Oratio 50

εἰ καὶ περὶ μικρῶν δόξω τισίν, ὦ βασιλεῦ, [*](R II 551) ποιεῖσθαι τοὺς λόγους, ἀλλὰ σοί γε οὐ περὶ μικρῶν οἶμαι δόξειν λέγειν διὰ τὸ πᾶν ὅτιπερ ἂν ᾖ δίκαιον μέγα κεκρίσθαι παρὰ σοί. συμβαίνει δὲ ταῦτα ὑπὲρ ὧν ἀκούσῃ σήμερον, <ὃ> εἰκότως σε καὶ μόνον ἄν πως. οὗ μείζω μοι τὴν ἐλπίδα ποιεῖ τὸ ταὐτὸ καὶ λυσιτελεῖν. ὅτι δὲ ἀληθῆ λέγω, παρ’ αὐτῶν ὑπάρξει σοι τῶν πραττομένων, ὦ φιλανθρωπότατε βασιλεῦ, μαθεῖν.

2. Πόλλα ποιεῖ χοῦν ἐν ταῖς πόλεσιν, ὦ θεία κεφαλή, πίπτουσαι οἰκίαι σαθραί, αἰ δὲ τεκτόνων τέχνῃ λυόμεναι, θεμέλιοι νέαις τιθέμενοι, περὶ μήματα δημόσια τὰ αὐτὰ ταῦτα γιγνόμενα. τοῦτον δὴ τὸν ἀπὸ τούτων χοῦν δεῖ μὲν ἔξω φέρεσθαι τειχῶν, ὅπως ἐφ’ ὅτουπερ ἔκειτο τοῦτο δέξαιτό τι ἴδιον ἢ δημόσιον.

καὶ τὸ μὲν δίκαιον ἦν ἀφ’ ἧς οἰκοδο- μεῖται τὰ δημόσια δαπάνης, ἀπὸ ταύτης καὶ τοῦτο πράττεσθαι τὸ μέρος. εἰ γὰρ τὰ ξύλα καὶ τοὺς λίθους καὶ κεραμίδας καὶ ἐργάτας καὶ τέκτονας καὶ πάντα ἁπλῶς δι’ ὧν ἄν τις ἢ κατασκευάσαιτό τι τῶν | [*](R II 552) οὐκ ὄντων ἢ ἐπισκευάσειε τῶν καμόντων, εἰ των καὶ τῶν τοιούτων δίκαιον μὴ φεύγειν τὴν δαπάνην τὴν πόλιν, ταὐτὸ κρατείτω δίκαιον καὶ περὶ τὸν χοῦν. εἰ δὲ καλῶς τὰ νῦν γιγνόμενα γίγνεται περὶ τὸν χοῦν, τί μὴ διὰ πάντων τοῦτο ἔρχεται τῶν ποιούντων δη- μόσιον οἰκοδόμημα; ἑέ μὲν γὰρ ὠμὸν τοῦτο, κἀκεῖνο· εἰ δ’ οὐ δεινόν, οὐδ’ ἐκεῖνο.

ἀλλὰ δεινόν τε, ὦ βασιλεῦ, καὶ ἄδικον καὶ κακὸν καὶ λόγου παντὸς ἐπι- εἰκοῦς ἐστερημένον. τί λέγεις; ἔθηκα τιμὴν ὀρέων ἢ ὄνων ἢ καμήλων, ἐμισθωσάμην τοὺς ἐπιμελησομένους τούτων ἑκάστου, καὶ γέγονεν ἐντεῦθεν ἐμοί τε καὶ γυναικὶ καὶ παισὶν ἡ τροφή. σὺ δ’ ἅπτῃ καὶ ἕλκεις καὶ τὸ ἐμὸν σὸν ποιεῖς, καὶ δεῖ τὸ μὲν ἐργάζεσθαι [*](1 cf. p. 30, 11 sq.) [*](2 σαθραί scripsi auctore Cobeto Misc. 158 coll. 290, 18; t. II 208,2; t. IV 790,22 R σαπραί libri edd | „malim τε“ Μonnier) [*](6 δέξαιτό τι] δέξαι τὸ C 10 καὶ (4)] ἢ Got 11 τῶν om Got 13 τούτων P sed ὢν in ras m5 17 γὰρ om Got) [*](18 δεινὸν <τοῦτο> coni Re et Monnier 20 τιμῶν 22 καὶ (2) om Got 23 δὲ edd 24 τὸν Ι | τὸ ΡΙ)

