Alexias

ΑΛΕΞΙΑΣ A om. A. 1. Ὁ om. A.

Imperator Alexius, patcr meus, etiam ante susceptura imperium magno rebus Romanis praesidio fuit. etenim stipendia facere

Diogrne Komano impcrantc cocpit. mire enim intcr aeqiialcs excellebat et ad pcriculu promtissimus crat. namque decinnim quartuiii eo tempore annum agens, imperatorem Diogenem, expeditionem in Persas gravissimam suscipientem, comitari cupiebat, vel hoc ipso desiderio terribilem barbaris animum prodens significansque, se, ubi pugnae copia foret, gladium sanguine eorum madefacturm esse. adeo flagrabat ugnandi cupiditate adolcscens. veruin tum ei non pcrmisit imperator iogenes, ut se coniitaretur; qiiipjic matrem Alcxii dolor afflixerat gravissimus. Iiigcbat enim ca tiiin casum filii natu maxiiui Manuclis, qui rebus praeclare gestis dc impcrio Romano optime meruerat. itaque ne omni solatio maler destitueretur, si filiorum alterum ubi sepcliret adhuc incerta, altcrum in proclia dimittere vererique deberet, ne quid ei accideret et, ubi locorum periisset, ne rescisceret quidem: eam igitur ob causam Diogenes Alexium puerum ad matrem redire coegit. ac tum quidem is, licet invitus, commilitones valere iussit; tempus autem insequens amplissimum ei campum

aperuit rerura bene gerendarum. nam Micliaele Duca post remotum Diogenem imperante, quanta esset Ibrtitudine. rebus in Urselium editis probavit. is, Gallus genere, in Romanorum exercitu olim militaverat, sed fortuna admodum elatus, copiis haud exiguis partiin ex eadem gente, unde ipse oriundus erat, partim ox alia quavis natione coUectis, gravem iara exercebat dominalionem. ac Romano- rum imperiura vehementer vacillans, cum Turcae superiores essenl, et ipsi, tanquam arena sub pedibus falleute, retrorsum laberentur, etiam ab isto liomine haud leviter lacessebatur; nam cura alioqui dominandi cupidissimus esset, tum propter imminentem imperii Romani ruinam ad capessendam tyrannidem magis etiam incensus, orientales provincias omnes fere infestabat. quique adversus eura missi erant viri bellica laude insignes reique mililaris peritissimi, eos omnes longe superabat, cum nunc suis ipsius copiis fretus, turbinis instar eos invaderet inquc fugam couiiceret, nunc Turcarum auxilio usus: sustinerique adeo eius vis non poterat, ut ex ipsis proceribus nounulii caperentur, copiis eorum terga vertentibus. quo tempore pater quoque meus Alexius auspiciis fratris, qui universis tam Orieutis quara

Otcidentis exercitibus praeerat, militabat ac planc legati mimere fungebatur. iam vero cuin res Romana in tali discrimine essct, barharo Isto omnia fulminis pernicitate incursantc, ad eum fortiter propulsandum eligitur praeclarus ille Alexius sunimuscjue exercitus dux ab imperatore Michaele declaratiir. adiiibita ὢν omni animi sollerlia et rei bellicae experientia, quam et militando et impcrando, licet non ita longo tcmpore, nactus erat summam, (etenim mira animi alacritate et industria effecerat. ut perfectam imperatoris facultatem primoribus Ilomanorum conscculus videretur; quemadmodum Romanus ille Aemilius vel Scipio vel Hannibal Carthaginiensis, licet admodum adolescens et vix barbatulus esset,) Urselium istum, Romanorum Cnes magna vi incursantem, paucorum dierum spatio cepit Orientemque pacavit. ernt cniin nd ea, quae opus erant, perspicienda promptus, promptior ad eadeni peficienda. sed qua Alexius ratione euin ceperit, tum Cacsar secundo historiae suae libro narravit fusius, tum nos quoque, quatcnus ad nostram id liistoriani perlinerc videtur, narrabimus.

Moverat enim Tutachus barbarus ex interioribus Orientis

partibus cum exercitu validissimo, Romanorum fines populandi causa interiuiUrselius saepe al) Alexio in angustias redactus est et, aliis atque aiiis privatus custellis, quamvis magna et idouea militum copia in structus, consiliis patris mei Alexiilonge inferiir apparuit. itaqiie duduii confugere adTutaciium meditatur; tandem rebus destitutus omuibus adit barbarum eiusque aiuicitia comparata, ut focdus secum iniret, enixe rogat. cui consilio Alexius imperator occurreus, animum Tutachi praeoccupat inque partes suas verbis, douis, modis denique et arti- bus omnibus eum trabit. erat enim, si quis alius, consilii plenus ac facile se ex angustiis vel difficillimis exiiedire poterat. quae autem adTutaciii gratiam conciliandam ratio plurimum valuit, ea eiuscemodi fere fuit. “amicitiam, inquit, inter se cobint tuus sultanus ct imperator meus. barbarus vero liic Urselius vim utrique intentat et anir adversus ambos infestissimo est. nam et illius regiones vastat Roma numque imperium paulatim carpit, et Persidi detrahit quaecur que etiam hic rapere licet. callidc autem totani rem aggreditu siquidem nunc me amoliri studet adiutore te, mox, ubi occasi

obvenerit, ine omisso, utpote ab hac parlc iam securus, rursus in te se convertet bellumque tibi infcret. quare si ine audis, cum iterum rum Urselius ad vos vencrit, eum capies et magna merrede nobis vinrtum trades. inde tria tibi coirimoda evenient; primum pecunias tibi parabis, quantias nemo lucratus est ququam; deinde gratiam apud imperatorem inibis, a quo in summam felicitatem mox proveheris; postremo sultanus ipse magnopere laetabitur, sublato tam potenti hoste quique dudum arma exercet contra utrosque, Romanos atque " cum per legatos Tutaeho pater meus exercitusque Romani dux significasset, obsidibus ex primorum civitatis numero missis, qui de pecunia suo tempore solvenda caverent, persuadet Tutacho barbaro Urselium capere. quo celeriter facto, mittitur is Amaseam ad imperatorem. sed iam pecunia desiderabatnr, cum nec ipse unde solveret haberet, ct impcrator rem negligeret. neque etiam tardo, nt in trapoedia est, incedebat pede sed plane nusquam apparuit. pecunia. iriterim instabat Tutachus, ut aut pretium solvnelur ant Uerselius restitueretur et unde adductus fuisset, redirel. al ille

[*](P.6)[*](B)

cum emtionis mercedem numerare nullo motlo posset, tota nocte cleliberaudo consimita , tandem ab Amasenis pecuniam exigere con- stituit ac primo niane , licet difficilis res videretur, populum convo- cavit , maxime eos , qui auctoritate et opibus pliirimum pollebant. atque ad hos polissimiun conversus , "nostis" inquit "omnes , quomodo hicce barbarus habuerit cunctas Arineniaci civitates, quot oppida vastaverit, quot cives malis non ferendis alFecerit, quantam pecuniae vim a vobis extorserit. sed tempus iam adest, quo, si voliieritis, liberare vos ab eius iniuriis possitis. nimirum hunc non dimitti oportet, qiiem divino plane consilio et nostra diligentia vinctiim cernitis. verum qui illum cepit Tiitaciius merccdem a nobis postulat; nos aiitem, quoniam et peregre siimus et diutnrno cum barbaris bello facullates nostras exiiausimus , solvendo prorsus non sumus. quodsi a rege non ita prociil abessem et barbariis paleretur diHerri , pecuniam niam ceierriiue airerendam curarem. nunc qiioniam nihil, u scitis ipsi, harum reriim fieri potesh, vos pccuniam conferre oportctd imperator vobis per me, quaecunque praestiteritis , restituet." quae;

[*](c)[*](D)[*](V. 10)[*](P.7)

ubi dixit, illico explosns est veiiementcmque concivit tumultum, Amasenis defectionem molientibus. non deerant enim, qui populum ad seditionem cierent, homines quidam pessimi turbarumque machinabores, qiii pleliis concitnmlne erant periti. tumultus igitur ortus est ingens, dum alii servaluin Urselium cupiunt populumque ad openi ei ferendam incitant, alii, quale est vilis plelieriiine ingcniiini, tumultuantur, Urselium e custodia liberaturi. multitudinem igitur tantam ubi Aioxius furentcm vitlit, rei difficultate perspecta, nequaquam tamen tlilfiderc Kibi coepit, veriim animo conrirmnlo, sileutiiim raanu indixit. quotl cum tandem aegre impetrasset, ad inultitudincm iam conversus, haec dixit. “mirari subit, viri Amnseni , quod consilia istorum hominunm, qui vos vos decipore studont, plane ii-noretis, ciini siinm ipsorum salutem vestro quaerant sanguine granissimamque semper clamitaten vobis paront. quis enim ex Urseiii dominatione in vos fruclus reduu- davit, nisi raedes, excaecationes truucalionosqiie inonibiorum ? isti voro, qui talium rerum vobis aiirlores sunt, partim rei familiari bene prospexerunt barbarum demerents, partim in praemia ab imperabore

missa rnrsns se ingnrgitavere, huius gratia factura iactantes, quod vosque et Amaseain urbeiu barbaro non Iradidissent, vestri ne ulla qui- dem unquaiu ratione habita. quapropter etiain tyrannidem restitutara voluiit, ut et barbaro cominoda spe siibblandientes, rem familiarem intactam servent, et ab imperatore rursiis honores et praemia expe- tant. et si qna seditio orta fuerit, semet ipsos e periculo subducent, imperatoris autem in vos iram vertent. itaque istis qui qui ad tnmul- tum vos incitant, si quid mihi creditis, valere iussis, domuin quisque suam abite et quae dixi perpendite. ita facile intelligetis, utri jiielius vobis suadeant.

