Alexias

Ineunte vere Tzelgu, angiistias Danubio superiacenfes transgressus, (dux hic erat supremus Scythicae militiae,) exercitu octo-

pinta fere millium, ex Sauromalis Scythisque coiiflalo, nec exiguo Dacorum numero, quorum Solomo qui dicebatur dux erat, urbes Chariopoli vicinas devastabal; atque ipsa etiam Chariopoli occupata praedaque multa abducta, in loco consedit, qui Scotinum dicitur. quibus cognitis, Nicolaus Maurocatacalo et Bebetziota, nomen a patria sortitus, cum copiis, quibus praeerant, Pamphyium profecti sunt. cumque eos, qui vicos adiacentium regionum incolebaut, in urbes viderent castellaque summa trepidatione festinantes, Pamphylo quod dicitur relicto, oppidulum Cule petunt copiis omnibus. Scythae, scopum qui dicitur exercitus Romani (vocabuluin hoc iisitatuin est militibus) odorati, pone sequuntur, vesligiis quasi exercitus Romani insistentes. die iam illticescente, copias Tzelgu in aciem collocavit, el pugnam cum Maurocatacalone committere in animo habuit. sed hic cum lectis nonnullis centurionibus iugum, quod supra planitiem incehat, ascendit, barbarorum copias speculaturus ; couspectaquo Scytharum multi-

tudine , flagrabat quidem dimicandi cupiditate, sed cunctabatur cum Romanum exercitum ne minimo quidera barbarorum numero parem esse videret. reversus cum centurionibus totius exercitus et ipso lohanniace deliberavit, anne aggredi Scythas conduceret. quibus proelium suadentibus, cum et ipse ad hoc potius propensus esset copiis in tres partes divisis , bellicum cani iussit et barbaros adortus est. multi eo tempore vulnerati sunt, nec pauciores caesi; quin ipse Tzelgu, postquam fortiter pugnans totas conturbavit phalanges, lethali vulnere accepto, aniinam efflavit; plerique fugientes in rivum Scotino qui dicitur et Cule raedium prolapsi, suffocantur, a se invicem conculcati. splendida igitur de Scythis victoria reportata, Romani urbem repetierunt. ubi cum munera atque honores pro merito ab imperatore accepissent, cura magno domestico occidentis nuper creato, Adriano Comneno, imperatoris fratre, redierunt.

Illi hoc raodo ex Macedonia atque Philippopoli vicinis regioni-

[*](V. 151)[*](D)[*](Ρ. 190)

bus propulsi, ad Istrum reversi consederunt et tanquam suam Romanorum ditionem finitimam summa licentia incursabant. quod cum audisset imperator, intra Romani imperii fines non perferehat Scythas hahitare; simul etiam verehatur, ne angustias montium denuo transgressi, peiora etiam quam antea perpetrareut. itaque exercitu instructo beneque armato, Adrianopolin profectus est; unde hardeam movit, locum inter Diampolin et Goloen situm. ibi gregorium Euphorbenum ducem creatum Dristram mari tendere iussit; imperator ipse quadraginta dies illic commorans, omnes undecunque copias contraxit. idoueo autem collecto cxercitu, deliherahat expediretne, angustiis superatis, pugnam cum Scythis committi, otium omnino iis dandum non osse censens. nec iniuria. neque enim uno ex quatuor anni temporibus coephtae Scytharum incursiones sequenti desiuehant, ut vel a verc usque ad aestatem vel etiam ab hieme ad autumnum lurarent; neque unius orbis hanc claamitatem circumscribebat, sed

[*](Β)[*](C)

per annos multos Romanornm res perturbabatur, quanquam e mnllts pauca tantum memoravimus. neqne in diversas trahi puterant partes, licet imperator saepe vario modo eos tentaret, sed ne clam quidem ad eum quisquam transiit, cum firmo adhuc et constanti animo essent. Nicephorus igitur Bryennius et Gregorins Manrocatacalo, qnem imperator a Scythis captum qnaciraninta millium pretio redemerat, ad Istrum cum Scythis acie decertari neutiquam probabant; Palaeologus autem Georgins et Nicolaus Manrocatacalo, et si qui alii inventute florebant, imperatori obnoxii Haemi valles transire alqne ad Istrum pugnam cum Scythis committere suadebant. quibus accedebant etiam Diogenis imperatoris duo filii, Nicephorns atque Leo, qui patre imperinm iam adepto, in purpura nati, porphyrogeniti appellabantur. purpura autem aedificium est in regiis acdibiis, ab ipsa basi usque ad tecti initium quadrata exstructum forma, hinc in pyramidem desinens, mare versns ad portum spectans, in quo lapidei sunt boves leonesqne. marmore autem et solum constratum est et parietes inducti sunt: non vulgaris quidem generis, nec quale ex pretiosiore marmore

facilius parari potest; sed ex eoriim est lapidum niimero, quos Roma veteres imperatores deportarunt. estis lapis purpureus fere totus, nisi quod puncta quaedam candida ad arenae instar inspersa sunt. ab huius igitur marmoris colore purpuram, aridtror, aedificium maiores vocaruntsed redeo ad rem. cum igitur tubae cantus iter ad Haemum utpote adversus Scythas omnibus indiceret, Bryennius, ut imperalorem ab incepto revocaret, multam dedit operain; cumque non persuaderet, ad extremum" “scito, inquit, imperator, Haemum si uorum qui velociores sint, experiere." quae verba, quid sibi percontanti cuidam, “fugientibus nimirum omnibus" it hic vir, licet ob defectionem luce privatiis, rerum bellicarum et ercitus in aciem collocandi peritissimus atque prudentissimus. quo tem casu excaecatus sit, cuius mentionem modo fecimus, Bryennius defectionem vel potius rebellionem adversus imperatorem Botanian, utque a Commeno Alexio magno tunc temporis occidentalium

atque orienlalium copiarum domestico captus, Borilo traclitus sit integris etiam tum oculis, id qui accuratius cognoscere cupiunt, ad summum remittimus Caesarem. nam Caesar hic et Alexii Romanorum sceptra iam adepti gener erat, et Bryennii illius nepos. verum haec memorans confundor animo luctuque afficior, praestans enim consilio is erat et eloquentia praestantissimus; robur, agilitas, forma, postremo quaecunque sunt animi corporisque bona, ea coniuncta universa hominem ornabant; unum enim illum in omnibus rebus praestantissimum et natura edidit et deus finxit; et qualem Achillem Homerrus antiquitus celebravit, talem dixerit quispiam Caesarera meura inter omnes, qui sub sole sunt, extitisse. hic igitur Caesar cura rei militaris peritissimus esset, litterarum non erat expers; sed omnes libros evolverat, omnibusque artibus imbutus, magnam sibi prudentiam comparaverat et nostrarura rerura et exteruarum; postea etiam ad historias scribendas animum appulit opusque iussu dominae ac matris meae, imperatricis Irenes, exaravit laude et lectione di-

gnum, quo rerum a patre meo ante sumptas imperii habenas geslarum historiam contexuit. in quo libro Bryennii res accuratius enarrat simulque et avi calamitates verissime tradit, et soceri praeclara lacinora refert, neque quidquam mentitur, licet utrique, affinitate alteri, alteri sanguine iunctus. horum mentio etiam in prioribus huius historiae libris facta est. ubi igitur Euphorbenum Georgium cum exercifu satis magno et classe per Istrum proficiscentem contra se Scythae viderunt, (fluvius hic ex occidentalibus regionibus decurrit, atque per cataractas et dein per quinque ostia in Pontum Euxinum effunditur, summa aquae copia, per vastas planities fluens tamque navigando aptus, ut vel maxima et valde onusta navigia ferat. nec tamen unum ei est nomen, sed superior et fonti propior pars Danubius, inferior et ostiis propinqua Ister, mutato nomine, appellatur,) per hune igi-

