Historia Ecclesiastica

»Κωνσταντῖνος Σεβαστὸς τῇ καθολικῇ Ἀλεξανδρέων καὶ πάντων >τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησίᾳ· χαίρετε, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί.

Τελείαν παρὰ τῆς θείας προνοίας εἰλήφαμεν χάριν, ἵνα πάσης >πλάνης ἀπαλλαγέντες μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιγινώσκωμεν >στιν.

οὐδὲν λοιπὸν τῷ διαβόλῳ ἔξεστι καθ᾿ ἡμῶν· πᾶν ὅτι >δἂν κακοτεχνησάμενος ἐπεχείρησεν, ἐκ βάθρων ἀνῄρηται· τὰς πὰ σχίσματα τοὺς θορύβους ἐκείνους καὶ τὰ τῶν διαφωνιῶν, ἵν >οὕτως εἴπω, θανάσιμα φάρμακα ἡ τῆς ἀληθείας κατὰ θεοῦ κέλευσιν >ἐνίκησε λαμπρότης.

ἕνα τοιγαροῦν ἅπαντες καὶ τῷ ὀνόματι >νοῦμεν καὶ εἶναι πεπιστεύκαμεν. ἵνα δὲ τοῦτο γένηται θελήσει >θεοῦ συνεκάλεσα εἰς τὴν Νικαέων πόλιν τοὺς πλείστους τῶν >πων, μεθ’ ὧν καὶ αὐτὸς ἐγὼ καθάπερ εἷς τις ἐξ ὑμῶν >ὑμέτερος καθ’ ὑπερβολὴν εἶναι χαίρων καὶ αὐτὸς τὴν τῆς >ἐξέτασιν ἀνεδεξάμην.

ἠλέγχθη γοῦν ἅπαντα καὶ ἀκριβῶς ἐξήτα- >σται ὅσα ἀμφιβολίας καὶ διχονοίας προφάσεις ἐδόκει γεννᾶν, >φεισάσθω ἡ θεία μεγαλειότης, ἡλίκα καὶ ὡς δεινὰ περὶ τοῦ >σωτῆρος, περὶ τῆς ἐλπίδος καὶ ζωῆς ἡμῶν ἀπρεπῶς ἐβλασφήμησάν >τινες, τἀναντία ταῖς θεοπνεύστοις γραφαῖς καὶ τῇ ἁγίᾳ πίστει >γόμενοί τε καὶ πιστεύειν ὁμολογοῦντες.

>Τριακοσίων γοῦν καὶ πρός ἐπισκόπων ἐπὶ σωφροσύνῃ τε καὶ >ἀγχινοίᾳ θαυμαζομένων μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πίστιν, ἣ καὶ ταῖς >θείαις ἀκριβὴς τοῦ θείου νόμου πέφυκε πίοτις, εἶναι >μόνος Ἄρειος ἐφωράθη τῆς διαβολικῆς ἐνεργείας ἡττημένος καὶ >κακὸν τοῦτο πρῶτον μὲν παρ’ ὑμῖν, ἔπειτα δὲ καὶ παρ᾿ ἑτέροις >βεῖ γνώμῃ διασπείρας.

ἀναδεξώμεθα τοιγαροῦν ἣν ὁ παντοκράτωρ >θεὸς παρέσχε πίστιν, ἐπανέλθωμεν ἐπὶ τοὺς ἀγαπητοὺς ἡμῶν >φούς, ὦν ἡμᾶς τοῦ διαβόλου ἀναιδής τις ὑπηρέτης ἐχώρισεν, >ίωμέν ἐπὶ τὸ κοινὸν ἡμῶν σῶμα καὶ τὰ γνήσια ἡμῶν μέλη, >πάσῃ ἴωμεν.

τοῦτο γὰρ καὶ τῇ ἀγχινοίᾳ κα·ὶ τῇ πίστει καὶ τῇ >ὁσιότητι τῇ ὑμετέρᾳ πρέπει, ἕνα τῆς πλάνης ἐλεγχθείσης ἐκείνου, ὃν >καὶ τῆς ἀληθείας ἐχθρὸν εἶναι συνέστηκε, πρὸς τὴν θείαν >χάριν.

