Declamatio 6

Libanius

Libanius, Declamatio 6, Libanii Opera, Vol V, Declamationes I-XII, Teubner, Foerster, 1909

εἰ δὲ ὁμολογῶν τὰ ἐγκλήματα δικα- [*](2 μέλλοντος Ma sed ἐλλὸν in ras m3 με La 3 Ma sed ῖν supra mv m 3 | ἐπὶ ante τὴν inser M. Schmidt Philol, X 616 coU. Dem. p. 608, 15 7 τιμωρεῖν δηλοῦν HV 10 γὰρ om Vi 11 καλύπτειν Vi sed κρύπτειν in marg m 2 κρύπτειν B | κατατίθεται Ma sed με supra κα m 3 12 αἰτίαν Vi sed ἀξίαν in marg m 2 ἀξίαν BMaCl | ὁμολογῶ H 13 τιμωρίας Vi sed πονηρίας in marg m 2 14 ἐρέσθαι HVVaLaViMaCl | τούτους Mor 16 οὖν ante οὐκ La 17 τοσοῦτον — 20 κη- ρύττεται citat Plan fol 105 r | δυσπραγοῦμεν MVi sed in hoc δυστυχοῦμεν in marg m 2, Re 18 τῶν — 20 κηρύττεται parti- cula γὰρ omissa citat Macar fol 84 v 19 ἡμεῖς post ἐπισήμων M et inser Ma 3 Re om reliqui libri sed in lac 11 — 12 litt Vi, Plan Macar Mor delevi | εἴθε — ἦμεν om Macar 20 δικα- στῶν om Cl inser Ma3)

398
στῶν φησι δεῖν ἡμᾶς ἀναμεμενηκέναι ψῆφον, οὐ πάνυ μοι δοκεῖ γινώσκειν τίνος εἵνεκα τὴν ἀρχὴν δικαστήρια συνεκρότησαν ἄνθρωποι. οὐχ ἔνα παρελθόντες τὰ πᾶσι δῆλα κατηγορῶμεν, οὐδεὶς γὰρ δικαστὴς ἅπερ ἐπίσταται [*](RIV 127) παρ’ ἑτέρου λέγοντος μανθάνειν ἐθέλει, ἀλλ’ | ἔνα τὰ μὴ φανερὰ τῶν ἐγκλημάτων τοῖς ἀγνοοῦσι διὰ τῶν ἐλέγχων γίνηται δῆλα. τὰ μὲν γὰρ ἀφανῆ κρίσιν ἀπαιτεῖ, ἐπὶ δὲ τοῖς προδήλοις μόνη λείπεται τιμωρία.

εἰ δὲ δὴ καὶ γνοὺς Αἴγισθος τὸ μέλλον κατ’ αὐτῶν δικαστήριον καὶ πείρᾳ τὴν τῆς μητρὸς ἐπιστά- μενος γνώμην, ὧς ἀναιρεθέντος τοῦ συνοίκου ῥᾳδίως ἤνεγκε καὶ ὡς εἰς ὄνειδος αὐτοῖς ὁ ἐξ Ἀγαμέμνονος παῖς ἐσωζόμην, εἰ ταῦτα λογισάμενος ἔδεισέ τε τὸ μέλλον κἀμὲ προαναρπάζειν ἐγνώκει, οὐκ ἂν προσέ- θῆκε τῷ πατρί, καὶ ἡ μήτηρ ἐπῄνεσεν ἴσως, καὶ τοὐ- μὸν δικαστήριον ὁ παρ’ ἐκείνων ἔφθασε φόνος;

ἀλλὰ γὰρ τούτων μὲν ἔστω μηδέν, ἔδει δέ με τὴν μητέρα παράγειν εἰς δικαστήριον· τί οὖν ἐχρῆν παρελθόντα λέγειν, ἐπειδή με καὶ κηρύττειν ἀπῄτεις τἀς ἐμαυτοῦ [*](3 Schol. ad Hermog. rhet. ed. Walz Rhet. t. IV p. 14, 1 14 Eur. Or. 581 sq.) [*](1 δεῖν φησιν MaCl | φησι in marg inser Va 2 | ἀναμεμενη- κέναι Ma sed μεμεν in ras m 3 ἀναβεβηκέναι Cl ἀναμεμνηκέ- ναι V 2 δοκεῖν Vi sed δοκεῖ in marg m 2 | ἕνεκα VaMVi cf. t. I 269, 17 I δικαστήριον Ma 3 οἱ ἄνθρωποι MaCl 5 ἐθέ- λοι MaCl 6 τὰ inser Laf 7 δῆλα γένηται Ma | γένηται Cl) [*](γίνεται H γένηται | μὲν om MaCl 9 μὴ Cl 12 ἤνεγ- κεν MaCl | εἰς om VaB inser Vi 2 | αὐτοῖς ὁ om B 13 τε om UVVa sed inser V 2 Va 2 14 προσαναρπάζειν Ma sed σ del m 3 προσαρπάζειν Vi 15 ἡ om Cl inser Ma 3 | ἴσως ἐπῄνεσε HVVa Re 16 ὁ scripsi ex HLaViMaCl ὃ reliqui libri edd | ἐκείνου HVVa | νόμος Ma sed φόνος suprascr m 3, ἁ I signum interrogationis posui e LaMVi, colon reliqui libri edd 17 τὸν πατέρα ἁ 18 τοίνυν HVa 19 κρύπτειν Vi sed κηρύττειν in marg m 2)

399
συμφοράς, ὥσπερ καὶ νῦν οὐδὲ τὴν σιωπὴν ἡμῖν εἰς παραμυθίαν ἀφῆκας, ἀλλὰ καὶ ταύτην ἡμᾶς ἀφείλου μετὰ τῆς τύχης; οὐκοῦν ἐκεῖνα τότε λέγειν ἐχρῆν; ἄνδρες δικασταί, τὰ δεινότατα τῶν ἐν ἀνθρώ- ποις, μοιχεία καὶ φόνος ἐμφύλιος, τὴν ἡμετέ- ’ρᾶν οἰκίαν κατείληφε. κεῖται μὲν Ἀγαμέμνων ἔνδον ἀνῃρημένος, ὃ μήποτ’ ἂν ἤλπισεν ἐκεῖνος παθεῖν, ἡ δὲ μήτηρ, ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσως αἰσχυν- θεὶς ἐσιώπων.

