Alexias

I. Imperator ubi didicit, Scytharum duces selectam copiarum partem adversus Choerobacchos misisse, earumque iamiam instare ut erat alacer atque in subitis etiam periculis nunquam non paratum se praebens, licet septimum nondum diem in regia transe

[*](Β)[*](C)

gisset otiose, nec lavatione usus esset, nec pulverem bello collectum excussisset, tamen e vestigio et praesidiarios urbis milites et quicunque recens conscripti erant, convocat numero fere quingentos; quos cum nocte armasset tota, circa diluculum exit. tum demum adverus Scythas se proficisci palam ostendit, missis, qui cognatis afliniusque suis et ceteris, qui nobili loco nati militiae erant adscripti, (erat autem feria sexta ante dominicam carnisprivii,) haec nuntiarent: “equidem ego de repentina Scytharum in Choerobacchos certior factus, eo iam proficiscor; vos tyrophagi hebdomade um copiis auxilio mihi veniatis; quod enim temporis inter carnisprivii feriam sextam et secundam tyrophagi interest, id ad quietem vobis indulgeo paullulam, ne severior atque importunus " itaque ilie recta Choerobacchos lendit, ingressusque oppidum obserat, clavesque ipse sumit. dein quos habuit fidos famulos, omnes in muri puinnis disposuit, cohortatus, ut segniter ne agerent, sed intente circumspiciendo caverent, ne quis civium muro ascenso colloquia cum

Scythis sereret. oriente sole exspectatae Scytharum turmae collem muro Choerobacchorum adiacentem occupant. ex quibus ad sex selecti, pabulatum in omnem circa regionem excurrerunt, usque ad Decaton locum, decem fere stadia ab urbe distantem, unde etiam nomen traxit. ceteri in eo, quod dixi, iugo remanserunt. imperator, conscensis murorum pinnis, campos collesque lustrabat oculis, si forte et aliae Scytharum copiae adessent dispositisve insidiis eum eum, qui aggressurus esset, capere in animo haberent. tale quid ubi non animadvertit, (secunda diei hora Scylhas vidit, nihil minus quam pugnam cogitantes, cibo se atque quieti dedere,) cum ingenti multitudine acie decernere non ausus, lurpe existimabat, si omni late regione direpta, ipsis regiae urbis moenibus appropinquarent, praesertim cum ipse ad arceadas eorum incursiones inde egressus esset. con-

[*](V. 176) μένος, ἔφη· “o[*](C)[*](D)[*](Ρ. 223)

vocatis igitur militibus, animum eorum exploraturus, “non decet, inquit, despondere animum, conspecta mullitadine Scytharum, sed deo confidentes, pugnam committere; modo in eadem omnes sententia simus, certo spero, fore ut funditus eos vincamus." ad ea illi renuereque. tum imperator etiam maiorem suis iniecit metum, ac periculo eos excitans, “ad pabulandum, inquit, qui egressi sunt, si redierint, seque cum his, qui adsunt, coniunxerint, certum sane praesensque periculum erit. nam aut expugnabunt castellum, nobisque mors erit parata, aut pro nihilo nos putantes, ad ipsa urbis moenia accedent atque ab aditu nos intercludent, portis circumsessis. quare nil restat, nisi ut exdperiamur ultima et fortiter moriamur. ego certe iam egredior, et qui volet, praecurrentem me et in medios Scythas irruentem sequatur; quicunque id non potestis ant non vultis, nec porta egrediamini." itaque extemplo porta, quae ad lacum armatus exit, murosque celeriter praetergressus, postquam paullulum declinavit, a tergo iugum conscendit. nam ad apertum cum

[*](Β)[*](C)

Scythis proelium suos secuturos se non esse intellexerat. primus ipse stricto gladio in raedios Scythas invehitur, et qui primus sibi obviam fit, prosternit; nec qui eum sequebantur milites, non omittunt pugnare. quo factum est, ut plerosque caederent, nonnuUos etiam caperent. dein ut solebat dolos intendere, Scytharuin vestibus suos induit, equosque Scythicos conscendere iussit; suorum equos et signa militaria una cum praecisis capitibus Scytharum hominibus certis asportanda in oppidum tradidit, dato negotio, ut se ibi praestolarentur. haec postquam ita conslituit, ipse cum siguis Scytharum militibusque, Scythicas indutis vestes, ad amnem prope a Choerobacchis descendit, qua traiecturos putabat Scythas istos a pabulando revertentes. qui cum hos ibi stantes conspicerent, Scythas et ipsos esse rati, incatile incurrunt: pars trucidantur, alii capiuntur.

Sub vesperam (erat autem sabbatum) cum captivis revertitur Choerobacchos, ubi posterum diem commoratur. illucescente altero die

oppido egressus, bifariam divisis copiis, in primo agmine locat eos, qui Scytharum signa tenehant ; quos sequebantur captivi Scytharum, ab indigenis quisque ducti; capita atitem praecisa Scytharum alios rursus hastis fixa gestare sicque viam ingredi iussit. modico post hos intervallo ipse eum suis signisque Romanorum usitatis agmen claudebat. carnisprivii autem dominica Palaeologus, ut erat ad bellum impiger, ante ceteros Byzantio exierat; cumque celeritalem Scytharum probe nosset, non sine cura iter faciebat. ilaque aliquot ex famulis, quos comites habebat, intervallo praecedere, et canipos saltusque et vias circumspicere iussit, ut, si forte Scytharum aliqui apparerent, statim reversi nuntiarent. tali modo iter facientes, ubi in planitie, quae Dimylia vocatur, illos Scytharum vestibus indulos milites Scytharumque signa conspexerunt, reversi Scythas iam advenire edixerunt. Palaeologo e vestigio arma expediente, statim alter adest nuntius, qui affirmat, hos, qui Scythae viderentur, internallo modico, Ro-

