Declamatio 49

81. Τεθνάναι μὲν οὖν ἔσται μοι κεχαρισμένον, θά- νατον δὲ δυστυχεῖ μᾶλλον ἢ κακούργῳ προσήκοντα, καὶ καταλῦσαι μὲν ἤδη τὸν βίον, πρότερον δὲ τὴν ὑπὲρ τοῦ πατρὸς τιμωρίαν εἰσπράξασθαι. δρᾶμα γὰρ παραδέδωκε δράματι τοῖς μὲν ἀκούουσιν ἀπιστούμενον, τοῖς ὁρῶσι δὲ φοβερώτατον. οὐκ ἦν ἄρα μοι διὰ πάν- των δυστυχὴς ἡ τυφλότης, οὐκ ἦν παντάπασιν τελὴς ἡμῖν ἡ συμφορά. φέρει τι καὶ κέρδος πολλάκις δυστυχία τις ἀνυπέρβλητος. εὐτύχημα γοῦν ἔναγχος [*](10 κοινὴ ποιότης M rubr ἢ καταστήσασα BVa 3 δέ μου HVMaClAth | συμβή- σεσθαι inser Va2 | δυεῖν Ath 5 προσανελεῖν Οἶ’ sed σ inser m3 | αὐτὸν ViMaClVa 7 διαταῦτα ViB | μὲν om Vi 8 ποιήσασθαι HV sed in hoc ὑπερέθετο suprascr m 2 | γέγονε τὸ scripsi γέγονεν ὃ ὁ HAthVaM ὅ V) libri edd | μιαιφονίας προοίμιον Ma sed ς προοίμ in ras m 4 et προοίμιον in marg m3) [*](11 δυστυχῆ Vi sed δυστυχεῖ in marg m 2, MaCl | προσήκοντι Β 12 καταλῦσαι Vi καταλύσαι reliqui libri edd cf. ad t. V 330, 9 I „malim ἡδὺ“ Re Ι τὴν om Vi Mor 14 παραδέδωκε scripsi ex HVMa sed in hoc παρέδωκε suprascr m 3, Cl παρέ- δωκε ViAthBVaM edd | δρᾶμα ViMa sed in hoc e δράματι corr m 3 16 signa interrogationis post τυφλότης et συμφορά Vi | παντάπασι λυσιτελὴς Va sed ἁ ante λυ inser rubr 17 φέρει — 18 ἀνυπέρβλητος laudat excerpt. Neapol. II C 32 fol. 284 v γὰρ post φέρει Neapol. | τί libri Neapol. edd | καὶ Va 18 τίς libri Neapol. edd | ἀτύχημα Vi)

εἴθε καὶ τῶν ἀκοῶν ἡ δύναμις συναφῄρητο καὶ πεπηρώμην τὸ συναμφότε- ρον. οὕτω γὰρ ἂν ὁμοῦ μὲν ἀθέατος, ὁμοῦ δὲ πάλιν ἀνήκοος ἤμην τοῦ πάθους. νῦν δὲ κερδάνας τὴν θέαν ταῖς ἀκοαῖς ἔγνων τὴν συμφοράν. ποίαν γὰρ ἡμῖν, ὦ Ἥλιε, δραματουργίαν | ἀπήγγειλαν; ποίας μιαι- [*](RIV 767) φονίας ἐπίδειξιν;

ὁ μὲν δυστυχέστατος ἐκεῖνος πατὴρ ἐφ’ οὗ καθεύδων ἐτύγχανε σχήματος, ἐπὶ τού- του καὶ νεκρὸς ἔκειτο πληγῇ μὲν ἀπανθρώπῳ ἀνῃρη- μένος, οἰκείῳ δὲ πανταχόθεν αἵματι καὶ λύθρῳ περιρ- ρεόμενος. ἡ δὲ παντὸς θηρίου μιαρωτέρα τὸν φόνον ἐργασαμένη πλησίον τοῦ πτώματος ἀνεπαύετο. καὶ ξί- φος ἐκεῖνο τὸ δυστυχὲς φρικωδεστέραν ἐποίει τὴν θέαν, ὅτι μὲν τοῦ παιδὸς ἦν, γνωριζόμενον, ὅτι δὲ τούτῳ τὸ δρᾶμα τετόλμητο, φοβερωτέραν ἀποφαῖνον τὴν συμφοράν.

