De Resurrectione

μάθοι δ᾿ ἄν τις τοῦτο καὶ ἀπὸ τὴς γραφῆς ἱκανῶς. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἄλλων, ὁπόσα χρόνων μετακοσμοῦνται [*](5 Gen. 1, 27. 2, 7 — 6 Gen. 1, 20. 24 — 7 vgl. Plato Epin. 981 A. De res. I, 50, 3. Justin De res. 8 (S. Parall. S. 45, 283ff Holl). Iren. Adv. haer. V, 6, 1. Tert. De resurr. 40 7 Phot. Bibl. 234 S. 293a, 30—33. Justin. ad Men. PGr 86, 953 A. Prokop. PGr 87, 1, 157 — 12—S. 274, 2 vgl. Justin. Ad Men. PGr 86, 953 CD 1 συλλήβδην (S 75) εἰπεῖν übersetzt S (wie Ph S. 305 b, 40) 1f κατᾶ τ. α... λ. τοιοῦτον < S 2 τοιοῦτον καὶ τὸ] τοῦτο U, τοιοῦτο C | ἐξ ἀνάγκης — συμβαίνει Z. 2f < S 3 ὁ δὲ θεὸς—ἔπλασεν αὐτὸν S. 273, 10 auch in O 10v ALc = C2 ohne Lemma, aber an Symp. 2, 6 angereiht | ὁὲ < C2 | καὶ vor ἀθαν. < C | ἀθαν. ésti C2 | ἀφθ. V 356 5 ἀθάν. ἄρα ὁ ἄνθρ. < C2 | ἆρα VU | δὴ < C2 6 αὐτός] ὁ θεός U | γένη τ. ζῴων < S | γένοι C o a, corr. C o | ἀέρι καὶ πυρὶ S 7 ἄνθρωπος — γηράσκοντα S. 273, 1 < C2; Ph S. 293a, 30ff | ἄνθρ.—ἄνθρωπον Z. 10 ähnlich Prok | δὲ < Ph | λέγ. ἀληθ. (κ. φ. λ. ἀ. Ph b) Ph; κυρίως Prok | οὔτε — ψυχῆς Ζ. 8 in umgekehrter Folge Just | ἄνθρωπος δὲ τὸ ἐκ ψυχὴς κ. σώματος λέγεται συντεθέν, οὐκ ἔσται ἄρα ἐκτὸς σώματος ἄνθρωπος, ἀλλὰ μετὰ σώματος Ι, 50, 3. Justin τί γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἢ τὸ ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος συνεστὸ ζῷον λογικόν; μὴ οὖν καθ᾿ ἑαυτὴν ψυχὴ ἄνθρωπος; οὔ, ἀλλ᾿ ἀνθρώπου ψυχή. μὴ οὖν καλοῖτο σῶμα ἄνθρωπος; οὐ, ἀλλ᾿ ἀνθρώπου σῶμα καλεῖται. εἶπερ οὖν κατ᾿ ἰδίαν μὲν τούτων οὐδέτερον ἄνθρωπός ἐστιν, τὸ δὲ ἐκ τῆς ἀμφοτέρων συμπλοκῆς καλεῖται ἄνθρωπος 7 f οὐδὲ .. οὐδὲ Just 8 αὖ: ἂν C | πάλιν + Ph | χωρὶς: ἄνευ C | vor ἀλλὰ »Diese Rede von den Tieren und anderen Lebewesen« + S 9 εἰς—μορφὴν] »zu einem Guten (Schönen)« S | συντεθέν] Ph endet, hinzufügend ὁ δ᾿ Ὠριγένης τὴν ψυχὴν μόνην ἔλεγεν ἄνθρωπον ὡς ὁ Πλάτων 10 φθο ρᾶς—νόσων Z. 11] καὶ ἀπάσης νόσου S | τε] δὲ UC 11 ἐκτὸς καὶ νόσων C | μάθοιεν C 12 μὲν < U | γὰρ < C | χρόνων C k 26)

Καὶ ἵνα δὴ μᾶλλον καὶ ὑμεῖς τὴν διαφορὰν αἴσθησθε, ὡς ὅλῳ καὶ παντὶ τῶν ἄλλων διαφέρων καὶ ἐν δευτέρᾳ τιμῇ τῶν ἀγγέλων ἐγκαταλεχθεὶς ὁ ἄνθρωπος εὑρίσκεται ἀθάνατος ὤν, φέρε κατὰ τὸν ἀληθῆ πάλιν καὶ ὀρθόδοξον καὶ τοῦτο διαλάβωμεν λογισμόν.

