Alexias

His ita de Iohanne et Gregorio Gaura constitutis, imperator Philippopoli profectus, quae Dalmatiam Romanamque ditionem interiacent valles occupavit. cumque totas emensus esset angiistias Zygi,

[*](Β)[*](C)

quod viilgo vocant, non eqno vectus, (nani id per locinn praeruptiim et salebrusum fruticiliusfjue tectum ac fere invium non ubicjue licebat,) sed pedibus seniper incedens et snis ipse oculis dispiciens oninia, ne quid praesidio destitutum lateret, unde facile irrumpere hostos possent: fossas hic duci iussit, alibi ligneas exstrui turres et, sicubi id locus sivit, oppida e latere aut saxo aedificari, cjuorum inter se distanliam magnitudinemque ipse diraeticbatur. nonnunquam etiam ceisissimas arbores, radicibus excisas, prosterni humi iussit. ita cum hostium aditus intercliisisset, Cpolin revertitiir. ceterum opera haec ex narratione mea levior fortasse auditoribus videtur; at qiianti sudoris iiiiperatori fuerit, multi eius comites liodieque testari possunt. non muUo post imperator de Tzacha certior fit, nihil eum de priori spe remittere ob ea, quae iiii terra niarique accidissent; quin potius insignibus ornatum regiis, regem se ipsum nominare; Smyrna velut regni metrojioli facta, classem ibidem parare, qua et insulas rursus vastaret et ad iirbem usque progressus, imperio ipso, si posset, potiretur. his quoLidie nuutialis, impcrator uou socordi, uec demisso ad

ea animo osse oportere ralus, pcr aestatis quod snpercrnt tempus et per sequentem hiemem eos belli apparatus facere decrevit, non tantum consilia, spes moliminaque Tzachae irrila redderet, verum etiam ipsa Smyrna eum depeHeret et quidquid antea locorum occupaverat, ipsi eriperet. hiberno igitur tenipore praeterito, cum ridens iam ver adesset, Iohaunem Ducam fratrem Augustae, Epidamno arcessitum, magnum classis creavit diiceni. cui insuper terrestres copias attriluiit lectissimas, cum iisque Ipsuin iubet pedcstri ilinere in Tzacham prolicisci, classis autcni praefectiiram Constanlino Dalasseuo darc, qui sic oram legeret, ut ambo eodem tempore Milylenem pervenirent et terra marique bellum cum Tzacha capesserent. itaque iibi primiiin Diuras Mitylenein pervenit, ligneas turres exstruxit, undc quasi ex arce quadam fortiler cuin barbaris contendit. Tzachas Mitylenes custodiam fratri suo Galabatzae conuniserat; quem ubi tanto advcrsario haudquaquam parem cognovit, non distulit ipse Ducam

invadere. committitur proelium grave, quod nox diremit. dehine per trium mensium spatium Ducas non desiit quotidie Mitylenes muros quatere atijue cum Tzaclia acriter congredi a primo mane ad vcsperani usque. neque tamen ullum tanti laboris fructum tulit. quo imperator comperto, indigne molesteque reni ferebat. cumque reducem e castris militeni percontatus audivisset, niliil aliud loliannem quani proelia commitlere, item interrogavit, quonam diei tenqiore ista cum Tzaclia certamina inirentur. “sub solis ortum, " respondit miles. tum imperator: “utri pugnantium in ortum versus spectant?" “noster exercitus," miles ait. perspexit ille causam statim et, qua erat ingenii alacritate in excogitando eo, quod facto opus esset, litteras ad Ducam exaravit, quibus monebat, ne aciem strueret solis radiis adversis, neve unus pugnaret contra duos, solem nimirum et Tzacham ipsum; sed cum sol, superato meridiano circulo, in ocrasum vergeret, tum hostes adoriretur. militi igitur ubi litteras tradidit verbisque eadem praecepla identidem dedit, ad extremum asseveranter edi- xit: “sole in occasuni inclinanle, si pugnam cum liostibus iniverilis,

[*](Β)[*](C)

statim vincetis.“ haec Ducas per militem accepit, cumque quodvis imperatoris vel in minimis rebiis consiliuni magni semper faceret, postera luce hostibus more solito ad pugnam paratis, nemo ex Romanorum exercitu apparuit; siquidem omnes ordines quieti manebant ex praecepto imperaloris. itaque barbari, pugnam eo die desperantes, armis positis, consideiiant secure. at Ducas haud quievit. nam subvecto sole in coeli verticem, ipse ciiin toto exercitu in arinis erat; et ad occasum solis aciem instructam magno cum clamore subito admovet. sed nec Tzachas quidein imparatus erat. immo statim copiis bene armatis, pugnam iniit cum Romanis. quoniam autem ventus lum erat vehemens, ubi ad manum res venit, ingens excilatus est pulvis. cumque barbari partim adversos haberent solis radios, partim etiam pulvis, vento actus, oculis caliginem quodammodo offunderet., Romani autem fortius quam unquam instarent, victi terga verterunt. ita cum Tzachas neque oppugnationem amplius ferret, neque cominus pugnando esset, pacem petiit, hoc unum rogans, ut sibi tuto Smyr-