[*](B)[*](C)[*](D)

manorum subsequi signa et milites properantes. quod qui nuntiabant, partim assecuti errant rem, partim aberrarunt. nam id quod sequebatur agmen, ut habitu et specie, ita re ipsa Romanum erat, et imperator id ductabat; qui vero praeibant milites, ii quidem omnes Romani errant, sed verstibus induti Scytharum, quoniam partim eodem incedebant habitu, quo se imperatoris iussu ornaverant, cum Scytharum speciem ementiti verso Scythas fallerent, ut supra exposuimus; partim etiam imperator tum Scythico ornatu abutebatur ad fallendos nostros eludendosque, ut qui istis occurrent, perterrefierent, in Scythas sese incidisse rati, simulque militarem iis sine priculo moveret iocum, terrore mixtum. nam priusquam timerent aperte, animum rentibus terrorem iniecit. ac certeros quidem pavor invasit propter ea, quae simulate erant; Palaeologus autem, qui omnes rerum usu superaret Alexiumque in fingendis dolis sagacissimum cognosset, intellexit statim, fraudem hac Alexii esse, animumque et ipse receipt, et ceteros confimavit. iam vero etiam consanguineorum af-

finiumque turba omnis, quae remanserat, nrhe exibaf, imperatorem ex pacto, ut sibi vidchatur, propere secuta. quippe adventus eorum post carnisprivium, quemadmodum supra diximus, tyrophagi hebdomade constitutus fuerat. sed priusquam urbe egressi essent, imperator victor iam revertitur; atque in ipso reditn obviam ei facti, non persuasissent sibi, imperatorem ipsum victorem esse, tam brevi partis tropaeis, nisi Scytharum capita hastis infixa conspexissent, ceterosque, qui ferro nondum occiderant, vinctos et manus post tergaligatos, alium post alium duci trahique. nam ceieritas expeditionis movit admirationem; praeterquam quod Georgium Palaeologum comperi, (nam qui praesentes tum erant, mihi enarrarunt,) conquestum esse, seque ipsum vituperasse, quod sero urbe profectus esset, neque bello una cum imperatore interfuisset, tantam ploriam inexspectata de Scythis victoria consecuto. nam particeps et ipse tantae landis esse magnopere cupiebat. in imperatore autem dixerit aliquis illud Deuteronomii tum quidem et perfectum et conspectum esse: “quomodo persequatur unus mille et duo fugent decem millia?" nam tantun non

solus illo tempore imperator Alexius, cum ingenti barbarorum multitudini sese obiecisset, totam belli molem ita sustinuit, ut ipsam erportaret victoriam. etenim si quis commilitones eius quot qualesque fuerint, reputaverit, et sic demum artes imperatoris et solertiam, cum virtute audaciaque coniunctam, barbarorum multitudini ac robori composuerit, solum hunc victoriam confecisse reperiat.

Ita tum temporis deus inopinatam hanc imperatori victoriam concessit. quem cum ingredientem Byzantii cernerent, admirati celeritatem, audaciam, dexteritatein moliminis victorianique subitam, laetari, laudibus efferre, exsultare ac deo gratias agere, qui hunc ipsis salutis auctorem defensoremque concessisset. Melissenus autem Nicephorus moleste haec ferens atque, ut sunt homines, laude aliena dolens, “ista, inquit, victoria gaudium quidem sine lucro nobis, at hostibus clolor sine damno est." ac sane Scythae, cum innumeri essent et per totum Occidentem dispersi, omnia depopulabantur depopulabantur, nec quidquid iis acciderat, impotentem eorum audaciam refrenavit. nonnunquam etiam oppida expuguabant, ne iis quidem vicis temperan-

[*](καλουμένου Βαθέος ῥύακος, έν ᾧ καὶ τὸ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ἐν )P[*](B)[*](V. 179)

tes, qui urbi regiae adiacent, usque ad locum Bathyn Rhyaca dictum progressi; quo loco etiam Theodori, summi martyris, aedes est. multi eam adorandi sancti causa frequentabant quotidie; dominicis autem diebus tota piorum multitudo ad sacram illius poregrinabatur aedem, noctem diemque vel circumcirca vel in vestibulo vel in templi parte permanentes. tum vero haud sustinendus Scytharum imperus in tantum creverat, ut qui martyrein colere vellent, ne portas quidein Byzantii aperire auderent propter crebras Scytharum incursiones. haec a continente occidentali impcratori adversa contigere. nec vero mari res secure habebant, in summo versabantur discrimine, cum Tzachas, classe rursus parala, totam maritimam oram infestaret. his rebus imperator angebatur et dolehat, curarum undique quasi telis ictus. cumque nuntiatum csset, Tzacham iam, maiore classe ex maritimis oris coacta, et reliquis, quas ante ceperat, insulis devastatis, etiam ad occidentales regiones animum adiecisse, Scythisque missis legatis suasisse, ut Chersonesum occuparcnt, praeterea