τοῖς μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς εἰσπνοῆς τοῦ κατὰ τὸν ἀέρα πνεύματος <τὸ> ἐμψυχῶσθαι ἐδόθη καὶ ζῆν, τῷ δὲ ἐξ αὐτῆς τῆς ἀθανάτου καὶ διαφερούσης οὐσίας. »ἐνεφύσησε« γὰρ ὁ θεὸς »εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν«. καὶ [*](1 Gen. 1, 20. 24 — 5 Gen. 1, 24. 20. 14 — 6 Gen. 1, 26 — 9 Gen. 2,7 — 17 Gen. 2,7 — 18 Plato Phaed. 79 E) [*](15—S. 274, 1f Oktateuchcatene (Leipziger Catene 63 BC)) [*](1 ἡβῶντα καὶ γηράσκοντα <S | ἐξαγαγέτω] es beginnt C2 | λέγων C2, λέγει S 2 ἑρπετὰ—οὐρανοῦ Z. 3] »Vögel und Fische und kriechende Tiere« S | ἑρπετὰ U 118 3f ψυχὴν ζ. κατὰ γένος <S 3 ζωσῶν ψυχῶν C o 4 καὶ ἑρπ.—γῆς <S | καὶ2 <C a 5 ὡσαύτως...οὐκέτι] οὐχ ὡσαύτως S | ὡσαύτως<C2 | ἐκείνοις<S C2 | οὐκέτι nach γῆ in U | ἡ γῆ—φωστῆρες Z.6<C | ἤ—φωστῆρες z. 6] φησι καὶ ὕδωρ S 6 γεν. ηθήθωσαν V | ἀλλὰ] ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου + S 7 κατ᾿ S 75v | καὶ καθ᾿ ὁμ. ἡμ.] ἡμετέραν (ἡμετέρα C oa) καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν C2 | καὶ ἀρχ.—κτηνῶν Z.9 <C | ἀρχέτω S | τῶν—θαλάσσης καὶ Z.8<S 8 τ. θαλάσσης <U 8f πάντων τ. κτ.] »über die Tiere der Erde usw.« S 9f τ. ἄνθρ.] αὐτόν C2 und endet 11 μᾶλλον δὴ C | καὶ ὑμεῖς<S 12 καὶ ὡς S | ὅλῳ—διαφ. καὶ<S | ὅλων U: <ἐν> ὅλῳ Holl | πάντη C | ἄλλων: ὅλων C | διαφορεῖ V 13 ἐγκαταλ...εὑρίσκεται] »geehrt ward (oder »ist«)«S | ἐγκαταλειφθεὶς C | ἀθάν. ὤν] ἄνθρωπος S 14 πάλιν —τοῦτο u. λογισμόν Z. 14f<S | τοῦτον C | διαλάβω U 14f τὸν λογ. C 15 τοῖς—δεσπ. S. 274, 1f Catene, Lemma Μεθοδίου ἐπ. u. Theodor | vor τοῖς »Diese Rede von den Tieren und anderen Lebewesen« S | γὰρ] ἀλόγοις Catene | τῆς εἰσπνοῆς<S 16 τὸ+Holl | ἐμψυχωθεῖσιν Md: <S | ἐδόθη: »gebend« S καὶ ζῆν C Holl Kl: τὸ VU Catene | αὐτῆς<S 17 καὶ διαφερούσης<S 18 αὐτοῦ V 356v | ὁ<U | ζῶσαν] ζωῆς w.e.sch. S: C endet)