[*](D)[*](P. 248)

nara solvere liceret. obsequitur Ducas, et postquain duos e praecipuis satrapis obsides accepit, ut barbarus Mitylenaeos iniuria discedens ne afliceret neu queinquain secum Smyrnam aveheret, Tzaciiae, itidem obsides securi reditus poscenti, Euphorbenuin Alexandruin et Manuelcin Butumitem, viros fortissimos, tradidit. ita lide inutuo data, nec alter iam verebatur, ne abiens Tzachas molestiae quidquam Mitylenaeis inferret, et alter traiectum sibi tutum fore a Romana classe confidebat. vertimenimvero cancer recta ingredi non didicit; nec Tzachas a prava consuetudine recessit. omues eniin Mitylenaeos cum uxoribus et liberis conabatiir secum abducere. hacc dum geruntur, Dalasseuus Constanlinus, qui Roinanae classi praefuit neque dum advenerat, classe ad promontorium quoddam, ut Ducas iusserat, appulsa, ubi ista comperit, accurrit magnoque opere egit, ut m Ducas bellum cum Tzacha gerenduin sibi permitteret. verum is, iurisiurandi memor, abnuebat. cui Dalassenus instans, “nempe tu,

[*](B)[*](C)

inquit, iurasti; ego non adfiii. ergo tu quam dpclisti ficlem, inviolatam serva; at ego, qiii nec adliierim, nec iuraverim, nec quicquam eornm, quae inter vos convenere, norini, in certamen cum Tzacha descendam." iam ubi Tzachas, soluta nave, Smyrnam sine mora vela dedit, Dalassenus assecutus eum celeriter, inqietu facto, in fngam verfit. sed et Duis, reliqua eius classe, priusquam solveret, oppressa, navibns potitus est caplivosque inibi repertos a barbarorum potestate liberavit uniersos. Dalassenus autem praedatorias naves magno numero cepit, quarum vectores cum ipsis remigibus iiissit occidi. atque etiam ipse ’Jzjchas captus foret, nisi caiite proviso periculo, naviciilam ingressus, lalendo evasisset. cuin enim, quid sibi eventurum esset, praesagivisset, a continente ad promontorium quoddam Turcas iusserat in statione esse ibiqiie observare, dum atit Smyrnam pervectus esset in- rolumis, aiit liostibus obviam ractiis, nave appiilsa, ad ipsos confugisset. nec fefcllit consilitim. eo enim postquam naveni applicuit, comitantibus Tiircis, qui opperti cum crant, Sniyrnam celerrinie se re-

[*](V. 197)[*](Ρ. 249)

cepit. Dalassenus, victoria reportata redux, magno se duci iunxit. qui, idoneis praesidiis tirmata Mitylene, quando inde Daiassenus rediit, magnam Romanae classis partem segregatain adversus insulas, quas Tzaclias ditioni suae additas sat multas obtinuit, misit. ac occupata Samo aliisque nonnullis insulis, Cpolin reversus est.

Non multi dies praeterieraut, cum imperator, cognito defecisse Carycem Cretainque occupasse , Rhapsomatem autem Cyprum ingenti classe lohannem Ducam adversus utrumque misit. quem cura Carpallium pervenisse Cretenses comperissent, freti eius Carycem adoriuntur ingenti clade. ita Cretam magno duci dedunt. constitutis ibi omnibus idoneoque praesidio relicto, Ducas Cyprum versus tendit, appulsuque ibi primo Cyrenem cepit. qua re Rhapsomates comperta, valide sese in eum armavit. ac postquain Leucosia profectus, iuga collium Cyrenae imminentium occupavit, castris loca-

tis, proelium defugit, rei bellicae artisque imperatoriae plane ignarus. cum enim imparatos hostes oporteret improviso opprimi, pugnam defugit, non modo ad eam se adornaturus, ulpote qui imparatus esset, (immo optime se paraverat, ac dummodo voluisset, proeliuin illico committere poterat,) sed confligere omnino veritus, quemadmodum pueri colludentes solent, bellum tractavit, missis prae ignavia legatis, qui pollicitationum illecebris illos in partes suas traherent. atque ita, opinor, sive ob imeritima rei bellicae, (audivi enim, heri eum ac nudiustertius tractare hastam ensemque coepisse, equum autem ne conscendere quidem scivisse, aut si forte consceudisset velletqne equitare, tare, perturbatione plenum vacillasse: adeo rei militaris imperitus erat Rhapsomates,) sive igitur eam ob causam, sive repentiuo nostri exercitus adventu perculsiis, animo nnctnabat. belluin dein cum quadam desperatione aggresso non prospere res cessit. Butumites enim quosdam ex eius militibus, ad defectionem pellectos, suis copiis adianxit. postridic vero cum Rhapsomates, Ducae pngnaudi facultatem

[*](P. 250)[*](V. 198)

daturus, aciem inslructani de collibus per declive tardo gradu deduxisset, angusto iani inter utriimqne exercitum spatio, Rliapsomatis equites numero fere centuni, cirusissimis Ducam versus, veiut ad pugnandum, gnaudum, liabeuis progressi, hastarum cuspidibus conversis, ad eum transeunt. quo viso Rliajisomates, terga statim dedit, citatoque equo aufugitNemesum; ubi navigium se inventurum sperabat, quo delatus, salutem sibi pararet. instabat Manuel Rutumites fugienti, qui cum ad incitas redactus esset speque excidisset, ad montem, in altera parte silum, accessit ibique in aedem sanctae cruci ollm structam confugit. ibi Butumites, cui inseqiiendi curam Ducas commiserat, eum cepit ac, securitate data, ad magnum ducem secum abduxit. hinc omnes Leucosiam petnnt et postquam totam insulain subiectam, quantum licuit, praesidiis firmarunt, imperatori per litteras, quae acciderant, nuntiarunt. imperator, laudata ipsorum virtute, iam id sibi faciendum putavit, ut Cyprum insnlam tutam praestaret. quapropter iudlcem et peraequalorem constitnit Calliparium, viruni nobilem ac

miilla iiistitiae, abstinentiae niodestiacqno lande cominendatum. quoniam aiiteni praeterea instila, qui praesidio esset, postularet, Philocalem EiiuKitliium ducem creavit eique naves beUicas et equites tradidit, quibus Cyjiriiui terra mariqiie tiieretiir. ceterum Butiiinites Rhapsomaten et qui cuin eo defecerant inimortale, ad Ducani deduxit. dcin Cpolin revertitur.