[*](C)[*](D)

tur fluvium ubi adventantem Euphorbenum Georgium Scytharum pars vidit, terrestri autem itinere etiam imperatorem exercitum maximum contra se iam ducere audiverunt, cum utrique impares se intelligerent, circumspiciebant, qua ratione subito periculo evaderent. itaque mitlunt legatos centum et quinquaginta Scythas, qui pacera peterent, simul minas quasdam orationl intexerent: sin postulatis atque optatis responderet , triginta miilia equitum imperatori se, quando vellet, auxilio missuros pollicerentur. imperator autem cum fraudem Scytharura perspiceret, eosque imminentis pericnli evitandi causa de pace agere , et facultate data , mox occultam odii favillam in magnam flammam excitaturos esse , legationem non admisit. de qua re dura disceptant, Nicolaus , scribarum unus , ad imperatorem accessit inque aurem insusurrans, "hoc, inquit, die solera defecturuni esse exspecta;" quo fidem denegante , iureiurando se non mentiri confirmavit. tum imperator , qua erat ingenii dexteritate, ad Scythas conversus, "deum, inquit, iudicem facio : ac si quidera signum coelo hoc

ipso die apparet, intelligetis sane , snspectam me legationem vestram inerito noa admisisse , quod non vere atque ex animo duces vestri de pace agunt; sin minus , non recuso , quin temere conceptae de voltis suspicionis arguar." nondum effluxerant horae duae, cum sol ita defecit , ut tolns eius orbis absconderetur luna subeunte. subuerunt tum Scythae , imperalor autem Leoni ISiceritae (eunuchus ic erat a puero innutritus castris et virtutis spectatae,) eos cum raesidio idoneo in urbem deducendos tradidit. hic alacri animo Cpoin iter ingressus est; verum barbari in occasionem recuperandae libertatis intenti, ubi Nicaeam parvam pervenerunt, custodibus, qui iiegligentius vigilias agebant , noctu obtruncntis , per obliquas semitas ad eos redeunt, a quibus missi erant. Nicerita cum tribus aegre servatus, Goloen ad imperatorem pervenit.

His auditis imperator, veritus ne legati , universis Scythis instigatis , se adorirentur, non somnio egebat, quo ὢ Atrei quondam

[*](D)[*](V. 154)

Cliiis Agamemnon, acl pagnam concitaretur, sed pugnandi cupiditate flagrans, Sideram cum legionibus transgressus , castra ad Bitzinam collocavit: fluvius hic est ex adiacentibus fluens montibus. tum mnlti pabulandi gratia castris egressi lougiusque profecti , trucidati sunt a Scythis , multi etiam capti. imperator autem primo diluculo Pliscobam celeriter occupat, indeque in iugum , Symeonis dictum, ascendit, quod etiam Buleuterium Scytharum ab indigenis nuncupatur. cadem hic iis , qui pabulandi causa lougius progressi erant , acciderunt. postridie ventum ad flumen est , quod prope Dristram fluil, stadia fere viginti quatuor distans. dum ibi, positis sarcinis , imperator castra munit, irruentes subito Scythae ab altera parte in imperatoris tentorium, magnam stragem edidere levis armaturae militum, quosdam etiam animosius repugnantes cepernnt Manichaeos. multus inde ortus tumultus est atque perturbatio , ut ipsum imperatoris tabernaculum corrueret, equis temere currentibus : quod iis, qui non

amico in impcratorem animo crant , infaustum omen vndebatur. at imperator , posfquam invectos Scythas cxercitns sui parte procul a fentorio propnlit tiimnltumque sedavit , ne sni iterum perturbarentur, motis inde castris, hono orcKne Dristrain pervenit, (nrbs ea est inler oppida ad Islrum sita admochnn celehris,) niailiinis eani oppugnaturus, rem igitur aggressus, nrbe nndicpie circiinulata, per minani unius lateris cum universo exercitu ingreditur. dnas aulem urbis arces tenebant adhuc consanguinei Tati qui dicebatur; ipse paulo ante eo consilio inde profectus erat, ut Comanos in auxilium Scytharum arcesseret. qui cum discederet, valedicens suis, "non dubito, inquit, quin imperator oppugnaturus hoc castrum sit. itaque cum planitiem istam ab eo obsessam videritis, vos quidem festinate imminens praeoccu-

pare iugum inter celera opportunissimum ibique castra collocate ; ne otiose vacare oppugnationi imperator queat, sed ea simul , quae a tergo fiunt, respectet metu impendentis a vobis periculi. vos aulem nec diem nec noctem praetermiltite , quin milites per vices adversus eum succedere iubeatis." imperator cum quid facto opus essetvideret, arcium oppugnatione utpote difficili et longinqua omissa, hinc digressus, ad rivum, qui ab Istro non multum aberat, castrametatus est, ecquid aggredi Scythas expediret , consultans. Palaeologus et Maurocatacalo (iregorius pugnam cum Patziuacis putabaut differendam ; armato instructoque exercitu Peristhlaham magnam proficiscendum censebant. "sic enim, inquiebant , ubi paratos nos et integris ordinibus euntes Scythae viderint, nequacpiam pugnare nobiscum aiidebunt. sin forte equites sine curribus temere aggredi nos conentur, scilo eos victum iri; nobis autem praesidium iam munitissimum fore magnam Peristh -

[*](V. 155)[*](P. 105)[*](Β)

labam." urbs haec illustris, ad Istrum sita, olim non harharum habebat nomen, sed graeco appellata vocabulo, Megalopolis i. e. magna urbs et erat et dicebatur. ex quo autem Mocrus, Bulgarorum rex, quique eo orti erant, et post hos Samuel , qui ultimus Bulgaris imperavit, ut Sedecias ludaeis, Occidentem incursarunt , nonmen nacta Mt partim ex Gracco, partim ex Slavorum genere ductum, ut Peristhlaba magna passim audiat. "ex hac igitur urbe, tanquam tuto perfugio, inquiebat Maurocatacalo, quotidie velitautes, lacessere Schythas non desistemus, nec omnino pabulandi quaeque opus sunt comportandi causa castris egredi eos sincmiis." talia dum pertraclantur, Diogenis filii iuvenes et pugnae discriminum ignari , equis desilientes, fraenis eos demtis, in milii segetem propelhint , simulque "noli , inquiunt, imperator timere; ipsi enim acinacihus strictis concidemus os." imperator ciim ad pericula promptissimus atque ad proelia propensus esset, nulla dissuadentium ratione habita, Auguile taheniaculum et vasa omnia, Cutzomitae Georgio commendata,