[*](C)[*](D)[*](P. 227)

etiam Turcas, qui ex Oriente imperatori auxilio venerant, magnis pollicitationibus tentasse, ut foedus cum imperatore pactum violarent ad seque, iilo deserto, accederent, simulatque copiam pabuli comparasset, — haec igitur postquam imperator audivit, quoniam terra marique res admodum erant afflictae, hiemeque gravi occlusi plane exitus, ita ut aedium fores ne aperiri quidem possent propter vim nivis, (nam plurima tum delapsa erat et quantam nemo antea vidit ,) per litteras, quantum poterat, mercenarios undique milites cogere nitebatur. sole autem ad verni aequinoctii cardinem progresso, ubi et pax a coelo fuit et maris ira deferbuit, optimum factu duxit, hostibus ab utraque parte instantibus, loca maritima petere, quo simul et mari advectis hostibus et qui a continente urgebant, faciie obsistere posset. statim igitur Nicephorum Melissenum caesarem missis legatis dicto citius Aenum petere iussit; nam per lilteras iam antea ei mandaverat, ut quam plurimos posset milites conscriberet, non

veteranos, quippe quos in praecipuis Occidentls urbibus disposnlsset, ut praesidio iis essent, setl partim tirones colligeret cum ex Bulgaris tum ex nomadibus, quos Blachos vulgari lingua vocare solent, aut si qui alii aliunde se oirerrent equites peditesqne. ipse, arcessilis e Nicomedia quingentis illis Gallis efiuilibus, a Flandriae comile missis, una ciim necessariis Hyzantio egressiis, Aeniim conteudit. ibi Daveni conscendit, et urbeni praetervectus, Euri fluvii situm totumque alveum exploravit ab utraqne parte, et postqiiam cognovit, qui lociis castris metandis aptissirnus esset, rediit; deiu noctu convocalis centurionibus, de fluinine et utraque eius ripa exposuit, significavitque cupere se, ut postridie secum ipsi, traiecto fluvio, omnem viserent campuin; fortasse qnem monstratunis esset locum, haud ineptum castris visum iri. assentientibus cunctis, ipse, simul illuxit, primus fluvium traiecit; copiae mox seculae siint universae. postquam una cum centurionibus itcrum ripas fluvii et cainptini iinmineuteui

[*](P. 228)[*](B)

histravit, locnmqiie castris delectum ostendit, (prope aberat ah op- pidulo, quod Choereni indigenis appellatur, una ex parle fluvio, altera palude munitus,) quoniara omnibus simul ducibus satis Grma munitio videbatur, fossa quam primum ducta, totum illic collocat. ipse cum peltastarum numero idoneo Aenura revertitur, ul Scytliarum ab ista parte invadeutium impetus reprimeret.

Sed qui in castris ad Choerenos erant, cum innumerabilia Scytharum agmina appropinquare comperissent, id imperatori nuntiant, Aeni adhuc commoranti. is statim navigium conscendit, et maritimam praetervectus oram fluviumque per ostia ingressus, ad castra suorum pervenit. quos cura ne minimae quidem parti Scytliarum pares sensisset, consilii inops erat et timore affligebatur, quoniam non habebat, qui sibi subveniret, quantum horaines prosnicere possunt, neque tamen animo concidit ignavumque se praestitit, sed mulla secum cogitationum aestu volvebat. quarto abhinc die ex altera parte procul vidit Comaaorum exercitum quadraginta fere mil-

o[*](C)[*](D)

lium iam adventantem. nempe veritus, ne et ipsi, Scythis coniuncti, exitiosum Romanis bellum inferrent, (nec sane quidquaiu nisi internecio hinc exspectari poterat.) eos sibi conciliandos statuerat; nam ipse eos arcessiverat. duces Coiuauoruin erant cum multi alii, tum primi omnium Togortac, Maniac ceterique viri fortissimi. multitudine vero adventantium iam Comanorum conspecta, cum, quam mobili essent animo, dudum nosset, veritus est, ne ex sociis hostes atque adversarii facti, maximam sibi cladem inferrent. itaque cum tutius arbitraref tir, hinc cum exercitu toto revcrsuin fluvium rursus traiicere, tamen prius duces Comanorum arcessendos statuit. qui continuo ad imperatorem se contuleruut, ipse etiam Maniac, licct serius reliquis, ut qui initio colloquium detrectasset. luagnificum iis convivium parari iussit, lauteque epulatos ubi beuigne salutavit ac variis ornavit muneribus, iusiurandum et obsides poposcit, fraudiilcntiam eorum Buspicatus. lebenter, quod iussi sunt, faciunt, fideque data, petunt, ut sibi cum Patzinacis confligere tribus diebus liceret; quodsi deus

[*](V. 181)[*](P. 229)[*](B)

victoriam sibi concederet, praeda omni bifariam divisa, alteram partem imperatori se redditnros. imperator non tribiis solum, sed decem integris diebus Scythas, utcunque vellent, vexandi potestatem fecit, et quam capturi essent praedam, victoriam deo annuente, eam iis concessit universam. ceterura Scytharum et Comanorum exercitus loco non movebant, Comanis iaculando Scythicas copias lacessentibus. triduum nondum abierat, cum imperator arcessitnm Antiochum, virum nobilem et stronuitate animi plerisque antecellentem, pontem aedificare inssit. pons ubi celeriter navigiis per Jongissimas trabes coniunctis factus est, Michaelcm Ducam protostratorem, uxoris fratrem, suumque fratrem Adrianum, magnum domesticum, arcessivit, iisque mandavit, ut ad ripam fluvii consisterent, neve sinerent promiscue equites peditesque transire, sed pedites prius ab equitibus segregatos, et plaustra cum sarcinis mulosque clitellarios. transgressis igitur peditibus, Scytharum et Comanorum copias metiiens eorumque clandestinas incursiones suspectans, fossam summa celeritate duxit, intra quam