iiactenus tle insulis Cypro et Crcta. at Tzarhas, inquicti ir animi et belii amans , quiescere noluit, sed paulo post Sinyrnaiu lortus cejjit. ac riirsus piraticas naves studiose paravit, droiiioues , iiireines, triremes aliasque id geniis leviores, in eodeiu consilio perseverans. sensit imperator, nec otiauduin cunctandiimve ratus, terrestribus eum maritiiuisque dcbellare copiis statiiit. itaque Constantinum Dalassenuin , cui classis pracfccttiram dederat, cum omiiibus copiis maritimis in Tzacham misit. ad hoc e re videbattir, stiltauiun pcr littcras iitra ciiiii concitare. quae liiinc ferme in niodiim scriplae erant. “scis, 10 bilissime sultan fililzinslhlan , sullanicii dijjnitateni hcreditario iure

P. 251[*]( ὁρίων ἀπελάσω, θεοῦ ἀρήγοντος· κηδόμενος δὲ σοῦ) [*](B)

ad te pertinere. tuus autem affinis Tzachas etiamsi in imperium Romanum se armet , imperatoris nomine assumto, tamen ista reapse simulatio est. non enim praeterit euin, quo est rerum usu ingeniique acumine, Romanorum iiiiperiuin ad se nihil pertinere, nequfc unquam fieri posse , ut regno illo potiatur. immo tibi omnes parantur insidiae. proinde nou aecjuum est eum pati, nec vero etiam remisso animo esse, sed advigilare potius, ne imperio privere tuo. ego certe istum finibus Romauae ditionis, deo opitulante, expellam; tibi timens auctor suui, ut et ijise tuendi principatus tui curam geras illumque vel pace vel , si eam respuerit, armis " his ita ab imperalore provisis, Abydum Tzachas , per continentein cum exercitu profectus, balistis omnisque generis machinis oppugnabat. naves enim piraticae ei praesto non erant , quippe nondum perfectae. Dalassenus, vir ad pericula strenue subeunda promtissimus, cum copiis recta Abydum tcndit. at sultan Clitziasthlan , accepto imperatoris nunlio.

rem statiin aggressus, in Tzacham movct copiis omnibusf sic est barbarorum ingenium ad caedein et bella jiroclive. quo adventante , cum Tzachas a terra inarique hostes videret instantes, navigium autem nusquam, (quae enim naves exstruebantur nondum perfectae nec satis copiarum haberet ad Romanum simul et affinis sui exercitus sustinendos, inopia consilii conflictabatur. cumque etiam Abydi incolas et praesidia formidaret, optimum factu putavit, sultanum adire, ignarus eorum, quae imperator adversus ipsum machinatus erat. quem ubi sultanus vidit, vultu statim ad hilaritatem composito, excepit eum comiter. et cum epulas, ut fit, instruxisset, unaque accumbens, merncius Tzacham bibere invilasset, postquam vino plenum eum vidit, eductum gladium in eius latus impulit; quo ille vulnere iacuit exanimis. tum sultanus inisit, qui cum imperatore de pace agerent. nec frustra. accepit enim conditiones imperator; foedereque rite icto, ora maritima in tranquillum rediit.

His curis imperator vix soliitus necdiim incommodis inde natis einersiis, (etenini is earuiu etiain rernni, quibiis praesens, ciiin gererentur, non intererat , solllcitudinein haud niinorem sustinehat absens,) ad aliud rursus certainen properavit. Bolcanns enim, vir et consilio et manii stremius, qui Dalmatiae dilionem oblinejjat, post alterum a Scytharum interitu anniim suis finibus egressus, finilimas urbes regionesque iufestavit atque ipsuin Lipenium igne deievit. ea nequaquam tolerabilia imperator ratus, coiitractis idoneis copiis, in Serbos jnovit rectaque Lipeniuni pctiit, (ojjpidulum id est sub Zygum monteni situm, qui Dalinatas a nostris discludit,) ut cuin Ijolcano, si torte, acriter confligeret ac, deo victoriani annuente, tum Lipenium tum reliqua loca onmia in pristinum statum restiliieret. verum Polcanus, adventu imperatoris cognito, Spiientzanium inde se conlulit. est id oppidinn exiguura, supra Zygiiin, qiiod diximus , in ipsis Romaniae Dalinatiaeque confiniis situui. sed quuin Scopia veuisset iniperator, uiissis legatis, Bol-

canus de pace egit omnemqne malorum culpam in Romanos duces derivavit, qui excursionibus crebris ultra fines suos factis, hand parnam calamitatem Serbiae attulissent. addebat se nihil eiusmodi posthac ausurum, sed simulac domum rediisset, obsides missurum ex consanguineis suis, nec ultra limites amplius egressurum. his imperator annuit; relictisque illic, qui destructa oppida reficerent obsidesque reciperent, ciperent, ipse Cpolin est reversus. neque tamen Bolcanus obsides petentibus dedit, sed diem de die distulit. tandem, anno nondum pracferito, rursus finibus excessit, Romanam ditionem vastaturus. ac licet crebris imperator litteris eum ad foederum pactorumque memoriam excilaret , tamen conventis stare noluit. itaque imperator lohannem, sebastocratoris fratris sui filium, adversus eum misit iusto militum numero. is, quippe inexpertus belli et pugnandi cupiditate iuveniliter ardens, amne prope Lipenium sub Zygum montem ex adversu Sphentzanio caslra posuit. neque hoc latuit Bolcanum,