Betrinum misit ; exercitui edixit, ne igaem neve lampadem illo uspiam verpere accenderent , sed paratis ad manum equis , ad solis ortum vigilarent. ipse primo diluculo castris ogreditur, divisisque copils et in aciem collocatis, obiens exercitum iustrat. dein mediam ipse tenuit aciem , ubi consistebant , qui vel sanguine vel affinitate iuncti eraut, frater eius Adrianus , qui Latinis tum praeerat, aliique viri fortissimi. sinistro cornu prawefectus erat Nicepliorus Gaesar Melissenus, qui sororem imperatoris in matrimonio habebat; dexlri cornu duces erant Castamonita et Taticius; sociis praeerant Uzas et Caratzas Sarmatse. sex autem numero elegit, quibus sui costodiam crederet, quos sibi solum adesse nec ad alium quenquam animum advertere iussit: filios dico Homani Diogeuis et Nicolaum Maurocatacalonem , magnam longa militia rei bellicae experientiam adeptum, et lohannacem Nampitemque Barangorum ducem , postremo Gulen quendam nomine, famulum paternum. berum etiam Scythae, qui naturalem quandam pu

[*](Β)[*](V. 156)[*](C)

gnandi ordineique instniendi artom habent, ubi aciem institiienint et siiitsidia in occiilto collocarunt, ordinesque copulis, quae ex arte adhiberi solent, devinxerunt, ac velut vallum plaustra obiecerunt, turmatim in imperatorem invecti, iacula eminus miserunt. at imperator, um turmis exercitum coniunxisset, gravis armaturae mililcs prosilire cutorumque contextum rumpere vetuit, donec Scythis appropinquassent; quodsi medium inter exercitum utrumque spatium iam non latius quam in unam equorum admissionein patere cernerent, tunc cum hostibus congrederentur. sic igitur imperatore parato, procul apparuerunt Scythae cum ipsis plaustris et mulieribus liberisque invadentes; proelioqiie commisso a prima luce iisque ad vesperam inagna utrimque cacilps facta est. quo tempore eliam Leo, Diogenis quon dam imperatoris filius, vehementius in Scythas invcclus seque ad plaustra eorum propius, quam par erat, ferri passus, gravi vulnere accepto cecidit. Adrianus autem, imperatoris frater, qui Latinis pracerat, cum Scytharum impetum iam non sustinendum cerneret,

[*](D)[*](Ρ. 197)

admisso equo usque ad plaustra processit, et postquam fortiter pugnavit cum septem tantum comitibus reversus est, ceteris omnibus a Scythis aut interfeetis aut captis. erat anceps adluic belli fortuna et ab utroque exercitu pari alacritate pugnabatur, cum duces nonnulli Scytharum cum triginta sex millibns procul conspiciebantur. tum enimvero Romani, tantis hostinm copiis non amplius pares, terga verterunt. at imperator ante aciem suorum stricto stabat gladio, altera manu Matris verbi divini humerale tanquam vexillum tenens, equitibus viginti fortissimis, Nicephoro Diogenis filio et Michaele protostratore Duca, Augustae fratre, paternisque servis adstantibns, cumque Scythae tres pedites inveherentur, quorum duo utrirnque frenos corripiunt, tertius tibiam prehendit dcxteram, rmperator unius statim abscidit manum, alterum acinace obiecto, graviter interminans, in fugam vertit; eum denique, qui tibiam prehenderat, pulsavit in galea. sed ictum levioreni inlulit, nec tola manu in plagam

[*](B)[*](C)[*](V. 15)

incubuit, veritiis ne ictu gladii vehemenliori, quod fit plerumque, in irritnm cadente, alterutrum accideret, percuteretque aut suum ipsius pedem, aiit equum, quo veheLatnr, ac tali modo ab hostibus caperetur. qiiare aiterain celeriler plagam intulit, cautissinie manum moderans. in omnibiis enim actiunibns verbisque et inotibus rationem habuit quasi doininatricem, nec ira se efTerri, nec cupiditafibus rapi passns. galea autem priore iani ictu deiecta, nudum Scytliae capiit gladio percnssit, ut inutiis Jiic in terram statim procideret. sed effusam ordinnum diiiuin fugani cum protostrator cerneret, (acies enim sohila iam erat, fngieutibus sine respectu copiis,) “quid tu, inquit, imperator, diutius hic morari conaris? quid vitam profnndis, nec ullam salutis tuae iiionem " cui iilc “praestal, generose pugnantem niori, quara iKiva fiipa saiuieni " sed pioloslrator “si unus aliqiiis de mulinquit, ila diceres, laude sane digniis esses; niinc cum in tuo pite publicum agitur discrimeu, cur meliora non pracfers? nam sertus ubi fueris, renovalo Lelio vinces." itaque cum morlem

sibi imperator cerneret, Scythis insolenter irruentibus, omni spe abiecta, “tempus, inquit, iamiam est, saluti ope divina consulere; neque tamen eandem, cpjam fugientes copiae, viam ingredi debemus, ne qui nostros persequuntur, redeuntes occurrant nobis; sed in " manu ostendebat eos Scythas, qui in prima acie stabant, “invehi nos oportet, tanquam hodie natos et morituros, ut deo iuvante, perruptis Scytharum ordinibus, aliam capessamus " his dictis, ubi ceteros adhortatus est, primus ipse ignea celeritate in Scythas involat, primumque obvium percutit atque de equo statim proturbat. ita interrupta Scytharum acie, cum comitibus in aversa pervenit. haec quidem imperator; protostratori autem accidit, ut equo lapso, in terram decideret. sed cum eidem servorum unus suum îco equum ultro suppeditasset, cito imperatorera assecutus, ab eius latere ne unguem quidem latum discessit: tanto eius amore tenebatur. pertur- batione autem orta maxima et fugientium et insequentium, alii rursus Scythae consequuntur imperatorem. qui repeate conversus, instan

[*](C)[*](D)

tem barbanira percntit, neque hunc solum, setl et alios non paucos intopenjit, iit qui praesenteg tuni fuere, enarrarunt. Scytliarum unus Nicepliorum Diogenem, a tergo assecutus, giailio petebat; quo conspecto imperalor, alte voce Diogenem appellans, “vide, inquit, etiara retro, " celerrime liic conversus, barbarum in facie percutit; ac memini imperatorem postea narrare, nullius se unquam tantam velocitatem dexteritatemquc viilisse. “atque ego, addebat, nisi vexillum tenuissem illo die, plus, quam pili in copite sunt, Scytharum " neque tamen gloriosins liaec de se praedicavit; quis liin eo humilitatis atque modestiae processit? sed et narrationis lie et reriim gestaruni natura cogebatur, ut etiam sua interdum facinora in privatis noslris lamiliarium circulis enarraret, idque vehementer instantibiis nobis: adversus alieniores nemo unquam mngnifice ioqiipntom iniprratorem audivil. veuto autein vehementi perflante irruentibusque Patziuacis, iinperalor vexillum vexillum vix polerat: cumque Scytharum unus, haslam lunguni utraque impeileus mauu, clunes

eius percussisset: tametsi cutem non perforavit, gravissimum inussit dolorem, qui multos deinceps annos duravit. taiulem hac re coactus, vexillum complicatum in trixagine posuit, ut a nemine iam conspiceretur. ipse nocturna fnga Goloen incolumis pervenit; unde etiam cives ἁ Dristra fugienti bellum diversoriura Goloe, Comnene." orta, Beroen pervectus, captivos redimendi gratia ibi permansit.

