Historia Ecclesiastica

»Κωνσταντῖνος Νικητὴς Μέγιστος Σεβαστὸς τῇ ἁγίᾳ συνόδῳ τῇ >ἐν Τύρῳ συναδροισθείσῃ.

>Ἦν μὲν ἴσως ἀκόλουθον καὶ τῇ τῶν καιρῶν εὐπραγίᾳ >πρέπον ἀστασίαστον εἶναι τὴν καθολικὴν ἐκκλησίαν καὶ πάσης λοι- >δορίας τοὺς τοῦ Χριστοῦ νῦν ἀπηλλάχθαι θεράποντας.

ἐπειδὴ δὲ >τοίνυν οὐχ ὑγιῶς φιλονεικίας οἴστρῳ τινὲς ἐλαυνόμενοι (οὐ γὰρ ἂν >ἄλλο τι εἴποιμι) βιοῦντες ἑαυτῶν ἀναξίως τὰ πάντα συγχέειν >χειροῦσιν, ὅπερ πάσης συμφορᾶς κεχωρηκέναι μοι δοκεῖ >τούτου χάριν θέοντας ὑμᾶς, τὸ τοῦ λόγου, προτρέπομαι χωρίς >ὑπερθέσεως ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνδραμεῖν καὶ πληρῶσαι τὴν >πνευματικῆς πανηγύρεως ἐπαμῦναί τε τοῖς χρῄζουσιν >τοὺς δὲ ἀδελφοὺς ἰατρεῦσαι κινδυνεύοντας εἰς ὁμόνοιαν ἐπαναγαγεῖν >τὰ τῶν μελῶν διεστῶτα διορθώσασθαί τε τὰ πλημμελούμενα, >καιρὸς ἐπιτρέπει, >καιρὸς ἵνα ταῖς τοσαύταις ἐπαρχίαις τὴν >δῶτε συμφωνίαν, ἥν, φεῦ τῆς ἀτοπίας, ἐλαχίστων ἀνθρώπων ἁπώ- >λεσαν ὑπεροψίαι.

ὅτι δὲ τοῦτο καὶ τῷ δεσπότῃ θεῷ ἐστὶν ἀρεστὸν >καὶ ἡμῖν πᾶσιν εὐχῆς ὑπέρτερον καὶ ὑμῖν γε αὐτοῖς, ἐάν γε τὴν εἰρή- [*](20 — S. 174, 23 vgl. Thdt. I 29 p.) [*](A 2) [*](1 κἀκεῖσε Thdt.] κἀκεῖ A 2 8 ψηφίζεται A 2 12 Καισαρέων 23 τοίνυν von 1. Hd. durchstrichen A 2 > Thdt. Ι ὑγιῶς corr. von späterer in ὑγιοῦς A 2 (Thdt.))

>πους συνομολογεῖν ἡγοῦμαι. μὴ τοίνυν μέλλετε λοιπόν, ἀλλ’ >ἐπιτείναντες ἐντεῦθεν ἤδη τὰ τῆς προθυμίας. ὅρον τοῖς >ἐπιθεῖναι σπουδάσατε τὸν προσήκοντα, μετὰ πάσης εἰλικρινείας >λαδὴ καὶ πίστεως συνελθόντες, εἰρήνην <τ᾿> ἐκείνην ἐν ἅπασι πρυτανευ- >θῆναι ὑμῖν τε καὶ πᾶσι προνοήσατε.

ἀπέστειλα πρὸς οὓς ἠβουλή- >θητε τῶν ἐπισκόπων, ἵνα παραγενόμενοι κοινωνήσωσιν ὑμῖν >φροντισμάτων. ἀπέστειλα Διονύσιον τὸν ἀπὸ ὑπατικῶν, ὃς καὶ >ὀφείλοντας ἀφικέσθαι εἰς τὴν σύνοδον μεθ’ ὑμῶν ὑπομνήσει, >τῶν πραττομένων ἐξαιρέτως δὲ καὶ τῆς εὐταξίας κατάσκοπος >έσται.

ἐὰν γάρ τις, ὡς ἔγωγε οὐκ οἶμαι, τὴν ἡμετέραν κέλευσιν >καὶ νῦν διακρούσασθαι πειρώμενος μὴ βουληθῇ παραγενέσθαι ἐν >συνόδῳ, ἐντεῦθεν παρ’ ἡμῶν ἀποσταλήσεται, ὅς ἐκ βασιλικοῦ >τάγματος ἐκβολὼν <αὐτὸν διδάξ> ει, ὡς οὐ προσῆκεν ὅροις >ὑπὲρ τῆς ἀληθείας ἐξενεχθεῖσιν ἀντιτείνειν ποτέ.