Ἒστι τῇ πόλει χωρία παρὰ παλαιῶν ἀνδρῶν ἐν διαθήκαις Ι δεδομένα τῇ πόλει. ταῦτα γεωργεῖται [*](R II 553) τῇ πόλει καὶ τούτων ἐστὶν ἡ πρόσοδος τῆς κεκτημένης. ἐν τούτοις τοῖς χωρίοις ἔστι ταῦτα ἃ νῦν ἔφην, ὀρεῖς, ὄνοι, κάμηλοι. τί ταῦτα ὑπερβαίνοντες οἱ τὴν ἀρχὴν ἔχοντες ἐπὶ τοὺς ἄλλους χωροῦσι καὶ ποιοῦντες ἀτελὲς πᾶν ἐκείνοις ὧν ἐστιν ὁ πόνος, τούτων ποιοῦσι τὸ ἔργον οἷς ἄδικον ἐνοχλεῖν; εἰ γὰρ ἐκείνοις ἔξω τοῦτο τῶν τεταγμένων, καὶ ἡμῖν.

οὔκουν ἔχοι τις ἂν δεῖξαι νόμον οὔτε σὸν οὔτε ἄλλου βασιλέως οὐδενός, καθ’ ὃν καὶ τοῦτ’ ἔστιν ἐν λειτουργίαις. οὐδέ γε ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστον ἔτος γράμμασιν ἐν οἶς ἃ δεῖ φέρειν ἔστιν, οὐδαμοῦ προσγέγραπται· τοῖς δὲ ἄρχουσι καὶ τοῦτο περὶ ὅτουπερ ὁ νῦν λόγος ἐξέστω ποιεῖν καὶ τοὺς ὄνους τοὺς οὐ τῆς πόλεως | ποιεῖν [*](R II 554) τῆς πόλεως. καίτοι καὶ εἰ νόμῳ τοῦτο διώριστο, κατὰ μὲν τὴν ἐντεῦθεν ἀνάγκην ἐγἱγνετ’ ἄν, οὐ μὴν ἄνευ γε τοῦ χαλεπῶς φέρειν, ἦν δ’ ἂν ἴσως τι καὶ παραμυθίας ἐξ αὐτοῦ τοῦ κεῖσθαι νόμον. νῦν δὲ [*](7 cf. p. 132,12 sq. 18 cf. p. 487,2 et 7) [*](1 δ’ Re 2 τούτῳ Got 5 τὰ μὰ ΑΡ 16 ἔχει Ρ 16 οὔτ᾿ Re 19 δ’ Re 22 διώριστο scripsi e CP διείρητο Α sed γρ διώριστο in marg, Ι edd sed διώριστο in marg Got)

τοῦτο δὲ ὅταν εἴπω, τὸ ἀδίκημα λέγω. ἡδέως δ’ ἂν αὐτοὺς ἐροίμην, διὰ τὶ μὴ καὶ οἰκέτας καὶ θεραπαίνας καὶ στρώματα καὶ σκεύη καὶ ἁμάξας ἄγουσιν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἐπὶ τὴν τῆς πόλεως χρείαν. εἰ γὰρ ὅτι οὐκ ἔξεστι φήσουσιν, οὐδὲ ταῦτα ἔξεστι. πῶς οὖν τὸ μὴ ἐξεῖναι τιμῶντες οἶς τούτων ἀπέχονται, τὸ αὐτὸ τοῦτο δι’ ὧν ποιοῦσιν ὐβρίζουσι; καὶ μὴν ὑπὲρ πολλῶν αὐτοὺς οἶδα διὰ γραμμάτων ὑμᾶς ἐρομένους, εἰ ποιητέον, ὡς οὐκ ὂν θέμις ποιεῖν ὃ μὴ τῆς τοιαύτης ἐξουσίας ἔτυχε. πῶς οὖν οὐ καὶ περὶ τούτων ἤροντο καὶ τὰ παρ’ ὑμῶν ἀναμείναντες οὕτως ἢ ἔδρων ἢ οὔ; νῦν δ’ αὐτῷ τῷ φυγεῖν τὸ ἐρωτῆσαι τὸ μὴ τῶν δικαίων εἶναι τοὖργον δεδηλώκασιν.