καθάπερ καὶ τῶν ἀνδριάντων τοῖς δημιουργοῖς. οὐ γὰρ μόνον κάλλους τῶν ἀγαλμάτων αὐτοῖς καὶ τῆς εὐπρεπείας αὐτῶν πεφρόντισται, ὅπως ὦσι περικαλλῆ μεγαλοπρεπῶς, ἀλλὰ καὶ τῆς εἰς τὸ δυνατὸν σφίσιν αὐτοῖς ἀθανασίας τῶν δημιουργημάτων πρόνοιαν ποιοῦνται, <τοῦ> εἰς τὸν μακραίωνα χρόνον διασῴζεσθαι μὴ λυόμενα, καθάπερ καὶ Φειδίας. οὗτος γὰρ μετὰ [*](5 Gen. 1, 27—9 vgl. Justin De resurr. (S. Parall. 45, 270ff Holl)) [*](2—5 Phot. Bibl. 234 S. 293a, 35—40 — 13—S. 275, 3 Phot. Bibl 234 S. 293b, 1—4. Zachar. Mityl. Kirchengesch. 1, 1 S. 4, 11ff Ahrens-Krüger) [*](1f Pl τῷ μὲν (σώματι) δουλεύειν καὶ ἄρχεσθαι ἡ φύσις προστάττει, τῇ δὲ (ψυχῇ) ἄρχειν κ. δεσπόζειν 2 καὶ τοῖς—μονογενῆ Z. 5 bei Ph ὅτι διαφορὰν ἀνθρώπου κ. τῶν ἄλλων ζῴων φησί· καὶ τοῖς etc. | φύσεων U Jh: <S 3 ὁπόσας U Ph S: πρὸς ἃ V | γῆς+S (schwerl. las S γῆς καὶ), vgl. Plat., Epin. 981 D γῆς καὶ στερεμνίας φύσεως | καὶ ὁρατὴ<S | τοῦ θεοῦ U | ἐγέννησε θεοῦ Ph 4 τὸ<U | θεοειδὲς μόνον S | καὶ πάντα —εἰκόνα Z. 5<S | πάντα VU Ph: πᾶν τὸ Md 4f ἀπηκριβομένην V, ἀπικριβωμένου U 5 μονογενοῦς Holl 6 φησί+S 7 ἐμέλησεν] brèze: prezde »bevor« S | τῆς vor τοῦ σφετ. in U 118v (vor διαμ.<τῆς) 8 εὐάλωτος V | καθάπερ] »Gleichnis« mit roter Schrift + S 9 τῶν ἀγαλμάτων —εὐπρεπείας Z. 10<S 10 ὅπως—μεγαλοπρεπῶς Z.10f<S | περικαλλεῖς U, aber über εἰς übergeschrieben ῆ 11 τῆς—λυόμενα Z.13] »daß sie eine dauernde und bleibende Schöpfung haben möchten« S | ἔφεσιν V 12 ποι. τοῦ Md: ποιεῖσθαι VU | εἰς τὸ εἰς Holl | μακρὸν αἴωνα V, aber m. Recht vergleicht Jh Pl Epin. 982A 13 φιδίας V, »Philidias« S | οὖτος—φυλάσσων αὐτό S. 275,3: ὅτι φησὶ Φειδείαν τὸν ἀγαλματοποιὸν τὸ Πισαῖον εἴδωλον ποιήσαντα ἐξ ἐλέφαντος προστάξαι ἔλαιον ἔμπροσθεν τοῦ ἀγάλματος ἐκχέειν, ὥστε ἀθάνατον ἐς δύναμιν προστάξαι ἔλαιον ἔμπροσθεν τοῦ ἀγάλματος ἐκχέειν, ὥστε ἀθάνατον ἐς δύναμιν αὐτὸ φυλάσσεσθαι Ph; »Methodios...berichtet...von Pheidias, einem Künstler, welcher Standbilder verfertigte, daß er ein Standbild aus Elfenbein von schönem Aussehen angefertigt habe, u. damit es lange Zeit bestände, ohne zerfressen u. verdorben zu werden, habe er Öl unter dessen Füsse gegossen u. den übrigen (Teil) des Schnitzbildes gesalbt« Zachar.)

καὶ τοίνυν εἰ τῶν χειροκμήτων οὕτως οἱ δημιουργοί, θεὸς ὁ ἀριστοτέχνας, ὃς πάντα. δύναται καὶ ἐξ οὐκ ὄντων ποιεῖν, οὐ μᾶλλον τὸ ἄγαλμα τὸ λογικὸν ἑαυτοῦ, τὸν ἄνθρωπον, ἀνώλεθρον καὶ ἀθάνατον εἶναι τὸ παράπαν ἐξ ἁπάσης ἀνάγκης ἐμηχανήσατο; ἀλλ᾿ εἴασεν οὕτως ἀτιμότατα λυόμενον ὀλέθρῳ παραδοῦναι καὶ φθορᾷ, ὃ διαφερόντως ἠξίωσε ταῖς ἑαυτοῦ ποιῆσαι χερσίν, »κατ᾿ εἰκόνα« μορφοποιήσας αὐτὸ »καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν« τὴν ἑαυτοῦ, τὸν κόσμον τοῦ κόσμου, δι᾿ ὃ καὶ ὁ κόσμος ἐγένετο; οὐκ ἔστιν εἰπεῖν· ἀπῄει γὰρ εἰς ἀφροσύνην ἐπαρθέντα φρονῆσαι τοῦτο.