καὶ τίς οὐκ ἂν ἀπήντησέ μοι τῶν δικαστῶν; ὡς ἀγνοοῦσιν ἡμῖν, ὦ παῖ, διαλέγῃ; ἔργων, οὐ λόγων σοι νῦν ὁ καιρός. ἀλλ’, ὡς ἔοικεν, ὀκνεῖς τὴν πρᾶξιν καὶ παρορᾷς τὴν μη- τέρα καὶ πρόσχημά σοι τῆς δειλίας τὸ δικαστή- ριον. λογίσασθε, πρὸς Δῖός, τίς ἂν ἐγενόμην τούτων ἀκούων. οὐκ ἂν εὐθὺς κατέδυν καὶ ἰδεῖν εἰς ἀνθρώ- ποὺς οὐκ ἂν ἠνεσχόμην;

ὅθεν οἶμαι τὸν Ἀπόλλω καὶ τὰ λανθάνοντα, μήτι γε τὰ πᾶσι πρόδηλα, καλῶς ἐπιστάμενον οὐχ ὧς ἀδήλου τῆς πράξεως οὔσης κατ- ηγορεῖν ὑποθέσθαι, ἀλλ’ ἀμφότερα βουλόμενον, ὅπως [*](5 Pind. Pyth. II 32) [*](19 ὑποθέσθαι] συμβουλεῦσαι suprascr My) [*](3 ἐκεῖνα] καὶ B I λέγειν in marg Vi 2 | ἐχρῆν in ras Ma 3) [*](6 καὶ ante κεῖται M 7 ἀνηρημένος ἔνδον Va | μήποτε Vi 9 ἂν om Ma | ἀπῄτησέ HV | τῶν om B 10 διαλέγῃ La sed ἡ in ras n | signum interrogationis posui e LaM colon reliqui libri edd 11 οὐ] καὶ H | σοι Ma sed μοι suprascr m 2 om HV | ὁ om HV 12 ἔοικε κινεῖς MaCl 14 τί M. Schmidt Philol. X 617 cf. p. 887, 10 15 ἀνθρώπους scripsi ex HVVa sed in hoc γρ οὐρανοὺς in marg m2, cum lacobsio Ach T 811 et Philostr 671 (e Mon. 96) οὐρα- νοὺς MVi sed in hoc ἀνθρώπους in marg m2, Ma edd 16 ante τὸν ViMa sed in hoc del m 3, ὢ 17 καὶ om Vi | μήτοι HVMaCl 1 κακῶς Re 18 τῆς om V)

400
οἴ τε ἀσεβοῦντες δίκην ὑπόσχοιεν καὶ τοῦτο πρὸς θεραπείαν ἔσται μᾶλλον τῷ πεπονθότι τὸ τοὺς οἰκειο- τάτους εἶναι τοὺς αὐτῷ τιμωροῦντας, ἐμὲ τὸν ἐκεί- [*](RIV 128) νοῦ παῖδα | καλεῖν πρὸς τὴν πρᾶξιν καὶ τὴν κατὰ τῶν ἀδικούντων ἐνδείκνυσθαι τιμωρίαν. εἰ γὰρ δίδως τὸν Πύθιον εἰδέναι τὰ πεπραγμένα, τὸ δὲ δικαστήριον ἑκατέρῳ τῶν κρινομένων ἄδηλον ἔχει τὸ πέρας, πῶς ἂν ὁμολογουμένων ἐγκλημάτων ἄδηλον τὴν ἐκ τοῦ δικαστηρίου παρέσχετο τιμωρίαν;

τί δ’ ἂν ἐκώ- λῦσε τὸν θεὸν εἰδότα με τῷ χρησμῷ μέλλειν, ὧς αὐτός που φῄς, ἀπατᾶσθαι καὶ τὰ δεινότατα πράττειν ἀντὶ τοῦ τιμωρεῖν τὸ δικάζεσθαι μετειληφότα σαφῶς οὑτωσὶ λέγειν· κρῖνον τὴν μητέρα καὶ κατηγόρει καὶ τὴν ἐκ τῶν δικαζόντων ἀνάμενε ψῆφον; οὐ [*](15) γὰρ ἂν εἰδὼς τὸ μέλλον παρεῖδεν ἄτοπον πρᾶξιν ὥσπερ σαφεστέρου φειδόμενος ῥήματος καὶ ταῦτα μέλλων αὐτὸς τῶν ἐσομένων ἀποφέρεσθαι τὴν αἰτίαν. παντὸς γὰρ πράγματος ὁ τὴν πρόφασιν παρασχὼν οὗτος, οἶμαι, τῶν ἐκβησομένων αἴτιος ἂν εἴη δικαίως.

πῶς οὖν [*](2 cf. t. II 326, 12 sq. 10 Aesch. Eum. 584) [*](2 μᾶλλον ἔσται Ma 3 αὐτῶ Ma 5 ἐνδείκνυσθαι La sed ἐδέξασθαι suprascr s δέξασθαι Ma sed ἐνδείξασθαι in marg, Cl sed ἐνδείκνυσθαι in marg 7 ἑκατέρῳ scripsi e Ma auctore Re („malim ἑκατέρῳ“) ἐκατέρων reliqui libri edd | νομένων Ma sed κρῖ supra γι m 3, Cl 8 τοῦ om ἁ iniser Ma 3 11 αὐτοῦ BLa sed in hoc τοῦ in τοῦ corr f, Vi | φὴς H VaClMor φῆς La 12 ἀντὶ — μετειληφότα in formam mutat ἀντὶ τοῦδε μετείληφε τόδε Plan fol 105 | δικάζεσθαι τὸ τιμωρεῖν Re 13 κρῖνον scripsi e LaCl κρίνον reliqui libri edd cf. t. III 186, 16; IV 143,3 14 ἐκ om M 15 εἰδὼς ἂν M Mor) [*](17 παντὸς — 19 δικαίως citat Macar fol 84 v 18 γὰρ οἶμαι Macar | οὕτως ὢ | av ante οἶμαι MaCl | οἶμαι Ma sed oi in ras m 3 19 ἐκβεβησομένων HV)