8. Ἔτι τοίνυν, εἰ μὲν τῶν ὑφ’ ὑμῶν τοῦτο ἦν ἐγνωσμένων, κοινὸν ἂν ἦν τοῦτο τῶν ὑφ’ ὑμῖν πόλεων, ὥσπερ αὖ καὶ τὰ ἄλλα. νῦν δ’ ἀπιστία τοὺς ἄλλοθεν ὡς ἡμᾶς ἐρχομένους ἔχει πρᾶγμα τοιοῦτο καὶ ἀκού- οντας καὶ ὁρῶντας. ἔρχονται γὰρ ἐκ πόλεων ἐν αἷς [*](R II 555) τοῦτο οὐκ ἔστι, καὶ οὐχ ἡγοῦνται τὰς αὑτῶν | ὃ χρῆν ἔχειν οὐκ ἔχειν, ἀλλ’ εἶναι παρ’ ἡμῖν ὃ μὴ εἶναι βέλτιον.

9. Ἴδοις δ’ ἄν, ὦ βασιλεῦ, καὶ αὐτοὺς τοὺς χοντας οἷς οὐ ποιοῦσιν ὧν δρῶσι κατηγοροῦντας. [*](10 Plat. Gorg. 505 D) [*](3 διατί Ρ διατὶ Ι 4 ἀμάξας ΑΙ | ἄγουσι Ι 5 ὅτι ἔξεστι Got sed γρ οὐκ ἔξεστι in marg 10 ἔτυχεν ΑΡ sed in hoc εν in ε corr, Ι edd 12 τῷ om Got 13 τοὔργον Ρ 16 ἄν Ρ sed α in ras m4 | ὑφ᾿ Ρ sed υ in ras m2 ἄν Got | δὲ Re 18 ὡς Got sed ἐς in marg Ι τοιοῦτον Re) [*](20 τὰς αὑτῶν ὃ Got sed τὰ αὑτῶν ἃ in marg | αὐτῶν Ι 24 ποιοῦσι Ι)

10. Ἐρεῖ τοίνυν ὡς εἰ καὶ μὴ γεγραμμένον τοῦτ’ ἔστιν, ἀλλ’ εἰς ἔθος ἥκει. ἔθη δὲ εἰ μὲν ἀκίνητα πάντα ἔμεινεν, εἰκός τι καὶ οἵδε πεπόνθασι δεδουλευκότες τοῖς ἔθεσιν· εἰ δὲ λέλυται πολλὰ διὰ παντὸς τοῦ χρόνου τοῖς κρείττοσιν εἰξάντων τῶν χειρό- νων, μὴ τὸ περὶ τῆς τοῦ πράγματος φύσεως διαλέγε- σθαι φεύγοντες ἐπὶ τὸ πεπρᾶχθαι πολλάκις γόντων. ἄχθεσθαι γὰρ ἄξιον, ὅτι γέγονε πολλάκις, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τῶν αὐτῶν διὰ τοῦτο μένειν.

ἦσάν τινες οἱ πονηρὰν ἑορτὴν εἰσήγαγον εἰς τὴν Δάφνην. Ι [*](13 cf. t. III 85, 11 sq. R 22 cf. p. 302,14; 370,10 sq.; t, Ι 405,17) [*](19 καταφευγόντων ἀντὶ τοῦ καταφευγέ[τωσαν] Α cf. t. II 148,1) [*](2 τἆλλα A 5 παρανενόμηκεν ΑΡ 6 οἴ (2) Ρ sed ΄in ras m5 7 μανθάνωσιν Ι 10 ὑπ’ scripsi ex Ι cum Sinteni ἐπ’ reliqui libri edd 11 οὐ πονούντων om Ι | οἷδε Α οἶδε Ι 15 ἔμενεν Ι | οἶδε Ρ sed in ras m2 οἷδε Α) [*](17 χρόνων Got 19 πεπρᾶχθαι Ρ sed ~ in ras m2 21 διατοῦτο ΑΡ)

αἱ κατὰ τῶν βουλευόντων πληγαὶ διὰ κακίαν ἀρχόντων εἰς ἔθος ἧκον. τοῦτ [*](R II 557) αὐτὸς | ἀνῄρηκας νόμῳ, κἀν τοῖς ἐπαίνοις τοῖς περὶ σοῦ τῶν μεγάλων καὶ τοῦτο ἔστιν. ἐπὶ τὰς διὰ τῶν θηρίων λειτουργίας ἀνάγκαις ἤγετό τις πρότερον. σὺ γνώμης τοῦτο ἐποίησας οὔτε κωλύων βουλομένους [*](R II 558) οὔτε ἕλκων ἄκοντας. Ι καὶ οὔτε ἐνόμιζες ἀδικεῖν ἔθει μαχόμενος οὔτε ἠδίκεις. μηδὲ ἔστωσαν ἀνε- ψιῶν γάμοι γέγραφας ἐν ἐξουσίᾳ πολλῇ τοῦ ματος ὄντος. καὶ τῶν φαινομένων σοι δικαίων οὐκ ἦν ὁ τοῦ ἔργου χρόνος δυνατώτερος. πρὸς ταῦτα ἔδει βλέψαι τοὺς τῆσδε τῆς πόλεως ἄρχοντας καὶ μὴ μᾶλλον αἰδεσθῆναι τὸν τῶν ἀδικημάτων χρόνον ἢ τὸ δίκαιον εἶναι ταῦτα πεπαῦσθαι.