ταῦτα μανθάνων καὶ διηγούμενος πῶς μὲν οἴεσθε διετέθην; πῶς δὲ καὶ φέρω διανοού- μενος; αὐτὸς ἀναιρεῖσθαι νομίζω τῷ ξίφει καὶ κατ’ [*](3 cf. p. 650, 16 5 cf. ad p. 668, 10 7 cf. p. 629, 9; 656,10; 697,10) [*](1 φρικωδέστατον Vi sed ἔρον supra ατον m 2 2 οὕτως ante ἀνήμερον inserendum coni Mor | ἀνηρημένον Va 3 ἐπε- πηρώμην Vi πεπηρωμένος ἦν HV 5 δὲ om Vi 6 ἡμῖν, ὦ Ἥλιε, δραματουργίαν scripsi ex HVMaClAth co ἥλιε δραμα- τουργίαν ἡμῖν ViBVaM edd 7 ἀπήγγειλας MaCl | ποίαν μιαιφονίαν Ma 9 ἀφ’ Β sed α in ε corr, Va | τούτοις ViB τούτω MaCl 10 ἀπανθρώπῳ scripsi ex HVViClAth cum Iacobsio Ach Τ 736 ἀπανθρώπου Ma ἀνθρώπου BVaM edd) [*](11 περιρραινόμενος Vi 12 παντὸς θηρίου scripsi ex H VViMaClAth θηρίου παντὸς BVaM edd | μιαρωτέρους Vi ρα supra ῥοῦς m 2 13 εἰργασμένη Iacobs Lect 14 ἐκεῖνο Va sed ~ νο in ras m 2 16 τοῦτο Vi | τετόλμηκε Vi 17 πάν- τα Vi I καὶ διηγούμενος] διηγουμένων ut p. 698,10? 18 μὲν om Vi I διετίθην Ma | καὶ om Vi)

85. Ἐγώ σε, πάτερ, ὄντως ἀνῄρηκα. δι’ ἐμὲ ταύτην ὑπέσχες τὴν τιμωρίαν. τί με γὰρ γνησίως ἠγάπας; τί δὲ προθύμως ἡμᾶς ἐθεράπευες; τί προφανῆ τὴν ὑπερ- βάλλουσαν κηδεμονίαν ἐποίεις καὶ τὴν γυναῖκα διὰ τούτων δυσμενεστέραν οὐδὲ προσποιούμενος τὸν παῖδα μισεῖν ἐλάνθανες οὕτω κηδόμενος οὐδὲ δοκῶν ἡμῖν ὀργίζεσθαι τὴν ὑπόκρισιν τῆς ὀργῆς διεφύλαττες;