401
δέον τὸ τοῦ πατρὸς πάθος ὡς ἐνῆν μάλιστα θεραπεύειν ἕτερον ἂν ἀδίκως παρεῖδε γενέσθαι ὥσπερ ἐφηδόμενος τῇ συνεχείᾳ τῶν φόνων; οὔπω, πρὸς Δῖός, λογισμὸν λαμβάνεις ὡς τοῦ θεοῦ μᾶλλον κατηγορεῖς καὶ μονον- ουχὶ βοᾷς, ἀλλ’ οὐκ ἐμὸς ὁ λόγος, ὦ Πύθιε, ὡς ἠδί- ’Απόλλων, Ἀπόλλων, ὡς ἐναγῆ πεποίηκε φόνον, ὡς αἴτιος κακῶν τῇ μητρὶ καὶ μετ’ ἐκείνην ἐμοί;

Οὐκοῦν ταύτην προβάλλομαι μεγίστην ἀπολο- γίαν, ὥς γε μετ’ ἐκείνου κρίνομαι τήμερον καὶ λεγό- μενος ἡμαρτηκέναι κοινωνὸν ἔχω τῶν πλημμελημάτων τὸν Πύθιον. τοῦτον σύμβουλον ἔχων οὔτε δικαστη- ρίοις ἐνοχλεῖν προσῆκον ἡγούμην οὔτε δήμου πρόσ- ταγμα μένειν, ὡς ἂν ὁ κατήγορος εἴποι. εἰ γὰρ μὴ παῖς ἦν Ἀγαμέμνονος μηδὲ προσήκων κατὰ μηδὲν τῷ πεπτωκότι μηδὲ περὶ τῆς μητρὸς παντὸς ἂν οἰκειότερον ἐβουλευσάμην, ἀλλὰ ξένος ποθὲν ἥκων, καί με δόξαν αὐτῷ πρὸς τὴν πρᾶξιν Ἀπόλλων ἐκάλει, οὐκ [*](RIV 129) ἴδει δήπουθεν τοῖς τοῦ θεοῦ πειθαρχεῖν ἐπιτάγμασιν, [*](4 Eur. Or. 28. 594 sq.) [*](1 ἐνῆν] νῦν HV I θεραπεύσειν Ma sed σ del m3, 2 ἐφηδόμενος V sed η ex ει corr m2 3 num ἐπὶ λογισμὸν ut p. 409, 17? at cf. p. 407, 1 6 ἀπόλλω La 7 αἴτιος Ma sed αἴτι in ras m 3 | ἐκείνην Ma sed σ supra ν m 3 9 ὅσγε B VVaMVi Re | τήμερον scripsi ex HVVaLaMaCl σήμερον BMVi edd 10 πλημελημάτων VaMViMa 11 οὔτε scripsi οὐ τὸ libri edd | δικαστηρίοις reposui e VVaLuBMViMa Οἶ’ δικαστήριον H edd 12 ἐνοχλοῦν V | προσήκειν Ma προσήκειν ἁ I οὐδὲ Va εἰ δὲ HV | δήμου Ma sed οἱ supra οὐ m 3 I πρόσταγμα scripsi e Ma sed πρᾶγμα suprascr m 3 Cl πρᾶγμα V πράγματα reliqui libri edd sed „malim προστάγματα“ Re 13 εἴπῃ Va 14 μὴ δὲ HVaB μὴ Ma sed in μὴ δὲ corr m 3, Cl | προσῆκον HVCl | καταμηδὲν Vi 16 μὴ δὲ HVa BViMaCl I περὶ om Vi | πάντως HVVa sed in hoc in παντὸς corr m2 | ἀνοικειότερον La 16 ἐβουλεύσαμεν)

402
ἀλλὰ συμβούλους ἀναμένειν ἑτέρους ὥσπερ κριτὰς τῆς ἐκείνου ποιούμενον γνώμης; εἰ μὲν γὰρ ταὐτὰ λέξειν ἔμελλον, τί πλέον ἐντεῦθεν ὑπῆρχεν; εἰ δὲ τὴν ἐναν- τίαν Ἀπόλλωνι ψῆφον ἐκφέρειν, τίνι με προστίθεσθαι ἔδει; εἰπέ, πρὸς Δῖός· τουτὶ λέγε μόνον, καὶ σιωπή- σομαι.

49. ’Αλλὰ γὰρ δέδοικα. δέδοικα, εἰρήσεται γὰρ πρὸς ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, μὴ ὁ κατήγορος ἡμῖν οὐ πάνυ τι σω- φρονεῖν παρεσκεύασται, ἀλλὰ μιμεῖσθαι τὸν Αἴγισθον καὶ τὸ παράδειγμα δεδιὼς τῆς πονηρίας ἐν ἑτέρων κατη- γορίαις μελλούσης ἑαυτῷ πονηρίας ἄδειαν εὐτρεπίζει. οὐ γὰρ ἂν οὕτω προθύμως παρίστατο τοῖς ἐπ’ ἀσελγείᾳ καὶ τοῖς δεινοτάτοις ἑαλωκόσι καὶ παρ’ ὧν τεθνηκότων μηδε- μίαν ἔχει κέρδους ἐλπίδα, εἰ μή τινος τῶν καθ’ αὑτὸν προὐνοεῖτο.