Palaeologus autem, inter fugiendum, ordinibus dissipatis, eo die ecjuo deiectus, hunc amisit; cumque in summis angustiis esset periculumque capiti impendere cerneret, circumspiciens, si forte ille appareret, videt ecce Chalcedonensem praesulem Leonem, cuius supra meminimus, sacerdotali indutum stola, equiun ipsi ultro offerentem; quo ilie conscenso, fugere perrexit: sanctum istum hominem non amplius conspexit. erat is sane animo vel maxime ingenuo veramque sacerdotis speciem praestabat; quanquam simplicioris erat mentis, zelumque nonnunquam haud secundura scientiam ostendebat, ac ne canonura quidem sacrorum exactam habebat notitiam. hinc etiam, quae

supra narravimus, mala sibi contraxit tlironoque excidit. Palaeologus utem perpetuo amplevus est hominem et praecipue propter summas, quibus excellebat, virtutes coluit. utrum igitur propter ferventissimam Palaeologi erga hunc viriim fidem divinae apparitionis compos farlns sit, au aruul fuerit providentiae cousilium arcanum, quod in lioc sacerdote eluxit, non habeo dicere. Patzinacis igitur insequentibus, cum Palaeologiis in paiustrem ac fruticosum lociim delatus eset, milites ibi offcndit ccntum et quinquaginta. hi circumventi a cythis, cum in angustias adductos se esse cernerent, quod tanto Scytharum nuoiero inipares erant, ex Palaeologi consilio pendebant, cuius dudum fortitudinem animique praescnliam cognoverant. is ut ua quisque salute neglecta in Scythas inveherentur, talique modo tam redimerent, suasit. sed iureiurando, inquit, connrmari hoc nsilium oportet, (quod etiam factum est) ut eodem ab omnibus conilio inito, nemo in impetu adversus Scythas faciendo desit, sed mnium et snlutem et periculum ducat suum. vehementi igitur impresne facta, Palacologiis prinium qui occurrit percutit, ut vertigine rreptus, statiin corrueret; ceteri, contractu auinio aggressi, alii

[*](V. 159)[*](Β)

ceciderunt, alii in densae siivae latebras reversi sese occultarunt. cura Palaeologus collem ascenderet, iterum Patzinacis insequentibus, accidit, ut equus vulneratus caderet: ipse montem adiacentem subiit. inde viam, qua se reciperet, quaeritans, quuui facile reperiri non posset, undecira dies in saltu oberravit: tandem a vidna militis hospitio per aliquot dies exceptus est, cuius filii, pcriculo et ipsi perfuncti milites, viam ipsi monstrarunt. haec quidem Palaeologo acciderunt. Scytliarum autem duces cum captivos interficere in animo habehaec multitudo id nequaquam permisit, sed venumdari eos iussit. haec ubi vicit sententia, imperatori res nuntiata est Melisseni litteris, qui, licet ipse captivus, niultum Scytiias ad hoc consilium adhortatus est. imperator, Eeroae adhuc comraorans, pecunia sat multa ex urbe apportata, captivos redemit.

Eodem tempore Tatus ad Islrum pervenit cum iis, quos collegerat, Comanis. qui ubi tantam praedam caplivonimque multitudinera

[*](D)[*](Ρ. 201)

conspexerunt, cum ducibus Scytharnm ita egerunt. “sese clomihus relicits, longani einensos viam, eo animo ipsis aiixilio venisse, nt et periculi et victoriae participos lorent. iani cum pro sna parte niliil I elifjui fecissent, non decere vacuos se diinitti. neqne enim data opera, bcllo iam finito, advenisse, nec sna id culpa facluin esse, sed iiiiperatoris proolinni occupantis. itaque nisi praedam secum omnem partirentur, pro sociis se liostcs fuluros. id cum Scylliae reciisassent, a Comanis indignabiindis atroci proelio fiindilus devicti, ad Ozolimnam quae dicilur aegre evasenint. ubi circumsidcutibiis Comanis, itis diii commorati sunt, prodire metu iiostium non aiisi. est liaec, uae nunc a nobis Ozolimna norainatur, palus amplissima, sive latitudinem sive circuitiiin spectas, ncc ulli earum, quae iispiam a geographis cclcbrantur, magnitudine inferior. sita osl supra Ceutuin

colles, maximique et pulcherrimi in eam confluunt fliivii; merldiem versus multas magnasque et onerarias fert naves, ut vel ex liac re, quanta sit altitudo eius, appareat. ceterum Ozolimnae uomen non ex eo cepit, quod malum pestilentemque emittat halitum; veriim cuai Hunnorum aliquando exercitus ad lacum pervenisset, (hi aiitem lliinni vulgari lingua Ouzi appellantur,) positis ibidem castris, Ouzolimnam lacum nuncuparant, addita nimirum littera vocali. veteriim quidem historiae nusquam traduut, Hunnorum exercitum eo veriisse. nemjie id Alexio imperante accidit. tunc universa natio, undique ad lacum advecta, nomen ei dedit. quae res nunc primum a nobis refertur, quo demonstremus, imperatoris Alexii multis variisque expeditionibus saepe factum esse, ut loca modo ab ipso, modo ab hostibus, qui confluxerant, nomina nanciscerentur sua. tale quid etiam de Alexandro, Macedonum rege, accepimus: a quo et quae iu Aegypto, et quae iu India sita est, Alexandria appellaiionem traxit; quin etiam a Lysimacho, comitum eiusdem uno, Ljsimachiara dictam esse scinius. quid igitur niirum, si etiam imperator Alexius, aemuiatione Alexan-

dri ductiis, modo ex populis aut coortis in ἑ aut auxilin arcessitis nova locis noiuina deuerit, modo ex iis, quae ipse gesserat, suuni locis nomen communicarit? de Ozolimna, quaiii supra ineinoravimus, ad cognitionem rei satis dictum. Comani, comnioatus penuria coacti, domuin redierunt, ul re iruineutaria parata, rursus adverius Scythas expeditioneni susciperent.

Interea imperator Beroae captivos, quos redemerat, et ceterum omnem exercitum armat. codein lempore etiam Flandriae coines, Ilierosolymis rediens, imperatorem convenit et quo solent Latini, sacramento se ohstrinxit, pollicitiis insuper, simulac domuiii rediisset, ’piingentos eqnites nuxiiio se tiiissurum. Iionorifice igitur acceptum iiiiperator eum in patriain dimisit; ipse cum iis, quas collogerat, copiis inde profectiis, Adrianopolin pcrvenit. at Scythie, siiperatis vallibus mediis, Goloen inter et Diampoiin ad Marcellam, quae dicitur, castra posnerunt. imperator de Comanorum cxpeditione certior

factus, cum reditum eorum exspectaret, in metu erat. mislt igitur Synesium acl Scytiias, aureis inslructum buliis, cum his mandatis, ut, si foedus inire vellent obsidescjue dare, curaret, ne ulterius tenderent, sed in eo, quem occupassent, loco manerent, atque ita rerum necessariarum largajn copiam suppeditaret. habebat enim in animo, iis adversus Comanos uti, si ad Istrum isti reversi, ulterius procedere conarentur. sin autem Scythae abnuerent, statim illis ibi relictis, reverti eum iussit. Synesius ubi adScythas pervenit, disseruit, quae res postulabat, persuasilque, ut foedus cum imperatore inirent; ac diutius ibi commrans, officiis coluit omnes, causasque oiTensionura prorsus sustulit. reversi autem Comani, ad belium cum Scythis gerendum parati, cum eos non invenissent, sed clusuras transisse et, postquam Marcellam pervenerint, pacem cum imperatore pepigisse clidicissent, petunt, ut clusuras transire Scylhasque aggredi sibi liceret. id ille, foedere paullo ante cum Scythis icto, abnuit dicens, in praesenti auxilio sibi opus non esse; quare muneribus cunnilali, domum redirent. itaque legatos laute acceptos, donis sat muUis additis, cum pace dimisit. hac re Scythae metu liberati, foedere laeso, eadcra qua autca immani-