Quibus auditis, velnt conversa testula, sententiam mutant domumque abennt. imperator autem, qui plebis in ipso discrimine inronstantiam nosset , praesertim si a malitiosis hominibus incitaretitr, verebatur, ne insequenle nocte iterum infeslo se animo aggrederentur tur et Urseliiim e oustodia ednctum vinculisqne liberatum dimitterent. quoniam autcm tantae mullitudini reprimendae copiae, quibus

instructus erat, non sufficerent, Palamedeum quendam excogitavit dolum. simulat excaecare Urselium; humi resupinato carnifex ferrium admovet ; lainentafiir illc atrjiie eiulat, ut icouein rngire crederej. ninuia excaecandi speciein prae se fcrehant; iiissus eiiiiii erat Urse- lius, qui excaecari fingebatur, clamores tollere , et qui ociilns erucre videliatur, lorvo prostratum vultu adspicere ac saeva illa omnia perficere, vel potius ita agere, ac si revera excaecaret. sic excaeca- tiis est ille noii excnecatus; vulgi antcin riimorilius ubiqiic iiicre- bruit, Urjcliiiin excaecaliiin esse. liaec velut in scena acta omnem multitudinem eo adducebant, ut et indigenae et peregrini, apiuiu niore, syinLolas dareiit. Iioc enini erat Alexii consilinm, ut qui pecuniam niam detrectaverant Urseliumqne emittere de nianilnis Alexii patris mei niolili erant, cnin id conanien iaiii inane futurum essct, conquiescerent et illico sibi dicto aiidientrs essent , prioris consilii spe frustrati; qua qiiidein re el Alexium sibi conciliarent, et repii ira- cundiam evitarent. tali modo cum Urselium in vinculis admirab imperator relinuisset, custodivit eum tanquam in cavea leuoein ; at-

que oculi etiam obtecti errant fasciis, quae excaecationis scilicet indicio essent. neque tamen quae gesserat satis ille putabat, nec tanquam abunde parta Gloria, in ceteris rebus supinus erat; immo alias urbes multas arcesque recipiebat, et omnes regions, quae Urselii temporibus defecerant, imperio restituebat. tum demum reversus, in urbem regiam contendit; cumque in oppidum pervenisset, unde avus eius oriundus erat, ibique se atque exercitum universum a multis laboribus paulisper recreate, miraculum edidit, quale Herculs ille in Admeti coniuge Alcestide. nam cum Doceanus, Isaacii Comneni qui anlea imperator fuerat, ex sorore nepow, Alexii patruclis, vir et genere et dignitate in primis clarus, Urselium conspiceret caecationis signa oculis gestantem et manu a quodam ductum, graniter suspirans et illacrimans eius casui, crudelitatis Alexium argut. atque invectus in eum exprobrat, quod homini tam genroso ac plane heroi oculos effoderit, quem servasse incolumem oportuisset. cui tunc quidem ille “huius," inquit “carissime, supplicii causas propediem ex me audies," mox autem inaediculam deduxit eum cum Urselio, ubi

faciis amotis, veliit igne micantes Urselii ocnlos ei monslravit. obstupuit, ubi hoc vidit, Doconnus atque admiratione correptus esl , nec habuit, qiiid tle tanto iniraculo seuliret; simul frequenter oculos manibus contrectat, si furtc somnium esset quod cerneret, aut magicae praestigiae aut alia quaedam id genus fraiis nova. sed postquam humanitatem et sapientiam Alexii perspexit, summopere laetalus, eutn complexus osculatusque saepius est, admiratione in gaudium versa. idein arcidil illis, qui circa circa iiuperatorein Miihaeleui crant, et imperatori ipsi et ceteris onniibiis.

Inde rursus in Occidentem Alexiiis mittitur a Niceplioro imperatore, peralore, (jui priucipatiiiii iaui nactiis fiierat, adversiis Nicephorum liryennium, qui occiduas provincias perturbabat omnes et, diademate mate sumto, regem se Romanorum proclamarat. modo enim, ubi imperator Miehael Ducas imperio pulsus pro diademate chlamydeque talarem et epomiden episcopalem induit, Botaniates solio occupato regio et imperatrice Maria, ut accuratius postea narrabimus, in malrimonium ducla, inipcrii administrationem susceperat. sed nicephorus

[*](C)[*](V. 12)[*](D)[*](2. βασιλείαν P. 8. ἐποίησε PG, alterum A. 12. γένους AG. 14. βραχίονος G. 14. scripsit fortasse ἐπάξις ἦν βασιλείας αὐτόχρημα. vid. annotate. 15. τοσοῦτο G, τοσοῦτος PA.)[*](Bryennius, ad ducatum Dyrrhachii imperante Michaele pronectus, cum Nicephorus nondum regno potitus esset, imperium affectare coeperat et a Michaele deficere meditates erat. cuius incepti quae causa fuerit quaeque ratio, quoniam in Caesaris historia ea res iam perscripta est, nihil attinet exponere. verum ut Dyrrhachio tanquam ex arce omnes Occidentis regions invaserit sibique subiecerit, utque ipse captus sit, enarrare breviter vel maxime est necessarium. fortissimus enim cum is esset et nobilissimo simul genere ortus, ac proceritate corporis facieique pulchritudine insignis, et gravitate consilii non minus quam lacertorum robore aequalibus antecellens, dignissimus sane imperio erat. tantum etiam eloquentia valebat omnesque vel primo aspect et alloquio ita sibi conciliare poterat, ut omnes omnino et milites et private summam rerum ei concederent, atque occidentalis orientalisque limitis imperio dignum eum baherent. nam quascunque adibat urbes omnes et venientem supinis minibus excipiebant, et abeuntem alia alio cum plausu ac pompa procequebantur.)

haec terrorem Botnniali incutiebant, conturbabant etiam exercitum, quo instructus erat, et universtim imperium in discrimen adducebant. visum est igitur Alexsium Comnenum palrein meum, dignitate magni doinestici hcliolarum nuper auctuin , adveiiius Bryennium mittere cum tanta quanta licuit militum manu. nam rem militarem quod attinet, Rdmauoriiin imperimu ad cxlrriiium devenerat ; orieiitalcs sicpiidem exercitiis alii alio loco dispositi erant, ut Turcis resisterent, qui fines paulatim protulerant et omnes fere regiones tenebant, quae mari Euxino Kellcspontoquc et Aegaci Syriacique maris cinguntur sinubus cum aliis, tum praesertim iis, qui Pamphyliam Ciliciamque tangen- tes in mare Aegyptium delabuntur. orientales igitur excrcitits ita se habebant; occidentales autem legiones ad Bryennium confluxerant, ut exilis admodum parvusque exercitus impcratori remanserit. nam et immortales nonnulli reliqui erant, qui nuper admodum gladios hastasque tractare coeperant, et pauci quidam qui e Chomate erant milites, et Gallicac copiae ad exiguum numerum redaclae. has igi- tur copias patri meo Alexio imperator tradidit, simulque auxiliis a Turcis expelilis, ingredi expeditionem et conlligere cum Bryennio eum iubet, iion tam exercitu qui eum sequpbalur fretus, quam con-

[*](C)

silio et bellica vritute hominis. qui cum celeriter adventare hostem aiulisset, illico se siiosque instruxit et auxiliarium adventu non exspectato, ex urbiuin regina in Thraciam proficiscitur ibique circa Halymrum fluvium castra sine fossa et vallo posuit. quoniam enim Bryennium in Cedocti campis consedisse certior factus erat , utrumque et suum et iiostium exorcitum satis magno distare intervalio voluit. nam ex adverso copias collocare non licuit, ne earum conditio hosti patefieret et quantus sibi exercitus esset, cognoscerelur. erat enini cuin paucis coutra pluriuioj, cum tironibus contra cxercitatissimos decertaturus. itaque audendi et aperto invadeudi tempus Alexius non esse ratus, furari victoriam volebat.

Iam vero cum narratio virum ulrumque generosum, Bryennium et patrem meum Ciinmenum Alexium, (ueque enim virtute nec rei bellicae experieulia alter alleri quidquam concedebat,) ad certamen composuerit, operae pretium est, acie utrimque instructa, qualis proelii fortuna fuerit, cognoscere. erant enim ambo duces speciosi ac nobiles, et si furliludiuem experientiamque speclas , pares velut aequalo examiue ; quarc forluna utram iu partem inclinaverit, viden-

[*](Ρ. 11)[*](Β)

dum nobis est. Bryennius igitnr, praelorquani quod copiis fideret, et belli usu protegebatur et acie beue instructa; Alexius conlra, qui in ropiis parvam exiguamque plane spem coilocabat, praesidium a solertia ac belli arte habebat. cum enim aller alteruin adventasse sensifiset et decertandi tempus iam adesse, Bryennius, qui Alexium, intereluso itinere, ad Caiaiirani castra posiiisse percepit, in ipsum movit, acie ita instructa. copiis in dextrum ac siuistrum cornu divisis, dextro cornu loiiannein fratrein praeposuit, idque quinque millibus constabat Itaionini ct qiii e jMauiaci illius copiis supererant. his additi erant equites Thessali et haud cximia pars eorum, qui sodales appellantur. sinistro cornu Tarchaniotes Calacalo praefuit; ibi Macedones atque Thraces stabant niunero admodum tria millia armatorum. Bryennius ipse mediam aciem tenebat, e Macedonibus Thracibusque el quotquot ex universa nobilitate selecti erant, con- stanleni. omnes autem equis Thessalis utebantur, et ferreis loricis galeisque lale fulgebant; cumque equi arrigcreut aures et clipei con-

cuterentur, et hominum et galearum splendor oculos praestringeba iniiciebatque terrorem. ipse in mediis versans Bryennius, velut Mars aut Gigas quidam, paene cubitum supra reliquaui turban omnem eminebat, ut et admirationem plane et terrorem intuentibus moveret. extra totam aciem, intervallo fere duorum stadiorum, Scythae thae nonnulli auxiliares positi erant, barbaris instructi armis; quos simulatque hostes apparerent et classica canerent, a tergo aggred seque in hoslium copias immittere et crebra assiduaque iaculatioaf eas atterere iussit, dum ceteri denso agmine qiiam vehementissimi arma inferrent. sic ille exercitum instruxit ; pater nieus Comnenul Alexius, explorata loci opportunitate , partem exercitus in faucibq collocavit, partem adversa fronte Bryennio opposuit. instriictis utria que, quique subsidebant quique in aperto stabant, cum iinumquein que oratione erexisset atque ad virtutem adhortatus esset, praecepit iis , quos in insidiis collocarat, ut cum primum in tergo hostiur essent , subito impetum in eos facerent et quam vehementissi

in cornu dextrum invcliercntur. immortalps qui tlicunlur et quosdain e Gallis ὄπα se retinuit, iisque ipse praefuit. Chomatenis ac Turcis Catacaloneni praefecit , eumqiie atl Scytlias animum atlvertere et incuesiones eoruin propiilsare iiissit. his ita dispositis, ubi ad fauces exercitus Bryennii progressus est , repcnte siguo ab Alcxio patre meu dato, ingenti clamore irrunut qni in iusidiis positi erant , imprudentes hosles turbant , caesisque qiii ciiique obvii erant , in fugam vertunt. tiinc vero llryeniiius Itdiannes ducis frater, virliitis ac fortitudinis menior , verso equo, instantem sibi a tergo militeiii ex immortalium nuiuero plaga una occidit, fugam suorum sistit, praelioque restituto hostes repellit. quo factuiii est , iit immortales in efTnsain et inconditam fugain sc coniicereiit, hostibus semper terga caedenlibus. at pater nieiis iu metlios illatus hostes et slrenue pugnans, perturbabat et ipse eam aciei partem, in quam iucurrerct; onincs cnini, qui contra veuiebaiit , cacdit atqiie illico prosternit, cumque nonullos de suis subsequi sibiquc adcssc putaret, , certa-