omnes collocavit; dein equites quoque traiicere inssit. ipse in ripa fluvii traiicientes liistrabat. Melissenus autein secunduin niantlata, qnae ab iniperatore per litteras antea acceperat, ciim copias iindique collegisset, et ex vicinia poditcs abduxisset, qui plaiistris, a bubus tractis, impedimenti alque ad victuin necessaria oninia apportarent, eos diligenter ad iniperalorein miserat. qui cum tantum accessissent, quantum oculi prospicere possunt, Scytharum pars plerisqiie in imperatorem invehi videbatiir; atque erat etiam, qui digito adventantes commonstrans, quovis piguore eos Scythas esse contenderet, quod im imperator pro certo haberet, neque tantae multitudini par eset, consilii iuopia laboravit. itaqiie Rodomerum, nobilem hominem ex Bulgaris oriundum et materno genere ipsi Augustae matri meae propinquum, exploratum misit, quinam isti essent, is celeriter re perfecta, redux missos a Melisseno esse dixit. summo indc affectus

[*](B)[*](V. 182)[*](C)

gaudio imperator, ubi advenientes paulisper praestolatus est, fluvium cum iis traiecit, vallique circuitu celeriter aucto, reliquo exercitui recentes copias adiunxit. Comani autem in euin extemplo locum, unde imperator toto exercitu traiecerat, accesserunt ibique castra posuerunt. postridie iniperator inde movens ad vadum fluvii inferius, quod Philocali indigenae appellant, cum in Scytharum copias haud exiguas incidisset, acrem commisit pugnam. licet multi utrimque occubuissent, palmam tamen imperator reportavit, Scythis funditus victis. tali modo pugna (inita et exercitibus ad castra reversis, ibidem Romani pernoctarunt; sole orto inde profecti, ad locum Lebune nominatum minatum pervenerunt. collis est planitiei imminens. eum imperator conscendit. quoniam vero exercitui toti capiendo collis non erat, ad radices eius fossam duxit vallumque idoneum, ibique copias collocavit. eo tempore Neantzes transfuga imperatorem rursus adiit paucis cum Scythis. quem conspicatus imperator, prioris perfidiae eum

admonuit, aliisque quibusdam exprobratis, in vincula una cum ceteris coniecit.

5.Atque haec quidem imperator; Scythae autem ad ripas Mauropotami, qui dicitur, subsidentes, Comanos clam aggrediebantur inque societatem vocabant; iidem tamen missis ad imperatorem legatis pacem petere non desistebant. hic cum dolosa eorum consilia perspiceret, responsa eiusinodi dedit, quibus animos eorum suspenderet, quoad, quos Hoina exspectabat mercenarios mililes, advenirent. Comani autem, cum ambiguae Patzinacarum promissiones essent, nequaquam in partes eorum transierunt, sed vespere haec imperatori gnificarunt: “quo usqne pugnam differamus? scito, diutius nos expectaturos non esse; sed oriente sole ant liipi carnein aut agni " quibns auditis imperator, cuiu proinpttiin Coiiianornm animnm perspiceret, proelium diutius non distulit; sed armis plane decernendum ratus, illis proximo die cum Scythis conilictnrnni se esse

promisit. ipse convocatis statim centurionibus ceterisque ordinum ductoribus mandavit, ut per castra universa proeliuni in posterum diem indicerent. verumeninivero licet haec ita constituisset, tamen innumerani Patzinacarum Coraanorumcjue multitudinem reputans metuebat, ne utrique arma coniungerent. haec cum imperator animo versabat, advenerunt ad eum montanarum regionum incolae bellicosi ac fortes, numero quinque fere millia, qui operam ultro suam offerebant. cumque procrastiuare proelium diutius non posset, dei opem imploraturus, occideute soleprecationem praeivit pompa facibus ardentibus hymnorumque cantu; nec universum exercitum quiescere passus est, sed prudentiorihus, ut idein facerent, suasit, agrestioribus praecepit. ibi tum, etsi sol occiderat, aerem cerneres illustratum, non unius quasi solis lumine, sed innumeris aliis sideribus lucem fundentibus. omnes enim milites faces candelasque cereas, pro eo ut cuiusque facultates fere-

[*](D)[*](P. 232)[*](B)

bant, summis hastis fixas accentlrrant. preces autem, ab exercitu sursum missae, ad coeli, arbitror, verticem vel, ut verius dicam, ad ipsuni deum peueir-irunt. atque hinc meo quidcm iudicio probari potest imperatoris religio, quod hostes sine divino auxilio aggredi noluit. non enim in viris ille, non in equis, non in machinis bellicis fiduciam coilocabat, sed in divino nuinine oninem spem positam habebat. haec igitur usque ad raediain acta sunt noctem. dein postquam paullulum quietis cepit, surrexit levemque armaturam gravioribus instruxit armis; nonnullis etiam, quoniam ferruin non suppetebat, thoracem et galeam, ex sericis eiusdcni coloris confecta, induit. prima luce armatus, postquam signum tuba dari iussit, e vallo procedit; et infra Lebunium, quoddicitur, (locus hic est * * *) diviso exercitu, turmatim milites constitnit. ipse in fronte aciei stabat imperator, Martem spirans; dextro laevoque cornibus Palaeologus Georgius et Constantinus Dalassenus praeerant. a dextra Comanorum Monastras cum suis in armis stabat: siquidem Comani imperatorem ordines explicantem conspicati, suas itidem copias armarant et arbi-