tale nrbes terrasque vicinas depopulabantur. nam inquieti plerumque plerumque barbnri sunt, nec foedera servare soleut. quod ubi Synesius viclit, ad iinperatorem reversus, ultro improbitatem Scytharum atqiie perfidiam nunliavit. Philippopolin aulem ciiiii iinperator perveuisse eos comperisset, gravi affectus est ciira; nam adversus tantam multitudinem non ita iustriictus erat, ut acie decertare posset. tamen, ut erat animo praesenti, quem diflicultates nec fraugercnt uUo modo, nec conturbarent, velitatiunibus atque insidiis attenuaudas hoslium coplas censebat. ilaqiie odoratus, qiiem locum quamve tirlieui nianc isti adituri essent, ea ipse praeoccupabat vespera; sin vespere eos comperit locum occiipatiiros, eo ipse maue ae couforebat. ad iioc, quaulum poterat, velitationibus insidiisqiie eminus aggrediebatiir, ne arcibus potirentur. ila pervenernnt titrique, Srylhae atqne imperator, usque ad cypsella. iilii cuin qui exspectabantur, mercenarii inililes nondum adessent, ssent, imperator, qui celeritatein Scytharum probe nosset videretpue eos iamiani ad ipsara urbera regiaui prnperanles, quid ageret

[*](D)[*](P. 204)[*](V. 162)

nesclebat. ac quonlam adversus tantam multitudinera non sat magna copiaruni vi iustrnctus erat, quod deterius non est, ut aiunt, pro iiieliore habens, ad pacem riirsus aniraum advertit, eaque de re legatos ad Scytlias mittit, qui statlm imperatoris voluntati satisfaciunt. prius autem quam pax facta erat, transfugerat ad Roraanos Neantzes. mittitur ergo Migidenus, ut ex reglonibus locisque conventus educeret. cuius filius, contracta delnde pugna ad locum * * * * * nominatum, cum in Patzinacas fervide inveheretur, a rau- liere Scythica captus est, falce ferrea intra plaustra tractus; cuitis amputatum caput imperator, rogante patre, redemit; pater ipse, dolore amens, cum per tres dies noctesque continuas saxo pectus pulsasset, animam efflavit. ceterum haud diuturna pax fuit, Scythis rursus canum instar ad proprium vomitum redeuntibus. Cypselils igitiir profecti, Taurocomura se conferunt, ibique hiemantes vicos adiacentes popuhibantur.

Orto iam vere, Inde Chariopolin veniunt. at imperator, Bulgarophygi commorans, non amplius cunctabatur; sed electos e militibus primores onmes alque ipsos etiam, qui archontopuli dicuntur

iavenes, tenera quidem laniigine, sed virtule invicta, a tergo iiissit Scythus in siiminis plaustris stanles adoriri. qiiae quidein archontopulorum cohors constitiita primuin ah Alexio est. nam cum militum peniiria propter imperatorum, qui antecesserant, desidiam imperiiiin Ronianum lahoraret, collectos undique (h-functorum inilitiim (ilios exercuit ad militiam et archontopulos nomiuavit, id est arrlioutnm ἑ filios, ut ipso noinine pateriiae lortiludinis virtutisqiie admoniti, strenuos se praeherent ac generosos, si quaiido νυ postnlaret. ea erat ἡ archontopiilorum cohors, duobus fere millibus hominum constans: K quale olim etiam Lacedaemonioriim sacrum, quod dicchatiir, agmen erat. hi ugutyr recens lecti archontopuli in Scythas, ut iussi erant, ἑὰ annali pergunt. scd barbari depresso loco prope iugum subsidentes, impetum eorum observabant; cumque in plaustra eos invectos cernerent, vehementi impetu adorli, conserto proelio, archontopulorum

fere trecentos generose pugnantes caedunt; quos diu gemitu lacrimisque Alexiiis prosecntus est, nominatim unumquemque inclamans, tanquam abessent. victoria igitur potiti Patzinacae, transita Chario- poli, Apruiu tendunt, cuncta devastantes. imperator iisdem, quibus antea, artibus eos praevenit Aprumque occupat. neque enim satis insto ad proeliandum, ut saepius diximus, copiariun numero instructus erat. quare cognito, prima luce pabulandi causa castris eos egredi, arcessito, cuius identidem mentio facta est, Taticio mandavit, strenuioribus ex epheborum cohorte et famulorum, quos haberet, fidissimis Latinisque omnibus assumtls, diluculo Scytharum excursiones observaret, ut cum eos, qui pabulandi causa exisseut, procul iam abesse a castris coniireret, vehementissimo invaderet impetu. cjuae mandata ille exsecutus, trecentos cecidit, nec paucos cepit. quid postea? adveniunt missi a Flandriae comite cgregii equites fere quingenti, muuus imperalori offerentes equorum centum quinquaginta

[*](V. 163)

[*](C)[*](D)

prapstantium. quin et ipsi, quotquot habebant equos supra usum, eidem vendidere. imperator benevole eos excepit gratiasque magnas retulit. cum autem ex Oriente nuntiatum esset, Apelchasemum Nicaeae praefectum, quem Persae satrapam vocare solent, Turcae autem, Persis nunc obnoxii, amiram appellant, expeditionem in Nicomediam parare, equites illos ad tuendam regionera misit.

Eodem tempore Tzaches, de variis imperatoris in Occidente difficultatibus atque de crebris Patzinacarum cum eo proeliis certior factus, hac occasione oblata, classem ornare decrevit. cumque Smyrnaeum quendam invenisset, piraticas naves aedificandas ei tradidit, utpote harum rerum imprimis perito. multis igitur navilbus, praeterea scaphis tectis quadraginta paratis classiariisque impositis, Clazomenas solvit ac statim urbem occupat. inde Phocaeam appulsus, et ipsam capit primo adventu. ex hoc loco litteras dat ad Mitylenensis ditionis curatiorem, Alopum, quibus atrocissima quaeque minitatus

[*](Ρ. 206)[*](B)

est, nisi celrrime decederet, bene se ei velle addens ideoqtie praemonuisse, quas capturus esset calamitates, nisi inde abiret. his territus curator, noctu navi conscensa, Cpolin petiit; quo Tzachas audito, sine mora Mitylenen profectus, extemplo eam cepit. Methymna autem, in promontorio huius insulae sita, cum ad Tzacham non deficeret, imperator ca de re certior factus, illico navibus idonea praesidia misit, quibus hoslis repelli posset. at Tzachas, nulla Methymnae ratione habita, Chium recta profectus, statim ea quoque potitur. quod ubi imperatori nuntiatum est, classem sat magnam cum idonea militum manu contra eum misit, duce Niceta Castamonita. verum hic, proelio cum Tzaclia commisso, statim victus, multas naves, quibus praeerat, amisit. ad eius cladis nuntium imperator alteram rursus classem armat, eique ducem praefecit Constantinum Dalassenum, fortissimum virum et materna ipsi cognatione iunctum. is simulatque ad Chii oram pervenit, nulla arcis oppugnandae mora facta, strenue adnitebatur, ut priusquam Tzachas Smyrna adveniret,