mine non destitit. sed ubi fractam suorum aciem et iam multifa- riam fuga dispersam vidit, fortissimos quosrjue ( erant autem omnino sex,) celeriter coUigit, striclisque gladiis, si forte Bryennius prope accederet, invehi in eum sine mora statuit , etiamsi omnes simul occiderent. sed ab hoc eum consilio , utpote prorsus teiuerario, revocavit Theodotus quidam miles, qui a pueris ministcr patris mei fuerat. itaque reversus Alexius subducere se panlisper ex Bryennii acie voluit; sed nobilioribns quilmsdam eorum, qui dispersi fuerant, coUectis et in ordinem redactis, operi iterum institit. nondum autem pater meus inde se snbduxerat, cum Scythae Chomatenos, qui sub Catacaione erant, multo clamore aggredinntur et his qnoque pulsis facilique negotio fugatis, ad praedandum se vcrtunt et donnim aufugiunt. talis enim est Scytharum gens , ut priusquam adversariorum vim penitus fregcnint superioresque evaserunt, praednndo vicloriam jrritam reddant. nam qui in novissimo Bryenuii agmine erant lixae caionesque , ne quid a Scylhis patereulur, ordinibus ipsis se immi-

[*](Ρ. 13)[*](Β)V. [*](C)

scebant. qnos cum semper sequerentur quicumque e barbarorum manibus effagerant, factum fest, ut non exigua ordinum perturbatio oriretur et sigua inter se confunderentur. interea pater meus Alexius, qui, ut supra diximus, interclusus versabatur in ipso Bryennii exercitu, videt quendam ex equisonibus regium Bryennii equum ducere, purpureo stragulo ornatum el phaleris aureis; quin etiam iuxta curebant, qui romphaeas, ad imperatorum latera portari solitas, gestabant. quibus conspectis, Alcxins loricula , in fronte galeae pendente, faciem operuit, summaque νἰ cum sex quos dixi militibus iuvasit et deiecto equisone, non solum equo regio, sed etiam romphaeis potitus, clam se acie subduxit. cum in tuto constitisset, phaleris aureis instructum equum et romphaeas, quae ab utroque latere imperatoris gestari solebant, misit qui per exercitum ubique ostentarent ; simul praeconem, maxima voce praeditum, Bryennium cecidisse renuntiare iussit. quo facto, multi ex magni domestici scholarum patris mei exercitu, qui fuga dispersi erant, undique conveniebant in proelium-

[*](Ρ.14)Trj

que redibant, alii iil siistiuerent coufirinabanlur. qui aulem constitere quo quisque loco forLe erat, oculis retro versis, pbstupefiebaut iis, quae praeter exspectationem videbant. ac novuin qiujililaui prae- bebant spectaculum. dum enim equorum, quibus iusidebant, capita recta spectant, ipsi retorcpiebant ocnlos, ac neque porro vehebantur, neque equos couverlebant , perculsi ob id quod acciderat. nimirum miruui Scythae, de reditu cogitantes domumque iam abeuntes, non ainplius persecuturi erant , sed jirocul ab utrofjiie cxercitu, praeda j ouusti palabantur. atque nuntius de cajito caesoque Bryennio igna vis hucusque et fugientibus animos reddebat, praesertiin cuni uuntia- tis tldeiu adderent osLentalus ubique iinjieratorio oruatu equus et roia pliaeae lantuiu non clamantes, Bryeuuiujn, cui custodieudo iilai erant, hostili inanu iiiLereiuLuin esse.

Cuin in hoc loco res essent , peropportune ad Alexim domesticum nieslicum sciiolaruin advenit cohors auxiliariiiiu Turcoruin. qiii cuin proelium restitutum audivissent et hosles ubi esseut sciscitarentur, Aiexius Coinneuus Pater mcus iis de colle, qucm uua asceuderant.

velut e specula hostium exercitum monstravit. et hi quidem ita se habebant. temere erant permixti, ordinibas nonduni restilutis, et tanquam victoria iam potiti, in siiniina securitale dcgcbant seque extra periculum arhitrabantur. niaxiiue vero siipiuos eos Kraui-oriiiii dcfectio reddidit, qui, uoslris iuitio, ut diximus, in fugam versis, a palre meo ad Bryennium desciverant. cumque equis desilirent et , qui patrius ipsis fidcin dauili nios est , dextram offerrent, alii aliunde ibi confluxere, spectaturi, quid ageretur. pererbuit pcrcrcbiiit euiin toto exercilu fama, etiam Francos, reliclo duce sno Alexio, ad Bryennianos transiisse. cum igitur et pater meus et qui modo advenerant Turci ita confusos hostes cernerent, trifariaiii copiis auis dislributis, partcs iu iusidiis aliciihi subsistere, teriam in liostes impetum facere placuit ; idque consilium a patre meo Alexio profectum erat. sed Turci uon acie omucs simul adoriebantar, sed separatim singulis turis, spatio inter se distantcs. quarum lurmarum quaeque iusta cst incitJlis cipiis iu hoslcs irnierc lelaipic plu- rima coniicere. sequebatur Alexius pater meus qui universi excrci-

tus dux erat, collectis circa se ex dispersorum numero, quotquot tempus suggesserat. ibi unus eorum, qui circa Alexium immortales erapt, summae audaciae homo, concitalo equo ultra ordines progressus ipsum Bryennium, habenis immissis, recta petiit hastaque quam vehementissime in pectore percussit. verum torvo is vultu, priusquam hasta ihoraci infigeretur altius, glatlio e vagina educto, et hanc statim fregit, et hominis huincro percusso, cum summa vi ictum infligeret, brachium tolum abscidit cum ipsa lorica. ac Turci alius alii succedeutes, sagittariim quasi niibe agmen liryennii paene inumbrant; coutra quos Bryennii milites, licct repentino impetu perlerriti, tamen mox ordinibus restitutis, cum alius alium ad virtutem adhortaretu proelium sustinent. Turci autem et pater meiis, ubi aliquamdiu hostibus restiterunt, alius post alium fugere simulant ac paulatim ad insidiarum locum necopinantes eos callide ducunt. cumque eo perventum esset, ubi jirimae collocalae eraut insidiae, versa acie, a fronte hosti insislunt, et qui subsederant, signo dato, statim tanquam vesparum examen irruunt el multo clamore atque perpetua iaculatione et aures

Βryenii militum obtundunt, et oculos telorum involnunt tenebris. itaque cum omnes et equi et homines vnlneribns iam essent operti, resistere diutius Bryennii copiae non poterant, versisqno signis terga dabant. at Bryennius, licet arhnodum fatigatus pugna cedere coactus, quam forlis et strennus esset, ostendit. non enim destitit, quoquonersus instanles caedere et fugam snorum egregie ac pracsenti animo ornare. iu quo adintores utriinqne habuit et fratrem et filium, quorum eximia virtus hostibus eo die miraculo erat. sed cum equus Byrennii deficeret et neque fugere posset, nec vero etiam persequi, (non mullnni enim ab exspirando aberat ob assidnam ciirrendi molestiam) retraxit hiinc ille loro ac, velut gladiator penerosus, ad certamen paratus constitit duosque Turcorum ferociores ultro provocavit. quorum cum alter hasta eum peteret, priusquam perlerret ictum, gravius ipse percussus est. abscidit enim Bryennius eins manum gladio, quae una cum hasta in humum decidit. alter, relicto suo equo, velut pardalis in Bryennii equmn transiliit lumbisque insedit. cum-

que firmiter ibi adhaeresceret et tergum inscendere niteretur, Bryenmius ut belua sese convertens, perfodere eum gladio voluit; neque tamen ex sententia res cessit, cum Turca pone tergum semper ictus, inclinato corpore, evitaret. denique lassata dextra iactandis in vanum ictibus, eum Bryennius desperaret, in mediam se hostium turbam iniecit; qui coinprehensum hominem, velut magnani gloriam adepti, ad Aiexium Comnenum ducebant, qui haud procul aberat et suos Turcorumque ordines instruebat atque ad pugnam incitabat. iamque praemissis nuntiis illi de capto Bryennio certiorem eum fecerant; mox ipsum adducebant, qui terribilis sane adspectu et pugnans et vinctus erat. tali modo captum Bryennium Alexius ad imperatorem duxit Botaniatem, nihil omnino afilictis oculis eius. non enim is erat pater meus, captis hostibus insultaret, sed ad poenam satis captivitatem ducebat; quin inuno post vietoriam niagna in eos erat humanitate et benignitate et munificentia. idque etiain in Bryennio ostendit. nam absoiuto iam cum eo sutis longo itinere, ubi ad locum . . . . . .

dictum venit, hoininis nioerore levaudi adque spem erigendi causa, “age" inquit “descemda,is ex equis, ut paulisper ab itinere " verum ille vitae suae timens, furenti similis erat nec quietem admodum requirebat. quid mirum? omnem salutis spem spem abiecerat. tamen imperatori statim dicto audiens fuit. nam tale est ingenium servorum, ut in quavis re dominis facile obediant, praesertim si qui hello capti sunt. itaque ubi desilierunt duces ex equis, Alexius statim in viridi herba, velut toro, recubuit, Bryennius autem, capite in alta quercus radice imposito, dum ille obdormit, non dulei, ut in suavissimo poemate est, inclinat lumina somuo; sed ubi resupinus, sublatis oculis, pendentem e ramis gladium Alexii conspexit neque ullum circa arbitrum vidit, moerore in audaciam mutato, patris mei interficiendi consilium capit. et pcrtecissel sane, nisi divina quaedam obstitisset vis, quae eius saevotoa, mitigavit. atque ut comiter imperatorem adspiceret, effecit. haec ego ex ipso saepe audire memini. unde perspicere cnivis licet, Comnenum a deo

[*](P. 17)[*](Β)[*](V. 18)

velut carum caput ad maiora servatum esse; nempe eius opera rem Romanam restituere volebat. ceterum si quid postea Bryennius passus est mali, id culpa quorundam factum est, qui circa imperatorera erant, pater raeus culpa caret.