86. ἔνδηλος ἦς καὶ τότε τῷ μὲν δοκεῖν ὀργιζόμενος, [*](2 cf. p. 698, 6) [*](1 Ἐριννύες θεαὶ τρεῖς παρ’ Ἕλλησιν ἔφοροι φόνου καὶ τι- μωρούμεναι τοὺς φονεῖς. καλοῦνται δὲ Ἀληκτώ, Μέγαιρα καὶ Τισιφόνη Ma 3 cf. Harpocr. s. v. Εὐμενίδες. [Apollod.] bibl. 1 1, 4) [*](1 ἐμοῦ Vi I νομίζω ante τὴν Vi2 οὔτε(1)] οὕτω Vi 3 ταῦτα HV τἀς ViMa 5 τῶν inserui ex HVMaClAthVa om ViBM edd | δὲ τοῖς τοιούτοις HV et lacobs App Pors Adv 283 Lect | δὲ inser Μί’ 6 τὸν — 7 διαχρησαμένης praemissis verbis πίστις ἡ στοργή citat Andr. Lopad. lex. Vindob. s. v. πίστις 141, 14 ed. Nauck | παρ’ αὐτὸν τὸν scripsi ex HVViMa Cl Lopad cum Iacobsio Lect παρὰ τὸν Ath περὶ τὸν BVaM edd sed διαχρησαμένης ἄνδρα περὶ τὸν τῆς in marg Mor 7 καὶ κοινωνίας om Vi Lopad | καιρὸν καὶ κοινωνίας 8 signum interrogationis edd 9 οὕτως HV ὄντας Mor sed ὄντως corr Not 10 ὑπέστης Vi | γάρ με HV Re | ἠγάπησας Μ Mor 13 δυστυχεστέραν HV 14 οὕτως HVMa sed in hoc ς eras, Cl 15 ὑπόκρισιν Ma sed χειρῖσιν supra κρίσιν m3 | εὐνῆς Vi sed ὀργῆς in marg m2 16 ἔκδηλος Vi HV | ἧς Ma sed ν supra ς m 3 cf. p. 640 not. 2 | τὸ Vi)

87. μόνην τὴν αἴσθησιν ἔχω τῶν οἰκείων ἀτυχημάτων καὶ τὴν γνῶσιν τῶν καλλίστων ἀφῃρημένος οἶδα τὰ ἐμὰ δυστυχήματα. τὴν μητέρα πυρὶ δαπανωμένην ἐθεα- σάμην καὶ πρὸ τῆς θέας ἐκείνης τῶν ὀφθαλμῶν ἐκ- πεσεῖν δέον παραχρῆμα θεασάμενος κἀκείνων προσ- αφῃρέθην. τυφλὸς γενόμενος τὴν τοῦ πατρὸς σωτηρίαν ἱκανὴν εἶχον παραμυθίαν. εἷς ἦν μοι λοιπὸν ὀφθαλ- μὸς καὶ κάλλιστος ὁ πατήρ. καὶ τοῦτον πεπήρωμαι.

88. περίειμι δὲ συμφορῶν ὑπόμνημα, μεγέθους ἀτυ- χημάτων. τὸν δυστυχέστατον ἂν εἶποι τις. τὸν πηρὸν ἅπαντες ὀνομάζουσι. τὸν πηρὸν εἰ λέγοι τις, δηλώ- σει τὸν βαρυδαίμονα. τὸ τῶν συμφορῶν ἀνυπέρβλη- τον ὄνομά μοι τοῦ πρόσθεν γεγένηται κυριώτερον. ἐπώνυμον γὰρ ἀτυχημάτων πεποίηνται.

καὶ συναλ- [*](2 πατὴρ Vi | ὑποκρίνεσθαι MaCl 3 πανουργοτάτη) [*](4 καὶ ante δι’ Ath | οὖν om MaCl γοῦν AthM Mor 5 ἔργον om BVa 7 προσέσται Ma sed πρόσεστι suprascr m3, ὢ 8 οἰκείων Vi sed ἐκείνων in marg m2 9 τἀμὰ MaAth) [*](10 δαπανωμένην πυρὶ Vi 12 κἀκείνους (sed ὢν supra ὄης m3) προσαφῃρέθην παραχρῆμα θεασάμενος Vi 14 λοιπὸς BVaM Mor 15 τούτου Mor 16 μεγέθους scripsi μέγεθος libri edd ,,malim ὦ μέγεθος“ Re 17 εἴποι scripsi ex HV ViMaClAthBVa εἴπῃ Μ edd | τίς HMaAth | πονηρὸν ὀνομά- ζουσιν ἄπαντες HV 18 πονηρὸν HV | δ’ εἰ BVa | λέγει Cl λέγ(??) Va λέγοις HV | τίς Ath om HV | δηλώσεις HV 21 πεποίηται? | τἀτύχημα τῷ ἀτυχήσαντι πεποίηνται coni Re)