[*](C)[*](D)[*](V. 164)[*](Ρ. 207)

bem caperet. itaque multis arietibus et ballistis moenia quatit: tandem muri inter duas turres spatium diruit. eo Turcae, qui intus erant, animadverso, quoniam Romanis nulla vi resisti posse intellirent, communis omnium domini misericordiam, Romana usi lingua, ililorabant. at Dalasseni Opique milites desiderio flagrabant arcis ingrediendae. obstabant duces, qui timebant, ne comportatam eo a Tzacha praedam praedam omnem opesque ingressi diriperent. “auditis, inquiebant, ut manifeste iam imperatori Turcae acclament, seque in ditionem tradant; quid igitur crudeliter eos trucidatum itis?" sic die, cum nox adesset, Turcae deiecti muri loco alterum exstruunt, cuius exteriore in parte culcitas, pelles omnisque generis centones suspendent, ut missorum lapidum vis infracta paullulum imminueretur, interim Tzachas classe, quae ad manum erat, armata, atque in continente octo fere millibus Turcarum collectis, Chium iter ingressus est, classemque secundo mari se sequi iussit. iil ubi Dalassenus didicit, solvere navium praefectos iussit, idoneo militum

numero imposilo, duce Opo. mandaverat, si forte obviam fieret traiicienti, pugnam committeret. Tzachas, relicta terra, recta in Chium cursum dirigit. cui Opus media nocte obviam factus, cum nova quadam ratione classem hostium dispositam cerneret, (nam catena parata longissima, omnes naves colligaverat, ut nec retrocedentes fugere, nec si qui procurrere vellent, ordinem perrmnpere possent,) is igitur percuistis et ne accedere quidem ausus propius, versis gubernaculis, Chium repetiit. Tzachas prudenter secutus, non destitit remigare; cumque Chio appropinquarent, Opus portum urbis, quem Dalassenus antea occupaverat, prior ingressus est; Tzachas autem praetervectus hunc, cuius memini, Chii portum, moenibus arcis naves admovit. quarta dies hebdomadis erat. postridie eductos e navibus omnes numeravit atque in tabulas retulit. Dalassenus, oppidulum quoddam portui propinquum conspicatus, avulso priori vallo, nova ad illud metatus est castra fossaque iusta altitudine munivit. eo copias universas transtulit, sequente die uterque exercitus armatus in

ciem prodit. ac Roinani quidem loco se non movebant, a Dalasseno ie excedere vetili; Tzachas autem maximam barbarorum partem in manos promovit, equitibus sequi iussis paucissimis. quo Latini conecto, cum hastis longis in barbaros invadunt. hi vero non in Gals, sed in equos eorum iacula mittunt et hastis quoque nonnullos riunt. ita plerisque cacsis, caeleri in fugam versi intra vallum comlluntur, unde praecipiti cursu in naves sese iniiciunt. Romani, lusa Gallorum fuga perterriti, paullulum recedunt atque ad muros us, quod diximus, oppiduli consistunt. tum Turcase ad littus usque provecti, naves nonnullas ceperunt. quod conspicati classiarii, solutis funibus, naves pellunt a littore, atque in ancoris cousistentes exspectant, quid futurum esset. iubet eos Dalasscuus insulae oram, 1 qua occidentem spectaret, praetervectos Bolissum tendere ibique adventum suum praestolari; Bolissus oppidulum est in proniontorio insulae istius situm. at Scythae nonnulli Tzacham adeunt, eique consilium Dalasseni produnt; quo audito, tum quinquaginta is misit spe-

culatores, qui cito sibi nuntiarent, quando classis Dalasseni solvere pararet; tum ad Dalassenum de colloquio misit, pacis conditiones propositurus, diffisus puto rebus suis, cum fortitudinem Dalasseni audaciamque consideraret. promisit dux Romanns, postridie extremis castris se proditurum, ut audiret proponeretque, quae utrique placerent. accepit conditionem barbarus. itaque conveniunt mane duces ambo, atque Tzachas colloquium exorsus est, nomine Dalassenum appeilans. “scito, iuvenem me esse illum, qui olim Asiam incursavi et, postquam fortissime pugnavi, imprudentia circumventus, captus sum a Cabalica illo Alexandro. a quo cum imperatori Nicephoro Botaniatae oblatus essem, protonobilissimi statim dignitate honestatus donisque magnis affectus, obsequium ipsi promisi. verum ex quo Comnenus Alexius imperii habenas accepit, rescissa sunt omnia. atque ego iam adveni, ut inimicitiarum causam exponerem. nuntietur istud etiam imperatori, qui si sublatas inimicitias velit, quibuscunque privatus sum honoribus debilis, cumulale restituat. quodsi tibi etiam

nuptiis iungi liberos nostros placet, scribantur modo sponsales tabulae, qui Romanis nobisque barbaris mos est. ubi cuncta praestita illa fuerint, tum vero insulas, quas Romanae ditioni subiectas bello per te vicissim imperatori redilam, sicque foederis conditionibus impletis, in meam me patriam conferam." haec cum Dalasseno, dudum fraudem ac fallaciam barbarorum nosset, simulata viderentur, sentiri cunctatus est declaravitque simul suspicionem de eo suam neque tu, inquiebat, insulas mihi trades, ut affirmasti, ueque ego uperatore inconsulto, quae ab illo atque a me postulas, annuere essum. verum quoniam magnus dux lohannes, imperatricis frater, m in eo est, ut cum ingentibus terra marique copiis huc adveniat, gnoscat is conditiones, quas proposuisti. illo intercedente, mihi ede, pax cum imperatore componetur." etenim hunc Ducam Iohanem em Epidamnum imperator cum exercitu magno miserat, ut et Dyrrhachium diligenter tueretur et cum Dalmatis bellum gereret. nam

Bodinus qui dicebatur, cum bellicosissimus esset et perfidiae plenus, non continuerat suis se finibus, sed quotidie propinqua Dalmatiae oppida incursans, accessiouem adiecerat ditioni. Ducas autem Iolannes, undecim annos Dyrrhachii commoratus multas Bolcano arces eripuerat, multosque etiam captos Dalmatas imperatori miserat; tandem gravi cum Bodino proelio commisso, ipsum ceperat. huius igitur Ducae lohannis cum imperator multis ex rebus egregiam cognosset virtutem reique bellicae peritiam atque in exsequendis mandatis fidem summam, quoniam tali homine adversus Tzacham opus erat, arcessivit eum istinc ac multis terrestribus atque maritimis copiis praefectum adversus Tzacham misit. qui quot cum barbaro pugnas commiserit quotque in periculis victor discesserit, infra narrabimus. huic igitur adventanti Dalassenus in colloquio cum Tzacha habito omnia reservare se velle significavit; Tzachas autem Homericum illud dicere videbatur “nox iam adeat; bonum etiam nocti parere."

misit postridie se copiam commeatus magnam missurum; sed haec erba erant; nec Dalassenum opinio fefellit. nam dilucuio Tzachas 1(1 littus dam progressus et ventum nactus secundum, Smyrnam naigavit, ut pluribus coactis copiis, Chium reverteretur. sed nec Dalassenus lassenus anteveniri se Tzachae consiliis passus est. navigia enim, quae forte aderamt. cum copiis ingressus, Bolissum proficiscitur; ubi postquam naves collegit machinasque comparavit alias, praeterea milites refecit et plures etiam collegit, rursus, unde discesserat, rediit. instauratra acriter oppugnatione moenibusque dirutis, urbem cepit, Tzacha Smyrnae adhuc commorante. cumque mare esset tranquillum, recto cursu universa classe Mitylenen profectus est.