ὅ γὰρ τοῖς ἁγίοις ἤρεσεν ἐπισκόποις, οὐδέν ἐστιν ἕτερ(ον ἢ >μόνου τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ γνώμη, μάλιστα ὅπου γε καὶ τὸ πνεῦμα τοιούτων καὶ τηλικούτων ἀνδρῶν ταῖς διανοίαις ἐγκείμενον [*](A1H V1P3 M2P1P2) [*](3 καθ’] μεθ’ V1P3 5 > M2 6 θεοῦ] κυρίου H 7 ἅπαντες + θεὸν M2P1P2 14 ὡς δεινὰ] ὠδινὰ H ὅσα δεινὰ M2P1P2 18 πρός (adv.) A1V1P3 πλειόνων M2P1P2 Socr. pluribus Lat. γοῦν καὶ πρός > H 24 ἀγαπητοὺς ἡμῶν > P3 26 καὶ + ἐπὶ M2P1P2 27 ἴωμεν] ἰάσωμεν, am Rand von anderer Hd. ABBREV καὶ ἴωμεν A1 29 ἐπανέλθητε] ἐπανέστηκε P2 30 τοῖς + τριακοσίοις V1P3 (Socr., wo aber ἁγίοις fehlt) ἕτερόν ἐστιν ~ 1)

διὸ μηδεὶς ἀμφιβαλλέτω, μηδεὶς >ὑπερτιθέσθω, ἀλλὰ προθύμως πάντες εἰς τὴν ἀληθεστάτην >ἐπανίητε, ἕν’ ἐπειδὰν ὅσον οὐδεπώποτε πρὸς ὑμᾶς ἀφίκωμαι, >ὀφειλομένας τῷ παντεφόρῳ θεῷ μεθ΄ ὑμῶν ὁμολογήσω >ὅτιπερ τὴν εἰλικρινῆ Πίστιν ἐπιδείξας τὴν εὐκταίαν ἡμῖν >ἀποδέδωκεν. ὁ θεὸς ὑμᾶς διαφυλάξει, ἀδελφοὶ ἀγαπητοί«.

»Κωνσταντῖνος Σεβαστὸς ἐκκλησίαις καὶ ἐπισκόποις τοῖς τῆς ἁγίας >καὶ μεγάλης έν Νικαίᾳ συνόδου ἀπολειφθεῖσι χαίρειν.

>Πεῖραν λαβὼν ἐκ τῆς τῶν κοινῶν εὐπραξίας, ὅση τῆς θείας >μεωςπέφυκε χάρις, τοῦτον καὶ πρὸ πάντων ἔκρινα εἶναί μοι σκοπὸν προσ- >ήκειν, ὅπως παρὰ τοῖς μακαριωτάτοις τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας >θεσι πίστις μία καὶ εἰλικρινὴς ἀγάπη ὁμογνώμων τε εὐσέβεια περὶ >παντοκράτορα θεὸν τηρῆται.

ἀλλὰ ἐπειδὴ τοῦτο ἑτέρως οὐχ οἷόν τε >ἦν ἀκλινῆ καὶ βεβαίαν τάξιν λαβεῖν, εἰ μή, εἰς ταυτὸν πάντων >ἤγουν τῶν πλειόνων ἐπισκόπων συνελθόντων, ἐκάστου τῶν >κόντων τῇ ἁγιωτάτῃ θρησκείᾳ διάκρισις γένοιτο, τούτου >πλείστων ὅσων συναθροισθέντων ἐν ταύτῃ τῇ Νικαέων πόλει >φιλεστάτων ἐπισκόπων (καὶ αὐτὸς δὲ ἐγὼ καθάπερ εἷς ἐξ >τυγχάνων συμπαρών, οὐ γὰρ ἀρνήσοιμι ἄν, ἐφ᾿ ᾡ μάλιστα >συνθεράπων ὑμέτερος πεφυκέναι) ἄχρι τοσούτου ἅπαντα τῆς >κούσης τετύχηκεν ἐξετάσεως, ἄχρις οὑ ἡ τῷ παντεφόρῳ θεῷ >σκουσα γνώμη πρὸς τὴν τῆς ἑνότητος συμφωνίαν εἰς φῶς προήχθη, >μηδὲν ἔτι πρὸς διχόνοιαν ἢ πίστεως ἀμφισβήτησιν [τι] ὑπολείπεσθαι.