Ἀλλ᾿ ἴσως μὲν ἐπιστήσαντες ἑαυτοὺς πρὸς τὰ λεχθέντα νῦν, ὦ Ἀγλαοφῶν, λέξετε, Καὶ πῶς, εἰ ἀθάνατον ἦν ἐκ γενέσεως καθ᾿ ὑμᾶς τὸ ζῷον, γεγένηται θνητόν, ὁπότε τὸ ἀθάνατον ἀμεταστρόφως τοῦτο ὅ ἐστιν εἶναι χρή, μὴ μεταπῖπτον ἢ ἐξιστανόμενον εἰς τὴν αἰσχίονα καὶ θνητὴν φύσιν; | ἀμήχανον γάρ, ἐπεὶ οὐκέτι ἔσται ἀθάνατον.

Ἐπειδή, λέξω, γενόμενον αὐτεξούσιον πρὸς τὴν αἵρεσιν [*](4 vgl. De res. I, 9, 5. II, 21. Symp. S. 23, 5.11—9 Gen. 1, 26) [*](1 ἦν] ἐποιήθη las schwerl. S, »war es gemacht« se tvorisja: »macht er sie« ja tvorit´s 2 ἀμφὶ τοὺς] »an beide« (πρὸς ἀμφοτέρους?) S 2f ἔμπρ. τ. ἀγάλματος<S 3 φυλάσσειν U |καὶ τοίνυν εἰ: »wenn aber nun« S 4 χειροτμήτων V | ὁ θεὸς U: πόσῳ μᾶλλον θεὸς S 5 ἐξ οὐκ ὄντων τὰ ὄντα S, wohl nach Röm. 4,17 | τὸ ἄγαλμα—ἄνθρωπον Z.6] »den nach seinem Bild geschaffenen Menschen« S | εἶναι—ἀνάγκης Z. 7<S 7 ἐμηχ.] »ist mächtig zu machen« S | οὕτως ἀτιμ. υόμενον] αὐτὸν S | ἀτιμώτατα U 8 παρ.] »zu übergeben« predati: »übergeben werde« sja predati S | καὶ φθορᾷ<S | ὃ] ὃν S | διαφερόντως] »vielmehr« S 9 μορφωπ. U 10 ὃ καὶ ὁ] οὖ U | ὃ] ὃν S 11 ἔστιν V 357 | ἀπῄει γὰρ etc.] »denn der Unvernünftigkeit ist dieser Gedanke Voll« S | ἀπείη vermutet Jh | φρονῆσαι U 119 13 μὲν Jh] μὴ VU: <S | ἐπιστήσαντες—νῦν Z. 14 <S 14 νῦν<U | λέξετε recete: λέγειν resti S 14f καθ᾿ ὑμᾶς] καὶ θαυμάσιον S 15 γεγ. θν.] »ward es sterblich« smrtno bys: »denn es ist unsterblich« besmrtno bo S | ἀμεταστρόφως —ἀθάνατον Z. 18] »nicht sterblich (»unsterblich« S 76v) wird; denn es ist nicht mehr möglich dem Unsterblichen zum Tod überzugehen«; vor »denn« + »Wider die, welche sagen: Wenn der Mensch unsterblich war,—wie ward er dem Tode unterworfen? und vom freien Willen« S 16 ἐξιστανόμενον V Holl: ἐξανιστάμενον U 17 οὐκέτ᾿ ἔσται Md u. Bo: οὐκ ἔστιν VU: nach οὐκ ἔστι etwa <τῷ> ἀθανάτῳ <δυνατὸν ἥκειν εἰς θάνατον> nach S Holl 18 Ἐπειδή, λέξω <S: davor etwa <Δυνατὸν δέ, φημί> Holl | γεν. οὖν S)