τὸ κινούμενον, ἐναργῶς ὁρᾶται ἐπὶ τῶν ἀψύχων, ὅταν ὑπὸ ἐμψύχων ταῦτα κινῆται. καὶ τὰ ἔμψυχα δέ, φησίν, ὑπό τινος ἀεὶ κινεῖται· πᾶν γὰρ τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, καὶ ἔστιν ἄλλο τὸ κινοῦν διῃρημένον τοῦ κινουμένου καὶ οὐ συνεχὲς αὐτῷ, ὅτι μηδὲ τὴν ἀρχὴν ποσόν. καλῶς οἶμαι ἐπέβαλεν ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι τὸ ἀλλὰ συμβαίνει καὶ ταῦτα ὑπό [*](3 οὐ ante θέλῃ transpoait a τὰ ABBREV αὐτά Α 7 εἰ] ἐπεὶ Arist. praeter Ε vulg. 8 post ὅτι add. ἐπ’ αὐτῷ Aristoteles 9 μόνην ante κίνησιν a αὐτὰ ἑαυτὰ Aristoteles 13 προρηθέντος Α1Μ 23 οὐδὲ] οὔτε Aristoteles 26 βιβλίῳ] Η I. 242b25; clarius De gen. et int. Α 6. 322b24)
p. 225a20 Ἔστι δὲ καὶ ἐπὶ τῶν κινούντων λαβεῖν τὰ εἰρημένα ἕως τοῦ δυνάμει ὄνια.
Βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι τῶν ἀψύχων σωμάτων καὶ τὰ κατὰ φύσιν κινούμενα ὑπό τινος ἔξωθεν κινεῖται καὶ οὐχ ὑφ’ ἑαυτῶν, συνίστησι τοῦτο διελὼν καὶ τὰ κινοῦντα ὥσπερ τὰ κινούμενα εἴς τε τὰ κατὰ φύσιν κινοῦντα καὶ εἰς τὰ παρὰ φύσιν. εἰ γὰρ καὶ ταῦτα οὕτως ἔχει, δῆλον ὅτι τὰ μὲν τῆς παρὰ φύσιν κινήσεως κινητικὰ κινοίη ἂν τὰ βίᾳ καὶ παρὰ φύσιν κινούμενα, τὰ δὲ τῆς κατὰ φύσιν τὰ κάτα φύσιν κινούμενα. ἓν οε τῶν παρὰ φύσιν κινούντων παρήγαγε τὸν μοχλόν· οὐδὲν γὰρ τῶν κατὰ φύσιν κινουμένων μοχλῷ κινεῖται, ἀλλ’ ἔστι βίᾳ ὡς ἡ τοιαύτη κίνησις. τὰ γὰρ βάρος ἔχοντα τὴν παρὰ φύσιν ἑαυτοῖς κίνησιν τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω ὑπὸ τοῦ μοχλοῦ κινεῖται, καὶ διὰ τοῦτο δὲ ὁ μοχλὸς παρὰ φύσιν κινεῖ, ὅτι οὐ κατὰ τὴν ἐν ἑαυτῷ ἀρχὴν κινεῖ (κάτω γὰρ ἄν ἐκίνει), ἀλλὰ παρ’ ἔξωθεν ἔχει τὴν αἰτίαν τῆς κινήσεως. τὰ μὲν οὖν παρὰ φύσιν κινοῦντα τοιαῦτα. κατὰ φύσιν δὲ κινεῖν λέγεται τὸ ἐνεργείᾳ τι ὂν τοῦ δυνάμει τοιούτου· τῆς τε γὰρ κτὰ φύσιν κινήσεως αἴτιον τοῖς οὕτω κινουμένοις τὸ οὕτω κινοῦν καὶ κατὰ τὴν ἐν ἑαυτῷ ἀρχήν τε καὶ αἰτίαν κινεῖ. τὸ γὰρ ἐνεργείᾳ θερμόν, ὅταν θερμαίνῃ τὸ δυνάμει τέως θερμόν, ἐν αὑτῷ τὴν αἰτίαν τοῦ κινεῖν ἔχον οὕτω κινεῖ. παραθεὶς δὲ καὶ τὸ φύσει κινητὸν εὐθὺς σαφέστερον ἐποίησε τὸν λόγον. ὥσπερ γὰρ κινητικὸν φύσει τὸ ἐνεργείᾳ τοῦ δυνάμει, οὕτω καὶ κινητὸν φύσει τὸ δυνάμει ὑπὸ τοῦ ἐνεργείᾳ. καὶ ὥσπερ τὸ δυνάμει κινητικὸν ἐν ἑαυτῷ τὴν ἀρχὴν καὶ δύναμιν τοῦ κινεῖν ἔχει, οὕτω καὶ φύσει κινητόν ἐστιν, ὅταν ἐν ἑαυτῷ τὴν ἀρχὴν ἔχῃ οὐκέτι ἐνεργητικήν, ὡς τὸ φύσει κινητικόν, ἀλλὰ κατ’ ἐπιτηδειότητα καὶ κατὰ τὸ δυνάμει· ὥστε δυνάμει ποιὸν τοιόνδε ἢ ποσὸν τοσόνδε ἢ ἄνω δυνάμει ἢ κάτω· τούτων δὲ ἐμνήσθη τῶν κατηγοριῶν, ὅτι κατὰ [*](1 κινῆσθαι a 6 αἰτίων aAM 9 ὃν om. Α, sed suppl. Α1 30 αὐτῶι ΑF: ἑαυτῷ aM 37 τοσόνδε] τοιόνδε a)
Τίνα μὲν οὗν ἐστι τὰ κατὰ φύσιν κινητά, ἀποδέδωκε διὰ τῶν εἰρημένων ἐπὶ τῶν τριῶν κατηγοριῶν ποιησάμενος τὸν λόγον. οὐκέτι ’δε προσέθηκε τίνα τὰ παρὰ φύσιν ἐστὶ κινητὰ ἐπὶ τῶν τριῶν κατηγοριῶν. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν κατὰ τόπον, ἐπεὶ ἔστιν ἑκάστῳ τῶν σωμάτων καὶ κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν κίνησις κατὰ τόπον ἡ εἰς τὸν ἐναντίον τῷ κτὰ φύσιν, δῆλά ἐστι τὰ κινητὰ κατὰ τόπον παρὰ φύσιν· οὐ γὰρ ἔχει τοὺ οὕτω κινεῖσθαι τὴν ἀρχὴν ἐν αὑτοῖς. ἐπὶ δὲ αὐξήσεως καὶ ἀλλοιώσεως οὐκέτι πρόδηλος ἡ παρὰ φύσιν κατὰ ταῦτα κίνησις· ἢ καὶ τούτων εἶπεν αὐτὸς ἐν τοῖς προλαβο.ῦσι τὰς παρὰ φύσιν κινήσεις ἐπὶ μὲν αὐξήσεως τοῦ σίτου μνημονεύσας τοῦ ἐν τοῖς καλουμένοις Ἀδώνιδος κήποις παρὰ φύσιν αὐξομένου δι’ ἐπιτηδεύσεως τοιαύτης, δι’ ὃ οὐδὲ τελειοῦντι, καὶ οἱ θᾶττον δὲ δι’ ἀκολασίαν ἡβάσκοντες ἢ γηράσκοντες καὶ αὔξοιντο ἄν καὶ μειοῖντο παρὰ φύσιν· καὶ γὰρ τὴν κρᾶσιν μεταβάλλουσιν εἰς τὸ παρὰ φύσιν ὁ μὲν θερμότερος, ὁ δὲ ψυχρότερος θᾶττον τοῦ δέοντος γινόμενος. οὐ περὶ τούτων δὲ νῦν ἡ ζήτησις αὐτῷ, ἀλλὰ περὶ τῶν ἁπλῶν σωμάτων, ὑπὸ τίνος κινοῦνται τὰς κατὰ φύσιν κινήσεις. εἰπὼν δὲ ποῖα τὰ φύσει κινητικὰ καὶ κινητὰ παράγει λοιπὸν ἐκεῖνα, ὧν ἕνεκεν ἐπὶ τοῦτον ἦλθε τὸν λόγον, καὶ λέγει, ὅτι τὸ πῦρ καὶ ἡ γῆ καὶ ὅλως τὰ ἀπλᾶ σώματα κινοῦνται μέν, ὅταν κινῶνται πάντως ὑπ’ ἄλλων, ἀλλὰ βίᾳ μέν, ὅταν παρὰ φύσιν ἀπὸ τῶν οἰκείων τόπων ἐπὶ τοὺς ἐναντίους κινῶνται, φύσει δέ, ὅταν εἰς τοὺς οἰκείους τόπους, ἐφ’ οὓς πεφύκασι φέρεσθαι κατὰ φύσιν. αὐτὸς δὲ εἶπεν· ὅταν εἰς τὰς ἑαυτῶν ἐνεργείας δυνάμει ὄντα πρότερον μεταβάλῃ, τουτέστιν ὅταν ἐνεργείᾳ ἐία γένηται, ὅπερ ἦν πρότερον δυνάμει, καὶ ἀπολάβῃ τὰς οἰκείας ἐνεργείας. τὸ γὰρ πῦρ, ὅταν ἐνεργείᾳ γένηται πῦρ, δυνάμει ὂν πρότερον, τότε ἐνεργεῖ κατὰ τὰς τοῦ πυρὸς ἐνεργείας καὶ κινεῖται τὴν κατὰ φύσιν | τοῦ πυρὸς κίνησιν. οὐ λέγει οὖν εἰς τὰς ἐνεργείας [*](281r) εἰς τὸ ἐνεργείᾳ κατ’ οὐσίαν (τοῦτο γὰρ γένεσις κατὰ φύσιν ἐστίν, ἀλλ’ οὐ κίνησις), ἀλλ’ ὅταν γενόμενον ὑπό τινος ἀπολάβῃ τὰς ἐνεργείας, καθ’ ἃς λοιπὸν ὑπ’ ἐκείνου κινεῖται κατὰ φύσιν ἐπὶ τὸν οἰκεῖον [*](1 ἔχει a 3 καὶ ///// ποσὸν Α εἰς] εἰ a 6 αὐτῷ aF: αὐτὸ AM 15 αὑτοῖς] αὐτοῖς Α: ἑαυτοῖς aFM 18 μνημονεύσας] Ε 6. 230b2 cf. supra p. 911,13 22. 23 οὐ περὶ τούτων δὲ aF: οὔτε π. τ. δὲ A: οὕτω δὲ π. τ. M 23 ἡ om., supra suppl. A1 24. 25 κινητικὰ ex κινητὰ Α1 31 μεταβάλῃ AF: μεταβάλλῃ aM. πρότερον μεταβάλῃ, quod hodie non invenimus in Aristotele, videtur tamen legisse Simplicius 34 κατὰ ex ///// corr. Α1)
p. 255a30 ἐπεὶ δὲ τὸ δυνάμει πλεοναχῶς λέγεται ἕως τοῦ καὶ τὸ ποσὸν ἐκτείνεται, ἐὰν μή τι κωλύῃ.
Εἰπὼν κατὰ φύσιν κινεῖσθαι τὰ εἰς τὰς ἑαυτῶν ἐνεργείας κινούμενα δυνάμει ὄντα ἤτοι δυνάμει ὄντα ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις ἢ ἔχοντά τί ἔτι δυνάμει, διότι ἡ κίνησις ἐντελέχεια τοῦ δυνατοῦ ἐστιν ᾗ δυνατόν, ἐπάγει ὅτι τὸ δυνάμει τοῦτο τὸ ἐν τοῖς κινουμένοις πλεοναχῶς λέγεται καὶ τοῦτο αἴτιόν ἐστι τοῦ μὴ φανερὸν εἶναι τὸ νῦν ζητούμενον, ὑπὸ τίνος τὰ τοιαῦτα κινεῖται, οἷον τὸ πῦρ ἄνω καὶ ἡ γῆ κάτω· δεῖ μὲν γὰρ τὸ ὑπό τινος κινούμενον αὐτὸ μὲν κινητόν τε εἶναι καὶ δυνάμει, ὑφ’ οὗ δὲ κινεῖται κινητικόν τε καὶ ἐνεργείᾳ. ἀδήλου δὲ ὄντος ἐν τῷ πυρὶ καὶ τῇ γῇ τοῦ δυνάμει διὰ τὸ πλεοναχῶς λέγεσθαι τὸ δυνάμει, ἄδηλον καὶ τὸ κινητικὸν αὐτοῦ ἐνεργείᾳ ὄν. διαιρεῖται τοίνυν τὸ δυνάμει εἴς τε τὸ κατ’ ἐπιτηδειότητα μόνην τέως μήπω μηδαμῶς γενόμενον τοῦτο ὃ λέγεται (ὡς δυνάμει γραμματικὸν ἢ μουσικὸν τὸ παιδίον, ὅτι δύναται γενέσθαι) καὶ εἰς τὸ γενόμενον μὲν ἤδη καὶ τὴν ἕξιν τελείαν ἔχον, μὴ ἐνεργοῦν δὲ κατ’ αὐτήν, ὡς δυνάμει μουσικὸν τὸν Ἀριστόξενον λέγομεν, ὅταν μὴ κιθαρίζῃ, ἀλλ’ ἢ καθεύδῃ ἢ ἄλλο τι ἐνεργῇ. καὶ ἔστι μέσον τὸ δυνάμει τοῦτο τῶν τελέως δυνάμει ὄντων καὶ δυνάμει μόνον καὶ τῶν τελέως καὶ μόνως ἐνεργείᾳ ὄντων, ἅτε ἀμφοτέρων μετέχον καὶ τὸ ἕτερον ὑπάρχον πρὸς ἑκάτερον. δείξας οὖν τὰ φυσικὰ σώματα ταῦτα ἔχοντα τὰ δυνάμει ἐν ταῖς κατὰ φύσιν κινήσεσιν εὑρήσει τὰ κινητικὰ αὐτῶν καθ’ ἑκάτερον δυνάμει. [*](16 τὰ oin. A sed suppl. A1 26 τε εἶναι A: εἷναι FM: θεῖναι a 27 πυρὶ] περὶ a 34. 35 fortasse τῶν τε τελέως 35 μόνον AFM : μόνων a)
Οὕτως οὖν καθόλου τὴν ἀπὸ τῶν δύο δυνάμει μεταβολὴν εἰς τὸ ἐνεργείᾳ δείξας καὶ τῷ δευτέρῳ δυνάμει συμφυῆ τὴν ἐνέργειαν ὑποδείξας, εἰ μή τι κωλύοι, μέτεισιν ἐπὶ τὰ φυσικὰ σώματα καὶ δείκνυσι καὶ ἐν τούτοις κοινῶς πρῶτον κινούμενον ἕκαστον τὴν κατὰ φύσιν ἐν αὐτῷ κίνη. σιν ὑπὸ τοῦ μεταβάλλοντος αὐτὸ ἐκ τῆς πρώτης δυνάμεως εἰς τὸ δεύτερον δυνάμει, διότι πρόχειρός ἐστιν ἡ ἐνέργεια τῇ ἕξει μηδενὸς ἐμποδίζοντος. γενόμενον γὰρ ἐκ ψυχροῦ θερμὸν καὶ ἐξ ὕδατος πύρ’ ἐνεργεῖ λοιπόν, καθ’ ὃ πῦρ ἐστι. καὶ καίει καὶ ἄνω φέρεται, ἂν μή τι κωλύσῃ· ὥστε ὑπὸ τοῦ ποιήσαντος αὐτὸ ἐνεργείᾳ πῦρ καὶ τὸ ἐνεργεῖν ἔχει. οὐ γὰρ μετὰ τὸ γενέσθαι πῦρ προσλαμβάνει τὸ καίειν τε καὶ μὴ καίειν, ἀλλὰ τῇ εἰς πῦρ μεταβολῇ αὐτοῦ, ἣν ὑπὸ τοῦ ποιήσαντος ἔσχεν, ἡ ἐνέργεια συνῆπται. δείξας δὲ τοῦτο κοινῶς οὕτως ἐπὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων, ὅπως ἀπὸ τοῦ πρώτου δυνάμει εἰς τὸ δεύτερον τὸ κατὰ τὴν ἕξιν ἡ μεταβολὴ γίνεται, καὶ ὅπως τούτῳ σύνεστιν ἡ ἐνέργεια καὶ ἡ κίνησις, ἄν μή τι κωλύῃ, μερίζει λοιπὸν τὸν λόγον ἐπὶ τῶν διαφόρων κινήσεων. καὶ πρῶιον μὲν συνῃρημένως, εἶτα καὶ ἀνηπλωμένως αὐτὸν παραδίδωσι. γίνεται γάρ, φησίν, ἐκ τοῦ ἐνεργείᾳ μὲν βαρέος, δυνάμει δὲ κούφου, κατὰ τὸ πρότερον δυνάμει τὸ κοῦφον· οἷον ἐξ ὕδατος βαρέος μὲν ὄντος ἐνεργείᾳ, κούφου δὲ δυνάμει, γίνεται ὁ ἀὴρ κοῦφος ὢν ἐνεργείᾳ. καὶ ἐνεργήσει γε εὐθύς, ἄν μή τι κωλύῃ. τὸ δὲ τοῦτο γὰρ δυνάμει πρῶτον καὶ ἤδη κοῦφον ὁ Ἀλέξανδρος ἐπὶ τοῦ ἀτελοῦς δυνάμει καὶ κατ’ ἐνέργειαν βαρέος ἀκούει. “ τὸ γὰρ τοιοῦτο, φησί, καὶ οὕτως ἔχον ὡς ἐνεργείᾳ ἔτι βαρὺ εἶναι κατὰ τὴν πρώτην ῥηθεῖσαν δύναμιν δυνάμει κοῦφόν ἐστι, μεταβληθὲν δὲ καὶ γενόμενον κοῦφον εὐθὺς ἐνεργήσει τὴν τοῦ κούφου ἐνέργειαν’’. ὁ δέ γε Ἀριστοτέλης τὸ καὶ ἤδη κοῦφον οὐ περὶ τοῦ κατ’ ἐνέργειαν μὲν βαρέος, δυνάμει δὲ κούφου, κατὰ τὸ ἀτελὲς δυνάμει δοκεῖ μοι λέγειν · οὐ γὰρ ἁρμόττει ἐκείνῳ τὸ ἤδη κοῦφον, ἀλλὰ τῷ κατ’ ἐνέργειαν ἤδη γενομένῳ κούφῳ. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ ἐπαχθὲν τὸ καὶ ἐνεργήσει γε εὐθέως, ἂν μή τι κωλύῃ τῷ ἀτελεῖ δυνάμει ἁρμόττει, ἀλλὰ τῷ κατὰ τὴν ἕξιν. εἰ τοίνυν περὶ τοῦ αὐτοῦ εἴρηται τὸ ὅλον τοῦτο τοῦτο γὰρ δυνάμει πρῶτον καὶ ἤδη κοῦφον καὶ ἐνεργήσει γε εὐθύς, ἄν μή τι κωλύῃ, τὸ δὲ ἤδη κοῦφον καὶ τὸ ἐνεργήσει γε εὐθὺς τῷ τελειοτέρῳ δυνάμει τῷ κατὰ τὴν ἕξιν προσήκει, ἀνάγκη καὶ τὸ τοῦτο γὰρ δυνάμει πρῶτον ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀκούειν, οὐ τὴν κατὰ γένεσιν τάξιν δηλοῦντος τοῦ πρώτου, ἐφ’ ἧς πρῶτόν ἐστι τὸ ἀτελέστερον, ἀλλὰ τὴν τελειότητα τελειότερον [*](1 εἰ μηδὲν aM: μηδὲ AF 18 ἡ (ante κίνησις) om. a 22 τὸ κοῦφον] τοῦ κούφου a κωλύσῃ a 32 τὸ/////ἐπαχθὲν Α εὐθέως sic lioc loco libri 35 γε om. aF 36 γε om. a 38 τὴν κατὰ aF et coir. Α2: κατὰ τὴν A1M)
Εἰπὼν δὲ κινητικὸν αἴτιον τῶν κατὰ φύσιν κινουμένων τὸ ἐνεργείᾳ ποιοῦν αὐτὰ ἐκ τοῦ δυνάμει τοὐ ἀτελοῦς ὑπομιμνῄσκει ἡμᾶς, ὅτι τοῦτο ἦν τὸ ζητούμενον, διὰ τί καὶ ὑπὸ τίνος αἰτίας τὰ φυσικὰ σώματα ἐπὶ τοὺς οἰκείους κινεῖται τόπους, ὅπερ ηὕρηται οὐκ ἐπὶ τῶν κατὰ τόπον μόνον κινουμένων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν καιὰ ποσὸν καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ ποιόν. αἴτιον γάρ ἐστι τὸ ποιῆσαν αὐτὰ τοιαύτη οἵοις οὖσιν αὐτοῖς ἐξ ἀνάγκης ἕπεται ἡ τοιαύτη κίνησις. “ δύναται δέ, φησὶν Ἀλέξανδρος, τὸ καὶ τοῦτο ζητεῖται οὐχ ὡς νῦν ἀπορηθὲν μόνον, ἀλλ’ ὡς καὶ καθόλου ζητούμενον εἰρῆσθαι”. ζητεῖται γὰρ ὄντως, τί ποτέ ἐστιν αἴτιον τῆς ἐπὶ τοὺς οἰκείους τόπους φορᾶς τοῖς σώμασιν, ηὕρηται δὲ τὸ αἴτιον, ὅτι πέφυκε μέν που εἶναι· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κούφῳ καὶ βαρεῖ εἶναι τὸ τὸ μὲν ἄνω τὸ δὲ κάτω εἶναι καὶ εἰ μὲν ἦν εὐθὺς οἷά περ ἐστὶ τέλεια, παρ’ ἑαυτῶν ἔχοντα τὴν τελειότητα, αὐτὰ ἂν ἦν καὶ τῆς ἐνεργείας αὐτῶν αἴτια. ἐπειδὴ δὲ πρὸ τοῦ εἶναι ἅπερ ἐστὶν ἐνεργείᾳ, δυνάμει πρότερόν ἐστι τοιαῦτα, καὶ τὸ δυνάμει διττόν, ὡς εἴρηται· καὶ γὰρ ὅταν ᾖ ὕδωρ βαρὺ κατ’ ἐνέργειαν ὄν, δυνάμει τως. κατὰ γὰρ τὸ ἀτελὲς δυνάμει ἀήρ ἐστι καὶ διὰ τοῦτο κοῦφον, καὶ ὅταν γένηται ἀήρ, καὶ τότε κατά τινα τρόπον ἔτι δυνάμει ἐστὶ διὰ τὸ ἐμποδιζόμενον ἐνίοτε μήπω ἐνεργεῖν τὴν κατὰ τὸ εἶδος ἐνέργειαν, καθ’ ἣν ἄνω ἐστὶ τὸ κοῦφον, ἀλλὰ ἄν ἀφαιρῶ τὸ ἐμποδίζον, ἐνεργεῖ [*](3 καὶ (post γὰρ) om. aM 6 τῷ κάτῳ aM: τὸ A: om. F αὐτῶν ἐστιν a 20 ἀτελὴς (scil. ἐνέργεια) AFM: ἀτελοῦς a 25 τῶν κατὰ] τῶν κα om., sed suppl. A1 27 καίτοι τοῦτο Aristoteles 30 εὕρηται aFM που] ποι Aristoteles τὸ κούφωι A 33 δὲ om. F 36 πῶς A: πῶς FM: πῶς ἀήρ otiose a 38 διὰ τὸ τὸ a)
p. 255b24 ῾Ο δὲ τὸ ὑφιστάμενον καὶ κωλῦον κινήσας ἕως τοῦ οὐδὲ τοῦ ποιεῖν, ἀλλὰ τοῦ πάσχειν.
Τῆς κτὰ φύσιν κινήσεως καὶ ἐνεργείας αἴτιον μέχρι νῦν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, τὴν τοῦ εἴδους λέγει τελειότητα, ἣν ἀπολαβὼν εὐθὺς ἐνεργεῖ καθ’ αὑτό, εἰ μή τι κωλύσοι· τὸ γὰρ διὰ τὸ οὕτω πεφυκέναι οὕτω κινεῖσθαι, τὴν φύσιν ἐστὶ καὶ τὸ εἶδος αἰτιωμένου. προελθὼν δὲ ὀλίγον καὶ τὸ γεννῆσαν καὶ ποιῆσαν τοιοῦτον οἷόν ἐστιν αἴτιον τῆς τοιαύτης λέγει κινήσεως, ὅπερ οἱ ἐξηγηταὶ καὶ ἐν τοῖς πρόσθεν εἰρημένοις αὐτὸν αἰτιᾶσθαι νομίζουσι. πολλαχοῦ δὲ τὸ τὴν ἕξιν ἀπολαβὸν εὐθὺς ἐνεργεῖν λέγων καὶ προστιθεὶς ἂν μή τι κωλύῃ, λέγει νῦν ὅτι καὶ ὁ τὸ ὑφιστάμενον καὶ κωλῦον ἀφαιρῶν ἔστιν ὣς κινεῖ, ἔστι δὲ ὣς οὔ· καθ’ αὑτὸ μὲν γὰρ οὐ κινεῖ· ἄλλο γάρ τι προηγουμένως ἐνεργεῖ, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ κινεῖ. ὁ γὰρ τὸν κίονα ὑποσπάσας καθ’ αὑτὸ μὲν τοῦτον κινεῖ, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ καὶ τὸ ὑπὸ τοῦ κίονος ἀνεχόμενον μέλαθρον καὶ κωλυόμενον κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἀνεχθῆναι κάτω. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ τὸν ἐπικείμενον τῷ πεφυσημένῳ ἀσκῷ λίθον ἀφελών, δι’ ὃν ἐβυθίζετο καὶ οὐκ ἐπεπόλαζεν τῷ ὕδατι, προηγουμένως μὲν τὸν λίθον ἐκίνησε, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ καὶ αὐτὸν τὸν ἀσκόν, ὃς ἀφαιρεθέντος τοῦ κατέχοντος αὐτὸν λίθου ἀνηνέχθη. ἔτι δὲ μᾶλλον τὴν ἀνομοιότητα τῆς κινήσεως τὴν γινομένην ὑπό τε τῶν καθ’ αὑτὰ κινούντων καὶ τῶν τὰ κωλύοντα κινεῖσθαι ἀφαιρούντων ἐπὶ τῆς σφαίρας ἔδειξεν τῆς ἀποπαλλομένης ἀπὸ τοῦ τοίχου· ὡς γὰρ ταύτην προηγουμένως μὲν κινεῖ ὁ τὴν ἀρχὴν ἀφείς, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ καὶ ὁ τοῖχος, ἀφ’ οὗ ἀποπάλλεται, οὕτω καὶ τὰ φυσικὰ σώματα προηγουμένως μὲν ὑπὸ τῶν μεταβαλλόντων αὐτὰ καὶ ποιησάντων τοιαῦτα κινεῖται, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ καὶ ὑπὸ τῶν ἀφαιρούντων τὰ ἐμποδίζοντα πρὸς τὴν κίνησιν. συναγομένου οὖν ἐκ τῶν εἰρημένων τοῦ μηδὲν τούτων ὑφ’ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι, ἀλλ’ ὑπ’ ἄλλου, ἔνστασίς τις ἀναφύεται ζητοῦσα, πῶς λέγεται τὰ φυσικὰ ἀρχὴν κινήσεως ἐν ἑαυτοῖς ἔχειν τὴν φύσιν, εἰ μὴ ὑφ’ ἑαυτῶν ἔνδοθεν, ἀλλ’ ἔξωθεν ὑπ’ ἄλλου κινοῦνται. καὶ λύει ταύτην τὴν ἔνστασιν [*](3 τὸ (ante ἀνωτάτω)] τῷ a 12. 13 κατ’ αὐτὸ libri 16 ἔμπροσθεν (oin. εἰρημένοις) a 19 ἔστιν] ἔστιν μὲν Aristoteles 20 κατὰ συμβεβηκὸς iteratum del. Α 36 ἔχειν ex ἔχει 1)
Ἐπιζητεῖ δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ἐν τούτοις, πῶς ἔτι τὸ κυκλοφορητικὸν σῶμα φυσικὸν ἔσται, εἰ τὸ μὲν φυσικόν, ὡς ὁ Ἀριστοτέλης φησίν, ἀρχὴν τοῦ πάσχειν ἔχει, τὸ δὲ κυκλοφορητικὸν ἀπαθές ἐστι. καὶ λύει πρῶτον μὲν λέγων, ὅτι κἂν ἀεικίνητον ᾖ τὸ κυκλοφορητικόν, ἀλλὰ ἄλλοτε ἀπ’ ἄλλου καὶ ἐπ’ ἄλλο κινούμενον ἔχει τὰ δυνάμει ἐν ἑαυτῷ· ἐφ’ ὅσον δὲ τοῦ δυνάμει κεκοινώνηκεν, ἐπὶ τοσοῦτον καὶ παθητόν πώς ἐστι· πᾶν γὰρ τὸ δυνάμει ὑλικόν πώς ἐστιν· ἔχει οὖν καὶ ἐκεῖνο ἀρχὴν κνήσεως τῆς κατὰ τὸ κινεῖσθαι ἐν αὑτῷ, καὶ κατὰ τοῦτο φυσικόν ἐστιν. ἰὴ ἄμεινον, φησίν, ἐπὶ τοῦ θείου ἀκούειν μὴ ὡς ἐπὶ τῶν ἀψύχων σωμάτων τὴν κατὰ φύσιν κίνησιν, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τῶν κατὰ ψυχὴν κινουμένων, ἃ οὐχ ὑπό τινος ἔξωθεν κινεῖται, ἀλλ’ ἐν αὑτοῖς ἔχει τὴν κινητικὴν ἀρχήν τε καὶ αἰτίαν. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, φησί, πῶς οὐχὶ καὶ στάσεως ἀρχὴν ἔχει καὶ τῆς εἰς τὰ ἐναντία κινήσεως; ἢ εἰς τὰ ἐναντία μέν, φησίν, οὐ κινήσεται, ὅτι μὴ ἔστι τις ἐναντία κίνησις τῇ κυκλοφορίᾳ· οὐκ ἠρεμεῖ δέ, ὅτι μήτε ἐπὶ τοιαῦτα κινεῖται, ἐν οἷς ἀνάγκη στῆναι τὸ γενόμενον, μήτε δεῖται στάσεως· ὅσα γὰρ τῶν κινουμένων ὑφ’ ἑαυτῶν καὶ ἵστασθαι πέφυκε, ταῦτα καὶ τοῦ ἵστασθαι ἐξ αὑτῶν ἔχει τὴν δύναμιν’’. ταῦτα μὲν ὁ Ἀλέξανδρος. τί δὲ τὸ λεγόμενόν ἐστι τὸ μὴ ὡς ἐπὶ τῶν ἀψύχων σωμάτων ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ τὴν κατὰ φύσιν κίνησιν λαμβάνειν, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τῶν κατὰ ψυχὴν κινουμένων, μένων, εἰσόμεθα σαφέστερον ὑπομνησθέντες τῆς δόξης αὐτοῦ, ἣν ἔχει [*](3 ἔ·χειν post ἑαυτοῦ a: om. F 15 οὐδέν μάτην κτλ.] de caelo A 4. 271a33 ir, ἕνεκά του] cf. Phys. Β 8. 199a17 alias cf. Index Bonitzii p. 836b 18 νοῦν a: om. AFM αὐτῆς τοιαύτης A2F 21 ὁ om. aM 25 κεκίνηκεν a 28 ὡς ἐπὶ a AM: ὑπὸ ’F 39 αὐτοῦ] Alexandri)
p. 255b31 El δὴ πάντα τὰ κινούμενα ἕως τοῦ ἅπαντα ἄν τὰ κινουμενα ὑπό τινος κινοῖτο.
Δείξας προσεχῶς, ὅτι τὰ φύσει λεγόμενα κινεῖσθαι, οὐχ ὑφ’ ἑαυτῶν ἀλλ’ ὑπ’ ἄλλων κινεῖται, ἔχων δὲ ὁμολογούμενον τὸ καὶ τὰ βίᾳ καὶ παρὰ φύσιν κινούμενα ὑπό τινος κινεῖσθαι (ἐναργὲς γὰρ τοῦτο), λαβὼν δὲ ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων τὸ μὲν ὑπό τινος αὐτὰ κινεῖσθαι ἐναργές ἐστι καὶ ὁμολογούμενον, ζητεῖται δὲ μόνον ἐπ’ αὐτῶν, πῶς δεῖ χωρίσαι τὸ κινοῦν τοῦ κινουμένου, ταῦτα οὖν προομολογησάμενος συνάγει λοιπὸν ἐκ τῶν κειμένων, ὅτι πάντα τὰ κινούμενα ὑπό τινος κινεῖται. εἰ γὰρ τῶν κινουμένων τὰ μὲν φύσει κινεῖται, τὰ δὲ παρὰ φύσιν καὶ βίᾳ, καὶ τά τε βίᾳ καὶ παρὰ φύσιν πάντα ὑπό τινος ἄλλου κινεῖται ἔξωθεν κινοῦντος, καὶ τῶν φύσει τὰ μὲν ὑφ’ ἑαυτῶν ὡς τὰ ζῷα, τὰ δὲ οὐχ ὑφ’ ἑαυτῶν ὡς τὰ κοῦφα καὶ τὰ βαρέα καὶ ὅλως τὰ ἀπλᾶ τῶν σωμάτων, περὶ ὧν δέδεικται ὅτι καθ’ αὑτὸ μὲν ὑπὸ τοῦ γεννήσαντος καὶ ποιήσαντος κοῦφον ἢ βαρύ, καὶ ὅλως τοιοῦτον οἷον γενόμενον ἐπὶ τὸ ἄνω ἢ ἐπὶ τὸ κάτω κινεῖται, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὑπὸ τοῦ τὰ ἐμποδίζοντα καὶ κωλύοντα ἀφαιροῦντος, δῆλον ὅτι πάντα τὰ κινούμενα ὑπό τινος κινεῖται. οὐ γὰρ ἔστιν ἄλλα κινούμενα παρὰ τὰ εἰρημένα τά τε παρὰ φύσιν καὶ τὰ κατὰ φύσιν, καὶ τούτων ἡ διττὴ διαφορά. καὶ ἔστιν ὁ συλλογισμὸς τοιοῦτος· πάντα τὰ κινούμενα ἢ κατὰ φύσιν ἢ παρὰ φύσιν κινεῖται· πάντα δὲ τὰ παρὰ φύσιν καὶ κατὰ φύσιν κινούμενα ὑπό τινος κινεῖται· πάντα ἄρα τὰ κινούμενα ὑπό τινος κινεῖται. δύναται δὲ καὶ ὑποθετικῶς συνάγεσθαι, ὥσπερ καὶ δοκεῖ συνάγειν ὁ Ἀριστοτέλης· εἰ γὰρ πάντα τὰ κινούμενα ἡ φύσει ἢ παρὰ φύσιν κινεῖται καὶ τά τε φύσει καὶ τὰ παρὰ φύσιν ὑπό τινος κινεῖται, πάντα τὰ κινούμενα ὑπό τινος κινεῖται, τὸ δὲ πρῶτον δέδεικται γάρ), τὸ ἄρα δεύτερον. φυσικώτερον δὲ νῦν ἔδειξεν, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, ἤπερ ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ. ὁ δὲ Εὔδημος, ὅτι τὸ κινούμενον | ὑπό τινος [*](283r) [*](2 γε] δὲ a 6 ἄν post γὰρ a: post εἴη F 18 ζητεῖ Α, corr. A1 χωρίζαι a 38 Εὔδημος] fr. 74 p. 98,14 Sp.)
Ἀπορήσοι δ’ ἄν τις, ὡς οἶμαι, πῶς τὰ κατὰ φύσιν κινούμενα τὴν τοπικὴν κίνησιν ὑπὸ τοῦ κινήσαντος αὐτὰ καθ’ αὑτὰ κινεῖσθαί φησιν, εἴπερ τὸ μὲν γεννῆσαν καὶ ποιῆσαν τὴν οὐσίαν καὶ τὸ εἶδος ποιεῖ, καὶ τῆς κατὰ γένεσιν μεταβολῆς ἐστιν αἴτιον, ἄλλη δὲ ἡ κατὰ γένεσιν μεταβολὴ καὶ ἄλλη ἡ τοπικὴ κίνησις. καὶ ὅλως, εἰ τὸ γεννῆσαν καὶ ποιῆσαν πῦρ πέπαυται ἐνίοτε καὶ οὔτε πάρεστιν οὔτε ἐφάπτεται τοῦ κινουμένου, πῶς ὑπ’ ἐκείνου λέγεται κινεῖσθαι τὸ πῦρ; ὥστε καὶ συναγαγεῖν, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος ἄλλου παρ’ αὐτὰ κινεῖται. καὶ ζητείσθω μὲν ἐπὶ πλέον τοῦτο, λεγέσθω δὲ τέως τὸ νῦν ἐπελθόν, ὅτι ἔστι μέν πὼς κινητικὸν καὶ τὸ τὸ ὖ εἴδους ποιητικὸν τοῦ πεφυκότος κινεῖσθαι κατ’ ἐκείνην τὴν κίνησιν· ποιεῖ γὰρ καὶ τὴν κίνησιν καὶ ἐνέργειαν τοῦ εἴδους μετ’ αὐτοῦ, ὡς ὁ τὸν ἀμφορέα ποιῶν καὶ τὸ δέχεσθαι τὸν οἶνον ποιεῖ. οὐ μέντοι ὁ τὴν κίνησιν μετὰ τοῦ εἴδους ποιῶν κινεῖ κυρίως τὸ εἶδος κατ’ ἐκείνην τὴν κίνησιν, ὡς ὁ τὸν λίθον τῇ χειρὶ κινῶν, εἴπερ μηδὲ πάρεστιν ἔτι κινουμένῳ αὐτῷ τὸ ποιοῦν, ἀλλὰ ἄλλη αὕτη φαίνεται κινοῦντος διαφορά, καθ’ ἣν τὸ εἶδος ποιεῖ πεφυκὸς κινεῖσθαι καὶ κινούμενον, ἄν μή τι κωλύῃ. καὶ θαυμαστῶς ηὗρεν καὶ ἐν τοῖς κατὰ φύσιν κινουμένοις τὸ ὑπό τινος κινεῖσθαι τὸ κινούμενον, ἐπειδὴ τὸ κινεῖσθαι πάσχειν τί ἐστι, τὸ δὲ πάσχον δεῖται τοῦ ποιοῦντος. ἡ μὲν γὰρ τελεία ἐνέργεια ἐκ τῆς τελείας οὐσίας προ·ιοῦσα οὐ δεῖταί τινος ἄλλης τῆς παραγούσης αἰτίας, ἡ δὲ κίνησις ἀτελὴς οὖσα ἐνέργεια καὶ πάθος μᾶλλον καὶ πολλῷ τῷ δυνάμει συγκεκραμένη δεῖται τοῦ ποιοῦντος ἀυτὴν.
p. 256a4 τοῦτο δὲ διχῶς. ἢ γὰρ οὐ δι’ ἑαυτὸ τὸ κινοῦν ἕως τοῦ ἀνάγκη αὐτὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι.
Δείξας ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, ἐφεξῆς ἀκολούθως ἂν ἐζήτει, πότερον ὑπὸ κινουμένου κινεῖται τὸ κινούμενον ἢ ὑπὸ ἀκινήτου· διὰ δὲ τὸ πᾶσι σχεδόν, ὥς φησιν Εὔδημος δοκεῖν τὸ κινοῦν κινεῖσθαι καὶ αὐτό, τῶν δὲ κινούντων ἅμα καὶ κινουμένων τὸ μὲν αὐτοκίνητόν ἐστι, τὸ δὲ ὑπ’ ἄλλου ἔξωθεν κινεῖται, δύο ὄντων ἀρχικῶν τῆς κινήσεως τοῦ τε ἀκινήτου καὶ τοῦ αὐτοκινήτου, τὸ αὐτοκίνητον πρῶτον παραδίδωσι καὶ δείκνυσιν, ὅτι ἔστι τι πρῶτον ἐν τοῖς κινοῦσί τε καὶ κινουμένοις, ὃ κινεῖ μὴ ὑπ’ ἄλλου ἔξωθεν κινούμενον. διαιρεῖ δὲ πάλιν τὸ κινοῦν καθ’ αὑτὸ [*](5 ἀπορήσοι AM: ἀπορήσει F: ἀπορήσειε a 6 κινήσαντος a: γεννήσαντος AFM 22 δεῖ in δεῖται mut. Α1 27 ἑαυτὸ AF: αὐτὸ aM 28 αὑτοῦ a 30 ἄν ἐζήτει F: ἀνεζήτει Α: ἀναζητεῖ aM ὑπὸ ///// A 31 Εὔδημος] fr. 75 p. 98,22 Sp. δοκεῖν AM : δοκεῖ aF 33 post ὄντων addit τῶν F, quod recepit Brandisius in Scholiis 34 τοὐ om. A)
p. 256a21 ἔτι δὲ καὶ ὧδε τὸν αὐτὸν τοῦτον λόγον ἔστιν ἐπελθεῖν ἕως τοῦ ἢ ἔρχεταί ποτε εἰς τὸ τοιοῦτον.
Ὅτι μὲν γὰρ ὁ αὐτός ἐστι λόγος οὗτος τῷ πρὸ αὐτοῦ, καὶ αὐτὸς λέγει. “διαφέρει δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τῇ ἐφόδῳ, ὅτι ἐκεῖ μὲν ἡ ἀρχὴ τῆς δείξεως ἀπὸ τοῦ τὸ κινούμενον ἢ ὑπὸ αὑτῷ κινοῦντος κινεῖσθαι ἢ οὐχ αὑτῶ ἀλλ’ ὑπ’ ἄλλου, ἐνταῦθα δὲ ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἡ δεῖξις αὐτῷ πρόεισι· λαμβάνει γὰρ πᾶν τὸ κινοῦν, ὥσπερ τι κινεῖ (ἀδύνατον γάρ τι κινεῖν μέν, μηδὲν δὲ κινεῖν), οὕτω καὶ τινὶ κινεῖν.’’ μήποτε δὲ οὐ ταύτῃ διενηνόχασιν οἱ λόγοι· καὶ γὰρ καὶ ὁ ἤὸη ῥηθεὶς ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἐπεχειρήθη λέγων ῾ἢ γὰρ οὐ δι’ ἑαυτὸ τὸ κινοῦν, ἀλλὰ δι’ ἕτερον ὃ κινεῖ τὸ κινοῦν ἢ δι’ ἑαυτό’, ἀλλ’ ᾧ διαφέρει τὸ δι’ ἑαυτὸ κινεῖν τοῦ ἑαυτῷ κινεῖν καὶ τὸ δι’ ἕτερον τοῦ ἄλλῳ, ταύτῃ διενηνόχασιν οἱ λόγοι. διαφέρει δὲ ταῦτα τῷ τὸ μὲν δι’ ἑαυτὸ κινοῦν ὡς ἐν αὑτῷ τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως ἔχον κινεῖν, τὸ δὲ αὑτῷ κινοῦν ὡς προσεχῶς ἐφαπτόμενον τοῦ κινουμένου τὸ τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως ἐν αὑτῷ ἔχον. τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ ῥηθὲν ὑπ’ αὐτοῦ οἷον ἄνθρωπος ἢ αὐτὸς ἢ τῇ βακτηρία καὶ ὁ ἄνεμος κατέβαλεν ἢ αὐτὸς ἢ ὁ λίθος, ὃν ἔωσεν. ὥσπερ οὖν πρότερον τὸ [*](9 οὐδὲ γὰρ a 11 ἀναιρεῖται F. fortasse <ἂν> ἀνῃρεῖτο 17 Εὔδημος] fr. 70 p. 91), 27 Spengel. 19 εἶναι oin. a 23 γὰρ AFM: om. recte, ut videtur, a 25 αὐτῷ κινοῦντος aM: αὐτῶι (sic) κινοῦντος Α: αὐτῷ κινοῦντι F: τοῦ αὑτῷ κινοῦντος in Aldina corrigebat Braadisius 33 τῶι τῶι τὸ A)
Λαβὼν δὲ τὸ πᾶν τὸ κινοῦν τινὶ κινεῖν διαιρεῖ τὸ τινὶ κινοῦν εἴς τε τὸ αὑτῷ κινοῦν καὶ τὸ ἄλλῳ· καὶ γὰρ ὁ δι’ αὑτοῦ τι καὶ μὴ διὰ μέσου τινὸς κινῶν τινὶ κινεῖ, ὡς ὁ ἄνθρωπος ὅταν αὐτὸς κινῇ τὸν λίθον· τῷ γὰρ αὑτοῦ σώματι κινεῖ αὐτὸν ἁπτομένῳ αὐτοῦ. ἀλλὰ καὶ εἰ διὰ τῆς βακτηρίας κινοίη αὐτόν, τινὶ καὶ τότε κινεῖ· τὶ γὰρ καὶ ἡ βακτηρία. εἶτα προσλαμβάνει τῇ διαιρέσει ταύτῃ τὸ ἀδύνατον εἶναι τὸ δι’ οὗ κινεῖ τὶ ἄλλο ὂν χωρὶς τοῦ αὑτῷ κινοῦντος κινεῖν. μὴ γὰρ κινοῦντος τοὐ ἀνθρώπου, ὃς αὑτῷ κινεῖ, οὐκ ἄν ἡ βακτηρία ποτὲ κινήσοι τὸν λίθον· οὐδὲ γὰρ ἂν τὴν ἀρχὴν αὐτὴ κινοῖτο. τὸ μὲν γὰρ αὑτῷ κινοῦν, οὐκ ἐξ ἀνάγκης προσδεῖται τοῦ δι’ οὗ κινήσει. αὔταρκες γὰρ καὶ δι’ αὑτοῦ τοῦτο ποιεῖ, τὸ δὲ μέσον δι’ οὗ κινεῖταί τι τοῦτο πάντως δεῖται τοῦ αὑτῷ κινοῦντος, ἵνα κινηθὲν ὑπ’ ἄλλου κινήσῃ. εἰ γὰρ μὴ εἴη τοιοῦτόν τι, ἀλλ’ ἀεὶ τὸ λαμβανόμενον ὑπό τινος ἄλλου κινοῖτο, ἔξωθεν καὶ αὐτοῦ κινουμένου καὶ τοῦτο ἀεί, | εἰς ἄπειρον πάλιν ἡ πρόοδος γίνοιτο ἄν τῶν κινούντων τε καὶ κινουμένων· [*](284r) τοῦτο δὲ ἄτοπον· καὶ ἁπλῶς μέν· εἰ γὰρ μὴ εἴη, ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως, οὐδ’ ἂν κίνησις εἴη· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ δειχθὲν ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ. ἔσται γὰρ ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ ἄπειρος κίνησις ἀπείρου γινομένου τοῦ κινουμένου μεγέθους. εἰ γὰρ ἄπειρα εἴη τὰ κινοῦντά τε καὶ τὰ κινούμενα, ἀναγκαῖον ἕν τι μέγεθος ἐξ αὐτῶν γίνεσθαι, κἄν μὴ συνεχές, ἀλλὰ τῷ ἅπτεσθαι· πάντα γὰρ τὰ κατὰ τόπον κινοῦντα τῷ αὐτὰ κινεῖσθαι ἁπτόμενα κινεῖ. ἀνάγκη ἄρα στῆναι· ὥστε εἰ πᾶν τὸ κινοῦν τινὶ κινεῖ καὶ ἢ αὑτῷ ἢ ἄλλῳ, τὸ δὲ ἄλλο, ᾡ κινεῖ τὸ κινοῦν, δεῖται πρὸ τούτου ἑαυτῷ κινοῦντος, πρῶτον ἄν εἴη τῶν οὕτω κινούντων τὸ αὑτῷ κινοῦν. τὸ δὲ αὑτῷ κινοῦν κινεῖται μέν, οὐχ ὑπ’ ἄλλου δέ· ὑφ’ ἑαυτοῦ ἄρα· τὸ ἄρα πρῶτον κινοῦν καὶ κινούμενον αὐτοκίνητον. κἂν γὰρ μὴ εὐθὺς τὸ κινούμενον ὑπὸ αὐτοκινήτου κινῆται, ἀλλὰ δι’ ἄλλων μέσων, ὑπὸ τοῦ αὐτοκινήτου κυρίως ἔσται κινούμενον, οὗ χωρὶς οὐδὲ τὸ μεταξὺ κινεῖσθαι ἢ κινεῖν ἐδύνατο. καὶ τὸ ἀναγκαῖον ἐδήλωσεν τοῦ λόγου διὰ τοῦ [*](7 αὐτὸ AFM: αὑτὸ a 8 Εὐδήμου] fr. 77 p. 101,20 ἐν///// οἷς Α 17 κινήσοι aF (cf. p. 1221,27. 1226,31): κινήσει Α: κινήση M 18 ἐξ///// A 20 παντὸς a αὑτῷ] αυτῶι (sic) Α: αὐτῷ a: αὐτοῦ FM 21 κινήσει a 26 πρὸ τούτου βιβλίῳ] H 1. 242b30sqq. 27 εἰ γὰρ κτλ.] cf. Themist. p. 426,6 sqq. 32 τούτου AM: τούτου τοῦ aF, at cf. p. 1222,25 34 καὶ om. a 35 κινῆται FM: κινεῖται aA μέσον a)
’Εν δὴ τούτοις δύο μοι πρόσεισιν ἀπορεῖν, ἓν μὲν πῶς ὡς ἄτοπον εἶπεν τὸ μὴ εἶναί τι πρῶτον κινοῦν μηδὲ ἔσχατον, εἴπερ καὶ ἡμεῖς λέγομεν τῶν στοιχείων ἐξ ἀλλήλων γινομένων μὴ εἶναί τι τὸ πρώτως κινοῦν ἢ τελευταίως, ἀλλ’ ἐπ’ ἄπειρον τὴν κίνησιν εἶναι κύκλῳ περιοῦσαν; ἐκ γὰρ γῆς ὕδωρ καὶ ἐξ ὕδατος ἀέρα καὶ ἐξ ἀέρος πῦρ καὶ ἐκ πυρὸς πάλιν ἀέρα καὶ γῆν ἐν τῇ Περὶ γενέσεως ἐμάθομεν γίνεσθαι. δεύτερον δὲ ἀπορήσειεν ἄν τις, πῶς πᾶν τὸ κινούμενον ὑπὸ πρώτου τοῦ αὐτοκινήτου κινεῖσθαι λέγεται εἴπερ τὰ στοιχεῖα ὑπ’ ἀλλήλων κύκλῳ κινεῖσθαί φαμεν φυσικῶς, καὶ οὐχ ὡς τὰ ζῷα κινοῦντα ἄλληλα μήποτε οὖν πρὸς ἄμφω ῥητέον τὰς ἀπορίας, ὅτι τὰ μὲν στοιχεῖα ἐξ ἀλλήλων ὡς ὑλικῶν γίνεται ἄλλο ἐξ ἄλλου, καὶ οὕτως εἰς κύκλον ἀνακάμπτει ἡ γένεσις αὐτῶν· ἐκ γὰρ ὕδατος ἀήρ, οὐχ ὅτι τὸ ὕδωρ ποιεῖ τὸν ἀέρα ἢ κινεῖ, ἀλλ’ ὅτι ματαβάλλεται τὸ ὕδωρ εἰς ἀέρα. νῦν δὲ κινοῦν ζητεῖ ὁ λόγος τὸ ποιοῦν κινεῖσθαι τὸ κινούμενον, ὡς ἐπὶ τῶν κατὰ τόπον κινουμένων καὶ κινούντων, ἐφ’ ὧν ἀνάγκη εἶναί τι πρῶτον κινοῦν καὶ ἔσχατον κινούμενον καὶ τὸ πρώτως κινοῦν αὐτοκίνητον, ἵνα μὴ ἐπ’ ἄπειρον ὁ λόγος προίῃ πᾶν τὸ κινοῦν ἔξωθεν καὶ αὐτὸ λέγων κινεῖσθαι ὑπ’ ἄλλου. ἀλλὰ τοῦτο μὲν καὶ ἔτι πλέον διαρθρωτέον, τοῖς δὲ ἑξῆς τῆς λέξεως ἐφεπώμεθα.
p. 256b3 Πρὸς δὲ τοῖς εἰρημένοις καὶ ὧδε σκοποῦσι ἕως τοῦ δέδεικται γὰρ πρότερον ὅτι ἀνάγκη κίνησιν ἀεὶ εἶναι.
Αὕτη ἡ ἐπιχείρησίς τισι μὲν ἔδοξεν, ὡς ὁ Ἀλέξανδρός φησι, τῇ μετ’ αὐτὴν ἀκολουθεῖν ἐπιχειρήσει τῇ δεικνύσῃ, ὅτι τοῦ αὐτοκινήτου τὸ μέν ἐστι κινούμενον, τὸ δὲ κινοῦν ἀκίνητον ὄν, ἧς ἐπιχειρήσεως ἀρχή· “ἀλλὰ μὴν εἴ γε δέοι σκοπεῖν πότερον αἴτιον κινήσεως καὶ ἀρχή.’’ δοκεῖ γὰρ ταύτῃ μὲν ἕπεσθαι ἡ δεῖξις τοῦ τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον εἶναι τέλος ἔχουσα τό· “ ἔτι εἴπερ ἡ ὅλη αὐτὴ αὑτὴν κινεῖ, τὸ μὲν κινήσει αὐτῆς, τὸ δὲ κινήσεται· ἡ ἄρα ΑΒ ὑφ’ ἑαυτῆς τε κινήσεται, καὶ ὑπὸ τῆς ” τούτοις δὲ ἀκολουθεῖν δοκεῖ τὸ νῦν λεγόμενον διὰ τοῦ πρὸς δὲ τοῖς εἰρημένοις καὶ ὧδε σκοποῦσι καὶ τῶν ἑξῆς· προσκατασκευάζεσθαι γὰρ διὰ τούτων τὰ δι’ ἐκείνων ἀποδεδειγμένα. διὸ καὶ ἀξιοῦσί τινες ἐκεῖνα προγεγράφθαι τε καὶ προαναγινώσκεσθαι. εἰ μέντοι ἡ νῦν γεγραμμένη τηροῖτο τάξις, ὅπερ ὑγιέστερον καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ἐγκρίνει, ἐπαγγέλλεται [*](4 τὸ αὑτῷ aF2M: τῶι αὐτῶι Α: τῶ αὐτῶ F1 10 πάλιν, πάλι in rasura, A 11 Περὶ γενέσεως] Β 3. 5. 332 b 30 25 γὰρ AFM: γὰρ τοῦτο (ut Arist. codd. FI) a 26 τισι] cf. Themislius p. 426,10sqq. Speng. 28. 29 ἀλλὰ μὴν κτλ.] p. 257a27 32 AB scripsi conl. f. 288v33: βݲ libri)
p. 256b13 Καὶ εὐλόγως δὲ τοῦτο συμβέβηκεν ἕως τοῦ καὶ κρατοίη ἄν ἀμιγὴς ὢν.