qui riirsiis de pace etiain ciim illo egit, obsides, quos ante Promisisset, redditiiruni se pollicens pacenique cum Romanis integram in posterum servaturum. verum liaec mera tantura promissa; aggredi necopinantem parabat. iamque Bolcano adversus lohannem proficiscente, monachus quidam praecurrens rem Iohanni iam adveutare affirmat. quem ille cum stomacho facessere abs se iussit, ut mendacem ac fraudulentum; sed mox fidem nuntio res ipsa addidit. Bolcanus enim per noctera invadens, plerosque militum in ipsis castris concidit ; alios trepida ruentes fuga fluminis infra labentis undae hauserunt. qui autein fortiore erant animo, tabernaculo lohannis occupato, strenue pugnantes locum vix obtinebant. sic dissipatis maximam partem Romanis, Bolcanus cum suis reversus, supra Zygum ad Sphentzanium constitit. quos conspicati, qui cum Iohanne erant, cum numero essent exiguo nec tantis hostium copiis pares, trans flumeu recedeudi consilium ceperunt. quo faclo, Lipenium perveniut, duodecim fere stadia inde distans. cumque plerisque amis-

sis, Iohannes amplius resistere non posset, viain Cpolin versus ingressus cst. tum aucta Bolcanus confidentia , tanquam nemine, qui prohiberet, reliquo, ex finitimis oppidis pagisque praedas egit. ac Scopiorum quidem agrum suburbanum igni ferroque vastavit; neque ibi subslitit; sed usque ad Polobum Braneasque progressus, cuncta latrociniis inlestavit, praedaque onustus domum rediit.

Haec cum imperator comperisset, non amplius ferenda dnxit, sed extemplo rursus ad bellum se accinxit, nihil prorsus, ut quondam Alexander, indigens Timotheo tibicine , qui orthium modularetur. postquam igitur et se et reliquos, qui praesto tum erant, armis instruxit, recta in Dalmatiam contendit, ut tum caslella repararet destructa atque in integrum restitueret, tum iniurias multo gravius reponeret. Cpoli igitur profeclus Daphnutium, (oppidum id vetus est, ab urbe quadraginta stadiis dissitum,) ibi substitit, qui nondum adnvenerant e consanguineis, oppericns. co postridie se contulit Nice-

phorus Diogenes, qui cum ira arrogantiaque plenus esset, quasi vulpina pelle induts, veterem gratiam vultu referebat ac liberaliter imperatore uti simulabat. tabernaculum non solito intervallo, a cubiculo regio, verum proxime eum locum posuit, unde ad imperatorem aditus erat. id ubi vidit Manuel Philocales, quasi fulmine ictus, (quippe compertum habebat, quid ille pararet,) illico obstupuit; mox revocato, ut potuit, animo, imperatorem adiens, “hoc, inquit, consilium mihi non expers fraudis videtur ; sed vereor , ne quid mali per noctem contra maiestatem tiiam moliatur. quare conveniam eum efficiamque, ut inde se amoveat." at ille, iniperterrito plane animo sivit id fieri. Philocali autern instantius flagitanti, “desine, inquit; non enim oportet nos odii praotextum ei dare ; si quid molitur, deus hominesque sciant illum in culpa esse." discessit Philocales complodens manus et imperatorem temerilatis incusans. non multo post imperalore cum ipsa Augusta secure dormiente, circiter mediam noctis custodiam, ascendit Diogenes in cubiculum, ensem sub

ala geslans, atque ipso in limine stetit. etenim hic impcralor ita decumbere solebat, nt nefjue fores clauderentur cubiculi, nec ulla extra excubaret custodia. caeterum cacterum Nicephorum a perpetrando scelcre divina quaedam vis tum avertit. cum cnim ancillam viderct, cui ventuli facicndi culicesfjue ab imperatorum facie abigendi negotium erat, extemplo tremor occupat artus pallorque eins capit genas, ut cum poeta loquar, caede in crastinum diem prolata. nec vero imperatorem quicquam eorum, quae Nicephorus aperte machinatus erat, late bat; statim enim ancilla expergefacto, quid accidisset, narravit. itinere taincn postridie continuato, dissimulavit se id nossc, quanquam ita se gessit, ut et a Nicephoro sibi cavcret, ncc ullam offensionis causam probabilem ei daret. itaque cum in fines Serrarum ventum esset rogassetque impcratorem Constautinus Ducas Porphyrogenilus, qui itineris comes eral, ut ad villam suain diverleret peramoenam aquisque abundantem salubribus atque ita amplam, ut commondum imperatori hospitium esset, (Pentegostis huic nomen erat,) imperator roganti obsecutus, ibi diverlit. sed ne postridie quidem, cum in viam

se tlare vellet, idPorphyrogenitus sivit; immo petiit, ut diutius etiam ibi maneret, quo recrearet se ab itinere pulvereraque abstergeret lavando. quippe lautitiarum apparatus iam provisus ab eo erat. quare iterum iniperator precibus Porphyrogeniti cessit. cum autem Nicephorus Diogenes eum e balneo prodisse comperisset, quonlam regnum dudum affectans illius interimendi tempus aucupabalur, acinace cinctus ingreditur, tanquam e venatione, ut solebat, rediens. quem ut vidit Taticius, consiliorum eius haud ignarus , repulit hisce verbis: “quid insolenter sic cum telo intras? tempus balnei est, non itineris, nec venationis aut " ille re infecta se subduxit. quia autem iam deprehensus sibi videbatiir, (tanta enim conscientiae vis est,) fuga salutem quaerere parabat atque in villas imperatricis Mariae, quae ad CliristopoUn erant, vel Pernicuin vel Peritzum discedere, unde pro re nata rursiis sibi prospiceret. liunc enim iain ante sibi adiunxerat Maria imperatrix, quod is coniugis nuper regnantis Michaelis Ducae frater erat , eadem cum illo matre natus, sed patribus diversis.

ceterum imperator tridtio post inde proficiscitur. Constantinum autem ibi, ut otio frueretur, reliquit, tenero timens adolescenti, qui tum primum domo in bellum profectus erat. unicus enim matris erat filius, quem etiam imperator ipse non minus, quain filium, carum habebat.