ὅπερ ὑμῖν οὐχὶ προσῆκον, 03 ἄνδρες, τοῖς εἰς ὑμᾶς ἁμαρτησομένοις καὶ τὴν τῶν ὑμετέρων [*](10 Dem. p. 12, 29 12 cf. p. 392, 1) [*](1 τοὺς ante τῆς Ma sed del m 3, Cl 2 ταῦτα HVLaB Ma sed in hoc ’ supra ἁ add m3, Cl ταὐτὰ Va 3 ἤμελλον Ἠοῖ | ἐνταῦθα Ma sed in ἐντεῦθεν corr m3, Cl | ἐναντίον Vi 4 ἐκφέρειν om MVi 5 δεῖ Ma sed ἔ praepos m3, Cl | δῖός Vi sed θεῶν in marg m 2 θεῶν B | λέγε μόνον) λεγόμενον HVMa sed in hoc λέγε μόνον suprascr m 3, Cl τὸ λεγόμενον Va μόνον M Re i αὐτός post σιωπήσομαι Va 7 δέδοικα (2) om H del Vi 2 Ma 3 | δὲ V 8 ἡμῖν scripsi ex HVVaLaBMa Οἶ’ ὑμῖν MVi edd | τοι βοί τὸ Ma 10 ἑτέρων Ma sed ὢν in ras m 3 11 εὐτρεπίζει reposui e libris (sed εἰ in ἡ corr M y εὐτρεπίζειν B) προευτρεπίζει edd 12 οὕτως VaMaCl 13 παρὰ Ma sed γρ παρ’ ὧν suprascr m 3, Cl | μὴ δὲ μίαν H VVaCl 14 ἔχειν HVVaVi sed in hoc εἰ supra εἰν m 2, Ma sed ν suprascr m3 | ἐλπίδα scripsi ex HVVaLaBMa sed in hoc γρ' ὠφέλειαν in marg m 3, Cl ὠφέλειαν MVi sed in hoc ἐλπίδα marg m 2 edd 15 ἡμῖν ViMa sed in hoc ὒ supra η m 3, Cl | οὐδὲ HVVa | προσῆκον scripsi e Ma προσῆκεν reliqui libri sed ον supra εν La n, edd 16 ἡμᾶς ViMaCl | ἁμαρτησομένους La ἁμαρτησαμένοις Vi | ἡμετέρων MaCl)

403
γυναικῶν σωφροσύνην πρόφασιν διδόναι δι’ ἧς ἂν ῥᾳδίως γένοιτο ταῦτα. τίς γὰρ οὐκ ἔσται πάλιν Αἴγι- σθος τῶν φύσει μὲν πονηρῶν, σωφρονεῖν δὲ νῦν διὰ τοὺς νόμους βιαζομένων, ὅταν ἴδωσιν ἐξ ὑμῶν προ- ελθοῦσαν τὴν ἄδειαν ἐν οἷς ἔστι κυρίους ἢ μὴ τῆς πόλεως ὑπάρχειν τοὺς νόμους; οὐ γὰρ ἐγὼ κρίνομαι τοσοῦτον ὅσον ὑμεῖς δοκιμάζεσθε, πῶς ἔχετε πρὸς τὸ μισεῖν πονηρίαν καὶ ἀποδέχεσθαι τοὺς τῆς σωφροσύ- νης ἐρῶντας. καὶ ἀπλῶς εἰπεῖν, διὰ μιᾶς ψήφου ταύ- της τὰ τῆς πόλεως κινδυνεύεται δίκαια πρὸς τὸ εἶναι ταῦτα καὶ ἀνῃρῆσθαι.

51. Σκοπεῖτε δὲ κἀκεῖνο. ὑμῶν ἴσως πολλοὶ τῶν ἐπ’ Ἴλιον στρατευσαμένων ἐγένοντο, καὶ εἴ τις ὑμᾶς ἔροιτο τὴν αἰτίαν | τοῦ τότε πολέμου, εἴποιτ’ ἂν [*](RIV 130) μηδὲν ἀναμείναντες ὅτι σωφρονεῖν οὐκ ἐβούλοντο Τρῶες. πῶς οὖν οὐκ αἰσχρόν, εἰ τότε μὲν πλεῖν ἡγεῖσθε καὶ τῶν οἰκείων ἀπεῖναι καὶ πίπτειν ἐπ’ ἀλλοτρίας, ἢν δέῃ, ἵνα σωφρονεῖν διδάξητε τοὺς βαρ- βάρους, νυνὶ δὲ τῆς αὐτῆς ὑμῖν προφάσεως οὐκ ἐν [*](10 Dem. p. 432, 26 16 sq. Eur. Or. 665 sq.) [*](1 σωφροσύνης Vi | ἂν om Ma sed post ῥᾳδίως inser m 3, Cl 2 γὰρ om B 3 νῦν inserui e LaBMaCl om HVVaMVi sed in hoc in marg inser m 2, edd 5 κύριος Ma sed in κυρίους corr m 3, Cl | μὴ om Re quod inserendum viderunt lacobs Add 183 et Sintenis 7 τοιοῦτον H | δοκιμάζεσθαι LaMa sed in hoc αἰ in ε corr m 3 | ἔχητε V 8 ἀποδέχεσθαι ἔχεσθαι scripsi e VVaBViMa Cl ἀποδέχεσθε HLaM sed in hoc ε(3) in αι corr y edd sed „malim καὶ εἰ ἀποδέχεσθε“ Re 10 κινδυνεύεται scripsi ex H VVaLaMa sed in hoc κινδυνεύει suprascr m 3, Cl κινδυνεύει BMVi edd | πρὸς τὸ εἷναι] προσεῖναι Vi 13 ἐπίλιον La 15 ἠβούλοντο HVLaMMa sed in hoc ἡ in ras m 3 16 οὖν om Γέ inser Ma 3 17 ἡγεῖσθαι V sed αἰ in ἑ corr m 2 | ἐπὶ Mor 19 ἡμῖν MaCl)

404
ὅπλοις, οὐκ ἐν ἀποδημίᾳ μακρᾷ κειμένης, ἀλλ’ ἐν ψήφῳ μόνῃ καὶ τῷ τὰ δίκαια κρῖναι καὶ προσέτι τού- τῳ τῷ τοὺς πολίτας γενέσθαι σωφρονεστέρους, ᾧ μά- λιστα διαφέρειν τῶν βαρβάρων δοκοῦμεν, εἰ τὰ νῦν παρίδοιτε τὸ πρᾶγμα δι’ ὅ τότε κινδυνεύειν ἠθέλετε; δόξετε γὰρ οὐδὲ τότε τοῦ καλοῦ ποιούμενοι λόγον, ἀλλὰ πλεονεξίας ἕνεκα καὶ τῶν μὴ προσηκόντων ἐφι- έμενοι τὴν στρατείαν πεποιῆσθαι, Ἑλένη δὲ καὶ μοι- χεία καὶ Πάρις πρόφασις ἦν ἄλλως καὶ μάτην ἐλέγετο.