Ἐλέγξας τὸν λέγοντα λόγον, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον καὶ αὐτὸ κατὰ συμβεβηκὸς οὕτως κινεῖ, δέον μεταβῆναι ἐπὶ τὸ δεικνύναι, ὅτι μηδὲ καθ’ αὑτὸ κινούμενον τὸ κινοῦν κινεῖ, πρῶτον τὴν ὅλην ὑπόθεσιν ἀναιρεῖ τὴν πρὸ τῆς διαιρέσεως τῆς εἰς τὸ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὸ καθ’ αὑτό. ἦν δὲ ἡ ὑπόθεσις ἡ λέγουσα πᾶν τὸ κινοῦν καὶ αὐτὸ κινούμενον ὑπ’ ἄλου κινεῖν· ἀναιρεῖ δὲ αὐτὴν δεικνύς, ὅτι πρὸ τῶν κινουμένων καὶ οὕτω κινούντων ἔστιν, ὃ ἀκίνητον ὂν οὕτω κινεῖ. καὶ τότε τὸ ἕτερον τμῆμα τῆς διαιρέσεως ἐλέγχει τὸ λέγον. ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν καθ’ αὑτὸ κινούμενον καὶ αὐτὸ κινεῖ. τέως δὲ καθόλου δείκνυσιν, ὅτι μὴ πᾶν τὸ κινοῦν κινούμενον καὶ αὐτὸ κινεῖ διὰ τοῦ δεῖξαι, ὅτι εὔλογόν ἐστι τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον εἶναι, καὶ ὅτι ἔστι τι ὃ κινεῖ ἀκίνητον ὄν. τοῦτο δὲ δείκνυσι λαβών, ὅτι ἀνάγκη τρία εἶναι ἐν τῇ κινήσει τὸ κινούμενον, ὅπερ ἐναργῶς ὁρᾶται, καὶ τὸ κινοῦν (πᾶν γὰρ τὸ κινούμενον ὑπὸ κινοῦντος κινεῖται) καὶ μέσον ἀμφοῖν τὸ ᾧ κινεῖ τὸ κινοῦν. κεῖται γὰρ ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν τί τε κινεῖ, τουτέστι τὸ κινούμενον, καὶ τινί, τουτέστι τῷ ᾧ κινεῖ. τριῶν οὖν τούτων ὄντων τὸ μὲν κινούμενον ὑπὸ τοῦ κινοῦντος κινεῖσθαι μὲν ἀνάγκη, οὐ μὴν καὶ κινεῖν· οὐ γάρ, εἴ τι κινεῖται, τοῦτο ἀνάγκη ἄλλο τι κινεῖν · τὸ γὰρ ἔσχατον κινούμενον κινεῖται μέν, οὐκέτι δὲ ἄλλο κινεῖ· τὸ δὲ ᾧ κινεῖ τὸ κινοῦν ἀνάγκη καὶ κινεῖσθαι καὶ κινεῖν. τὸ γὰρ διά τινος κινοῦν τι τρίτον, οὐκ ἄν ἐκεῖνο κινήσοι, εἰ μὴ πρῶτον κινήσει τὸ δι’ οὗ κινεῖ. ὁ γὰρ τὸν λίθον τῇ ῥάβδῳ καὶ διὰ μέσης τῆς ῥάβδου κινῶν, πρώτην κινεῖ τὴν ῥάβδον · τὰ γὰρ μεταξὺ τῶν τε πρώτων κινούντων καὶ τῶν ἐσχάτων κινουμένων καὶ κινεῖν ἀνάγκη καὶ κινεῖσθαι. καὶ τὴν ἀνάγκην αὐτὸς ἔδειξεν εἰπών· συμμεταβάλλει γὰρ τοῦτο ἅμα καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ τῷ κινουμένῳ ὄν. τὸ γὰρ προσεχῶς κινοῦν τῷ ἁπτόμενον κινεῖν ἀνάγκη συμμεταβάλλειν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ κινουμένῳ , ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ· εἰ δὲ [*](5 πρόκειται aM 10 δέ om. aF (ut Ar. Fill) 11 ὢ om. a cum Aristotele 20 κινοῦν om., sed rest. A1 2(5 τῷ om. Α, sed suppl. A1 33 πρώτων M et (ex πρῶτον) A1: πρῶτον F: πρώτω a 34 καὶ (ante κινεῖν) om. a 37 πρὸ τούτου βιβλίῳ] cf. H 2 p. 243a3 sqq. Θ 5. 257a 17)
p. 256b27 Ἀλλὰ μήν, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός ἕως τοῦ τὸν αὐτὸν [*](285r) τρόπον τῆς ῥίφεως.
Ἀντειπὼν πρὸς τὴν ὅλην ὑπόθεσιν τὴν λέγουσαν πᾶν τὸ κινοῦν καὶ αὐτὸ κινούμενον κινεῖν καὶ ἐλέγξας τέως αὐτὴν διά τε τοῦ μὴ κατὰ συμβεβηκὸς πᾶν κινούμενον κινεῖν καὶ διὰ μέσου διὰ τοῦ δεῖξαι εὔλογον τὸ εἶναί τι κινοῦν ἀκίνητον, ὅπερ μέλλει μετ’ ὀλίγον δι’ ἀποδεικτικῆς ἀνάγκης βεβαιοῦν, μέτεισιν ἐπὶ τὸ ἕτερον τμῆμα τῆς λεγούσης διαιρέσεως· εἰ πᾶν τὸ κινοῦν κινούμενον καὶ αὐτὸ κινεῖ ἢ κατὰ συμβεβηκὸς κινούμενον ἢ καθ’ αὑτό, ὧν τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἀδύνατον ἀκολουθοῦν ἐδείχθη τὸ μὴ εἶναι κίνησιν. εἰ δὲ μὴ κατὰ συμβεβηκός, φησίν, ἀλλ’ ἐξ ἀνάγκης κινεῖται τὸ κινοῦν, ὡς εἰ μὴ κινοῖτο, οὐκ ἂν κινοίη· δι’ ὧν ἐδήλωσε, τί τὸ καθ’ αὑτὸ σημαίνει, ὅτι τὸ οὕτως ἐξ ἀνάγκης, ὡς εἰ μὴ κινοῖτο, μὴ κινεῖν. ἐξ οὗ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὁποῖόν ἐστι, δῆλον, ὅτι οὐκ ἀνάγκη, εἰ μὴ κινοῖτο, μὴ κινεῖν, ἀλλὰ δυνατὸν κινεῖν τὸ τοιοῦτον καὶ μὴ κινεῖσθαι. δείκνυσι δέ, ὅτι οὐδὲ ἐξ ἀνάγκης, τουτέστιν οὐδὲ καθ’ αὑτὸ κινούμενον, τὸ κινοῦν κινεῖ, διελὼν τὸ καθ’ αὑτὸ κινούμενον καὶ οὕτω κινοῦν εἴς τε τὰ τὸ αὐτὸ εἶδος τῆς κινήσεως, ἣν κινεῖ, κινούμενα (οἷον τὸ θερμαῖνον καὶ αὐτὸ θερμαίνεσθαι καὶ τὸ ὑγιάζον ὑγιάζεσθαι καὶ τὸ φέρον φέρεσθαι) καὶ εἰς τὰ μὴ τὸ αὐτό, ἀλλ’ ἕτερον (οἷον τὸ ὑγιάζον φέρεσθαι, τὸ δὲ φέρον αὐξάνεσθαι), καὶ δείξας ἄμφω ταῦτα ἀδύνατα, ἔχει λοιπὸν συνηγμένον, ὅτι οὐδὲ καθ’ αὑτὰ πάντως κινούμενα τὰ κινοῦντα κινεῖ. τὸ δὲ ἀλλὰ φανερὸν ὅτι ἀδύνατον προηγουμένως μὲν ἐπῆκται τῷ κατὰ ταὐτὸν εἶδος λέγοντι κινεῖν τε καὶ κινεῖσθαι τὸ κινοῦν, ὡς δῆλον ἐκ τοῦ δεῖ γὰρ μέχρι τῶν ἀτόμων διαιροῦντα λέγειν καὶ τῶν ἐφεξῆς, ἅπερ ἐπὶ τῶν κατὰ ταὐτὸν εἶδος τῆς κινήσεως κινούντων τε καὶ κινουμένων ἁρμόττει. διὰ μέσου δὲ τούτου τὸ ἀδύνατον δείξει καὶ τῷ κατ’ ἄλλο μὲν εἶδος κινοῦντι, κατ’ ἄλλο δὲ κινουμένῳ. δείξει γάρ, ὅτι καὶ τοῦτο ἐλεύσεται ἐπὶ τὸ κατὰ ταὐτὸν εἶδος κινοῦν τε καὶ κινούμενον. τὸ δὲ ἄτοπον τοῦ κατὰ ταὐτὸν εἶδος κινεῖν τε καὶ κινεῖσθαι ἐπὶ τῶν ἀτόμων μάλιστα φαίνεσθαί φησιν. εἰ γὰρ τὸ διδάσκον γεωμετρεῖν τὸ αὐτὸ τοῦτο, ὃ διδάσκει, μανθάνει, καὶ τὸ ῥιπτοῦν, ὅτε ῥιπτεῖ τὸν αὐτὸν τρόπον τῆς ῥίψεως ῥιπτεῖται, ἕπεταί τι ἄτοπον τὸ τὰ ἐναντία ἅμα εἶναι, ὃ μετ’ ὀλίγον ἐπάγει. εἰ γὰρ διδάσκων ἅμα καὶ μανθάνει τὸ αὐτό, | ἔχει τε ἅμα ἐπιστήμην τοῦ αὐτοῦ καὶ οὐκ ἔχει, καὶ [*](285v) τὸ ῥιπτοῦν ἅμα καὶ ῥιπτούμενον κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος ἐνεργείᾳ τε ἅμ ἔσται καὶ δυνάμει· τὸ μὲν γὰρ ῥιπτοῦν ἐνεργεῖ κατὰ τὸ εἶδος, τὸ δὲ ῥιπτούμενον πάσχει, καὶ τὸ μὲν ῥιπτικόν ἐστι, τὸ δὲ ῥιπτόν. μέχρι δὲ τῶν ἀτόμων εἶπεν δεῖν διαιροῦντα λέγειν οὐ τῶν κυρίως λεγομένων [*](9 τῶι AF: τὸ aM 20 αὔξεσθαι Arist. vulg., sed αὐξάνεσθαι etiam ΕΚ 29 post ἄτοπον add. ἐπὶ a)
p. 257a 3 Εἰ δὲ οὕτω μὲν μή, ἄλλο δὲ ἐξ ἄλλου γένους ἕως τοῦ ὧν τὸ μὲν μὴ ἔχειν, τὸ δὲ ἔχειν ἐπιστήμην ἀναγκαῖον.
Ἐνδειξάμενος ἐκ τῶν παραδειγμάτων τὸ ἑπόμενον ἄτοπον τῇ ὑποθέσει τῇ λεγούσῃ πᾶν τὸ κινοῦν κινεῖσθαι κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος ὃ κινεῖ, καὶ μέλλων μετ’ ὀλίγον κοινὸν τὸ ἄτοπον ἐπάγειν, ἐπὶ τὸ ἕτερον τμῆμα μετέβη τὸ λέγον κινεῖσθαι μὲν πᾶν τὸ κινοῦν, μὴ τὴν αὐτὴν δὲ κίνησιν ἣν κινεῖ, ἀλλὰ ἄλλην· οἷον εἰ τὸ μὲν Α ὑπὸ τοὐ Β φέροιτο, τὸ δὲ Β φέρον τὸ Α αὔξοιτο ὑπὸ τοῦ Γ, τὸ δὲ Γ αὖξον τὸ Β ἀλλοιοῖτο ὑπὸ τοῦ Δ, καὶ τὸ Δ ἄλλην τινὰ κίνησιν ὑπ’ ἄλλου κινοῖτο. καὶ δείκνυσιν, ὅτι καὶ αὕτη ἡ ὑπόθεσις εἰς τὴν πρὸ αὐτῆς μεταβήσεται τὴν λέγουσαν πᾶν τὸ κινοῦν κινεῖσθαι τὴν αὐτὴν κίνησιν ἣν κινεῖ. προάγει δὲ τὸν λόγον ἐπ’ ἀξιώματι τῷ λέγοντι, πεπερασμένα εἶναι καὶ οὐκ ἄπειρα τὰ τῆς κινήσεως εἴδη· ἐν τρισὶ γὰρ ἦσαν αἱ κινήσεις, τόπῳ καὶ ποιῷ καὶ ποσῷ, καὶ ἐν ἑκάστῳ δὲ τούτων τὰ ὡς εἴδη ἄτομα πεπερασμένα· οὐ γὰρ ἄπειρα τὰ εἴδη τῶν κατὰ τόπον κινήσεων οὔτε τῶν ἀψύχων οὔτε τῶν ἐμψύχων· ὡρισμένοι γὰρ οἱ τόποι, εἴπερ γε ἕξ, καὶ ἔτι τῶν ζῴων αἱ φοραὶ τῶν μὲν πτῆσις καὶ νεῦσις, τῶν δὲ πεζῶν βάδισις, ἕρψις, εἴλυσις καὶ τὰ τοιαῦτα· ὡρισμέναι δὲ καὶ αἱ ἀλλοιώσεις, εἴπερ καὶ αἱ ποιότητες· αὗται δέ, εἴπερ αἰσθηταί· αἱ δὲ αἰσθήσεις γνώσεις πεπερασμένων· ἀλλὰ μὴν καὶ αἱ αὐξήσεις, ὅτι οὐκ ἣν ἐπ’ ἄπειρον αὔξεσθαι. τὸ οὖν Δ τὸ κινοῦν τὸ Γ ἤτοι οὐκέτι κινηθήσεται, εἰ ταῦτα εἴη μόνα τὰ εἴδη τῆς κινήσεως τῷ δεῖν τὸ κινοῦν ἄλλο εἶδος κινήσεως κινεῖσθαι, παρ’ ἣν αὐτὸ κινεῖ, μηκέτι δὲ εἰς ἄλλο εἶδος εἶναι μετάβασιν παρὰ τὰ εἰλημμένα, καὶ οὕτως ἢ κινήσει μὴ κινούμενον ἢ οὐδὲ κινήσει, μὴ κινοῦντος δὲ τούτου, οὐδὲ τὰ μετ’ αὐτὸ ἀν’ κινοῖτο, καὶ οὕτω πάλιν ἀναιρεθήσεται ἡ κίνησις. ἢ εἰ χρὴ αὐτὸ κινεῖσθαι, ἵνα κινῇ, κινηθήσεταί τινα κίνησιν, ἣν τὰ πρὸ αὐτοῦ κινεῖται, καὶ ἀνακάμψει πάλιν ἐπὶ τὰ αὐτὰ εἴδη τῆς κινήσεως· ὥστε τὸ Δ ἀλλοιοῦν τὸ Γ δεήσει φέρεσθαι, ἄν οὕτω τύχῃ, ὑπό τινος ἄλλου τοῦ E. ἀλλὰ τὸ τὸ ἀλλοιοῦν φέρεσθαι λέγειν πάλιν ταὐτόν ἐστι ποιεῖν τῷ τὸ κινοῦν τι τὸ αὐτὸ εἶδος λέγειν τῆς κινήσεως ἅμα κινεῖν τε καὶ κινεῖσθαι· τὸ γὰρ Α τὸ πρῶτον φερόμενον οὐδὲν μᾶλλον ὑπὸ τοῦ Β τοῦ προσεχῶς αὐτὸ κινοῦντος κινεῖται ἢ ὑπὸ τοῦ E τοῦ πρώτου, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον ὑπ’ ἐκείνου. δέδεικται γάρ, ὅτι τὸ [*](5 γὰρ καὶ a 6 El δὲ (ut Arist. E2) AFM: εἰ a: ἡ Arist. vulg. et Ε1 21 ante καὶ ἔτι iterat καὶ ἔτι τῶν ζώων αἱ διαφοραὶ (sic), εἴπερ γε ἐξ a 22 εἴλυσις Α: εἵλυσις a: εἵλησις F: ἤλυσις M 24 καὶ αἱ F: καὶ aAM 36 κινεῖται aM: κινεῖ AF)
p. 257a 14 Ἕτι δὲ μᾶλλον τούτων ἄλογον ἕως τοῦ ἢ αὐτὸ ἢ ἑαυτὸ κινήσει.
Δείξας πρῶτον ἀπὸ τῶν τῆς κινήσεως τρόπων τοῦ τε κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τοῦ καθ’ αὑτό, καὶ τούτου τῶν τε κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος κινούντων τε καὶ κινουμένων καὶ τῶν καθ’ ἕτερον, ὅτι ἀδύνατόν ἐστι πᾶν τὸ κινοῦν ὑφ’ ἑτέρου καὶ αὐτὸ κινούμενον κινεῖν, νῦν ταὐτὸ τοῦτο καθολικώτερον δείκνυσι, καὶ διὰ τοῦτο μᾶλλον ἄλογον φαίνεσθαι τὸ οὕτω δεικνύμενόν [*](4 ante φερόμενον duae lift, crasae A 6 καταυτὸν Α, corr. A1 17 καὶ om. beue F 19 λέγει AM: λέγοι aF vciisimiliter 31 ἡ altcruui om. cum Aristotele a et cf. infra p. 1232,8.9 33 τρόπον a, in τρόπων corr. A1)
“ Δεδειγμένου δὲ τοῦ μήτε κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος ἀεὶ κινούμενον τὸ κινοῦν κινεῖν μήτε καθ’ ἕτερον, εἵπετο, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον εἶναι, εἴπερ ἀνῄρηται τὸ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπὸ κινουμένου κινεῖσθαι. ὁ δὲ τοῦ τὸ οὐδέπω λαμβάνει, ὡς μὴ προηγουμένως αὐτὸ δείξας.’’ μήποτε δὲ τοῦ μὴ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον τὸ κινοῦν κινεῖν δεδειμένου, ἀλλ’ οὐχὶ τοῦ μὴ ὑπὸ κινουμένου ἁπλῶς, ἕπεται οὐχὶ τὸ ἀκίνητον μόνως εἶναι τὸ πρώτω κινοῦν, ἀλλ’ ἢ ἀκίνητον ἢ αὐτοκίνητον, ᾧ καὶ αὐτὸς προελθὼν ἐπέστησεν ὁ Ἀλέξανδρος. ἀπορήσοι δὲ ἄν τις, ὡς οἶμαι, τὴν τῶν στοιχείων μεταβολὴν ὁρῶν, πῶς ἀδύνατον τὸ τὸ κινούμενον ὑπὸ κινουμένου ἔξωθεν καὶ αὐτοῦ κινεῖσθαι· τὸ γὰρ γινόμενον πῦρ ὑπὸ πυρὸς γίνεται καὶ αὐτοῦ τὴν γένεσιν ἔχοντος ἐξ ἄλλου πυρὸς ἢ ὑπὸ ἀέρος παρατριβομένου καὶ ἐξαπτομένου. καὶ γὰρ δέδεικται ἐν τῇ Περὶ γενέσεως, ὅτι ἐξ | ἀλλήλων ἀεὶ γίνεται τὰ στοιχεῖα ἀνακυκλούμενα. ὥστε τὸ κινούμενον [*](286v) πᾶν ἐν τοῖς ὑπὸ σελήνην ὑπὸ κινουμένου καὶ αὐτοῦ ἔξωθεν κινεῖσθαι, ἐπ’ ἄπειρον ἀεὶ κατὰ κύκλον προιούσης τῆς τοιαύτης κινήσεως, ὥσπερ καὶ τῆς γενέσεως, κἄν πεπερασμένα ᾖ τὰ τῆς κινήσεως εἴδη. μήποτε οὖν ῥητέον πρὸς ταῦτα, ὅτι νῦν ὁ λόγος οὐ τὸ ὑλικὸν αἴτιον τῆς γενέσεως ζητεῖ, καθ’ ὃ ἐξ ἀλλήλων γίνεται, ἀλλὰ τὸ ποιητικόν, καθ’ ὃ ὑπ’ ἀλλήλων. τὸ οὖν γινόμενον πῦρ ὑπὸ πυρὸς ἤδη ὄντος καὶ οὐ γινομένου πυρὸς γίνεται, ὥστε οὐχ ὑπὸ κινουμένου ἔξωθεν κινεῖται, τὸ δὲ ὑπὸ τοῦ παρατριβομένου ἀέρος ἐξαπτόμενον πῦρ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ οὐ καθ’ αὑτὸ γίνεται· πᾶν γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ ποιοῦν ὅμοιον ἑαυτῷ ποιεῖ τὸ γινόμενον.
p. 257 a 27 Ἀλλὰ μὴν καὶ εἴ γε δέοι σκοπεῖν ἕως τοῦ λαβοῦσιν ἄλλην ἀρχήν.
Δείξας ὅτι τὸ πρῶτον κινοῦν ἢ ἀκίνητον ἢ αὐτοκίνητον εἶναι ἀνάγκη, εἴπερ μὴ ἀεὶ ὑπὸ κινουμένου ἔξωθεν κινεῖται τὸ κινούμενον, νῦν τέως ὅτι τὸ αὐτοκίνητον ἀρχὴ κινήσεως ἐστιν ἤπερ τὸ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον καὶ [*](8 ἀλλὰ στήσεται aA1 M: om. AF 21 Περὶ γενέσεως] Β 5. 332b30sqq. 26. 27 ζητεῖ τῆς γενέσεως aM 29 τὸ δὲ A2F: τὸ AMF: καὶ τὸ a 34 post ἀρχὴν lemma in AFM omissum εἴ τι κινεῖ αὐτὸ αὐτό, πῶς κινεῖ καὶ τίνα τρόπον continual a 37 post αὐτοκίνητον desideres μᾶλλον)
p. 257a33 Ἀναγκαῖον δὴ τὸ κινούμενον ἅπαν ἕως τοῦ ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον καθ’ αὑτὸ συνεχές.
Ἐν τῷ πέμπτῳ ταύτης τῆς πραγματείας ἔδειξεν, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον καθ’ αὑτὸ συνεχές τέ ἐστι καὶ διαιρετόν. ἐδείχθη δὲ τῷ τὸ κινούμενον μήτε ἐν τούτῳ εἶναι, εἰς ὃ κινεῖται, μήτε ἐν τούτῳ ἔτι, ἐξ οὗ κινεῖται, ἀλλὰ τὸ μέν τι αὐτοῦ ἐν τούτῳ, τὸ δὲ ἐν ἐκείνῳ, τὸ δὲ τοιοῦτον διαιρετόν. τοῦτο οὖν ἀρχὴν νῦν ποιεῖται τῆς περὶ τοῦ αὐτοκινήτου ζητήσεως. ἔνεστι δὲ καὶ ἐντεῦθεν συλλογίζεσθαι, ὅτι ἐπειδὰν μὲν ἐν τοῖς Περὶ φύσεως εἰρῆσθαί τι αὐτῷ λέγῃ, τὰ πέντε λέγει τὰ πρῶτα τῆσδε τῆς πραγματείας βιβλία· ἐπειδὰν δὲ ἐν τοῖς Περὶ κινήσεως, τὰ τρία ἄν λέγοι τὰ τελευταῖα.
p. 257b2 Ἀδύνατον δὴ τὸ αὑτὸ κινοῦν ἕως τοῦ καὶ ὑγιάζοι καὶ ὑγιάζοιτο τὴν αὐτὴν ὑγείαν.
῾Ο μὲν οὖν Εὔδημος προιστορήσας, ὅτι τὸ αὑτὸ κινοῦν ὑπὸ Πλάτωνος διεδόθη, διαιρεῖ πρῶτον τοὺς τρόπους, καθ’ οὓς ἐνδέχεταί τι αὐτοκίνητον [*](10 προτέρου aF 15. 16 πέμπτῳ βιβλίῳ] E 4. 228a20sqq. 24 καθ’ αὑτὸ κ. ex Ar. a 25 πέμπτῳ] cf. ad v. 15. 16 27 ἔτι om. Α, seel suppl. Α1 34 αὑτὸ ex αὐτὸ corn. Α: αὐτὸ FM: αὐτὸ αὑτὸ ex Arist. a 35 ὑγίειαν aM 36 οὖν om. a Εὔδημος] fr.78 p. 102,6Sp.)
“Τῷ δὲ ἓν ὄν προσέθηκεν ὁ Ἀριστοτέλης τὸ καὶ ἄτομον τῷ εἴδει, ἤτοι, ὥς φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, καὶ αὐτὸ ἐπὶ τοῦ κινουμένου λεγόμενον, ὥσπερ καὶ τὸ ἓν ὄν, ὡς ἴσον δυνάμενον τῷ ἓν τὸ ἐν ἀτόμῳ εἴδει· τὸ γὰρ ἐν ἀτόμῳ εἴδει ὂν κατὰ ἀριθμόν ἐστιν ἕν. ἢ τὸ μὲν ἐπὶ τοῦ κινουμένου εἴρηται, τὸ δὲ ἄτομον τῷ εἴδει ἐπὶ τῆς κινήσεως, ἵνα ᾖ τὸ ἑξῆς· κινήσει καὶ κινηθήσεται ἅμα ἓν ὂν τὴν αὐτὴν φορὰν καὶ ἄτομον τῷ εἴδει.” ταῦτα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέγοντος μήποτε ἄμεινον ἄμφω τό τε ἓν ὂν καὶ τὸ ἄτομον τῷ εἴδει, ἐφ’ ὅλου τοῦ αὐτοκινήτου ἀκούειν, τὸ δὲ ἄτομον τῷ εἴδει δηλοῦν, ὅπως εἴρηται τὸ ἓν ὄν, ὅτι οὐκ ἀριθμῷ ἓν ἀλλ’ εἴδει ἕν, τοῦ ἀτόμου ἀντὶ τοῦ ἑνὸς εἰλημμένου. τὸ γὰρ ὅλον φέρον ἑαυτὸ καὶ ὅλον φερόμενον, καὶ ἀλλοιοῦν καὶ ἀλλοιούμενον τῷ εἴδει ἐστὶν ἕν, ἀλλ’ οὐχὶ τῷ ἀριθμῷ, ὡς ὁδὶ ὁ χαμαιλέων, εἰ τύχοι, ὁ ἄτομος ἑαυτὸν χρωματίζων. ἐφιστάνω δὲ καί, πῶς ὁ Ἀλέξανδρος τὸ ἐν ἀτόμῳ εἴδει ὂν κατὰ ἀριθμὸν ἓν εἶναί φησι. τὸ μὲν γὰρ ῾ἐν ἀτόμῳ’ τὸ ἓν σημαίνειν ὁμολογῶ, ἄλλο μέντοι φημὶ τὸ κατ’ ἀριθμὸν ἓν εἶναι καὶ ἄλλο τὸ κατὰ ἕδος, καὶ ἀσφαλῶς τὸν Ἀριστοτέλη δηλῶσαι, πῶς εἶπεν τὸ ἓν ὄν, ὅτι οὐ κατ’ ἀριθμόν, [*](2. 3 τὸ ἑτέρωι Α: τῷ ἑτέρῳ aFM 6 γε om. a 7 προέλαβε aF 8 λέγῃ] p. 257b 28 10 τῶν τρόπων aM: τὸν (sed corr.) τρόπων A1: τρόπον F 12. 13 φέροι et φέροιτο mutant Arist. codd. vnlg. et Simplicius infra p. 1249,27, sed consentit Ε 16 Εὔδημος] fr. 78 p. 102,26 Sp. 17 ὅλον alteruin male om. F 24 ὁ om. a 25 aut τῶ ἑνὶ τὸ aut τὸ ἓν τῷ comoTendum videtur 28 κινήσεται a ἄμ om. a)
p. 257b6 ἔτι διώρισται ὅτι κινεῖται τὸ κινητὸν ἕως τοῦ τὸ μὲν ἄρ κινεῖ τὸ δὲ κινεῖται τοῦ αὐτὸ αὑτὸ κινοῦντος.
῾Υποδείξας ἀπεμφαίνοντα τὸν λόγον τὸν λέγοντα ὅλον τι ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ κινεῖσθαι νῦν ὅτι καὶ ἀδύνατόν ἐστι τοῦτο, ὡς προεῖπεν, ἀποδείκνυσι. δείκνυσι δὲ αὐτὸ τῷ τῆς κινήσεως ὁρισμῷ προσχρώμενος καὶ τῷ τοῦ κινουμένου. κινούμενον γάρ φαμεν τὸ κινητὸν καὶ ἔτι ἐν τῷ δυνάμει ὂν καὶ εἰς ἐντελέχειαν βαδίζον τὴν τελείαν, ἐπειδὴ ἡ κίνησις, κἂν ἐντελέχεια τοῦ κινητοῦ ᾖ, ἀλλὰ ἀτελὴς ἐντελέχεια ὡς ἔτι ἐν τῷ δυνάμει ὄντος τοῦ κινουμένου, τὸ μέντοι κινοῦν ἐνεργείᾳ ‘ἔστιν ἤδη. τὸ γὰρ θερμαῖνον θερμὸν εἶναι χρὴ κατ’ ἐνέργειαν, καὶ τὸ μεταδιδὸν ἄλλῳ τινός, ὅπερ αὐτὸς γεννᾶν εἶπεν, αὐτὸ πρότερον ἔχειν ἐκεῖνο, οὗ μεταδίδωσι. τούτων οὖν ἐναργῶν ὄντων, ἐὰν ὅλον τι ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ θερμαίνηται, καθ’ ὅσον μὲν θερμαίνει, θερμὸν ἤδη ἐστὶν ἐνεργείᾳ, καθ’ ὅσον δὲ θερμαίνεται καὶ ἐπὶ τὸ θερμὸν εἶναι βαδίζει, δυνάμει μόνον ἔχον τοῦτο τέως οὔπω θερμόν ἐστιν, ὥστε ἅμα τὸ αὐτὸ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ θερμὸν ἔσται καὶ οὐ θερμόν, ὅπερ ἀδύνατον, εἴπερ ἀδύνατόν ἐστι τὸ τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν. ὡς δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ θερμοῦ οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κινήσεων, ἐφ’ ὧν τὸ κινοῦν συνώνυμον ἴσχει ἑαυτῷ τὸ κινούμενον, οἷον τὸ φέρον φέρεσθαι ποιεῖ καὶ τὸ αὖξον αὔξεσθαι καὶ τὸ ἐπιστῆμον ποιεῖ ἐπιστῆμον, ἀνάγκη τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν, εἰ αὐτό τι ὑφ’ ἑαυτοῦ κινοῖτο. εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, ἀδύνατόν τι ὅλον ὑφ’ ὄλου ἑαυτοῦ κινεῖσθαι. συνάγεται δὲ καὶ ἐν δευτέρῳ σχήματι τὸ ἀδύνατον οὕτω · πᾶν τὸ κινούμενον, καθ’ ὃ κινεῖται, ἀτελές· οὐδὲν κινοῦν, καθ’ ὃ κινεῖ, ἀτελές· οὐδὲν ἄρα κινοῦν, καθ’ ὃ κινεῖ, κινεῖται. προαγαγὼν δὲ ἐπὶ τοῦ θερμοῦ τὸν λόγον ὁ Ἀριστοτέλης ἐπήγαγεν ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, ὅσων τὸ κινοῦν ἀνάγκη ἔχειν τὸ συνώνυμον, τουτέστιν εἰς συνώνυμον αὑτῷ ἄγειν τὸ κινούμενον ὑπ’ αὐτοῦ, οἷον τὸ θερμαῖνον θερμὸν ὂν θερμὸν ποιεῖν τὸ θερμαινόμενον καὶ τὸ διδάσκον ἐπιστῆμον ὂν ἐπιστῆμον ποιεῖν τὸ διδασκόμενον. τοῦτο δὲ λέγει, ἐπεὶ μὴ πάντα τὰ ποιοῦντα ὅμοια αὑτοῖς ποιεῖ· ἡ γὰρ μάστιξ τοὺς μώλωπας ποιεῖ οὐκ ἔχουσα αὐτὴ μώλωπας.
[*](1 ἐσήμανεν FM : ἐσήμαινεν aA εἰπών] c. 5. p. 256b 34 8 τε om. a 9 κινητὸν a: κινητικὸν AFM 12 προεῖπεν] p. 257b1 26 supra οἶον add. εἰ A2 36 ποιεῖ aF)Διαιρεῖ δὲ ὁ Θεόφραστος ἐν τρίτῳ τῶν Φυσικῶν ἢ Περὶ Φανοῦ τὰ [*](287r) γινόμενα οὕτως· “ἢ γὰρ ὑπὸ ὁμοίου γίνεται, φησίν, ὡς ἄνθρωπος ὑπὸ ἀνθρώπου καὶ θερμὸν ὑπὸ θερμοῦ, ἢ ὑπὸ ἐναντίου, ὡς ὁρῶμεν τοὺς κεραυνοὺς καὶ τὰς ἀστραπάς· ὑπὸ γὰρ ψυχρότητος ἡ τούτου τοῦ πυρὸς ἐν τῷ ἀέρι γένεσις ἀθροίζοντος εἰς ἓν τὸ ἐν αὐτοῖς θερμὸν καὶ ἐκπυροῦντος. ἢ τρίτον ὑπὸ ἐντελεχείᾳ ὅλως ὄντος, ὡς καὶ ὁ μώλωψ· ὑπὸ γὰρ ἐντελεχείᾳ οὔσης τῆς μάστιγος γίνεται, οὔτε δὲ ὁμοίας ἔτι οὔτε ἐναντίας τῷ γινομένῳ. καὶ τὰ ὑπὸ τοῦ ἡλίου δέ, φησί, γινόμενα ὑπὸ ἐντελεχείας γίνεται· καὶ γὰρ αὐτὸς οὕτε ὅμοιος οὔτε ἐναντίος τοῖς γινομένοις ὑπ’ αὐτοῦ.’’ ἐφιστάνει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι ὑπὸ ἐντελεχείας λέγεται γίνεσθαι τὰ ὑπὸ τῆς μάστιγος ἀντὶ τοῦ ὑπὸ ἐνεργείας καὶ πληγῆς, καὶ δῆλον δὲ ὅτι καὶ τὰ ἄλλα πάντα τὰ γινόμενα ὑπὸ ἐντελεχείας γίνεται, εἴτε τὸ ἐνεργείᾳ εἶναι, ὅ ἐστιν, εἴτε τὴν ἐνέργειαν δηλοῖ ἡ ἐντελέχεια. μήποτε οὖν ὡς τῶν μὲν ἄλλων καὶ ἰδίῳ τινὶ χαρακτῆρι κρατουμένων, τούτων δὲ μόνον τὸ ἐνεργεῖν ἐχόντων, οὕτως ὠνόμασεν αὐτά. ἐφιστάνειν δὲ ἀξιῶ τῇ τῶν ποιούντων καὶ γινομένων διαιρέσει, μήποτε πάντα τὰ καθ’ αὑτὸ ποιοῦντα καὶ γινόμενα φυσικῶς ὅμοια ποιεῖ καὶ ὅμοια γίνεται. ἐκ μὲν γὰρ τῶν ἐναντίων ὡς ἐξ ὕλης γίνεται πάντως τὰ γινόμενα, ὑπὸ δὲ τῶν ἐναντίων ὡς ὑπὸ ποιητικῶν αἰτίων οὐδὲν | γίνεται καθ’ αὑτό. δρᾷ μὲν γὰρ εἰς ἄλληλα [*](287v) τὰ ἐναντία, γίνεται δὲ οὐ τὸ ἐναντίον ὑπὸ τοῦ ἐναντίου, ἀλλὰ τὸ ὅμοιον. καὶ τοῦτο καὶ τῷ Ἀριστοτέλει δοκεῖ ἐν πρώτῳ τῆς Περὶ γενέσεως γράφοντι οὕτως· “διὸ καὶ εὔλογον ἤδη τό τε πῦρ θερμαίνειν καὶ τὸ ψυχρὸν ψύχειν, καὶ ὅλως τὸ ποιητικὸν ὁμοιοῦν αὑτῷ τὸ πάσχον· τό τε γὰρ ποιοῦν καὶ τὸ πάσχον ἐναντία ἐστί, καὶ ἡ γένεσις εἰς τοὐναντίον, ὥστε ἀνάγκη τὸ πάσχον εἰς τὸ ποιοῦν μεταβάλλειν.’’ καὶ τὸ πῦρ δὲ ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ κατὰ συμβεβηκὸς γίνεται καὶ οὐ καθ’ αὑτό· οὐ γὰρ καθ’ ὃ ψυχρὸν πυρός ἐστι ποιητικόν, ἀλλὰ καθ’ ὃ ψυχρὸν πυκνοῖ καὶ συνάγει τὰ τέως ἐσκορπισμένα πυρὰ καὶ παρατριβόμενα ἀλλήλοις ἔτι μᾶλλον ἐκπυροῦσθαι ποιεῖ, μεταβάλλοντα εἰς ἑαυτὰ τὰ πλησιάζοντα, καὶ ἡ μάστιξ δὲ καθ’ αὑτὸ μὲν ὅμοιον ἑαυτῇ τύπον ἐμποιεῖ τῷ μαστιζομένῳ, βιαίως ἐπωθοῦσα διὰ τὴν κίνησιν. οἱ δὲ μώλωπες κατὰ συμβεβηκὸς ἐπιγίνονται συχνῶν μικρῶν ἀγγείων ῥηγνυμένων καὶ χεομένου τοῦ αἵματος ἔνδον. εἰ οὖν ταῦτα ἀληθῆ λέγω, ἔοικεν ὁ Ἀριστοτέλης τὸ ὅσων τὸ κινοῦν ἀνάγκη ἔχειν τὸ συνώνυμον κινούμενον εἰπεῖν ἀντὶ τοῦ ῾ ὅσα καθ’ αὑτὸ κινεῖ’, ὡς ἀπὸ τεκμηρίου τοῦ συνωνύμου δηλῶν αὐτὸ καὶ ἐπὶ τούτων βουλόμενος τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν, εἴ τις αὐτό τι ὑφ’ ἑαυτοῦ λέγοι κινεῖσθαι, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς κινούντων τε καὶ κινουμένων. δείξας δέ, ὅτι ἀδύνατον αὐτοκίνητόν τι εἷναι οὕτως, ὡς ὅλον ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ κινεῖσθαι, [*](1 Θεόφραστος] fr. 16 p. 163 Wimmer 5 αὐτοῖς AFM: αὑτοῖς a: conicias αὐτῷ, scil. ἀέρι. (luamquam cf. Simplicii rationes v. 27.28 21 Περὶ γενέσεως] A 7. 324a9 ἱν 22 τό τε] τὸ a 23 ὁμοιοῦν ex Arist. a: ὅμοιοι (sic) Α: ὅμοιον FM post αὐτῷ add. ποιεῖν F 31 οἱ δὲ] οἱ δέ αι sic Α 33 ὁ cm. a δηλῶν a: δῆλον AFM)
p. 257b13 “Οτι δὲ οὐκ ἔστι τὸ αὐτὸ αὑτὸ κινοῦν οὕτως ἕως τοῦ ἐγγύτερον δὲ τὸ πορρώτερον τοῦ κινουμένου τῆς ἀρχῆς ἢ τὸ μεταξύ.
Συμπερανάμενος ἱεῖ ἔστι τι αὐτοκίνητον, ἀνάγκη τὸ μέν τι αὐτοῦ κινεῖν, τὸ δὲ κινεῖσθαι’ δέδωκε πάλιν ἡμῖν καὶ τούτου τὴν διαίρεσιν ἐννοεῖν. εἰ γὰρ τὸ μέν τι κινεῖ τὸ δὲ κινεῖται, ἢ μέρος μὲν κινεῖ τὸ δὲ ὅλον κινεῖται, ἢ τὸ μὲν ὅλον κινεῖ μέρος δὲ κινεῖται, ἢ μέρος μέν τι κινεῖ, μέρος δὲ κινεῖται. διαιρεῖ δὲ καὶ τοῦτο ὁ Εὔδημος οὕτως· “τὸ γὰρ κινοῦν, φησί, μέρος ἢ ἀκίνητον ὂν κινήσει ἡ κινούμενον· ἀλλ’ εἰ μὲν ἀκίνητον, δέδεικται ὃ βουλόμεθα, ὅτι τὸ αὐτοκίνητον σύγκειται ἐκ κινουμένου καὶ ἀκινήτου τοῦ κινοῦντος. εἰ δὲ τὸ κινοῦν μέρος κινούμενον καὶ αὐτὸ κινεῖ, ἐπειδὴ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται καὶ τοῦτο ὑπό τινος κινηθήσεται, οὐκοῦν ἔξωθεν μὲν οὐχ οἷόν τε εἶναι τὸ κινοῦν αὐτό· οὐ γὰρ ἂν ἔτι ὑφ’ ἑαυτοῦ λέγοιτο κινεῖσθαι τὸ ὅλον, ἀλλ’ ὑπ’ ἄλλου τοὐ τὸ κινοῦν αὐτὸ μέρος κινοῦντος· ὑπό τινος ἄρα τῶν ἐν τῷ αὐτοκινήτῳ κινήσεται. ἢ οὖν ὑπό τινος τῶν ἑαυτοῦ μορίων κινήσεται τὸ κινοῦν μέρος ἢ ὑπὸ τοῦ κινουμένου. καὶ τοῦτο πάλιν τὸ κινοῦν ἢ ἀκίνητον ὂν κινεῖ, καὶ ἔσται τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον, ἢ κινούμενον· καὶ πάλιν ἢ ὑπὸ μέρους ἑαυτοῦ ἢ ὑπὸ τοῦ κινουμένου. ἀνταναιροῦντες δέ, φησὶν ὁ Εὔδημος, οὕτως ἥξομέν ποτε εἰς τὰ πρώτως κινοῦντα· ταῦτα δὲ ἦν, ἃ μὴ τινὶ ἐκίνει, ἀλλ’ ὅλα ὅλοις· οὐ γὰρ ἐνδέχεται τὴν ἀνταναίρεσιν ἄπειρον εἶναι· οὐ γὰρ ἂν κινοῖντο μὴ ὄντος πρώτου. δέδεικται δέ, ὅτι ὅλον ὑπὸ ὅλου ἀδύνατον κινεῖσθαι ἑαυτοῦ· ὥστε ἀνάγκη τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον ὂν κινεῖν.’’ οὕτω μὲν οὗν ὁ Εὔδημος διαιρεῖ· ὁ δὲ Ἀριστοτέλης πρῶτον ἀναιρεῖ τὸ μόριον μέν τι κινεῖν, μόριον δέ τι κινεῖσθαι οὕτως, ὥστε καὶ τὸ κινούμενον κινεῖν πάλιν τὸ κινοῦν αὐτὸ καὶ τὸ κινοῦν κινεῖσθαι ὑπὸ τοῦ κινουμένου ὑπ’ αὐτοῦ· συμβαίνει γὰρ οὕτως ἑκάτερον ὑφ’ ἑκατέρου κινεῖσθαι ὑπό τε τοῦ κινουμένου ὑπ’ αὐτοῦ καὶ ὑφ’ ἑαυτοῦ. εἰ γὰρ τὸ Α κινεῖ τὸ Β, τὸ δὲ Β κινεῖ τὸ Α, καὶ ὑφ’ ἑαυτοῦ ἄρα κινεῖται τὸ Α καὶ μᾶλλον ἢ ὑπὸ τοὐ Β· μᾶλλον γὰρ ὑπὸ τοῦ πρώτου κινοῦντος κινεῖται τὸ κινούμενον ἢ ὑπὸ τοῦ προσεχοῦς, ὡς δέδεικται πρότερον. ταύτην οὖν ἐλέγχει τὴν ὑπόθεσιν ὁ Ἀριστοτέλης πρώτην εἰς ἀδύνατον ἀπάγων αὐτὴν τὸ μηδὲν ἔσεσθαι πρῶτον κινοῦν, ὡς τὸ μὲν εἶναι κινοῦν αὐτῶν, τὸ δὲ κινούμενον ὑπ’ ἐκείνου. [*](1 καὶ cm. a 3 τὸ om. et κινεῖν Arist. vulg., sed κινοῦν ΕΚ 6 εἰ AF: ὡς εἰ M: om. a 9 ἢ μέρος — κινεῖται (10) cm. a 10 Εὔδημος] fr. 79 p. 103,22 Sp. 13 κινοῦν] κινούμενον a 16 τοῦ τὸ] του F 17 ἣ οὖν a: εἰ οὖν AFM 21 ἥξωμεν a 23 κινοῖντο aAM: κινοῖτο F Spengel 27 κινεῖν a corr. A1: κινεῖ A1FM 29 οὕτως, ω ex ο corr. Α1 33 πρότερον] c. 5. 256a10 34 πρώτην om., sed suppl. Α1)
p. 257b20 ἔτι οὐκ ἀνάγκη τὸ κινοῦν κινεῖσθαι, εἰ μὴ ὑφ’ αὑτοῦ ἕως τοῦ τὸ δὲ κινοῦν ἀκίνητον.
Δεύτερον ἐπιχείρημα δεικνύον, ὅτι τὸ αὐτοκίνητον οὐκ ἄν εἴη τοιοῦ- [*](1 εἰ addidi κινεῖ A1: κινεῖν aA2FM 3. 4 εὑρεθήσεται a 9 μὲν, ὧι A1: μὲν ὧ FM: del. lineola A2 (creilo relictum ex corrupta lectione τῷ ἐχομένῳ) δι’ ὁ a 18 κινοῦν (alterum) a: κινεῖν AFM 24 ἤπερ aA2FM: εἴπερ A1 26 δυεῖν A: δυοῖν aFM 28 τὸ δ’ αὐτὸ καὶ ἐπὶ omissa in AFM, sensui certe apta rest, a)
p. 257b23 ἔτι οὐκ ἀνάγκη τὸ κινοῦν ἀντικινεῖσθαι ἕως τοῦ εἴπερ ἀνάγκη ἀεὶ κίνησιν εἶναι.
Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα τὸ δεικνύον, ὅτι οὐκ ἀντικινεῖται ὑπ’ ἀλλήλων τὰ τοῦ αὐτοκινήτου μέρη, ἐφόδῳ μὲν χρῆται τῇ αὐτῇ, ὅτι οὐκ ἀνάγκη πᾶν τὸ κινοῦν ἀντικινεῖσθαι, εἴπερ δέδεικται, 〈ὅτι〉 τὸ πρώτως κινοῦν ἢ ἀκίνητον ὃν κινεῖ ἢ αὐτὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινούμενον. ὑπομιμνῄσκει δὲ τῆς αἰτίας ἡμᾶς, δι’ ἣν ἀπεδείχθη τοῦτο οὕτως ἔχον · δεῖ γὰρ εἶναι τὸ πρώτως κινοῦν ἢ ἀκίνητον ἢ αὐτοκίνητον, εἴπερ ἀνάγκη ἀεὶ κίνησιν εἶναι, ὡς δέδεικται πρότερον·. εἰ γὰρ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλο ὑπ’ ἄλλου ἔξωθεν κινούμενον ὑποθώμεθα, οὐκ ἔσται κίνησις· δεῖ γὰρ εἶναι τὸ πρῶτον κινοῦν, τῶν δὲ ἀπείρων οὐδέν ἐστι πρῶτον.
p. 257b25 Ἔτι ἣν κινεῖ κίνησιν κινοῖτο ἄν, ὥστε τὸ θερμαῖνον θερμαίνεται.
Δέδεικται πρότερον, ὅτι εἰ καθ’ αὑτό τι κινοῦν κινοῖτο, κατὰ τὸ αὐτὸ [*](5 ἀντικινεῖται Α 6 Β (alterum)] βݲ aA1M: αݲ A2F 7 οὕτω] οὐ τῶν F βݲ μὴ κινοῦν a. sensus: non, si sumatur movens B, proplerea etiam Α movehilur 14 ex τὸ corr. A1 26 ὅτι addidi, post κινοῦν a 27 κινεῖ] κινεῖν F ὑφ’ ἑαυτὸ A 30 πρότερον] c. 1. 251b 13 sqq. 31 ὑποθώμεθα AFM: ὑποθοίμεθα a 33 καὶ κινοῖτ’ a (ut Arist. vulg., sed καὶ om. ΕΚ) 35 πρότερον] c. 5. 256b30sqq.)
p. 257b26 Ἀλλὰ μήν, οὐδὲ τοῦ πρώτως αὐτὸ αὑτὸ κινοῦντος ἕως τοῦ | τῆς ὅλης ἄρα, τὸ μὲν κινήσει ἀκίνητον ὄν, τὸ δὲ [*](288v) κινηθήσεται.
Δείξας, ὅτι τῷ λέγοντι τὸ αὐτοκίνητον οὕτως, ὡς τῶν μερῶν αὐτοῦ κινούντων ἄλληλα συμβαίνει τὸ καὶ ἕκαστον τῶν τοῦ αὐτοκινήτου μερῶν αὐτοκίνητον λέγειν, καὶ τὰ ἑπόμενα ἄτοπα τῷ λόγῳ συναγαγὼν κατὰ πλείονας ἐφόδους, προστίθησι καὶ τοῦτο τοῖς προδεδειγμένοις καθόλου, ὅτι μὴ οἷόν τε αὐτοκίνητόν τι εἶναι οὕτως, ὡς ἕν τι μόριον αὐτοῦ ἢ πλείω αὐτὰ ἑαυτὰ κινεῖν. εἰ γὰρ εἴη τὸ ὅλον αὐτοκίνητον, καὶ ἔχοι ἢ ἓν μέρος αὐτοκίνητον ἢ πλείω, ἢ ὑπὸ τῶν αὐτοκινήτων ἐν αὐτῷ μερῶν κινήσεται, ἢ ὅλον ὑπὸ ὅλου. ἀλλ’ εἰ μὲν τῷ αὐτοκίνητόν τι μόριον ἔχειν τὸ ὅλον αὐτοκίνητόν ἐστι, τὸ μόριον ἄν ἐκεῖνο εἴη τὸ πρώτως αὐτοκίνητον, οὐ τὸ ὅλον· πίστις δὲ τούτου, ὅτι χωρισθὲν τὸ μόριον αὐτὸ μὲν αὐτοκίνητον ἔσται, τὸ δὲ ὅλον οὐκέτι. εἰ δὲ ὅλον ὑφ’ ὅλου κινεῖται, ἔχον ἐν ἑαυτῷ ἢ ἓν ἢ πλείω μόρια αὐτοκίνητα, ἦν μὲν εἰπεῖν, ὅτι ἀδύνατον δέδεικται τὸ ὅλον ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ κινεῖσθαι, ἵνα μὴ συνδράμῃ ἡ ἀντίφασις. νῦν δὲ οὐ τοῦτο πρόκειται, ἀλλὰ τὸ δεῖξαι, ὅτι ἀδύνατον τὸ ὅλον αὐτοκίνητον ἢ ἓν ἢ πλείω μέρη ἔχειν ἐν ἑαυτῷ αὐτοκίνητα. εἰ οὖν ὅλον ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ [*](8 οὐθὲν a 11 τὸ αὐτὸ | κινητὸν sic a 18. 19 Alexandri lectionem Aristotelis codici E obtrusit corrector (E2) 23 μόνως γὰρ οὕτως οἶόν τέ τι αὐτοκίνητον εἶναι, quod in lemmate om. Simpl. (sed cf. p. 1241,24), restituit a 24 κινούντων, οὐντων in ras., Α 35 κινεῖσθαι ἶνα] σθαι ἔνα om. Α: suppi. A1)
p.258a3 Ἔτι εἴπερ ἡ ὅλη αὐτὴ αὑτὴν κινεῖ, τὸ μὲν κινήσει αὐτῆς, τὸ δὲ κινήσεται. ἡ ἄρα ΑΒ ὑπ’ αὐτῆς τε κινηθήσεται καὶ ὑπὸ τῆς Α.
Ταύτην τὴν ῥῆσιν ὁ Ἀλέξανδρος ἔδοξέν μοι καινοπρεπῶς ἐξηγεῖσθαι· σκοπὸν μὲν γὰρ αὐτῆς εἶναί φησιν ἄλλο ἄτοπον προσθεῖναι τῷ ὅλον αὐτὸ αὑτὸ κινεῖν λέγοντι λόγῳ οὕτως ὡς ἑκάστου τῶν μερῶν αὐτοῦ αὐτοκινήτου ὄντος. τὸ δὲ ἄτοπον τοιοῦτον εἰ οὕτως ἔχει, δῆλον ὅτι τῶν μερῶν ἕκαστον ἐξ ἑαυτοῦ κινούμενον καὶ ἄλλο κινήσει· οὕτω γὰρ ἔσται τὸ ὅλον αὐτοκίνητον, εἰ καὶ ἄλληλα κινοίη τὰ μέρη αὐτοῦ ὄντα αὐτοκίνητα. εἰ γὰρ μὴ συμπράττοι τι ἀλλήλοις τὰ μέρη πρὸς τὴν κίνησιν, ἀλλ’ ἐφ’ ἑαυτῶν εἴη κινούμενα, οὐκ ἄν εἴη τὸ ὅλον αὐτοκίνητον, ἀλλ’ ἕκαστον τῶν [*](9 ὅλον] ὅλου a ἀνάγκη aF: ἀνάγκην AM IG συναγαγεῖν a 19 ἀκινήτου aM: ἁ ABBREV κινήτου A: αὐτοκινήτου F 31 τῳ] τὸ Α: corr. A1 36. 37 ἐφ’ ἑαυτῶν a: ἐφ’ ἑαυτὸν A: ὑφ’ ἑαυτῶν FM)
p. 258a5 ἐπεὶ δὲ κινεῖ τὸ μὲν κινούμενον ὑπ’ ἄλλου ἕως τοῦ [*](289r) ἢ θατέρου θάτερον.
῾Ο μὲν Ἀλέξανδρος ἱείς, φησίν, ὅτι τὸ αὐτοκίνητον ἔχει τὸ μέν τι κινοῦν ἀκίνητον, τὸ δὲ ὑπ’ ἐκείνου κινούμενον, διὰ τούτων δείκνυσιν, ἐκ τίνων ἀνάγκη συγκεῖσθαι τὸ αὐτοκίνητον, ὅτι ἐξ ἀκινήτου μέν, κινοῦντος δέ, καὶ κινουμένου ὑπὸ τούτου οὐκ ἐξ ἀνάγκης δὲ κινοῦντος,” ἐγὼ δὲ τί ταῦτα διαφέρει ἀλλήλων ἁπλῶς οὕτω λεγόμενα, οὐκ ἐφιστάνω. μήποτε οὖν τὸ πρότερον συντόμως εἰρημένον ἐξαπλοῖ νῦν ὁ Ἀριστοτέλης διελὼν πρῶτον εἰς τρία τὰ κατὰ κίνησιν ποιοῦντα ἢ πάσχοντα. ἐπειδὴ γὰρ δυεῖν ὄντων τούτων, τοῦ τε κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου, καὶ τὸ κινοῦν ἀκίνητον ὂν κινεῖ ἢ κινούμενον ὑπ’ ἄλλου, καὶ τὸ κινούμενον ἢ καὶ αὐτὸ κινοῦν κινεῖται ἢ οὐδὲν κινοῦν, δύο μὲν ἄκρα ἔσται τό τε κινοῦν ἀκίνητον ὂν καὶ τὸ κινούμενον μέν, μὴ κινοῦν δὲ ἕτερον, μέσον δὲ ἀμφοῖν καὶ κοινὸν τὸ κινούμενον μὲν ὑπ’ ἄλλου, κινοῦν δὲ ἕτερον· καὶ γὰρ καὶ ἐν τῷ κινοῦντι ἦν τὸ κινοῦν μετὰ τοῦ κινεῖσθαι καὶ ἐν τῷ κινουμένῳ ἦν τὸ κινούμενον μετὰ τοῦ κινεῖν. ταύτα οὖν τὰ τρία διαστησάμενος καὶ ἐπὶ μιᾶς ἐκθέμενος γραμμῆς δείκνυσιν, ἐν τίσι τούτων πρώτως ἐστὶ τὸ αὐτοκίνητον. ὅτι μὲν γὰρ ὅλον τὸ ΑΒΓ αὐτοκίνητόν ἐστι, δῆλον, εἴπερ ἔχει ἐν ἑαυτῷ [*](13 ὑφ’ ἑαυτοῦ M: ὑφ’ αὑτοῦ a 13. 14 ἀσφαλέστερον a 21 ἐπειδὴ (ut Arist. codd. FHIK) a 29 δυοῖν aF 32 κινοῦν alteiura om. Α: in mrg. suppl. Α1)
p. 258a21 Εἰ μὲν οὖν συνεχές ἐστι τὸ κινοῦν ἕως τοῦ ὥστε οὐδὲν κωλύει ἐν διαιρετοῖς δυνάμει πρώτως ἐνεῖναί τι.