Hunc exitum expeditio adversus Bryennium habuit; maguo autem domestico Alexio patri meo nulla remissio laborum dabatur, sed nova semper pericula subeunda erant. etenim Borilus barbarus, Botaniatae admodum familiaris, Cpoli egressus et magno domestico patri meo obviam factus, postquam Bryennium ex manibus eius accepit et infandum facinus perpetravit, imperatoris nomiue patrem meum iubet contra Basilacium proficisci, qui et ipse diadema sumserat et occidentem, ut paullo ante Bryennius, vehementissime miscebat. erat autem hic Basilacius vir ea tempestate inter omnes praecellens virtute, animo, audacia atque robore; cumque praeterea domiuandi cupidus esset, summa ad se muuera rapiebat et honores alios ambibat, alios poscebat. devicto enim Bryennio, ille quasi eiusdem successor rcrura potitus, ab Epidamno, quod est Illyrici caput, usque ad Thes-

[*](C)[*](D)

salorum urbem omnia in potestatem redigit, a ipso imperator el crealus et acclamatus. milites Bryennii sine duce oberrantes eum, quocunque vellet, sequebantur, cum etiam ceteroquin ob corporis magnitudinem et lacertornm robur et oris dignitatem in maxima admiratione esset. his enim rebus agrestes et bellicosi homines magis capinutnr: nam ad animum non penetrant, neque virtutis rationem habent, sed in corporis praestantia subsistentes, audaciam, robur celeritatem, magnitndinem admirantur easque dotes purpura ac diademate dignas iudicant. at ille non solum his virtutibus excellebat, verum etiam forti et intrepido animo erat praeditus. omaino regiam plane speciem Basilacius prae se ferebat; vox eius eral ingens quaeque totum exercitum percelleret; clamore sublato audacissinum quemque perterrefaciebat, et ut in fugam ipsa voce verlere potcrat, ita ubi ad pugnandum accendere vellet, invictus in dicendo erat. his ornatus virtutibus et egregiis copiis instructus, Thessalorum urbem occupat, ut diximus. sed pater meus Comnenus Alexius velut cum Typhone magno vel centimano Gigante pugnaturus, omnem expromsit militarem industriain ac fortitudinem scque ita ad certamen paravit, ut adversarii virlus exigere videretur. nondum igitur prioris

[*](Β)[*](C)

certaminis excusso pulvere, neque etiam cruore ab ense et manibus abluto, ut leo torvus in frenclentem istum aprum, animi Crmatus, proceclit. iamque acl fluvium, quem Bardarum iucolae vocant, pervenit; oritur is e Mysiae vicinis montibus, multasque regiones praeterfluens, et Berrhoeam et Thessalonicam adiacent, in duas partes occidentalem et orientalem divisis, iufluit in mare nostrum australe. facere autem soleut fluvii maiores, ut cura alluvione terram satis multam invexerint, in loca declivia fluunt et, veteribus relictis alveis aquaque cleslitutis, novas sibi vias aperiant et aqua impleant. quod igitur inter utrumque novum veteremque alveum erat intervallum ubi Alcixius pater meus, qua erat sagacitate, conspicatus est, fluvii tractiim ab altera parte pro munitione habens et veteri ab aitera parte alveo, quem iam in faucium altitudinem fluminis vis excavaverat, tanquam fossa natiya usus, castra posuit. distabat autem uterque alveus non plus tribus stadiis. ac statim iussit omnes inter-

[*](D)[*](V. 19)[*](Ρ. 19) καὶ ὑποχείριον.

diu quieti indulgere somnoque corpus reficere et iumentis pabulum dare; nam inumbrante vespera fore, ut vigilare debeant et improvisum hostium impetum exspectare. idque, arbitror, pater mens mandaverat, quod periculum sibi hoc vespere ab hostibus timebat. nam eos se aggressuros esse sperabat, sive rerum bellicarum usu, sive aliunde edoctus. neque praesagium eius intra longinquam spem haesit, nec praesagivit modo, quod autem facto opus erat neglexit. immo copias e castris cum armis et equis omnibusque, quae ad pugnam necessaria sunt, eduxit, ignibus in castris relictis late lucentibus et uno ex familiaribus monacho veteri Inhaunicio, cui castracommisit et coinmeatum, quem seeum portabat, reliquumque apparatum. ipse longissime a castris cum arinato exercitu subsedit, exspectans, quid futurum esset; idque eo consilio fecit, ut Basilacius, cum accensos undique ignes et splcndens patris mei tabernaculum ronspexisset, requiescere hunc ibi securum arbitraretur ac facili negotio capi posse.

Nec fefellit patrem meura, ut diximus, praesagium. Basilacius enim hostes, quorura adventimi exspectaverat, cum omnibus equitibus et peditibus (decem millium numerum implebant) repente adortus, adortus, cum tentoria undique lucentia invenisset et resplendens dens etiam imperatoris tabrnaculum videret, quanto impetu poluit eo irruit, ingenti clamore sublato. nusquam vero apparente Alexio, quem ibi deprehensurum speraverat, neque milite omniuo ullo nec duce prodeunte, nisi siqui calones viles relicti erant, etiam vehementius, ubi tandem esset balbus iste, claniabat, vel ipsis dictis magnum domesticum cavillans. utebatur enim pater meus ceteroqnin linguae volubilitate neque quisquam natura ad disserendum et agrumentandum magis comparatus erat; in canina tantum liltera leviter haesitabat et aliquantum balbutiebat, quanquam in reliquis optime fluebat oratio. hinc igitur illudeudi occasione Basilacius sumta, clamitabat pervestigabatque omnia et subvertebat arcas, mensas, vasa, ipsum denique patris mei lectum, ne forte imperator alicubi laleret.

[*](D)[*](V. 20)[*](Ρ. 20)

quod dum facit, identidem monachum Iohannicium adspicichat. etenim studiose id egerat raater Alexii, ut quoMes in helhiin is proficisceretur, contubernalem Jiaheret ex venerabilioribus unum monachis; cui malernae voluutati pius filius uon solum cum puer esset, verum etiam iuvenum nuinero adscriptus atque adeo donec uxorem (luxit, ohsecutus est. totuin igitur tabernaculum Basilacius perserutabatur et, ut Aristophanes dicit, ἐρεβοδιφᾷν non desinebat, interrogans rdgnns siinul lohanniciuiu de magno domestico. is cum Alexium ante horam ciiin universo exercitu egressuin castris asseverarct, quanto in errure esset, sensit, sihique prorsiis desperans ac multum vociferatus, “commilitones" exclamat “decepti sumus; bellum extra " necdum loqui desierat, ciim copias e castris cxeuntes pater meus Comnenus Alexius adorilur, aginen cum paucis suorum praecurrens maxima cum vehemenlia. ibi unum quendam aciem instruentem cum animadverteret, (plerosque cniin Basilacii milites — id enim paler meus praestrukerat — praedae ac rapinaruin stiulio palantes, autcquam in ordiueiii redierant, oppressit repentina pernicie magnus domesticus,) eum igitur cum aciem instruentem videret et vel ex procerilate corporis vel ex armorum splendore (nam ea astrorum lumine fulgebant) ipsum Ba-

[*](Β)[*](C)[*](D)

silacium esse suspicaretur, atroci impetu irruit manumque percutit; quae statim una cum gladio in terram decidit. magnopere hostes ea re perturbati sunt. cjuancfuam Basilacius non erat, sed eius comitara unus nobilissimus nec ipso Basilacio virtutis laude inferior. iamque vi Alexius invehitur, sagittis petit, ferit hasta, clamoribus tefret, noctis miscet tenebris, denique ex omni et loco et tempore et re opportunitalem victorlae capit eaque commode utitur intrepido ac praesenti animo atque in summa trepidatione, cum alius alio fugeret, omnes tamen et hostes et suos discernebat. erat etiam Cappadox quidam Gules nomine, fidus patris mei famulus, manu promptus et animo in proeliis audacissimo: qui conspicatus Basilacium ac probe agnoscens, galeam percussit; sed idem quod Menelao contra Paridem pugnanti accodot. ensis in terna quaternaque fragmina ruptus manu excidrt, capulo solo relicto. quem ubi vidit imperator, reprehendi statim, quod gladius deesset, ignaviaeque insimulat; sed miles capu lurn, quem adhuc tenebat, ostendens, magnum domesticum placavit.

[*](p. 21)[*](Β)[*](V. 21)

et alius quidam Macedo Petrus nomine, cognomento Tornicius, medios in liostes illatus, multos ex iis trucidavit. interea phalanx sequebatur ignara eorum, quae fiebant; quia enim noctu pngnabatur, non poterant omnes, quae fiebant, ceruere. at Comnenus in aciei partem nondum inclinatam irruit caesisqne obviis, cum qui e Basilacii exercitu adbuc locum obtinebant, deiicere festinaret, proclio rursus excessit suosque post tergum, ne cessarent, sed sequerentur et celerius accederent, missis nuntlis, hortabatur. tum Gailus quidam e domestici copiis, ut breviter cuncta perstringam, niiles slrenuus Martemque spirans, qui patrem meum ex mediis hostibus, stricto et de rccenti caede fumante gladio, ad suos rcgredientem conspicerct, ratus hostium nnuni esse, vehemenli impetu, hasta ferit circa pectus; ncc multum abfuit, quin imperatorem equo deiiceret, nisi is ct firmius insedisset, et nominatim homiuem compellasset, illiro caput ei abscissurum sc esse minilans. ille ciim ignorantiam quandam excusaret seque nocte ac pugua perlurbalum asseverarcl, incoluinis evasit.