Sic rebus adversus Tzacham constitutis imperator, cura Scythas Rusium tendere rursus didicisset atque ad Polybotum castra posuisse, Constanlinopoli, ut erat, profectus, Rusium occupavit. sequebatur Neantzes transfuga, perniciosa secreto in eum cunsilia coquens; ad-

erantque etiam Cantziis et Catranes, viri fortes et flagranti in imperatorem studio. manum Scytharum non ita parvam ubi procul conspexit, pugnam conseruit, in qua multi Romauorum caclunt, alii capti a Scythis trucidanlur, reliqui satis magno numero Rusium incolumes evadunt. verum hoc cum pabulatoribus Scytharum proelium erat; postero die, cum Maniacatae qui dicuntur Latini advenissent, aucto impcrator animo, ipsa acie depugnare cum Scythis constituit. quoniam exercitus non magno intervallo distabant, classicum canere ausus non est; quippe inopinatos opprimere voluit. arcessivit igitur Constantinum, qui curam regiorum accipitrum habebat, eique mandavit, ut tympanum a vespere per totam noctem castra circumiens pulsaret militesque ad pugnam se accingere iuberet; nam sole orto imperatorem signo non dato Scythas aggressurum. at Scythae Polyboto profecti, locum Haden dictum praeoccupant, ibique castra ponunt. tali igitur modo postquam imperator ab ipso vespere pugnam paravit, oriente sole distribuit ordines, acieque instructa in hostem pro-

[*](Β)[*](C)

cedit. priusquam exercitus congrederentur, ordinibus iam constitutis, Neantzes collem vicinum ascendit, quo Scytharum, ut aiebat, exercium specularetur referretque imperatori, quomodo acies eorum intructa easet. sed contraria omnia fecit. Scythis enim lingua ipsorum suasit, ut plaustra ordine collocarent, neve imperatorem metuerent, tuerent, ex nupera clade iam trepidum fugamque meditantem, lippe qui nec suos nec auxiliares idoneo numero haberet. haec lotus, ad imperatorem descendit. semibarbarus autem quidam, linguae Scythicae peritus, cum intellexisset, quae Neantzes cum Scythis locutus erat, omnia imperatori nuntiavit. quod ubi Neantzes sensit, lisquisitionem rei postulat; ibi tum audacter semibarbarus prodit, iminisque eum argnit. at ille, stricto confestim gladio, caput hominis abscidit, imperatore cernente ipso ordinibusque utrimque adstantibus. ita quam amovere a se proditionis suspicionem Meantzes volebat nece accusaloris, auxit potius atque confirmavit. cur enim non exspectabat disquisitionem criminis? veruin enimvero cum linguam effutientis fallaciam suam, ut apparet, extinctam cuperet, etiam au-

[*](V. 168)[*](P. 212)[*](Β)

dacius designavit facinus, barbaro vere dignum et tam suspiciosum, quam temerario ausu. neque tamen imperator statim in barbarum, quemadmodum oportebat, animadvertit, nec in ius eum vocavit; sed exardescentem ira atque indignatione animum repressit, ne proterreret praedam ordinesque turbaret. ac licet procbtionem Neantzis alque dcfectionem mox futuram tum ex iis, quae admiserat, tum ex aliis colligeret, tamen iram in hominem tenuit dissimulavitque. cum enim res in ipso discrimine versaretur, nec imperator, quid ageret, haberet, effervescentem iracundia animum cohibuit. Neantzes autem brevi post adiit ad eum, et suo desiliens equo, alium ab imperatore poposcit. dari confestim imperator eximium ipsi atque regio ornatum strato iussit. quo conscenso, cum exercitus in se iam vaderent, et ipoe velut infestus in Scythas equitavit, sed hastae mucrone in nostros verso, suis se immiscuit popularibus, quibus multa de acie imperatoris praecepit. his consiliis barbari usi, gravi pugna commissa, imperatoris copias plane fundunt. qui cum disiectos ordines cerneret

[*](C)[*](D)

omnesque in fugam datos, inops consilii, temere periclitari diutius noluit; versisque habenis usque ad fluvium prope Rusium fluentem recedit. tum vero equum sistens, cum primoribus nonnullis persequentes, quantum poterat, propulsavit, invectusque in eos, multos caedit, interdum et ipse vulueratur. ubi autem ex altera parte Georgius cognomento Pyrrhus, fugiens ad fluvium pervenit, graviter hunc increpatum imperator ad se arcessivit. sed cum temeritatem Scytharum unimadverteret, augerique in horas numerum eorum, aliis super alios tuxilio venientibus, Georgio cum ceteris ibi relicto mandavit, modice Scythis obsisteret, dum ipse revertertur. dein eleriter equo converso, amnem traiicit, Rusiumque ingressus, quotquot fugientes illic milites invenit, indigenasque omnes Rusiotas, quicunque militari erant aetate, ipsos insuper rusticos cum plaustris suis prodire confestim atque ad ripam fluminis consistere iubet. quibus dicto citius factis, postquam ordine quodam istos disposuit, ad Georgium recur-

rit, licet frigore quartanae ita affectus, ut dentes colliderentur. Scytharum copiae ibidem congregatae, cum duplicem conspicerent Romanorum aciem atque contentionem imperatoris, cuius promtum ad pericula et in victoriis iuxta cladibusque immutatum animum nossent, impetum eius sustinere se posse desperantes, invadere non audebant. imperator autem, cum frigore correptus, tum maxime, quod dispersi fuga nondum omnes convenerant, stabat et ipse, circuiens ordines crebroque obequitans et hostibus ostentans aninium. quo factum est, ut usque ad vesperam uterque exercitus loco non moveret; nox autem ubl adfuit, in sua uterque castra reversus est: metu enim acie decernere non audebant. interim dispersi prima pugna alius alio, paulatim Rusium revertebant; plerique eorum certamini omnino non interfuerant. Monastras autem Uzasque et Synesius, homines bellicosissimi, Aspro, qui dicitur locus, transito, proelii et ipsi expertes, Rusium perveniunt.

At imperator febri, qua aegrum eum fuisse docuimus, coa-

ctus, decubuit paullulum, quo se reficeret. verum ne tum quidem otiosus plane erat, sed circumspiciebat, quid postero mane faciendum esset. talia meditantem adit Tatranes, (Scytha hic erat, qui cum saepius ad imperatorem transiisset, atque ad suos rursus reversus esset, toties venia dclicti et impunitate ab imperatore impetrata, ob hanc clementiam magno eum amore prosequebatur,) hic igiter imperatori toto pectore studens, “suspicio, inquit, inihi est, imperator, crastino mane Scythas nobiscum circumventis proelium inituros esse. itaque oportet nos antevertere, et prima luce aciem ante moenia truere." laudavit virum imperator, probatoque consilio eius, le, quae suadebat, facere constituit. Tatranes autem, postquam ita ad imperatorem locutus est, Scytharum duces adiit, et “ne efferamini, inquit, propter victorias, quas de imperatore reporlastis: neve quod exiguo nos numero videtis, vincendi fiducia proelium incipiatis. nam invicti roboris imperator est et multi auxiliarii milites iamiam exspectantur. nisi pacem cum eo complectamini, cadavera vestra vulturibus epulas dabunt." haec Tatranes ad Scythas. imperalor autem qui in campo pascebantur, Scytharum equos quotidie agrum

nostrum noctu devastantium capere in animo habens, Uzam Monastramque arcessivit, eosque cum lectis equitibus hostium terga circumvectos, primo diluculo planitiem occupare, atque omnes equos cetcraque iumenta cum ipsis pastoribus capere iussit. addit “nolite metuere; nobis enim a fronte pugnantibus, vos facile mandata poteritis." nec spes eum fefellit; nam quod dixerat, statim habuit. ipse Scytharum impetum exspectaus, somnum illa nocte non vidit oculosque ne connivere quidem passus est. sed tota nocte milites, iaculatores maxime, arcessitos confirmavit ac multa ad usum pugnae postero die committendae edocuit, praecepitque, quomodo arcum tenderent et tela mitterent, subinde etiam equum vel refrenarent vel admitterent, vel, si opus esset, desilirent. haec nocte agebat; quiete autem modica sumta, cum prima luce duces omnes Scytharum traiecto fluvio proelium capessuri viderentur, iamque coniectura impera-