Ἡ ἐν ἀρχῇ τῆς ὅλης ταύτης ῥήσεως λέξις ἡ λέγουσα εἰ μὲν οὖν συνεχές ἐστι τὸ κινοῦν, τὸ μὲν γὰρ κινούμενον καὶ τὰ ἑξῆς ἀκαταλληλότερον ἔχειν δοκεῖ τῷ Ἀλεξάνδρῳ· “ὡς γὰρ ἀνταποδώσων, φησί, τό ἱεῖ δὲ μὴ συνεχές’ οὕτως εἶπεν, οὐδὲν δὲ ἀνταποδίδωσι. μήποτε οὖν, φησί, τὸ λεγόμενον τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ μὲν οὖν συνεχές ἐστι τὸ κινοῦν, ἔτι ἄδηλον. ἐπεὶ μέντοι τὸ κινούμενον τὸ ἐν τῷ αὐτοκινήτῳ συνεχές ἐστι, δῆλον ὅτι τὸ πᾶν τὸ ἐκ τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου, ὅπερ ἐστὶ τὸ αὐτοκίνητον, αὐτὸ ἑαυτὸ κινεῖ.’’ οὕτω μὲν ὁ Ἀλέξανδρος. μήποτε δὲ ὡς ἐπὶ γραμμῶν ποιησάμενος τὴν ἀπόδειξιν, ἐξ ὑποθέσεως καὶ τὸ κινοῦν συνεχὲς λαμβάνει. δηλοῖ δὲ καὶ ἡ ἐπαγομένη ἀπορία, ὅτι συνεχὲς ὑπέθετο καὶ τὸ κινοῦν, λέγουσα· ἀπορίαν δὲ ἔχει, ἐὰν ἀφέλῃ τις ἢ τῆς Α, εἰ συνεχὲς μὲν τὸ κινοῦν ἀκίνητον δέ. βούλεται οὖν διὰ τοῦ νῦν λεγομένου τὸν τρόπον δεῖξαι τῆς τοῦ αὐτοκινήτου κινήσεως προειπών, ὅτι ἐκ κινοῦντος ἀκινήτου σύγκειται, καὶ ἐκ κινουμένου μέν, μὴ ἐξ ἀνάγκης δὲ κινοῦντος. καὶ τοῦτο πάλιν αὐτὸ βεβαιούμενος λέγει, ὅτι τοῦ μὲν κινουμένου ἐξ ἀνάγκης συνεχοῦς ὄντος, ὡς δέδεικται πρότερον, τοῦ δὲ κινοῦντος ὑποτιθεμένου συνεχοῦς, δῆλον ὅτι αὐτοκίνητον λέγεται, ὡς πᾶν αὐτὸ ἑαυτὸ κινοῦν. πᾶν δὲ αὐτό τι ἑαυτὸ κινεῖν λέγεται οὐ τῷ αὐτοῦ τι εἶναι τοιοῦτον μέρος, οἷον αὐτὸ αὑτὸ κινοῦν, ὡς ὑποτεθὲν πρότερον ἠλέγχθη οὐκ ἄρα οὕτως αὐτοκίνητον τὸ ζῷον, ὡς αὐτοκίνητον ἐν αὑτῷ τὴν ψυχὴν ἔχον), ἀλλ’ ὅλον κινοῦν αὐτὸ αὑτὸ καὶ ὅλον κινούμενόν τε καὶ κινοῦν, οὐ μέντοι καθ’ ὅλον ἑαυτὸ κινοῦν καὶ καθ’ ὅλον κινούμενον, ἀλλὰ τῷ αὐτοῦ τι εἶναι τὸ κινοῦν καὶ ἄλλο τὸ κινούμενον. οὐ γὰρ ὅλον κινεῖ τὸ ΑΒ οὐδὲ ὅλον κινεῖται, ἀλλὰ κινεῖ μὲν μόνον ἡ τὸ Α, [*](3 τῳ] τὸ Α 4 ἐν τῶι αὐτ’.] τῶι ex τὸ A1 12 πρώτως aM cf. p. 1246,11: πρώτοις AF τι AF (ut Arist. codd. EK): om. cum Arist. vulg. aM 14 μὲν, quod habent etiam ΕΚ codd. Arist., om. vulgata 22 ὅτι om. a 24 τὸ κινοῦν μέν collocat Aristoteles 27 λέγει aF: λέγει δέ AM 30 τι deleam 33 αὐτό om. a 36 ἡ ante τὸ ut bis 1245,1) om. aM: ἢ Α: recte F (scil. ἡ τὸ Α ἔχουσα γραμμή))
Εἰπὼν δέ, ὅτι τὸ αὐτοκίνητον οὐ τῷ μόριον ἔχειν ἑαυτὸ κινοῦν αὐτοκίνητόν ἐστιν, ἀλλὰ τῷ τὸ ὅλον εἶναι τοιοῦτον, ἐφεξῆς ἀπορεῖ πρὸς τὸ τὸ ὅλον αὐτοκίνητον εἶναι πρώτως. ἐὰν γὰρ ἀφέλῃ τις, φησίν, ἢ τῆς Α, εἰ συνεχὲς ὑποτεθείη τὸ κινοῦν, ἀκίνητον δέ, ἢ τῆς Β τῆς κινουμένης συνεχοῦς οὔσης ἢ καὶ ἀμφοῖν, δῆλον ὅτι <τῆς Α καὶ ἡ λοιπὴ ἆρα τῆς Α κινήσει ἡ τῆς Β κινηθήσεται ἢ οὔ; ἑκατέρως γὰρ ἄτοπον ὑπαντᾶν τι δοκεῖ. εἰ μὲν γὰρ μὴ κινεῖ ἢ μὴ κινεῖται μορίου ἀφαιρεθέντος τὸ λοιπόν, ἄτοπον, εἴπερ μὴ μόριον ἦν ἐν αὐτῷ τὸ κινούμενον, ἀλλὰ τὸ ὅλον. τοῦτο δὲ αὐτὸς παρῆκε διελεῖν καὶ ἐλέγξαι ὡς πρόχειρον ὄν. εἰ δὲ κινεῖ τὸ λοιπὸν τῆς Α ἢ κινεῖται τὸ λοιπὸν τῆς Β, οὐκ ἄν εἴη πρώτως ὑφ’ ἑαυτῆς κινουμένη ἡ ΑΒ, εἴπερ ἀφαιρεθείσης ἀπὸ τῆς ΑΒ ἔτι κινήσει ἑαυτὴν ἡ λοιπὴ ἡ μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν ΑΒ. ταύτῃ δὲ τῆ ἐπιχειρήσει καὶ ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ κατὰ τὴν ἀρχὴν ἐχρήσατο, βουλόμενος δεῖξαι ὅτι τὸ αὐτοκίνητον ὑπό τινος κινεῖται. λαβὼν γὰρ ὡς ἐναργὲς τὸ τὸ ἱστάμενον τῷ ἄλλο παύσασθαι κινούμενον ὑπ’ ἄλλου κινεῖσθαι καὶ ὑποτιθέμενος τὸ πρώτως αὐτοκίνητον καὶ ἀφελών τι μόριον ἄπ’ αὐτοῦ (συνεχὲς γὰρ πᾶν τὸ κινούμενον) καὶ στήσας αὐτὸ καὶ εὑρὼν τῇ τοῦ μέρους ἀφαιρέσει καὶ στάσει ἱστάμενον τὸ πρώτως αὐτοκίνητον, ἔδειξεν ὅτι ὑπό τινος κινεῖται. ἐνταῦθα δὲ ὁ ἀπορῶν κινούμενον ὑποθέμενος τὸ λοιπὸν ἔδειξεν, ὅτι οὐκ ἔστι πρώτως αὐτοκίνητον. λύει δὲ τὴν ἀπορίαν ὑποθέμενος ἔτι δύνασθαι εἶναι συνεχὲς καὶ διαιρετὸν καὶ τὸ κινοῦν, ἐπειδὴ μήπω ἔδειξεν, ὅτι ἀμερές ἐστι καὶ ἀδιαίρετον τοῦτο. οὐδὲν οὖν κωλύει, φησίν, ἢ καὶ τὸ κινοῦν διαιρετὸν εἶναι, εἰ καὶ τοῦτο ὑποτεθείη τοιοῦτον, ἢ τὸ κινούμενον μόνον· διαιρετὸν δὲ δυνάμει καὶ οὐκ [*](1 γὰρ κινεῖ Α 3 δὲ ἡ F: δὲ ἡ Α (cf. Ar. cod. E): δὲ aM 4 αݲ AFM: βݲ Ar. vulg.) 5 πλείω a. ceterum unus nobis talis extat codex E; ceteri additamontum habent 7 κινεῖν ex κινεῖ A1 10 διὰ — τοῦ Α (11) in mrg. Α1 13 post συμπληροῖ ras. Α post αὐτοκίνητον rasura xxx litt., quam lineolis explevit A1 17 τὸ cm. A1F suppl. Α1 18 τὸ κινοῦν] cf. ad p. 1244,24 τῆμ — B suppl. a: om. AFM 27 βιβλίῳ] H 1. 241b29sqq. 35 εἶναι cm. a)
p. 258b4 Φανερὸν τοίνυν ἐκ τούτων ἕως τοῦ τὸ πρῶτον ἐν πᾶσιν εἶναι τοῖς κινουμένοις ἀκίνητον.
Δείξας, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον καὶ φύσει καὶ βίᾳ ὑπό τινος κινεῖται καὶ ὅτι πᾶν τὸ κινοῦν ἢ καὶ αὐτὸ ὑφ’ ἑτέρου τινὸς ἔξωθεν ἄλλου κινούμενον κινεῖ καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, ἢ εἰ τοῦτο ἄτοπον, ἢ εἰς ἀκίνητον ἵστασθαί τι τὸ πρώτως κινοῦν ἢ εἰς αὐτοκίνητον, ὃ κινούμενον μὲν κινεῖ, οὐκ ἔξωθεν δὲ κινούμενον, ἀλλ’ ὑφ’ ἑαυτοῦ καὶ τοὺ κινεῖσθαι καὶ τοῦ ἵστασθαι τὴν αἰτίαν ἔχον ἐν αὑτῷ· ταῦτα γάρ ἐστιν αὐτοκίνητα, ἃ καὶ τοῦ ἵστασθαι ἐν αὑτοῖς τὴν ἀρχὴν ἔχει καὶ τοῦ κινεῖσθαι. δείξας δέ, ὅτι καὶ ἐν τῷ αὐτοκινήτῳ τὸ κινοῦν ἀκίνητον ὂν καθ’ αὑτὸ κινεῖ τοῦ αὐτοκινήτου συγκειμένου ἔκ τε τοῦ κινοῦντος ἀκινήτου ὄντος καὶ ἐκ τοῦ κινουμένου μέν, μὴ ἐξ ἀνάγκης δὲ κινοῦντος, ταῦτα οὖν δείξας διὰ πλειόνων ἀναμιμνῄσκει τε αὐτῶν συντόμως νῦν καὶ ἀκολούθως ἐπ’ αὐτοῖς συμπεραίνεται, ὅτι συμβαίνει τὸ πρῶτον κινοῦν ἐν πᾶσιν εἶναι τοῖς κινουμένοις ἀκίνητον, εἴπερ τῶν μὲν κινουμένων πάντων πρῶτον τὸ αὐτοκίνητον καὶ ἐν τούτῳ δὲ τὸ κινοῦν 〈ἀκίνητον〉.
Ἐπεὶ δὲ περὶ τοῦ αὐτοκινήτου τοῖς λόγοις ὁ Ἀριστοτέλης διαφέρεσθαι πρὸς τὸν Πλάτωνα δοκεῖ, καλῶς ἄν ἔχοι καὶ ταύτην ἰδεῖν τὴν διαφοράν. καὶ ὅτι μὲν ἀρχὴ κινήσεως καὶ τῶν κινουμένων πάντων τὸ αὐτοκίνητον, ἀμφότεροι σαφῶς ὁμολογοῦσιν, ὁ μὲν Ἀριστοτέλης ἐν τούτοις λέγων ὡς “εἴ γε δέοι σκοπεῖν πότερον αἴτιον κινήσεως καὶ ἀρχή, τὸ αὑτὸ κινοῦν ἢ τὸ ὑπ’ ἄλου κινούμενον, ἐκεῖνο πᾶς ἄν θείη’’. ὁ δὲ Πλάτων ἐν Φαιδρῷ τε σαφῶς τὸ αὐτοκίνητον ῾πηγὴν καὶ ἀρχὴν κινήσεως’ εἶπεν. καὶ ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων, ἐν οἷς φησι συμπεραινόμενος ὁ Ἀθηναῖος ξένος· [*](1 τὸ ΓΒ] τοῦ τὸ γݲβݲ F: τοῦ γݲβݲ a 4 λέγη Α, seel corr. λῖ 7 post γὰρ aF 11 πρῶτον ἐν πᾶσιν AFM (ut Arist. E): πρώτως κινοῦν ἐν ἅπασιν ex vulg. Arist. a 16 τὸ om. F itemque Α, sed suppl. Α1 26 ἀκίνητον a: om. AFM 27 ἐπεὶ δὲ aM: om. ’F: ἐπεὶ δὲ ἐν τοῖς suppl. Α2 28 τὸν om. a δοκεῖ aMA2: om. A1F: fortasse in lacuna ante περὶ olim locum habuit oO τούτοις] Θ 5. 257 a 29 31 αὑτὸ] αὐτὸ αὑτὸ Aristoteles, cuius codex E sec. Vitellium prius τὸ αὖ punctis delevit 32 Φαιδρῷ] p. 245 C 34 Νόμων] X p. 895 Β)
p. 258b10 Eπεὶ δὲ δεῖ κίνησιν εἶναι ἀεὶ καὶ μὴ διαλείπειν ἕως τοῦ δῆλον ὦδε σκοποῦσιν.
Δείξας, ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν καθ’ ἑκάστην κίνησιν ἀκίνητόν ἐστι, [*](35) νῦν δείκνυσιν, ὅτι τὸ πρώτως καινοῦν καὶ ἀίδιον εἶναι χρή, ὥστε καὶ τῆς τοιαύτης μεταβολῆς τῆς ὡς γενέσεως καὶ φθορᾶς ἀνεπίδεκτον εἶναι. καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἐπιχείρημα κοινόν τε ἐπὶ κινήσεως ἀπλῶς καὶ σύντομον καὶ σαφές ἐστιν· ἐπειδὴ γὰρ δεῖ κίνησιν ἀίδιον εἶναι, ὡς ἐν ἀρχῇ τοῦδε τοῦ [*](3 εὕ/ρεσις Α 10 τὸ (post τοῦτο) om. A 23. 24 μεταβολῆς ἐστὶ a 25 ὁρισμός] cf. Γ 2. 202 a7 27 καλεῖν] λέγειν a 32 εἶναι ἀεὶ (ut Arist. codd. E2HK) AFM: ἀεὶ εἶναι ut Arist. vulg. a)
p. 258b16 Ἔστω δέ, εἴ τις βούλοιτο ἐπί τινων ἐνδεχόμενον ἕως τοῦ | εἰ δὲ πλείω, τὰ ἀίδια πλείω.
[*](291v)Ὅτι ἔστι τι, ὃ πρώτως κινοῦν οὐ μόνον ἀκίνητον, ἀλλὰ καὶ ἀίδιόν ἐστι, δείκνυσι πάλιν ὑποθέμενος, ὅτι ἔστιν ἐν τοῖς οὖσιν ἀίδιος κίνησις καὶ μεταβολή, καὶ ὅτι δεῖ τῶν ἀεὶ μεταβαλλομένων προυπάρχειν τὸ ἀμετάβηλτον τῆς μεταβολῆς αἴτιον. ἐνστάσεως δὲ οὕσης τῆς λεγούσης, ὅτι αἱ ἐν τοῖς αὐτοκινήτοις ἀρχαὶ τῆς κινήσεως, τουτέστιν αἱ ἐν τοῖς ζῴοις ψυχαί, κἄν μὴ ἀίδιοι ὦσιν, ἀρκοῦσιν εἰς ἀρχῆς κινήσεως λόγον ἀκίνητοι οὖσαι (οὐ γὰρ διὰ γενέσεως ἢ φθορᾶς ἢ ὅλως μεταβολῆς ποτὲ μὲν εἰσὶ ποτὲ δὲ οὐκ εἰσίν. εἰ μὲν γὰρ διὰ μεταβολῆς ἢ κινήσεως αὐταῖς συνέβαινε τοῦτο, ἀναγ- [*](1 τρίτῳ] cf. Γ 3. α13sqq. 3 βιβλίῳ] H 1. 241b24sqq. τούτῳ] Θ 5. 256a14sqq, 5 φθορὰν aFM: φθορᾶς ~~ (~~ in rasura) Α 9—11 ἕκαστον μὲν ἀίδιον εἶναι τῶν ἀκινήτων μὲν κινούντων δὲ οὐδὲν πρὸς τὸν νῦν λόγον Aristoteles 18 πάσης ἐκτὸς (ut Arist. cocld. ΕΚ) Simplicius: πάσης τῆς ἐκτὸς Arist. vulg. 20 ταύτην a 22 post ἐκεῖνα ~ ~ in ras. A 26 βούλεται a Aristoteles 27 πλείω τὰ ἀίδια a ex Arist. vulg. (mutata praebet codex Κ))
p. 259a8 Ἓν δὲ μᾶλλον ἢ πολλὰ ἕως τοῦ ἔσται ἀρχὴ τοῖς ἄλλοις κινήσεως.
Εὐλογώτερόν φησιν ἓν μᾶλλον εἶναι τὸ πρώτως κινοῦν αἴτιον ἢ πολλά· οὐ γὰρ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη, ὅπερ αὐτὸς ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ περὶ τούτου λέγων Ομηρικῶς ἀνεφθέγξατο. εἰ δὲ πολλά, εὐλογώτερον πεπερασμένα μᾶλλον νομίζειν ἢ ἄπειρα. καὶ τὴν αἰτίαν προστίθησι· διότι τῶν αὐτῶν συμβαινόντων τὰ πεπερασμένα μένα μᾶλλον ληπτέον. τούτου δὲ πάλιν αἴτιον τὸ δεῖν ἐν τοῖς φυσικοῖς, ἂν ἐνδέχηται, τὸ πεπερασμένον μᾶλλον ὑπάρχειν, διότι βέλτιον τοῦτο τοῦ ἀπείρου καὶ τὸ ἓν τῶν πολλῶν. κεῖται γάρ, ὅτι ἡ φύσις ἀεὶ τῶν ἐνδεχομένων τὸ ἄριστον ποιεῖ προηγουμένως. καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον ἐν τῷ πρώτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας τῶν ἄπειρα τὰ στοιχεῖα ὑποθεμένων Δημοκρίτου τε καὶ Ἀναξαγόρου προέκρινεν Ἐμπεδοκλέα πεπερασμένα εἰπόντα καὶ πάντα ἀποδιδόντα, ὅσα ἐκεῖ· νοὶ διὰ τῶν ἀπείρων ἀποδεδώκασι. ταῦτα δὲ λέγει δεικνύναι μέλλων, ὅτι καὶ τῶν πολλῶν συνεχῶν κινήσεων πεπερασμένων οὐσῶν καὶ οὐκ ἀπείρων ἐστὶ μία προυπάρχουσα ἡ περιέχουσα τὰς ἄλλας ἡ τῆς ἀπλανοῦς καὶ τῶν κινητικῶν αἰτίων ἐστὶν ἓν τὸ ὑπερανέχον, εἰς ἃ καὶ νῦν ἀποβλέπων ἐπήγαγεν, ὅτι ἱκανὸν καὶ ἕν, ὃ πρῶτον τῶν ἀκινήτων ἀίδιον ὄν, ἔσται ἀρχὴ τοῖς ἄλλοις κινήσεως.
p. 259a13 Φανερὸν δὲ καὶ ἐκ τοῦδε, ὅτι ἀνάγκη εἶναί τι ἓν ἕως τοῦ οὐ συνεχὴς ἡ ὅλη κίνησις, ἀλλ’ ἐφεξῆς.
Δείξας, ὅτι ἔστι τι τὸ πρώτως κινοῦν ἀίδιον καθ’ ἕκαστον τῶν συνεχῶς καὶ ἀιδίως κινουμένων καὶ ὅτι εὔλογον ἓν τοῦτο νομίζειν, τὸ αὐτὸ καὶ δι’ ἑτέρας ἐπιχειρήσεως τῆς διὰ τριῶν ἢ διὰ πλειόνων κατὰ τὸν ὑποθετικὸν τρόπον συναγομένης δείκνυσιν οὕτως· εἰ ἀνάγκη ἀεὶ εἶναι κίνησιν, [*](7 ἓν prius om. seel suppl. A1 10 ἀρχὴ post ἄλλοις a; sed cf. v. 28 13 Μετὰ τὰ φυσικὰ] Λ 10. 1076a4 14 ῾Ομηρικῶς] Β 204 20 πρώτῳ] c. 6. 189a15 21 ὑποθεμένων aF: ὑποτιθεμένων M: ὑπο ABBREV θεμένων Α 27 ἱκανὸν δὲ καὶ Aristoteles 28 post κινήσεως deficit F, qui continuat Philoponea edita iu Vitellii editione p. 888 sqq. cf. editoris praef. ρ. XIII 32 νομίζει aM)
Ἀπορήσοι δὲ ἄν τις εἰκότως, ὡς οἶμαι, πῶς τῷ ἐν ἀρχῇ δειχθέντι, ὅτι ἀνάγκη ἀεὶ κίνησιν εἶναι ἕπεται τὸ συνεχῆ εἶναι· τὸ γὰρ ἀεί φησι συνεχές, τὸ δὲ ἐφεξῆς οὐ συνεχές. καίτοι οὐχ ὡς συνεχής, ἀλλ’ ὡς ἐφεξῆς ἀεὶ οὖσα κίνησις ἐν τοῖς φθάσασι λόγοις ἐδείχθη, εἴπερ ἀεὶ πρὸ τῆς πρώτης ὑποτιθεμένης μεταβολῆς ἄλλην ἔδειξε προτέραν καὶ μετὰ τὴν τελευταίαν ἄλλην ὑστέραν. αἱ δὲ τοιαῦται κινήσεις ἐφεξῆς εἰσιν, ἀλλ’ οὐ [*](8 εἰ aM: ἡ Α 17 fortasse ἡ <ὑφ’> ut p. 1256,30 καὶ κινοῦντος a ID aM: κινουμένων Α 21 ἀνάγκη a 26 μεταβάληι Α 31 ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ] Λ 8 31. 32 κυκλοφορητικῶν, ω in ras. Α)
p. 259a20 Ἔκ τε δὴ τούτων πιστεύσειεν ἄν τις ἕως τοῦ | ὥστε [*](293r) καὶ τὸ ἐν τῷ σώματι ὂν καὶ τῇ μοχλεία κινοῦν ἑαυτό.
Πολλαχῶς δείξας, ὅτι ἔστι τι πρώτως κινοῦν ἀκίνητον, πιστεύσειεν ἄν τις, φησί, τοῦτο καὶ ἐπὶ τὰς ἀρχὰς τῶν κινούντων ἐπιβλέψας, τουτέστι τὰς ἐν τοῖς ζῴοις ψυχὰς καὶ αὐτὰς ἀρχὰς καὶ ἀκινήτους ἀρχὰς δοκούσας τῶν κινήσεων. εἰ γὰρ αὗται μήτε πάσης τοὐ ζῴου κινήσεως ἀρχαὶ οὖσαι φαίνονται οὔτε γὰρ αὐξήσεως οὔτε φθίσεως οὔτε ἀναπνοῆς, [*](4 τὸ ex τῶ corr. Α1 6 ἐφῇς Α, corr. A1 8 κίνησις a: ἡ κίνησις M: om. A 13 τὸ γὰρ] καὶ γὰρ τὸ Aristoteles 20 φησιν] Θ 7. 261a28 30 foitasse ὑφ’ ἑνός <τε> p. 1255,17 et Arist. 32 καὶ τῆι A: καὶ τὸ M: καὶ τὸ ἐν τῇ (ut Arist. praeter HIK vulg.) a)
p. 259b20 ’Εξ ὧν ἔστι πιστεῦσαι, ὅτι εἴ τί ἐστι τῶν ἀκινήτων μὲν ἕως τοῦ συνεχὲς ὂν πρὸς τὴν ἀρχήν.
Εἰπών, ὅτι τὸ ἐν τοῖς αὐτοκινήτοις κινητικὸν ἀκίνητον ὂν καθ’ αὑτὸ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ αὐτὸ κινεῖται τῷ σώματι συγκινούμενον τροφῆς δεομένῳ καὶ ὕπνου καὶ ἐγρηγόρσεως καὶ διὰ τοῦτο συνεχῆ κίνησιν μὴ κινουμένῳ, συνήγαγεν ὅτι, εἴ τί ἐστι τῶν ἀκινήτων μὲν κινούντων δὲ καὶ ἑαυτὰ κτὰ συμβεβηκός, ὅτι οὔτε κατὰ συμβεβηκὸς δυνατὸν συνεχῆ κίνησιν κινεῖν ἐπὶ τῶν θνητῶν ζῴων ποιούμενος τὸν λόγον τῶν τροφῆς καὶ ὕπνου δεομένων καὶ διὰ τοῦτο μὴ δυναμένων συνεχῆ [*](11 μέντοι] μέν Α, sed corr. Α1 18 τῷ a: τὸ AM 24 τὰς (ante ἐπὶ) om. a 32 συγκιμενον Α, sed corr. Α1 35 ἑαυτὰ etiam Arisf. cod. Κ Themistius: αὐτὸ E1: αὐτῶν κινουμένων Arist. vulg. 36 ζώιων, ω alterum ex ο Α1)
p. 259b28 οὐκ ἔστι δὲ ταὐτὸ κινεῖσθαι κατὰ συμβεβηκὸς ἕως τοῦ θάτερον τοῖς φθαρτοῖς μόνον.
Εἰπόντος αὐτοῦ, ὅτι ἐπὶ τῶν ἀκινήτων μὲν κινούντων δὲ καὶ ἑαυτὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἀδύνατον συνεχῆ κίνησιν κινεῖν, παντὸς ἦν ἀπορεῖν, πῶς οἱ οὐρανοὶ ζῷα καὶ αὐτοὶ ὄντες αὐτοκίνητα καὶ ἔχοντες τὸ κινοῦν ἀκίνητον μὲν καθ’ αὑτό, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἑαυτὸ κινοῦν, ἀλλ’ ὑφ’ ἑτέρου κατὰ συμβεβηκὸς κινούμενον (ὑπὸ γὰρ τοῦ ἀπλανοῦς οἱ πλανώμενοι τὴν· ἐκείνου κίνησιν κινοῦνται), συνεχῆ ὁμοίως κινοῦνται κίνησιν. ταὐτην οὖν τὴν ἀπορίαν λύει λέγων μὴ εἶναι τὸ αὐτὸ τὸ κινεῖσθαι κατὰ συμβεβηκὸς ὑφ’ ἑαυτοῦ καὶ τὸ κινεῖσθαι ὑφ’ ἑτέρου. τὸ μὲν γὰρ ὑφ’ ἑτέρου φησὶν ὑπάρχει καὶ ταῖς πλανωμέναις σφαίραις ἄλλην μὲν τὴν οἰκείαν κινουμέναις περὶ τοὺς ἑαυτῶν πόλους, ἄλλην δὲ τὴν τῆς ἀπλανοῦς. περὶ τοὺς ἐκείνης πόλους κινουμένων τῶν οἰκείων αὐτῶν πόλων. καὶ δυνατὸν συνεχῆ κίνησιν κινεῖσθαι τὴν ὑπὸ τῆς ἀπλανοῦς συνεχῶς κινουμένης καὶ κινούσης· ὑφ’ ἑαυτῶν γὰρ οὐ κινοῦνται κατὰ συμβεβηκός, διότι τὸ κινοῦν ἐν ὅλω ἐστί, τὸ δὲ ὅλον οὐ κινεῖται· κατὰ μόρια γὰρ κινεῖται τὰ κύκλῳ κινούμενα καὶ οὐ καθ’ ὅλα. τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ὑφ’ ἑαυτῶν κινεῖσθαι τοῖς φθαρτοῖς ὑπάρχει μόνοις· τὸ γὰρ μόνον ἀντὶ τοῦ μόνοις εἴρηται. καὶ ὁ μὲν Ἀλέξανδρος τὰς ἐν ταῖς πλανωμέναις σφαίραις ψυχὰς κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖσθαί φησιν, οὐχ ὑφ’ ἑαυτῶν μέντοι, ἀλλ’ ὑπὸ τῆς τὰ σώματα αὐτῶν κινούσης, διότι ἐν τούτοις εἰσὶ κινουμένοις οὐκ ἐπὶ τὰ αὐτά, ἐφ’ ἃ κινεῖται ὑπὸ τῶν ἐν αὐτοῖς ἀκινήτων. “τὸ δὲ πρῶτον, φησίν, αἴτιον τὸ τῆς ἀπλανοῦς κινητικὸν οὔτε ὑφ’ ἑαυτοῦ οὔτε ὑπ’ ἄλλου κινοῖτο ἄν κατὰ συμβεβηκὸς τῷ μίαν κίνησιν κινεῖσθαι τὴν [*](2 Πλάτων’] in Phaedro p. 245 D, qnem locum fortasse hie quoque ex Alexandro citavit ut p. 234,12: ubi vide notam 11 ἐχώντων, sed corr. A1 12 ταὐτὸ (ut Arist. cod. El) AM: ταὐτὸ τὸ a Arist. vulg. 13 θάτερον M: καθαρώτερον Α: θάτερον δὲ ex Arist. aA2 14 ἐπὶ a: ἐστὶ A: ἔστι M 17 post καθ’ αὑτό add. καὶ οὐδέ (cm. δὲ ante ἑαυτὸ) a 19 ὁμοίως A: τε ὁμοίως M: ὅμως a (of. Index s. v. ὅμοιος) 24 πόλων, ο in ras. A)
p. 259b32 Ἀλλὰ μήν, εἴ γέ ἐστί τι ἀεὶ τοιοῦτο τὸ κινοῦν ἕως τοῦ καὶ ὁτὲ μὲν ἠρεμοῦν, ὁτὲ δὲ κινούμενον.
Δείξας πρῶτον, ὅτι ἔστι κίνησις ἀεί, καὶ οὔτε γέγονέ ποτε κίνησις πρότερον μὴ οὖσα οὔτε φθείρεταί ποτε, ὥστε μὴ εἶναι κίνησιν, εἶτα ἐφεξῆς δείξας, ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν ‘καθ’ ἑκάστην κίνησιν’, ὡς ὁ Εὔδημος προστίθησιν, ἀκίνητον εἶναι χρὴ καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός, εἶναι δὲ καὶ ἀίδιον ὡς ἀιδίου κινήσεως αἴτιον, ἀνάγκην εἶναί φησι τὸ πρώτως κινούμενον ὑπὸ τοῦ ἀκινήτου καὶ ἀιδίου κινητικοῦ ἀίδιον καὶ αὐτὸ εἶναι· συνυπάρχει γὰρ ἀλλήλοις τὸ κινοῦν ὡς κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον ὡς κινούμενον. αὐτὸς δὲ καὶ ἄλλην ἀπόδειξιν τούτου προστίθησι. λαβὼν γὰρ ὁμολογούμενον τὸ εἶναι γένεσιν ἀεὶ καὶ φθορὰν ἐν τοῖς οὖσιν συνημμένον τι τοιοῦτον ἐπάγει· εἰ μὴ ἔστι τι ἀίδιον κινούμενόν τε καὶ κινοῦν, οὐκ ἂν εἴη γένεσις ἀεὶ καὶ φθορά· ἀλλὰ μὴν ἔστι ταῦτα· ἔστιν ἄρα ἀίδιόν τι κινούμενόν τε καὶ κινοῦν. καὶ τὴν μὲν πρόσληψιν, ὡς εἶπον, τὴν λέγουσαν, ὅτι ἔστιν ἀεὶ γένεσις καὶ φθορά, ὡς ὁμολογουμένην τέθεικεν· οὐ γὰρ ἄν εἴη γενέσεως γένεσις, τὸ δὲ συνημμένον δείκνυσιν οὕτως· τὸ γινόμενον καὶ φθειρόμενον δεῖται πάντως τοῦ κινοῦντος. ἢ οὖν ἀκίνητον ἢ κινούμενον ἀνάγκη τὸ κινοῦν εἶναι. ἀλλὰ τὸ μὲν ἀκίνητον ἅτε ἀμετάβλητον ὂν τὸν αὐτὸν κινήσει τρόπον, ὥστε ἢ γίνεσθαι ἢ φθείφεσθαι μόνον, τὸ δὲ κινούμενον ὑπὸ τοῦ ἀκινήτου διὰ τὸ ἐν ἐναντίοις γίνεσθαι τόποις καὶ ποτὲ μὲν προσάγειν ποτὲ δὲ ἀφίστασθαι τὸ γεννητικόν, ὡς ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς λέγεται, οὐ τῆς αὐτῆς ἔσται [*](14 τοιοῦτον κινοῦν Aristoteles 18. 19 Εὔδημος] fr. 80 p. 105,8 Spengel. 20 ἀνάγκη aM 24 ἀεὶ om. a 32 κινήσει om., sed siippl. A1 τὸ μὲν γὰρ ἀκίνητον ἀεὶ τὸν αὐτὸν κινήσει τρόπον Arist. (cod. Κ, partim erasa praebet E): τ. μ. γ. ἅκ. τὴν αὐτὴν ἀεὶ κινήσει τὸν αὐτὸν τρόπον Arist. vulg. 33 ἐν a, corr. A1: oin. AM 35 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] Β 10. 336a 17)
Εἰπὼν δὲ τὸ κινούμενον ὑπὸ τοῦ ἀκινήτου προσέθηκεν ἢ κινουμένου ἤδη, διότι ὑπὸ μὲν τοῦ ἀκινήτου προσεχῶς κινεῖται ἡ ἀπλανής, ὑπὸ δὲ τοῦ ἀπλανοῦς κινουμένου ἤδη τὸ πλανώμενον. ἐν ἐναντίοις δὲ τόπο·ις ἢ εἴδεσι λέγει, ὅτι ποτὲ μὲν πλησιάζει ἡμῖν ὁ ἥλιος καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα διὰ τὴν ἔγκλισιν τοῦ ζῳδιακοῦ, ποτὲ δὲ ἀφίστανται ἡμῶν καὶ πρὸς τὰ νότια ὁμοίως διατίθενται καὶ ὁτὲ μὲν ὑψηλότερα γίνεται, ὁτὲ δὲ περιγειότερα. ἐν ἐναντίοις δὲ εἴδεσι, ψυχροτέροις ἢ θερμοτέροις, ὅτι κατὰ τὰς διαφόρους ἑαυτῶν θέσεις τῶν ἐναντίων εἰδῶν τούτων καὶ τῶν τοιούτων ἐστὶ ποιητικά. τάχα δὲ ἄν τις εἴποι τὰ ἐν Φαιδρῷ τοῦ Πλάτωνος ἐνταῦθα παραξέειν τὸν Ἀριστοτέλην, ὅταν ἐκεῖνος λέγῃ· “ψυχὴ πάσα παντὸς ἐπιμελεῖται τοῦ ἀψύχου, πάντα δὲ οὐρανὸν περιπολεῖ ἄλλοτε ἐν ἄλλοις εἴδεσι γινομένη.” πρὸς γὰρ τὴν τῶν ἐκεῖ εἰδῶν θεωρίαν ὄντων καὶ αἱ κινήσεις αὐτῶν γίνονται διάφοροι καὶ ἡ ἀπὸ τῶν κινήσεων ἐνταῦθα διαφορὰ ὑφίσταται.
p. 260a11 Φανερὸν δὴ γέγονεν ἐκ τῶν εἰρημένων καὶ ὃ κατ᾿ ἀρχὰς ἠποροῦμεν ἕως τοῦ μίαν καὶ ἀπλῆν κινήσει κίνησιν.
Εἰπὼν αἴτιον εἶναι τοῦ τινὰ τῶν ὄντων γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι καὶ ποτὲ μὲν κινεῖσθαι, ποτὲ δὲ ἠρεμεῖν, τὴν διάφορον πρὸς αὐτὰ τῶν οὐρανίων κινήσεων σχέσιν, ὑπομιμνῄσκει ἡμᾶς, ὅτι ἐκ τῶν | νῦν εἰρημένων [*](295r) λέλυται τὸ πρόσθεν ἀπορηθέν. ὅτε γὰρ ἔλυεν τοὺς κατασκευάζειν δοκοῦντας λόγους, ὅτι ἡ κίνησις γίνεται μὴ πρότερον οὖσα, ἔλεγεν ἄπορον εἶναι τοῖς γένεσιν κινήσεως ὑποτιθεμένοις, διὰ τίνα αἰτίαν οὐ πάντα ἢ κινεῖ- [*](2 ποτὲ prius om., sed suppl. Α1 18 πλανώμενον, ὤ ex ὁ A1 21 ἡμῶν om. a 24 Φαιδρῷ] p. 246 Β 25. 26 πᾶσα ἡ ψυχὴ Plato 35 ὅτε] cf. c. 3. 254a19 sqq.)
p. 260a20 Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἄλλην ποιησαμένοις ἀρχὴν ἕως καὶ φορᾶς, εἰ ἔστιν ἡ μὲν πρώτη ἡ δὲ ὑστέρα, τὴν πρώτην.
Δείξας, ὅτι ἀιδίου τῆς κινήσεως ὁμολογηθείσης ἀνάγκη καὶ τὸ πρώτως κινοῦν ἀίδιον εἶναι καὶ τὸ πρώτως κινούμενον, ἐφεξῆς δείκνυσι ποίαν τῶν κινήσεων ἀίδιον εἶναι καὶ συνεχῆ δυνατόν. δῆλον γὰρ ὅτι ταύτην καὶ τὸ ἀίδιον κινοῦν κινήσει καὶ τὸ ἀίδιον κινούμενον κινηθήσεται. ἀίδιον δὲ συνεχῆ εὔλογον εἶναι τὴν πρώτην τῶν κινήσεων, εἴπερ τὰς μετ’ ἐκείνην. ζητεῖ οὖν, τίς ἡ πρώτη τῶν κινήσεων, καὶ διελόμενος τὰ τῆς κινήσεως εἴδη. δείκνυσιν ὅτι ἡ κατὰ τόπον κίνησις πρώτη τῶν κινήσεων ἐστι κατὰ πάντα τοῦ πρώτου τὰ σημαινόμενα, καὶ τῆς κατὰ τόπον κινήσεως ἡ κυκλοφορία, ἣν μόνην ἀίδιον εἶναι καὶ συνεχῆ δυνατόν. ὥστε καὶ πρῶτον τῶν κινουμένων καὶ ἀίδιον τὸ κυκλφορητικὸν ἔσται σῶμα, καὶ τὸ πρῶιον κινοῦν ἀίδιον ὂν καὶ αὐτὸ τοῦτο προσεχῶς κινήσει. συναποδείκνυται οὖν τῷ τὸ κυκλοφορητικὸν πρώτως καὶ ἀιδίως κινούμενον εἶναι τὸ τὸ πρώτως κινούμενον καὶ τὸ πρώτως κινοῦν ἀίδιον εἶναι. διὸ καὶ ἀπὸ ἄλλης ἀρχῆς τοῦτο φανερὸν γίνεσθαί φησι συναναφαινόμενον τῷ τὸ πρώτως καὶ ἀιδίως κινούμενον τὸ κυκλοφορητικὸν εἶναι σῶμα. ἀρχὴν δὲ τῆς σκέψεως εἶναί φησι, πότερον ἐνδέχεται συνεχῆ κίνησιν εἶναι ἢ οὔ. καὶ εἰ ἐνδέχεται, τίς αὕτη· αὕτη δὲ καὶ πρώτη τῶν κινήσεων ἐστιν. ἀλλὰ τὸ μέν, εἰ ἐνδέχεται συνεχῆ κίνησιν εἶναι, νῦν ὑπερθέμενος, μετ’ ὀλίγον ζητήσει, νῦν δὲ ποία πρώτη τῶν κινήσεων ἐστι, δείκνυσιν. ᾧ συναποδείκνυται καὶ ποία ἡ συνεχής ἐστιν· ἡ γὰρ συνεχὴς πρώτη τῶν μὴ συνεχῶν ἐστι· καὶ γὰρ ἡ ἀίδιος τῶν μὴ ἀιδίων. ἐκθέμενος δὲ ἐν τάξει τὰ προβλήματα (πρώτη γὰρ ἡ περὶ τοῦ εἰ ἔστι ζήτησις τῆς περὶ τοῦ τί ἐστιν) ἐφεξῆς δείκνυσιν, [*](1 κινεῖται ἀεὶ Arist. vulg. (praeter FHI) 11 δὲ om. sed suppl. A1 13 quod desinere debet in συνεχῆ καὶ πρώτην (260a26) usque ad proximi finem 7) extenditur; utrura Simplicii errore an librariorum similis clausulae specie deceptorum, nescio 15 post κινοῦν rasum A 18 εἴπερ M: ἤπερ aA 25 τὸ τὸ Α: τό aM 27 φανερὸν τοῦτο a τῶι ex τὸ A1)
p. 260a26 τριῶν δὲ οὐσῶν κινήσεων ἕως τοῦ καὶ φορᾶς. εἰ ἔστιν ἡ μὲν πρώτη, ἡ δὲ ὑστέρα, τὴν πρώτην.
Τριῶν οὐσῶν κατ’ εἶδος κινήσεων, τῆς τε κατὰ μέγεθος, τουτέστι τῆς κατὰ αὔξησιν καὶ μείωσιν, καὶ τῆς κατὰ πάθος, τουτέστι τῆς ἀλλοιώσεως (αὕτη γὰρ ἐδείχθη κατὰ τὰς παθητικὰς γινομένη ποιότητας), καὶ τῆς κατὰ τόπον, ἣν καλοῦμεν φοράν, ταύτην πολλοῖς ἐπιχειρήμασι δείξει πρώτην οὖσαν τῶν ἄλλων κινήσεων. καὶ τό γε πρῶτον τῶν ἐπιχειρημάτων δείκνυσι μήτε αὔξησιν δυναμένην χωρὶς ἀλλοιώσεως γενέσθαι μήτε ἀλλοίωσιν χωρὶς φορᾶς, ὥστε πρώτη κατὰ φύσιν ἡ φορὰ τῶν ἄλλων κινήσεων ἐστιν. εἰ γὰρ χωρὶς μὲν ταύτης οὐδεμία τῶν ἄλλων, ἡ δὲ φορὰ καὶ ἄνευ ἐκείνων, ὡς δειχθήσεται, δῆλον ὅτι συναναιρεῖ μὲν αὕτη τὰς ἄλλας, οὐ συναναιρεῖται δὲ ὑπ’ αὐτῶν. τὰ δὲ τοιαῦτα τῇ φύσει πρῶτα. ἀλλ’ ὅτι μὲν ἀλλοίωσις αὐξήσεως προυπάρχει, δείκνυσιν ἐκ τοῦ τὸ αὐξόμενον ὑπὸ τῆς τροφῆς I αὔξεσθαι, τὴν δὲ τροφὴν ἐξ [*](295v) ἀρχῆς ἀνομοίαν οὖσαν τῷ τρεφομένῳ καὶ ἐναντίαν πὼς, δι’ ὃ καὶ λέγεται τὸ ἐναντίον τροφὴ τῷ ἐναντίῳ, ὕστερον εἰς τοὐναντίον μεταβάλλουσαν καὶ ἐξομοιουμένην τῷ τρεφομένῳ προσκρίνεσθαι καὶ τρέφειν καὶ αὔξειν αὐτό. μεταβολῆς ἄρα χρεία καὶ ἀλλοιώσεως· τὴν γὰρ εἰς τὰ ἐναντία κατὰ ποιότητα μεταβολὴν ἀνάγκη ἀλλοίωσιν εἶναι. φυσικώτερον δὲ λέγει νῦν περὶ αὐξήσεως τροφῆς προσθήκῃ λέγων αὔξεσθαι τὸ αὐξόμενον ἤπερ ἐν ταῖς Κατηγορίαις ἔλεγεν τὸ τετράγωνον αὔξεσθαι τῇ περιθέσει τοῦ γνώμονος. ὅτι δὲ οὐδὲ ἀλλοιωθῆναί τι δυνατὸν μὴ οὔσης φορᾶς, δῆλον, εἴπερ τὸ ἀλλοιούμενον ὑπὸ ἀλλοιοῦντός τινος καὶ μεταβάλλοντος αὐτὸ ἐκ τοῦ δυνάμει εἰς τὸ ἐνεργείᾳ ἀλλοιοῦται. τὸ δὲ μεταβάλλον αὐτὸ καὶ ἀλλοιοῦν δῆλον ὅτι οὐχ ὁμοίως ἔχει πρὸς αὐτὸ τῇ θέσει νῦν τε, ὅτε μεταβάλλει αὐτό, καὶ πρότερον, ὅτε μήπω μετέβαλλεν. εἰ γὰρ ὁμοίως εἶχεν, διὰ τί μὴ καὶ τότε τὸ μὲν μετέβαλλεν, τὸ δὲ μετεβάλλετο; δεῖ ἄρα τοπικὴν κίνησιν γενέσθαι ἢ ἀμφοτέρων τοῦ τε ἀλλοιοῦντος καὶ τοῦ ἀλλοιουμένου ἢ πάντως γε τοῦ ἑτέρου αὐτῶν, ἵνα τὸ μὲν ἀλλοιώσῃ, τὸ δὲ ἀλλοιωθῇ· καὶ γὰρ καὶ ἡ τροφὴ οὐκ ἂν ἐπέφθη καὶ ἠλλοιώθη κατὰ χώραν τὴν ἑαυτῆς [*](7 πρώτως AM: πρώτου a 23 post μεταβάλλουσαν desinit M. restat praeter a unus Α 27. 28 ἐν ταῖς Κατηγορίαις] c. 14 p. 30 29 δῆλον Α: om. a 30. 31 εἰς τὸ ἐνεργείᾳ ἐκ τοῦ δυνάμει a 37 ἀλλοιώθη itemque p. 1266,1 a)
p. 260b7 Ἔτι δὲ πάντων τῶν παθημάτων ἀρχὴ ἕως τοῦ μεταβάλλει κατὰ τόπον τὸ μέγεθος.
Δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦτο δεικνύον, ὅτι ἡ φορὰ προυπάρχει τῶν τε κατ’ ἀλλοίωσιν κινήσεων καὶ τῶν κατὰ αὔξησιν καὶ μείωσιν, καὶ οὐ μόνον τούτων, ἀλλὰ καὶ τῆς κατὰ γένεσιν καὶ φθορὰν μεταβολῆς. καὶ ὅτι μὲν τῶν κατὰ ἀλλοίωσιν δείκνυσιν οὕτως· ἀρχὴ τῶν παθημάτων, τουτέστι τῶν κατ’ ἀλλοίωσιν μεταβολῶν, πύκνωσις καὶ μάνωσίς ἐστι· πύκνωσις δὲ καὶ μάνωσις σύγκρισίς ἐστι καὶ διάκρισις, ἡ μὲν πύκνωσις σύγκρισις, ἡ δὲ ἀραίωσις διάκρισις· τῶν δὲ συγκρινομένων καὶ διακρινομένων κατὰ τόπον ἐστὶν ἡ μεταβολή· ἀρχὴ ἄρα τῶν κατὰ ἀλλοίωσιν μεταβολῶν ἡ κατὰ τόπον ἐστὶν [ἡ] μεταβολή. καὶ ὅτι μὲν πάντων τῶν παθημάτων ἀρχὴ πύκνωσις καὶ μάνωσις διὰ τῶν καθ’ ἕκαστον εἶδος τῆς ποιότητος ἐπιδείκνυσι· βαρὺ γάρ φησι καὶ κοῦφον καὶ μαλακὸν καὶ σκληρὸν καὶ θερμὸν καὶ ψυχρὸν πυκνότητες δοκοῦσιν καὶ ἀραιότητες εἶναί τινες, τὸ μὲν βαρὺ καὶ σκληρὸν καὶ ψυχρὸν πυκνότητες, τὰ δὲ ἐναντία τούτοις ἀραιότητες. εἴη δ’ ἂν οὕτω καὶ τὸ μὲν λευκὸν καὶ τὸ γλυκὺ ὑπὸ τὴν ἀραιότητα, διότι καὶ ταῦτα δοκεῖ ὁμοίως τῷ θερμῷ διακριτικὰ εἶναι τῶν καθ’ ἑαυτὰ αἰσθήσεων, τὰ δὲ ἀντικείμενα αὐτοῖς πυκνότητες. ὅτι δὲ ἡ πύκνωσις καὶ ἡ μάνωσις σύγκρισίς ἐστι καὶ διάκρισις ὀνομάτων ὄντων διαφόρων ἐπὶ τῷ αὐτῷ πράγματι, δῆλον. εἰπὼν δὲ τὴν πύκνωσιν καὶ μάνωσιν σύγκρισιν εἶναι καὶ διάκρισιν προσέθηκε καθ’ ἃς γένεσις καὶ φθορὰ λέγεται τῶν οὐσιῶν δεικνύς, ὅτι οὐ μόνον ἀλλοιώσεως καὶ αὐξήσεως, ἀλλὰ καὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς ἡ κατὰ τόπον μεταβολὴ προηγεῖται. εἴτε γὰρ σύγκρισις καὶ διάκρισις αὐτόθεν ἐστὶν ἡ γένεσις καὶ φθορά, ὡς ἤρεσκε Δημοκρίτῳ τε καὶ Ἀναξαγόρα καὶ Ἐμπεδοκλεῖ καὶ ὅσοι τὰ πρῶτα σώματα ἀπαθῆ ὑποθέμενοι τελέως ἐκ τούτων ἐγέννων τὰ ἄλλα, ἡ ὅσοι ἓν ὑποθέμενοι τὸ στοιχεῖον, ὥσπερ Ἀναξίμανδρος τὸ μεταξύ, πυκνούμενον τοῦτο καὶ μανούμενον τὰ ἄλλα ἀποδιδόναι φασίν, εἴτε καὶ κατὰ ἀλλοίωσιν ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, καὶ οὕτως [*](9 δὲ om. Α, sed suppl. A 1 20 ἡ alt. del. a 33 αὐτόθεν om. et suppletum interpolavit v. 35 a 38 post φησίν (sic) add. αὐτόθεν ἀληθὲς τὸ ζητούμενον a)
Ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, μήποτε κατὰ τὴν αὐτὴν μέθοδον τὴν ἀπὸ τῆς συγκρίσεως καὶ διακρίσεως καὶ τοῦ αὐξομένου καὶ μειουμένου προυπάρχειν ἐνδείκνυται τὴν κατὰ τόπον μεταβολήν· καὶ γὰρ τούτων κατὰ τόπον μεταβολὴ μεγέθους τοῦ μὲν | αὐξομένου συγκρινομένης αὐτῷ τῆς τροφῆς, τοῦ δὲ [*](296r) μειουμένου διακρινομένης ἀπ’ αὐτοῦ τινος οὐσίας. κἀνταῦθα δὲ ὁ Ἀριστοτέλης συμφωνεῖν βούλεται τῷ ἑαυτοῦ καθηγεμόνι· καὶ γὰρ ὁ Πλάτων’ ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νόμων πρώτην ἀπασῶν εἶναι λέγει τὴν κατὰ τόπον κίνησιν, ἀπὸ ταύτης δὲ ὑφίστασθαι τὴν σύγκρισιν καὶ τὴν διάκρισιν, καὶ ἀπὸ ταύτης τὴν αὔξησιν καὶ τὴν μείωσιν· “προστυγχάνοντα, γάρ φησιν, τὰ κατὰ τόπον κινούμενα, ἑκάστοτε ἑκάστοις τοῖς ἑστῶσι μὲν διασχίζεται, τοῖς δὲ ἄλλοις ἐξ ἐναντίας ἀπαντῶσι καὶ φερομένοις εἰς ἓν γινόμενα μέσα τε καὶ μεταξὺ τῶν τοιούτων συγκρίνεται.” — “καὶ μὴν καὶ συγκρινόμενα μὲν αὐξάνεται, διακρινόμενα δὲ φθίνει.” ἀπὸ δὲ τῆς αὐξήσεως τὴν γένεσιν ὑφίστασθαί φησι καὶ ἀπὸ τῆς μειώσεως τὴν φθοράν.
p. 260b15 Ἔτι καὶ ἐντεῦθεν ἐπισκοποῦσιν ἔσται φανερόν ἕως τοῦ καὶ τὸ κατ’ οὐσίαν.
Ὁρμήσας καὶ ἄλλας ἐπιχειρήσεις παραδοῦναι δεικνύσας, ὅτι πρώτη τῶν κινήσεων ἐστιν ἡ φορά, διαίρεσιν ποιεῖται τῶν τοῦ προτέρου σημαινομένων, ὅπερ ἐν ἀρχῇ παραλιπὼν νῦν ἀνεπλήρωσε, καὶ κατὰ πάντας τοὺς τρόπους, καθ’ οὓς λέγεται κυρίως τὸ πρότερον, δείκνυσι πρώτην οὖσαν τὴν φορὰν τῶν ἄλλων κινήσεων. τρεῖς δὲ ἐνταῦθα τοῦ προτέρου τρόπους ἐξέθετο. λέγεται γὰρ πρότερόν τι τῇ φύσει, οὗ μὴ ὄντος οὐκ ἔσται τὰ ἄλλα, ἐκεῖνο δὲ ἄνευ τῶν ἄλλων, καὶ τῷ χρόνῳ πρότερον, [*](21 Νόμων] X p. 893 E cf. infra p. 1273,6 26 post συγκρίνεται interposita λέγω γὰρ οὖν — λέγεις om. hic et infra Simplicius 35 προτέρου τοῦ transp. a 36 οὗ] οὗ τε Aristoteles 37 καὶ τὸ τῷ recte Aristoteles)
p. 260b19 Ὥστε ἐπεὶ κίνησιν μὲν ἀνάγκη εἶναι συνεχῶς ἕως τοῦ ἣν κινεῖ τὸ πρῶτον κινοῦν. |
Προθέμενος δεῖξαι τὴν φορὰν πρώτην τῶν κινήσεων κατὰ πάντα [*](296v) του πρώτου τὰ σημαινομενα, πρῶτον ὅτι κατὰ φύσιν πρώτη δείκνυσι, προλαβὼν ὅτι ἀναγκαῖον ἀεὶ κίνησιν εἶναι· τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ εἶναι συνεχῶς. ἀποδέδεικται δὲ ἤδη, ὅτι ἀγένητός ἐστιν ἡ κίνησις. ἔχων δὲ ἐναργὲς καὶ τὸ τὴν ἀίδιον κίνησιν πρώτην εἶναι τῆς ποτὲ οὕσης καὶ πάλιν μὴ οὔσης συλλογίζεται οὕτως· ἡ πρώτη κατὰ φύσιν κίνησις ἀίδιός ἐστιν, ἐπειδὴ ἀνάγκη ἀίδιον εἶναι κίνησιν· ἡ ἀίδιος κίνησις ἡ συνεχής ἐστιν, ἡ συνεχὴς κίνησις ἡ κατὰ φοράν ἐστιν· ἡ ἄρα πρώτη κίνησις κατὰ φύσιν ἡ κατὰ φοράν ἐστι. καὶ ὅτι κατὰ φύσιν πρώτη δείκνυσιν ἐκ τοῦ μὴ ἀντιστρέφειν κατὰ τὴν τοὐ εἶναι ἀκολουθίαν, ἀλλὰ ταύτην μὲν τῶν ἄλλων κινήσεων μὴ δεῖσθαι πρὸς τὸ εἶναι (οὔτε γὰρ αὐξάνεσθαι οὔτε ἀλλοιοῦσθαι τὸ φέρον ἀνάγκη, ἀλλ’ οὔτε γίνεσθαι ἢ φθείρεσθαι), τούτων δὲ οὐδεμίαν ἐνδέχεται εἶναι τῆς συνεχοῦς μὴ οὔσης, ἣν κινεῖ τὸ πρῶτον κινοῦν. δέδεικται γάρ, ὅτι πάντων ἀρχὴ τῶν κινουμένων ἐστὶ τὸ αὐτοκίνητον, τούτου δὲ ἀρχὴ τὸ ἀκίνητον. ἀνάγκη δὲ τὴν ἀίδιον κίνησιν ἢ συνεχῆ ἢ ἐφεξῆς εἶναι. βέλτιον δὲ τὸ συνεχῆ τὴν ἀίδιον κυρίως εἶναι ἢ ἐφεξῆς· μία γὰρ αὕτη ἑνὸς ὄντος τοῦ κινοῦντος, τὸ δὲ ἐφεξῆς οὐχ ἕν. τὸ δὲ βέλτιον ἀεὶ ἐν τοῖς φυσικοῖς ὑπολαμβάνομεν εἶναι, ἄν ᾖ δυνατόν· ὅτι δὲ δυνατὸν εἶναί τινα συνεχῆ κίνησιν, δειχθήσεται ὕστερον, καὶ ὅτι οὐδεμίαν ἄλλην οἷόν τε εἶναι συνεχῆ ἢ τὴν φοράν· νῦν δὲ ὡς ὑπο· κείμενα τέως εἴληπται.