Verum, ut ordine narratio procedat, Nicephori Diogenis memoria ab ipsis originibus repetenda est. pater eius Romanus quoiuodo ad imperrium sit evectus quemque exitum habuerit, a variis scriptoribus traditum est; unde historiam eius cognoscere, qui volet, poterit. hoc unum monebo, decedentem euin duos reliquisse filios, Leonem et Nicephorum, quos imperator Aiexius initio imperii sui privatos ex imperatoribus invenit. etenim cum Michael, frater ipsorum, rerum potitus esset, et rubris calceis et diadeiuate ipsis interdixerat; quin etaim exsuiare eos cum matre Eudocia imperatrice in monasterio Cyperudae iusserat. movit Alexii misericordiam tum tristis iuvenum casus, tum quod eos vide-

ret forma ac robore corporis ceteris praestantes. ambo malas prima flavescebant lanugine; statura erant procera et magnitiidine ad amussim pares, ipso iuventutis flore; vultus ipse fortitudinem generositatemque animi tam aperte prodebat, ut nisi qui odio obcaecatus esset, leonis catuloruin instar eos baberet. cumque praeterea imperator, bomo et mentis acie pollens ad cernendum verum, nec pravis impeditus peditus affectibus, quominus iustum aequa conscientiae lance pensitaret, id quoque reputasset, quanto ex fastigio rerum iuvenes cecidisseut, eos velut proprios lilios amplexabatur, et verbis et re amorem curamque ipsis probans. quanquam invidia non desinebat tela in eos iaculari. sed quo plures imperatoris iram adversus eos concitare studebant, tanto ipse maiori eosdem praesidio dignabatur, cum blando semper vultu iuvenes exciperet iisque quasi superbiret et rationibus ipsorum omni modo prospiceret. alius fortasse suspectos illos babuisset omnibusque artibus de medio lollere iam ab ipso initio studuisset; at liic imperator, contemtis delatorum calumniis, eximie caros babebat. ac matrem quidem eorum Eudociain et douis prosequebatur et nulla hono-

ris parle, qui imperatricibus dcbelur, defraudabat; Nicephoro autem ipsi principatum insulae Cretae prorium dedit. ita quidem imperator. iuvenum autem alter, Leo, bona indole ingenuoque praeditus auinio, cum imperatoris in se caritalem perspiceret, sorte contentus erat fortunaque, qua utebatur, acquiescebat, secudum illud: “quae lihi Sparta obtigit, eam orua." sed Nicephoriis, natura impotcns ct iracundus, consilia adversus imperatorem agitare tyrannidemque affectare non dcsistchat. consilium tamen celabat. tandein rcm iain aggediens, familiariter cum quibusdam colloquebatur. id continuo palam factum est; unde res brevi ad imperatoris quoque notitiam pervcnit. verum ille, nova quadam usus ratione, postquam suo quemque tempore arcessivit, non indicavit quidem, quod audiverat, sed salubria dcdit consilia et quae res postulare videbatur, admonuit. et quo certiorem conspirationis connitionem nactus erat, eo liberallius cum iis agchat; ita sibi eos conciliare studens. sed Aethiops non albescit. mansit enim idem Nicephorus et contagione, quoscunque

[*](D)[*](V. 204)[*](P. 258)

accedebat, contaminavit, alios iuramentis sibi adiungens, alios promissis. sis. vulgus quidem militum, non tantum operae dedit, ut pelliceret: iam enim omnes in ipsura se inclinabant: sed totus in eo erat, ut civitatis principes, tam exercitus duces quam qui in senatu plurimum auctoritate pollebant, omni cura sibi devinciret. habebat enim mentem ancipiti gladio acutiorem, constantem autem minime, praeterquam quod tyrannidis occupandae tenax esset. dulcis sermone, consuctudine comis, modestiae se plerumque specie tanquam pelle vulpina tegebat, sed idem non raro iracundus, ut leo, apparebat. corporis robore Gigantibus parem se gloriabatur, triticeus color oris, latum pectus. totis humcris eminebat supra eos qui tunc erant homines. iam vero cum vel pila luderet, vel equitaret, vel iaculum mitteret, vel hastam quateret, vel equestris pugnae specimen daret, admirationi spectantibus erat, qui tantum non attoniti adstabant. ea res maiorem etiam multitutlinis favorem ipsi conciliavit. ac tam prospere inceptum succedebat, ut ipsum imperatoris ob ductam sororem rem aflinem, Michaelem Taronitam, panliypersebasti dignitate ornatum, in partes snas traheret.