tratu suo aciem instruxerant: a sinistra eoriindem Uzas; occasum versns Ubertopulus cum Gallis. ita postquam exercitum imperator plialangihus quasi muniit tnrmisque constrinxit, classicum iteriim cani inssit. Hoinani, cuin infinitam Scytharum multitndinem et innumera plaustra, quae raoonium loco ipsis essent, metuerent, deo omnium rerum domino uno ore invocato, veheinentissimo impetu pugnam capessiverunt, imperatore ante oinnes praecurrente. iunata autem cum Romana acies esset, totusque exercitus et ipsi etiain Comani velut signo dato eodem oinnes momento in Scjthas irruerent, iniminens exitinm auguratus unus e ducibus Scytharuin, siiae prospicere salnti statuit, paucisque assumtis, Comanos transfugit, ut qui eadem uterentur lingua. nam licet et ipsi strenue contra Scythas pugnarent, tanien fidenti animo, potius quam Romanos, hos adiit, quos apud imperatorem precatores fore speraret. quo imperator animadverso, veritus, ne ad Comanos alii quoque transirent iisque persuaderent, secum ut facerent, ac mutata voluntate, in Romanam aciem invehe-

rentiur: statini, qua erat celeritate in perspicipndis iis, quae conducerent, signifero regio praecepit, iit ctiiu vexillo, quod manibus tenebat, ad castra Comauorum consisteret. Scytharum autem acie iam soluta, ubi coninnctim uterque exercitus conflixit, tum vero caedem cerneres, quantam nemo unquam vidit. itaque magna Scytharum strage facta, ut qui destituti plane essent divino auxilio, nostri, vehementi et assidua armorum vibratione defessi, impotum remiserunt. imperator in niedios invectus hostes, totas conlurbabat phalanges, caedens obvios, procul stantes minacibus percellens vocibus. sed ubi animadvertit, solem supra vertices pugnantium radios fundere, cum meridies iam esset, tale quid providit. misit, qui rusticos iuberent utres aqua implere, iumentisque impositos apportare. quos conspicati, etiam qui non iussi erant accolae, idem faciebant iisque, qui Scytharum vexationibus se liberabant, aquam utribus alii, amphoris et quae forte ad manum erant vasis ministrabant. milites, aqua

[*](D)[*](P. 234)

hansta, proelium repetebant. ibi tum novum cerneres spectaculum, cum gens non decem quidem millium hominum, sed omnem excedens numerum, eo ipso die cum mulieribns liberisque ad internecionem tota deleretur. fuit hic vicesimus nonus Aprilis dies, hebdomadis tertius. hinc carmen Byzantiis iactatum : “unum ob diem Scythae Maium non viderunt.” solis occasu, cum essent omnes ferro interemti, ne liberis quidem matribusque exceptis, multi etiam capti, imperator receptui cani iussit inque castra reversus est. ac mirabilis sane hic exitus erat, praesertim reputantibus, quam qui olim in Scythas profecti sunt Byzantio, funes loraque emercati, quibus captos Scythas vincirent, contraria passi sint, ipsi a Scythis capti vinculisque constricti. verum id illo tempore accidit, quo ad Dristram cum Scythis pugnatum est: tum spiritus Romanorum fregit deus. postea autem, in quibus dicendis nuuc versamur temporibus, cum summo eos affe-

clos timore cerneret ct de saltite sua desperantes, quippe tantae multitudini impares, praeter exspectationem victoriam dedit, ita ut et vincirent Scythas et trucidarent et captos ducerent, immo etiam (nam tale quid etinm in minoribus proeliis haud raro usuvenit,) universam gentem multitudine innumerabilem funditus delerent uno isto ac solo die.

Digressis in suas quibusque stationes Comanicis Romanisque copiis, cum imperator prima face ad coenam iturus esset, indignabundus quidam, Synesius nomine, adstitit et “quid hoc, inquit, sibi vult, et quae isla nova agendi ratio est? unusquisqne militum ad triginta et amplius Scythas captivos tenet; Comanorum multitudo prope adest. quid si indormierint milites, ut par est, tantis exantlatis laboribus, et Scythae alter alterius vincula solverint , strictisque gladiis eos confoderint? quamobrem plerosque barbarorum quamprimum trucidari iube.” at imperator truci vultu “etsi Scythae, inquit, tamen sunt ho-

mines ; etsi hostes, tamen misericordia nostra digni. tibi vero, ne- scio, qiiid in nientem venerit ita deliranti?" instantem nlterius ira- tus dimisit ; tum edicto per castra promulgato admonuit milites, ex- iierent Scythas armis, eaque coUecta omnia uno in loco deponerent, captivos ipsos diligenter custodirent. his ita provisis, securus reli- j quum transegit noctis. circa mediam autein noctem, divino impnlsu, αν qno alio casu, incertum : eodem momento veluti signo dato ferme iiniversos Roniani trucidant. quod ubi imperator exorta luce audi- vit, suspectuin extemplo habet Synesium. arcessitum de scelere com- pellat, et atrociter rainitans, "huius quidem, inquit, tu auctor es φαψινορις." hic licet iuraret, se inscio id factum esse , tamen vinculis eura constringi iussit; nam "discat, inquit, quautum mali vei sola ha- beant vincula, ne posthac de hominibus isto modo statuat." et fortasse etiani castigasset eum , nisi cognati et affines imperatoris, lumines nobilissimi, intercessissent pro eo coniunctis precibus. Conianorum .autem plerique veriti, ne quid mali etiam sibi imperator noctu strue- ret, praeda oraai sumta, Danabium versus iter ingressi suut. ipse