[*](3 ἡμεια Α, sed corr. Α 1 13 ἀνάγκη Α cf. v. 21: ἀναγκαῖον a ut Arist. cf. v. 17 20 ante ἀίδιος exhibet ἀν’ (sic) Α 26 desidero ἀλλ’ οὐδὲ 27 legendum esset ἐνδέχεσθαι, sed servat Aristotelis verba μὴ Α: om. a)p. 260b29 Ἔτι χρόνῳ πρώτην ἕως τοῦ οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδεμία [*](296v) μεταβολῶν.
Δείξας φύσει πρώτην οὖσαν τῶν ἄλλων κινήσιων τὴν φορὰν ἐφεξῆς, ὅτι καὶ τῷ χρόνῳ πρώτη δείκνυσι δυνάμει καὶ τοῦτο συλλογιζόμενος οὕτως· πρώτη κίνησις τῷ χρόνῳ ἐστίν, ἣν ἐνδέχεται τοῖς ἀιδίοις ὑπάρχειν· ἣν ἐνδέχεται τοῖς ἀιδίοις κίνησιν ὑπάρχειν, ἡ φορά ἐστιν· ἡ πρώτη ἄρα τῷ χρόνῳ κίνησις ἡ φορά ἐστι. τῶν δὲ δυεῖν τούτων προτάσεων τὴν ἐλάττονα τὴν λέγουσαν ‘πρώτην εἶναι ἣν ἐνδέχεται τὰ ἀίδια κινεῖσθαι’ ὡς σαφῆ παρῆκεν· ὡς γὰρ τὰ ἀίδια πρῶτα τῷ χρόνῳ τῶν γενητῶν οὕτω καὶ ἡ κίνησις, ἣν κινεῖται τὰ ἀίδια ἀίδιος οὖσα, πρώτη ἄν εἴη τῶν μὴ ἀιδίων κινήσεων, ἃς κινεῖται τὰ γενητά. τὴν δὲ μείζονα πρότασιν τέθεικε τὴν λέγουσαν, ὅτι τὴν τοπικὴν μόνην ἐνδέχεται τὰ ἀίδια κινεῖσθαι, ἣν δείξει μετ’ ὀλίγον. ἐπειδὴ δὲ τὰ ἐν γενέσει ὄντα ὑστέραν κινεῖται τὴν τοπικὴν κίνησιν (τελειωθέντα γὰρ ἤδη τὰ ζῷα τότε κινεῖται κατὰ τόπον· γίνεται γὰρ πρῶτον καὶ τρέφεται καὶ αὔξεται δι’ ἀλλοιώσεως, καὶ οὕτως κατὰ τόπον κινεῖται), δόξει μὴ ἀληθῶς εἰρῆσθαι τῷ χρόνῳ προτέραν εἶναι τῶν ἄλλων κινήσεων τὴν κατὰ τόπον. λύων οὖν ταύτην τὴν ἔνστασιν λέγει, ὅτι ἐπὶ μὲν ἑκάστου τῶν ἐν γενέσει ὄντων τελευταίαν τῶν κινήσεων τὴν κατὰ τόπον γίνεσθαι. τετελειωμένα γὰρ ἤδη μεταβαίνει κατὰ τόπον. ἀλλὰ τούτων τῶν γινομένων καὶ ἀλλοιουμένων καὶ αὐξομένων πρότερον, ἔπειτα οὕτω τοπικῶς κινουμένων, ἄλλο τι ἀνάγκη προυπάρχειν τοπικῶς κινούμενον, ὃ καὶ τῆς γενέσεως αἴτιον τῷ γινομένῳ αὐτὸ ἀγένητον ὂν ἢ οὐ τότε γινόμενον, ἀλλὰ πρότερον, ὡς ὁ πατὴρ τοῦ υἱοῦ καὶ ὅλως τὸ γεννῆσαν τοῦ γεννηθέντος· τοῦτο γὰρ χρὴ κινηθῆναι κτὰ τόπον, ἵνα γεννήσῃ τὸ γεννώμενον. οὐ γινόμενον δὲ αὐτὸ αἴτιόν ἐστι γενέσεως τὸ κυκλοφορητικὸν σῶμα τοπικῶς κινούμενον. ὅσον γὰρ ἐπὶ τῇ καθ’ ἕκαστον γενέσει, δόξει ἡ γένεσις εἶναι πρώτη τῶν κινήσεων, διότι γενέσθαι δεῖ τὸ πρᾶγμα πρότερον, καὶ τῆς οὐσίας ὑποστάσης αὐτοῦ τότε τὰ περὶ αὐτὸ συμβεβηκότα ὑπάρξαι ἀλλοίωσιν καὶ αὔξησιν καὶ τὴν κατὰ τόπον μεταβολήν. καὶ οὕτω μὲν ἐφ’ ἑνὸς ἑκάστου. ἀλλ’ ἀναγκαῖον ἕτερόν τι κατὰ τόπον κινεῖσθαι αἴτιον τοῦ γινομένου οὐ γινόμενον αὐτὸ τότε· καὶ τούτου πάλιν τῆς γενέσεως ἕτερόν τι αἴτιον προυπάρχει οὐ γινόμενον, ἀλλὰ ὂν τότε καὶ κατὰ τόπον κινούμενον· ὥστε ἔστι πρὸ πάσης τῆς καθ’ ἕκαστα γενέσεως τοπικὴ κίνησις, ἣν κινεῖται τὸ τῆς γενέσεως αἴτιον μὴ γινόμενον τότε. καὶ τούτου ἕτερον πρότερον τὸ τὴν ἀίδιον κινούμενον τοπικῶς κίνησιν, οὐδὲ ὅλως τοῦτο γινόμενον. ‘καὶ γὰρ ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἥλιος’, ὡς εἴρηται πρότερον.
[*](6 post ὑπάρχειν omisit ἣν — ὑπάρχειν a 19 τελειωμένα a 21 ἄλλο—κινούμενον (22) om. Α. add. in mrg. Α1 22 τῶι γινομένωι Α: τῶν γινομένων 25 γεννώμενον (ω ex ο) Α: γινόμενον a 37 ἥλιος Α (cf. Ar. Phys. Β 2. 194b13): ὁ ἥλιος a)Δείξας δὲ ὅτι κἄν ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα πρώτη δοκῇ τῶν ἄλλων κινήσεων [*](296v) ἡ γένεσις, ἀλλὰ προυπάρχει πάσης γενέσεως τοπικὴ κίνησις, τὸ αὐτὸ προσυπομιμνῄσκει καὶ ἐκ τοῦ ἐναντίου. εἰ γὰρ εἴη πρώτη τῶν κινήσεων ἡ γένεσις, πάντα ἄν εἴη τὰ κινούμενα φθαρτά· δεῖ γὰρ πρῶτον γενέσθαι, εἶθ’ οὕτω κινηθῆναι τὴν ὁποιανοῦν κίνησιν, εἴπερ πρώτη τῶν κινήσεων ἡ γένεσίς ἐστι, τὸ δὲ γινόμενον φθείρεται. | εἰ οὖν μὴ πάντα [*](297r) ἐστὶ τὰ κινούμενα γενητὰ καὶ φθαρτά, ὡς ἤδη δέδεικται ἐκ τοῦ εἶναι κίνησιν ἀίδιον καὶ ἔτι μᾶλλον δειχθήσεται, οὐδ’ ἄν γένεσις εἴη πρώτη. οὐκέτι γὰρ ἐν τοῖς ἀιδίοις μέν, κινουμένοις δὲ προυπάρξει ἡ γένεσις. εἰ δὲ μὴ ἔστιν ἡ γένεσις πρώτη, δῆλον ὡς οὐδὲ τῶν ἄλλων τις κινήσεων, ἃς ἀνάγκη μετὰ τὴν γένεσιν ὑφίστασθαι, ἀλλοίωσίς τε καὶ αὔξησις καὶ μείωσις. καὶ γὰρ αὔξεται καὶ μειοῦται μόνα τὰ γενητά, καὶ ἀλλοίωσις τούτοις ὑπάρχει μόνοις, εἴπερ πᾶσα ἀλλοίωσις κατὰ τὰς παθητικὰς γίνεται ποιότητας, πάσχει δὲ μόνα τὰ ἐν γενέσει. εἰ οὖν αἱ μὲν ἄλλαι κινήσεις τῆς γενέσεως δεύτεραι, ἡ δὲ γένεσις τῆς φορᾶς, δῆλον ὅτι καὶ αἱ ἄλλαι κινήσεις τῆς φορᾶς ὕστεραι τῷ χρόνῳ. οὕτω καὶ ὅτι πρώτη χρόνον τῶν ἄλλων κινήσεων ἡ φορά, ἔδειξε καὶ τὴν ἀπὸ τῆς γενέσεως ἔνστασιν ἔλυσεν.
p. 261a14 Ὅλως τε εἰ φαίνεται τὸ γιγνόμενον, ἀτελές ἕως τοῦ αὐξανομένου δὲ καὶ φθίνοντος τὸ ποσόν.
Tὴν λύσιν τῆς ἐνστάσεως τῆς ἀπὸ τῆς γενέσεως ἐνεχθείσης ἀρχὴν τοῦ τρίτου ἐπιχειρήματος ἐποιήσατο τοῦ δεικνύντος, ὅτι καὶ κατ’ οὐσίαν πρώτη τῶν ἄλλων ἐστὶν ἡ κατὰ φορὰν κίνησις. τὸ δὲ κατ’ οὐσίαν πρῶτον καὶ κατὰ φύσιν πρῶτον ὀνομάζει συμφώνως τοῖς ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ περὶ τούτων εἰρημένοις. συλλογίζεται δὲ καὶ ἀποδείκνυσι τοῦτο κατηγορικῶς μὲν οὕτως· ἡ φορὰ τελευταία πᾶσιν ὑπάρχει τοῖς ἐν γενέσει· τὸ τῇ γενέσει ὕστερον τῇ φύσει πρότερόν ἐστι καὶ τῇ οὐσίᾳ. ἡ φορὰ ἄρα πρώτη καὶ κατὰ φύσιν καὶ κατ’ οὐσίαν τῶν ἄλλων κινήσεων ἐστι. καὶ ὅτι μὲν ἡ φορὰ τελευταία τοῖς ἐν γενέσει ὑπάρχει, δείκνυσιν ἐκ τοῦ τὰ μὲν κατ’ οὐσίαν ἀτελέστερα ὥσπερ τὰ φυτὰ καὶ τῶν ζῴων τὰ προσπεφυκότα, ἅπερ ζωόφυτα καλοῦμεν, οὐδὲ ὅλως κινεῖσθαι κατὰ τόπον, τοῖς δὲ τελειουμένοις τελευταῖον ὑπάρχειν τοῦτο. ὅτι δὲ τὸ τῇ γενέσει ὕστερον τῇ φύσει καὶ τῇ οὐσίᾳ πρότερόν ἐστι, δείκνυσιν ἐκ τοῦ τὸ γινόμενον ἐν τῷ ἔτι γίνεσθαι ἀτελὲς ὂν ὁδεύειν ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ τελειότητα ὡς ἐπ’ ἀρχὴν καὶ πρῶτον τῇ φύσει· ἡ γὰρ τελειότης ἀρχὴ ὡς τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος. πρῶτον δὲ τῆ φύσει καὶ τῇ οὐσίᾳ τὸ τέλειον τοῦ ἀτελοῦς καὶ τὸ οὗ ἕνεκα τοῦ χάριν ἐκείνου· κατὰ γὰρ τὴν ἑκάστου τε- [*](15 φορᾶς (littera, puto θ, erasa post φ) Α 19 τε εἰ Α (ut Ar. Κ, om. E1: τε E2): δὲ a ex Ar. vulg. 20 αὐξομένου supra p. 603,13 23 οὐσίαν et φύσιν (24) commutavit a: πρῶτον καὶ κατὰ φύσιν om. Α: suppl. in mrg. A1 24 Μετὰ τὰ φυσικὰ] Δ 11)
p. 261a23 Μάλιστα δὲ δῆλον ὅτι τὸ κινοῦν αὐτὸ αὑτὸ ἕως τοῦ τὸ αὐτὸ ἑαυτὸ κινοῦν.
Τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα δύναται δεικτικὸν εἶναι τοῦ πρώτην τῶν ἄλλων κινήσεων εἶναι τὴν φορὰν κατὰ τοὺς τρεῖς τοῦ προτέρου τρόπους, οὓς ἀποδέδωκεν. ἔστι δὲ τοιοῦτον· ἐδείχθη πρότερον, ὅτι τὸ αὐτοκίνητον προϋπάρχον καὶ χρόνῳ καὶ οὐσίᾳ τῶν κινούντων καὶ κινουμένων ἀρχὴ τῶν τοιούτων ἐστί, καὶ ὅτι τὴν κατὰ φορὰν κίνησιν ἰδίως καὶ κυρίως κινεῖται τὸ αὐτοκίνητον. εἰ οὖν ἡ κατὰ τόπον κίνησις οἰκεία ἐστὶ τῆς ἀρχῆς καὶ αἰτίας τῶν κινουμένων, ἡ δὲ οἰκεία τῆς ἀρχῆς καὶ αἰτίας τῶν κινουμέ|νων κίνησις αὕτη ἄν εἴη καὶ τῇ φύσει καὶ τῷ χρόνῳ προτέρα τῶν [*](297v) ἄλλων κινήσεων, τὸ συμπέρασμα δῆλον, ὅτι ἡ κατὰ τόπον κίνησις καὶ τῇ φύσει καὶ οὐσίᾳ καὶ τῷ χρόνῳ πρώτη τῶν ἄλλων ἐστὶ κινήσεων, καὶ συμπεραίνεται λοιπὸν τὰ εἰρημένα. ὅτι δὲ καὶ τοῦτο τοῖς ἐν τῆ δεκάτῳ [*](9 ζώντων Α Arist.: ζώων a et Arist. Η 17 τὴν om. Α, sed suppl. Α1 27 ἑαυτὸ Α (ut Ar. Ε): αὑτὸ a (Ar. vulg.) ὅτι μέν — ἐκ τούτων add. a: om. Α 37 καὶ τῆ οὐσία a)
p. 261a28 τίς δὲ φορὰ πρώτη νῦν δεικτέον ἕως τοῦ καὶ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἅμα τὰς ἀντικειμένας οὔτε κινήσεις οὔτε μεταβολὰς ὑπάρχειν.
Δείξας κατὰ πάντας τοὺς τοῦ προτέρου τρόπους τὴν φορὰν πρώτην οὖσαν τῶν ἄλλων κινήσεων τε καὶ μεταβολῶν, νῦν πρόεισιν ἐπὶ τὸ ζητεῖν, τίς πάλιν ἐν τῇ φορά πρώτη ἐστὶ κατὰ τὰ εἰρημένα τοῦ πρώτου σημαινόμενα. ἴσμεν γὰρ ὅτι τῆς φορᾶς ἡ μὲν ἐπ’ εὐθείας ἐστίν, ἡ δὲ κύκλῳ, ἡ δὲ μικτή, ὥσπερ καὶ τῆς γραμμῆς ἐφ’ ἧς φέρεται τὸ φερόμενον. εὑερθείσης δὲ τῆς πρώτης φοράς ἅμα καὶ τὸ νῦν καὶ πρότερον ὑποτεθέν, ὅτι ἐνδέχεταί τινα κίνησιν εἶναι συνεχῆ καὶ ἀίδιον, φανερὸν ἔσται. αὕτη γὰρ ἡ πρώτη φορὰ συνεχὴς εὑρεθήσεται καὶ ἀίδιος. ἐπιστῆσαι δὲ χρή, ὅτι μέχρι νῦν ὡς ὑπόθεσις ἐλαμβάνετο τὸ εἶναι συνεχῆ κίνησιν· ἡ γὰρ ἐν ἀρχῇ δειχθεῖσα ἀγένητος καὶ ἄφθαρτος κίνησις οὐχ ὡς μία καὶ συνεχής, ἀλλ’ ὡς ἀεὶ μέν, ἄλλη δὲ καὶ ἄλλη κίνησις ἐν τοῖς οὖσιν ἀπεδείκνυτο. ἐπιστήμης δέ ἐστιν ἀκριβοῦς τὸ κατὰ μίαν μέθοδον πλείονα καὶ οὕτω καθολικὰ καὶ χρήσιμα θεωρήματα εὑρίσκειν, ἡ δὲ εὕρεσις αὐτῷ γίνεται δεικνύντι πρῶτον, ὅτι οὐδεμία τῶν ἄλλων κινήσεων ἢ μεταβολῶν παρὰ τὴν φορὰν συνεχὴς εἶναι δύναται καὶ μία, ἀλλ’ οὐδὲ τῆς φορᾶς ἡ κατ’ εὐθεῖαν οὐδὲ ἡ μικτή, ἀλλὰ μόνη τῇ κύκλῳ κινήσει τὸ συνεχὲς καὶ ἀίδιον ὑπάρχειν δυνατόν. καὶ οὕτως ἐκ τούτου δείκνυσιν, ὅτι τῶν φορῶν πρώτη ἡ κύκλῳ τῆς κατ’ εὐθεῖάν ἐστιν. ὅτι δὲ μηδεμίαν τῶν ἄλλων κινήσεων οἷόν τε συνεχῆ εἶναι, ἀποδείκνυσιν οὕτω· πᾶσαι αἱ ἄλλαι κινήσεις (συναριθμεῖ δὲ τέως καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν, εἶτα ὕστερον αὐτὰς χωρίζει τῶν κυρίως κινήσεων μεταβολὰς οὔσας καὶ οὐ κινήσεις, ὡς ἐν τῷ πέμπτῳ δέδεικται ταύτης τῆς πραγματείας), πᾶσαι οὖν αἱ ἄλλαι παρὰ τὴν [*](6 ἐπάγει] Legg. X p. 893 Ε cf. supra p. 1267,23 9 post συγκρινόμενα om. μὲν quod superiore loco habet Simplicius 10 μὴ μενούσης Plato 16 ante πρώτην add. τὴν a 18 πρώτηι libri: πρώτη correxi, sc. κίνησις cf. f. 307r17. 310v13 33 εὐθείας a 37 πέμπτῳ] E 1. 225a35)
Καὶ ὅτι μὲν ἑκάστη ἐκείνων ἐξ ἀντικειμένου ἐστὶν εἰς ἀντικείμενον, δείκνυσι τοὺς ἀντικειμένους ὅρους ἐκτιθέμενος, ἐφ’ οὓς κινοῦνται. καὶ γὰρ γενέσει μὲν καὶ φθορᾷ τὸ ὂν καὶ μὴ ὂν ὅροι ὡς κατάφασις καὶ ἀπόφασις ἀντικείμενα, ἀλλοιώσει δὲ τὰ ἐναντία πάθη, θερμότης καὶ ψυχρότης, λευκότης καὶ μελανία καὶ τὰ τοιαῦτα, αὐξήσει δὲ καὶ φθίσει ἢ μέγεθος καὶ μικρότης ἢ μᾶλλον τελειότης μεγέθους καὶ [*](298r) ἀτέλεια, ὅτι τὸ μέγεθος κοινὸν καὶ τοῦ τελείου, εἰς ὃ σπεύδει ἡ αὔξησις, καὶ τοὐ ἀτελοῦς, εἰς ὃ ἡ μείωσις. ὅτι δὲ ἐναντίαι καὶ ἀντικείμεναι αἱ εἰς τὰ ἐναντία καὶ ἀντικείμενα, πρόδηλον· ὁρισμὸς γὰρ οὗτός ἐστι τῶν ἐναντίων κινήσεων. ὅτι δὲ λοιπὸν οὐχ οἷόν τε ἐκ τῶν ἀντικειμένων καὶ ἐναντίων κινήσεων μίαν γενέσθαι καὶ συνεχῆ κίνησιν, δῆλον· εἰ γὰρ εἴη μία, τὸ λευκαινόμενον ἅμα ἄν καὶ μελαίνοιτο καὶ <τὸ> εἰς ὑγείαν μεταβάλλον ἅμα ἄν καὶ εἰς νόσον μεταβάλλοι καὶ τὸ αὐξόμενον ἅμα ἂν καὶ μειοῖτο, καὶ τὸ γινόμενον ἅμα ἂν καὶ φθείροιτο, εἴπερ μία καὶ ἡ αὐτὴ κίνησις ἐκ τῶν ἐναντίων ἐστί. καὶ αὐτόθεν δὲ δῆλον, ὅτι ἐκ τῶν ἐναντίων κινήσεων μίαν ἀδύνατον γενέσθαι. πῶς γὰρ ἐκ τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ τῆς ἐπὶ τὸ κάτω μενουσῶν ἀκραιφνῶν μία γένοιτο ἄν κίνησις; οὔτε γὰρ κατὰ φύσιν δυνατὸν τὰς ἐναντίας κινεῖσθαι οὔτε ἡ κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν μία γένοιντο ἄν. ἡ μὲν γὰρ εἰς τὰ πλάγια μία οὖσα μῖξις τῆς ἄνω καὶ τῆς κάτω δοκεῖ, ἀλλ’ οὐ μενουσῶν ἀκραιφνῶν, ὥσπερ ὁ λόγος λαμβάνει νῦν, ἀλλ’ οὕτως ὡς καὶ τὰ στοιχεῖα τοῦ σώματος τὰ ἐναντία κιρνάμενα ποιεῖ τι σύνθετον ἕν. οὔτε μία οὖν ἐκ τῶν ἐναντίων οὔτε ἅμα δύναταί τι τὰς ἐναντίας κινεῖσθαι. εἰ δὲ μὴ μία ἡ ἐκ τῶν ἐναντίων, ὑπὸ ἠρεμίας διαλαμβάνονται αἱ ἐναντίαι. ταύτην γὰρ ταῖς προειρημέναις προσλαμβάνει τὴν πρότασιν, καὶ κατασκευάζει αὐτὴν ἀξιώματι προσχρησάμενος τῷ λέγοντι, ὅτι τὸ μὴ ἀεὶ κινούμενον τήνδε τὴν κίνησιν, ὂν δὲ πρότερον, ἀνάγκη πρότερον ἠρεμεῖν. εἰ γὰρ μὴ ἠρεμῆσαν τὸ λευκαινόμενον μηδὲ παυσάμενον τοῦ λευκαίνεσθαι μελαίνοιτο, ἅμα ἄν λευκαίνοιτό τε καὶ μελαίνοιτο· ὥστε ἅμα λευκὸν γενήσεται καὶ μέλαν εἰς τέλος ἐλθὸν τῆς κινήσεως. εἰ δὲ παυσάμενον τοῦ λευκαίνεσθαι λευκὸν γένοιτο, καὶ ἀπὸ τοῦ λευκοῦ μεταβάλλοι εἰς τὸ μέλαν, ἐν τῷ εἴδει τοῦ λευκοῦ γενόμενον πάντως τινὰ χρόνον. οὕτω γὰρ ἀπὸ λευκοῦ ὄντος αὐτοῦ καὶ οὐκέτι λευκαινομένου ἡ εἰς τὸ μελαίνεσθαι μεταβολὴ γενήσεται· οὔτε γὰρ ἅμα [*](1 lacunam statui, quam explebat τὰ δὲ a. fortasse (<τὰ γὰρ> ἐξ ἐναντίων εἰς ἐναντία ἀντικείμενά ἐστιν ᾖ ἐναντία) 3 τέως om. a 12 σμικρότης a 18 τὸ (ante εἰς ὑγείαν) addidi cf. Them. p. 436,1 Speng. 19 μεταβάλλει Α)
Δείξας δὲ ἐπὶ τῶν ἐναντίων κινήσεων, ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστιν ἠρεμεῖν μεταξὺ λέγει, ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ ἀντίφασιν ἀντικειμένων, οἷά ἐστιν ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, κἂν μὴ ἐξ ἐναντίων εἰς ἐναντία ἐστὶν ἡ μεταβολή, οὐδὲν κωλύει καὶ ἐπὶ τούτων κἀν μὴ ἠρεμίαν ἀλλὰ χρόνον εἶναι μεταξύ, ὥστε μὴ συνεχεῖς μηδὲ μίαν εἶναι τὴν ἐκ τῶν ἀντικειμένων μεταβολήν. καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν ἐναντίων συνέβαινε μεταξὺ ἠρεμίαν γίνεσθαι, οὐχ ᾗ ἐναντίαι, ἀλλὰ καθ’ ὅσον οὐχ οἷόν τε ἦν ἅμα αὐτὰς γίνεσθαι, ὃ οὐδὲν ἔλαττον καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ ἀντίφασιν ἀντικειμένων ἐστίν. ταὐτὸν γὰρ αἴτιον ἐπ’ ἀμφοτέρων, δι’ ὃ οὐ δύνανται συνεχεῖς εἶναι· οὐδέτεραι γὰρ αὐτῶν συνυπάρχειν ἀλλήλαις δύνανται οὔτε αἱ ἐναντίαι οὔτε αἱ κατὰ ἀντίφασιν ἀντικείμεναι. διὸ ὁμοίως ἀμφότεραι ὑπὸ χρόνου διαλαμβάνονται. ὁμοίως δέ, φησίν, οὐδὲν διαφέρει πρὸς τὸ μὴ μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ κίνησιν τὴν ἐκ τῶν ἀντιφατικῶς ἀντικειμένων, κἄν μὴ ἀνάγκη ἠρεμῆσαι ἐν τῇ ἀντιφάσει, ὥσπερ ἐν τῷ ἐναντίῳ ἐδείκνυτο. οὐδὲ γὰρ ἠρεμεῖ τὸ μὴ ὂν οὐδὲ ἐν τῷ μὴ ὄντι, ἡ δὲ φθορὰ εἰς τὸ μὴ ὂν καὶ ἡ γένεσις ἐκ τοῦ τοιούτου μὴ ὄντος. ἀλλ’ ἀρκεῖ μόνον καὶ ἐπὶ ταύτης τῆς μεταβολῆς τὸ μεταξὺ γίνεσθαι χρόνον. διακόπτεται γὰρ οὕτω καὶ οὐκ ἔστι συνεχὴς ἡ μεταβολή. οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τῶν ἐναντίων ἡ ἐναντίωσις ἦν χρήσιμος, [*](9 πρῶτον Α: πρότερον a 28 συνεχεῖς Α: συνεχῆ a)
Εἰπὼν δὲ μηδὲν διαφέρειν πρὸς τὸ μὴ εἶναι συνεχῆ τὴν κίνησιν καὶ ἐπὶ τῶν ἀντιφατικῶς ἀντικειμένων ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἐναντίων, κἄν μὴ ἀνάγκη ἠρέμησαι ἐν τῇ ἀντιφάσει, ἐπήγαγε μηδὲ ἔστι μεταβολὴ ἠρεμίᾳ ἐναντίον, ὡς ἐπὶ τῶν κινήσεων ἠρεμία τις κινήσει ἐναντίον ἐστίν. ἡ γὰρ ἐν τῷ ἐναντίῳ τοῦ ἐφ’ ὃ κινεῖται τὸ κινούμενον ἠρεμία ἐναντία τῇ κινήσει ἐτέθη, ἣν κινεῖται ἐπὶ τὸ ἐκείνου ἐναντίον τοῦ ἐν ᾧ ἠρεμεῖ. ἡ γὰρ ἐν τῷ κάτω | ἠρεμία ἐναντία ἐτέθη τῇ ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσει. [*](298v) κἂν μὴ ᾖ οὖν ἐπὶ τῆς μεταβολῆς, τουτέστιν ἐπὶ τῆς γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς, μεταβολὴ ἠρεμία ἀντικείμενον τῷ μὴ ἠρεμεῖν τὸ ἐφθαρμένον, οὐδὲν οὐδὲ τοῦτο πρὸς τὸν λόγον τὸν δεικνύντα, ὅτι ὡς αἱ ἐναντίαι κινήσεις οὐκ εἰσὶ συνεχεῖς, οὕτως οὐδὲ αἱ ἀντικείμεναι μεταβολαί. κἂν γὰρ ἠρεμία μὴ ᾖ μεταξύ, ἀλλ’ ὑπὸ χρόνου καὶ αὗται διαλαμβάνονται. εἰπὼν δὲ μηδέ ἐστι μεταβολὴ ἠρεμίᾳ ἐναντίον, ὡς κινήσει μὲν οὔσης ἠρεμίας ἐναντίας, μεταβολῆς δὲ οὐκ οὔσης, οὐ δεῖ, φησίν, ἐκ τούτου ταράττεσθαι, ὡς ἀναιρουμένου ἀξιώματος τοῦ λέγοντος ‘ἓν ἑνὶ ἐναντίον’ ἐὰν τῇ κινήσει καὶ κίνησιν ἐναντίαν λέγωμεν καὶ ἠρεμίαν, ἀλλὰ τοῦτο μὲν βεβαίως ἔχειν, ὅτι ἀντίκειται κατά τινα τρόπον ἡ κίνησις καὶ τῇ ἠρεμίᾳ καὶ τῇ ἐναντίᾳ κινήσει· ἀφορᾶν δέ, ὅτι καὶ ἐπ’ ἄλλων ἐστὶ τοιοῦτος ἀντιθέσεως τρόπος, ὡς ἓν πλείοσιν ἀντικεῖσθαι, ὥσπερ τὸ ἴσον καὶ τὸ μέτριον ἀντίκειται τῷ τε ὑπερέχοντι καὶ τῷ ὑπερεχομένῳ, τουτέστι τῷ τε μείζονι καὶ τῷ ἐλάττονι. οὕτω δὲ καὶ αἱ ἀρεταὶ συμμετρίαι οὖσαι ταῖς τε ὑπερβολαῖς ἀντίκεινται καὶ ταῖς ἐλλείψεσι. δεῖ οὖν, φησί, τῷ τε ἀντικεῖσθαι τῇ κινήσει τὴν ἠρεμίαν χρῆσθαι μὴ ἀκριβολογουμένους, εἰ ὡς ἐναντία, καὶ τῷ ὅτι οὕτε κινήσεις οὔτε μεταβολὰς ἐνδέχεταί τι ἅμα τὰς ἐναντίας ἢ τὰς ἀντικειμένας κινεῖσθαι ἢ μεταβάλλειν. ἀσφαλῶς δὲ εἶπεν, ὅτι ἀντίκειταί πὼς καὶ τῇ κινήσει καὶ τῇ ἠρεμίᾳ ἡ κίνησις ἡ ἐναντία. ἐν γὰρ τοῖς πρὸ τούτου βιβλίοις, ἔνθα προέκειτο αὐτῷ περὶ τῶν ἐναντίων κινήσεων λέγειν, τὴν μὲν ἔν τινι ἠρεμίαν τῇ ἐξ αὐτοῦ μεταβολῇ ὡς στέρησιν ἀντικεῖσθαί φησιν, τὴν δὲ ἐναντίαν κίνησιν ὡς ἐναντίον, τὸ δὲ ἴσον τῷ μείζονι καὶ ἐλάττονι ὡς ἀνίσῳ, ὡς ἓν ἑνὶ ἀντίκειται καὶ αἱ ἀρεταὶ ὡς σύμμετρον ἀσυμμέτρῳ.
“Οὐ παρέργως δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, ἠσφαλίσατο τὸν λόγον τὸν ἓν ἑνὶ ἐναντίον λέγοντα, ἀλλὰ χρησίμως εἰς τὰ προκείμενα. ἐπεὶ γὰρ κέχρηται τῷ ἐναντίας εἶναι τἀς κινήσεις τὰς εἰς τὰ ἐναντία, ἵνα μή τις ἐνίστηται πρὸς τοῦτο λέγων ἓν ἑνὶ ἐναντίον εἶναι, τῇ δὲ κινήσει τὴν ἠρεμίαν [*](2. 3 Περὶ ἑρμηνείας] cf. extr. p. 24b9 5 ὥσπερ — ἐναντίων om. a μὴ a: μίαν Α 6 post ἀνάγκη add. εἴη a 7 ἠρεμία ἐναντίων a 12 ἠρεμίαABBREV Α 16 μεταβολὴ a : μεταβολῆι Α 22 ἓν] ἐν Α 23 καὶ (post ὑπερέχοντι) om. Α, sed add. Α1 25 τῷ τε a: τό τε Α 30 προσέκειτο a 36 ἐναντίον om. a 37 τῶ a: τὸ Α)
p. 261b22 Ἔτι δὲ ἐπί τε τῆς γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς ἕως τοῦ φυσικὸν γὰρ τὸ ὁμοίως ἔχειν ἐν ἁπάσαις.
Ὄτι αἱ ἐξ ἀντικειμένων εἰς ἀντικείμενα μεταβολαὶ οὐκ εἰσὶ συνεχεῖς, ἀλλὰ διαλαμβάνονται χρόνῳ, δείκνυσιν ἐκ τῆς γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς δυνάμει συλλογιζόμενος οὕτως· εἰ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορὰ μὴ συνεχεῖς εἰσιν, ἀλλὰ διαλαμβάνονται χρόνῳ, πιστὸν ἂν εἴη καὶ τὰς ἄλλας μεταβολὰς τὰς ἐξ ἀντικειμένων εἰς ἀντικείμενα μὴ εἶναι συνεχεῖς· ἀλλὰ μὴν τὸ ἡγούμενον· τὸ ἄρα λῆγον. καὶ τὸ μὲν συνημμένον δείκνυσιν ἐκ τοῦ φυσικὸν εἶναι τὸ ὁμοίως ἔχειν ἐν ἁπάσαις ταῖς ὁμοίαις μεταβολαῖς, ὅταν τὸ συμβαῖνον διὰ τὴν ὁμοιότητα ὑπάρχῃ· εἰ γὰρ τὸ μὴ εἶναι συνεχεῖς τὰς μεταβολὰς διὰ τὴν ἀντίθεσιν ὑπάρχει, ἀναγκαῖον πάσας <τὰς> ἀντικειμένας μὴ εἷναι συνεχεῖς. τάχα δὲ ἐνταῦθα καὶ ἐκ τοῦ μᾶλλόν ἐστιν ἡ ἐπιχείρησις· τὸ γὰρ ἐπὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς ὑπάρχον διὰ τὸ ὁπωσοῦν ἀντικειμένας μὴ συνυπάρχειν τοῦτο ἔτι μᾶλλον ταῖς κατὰ ἐναντίωσιν ἀντικειμέναις μεταβολαῖς ὑπάρξει. ὅτι δὲ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορὰ οὐκ εἰσὶ συνεχεῖς, δείκνυσιν ἐκ τοῦ ἄτοπον εἶναι τὸ γενόμενον εὐθὺς ἐξ ἀνάγκης φθείρεσθαι καὶ μηδένα χρόνον διαμένειν ἐν τῷ εἴδει, οὗ ἕνεκα ἐγένετο. κἄν γὰρ ῥέῃ συνεχῶς τὰ ὑπὸ σελήνην, ἀλλ’ ἔστι τις καὶ στάσις ὡς ἐν ῥέουσιν, ἵνα καὶ διάκρισίς τις ᾖ τῶν εἰδῶν καὶ ὅρος καὶ διακόσμησις καὶ περίληψις γνωστική.
p. 261b27 Ὅτι δὲ ἐνδέχεται εἶναί τινα ἄπειρον ἕως τοῦ | τόπου [*](299r) δὲ αἱ εἰρημέναι διαφοραί.
Δείξας ὅτι οὐδεμία τῶν ἄλλων κινήσεων καὶ μεταβολῶν δύναται [*](1 ἐναντίον] fortasse ἐναντίαν 2 αἱ ///// ἐκ Α fortasse κωλύειν 17 ἐξ ///// itemque ν. 21 A 20 διαλαμβάνονται a: διαλαμβάνηται Α 25 τὰς a: οm. Α)
p. 262a6 Σημεῖον δὲ ὅτι ἐναντία ἡ κίνησις ἡ ἀπὸ τοῦ Α ἕως τοῦ ἀλλ’ οὐχ ἡ εἰς τὰ πλάγια τῇ ἄνω.
Καὶ ταύτην ἀπόδειξιν φέρει τοῦ τὰς ἐπὶ τῆς εὐθείας κινήσεις ἀνακάμπτοντος τοῦ κινουμένου ἐναντίας ἀλλήλαις εἶναι, τεκμήριον ποιούμενος τὸ στατικὰ ἀλλήλων εἶναι τὰ οὕτως ἀντικινούμενα καὶ τῶν ἀλλήλων κινήσεων φθαρτικά, ὃ τοῖς ἐναντίοις ὑπάρχει. σημεῖον δὲ κυρίως εἶπεν· οἱ γὰρ ἐκ τῶν ἑπομένων λόγοι τεκμηριώδεις εἰσὶ καὶ οὐκ ἀποδεικτικοί, ὡς ἀπὸ τοῦ γάλα ἔχειν τὸ τετοκέναι συλλογιζόμεθα· ἕπεται γὰρ τῷ τεκεῖν τὸ γάλα ἔχειν. οἱ δὲ ἀποδεικτικοὶ ἐκ τῶν προτέρων τὰ ὕστερα καὶ ἐκ τῶν αἰτίων τὰ αἰτιατὰ συλλογίζονται. ἐκ γοῦν τοῦ τετοκέναι τὸ γάλα ἔχειν ἀποδεικτικῶς συλλογιζόμεθα. τὸ δὲ ἀναιρεῖν ἄλληλα οὐ προηγεῖται, ἀλλ’ ἕπεται ταῖς ἐναντίαις κινήσεσι· τὰ μὲν γὰρ ἐναντία ἀναιρεῖ ἄλληλα. οὐ πάντα δὲ τὰ ἀναιροῦντα ἐναντία· ἀναιρεῖ γὰρ καὶ ἡ ἀπόφασις τὴν κατάφασιν, καὶ τὰ κατὰ τοὺς ἄλλους τρόπους ἀντικείμενα ἀναιρεῖ ἄλληλα [*](299v) καὶ ὅμως οὐκ ἔστιν ἐναντία. οὐ γὰρ αἴτιον τὸ ἀναιρεῖν τοῦ ἐναντίον εἶναι, ἀλλ’ ἑπόμενον ἐκείνῳ· διὸ καὶ ἀπὸ σημείου ἡ δεῖξις. οὐ μόνον δὲ τὰ ἐπὶ τῆς εὐθείας ἀντικινούμενα παύει τῆς κινήσεως ἄλληλα, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπὶ τῆς περιφεροῦς ὁμοίως παύει ἄλληλα τῆς κινήσεως ἀντικινούμενα ἀλλήλοις, ἀντικινεῖται δὲ οὐχ ὡς τὰ ἐπ’ εὐθείας ἀπὸ τῶν ἐναντίων ἀρχόμενα τὸ μὲν ἀπὸ τοῦ Α ἄνω ὄντος, εἰ τύχοι, τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ Β κάτω, ἀλλὰ τὰ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀρχόμενα καὶ μὴ ἐπὶ τὰ αὐτὰ μέρη τοῦ κύκλου κινούμενα. [*](5. 6 εἰς ἐναντίως a 9 κατ’ Α: del. a 12 τῆς ἐρωτήσεως a 14 οὐ ABBREV Α 17 ἡ κίνησις Α (ut Ar. Κ): κίνησις ex Ar. vulg. a 18 τὰ πλάγια Α cf. p. 1280,13 et Themistius p. 437,18: τὸ πλάγιον ex Arist. a 19 ἐπὶ τῆς Α: ἐπ’ a 31 τὸABBREV Α)
p. 262a12 Μάλιστα δὲ φανερόν, ὅτι ἀδύνατον ἕως τοῦ ἐπὶ δὲ Γ γέγονεν, ὅταν τελευτήσῃ καὶ στῇ.
Καὶ ἄλλην ἀπόδειξιν κομίζει, ἐξ ἧς οὐ μόνον μᾶλλον τῶν πρόσθεν, ἀλλὰ μάλιστα φανερὸν εἶναί φησιν, ὅτι ἀδύνατον συνεχῆ εἶναι τὴν ἐπὶ τῆς εὐθείας κίνησιν τὴν πάλιν καὶ πάλιν ἐπ’ αὐτῆς γινομένην ἀνακάμπτοντος τοῦ κινουμένου. δείκνυσι δὲ αὐτὸ ἐκ τοῦ ἀνάγκην εἶναι πᾶν τὸ ἀνακάμπτον ἵστασθαι πρῶτον· τοῦτο γὰρ οὐ μόνον ἐπὶ τῶν ἐπὶ τῆς εὐθείας ἀνακαμπτόντων ἀναγκαῖον, ἀλλὰ κἂν ἐπὶ κύκλου τι κινηθὲν ἐλθὸν ἐπί τι σημεῖον ἀνακάμπτῃ πάλιν ἀπ’ αὐτοῦ, ἀνάγκη καὶ τοῦτο στῆναι πρῶιον τῷ μὴ δύνασθαι ἀνακάμψαι τὸ κινούμενον μὴ πρότερον στάν. εἰπὼν δὲ οὐ μόνον ἐπὶ τῆς εὐθείας, ἀλλὰ κἂν κύκλον φέρηται, τουτέστιν ἐπὶ κύκλου, ταὐτὸ συμβαίνειν, ὃ καὶ ἐπὶ τῆς εὐθείας, εἰ ἀνακάμπτοι, πάλιν τίνι διαφέρει τὸ κύκλῳ φέρεσθαι καὶ κύκλον, ἐδήλωσε. κύκλῳ μὲν γὰρ φέρεται τὸ συνεῖρον καὶ ἀεὶ ἐπὶ ταὐτὰ φερόμενον, καὶ κατ’ αὐτὴν ἔχον τὴν κίνησιν τὸ κυκλικὸν εἶδος, κύκλον δὲ τὸ ἐπὶ κύκλου κινούμενον ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀνακάμπτον πάλιν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἰέναι. ὧ καὶ δῆλον ὅτι οὐκ ἔστι τῆς κινήσεως ὁ κυκλισμός, ἀλλὰ τοῦ ἐφ’ οὗ ἡ κίνησις. διχῶς δὲ δείκνυσιν, ὅτι ἀνάγκη τὸ ἀνακάμπτον ἵστασθαι πρότερον, ἀπό τε τῆς αἰσθήσεως καὶ ἀπὸ τοῦ λόγου. καὶ τῆς μὲν αἰσθήσεως τῆς οἰκείας ἕκαστον ἀνάγκη γίνεσθαι κριτήν, λόγῳ δὲ δεικνύναι προθέμενος διαστέλλεται πρῶτον, τριῶν ὄντων τούτων ἀρχῆς καὶ μέσου καὶ τελευτῆς πῶς ἔχει τὸ μέσον, ὅτι ἀρχὴ καὶ τέλος ἐστὶ πρὸς ἑκάτερον τῶν ἄκρων, καὶ ποῖον μέσον κατ’ ἐνέργειάν ἐστι καὶ ποῖον δυνάμει, καὶ ὅτι ἐν τῷ κατ’ ἐνέρ- [*](37 μέσου Α: μέσης a)
Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος τοῦ τὸ μέσον πρὸς ἑκάτερον ἄμφω οὕτω μὲν οὐκ ἀξιοῖ ἀκούειν, ψεῦδος εἶναι νομίζων τὸ πρὸς ἑκάτερον ἄμφω γίνεσθαι, ἀλλ’ ὅτι τὸ μέσον πρὸς ἑκάτερον ἀντιτιθέμενον ὡς ὂν τὸ ἕτερον ἀμφότερα γίνεται. εἰ δὲ καὶ τῶν ἄκρων ἑκάτερον ὡς ἄμφω ληφθείη καὶ ὡς ἀρχὴ καὶ ὡς πέρας, οἷον τῆς ἄνωθεν κάτω εὐθείας, καὶ τὸ ἄνω πρὸς μὲν τὸ ἀπ’ αὐτοῦ κινούμενον ἀρχή, πρὸς δὲ τὸ ἐπ’ αὐτὸ τέλος, καὶ τὸ κάτω ὁμοίως, ἔσται καὶ τὸ μέσον ἄμφω πρὸς ἑκάτερον τῷ λόγῳ· τῷ γὰρ ἀριθμῷ ἐν ἐστι. τὰ δὲ ἐν τῆ εὐθείᾳ μεταξὺ τῶν ἄκρων σημεῖα, ἕως ἄν ὡς μία καὶ συνεχὴς ἡ εὐθεῖα λαμβάνηται, δυνάμει μόνον ἐστί, δυνάμει δὲ ὄντα οὐκ ἄν εἴη μέσα κυρίως. κυρίως γὰρ πᾶν ἐστι τὸ κατ’ ἐνέργειαν ὄν· γίνεται δὲ τὸ μέσον ἐνεργείᾳ, ὅταν τὸ κινούμενον ἐπὶ τῆς εὐθείας κατά [*](2 καὶ (post τε) Α: del. a 10 fortasse ᾦ <γὰρ> 22 ἔστ’ Α: ὥστ’ a 23 aA 28 πρὸς (alt.) supra add. Α 1 34 ἄνω //// πρὸς Α)
Εἰπὼν δέ, ὅτι ἐν οὐδενὶ χρόνῳ ἐστὶ τὸ συνεχῶς ἐπὶ τῆς εὐθείας κινούμενον κατά τι τῶν ἐν τῇ εὐθείᾳ σημείων, προσέθηκε πλὴν οὗ τὸ νῦν ἐστι διαίρεσις ἴσον λέγων τῷ κυρίως μὲν καὶ καθ’ αὑτὸ μὴ εἶναι ἐν χρόνῳ τὸ κινούμενον συνεχῶς ἐπὶ τῆς εὐθείας κατά τι τῶν ἐν αὐτῇ σημείων, κοινότερον μέντοι καὶ κατὰ συμβεβηκὸς δύνασθαι καθ’ ἕκαστον τῶν σημείων εἶναι λέγεσθαι ἐν χρόνῳ τῷ τῶν νῦν ἕκαστον, καθ’ ἅ ἐστιν ἐφ’ [*](12 τὸ δὲ συνεχῶς] iucipiunt hinc Excerpta codicis Marciani 219 f. 350 r sqq., quae eadem sunt in Marciano 227 f. 378 v (cf. Praefatio). hinc potissima dumtaxat delibabo sub nota Exc. 17 μετ’ ὀλίγον] 262b1 19 ἐν Α Exc: ὡς a 20 ἠρεμοῦν Α Exc: ἠρεμοῦν τὸν χρόνον a 21 κινούμενον Α Exc.: κιν. καὶ μηδαμοῦ ἱστάμενον 22 post τε erasum Α 34 διαίρεσίς ἐστιν collocat Ar. vulg. [praeter ΕΚ] τῷ a: τὸ Α)
Εἰπὼν δέ, ὅπως ἔχει τὸ συνεχῶς κινούμενον ἐπὶ τῆς εὐθείας, καὶ δείξας ὅτι ἐν οὐδενὶ σημείῳ τῶν μεταξὺ γίνεται καὶ ἀπογίνεται, ἀλλὰ μόνον ἐστὶ κατὰ ταῦτα ἐν τῷ νῦν, ‘ὅταν δέ, φησί, τὸ φερόμενον τὸ Α χρήσηταί τινι τῶν μεταξὺ σημείων οἷον τῷ Β ὡς μέσῳ, τουτέστιν ὡς ἀρχῇ καὶ τελευτῇ τότε ἀνάγκη κη στῆναι ἐν αὐτῷ·’ ἀνάγκη δὲ ἐκείνῳ χρῆσθαι τῷ σημείῳ οὕτως, ἀφ’ οὗ ἀνακάμπτει· ἀνάγκη ἄρα στῆναι ἐν ἐκείνῳ, ἀφ’ οὗ ἀνακάμπτει. ὅπερ ἐξ ἀρχῆς δεῖξαι προέκειτο, τὸ δὲ διὰ τὸ δύο ποιεῖν, ὥσπερ ἄν εἰ καὶ νοήσειεν, ἴσον ἐστὶ τῷ ‘οὕτω γὰρ τὸ ἓν τῷ ἀριθμῷ δύο ποιεῖ τῇ στάσει.’ οὐ γὰρ δὴ διαιρεῖ τὸ σημεῖον ἀδιαίρετον ὄν. ἀλλὰ δὶς αὐτῷ χρῆται, ποτὲ μὲν ὡς πέρατι ποτὲ δὲ ὡς ἀρχῇ, διὰ τὸ ἵστασθαι ἐν αὐτῷ. πῶς δὲ τὸ ἓν δύο ποιεῖ δεικνύς, προσέθηκεν ὥσπερ ἄν εἰ καὶ νοήσειεν· ἔκειτο γὰρ τὸ οὕτω γινόμενον δύο τῷ λόγῳ γίνεσθαι δύο. εἶπεν γὰρ καὶ τῷ μὲν ἀριθμῷ ἕν, τῷ λόγῳ δὲ δύο, τουτέστι τῇ νοήσει. ὡς γὰρ ὁ τῇ ἐπινοίᾳ τῷ αὐτῷ ὡς δυσὶ χρησάμενος καὶ ποτὲ μὲν ὡς πέρας αὐτὸ λαβών, ποτὲ δὲ ὡς ἀρχήν, οὐ διῄρηκε μὲν τὸ ᾧ κέχρηται τῷ αὐτῷ πρὸς ἄμφω χρησάμενος, τρόπον δέ τινα τὸ ἓν δύο τῇ ἐπινοίᾳ πεποίηκεν, οὕτω καὶ τὸ ἐπιστὰν ἐπ’ αὐτοῦ καὶ ὡς ἀρχῇ αὐτῷ καὶ πέρατι χρησάμενον. δείξας δέ, ὅπως τοῖς μεταξὺ τῶν ἄκρων σημείοις χρῆται [*](2 ἐν ὧ a Exc: om. Α 4 κυρίως Α Exc: τὸ κυρίως a 8 ἢπογίνεται Α corr. A2 9 γίνεται libri 13 τοῦτο ///// Α 17 ἐπὶ τοῦ ἑτέρου 19 εἶπεν a: εἶπον Α 30 ποιῇ a 32 ἐν αὐτῷ a: ἑαυτῶι Α)
p. 262b8 Διὸ καὶ πρὸς τὴν ἀπορίαν τοῦτο λεκτέον ἕως τοῦ ἀλλὰ ἀνάγκη ἔσται ἵστασθαι.
Δείξας, ὅτι τὸ γινόμενον ἔν τινι καὶ ἀπογινόμενον ἀπ’ αὐτοῦ ἀνάγκην ἔχει στῆναι ἐν αὐτῷ, ἀπορίαν πρὸς τοῦτο φερομένην ἐπάγει, καὶ λύει τὴν ἀπορίαν τὸ ἀδιορίστως ἐν αὐτῇ ληφθὲν διοριζόμενος. καὶ ἡ μὲν ἀπορία βραχέως καὶ ἀσαφῶς ὑπ’ αὐτοῦ τεθεῖσα τοιοῦτον ἔχει τὸ κεφάλαιον εἰ ἀνάγκη τὸ γινόμενον ἔν τινι καὶ ἀπογινόμενον ἀπ’ αὐτοῦ χρόνον τινὰ ἠρεμεῖν ἐν αὐτῷ, συμβήσεται τὰ ἰσοταχῶς κινούμενα ἐπὶ ἴσων εὐθειῶν ἅμα ἀρξάμενα κινεῖσθαι οὐχ ἅμα διιέναι τὰς ἴσας εὐθείας, ὅπερ ἄτοπον· ὥστε καὶ τὸ ἡγούμενον ἄτοπον τὸ τὸ γινόμενον ἔν τινι καὶ ἀπογινόμενον χρόνον τινὰ ἠρεμεῖν. τὸ δὲ εἰρημένον ἄτοπον συμβαίνει, ἐὰν τῶν ἰσοταχῶς κινουμένων τὸ μὲν ληφθῇ γεγονέναι καὶ ἀπογεγονέναι κατά τι τῶν μεταξὺ σημείων, τὸ δὲ μὴ ληφθῇ. ἐὰν γὰρ ᾖ δύο τινὰ ἰσοταχῶς κινούμενα, οἷον τὰ Α Δ ἐπὶ δύο τινῶν εὐθειῶν ἴσων τῆς τε E καὶ τῆς Z, ληφθῇ δὲ τὸ Α τὸ ἐπὶ τῆς EΓ ἔν τινι τῶν μεταξὺ τοῦ E καὶ τοῦ Γ σημείων, οἷον τῷ Β οἷον] μὴ μόνον ὄν, ἀλλὰ καὶ γινόμενον καὶ ἀπο|γινόμενον, εἰ τὸ γεγονὸς [*](301r) ἔν τινι καὶ ἀπογεγονὸς χρόνον τινὰ τὸν μεταξὺ τῶν δύο νῦν, τοῦ τε ἐν ᾧ γίνεται καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἀπογίνεται, ἠρεμεῖν ἀνάγκη, ἀκολουθήσει τὸ θᾶττον τὸ Δ τὴν ZH εὐθεῖαν κινεῖσθαι τὸ ἰσοταχές τε ὂν τῷ Α καὶ ἅμα [*](5 γίνεσθαι Α· γενέσθαι a Exc. 6 ἀνάγκη Exc: ἀναγκαίως aA 8 δεήσει τὸν ὅμοιον τρόπον Exc. 14 πρὸ τοῦ a: πρὸ τούτου Α 19 ἔσται Α (Arist. praeter FK): om. a 21 ἔχει ///// Α 30 schema (sed falsum) appinxit Α 32 τὸ Α: om. a 33 οἶον Α: del. a μόνον a: μένον Α)
p. 262b17 οὐκ ἄρα θετέον, ὅτε τὸ Α ἐγένετο κατὰ τὸ Β ἕως ἐνταῦθα μὲν οὖν οὕτω λέγειν ἀδύνατον ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς.