Sed redeundum est, unde deflexit narratio. imperator igitur, igitur, ex quo Diogenis adversus se odium perspexit, inde animo repetens,

[*](Β)[*](C)

cum repularet, quemadmodum ab ipso imperii sui initio se erga utrumque adolescentem gessisset quantamque iis tot annis benevolentiam curamque praestitisset, licet nihil ista profccissent ad deliniendum Nicephori aniuium, consilii inopia alFectus est. ad lioc consideravit, ut Nicepliorus post irritum caedis consilium rursus ad se irrupisset, ut repulsus essct a Taticio; cumque intellexisset, illura cruentum ferrum acuentem insonti sanguine manus pollutum properare, ct qui insidiis modo noctuque ipsius vitam appetivisset, eundem iam aperte caedem festinare, inter varia fluctuabat consilia. noluit quidem gravius aliquid de Diogene statuere ob eximium, quo bomiuem prosequebatur, amorem. tamen cum omnia secum perpenderet universa 'et quo evasurum esset malum, quoniam vitae periculum sibi imminens cognovit, timore perculsns, Nicephorum comprehendendum statuit. is fugam, quam meditabatur, parans ac noctu Christopolin versus contendere cupiens, misit sub vesperam ad Constantinum Porphyrogenitum, ut sibi equum celerem, qucm imperator ei dedcrat, coucederet. at hic renuit, dicens, non posse se tale impcratoris mu-

nus eodem, quo accepisset, die alteri donare. postridie autem imperatore inceptum iter continuante, etiam Diogenes sequitur, a divino numino, quod hominum cogitationes pervertit et gcntium consilia irrita reddit, in perniciem datus. cum enim fugam cogitaret, tamen, iit sunt dei consilia, horam ex hora trahebat. itaque dum prope Serras, ubi et ipse imperator erat, commoratur, eadem quidem consilia agitabat, utpote qui iam deprehensus esset futuraque timeret. imperator autem arcessivit fratrem suum Adrianum, magnum domesticum, illa ipsa vespera, qua magni martyris Theodori celebrabatur memoria; cumque rursus huic, qui nec ca ignoravit, quae antea acciderant, exposuisset, ut gladio armatus introisset, ut ab ostio repulsus esset, ut consilim dudum agitatum, si posset, exsequi properaret, domestico mandavit, evocaret Diogenem in suum tabernaculum eique blandis verbis et promissionibus omnis genoris persuadere niteretur, ut omnia aperiret consilia; quorum si nihil celasset omnesque etiam coniurationis socios edidisset, impunitalem et criminum in posterum oblivionem polliceretur. Adrianus sollicitudine plenus,

tamen quod iussus est, exsequitur. verum nec minando, nec pollicendo, nec suatlendo Dioyenes adduci poluit, ut vel minimam consiliorum partem detegeret. quid postea? magno domestico, qui bene nosset, quo malorum Dioqenes rueret, gravem ea res doiorem attulit. siquidein Diogenes sororem germanam natu minimam ei in matrimonio collocaverat. quapropter etiam lacrimis eum obsecrare non desiit. nihil tamen quidquam profecit, etsi veteris memoriae recordationem repeteret. ludenle enim aliquaudo iniperatore pila in magni palatii area, barharus (piidam ah Armeniis et Turcis oriundus, gladio sub vestibus ahdito, cum illum frenis adductis a ceteris sociis, quo equo anhelanli respirandi spatium daret, segregasse se animadvertisset, accidit ad pedes imperatoris, petentis specie. is, equo stalim retento, conversus ad eum percontatur, quid vellet. tum ille, qui sicarius potius quam mendicus eral, submissa manu gladium e vagina educere parabat. cumque, semel itenimque facto conatu, frustra esset, mendaci verborum supplicatione, humi prostralus, veniam orabat. imperatori ad eum convcrso percunctantique, cuius rei pe-

leret veniam, gladium isle vaginae affixum monstravit; simul pectus tundens reique miraculo perculsus exclamavit: "nunc te verum dei servum cognovi, nunc deum maximum tueri te hisce oculis vidi; etenini cum huc advenissem, ut ensem hunc, ad tuam caedem paratum, iu viscera tua conderem, semel iterumque ac tertio eum stricturus, neutiquam manui meae parentem habui." imperator, quasi nihil eiusniodi audiisset, eodem habitu imperterritus stetit. concurrunt repente omnes, alii rei cognoscendae cupidi, parlim admiratioue affecli. qui benevolentiore erga imperatorem animo eraut, eliam discorpere istum aggrediebantur; verum ipse nutu manuque ac multis minis inceptum repressit. quid postea ? omnino venia sicario statim datur, nec solum venia, sed larga etiam rnunera; ad hoc libertas concessa , ac licet complures enixe flagitareut, ut sicarius urbe pelleretur, tamen non obsecutus ille, "nisi, inquit, dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui cnstodit eam. proinde ad denm precemur oportet, nostram inde expetentes salutem " susurrabant tum nonnulli, Dioge-

ne haud inscio hominem aggressum esse caedem. at Aagtistiis, sermonibus hisce spretis, graviter eliam succensebat, eo usque illum perferens, ut licet ipsum iugulum admoto mucrone peteret, tamen id simularet. his igitur in memoriam revocalis, cum magnus domesticus animum Diogenis flectere non possct, reversus imporatori rontumaciam eius renuntiavit et quod negando omnino perstarel, etsi multum (??)e, le, ut aiebat, admonitus.

Tum imperator accersitum Muzacen cum armatis praesto esse iubet et Diogenem ex tabernaculo magni domestici in suum ipsius transferre ibique ciistodire, nullis tamen adgibits vinculis aliave contumelia. fecit ille extemplo, quod imperatum erat, comprehensumque in tabernaculum suum abduxit. ubi vero per totam noctem adhortando et admonendo non solum eum non movit, venim etiam insolenter tractatum se vidil, ira incensus, quae non erat iussiis, facere properavit. etenim decrevit tormentis eum exquirere; cumque iam exquireret Diogenesque ad primum do-