[*](Β)[*](V. 186)[*](C)

illucescente die, cadaverum foetorem defugiens, inde profectus, in locum se contulit, cui Caladendra nomen est, qui octodecim stadiis a Choerenis distat. eo tendentem Melissenus convenit; neque enim pugnae tempore adesse potuerat, multitudine illa recens lectorum ad imperatorem mittenda occupatus. ambo amplexibus ac gratulationibus, ut assolet defuncti, in reliquo itinere de iis, quae in pugna cum Scythis commissa acciderunt, confabulati sunt. ad Caladendra ubi perventum est, imperator de fuga Comanorum certior factus, quae ipsis concesserat pacto, iumentis imposita ad eos misit, mandans, ut itinere accelerato vel ultra Danubium, si possent, eos assecuti, munera traderent. quippe grave ipsi semper videbatur, non solum mentiri, verum etiam in mendacii suspicionem incidere: de cuius turpitudine orationem sat longam ad omnes habuit. sed haec de fugientibus; ceteros, qui remanserant, per diem reliquum accepit lautissime. neque tamen praemia debita tum temulentis danda censuit, sed cra-

pulam edormire sivit, quo mente recepta beneficii sensum haberent. itaque postridie eius diei convocatis omnibus, non ea solum, quae pollicitus erat, sed multo plura persolvit. sed cum domum eos dimittere vellet, veritus, ne in reditu praedabundi oppidis viam adiacentibus haud parvam calamitatem inferrent, obsides iis imperavit; vicissim et ipsis securitatem itineris petentibus, Iohannacem comitem dedit, fortitudine ac prudentia praestantem, cui omnium rerum procurationem incolumitatemque Comanorum commendavit, usque dum ad Zygum pervenissent. atque ita quidem imperator divina plane providentia. omnibus igitur abunde persolutis, ipse triumphans Byzantium revertitur, Maio mense. hactenus de bello Scythico; licet ex multis pauca tantummodo narraverim, Adriaticum quasi mare summo digito tangens. nam splendidas imperatoris victorias ac leviores hostium clades singulaque ab eodem praeclare gesta et quanta arte, quae interim acciderant, malis se expediverit, haec omnia verbis aequare nec Demosthenes alter posset, nec universus oratorum

chorus, neque si Academia tota Stoaque ad celebrandas Alexii res gestas convenirent.

Non multi dies effluxerant ab imperatoris in palatium reditu, cum detecta in eum coniuratio est Ariebis Armenii et Ubertopuli Galli, nobilissimorum fortissimorumque hominum, qui multitudinem non contemnendam in partes suas traxerant. aderant testes et rem libere profitebantur. convicti cum essent insidiatores, bonorum publicatione et exilio multati sunt, capitis poenam, legibus praescriptam, remittente imperatore. iam cum imperator fama Comanos irruptionem fecisse accepisset, ab altera autem parte Bodinum et Dalmatas, foedere rupto, incursionem in fines nostros meditari, incertus erat animi, utri prius adversariorum occurreret. tandem satius duxit, contra Dalmatas primum arma parare, vallesque nostros inter et illorum fines sitas occupare et, quantum fieri posset, munire. convocavit igitur primores omnes aperuitque consilium; quod cum probatum esset omnibus, urbe egressus est, Occidentem placaturus. celeriter Philip-

[*](P. 237)[*](B)

popolin pervectus, a Bulgariae, qui tunc erat, archiepiscopo de Dyrrhachii duce, Iohanne, sebastocratoris filio, litteras, accepit, quae hunc defectionem moliri affirmabant. quo nuntio allato, diem noctemque laboravit, partim propter illius patrem detrectans inquisitionem rei, partim veritus, ne, quod fama ferebat, evaderet. cumque iuvenis esset Iohannes, qua aetate impotenti plerosque animo esse norat, metuebat, ne seditione is mota, intolerandi doloris utrique, et patri et patruo, auctor foret. itaque omnem statuit operam dare, ut consilium illius impediret; nam iuvenem diligebat quam maxime. arcessivit igitur magnum tum temporis hetaeriarcham Argyrum Caratzam, genere quidem Scytham, sed prudentissimum hominem et virtutis verique studiosum eique duas tradidit epistolas, quarum altera ad Iohannem in hunc sensum scripta erat: “maiestas nostra certior facta, barbaros per clusuras in imperium irrupisse, Cpoli egressa est, ut Romanorum fines turaretur. itaque opus est etiam te ad me pervenire, ut de provinciae, cut praees, statu referas. vereor enim, ne Bolcanus infesta adversus nos moliatur. praeterea de Dalmatiae re-