Ἐντεῦθεν ἡ ἀρχὴ τῆς λύσεως ἀπὸ τῶν ἤδη δεδειγμένων ἐπιχειροῦσα. λέγει δέ, ὅτι οὐ χρὴ τιθέναι τὸ Α κινούμενον ἐπὶ τῆς ΕΓ γεγονέναι ἐν τῷ Β ὅλως, ὥστε λέγειν, ὡς ὁ ἀπορῶν ἔλεγεν, ὅτι ὅτε τὸ ἐγένετο κατὰ τὸ Β, τότε τὸ Δ ἅμα ἀπὸ τοῦ Z ἄκρου κινεῖσθαι. εἰ γὰρ ἐγένετο ἐπὶ τοῦ Β τὸ A, καὶ ἀπεγένετο ἄν ὄντως ἀπ’ αὐτοῦ καὶ οὐχ ἅμ ἄμφω, ἀλλ’ ἦν τις χρόνος μεταξὺ καὶ ἠρεμία, καὶ ὁ ἀπορῶν λόγος ἰσχυρὸς ἂν εἴη. ἀλλ’ εἰ συνεχὴς ὁμοίως ἡ κίνησις ἦν καὶ τοῦ Α ὥσπερ τοῦ Δ, καὶ τὸ Α ἐν τῶ Β οὔτε ἐν χρόνῳ οὔτε γενήσεται ὅλως ἐν τῷ Β, ἀλλὰ ἀντὶ τοῦ γενέσθαι ἔσται, καὶ ἀντὶ τοῦ ἐν χρόνῳ ἐν τῷ νῦν. τὸ γὰρ συνεχῶς κινούμενον ἔστι μὲν καθ’ ἕκαστον τῶν δυνάμει τέως σημείων, καὶ ἔστιν οὐκ ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ νῦν, ὅ ἐστι πέρας χρόνου. διὸ οὗτε γίνεται ἔν τινι τῶν τοιούτων οὔτε ἀπογίνεται, ὥστε ἐπὶ μὲν τῆς συνεχοῦς κινήσεως τῆς ἐπὶ συνεχοῦς μεγέθους γινομένης ἀδύνατον λέγειν, γίνεσθαι κατά τι τῶν ἐν τῷ συνεχεῖ σημείων τὸ κινούμενον ἐπ’ αὐτοῦ, διότι μηδὲ ἔστιν ἐνεργείᾳ τι τούτων τῶν σημείων, ἀλλὰ δυνάμει μόνον.
p. 262b22 ἐπὶ δὲ τοῦ ἀνακάμπτοντος ἕως τοῦ ἐκεῖ γὰρ ἄν ἅμα εἴη καὶ οὐκ εἴη ἐν τῷ αὐτῷ νῦν.
Δείξας, ὅπως ἐπὶ τοῦ συνεχῶς κινουμένου οὐκ ἔστι λέγειν τὸ γίνεσθαι καὶ ἀπογίνεσθαι, ἐπάγει ὅτι ἐπὶ τοῦ ἐπὶ τὸ πέρας ἐλθόντος καὶ ἀνακάμπτοντος ἀνάγκη λέγειν τὸ γεγονέναι τε αὐτὸ ἐν τῷ πέρατι καὶ ἀπογεγονέναι· οὐκέτι γὰρ τὸ πέρας τῆς εὐθείας δυνάμει ἐστὶν ὡς ἦν τὰ μεταξύ, ἀλλ’ ἔστιν ἐνεργείᾳ. διὸ καὶ γενέσθαι ἐν τῷ πέρατι ἀνάγκη, καὶ ἀπογενέσθαι ἀπ’ αὐτοῦ. καὶ δείκνυσι τοῦτο πάλιν διὰ τῆς τῶν στοιχείων ἐκθέσεως, ἐναλ|λάξας, ὥς φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, τὰ στοιχεῖα, καὶ ποιήσας [*](301v) νῦν τὸ H κινούμενον, ὥσπερ πρότερον τὸ Δ, καὶ τὸ Δ πέρας νῦν τῆς εὐθείας, ὥσπερ πρότερον ἦν τὸ H. καὶ λέγει, ὅτι τὸ Η ἐλθὸν ἐπὶ τὸ πέρας τὸ Δ, ὅταν ἀνακάμψῃ πάλιν ἀπ’ αὐτοῦ, τῷ ἑνὶ σημείῳ ὡς δυσίν (ὡς γὰρ ἀρχῇ καὶ πέρατι) κέχρηται, τοῦτο δὲ ἦν τὸ γενέσθαι καὶ ἀπογενέσθαι. διὸ ἐξ ἀνάγκης δεῖ αὐτὸ τὸν μεταξὺ χρόνον τῶν νῦν, τοῦ τε ἐν ᾧ ἐγένετο ἐν τῷ πέρατι τῷ Δ καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἀπεγένετο, ἀνακάμψαν ἀπ’ [*](2 συνεχῶς κινούμενον post ἄκρας ponit a 5 ἀδύνατον οὕτω λέγειν a ex Ar. τοῦ aA Ar. vulg.: τῆς Arist. codd. EFK 9 ἐγένετο Α: ἐγίνετο a 19 τῶν Α: τῶ a 32 ἀπ’ αὐτοῦ om. a 33 πέρατι a: πέρασι Α)
p. 262b28 Ἀλλὰ μὴν τήν γε πάλαι λύσιν οὐ λεκτέον ἕως τοῦ οὐκ ἄρα ἐνδέχεται συνεχῆ κίνησιν ἀίδιον εἶναι ἐπὶ τῆς εὐθείας.
Λύων τὴν ἀπορίαν τὴν λέγουσαν, ὅτι εἰ τὸ Α γεγονὸς ἔσται ἐν τῷ Β καὶ ἀπογεγονός, τὸ δὲ γινόμενον καὶ ἀπογινόμενον μεταξὺ ἵσταται, συμβαίνει τὸ Δ ἰσοταχὲς ὂν τῷ Α τὴν ΖΗ εὐθεῖαν ἴσην οὖσαν τῇ EF θᾶττον διιέναι ἤπερ τὸ Α τὴν ΕΓ, ὅπερ ἄτοπον (τὰ γὰρ ἰσοταχῆ τὰς ἴσας ἐν ἴσῳ χρόνῳ δίεισι), ταύτην οὖν λύων τὴν ἀπορίαν ἔλεγεν, ὅτι τὸ Α οὐ γίνεται ἐν τῷ Β καὶ ἀπογίνεται ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἦν ἐν αὐτῷ ἐν τομῇ χρόνου καὶ οὐκ ἐν χρόνῳ, διότι μηδὲ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἐν τῷ συνεχεῖ τὰ σημεῖα, ἀλλὰ δυνάμει. οὐ χρὴ οὖν, φησί, τὸ αὐτὸ λέγειν ἐπὶ τῶν ἀνακαμπτόντων, ὅτι ἔστι μὲν ἐν τῷ νῦν κατὰ τὸ Δ, οὐ μὴν καὶ γέγονεν ἐν αὐτῷ ἢ ἀπογέγονεν ἀπ’ αὐτοῦ. ἐνεργείᾳ γὰρ τοῦτό ἐστιν ἤδη καὶ οὐ δυνάμει, ὡς τὰ μεταξὺ τῆς τε ἀρχῆς καὶ τοῦ πέρατος. καὶ τούτου πίστιν κομίζει τὸ ἀνάγκην εἶναι τὸ κινούμενον ἐπί τι ἐλθεῖν ποτε ἐπ’ αὐτὸ ἐνεργείᾳ ὂν ἤδη τέλος καὶ οὐ δυνάμει, οἷα ἦν, ὅτε ἐκινεῖτο ἐπ’ αὐτὸ τὸ κινούμενον τὰ μεταξύ. ταῦτα γὰρ δυνάμει τέλη ἦν, διότι τὸ κινούμενον ἐδύνατο καὶ ταῦτα ἐνεργείᾳ ποιεῖν ἐπιστὰν ἐν αὐτοῖς καὶ διελὸν τὴν συωέχειαν. τὸ γὰρ συνεχῶς κινούμενον ἐπὶ πεπερασμένης καὶ συνεχοῦς εὐθείας οὐδενὶ τῶν μεταξὺ χρῆται ὡς ἐνεργείᾳ ὄντι. δεῖ δὲ ἀφικέσθαι ποτὲ καὶ ἐπὶ τὸ πέρας καὶ ἐνεργείᾳ ἐν αὐτῷ γενέσθαι ὄντι καὶ αὐτῷ ἐνεργείᾳ, ἀλλ’ οὐ δυνάμει ὡς τὰ πρὸ αὐτοῦ. ὡς γάρ ἐστι τὰ ἐν τῷ ὑποκειμένῳ σημεῖα, [*](3 τέθηκε τέθηκε a 11 γεγονὼς Α: corr. Α1 18 ἀίδιον εἶναι Α: εἶναι ἀίδιον a (ilium ordinem Arist. codd. FHI, hunc Ε2Κ tenet; ἴδιον (sic) post εὐθείας E1, cf. Simpl. p. 25 μηδὲ A: μὴ a 31 τὸ Α: δὲ a 33 διελὼν Α: corr. A1)
οἶδεν δὲ καὶ ἄλλην γραφὴν ὁ Ἀλέξανδρος, ἣν καὶ προηγουμένως αὐτός, τὴν ἐν τοῖς πολλοῖς βιβλίοις φερομένην, ἣν ἐξηγησάμενος πέπαυμαι, ὡς ἑτέραν παραγράφων. ἔχει δὲ ἡ ἄλλη οὕτως· ἀνάγκη γὰρ ἐπὶ τέλος ἐλθεῖν τὸ ἐνεργείᾳ ὂν δυνάμει. λέγοι δὲ ἄν, ὅτι τὸ κινούμενον τέως ὂν δυνάμει ἐν τῷ τέλει, ἕως ἄν κινῆται, ἀνάγκη ἐπὶ τέλος ἐλθεῖν τὸ ἐνεργείᾳ ὂν ἤδη τέλος, ὅταν ἐπ’ αὐτοῦ γένηται, τὸ δὲ ἐν τῷ ἐνεργείᾳ τέλει γινόμενον ἐν τῷ κατ’ ἐνέργειαν σημείῳ γίνεται ἐν χρόνῳ, καὶ οὐκ ἐν τομῇ χρόνου. ἀνάγκη γὰρ τὸ κινούμενον ἀνακάμπτον ἀπ’ αὐτοῦ, ὅταν μὲν ἐπ’ αὐτὸ κινῆται, ὡς τελευτῇ αὐτῷ χρήσασθαι, ὅταν δὲ ἀπ’ αὐτοῦ, ὡς ἀρχῇ, τοῦ δὲ πέρατος καὶ τῆς ἀρχῆς ἠρεμίαν ἀνάγκη μεταξὺ γενέσθαι. ὡς δὲ ἡ εὐθεῖα, φησίν, ἐφ’ ἧς κινεῖται τὸ κινούμενον, τὸ αὐτὸ πέρας ἔχει καὶ ἀρχήν, οὕτω καὶ τὴν κίνησιν ἔχειν ἀνάγκη τὴν κάτωθεν ἄνω γινομένην καὶ ἄνωθεν κάτω· καὶ ταύτης γὰρ τὸ ἄνω πέρας ἐστὶ καὶ ἀρχή.
Δείξας δὲ πολυειδῶς, ὃ προέθετο, ὅτι τὰ ἀνακάμπτοντα ἀνάγκη μεταξὺ ἵστασθαι, καὶ ὅτι τὰ ἐπὶ τῆς εὐθείας κινούμενα ἀνάγκη ἀνακάμπτειν, εἰ μὴ παύοιτο ἐπὶ τοῖς πέρασι γενόμενα, συμπεραινόμενος τὰ εἰρημένα τὸν ὅλον συντόμως ἐκτίθεται συλλογισμὸν ἔχοντα οὕτω· τὰ ἐπὶ τῆς εὐθείας ἐπιμόνως κινούμενα ἀνακάμπτει· τὰ ἀνακάμπτοντα ἵσταται μεταξύ· τὰ ἱστάμενα μεταξὺ οὐ κινεῖται συνεχῆ κίνησιν· τὰ ἄρα ἐπὶ τῆς εὐθείας κινούμενα οὐ κινεῖται συνεχῆ κίνησιν οὔτε ἀίδιον. αὐτὸς δὲ τὰς δύο προτάσεις τήν τε λέγουσαν, ὅτι τὸ ἐπ’ εὐθείας κινούμενον ἀνακάμπτει, καὶ τὴν λέγουσαν, ὅτι τὸ ἀνακάμπτον ἵσταται, συνελὼν εἰς τὸ ἀν’ ἄγκη ἄρα στῆναι τὸ ἀνακάμπτον ἐπὶ τῆς εὐθείας καὶ παραλιπὼν ὡς σαφῆ τὴν λέγουσαν, ὅτι τὰ ἱστάμενα οὐ κινεῖται συνεχῆ | κίνησιν, τὸ συμπέρασμα [*](302r) ἐπήγαγεν τὸ λέγον ‘οὐκ ἄρα ἐνδέχεται τὴν ἐπὶ τῆς εὐθείας κίνησιν συνεχῆ εἶναι καὶ ἀίδιον.’
p. 263a4 τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἀπαντητέον καὶ πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας τὸν Ζήνωνος λόγον ἕως τοῦ ἐὰν μὴ μίαν ἀριθμῇ τὴν συνεχῆ, ἀλλὰ δύο ἡμισείας.
Δείξας, ὅτι ἐν τῷ συνεχεῖ τὰ μεταξὺ τῶν ἄκρων σημεῖα δυνάμι ἐστὶ καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ καὶ διὰ τοῦτο τὸ κινούμενον συνεχῶς ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς οὔτε γίνεται κατά τι αὐτῶν οὔτε ἀπογίνεται ἀπ’ αὐτῶν, ὡς ἐὰν τοῦτο ποιήσῃ, διῄρηκε τὸ συνεχές, τούτῳ φησὶ δεῖν χρῆσθαι καὶ πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας τὸν Ζήνωνος λόγον. περὶ δὲ τῶν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου λόγων, οὓς ἠρώτα γυμνάζων τοὺς προσδιαλεγομένους, καὶ δεικνύναι δοκῶν, [*](4 post ἣν add. καὶ a 11 αὐτῷ A: αὐτὸ a 14 ἔχειν] ἔχει a ἐπὶ A 32 ἡμίσεας a)
Ἀλλ’ ἐρεῖ τις, ὅτι εἰ πᾶν συνεχὲς ἐπ’ ἄπειρον διαιρετὸν καὶ πᾶν μόριον τοῦ συνεχοῦς συνεχές ἐστι, καὶ διαιρῶν τὸ συνεχὲς οὐκ ἀναιρεῖ τὸ [*](4 ἡ δ’ αὐτὴ a 7 ὁ prius om. a 11 πρὸς δὴ A: δὴ πρὸς a 12 πρόσθεν a cf. p. 1278,25 33 τῷ om. a)
p. 263b3 Ὥστε λεκτέον πρὸς τὸν ἐρωτῶντα ἕως τοῦ ἡ δὲ οὐσία ἐστὶν ἑτέρα καὶ τὸ εἶναι.
Διδάσκει λοιπὸν ἡμᾶς καθόλου, πῶς ἀποκρίνεσθαι χρὴ πρὸς τὸν ἐρωτῶντα, εἰ ἐνδέχεται ὅλως ἄπειρα διεξελθεῖν ἢ ἐν χρόνῳ, ὅταν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ διερχόμενόν τι τὰ ἄπειρα τὰ ἐν αὐτῷ νῦν λέγοιτο διεξιέναι, ἢ ἐν μήκει, ὅταν πεπερασμένον τι μῆκος διελθὸν τὰ ἄπειρα τὰ ἐν αὐτῷ σημεῖα λέγοιτο διεληλυθέναι. πρὸς οὖν τὸν ἐρωτῶντα τοῦτο ἀποκρίνεσθαι δεῖ φησιν, ὅτι πῶς μὲν ἐνδέχεται, πῶς | δὲ οὔ· τὰ [*](303r) μὲν γὰρ δυνάμει ἄπειρα οἷόν τε, τὰ δὲ ἐνεργείᾳ ἀδύνατον τῷ μηδὲ τὴν ἀρχὴν εἶναί τινα οὕτως ἄπειρα. “πῶς δὲ τὰ δυνάμει ἄπειρα οἷόν τε διελθεῖν, δηλοῖ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, διὰ τοῦ ὁ γὰρ συνεχῶς κινούμενος καὶ τῶν ἑξῆς. ἐπεὶ γὰρ ἡ γραμμή, ἣν κεκίνηται τὸ κεκινημένον, συμβεβηκὸς ἔχει τὸ δυνάμει ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρετὴ καὶ ἄπειρα ἡμίση δυνάμει ἔχειν, τὸ τὴν γραμμὴν διεξελθὸν κατὰ συμβεβηκὸς τὰ δυνάμει [*](4 καὶ ante οὐκ add. a 13 ἀγῶνα a (cf. Arist. Phys. Γ 6. 206 a22): ἀιῶνα sic 33 τῷ a: τὸ Α 36 ἐπεὶ] ἐπὶ a)
Ἀλλὰ πῶς δυνάμει ἄπειρα ἡμίση ἐστὶν ἡ γραμμή; πᾶν γὰρ τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ γενέσθαι δυνατόν, καὶ ὁ ὑποθέμενος τὸ δυνατὸν γενέσθαι ὡς γεγονός, ψεῦδος μὲν ἴσως, οὐ μέντοι ἀδύνατον ὑποτίθεται· ἔσται οὖν ἄπειρα ἡμίση κατ’ ἐνέργειαν. ἐδείχθη δὲ ἐν τῷ τρίτῳ ταύτης τῆς πραγματείας, ὅτι οὔτε μέγεθος οὕτε πλῆθος ἄπειρον εἶναι δυνατόν. τὸ οὗν ἄπειρα ἡμίση εἶναι ἀκουστέον ἀντὶ τοῦ ἐπ’ ἄπειρον εἰς ἡμίση διαιρεῖσθαι. τοῦτο γὰρ δύναται ἡ γραμμή, ἀλλ’ οὐ τὸ ἄπειρα ἡμίση εἶναι, πλὴν εἴ τις τὸ ἐπ’ ἄπειρον εἰς ἡμίση διαιρούμενον ἄπειρα λέγοι, ὡς μηδέποτε πέρας ἰσχούσης τῆς διχοτομίας, καθ’ ὃ καὶ ὁ ἀπορῶν λόγος ἄπειρα τὰ ἡμίση ἔλαβε, καὶ οὐχ ὅπερ τὸ ἀληθὲς ἔχει ἐπ’ ἄπειρον γινόμενα. ὁ δὲ Ἀριστοτέηλς συγχωρήσας τοῦτο τῷ ἀποροῦντι λόγω τὸ μηδαμῶς ἅμα εἶναι τὰ ἄπειρα, ἀπὸ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ τὴν λύσιν ἐποιήσατο δυνάμει ἄπειρα λέγων, ὡς ἐν τῷ τρίτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας παραδέδωκεν οὐχ οὕτως “ὥσπερ εἰ δυνατὸν τουτὶ ἀνδριάντα, ὡς καὶ ἔσται τοῦτο οὕτω τι καὶ ἄπειρον, ὃ ἔσται ἐνεργείᾳ”· ἀλλ’ ‘‘οὕτως ἐστί, φησί, τὸ ἄπειρον,” ὡς “τῷ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο λαμβάνεσθαι καὶ τὸ λαμβανόμενον ἀεὶ πεπερασμένον, ἀλλ’ ἀεί γε ἕτερον καὶ ἕτερον, ὥσπερ ἡ ἡμέρα καὶ ὁ ἀγών, τῷ ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο γίνεσθαι, οὕτω καὶ τὸ ἀπείρον’, καὶ “δῆλον, φησί, τὸ ἄπειρον τοῦτο” τὸ ὡς ἐπ’ ἄπειρον, “ἔν τε τῷ χρόνῳ καὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπὶ τῆς διαιρέσεως τῶν μεγεθῶν.” καὶ τοῦτο δὲ ἐν ἐκείνοις προστίθησιν ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτ’. τὸ δυνάμενον εἶναι ἄπειρον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἐπ’ ἄπειρον, ἰού δεῖ λαμβάνειν ὡς | τόδε τι, οἷον ἄνθρωπον [*](303v) ἢ οἰκίαν, ἀλλ’ ὡς ἡ ἡμέρα λέγεται καὶ ὁ ἀγών, οἷς τὸ εἶναι οὐχ ὡς οὐσία [*](4 ὁριζόμεθα a Exc.: ὁριζώμεθα Α 11 γενέσθαι a: γίνεσθαι Α 12 ἴσος Α: corr. Α1 21 δυνάμει alterum om. a 22 τρίτῳ] Γ 6. 206a19 23 τουτί etiam Arist. Barb. Ι 136 et E1 (ut videtur): τοῦτ’ Arist. vulg.: τότ’ Arist. ἀνδριάντα εἶναι Arist. 24 οὕτω τι Α (ut Arist. cod. I): οὕτω τοι a: οὑτωσὶ Arist. Barb. I 136: οὕτως transiecto τι post ἄπειρον Arist. vulg. (etiam E) φησί] l. c. 206a27 cf. Simp), p. 782,2 26 post aut ante πεπερασμένον add. εἷναι Arist. codd., sed cf. Simpl. p. 782,3. 1180,22 ὥσπερ κτλ.] l. c. 206a22 ἡ om. Arist. codd. Ε I cf. v. 32 post ἡμέρα add. ἐστὶν Arist. 28 φησί] 1. c. 206a25 τῷ om. A: add. Α1 30 προστίθησιν] 1. c. p. 206a30 32 ἡ Α (cf. v. 26 et p. 782, 6): om. a οἷς a: εἰς A οὐσία etiam p. 782, 6: οὐσία τις Arist.)
p. 263b9 Δῆλον δὲ καὶ ὅτι ἄν μή τις ποιῇ τοῦ χρόνου ἕως καὶ ὅλως ὂν καὶ μὴ ὂν ἀνάγκη εἶναι.
Μνημονεύσας τοῦ νῦν, ὅτι τοῦ μὲν ἀρχὴ τοῦ δὲ πέρας ἐστὶ καὶ ὅτι διαίρεσίς ἐστι χρόνου, οὐ χρόνος, καὶ ὅτι ἀμερὲς καὶ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἐν τῷ αὐτῷ νῦν γενέσθαι τι καὶ ἀπογενέσθαι ἔν τινι καὶ ἀπό τινος (εἴη γὰρ ἂν ἅμα τι ἐν τῷ αὐτῷ καὶ οὐκ εἴη), δείκνυσιν ἐφεξῆς τὸ νῦν τοῦτο, καθ’ ὃ ἡ διαίρεσις γίνεται τοῦ χρόνου, ὡς μὲν πρὸς τὸν χρόνον τὸν διαιρούμενον ὁμοίως ἐν ἀμφοτέροις ἐστὶ τοῖς μορίοις αὐτοῦ, τοῦ μὲν πέρας ὂν τοῦ δὲ ἀρχή· οὕτω γὰρ συνεχὴς ὁ χρόνος τῷ κοινὸν ἔχειν ὅρον τὰ μόρια αὐτοῦ τὸ νῦν, ὡς μέντοι πρὸς τὸ πρᾶγμα τὸ ἐν τῷ χρόνῳ ὂν ἀεὶ τῷ ὑστέρῳ ὄντι χρόνῳ καὶ τῷ ὑστέρῳ πράγματι ἢ πάθει τῷ ἐν τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ γινομένῳ προσνέμεσθαι καὶ ἐκείνου εἶναι ἀρχήν· οἷον εἰ ἐν χρόνῳ τινὶ μεταβάλλει τι ἐκ λευκοῦ εἰς μέλαν, τὸ νῦν, ἐν ᾧ πρώτῳ μεταβέβληκεν ἐκ τοῦ λευκοῦ εἰς τὸ μέλαν, ὡς μὲν πρὸς τὸν χρόνον ἐπ’ ἴσης ἐν ἀμφοῖν ἐστι [τῷ νῦν] τῷ τε προτέρῳ χρόνῳ καὶ τῷ ὑστέρῳ, τοῦ μὲν πέρας ὄν, τοῦ δὲ ἀρχή, ὡς δὲ πρὸς τὸ πρᾶγμα τῷ μέλαν αὐτὸ εἶναι προστίθεται, οὐκέτι δὲ καὶ τῷ λευκῷ, ἐξ οὗ μετέβαλεν, ὡς εἶναι τὸ λαμβανόμενον πρᾶγμα ἐν τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ οἷον τὸ μελαινόμενον ἢ τὸν μελασμὸν τὴν ἀρχὴν τοῦ εἶναι τοιοῦτον ἀπὸ τούτου τοῦ νῦν εἰληφός, οὐκέτι τοῦ νῦν τούτου κοινοῦ καὶ τῶν πραγμάτων λαμβανομένου ὡς καὶ τῶν χρόνων, ἀλλὰ προσνεμομένου μὲν τῷ ὑστέρῳ, τουτέστι τῷ ἐν τῷ ὑστέρῳ ὄντι χρόνῳ, οὗ ἐστιν ἀρχή, ἀφαιρουμένου δὲ τοῦ ἐν τῷ προτέρῳ χρόνῳ πράγματος, οὗ χρόνου πέρας ἐστὶ τοῦτο τὸ νῦν, ἀριθμῷ μὲν ἓν ὑπάρχον, λόγῳ δὲ οὐχ ἕν, ὅταν ὡς πέρας καὶ ἀρχὴ τὸ αὐτὸ λαμβάνηται. ὅτι δὲ τοῦτο οὕτως ἔχει, δείκνυσι τὸ ἑπόμενον ἄτοπον τῷ μὴ οὕτως ἔχειν φανερὸν ποιῶν. εἰ γάρ τις, φησίν, τὸ διαιροῦν τὸν πρότερον καὶ ὕστερον † ὂν τουτέστι τὸ νῦν, μὴ ἀεὶ τῷ ὑστέρῳ πράγματι συντάττῃ, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τῶν χρόνων οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν πραγμάτων κοινὸν αὐτὸ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου λαμβάνῃ, ὡς ἐν ἀμφοτέροις εἶναι τοῖς πράγμασιν, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς χρόνοις ἦν, συμβήσεται ἄτοπόν τι· ἔσται γὰρ τὸ αὐτὸ ἅμα ὂν καὶ οὐκ ὄν, καὶ ὅτε γέγονέ τι, τότε οὐκ ὄν, ὅπερ οὕτως ἔχον ἀποδείξει. τὸ δὲ τῶ δὲ πράγματι ἀεὶ τοῦ ὑστέρου πάθους ἐστὶν ἴσον ἐστὶ τῷ κατὰ δὲ τὰ πράγματα τὰ ἐν τῶ χρόνῳ λαμβανόμενα ἀεὶ τοῦ ὑστέρου γενομένου πάθους ἐστί’· πράγματα γὰρ καὶ τὰ πάθη. ἢ τῷ δὲ πράγματι ἀεὶ [*](1 post φθορᾷ add. εἰ καὶ Arist. vulg. εἰ καὶ οm. Barb. I 130, εἰ om. IE1) 2 ἀεί ἕτερον p. 782,7 et Arist. (praeter F) 3 ὅτι καὶ a ἐὰν a Arist. 4 καὶ ὅλως om. a ἀνάγκη iterat A 17 τῷ νῦν seclusi 18 τῷ scripsi: τὸ aA Exc, quae tamen αὐτῶ exhibent 2.5 τοῦτο Α: om. a 28 ὃν supra scripsit A: om. a: fortasse χρόνον, nisi pro τὸν legendum est τὸ 31 λαμβάνῃ scripsi: λαμβάνει aA)
Ἡ δὲ ἀπόδειξις, καθ’ ἣν δείκνυσιν, ὅτι κοινοῦ καὶ ἐπὶ τῶν πραγμάτων τοῦ νῦν λαμβανομένου ὡς ἐπὶ τῶν χρόνων συμβήσεται τὸ αὐτὸ ἅμα εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι καὶ ὅτε γέγονέ τι μὴ εἶναι, τοιαύτη τίς ἐστι· λαμβάνει τὸ Δ ἀντὶ τοῦ πράγματος καὶ χρόνους δύο πρότερον μὲν τὸ Α, ὕστερον δὲ τὸ Β διῃρημένους ἀπ’ ἀλλήλων κατὰ τὸ Γ. καὶ ὑποτίθεται τὸ Δ ἐν μὲν τῷ προτέρῳ χρόνῳ τῷ Α λευκόν, ἐν δὲ τῷ ὑστέρῳ τῷ Β τῷ μετὰ τὴν κατὰ τὸ Γ διαίρεσιν οὐ λευκόν, τὸ δὲ Γ κοινὸν ὅρον ἀμφοτέρων τῶν χρόνων, τοῦ μὲν Α πέρας ὄν, τοῦ δὲ Β ἀρχήν. καὶ λέγει ὅτι, ἐὰν τὸ Γ καὶ ἐπὶ τοῦ πράγματος ὑποτεθῇ, τοῦ μὲν πέρας τοῦ δὲ ἀρχή, τὸ Δ ἐν τῷ Α χρόνῳ λευκὸν ὂν ἔσται καὶ ἐν τῷ πέρατι τοῦ Α λευκόν· τοῦτο δὲ ἦν τὸ Γ. καὶ πάλιν εἰ ἐν τῷ Β ὅλῳ ἔστι τὸ οὐ λευκόν, δῆλον ὡς καὶ ἐν τῇ ἀρχῇ αὐτοῦ ἔσται οὐ λευκόν· ἀρχὴ δὲ ἦν τὸ Γ, ὅπερ τοῦ Α πέρας ἦν. ἐν τῷ Γ ἄρα ἀμερεῖ ὄντι λευκὸν ἔστι τε καὶ οὐκ ἔστι. τὸ μὲν οὖν ἑπόμενον ἄτοπον τῷ ὁ· τὸ Γ ὥσπερ τοῦ προτέρου καὶ ὑστέρου χρόνου τοῦ μὲν ἀρχὴ τοῦ δὲ πέρας ἐστὶν οὕτω καὶ τοῦ πράγματος, τοῦτό ἐστι. λέγει δὲ αὐτὸς μὴ δεῖν συγχωρεῖν οὕτως ἐν παντὶ τῷ πρώτῳ χρόνῳ τὸ Δ λευκὸν εἶναι, ὡς καὶ ἐν τῷ πέρατι αὐτοῦ ἔτι τοιοῦτον εἶναι, ἀλλ’ ἐν τῷ χρόνῳ μὲν παντὶ δοτέον, οὐ μὴν καὶ ἐν τῷ πέρατι αὐτοῦ· ἀλλ’ ἐξαιρετέον μὲν τὸ πέρας τοῦ πρώτου πράγματος τοῦ λευκοῦ. τὸ δὲ Γ ἀρχὴν τοῦ ἐν τῷ δευτέρῳ χρόνῳ ὄντος τοῦ οὐ λευκοῦ ποιητέον. τοῦτο δὲ δῆλον γίνεται καὶ ἀπὸ τῆς γενέσεως καὶ φθορᾶς, ὅτι τὸ Γ τῷ ἑξῆς προσνεμητέον. εἴτε γὰρ ἐγίνετο λευκόν τι ἐν τῷ Α παντὶ χρόνῳ, εἴτε ἐφθείρετο λευκὸν ἐν αὐτῷ, ἐν τῷ Γ γέγονεν ἢ ἔφθαρται, εἰ πέρας τὸ Γ τοῦ Α ἐστίν. ὥστε εἰ γίνεταί τι λευκὸν ἐν τῷ Α χρόνῳ, ἐν πρώτῳ τῷ Γ ἐστὶ λευκόν, καὶ εἰ φθείρεταί τι λευκὸν ἐν τῷ Α χρόνῳ, ἐν πρώτῳ τῷ Γ πέρατι ὄντι τοῦ Α ἐφθαρμένον καὶ οὐ λευκὸν ἔσται. εἰ οὖν τὸ ἐν τῷ | Α χρόνῳ [*](304r) γινόμενον ἢ φθειρόμενον ἐν τῷ Β χρόνῳ ἢ γέγονεν ἢ ἔφθαρται ὥσπερ καὶ ἐν τῷ Γ, δῆλον ὅτι τὸ Γ τῷ Β προσνεμητέον ὡς ἀρχὴν αὐτοῦ τὴν αὐτὴν ἔχον φύσιν, οὐ μέντοι τῷ Α, εἴπερ ἐν μὲν τῷ Α γίνεται, ἐν δὲ τῷ Γ γεγονός ἐστιν. εἰ δὲ κοινόν τις αὐτὸ φήσει καὶ τοῦ Α καὶ τοῦ Β, ὥσπερ τὸ μεταξὺ νῦν τῶν παρ’ ἑκάτερα χρόνων κοινόν ἐστι, συμβήσεται ὅτε γέγονε μὴ εἶναι, καὶ ὅτε ἔφθαρται τότε εἶναι, ἅπερ ἐναργῶς ἐστιν ἄτοπα. ὅτι δὲ ταῦτα συμβαίνει, δῆλον ἐντεῦθεν· εἰ γὰρ τὸ γινόμενον ἐν τῷ Α χρόνῳ λευκὸν εἴη κείμενον καὶ ἐν τῷ πέρατι αὐτοῦ τῷ Γ, ἐν ᾧ μεταβέβληκε, γινόμενον ἔτι οὐκ ἄν εἴη ὂν ἐν τῷ Γ· τὸ γὰρ γινόμενον οὔπω ὄν ἐστιν· ἀλλὰ μὴν ἐν τῷ Β χρόνῳ παντὶ κεῖται γεγονός, ὥστε [*](15 ἐστὶ τὸ A: ἔστιν a 18 post τῷ lacunam signavi. suppleam ὅτι 22. 23 ἐξαιρετέον a: ἐξαίρετον Α 38 καὶ A Exc.: om. a 40 γεγονώς A Exc: γεγονός aA1)
“Καὶ τὸ ἀπορούμενον δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, τὸ πότε ἀπέθανε Σωκράτης, λύοιτο ἄν οὕτως. ἡ δὲ ἀπορία τοιαύτη· πότε ἀπέθανε Σωκράτη; πότερον ἐν ᾧ ἀπέθνῃσκε χρόνῳ ἢ ἐν ᾧ ἐτεθνήκει· οὐ γὰρ οἷόν τε ἔν τινι μεταξὺ τούτων χρόνῳ διὰ τὸ μηδὲ εἶναί τινα μεταξύ. ἀλλ’ οὔτε ἐν ᾧ ἀπέθνῃσκεν, ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι ἀπέθανεν (ἐν παντὶ γὰρ μορίω τοῦ ἐν ᾧ ἀπέθνῃσκε χρόνῳ ἔζη) οὔτε ἐν ᾧ ἐτεθνήκει· οὐχ οἷόν τε γὰρ τὸν ἤδη τεθνεῶτα ἀποθανεῖν, εἴπερ τὸ μὲν ‘ἀπέθανε’ τὸ μετὰ τὸ ἀποθνῄσκειν λέγομεν, τῷ δὲ ‘ἀπέθανεν’ ὡς ἀρχῇ ἕπεται τὸ τεθνηκέναι. καὶ τὸ μὲν ‘ἀπέθανεν’ οὐκ ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ ἐν πέρατι τοῦ ἐν ᾧ ἀπέθνῃσκε χρόνου. τὸ δὲ ‘τέθνηκεν’ ἐν παντὶ λοιπὸν τῷ μετὰ τὸ ‘ἀπέθανε’ χρόνῳ. λύεται οὖν τοῦτο τοῖς πρότερον εἰρημένοις· μετέβαλε γὰρ ἐκ τοῦ ζῆν καὶ ἀπέθανεν ἐν τῷ πρώτῳ πέρατι τοῦ ἐν ᾧ ζῶν ἀπέθνῃσκε χρόνου, οὐκ ἐν χρόνῳ, ἐν ᾧ λοιπὸν οὐκέτι ἦν ζῶν· οὔτε οὖν ἐν ᾧ ἔζη χρόνῳ οὔτε ἐν ᾧ τέθνηκεν ἀπέθανεν· οὐδὲ γὰρ ἐν χρόνῳ ὅλως, ἀλλ’ ἐν πέρατι τοῦ ἐν ᾧ ἔζη Χρόνου.” ὅμοιον δὲ καὶ τὸ ἐρωτᾶν, πότε ἐτέχθη τὸ παιδίον. ἆρα ὅτε ἐτίκτετο, ἢ ὅτε τεχθὲν τρέφεται; καὶ δῆλον ὅτι οὐδέτερον τούτων, ἀλλ’ ἐν τῷ πέρατι τοῦ τίκτεσθαι· καὶ οὔτε ἐν τῷ πρὸ αὐτοῦ χρόνῳ οὔτε ἐν τῷ μετ’ αὐτὸ οὐδὲ ὅλως ἐν χρόνῳ.
p. 263b26 Εἰ δὲ ὃ ἄν ᾖ πρότερον μὴ ὄν ἕως τοῦ οἱ δὲ ἄτομοι χρόνοι ἐφεξῆς.
Ὅτε ἐδείκνυεν ὅτι τὸ ἀνακάμπτον ἀνάγκη ἠρεμῆσαι ἐν ἐκείνῳ, ἀφ’ [*](3 ἔτι a: ἐστι A Exc. γινόμενον a Exc: γενόμενον A 15 τοῦ ἐν a: τῶι ἐν Α 18 Ἀλέξανδρος] cf. Τhemist. p. 440,2 Speng. 20 ἐν ᾧ supra scr. Α1 γρόνῳ a: χρόνου Α 25 τῷ δὲ a: τὸ δὲ A ἀρχὴ Α τὸ (corr. in τῶι Α1) τεθνηκέναι A 28 οὑν A: δὲ a)
Εἶτα ἔνστασιν λύει τὴν λέγουσαν, ὅτι ἡ αὐτὴ ἀπορία δύναται απορεισθαι καὶ πρὸς τοὺς οὐκ ἐξ ἀτόμων λέγοντας συγκεῖσθαι τὸν χρόνον· καὶ γὰρ ἐπὶ τούτων δοκεῖ εὔλογον εἶναι, ὡς ἐπ’ ἐκείνων, εἶναί τινα μεταξὺ τοῦ τε ἐν ᾧ ἐγίνετο καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἐστι, χρόνον· πάλιν γὰρ ὁμοίως ἐν μὲν τῷ Α, ἐπειδὴ ἐγίνετο ἐν αὐτῷ, οὐκ ἔσται, ἐν δὲ τῷ Β ἔσται· ἄρα τοῦ τε ἀμεροῦς τοῦ χρόνου καὶ τοῦ Β, ἃ εἴχετο ἀλλήλων, ἔσται τις χρόνος. εἰ οὖν κοινὸν τὸ ἄπορον, οὐδέπω ἂν εἴη δεδειγμένον τὸ μὴ ἀτόμων συγκεῖσθαι τὸν χρόνον. λέγει οὖν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ αὐτὴ ἀπορία καὶ πρὸς τοὺς μὴ ἐξ ἀτόμων ποιοῦντας τὸν χρόνον. καὶ τὴν αἰτίαν προστίθησιν· αὐτοῦ γὰρ τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ ἐγίνετο, ἐν τῷ ἐσχάτῳ σημείῳ γέγονε καὶ ἔστιν, οὗ σημείου οὐδὲν ἐχόμενόν ἐστιν οὐδὲ ἐφεξῆς, οἱ δὲ ἄτομοι χρόνοι ἐφεξῆς. διὸ ἐπὶ μὲν τῶν ἄτομον λεγόντων εἶναι τὸν Α χρόνον, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι ἐγίνετο μὲν ἔν τινι αὐτοῦ, ἔστι δὲ ἐν τῷ πέρατι· οὐ γὰρ ἔστι πέρας τοῦ ἀτόμου. ὥστε εἰ ἐγίνετο ἐν αὐτῷ ὄντι ἀμερεῖ, καὶ μὴ δύναται ἔν τινι αὐτοῦ γεγονέναι (ἔστι δὲ ἤδη ἐν τῷ Β ὄντι καὶ αὐτῷ χρόνῳ ἀμερεῖ), δῆλον ὅτι δεῖ εἶναί τι μεταξὺ ἐν ᾧ ἐγένετο. τοῦ γὰρ ἐν ᾧ ἐγίνετο καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἔστι μεταξύ ἐστι τὸ ἐν ᾧ γέγονεν, ὅπερ εἰ μὴ πέρας εἶναι δύναται ἀμερῶν ὄντων τῶν ΑΒ, χρόνος ἄν εἴη. ὥστε οὐκέτ’ ἄν εἴη ἐχόμενα ἀλλήλων τὰ ΑΒ, ὅπερ ἔκειτο. εἰ δὲ καὶ ἀμερὴς εἶναι λέγοιτο χρόνος ὁ μεταξύ, πάλιν τὸ αὐτὸ ἄτοπον ἕπεται. κατὰ δὲ τοὺς λέγοντας μὴ ἀμερῆ χρόνον εἶναι τὸ Α δύναται τὸ γινόμενον ἐν τῷ Α χρόνῳ ἐν τῷ πέρατι αὐτοῦ γεγονέναι, εἶναι δὲ ἤδη ἐν τῷ Β· οὕτω δὲ οὐκέτι δεήσει μεταξὺ τοὐ Α καὶ τοῦ Β χρόνον τινὰ ζητεῖν, ἐν ᾧ τὸ Δ γεγονὸς ἔσται· ἐν γὰρ τῷ Α χρόνῳ γινόμενον γέγονεν ἐν τῷ πέρατι αὐτοῦ, ὅ ἐστι μεταξὺ τοῦ τε Α χρόνου, ἐν ᾧ γινόμενον οὐδέπω ἦν, καὶ τοῦ Β, ἐν ᾧ ἤδη ἐστί· δεῖ γὰρ τὸ γινόμενον ἐν μεταξύ τινι τοῦ τε ἐν ᾧ ἐγίνετο χρόνου καὶ τοὐ ἐν ᾧ ἤδη ἔστιν γεγονέναι ἄλλῳ ὄντι παρ’ ἑκάτερον, ὅπερ οὐ δυνατὸν ἐπὶ τοῦ Α λέγειν, εἰ ἀμερὲς εἴη· οὐ γὰρ οἷόν τε ἄλλο μέν τι εἶναι τοῦ Α ἐν ᾧ ἐγίνετο τὸ Α, ἄλλο δὲ ἐν ᾦ γέγονεν·
Εἰπὼν δὲ ὅτι γέγονε καὶ ἔστιν ἐν τῷ ἐσχάτῳ σημείῳ προσέθηκεν τὸ οὗ οὐθὲν ἐχόμενόν ἐστιν οὐδὲ ἐφεξῆς, δηλονότι σημεῖον ὁποῖον αὐτό ἐστι. δείκνυσι δὲ διὰ τούτου, ὅτι τὰ νῦν ἅ ἐστι πέρατα τοῦ χρόνου, οὐκ ἔστιν ἐχόμενα ἀλλήλων ἢ ἐφεξῆς ἀλλήλοις, ὡς εἶναι ἀπ’ αὐτῶν τὸν χρόνον. ἀλλ’ ἔστι πᾶν τὸ μετὰ τὸ πέρας τοῦ Α χρόνου λαμβανόμενον χρόνος. τὸ δὲ ἐφεξῆς προσέθηκεν ἐνδεικνύμενος, ὅπως ἔχεσθαι [*](1 δὲ alt. om. a 14 γέγονε καὶ ἐστιν post ἐγίγνετο Arist. 16 τὸν a: τὸ Α 22 οὐκέτι τ’ ἄν a 31 εἰ supra scr. Α1 32 τοῦ ᾶ Α: τοῦ a 35 Α: οὐδὲν a 36 δὲ Α: δὲ καὶ a)
Ἀπρίαν δὲ τούτοις ἐφεξῆς ὁ Ἀλέξανδρος τίθησιν οὐ πάνυ πραγματειώδη, ὡς οἶμαι. ἱεῖ γάρ τις λέγοι, φησίν, ἐν μὲν τῷ πέρατι τοῦ Α χρόνου, ἐν ᾧ ἐστιν ἤδη μεταβεβληκός, εἶναι τὸ Δ, ἐν δὲ τῷ Α χρόνῳ μὴ εἶναι ἐγίνετο γὰρ ἐν ἐκείνῳ καὶ χρώμενος τῷ αὐτῷ λόγῳ ἀπαιτοίη μεταξὺ τοῦ Α χρόνου καὶ τοῦ πέρατος αὐτοῦ εἶναί τινα χρόνον, ἐν ᾧ ἐγένετο), ἔτι δοκεῖ ἡ αὐτὴ ἀπορία μένειν· ἐν ᾧ γὰρ πρώτῳ μεταβέβληκεν εἰς τὸ εἶναι, ἀληθὲς αὐτοῦ τὸ εἶναι κατηγορεῖν.” καὶ λύει καλῶς λέγων, ὡς εἰ μὲν χρόνος ἦν ἐν ᾧ ἐγεγόνει, εἴη ἄν ἤδη καὶ ἐν τούτῳ ὡς ἐν χρόνῳ, καὶ δέοι ἄν πρὸ τούτου εἶναί τι μεταξύ, τούτου τε καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἐγίνετο. εἰ δὲ μὴ χρόνος τὸ ἐν ᾧ γέγονεν, ἀλλὰ πέρας τοῦ χρόνου τοῦ ἐν ᾧ ἐγίνετο, οὐκέτι ἀκολουθήσει τὸ δεῖν τοῦ τε πέρατος καὶ τοῦ οὗ ἐστι πέρας εἶναί τι μεταξύ· τῶν γὰρ χρόνων, τοῦ τε ἐν ᾧ μήπω ἐστίν, ἀλλὰ γίνεται, καὶ τοῦ ἐν ᾧ ἤδη ἐστί, δεῖ τι μεταξὺ εἶναι τὸ ἐν ᾧ γέγονεν. εἰ δὲ λέγοι τις αὐτὸ ἐν τῷ πέρατι τοῦ Α μὴ μόνον γεγονέναι, ἀλλὰ καὶ εἶναι, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τῇ ἀρχῇ τοῦ Α μὴ εἶναι αὐτὸ ἐρεῖ· καίτοι τὸ ἤδη γινομενον ἐστι πως.
p. 264a4 Φανερὸν δέ, ὅτι εἰ ἐν τῷ Α ὅλῳ χρόνῳ ἐγίνετο ἕως τοῦ η ἐν ᾦ ἐγίνετο μόνον παντὶ.
Δείξας ὅτι ἐν μὲν τῷ Α χρόνῳ ἐγίνετο τὸ Δ, ἐν δὲ τῷ πέρατι τοῦ Α γέγονεν, ὅτι οὐκ ἔστι χρόνος τοῦτο ἐν ᾧ γέγονεν, ἀλλὰ πέρας χρόνου, δείκνυσιν ἀγχινούστατα. εἰ γὰρ ἐν μὲν τῷ Α ὅλῳ χρόνῳ φησὶν ἐν δὲ τῷ πέρατι αὐτοῦ γέγονεν), δειχθείη δὲ ἴσος ὁ χρόνος ὁ ἐν ᾧ ἐγίνετο συναμφοτέρῳ τῷ ἐν ᾧ ἐγί|νετο καὶ τῷ ἐν ᾧ γέγονε, δῆλον [*](305r) ὅτι τὸ ἐν ᾧ γέγονε προστεθὲν τῷ ἐν ᾧ ἐγίνετο χρόνῳ, οὐκ ἐποίησε μείζονα τὸν χρόνον. ὥστε οὐκ ἦν χρόνος τὸ ἐν ᾧ γέγονε· χρόνος γὰρ χρόνῳ προστιθέμενος μείζονα τὸν ὅλον ποιεῖ. ὅτι δὲ οὐκ ἐποίησε μείζονα, δῆλον, εἴπερ ἐν πέρατι τοῦ Α χρόνου γέγονε, τὸ δὲ πέρας ἀμερές ἐστιν. καὶ ἦν μὲν αὐτόθεν δῆλον, ὅτι τὸ πέρας τοῦ χρόνου οὐκ ἔστι χρόνος. πολλὴν δὲ ἐποίησεν ἐνάργειαν ἡ δοκοῦσα παραδοξολογία τὸ μὴ εἶναι πλείονα τὸν χρόνον τόν τε ἐν ᾧ ἐγίνετο καὶ τὸν ἐν ᾧ γέγονε τοῦ ἐν ᾧ ἐγίνετο μόνου. δοκεῖ δέ μοι μὴ μάτην προστερθεικέναι τῷ ἢ ἐν ᾧ ἐγίνετο μόνον τὸ παντί, ἀλλ’ εἰς ἔνδειξιν τοῦ δεῖν μετὰ τοῦ πέρατος αὐτὸν λαμβάνειν.
“Ἐκ δὴ τούτων τῶν λόγων, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, δυνατὸν ὁρμώμενον δεικνύναι τὰ παρὰ τοῖς Στωικοῖς ἀξιώματα, ἃ μεταπίπτοντά τινες λέγουσιν ἀπεριγράφως μὴ ὄντα τοιαῦτα. ἔστι ταῦτα τοιαῦτα· ‘εἰ ζῇσεται [*](11 γεγόνει a 20 (itemque 21) ἐγίγνετο a 25 ἐν δὲ τῷ πέρατι — τῷ τε (sic) ἐν ᾦ ἐγίνετο (26) iterat a 26 τῷ (post συναμφοτέρῳ) aA1: τὸ Α)
p. 264a7 οἷς μὲν οὖν ἄν τις ὡς οἰκείοις πιστεύσειεν ἕως τοῦ [*](305r) δόξειέ τῳ ταὐτὸν τοῦτο συμβαίνειν.
Προθέμενος δεῖξαι, τίς ἡ συνεχὴς καὶ πρώτη κατὰ φύσιν φορὰ ἡ τῷ πρώτῳ κατὰ τόπον κινουμένῳ προσήκουσα, καὶ διελὼν τὰς φορὰς εἴς τε τὴν κύκλῳ καὶ τὴν κατ’ εὐθεῖαν καὶ τὴν μικτήν, καὶ προδιορισάμενος ὅτι, ὁποτέρα ἄν τῶν ἁπλῶν μὴ εἴη συνεχής, οὐδὲ ἡ ἐξ ἀμφοῖν μικτὴ συνεχὴς ἔσται, ἔδειξε διὰ πλειόνων, ὅτι ἡ κατ’ εὐθεῖαν κίνησις οὐκ ἔστι συνεχὴς οὐδεμία κατὰ δύο τρόπους, καὶ ὅτι τὸ φερόμενον τὴν εὐθεῖαν καὶ πεπερασμένην ἀνακάμπτει, τὸ δὲ ἀνακάμπτον τὰς ἐναντίας κινεῖται κινήσεις, δὲ ἐναντίαι κινήσεις διάφοροι κατ’ εἶδος καὶ οὐ μία οὐδὲ συνεχής· καὶ ὖ πάλιν ὅτι τὰ ἀνακάμπτοντα μεταξὺ ἠρεμεῖν ἀνάγκη, τὸ δὲ μεταξὺ ἠρεμοῦν λύει τὴν συνέχειν τῆς κινήσεως. ταῦτα οὖν δείξας περὶ τῆς κατ’ εὐθεῖαν φορᾶς ἀπό τε τοῦ τῆς κινήσεως εἴδους τοῦ τὴν ἐναντίωσιν ἔχοντος καὶ ἀπὸ τοῦ μεγέθους, ἐφ’ οὗ ἡ ἀνακάμπτουσα κίνησις ἐπιτελεῖται, ἅπερ οἰκεῖα τῆς κινήσεως ἐστιν ὡς καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα αὐτῇ, λέγει ὅτι, οἷς μὲν ἄν τις ὡς οἰκείοις τοὐ δεικνυμένου πιστεύσειε λόγοις, οὗτοι καὶ τοιοῦτοί τινές εἰσιν, οἰκείους λέγων τοὺς ἐκ τῶν οἰκείων τῷ προκειμένῳ γινομένους συλλογισμούς, οὓς καὶ ἀποδεικτικοὺς ἔθος αὐτῷ καλεῖν· ἐφεξῆς δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο λογικῶς δείξειν ἐπαγγέλλεται. λογικοὶ δέ εἰσι συλλογισμοὶ οἱ μὴ διὰ τῶν οἰκείων καὶ προσεχῶν τῷ προκειμένῳ γινόμενοι, ὥσπερ οἱ πρότεροι, διά τε τῶν διαφορῶν τῆς κατ’ εὐθεῖαν κινήσεως καὶ διὰ τοῦ ὑποκειμένου τῇ τοιαύτῃ κινήσει μεγέθους, ἀλλὰ διὰ κοινοτέρων καὶ καθολικωτέρων καὶ δυναμένων καὶ ἄλλοις ἐφαρμόζειν, οὓς ἔθος αὐτῷ διαλεκτικοὺς καλεῖν, ὡς δι’ ἐνδόξων γινομένους ἐπιχειρήσεων. θήσει γὰρ ἐφεξῆς λόγους οὔτε τοῖς κατὰ τόπον μόνον κινουμένοις προσήκοντας οὔτε ἐκ τῶν τούτοις μόνοις καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων εἰλημμένους, ἀλλὰ | καὶ πᾶσι 305v τοῖς ἐξ ἀντικειμένων εἰς ἀντικείμενα μεταβάλλουσι καὶ ἐκ τῶν ἀντικειμένων εἰλημμένους, ἅπερ οὐ μόνον τοῖς κατ’ εὐθεῖαν κινουμένοις κυρίως καὶ οὐ μόνον τούτοις ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς μεταβάλλουσιν ὑπάρχει.
p. 264a9 Ἅπαν γὰρ τὸ κινούμενον συνεχῶς ἕως τοῦ ἡ γὰρ στάσει οὐ μία.
Ὅτι μηδεμία κίνησις ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον γινομένη συνεχὴς εἶναι δύναται, δείκνυσι προλαβὼν ἀξίωμα καθολικὸν τὸ λέγον, ὅτι πᾶν τὸ διὰ κινήσεως συνεχοῦς ἐπί τι ἀφικνούμενον ἀκωλύτως εἰς ὅπερ ἦλθε πληρῶ- [*](1 πιστεύσειεν Α: λόγοις πιστεύσειε a (ut Arist. cod. H): πιστεύσειε (πιστεύσει Ε1) λόγοις Arist. vulg. cf. V. 16 2 ταὐτὸ a συμβαίνειν a: συμβαῖνον Α 25 μόνων a 28. 29 καὶ οὐ μόνον τούτοις Α: om. a. fortasse κυρίως transponeudum post τούτοις 31 μία ἐστίν a)
Ἀλλ’ ἐρεῖ τις ἴσως ἐνιστάμενος, ὅτι κατὰ τοῦτον τὸν λόγον, οὐδὲ κάτωθεν ἄνω κινούμενον συνεχῶς κινήσεται· τὸ γὰρ κάτωθεν ἀρχόμενον ἐπὶ τὸ ἄνω κινεῖσθαι δεῖ πρῶτον ἐπὶ τὸ μέσον ἐνεχθῆναι, εἶθ’ οὕτως ἀπὸ τοῦ μέσου ἐπὶ τὸ ἄνω, ὥστε ἀπὸ τοῦ ἐν ᾧ οὕπω ἐστὶ κινεῖται· οὐδὲ τοῦτο ἄρα συνεχῶς κινήσεται καίτοι μὴ ἀνακάμπτον. ἀλλὰ ῥητέον, ὅτι πρῶτον μὲν ἡ ἄνω κίνησις οὐκ ἀπὸ τοῦ ἡμίσεως ἢ μέσου λέγεται γίνεσθαι, ἀλλὰ κάτωθεν, ἔπειτα οὐ δεῖ τὸ συνεχῶς εἰς τὸ ἄνω κινούμενον ἐν· τῷ ἡμίσει γενέσθαι· γινόμενον γὰρ ἐκεῖ ἀνάγκη καὶ ἀπογίνεσθαι καὶ ἐνεργείᾳ τὸ ἥμισυ διαιροῦν μεταξὺ ἠρεμεῖν· ἀλλ’ εἶναι μὲν ῥηθήσεται κατὰ τὸ ἥμισυ τὸ κινούμενον συνεχῶς ἐπὶ τὸ ἄνω, οὐ μέντοι γίνεσθαι, ἐν μέντοι τῷ ἄνω ἀνάγκη πρότερον γίνεσθαι τὸ ἐπὶ τὸ κάτω κινεῖσθαι μέλλον. οὐ γὰρ | ἁπλοῦ τινος ἡ ἐπὶ τὸ κάτω κίνησις, ὥστε ἐν ᾧ οὔπω γέγονεν [*](306r) ὀφεῖλον γενέσθαι ἐκ τούτου ἂν ἤδη κινοῖτο. εἰ οὖν ταῦτα ἀδύνατα τό τε ἅμα τὰς ἐναντίας κινεῖσθαι καὶ τὸ ἐπὶ τὸ γενέσθαι ἐν ᾧ ἐστι κινεῖσθαι. καὶ τρίτον τὸ ἐκ τούτου κινεῖσθαί τι ἐν ᾧ οὔπω ἐστί· ταῦτα δὲ ἕπεται τῷ συνεχῆ λέγοντι τὴν τῆς εὐθείας ἀδύνατον συνεχῆ αὐτὴν εἶναι. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος καὶ ταύτην ταῖς εἰρημέναις προστίθησι τὴν ἐπιχείρησιν οὐκ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀξιώματος ὁρμωμένην· “εἰ γὰρ ἀδύνατον, φησί, τῇ κατὰ φύσιν κινήσει τὴν παρὰ φύσιν εἶναι συνεχῆ καὶ μίαν, τῷ δὲ ἐπὶ τῆς εὐθείας κινουμένῳ καὶ ἀνακάμπτοντι ἀνάγκη, εἰ τὴν ἑτέραν κινεῖται κατὰ φύσιν, τὴν ἑτέραν παρὰ φύσιν κινεῖσθαι, οὐκ ἔστι δὴ συνεχὴς ἡ ἐκ τῆς κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν συγκειμένη.”
p. 264a21 Ἔτι καὶ ἐκ τῶνδε φανερὸν καθ’ ὅλου μᾶλλον ἕως ὅτι οὐκ ἔσται συνεχὴς ἡ κίνησις.