λοιπὸν ἔσται τῆς >ὑμετέρας ὁσιότητος ἔργον, ὁμογνώμονι κρίσει, μήτε πρὸς >μήτε πρὸς χάριν, ἀκολούθως δὲ μᾶλλον τῷ τε ἐκκλησιαστικῷ >ἀποστολικῷ κανόνι, τοῖς πλημμεληθεῖσιν ἤγουν κατὰ σφέλμα >βηκόσι τὴν ἁρμόττουσαν θεραπείαν ἐπινοῆσαι, ἵνα κοὶ >βλασφημίας ἐλευθερώσητε τὴν ἐκκλησίαν κοὶ τὰς ἐμὰς >φροντίδας καὶ τὴν τῆς εἰρήνης χάριν [ἐν] τοῖς νῦν >ἀποδόντες, μεγίστην εὐκληρίαν ὑμῖν αὐτοῖς προξενήσητε. ὁ >ὑμᾶς διαφυλάττοι, ἀδελφοὶ ἀγπητοί«.

Τὴν μὲν οὐν σύνοδον ἐν Τύρῳ γενέσθαι προστάξας ταῦτα γεγράφηκεν. ὡς γὰρ ἱερεῦσι τοῖς συκοφάνταις ἐπείθετο, εἰ καὶ τὸν τῆς εὐσεβείας τόνον εἶχεν ἀχαλίνωτον, ἀλλὰ διὰ τὸ νομίζειν αὐτὸν ἠδικῆσθαι τοὺς ἐναντίους, ὡς κριτὴς δίκαιος ἠνέσχετο καὶ ταύτης τῆς κελεύσεως, προστάξας μέντοι μετὰ τὴν τῆς συνόδου ἐκπλήρωσιν διευκρινησάσης ἕκαστα καταλαβεῖν πᾶσαν τὴν σύνοδον τὰ τῶν ἐγκαινίων τῆς ἐκεῖσε ὐπ’ αὐτοῦ δομηθείσης ἐκκλησίας ἵνεκα.

Γράφει δὲ καὶ ἑτέραν ἐπιστολὴν τῇ συνόδῳ, παρεγγυῶν ὥστε μὴ μόνον τὸν Ἀθανάσιον ἀπαντῆσαι τῇ συνόδῳ, ἀλλὰ γὰρ καὶ Ἄρειον καὶ γυμνασθῆναι εἰλικρινῶς τὰ παρ’ ἑκάστου γενόμενα, ἵνα εἰ, καθὼς λέγει Ἄρειος, φθόνῳ τὴν διαίρεσιν ὑπέστη τῆς ὀρθῆς ἐντὸς ὢν πίστεως, πρότερον ἑαυτοῦ καταγνοὺς ἐπὶ τοῖς παρ’ αὐτοῦ τελολμημένοις κατὰ τῆς ἀληθείας σιωπήσῃ —

εἰ μὴ ἄρα ἄμυναν κατὰ τοῦ [*](16 vgl. S. 180, 5 — 24—S. S. 17 5, 19 Johannes? vgl. Vita Athan. 3 p. CXXXICe Montf.) [*](A 2) [*](14 erg. nach Thdt. unleserlich A 2 1 8 ἤγουν] εἴτ’ οὖν Thdt. 19 ἐπινοῆσαι Thdt.] ἐπινοήσατε A 2 21 ἐν > Thdt. 22 εὔκλειαν Thdt. 33 γινόμενα A2)

Ταῦτ᾿ ἔγραφε βασιλεὺς ὁ πανεύφημος τῆς τῶν ἁπάντων ὁμονοίας προμηθούμενος, ὅπως ἂν ἐκεῖσε πάσης ἐρεσχελίας ἐκποδὼν γενομένης, εἰρηνικώτερον τὰ ἐγκαίνια τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις ἐκκλησίας ἐκτελέσωσι,

καθιεροῦντες αὐτὴν τῷ θεῷ ἀλλ’ ὁ μὲν ἀνόσιος Ἄρειος ἀπαντῆσαι ἐν τῇ συνόδῳ ἐν τῇ Τύρῳ οὐκ ἠνείχετο, Ἀθανάσιος δὲ ὁ μέγας ταύτην σὺν Τιμοθέῳ καὶ Μακαρίῳ τοῖς αὐτοῦ πρεσβυτέροις καὶ πλείστοις ἄλλοις συνεπομένοις αὐτῷ κλητικοῖς καὶ αἰδεσίμοις ἀνδράσι τὴν Τυρίων κατέλαβε σὺν προθυμίᾳ πολλῇ.

οὕτω δῆτα συνελθόντων ἐπισκόπων εἰς τὴν Τύρον καὶ ἅμα πάντων σὺν τῷ ὑπατικῷ Διονυσίῳ καὶ τοῖς σὺν αὐτῶ̣ ἐξοχωτάτοις ἀνδράσιν τετιμημένοις καὶ τῷ τῆς ἐπαρχίας ἄρχοντι ἐπὶ τὸ αὐτὸ γενομένων ἀπεδόθησαν ὑπὸ τοῦ ἀπὸ ὑπατικῶν Διονυσίου τῇ τῶν ἐπισκόπων συνόδω τὰ τοῦ βασιλέως γράμματα.