13. Καίτοι πόσους ἐποιησάμην, ὦ βασιλεῦ, περὶ τούτου λόγους πρὸς ἕκαστον. οὓς μέμφεσθαι μὲν ὡς οὐκ ὄντας δικαίους οὐκ εἶχον, ἄγειν δὲ εἰς ἔργον οὐκ ἐβούλοντο, οὐχ ἴν’ ὁ σὸς οἶκός τι κερδάνειε, δος μὲν γὰρ οὐδ’ εἴ τι χρυσίον ἐντεῦθεν ἐγίνετό | σοι, ὅτου γὰρ οὐχ ἡγεῖται τὸ καλόν, τοῦτο [*](R II 559) ἅπαν ζημία, οὐ μὴν οὐδ’ αὐτὸ τοῦτο ἐντεῦθεν ἐγίγνετο, ἀλλ’ ὁ μὲν πόνος ἑτέρων, ὁ δὲ μισθὸς ὧν εἰπεῖν οὐ βούλομαι.

ἀλλ’ ὅπερ ἔφην, κις μὲν ἐμεμφόμην τὸ τὰ τοιαῦτα περιορᾶν, ἤνυον δὲ οὐδέν. καὶ ἦν λοιπὸν σοί τε, ὦ βασιλεῦ, διαλέγε- σθαι καὶ διὰ τῆς σῆς ψήφου βοηθεῖν τοῖς ἀδικου- μένοις, πρὸς ὃν ἢ οὐδεὶς τολμήσει μεμνῆσθαι τοῦ ἔθους ἢ μάτην. ἐλαύνων γὰρ δὴ σὺ τοὺς πολεμίους καὶ νόμοις καινοῖς εὖ ποιεῖς τοὺς ἀρχομένους. ὧν ἕκαστος λύει τὸν πάλαι κείμενον εἰκότως ἀμείνων δή- που δεικνύμενος.

εἰ δὲ γεγραμμένους λύεις σμοῦ πείθοντος, πῶς τοῦτο ἐν ἀγράφοις ὀκνήσεις τῆς αὐτῆς ἐνούσης αἰτίας; ὁρῶμεν δήπου καὶ τοὺς ἰατροὺς τοῦτο ἔργον ἔχοντας ἐκβάλλοντας τὰ τοῖς σώμασιν ἐνοικοῦντα κακὰ καὶ μᾶλλόν γε εὐδοκιμοῦντας τοὺς τοῦτο δυνηθέντας κατὰ τῶν πολὺν ἐν τοῖς σώμασι δυναστευσάντων χρόνον. καὶ νῦν ὅσῳπερ ἄν τις ἐτῶν μνημονεύσῃ πλειόνων, τοσούτῳ μείζων ἀπὸ τῆς θερα- πείας ἡ δόξα.

16. Μάλιστα μὲν οὖν καὶ τὰ κοινὰ τῶν οἰκοδομη- [*](R II 560) μάτων σὺν τῷ δικαίῳ τὴν ἀρχὴν Ι λαμβανέτω, τὸν κέραμον. εἰ δ’ οὖν δεῖ τι καὶ ἀδικεῖσθαι περὶ ταῦτα τοὺς ὄνους, περὶ ταῦτά γε ἀδικείσθωσαν μόνα. νῦν δέ, τὶς ἄν, ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε καὶ θεοὶ πάντες καὶ μονες, ἐνέγκαι τὴν παρανομίαν; τοῖς ἰδιώταις, ὦ βασι- λεῦ, ταῦτα καὶ δέδοται καὶ δίδοται. καὶ οἱ μὲν προσ- ιόντες αἰτοῦσι πύλην ὀνομάζοντες, ὁ μὲν τήν, ὁ δὲ τήν, ὁ δὲ τὴν τρίτην, τῷ ῥήματι τούτῳ τὰ δι’ αὐτῶν ἐλαυνόμενα λαβεῖν ἀξιοῦντες, οἱ δ’ ὥσπερ ἁπάντων τούτων δεσπόται ταχέως ἐχαρίσαντο τὰ ὀλίγα ματα. ἐν δὲ τοῖς ὀλίγοις τούτοις πολλοὶ ὄνοι, πολλοὶ δὲ ὀρεῖς, πολλαὶ δὲ κάμηλοι. ὧν ἐπιλαμβά- νονταί τε καὶ πρὸς τὸν χοῦν ἄγουσι παίοντες τοὺς ἐλαύνοντας οἰκέται τῶν λαμβανόντων τὴν χάριν πρὸς τοῖς ὑπηρέταις τῆς ἀρχῆς.