90. Νῦν δακρύεις, ὦ γύναι, νῦν ὀδύρῃ καὶ προσ- δοκᾷς ὑπὸ τούτων ἐλεηθήσεσθαι. καιρὸς ἦν ποτε δα- κρύων, καιρὸς οἴκτου καὶ φιλανθρωπίας, ὅτε γαμηλίοις μὲν δαίμοσι καὶ νόμῳ τῆς κοινωνίας πιστεύων ὁ πα- τὴρ ἀνεπαύετο, σὺ δὲ φόνον ὠμότατον εἰργάσω τοῦ βαρυδαίμονος μήτε γῆρας ἐλεεινὸν μήτε βίου συνήθειαν [*](RIV 769) | ἐννοήσασα.

τοιαῦτα τολμήσασα παρ’ ἔστηκεν, ἀπὸ τοιούτων ἐλθοῦσα δυσσεβημάτων μιαίνει τὸ δικαστήριον. καθαρσίων ὑμῖν δεῖ, μᾶλλον δὲ πάση τῇ πόλει τηλικούτου μιάσματος. καθάρσιον δὲ πρεπω- δέστατον ἔσται ταύτης ἡ κόλασις. ἐγὼ δὲ πυρὶ καθαρ- σίῳ τὸ λειπόμενον δώσω τοῦ σώματος. πρότερον μὲν γὰρ τὴν μητέρα καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτόματον ἐπελ- [*](3 cf. p. 541, 8) [*](4 μεμελέτηκε γὰρ ὑποκρίνεσθαι om Β 5 ὕπνον Va sed ὂν in ras m 2 | προτείνουσα post ὕπνον Β | ποτὲ(2) — 6 κλῆρον in marg Va 2 6 ἤδη πάλιν Μ | προτείνουσα om Β 8 δὲ post νῦν HV 9 καιρὸς — δακρύων om HV 11 θεοῖς Vi sed δαίμοσι in marg m 2 12 ἐργασαμένη HV 13 καὶ ante μή- τε(1) Vi | βίου scripsi cum lacobsio Lect βίον ἢ VaM edd om HV „recte quidem omittit B(avaricus) videtur tamen in his epithetum aliquid cuius accusativus in ῆ exit, la- tere, quod nunc non exputo“ Re | τὴν ante συνήθειαν dum coni lacobs 15 τῶν ante τοιούτων BVa | HV 16 τε Mor | ἡμῖν HVViMaCl 18 δὲ om 19 λοιπὸν MaCl 20 ἐπελθὼν BVa)

92. ἐπὶ ποίαις γὰρ ἔτι βιώσομαι ταῖς ἐλπίσι; τίς θερα- πεύσει; τίς προνοήσεται; ποῖος μὲν πατήρ, τίς δὲ καὶ μήτηρ φιλοφρονήσεται; τίς ἑστία πατρῴα, τίς οἶκος προγονικὸς ὑποδέξεται; πόθεν τῶν ἀναγκαίων ἐπικου- ρία; καὶ ταῦτα γὰρ τῷ πατρὶ συνανῄρηται. καὶ γέγο- νεν ὁμοῦ πάντα τῆς μητρυιᾶς, ὁ κλῆρος, ὁ φόνος, ἡ παντελὴς ἡμῶν ἀπώλεια. μόλις ἐνταφίων ἔτυχεν ὁ πα- τήρ, μόλις, ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε, τῶν νομιζομένων ἱκανὸν κλῆρον καταλιπών.

διὰ ταῦτα τεθνάναι καλόν, διὰ ταῦτα καταλῦσαι τὸν βίον λυσιτελέστερον τῷ πατρὶ τιμωρήσαντα. τιμωρὸν γὰρ ἔχεις, ὦ πάτερ, τιμωρὸν τοῦ φόνου, μόνον, ὧς ἔοικεν, εὐτυχέστατον, ὅταν ὑπὲρ σοῦ τι διαγωνίζεσθαι δέη. τοῦ τε γὰρ πυρὸς ἐκείνου τοῦ πολεμίου κεκράτηκα τῆς σῆς ἕνεκεν μαχόμενος σω- τηρίας.