οἶμαι δὲ καὶ τοὺς ἐκεῖ τετελευτηκότας τῶν Ἑλλή- νων, εἴ τις αἴσθησις, τὰ παρ’ ἡμῶν ἐγνωκότας ἡλίκον δακρύσαι ἂν, εἰ ὑπὲρ ὧν ἀποθνήσκειν εἵλον- το μαχόμενοι τοῖς βαρβάροις, ταῦτα παρ’ ἡμῖν ἀνέ- δην ἐν μέσῃ πράττεται τῇ Ἑλλάδι κἂν εἰσπράξηταί τις δίκην, τοῦτον εὐθὺς εἰς μέσους ἄγουσι δικαστὰς καὶ κατηγορεῖ μὲν ὁ βουλόμενος, οἱ δὲ παρορῶσι. [*](1 οὐκ] οὐδ’ HV 2 τὸ Vi | κρίναι HVaViMaCl | προσ- έτι LaMa sed in πρόσεστι corr Lay Ma 3 3 τὸ Vi 4 τῶν βαρβάρων διαφέρειν MVi Mor | εἰ τὰ νῦν Ma sed ἁ ’ν iia. ras m 3 εἶτα νῦν MViCl τὰ νῦν HVVa sed in hoc γρ εἶτα νῦν in marg m 2 5 παρίδοιτε scripsi e Va παρίδητε reliqui libri sed ἡ ex οἱ corr B, ἡ in οἱ corr My, edd | διὸ HLaMa sed in hoc in δι’ ὃ corr m 3, Cl | προείλεσθε Ma sed γρ ἠθέλετε suprascr m 3, Cl 6 γὰρ inserui ex HVVaLaBViMa sed in hoc del m 3, Cl om M edd | οὐ Va | τοῖς καλοῦσι H 7 εἵνεκα B ἕνεκεν Cl I μὴ om Cl inser Ma 3 8 τὴν om Va | στρα- τίαν V στρατιὰν LaMaCl | ποιεῖσθαι Vi sed πεποιῆσθαι in marg m 2 10 ἑλλήνων Vi sed ἕλληνας in marg m 2 ἕλληνας B) [*](11 αἴσθησις Va sed σις in ras m 2 | num θαυμάσιον ἡλίκον scribendum coll. Dem. p. 348,24 et 469,18? at cf. p. 380, 11 12 δακρύσαι ἂν scripsi δακρύσαιεν HVVaBViMa sed in hoc ἄιεν in ras m 3, Cl δακρύσαι LaM edd cf. ad t. 11 355, 17) [*](13 ὑμῖν BMa sed in hoc ν ex η corr m 3 14 ἀνέδην scripsi ex HV sed in hoc αἰ suprascr m 2, La ἀναίδην reliqui libri sed αἰ in ras M, edd cf. t. II 174,9; IV 476,12 15 δίκην om LaBMViMaCl Mor cf. t. II 144,3 | μέσους et δικαστὰς scripsi ex HVa sed in hoc ὂν supra οὑς et wv supra ὰς m 2, LaB μέσον et δικαστῶν VMVi edd μέσον et Ma sed οὑς supra ὂν et ἃς in cov corr ’ μέσον et δικασταὶ Cl 16 κατῆγ’ κατηγορεῖται αἰ HV sed in hoc τᾶι del m 2, Va κατη- γορεῖν Cl)

405

Καίτοι οὐδ’ ἀξία τῶν ἀδικημάτων τιμωρία δόξει τοῖς εὖ φρονοῦσι λογιζομένοις ἅπερ εἴποι τις ἄν, κἂν ἐγὼ σιωπήσω, μοιχείαν καὶ φόνον κατὰ τοῦ συνοίκου, κατ’ Ἀγαμέμνονος, οὐδὲ γὰρ τοῦτο μικρὸν εἰς προσθήκην, οἴκου τε τοῦ πρὶν εὐδαίμονος ἐρημίαν καὶ παίδων ὕβριν καὶ τὴν εἰς τὸν μέλλοντα χρόνον αἰσχύνην πρὸς μίαν τῶν τηλικαῦτα τετολμηκότων ἀναί- ρεσιν. οἱ γὰρ τοιοῦτοι πολλάκις, εἴπερ ἐνῆν, οὐχ ἅπαξ ἀπολωλότες μόλις ἂν τύχοιεν τῆς ἀξίας.