loris sensum omnia fassurum se esse polliceretur, statim remissis fidiculis, scriba atlvocatur, stilo instructus. Gregorius is erat Camaterus, qui nuper imperatori ab epistolis factus erat. Diogenes omnia confessus est ac ne caedem quidem reticuit. mane igitur Muzaces, quibus confessiones iliius perscriptae erant, tabulas et quas indagaverat litteras, a quibusdam ad Diogenem datas, ex cjuibus apparebat, imperatricem quoque Mariam defectionem Diogenis non ignorasse, sed caedis tamen consilium minime probasse, quin etiam operam dedisse, ut eum non a caede tantum, sed ab ipso consilio revocaret, haec igitur scripta imperatori delert. quae cum is legisset, magna alfectus est sollicitudine. quippe plures, quam suspicatus erat, litteris consignatos reperit, et eos quidem principes civitatis omnes. Diogenes enim non aihnodum studuit demerendae multitudini, cuius egregiam erga se voluntatem studiuinque dudiun nosset, sed quidquid castrensis atque urbanae nobilitatis erat, conciliare sibi nitebatur. imperator. quae quidein imperatricem Mariam attinebant, sempiterno silentio premi voluit; ac sane nihil quidquam eorum se scire assimulavit ob amicitiae focdus, quod inierat cum illa, antequam imperii potitus esset.

[*](D)[*](Ρ. 262)

quod autem vulgo ferebatur, Diogenis coniurationem a filio eiusdem Mariae Constantino Porphyrogenito, imperii insignibus ornato, detectam esse iinperalori, id secus erat. ab ipsis enim Diogenis familiaribus consilia eius paulatim erant divulgata. ceterum cum Diogenes, sccleris compertus, in custodiam iam dalus esset atque exsilio multatus, qui uondum capli erant coniurationis participes, quoniam in suspiciouem se venissse intclliscbaiit, conturbabantur metu nec, quid agerent, habebant. quos ubi imperatoris familiares ita anxios animi sollictosque viderunt, ipsi difficultatibus circumventi sibi videbantur, cum in summas anguslias imperatorem adductum cospicerent, quippe cuius salus, imminente periculo, paucorum tantum praesidio niteretur. atque hic animo reputans omnia inde ab initio et quolies Diogenes, insidiis sibi structis, diviuo numine frustratus, vitam suam ferro appetivissct, magno cogitationum aestu fluctuabat. tandem, multum re secum dclibcrata, cum senatus exercitusque principes omnes Diogcnis blauditiis corruplos nosset, destitusque esset copiis, quibus tot custodiendos traderet, nec vero etiam multitudinem in-

gentem poena afficere vellet, Diogenem et Cecaumenum Catacalonem coniurationis auctores Caesaropolim mittendos ibique in custodia citra noxam habendos statuit, quamquam omnes, ut excaecari eos iuberet, suadebant. quipped amantissimus erat Diogenis eademque, qua antea, cura eum prosequebatur. relegavit quoque sororis suae coniugem, Michaelem Taronitam et * * * *, bonaque eorum publicavit. reliquos e re videbatur ne in examen quidem vocare, sed ignoscendo potius sibi conciliare. sub vesperam igitur Diogenes Caesaropolim et alii alio, quo relegate erant, perrexere; ceterorum nemo loco summotus est, sed eodem omnes statu mansere.

In hac tanta difficultate rerum imperator convocare postridie concionem et quae sibi viderentur, exseque cogitabat. quicunque cupiebant ex cognatis affinibusque, et quotquot paterni ministr aderant, viri fortes nc minus acres in coniiciendis futuris, quam in iis, quae usui erant, exsequendis promtissime: hi igitur metuebant, ne postridie, multitudine confluente, nonnulli eum adorti in ipso solio

[*](D)[*](Ρ. 263)[*](V. 208)[*](Β)

concidcreiit, gladios fortasse vestibus tegentes, sicut ille, qui quondam mendici habitu ludentem eum pila adierat. cui rei cum non aliter occurri posset, quam si omnium spes, in Diogene posita, ita praecideretur, ut etini clam excaecatum esse in vulgus spargerent, miserunt, que hoc omnibus secreto renuntiarent, quamquam id ne in mentem quidem imperatori venerat. etsi is tune quidem rumor erat merus, tamen in rem mox evasit, ut narratio infra docebit. lucc igitur orta, quotquot ex imperatoris familiaribus Diogenis scelere selere non erant, atque ipsi illi ad imperatorum praesidium olim constituti milites, ad regium lahernaciiliim priiiii lciidiint, ensibus partim, parlim hastis armali, alii rhompliaeas ferreas magno pondere humeris gestantes, nec procul procul imperatorio solio lunata acie turmatim consistunt imperatoremque quasi cingunt, strenui omens et, si non tela, cerle animos exacuentes. quidquid sanguinis aut affinitatis necessitudine eum contingebat,, proxime solium stahat utrimque; a dextra laevaque ceteri collocati erant milites. imperator in throno terribilis adspectu sedebat, non regio magis quam militari ornatu, nec admodum

excelsus, ut statura haud procera erat. quaraquam auro erat solium circumdatum, et ipse supereminebat capite. supercilia eius contracta erant, geuae ob animi contentionem solito rubicundiores, oculi ia cogitatione defixi animumque consiliorum plenum prodentes. concurrebant cuncti pariter conterriti et prae metu tantum non exanimes, quippe qui partim conscieutia aculeo acrius pungerentur, partim novam timerent suspiciouem. nec ulla vox a quoquam audiebatur, sed pavidi stabant, intentis in tabernaculi portae custodem oculis. erat is Taticius, vir et cousllio prudeus et manu strcnuus: quem cum nutu iussisset imperator eos, qui foris essent, iutro admittere, intrandi iis continuo potestatem dedit. illi, quautumvis tiepidi, tamen introiere, confuso vullu et pede cunctabundo. mox ordine collocati, quid futuram esset, exspectabant animo anxio, tanquam de vita periclitaturi. nec vero impcrator ipse plaue vacuus erat metu, (humaaitus dico.