Πρότερον μὲν ἐπὶ τῆς κατ’ εὐθεῖαν φορᾶς ἐποιεῖτο τὸν λόγον, εἶτα ἐπὶ πάσης τῆς κυρίως κινήσεως, ἐφ’ ἧς ἐξ ἐναντίου εἰς ἐναντίον ἡ μετα- [*](2 εὐθὺ Α: εὐθὺς a 25 ἐπὶ τὸ Α cf. p. 1302,37: ἐπὶ τῷ a 32 ἔστι δὴ scripsi: ἐστι δὲ Α: ἄν εἴη a 33 κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν Α: ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ ἐπὶ τὸ κάτω a 34 ἔτι Α: ἔτι δὲ a (Arist. praeter FHIK) 35 ἔσται Α (Arist. E): ἐστι a (Arist. vulg.))
Εἰπὼν δὲ τὸ δὲ μὴ ἀεὶ κινούμενον τήνδε τὴν κίνησιν, πῶς χρὴ λαμβάνειν τήνδε τὴν κίνησιν ἐξηγήσατο διὰ τοῦ λέγω δὲ ὅσαι ἕτεραι τῷ εἴδει, καὶ μὴ εἴ τι μόριον ἔσται τῆς ὅλης. τὸ γὰρ τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω κίνησιν κινούμενον, ἥτις τῷ εἴδει τῆς ἐπὶ τὸ κάτω διαφέρουσα καὶ ἀντικειμένη αὐτῇ οὐ δύναται μίαν συνεχῆ μετ’ αὐτῆς ποιεῖν, ἀνάγκη πρὸ τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσεως τὴν ἐναντίαν τῇ κινήσει ταύτῃ ἠρεμίαν ἠρεμεῖν τὴν ἐν τῷ κάτω· οὐ μέντοι τὸ μόριόν τι τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσεως τὸ πρὸς τὸ ἄνω κινούμενον, πρὸ τοῦ ἐκεῖνο κινεῖσθαι ἠρεμεῖν ἀνάγκη. [*](9 πρώτῳ] Α 8 p. 191b15 28 πρὸς aA et Arist. codd. FHIK: τὴν πρὸς Arist. vulg. 35 ἔσται aA Exc.: ἐστιν Arist.)
p. 264b1 Ἔτι δὲ καὶ ὅδε ὁ λόγος μᾶλλον οἰκεῖος ἕως τοῦ τριῶν γὰρ ἔσται ὁ αὐτὸς χρόνος.
Δείξας, ὅτι μὴ ἔστι συνεχὴς ἡ ἐπ’ εὐθείας κίνησις διὰ κοινοτέρων ἐπιχειρήσεων, ἃς καὶ λογικωτέρας ἐκάλεσε, νῦν πάλιν τὸ αὐτὸ δι’ οἰκειοτέρων ἐπαγγέλλεται δεικνύναι, τουτέστιν ἐκ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων· τὰ γὰρ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντά τινι οἰκεῖα αὐτῷ ἐστι· τῶν δὲ καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τῇ κινήσει τὸ εἶναι αὐτὴν ἐν χρόνῳ καὶ τὸ μεταβεβληκὸς εἴς τι ἅμα τε μεταβεβηλκέναι, εἰς ὃ μετέβαλεν, καὶ ἀπολελοιπέναι ἐκεῖνο, ἐξ οὗ μετέβαλεν· καθ’ αὑτὸ δὲ καὶ τὸ τῶν νῦν μεταξὺ εἶναι χρόνον. διὰ τούτων οὖν μέλλων τὴν δεῖξιν ποιεῖσθαι εἰκότως δι’ οἰκείων μᾶλλόν φησι τὴν νῦν δεῖξιν ἔσεσθαι. αἱ γὰρ πρὸ ταύτης ἐπιχειρήσεις αὐτῷ ἐκ τῶν ἐναντίων καὶ τῶν ἀντικειμένων ἐγένοντο κοινῶν ὄντων πρὸς πλείω· διὸ καὶ καθολικωτέρας ἔλεγεν αὐτάς. καὶ ταύτην μέντοι τὴν ἐπιχείρησιν ἐκ τῶν καθ’ αὑτὰ μὲν ὑπαρχόντων τῇ κινήσει ποιεῖται, ἐπὶ πασῶν δὲ ἁρμόζουσαν τῶν κινήσεων. διόπερ ὡς ἐπὶ ἀλλοιώσεως αὐτὴν ποιεῖται. ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ συνεχὴς ἡ ἀπὸ τῶν ἐναντίων εἰς τὰ ἐναντία κίνησις, ἅμα ἔφθαρταί τε ἐκεῖνο, ἐξ οὗ ἡ μεταβολή, καὶ γέγονε τὸ εἰς ὃ ἡ μεταβολὴ ἐν τῷ αὐτῷ νῦν· ὥστε ἅμα ἔφθαρται τὸ οὐ λευκὸν καὶ γέγονε λευκόν. εἰ [*](5 τἀς a Exc.: τὰ Α 11 καὶ add. a: om. Α 28 μετέβαλλεν utrobique hic ut p. 1306,21 fortasse recte a 33 ἐπιχείριν Α: corr. A1)
p. 264b6 Ἔτι οὐκ εἰ συνεχὴς ὁ χρόνος, καὶ ἡ κίνησις ἕως τοῦ οἷον λευκότητος καὶ μελανίας.
Τοῦτο πρόσκειται παραμυθούμενον ἡμῶν τὴν φαντασίαν τὴν ἀπὸ τῆς τοῦ χρόνου συνεχείας καὶ τὰς ἐν χρόνῳ οὔσας κινήσεις συνεχίζουσαν. οὐ γὰρ εἴ τι ἐν συνεχεῖ ἐστιν, ἀνάγκη καὶ αὐτὸ συνεχὲς εἶναι, ἐπεὶ οὕτω γε πάντα τὰ ἐν χρόνῳ, κἄν πλεῖστον ἀλλήλων ἀφεστήκῃ κἄν ἀνομοιότατα ᾖ, συνεχῆ ἔσται ὁ γὰρ πᾶς χρόνος συνεχής)· ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη. οὐδὲ γὰρ τὰ ἐν ἀγγείῳ ὄντα συνεχῆ ἀνάγκη εἶναι, κἄν τὸ ἀγγεῖον συνεχὲς ᾖ. ὁ μὲν οὖν χρόνος συνεχής, αἱ δὲ κινήσεις αἱ ἐν αὐτῷ αἱ εἰς τὰ ἐναντία καὶ ἐξ ἐναντίων συνεχεῖς μὲν οὐκ ἄν εἶεν ἀλλήλαις, ἐφεξῆς δέ· ἦν γὰρ ταῦτα ἐφεξῆς, ὧν μηδὲν ἦν μέσον συγγενές. τῶν δὲ εἰς τὰ ἀντικείμενα κινήσεων μεταξὺ κίνησις μὲν οὐκ ἔστιν, ἠρεμία δὲ, ἥτις οὐκ ἔστιν ὁμοειδὴς τῇ κινήσει. ὥστε αἱ οὕτω γινόμεναι κινήσεις οὐ συνεχεῖς μέν, ἐφεξῆς δὲ ἀλλήλαις. ὅτι δὲ μὴ οἷόν τε συνεχῆ καὶ μίαν κίνησιν εἶναι τὰς ἐναντίας, ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τῶν συνεχῶν ἔδειξε· συνεχῆ γὰρ ἦν ταῦτα, ἃ πρὸς ἕνα κοινὸν [*](3 χρόνον, ν in las. Α 4 ἡ (ante εἰς) Α: om. a 10 ἐστι νῦν a 19 δεῖ ////// ξις Α 22 ὅσω a: ὡς Α 28 ἐν τῷ συνεχεῖ a 29 ἀνομοιότητα Α, sed corr. Α1)
p. 264b9 Ἡ δὲ ἐπὶ τῆς περιφεροῦς ἔσται μία καὶ συνεχής ἕως [*](307r) τοῦ καὶ μηδένα χρόνον διαλείπειν.
Δείξας, ὅτι οὐδὲ αἱ ἄλλαι παρὰ φορὰν μεταβολαὶ δύνανται εἶναι συνεχεῖς οὐδὲ τῆς φορᾶς ἡ κατ’ εὐθεῖαν διὰ τὰ ἑπόμενα ἀδύνατα, συνεχῆ τινα τούτων ὑποτιθεμένων, λέγει ὅτι μόνη ἡ κυκλοφορία δύναται μία καὶ συνεχὴς εἶναι, εἴπερ μηδὲν ἀδύνατον ἕπεται τιθεμένης αὐτῆς. εἰ γὰρ τὰς ἄλλας κινήσεις μὴ οὔσας συνεχεῖς ἐδείκνυμεν διὰ τὸ ἀδύνατα ἀκολουθεῖν τῷ συνεχῆ τινα ἐκείνων τιθέντι, εἰ μηδὲν ἀδύνατον ἕπεται συνεχοῦς τῆς κυκλοφορίας τεθείσης θαρροῦντας χρὴ ταύτην συνεχῆ νομίζειν. τὸ γὰρ κύκλῳ κινούμενον ἀπὸ τοῦ Α ἀρξάμενον καὶ ἐπὶ τὸ Α πάλιν φερόμενον κατὰ τὴν αὐτὴν ὁρμήν τε καὶ ῥοπήν, οὐκ ἐπὶ ἐναντίον τι τῷ Α πρῶιον ἔρχεται, ὡς ἐπὶ τῆς κατ’ εὐθεῖαν κινήσεως ἐδείκνυτο, καὶ διὰ τοῦτο τὴν ἐξ ἐναντίων συγκειμένην μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ ἀδύνατον ἦν ἐπ’ ἐκείνης· τὸ δὲ κύκλῳ κινούμενον οὔτε ἐναντίας οὔτε ὅλως ἀντικειμένας κινεῖται κινήσεις ἐν τῇ περιφορᾷ. οὔτε γὰρ μόριόν τι τῆς ἀπὸ τοῦ Α ἐπὶ τὸ Α μορίῳ τινί ἐστιν ἐναντίον οὔτε ὅλη ἡ ἀπὸ τοῦ Α κίνησις ἐπὶ τὸ Α ὅλῃ τῇ ἀπὸ τοῦ Α ἐπὶ τὸ Α ἐστὶν ἐναντία οὐδὲ ἀντικειμένη ὅλως. καὶ δείκνυσι, τίνες εἰσὶν αἱ ἐν φορᾷ ἐναντίαι τε καὶ ἀντικείμεναι κινήσεις· οὐδὲ γὰρ ἀπλῶς ἡ ἀπὸ τοῦ Α τῇ ἐπὶ τὸ Α ἐστὶν ἐναντία ἢ ἀντικειμένη (καὶ γὰρ ἡ κυκλικὴ οὕτως ἐπιτελεῖται), ἀλλ’ ἔστιν ἡ ἀπὸ τοῦ Α τῇ ἐπὶ τὸ Α ἐναντία, ὅταν ἐπ’ εὐθείας γίνηται· ἐναντία γὰρ τὰ κατὰ διάμετρον· ταῦτα γὰρ πλεῖστον ἀλλήλων ἀφέστηκε, καὶ τὰ ἀπὸ τῶν κατὰ διάμετρον κινούμενα καὶ ἐπ’ αὐτὰ πάλιν ὡς ἀπὸ ἐναντίων καὶ ἐπὶ ἐναντία [ἐναντία] ἐναντίας κινεῖται κινήσεις. εἰ γάρ ἐστι πέρατα τῆς διαμέτρου τό τε Α καὶ τὸ Β, ἡ ἀπὸ τοῦ Α ἐπὶ τὸ Β κίνησις τῇ ἀπὸ τοῦ Β ἐπὶ τὸ Α ἐναντία ἐστί. διάμετρον δὲ λέγει [*](2 συναφθήσεται Exc. 4 φησι post λευκότητος a 6 ὁ οm. a 15 οὐδὲ] desideres utroque loco οὔτε 22 ἐπὶ τὸ αݲ a: ἐπὶ τοῦ αݲ Α 29 αἱ om. a 30 ἠ a1 τῆι Α 31 τῇ a: om. A 35 ἐναντία alterum Α: del. a)
p. 264b18 Ἡ μὲν γὰρ κύκλῳ κίνησίς ἐστιν ἀφ’ ἑαυτοῦ εἰς ἑαυτό, ἡ δὲ κατ’ εὐθεῖαν εἰς ἄλλο.
Δείξας διὰ τοῦ προτέρου ἐπιχειρήματος, ὅτι ἡ κύκλῳ κίνησις οὐ κω- [*](2 πλείστων Α: corr. Α1 7 καὶ om. a 14 καὶ Α (Exc): οm. a 15 εἶναι supra add. Α1 19 πέρατα] πέρατα et initio sequentis versus τά Α: πέρατα ταύτης a 21 αὐτὸ Α: om. a 23 εὐθεῖαν a 27 ἀντιστῶσι Α 33 ἀφ’ ἑαυτοῦ εἰς ἑαυτὸ scripsi (cf. Themistius p. 442,24): ἀφ’ ἑαυτοῦ εἰς τὸ (? ?) ἑαυτὸ Α: ἡ ἀφ’ αὑτοῦ εἰς τὸ αὐτό a (ἡ habet Arist. cod. H; αὐτοῦ Ar. codd. praeter HI ἑαυτοῦ praebentes; τὸ αὐτὸ Arist. vulg., ἑαυτὸ cod. F, αὐτὸ, i. e. αὑτὸ HI): Simplicium legisse ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ εἰς αὐτό patet ex p. 1309,13. 14 34 post εὐθεῖαν add. ἀφ’ αὑτοῦ a ex Arist. vulg.)
p. 264b19 Καὶ ἡ μὲν ἐν τῷ κύκλῳ οὐδέποτε ἐν τοῖς αὐτοῖς ἕως τοῦ καὶ ἔστι μόνη τέλειος.
Καὶ ἐκ τούτου τοὐ ἐπιχειρήματος δείκνυσι τὴν διαφορὰν τῆς κύκλῳ κινήσεως πρὸς τὴν κατ’ εὐθεῖαν, καθ’ ἣν διαφορὰν ἡ μὲν κύκλῳ κίνησις δύναται συνεχὴς εἶναι, ἡ δὲ κατ’ εὐθεῖαν οὐ δύναται. ἡ μὲν γὰρ ἐν τῷ κύκλῳ φησί, τουτέστιν ἡ κύκλῳ, οὐδέποτε ἐν τοῖς αὐτοῖς. καὶ προσυπακούει ὁ Ἀλέξανδρος τὸ ‘γίνεται’, ἵνα ᾖ· οὐδέποτε ἐν τοῖς αὐτοῖς γίνεται τῷ μηδὲ ἐνεργείᾳ τι εἶναι ἐν τῇ περιφερείᾳ σημεῖον, ἐν ᾧ γινομένη στήσεται, ἢ ὅλως γίνεται καὶ ἀπογίνεται, τὴν δὲ κατ’ εὐθεῖαν καὶ ἐπ’ εὐθείας πολλάκις ἐν τοῖς αὐτοῖς ἀνάγκη γίνεσθαί τε καὶ ἀπογίνεσθαι, ἕπεσθαι δὲ τῷ μὲν μηδέποτε ἐν τοῖς αὐτοῖς τὸ μὴ ἔχειν ἀνάγκην στῆναι, τῷ δὲ πολλάκις ἐν τοῖς αὐτοῖς γινόμενον <τὸ> ἀνάγκην ἔχειν ἐν ᾧ πάλιν καὶ πάλιν ἵστασθαι ἐν αὐτῷ· ἐν ᾧ γὰρ γίνεται κατ’ ἐνέργειαν, καὶ ἀπογίνεται ἀπ’ αὐτοῦ. μεταξὺ δὲ τοῦ γίνεσθαι καὶ ἀπογίνεσθαι στάσιν ἀνάγκη εἶναι, ὡς δέδεικται πρότερον. τὰ οὗν ἐπὶ τῆς εὐθείας ἀνακάμπτοντα δὶς ἐν τῷ αὐτῷ σημείῳ γίνεται τελευτῶντά τε καὶ πάλιν ἀρχόμενα, ὅταν τὸ αὐτὸ διάστημα δὶς ἐφεξῆς κινῆται παυόμενόν τε ἐπὶ τὸ σημεῖον, ἀφ’ οὗ ἀνακάμπτει, καὶ ἀρχόμενον ἀπ’ αὐτοῦ πάλιν· καὶ τοῦτο, ὁσάκις ἀνακάμπτει, ποιεῖ. διὸ ἡ μὲν ἀεὶ ἐν ἄλλῳ σημείῳ γινομένη δύναται συνεχὴς εἶναι, ἡ δὲ ἐν τῷ αὐτῷ πολλάκις γινομένη οὐ δύναται· ἵστασθαι γὰρ ἀνάγκη τὰ ἀνακάμπτοντα μεταξὺ τοῦ γίνεσθαι καὶ ἀπογίνεσθαι, καὶ μέντοι καὶ τὰς ἀντικειμένας κινεῖσθαι κινήσεις· οὔτε δὲ τὸ ἱστάμενον μεταξὺ οὔτε τὸ τὰς [*](7 καὶ ὡς ἀρχὴ a 26 πολλάκις om. a 28 τὸ ἀνάγκην a: ἀνάγκην Α: ἀνάγκη Exc. 30 τοῦ a: τὸ A 35 ἀεὶ supra add. A1)
Δείξας δέ, ὅτι τὸ τὴν αὐτὴν πολλάκις κινούμενον ἀνάγκη τὰς ἀντικειμένας κινεῖσθαι κινήσεις ἀνακάμπτον καὶ μεταξὺ ἠρεμεῖν, ἐφιστάνει καλῶς, ὅτι οὐχὶ ἡ εὐθεῖα τούτου αἰτία, ἀλλὰ τὸ πεπερασμένον καὶ τὰ πέρατα ἐνεργείᾳ ἔχον. τοιγαροῦν καὶ ἐπὶ ἡμικυκλίου καὶ ἐπὶ ἄλλης ἡστινοσοῦν περιφερείας ἀρχὴν καὶ τέλος διωρισμένα κατ’ ἐνέργειαν ἐχούσης ἀνακάμπτειν ἀνάγκη τὰ ἐπιμόνως κινούμενα. μόνη δὲ ἡ κυκλικὴ ἅτε μὴ ἔχουσα ἀρχὴν καὶ πέρας κατ’ ἐνέργειαν διωρισμένα συνεχὴς εἶναι δύναται. τοιγαροῦν καὶ ἡ ἐπ’ εὐθείας, εἰ ἄπειρος ἦν ἡ εὐθεῖα, οὐδὲν ἐκώλυεν τὸ συνεχῶς ἐπ’ αὐτῆς τι κινεῖσθαι, ἀλλὰ διότι τὸ ἐπὶ τῆς πεπερασμένης ἀνακάμπτειν ἀνάγκη, καὶ ἅμα μὲν μεταξὺ ἠρεμεῖν, ἅμα δὲ τὰς ἀντικειμένας κινεῖσθαι, δι’ ἄμφω συνεχῆ τὴν τοιαύτην κίνησιν ἀδύνατον εἶναι. καὶ τὴν αἰτίαν αὐτὸς συντόμως ἐπήγαγεν τοῦ μὴ εἶναι συνεχῆ τὴν ἐπὶ τῆς πεπερασμένης [*](4 τι Α: om. a 5 ἀνακάμπτον Α: ἀνακάμπτειν Exc: ἀνακάμπτοντα a 7 ταὐτά a: ταῦτα A Exc. 12 ἠρεμῆσαι a 14 περείας Α: corr. A1 15 ἰδία a: ἰδίαν 17 αὐτῶν a: πολλῶν Α 25 τοὐ A 33 συνεχὴς Exc.: συνεχῆ aA 34 εὐθεῖα A1: εὐθεῖαν a et ante ras. Α 37 εἶναι a: ἣν A)
p. 264b28 Φανερὸν δὲ ἐκ ταύτης τῆς διαιρέσεως ἕως τοῦ ἀμφοτέρως γὰρ συμβαίνει ταὐτὰ κινεῖσθαι πολλάκις.
Δείξας, ὅτι τὴν μὲν ἐπ’ εὐθείας κίνησιν οὐχ οἷόν τε συνεχῆ εἶναι, τὴν δὲ κύκλῳ δυνατόν, καὶ χρησάμενος πρὸς τοῦτο τῷ τὴν μὲν ἐπ’ εὐθείας πολλάκις ἐν τοῖς αὐτοῖς γίνεσθαι, τὴν δὲ κύκλῳ μηδέποτε ἐν τοῖς αὐτοῖς κατ’ ἐνέργειαν, λέγει ὅτι ἐκ ταύτης τῆς διαιρέσεως τῆς δεικνύσης τὸ μὲν ἀνακάμπτον πολλάκις ἐν τοῖς αὐτοῖς γινόμενον καὶ ἀρχὴν καὶ πέρας τὸ αὐτὸ ποιούμενον κατ’ ἐνέργειαν καὶ διὰ τοῦτο μεταξύ τε ἠρεμοῦν καὶ πλείονας καὶ ἀντικειμένας κινήσεις κινούμενον μὴ δύνασθαι συνεχῶς κινεῖσθαι, τὸ δὲ μὴ ἀνακάμπτον δύνασθαι, διὰ ταύτης οὖν φησι τῆς διακρίσεως δείκνυσθαι μὴ μόνας τὰς ἐπὶ τῆς εὐθείας καὶ τὰς ἐπὶ τοῦ ἡμικυκλίου καὶ ὅλως τὰς κατὰ γραμμὴν πεπερασμένην κινήσεις ἀνακαμπτόντων γίνεσθαι τῶν ἐπ’ αὐτῶν κινουμένων καὶ διὰ τοῦτο μὴ δύνασθαι συνεχῶς κινεῖσθαι, ἀλλὰ μηδὲ τῶν ἄλλων τινὰ τῶν κατὰ τὰ ἄλλα τῆς κινήσεως ἤτοι τῆς μεταβολῆς εἴδη γινομένων (ἔστι δὲ ταῦτα αὔξησις, μείωσις, γένεσις, φθορὰ) δυνατὸν συνεχῶς κινεῖσθαι. καὶ γὰρ ἐν πάσαις ταύταις, φησί, τὰ αὐτὰ συμβαίνει κινεῖσθαι πολλάκις καὶ τοσαυτάκις, ὁσάκις ὑπὸ ἠρεμίας ὁρίζονται. καὶ γὰρ ἐν τῇ ἀλλοιώσει, ὅταν ἐκ μέλανος εἰς λευκὸν μεταβάλλῃ καὶ πάλιν ἐκ λευκοῦ εἰς μέλαν καὶ τοῦτο πολλάκις, τὰ μεταξὺ τοῦ λευκαίνεσθαι καὶ μελαίνεσθαι πλείονα ὄντα ἠρεμίσματα καὶ ὁρίζοντα τὰς κινήσεις πλείονας καὶ ἐκείνας ποιεῖ· ἄλλη γὰρ κίνησις ἡ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ λευκαίνεσθαι ἕως τοῦ πέρατος καὶ ἄλλη ἡ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ μελαίνεσθαι ἕως τοῦ πέρατος, διότι καὶ ἠρεμία ἄλλη μὲν ἡ ἐν τῷ ἄλλη δὲ ἡ ἐν τῶ μεμελάνθαι. ταῦτα οὖν λέγει τὰ μεταξὺ ἔν τε ἀλλοιώσει [*](12 ὁ δὲ κύκλος Α: ἡ δὲ κύκλω a 13 δὲ Α (ut Arist. E): δὲ καὶ a ex Ar. νulg. 14 ταῦτα Α 28 post γένεσις add. καὶ a 31 μεταβάλλει Α 32 μελαίνεσθαι καὶ λευκαίνεσθαι a 34 καὶ ἄλλη — πέρατος (35) om. a 35 λελευκάνθαι Α: λευκαίνεσθαι a 36 μεμελάνθαι A: μελαίνεσθαι a)
p. 265a2 Δῆλον οὖν ἐκ τούτων ὅτι οὐδὲ οἱ φυσιολόγοι ἕως ἔστω τοσαύτα ἥμιν εἰρημένα.
Δείξας, ὅτι οὐδεμίαν τῶν ἄλλων κινήσεων καὶ μεταβολῶν συνεχῆ δυνατὸν εἶναι πλὴν τῆς κυκλοφορίας τοῖς οὐρανίοις μόνοις ὑπάρχουσαν σώμασιν, αἰτιᾶται τῶν φυσιολόγων τοὺς πάντα τὰ αἰσθητὰ σώματα κινεῖσθαι λέγοντας ἀεί. καὶ γὰρ εἰ μὲν τὴν κύκλῳ κίνησιν ἐκινεῖτο πάντα, ὥσπερ τὰ οὐράνια, δυνατὸν ἦν ἀεὶ πάντα κινεῖσθαι· ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐκ τῆς ἐναργείας δῆλον, ὅτι τὰ ὑπὸ σελήνην τὰς ἄλλας κινεῖται κινήσεις ἀλλοιούμενα καὶ αὐξόμενα καὶ μειούμενα καὶ κατὰ τόπον ἐπ’ εὐθείας κινούμενα, καὶ γινόμενα καὶ φθειρόμενα (αὗται γὰρ τῶν ὑπὸ σελήνην αἱ μεταβολαί), καὶ μέντοι καὶ κατ’ ἐκείνους αὗται ἐν τοῖς αἰσθητοῖς εἰσιν αἱ κινήσεις [*](13 εἴδη a: ἤδη A 14 ἔχει Α: ἔχειν a 20 εἴδη — μεταξὺ a: om. Α σελήνην ~ ~ in rasura Α)
p. 265a13 Ὅτι δὲ τῶν φορῶν ἡ κυκλοφορία πρώτη ἕως τοῦ τῶν δὲ ἄλλων οὔτε φορὰν οὔτε ἄλλην οὐδεμίαν.
Δείξας, ὅτι μόνην τῶν κινήσεων ἐνδέχεται τὴν κύκλῳ συνεχῆ καὶ ἀίδιον εἶναι (τῶν γὰρ ἄλλων οὐδεμία συνεχής γε πᾶσα δέδεικται κίνησις), ἐφεξῆς δείκνυσιν, ὅτι καὶ πρώτη τῶν κινήσεων ἡ κυκλοφορία. τὸ μὲν οὖν τὴν φορὰν πρώτην εἶναι τῶν ἄλλων κινήσεων δεδειγμένον ἔχει, κεῖται αὐτῷ καὶ ὅτι τῆς φορὰς ἡ μὲν ἐπ’ εὐθείας ἐστίν, ἡ δὲ κύκλῳ, ἡ δὲ ἐκ τούτων μικτή. τούτῳ δὲ ὡς ἐναργὲς προσλαβὼν τὸ τὴν μικτὴν ἔκ τινων ὑστέραν εἶναι τῶν ἁπλῶν, ἐξ ὧν μέμικται, δείκνυσι νῦν ὅτι τῆς ἐπ’ εὐθείας ἡ κυκλοφορία πρώτη. τούτου δὲ δειχθέντος δεδειγμένον ἔσται, ὅτι καὶ πασῶν ἐστι πρώτη τῶν κινήσεων ἡ κυκλοφορία. εἰς δὲ τὴν τούτου δεῖξιν προλαμβάνει ὡς ὁμολογούμενα ἓν μέν, ὅτι τὸ τέλειον πρῶτόν ἐστι τοῦ ἀτελοῦς, ἕτερον δέ, ὅτι τὸ ἀπλοῦν τοῦ οὐχ ἁπλοῦ πρῶτον, καὶ δείξας τελείαν μὲν καὶ ἁπλῆν τὴν κύκλῳ, μηδέτερον δὲ τούτων ἔχουσαν τὴν ἐπ’ εὐθείας, συνάγει ὅτι πρώτη ἡ κύκλῳ τῆς ἐπ’ εὐθείας ἐστὶ καὶ πρῶτον [*](2 καὶ ὅτι τὴν Α: ὅτι καὶ τὴν a 7 καὶ (post ἑώρων) supra add. Α 10 ante ὄντως add. καὶ a Τίμαιος] p. 28 Α τὸ δ’ αὖ δόξῃ μετ’ αἰσθήσεως ἀλόγου δοξαστόν, γιγνόμενον καὶ ἀπολλύμενον, ὄντως δέ οὐδέποτε ὄν 11 λέγειν] cf. Heracliti fr. 41. 42 Byw. supra p. 77,31 15 Ἠθικοῖς] Α 6. 1098a18 21 φθορὰν a post οὐδεμίαν suppl. στάσι — κίνησις a, quod nec Themistius tangit nec Simplicius, et Ar. E v. 25 τὴν μὲν — κίνησις (27) expunxit 23 οὐδεμία a: οὐδεμίαν Α γε πᾶσα om. a 26 post εὐθείας ~ ~ ~ ~ in rasura Α 27 δὲ//// Α 29 δεδειγμένο/////ν Α)
p. 265a27 εὐλόγως δὲ συμβέβηκε τὸ τὴν κύκλῳ μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ ἕως τοῦ ἀεί τε ἠρεμεῖ πὼς τὸ ὅλον καὶ κινεῖται συνεχῶς.
Δείξας τὴν κύκλῳ κίνησιν μίαν καὶ συνεχῆ καὶ ἀίδιον εἶναι δυναμένην, τὴν δὲ ἐπ’ εὐθείας μήτε συνεχῆ μήτε ἀίδιον δυναμένην εἶναι, τὴν αἰτίαν ἑκατέρου τὴν κυριωτάτην ἐν τούτοις ἐξέφηνε. τῆς μὲν γὰρ ἐπ’ εὐδείας, φησί, κινήσεως διώρισται κατ’ ἐνέργειαν ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος καὶ τὸ μέσον, ἐπειδὴ καὶ ἐπὶ τῆς εὐθείας, ἐφ’ ἧς ἡ κίνησις, διώρισται ταῦτα καὶ πάντα ἐστὶ κατ’ ἐνέργειαν. ἡ γὰρ πεπερασμένη εὐθεῖα ἀρχὴν ἔχει καὶ τέλος καὶ μέσον, ὥστε καὶ τὸ κινούμενον ἐπ’ αὐτῆς καὶ ὅθεν ἄρξεται τῆς κινήσεως ἔχει τὴν ἀρχὴν τῆς εὐθείας καὶ ὅπου τελευτήσει τὸ πέρας· ὥστε καὶ περανθήσεται διὰ τοῦτο ἡ κίνησις. πρὸς γὰρ τοῖς πέρασιν ἠρεμεῖ τὰ κινούμενά ποθέν ποι τῆς κινήσεως συμπερανθείσης ἢ πρὸ τῆς ἀρχῆς. ἡ δὲ κύκλῳ κίνησις οὐκ ἔχει διωρισμένα ἀπ’ ἀλλήλων τὴν ἀρχὴν καὶ τὸ τέλος, ὅτι μηδὲ ὁ κύκλος· οὐδὲν γὰρ μᾶλλον τοδὶ τὸ σημεῖον ἐπ’ αὐτοῦ ἢ ἄλλο ὁτιοῦν ἀρχή ἐστιν ἡ μέσον ἢ πέρας. ὥστε εἰ μηδὲν κεκώλυται πάντα μέσα εἶναι οὐκ ἐνεργείᾳ ἀλλὰ δυνάμει, καὶ μηδὲν ἠνάγκασται αὐτῶν πέρας ἢ ἀρχὴ κατ’ ἐνέργειαν εἶναι ὡς ἐπὶ τῆς εὐθείας, ἀλλὰ πάντα δυνάμει, ὡς ἐπὶ τῆς εὐθείας τὰ μεταξὺ τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ πέρατος, τὸ κινούμενον ὥσπερ ἐπὶ τῶν μεταξὺ τῆς εὐθείας δυνατὸν συνεχῶς κινεῖσθαι διὰ τὸ μὴ εἶναι ἀρχὴν ἢ μέσον ἢ πέρας κατ’ ἐνέργειαν· οὕτω καὶ τὸ καθ’ ὅλον τὸν κύκλον κινούμενον συνεχῶς δυνατὸν κινεῖσθαι, διότι καθ’ ὃ ἄν ᾖ τοῦ κύκλου τὸ κινούμενον ἐπ’ αὐτοῦ, ἐπὶ δυνάμει ὄντος ἀρχῆς καὶ μέσου καὶ πέρατός ἐστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ ἐνεργείᾳ ὄντων, διότι οὐδὲν τῶν ἐν τῷ κύκλῳ σημείων διωρισμένως ἐστὶν ἀρχὴ ἢ μέσον ἢ πέρας ἐνεργείᾳ ὄν, ἀλλὰ πᾶν τὸ ληφθὲν καὶ ἀρχὴ καὶ μέσον καὶ πέρας εἶναι δύναται. οὕτως οὖν ἕξει καὶ ἡ κίνησις ἡ ἐπὶ τοῦ κύκλου οὕτε ἐν ἀρχῇ κατ’ ἐνέργειαν οὔτε ἐν μέσῳ οὔτε ἐν πέρατί ποτε γινομένη. διὸ συνεχής ἐστιν, ὥσπερ καὶ ἡ ἐπὶ τῆς εὐθείας ἡ μεταξὺ τῶν περάτων δύναται ἥ γε τοσαύτη συνεχὴς εἶναι, ἀλλ’ αὕτη μὲν εἰς τὸ κατ’ ἐνέργειαν πέρας τῆς εὐδείας ἐλθοῦσα ἠρεμεῖ, ἡ δὲ ἐν τῷ κύκλῳ μηδενὸς ὄντος κατ’ ἐνέργειαν πέρατος δύναται μηδέποτε ἠρεμεῖν. καὶ γὰρ δυνάμει μὲν ἀεὶ ἐν ἀρχῇ καὶ μέσῳ καὶ τέλει, ἐνεργείᾳ δὲ οὐδέποτε. καὶ διὰ τοῦτο, φησί, τὸ μὲν ἐπ’ εὐθείας κινούμενον ποτὲ μὲν κινεῖται, ποτὲ δὲ ἠρεμεῖ, ὅτι πεπερασμένην οὖσαν τὴν κίνησιν ἠρεμία διαδέχεται, ἡ δὲ σφαῖρα κύκλῳ κινουμένη ἅμα [*](6 ἀεί Α: αἰεί a (ut Arist. Ε2) 16 ἡ a: ἡ Α 32 ἡ (post καὶ) supra add. 36 μέσωι~, ω ex ο, ~ in ras A1)
p. 265b8 Συμβαίνει δὲ ἀντιστρόφως ἕως τοῦ καὶ διότι πρώτη, μέτρον ἐστὶ τῶν ἄλλων.
Καὶ διὰ τοῦ μέτρον εἶναι τὴν κυκλοφορίαν τῶν ἄλλων κινήσεων δείκνυσιν, ὅτι πρώτη ἐστὶ καὶ ὅτι μὲν μέτρον, δῆλον μὲν καὶ ἐκ τῆς ἐναργείας· ἡμέρα γὰρ καὶ νὺξ τῆς κυκλοφορίας χρόνος, καὶ τούτῳ καὶ τοῖς τούτου μέρεσι τὰς κινήσεις πάσας μετροῦμεν, καὶ δέδεικταί τε ἐν τῷ τετάρτῳ τῆσδε τῆς πραγματείας, ὅτι μέτρον τῶν ἄλλων κινήσεων ἐστιν ἡ κυκλοφορία, ὅτε περὶ τοῦ χρόνου τὸν λόγον ἐποιεῖτο. ὅτι δὲ τὸ μέτρον πρῶτον τῶν μετρουμένων, δῆλον, εἴπερ πάν τὸ μετρούμενον ὑπὸ τοῦ ἁπλουστάτου τῶν ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει μετρεῖται, τὸ πλειόνων πηχῶν ὑπὸ τήχεος, τὸ πλειόνων ποδῶν ὑπὸ ποδὸς καὶ τὸ δακτύλων ὑπὸ δακτύλου καὶ ὁ ἀριθμὸς ὑπὸ μονάδος· τὸ δὲ ἁπλούστερον τοῦ συνθετωτέρου πρῶτον. ἐπέστησεν δὲ καλῶς, ὅτι οὐ μόνον ἐκ τοῦ μέτρον εἶναι δείκνυται τὸ πρώτην εἶναι, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ πρώτην εἶναι τὴν κυκλοφορίαν, ὅπερ διὰ πολλῶν ἀποδέδεικται, τὸ μέτρον αὐτὴν εἶναι συνάγεται. τὸ γὰρ πρῶτον ἁπλού- [*](20 ἀφεστὼς a Exc.: ἀφεστὸς Α 23 γίνεται Α Exc: om. a 29 τε] desideres δὲ 29. 30 τετάρτῳ] Δ 14 p. 223b18)
p. 265b11 Ἔτι δὲ καὶ ὁμαλῆ ἐνδέχεται εἶναι τὴν κύκλῳ ἕως ἀλλ’ ἐκτός.
Τὸ αἴτιον τῇ κυκλοφορίᾳ τῆς συνεχοῦς τε καὶ ἐν ταὐτῷ ὅπερ ἦν τὸ τὴν ἀρχὴν καὶ τὸ τέλος μὴ εἶναι ἐν τῷ κύκλῳ, ἀλλ’ ἐκτὸς αὐτοῦ, τοῦτο καὶ τοῦ μόνην αὐτὴν ὁμαλῆ δύνασθαι κίνησιν κινεῖσθαι αἴτιον εἶναί φησι. καὶ τοῦτο δὲ αὐτὴν τελειοτέραν καὶ πρώτην τῇ φύσει δείκνυσι· τὸ γὰρ ὁμαλὲς τελειότερον καὶ πρῶτον τοῦ ἀνωμαλοῦς. πάλιν δὲ κατὰ τὴν πρὸς τὸ ἐπ’ εὐθείας παράθεσιν καὶ τὴν ἐκείνου ἀνωμαλίαν τὸ τῆς κυκλοφορίας ὁμαλὲς συλλογίζεται. τὰ μὲν γὰρ ἐπ’ εὐθείας καὶ κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν κινούμενα ἀνωμαλῶς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς πρὸς τὸ τέλος φέρεται. τὰ μὲν γὰρ παρὰ φύσιν καὶ βίᾳ κινούμενα τὰ μὲν ῥιπτούμενα θᾶττον μὲν πρὸς τῇ ἀρχῇ κινεῖται, βραδύτερον δὲ ἀφιστάμενα ἐκλυομένης τότε τῆς τοῦ ῥίψαντος δυνάμεως· τὰ δὲ ἑλκόμενα βραδύτερον μὲν ἐν ἀρχῇ, θάττον δὲ τῷ ἕλκοντι πλησιάσαντα. τὰ δὲ κατὰ φύσιν κινούμενα θᾶττον κινεῖσθαι, ὅταν ἤδη πλησιάζῃ τοῖς οἰκείοις τόποις, πεπίστευται. πάντα γάρ, φησί, τὰ κατὰ φύσιν κινούμενα. ὅσῳπερ ἄν ἀφίστηται τοὐ ἠρεμοῦνος, τουτέστι τοῦ ἐν ᾧ ἠρέμει παρὰ φύσιν δηλονότι πρὸ τοῦ τὴν κατὰ φύσιν ταύτην κινηθῆναι κίνησιν, θᾶττον φέρεται. ἡ γὰρ βῶλος μετὰ τὴν ἄνω ἠρεμίαν παρὰ φύσιν οὖσαν ἐπὶ τὸ κάτω κατὰ φύσιν κινουμένη θᾶττον φέρεται πρὸς τῷ κάτω καὶ τὸ πῦρ πρὸς τῷ ἄνω, τοῦτο δὲ διὰ τὸ ἀπ’ ἀρχῆς ἀλλοτρίας πρὸς τὸ τέλος οἰκεῖον ἐπείγεσθαι. μόνη δὲ ἡ κύκλῳ τῷ ἀεὶ ἴσον ἀφεστάναι τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ πέρατος, ὅπερ ἐστὶ τὸ κέντρον, ὁμαλῶς ἀεὶ κινεῖται οὔτε ἀπ’ αὐτοῦ οὔτε πρὸς αὐτὸ κινουμένη, ἀλλὰ περὶ αὐτό· οὐ γὰρ ἐν τῷ κύκλῳ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, ἵνα ἀπ’ αὐτοῦ καὶ ἐπ’ αὐτὸ φέρηται, ἀλλ’ ἐκτὸς ἤτοι ἐντός. διὸ περὶ αὐτὸ ἴσον ἀπέχον ἀεὶ ὁμοίως κινεῖται. τὸ δὲ κατὰ φύσιν κινούμενον πλησίον τοῦ οἰκείου τόπου γενόμενον θᾶπον φέρεται ἢ ὡς πρὸς συγγενές, ἢ ὅτι ἔλαττον τῷ πλησιάζοντι τὸ ἐμποδίζον καὶ διαιρούμενον, τὸ δὲ ἔλαττον εὐδιαιρετώτερον, ἢ ὅτι ὁμοιότερον αὐτῷ τὸ τοῦ οἰκείου πλησίον καὶ οὐχ ὁμοίως [*](5 τῷ] τὸ Α 8 ὁμαλῆ ex ὁμαλὴ Α: ὁμαλὴν a (ut Arist. FIK) 14 κατὰ a: τὰ Α 23 φησι, quod οm. Α, suppl. Α1 post ἀφίστηται add. πλεῖον (vel Arist., quod interpolatum videatur conferenti Bonitzii ind p. 533a42 25 φέρεται θᾶττον Arist. 26 τὸ a: om. Α 31 ἶνα] εἶναι Α: ἶν’ a)
p. 265b17 Ὅτι δὲ ἡ κατὰ τόπον φορὰ πρώτη τῶν κινήσεων τοῦ | ἁπλῶς δὲ κινεῖσθαι οὔ φαμεν.
[*](310r)Ἔθος ἐστὶ τῷ Ἀριστοτέλει μετὰ τὰς ἀποδείξεις καὶ τὰς τῶν πρὸ αὐτοῦ μαρτυρίας ὡς συμφωνούσας αὐτοῦ ταῖς ἀποδείξεσι παράγειν, ἵνα διὰ μὲν τῶν ἀποδείξεων διδάσκῃ καὶ ἀναγκάζῃ τοὺς ἐντυγχάνοντας, δὲ τῆς τῶν ἄλλων μαρτυρίας πειθὼ βεβαιοτέραν ἐμποιῇ τοῖς οὐδὲ γὰρ ὡς ἀποδείξει χρῆται τῇ τῶν † νεωτέρων μαρτυρίᾳ, νεωτέροις ἔθος ἐστί. τοῦτο οὖν καὶ νῦν ποιεῖ τὸ πρώτην εἶναι τῶν κινήσεων τὴν κατὰ τόπον πιστούμενος καὶ ἐκ τοῦ πάντας τοὺς περὶ τούτων ἀποφηναμένους ἐπὶ τοῦτο ἐνεχθῆναι ὥσπερ ὑπ’ αὐτῆς τῆς φύσεως ὁδηγουμένους, ὡς αὐτὸς ἐν ἄλλοις λέγει. μαρτύριον δὲ τοῦ πρώτην τῶν κινήσεων τὴν κατὰ τόπον φορὰν τίθεσθαι καὶ τοὺς προτέρους φυσιολόγους παράγει τοὺς μνήμην κινήσεως ποιουμένους τὰς ἀρχὰς καὶ αἴτια κινήσεως ἀποδιδόναι τὰ τοιαύτην κίνησιν κινοῦντα. διάκρισις γὰρ καὶ σύγκρισις κινήσεις εἰσὶ κατὰ τόπον. ἡ δὲ Φιλία καὶ τὸ Νεῖκος τὰ παρ’ Ἐμπεδοκλεῖ ποιητικὰ αἴτια κατὰ φορὰν κινεῖ, καὶ ἡ μὲν συγκρίνειν, τὸ δὲ διακρίνειν λέγεται τὰ στοιχεῖα. λέγει γὰρ ὁ Ἐμπεδοκλῆς·
Ἰστέον δέ, ὅτι πολλὰ μὲν τῶν βιβλίων οὕτως ἔχει τὴν γραφήν· συγκρινομένων καὶ διακρινομένων τῶν ἀτόμων σωμάτων φασίν. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος συγκρινομένων καὶ ἀλλοιουμένων γράφει καὶ ἐξηγεῖται προσφόρως· παρὰ γὰρ τὴν ἀλλοίαν τῶν ἀτόμων θέσιν καὶ τάξιν ἀλλοιοῦσθαι τὰ συγκρίματά φασιν· οὐ γὰρ ὅτι τῶν ἀτόμων ἀλλοιουμένων. προεῖπεν γὰρ μὴ ὑπάρχειν ἐκείνοις ἄλλην κίνησιν, εἰ μὴ τὴν κατὰ τόπον. ἀλλὰ τὸ ἀλλοιουμένων ἀντὶ τοῦ ἀλλοίαν θέσιν καὶ τάξιν λαμβανόντων τῶν ἀτόμων σωμάτων εἴρηται.
Εἰπὼν δὲ ὅπως οἱ πλείονας ἀρχὰς τῶν γινομένων τιθέντες καὶ τούτων οἵ τε ποιητικὰ αἴτια παραλαμβάνοντες καὶ οἱ χωρὶς τούτου τὰς γενέσεις διακοσμοῦντες πρώτην τῶν κινήσεων ἀπελογίζοντο τὴν φορὰν ἐφεξῆς λέγει καὶ ὅπως οἱ μίαν τὴν ἀρχὴν καὶ τὸ στοιχεῖον λέγοντες, ὡς οἱ περὶ θαλῆν καὶ Ἀναξιμένη καὶ Ἀναξίμανδρον καὶ Ἡράκλειτον, φυσικοὶ καὶ οὗτοι, τὴν φορὰν πρώτην τῶν κινήσεων τίθενται· διὰ γὰρ πυκνώσεως καὶ μανώσεως τὰς γενέσεις καὶ φθορὰς ἀποδιδόασι· σύγκρισις δέ τις ἡ πύκνωσίς ἐστι καὶ διάκρισις ἡ μάνωσις. οἰκείως δὲ οἶμαι οἱ μὲν ἓν λέγοντες πύκνωσιν καὶ μάνωσιν ἐκάλεσαν τὰ περὶ αὐτὸ πάθη, οἱ δὲ πλείονα σύγκρισιν καὶ διάκρισιν. καὶ ταῦτα δὲ καὶ ἐκεῖνα τὴν κατὰ τόπον ἐνδείκνυται κίνησιν.
Τετάρτους δὲ καλεῖ μάρτυρας τοὺς τὴν ψυχὴν αἰτίαν κινήσεως ποιοῦντας, ὥσπερ ὁ Πλάτων τὸ αὐτοκίνητον τὴν ψυχὴν ἐν Φαιδρῷ δείξας ἑαυτό τε κινεῖν ἀεί φησι καὶ τοῖς ἄλλοις, ὅσα κινεῖται, τοῦτο πηγὴν καὶ ἀρχὴν εἶναι κινήσεως. καὶ οὗτοι δὲ τὴν κατὰ τόπον κίνησιν προσεχῶς ἀνατιθέασι τῇ ψυχῇ· τῶν γὰρ ἄλλων κινήσεων, κἄν ᾖ αἰτία παρ’ αὐτοῖς ἡ ψυχὴ ὡς πηγὴ καὶ ἀρχὴ πάσης κινήσεως, ἀλλὰ διὰ μέσης τῆς κατὰ τόπον, ὡς καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ὑπὸ τοῦ πρώτου κινοῦντος διὰ τῆς [*](1 περιπαλαίσεσθαι vix sanum, ut tempus probat. desideratur περιπλέκεσθαι (cf. Plut. adv. Colot. 8 p. 1110. Galen. Ι 418 Κ. Laeit. IX 30) vel περιπάλλεσθαι (Democriteus παλμός notus). at in Simplicii voce latere credo περιπαλάσσεσθαι; cf. Hcsych. s. v. περιπαλαχθῆναι : περιπλακῆναι, iniuria illud tenaptatum. nam latet antiqua significatio quatiendi quae inest Homerico κλήρῳ πεπάλαχθε et Callimacheo πεπάλακτο κεραυνῷ, inprimis autem ionico (et Thucydideo) ἐμπαλάσσεσθαι i. e. ἐμπλέκεσθαι, de quibus omnibus cf. Lobeckii Prol. Path. p. 88 7 ante ἐν add. ὡς vel καὶ· ὡς codd. Arist. 10 (et 13) φησίν Α: corr. Α1 11 δὲ supra add. Α1 21 καὶ ἀναξίμανδρον om Α: in mrg. suppl. A1 29 Φαιδρῷ] p. 245 C sqq. 30 ἀεί Α: om. a 34 ὁ om. a)
Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις καὶ τὴν ἀπὸ τῇς συνηθείας τῶν ὀνομάτων μερτυρίαν παράγει πρὸς πίστιν τοῦ πρώτην τῶν κινήσεων εἶναι τὴν φοράν. ἁπλῶς γάρ, φησί, καὶ κυρίως κινεῖσθαι λέγομεν μόνον τὸ κινούμενον κατὰ τόπον, τὸ δὲ κατὰ τόπον μὲν ἠρεμοῦν, τῶν ἄλλων δέ τινα κινήσεων κινούμενον, οἷον αὐξανόμενον ἢ φθῖνον ἢ ἀλλοιούμενον οὐχ | ἁπλῶς. ἀλλὰ πῇ κινεῖσθαι λέγομεν· αὐξάνεσθαι γάρ φαμεν ἢ ἀλλοιοῦσθαι [*](310v) τὸ δὲ κατὰ τόπον κινεῖσθαι ἀπλῶς. οὕτω γοῦν καὶ τὰ οὐράνια κινεῖσθαι λέγομεν ἁπλῶς, ὅτι καὶ κατὰ τόπον ἡ κίνησις. οἱ δὲ περὶ Δημόκριτον μόνην τὴν κατὰ τόπον κίνησιν ἔλεγον· καὶ γὰρ τὰ ἀλλοιούμενα κατὰ τόπον ἔλεγον κινεῖσθαι, λανθάνειν δὲ τοῦτο τῷ μὴ ὅλον, ἀλλὰ κατὰ μέρη ἀμείβειν τὸν τόπον. οἱ δὲ ἀπὸ τῆς Στοᾶς κατὰ πᾶσαν κίνησιν ἒλεγον ὑπεῖναι τὴν τοπικὴν ἢ κατὰ μεγάλα διαστήματα ἢ κατὰ λόγῳ Θεωρητα ὑφισταμένην.
p. 266 a 6 Ὃτι μὲν οὗν ἀεί τε κίνησις ἦν ἓως τοῦ καὶ τὸ κινοῦν πρῶτον ὅτι ἀκίνητον, εἴρηται.
Μέλλων ἐπὶ τὸ πέρας λοιπὸν εἶναι τοῦ λόγου ὑπομιμνῄσκει πρῶτον συντόμως ἡμᾶς τῶν δεδειγμένων, ἐφ’ οἷς κειμένοις τὰ λοιπὰ ἀποδείκνυσι. δέδεικται δὲ εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τοῦ βιβλίου, ὅτι κίνησις ἀίδιός ἐστιν, ἀγένητός τε οὖσα καὶ ἄφθαρτος καὶ διὰ τοῦτο οὔτε ἀρξαμένη ποτὲ τοῦ εἶναι οὔτε πέρας λαμβάνουσα. ἐδείχθη δὲ καὶ τίς ἀρχὴ καὶ αἰτία προσεχὴς τῆς ἀιδίου κινήσεως, ὅτι οὐχὶ τὸ ὑπ’ ἄλλου κινούμενον (ἀνάγκη γὰρ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι), ἀλλὰ τὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ. ἐδείχθη δὲ καὶ τίς πρώτη κίνησις κατὰ πάντα τοῦ πρώτου τὰ σημαινόμενα, ὅτι τῶν μὲν ἄλλων τῆς κινήσως εἰδῶν ἡ φορὰ πρώτη, ἐν δὲ τῇ φορᾶ ἡ κυκλοφορία τῆς κατ’ εὐθεῖαν πρώτη, καὶ ὅτι ταύτην ἐνδέχεται μόνην μίαν εἶναι καὶ συνεχῆ καὶ διὰ τοῦτο ἀίδιον. ἐδείχθη δὲ καὶ ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον ἀνάγκη εἶναι τό τε ἐν τῷ αὐτοκινήτῳ κινοῦν καὶ τὸ τελείως ἐξῃρημένον, ὃ μηδὲ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖται, ὡς τὸ ἐν τῷ αὐτοκινήτῳ κινοῦν ἐλέγετο κινεῖσθαι.
[*](4 αὐτὸ a 16 λέγωμεν ut videtur Α: corr. Α 1 18 λανθάνειν Brandis: λανθάνει aA 24 εἶναι] conicias ἰέναι, sed cf. Aristotelis ἐπ’ ἄπειρον εἶναι 33 μίαν μόνην a)p. 266a10 Ὅτι δὲ τοῦτο ἀμερὲς ἀναγκαῖον εἶναι ἕως τοῦ οὐκ ἄρα [*](310v) οἷόν τε ὑπὸ πεπερασμένου κινεῖσθαι οὐδὲν ἄπειρον κίνησιν.