Atque haec quidem per noctem domesticus scholarum cum paucis suorum gessit. postero autem die, ut primum lux orta est, Basilacii centuriones toto aninio contendebant milites, qui, pugna omissa, praedabantur, in ordinem cogere; magnus autem domesticns et ipse acie denuo instructa, Basilacium adoritur; cumque procul hostium nonnullos Alexii milites conspexissent, summa vi irruentes, in fugam eos coniiciunt, nonnullos etiam capiunt, quos ad imperalorem adducunt. interim Basilacii frater Manuel, colle ascenso, animos suorum erigit magna voce exclamans “hic dies, haec victoria Basilacii " sed Basilius quidam, Curticius cognomento, familiaris et comes Bryennii illius Nicephori, cuius mentionem fecimus, vir bello strenuus, ex acie Comneni in collem procurrit; contra quem cum Manuel, stricto gladio et habenis immissis, ferociter rueret, Curticius non ense, sed baculo, quod e sella pendebat, capite percusso, eum statim ex equo deiicit captumque, velut spolium, ad patrem meum raptat. interim etiam Comnenus cum copiis suis accedit: quo conspecto, quod reliquum erat Hasilacii agmen, puslquam paulisper ste-

tit, terga vertit. Basilacium Alpxins Comnenus perspquitur. cum Thessalonicam venissent, statim Thessalonicenses, Basilacio aclmisso, Alexio portas claucluut. setl ne sic fiiiiclem quidem meus clestitit, immo nec loricam exuit, nec galeam deposuit, nec clypeum ah humeris removit, nec ensem abiecit; sed castrametatus, urbem oppugnatum ac statim dirutum iri comminabatur. quoniam autem servare Basilacium malebat, per loliannicium monachum, comitem suum, spectatae virtutis hoininein, de pace cum eo egit, ea conditione, ut si seque et urbem dederet, nihil incomraodi pateretur. abnuente Basilacio, Thessalonicenses veriti, ne, urbe capta, graviter ipsi affligerentur, Alexium iulromiserunt. Basilacius ubi quod a multitudine factum crat cognovit, in arcem se recepit. ac ne sic quidcra ab armis recessit, licet doraesticus nihil eum indigni passiirum esse, fide dala, pcdliceretur. nam in adversis quoque rebus et cum premebatur, Basilaeius strenuum se praestitit; neque quidquam de virtute et animi magnitudine remisit, donec arcis incolae et custodes eum vi inde pulsum, magno domestico tradidere. missis slatim ad impera-

torem, qui Basilaciuin captum nuntiarent, ipse Thessalonicae mausit, unde mox, rebus constitntis, triumphans Cpolim revertebatur. at qui obviam patri meo ab imperatore missi erant, cum Philippos inter et Ampbipolim occurrissent, litterisque illius redditis, Basilacium accepissent, ad vicum quendam, Chlempinam dictum, abduxerunt eum ac prope fontem, qui ibi est, oculis privarunt; unde adhuc fons ille Basilacii appellatur. tertius hic fuit labor ante imperium a patre meo velut ab Hercule quodam exantlatus. siquis enim Erymanthium aprum Basilacium istum dixerit, patrem vero meum generosissimum Herculem quendam huius aetatis, a vero non aberret. et hactenus de iis, quae ante principatum Alexius Comnenus praeclare gessit; quorum omnium laborum hunc fructum tulit, ut augusti dignitate ab imperatore auctus, augustus in medio senatu renuntiaretur.

Ut corpora modo extrinsecus male afficinntur, niodo ipsae morborum causae existnut, ac saepe ab aeris intemperie victuque insalubri, nonuunquam etiam a corruptis humoribus febrium originem

repetimus, ita Romana eliam res afTecta limc temporis nunc ipsa letifera sibi fata peperit, Urselios ilico ct Basilacios, de quibus supra expnsni, et si qui alii tyrannitlein atfectabant, niinc externis et peregrinis tyrannis accitis, fortuna eaiii in maia praccipitavit, rpiae sanari nequeunt. in quorum nuniero Robertiis ille fuit, iinniodica vir dominandi cupiditate ac iactantia, cui genitrix Normania, improbitas oiunis geueris ubstetrix altrixque erat. hunc in se hostem res pubiica Roinana proritavit, bellorum causam ex affinitate peregrina et barbara ac nobis quidem paruin digna ipsi offerens: vel potius arcessivit eum inipriidentia, qui tum reriiin potitus erat, IMichaelis e Ducarum gente oriundi. ceterum si quem eorum, qui sanguine mecum coniuncti sunt, (nam ego quoque maternum inde genus repeto,) reprehendendum existimo, id nemo aegre ferat; nam veritatem usqiie quaque Iradcre mihi propotui et quantum ad illum attinet, nihil amplius dixi, quam necessc erat. hic igitur imperator Michael Ducas filiam istius barbari filio suo despondit Constuntino; unde bellum illiid profectum est. de quo imperatoris Glio Coustanliuo eiusque nuptiis et omnino de Anna Comnena. 4

barbara hac affinitate, et qua pulchritudine atque proceritate corporis, qua indole quibusque moribus fuerit, suo loco exponam, ubi et nieas miserias lauientabor, brevipost affinitatis huius narrationem te eladem universi barbarorum exercitus ac tyrannorum e Norniauia exitium, quos imprudenter in imperium Romauum ille verterat; nam antea pauloaltius altius repetendiim et de Roberto isto exponendum est, quo genere ortus quaqiie fortuna iisus sit, et ad quod poteutiae fasligium eum temporum extulerint casus, vel potius, ut reiigiosius loquar, quo usque provehi eum divina provideutia siverit, improbis consiliis et conatibus eius indulgens. erat Robertus hic Normanus genere, fortuna obsciira, dominandi cupidus, summa vafritie, manu fortis, opibus inhians virorum potentium inque parandis iis pervicacissimus neque ulla ratione a proposito revocandus. corporis magnitudine vel maximos siiperabat, colore erat rubro, conia flava, latis humeris, oculis caeruieis qiiique tantnm non scinlillarent, et ubi dilatari a natura corpus oportet, non carebat facililate, idji in anguslum cogi, specie

[*](Β)

[*](C)

erat aequabili et conrinna. adeo a summo vertice nsque ad talos formosus erat, ut e multis saepe audire memini. vocem qnod attinet, Achillis quidem, Hnniero auctore, tanta fuit, ut qui euin audirent, percipere sibi viderentur tumultuantis multitudinis strepitum; at huius, ut perhibent, clainor sexccnta milia in fugam vertit. sic ct fortuna et natiira et aninio comparatus, servitutis, ut facile intelligitur, impatiens erat nec cuiusquam iniperiuin fercbat; qnales esse dicunt, dicunt, in quibus animus excelsior est, licet humili fortuna iitantur.

Talis citin esset el obedire plaue non posset, Norniania patria ciim equilibus quinque et peditibus oninino triginta relicta, circa Lon- gibardiae saltiit et loca avia coniniorabatiir, ubi latrociniis ciim praedatoria inanii in viatores exercendis eqiios, arma, alia sibi parabat. atque ita vitam a caedibus ac sanguine auspicabatur, ciimque in Longibardiae finibus diutius versaretur, non latuit Guilelmum Mascabclcin, qui per ea tempora finitimarum regionum inaxiinain parlem in ditione habebat; imde cum largos quotannis reditiis capcrct, salis magnum sibi exercitum alcbal et diix eral iiobilissiniiis. is ubi Uobcrluiii, qualis corpore

et animo esset, cognovit, arccssivit hominem imprudenter el filiarum unam ei despondit. quippe eum cum ob ingenium, tum ob rei bellicae experientiam summopere adrnirabatur. verum ea res longe aliter ac speraverat, evenit. cura eniin genero praeter alia munera etiam urbem tanquam in dotcm dedisset, is brevi post socero infensus seditionem molitur. ac primum quidem amorem pietatemque simulat copias augendi causa; mox ubi peditum nimicrum dupiicavit, equites in triplum auxit, iam voluntas illa elabitur et impreobitas eius apparuit. neque intermisit iuiuriarum quotidie causas et dare etaccipere, denique omnia tentare, quibus simultates, proelia bellaque oriri soleut. seJ quuniam Guilelmus Mascabeles opibus atque potentia longe eum superabat, Robertus aperto certamini diflisus, pravum consilium excogitavit. simulata enim pietate ac poenitentia, dolum ei pessimum nec facile detegendum struxit, quo eius et urbes caperet et fortunis omnibus potiretur. ac primuni quidem de pace cum eo egit ct colloquium per

[*](C)[*](D)

legatos pctiit. Mascabeles, qui ob exiinitim erga filiam amorem pacem cem gencro restitutam cuperet, colioquii diem brevem dixit. locuiu tlcsignavit Robertus, qno congressi colloquerentur, et de pacis conditionibus agerent. colles erant duo pari fere in planitie altitudine editi, e regione sibi oppositi, inter qnos vallis pabistris et frequens arboribus omnis generis fruticibusque. ibi nerarius iste Robertus in insidiis collocavit qeneris viros fortissimos armis instructos; quibus mandavit, ut quoquo versus dispicerent, et simulac manus cum Mascabele conferentem se cernerent, rebus omnibus relictis relietis, statim accurrerent. his ita dispositis, fraudulentissimus iste Robertus alteruni collem, quem tanquam colloquio commodissimum Masrabeli designaverat, niissiim fecit; alterum sibi quodammodo vindicavit eoque cum equitibus quindecim, peditibus fere quinquaginta sex consceso, milites ibi disposuit et cum primis eorum consilium communicavit. uni eorum maudaverat, ut sua ipsius arma, clypeum, galeam acinacemque secum ferret: quae ipiae facile, cum opus foret, indueret. quatuor illis in valle subsidentibiis imperaverat, ut quam primum manus se cum Mascabele coarerentem cernerent, celerrime auxilio sibi

accurrerent. Guilelmus constituta die in designatum sibi a Roberto locum processit, foederis sanciendi gratia; quem ubi alter adventantem conspexit, oviam vebilur et amantissime eum excipit. cumrjue in proclivitate collis paullum infra verticem constitissent et de rebus ordinandis colloquerentur, nefarius iste Robertus sermonibus tempus terere cocpit, dein “quid" inquit “incommodo nostro equis insidemus? quin descendimus et bumi accumbentes, quae opus sunt, secure transigimus?" concedit Mascabeles imprudens, nulla doli et periculi imminentis. atque ut desilientem equo Roberttim videt, et ipse descendit, cubitoque caput caput sermouem continuat. Robertus obsequium Mascabeli fidemque in posterum pollicetur, benefactorem eundem saepius et dominum appellans, quos equis descendisse et novum iam sermonem inceptar Mascabelis comites conspicati, cum et ipsi aestu et fame ac siti laborarent, (uam aestatis tempus erat, quo radios in verticem sol iacere solet,) caiore intolerando, equis alii desiliunt freuisque ad arborcs ligatis, humi

recnmbunt et ex equorum arborumque tiinhra frigiis captant, alii domum rppetuiit. ila illi; at velerator ille Holierlus Robertus, rehus hoc modo praeparatis, subito vim Mascabeli adhibet et, blaiulo mutato vultu, atrociter eum adspicit mortiferamque manum infert. ille cum vim vi propulsaret, Incta coorta, nlenpie proclivi colle devolvebatur. qiio cognito, qni latehaut in insidiis viri quatuor, e palnde einersi advolant advolant, Guilelmoque vinculis constricto, recurrunt ad equites alternm colleni insidentes, qui iam et ipsi per collis proclivitatein tidiiliin adeqnitahant. a tergo iuseqnebanliir Guilelini cqiiiles. at Robertus, equo conscenso, induta galea, sumta hasta et vibrata feroeiter, instructusque clypeo, conversus unum ex Guilelmi comitibus hasta percutit, qni protinus animam relicpiit. refrigerato inlerini impetu soceri eqniliim eoruinqne aiixilio discnsso, (ceteri enim, ubi approperantes desnper Roberti eqnites conspexere, ipsa loci opportunitate adiutos, celcriter terga dederunt, tali igitur modo Mascabelis eqnitnm impetu discusso, captivus vinciusque hic in arcem ducitur, qnam

[*](P. 27)

dono Roberto dederat, cum filiam ei collocaret; habuitque tum ipsum dominum suura urbs in custoclia, unde merito φρούριον i. e. eustodia ei nonien est. non autem ab re fuerit, etiam crudelitatem Roberti enarrare. nam postquam Mascabelem semel cepit, priuium deutibus eum privavit omnibus, immensam pro singulis numraorum summam poscens et ubi reperiri posset, quaeritans. sed cura non prius desineret evellere, quam omnia exhausis(??)et, et dentes simul et opes deficerent, ad oculos animura convertit ipsamque lucem invidens, eum excaeeavit.