>Ἔνθα καὶ περὶ τῆς τοῦ πάσχα ἁγιωτάτης ἡμέρας γενομένης >ζητήσεως, ἔδοξε κοινῇ γνώμῃ καλῶς ἔχειν ἐπὶ μιᾶς ἡμέρας >τοὺς ἁπανταχόσε Χριστιανοὺς τὴν σωτήριον ἑορτὴν ἐπιτελεῖν [*](9— S. 133, 24 vgl. Thclt. 1 10 p. 42ff Eus.V. C. III, 17—20. Socr. 19,32—46 p.70 ff) [*](A1H V1P3 M2P1P2) [*](3 ἐπάνι///τε Α1 (/// = Rasur), ἐπάνιτε (durch Rasur aus ἐπάνυτε) Μ2, Ρ1 ἐπανίετε Ρ2 | ὑμᾶς] ἡμᾶς Ρ2 4 παντευφόρῳ M2P1, durch Rasur corr. in παντεφόρῳ P2 5 ὅτιπερ] ὅτι περὶ P3 6 ἀπέδωκεν HM2P1P2 | φυλάξει V1P3 | ἀγαπητοὶ ἀδελφοί~ΗM2P1P2 (Socr.) 7 ἀπέστειλεν ἀπὸ τῆς Νικαέων ~ H ἐπέστειλε Α1Μ2P1 8 τῇ συνόδῳ V1P3 14 τε] δὲ P2 16 ταυτὸ P2 18 ἁγιωτάτῃ] ἁγίᾳ M2P1P2 | τούτου] τούτων P2 21 ἀρνήσοιμι A1HV1P3 ἀρνησαίμην M2P1P2 Eus. Socr. Thdt. 25 [τι] G. L. 27 ἡμέρας bis auf —ς auf Rasur P2 28 ἑορτὴν nachträgl. eingefügt P2)

μηδὲν τοίνυν ἔστω * ἡμῖν μετὰ τοῦ ἐχθίστου τῶν Ἰουδαίων >ὄχλου. εἰλήφαμεν παρὰ τοῦ σωτῆρος ἑτέραν ὁδὸν. πρόκειται >μος τῇ ἱερωτάτῃ ἡμῶν θρησκείᾳ καὶ νόμος πρέπων. τούτου >φύνως ἀντιλαμβανόμενοι, τῆς αἰσχρᾶς ἐκείνης συνειδήσεως >ἀποσπάσωμεν, ἀδελφοὶ τιμιώτατοι.

ἔστι γάρ ἀληθῶς ἀτοπώτατον >ἐκείνους αὐχεῖν καθ᾿ ἡμῶν, ὡς ἄρα παρεκτὸς τῆς αὐτῶν >ταῦτα φυλάττειν οὐκ ἡμεν ἱκανοί. τί δὲ φρονεῖν ὀρθῶς >δυνήσονται, οἳ μετὰ τὴν κυριοκτονίαν ἐκείνην ἐκστάντες τῶν >νῶν ἄγονται [οὐν] οὐ λογισμῶ τινι ἀλλ’ ὁρμῇ >ἂν αὐτοὺς ἡ ἔμφυτος αὐτῶν ἀπάγοι μανία; ἐκεῖθεν τοίνυν καὶ ἐν >τούτῳ τῷ μέρει τὴν ἀλήθειαν οὐχ ὁρῶσιν, ὡς ἀεὶ κατὰ τὸ >αὐτοὺς πλανωμένους ἀντὶ τῆς προσηκούσης ἐπανορθώσεως ἐν >αὐτῷ ἔτει δεύτερον αὐτοὺς τὸ πάσχα ἐπιτελεῖν.