Δείξας πρότερον, ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν ἀκίνητόν τε καὶ ἀίδιόν ἐστι, νῦν προτίθεται δεῖξαι, ὅτι καὶ ἀμερές ἐστι, δεικνὺς ἅμα διὰ τούτου τὸν τρόπον τῆς ὑπ’ ἐκείνου γινομένης κινήσεως, ὅτι μὴ σωματικὴ μηδὲ βίαιος· αἱ γὰρ ὑπὸ σωμάτων γινόμεναι κινήσεις τοῦτον γίνονται τὸν τρόπον, αἵτινες καὶ διὰ τοῦτο οὕτως ἔχουσιν, ὡς τὴν μείζονα δύναμιν ἐπὶ πλείονά τε χρόνον καὶ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ κινεῖν τὸ αὐτό, τὴν δὲ ἐλάττονα ἐπὶ ἐλάττονα καὶ ἐν πλείονι· οὕτω γὰρ αἱ σωματικαὶ κινήσεις ἐπιτελοῦνται. τὴν γὰρ αὐτὴν μύλην ἡμίονος μὲν ἐφ’ ἡμέραν ὅλην κινήσειεν, ἄνθρωπος δὲ ἀγαπητὸς ἕως μεσημβρίας· καὶ ἡ μὲν θᾶττον περιστρέφει, ὁ δὲ βραδύτερον. ὅτι δὲ τὸ πρώτως κινοῦν ἀσώματον καὶ ἀμερὲς καὶ ἀμέγεθες, δείκνυσι τὸ ἀντικείμενον ἀνελὼν τὸ μέγεθος ἔχειν αὐτό. ἀνάγκη γὰρ ἢ ἔχειν μέγεθος ἢ ἀμέγεθες εἶναι· ὅτι δὲ οὐκ ἔχει μέγεθος δείκνυσιν ἐκ διαιρέσεως, ἣν αὐτὸς ἐπὶ τέλει τοῦ βιβλίου συνάγων τὸν λόγον τίθησιν οὕτως· εἰ ἔχει μέγεθος, ἢ πεπερασμένον ἢ ἄπειρον ἀνάγκη αὐτὸ εἶναι· ἀλλὰ ἄπειρον εἶναι μέγεθος ἀδύνατον, ὡς δέδεικται ἐν τῷ τρίτῳ ταύτης τῆς πραγμαείας. εἰ οὖν πεπερασμένον ἐστὶ μέγεθος, ἢ πεπερασμένην ἔχει δύναμιν ἢ ἄπειρον, καὶ παρὰ ταῦτα οὐκ ἔστιν. εἰ οὖν μήτε τὸ πεπερασμένην ἔχον δύναμιν ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ κινεῖν δύναται, ὡς δείξει ἐν τῷ πρώτῳ ἐπιχειρήματι, μήτε πεπερασμένον τι μέγεθος ἄπειρον ἔχει δύναμιν, ὡς ἐν τοῖς ἐφεξῆς δείκνυσι, δῆλον ὅτι οὐδαμῶς τὸ τὴν ἀίδιον κίνησιν ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ κινοῦν μέγεθος ἕξει οὐδὲ μεριστὸν ἔσται· ἀμέριστον ἄρα καὶ ἀμέγεθες εἰς δὴ τὴν τούτου κατασκευὴν πρῶτον δεῖ, φησί, τὰ προηγούμενα λήμματα, ἀφ’ ὧν ὁ λόγος συναχθήσεται, προκατασκευάσαι. πρότεραι γὰρ αἱ προτάσεις τῶν συλλογισμῶν, ὅτι ἐκ τῶν προτάσεων οἱ συλλογισμοί. δείξει δὲ πρῶτον, ὅτι οὐδεμία δύναμις πεπερασμένη δύναται ἐπ’ ἄπειρον χρόνον κινεῖν τι πεπερασμένον· δεύτερον δέ, ὅτι μὴ οἷόν τε ἐν πεπερασμένῳ μεγέθει ἄπειρον δύναμιν εἶναι· τούτου γὰρ δειχθέντος συνάγεται, ὅτι τὸ ἄπειρον κινούμενον χρόνον ὑπ’ οὐδενὸς κινεῖται μεγέθους, εἴπερ μήτε ἄπειρον μέγεθος [καὶ] ἔστιν μήτε τὸ πεπερασμένον μέγεθος ἄπειρον ἔχειν δύναμιν δυνατὸν μήτε ὑπὸ πεπερασμένης δυνάμεως ἄπειρόν τι κινεῖσθαι χρόνον. δείκνυσιν οὖν πρῶτον, ὅτι οὐδὲν πεπερασμένον καὶ πεπερασμένην ἔχον δύναμιν δυνατὸν κινεῖν τι πεπερασμένον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ ὡς ὁμολογουμένῳ χρώμενος ἐκείνῳ, ὅπερ ἐν τῷ ἑξῆς ἐπιχειρήματι καὶ ἐναργῶς προλαμβάνει, ὅτι τὸ μείζονα δύναμιν ἔχον τὸ αὐτὸ <ἐν> ἐλάττονι κινεῖ τῆς ἐλάττονος δυνάμεως. ἡ δὲ δεῖξις τοιαύτη· τριῶν ὄντων, τοῦ τε [*](1 τοῦτ’ a 2 lemma continuat usque ad φανερόν a 7 ἐπεὶ a 10 an κινήσειεν <ἄν>? 11 ἀγαπητὸν Α: ἀγαπητὸν a. fortasse ἀγαπητόν, <εἰ> 15 ἐπὶ βιβλίου] p. 267b19 sqq. 17 τρίτῳ] Γ 5. 204a8 sqq. 23 ἔσται Α: ἐστιν a 21 ὡς om. Α: suppl. A1 25 αἱ om. a 31 καὶ Α: om. a 34 ἔχων Α: corr. Α1 δύναμιν supra add. Α 1 36 ἐν a: om. Α)
p. 266a24 Ὅτι δὲ ὅλως οὐκ ἐνδέχεται ἐν πεπερασμένῳ ἕως τοῦ οὐδὲν ἄρα πεπερασμένον ἐνδέχεται ἄπειρον δύναμιν ἔχειν.
Προθέμενος δεῖξαι, ὅτι τὸ τὴν ἀίδιον κίνησιν προσεχῶς κινοῦν (τοῦτο γάρ ἐστι τὸ πρώτως κινοῦν) πρὸς | τῷ ἀκίνητον εἶναι καὶ ἀμερὲς καὶ [*](311v) [*](3 ἐν τῶι Α: om. a 6 τῷ Δ] τῇ Δ Arist. vulg., sed consentiunt cum Simplicio 1 προστιθεὶς Arist. 10 χρόνω Α: χρόνου a 13 τοσαυτάκις πλείων a: τοσαυταπλειω (sic) Α ἔσται, tres priores litterae evanueruut, Α 16 ἀπ’ scripsi: ὑπ’ a, supra scr. A1: om. Α 33 οὐδὲ Α: οὐκ a 37 πρὸς τῷ a: πρὸς τὸ A)
Ἐφιστάνει δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι “οὐχ οὕτως, ὡς Ἀριστοτέλης ὑπέθετο, ὑπὸ τοῦ τὴν ἄπειρον δύναμιν ἔχοντος ἄρχεσθαι χρὴ τοῦ κινοῦντος ἐν τῷ Α χρόνῳ τόδε τι τὸ κινούμενον καὶ συνάγειν, ὡς αὐτὸς ἐποίησεν, ὅτι καὶ ὑπὸ τοῦ τὴν πεπερασμένην ἔχοντος δύναμιν τὸ αὐτὸ κινηθήσεται ἐν ἴσῳ χρόνῳ. εἰ γὰρ οὕτω, φησί, λαμβάνοιτο, ἔνστασιν ἕξει ὡς οὐκ ἀληθές· οὐ γὰρ συγχωρήσει τις δύνασθαι τὸ κεκινημένον ὑπὸ τῆς ἀπείρου δυνάμεως καὶ ὑπὸ τῆς πεπερασμένης κινηθῆναι. ἀλλὰ ἀνάπαλιν χρὴ λαμβάνειν· τὸ γὰρ ὑπὸ τῆς πεπερασμένης δυνάμεως κεκινημένον ἐν χρόνῳ τινὶ τοῦτο ὑποτίθεσθαι χρὴ καὶ ὑπὸ τῆς ἀπείρου κινεῖσθαι ἔν τινι πολὺ ἐλάττονι· τὸ γὰρ ὑπὸ τῆς ἐλάττονος δυνάμεως κινούμενον δῆλον ὅτι καὶ ὑπὸ τῆς μείζονος κινηθήσεται, ὃ καὶ αὐτὸς ἐδήλωσε διὰ τοῦ εἰπεῖν· ἀνάγκη ἄρα καὶ ὑπὸ τοῦ πεπερασμένου μέν, ἄπειρον δὲ ἔχοντος δύναμιν πάσχειν τι τὸ πάσχον, καὶ <πλείω ἢ> ὑπ’ ἄλλου· πλείων γὰρ ἡ ἄπειρος. διὰ γὰρ τούτου ἔλαβεν τὸ πάσχον ὑπὸ τῆς πεπερασμένης δυνάμεως τοῦτο πάσχειν καὶ ὑπὸ τῆς ἀπείρου, διότι πλείων ἡ ἄπειρος. τὸ δὲ ὑπὸ τῆς ἐλάττονος δυνάμεως πάσχον ἀνάγκη καὶ ὑπὸ τῆς μείζονος πάσχειν”. ταῦτα μὲν ὁ Ἀλέξανδρος αὐτοῖς ἔγραψε τοῖς ῥήμασι. μήποτε δὲ καλῶς καὶ ἀναγκαίως ὁ Ἀριστοτέλης ἀπὸ τοῦ τὴν ἄπειρον ἔχοντος δύναμιν ἤρξατο, καὶ οὐ χρεία τοῦ ἀνάπαλιν λαμβάνειν· τὸ μὲν γὰρ προκείμενον ἦν δεῖξαι, ὅτι οὐδὲν πεπερασμένον μέγεθος ἄπειρον ἔχει δύναμιν. ὃ δείκνυσι διὰ τοῦ τὴν ἄπειρον δύναμιν, εἴπερ εἴη, ἐν μηδενὶ χρόνῳ ποιεῖν τι ἢ κινεῖν, ὅπερ ἀνεφώνησε διὰ τοῦ ἀλλὰ μὴν χρόνον γε οὐκ ἐνδέχεται εἶναι οὐδένα. τὸ δὲ ἑπόμενον ἄτοπον τῷ μὴ ἐν χρόνῳ ποιεῖν ἢ κινεῖν τὴν ἄπειρον δύναμιν παρῆκεν ὡς ἐναργές· εἰ γὰρ πᾶν τὸ ὁπωσοῦν γινόμενον ἢ κινούμενον ἐν χρόνῳ γίνεται ἢ κινεῖται, τὸ μὴ ἐν χρόνῳ γινόμενον ἢ κινούμενον οὔτε γίνεται οὔτε κινεῖται· οὐδ’ ἄρα ἡ ἄπειρος ἐκείνη δύναμις ποιεῖ τι ἢ κινεῖ οὐδὲ ἔστιν ὅλως. ὅτι δὲ οὐκ ἐν χρόνῳ ποιεῖ τι ἢ κινεῖ δείκνυσιν, ὡς καὶ πρότερον εἶπον, τὸ ἀντικείμενον ὑποθέμενος τὸ ἐν χρόνῳ ποιεῖν ἢ κινεῖν· καὶ συνάγων ἀδύνατόν τι ἑπόμενον τὸ τὴν μείζονα καὶ τὴν ἐλάττονα δύναμιν τὸ αὐτὸ μέγεθος ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ κινεῖν, μᾶλλον δὲ τὴν ἄπειρον καὶ τὴν πεπερασμένην (τοῦτο γὰρ ἀτοπώτερον), εἰκότως ἐν τῆ τοιαύτῃ ἀγωγῇ τοῦ λόγου τὴν ἄπειρον δύναμιν προυπέθετο | ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ τῷ Α κινεῖν τι μέγεθος [*](312r) [*](3 τῷ a: τὸ A 20 πλείω ἡ a: om. Α 33 οὐδ’ A: οὐκ a 39 post εἰκότως add. δὲ a τοιαύτη, sed τοι add. Α1, A)
“ Ἒνεστι δέ, φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος, καὶ οὕτω δεικνύναι ἀδύνατον ὂν τὸ ἐν πεπερασμένῳ μεγέθει ἄπειρον εἶναι δύναμιν· ἄν γὰρ ἀφέλωμεν μόριον τοῦ μεγέθους, δῆλον ὡς τοῦτο οὐχ ἕξει δύναμιν ἄπειρον· πεπερασμένην ἄρα. οὕτως οὖν ἀφαιροῦντες ἀεὶ ἀπὸ τοῦ μεγέθους μόριά τινα τῷ ἀφῃρημένῳ ἴσα, ὧν μορίων ἕκαστον πεπερασμένην δύναμιν ἔχει, εἰς πεπερασμένα διελοῦμεν τὸ πᾶν καὶ μεγέθη καὶ δυνάμεις· οὐ γὰρ μόριόν τι τοῦ ὅλου ἔσται τὸ τὴν ἄπειρον ἔχον δύναμιν (κεῖται γὰρ τὸ ὅλον ἔχειν τὴν ἄπειρον δύναμιν), ὁπότε καὶ ἐπὶ τοῦ μορίου ὁμοίως δεικνύναι δυνατόν, ὅτι μὴ οἷόν τε ἄπειρον ἔχειν δύναμιν· ἀλλ’ οὐδὲ πᾶν μόριον αὐτοῦ ἄπειρον ἐνδέχεται δύναμιν ἔχειν.”
Ὁ δὲ Γραμματικὸς ἐκεῖνος, οὗ κατ’ ἀρχὰς τῶν εἰς τοῦτο τὸ σχολῶν ἐμνημόνευσα, μέγα νομίζων, εἰ τῶν ἰδιωτῶν πολλοὺς ὑπάγοιτο πρὸς [*](9 αὐξομένης a μειουμένου a: om. A 18 ἐλλειπέστερον libri 20 ἐν τῷ αݲ χρόνῳ post κινούμενον a 27 ἔχειν a 38 Γραμματικὸς] ἕπεται (?) ἐντεῦθεν κατὰ τοῦ φιλοπόνου in mrg. Α2 39 σχολῶν] p. 1117,15 cf. 1129,29 not.)
Ἐπειδὴ δὲ τὸν ὅλον οὗτος σκοπὸν τῆς Ἀριστοτελικῆς ἀποδείξεως ἀγνοήσας καὶ νομίσας, ὅτι ὁ δεικνὺς τὸ πεπερασμένον σῶμα μὴ ἔχειν ἄπειρον κινητικὴν δύναμιν, εὐθὺς ἄν εἴη δεδειχὼς ὅτι ὁ οὐρανὸς πεπερασμένος ὢν φθαρτός ἐστι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ δι’ οἰκείων ἐπιχειρημάτων ἐπιβάλλεται δεικνύναι, ὅτι τὸ πεπερασμένον σῶμα πεπερασμένην ἔχει δύναμιν, καὶ ὡς ἐξ ἀνάγκης ἑπόμενον τούτῳ ἐπάγει, ὅτι ὁ οὐρανὸς φθαρτός ἐστι, φέρε καὶ ταύταις αὐτοῦ ταῖς παρανοίαις ἐπιδράμωμεν. πρῶτον οὖν ἐπιχείρημα τίθησι τοιαύτην ἔχον τὴν συναγωγήν· τὰ οὐράνια ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ἐστί· τὰ ἐξ ὕλης δεῖται τῆς ὕλης πρὸς τὸ εἶναι· τὰ δεόμενά τινος οὐκ ἔστιν αὐτάρκη· τὰ μὴ αὐτάρκη οὐκ ἔστιν ἀπειροδύναμα. καὶ συνάγει ἐκ τούτων, ὅτι τὰ οὐράνια κατὰ τὴν αὑτῶν φύσιν οὐκ ἔστιν ἀπειροδύναμα καὶ διὰ τοῦτο φθαρτά. δῆλον δέ, ὅτι εἰ μὲν φθαρτῆς οὔσης τῆς ὕλης ἐδεῖτο πρὸς τὸ εἶναι τὰ οὐράνια, φθαρτὰ ἂν ἦν εἰκότως. εἰ δὲ καὶ τὴν ὕλην ἢ τὸ ὑποκείμενον, ὅτι ποτέ ἐστιν αὐτῶν, ἄφθαρτόν τις εἶναι λέγων οὐκ ἐλέγχεται, πῶς τὸ ἀφθάρτου δεόμενον ὑποκειμένου φθαρτὸν εἶναι νομισθήσεται; οὐδὲ γάρ, ἐπειδὴ δεῖταί τινος καὶ κατὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν αὔταρκες, διὰ τοῦτο καὶ φθαρτὸν ἀνάγκη εἶναι. ἀπειροδύναμον μὲν γὰρ οὐκ ἄν ἴσως εἴη τὸ μὴ αὐθυπόστατον, ἀλλ’ ἐν ἄλλῳ τὸ εἶναι ἔχον. οὐ μέντοι ἤδη καὶ φθαρτὸν αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι οὕτως, ὥς ποτε φθαρησόμενον. ἄλλο γὰρ ὡς εἴρηται τὸ κατ’ ἐνέργειαν | ἅμα ὅλον ὃν ἄπειρον καὶ ἄλλο [*](313r) τὸ ἐπ’ ἄπειρον. “δεύερον εἰ τὸ εἶναι, φησί, τῆς ὕλης ἐν τούτῳ ἐστίν, ἐν τῳ ἐπιτηδείως ἔχειν πάντα δέχεσθαι τὰ εἴδη καὶ οὐ μάτην ἔχει αύτην τὴν δύναμιν οὐδὲ δύναται πλείονα ἅμα εἴδη ἡ αὐτὴ ὕλη δαταδέξασθαι, οὐδὲν τῶν εἰδῶν ἀεὶ στέγειν ἡ ὕλη δύναται ὅσον ἐπὶ τῷ οἰκείῳ αὐτῆς λόγῳ. εἰ δὲ τοῦτο, οὐδὲν τῶν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ὅσον ἐπὶ τῇ ὕλῃ ἄφθαρτον ἔσται.’’ δεδεῖχθαι δέ φησιν αὑτῷ ἐν τῷ τετάρτῳ τῶν πρὸς Ἀριστοτέλη, ὅτι μία καὶ ἡ αὐτὴ ὕλη ἡ πρώτη τοῖς τε οὐρανίοις ὑπόκειται καὶ [*](6 τροὰς, sed corr. Α1 6. 7 νενόμηκεν, sed corr. Α1 19 παρανίαις, sed corr. 22 ἀπειρο/////δύναμα Α 23 αὐτῶν Α 36 οὐδὲν Α: οὐδὲν γὰρ a 38 δεδεῖχθαι scripsi: δέδεικται libri 38. 39 τετάρτῳ τῶν πρὸς Ἀριστοτέλη] locum, quem hic excerpsit, ad verbum servavit De caelo p. 134,20 Heiberg)
Εἶτα ἐπεχειρεῖ δεικνύναι, ὄτι καὶ τῶν στοιχείων αἱ ὁλότητες καὶ τὰ Οὐράνια πεπερασμένης εἰσὶ δυνάμεως. Καὶ τοῦτο μὲν σὐδὲν ἄτοπον, εἴπερ πεπερασμένα ὄντα μὴ ἔχει ὄλην ἄμα ἄπειρον δύναμιν· ἐχεῖνο δὲ ἀτοπώτατον τὸ νομίζειν ταὐτὸν εἶναι τὀ φθαπτὸν τῷ μὴ ἔχειν τὴν ἄπειπον ἄμα ὄλην δύναμιν. Λέυει οὖν ἐν τῇ φθσικῇ ἀκροάσει δεδεῖχυαι, ὄτι οὐ τό τυχόν εἶδος ἐν τῷ τθχόντι μεγέθει ὑφίσταται οὔτε σύνθετον οὔτε ἀπλοῦν (οὔτε γὰρ ἄνθρωτος δακτυλιαῖος οὔτε κώνωψ πηχυαῖος γένοιτο ἄν, ἀλλ’ οὐδὲ ὔδωρ ἐν τῷ τυχόντι μεγέθει ὐφίσταται), ἀλλ’ ὄταν εἰς τοσοῦτον κατατμηθῇ Τὸ ὔδωρ, ὠς ἔλαττον εἶναι τὸ γενόμενον ἐχ τῆς τομῆς μέγεθος Τοῦ πεφυκότος εἶδος ὔδατος καταδέξασθαι, ἀπόλλυται τὸ ὔδωρ, ὡς ὄταν ἄκρῳ δακτύλῳ ὔσατος ἐφαψάμενοι τὴν ἱκμάδα ἐκείνην ἐξαπλοῦντες καὶ παραιτίβοντες καὶ εἰς βραχύτατα διαιροῦωιες τὸ εἶδος τοῦ ὔδατος ἀφαωίζωμεν. “ἑωτεῦθεν οὖν, φησί, δειχθήσεται, ὄτι οὐδὲ αἱ στοιχείων ὁλότητες ἁπείρου μετέχουσι δυνάμεως. ὁρῶμεν γάρ, ὄσῳ μειοῦαι τὰ τῶν στοιχείων μεγέθη, ταχύτερον ἐφίσταται τήν φθοπάν, οςῳ δὲ παραύξεται, βραδύτερον. ὑποκείσθω οὖν τὸ κυαθιαῖον ὔδωρ ἐωιαυτὸν ἔνα δυνάμενον διαμένειν. Οὐκοῦν ἔχαστον τῶν ἰσομεγέθων ὑδάτων τὸν αὐτόν ἀρκέσει χρόνον. ἀλλά μὴν ἐπειδὴ καὶ ὄλως τοῦ ὔδατος ὄγκος πεπερασμένος ἐστί, καταμετρηθήσεται δηλονότι ὁ πᾶς ὄγκος ὐρὸ τοῦ κυάθου. Καὶ διαιρεθήσται ὄλον τὸ ὔδωρ εἰς κυάθους πεπερασμένους τὸν ἀριθμόν. ἀλλὰ μὴν ἔκαστον τῶν μορίων πεπερασμένης ἐστὶ δυνάμεως· καὶ ἐκ πάντων ἄρα συγκείμενον πεπερασμένης ἔσται δυνάμεως· τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. Δέδεικται ἄρα, φηδί, διὰ τούτων, ὄτι τέως τῶν τεττάρων στοιχείων ἔκαστον κατὰ τὴν ὀλότητα τὴν αὐτοῦ πεπερασμένης ἐστὶ δυνάμεως.” Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος ἐπ’ αὐτῶν σχεδὸν τῶν ῥημάτων ἐριδτῆσαι κρή, Πρῶτον μὲν τίνα αὐτῷ παρέσχε χρείαν προληφθὲν τὸ μὴ τὸ τθχὸν εἶδος Εἰς τὸ τυχὸν μέγεθος ἐγγίνεσθαι· οὐ γάρ ἐσεῖτο τούτου ἡ τοῦ κυαθιαίου ὔδατος ὑπόθεσις, ὄτι ἄν διαιπεθῇ τὸ ὔδωρ εἰς κυάθους, ὤν ἔκαστος ἐνιαυτῶν διαιρεθέντων. Καὶ τὸ ὄλον ἐνιαυτὸν διαρκέσει· οὐ γὰρ συντίθεται ὁ χρόνος τῶν κυάθων σιαιρεθέντων. Καὶ τοῦτο μὲν πρὸς τὸ σαθρὸν εἰρήσθω τῆς ὑποθέσεως. ἑννοεῖν δὲ χρή, ὄτι τὸ ὔδωρ ὄλον ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ φθειρόμενον ὑποθέμενος τὴν ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ τῶν ἄλλων δτοιχείων εἰς τὸ ὔδωρ μεταβολὴν οὐκ ἐλογίσατο. Καίτοι εἰ ὤσπερ τὰ μέρη τοῦ ὔδατος Φθειρόμενα εἰς ἄλλα μεταβάλλει στοιχεῖα, οὔτω καὶ τὰ τῶν ἄλλων στοιχείων Μέρη εἰς τὸ ὔδωρ, καὶ τοῦτο ἐνδελςχὲς καὶ ἀίσιόν ἐστι διὰ τὸ τὴν ἄλλου φθοράν ἄλλου γένεσιν εἶναι, καὶ ἡ τῆς φθορᾶς καὶ γεωέσεως αἰτία τοῖς φθαπῆναι τάς τῶν στοιχείων ὀλότητας; Οὖτος δέ ὡς τοῦτο δείξας ἀραΡότως [*](6 τῷ α Α 2: τὸ Α 1 10 ὑφίσται, sed corr. A 1 10.11 τμηθῆ a 25 post τῶν add. Τε a 27 αὐτοῦ a: τοῦ, corr., A 1 αὐτῶν] αὐτὸν, sen corr., A 1)
Ταῦτα τοδαῦτα παρεθέμην, ἴνα καὶ τὴν ἔξιν τοῦ ἀνδρὸς τούτου παπασείξω τοῖς ἐντυγκάνουσι καὶ φαωερὸν ἔτι μᾶλλον ποιήσω, ὄτι ταὐτὸν οὖτος νομίζει τὸ πεπερασμένην ἔχειν δύναμιν καὶ τὸ φθαρτὸν εἶναι, τοῦ ἐπ’ ἄπειρον τὸ εἶναι ἔχοντος οὐδὲ ἔννοιαν λαβών. ἔτι δὲ δὐδὲ ὄπως λέγεται τὸ τᾶν σῶμα ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρετόν, οὖτος φαίνεται γινώσκων. λέγεται δὲ τοῦτο πρὸς τοὺς ἐξ ἀτόμων συνεστάναι τὰ σώματα λέγουτας. Καὶ δείκνυσιν, ὄτι πᾶν σῶμα διαστατόν τέ ἐστι καὶ μεριστὸν καὶ μέρη ἔχει καὶ αὐτὸ τοιαῦτα καὶ οὐ σύγκειται ἐξ ἀτόμων. Τὸ οὖν ἐπ’ ἄπειρον [*](18 λόγων, sed corr., A 1 22 οὐδὲ Α 23 ἄν a: om. A 24 νῦν a A 2: Οὖν Α 1 27 íδίαν Α: οἰκείαν a 32 τετάρτωι Α (cf. p. 270ν10.22): τρίτῳ a)
Ἀλλ’ ἐπὶ τὸ λοιπὸν αὐτοῦ καὶ τέταρτον, ὥς φησι, τῶν ἐπιχειρημάτων ἰτέον, δι’ οὗ βούλεται δεικνύναι, ὅτι τὸ οὐράνιον σῶμα οὐκ ἔστιν ἀπειροδύναμον. καὶ τοῦτο μὲν ἀληθὲς καὶ κατὰ τὸν Ἀρεστοτέλην τὸ ὅλον ἅμα ὂν ἀπειροδύναμον παντὸς σώματος ἀποφάσκοντα, τὸ μέντοι ἐπ’ ἄπειρον κινεῖσθαι καὶ εἶναι τῷ κυκλοφορητικῷ σώματι ἀπονέμοντα. οὗτος δὲ τὸ ἀπειροδύναμον ἀναιρῶν ὡς τὸ ἀίδιον, τὸ φθαρτὸν εὐθὺς ἀντεισάγειν νομίζει. λέηει οὖν, ὅτι εἰ ἀπειροδύναμόν ἐστι τὸ οὐράνιον, ἀνάγκη τῶν μερῶν ἔκαστον ἢ ἄπειρον δύναμιν ἔχειν ἢ πεπερασμένην. “ἀλλ’ ἄπειρον, φησίν, οὐκ ἔχει, τὸ γὰρ ἀπειροδύναμον αὔταρκές ἐστι. τῶν δὲ τοῦ οὐρανοῦ μερῶν ἕκαστον καὶ τῶν ἄλλων μερῶν δεῖται μρὸς τὸ εἶναι καὶ τοῦ ὅλου, εἴπερ τῶν πρός τι τὰ μέρη· τοῦ ὅλου γὰρ μέρη, καὶ ἀλλήλοις δὲ τῶν οἰκείων δυνάμεων μεταδιδόασιν, ὡς δηλοῖ μάλιστα ἡ σελήνη καὶ ἡ εἰς τὰ τῇδε σύμμικτος κὐ|τῶν ἐνέργεια.εἰ οὖν μὴ αὐτάρκη, φηςίν, οὐδὲ ἀπειροδύναμα [*](314v) τὰ μέρη.” καὶ ἄλλως δὲ τοῦτο οἴεται δεικνύναι. εἰ γὰρ τῶν μερῶν ἕκαστον ἀπειροδύναμόν ἐστι, “τὸ ὅλον, φηςίν, ἢ ἴσην ἔξει ἑκάστῳ τῶν μερῶν δύναμιν ἢ μείζονα. ἀλλ’ εἰ μὲν μείζονα, ἔσται τοῦ ἀπείρου τι μεῖζον, ὅπερ ἀδύνατον, καὶ ἀλλως συμβήσεται τὸ αὐτὸ μέρος ἄπειρόν τε εἶναι καὶ πεπερασμένον· ἄπειρον μὲν διὰ τὴν ἡπόθεσιν, πεπερασμένον δέ, καθὸ ἡπό τινος ὑπερβάλλεται. ἀλλὰ καὶ τὸ ἴσην τῷ μέρει τὸ ὅλον δύναμιν ἔχειν ἀδύνατον. ὁρᾶται γὰρ ἐναργῶς πανταχοῦ τὸ ὅλον ἑκάστου τῶν μερῶν δυναμικώτερον. κἂν γὰρ ἡ ψυχρὰ ποιότης ἡ αὐτή ἐστιν ἔν τε τῷ μέρει τοῦ ὕδατος καὶ ἐν τῷ ὅλῳ, ἀλλ’ ἡ συνεκτικὴ τοῦ εἴναι δύναμις οὐχ ἡ αὐτή. ἀλλ΄ ὅσῳ μεγαλομερέστερά ἐστι τὰ σώματα, τοσούτῳ μᾶλλον διαρκεῖ. εἰ οὖν μὴ ἔστιν ἄπειρος ἡ ἑκάστου τῶν μερῶν δύναμις, [*](1 γέγραφεν ἐν, superscriptis ὡς φησὶν A 1: γεγραφέωαι φησὶν ἐν a τετάρτωι Α: τρίτῳ a: cf. p. 1333,32 8 κἂν om. A: add. A 1 14 αὐτοῖς libri 17 τέταρτον Α: τρίτον a)
Ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, ὅτι κἀνταῦθα πάλιν ὁ Ἀριστοτέλης ἐν διαφόροις ὀνόμασι τὰς αὐτὰς ἐννοίας τῷ σφετέρῳ καθηγερόνι προὐβάλετο. καὶ γὰρ ὁ μὲν Πλάτων τὴν διαφορὰν τοῦ χωριστοῦ τῶν οὐρανίων αἰτίου καὶ αὐτῶν τῶν οὐρανίων ἀπὸ τῆς οὐσίας παραδίδωσι, καθ’ ὅσον τὸ μὲν αἴτιον [*](1. 2 πεπερασμένον a A 1: πεπερασμένων Α 2 3 λείπεται κτλ.] cf. P. 1327,17 16 ὀστᾶ Addidi 19 ἂ αυντεθέντα a: συντιθέντα A 20 τοῦ εἷναι χρόνον ἀρκεῖν a)
Ὁ δὲ Ἀριστοτέλης φυσικώτερον ἀπὸ τῆς κινήσεως ἀρχόμενος πρῶτον ἔδειξεν, ὅτι ἀνάγκη κίνησιν ἀίδιον εἶναι, καὶ τὸ κινούμενον ἔτι μᾶλλον, εἴπερ ἐν τῷ κινουμένῳ ἡ κίνησις, καὶ ὅτι τὸ κινούμενον ὑπό τινος πάντως κινεῖται, καὶ ὅτι τὸ μὲν πρώτως κινοῦν τὴν ἀίδιον κίνησιν ἀνάγκη εἶναι καὶ ἀπειροδύναμον καὶ ἀμερές, τὸ δὲ πρώτως ὑπὸ τούτου τὴν ἀίδιον κίνησιν Κινούμενον μίαν οὖσαν καὶ συνεχῆ τὸ κυκλοφορητικὸν εἶναι σῶμα. Τοῦτο δὲ καὶ δι’ ἑαυτὸ τὴν ἀίδιον κινεῖσθαι κίνησιν μίαν τε καὶ συνεχῆ Τοῦτο μόνον κινούμενον, καὶ ἀεὶ ἐν τίλει περιφορᾶς ἄμα καὶ ἐν ἀρχῇ Εἶναι· πᾶν γὰρ μόριον τῆς κυκλοφορίας τέλος μέν ἐστι τῆς προγενομένης περιφορᾶς, ἀρχὴ δὲ τῆς ἐσομένης. ὅπου δὲ πᾶν τὸ λαμβανόμενον τέλος [*](1 προβαλλόμενοι a 5 καὶ (ante διὰ) A: τὸ a 33 πάντως a: παντὸς Α 38 περιφορᾶ a)
Ζητήσοι δὲ ἂν οἶμαι πᾶς ὁ μὴ παρέργως τῶν Ἀριστοτέλους λόγων ἀκούων περὶ τοῦ πρώτως κινοῦντος, πότερον ἐγχρόνως κινεῖ ἢ ἀχρόνως. εἰ μὲν γὰρ ἐγχρόνως, πρῶτον μὲν πῶς αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης περὶ τοῦ ἀπειτοδυνάμου λέγων χρόνον τε, φηςίν, οὐκ ἐνδέχεται εἶναι οὐδένα, καθ’ ὃν κινεῖ; ἔπειτα εἰ ἀκίνητόν ἐστι καὶ κατὰ πᾶσαν μεταβολὴν ἀμετάβλητον τὸ πρώτως κινοῦν οὐ κατ’ αὐσίαν | μόνον, ἀλλὰ καὶ κατὰ δύναμιν ύναμιν [*](315v) ναμιν καὶ κατ’ ἐνέργειαν, τῶς ὁ χρόνος μέτρον κινήσεως ὂν τὰς ἀκινήτους ἐνεργείας μετρήσει τοῦ πρώτως κινοπῦντος; εἰ δὲ μὴ ἐν χρόνῳ κινεῖ, τῶς ἐν χρόνῳ κινεῖται τὸ πρώτως ὑπ’ αὐτοῦ κινούμενον; πρός ἃ ῥητέον, ὅτι τῶν κινούντων, ὅσα μὲν κινούμενα κινεῖ ὥσπερ τὰ σωματικῶς κινοῦντα ὠθοῦντα καὶ ἕλκοντα καὶ ῥιπτοῦντα, ταῦτα ἐν χρόνῳ κινεῖ οὐ διὰ τὸ κινεῖν ἁπλῶς, ἀλλὰ διὰ τὸ κινεῖσθαι· κινήσεως γὰρ μέτρον ὁ χρόνος, ἡ δὲ κίνησις ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστὶν καὶ οὐκ ἐν τῷ κινοῦντι. τὸ δἐ πρώτως κινοῦν ἀκίνητον ὂν <καὶ κατ’ οὐσίαν> καὶ κατ’ ἐνέργειαν ὡς ὑπὲρ πᾶσαν κίνησιν ἱδρυμένον καὶ ἀχρόνους ἔχει τὰς ἐνεργείας ὡς ὑπὲρ χρόνον οὐσας, καὶ παράγει τὴν κίνησιν ἀφ’ ἑαυτοῦ ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ κινουμένῳ. εἰ γὰρ [*](10 αὑτοῦ a cf. v. 20: τοῦ αὐτοῦ Α 12 ἐτερο κίνητον Α 16 ὁ om. A 32 κινεῖ om., sed suppl. A 1 38 καὶ κατ’ οὐσίαν a: om. A)
p. 266b6 Οὐ τοίνυν οὐδὲ ἐν ἀπείρῳ πεπερασμένη ἓως τοῦ τὸ ὑπερβάλλον παντὸς ὡρισμένου.
Τοῖς προκιμένοις ἀναγκαίως δείξας, ὃτι οὐδὲν μέγεθος πεπερασμένον ἂπειρον ἒχει δύαμιν, ἳνα διὰ τούτου δειχθῇ τὸ πρύτως κινοῦν ἀπεεροδύναμο μὴ ὂν μέγεθος πεπερασμένον, εἰ δὲ τὸ ἂπειρον μέγεθος μηδὲ νκινοῦν ἀμερές ἐστι καὶ ἀμέγεθες, διὰ τοῦτο μὲν οὖν ἀναγκίως, ὡς εἶπον, ἒδειξεν, ὃτι οὐδὲν μέγεθος πεπερασμένον ἂπειρον ἒχει δύναμιν. νῦν δὲ προτίθεται δεῖξαι, ὃτι οὐδὲ ἂπειρόν τι μέγεθος πεπερασμένην ἒχει δύναμιν, ὃπερ ἀναγκαῖον μὲν οὐκ ἒστι πρὸς τὰ προκείμενα (οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ἒστιν ὃλως ἐνεργείᾳ μέγεθος ἂπειρον), ὡς ἀντίστροφον δὲ καὶ συγγενὲς τῷ προαποδεδειγμένῳ, καὶ καθ᾿ αὑτὸ θεωρίαν ἒχον ἀξιόλογον ἀποδεῖξαι Καὶ τοῦτο προέθετο. Καὶ δείκνυσιν αὐτὸ τὴν μὲν ἀρχὴν διὰ βραχέων ῥημάτων Τὴν ἀπόδειξιν ἐνδειξάμενος οὓτως. Δόξας γὰρ ἐνίστασθαι πρὸς τὸ ἑαυτοῦ πρόβλημα τὸ λέγον ἐν ἀπείρῳ μεγέθει μὴ εἶναι δύναμιν πεπερασμένην διὰ τοῦ καίτοι ἐνδέχεται ἐν ἐλάτονι μεγέθει πλείω 25 δύναμιν ἐνεῖναι, ὡς ἐπὶ τῶν ἐῶν ὁρῶμεν τῶν θηρίων καὶ τῶν σπερμάτων Τῶν τε ζώων καὶ τῶν φυτῶν· ἀπὸ γὰρ κεγχραμίδος συκῆ τηλικαύτη Γίνεται διὰ τὴν ἐν τῷ βραχεῖ σώματι ἐνοῦσαν μεγάλην δύναμιν καὶ ἀπὸ βραχέος θοροῦ ἐλέφας καὶ τοσαῦτα τῶν πολυτόκων ζῴων γεννήματα. Εἰ οὖν τοῦτο ἀληθές, τί κωλύει καὶ τὸ ούτῳ ἀντίστροφον δοκοῦν ἀληθὲς εἶναι τὸ καὶ ἐν τῷ πάντων μεγίστῳ σώματι τῷ ἀπείρῳ πεπερασμένην ἐνεῖναι δύναμιν; ὃτι δὲ ὡς ἒνστασιν αὐτὴν κομίζει, δηλοῖ τὸ καίτοι προτεταγμένον ἐνστατικὸν ἐπίρρημα. ὁ δὲ Ἀλέξανδρος· “χρησιμώτερον ἦν αὐτῷ, φηςίν, ὡς πρὸς τὸ προκείμενον τὸ εἰπεῖν ‘καίτοι ἐνδέχεται ἐν μείζονι μεγέθει ἐλάττονα δύναμιν εἶναι᾿· τοῦτο γὰρ μᾶλλον ἐνδείκνυται τὸ δύνασθαι καὶ ἐν ἀπείρῳ μεγέθει πεπερασμένην εἶναι. ὁ δὲ εἶπεν Καίτοι ἐνδύχεται ἐν ἐλάττονι μεγέθει πλείω ἐνεῖναι διὰ τοῦ τοῦτο Λαβεῖν ἃμα κἀκεῖνο ἐνδειξάμενος.” Οὓτω μὲν ὁ Ἀλέξανδρος. μήποτε δὲ πρὸς τὸν λέγοντα, ὃτι ἐν ἀπείρῳ μεγέθει πεπερασμένη δύναμις οὐκ [*](3 ἐγχρόνως Α 2: ἀχρόνως aA 1 22 ἐδειφάμενος A: corr. A 1 γὰρ] cf. Index s. h. v. 25 εἶναι Aristoteles cf. v. 36 et p. 1341,5 31 καίτοι a: καὶ (superscr. τὸ Α 1) Α 34 τὸ Α: om. a 38 μεγέθει om. a)
Καὶ ἡ μὲν ἒνστασις τοιαύτη· λύει δὲ αὐτὴν λέγων· ἀλλ᾿ ἒτι μᾶλλον ἐν μείζονι πλείω. Κἂν γὰρ ἐν ἐλάττονι μεγέθει πλείων ᾖ δύναμις, ἀλλ᾿ ἐν τῷ μείζονι τοῦ ἐλάττονος κατὰ τὸ αὐτὸ εἶδος ἒτι πλείων ἒσται ἡ δύναμις. ἐὰν οὖν τὸ μέγεθος εἰς ἂπειρον ἐκταθῇ, καὶ ἡ δύναμις εἰς ἂπερον ἐκταθήσεται, εἲτε ἒλαττον ἦν τὸ ἐξ ἀρχῆς μέγεθος τῆς κατὰ τὴν δύναμιν ἀναλογίας, εἲτε μεῖζον· ἡ γὰρ ἐπ᾿ ἂπειρον τοῦ μεγέους πρόοσος καὶ τὴν Δύναμιν μέχρι τοῦ ἀπείρου συνεφέλκεται· οὐ γὰρ|αὒξεται μέγεθος ἂνευ [*](316r) Δυνάμεως.
Οὓτως οὖν διὰ τοῦ λῦσαι τὴν ἒνστασιν ἀποδείξας, ὃτι οὐδὲ τὸ ἂπειρον Μέγεθος πεπερασμένην ἓξει δύναμιν, τὸ αὐτὸ καὶ δι᾿ ἐκθέσεως ἀποδείκνυσιν, ὡς εἲωθεν, καταγεωμετρεῖν καὶ αὐτὸς ὀρεγόμενος τὴν φύσιν. Λαβὼν γὰρ ἂπειρόν τι μέγεθος τὸ ΑΒ πεπερασμένην ἒχον δύναμιν κατὰ Τὴν ὑπόθεσιν καὶ ἀφελὼν ἀπ᾿ ἀυτοῦ τὸ ΒΓ, πεπερασμένην δηλονότι καὶ Αὐτὸ δύναμιν ἒχον, εἲπερ καὶ ἡ ἂπειρος ἡ ΑΒ πεπερασμένην εἶχεν, λέγει ὃτι τὸ ΒΓ μέγεθος πεπερασμένον τῇ πεπερασμένῃ δυνάμει κινείτω τὸ Δ πεπερασμένον ἐν χρόνῳ τῷ ΕΖ, ὡρισμένῳ δηλονότι. Δέδεικται γάρ, ὃτι Οὐδὲν πεπερασμένον μέγεθος κινεῖ τι πεπερασμένον ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ. ἂμ Οὖν ἀφέλωμεν ἀπὸ ἀπείρου τοῦ ΑΒ διπλάσιον τοῦ ΒΓ τὸ ΑΓ τὸ διπλάσιον Μέγεθος διπαςίονα δύναμιν ἒχον ἐν ἡμίσει χρόνῳ τὸ Δ κινήσει τοῦ ἐν ᾧ ἐκίνεί τὸ ἣμισυ αὐτοῦ τὸ ΒΓ· ἐὰν δὲ πάλιν ἀπὸ τοῦ ΑΒ ἀπείρου μεγέθους διπλάσιόν τι τοῦ ΓΑ μεγέθους ἀφέλωμεν διπλαςίαν ἒχον δύναμιν Τῆς ἐν τῷ ΑΓ τῆς κινούσης τὸ Δ ἐν τῷ ΖΘ χρόνῳ, πάλιν ἡ ληφθεῖσα Τὸ Δ ἐν ἠμίσει τοῦ ΖΘ χρόνου κινήσει. Τοῦτο δὴ ποιούντων ἡμῶν, Οὐδέποτε ἐπιλείψει οὒτε τὸ ΑΒ ἂπειρα τῷ παήθει χορηγοῦν ἡμῖν εἰς Τὴν ἀφαίρεσιν μεγέθη ἐν διπλαςίᾳ ὂντα ἀεὶ δυνάμει τῶν πραφῃρημένων ἀπ᾿ αὐτοῦ, αὐδὲ ὁ χρόνος ὁ λαμβανόμενος τοῦ ἡμίση ἒχειν ἐπιλείψει. Εἰ οὖν μηδὲ ἡ δύναμις ἐπιλείπει, ἂπειρος ἂν εἲη καὶ αὐτὴ ὁμοίως τῷ Μεγέθει· ἂπειρος γὰρ δύναμίς ἐστιν ἡ πάσης τῆς πεπερασμένης δυνάμεως ὑπερβάλλουσα. Καθόλου γὰρ ἂπειρον τοῦτό ἐστιν, οὖ παντὸς τοῦ λαμβανομένου ἀεί τί ἐστιν ἒξω περιττεῦον καὶ ὑπερέχον τοῦ εἰλμμένου, ὃπερ καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ ἀπείρου μεγέθους δυνάμεως ὁρᾶται. Δείξας δὲ ἀπὸ τῆς [*](4 πλείονι a: πλεῖον Α 8 ante οὖν litteram easam habet A 23 αὐτὸ///// Α 24 πεπερασμένον μέγεθος a)
p. 266b20 Ἔστι δὲ καὶ ὧδε δεῖξαι τοῦτο ἕως τοῦ ἐκ τῶνδε δῆλον.
[*](316v)Καὶ ἄλλην τοῦ αὐτοῦ ἀπόδειξιν τοῦ μὴ εἶναι ἐν ἀπείρῳ μεγέθει δύναμιν πεπερασμένην παραδίδωσι, τὰ μὲν αὐτὸς σαφῶς εἰπών, τὰ δὲ ἡμῖν γενῆ, τουτέστιν ὁμοειδῆ, οὖσαν τῇ πεπερασμένῃ δυνάμει τῇ ἐν τῷ ἀπείρῳ μεγέθει οὔσῃ, ἐν πεπερασμένῳ τινὶ σώματι οὖσαν, εἰ βαρύτης ἡ ἐν τῷ ἀπείρῳ, καὶ ἐν τῷ πεπερασμένῳ τὴν αὐτήν, εἰ κουφότης, ὁμοίως. ὁμοειδῆ δὲ λαμβάνει τὴν δύναμιν, καταμετρηθῆναι βουλόμενος τὴν ἐν τῷ ἀπείρῳ μεγέθει δύναμιν ὑπὸ τῆς ἐν τῷ πεπερασμένῳ· αἱ γὰρ ἀνομοειδεῖς οὐ καταμετροῦσιν ἀλλήλας. ὁμοειδὴς οὖν οὖσα ἡ ἐν τῷ πεπερασμένῳ μεγέθει πεπερασμένη δύναμις καταμετρήσει τὴν ἐν τῷ ἀπείρῳ πεπερασμένην, οὕτω μέντοι ὡς ἢ ἀπαρτέζειν ἢ μὴ ἀπαρτίζειν ἀλλὰ περιττεύειν τι κατὰ τὴν τελευταίαν ἐπιβολήν. εἰ δὲ τοῦτο, ἢ καὶ τὸ μέγεθος τὸ ἄπ[ειρον καταμετρηθήσεται ὑπὸ τοῦ μεγέθους τοῦ ἐν ᾧ ἦν ἡ δύναμις ἡ καταμετρήσασα τὴν ἐν τῷ ἀπείρῳ μεγέθει δύναμιν, καὶ οὕτως οὐκέτι ἄπειρον ἔσται τὸ μέγεθος, εἴπερ καταμετρεῖται· ἢ οὐ καταμετρηθήσεται ὅλον τῆς ἐν αὐτῷ δυνάμεως καταμετρουμένης, καὶ οὕτω τὸ καταλειπόμενον τοῦ ἀπείρου μεγέθους οὐχ ἕξει δύναμιν. ὥστε ἡ πεπερασμένη δύναμις οὐκ ἐν τῷ ἀπείρῳ ἂν εἴη μεγέθει, ἀλλ’ ἐν τῷ πεπερασμένῳ τῷ σὺν τῷ δυνάμει καταμετρηθέντι. “γνωριμώτερον δὲ ἂν εἴη, φηςὶν ὁ Ἀλέξανδρος, εἴ τις ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ ἀπείρου μεγέθους ἀφελών τι τούῳ καὶ τῇ ἐν αὐτῷ δυνάμει καταμετροίη τήν τε δύναμιν τὴν ἐν τῷ ἀπείρῳ καὶ αὐτὸ τὸ ἄπειρον μέγεθος. οὕτω γὰρ οὐκέτι δεηςόμεθα προσθεῖναι, ὅτι ὁμογενῆ ἐχρῆν λαμβάνειν τὴν δύναμιν. ἡ γὰρ ἐκ τῆς ἐν τῷ ἀπείρῳ μεγέθει ἀφαιρουμένη ὁμοειδής ἐστι τῇ ὅλῃ.” μήποτε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τὴν πρὸ ταύτης ἀπόδειξιν κατὰ τὴν ἀπὸ τοῦ ἀπείρου ἀφαίρεσιν ποιησάμενος [*](13 τῶνδε A (ut Arist. H): τούτων (ex Ar. vulg.) a 14 Καὶ A: om. a 16 δή τινα Arist. vulg. (praeter E 1H) 36 ἐχρῆν ex χρὴ ut videtur corr. A 1)
p.266b27 Περὶ δὲ τῶν φερομένων ἔχει καλῶς διαπορῆσαι ἕως τοῦ καὶ τὴν κίνησιν.
Δείξας τὸ προσεχῶς αὐτῷ προτεθὲν περὶ τοῦ πρώτως κινοῦντος τὴν ἀίδιον κίνησιν, ὅτι οὐ μόνον ἀκίνητον καὶ ἀίδιόν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ἀμερὲς καὶ ἀμέγεθες ἐκ τοῦ δεῖν, εἰ ἔχοι μέγεθος, ἢ ἄπειρον αὐτὸ εἶναι ἢ πεπερασμένον, εἰ οὖν ἄπειρον μὲν μέγεθος οὐδὲ ἔστιν ὅλως πατ’ ἐνέργειαν, πεπερασμένον΄δὲ μέγεθος ἀδύνατον δὲ δὐναμιν ἐν πεπεπρασμένῳ μεγέθιε ἀδύνατον εἶναι, πᾶς δὲ ὁ λόγος περὶ τοῦ πρώτως κινοῦντος ἀξιώματος ἤρτηται τοῦ λέγοντος, ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται (εἰ γὰρ μὴ τοῦτο προληφθείη, μηδὲ ἔστιν ἀνάγκη τὸ τὴν ἀίδιον κίνησιν κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι, οὐδὲ τὰ περὶ τοῦ πρώτως κινοῦντος ἀποδειχθέντα χώραν ἕξει λοιπόν· εἰ γάρ ἐστί τινα κινούμενα μηδενὸς κινοῦντος, οὐκ ἀνάγκη τὸ κινούμενον τὴν ἀίδιον κίνησιν ὑπό τινος κινεῖσθαι)· βούλεται οὖν πρὸ τοῦ τοῖς δεδειγμένοις ἐπαγαγεῖν τὸ προςῆκον συμπέρασμα ἔνστασίν τινα προβαλέσθαι φερομένην πρὸς τὸ ἀφίωμα τὸ λέγον πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι καὶ τήν τε ἀδοκίμως ἐπαγομένην λύσιν ἐκθέσθαι καὶ αὐτὸς ἐπαγαγεῖν τὴν προσήκουσαν. καὶ ἡ μὲν ἔνστασίς ἐστι τοιαύτη· εἰ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, πῶς τινα μὴ ἐν αὑτοῖς ἔχοντα τὸ κινητικόν, ἀλλ’ ἔξωθεν κινηθέντα, μένει συνεχῶς κινούμενα καὶ τοῦ κινήσαντος μηκέτι κινοῦντος, ὥσπερ τὰ ῥιπτούμενα ; τοῦ γὰρ ῥίψαντος αὐτὰ μηκέτι κινοῦντος ἐπὶ πολὺ μένει συνεχῶς ἐκεῖνα κινούμενα· δόξει γὰρ ὑπὸ μηδενὸς κινεῖσθαι τότε καὶ ἀναιρεθαι τὸ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπότινος κινεῖσθαι. μὴ ἁπτομένου δὲ τοῦ κινήσαντος εἶπεν, ὡς μηκέτι ἁπτομένου μηδὲ ἐπιμένοντος ἐν τῷ ἅπτεσθαι παρ’ ὅλον τὸν τῆς κινήσεως χρόνον. εἶτα μηνμονεύει τῆς λύσεως, καθ’ ἥν πειρῶται λύειν τινὲς τὴν ἀπορίαν ταύτην. λέγουσι γάρ, ὅρι ὁ ῥίπτων ἅμα τῷ ῥιφθέντι καὶ ἄλλο΄΄ τι κινεῖ, τὸν ἀέρα, ὅς κινούμενος ὑπὸ τοῦ ῥίψαντος κινεῖ τὸ ῥιφθέν. λέγει οὖν, ὅτι ὁμοίως τοῦ πρώτου καὶ | τοῦτο ἀδόνατον· μόνον γάρ, ὅτι [*](317r) τὸν ἀέρα ὅντὶ τοῦ ῥιφθέντος μετέλαβεν ὁ λόγος, ἐπεὶ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀέρος ὁ αὐτὸς λόγος· εἰ γὰρ μηδὲ οὗτος ἐξ ἐαυτοῦ κινεῖται (τῶν γὰρ ἐμψύχων ἴδιον τοῦτο), ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ ῥίψαντος, ἐχρῆν εὐθὺς τῷ τὸν ῥίψαντα παύσασθαι τοῦ κινεῖν καὶ τὸν ἀέρα παύσασαθαι τοῦ κινεῖσθαι, καὶ ἅμα πάντα [*](1 ἄλλων a 4 ἔχει καλῶς Α (ut EK Ar.) : καλῶς ἔχει ex Ar. vulg. a 5 τὴν Α : τὴν ὅλην ut Ar. a 9 μὲν Α : om. a 12 ante ἀξιώματος add. τοῦ a 13 et 22 κινεῖται ὑπό΄τινος Arist. 17 οὖν om. a 32 ὅτι om., sed suppl A 1 33 ἐπεὶ — λόγος (34) Α EXc.: om. a 34 ἀψύχων, sed corr. manu prima EXc.)