Itaque rebns omnibus potitus, crescebat in dies, auctaque dominandi cupiditate, urbes urbibus, opibus opes addebat. ac brevi in ducale provectus fastigium, dux universae Longibardiae nominabatur, unde pmniuin omnium invidia est; sed qua erat prudentia, modo blanditiis adversus adversarios usus, modo largitionibus, et multitudinia tumultus sedavit et invidiam potentiorum restiuxit;

[*](C)[*](V. 26)[*](D)

inlertltim etiam vi adhibita, totam Longibardiam et finilimas regiones in polpslatein redegit. liinc ciim sernper alliora appeteret et ipsum Hoinanortim imperium soinniaret, bellum commovit, cui illam cum imperatore Micliaele affinitatem, ut dixi, praetendit. supra enim exposuimus, imperatorem Michaelem, nescio qno consilio consilio, tyranni istius fliam, Helenam noinine, Conslantino filio despondissc. itertim autem mentione illiiis iuveuis facta, vehemeiiter eqiiidem commoveor ac perliirbor; sed tpiae de eo dicenda haheo, jiraeteriniltam, suo loco totam rem narrattira. illud iiniim silerc non possum, etsi alieno loco dicam, specimen naturae fuisse iuvenem illuni et dei nianiinm, vere dico, opus excellentissiiniim. qtiein qni adspiciebat tantuininudo, nou potuit, qtiin aiirei saeculi, quod fabulis Graecorum celebratur, progeniem euin haberet: adeo erat mirifica pulchritiidine. mihi cerle tautos post annos ciim iuvenis illius meininerim, lacrimae oboriuntur tamen eas cohibco et in locos magis aptos reservo, ne privata lamenlatio, reriim narrationi immixta, hisloriam ttirbet. hic igiliir Constantintis, cuius et hic et alibi nienlionem fccinius fecimus, natu nobis aliquaoto maior, priusquam Incem adspexissemus, sponsus erat He-

lenae Roberti filiae pnrus et integcr, confectaeque iara erant talnilae dotis, quanquam iucassum nec nisi proniisso tenus. naui inimatura pueri aetas erat; Nicephoro autem Botaniate imperium adepto, tota res disiecta est. sed aberravit oratio; redeamus, unde deileximus. Robertus igitur ille, ex humili loco ad summa fortunae evectus, multis opibus copiiscfue paratis, etiam Romanorum imperator fieri concupivit. ac causas inimicitiae cum Romanis et belli probabiles scilicet excogitavit. de qua re duplex fama fertur. altera enim vulqatur et obtinet atque ad aures nostras pervenit, monachum quendam Raectoris nomine imperatorem Michaelem simulasse, et ultro ad Robertiuu, quippe consocerum suum, veuisse fortunamque suam deplorasse. Michael enim, fiost Diogenem imperium Romanorum adeptus, postquani breri summam rerum adminislravit, regno pulsus esl a Rotaniate iu ipsum rebellante; ex quo primum monachi vesteni induit, dein episcopalem talarem et infulam, addo eliam efiomidem; huiiis euim rei auctor ei fuerat caesar lohannea eius patruus, qui levilule eius, qui

tum regnabat, perspecta, ne quid gravins pateretur, verebatur. lumc igitur simulans, monachus ille Raector vel, ut ita dicani, ῥέκτης i. e, Iraudum uiachinator, oniniuiu audacissimus, adit Roberlum ut consocerum scilicet suum, et quid iniuriae passus sit, lameutabili voce exponit. regno expulsum, ad eam, quam nuuc cerneret, conditionem redactum se esse. proinde postulat, ut auxilium sibi barbarus ferat. pulchram enim puellam llelenatn, Duriim suam, rclictam a se essc sine tutela et sponso plane orbatam. nam Constantinum filium et imperatricem Mariam vel invitos in Botaniatis partes abstractos esse vocileratur. talia locutus, irritavit animum barbari et ad bellum Romanis inferendum quasi armavit talis, ut dixi, fama aures meas circnmrundit, uec miruin videtur, hiimillimo loco natos nobilissimorum ac summorum hominum personam sumsisse. verum alia me aliunde caqtic credibilior fama circumsonal, uec monachum quendam impcratorem Micharlpin egisse, nec talem quandam ob rausain Robertum bellum Romanis intulisse. sed ipsum barbarum, summa cal-

liditate hominem, talia facile excogitasse. etenim cum bellum Romanum animo moliretur et iam pridem parasset , tamen quoniara iniustum stum videbatur nec adversus Christianos suscipiendum , nobilissimi qui circa eiun erant viri nonnulli et ipsa coniux Gaäta obstabant impetum eius saepe cohibebant. itaque ut idoneara belli occasionem nancisceretur , Crotonem misit, quibus arcana sua consilia crediderat mandaveratque, ut si quem raonachum reperissent, qui inde ad apostolorum summorum patronorumque Romae religionis causa profecturus esset , nec ipso vultu ignobilitatem generis proderet, eum familiariter exceptum sibi conciliarent ad seque adducercnt. qui cura Raectorera, quem dixi , versutissimum et mira astutia hominem , invenissent, venissent, Roberto Salerni comraoranti per litteras nuntiarunt, affinem eius Michaelera , imperio pulsum , advenisse, ut auxiliiun imploraret. ita enini a Roberto iussi erant litteras perscribere. quas ubi accepit, coniugi statini praelegit; dein eliam comili- bus convocatis oranibus epislolani monstravit, ne diutius ab ipsis iropediretur, tanquam iustara beHl causani nactus. approbanlibus cun-

ctis, arccssit hominem et colloquium cum eo init. iamque totam rem romminiscitur et quasi fabulam fingit, imperatorem Micliaelom esse hunc monachum, eum imperio esse pulsum, ad hoc uxore et filio et reliquis fortiinis omnibus a Botaniate tyranno orhatum , postremo praeter omne ius fasque laenia ac diademate detractis, monachi veste indutum esse; nunc supplicem ad se euin venisse. Ita Rohertus coram omnihus dictitabat regnumque se huic propter affinitatem restituturum esso pollicebatur. ac quotidie monacho, quippe imperatori Michaeli, et locum principem et altiorem sedem concedebat praecipuoque eum hunore habebat. coucionabatur etiam alins aliter, cum modo quae propter filiam passus esset, conquereretur, modo, ne landeret scilicet consocerum, commemorare nollet, in quantam is calainitatem incidisset; interdum etiam ad bellum suos incitaret et impelleret, tantum non auri montes callide promittens. tali modo ubi lociipletes iuxta atque inopes vana spebiclavit , Longibardia relicta vel potius cuncta secum abrepta, Salernum contcndil, quae Melphae mertropolis

[*](C)

[*](D)[*](P. 31)

est. ibi postquam ceterarum filiarum res ordinavit, quae ad bellum pertinebant parabat. erant autem ei duae filiae ; nam tertia in regina urbium commorabatur, ex ipsis nuptiis infelix. iuvnnis enim ille statim a principio, cum nonclum pubes esset, has nuptias aversabatur, quemachnochun formichnes infantuli. illarum autem alteram Raimundo despondit, comitis Barcinonensis fiho, alleram Eubulo collocavit, ilhistrissimo et ipsi coiniti. nec in his nuptiis Robortus non commodi sui rationem habuit: immo undicjue opes colligebat, ex genere, ex tyrannide, ex aflinitate, ex. innumeris denique alils rebus, de quibus vix cogitaveris.

Interim accidit aliqiiid, quod silentio praetereundum non est. nam id quoque acl feiicitatem, qua usus est Robertus, pertinet. quod enim Occidentis principes omnes impediti erant, quominus eum aggrederentur, id admodum acl rerum prosperitatem barbaro profuisse censeo, cjuem quidem fortiina ab omni parte adiuvit in regnumqiie extulit et qualibet opporlnnitate auxit. etenim cum papa urbis Romae (est is principatus valens omnique copiarura genere munitus ,) cum

[*](Β)[*](V. 29)[*](C)

Germaniae rege Henrico dissideret , adiungere sibi Robertiim illustrem iam et viribus pollentem cupit. dissidium autem , quod inter regem et papam interccssit, eiusmodi fere erat. accusabat ille regem Henricum, quod ecclesias non gratis conferret, sed donis acceplis , inlcrdum etiam indignis hominibus episcopatus committeret. talium eum facinorum arguit; Germaniae autem rex papae crimini dabat , quod ecclesiac principatum invasisset, quippe qui sine suo consensu in apostolicum se thronum intrusisset. in qua disceptalione etiam insolenter se gerebat et paulo ferpcois. nisi pontifiratu , quem occupasset, spontc cederet , ignominiose eo eiectum iri , comminabatur. quibus papa auditis, iram in Icgatos verlit. verberibus pos misere cae(??)s, capita forficibus barbas novaculis rasos, alio insupcr grnere immanis et plus quam barbarae conturaeliae affectos dimisit. quam contumeliam quominus disertius signincem , pudor prohibet, qui et feminam et principem decet. nam quod ille perpetravit, non modo pontifice, sed ne ullo quidem homine dignum, qui Christi noinen proGtetur, atquc iptuni ctiam coosiliuin barbari aboiniuor , nedum