εἰ δ’ οὐδὲ στρατηγοῖς οἰκοδομουμένοις ταῦτα δοτέον, πῶς οἷς φροντίδες [*](R II 561) ὑπὲρ Ι ὧν αὐτοὶ κέκτηνται μόνων, ἄλλου δὲ οὐ- δενός; ὦ κάκιστε ἀνδρῶν, ἐπριάμην μὲν ἐγὼ καὶ τρέφω καὶ ἰατρὸν ἐπὶ τὰ χωλεύοντα καλῶ καὶ μισθὸν τούτου τελῶ, βαδιεῖται δὲ καὶ χρήσεται τοῖς ποσὶν οὐχ ὑπὲρ [*](19 cf. p. 444,17) [*](3 τι om Got 5 δέ τις, ὦ Got | Γῆ et Ἥλιε scripsi coll. p. 465, 15 γῆ et ἥλιε libri edd 6 παρανομίαν scripsi coll. p. 479, 1 παροινίαν libri edd sed παράνοιαν in marg Got) [*](8 ὁ δὲ τήν om Got 10 ἐλαυνόμενα Got sed ἐρευνόμενα (sic) in marg | οἳ Α οἵ Ρ sed ΄ in ras m2 | δὲ Re 14 τε scripsi μὲν libri edd 16 Re 17 οἷς scripsi σοι libri edd σοι, οὗ coni Re Anim „locus haud dubie mancus quem sic Gallice verti tanquam legeretur: πῶς σοι ἰδιώτῃ; ἆρ’ εἰκὸς τοὺς ἀνθρώ- πους ἔχειν φροντίδας ὑπὲρ ὦν“ Monnier 18 κέκτηται Ι | μόνον Got 19 ἀνδρῶν Ρ sed ω in ras m2 20 τούτου Ρ sed ου (2) in ras m2)

18. Κωλύσεις οὖν, ἐροῦσι, τὸν ἄρχοντα δι- δόναι χάριν; πάνυ γε, τὴν ἄδικον. ὡς δὲ οὐκ ἔνι τὸ δίκαιον ἐν ταύτῃ, παντί που δῆλον καὶ αὐτοῖς τοῖς τε διδοῦσι τοῖς τε λαμβάνουσιν. ἢ πόθεν ἐφο- βοῦντο καὶ οὗτοι κἀκεῖνοι πρὸς τὰς ἀπειλὰς ἃς ἐποι- ούμην, ὅτι ταῦτα οὐκ ἀγνοήσεις, ἀλλ’ ἔσται τις ὁ μη- νύσων;

ἀλλ’ ὅμως ἐρεῖ τις, ὅτι δεῖ τι τοῖς ἄρ- χουσιν ἐξεῖναι. ἐγὼ δὲ ἐρῶ ταὐτὸ πάλιν, ὅτι τὸ δίκαιόν σφισι μόνον ποιεῖ τὴν ἐξουσίαν, ἃ δέ ἐστιν ἔξω τούτου, κεκώλυται. καὶ τοῦτο τοίνυν, οὐ γὰρ ἐν τοῖς δικαίοις ἐστί, κεκωλυμένον ἐστίν. οἱ δὲ ὥσπερ ἀντὶ τῶν νόμων αὐτοὶ γεγενημένοι καὶ τὰς ἀκροπόλεις σὺν δορυφόροις κατειληφότες καὶ τῆς Ῥωμαίων πολι- τείας κεκινημένης οὕτω μέμνηνται τῆς ἐξουσίας καὶ ταῦτα εἰδότες, ὡς οὐδὲ σοὶ πάντα ἔξεστιν, ὦ | βα- [*](R II 562) σιλεῦ. αὐτὸ γὰρ τοῦτ’ ἔστι βασιλεία τὸ μὴ πάντα τοῖς ἐπ’ αὐτῆς ἐξεῖναι. εἰ δὲ τοῦτο εἰς ἐξουσίαν ἀνοί- [*](7 Dem. p. 564,12 19 Her. Ι 59 23 Dio Chr. or. I p. 48 R) [*](2 δεινότερον Ρ sed o (1) in ras m2 Ι τὸ om Ι 5 inter εἰ et 6 βουληθείην ras 3 litt Α 6 τοῦτο Re τούτων libri Got) [*](7 τι? 8 τὸ Got 11 δοῦσι Ι 13 τίς Ι 14 τε Re qoud delendum vel cum τι mutandum coni Sintenis 22 οὐδέ σοι Re 23 αὐτὸ — 24 ἐξεῖναι praemisso titulo (p. 471,1) citat Macar fol. 91 αὐτὸ] οὐ τὸ Macar | γὰρ om Macar 24 ὑπ᾿ αὐτὴν Μacar | αὐτοῖς Ι)