ποῦ δὲ φήσει τις δίκαιον εἶναι φόνον τὸν | τοιοῦτον [*](R IV 131) προσαγορεύειν., ἀλλ’ οὐ τιμωρίαν δικαίαν καὶ τοῖς ἐφορῶσι τὰ τοιαῦτα θεοῖς ἀντ’ ἄλλου τινὸς ἀνακειμέ- νην; εἰ γὰρ ἀρετὴ τούτοις ἀρέσκει καὶ τὰ πραττόμενα κόσμῳ, δῆλον ὡς τοῖς ἐναντίοις ἀγανακτοῦσι καὶ βού- λοιντ’ ἂν μάλιστα μὲν μὴ γενέσθαι τι τῶν οὐχ ὁσίων, εἰ δὲ μή, τοὺς γοῦν δεδρακότας τιμωρουμένους τῷ παραδείγματι σωφρονίζειν τοὺς ἄλλους καὶ γνῶναι [*](2 ἂν εἴποι τίς MVi Mor 3 σιωπήσομαι HV σιωπήσωμαι VaMaCl | καὶ om Ma 5 ἐρημία Vi 7 προςμίαν La | τὴν ante ἀναίρεσιν B 8 ἐνῆν scripsi ἦσαν HV sed in hoc γρ ἦν in marg m 2, VaLaBViMaCl ἦν M edd 10 φησὶ τίς HVVa Ma sed in hoc ’ eras et ’ supra ἡ m 3, Cl φησί τις La | δίκαιος La sed ν supra ς f, B | τὸ HVaVi 11 δίκαιον HVaLaViMa sed in hoc in δικαίαν corr m 3, ὢ 12 τὰ τοιαῦτα scripsi ex HVVaLaBMa sed in hoc in marg inser, Cl ταῦτα MVi edd | ἀνακειμένην ἀντ’ ἄλλου τινὸς MVi Mor | ἄλλου τινὸς] ἀλλαγῆς lacobs Lect 96 App Pors 325 13 εἰ — 14 ἀγανακτοῦσι omissa particula γὰρ citat Macar fol 84 v | τούτοις] θεῶ Macar 14 δῆλον ὅτι Va δηλονότι HV | ἀγανακτεῖ Macar 15 μὴ γενέσθαι τι] μηδέν τι γενέσθαι HVVa | γίγνεσθαι MVi 16 τιμωρου- μένους La sed οἱ supra οὑς f τιμωρούμενον Ma sed μένους)

406
καλῶς ὡς ἄρα δίκη τις θεῶν ἐν ἀφανεῖ κειμένη κατο- πτεύει τἀνθρώπινα καὶ τοὺς λυποῦντας ἀμύνεται. ὅθεν καὶ τῶν πόλεων αἷς μάλιστα σωφροσύνη τιμᾶται καὶ οὐκ ἐν ἡδονῇ τὰ φαῦλα, πάντα πρὸς εὐδαιμονίαν χωρεῖ, εἰρήνη καὶ γῆς εὐφορία καὶ γένη διωρισμένα καὶ παίδων γοναὶ τῇ παρ’ ἀλλήλων διαδοχῇ μέχρι παντὸς ἀκωλύτως ἀεὶ προιοῦσαι, πόλεμοι δὲ καὶ νόσοι κοιναὶ καὶ ὅσα τῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει λυμαίνεται ἐκείνους ἔχει, εἴ τις πόλις τῇ τῶν ἐνοικούντων ἀσελ- γείᾳ τὰ τῶν θεῶν τεμένη μὴ καθαρὰ διασώζει.

καὶ μάρτυς ἡ Τροία. πρὸ τῆς Ἀλεξάνδρου μοιχείας εὐδαί- μων καὶ πόλις, οὐ νῦν, οἴχεται γὰρ καὶ ἦν ποτε ταῦτα, καὶ πρόσχημα τῆς Ἀσίας πρότερον οὖσα, ἐπειδὴ ἑνὸς ἀνδρὸς ἀπήλαυσεν ἀτοπίας, ἀνήρπασται τοῖς δεινοῖς [*](13 Her. V 28. Aristid. Panath. t. I p. 158, 8 Dind.) [*](13 πρόσχημα τὸ καλλώπισμα, ὧς ἐνταῦθα καὶ Ἀριστείδης ἐν τῷ Παναθηναικῷ τὸ τῆς Ἑλλάδος εὐ]πρόσχημα καθα- ρῶς ἀνήρηται (= t. I p. 187,8 Dind.). λέγεται πρόσχημα καὶ ἡ πρόφασις καὶ τὸ οἱονεὶ προκάλυμμα. Β (cf. Thom. M. s. v. p. 285, 14 sq.)) [*](1 τίς HLaVi | κατοπτεύει scripsi e VaLaBMViMaCl κατ- οπτεύοι HV edd 2 τἀνθρώπεια MaCl ἀνθρώπινα Mor 3 καὶ (1) — 10 διασώζει citat Macar fol 84 v | ἐν ante αἷς οἶς H V) HVVa I αἷς in ras Ma 3 4 πάντως V 5 χωρεῖ scripsi ὁρᾷ ὁρᾶν Vi sed ὁρᾶ suprascr m 2) libri Macar edd 7 ἀεὶ inserui e libris Macar om edd | προσιοῦσαι LaMaCl | πολέμιοι H 8 τὴν et φύσιν HVVa 11 ἡ inserui e libris cum lacobsio Add 326 om edd punctum post Τροία posui ex H, comma reliqui libri edd | πρὸς M sed ’ς eras, Re quod correxerunt lacobs et Sintenis | τοῦ ante ἀλεξάνδρου B 12 οὐκ ἦν in ras Ma 3 sed γρ οὐ νῦν in marg ’ ἦν νῦν ἁ | γε post νῦν inser Laf | γὰρ οἴχεται Ma sed in οἴχεται γὰρ corr m 3, ἁ 13 πρόσχημα Ma sed σχῆ in ras m 3 | δὲ post ἐπειδὴ HVVa sed in hoc eras δ’ Mor del Re 14 ἀπήλαυσεν V sed υ del m 2 ἀπήλαυσαν Va ἀπέλαυσεν Cl cf. p. 396, 4)

407
καὶ κεῖται παράδειγμα δυστυχίας. εἰ δὲ λαβόντες οἱ Τρῶες σώφρονα λογισμὸν τὸν μὲν ἀδικοῦντα διέφθει- ραν ὡς ἐναγῆ καὶ ποινήν τινα συνεπαγόμενον τῇ πατρίδι, ἀποδεδώκεσαν δὲ τὴν Ἑλένην τοῖς ὑβρισμένοις ἀφοσιοῦντες πρὸς τοὺς θεοὺς τὸ καθ’ αὑτοὺς καὶ τὴν πόλιν, οὐδὲν ἂν ἐκώλυσε καὶ νῦν ἑστάναι τὴν Τροίαν.