[*](C)[*](D)[*](P.238)

bus certiores nos facias velim atque de ipso Bolcano, num stet pacis conditionibus. siquidem haud laeti de eo quotidie ad me perferuntur nuntii. cuius consiliis, ubi certi aliquid ex te cognoverimus, melius poterimus occurrere; te vero, mandatis instructum, in Illyricum remittemus, ut ab utraque parte impetu in hostem facto, victoria, deo iuvante, potiamur.” haec ad Iohannem perscripta erant; alterius epistolae, ad nobiliores Dyrrhachii cives datae, argumentum hoc erat. “de Bolcano bellum in nos rursus parante certiores facti, Byzantio egressi sumus, ut montium angustias, quae nostros Dalmaticosque interiacent fines, praesidiis firmemus, simul etiam probe cognoscamus, quid ille et Dalmatae agant; cumque eam ob causam opus esse duxerimus, ducem vestrum, carissimu, nostrae maiestatis nepotem, isthinc ad nos evocare: hunc, qui nostram vobis epistolam reddet, ad vos misimus ducemque creavimus. itaque accipite eum et ipsi, atque in omnibus, quae praescripserit, obsequium ei praestate.” has epistolas cum Caratzae tradidisset, mandavit, ut, eo advectus, prius Iohanni epistolam redderet; quem, si sua sponte obtemperaret, cum

pace dimitteret; ipse curam provinciae susciperet usque ad reditum illius. sin recusaret et parere nollet, primoribus Dyrrhachiensium ad se vocatis alteram epistolam ostenderet, ipsorumque auxilium exposceret ad Iohannem comprehendendum.

His cognitis sebastocrator, qui Cpoli degebat, sine mora urbe profectus, duorum dierum totidemque noctium itinere Philippopolin pervenit. dormiente imperatore, in tabernaculum regium sine strepitu ingressus, in altero lecto somno se dedit, postquam manus signo imperatoris cubicularios, ut quiescerent, monuit. experrectus imperator, ubi fratrem praeter opinionem vidit, quietus tum quidem mansit, quique aderant, vetuit et ipse strepere. tandem cum sebastocrator, somno itidem solutus, imperatorem fratrem exsomnem cerneret, atque hic vicissim alterum, ambo se invicem amplexi et osculati sunt. dein rogante imperatore, quae causa eius adventus esset, Isaacius “tua, inquit, causa veni.” tum ille: “fraustra tantum itineris laborem suscepisti.” ad haec sebastocrator tum quidem nihil respondit; sed exspectavit, quid nuntius, quem Dyrrhachium miserat, refer-

ret. nam sparsos de filio rumores ut audiit, brevi exarata epistola eum illico ad imperatorem tendere iusserat; se quoque Byzantio festinare Philippopolin, ut, quae res postularet, imperatorem fratrem doceret crimenque dilueret. ibidem eius se adventum praestolaturum. itaque digressus ab imperatore, in assignatum ipsi tabernaculum se contulit. brevi post missus ad Iohannem tabellarius accurrit, Iohannis adventum nuntians. tum vero Isaacius, e suspicionis sollicitudine ad maiorem erectus fiduciam, iraque incensus in eos, qui primi nomen filii detulerant, magno animi motu imperatorem adiit. is conspicatus fratrem, quanquam causam statim intellexit, tamen quomodo haberet, percontatus est. “male, respondit ille, idque propter te." nempe cohibere iracundiam prorsus non didicerat; immo efferebatur vel simplici, si forte, verbo. praeterea addit: “neque tamen tuae maiestati tantum succenseo, quantum huic (Adrianum digito monstrabat) calumnianti.” ad haec mitis ille ac suavis imperator nihil omnino reposuit; norat enim, quo modo exardescentem fratris iracun-

[*](V. 189)[*](C)[*](D)

diam sedaret. considentes igitur ambo, una cum Melisseno Nicephoro caesare nonnullisque aliis, sanguine et affinitate iunctis, soli de crimine Iohannis colloquebantur. ubi autem Melissenum fratremque suum Adrianum oblique in filium invehi sensit, effervescenti iterum impar comprimendae irae, Adriano truci vultu comminatur, vulsurum se ipsi barbam atque ita tractaturum, ut in posterum non conaretur propalam mentiendo talibus imperatorem propinquis orbare. interea Iohannes advenit, et statim in regium tabernaculum admissus, quae in eum dicta erant omnia, audiit. neque tamen in quaestionem adducitur; sed reus adstat liber, imperatore haec ad eum verba faciente: “patrem tuum, meum fratrem, respiciens, ne audire quidem sustineo, quae in te coniecta crimina sunt. esto igitur animo securo, ut antea.” haec omnia intra regium tabernaculum acta sunt, solis propinquis praesentibus, extraneo nemine. tali modo sopitis, quae vel falso insimulata vel meditata etiam fuerant, Isaacium fratrem sebastocratorem una cum Iohanne filio arcessivit, multaque cum utroque

[*](P.240)[*](B)

Iocutus, sebastocralori “tu quidem, ait, salvus in urbem revertere, et quo loco res nostrae sint, matri renuntia. hunc vero (Iohannem digito monstrabat) rursus, ut vides, Dyrrhachium dimitto, ut provinciae suae curam gerat." ita discedentes, alter Byzantium postridie iter iniit, alter Dyrrhachium missus est.

Extitit etiam alia tunc in imperatorem conspiratio. etenim Theodorum Gauram, Cpoli commorantem, cuius imperator animum audacem et promptum norat, ut urbe exterminaret, ducem Trapezuntis creaverat, quam is dudum Turcis eripuerat. oriundus hic e Chaldaea superiori, eximiam in militia landem tulerat, quod et consilio et virtute omnes superabat, neque unquam vel minimam rem susceptam ptam non feliciter perfecerat; cumque omnes semper hostes deviciset, atque adeo ipsam Tripequntem expugnatam fanquam propriam sibi vindicasset, invictus plane habebatur. huius fitio Gregorio Isaacius Comnenus sebastocrator filiarum unam collocaverat; sed cum ambo impuberes essent, non ultra pacta nuptialia res processerat. tum tradito Gauras Gregorio filio sebastocratori, ut cum legitimam