20. Φίλοις οὖσιν ἔδει τι παρὰ τοῦ φιλοῦν- τος εἶναι. καλῶς. ἔστιν ἄργυρός σοι καὶ ἐσθὴς καὶ χρυσίον καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ γῆ. τού- των εἴ τι βούλει, δὸς καὶ εἰ βούλει γε, πάντα. τὸ γὰρ δὴ κωλῦον οὐκ ἔσται. τῶν ἐμῶν δὲ ἕτερον μὴ ποίει δεσπότην. ἀλλ’ ὅταν τις ἐλθὼν ἢ παρακαθή- μενος ἢ καὶ παρεστὼς μνημονεύῃ τῆς τοιαύτης χάριτος καὶ χοῦ καὶ ὄνων, λέγειν πρὸς αὐτόν, ὅτι, ὦ ἄριστε, ἐγώ σε πάνυ μὲν φιλῶ καὶ βουλοίμην ἄν σοι πολλήν τε καὶ καλὴν γενέσθαι τὴν οἰκίαν, ἃ δὲ οὐ καλὸν δοῦναι, μὴ δοῦναι καλόν. Ι

21. οὔπω μέν τις τῶν τοῦτο πεπονθότων ἐπὶ τὰς τῶν κρατούντων εἰκόνας κατέφυγε, δεῖσαι δὲ ἄξιον μὴ γένηται. τί οὖν χρή σε ποιεῖν; σοὶ μὲν ἔστι χρυσίον, ὄνους δὲ ὁρῶμεν πωλουμένους καὶ πρίασθαι ῥᾴδιον. οὕτω σοι βέλτιον οἰκοδομεῖσθαι. τὸ δὲ σὺν ἀραῖς, τοῦτο δὴ τὸ νῦν, παραινῶ σοι φυγεῖν. οὕτως ἂν ἦσαν ἄρχοντες ὡς ἀληθῶς, τοὺς μὲν οὐκ ἐπιτρίβοντες, τοὺς δὲ νουθετοῦντες καὶ τοὺς μὲν τοῦ κακῶς πάσχειν, τοὺς δὲ τοῦ ποιεῖν ῥυόμενοι. κέρδος δὲ δήπου καὶ τοῦτο τὸ κωλυθῆναι ποιῆσαι κακῶς.

22. Ὡς δ’ οὐκ ἐν ἐξουσίᾳ τοῖς ἄρχουσι τὰ τοι- αῦτα διδόναι, δῆλον ἐξ ὧν ἤδη τις ὃς παρὰ βασιλέως τοῦτο εὕρηται γεγένηται. τί γὰρ ἐνοχλεῖν ἔδει τῷ βασιλεῖ δοθέντος ἂν δικαίως καὶ παρὰ τοῦ δικάζειν τεταγμένου; ἀλλ’, οἶμαι, ληψόμενος μὲν καὶ παρ’ ἐκεί- νῶν ᾔδει τὴν χάριν, οὐ μὴν μετά γε τῆς τοῦ δικαίου μερίδος. τοῦτο δὴ δεδιὼς καὶ θαρρεῖν οὐκ ἔχων, ὡς οὐκ ἔσονταί ποτε τῶν τοιούτων εὐθύναι, βασιλέως ἧκε κομίζων ἐπιστολήν. ἣν ἐπαινεῖν μὲν οὐκ ἔχω, φημὶ δὲ πίστιν εἶναι τοῦ μὴ τοῖς ἄρχουσι τούτοις τὰ τοιαῦτα ἐξεῖναι.