[*](D)[*](P. 32)

factum, quod si distinctius referrem, calamum hunc chartamque poluerem. verum ut appareat, quo progredi usque barbara impotentia queat et quam scelesti nonnunquam et nefarii hominum mores decursu temporum existant , hoc unum sufficiat dicere , nullo modo a me impetrari posse , ut vel tantillum enuntiem facinoris commissi. et commissi ab episcopo , pro deus , atque adeo a summo episcopo quique universo orbi terrarum praeest: ita certe Latini et perhibent et credunt, neque id a cetera arrogantia eorum abhorret. nam cum imperium in nostrara urbem regiam transiret, senatu et omnibus ordinibus inde huc tradiictis , transiit etiam episcopatus dignitas primaria. maria. quem honorem cum imperatores pridem Cpolitano throno tribuerint, tum maxime synodus Chalcedonensis in amplissimum fastigium Cpolitanam sedera evexit eique omnes orbis terrarum subiecit dioeceses. secl illa quam dixi legatorum contumelia, dubitari nequit, quin ad regem ipsum pertinuerit, non ideo solum, duod eos pulsavit, verum etiam quod novum quoddam , quo illos afficeret, iniuriae genus excogitavit. voluit enim ec, ut opinor, significare, quanto regem despectui haberet, quem quasi quidara semideus semiasinum, tanto in

legatos scelere edito, tractavit. papa igitur, ubi ista perpetravit ac legatos ita ut dixi dimisit, cum magnum sibi sellum imminere intelligeret, veritns, ne rex, inita cum Roberto societate, etiam valitlior fierct, occupat de pace ad Robertnin mittere , licet antea non amico erga eum animo fuisset. cumque cerlior esset factus, Salerni Robertum ducem degere, Roma Renevenluin profectus est. Primum per legatos transigebant, dein ipsi conveninnt. atque ille Benevento, hic Salerno cum militum manu egrcssi , postquam utriusque cxercitus, quantum salis videbatnr, appropinquarunt, ad colloquium ambo prodeunt ac fide invicem data et iiirciiirando firmata , revertuntur. foedus ita pepigcrant, ut pupa regiam dignitatein Hobcrto tribticret et, ubi opus esset , auxilium contra Romauos ferret; Robertus autcm papae adesset qtiat uuque vcllet. at frustra tidcs utrimque dala est. siquidcm papa regi vehementcr offensus, toto animo bellum adversus eum agitabat ; et Roberttis, qui Romanorum regno oculos adiecisset cnpiditatis, velut aper ferut dentes animumque adversus hos

acuebat. ita verbo tantum tenus barbari iurarunt, fideni mox violaturi. quorum quidem Roberlus admisso equo Saiernum contendit, papa iste detestabilis (non enim liabeo , quo alio eum noinine denotem, cum atrocis illius in legatos crudelitatis recordor,) spiritalem gratiam ac pacem evangelicam prae se ferent, toto pectore ad bellum fertiir civile , quanquam idem pacificum se et pacifici discipylum esse iactat. accitos enim e vestigio Saxonum duces , Ladulphum et Velcum, cum aliis pollicitationibus cepit, tum vero maxime, quod universi occidentis illos se reges facturum promisit. adeo promptus erat ad reges inaugurandos, parum, ut videtur, Paulum curans , qui ne cuiquam facile manum imponamus vetat. at iste et Longibardiae duci taeniam et Saxonibus hisce coronam donabat. cum igitur Gerinaniae rex Henricus et papa copias coactas in acie collocassent, signo dato , concurrunt legiones atque ingens et diutinum coortum est proelium. nam tanta utrinique fortitudine pugnabalur atque hastae et tela adverso pectore excipiebantur, ut brevi tota pla-

nities sangnine redunrlaret, quique snpererant milites mullo rruore perfusi niterentur: quin eranl etiam , qui ad mortuoriim cadavera prolapsi, sanguinis flumine submergerentur. nam si voriiin est quod dicunt, plus triginta millia hominum eo proelio cecidisse, quantum sanguinis profusum est , quantum campi spatium cruore inquinatum ! sed ancipiti Marte ab utraque parte pungnabatur, quamdiu Ladulphus Saxonum dux suis praoerat; at ubi vulnere aoceplo animain statim efflavit, papae acies in fugam inclinatur, terga hoslibus magna strage caedpnlibus. Henricus enim cognito, Ladulphum etiam ocucubuisse, persequobatiir insistebatque alacriter; denique continuuit nos ct respirare iussit. ubi autem rursus ad beltiim se paravit, ad oppugnandam Roniain contendit. ibi papa foederis nlque iurisiurandi Roberti niemor, misit ad eum qui auxilia poscerent; eodem lempore etiam Henricus subsidia per legatos peliit , Romam Telorein expugnaturus. sed utrosque Robertus irridens, regi quidem

alio modo nec per litleras respondit; papae autem epislolara misit, quae liis lere verbis couscripta erat. “summo pontifici et tloniino meo Robertus dux in deo. incursuinem in te hostiuni fieri cum audirem, diu famae fidem non habui. quippe mihi persuasum erat , neminem ausurum in te insurgere. quis enim, nisi furore amens , arma adversus tantum patrem capiat ? me vero scias gravissimum apparare bellum cum gente fortissima. etenim cum Romanis mihi res est , qui terras et maria omnia trophaeis impleverunt. tibi autem fidem ex intimo animo me debere profiteor, quam , cum opus erit, “ sic utrumque auxilia petentem, alterum hisce litleris, alterum verborum fallaciis elusit.

Sed ne omittamus, quae in Longibardia gessit , antequam Aulonem ὕω exercitu traiiceret. is enim cum alioquin animo imperioso et saevo esset, tum vero Herodis immanitatem aemulatns, quo niam milites velerani arniorumque periti non sufficerent, in novo delectu habendo nulli plane aetati pepercit , sed emeritos aeque atque immaturos per universam Longibardiam et Apuliam in militiam coegit.

ibi cerneres et pueros et adolescpntiilos et senes miseros, qui ne per somnium quidem arma viderant, lorica indutos gestare clypeuiu rcumque inscite prorsus et imperite tentlere ac, si ingredi oporteret, corruere. ea res, dici non potest, quante luctu Longibardiam compleverit; ubique virorum fiebaut Hetus et lainenlatioues mulierum, suorum fortunam misserantuim, audiebantur. alia enim maritum emeritum, alia belli rudem puerum, alia fratrem agro colendo aut aut negotiis occupatuin ad signa cogi conquerebatur. haec saue, ut dixi, crudelitas erat Herodis vel etiam Herode maior. siquidem ille in pueres tautnin saeviit , hic et in pueros et in seues grassabatur. qui licet ita se haberent , ut nihil exercitatione profici posse videretur, tamen quotidie recens seriplos milites exercuit ac bello idoneow reddidit. haec Salerni gessit, priusrpiain Hy druntem se conlerret. ibi enim satis matnus exercitns, quem praemiseral, subsidere iussus erat, donec ipse Longgibardiae res ordinasset et legalis, quae oporteret, respondisset. ceterum papae ratiunem habuit, ut Rogerio filio et Bo-

ritylae fratri , quos universae Apuliae praefecerat , mandaret , si pon tifex Roinanus auxilia adversus Henricum regem flagitaret, promptissime succurrerent et quantum possent opitularentur. Boëmundum auiem filium natu minorem , qui patri simillimus erat et audacia et robore et fortitudine et animo effrenato, (omni enim ex parte liic patrem relerebat et ingenii illius quasi yiva imago erat,) hunc igitnr cum validissimo exercitu in fines nostros praemiserat, nt regionem circa Aulonem vexaret is minitabundus et fulminis instar impetu haud sustinendo irruens , Canina et Iliericho Aulonemque adeo universum occnpat, dum igiii ferroqiie regiones adiacentes vastat. erat re vera ignis secuturi fumus molestissimus et imminentis oppugnationis magnae quasi exordiuni. ac filium patremque apte quis brucho et locustae comparaverit; nam quae intacta Robertus reliquerat , ea filius eius Boeniundus absumsit et comedit, sed firiusquam Robertum trniiciamus Aulonera, pergamus in euarrandis iis , quae in adversa coniincute gesait.

Saleruo igilur profectus, Hydruntcm venit, ubi cum paucos dies

commoratus esset, uxorem Gattam exspectans, (nam et ipsa maritum in bellum coniitabatur, et cuni arina iniltiisset, horreuda saue res haec mulier erat,) hauc igitur advenientem postquam amplexatus est, omnibus copiis Brundusium movit, qui est portus universae Iapygiae commodissimus. quo cum celeriler descendisset, exspectabat, donec universus eodem exercitus navesque omnes tam onerariae qnain longae et belo idoneae conveuirent ; inde enim traiicere in has terras couslitneral. simul etiaiii, Salerni eliani luiu degens, legatiini miserat unum quendam ex nobilibus, Raulum nomine, ad imperatorem Botaniatem, qui expulso Duca rerum politus erat: eius igitur responsa itidem exspectabat. imperatori enim ut belli suscipicudi causas, satis srilicet probabiles, indicaret, Raulum Cpolin questum miserat, qnod filiam suam, quam imperatori Conslanliuo despousatani supra docuimus, orbaverit sponso, Constantino autem imperium abstulerit: ad quas iniurias ulciscendas se iam paratum esse. praeterea magno tunc temporis domestico et ropiariim Occidentaliuin duci , qui pater meuw Alexins erat, munera miserat cum litteris, quibus de amicitia eidem poiliccbalur. utriusque

[*](P. 36)[*](Β)

igitur responsa exspectans, Brundusii morabatur. ubi vero , nondum copiis omnibus collectis et navibus plerisque deductis, Byzantio reversus Raul nullum ad mandata responsum retulit, magis etiam iram barbari acuit, praesertira cum absurdas illas rationes, quibiis ad probandara belli cum Romanis aeqnitatem utebatur, adversus ipsuin exagitaret. priraum , quem secum haberet raonachum , simulatorem esse et hominem fraudulentura , qui imperatoris Michaelis personani subierit, ac totain rem merum comnientum esse. nam Michaelem illum, amisso regno, pulla indutum veste et inmonasterio degentem , vidisso se Cpoli , cum sedulo id egisset , ut suis ipse oculis imperatorem regno pulsum conspiceret. his addidit, quod, cum doinuni rediret, accidisse audierat. pater enim raeus , exacto Botaniate, ut infra narrabimus, rerum potitus, Constantinum Ducae filium, omniuin, quos terra sustinuit, iiluslrissimura arcessiverat regnique rursus participera fecerat, quae cura in reditu Raul accepisset, his quoque usus est, ut persuaderet Robcrto eiimque a bello apparando abduceret. “nam quo, inquit, iure Alexio bellum inferemus, cum Botaniates auctor fnerit iniuriac et filiam tuam Helenara imperio Rouiano privaverit?