τίνος οὖν χάριν >τούτοις ἑπόμεθα τοῖς δεινὴν πλάνην ὡμολογημένως ἔχουσι; >γὰρ τὸ πάσχα ἐν ἑνὶ ἐνιαυτῷ οὐκ ἄν ποτε ποιεῖν ἀνεξόμεθα. >εἰ καὶ ταῦτα μὴ προὔκειτο, τὴν ὑμετέραν ἀγχίνοιαν ἐχρῆν * πάντοτε [*](A1H V1P3 M2P1P2) [*](1 τί δὲ] ἢ τέ Α1 2 ἧς + καὶ Ρ2 3 ἀληθείας] ἀθανασίας Eus. Socr. Thdt. 6 συνηθείᾳ z. T. auf Rasur P2 8 ἔθους Α1ΗM2P1P2 (in diesem von äterer Hd. corr. aus ἔθνους) wie Thdt. codd. SL Eus. cod. J ἔθνους nur V1 wie die Mehrzahl der HSS des Eus. Socr. Thdt. (vgl. u. verb. Parmentiers Apparat) | ἀληθέστερον P3 10 ταύτην A1H ταίτης corr. aus αὔτης (so!) P2 11 ἔστω + κοινὸν M2P1P2 wie Eus. Socr. und einige Thdt.-HSS (s. u. 26) 14 ἀντιλαμβανόμενος H 17 ἦμεν] ἴσμεν V1P3 εἴημεν Thdt. 19 οὖν > M2P1P2 20 μανία + (19) ἀλλ’ ὁρμῇ — (20) αὐτῶν aber von 1. Hd. durch Punkte getilgt P1 21 Μεῖον H 22 πλανωμένους > P2 | προσηκούσης + αὐτοῖς M2P1P2 24 ἑπόμεθα] ἐσόμεθα H 26 ἡμετέραν A1M2P1P2P3 | ἐχρῆν + καὶ διὰ σπουδῆς καὶ δι’ εὐχῆς ἔχειν M2P1P2 = Eus. Socr. Thdt. > Α1ΗV1P3 d. h. in der Vorlage des Gel. (s. a. S. 132, 7f), M2P1P2 sind interpoliert)

>Πρὸς τούτοις κἀκεῖνο πάρεστι συνορᾶν, ὡς ἐν τηλικούτῳ πράγ- >ματι καὶ τοιαύτης θρησκείας ἐορτῇ διαφωνίαν ὑπάρχειν ἐστὶν ἀθέ- >μιτον.

μίαν γὰρ ἡμῖν τὴν τῆς ἡμετέρας ἐλευθερίας ἡμέραν, τοῦτ᾿ ἔστι τοῦ ἁγιωτάτου πάθους, ὀ ἡμέτερος παρέδωκε σωτήρ, μίαν εἶναι >τὴν καθολικὴν αὐτοῦ ἐκκλησίαν βεβούληται· εἰ καὶ τὰ μάλιστα >πολλούς τε καὶ διαφόρους τόπους τὰ μέλη συνάγοιτο, ἀλλ᾿ ὅμως >ἑνὶ πνεύματι, τοῦτ᾿ ἔστι τῷ θείω βουλήματι, θάλπεται.

λογισάσθω >δὴ ἡ τῆς ὑμετέρας ὁσιότητος ἀγχίνοια, ὅπως εστὶ δεινόν τε >ἀπρεπὲς κατὰ τὰς αὐτὰς ἡμέρας ἑτέρους μὲν ταῖς νηστείαις >ζειν, ἑτέρους δὲ συμπόσια ἐπιτελεῖν καὶ μετὰ τὰς τοῦ πάσχα >ἄλλους μὲν ἐν ἑορταῖς καὶ ἀνέσεσιν ἐξετάζεσθαι, ἄλλους δὲ >ὡρισμέναις ἐκδίδοσθαι νηστείαις. διὰ τοῦτο γοῦν τῆς >ἐπανορθώσεως τυχεῖν καὶ πρὸς μίαν διατύπωσιν ἄγεσθαι τοῦτο >θεία πρόνοια βούλεται, ὡς ἔγωγε ἅπαντας ἡγοῦμαι συνορᾶν.