23. Καὶ τί δεινόν, φησίν, | ἐξιόντα τὸν [*](R II 564) ὄνον φορτίον ἕτερον οὐκ ἔχοντα τοῦτο φέροντα ἐξιέναι; τοῦτ’ αὐτό, φαίην ἄν, τὸ ἐξὸν μὴ φέρειν φορτίον ἀναγκάζεσθαι φέρειν; ὥσπερ γὰρ ἀνθρώπῳ τοῦ μὴ φέρειν τὸ φέρειν βαρύτερον, οὕτως, οἴμαι, καὶ ὄνῳ. καὶ διὰ τοῦτ’ αὐτοῖς τῆς ἐξ ἀγρῶν εἰς ἄστυ πορείας ἡ ἐξ ἄστεος ἐκεῖσε κουφοτέρα, ὅτι ἐν ἐκείνῃ μὲν φορτία, ἐν ταύτῃ δὲ τοῦτ’ οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἐλευ- θερία βάρους. ὁ δὲ γεωργὸς ἐφιζάνων τε οὐχ οὕτω λυπηρὸς καὶ φειδοῖ πολλάκις ἀκολουθεῖ.

ἀλλ’ οἱ κυρίους αὑτοὺς οὗτοι ποιοῦντες ὧν ἐκ τῶν νόμων οὔκ εἰσιν, ἀποστεροῦσι τοὺς ταλαιπώρους τούτους ὄνους ταυτησὶ τῆς παραμυθίας τὰ νῶτα αὐτῶν ὑπο- τιθέντες τοῖς ὑψηλοῖς τούτοις χώμασιν. ἐφ’ ὅ δεῖ χωρεῖν τοὺς γεωργούς, ὠθοῦντας ἐνίους τὸν ὄνον. [*](2 ὧν Ρ sed ῾in ras m2 | ὃς om Got 14 μὴ οm I 17 διατοῦτ᾿ ΡΙ | αὐτοῖς Ρ sed οι in ras m2 | ἀγορᾶς Ι) [*](18 ἄστεος Ρ sed o ex ω corr ras 23 τούτους] ἐκείνους Ι 25 χρώμασιν Got sed γρ ὀχήμασιν vel χώμασιν „ut fine orationis“ in marg 26 ὠθοῦντας Ρ sed ν in ras m5 ὠθοῦντες Ι)

καὶ τὸ ἔτι δει- νοτερὸν, τῶν ἀδικουμένων αὐτῶν ἀγὼν ὑπὲρ τοῦ φορ- τίου σπεύδοντος ἑκάστου πρὸ ἄλλου τυχεῖν τοῦ φορ- τίου. καὶ τοῦτο, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, πωλεῖται τὸ κακόν. καὶ ὁ μὲν οὗ τυρὸν ἔμελλεν ἕξειν ἀργυρίου, τοῦτο δοὺς ἀπῆλθεν, ὁ δ’ οὐ δυνηθεὶς ἔστηκε κλάων, ἐλεεῖ δὲ οὐδείς. καίτοι τί τούτων ἐλεεινότερον οἷς ἐκ τῆς ἀπορίας ἡ βραδυτής; ὧν οἱ μὲν τοῦ χοῦ μετέλαβον | [*](R II 565) <δείλης>, οἱ δ’ ἡλίου μέλλοντος δύσεσθαι, οἱ δὲ δεδυκότος, οὓς εἶναι χρῆν οἴκοι πρὶν ἥκειν μεσημβρίαν.

νυκτὸς τοίνυν ἐν ὁδῷ καταλαβούσης τοὺς ταῦτα πεπονθότας τί τούτοις ἢ πόθεν ᾐ συμφορᾶς ἴαμα μήτ εἰς πανδοκεῖον αὐτοὺς εἰσάγοντος μηδενὸς βαλλαντίου, πῶς γὰρ τοῦ γε οὐκ ὄντος; τήν τε ἐν νυκτὶ πορείαν σφαλερὰν τῶν κακούργων ποιούντων τροφῆς τε οὐδα- μόθεν φαινομένης οὔτ’ αὐτοῖς οὔτε τοῖς ὄνοις. καὶ νόσους τοίνυν καὶ θανάτους εἰκὸς ἐκ τοῦ τοιούτου γεγενῆσθαι πολλάκις, εἰ δὲ καὶ μὴ ταῦτα, λύπην γε καὶ δάκρυα τούτων τε αὐτῶν καὶ τῶν τούτοις οἰκείων ἐν τῷ μὴ ἔχειν ἀλλήλους ὀδυρομένων.