[*](D)[*](P. 215)

toris evaderet, (nam acutus erat in praecipiendis futuris magnamque sibi experientiam ex proeliis quotidie commissis paraverat,) equo statim conscenso, signum dari iussit, instructaque acie, in fronte stetit ipse. cumque Scythas vehementius quam antea irruere animadverteret, confestim iaculatores descendere equis iubet et pedibus procedere, nnila iaculandi intermissione facta. quos sequebantur reliquae copiae ipseque imperator in media curans acie. audacter illi Scythas aggrediuntur; ac postquam acriter pugnatum est, barbari, et propter telorum multitudinem, et quoniam confertam Romanorum aciem imperatoremque ipsum fortissime pugnantem videbant, metu terga vertunt flaviumque iterum traiicere festinant, carraginem repetentes, insequebantur loto impetu Romanorum ordines, partim hastis terga pulsantes, partim iaculis ferientes. itaque multi, priusquam ad fluvii ripam pervenirent, percussi cecidere; multi sine respectu fugientes, amnis gurgitibus hausti, misere perierunt. fortissime omuium illo die

imperatoris domestici pugnaverunt; erant enim omnes ipso aetatis flore. imperator autem, qui heroem sane virtute excellentem hoc die se probavit, victor in castra reversus est.

Trium ibi dierum quiete capta, Tzurulum proficiscitur; unde cum non ita cito movendum censeret, castra idonea magnitudine copiis, quae tum aderant, ad orientalem oppidi metatus partem, tabernaculum regium vasaque omnia ibi deposuit. Scythae et ipsi Tzurulum adibant; sed ut praeoccupatum oppidulum ab imperatore audiverunt, traiecto amne, qui per planitiem haud procul fluit (Xerogypsum indigenae eum appellant,) castra amnem inter et oppidulum posuerunt. atque hi quidem urbem illam circumsidebant; imperator intus quasi obsessus tenebatur. nox ubi adfuit, ceteri quidem dii ac proeliatores, ut Calliope Homeri ait, dormiebant, at imperator Alexius dulci haud declinavit lumina somno, sed vigil dispiciebat ani-

mo, quomodo audaciam barbarorum arte superaret. itaque Tzurulum oppidulum cum in eminenti colle situm esset, barbarorum autem exercitus totus planitiem obtineret, quoniam non satis copiarum habebat, ut adversus tantam multitudinem cominus pugnaret, astum excogitavit callidissimum. plaustra incolarum cogit; tum rotas et axes, a reliquis plaustrorum partibus seiunctas, extrinsecns e summo muro ordine continuo suspendit, funibus ad murorum pinnas alligatis. quod contilium simul ut cepit, statim exsecutus est, uniusque horae spatio suspensae erant circa axibus connexae rotae, veluti orbes inter se contingentes. diluculo imperator surgens sese ipse armat. celerosque armari iussos moenibus mox educit in hosles. accidit autem, ut qua parte rolarum orbes pendebant, ibi Romana explicarelur acies, atque

[*](C)

exaclverso hostilis exercitns staret. ipse mediam tenens aciem, snis eclixit, ut, quum primum classicum cecinerit, omissis equis, lento gradu in Scythas vaderent eosque eminus lacessendo in se elicerent. iam si hos cernerent, equis incitatis, irruere, in fugam se coniicerent; sed paullulum dextrorsum sinistrorsumque discedentes, hostibus locum darent tantisper, dum ad inuros accessissent. quod ubi conspexisseut, qui in moenibus stabant, gladiis funes dissecare rotasque cum axibus deorsum praecipitare iubentur. fiunt imperata. Scythae conferto agmine, truci sublato claniore, eqiiis aggrediuntur, dum nostri pedibus lente proceduat, solo imperatore eqno vehente. dein hi ex imperatoris consilio genua presso gradu alternanles et quasi recedentes, in duas partes discedunt praeter exspectationem, ita ut aditum ad oppidum barbari haberent amplissimum. qui ubi per hoc aciei quasi ostium penelrarunt, rotae impetu ultra cubitnm a muro ablatae, (nam

[*](D)[*](P. 217)[*](V. 172)[*](B)

orbes earum, repercussi muro, tanquam machina emittebantur,) in medios equites barbarorum devolvebantur; ac nartim sua praecipitantes mole, partim declivitate loci vim nactae, vencmenter in barbaros incurrebant ab omnique parte eos affligebant, crura equorum quasi demetentes; cumque anteriora aliis, aliis posteriora frangerent, procumbere equos, qua parte ictus acceperant, et deiicere equites cogebant. quorum cum alii post alios magno numero cadcrent, utraque insuper ex parfe milites nostri advolarent, acri undique certamine orto, alii sagittis obtruncanlur, alii hastis; reliqui plerique irruentium rotarum impetu ad amnem compulsi, fluctibus obruuntur. postridie cum superstites Scythas proelium repelere, suos autem bono onmes animo esse animadverteret, armari hos iussit; sumtisque et ipse ar-

mis, ubi aciera instruxit, in declivitatem collis descendit. dein ordnibus fronti Scytharum oppositis, constitit, ut pugnam, quantum posset, committeret. ipse niediam tenuit aciem. pugna atroci commissa, Roinani praeter spem victoria potiti, barbaros acriter persequebantur. verum ubi satis longe hos insecutos imperator vidit, veritus, ne forte insidiae repente in Romanos coortae non solura fugam Scytharum sisterent, sed adiunctis etiam, qui fugiebant, magnain exercitui cladem inferrent, crebro obequitans suos, ut subaisterent equisque requiem darent, admonuit. sic illo die uterque disiunctus est exercitus, Scythis fugientibus, imperatore victoriae compote manifestae in castra redeunte. Scythae funditus victi, Bulgarophygum inter et Nicaeam parvain castra posuerunt. hieme autem iam ineunte, imperator in urbem revertendum statuit, quo et se et maiorem exerci-

tus partem ex multis laboribus reficeret. copiis igitur bifariam divisis, qui alacriores erant lotius exercitus milites, eos, ut hostem propulsarent, selegit. his praefecit Iohannacem et Maurocatacalonem Nicolaum, quorum saepius supra mentionem fecimus, mandans, ut idoneis oppida praesidiis firmarent, pedites autem ex universa regione cum plaustris eapue trahentibus bubus abducerent. nam vere insequente bellum adversus Scythas maiori vi instauraturus, providit iam et paravil, quae sibi profutura opinabatur. tali modo rebus probe dispositis, Byzantium revertitur.