καίτοι μέχρι μοιχείας ἐκείνοις τὸ ἔγκλημα, καὶ φόνος τοῖς Ἀλεξάνδρου πλημμελήμασιν οὐ προσῆν. | ὧν ἀμφοτέρων ἡμῖν ὑπαρξάντων, εἰ μὴ δικαία [*](RIV 132) τιμωρία τοῦ μύσους τὴν πόλιν ἀπήλλαξε, σκοπεῖτε, πρὸς Δῖός, εἰς τί ποτ’ ἂν ἦν ἐλπὶς ἡμᾶς ἀφικέσθαι. ἆρ’ οὐ μέχρι τῶν δεινοτάτων; καὶ χρησμὸς ἂν ἐπὶ τούτοις ἐκήρυττε τὴν αἰτίαν, ὧς κεῖται μὲν Ἁγαμέμνων, ὁ δὲ τιμωρῶν οὐδείς. εἶτα τούτων ἐπικειμένων τίνι προσή- κειν ἂν ἡγεῖσθε τὸ πρᾶγμα καὶ τίνι ταῖς μέμψεσιν ἐπεφέρεσθε καλοῦντες ἄνανδρον καὶ τὴν τιμωρίαν ἀνα- τιθέντες; οὐχ ὅτῳ πατὴρ μὲν ὁ ταῦτα παθών, δυστυ- χὴς δὲ αὐτὸς ἐν αἰσχύνῃ μετ’ ἐκεῖνον;

[*](5 Plat. leg. XI p. 873 B. Euthyphr. p. 4 C 16 Thuc. III 23,3)[*](1 δυστυχέστερον V | λαμβάνοντες Vi sed λαβόντες in marg m 2 3 πόρνην B et in marg Vi 2 4 ἀποδεδώκεσαν scripsi ἀποδεδώκασι HVVaLaBMVi edd ἀπέδωκαν MaCl | δὲ om B 5 τὸ καθ’ αὐτοὺς καὶ τὴν πόλιν scripsi ex HVVaLaBM Cl καὶ τὴν πόλιν καὶ τὸ καθ’ αὑτοὺς MVi edd 6 ἂν et τὴν om Cl inser Ma 3 8 πλημελήμασιν VaMViMaCl 10 μίσους HVMa sed in hoc σ in ras m 3, Cl | ἀπήλλαξεν Μα)[*](11 ἂν Vi sed ἢν in marg m 2 om HVLaBMaCl Mor | ἦν ἐλπὶς om Vi j ἡμῖν Va 12 οὖν Vi 13 ἐκήρυττεν Ma | μὲν inser Ma 3 14 τιμωρῶν δὲ Va | προσήκειν Va sed post ἡγεῖ- σθε in marg m 2 προσήκει VLa πρ σήκη H προσῆκεν Ma sed ἥκειν suprascr m 3, Cl 15 ἡγεῖσθαι VMa sed in hoc ε supra αἰ m 3, Cl | τὸ πρᾶγμα om Cl inser Ma 3 | τίνι LaMa sed ἁ supra ι LafMa 3 16 ἐπιφέρεσθε BM ἐπιφέρεσθαι MaCl | μωρίαν MaCl 17 οὐ τούτω ὦ VVa)
408

57. Ἡ δὲ μήτηρ, ἐγὼ μὲν αὖθις καὶ λέγειν ὀκνῶ, ἀλλ’ οὕτως ἔδοξε τῷ κατηγόρῳ καὶ τῆς ἀνάγκης πάλιν ὁ λόγος, αὕτη τοίνυν, ὥσπερ οὐκ ἀρκουμένη τοῖς προ- λαβοῦσιν, ἔτι πρὸς ἐκείνοις ἐβουλεύσατο μετ’ Αἰγίσθου τὸν φόνον. αὕτη μονονουχὶ τὸ ξίφος ἐγύμνου, τὴν δεξιὰν ἀνέσχεν, ἐπήνεγκε τὴν πληγήν, γύναιον, ὦ θεοί, κατ’ ἀνδρὸς συνοικοῦντος αὐτῆι νενικηκότος, μόλις ὀφθέντος, μόλις ἀπηλλαγμένου τῶν ἔξω κακῶν. οὐκ ἐλογίσατο παρὰ τὴν πρᾶξιν· ἐγὼ τὸν ἄνδρα τὸν ἐμαυτῆς, ὅς με παρθένον ἠγάγετο, παίδων ὄν- των, μηδὲν ἐγκαλεῖν ἔχουσα, παρὰ τὴν πατρῷ’ ἀν’ ἑστίαν; ἐνταῦθα μετ’ ἐκείνου γαμήλιον εἶδον λαμπάδα. εἶτα νῦν ἀντὶ ταύτης αἰρόμενον ἴδω ξίφος; καὶ παρὰ τὴν παστάδα θεάσομαι πεπτω- κότα; ποίοις ὄμμασιν ἴδω; πῶς φέρῃ τὴν τόλ- μαν ἡ θέα;