[*](C)[*](V. 190)[*](D)

aetatem illi attigissent, nuptiae perficerentur, imperatorem salutavit domumque reversus est. ibi defuncta haud multo post eius uxore, cum alteram ex Alanis nobilissimam duxisset, contigit, ut sebastocratoris coniux et quam Gauras sibi adiunxerat, fratrum duorum filiae essent. quo patefacto, quoniam et civilibus et ecclesiasticis legibus filiorum nuptiae probiberentur, diremta illa sponsalia sunt. verum imperator reputans, quam esset Gauras bello egregius quamque efficax turbandis rebus, sponsalibus solutis, reverti ad patrem Gregorium noluit, sed detinere ipsum Cpoli duabus de causis decrevit, primum ut fidei Gaurae obsidem haberet, dein ut benevolentiam eius sibi conciliaret; propter quae ille, si quid machinaretur, coeptis absisteret. itaque sororum mearum unam connubio ipsi iungere volnit. eam ob causam pueri reditum distulit. at Gauras Byzantium reversus, cum nihil eorum, quae imperator meditabatur, intelligeret, filium clam abducere in animo habuit. sed celavit tum conilium, licet imperator obscuris verbis ei significaret, quid in animum induxisset. quae

ille sive non intelligens, sive ob dirempta nuper sponsalia parum curans, filius ut secum domum rediret, postulavit. id imperatore recusante, Gauras non invitum se facere simulans, ut filium relinqueret et imperatoris tutelae committeret, cum valere hunc iussisset iamque Byzantio discessurus esset, a sebastocratore propter affinitatis coniunctionem et natam inde familiaritatem hospitio acceptus est ad magni martyris Phocae, in suburbano pulcherrimo ad Propontidem sito. ubi cum opipare essent epulati, sebastocrator Byzantium revertitur; alter dari id sibi petiit, ut filius postero quoque die secum una esset. statim annuit sebaslocrator. at Gauras, quem saepe diximus, cum postridie iam discessurus a filio esset, paedagogos pueri rogavit, ut comitarentur se usque ad Sosthenium; ibi enim diversurus erat. annuentes illi una ibant. cum et hinc discedendum fuit, idem paedagogos rogavit, ut filium ad Pharum usque se sequi paterentur. id illi recusare. verum alter amorem paternum obtendere et itineris longigquitatem et eiusmodi alia addere. ita fregit paedagogo-

[*](D)[*](V. 191)[*](P. 242)

rum aninios, seqne ut comitarentnr, evicit. Pharum sic provectns, quid vellet, patefecit. nain arrepto puero et in onerariam navein coniecto, niaris fluctibus se filiumque commisit. quod simulatque imperator cognovit, dicto citius celoces niisit, vectoribus mandaus, ut Gaurae litteras ad eum datas redderent, puerumque sine mora ab eo repeterent; siri negaret, utiqne niiuarentur hostem ipsi imperatorein fore. assequuntur Gauram citra Aeginum urbem, ad oppidum ab indigenis Carambim ajipellatum. statim reddunt imperatoris litteras, quibus se sororum mearum unam puero in matrimonium daturum significabat, et multis ad eum verbis factis, tandem persuadent, ut filium remitteret. quem ut imperator vidil et legilimis solum pactiionibus continuo nujjtias firmavit, paedagogo puernrn tradidit, famulorum imperatrjcis uni, Michaeli eunucho. ac multa deliinc eum in palatio conunorantem cura complexus, et mores adolescentis ad humanitatem informavit, et universae rei militaris scientia enndem im- huit. veruni ut sunt puerorum ingenia, cnm parere prorsus nollet, indigaabatur, quod iusti scilicet sibi honores non haberentur. huc

accedebat, nt offenso in paedagogum aninio esset. itaqiie fugam ad patrem meditabatur, cum tam diligentis instittitionis gratiam potius referri oporteret. neqne in ineilitando constilit; inimo rem aggressus est etiani. comninniravit igitnr consilium cum Georgio Decani, et Eustathio Camytza et Mitliaele a poculis, quem pincernam vnljjo aulici voiant, fortissiniis viris iisdemqne imperatori familiarissimis. ex quibus Michael totius rei indicium ad impeeratorem detulit. is nullam oinnino rideiii diclis lialiuit. acriiis aiitem (jaiira ad ftigain urgente, qui animo erga imperatorem fideli crant, “nisi iure iurando, inquiunt, consilio tuo fidem addideris, non sequemur te." quod cum ille non recusasset, locum ipsi ostendunf, ubi sacra lancea, qua salvatoris mei latus impii pupugerunt,, recondita erat. hanc indo anferret, suadent, ut per eum, cuius latus illa percussum esset, iuraret, paruit adolcscens, sacrariumque ingressus, lanceam surripuit. tum vero eorum unus, qui rem imperatori prodiderant, accurrens, “ecce, inquit, Gauras, sacram lanceam in sinu " slatim imperatoris

inssu Gauras inclucltur, et lancea sinu educitur. alqne cnncta ad simpliceni interrogationein confessus est, et consciis editis et consiliis omnibus. damnatum Philippopolis duci Georgio Mesopotamitae traclidit in arce custodiendum; Georgius Decani cum litteris acl Leonem Niceritam, qni tunc regionum Danubio adiacentium dux erat, missus est, tanfjuam cum illo scilicet custodiam horum finium acturus, revera ut ipse potius a Nicerita custodiretur; Eustatliium denique Caniytzae reliquosque, ex urbe itidem expulsos, carcere inclusos habuit.