ἀφίκοντο δὲ καὶ ἄλλοι τινὲς ἐπίσκοποι δογμάτων διαφθορὰν ἐγκαλούμενοι, ὡν εἷς ἠν Ἀσκληπᾶς ὁ Γαζεύς. βούλομαι δὲ πρῶτον τὰς τῆς κατὰ τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου κατηγορίας κατηγορίας τραγῳδίας τῇδε τῇ συγγραφῇ, εἶθ’ οὕτως τὰ κατὰ τὸ πολυθρύλλητον δικαστήριον διηγήσασθαι.

Ἀρσένιός τις πρῶτον μὲν γενόμενος Ἀθανασίου ἀναγνώστης ἐπὶ ἐγκλήμασί τισι ἐναγόμενος καὶ μέλλων ὑπὸ τοῦ πλήθους διαφθ<είρε>σθαι, ἔγνω τοῦτο ὁ μέγας Ἀθανάσιος (διερευνησάμενος γὰρ τὴν τὴν τοῦτον τὸν τρόπον διεσώθη· μαθὼν γὰρ συκοφαντεῖσθαι τὸν Ἀρσένιον, ἐπιστὰς νυκτὸς διασώζει τὸν ἄνδρα, φυγῇ τὸν φόνον ἀποδρᾶναι τοῦτον παρασκευάσας.

ὅντινα μετὰ ταῦτα οἱ Μελιτίου κοινωνοὶ εὑρόντες κατὰ τὴν Αἴγυπτον, τὸ τῆς ἐπισκοπῆς αὐτῷ παρασκευάζουσι δοθῆναι ὄνομα. μετὰ δὲ χρόνον τινὰ καθ’ ὑπόθεσιν Εὐσεβίου τοῦ Νικομηδείας (αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ πανταχοῦ κατὰ τῶν εὐσεβῶν πολυπλόκους συκοφαντίας ἐπιτεχνώμενος) αὐτὸν τοῦτον τὸν Ἀρσένιον κατακρύψαντες οἱ τῆς Μελιτίου συμμορίας λαθεῖν αὐτὸν [*](19—23 vgl. Thdt. I 29, 7 p. 85 — 23—34 Johannes? vgl. Rutin X 18 p. 34—S. 179, 10 vgl. Thdt. I 30—31, 3 p. 85 ff (erweitert)) [*](A 2) [*](16 ὐπατικῷ aus ὑπατικῶν corr. A 2 17f γενομένῳ A 2 25 Stelle in A 2 34 corr. aus Μελετίου A2)

ἔπειτα χεῖρα δεξιὰν ἀπό τινος σώματος ἐκτεμόντες νεκροῦ καὶ ταύτην ἐν λάρνακι ξυλίνῃ τεταριχευμένην ἀποθέμενοι, πανταχοῦ περιέφερον, πεφονεῦσθαι καὶ κατατετμῆσθαι λέγοντες ὑπὸ Ἀθανασίου τὸν Ἀρσένιον, μιαιφόνον τε ἀπεκάλουν τὸν Ἀθανάσιον.

ἀλλ’ ὁ πάντα ἐφορῶν ὀφθαλμὸς τοῦ θεοῦ οὐκ εἴασέν ἐΠὶ πλεῖστον λανθάνειν τὸν Ἀρσένιον, ἀλλὰ πρῶτον μὲν ἐν Αἰγύπτῳ καὶ Θηβαίδι δῆλος γέγονεν ὅτι ζῇ, ἔπειτα ἐνέβαλεν αὐτῶ ὁ θεός, ὡς αὐτὸς ἐς ὕστερον διηγήσατο, τὴν παρὰ τοῦ Ἀθανασίου παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα πρυτανευθεῖσαν αὐτῷ σωτηρίαν διαλογίσασθαι ἔτι τε καὶ ἀδικεῖν αὐτὸν καὶ παρανομίαν μεγίστην ἐργάζεσθαι, εἰ τὸν εὐεργέτην παρίδοι θανάτῳ ἕνεκεν αὐτοῦ ὑποβληθῆναι καὶ μὴ μᾶλλον αὐτὸν ὑπὲρ ἐκείνου τεθνάναι. ἄγει οὐν αὐτὸν ὁ τῶν ὅλων πρύτανις ἐν τῇ Τύρῳ, ἔνθα ἡ τραγῳδουμένη χεὶρ ὑπὸ τῶν συκοφαντῶν ἐπὶ τῶν κριτῶν προεφέρετο.

τοῦτον οἱ Ἀθανασίου θεασάμενοι σύνοικοι ἤγαγον ἐν τῇ αὐτῶν καταγωγῇ, καὶ μαθόντες παρ’ αὐτοῦ τά τε τῆς τοῦ θεοῦ οἰκονομίας καὶ τὰ τῆς αὐτοῦ προθυμίας, λανθάνειν αὐτὸν ἐν τῷ τέως παρεκάλεσαν.

Ὁ δὲ μέγας Ἀθανάσιος ὑπὸ τὴν ἕωθεν κατέλαβε τὸ συνέδριον ἅμα Τιμοθέῳ καὶ Μακαρίῳ τοῖς ἑαυτοῦ πρεσβυτέροις καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ ἀπὸ τῆς Ἀλεξανδρείας ἐκεῖσε παραγεινομένοις.