τούτων οὐδὲν εἰς νοῦν εἰσῆλθεν, ἀλλ’ ἐτόλμα καὶ διεπράξατο. καὶ κεῖσαι νῦν, ὦ πάτερ, οἰ- κτρῶς. ὧς ἀνομοίαν εἶδες ταύτην τὴν ἡμέραν ἢ ὅτε τὴν ἐπὶ Τροίας ἡγήσω. τότε βασιλεὺς ἀνηγορεύθης [*](4 Od. δ’ 92. Eur. EL 9 5 Aesch. Emn. 582 9 cf. ad t. IV 135, 1 17 Od. λ 420 | Soph. EL 102) [*](1 αὖθις inser Va 2 2 καὶ — 3 λόγος in marg H 3 αὖθις M | ἀρνουμένη Mor 4 προσκείμενον Ma sed πρὸς ἐκεί- νοις suprascr m 3 προσκειμένοις ὢ 9 περὶ HVLa κατὰ Va sed παρὰ suprascr m 2 10 με om Mor 11 περὶ HV om Va I πατρῴαν HVaLa 12 ἐνταῦθα reposui e Hbris ἔνθα edd | ἦδον Ma sed ἡ in εἰ corr m 3 13 εἶτα νῦν] εἶτ’ MaCl) [*](14 περὶ VaMaCl | θεάσομεν Ma sed ὲν in αἰ corr m 3 15 φέρῃ scripsi φέροι Vi φέρει reliqui libri edd 16 πῶς αἱ χεῖρες ὑπηρετήσουσι post θέα; M | εἰς νοῦν οὐδὲν HVVa Re | εἰσῆλθεν scripsi ἐπῆλθεν libri edd 17 καὶ(2) inser ’ 18 ὧς — 409, 2 φήμη citat Plan fol 105 | ἀνομοίαν Ma sed οι in ras m 3 ἀνομίαν VViCl | τὴν om VaM 19 τὴν om Mor „malim τῆς scil. ὀδοῦ vel στρατείας“ Re)

409
κοινὸς καὶ ἀπεβλέπου καὶ τὴν Ἑλλάδα ἦγες καὶ περὶ σοῦ πάντα κατεῖχεν ἡ | φήμη. ἦλθες εἰς Τροίαν [*](RIV 133) καὶ πολέμους εἶδες καὶ μάχας καὶ τὴν Ἕκτορος οὐκ εὐτυχῶς διέφυγες δεξιάν, ἀλλ’ ἐπανιόντος ’Εριννύες ἡγήσαντο.

εἴθε σε μετ’ Ὀδυσσέως ἀπήγαγον αὖ- ραι καὶ πανταχοῦ πλανώμενος μᾶλλον εὐτύχεις ἢ τὴν οἰκίαν ἰδών. νῦν δὲ σὺ μὲν ἐπανῆλθες θᾶττον τοῦ δέοντος ὥσπερ πρὸς τὸ παθεῖν ἠπειγμένος, ὁ δὲ Ὀδυσ- σεὺς ὅσον ἐπὶ τῇ γυναικὶ κατ’ οἶκον εὐτυχῶν πόρρω ποι φέρεται. ἀλλ’ ἐπανέλθοι ποτὲ καὶ φανείη τῇ Πη- νελόπῃ καὶ θεάσαιτο πῶς οἱ μνηστῆρες τὴν οἰκίαν κατειληφότες γυναικὸς ἡττήθησαν σώφρονος.

60. Ἀλλὰ δακρύων μὲν ἴσως καὶ αὖθις ἔσται και- ρός, ὑμεῖς δέ, ὦ ἄνδρες, ὅσοι πατέρες ἐστὲ καὶ παῖδας ἔχετε καὶ γυναικῶν σωφροσύνης λόγος ὑμῖν ὅσοι τε παῖδες εὐτυχῶν πατέρων καὶ μητέρας ἔχετε σώφρονας, ἐπὶ λογισμὸν τὸν ἡμέτερον πατέρα λαβόντες καὶ τὴν ἐμὴν ὑπὲρ ἐκείνου σπουδὴν παρθένον τε ταύτην Ἠλέ- κτραν σὺν ἐμοὶ δυστυχοῦσαν ἥτις ἔστηκεν ἀνακαλουμένη τὸν πατέρα καὶ δακρύων οὐκ ἀπαλλάττεται, ταῦτα 20 [*](1 Arist. Eccl. 726 sq. 9 Dem. p. 278, 12 | Eur. Or. 588) [*](19 Soph. El. 137) [*](1 κοινὸς om M κοινῶς Ma | „malim καὶ ἡ περὶ σοῦ“ Re) [*](2 πάντως Plan 4 ἐπανιόντος Va sed ι supra ος m 2 ἐπανιόντι MVi Re | ἐρριννύες Va sed in corr m 2 ἐρινύες La ἐππινύες Vi 5 μετοδυσσέως La 6 μᾶλλον scripsi ex HVVaLaBMaCl πάντως MVi Mor et e Bav. Re sed adnotat: „non male utrumque copules πάντως μᾶλλον ἂν εὐτύχεις“ | ηὐτύ- χεις V 8 ἠπειγμένος Ma sed in ἐπειγόμενος corr m 3 ἐπεισ- μένος Va 9 κατ’ οἶκον Ma sed κατ’ οἷ in ras m 3 τοσοῦ- τον Cl 10 που H 11 πῶς οἱ] πόσοι MVi 13 καὶ ἴσως Va | καὶ om Mor 15 ἔχετε Ma sed ἔ in ras m 3 | γυναικὸς Ma Cl I ἡμῖν V 17 λογισμὸν scripsi e HVVa sed in hoc ὸν in ῶν corr, B λογισμοῦ LaVi sed in hoc μὸν suprascr m 2, Ma sed ὰν suprascr m 3, Cl edd 20 ἀπαλλάσσεται MaCl)

410
λογισάμενοι καὶ ὧς οἰκτρὸν ταῖς ἡμετέραις περιπεσεῖν συμφοραῖς καὶ δόξαντες ὑμῖν παρεστάναι τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον καὶ κρίσιν ἐφορᾶν τὴν παροῦσαν καὶ χαλε- παίνειν εἰκότως, εἰ τοῖς ἐκείνου πεισθεὶς ἐπιτάγμασι πείσομαί τι τῶν οὐχ ὁσίων, ψῆφον ἐνέγκατε σήμερον πρέπουσαν εὐσεβείᾳ καὶ σωφροσύνη καὶ νόμοις.

[*](1 ὡς om Vi 2 ἡμῖν HMa sed in hoc ν supra η m 3, Cl)[*](3 τὸν in marg inser Vi 2 | ὑφοφᾶν Va 5 ἐξενέγκατε La BMa sed in hoc ἐξ antepos m 3 | τήμερον M)