>Ὅθεν ἐπειδὴ τοῦτο οὕτως ἐπανορθοῦσθαι προσῆκεν, ὡς μηδὲν >μετὰ τῶν πατροκτόνων τε καὶ κυριοκτόνων ἐκείνων εἰναι ἡμῖν >νόν, ἔστι δὲ τάξις εὐπρεπής, ἣν ἅπασαι αἱ τῶν δυτικῶν >βρινῶν καὶ ἀρκτώων τῆς οἰκουμένης μερῶν φυλάττουσιν >ἥν τινες τῶν κατὰ τὴν ἑώαν τόπων οὐ προσίενται, ὡν ἕνεκεν >τοῦ παρόντος καλῶς ἔχειν ἅπαντες ἡγήσαντο καὶ αὐτὸς δὲ τῇ ὑμε- >τέρᾳ ἀγχινοίᾳ ἀρέσκειν ὑπεσχόμην, ἵν᾿ ὅπερ δἄν κατὰ τὴν >πόλιν Ἰταλίαν τε καὶ Ἀφρικὴν πᾶσαν Σπανίαν τε καὶ >Βρεττανίας Αἴγυπτόν τε καὶ Λιβύας Ἑλλάδα τε ὅλην Ἀσιανήν >διοίκησιν καὶ Ποντικὴν καὶ Κιλικίαν μιᾷ καὶ τῇ αὐτῇ συμφώνῳ φυ- >λάττεται γνώμῃ, ἀσμένως τοῦτο καὶ ἡ ὑμετέρα προσδέξηται >λογιζομένη ὡς οὐ μόνον πλείων ἐστὶν ὁ τῶν κατὰ τοὺς προειρη- [*](A1H V1P3 M2P1P2 (bis Ζ. 6 τοῦ)) [*](1 ἡμετέρας HSS 2 δοκεῖ P2 Thdt. cod. AF | αἰσθήσει A1HV1P3 ἤθεσι P2 ἔθεσι M2P1 = Eus. Socr. Thdt. 5 ἡμετέρας > P2 6 ἁγιωτάτου — S. 133, 20 ὠμότητα > aber zwischen τοῦ und ὑπὸ ein / und am Rand von 1. Hd. λει πει/: P2 7 βεβούληται + ἦς M2P1 = Eus. Socr. 8 μέλη] μέρη Eus. Socr. Thdt. | συνάγοιτο] διήρηται M2P1 = Eus. Socr. Thdt. 9 τῷ θείῳ > V1 12 ἐπιτελεῖν corr. aus τελεῖν H 16 ἔγωγε] ἔγω τε M2 18 ἐκείνων > V1 | εἶναι > A1HV1P3 | ἠμῖν εἶναι ~ M2P1 (vgl. Thdt.) 21 οὐ προσίενται Zusatz des Gel. 22f ἡμετέρᾳ H 23 ὑπεσχόμην ἀρέσκειν ~ M2P1 | ἵν᾿] ἥν 24 ἱσπανίαν Α1 σπανὶαν von Späterer Hd. corr. in ἱσπανίαν P3 | γαλλαία γαλίαν d. übr. HSS + καὶ A1M2P1 25 βρετανίας AHV1 βρετανίαν M2P1 | λι[ ] Α1 λιβύην HM2P1 26 συμφώνῳ > H συμφώνως M2P1)

ἴνα δὲ τὸ κεφαλαιωδέστατον συντόμως εἴπω, κοινῇ πάν- >των ἤρεσε κρίσει τὴν ἁγιωτάτην τοῦ πάσχα ἑορτὴν μιᾷ καὶ τῇ >ἡμέρᾳ συντελεῖσθαι· οὐδὲ γὰρ πρέπει ἐν τοσαύτῃ ἁγιότητι εἶναί >διαφοράν, καὶ κάλλιον ἕπεσθαι τῇ γνώμῃ ταύτῃ ἐν ᾗ >ἡμέρᾳ πλάνης καὶ ἁμαρτήματος ἐπιμιξία.