καὶ νῦν δεινότερον μὲν ἀγῶνα τοῦτον ἀνεδεξάμην, πολὺ γὰρ τοῦ πυρὸς αὕτη χαλεπωτέρα, κρατήσειν δ’ ὅμως πεπίστευκα. παραμυθήσονται γάρ με δικασταὶ φιλοικτίρμονες κολάζειν μὲν τοὺς | [*](RIV 770) πονηροὺς καὶ μισεῖν, τοὺς δὲ δυστυχεῖς οἰκτείρειν με- μαθηκότες.

95. Δεήσομαι δὲ πάντων ὑμῶν δέησιν ἴσως ἀλυ- ποτάτην· τούτῳ τῷ ξίφει διαχρησάσθω ταύτην ὁ δή- μιος. τῷ ταύτης αἵματι τὸν ἐπικείμενον λύθρον ἀπο- καθάρωμεν. κἂν ὑμῖν τοῦτο δοκῇ, τῷ τοῦ πατρὸς τάφῳ ταύτην ἐπαποκτείνωμεν, σφάγιον εὐσεβές τε καὶ δικαι- ότατον. οὔτ’ ὢ γάρ, οἶμαι, τοὺς ἐκείνου δαίμονας εὐ- μενεστέρους ἑαυτοῖς καταστήσομεν.

οὐκ ὄψομαι μὲν οὖν τὴν μιαιφόνον δικαίως <ἀποκτεινομένην> οὐδὲ τὴς γενέσθαι δυνήσομαι τῆς τιμωρίας, ὅμως δὲ καὶ ταῦτα διηγουμένων ἀκούων δόξω κολαζομένην ἑωρακέ- ναι. τοῦτό μοι τὸ διήγημα τὸ πρώην ἐπὶ τῷ τοῦ πα- τρὸς πάθει γεγενημένον παραμυθήσεται, τοῦτο τὴν ἀκοὴν ἐκείνην ἐξίτηλον γενέσθαι παρασκευάσει καὶ κουφοτέραν ποιήσει τὴν συμφοράν.

97. Ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ πατρῷοι δαίμονες, καὶ ζῶντι καὶ τελευτήσαντι τῷ πατρὶ βεβοήθηκα κατὰ δύναμιν πάντα διαπραξάμενος, ἐμὲ δὲ τίς θεραπεύσει; τίς κη- δεύσει καὶ τελευτήσαντα παντελῶς ἔρημον ὄντα καὶ δυστυχέστατον; τοσοῦτον δὲ μόνον εἰπὼν καταβήσομαι· [*](13 cf. t. IV 250, 12. Her. Ι 1, 1; V 39, 2. Isocr. Areop. § 47 p. 149 b. Plat. Criti. p. 121 A) [*](1 δὲ γάρ. δεήσομαι γὰρ sed δὲ et γὰρ inser Va | ἴσως om HVB 2 διαχρησάσθω AthVa sed δία antepos AthVa 2 χρη- σάσθω HV Ι καὶ ante ταύτην HV 3 τὸ HVViM | ἀποκα- θαίρωμεν Ma 5 ἀποκτείνωμεν Vi | δικαιότατον scripsi ex HVViMaClAth coll 1. 19 δίκαιον BVaM edd 6 οἶμαι om Vi | ἐκεῖ Vi sed ἐκείνου in marg m 2 7 μὲν om HVVi 8 δικαίως om Mor sed γρ in marg | ἀποκτεινομένην inserui om libri φονευομένην edd | οὐ Μ 9 τῆς τιμωρίας HV | καὶ om ViMaCl 11 πρώην in marg inser Vi 2 | ante τῷ inser Ma 3 | πατρὶ πάθος Vi sed τοῦ πατρὸς πάθει marg m2 13 ἐκείνην in marg inser Ma3 15 ζῶντι Vi sed ζῶν in marg m2 18 τελευτήσαντι Β 19 καταβοήσομαι Ma Cl sed o del Ma2 Cl2)