etenim propter aliorum in nos commissa , iniuslc agns, si eos, qui hihil offenderunt, bello persequi velis. ininslo antcni bello suscepio, vereor, ne rnncta pertlidcris, et naves et arma et viros et toumm apparatum " qnibus dictis , Robertns ira magis cfiam incensns , adeo rnrebat, ut paene vim ei inferret. ab altcra parte falsiis ille Diicas el Pseudoniicliael , ijnein etiani Haectoreni dixiinus , graviter ferro indignari, nec habere, quo iracundiam reprinierct, quippe luculentissimo testimonio fraiidis convictus cumque Robertus etiam eam ob causam in Raulum exacerbatus esset, quod eius fraler Rogerius ad Romanos transfugerat omnemque belli rationem prodidcral, gravi eum illico poena afficere voluit ac necem minatus est. at ille neqiiaquam ad fiigam segnis, ad Boemundum se tanquam in asylnm proripuit. iactabat etiam Raeclor in Rauli fratrem , qiii ad Romanos transfugerat, minas horrendas nec sine magna vociferatione, femur manu tundens, “id " Roberlum appellans inquit “expeto, simul imperium adeptus inque regnum restitutus fuero, Rogerium

mihi dedas, quem nisi cruci media in urbe suffixum acerbissima morte afficiam, quidvis a deo perpeti paratus " qnae dum narro, ridere subit homines istos eorumque aineutiam et levitateni , vel potius iactautiam, qua sibi invicem illudebant. nam Robertus frautluleutum mouachum arcessiverat, ut belli praetextum haberet eoque uteretur tanquain esca et simulacro quodam consoceri atque regis. osteutabat eum per urbes, et ad seditionem conunovebat quoscuuque adiit et inducere potuit, si prospere bellum successisset, praecipitem eum ignominiose ac cum ludibrio abacturus ; nam venatione finita, esca proiici solet. ipsum falsa spe laptabat, fore ut potentiam aliquam cousequeretur ; qualia plerumque evenire solent inopinato. at ille prorsus non dubitabat, quin regui potiretur. nam barbarum Robertum nullo modo ad imperium a populo exercituque Romano admis sum iri; celerum Roberto veluti instrumento ad consiliorum suorum fraudem perficiendam utebalur. quae cum considero, risus mihi oboritur vultuque diffunditur, ad lucernam haec exaranti.

Robertus igitur cum Brundusii oumes et naves el milites cocgisset , (naves erant ad centuiu quinquaginla numero , militum

[*](D)[*](V. 34)

triginta ferme millia, singulis navibus ducentos milites excipientibus cum armis equisque,) militibus ita instructis, quoniam ad quos appulsuri erant, in armis eos el equitatu paratos essent inventuri, traiicere Epridamnum in animo eral, quam urbem hodie Dyrrlachium appellare consuevimus. antea quidem Hydrunte Nicopoles transiiiiltere ac Naupactum quaeque circumiacent loca et caslella omnia occupare statuerat; sed cum latius ea patere mare quam Bruudusium inter Dyrrhachiumque animadvertisset, hic traiectus prae illo placuit, quippe qui et brevior et tutior essel. naui hibernum erat tempus et sol, ad circulos australes vergens et capricornum appropinnquans, diei spatium contraxerat. itaque ne Hydrunte oriente sole profectus, in noctem conliceretur et in leuipestales incideret, Dyrrhachium Bruudusio plenis velis navigare ita enim celerius propter Adriatici maris angustaias traiicere licuit. celeruiu nec Rotgerium filium in Italia reliquit, quemadmodum cum Apuliae eundem praeficerel, destinaverat; sed mu-

tata nescio qua de causa sententia , expeditionis comitem habuit. interea, dum Dyrrhachium navigavit, Corypho urbem munitissimam et alias quasdam arces nostras niisit qni occuparent. ac receptis ex Longibardia Apuliaque obsidibus tributisqne per totam ditionem snam exactis, Dyrrhachium eum appulsurnm esse, exspectabant. tnin totius Illyrici dux erat Georgins Monomachatus ab iniperatore Botaniate delegatus. is initio qnidem illud munus detrectaverat; sed servi imperatoris barbari (Borilus enim et Germanus Scythae genere erant,) invidebant Monomacliato , cui ut perniciem molirentnr, crimina apnd imperalorem in eum iaciebant, quidquid volebant fingentes. deniqne tantopere regis animum irritaverant , ut ad Mariain coniugem aliquando conversus, hostem sibi imperii Monomachatinn videri , diceret. quibus auditis loliannes Alanus, suminns amicns Monomachati, qui Scytharum in eum invidiam et crebras criniinationes cognos-

[*](D)

set, Monomachatum convenit eique omnia et regis et Scythrum dicta referens, ut saluti suae consuleret, suasit. hic, ut erat consilii plenus, ultro imperatorem adiit Dyrrhachiique praefecturam praeripuit, ira blanditiis mitigata. itaqiie cum imperatorem salutasset ut Epidamnum discessurus, et litteras, quibus de munere edocebatur, accepisset, Scythis illis Corilo et Germano ad iter urgentibus, postero iam die Cpoli Epidamnum et Illyricum proficiscitur. sad haud procul a loco qui Pege dicitur, ubi aedes quoque in honorem dominae ineae Virginis deiparae inter Cpolitanas celeberrima aedificata esl, Alexio patri meo ohviain fit. qui ut se conspicali sunt invicem, Monomachatus statim lamentari incipit advcrsus magnum domesticum fortunam suam. exulandum sibi esse propter magnam qiiam cum co gesserit amiciliam. Scythas istos, qtii in omnes malevola mente essent, tota invidiae quasi rota in sc acta, et domo et carissima hac iirhc hoiioris specie sc exiiellere. ciinupic singillalim lacrinians edocuisset, quantae servorum istornin apud imperatorem fuissent calumniae et qualia perpessus ab ipsis esset, eum quam be-

[*](P. 39)[*](Β)

nignissima cousolatione dignatus est magnus domesticus Occideutis, quo uemo ad erigendum animum afflictum efficacior erat. postremo ubi deum talium iniuriarum ultorem pollicitus, Monomachatuin rogavit, ut amicitiae, quae ei secum intercederet, ne oblivisceretur, hic Dyrrhachium abiit, Aiexius in urbem rcveisus est. at Monomacliatiis cum Dyrrhachium pervenisset, nuutio hinc dc Hoberti apparatu, illince de Alexii seditione accepto, caute suis rebiis prospexit. ac palam quidem inimicum se lerebat ulrique, seti altitis auimo cousilium agitabat. etenim maguus domesticus lilteris ei nuntiavit, quae evenissent. excaecaliouis perictilum sibi insitisse. propler bauc necessitalem et affectatum ab inimicis imperium iusurrexisse se adversus tyraunos. debere illum pro amico arma capessere et, quantam posset, pecuuiae vim sibi mittere; nam pecunia, inquit, opus est, (jua delicieute perfici uon possunt, quae necessaria sunt." at ille opes nou misit; sed legalis bene exceptis, lilteras pro pecunia tradidit, iisque amicitiain et servasse se semper et in

[*](D)[*](P. 40)[*](με om. CG, add. PF. 5. εἰς τὰ βασίλεια G. 8. ἦν PF, εἴην CG. 11. τούτοις om. G. 12. γυμνότερον CG. 13. ἀπορρηγνυμένου CG. 15. χρήματα καταλαμβάνοντα G. 17. ἐαυτοὺς P. 18. διακονούμενοι G.) posterum servaturum significavit; pecuniam autem imperatam quod atlineret, cupivisse se ipsum, quantuni poposcisset, mittere; sed iusta, inquit, causa me detinuit. nam cum in uomen imperatoris Botaniatae, qui me huc deiegavit, iuraverim, ne tibi quidem iustus et bono erga imperatores animo esse viderer, si mandatis tuis statim obsecutus cssein. quod si incepta tua deus fortunaverit, ego, ut fidns priinum aniicus fui, ita servus dcinceps ero " haec Nauoinuciiutum patri meo scripsisse et eodem tempore ulriusque, ct Alexii et Rotauiatae, gratiaiu aucupatum esse, praeterea etiaui cum Roberto egisse apertius ac palam defectionem attentasse, id non possum, quin graviter reprehendam. verum ila solent homines inconstantes quique fidem nuilant, prout mutantur teinpora. rei publicae ciusceniodi oinnes paruin prosunt; sihi ipsis nunquam desunt, privata tantuminodo conimoda scquentes. quanquam plerumque falluntur scd aherravit historiae qiiasi equus a via; itaque rursus in priorein cursum convcrtendiis cst, liccl effrenatus. Robertus igitur cum iam antca mira flagraret traiiciendi cupiditate et Dyrrhachium

semper cogitaret, tum magis etiam incensus, manibus pedibnsque expeditionem urgebat, et milites oratione confirmabat impellebatqiie. Monomachatus autem, rebus ita paratis, etiam aliud sibi perfugium ita prospexit. nam Bodinum et Machaelam Dalmatiae exarchos, litteris muneribusque missis, sibi conciliavit, quo plures sibi salutis quasi ianuae paterent. si enim spe et in Roberto et in Alexio posita excideret et ab utroque reiiceretur, in Dalmatiam statim ad Bodinum et Michaelam transfugere placuit. nam illorum ubi animum hostilem cognovisset, reliquam spem cum in Michaela lum in Bodino collocabat; ad quos etiam fugiturus erat, Roberto et Alexio adversantibus. sed haec hactenus. iam enim tempus monet, ut ad patris mei imperium transeamus et quomodo quibusve de causis ad principatum evectus sit, exponamus. nam non solum, quae ante imperium egerit, referre nobis proposuimus, verum etiam, qiiae imperio potitus bene aut male gesscrit, etiamsi in omnibus, quae enarranda nobis sunt, offendisse eum inveniamus. non enim parcam ut

palri, si quid cognovero, quod niinus bene ab eo gestum sit; nec ut suspicioneni evitem, patrera esse, cuius res bene gestas conscribam, id omittam. utraque enim ratione veritatem contamiuarem. hoc ego consilio, quemadmodum saepius significavi, res ab imperatore patre meo gestas scribere aggressa sum. Roberti igitur historia illic quo eam perduximus relicta, ad imperatorem Alexium iam animum convertam, bella et proelia adverstis Robertum alio libro enarratura.