[*](Ρ. 264)[*](Β)[*](V. 209)

sine fuluciae respectu, qua in deo acquiescere solebat,) verebatur enim a multitudine omnis generis, ne quid gravius contra sc moliretur. tamen cum se animo obfirmasset semelque periculum subisset, verba facere hune in modum coepit, dum illi ipsis piscibus mutiores adstant, tanquam linguis excisis. “scitis, inquit, nulla unquam in re laesum esse a me Diogenem. non enim ego patrein eius imperio privavi, sed alius, nec omnino iniqui eum eum moleative quicquam feci ; immo imperio dei voluntate ad me translato, non modo ipsum eiusque fratrem Leonem eodem in statu manere sivi, verum etiam paterno amore, acsi filii essent mei, amplexus sum. Nicephorum autem, saepius in insidiis mihi struendis dcpreiiensum, nunquam non venia donavi, et cum parum ad bonam frugem proficeret, sustinui tamen plaeraque ab eo scelerate suscepta negligere, commune in istain familiam odium reputans. quamquam nihil eorum, quae bene illi feci, subdolum eius animum frangere potuit, scd pro his omnibus ipse mihi nccem inferre " ad haec cuncti nolle se alium principem clamabant, etsi plerique non ita sentiebant, sed adulabautur

[*](D)[*](p. 265)

tantum, quo praesens pericnluni effugerent. imperator vero, hac opportunitate usus, gratiam se facere plerisque criminis dixit, quod coniurationis principes essilio damnati iam essent. ibi tum ingeus oritur tumultus, qualem nemo eoruni, qui tum aderant atque etiamnum superstites sunt, audire se meminit, aliis quidem laudantibus imperatorem ac propter patientiam clementiamque admirantibus, aliis exsules lacerantibus morteque dignos contendentibus, ut hominum mos est. quem euim hodie beatum praedicant, cui pompam faciunt, quem omni prosequuntur honore, simulac vitae sortem conversam viderint, nullo pudore prohibentur, quominus contraria omnia faciant. imperator, nutu silentio indicto, “non decet, inquit, tumultuari et propositam causam interrumpere. ego enim, ut dixi, ceteros omnes indulgentia dignatus, erga vos rursus, qualis antoa, ero." interea dum hi venia donantur, consilii illius auctores, imperatore invito, mittunt, qui Diogeni oculos eruereut. eodem supplicio et Cecaumenum Catacalonem, quippe eius participem consiliorum, affecerunt. dies erat princi-

pum Apostolorum memorlae sacratus. atqne liaec quidem fama ex illo tempore etiamnunc teuet. utrum etiam imperator, edoctus ab illis, assenserit, an totum ipsius fuerit consilium, deus sciverit: ego certe ea de re nihil prorsus halieo comperti.

Tali modo a Diogene insidiae structae erant imperatori, quem mirum in modum invicta summi numinis vis ex praesenti periculo eripnit. ipse oh ea, quae sibi accideraut, nihiio deinissiore erat animo, sed vel sic recta in Dalmatiam contendit. quem ubi Bolcanus Lipenium advenisse cognovit, quoniam Romanorum aciem omnemque bellicum apparatum ne intiieri quidein contra sustinuit, slatim lepatos de pace misit, pollicens se et proinissos obsides redditurum et ab omni deinceps iniuria temperaturum. accepit perlibemter barbarum imperator, bellum exosus civile ; quanqnam enim Dalmatae, Christiani tamen erant. ille statim magna fiducia se ad cum confert, comitantibus cognatis zupanorumque electis. ac lubenti animo cdisides imperatori tradidit consobrinorum suorum filios, unum Uresin uomine, alterum Stephanum Bolcanum, praeterea alios, nu-

[*](D)[*](P. 266)[*](B)

mero viginti. neque euim alia conditione pacisci ei in posterum licuit. at imperator, quae bello armisque armisque soient, pace consecutus, in urbeni rediit. Dioijeuis aulem rebus non desiit consulere eiusque casum lacrimis et gemitu prosequi. ac niagnam omnino benevolenilam homini praestitit consolarique eum studuit et pleraque bona, quibus multatus erat, eidera restituit. at Diogenes, aegritudini iudnlgens. urbanae vitae odio iu praediis suis degebat et in veterum scriplis omne studium coliocabat, aliis ei praelegentibus. eteniui luminibus privatus, alienis ad legendura utebatur oculis. atque bic vir tanto erat ingeuio, ut, cum caecus esset, taraen ea facile perspiceret, quae oculis praediti vix perspiciunt. universuui exinde disciplinarum orbem emensus est atque ad ipsani, quod raaxirae mirere, geometriam illara accessit, duce philosopho quodara, quem sibi ex solida materia figuras efformare iussit. manuum enira contrectatione omnia geometriae theoremata atque figuras coinprehendebat, sicut Didymus ille, qui oculis captus iugenii quadam vi summam artis musicae et geo-

nietriae nactus est scientiam; quamquam is quidem ex harum rerum cognitione in absurdam haeresin incidit, cum mentem eius obcaecaret siipcrbia, quemadmodum morbus oculos. scio haec audientibns mira visum iri. ego vero Diogeneni et vidi et admirata sum et de eiusmodi rebus dissserentem audivi; cumque ipsa in co genere non plane rudis essem, accuratam eum theorematum cognitionem habere inlellexi. quamvis aiitem litleris vacaret, a veteri tamen in imperatorem odio non destilit, sed gliscentem seniper tyrannidis cogitationnem habuit; quin etiam nounullow rursus clandestini huius consilii participes fecil. e quibus unus rem ad imperatorem detulit, qui Diogenem arcessivit eumque et de iis, quae ipse moliretur, et de coniurationis sociis interrogavit. atque hic omnia quaotocius confessus, veniam statim impetravit.