Διάφορος δὲ ἡ γραφὴ φέρεται πῇ μὲν ἀλλὰ ἅμα πᾶν κεκινῆσθαι καὶ πεπαῦσθαι <πῇ δὲ ἀλλὰ ἅμα πάντα καὶ κινεῖσθαι καὶ πεπαῦσθαι> καὶ ἴσως αὕτη ἀμείνων· τὸ γὰρ κεκινῆσθαι τῷ πεπαῦσθαι ταὐτόν ἐστιν. εἰπὼν δέ, ὅτι πάντα ἅμα ἀνάγκη κινεῖσθαι καὶ πεπαῦσθαι, ὅταν τὸ πρῶτον κινοῦν παύσηται, ἐπήγαγε καὶ εἰ ποιεῖ ὥσπερ ἡ λίθος, οἷον κινεῖν ὃ ἐκίνησε. κἂν γὰρ διὰ τοῦ μεταξύ τι κινῇ μὴ ἁπτόμενον τοῦ κινουμένου, ὡς ἡ μαγνῆτις λίθος τὸ δεύτερον σιδήριον κινεῖ μὴ ἁπτομένη αὐτοῦ, ὅτε γὰρ ποιεῖ ἡ λίθος τὸ σιδήριον, ὃ ἐκίνησεν αὐτή, τοῦτο κινεῖν τὸ ἐφεξῆς διὰ τὸ μὴ μόνον κινεῖν τὸ προσεχές, ἀλλὰ καὶ δύναμιν αὐτῷ κινητικὴν ἐνιδόναι, δι’ ὃ οὐ μόνον κινεῖται ἐκεῖνο, ἀλλὰ καὶ κινεῖ. κἂν οὕτως οὖν τι, φηςί, κινῇ, ὥσπερ ἡ λίθος, ἀνάγκη καὶ κινεῖσθαι ἅμα, ὅταν τὸ πρώτως κινοῦν κινῇ, καὶ πεπαῦσθαι τῆς κινήσεως, ὅταν τὸ πρώτως κινοῦν παύσηται τοῦ κινεῖν. καὶ λαβὼν τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τῆς λίθου κατὰ τὴν αὐτὴν ἔφοδον λύει τὴν ἀπορίαν. ὡς γὰρ ἐπὶ τῆς λίθου οὔτε ὁ ἀὴρ αἴτιός ἐστιν οὔτε παυσαμένου τοῦ κινοῦντος μένει τὸ κινούμενον, ἀλλ’ ἡ κινητικὴ δύναμις διδομένη τῷ προσεχεῖ κινεῖ τὸ κινούμενον, ἕως ἂν αὐτὴ ἐνεργῇ, οὕτω, φηςίν, ἀνάγκη καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων λέγειν, ὅτι τὸ πρώτως κινῆσαν τὸ προσεχῶς ὑπ’ αὐτοῦ κινηθὲν ποιεῖ οἷόν τε κινεῖν ἤ τὸν ἀέρα τοιοῦτον ἢ τὸ ὕδωρ· ταῦτα γάρ ἐστι μάλιστα, δι’ ὧν κινεῖται τὰ κινούμενα, ἃ δύναται καὶ ταῦτα κινεῖν. ἤ τι ἄλλο δὲ προςέθηκεν ἴσως διὰ τὴν λίθον καὶ τὸν σίδηρον ἢ τὸ ἤλεκτρον καὶ τὸ ἄχυρον. καὶ τὸ ὀστοῦν δὲ τοῦ ἰχθύος τοῦ ἱέρακος λέγεται χρυσὸν ἕλκειν, καὶ ἴσως τῷ προσεχῶς ἑλκομένῳ τὴν αὐτὴν ἐνδίδωσι δύναμιν καὶ τοῦτο. εἴτε οὖν κατὰ ὦσιν κινεῖ τὰ κινούμενα ὡς τὰ δι’ ἀέρος ἢ ὕδατος κινούμενα, εἴτε κατὰ ὁλκὴν ὡς τὰ εἰρημένα, τὸ πρῶτον 35 κινοῦν οἷον τὸ ῥιπτοῦν, οὐ μόνον τὸ βέλος κινεῖ ἀλλὰ καὶ τὸν ἀέρα ἢ τὸ ὕδωρ, δι’ οὗ ἡ ῥῖψις γίνεται, καὶ οὐ μόνον κινεῖ ταῦτα, ἀλλὰ καὶ δύναμιν αὐτοῖς ἐνδίδωσι τοῦ κινεῖν, ὥστε μὴ μόνον κινεῖσθαι ἀλλὰ καὶ κινεῖν, [*](1 καὶ κινεῖσθαι Exc.: κεκινῆσθαι aA 2 καὶ κινεῖσθαι aA: κεκινῆσθαι Exc. 9. 10 τῇ μὲν ἀλλὰ ἅμα πᾶν κεκινῆσθαι καὶ πεπαῦσθαι A, qui πῇ δὲ—πεπαῦσθαι (10. 11), quae supplevi, omittit: πῆ μὲν ἀλλὰ ἅρα πᾶν καὶ κινεῖσθαι καὶ πεπαῦσθαι. πῆ δὲ ἀλλὰ ἅμα πᾶν κεκινεῖσθαι (sic) καὶ πεπαῦσθαι a 14 κινεῖν aA: κινεῖ, ν superscr. m. pr., Exc.: κινεῖ Arist. 18 αὕτη A 19 αὐτῶι A Exc.: αὐτὸ a 22 κινοῦν///// A 32 τῷ a Exc.: τὸ A Comment. Arist. X Simplic. in Phys. 35)
Ζξτεὸ δε ὁ Ἀλέξανδρος ἐν τούτοις καλῶς, πῶς οὐχὶ καὶ τούτων ῥηλαβὼν παρὰ τοῦ τὸ βέλος ῥίψαντος ἤτοι κινούμενος κινεῖ ἤ οὔ· ἀλλὰ μὴ λαβὼν παρὰ τοῦ τὸ βέλος ῥίψαντος ἤτοι κινούμενος κινεῖ ἤ οὔ· ἀλλὰ μὴ κινούμενος μὲν οὐκ ἄν κινήσοι· τὰ γὰρ σωματικῶς κινοῦτα κινούμενα κινεῖ· εἰ δὲ κινούμενος κινεῖ, παύεται δὲ τοῦ κινεῖσθαι, ἄμα τῷ παύσασαθαι κινοῦντα τὸν ῥιπτοῦντα τῷ πρός τι εἶναι τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον ἅμα ἄν καὶ τοῦ κινεῖν παύοιτο. ᾧ ἀκολουθεῖ τὸ εὐθὺς τῷ παύσασθαι τὸν 3. 4 corruptam letionem repraesentavi codicis A: ἀποδίδωσι πρὸς om. a τοῦτο τὸ μὲν A : τοῦτο a ὅτι a: ὅπως Α παύεται Arist. 8 οὐ κινεῖται μὲν ούκέτι Α : ούκέτι μὲν κινεῖται A Exc. 9 γὰρ Exc. : δ’ ἐκεῖνο a 15 κινῆσαι δυ- [*](3,4 corruptam lectionem repraesentavi codicis A: ἀποδίδωσι πρὸς om. a τοῦτο τὸ μὲν Α: τοῦτο a ὅτι a: ὅπως Α παύεται Arist. 8 οὐ κινεῖται μὲν οὐκέτι Α: οὐκέτι μὲν κινεῖτοι a Exc. 9 γὰρ Α Exc.: δ᾿ ἐκεῖνο a 15 κινῆσαι δυνηθέντος a: κινηθέντος A, sed corr. A 1 : κινῆσαι κινηθέντος Exc. ; cf. p. 1349,11 sqq. 18 ὑπο] an ἀπ’ αὐτοῦ ? sed cf. p. 1347,4 (= 1348,3) 20 πρότερον] Θ 5. 256a6 sqq. 35 κινεῖν///// Α)
Καὶ τάχα μὲν ἄν τις καὶ ἀπὸ τῶν ὑπὸ Ἀριστοτέλους προσεχῶς ῥηθέντων ἀπορήσειεν, πῶς εἶπεν ἀλλ’ οὐχ ἅμα παύεται κινοῦν καὶ κινούμενον. ἀλλὰ κινούμενον μέν, ὅταν ὁ κινῶν παύσηται κινῶν, κινοῦν δὲ ἔτι ἐστίν. εἰ γὰρ ἐξ ἑαυτοῦ κινούμενον κινεῖ καὶ τοῦ δυνατὸν αὐτὸ σωματικῶς κινοῦν μὴ καὶ κινεῖσθαι, πῶς παυσάμενον τοῦ κινεῖσθαι κινοῦν ἔτι ἐστιίν ; ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσως ἀπὸ τῶν ὑπὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου ῥηθέντων λύειν δυνατόν· “ ὁ γὰρ ἀήρ, φησί, κινεῖται καὶ ὑπὸ τοὺ ῥιπτοῦντος καὶ ὑφ’ ἑαυτοῦ. καὶ ὑπὸ μὲν τοῦ ῥίψαντος κινούμενος καὶ εὐθὺς παύεται, ὅταν παύσηται τὸ κινοῦν, κατὰ δὲ τὴν ἐξ ἑαυτοῦ κίησιν οὐκ εὐθὺς παύεται μετὰ τὸ παύσασθαι τὸ ῥῖψαν.” ἀλλ’ ἀπὸ τῶν περὶ τοῦ αὐτοκινήτου ῥηθέντων πρότερον ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους, ἀπορήσοι ἄν τις. εἰ γὰρ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι τὸν ἀέρα τίθερμεν, ἵνα λύσωμεν τὴν ἀπορίαν, οὔτε δὲ ὅλον ὑφ’ ὅλου ἑαυτοῦ κινεῖσθαι τὸ αὐτοκίνητον δυνατόν, ὡς δέδεικται πρότερον, οὔτε ὅλον ὑπὸ μέρους οὔτε μέρος ὑφ’ ὅλου, ἀνάγκη καὶ ἐν τῷ ἀέρι, εἴπερ αὐτοκίνητος ἐγίνετο, μέρος μέν τι κινεῖν, μέρος δέ τι κινεῖσθαι, ὡς ἐπὶ τῶν ζῲων κινεῖ μὲν ἡ ψυχή, κινεῖται δὲ τὸ σῶμα. τί οὖν ἐν τῷ ἀέρι τὸ κινοῦν καὶ τὶ τὸ κινούμενον ; εἰ γὰρ λέγοι τις κινεῖν μὲν τὴν φύσιν, κινεῖσθαι δὲ τὸ σῶμα, ὑπομνησθῆναι δεῖ τῶν ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους περὶ τῶν τεττάρων στοιχείων ῥηθέντων ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ ὅτι “οὐδὲν τούτων κινεῖ ἑαυτό, ἀλλὰκινήσεως ἀρχὴν ἔχει, οὐ τοῦ κινεῖν οὐδὲ τοῦ ποιεῖν, ἀλλὰ τοῦ πάσχειν”. μήποτε οὖν καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος, οὐχ ἁπλῶς αὐττοκίνητον, ἀλλὰ “ τρόπον τινὰ αὐτοκίνητον” γίνεσθαι τὸν ἀέρα, ὑπὸ τοῦ πρώτου κινοῦντος εἶπεν ὡς τῆς ἐνδιδομένης ἐν αὐτῷ κινήσεως ὑπὸ τοῦ κινοῦντος ἐνεργοῦ μὲν οὔσης καὶ μετὰ τὸ παύσασθαι τὸ κινοῦν, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἄλλο μὲν τὸ κινοῦν ἴσχοντος τοῦ ἀέρος ἢ τοῦ ὕδατος, ἄλλο δὲ τὸκινούμενον, ὡς τὰ κυρίως αὐτοκίνητα. ἐπὶ γὰρ τούτων τὸ κινοῦν οἷον ἡ ψυχὴ ἀκίνητον ὄν καθ’ αὑτὸ κινεῖ, κἄν κατὰ συμβεβηκὸς κινῆται, ὁ δὲ προσεχῶς κινηθεὶς ὑπὸ τοῦ ῥιπτοῦντος ἀὴρ ὅλος κινεῖται καὶ τῷ κινεῖσθαι αὐτὸς κινεῖ τὸν ἐφεξῆς ὠθισμῷ τινι χρύμενος, ᾧ τὸ πρῶτον κινῆσαν ἐπֹ’ αὐτοῦ ἐχρήσατο· ἀλλ’ οὐκ ἀκινήτῳ τινὶ κινεῖ, ὡς ἡ τοῦ ῥίψαντος ψυχὴ ἐκίνησε τὸ σῶμα, ἀλλ’ ὡς τὸ τοῦ ῥίψαντος σῶμα τῇ ἑαυτοῦ κινήσει τὸν ἀέρα ἐκίνησεν, οὕτως καὶ ὁ ἀὴρ ἐμμεινάσης αὐτῷ τῆς κινήσεως τὸν μεθ’ ἑαυτὸν ἀέρα καὶ ἐκεῖνος τὸν ἐφεξῆς, τῇ [*](2 ῥημάτων] cf. p. 133347,3 sqq. 7 ἀπορήσειεν a: ἀπορήσει Α: fortasse ἀπορήσοι ut v.16 8 μὲν ἅμα Aristoteles 10 καὶ om. a 12 τοῦ] τῶν a 13 καὶ (post κινο΄πυμενος) om. aA: add: A 1 16 πρότερον] Θ 5. 257b28 sqq. 17 τὸν] τοῦ a 24 βιβλίῳ] Θ 4. 255b29 cf. supra p. 287,32. 1149,28 26 Ἀλέξανδρος] cf. v. 5 33 κινηθεὶς ex κινεὶς corr. A 1)
Ἀλλὰ πῶς ὁ Ἀριστοτέλης εἶπεν, ὅτι [δὲ] οὐχ ἅμα παύεται κινοῦν καὶ κινούμενον. ἀλλὰ κινούμενον μὲν ἅμα ὅταν ὁ κινῶν παύσηται, κινοῦν δὲ ἔτι ἐστίν; ἢ ἐπειδὴ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον ὡς πρός τι λεγόμενα ἅμα ἐστίν, ὅταν δὲ ἀποστῇ τὸ κινοῦν τῆς μὲν πρὸς ἐκεῖνο σχέσεως παύεται τὸ κινούμενον, κινεῖ μέντοι τῷ καὶ αὐτὸ κινεῖσθαι, οὐχ ὡς ἔτι κινοῦντος τοῦ κιινήσαντος, ἀλλ’ ὡς ἐπιμενούσης τῆς ἐνδοθείσης ὑπ’ ἐκείνου κινήσεως. διὸ καὶ οὐκ ἀκίνητον μὲν αὐτὸ ὂν κινεῖ, ἀλλὰ κινούμενον. οὐ μέντοι ὡς ἐκείνου κινοῦντος ἔτι οὐδὲ ὡς αὐτοκίνητον ἁπλῶς ὑπ’ αὐτοῦ γενόμενον, ἀλλ’ ὡς μενούσης ἐν αὐτῷ τῆς ἐνδοθείσης ἐκεῖθεν κινήσεως καὶ τὸ ἐφεξῆς κινούσης, παυσαμένου δὲ τοῦ ὡς πρὸς κινοῦν κινουμένου. πῶς οὖν ἔτι τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται, εἰ τὸ μὲν κινοῦν παύεται, τὸ δὲ κινούμενον ὑπομένει; ἢ ὅτι ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ κινοῦντος ἡ κίνησις ἐνεδόθη τῷ κινουμένῳ, κἂν πέπαυται τὸ κινοῦν, ὑπ’ ἐκείνου λέγεται κινεῖσθαι τὸ κινούμενον τοῦ τὴν κίνησιν αὐτῷ τὴν ἐπίμονο ἐνδεδωκότος· οὐ γὰρ ἐμφαίνει ὁ λόγος τὸ δεῖν παρεῖναι πάντως τὸ κινοῦν, ἀλλὰ τὸ ἀπ’ ἐκείνου τὴν κίνησιν ἐνδίδοσθαι τῷ κινουμένῳ. ἀλλ’ εἰ τὸν ῥιπτοῦντα τὸ βέλος τῷ ἀέρι μόνιμον κίνησιν ἐνδιδόναι λέγομεν, διὰ τί μὴ τῷ βέλει ταύτην ἐνδιδόναι εἰπόντες μηκέτι τοῦ ἀέρος δεώμεθα, μὴ μόνον κινεῖσθαι ἀλλὰ καὶ κινεῖν αὐτὸν λέγειν ἀναγκαζόμενοι; ἢ ὅτι τὰ μέσα στοιχεῖα τό τε ὕδωρ καὶ ὁ ἀήρ, ὡς αὐτὸς εἶπεν ὁ Ἀριστοτέλης, καὶ πρὸς τὴν ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ πρὸς τὴν ἐπὶ τὸ κάτω κίνησιν ἐπιτηδείως ἔχει καὶ διὰ τοῦτο καὶ πρὸς τὴν ἐπὶ τὰ πλάγια. μονιμωτέραν οὖν ὑποδεχόμενα κίνησιν συντελεῖν αὐτὰ πρὸς τὸ μόνιμον τῆς ἐπὶ τὰ πλάγια ἢ ἐπὶ τὸ ἄνω κινήσεως τὼν γεηρῶν καὶ μὴ πεφυκότων οὕτω κινεῖσθαί φαμεν, ἐπεὶ πάντως καὶ ἐκείνοις ἐνδίδοταί τις παρὰ τοῦ κινοῦντος ἐφ’ ὁσονοῦν μόνιμος κίνησις. ταῦτα μὲν οὖν εἴρηταί μοι καὶ τοὺς δύο λόγους καλῶς ἔχειν βουλομένῳ, τόν τε λέγοντα πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι καὶ τὸν λέγοντα τὸ σωματικῶς κινοῦν κινούμενον κινεῖν καὶ τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους [*](5 πληττόμενα ex πλήττονα corr. A 1 9 γίνεσθαι scripsi: γίνεται libri 10 φτῷ] τὸ a 11 ὅτι δὲ A: δὲ falso insertum ex v. 14 hic del. a 14 ὅταν δ’ a: ὅταν A cf. v. 11 18 οὐ om. A: add. A 1 ἐκείνα sic a 26 ἀπ’ A: ὑπ’ a τὸν ex τὸ A 1 28 μὴ μόνον a: μὴνον sed corr. A 1 30 Ἀριστοτέλης] de caelo Δ 5. 312a25 32 τὴν ἐπὶ om., sed suppl. A 1 35 μόνιμος////// A)
10 p. 267a12 Αὔτη μὲν οὖν ἐν τοῖς ἐνδεχομένοις ἔως τοῦ ὑπὸ τίνος οὖν; οὐ γὰρ ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ.
Λύσας τὴν ἔνστασιν, τὴν πρὸς τὸν λέγουτα λόγον, ὅτι πᾶν τὸ κιωούμενον ὑπό τινος κινεῖται, ακὶ ἐνισταμένην ἀπὸ τῶν ῥιπτουμένων, ἄτινα καὶ παυσαμένου τοῦ ῥίψαντος αὐτὰ μένει κινούμενα, λύσας δὲ διὰ τοῦ τὸ πρῶτον κινῆσαν ποιεῖν τὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινηθὲν οἶόν τε καὶ αὐτὸ κινεῖν καὶ ἐκεῖνο τὸ μεθ’ ἑαυτὸ καὶ ἐφεξῆς οὕτως (ἐπὶ πάντων γὰρ ὁ αὐτὸς λόγος), νῦν ἐπάγει, ὅτι ἡ τοιαύτη διάδοσις τῆς κινήσεως οὐκ ἐπὶ τῶν ἀιδίων ἐστίν, ἀλλὰ προςήκει τοῖς ἐνδεχομένοις ὁτὲ μὲν κινεῖσθαι, ὁτὲ δὲ ἠρεμεῖν. καὶ ἐπάγει μετ’ ὀλίγον· διὸ ἐν ἀέρι καὶ ὕδατι γίνεται ἡ τοιαύτη κίνησις. καὶ ἐπιδείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστι συνεχὴς αὕτη, καὶ ἐκ τοῦ τοῖς ποτὲ μὲν κινουμένοις, τοτὲ δὲ ἠρεμοῦσιν ὑπάρχειν (ἡ γὰρ τοιαύτη κίνηδις διακόπτεται ταῖς ἠρεμίαις) καὶ ἐκ τοῦ τὸ κινοῦν τὸ ῥιπτούμενον μὴ ἕν εἶναι ἀλλὰ πλείονα ἢ ἐφεξῆς ἀλλήλων ὄντα ἢ ἁπτόμενα ἀλλήλων. ἔστι δὲ ἐφεξῆς μέν, ὦν μηδέν ἐστι μεταξὺ συγγενές, ἁπτόμενα δέ, ὦν μηδὲν ὅλως ἐστὶ μεταξύ, ἀλλ’ ἔστιν ἐχόμενα ἀλλήλων. εἰ οὖν συνεχὴς μὲν κίνησις ἡ ὑφ’ ἑνὸς τοῦ κινοῦντος γιωομένη, αὐτὰ δὲ οὐχ ἕν, οὐκ ἔστι συνεχὴς ἡ ῥῖψις, ἀλλὰ φαινομένη μόνον συνεχής. εἰπὼν δέ, ὅτι οὐ συνεχὴς ἡ κίνησις ἀλλ’ ἐκ διαδοχῆς γινομένη, ἐπήγαγε· διὸ ἐν ἀέρι καὶ ὕδατι ἡ τοιαύτη κίνησις ἡ κατὰ ῥῖψιν, διότι πέφυκε ταῦτα κινηθέντα ὑτό τινος κινητικὰ καὶ αὐτὰ γίνεσθαι τῶν ἐφεξῆς καὶ τὰ ἐχόμενα αὐτῶν ὁμοίως. τὴν δὲ τοιαύτην, φηςί, κίνηςίν τινες ἀντιπερίστασιν καλοῦσιν. ἀντιπερίστασις δέ ἐστιν, ὅταν ἐξωθουμένου τινὸς σώματος ὑπὸ σώματος ἀνταλλαγὴ γένηται τῶν τόπων, καὶ τὸ μὲν ἐξωθῆσαν ἐν τῷ τοῦ ἐξωθηθέντος στῇ τόπῳ, τὸ δὲ ἐξωθηθὲν τὸ προσεχὲς ἐξωθῇ καὶ ἐκεῖνο τὸ ἐχόμενον, ὅταν πλείονα ᾖ, ἕως ἂν τὸ ἔσχατον ἐν τῷ τόπῳ γένηται τοῦ πρώτου ἐξωθήσαντος. κἂν γίνηται δέ, φηςίν, ἀντιπερίστασις ἐπὶ τοῦ ῥιπτουμένου, ἀλλ’ οὐκ ἔστιν αὕτη τῆς τοῦ ῥιπτουμένου κινήσεως αἰτία. ἡ γὰρ | ἀντιπερίστασις [*](318ν) ἅμα πάντα κινεῖσθαι ποιεῖ καὶ κινεῖν, τουτέστιν ἐξωθεῖσθαι [*](5 ἄλλως Α: ἀλλ’ οὐχ ὡς falso a 13 ἐνισταμένην a: ἐξισταμένην Α 18 ὅτε— ὅτε Α 32 ὑπὸ σώματος οm. A Exc.: sed restituit A1 36 γένηται Exc.)
Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἀλέξανδρος τοῦ Πλάτωνος δόξαν εἶναί φησιν τὸ κατὰ ἀντιπερίστασιν γίνεσθαι τὴν τῶν ῥιπτουμένων κίνγσιν, ἰστέον ὅτι γίνεσθαι μὲν καὶ αὐτὸς ἀντιπερίστασιν ἐπὶ τῶν κινουμένων οἴεται καὶ τοὺς ἀλλήλων τόπους ἀντιμεταλαμβάνειν τὰ σώματα βούλεται διὰ τὸ μηδὲν ἐν τῷ παντὶ κενὸν ἀπολείπεσθαι, οὐ μέντοι οὐδὲ αὐτὸς τὴν ἀντιπερίστασιν αἰτίαν κινήσεως νομίζει, ἀλλὰ τὴν ἀνωμαλίαν καὶ ἀνιςότητα. ἔδει δὲ τὸν Ἀλέξανδρον, ὅτε ὁ Ἀριστοτέλης ἔλεγε πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖσθαι καὶ τοσαύτας ἀποδείξεις ἐπόριζεν τῷ λόηῳ καὶ ἐνστάσεις πρὸς αὐτὸν καὶ λύσεις τῶν ἐωστάσενω προεβάλλετο, τότε λέγειν, ὅτι Πλάτωνος οὖτος ὁ λόγος ἦν ὁ τὸ κινιύμενον πάντως ὑπὸ κινοῦντος λέγων κινεῖσθαι. οὐδὲν δὲ χεῖρον ἴσως ὀλίγα παραγράψαι τοῦ Πλάτωνος αὐτό τε τοῦτο δηλοῦντα καὶ τί τῆς κινήσεως αἴτιον οἰεται καὶ πῶς γίνεσθαι τὰς ἀντιμεταστάσεις νομίζει. λέγει γὰρ ἐν Τιμίῳ· ‘‘ ἐν μὲν ὁμαλότητι μηδέποτε ἐθέλειν κίνησιν εἶναι. τὸ [*](1 οὔτε] fortasse οὐδὲ 8 καὶ αὐτὰ scripsi (cf. v. 9 et p. 1350,50): καὶ τὰ aA 16 ἡ a Exc.: om. A 28 πλάτωνος/////Α 34 ἔλεγε] p. 266b28 40 Τιμίῳ] p. 57 Ε cf. supra p. 432,21 ἐωεῖναι Platonis cod. A)
p. 267 a 21 Ἐπεὶ δὲ ἐν τοῖς οὖσιν ἀνάγκη εἶναι κίνησιν συνεχῆ ἕως τοῦ ἵνα ὁμοία ᾖ ὁ κίνησις.
Εἰς πέρας ἐλθὼν τῶν προβληθέντων ἀναλαμβάνει λοιπὸν τὰ εἰρημένα καὶ τῶν ἀποδείξεων συντόμως ὑπομιμᾐσκων. ἐπεὶ γὰρ δέδεικται, ὅτι ἀνάγκη ἀεὶ κίνησιν εἶναι, καὶ οὔτε ἤρξατο μὴ πρότερον οὐσα οὔτε παύσεται ὡς μηκέτι εἶναι, ἀλλ᾿ ὁμοίως τῷ χρόνῳ ἄναρχός ἐστι καὶ ἀτελεύτητος πρώτη δὲ ἡ συνεχής, ἡ δὲ συνεχὴς μία (ἡ γὰρ μὴ μία οὐ συνεχής), ἡ δὲ μία ἑνός ἐστι μεγέθους τοῦ κινουμένου(οὐ γὰρ κινεῖται καθ’ αὑτὸ τὸ ἀμέγθες) καὶ ἑνὸς τοῦ κινοῦντος (εἰ γὰρ μὴ καὶ τὸ κινούμενον ἕν καὶ τὸ κινοῦν ἕν ἐστιν, οὐκ ἔσται συνεχὴς καὶ μία ἡ κίνησις, ἀλλ’ ἐχομένη ἑτέρα ἑτέρας | καὶ διῃρημένη), δειχθέντος [*](319r) οὖν τούτου, ὅτι ἕν τὸ κινοῦν ἐστι τὴν μίαν καὶ ἀίδιον κίνησιν καὶ ἕν τὸ κινούμενον, πρῶτον τὰ τῷ κινοῦντι προσήκοντα ἀωαλαμβάνει καὶ οὕτως τὰ τοῦ κινουμένου προστίθησιν. Εἰ γὰρ ἕν τὸ κινοῦν, ἤ κινούμενον κινεῖ ἤ ἀκίνητον ὄν. ἀλλ’ εἰ κινούμενον, δἠλον ὅτι καὶ σῶμα αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη· πᾶν γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ κινούμενον σῶμα δέδεικται ὄν. Συνακολουθεῖν [*](4 φησίν] ibidem 5 εἰς ανωμαλότητα ἀεὶ Simplicius l. c. ut Plato 8 προστίθησι] ibid. P. 58 B σμικρῶν οὖν παρὰ Plato 9 παρὰ om. Plato 10 μεταφέρεται Plato 11 μεταβάλλον Plato 14 λέγει] ib. p. 58 E ef. P. 668,34. 694,19 εὐτόθεν hie libri et Plato: ἐντεῦθεν prioribus locis, quos vide 19 εἶναι κίνησιν (ut Arist. E 1) A; ἀεὶ κίνησιν εἶναι (ut Arist. FI) a 22 ὑπομιμνήσκων, ὑπο ex ἐπι corr., A 1 34 ὄν a : οὖν Α.)
Καὶ δὴ μέχρι τοῦδε προαγαγὼν τὴν ἀνάληψιν τῶν τῷ κινοῦντι προσηκόντων ἐπάγει καὶ περὶ τοῦ κινουμένου, ὅτι διῖ καὶ τὸ κινούμενον τὴν αὐτὴν ἀεὶ πρὸς τὸ κινοῦν φυλάττειν σχέσιν, ἵνα ὁμοία καὶ ὁμαλὴς ἡ κίνησις ὄντως διαμένῃ· μόνη γὰρ κυρίως καὶ τελέως ὁμαλὴς αὕτη, ἐν ᾖ καὶ τὸ κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον ἀμεταβλήτως καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχει πρὸς ἄλληλα· δῆλον δέ, ὅτι τὸ οὐράνιον σῶμα τοιοῦτόν ἐστι κυκλοφορητικὸν ὄν καὶ προσεχῶς ὑπὸ τοῦ ἀκινήτως κινοῦντος αἰτίου κινούμενον. ὥστε καὶ ἡ ἀιδιότης συναπεδείχθη τοῦ τε οὐρανοῦ καὶ δι’ αυτὸν τοῦ παντὸς κόσμου τῇ τε τῆς κινήσεως ἀιδιότητι καὶ τῇ τοῦ πρώτως κινοῦντος ἀμεταβλήτῳ ταυτότητι, κἄν μέλλῃ πάλιν ἐν τῇ περὶ οὐρανοῦ τὴν ἀιδιότητα τούτοις ἀποδεικνύωαι.
35 p. 267 b 6 Ἀνάγκη δὲ ἤ ἐν μέςῳ ἤ κύκλῳ εἶναι ἕως τοῦ ἐκεῖ ἄρα τὸ κινοῦν.
Εἰπὼν ὁποῖόν ἐστι τὸ πρώτως κινοῦν καὶ τὸ κινούμενον τὴν ἀίδιον [*](1 οὖν δεήσει αὐτῷ κινουμένω τὸ καὶ ὑπό τινος αὐτὸ κινεῖσθαι a 2 ante αὐτὸ inserit αὖθις a 8 οὐδἐ om. A 10 τὸ om., sed suppl. A 1 14 δἐ om., sed suppl. A1 17 οὔτε alt. A: οὐδὲ a ἀκίνητον a Exc.: ἐικίνητον Α 20 ὡς Exc.: ὅτι a: om. A 21 διὸ—κινοῦν (22) A Exc.: om. A 35 ἤ κύκλωι A (ut Arist. H): ἤ ἐν ύκλῳ a ex Arist. vulg. (sed ἐν del. Pulctis superpositis E))
p. 267b9 Ἔχει δὲ ἀπορίαν εἰ ἐνδέχεταί τι κινούμενον ἕως τοῦ [*](319ν) καὶ πρὸς τὸ κινούμενον ὁμοίως ἕξει καὶ συνεχῶς.
Δείξας, ὅτι μόνη συνεχὴς κίνησίς ἐστιν, ἥν τὸ ἀκίνητον κινεῖ, βεβαρούμενος τοῦτο τὸ ἀυντικείμενον αὐτῷ ἀναιρεῖ, τὸ ἐνδέχεσθαί τι κινούμενον κινεῖν συνεχῶς. ἐπειδὴ γὰρ πᾶν, ὅ κινούμενον κινεῖ, σωματικόν τέ ἐστι καὶ σωματικῶς κινεῖ, τὰ δὲ σωματικῶς κινοῦντα κινεῖ ὠθοῦντα ἤ ἕλκοντα ἢ κατ’ ἄμφω, ὡς οἱ ταὶς χερσὶ τοὺς μύλους κινοῦντες, καὶ ἢ τὸ αὐτὸ δεῖ εἶναι τὸ ὠθοῦν ἤ ἕλκον ἢ ἄμφω ποιοῦν ἢ ἄλλο παρ’ ἄλλου διαδεχόμενονκκκ κατά τινα τούτων τῶν κινήσεων κινεῖν, ὡς ἐπὶ τῶν ῥιπττουμένων ἐδείχθη πρὸ ὀλίγου, ἐφ’ ὧν ἄλλο ἐξ ἄλλου οὐ μόνον τὸ κινεῖσθαι, ἀλλὰ καὶ τὸ κινεῖν διαδεχόμενον αἴτιον ἐγίνετο τῆς κινήσεως τῷ ῥιπτουμένῳ (εἴπερ διαιρετὸς ὤν ὁ ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ, τουτέστιν εὐδιαίρετα καὶ εὐκίνητα, κινεῖ· πῶς δὲ κινεῖ ὁ ἀήρ ; ἄλλος ἀεὶ καὶ ἄλλος κινούμενος καὶ οὕτως κινῶν), εἴτε οὖν οὕτως κινοῖτό τι ὑπὸ κινουμένου, οὐκ ἔστι μία καὶ συνεχὴς ἡ κίνησις ἀλλὰ ἐφεξῆς· εἴτε μὴ κατὰ διαδοχήν, ἀλλ’ ἕν εἴη τὸ κινοῦν, ὡς ἐπὶ τῶν παραμενόντων καὶ ὠθούντων ἤ ἑλκόντων, οὐδὲ αὕτη συνεχὴς ἡ κίνησις· κἄν γὰρ ἕν τὸ κινοῦν ἐπὶ τούτων καὶ μὴ πλείονα ὡς ἐπὶ τῶν ῥιπτουμένων, ἀλλὰ καθ’ ἑκάστην ὦσιν ἢ ἕλξιν ἀρχή τις γίνεται ἀνατπαυομένου τοῦ ἕλκοντονς ἢ ὠθοῦντος, ἐπεὶ μὴ ἄπονον τὸ οὕτω κινεῖν. εἰ οὖν πᾶν, ὅ κινούμενον κινεῖ, ἢ ὠθοῦν ἢ ἕλκον ἢ κατ’ ἄμξω κινεῖ, καὶ ἢ τὸ αὐτὸ ἑπόμενον ἢ ἐκ διαδοχῆς, παντοίως δὲ ἀδὐνατον μίαν καὶ συνεχῆ καὶ ἁκίνητον, ἐπειδὴ πᾶν τὸ κινούμενον ἢ ὑπὸ κινουμένου κινεῖται ἢ ὑπὸ ἀκινήτου. καὶ τὴν αὐτίαν προσέθηκε τοῦ ταύτην εἶναι συωεχῆ εἰπών· ἀεὶ γὰρ ὁμοίως ἔχον, εἴπερ ἀκίνητόν ἐστι καὶ ἀμετάβλητον καὶ κατ’ οὐσίαν καὶ κατ]δύναμιν καὶ κατ’ ἐνέργειαν, καὶ πρὸς τὸ κινούμενον ὁμοίως ἕξει, τὴν αὒτὴν ἀεὶ πρὸς αὐτὸ σχέσιν ἔχον, ὥστε καὶ ὁμοίως καὶ ὁμαλῶς κινεῖν. εἰπὼν δὲ καὶ πρὸς τὸ κινούμενον ὁμοίως προσέθηκε καὶ συνεχῶς δηλῶν, ὅτι καὶ δυνεχής ἐστιν ἡ ὁμοία τοῦ ἀκινήτου πρὸς τὸ κινούμενον σχέσις, καὶ οὐ διακοπτομένη οὐδὲ ἐπιλείπουσα, ὥστε καὶ ἀίδιον | εἶναι τὴν κίνησιν, ἥν προσεχῶς κινεῖ τὸ [*](320r) ἀκίνητον.
Ἀπορεῖ δὲ καλῶς ὁ Ἀλέξανοδρος, πῶς οὐκ ἐρεῖ τις καὶ τὰς τῶν πλανωμένων σφαίρας τὴν κίνησιν, ἥν κινοῦνται τῇ ἀπλανεῖ συμφερόμεναι, [*](6 ὠθοῦντα a Exc.: in mrg. suppl A 1 12 καὶ (Post ἀὴρ) aA Exc.: ἢ Arist. (sed E ante corr. καὶ) 13 πῶς δὲ κινεῖ Α Exc.: κινεῖ γὰρ a ἄλλος (prius) aA Exc.: ἄλλ’ ὡς Αr. vulg. (sed ἄλλος F : ἄλλον E 1 K :kk ἄλλως E?) post idem ἄλλος add. ἀὴρ Exc. 16παραμενούντων Α 17 αὕτη a: αὐτὴ Α Exc. τούτων a Exc.: τουτο Α : τούτο corr. A 1 20 ὅ a (ut v. 5): τὸ Α Exc. 22 ὁμαλὴν Α: ὁμαλῆ a Exc. 23 κινούμενον ἢ ὑπὸ a Exc.: om., sed suppl in mrg. A 1 29 συνεχής Exc.: συνεχῆ Α 34 πλανομένων, sed corr. A 1)
p. 267b17 Διωρισμένων δὲ τούτων ἕως τοῦ τέλους.
Ἀναλαβὼν πρὸ ὀλίγου τὸν περὶ τοῦ πρώτως κινοῦντος λόγον καὶ ὑπομνήσας, ὅτι ἀπὸ τοῦ συνεχῆ καὶ ἀίδιον κίνησιν ἐν τοῖς οὖσι δειχθῆναι δέδεικται ἕν ὂν τὸ πρώτως κινοῦν καὶ ἀκίνητον, καὶ ἐπαγαγών, ὅπου τοῦ κινουμένου χρὴ νομίζειν εἶνι τὸ κινοῦν, καὶ τὸ ἀκίνητον αὐτοῦ πάλιν συστήσας ἐκ τοῦ δεῖξαι, ὅτι οὐδὲν κινούμενον συνεχῆ κίνησιν δύναται κινεῖν, προστίθησι καὶ τοῦ τρίτου τὴν ἀνάληψιν τοῦ δειχθέντος περὶ τοῦ πρώτως [*](13 αὐτὸς ὁ a 15 τάχιστα γὰρ a φησί] p. 267b8,ubi τὰ pro τὸ. at cf. p. 1354,7 ἐγγύτα(??) Α: ἐγγυτάτω a 17 Εὔδημος] fr. 82 p. 110,6 Sp. 20 μόνον delebat Spengel 21 ante πλειόνων add. διὰ Spengel 22 ἀρχή om., sed suprascr. A 1 25 ἅ — κινούμενα om. aA 1 : suppl in mrg. A 2 δὲ κινεῖ scripsi: διακινεῖ A 2 27 ἄνων ἐκίνει aA: fortasse ἄνωθεν κινεῖ (de ἄνωθε cf. ad p. 1278,25) προγενομένης Α 1 : προγινομένης aA)
Ἐπέστησεν δὲ καλῶς ὁ Ἀλέξανδρος ἐνταῦθα, ᾧπερ ἐχρῆν ἀποδεικνυμένου τοῦ προβλήματος ἐπιστῆσαι, ὅτι ἐπὶ τοῦ κινουμένου ἐπ᾿ ἄπειρον οὐ λεκτέον δύναμιν ἀλλ᾿ ἢ ὁμωνύμως· “ ἡ μὲν γὰρ ἐπὶ τοῦ κινοῦντος, φηςί, καὶ ποιοῦντος δύναμις ὡς ἰσχύς τις λέγεται, ἣν κάμνειν ἀνάγκη ἐπὶ τῶν οὕτως κινούντων, ἡ δὲ ἐπὶ τοῦ κινουμένου ὡς ἐπιτηδειότης πρὸς τὸ πάσχειν ἁπλῶς. οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τοῦ βαστάζοντος καὶ τοῦ βασταζομένου, ἐπεὶ τὸ βασταζόμενον, ἔστ᾿ ἂν ᾖ, βαστάζεσθαι δύναται, ἤδη καὶ τὸ βαστάζον ἀεὶ βαστάσει· δυνάμει γάρ τινι καὶ ἰσχύι τὸ βαστάζον βαστάζει, ἥτις κάμνει πεπερασμένη οὖσα ἐν πεπερασμένῳ.” καὶ ἔδει τὸν Γραμματικὸν τούτοις γοῦν ἐπιστῆσαι τοῦ Ἀλεξάνδρου τοῖς λόγοις καὶ μὴ νομίζειν, ὅτι καὶ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὁ Ἀλέξανδρος οἴονται τὸ μὴ κυρίως ἀπειροδύναμον ἐπ᾿ ἄπειρον κινεῖσθαι. τὸ γὰρ ἐπ᾿ ἄπειρον κινούμενον ἐπιτηδειότητα μὲν ἔχει πρὸς τοῦτο κατὰ τὴν ἑαυτοῦ ψύσιν καὶ τοῦτό ἐστιν ἐν αὐτῷ τὸ δύνασθαι κινεῖσθαι, ὑπ᾿ ἄλλου δὲ τὸ κινεῖσθαι ἔχον γινόμενον αὐτὸ ἔχει καὶ |οὐχ ἅμα ὅλον· ἡ γὰρ κίνησις ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχει. καὶ [*](320v) τοῦτο δὲ πάλιν ἐνταῦθα ζητήσας ὁ Ἀλέξανδρος, πῶς ἡ τῶν ἀπλανῶν σφαῖρα οὐχ ἕξει τοῦ κινεῖν ἄπειρον δύναμιν πεπερασμένη οὖσα, εἴ γε ἀεὶ κινεῖ τὰς τῶν πλανωμένων, λύει μὲν τὴν ζήτησιν τὰ αὐτὰ λέγων, ἅπερ καὶ πρὸ ὀλίγου, ὅτι καὶ τὸ πλανώμενον τρόπον τινὰ ὑπ᾿ ἐκείνου τοῦ ἀκινήτου κινεῖται τῇ ἀπλανεῖ συγκινούμενον· τὸ γὰρ ἀπλανὲς κατὰ τὴν σωματικὴν ἑαυτοῦ φύσιν κινητόν ἐστιν, ἀλλ᾿ οὐχὶ κινητικόν. κἀνταῦθα δὲ ἐχρῆν ἐπιστῆσαι τὸν Γραμματικόν, ὅτι οὐκ ἐζήτησεν ὁ Ἀλέξανδρος, πῶς πεπερασμένον τὸ ἀπλανὲς ἀίδιόν ἐστιν, ἀλλὰ <πῶς> πεπερασμένον ὂν [*](6 τρίτῳ] Γ 5 sqq. 10 ἔχειν a (cf. Ar.): ἔχει Α 21 κάμνειν a: κάμνει A 24 ἔστ’ ἂν om. A: restit. A1 30 ἐν ////// αὐτῶι A 35 μὲν A: om. a 36 πλανώμενον aA2: ἀπλανὲς A1 40 πῶς a: om. A)
Οὕτως ὁ δαιμόνιος ὄντως Ἀριστοτέλης τὴν περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν διδασκαλίαν εἰς τὴν ὑπερφυᾶ θεολογίαν ἀπεκορύφωσε καὶ τὴν ὅλην φυσικὴν καὶ σωματικὴν σύστασιν ἐξηρτημένην ἔδειξε τῆς ὑπὲρ φύσιν ἀσωμάτου καὶ ἀσχέτου νοερᾶς ἀγαθότητος τῷ Πλάτωνι κἀνταῦθα συνακολουθῶν. ἀλλ᾿ ὁ μὲν Πλάτων ἀπὸ τῆς οὐσίας αὐτῆς τοῦ κοσμικοῦ σώματος τὸν δημιουργὸν τοῦ κόσμου νοερὸν θεὸν ἀνηῦρε. διαστήσας γὰρ τὸ ὄντως ὂν καὶ τὸ γινόμενον, καὶ τὸ μὲν ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχον ὁριςάμενος ἅτε ἅμα καὶ ὁμοῦ ὅλον ἀδιαστάτως καὶ ἀμερίστως ἐν αἰῶνι τὴν ὑπόστασιν λαχόν, τὸ δὲ γινόμενον ἅτε μεταβαλλόμενον καὶ κινούμενον ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχον, τὴν σωματικὴν σύστασιν πᾶσαν ἅτε διεστῶσαν τῇ οὐσίᾳ καὶ κατὰ τὴν τοῦ εἶναι παράτασιν χρονιζομένην καὶ μεταβαλλομένην γενητὴν εἶναι τίθεται καὶ ἐν τῷ γίνεσθαι τὸ εἶναι ἔχειν καὶ διὰ τοῦτο ἀπὸ αἰτίας ἐξηρτημένην ὡς αὐθυπόστατον εἶναι μὴ δυναμένην. “παντὶ γὰρ ἀδύνατον, φηςί, χωρὶς τοῦ αἰτίου γένεσιν σχεῖν.” αἴτιον δὲ τοῦ γινομένου τὸ ὄντως ὄν, ἵνα μὴ γενόμενον πρὸ γινομένου τιθέντες ἐπ᾿ ἄπειρον ἴωμεν, τοῦ μεταβαλλομένου τὸ ἀμετάβλητον διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν. ηὗρεν οὖν τὸν δημιουργὸν τοῦ κόσμου νοερὸν θεὸν ὄντως ὄντα καὶ ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχοντα ἐν αἰῶνι ἱδρυμένον ἀπὸ τῆς μεταβολικῆς οὐσίας τοῦ κόσμου ἐπὶ τὴν ἀμετάβλητον αἰτίαν ἀναδραμών. καὶ ὁ Ἀριστοτέλης δὲ ἀπὸ τῆς κινήσεως καὶ μεταβολῆς καὶ τῆς διαστατῆς καὶ πεπερασμένης τῶν σωμάτων ὑποστάσεως ἐπὶ τὴν ἀκίνητον καὶ ἀμετάβλητον καὶ ἀδιάστατον αἰτίαν ἀνῆλθεν. ἔδειξε γάρ, ὅτι ἀίδιον ἀνάγκη κίνησιν εἶναι ἐν τοῖς 0ὖσι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὸ κινούμενον, εἴπερ ἡ κίνησις ἐν τῷ κινουμένῳ ἐστίν. ἔδειξε δὲ καὶ ὅτι πᾶν τὸ κινούμενον ὑπό τινος κινεῖται καὶ ὅτι τὸ πρώτως κινοῦν ἀνάγκη ἀκίνητον εἶναι καὶ ἀμετάβλητον αἴτιον τοῖς κινουμένοις προσεχῶς τῆς ἀιδίου κινήσεως. ἀλλ᾿ ὅτι μὲν καὶ ἡ παρὰ Πλάτωνι γένεσις καὶ ἡ παρὰ Ἀριστοτέλει κίνησις τὴν μεταβολὴν δηλοῦσι, ῥᾴδιον μαθεῖν ἐκ τοῦ τὸν μὲν Πλάτωνα πρὸς τὸ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχον ἀντιδιαιρεῖν τὸ γινόμενον ὡς μεταβαλλόμενον, τὸν δὲ Ἀριστοτέλην, ὅταν λέγῃ πᾶν τὸ κινούμενον ὑπὸ τινος κινεῖσθαι, οὐ περὶ μόνων τῶν κυρίως κινουμένων, ἀλλὰ καὶ τῶν γινομέων καὶ φθειρομένων καὶ ὅλως τῶν μεταβαλλόντων λέγοντα. καὶ μέντοι πολλαχοῦ τὸ ἀκίνητον ἀμετάβλητον εἶπεν. οὐδὲ γὰρ μόνης τῆς κυρίως κινήσεως ὑπερανέχει, ἀλλὰ καὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς. δοκεῖ δέ μοι ὁ θαυμαστὸς οὗτος ἀνὴρ τὸ ὄνομα τῆς γενέσεως παραιτήσασθαι σαφῶς ἐπὶ τῶν ἀιδίων λέγειν διὰ τὸ ῥᾳδίως τὴν φανταςίαν ἀρχὴν χρονικὴν ὑποβάλλειν τοῖς γίνεσθαι λεγομένοις. ὅπερ [*](10 ἀνεῦρε a ut solet διαστήσας scripsi: διαστὰς aA 14 ἔχον a: ἔχειν A 18 φηςί] Tim. p. 28 A 20 post ἴωμεν addendum videtur καὶ 21 post νοερὸν erasas aliquot litteras habet A)
Ἑπεὶ δέ τινες οἴονται τὸν Ἀριστοτέλη τὸ πρώτως κινοῦν, ὅπερ καὶ νοῦν καὶ αἰῶνα καὶ θεὸν ἀνυμνεῖ, τελικὸν μόνον, ἀλλ᾿ οὐχὶ καὶ ποιητικὸν αἴτιον λέγειν τοῦ κόσμου καὶ μάλιστα τοῦ οὐρανοῦ ὡς ἀιδίου ὄντος καὶ διὰ τοῦτο ἀγενήτου, | ἀκούοντες αὐτοῦ πολλάκις λέγοντος, καὶ ὅτι κινεῖ [*](321r) ὡς ἐρώμενον, καὶ πολλάκις ὡς τελικὸν αἴτιον ἀνευφημοῦντος, καλῶς ἔχει κἀν τούτῳ δεῖξαι συμφώνως αὐτὸν τῷ σφετέρῳ καθηγεμόνι μὴ τελικὸν μόνον, ἀλλὰ καὶ ποιητικὸν αἴτιον τὸν θεὸν λέγοντα, τοῦ τε κόσμου παντὸς καὶ τοῦ οὐρανοῦ. ὁ μὲν δὴ Πλάτων ἐκ τῶν ἐν Τιμαίῳ “λέγωμεν δή, δι᾿ ἥντινα αἰτίαν γένεσιν καὶ τὸ πᾶν τόδε ὁ ξυνιστὰς συνέστησεν· ἀγαθὸς ἦν” δῆλός ἐστι τελικὸν ἅμα καὶ ποιητικὸν αἴτιον τοῦ κόσμου τὸν θεὸν λέγων. καὶ ὅτιαν λέγῃ· “νοῦν μὲν ἐν ψυχῇ, ψυχὴν δὲ ἐν σώματι συνιστὰς τὸ πᾶν συνετεκταίνετο, ὅπως ὅτι κάλλιστόν τε εἴη καὶ κατὰ φύσιν ἄριστόν τε ἔργον ἀπειργασμένος”, δι᾿ ὅλου σχεδὸν τοῦ διαλόγου τὸν εἰς τὸ ἀγαθὸν βλέποντα δημιουργὸν ἀνυμεῖ. ἐν δὲ τῇ τοῦ δημιουργοῦ πρὸς τοὺς αὐρανίους δημηγορίᾳ, σαφῶς παρίστησιν, ὅτι κὰ μὲν οὺράνια προσεχῶς [*](15 λέγων] Γ 6. 206a21 cf. p. 1293,26 22 ὑφεστὼς a 25 ἀνυμνεῖ scripsi (cf. v. 27): ἀνύμνησεν a: ἀνύηνη Α 31 Τιμαίῳ] p. 29D cf. p. 26,16. 464,4 34 λέγῃ] ibid. p. 30 B cf. p. 622,27 34. 45 συνίστα A 35 τε et καὶ om. Plato 38 οὐρανόυς scripsi ex p. 1361,1: οὐρανους sic A: οὐρανίους θεοὺς a δημιγορίαι, sed)
Ἐπειδὴ δὲ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ οἱ ἀλλοι τινὲς τῶν Περιπατητικῶν δοκοῦσι νομίζειν τὸν Ἀριστοτέη τοῦ οὐρανοῦ τελικὸν αἴτιον καὶ κινητικόν, οὐ μέντοι ποιητικόν, ὡς καὶ ῃ πρὸ ὀλίγου παρατεθεῖσα τοῦ Ἀλεξάνδρου λέξις ἐδήλωσεν εἰπόντος ὅτι “τὸ πρώτως κινοῦν τῆς τοῦ θείου σώματος κινήσεως ποιητικόν ἐστιν ὄντος ἀγενήτου.” φέρε καὶ τοῦ οὐρανοῦ δείξωμεν ποιητικὸν μὲν αἴτιον ὁρίζεσθαι τὸ ὅθεν ἡ τῆς οῦρανίας προσεχῶς κινήσεως τὸν δὲ νοῦν ἀρχή· διὰ γὰρ τῆς τοῦ ο[‘υρανοῦ κινήσεως καὶ τῆς τῶν ὑπὸ σελήνην κινήσεως ἀρχὴ τὸ ἀκίνητόν ἐστι. πλὴν καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ τῆς θυσικῆς ἀκροάσεως τὴν τύχην καὶ τὸ αὐτόματον κατὰ συμβεβηκὸς αἴτα λέγων τοῖς τρόπων τῆς αἰτίας, φησίν, ἐν τοῖς ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως ἑκάτερον αὐτῶν ἐστι,” τὴν τύχην λέγων καὶ τὸ αὐτόματον), ἐπάγει ταῦα· “ἐπεὶ δέ ἐστι τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη αἴτια, ὧν ἂν ἢ νοῦς γένοιτο αἴτιος ἢ φύσις, ὅταν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιόν τι γένηται τούτων αὐτῶν, οὐδὲν δὲ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς πρότερόν ἐστι τῶν καθ᾿ αὑτό, * * * ὕστερον ἄρα τὸ αὐτόματον καὶ ἡ τύχη νοῦ καὶ φύσεως, ὥστε εἰ ὅτι μάλιστα τοῦ αὐρανοῦ τοῦδε αἴτιόν ἐστι τὸ αὐτόματον, ἀνάγκη πρότερον νοῦν αἴτιον καὶ φύσιν εἶναι καὶ ἄλλων πολλῶν καὶ τοῦδε τοῦ παντός.” ἀλλά πρὸς μὲν τοῦτο τάχα ἄν τις ἀντιλογικὸς ἀνὴρ εὕροι ἀποφυγὴν οὐ τοῦτο δεικνύναι λέγων ἐν τού|τοις τὸν Ἀρστοτέλη, ὅτι νοῦς καὶ φύσις τοῦ οῤανοῦ αἴτια, [*](321v) [*](2 δή A: δέ a 5 ἐπάγει] l. c. p. 984b20 9 πρὸ ὀλίγων] errat Simplicius. nam extat p. 989b15 10 ἐφύλαττον a 11 οἱ ἄλλοι A: ἀλλοι probabilius a 13 πρὸ ὀλίγου] p. 1361,32 τοῦ om. a 14 πρώτως] supra πρῶτον 19.20 κινήσεως a: κινήσεων A 22.23 τῶν γὰρ τρόπων A: τὸν γὰρ τρόπον a 23 φησίν] Phys. B 6. 198a2 cf/ supra p. 353,13 et not. 24 τύχην a: ὕλην A ἐπάγει] l. c. 198a5 27 τῶν (ante κατὰ) om. Arist. codd. (sed habet Barberinus I 136) ἐστι πρότερον Arsit. post καθ᾿ αὑτό propter homoeoteleuton sine lacunae vestigio om. δῆλον ὅτι οὐδὲ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον πρότερον τοῦ καθ᾿ αὑτό aA 29 τοῦδε om. Arist. ἐστὶ (cf. p. 354,8) om. Arist. codd. (praeter Barberinum I 136) 29.30 νοῦν καὶ φύσιν αἰτάν εἶξαι A τοῦ post τοῦδε om. Arsit. (praeter FI Barb.), sed cf. supra p. 354,2. 355,8. 356,21)
Τὴν μὲν οὖν κατὰ μέρος τοῦδε τοῦ βιβλίου διάρθρωσιν τοιαύτην ὡς δυνατὸς ἦν ἐποικςάμην, οὐ χεῖρον δὲ ἴσως ἐστὶ καὶ σύντομον ἔφοδον ἐπὶ κεφαλαίων προσθεῖναι τοῖς εἰρημένοις τήν τε τῆς τάξεως τῶν προβλημάτων ἀκρίβειαν ἐνδεικνυμένην καὶ μνήμην τοῖς ἐντογχάνουσι παρεχομένην. προβαλόμενος γὰρ ἐν ἀρχῇ ζητεῖν, εἰ ἔστιν ἀεὶ κίνησις καὶ οὔτε γέγονε πρότερον μὴ οὖσα οὔτε φθαρήσεται, ὥστε ὕστερον μκκέτι εἶναι, δείκνυσι τοῦτο πρῶτον μὲν ἐκ τῆς πάντων σχεδὸν τῶν φυσικῶν συμφωνίας, τὸν Ἀναξαγόραν καὶ τὸν Ἐμπεδοκλέα μόνους ὡς μὴ ἀεὶ κίνησιν εἶναι δοκοῦντας λέγειν παραιτησάμενος. δεύτερον ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τῆς κινήσεως δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἔστιν οὐὔτε πρώτην οὔτε ἐσχάτην κίνησιν λαβεῖν. ἀλλὰ καὶ τῆς πρώτης ἔστιν ἀεὶ προτέρα καὶ τῆς ὑστέρας ὑστέρα ὡς ἀεὶ κινήσεως οὔσης. τρίτον τὸ αὐτὸ δείκνυσιν ἀπὸ τοῦ κατὰ χρόνον προτέρου καὶ ὑστέρου. τέταρταν ἐπὸ τοῦ νῦν τοῦ ἐν τῷ χρόνῳ μέσου ὄντος ἀεὶ παρεληυθότος καὶ μέλλοντος. εἶτα ἐπιστήσας, ὅτι τὸ λέγειν πρότερον μὲν τὸν ἄπειρον [*](8 παραδέχεσθαι a: παραδέχεται A 9 καθηγεμώνι, sed corr. A1 10.11 μεταγαγὼν A: μετήγαγον probabiliter a 14 πρότερον]p. 1359,30 sqq. 22. οὐκ εἴλετο A 29 προβαλόμενος scripsi (cf. p. 920,6. 1133,23 1150,16): προβαλλόμενος libri)