καίτοι ταῦτα [*](7 Dem. p. 321,1) [*](1 οὕτη Re αὐτὴ libri Got 2 δ’ Re 3 τ(??)ν χ(??)ῦν C 9 ἀπῆλθε Ι | ὅ C | κλαίων Got κλᾴων Re 10 καίτοι Ρ sed ιτ in ras m2 12 δείλης inserui post μετέλαβον, post μὲν inser coni Re | οἱ δ’] ἤδη Monnier | οἳ Α οἵ Ρ sed ΄ in ras m3 | δὲ edd 13 oὓσ | sed σ in ras m3 | χρῆν Ρ sed ~ e ’ corr m4) [*](16 βαλαντίου CI 17 τε] γε C 21 γε scripsi auctore Re τε libri edd)

καὶ οἷς μὲν ἔστιν, ὦ βασιλεῦ, σακκία σῖτον ἢ κριθὰς ἢ τι τοιοῦτον ἀγρόθεν ἐνηνοχόσιν, ἧττον τὸ κακόν· νῦν δὲ καὶ τοῖς χιλὸν κεκομικόσιν ἴση τοῦ ταῦτα ὑπηρε- τεῖν ἀνάγκη, σακκίων δὲ οὐκ ὄντων τὸ τοῦ γεωργοῦν- τος ἱμάτιον ἀντ’ ἐκείνου γίγνεται χεῖρον αὐτῷ τούτῳ καθιστάμενον, τό τε σαπρὸν τό τε οὐ σαπρόν. καίτοι πῶς ἂν ταύτην ἐνέγκαι γεωργὸς τὴν ζημίαν, ᾧ μὴ ἔστιν ἕτερον αἰτῆσαι παρὰ τῆς γυναικός, ᾧ τὰ παιδία γυμνά;

ἐκ μὲν οὖν τοῦ τοῦτον τὸν τρόπον ἐκ- φορεῖσθαί τι τοῦ χοῦ γηράσκει μὲν τῷ ἀνθρώπῳ θᾶττον ἢ δεῖ θοἰμάτιον, μένει δὲ ὅμως αὐτῷ. αἰ δὲ τῶν πυλωρῶν ἁρπαγαί, μικρὸν | εἰπεῖν χαλινοὺς [*](R II 566) ὄνων καὶ ἱμάντας ἑτέρους καὶ σχοινία καὶ ἄρτους κεκρυμμένους Ἰχνευομένους, ἀλλ’ εἰ μὴ καὶ τὸν χιτῶνα αὐτὸν προσαφέλοιτο, φιλανθρωπότερος ἀξιοῖ νομίζε- σθαι. περὶ μὲν γὰρ τὸν εἰσιόντα ταῦτα ποιοῦσιν, ὡς, εἰ φέρων ὀφθείη χοῦν, ἀποδώσοντες, ἀναστρέφοντος [*](20 cf. p. 282,10) [*](2 ὑπὸ P sed ὑπ in ras m5 5 ποιεῖς om Ι 7 οὐδ’ Re | τί ΑΡΙ Got | παρά σου Re 9 ἢ τί Ι 10 ἐνηνόχασιν CA) [*](13 ἐκείνων Re 16 ζητῆσαι Ι 17 οὖν τοῦ Ρ sed ν του in ras m2 18 τοῦ χοῦ e τὸν χοῦν corr A)

30. Τοῦτο δὲ τὸ χαλεπόν, ὦ βασιλεῦ, γίγνεται χαλεπώτερον προσθήκην ὑπὸ τοῦ καιροῦ λαβὸν ἐπὶ τὸν χειμῶνα παρὰ τῶν ἀρχόντων ἐκταθέν. ὅς ἵστη πρότερον ἐπελθὼν τοῦτο τὸ ἀδίκημα. ἀλλὰ νῦν ψῦχος μὲν καὶ πηλὸς καὶ ὄμβρος, πολὺ τούτων ἕκαστον, ἀνα- πνοὴ δὲ οὐδαμόθεν. οὐδὲ ἔστι σπονδῶν τυχεῖν, ἀλλὰ λέγεται μὲν ὑπὸ τῶν ὁρώντων τοὺς πόνους, ὅτι ·ταῦτα οὐ κατὰ τὴν πολιτείαν, ἐκφέρεται δὲ ὅμως ὁ χοῦς, μᾶλλον δὲ ὁ πηλός, ἔστι δ’ οὗ καὶ βόρβορος. ὑφ’ ὧν ἀμφοτέρων ἄχρηστα τοῖς σιτηγοῦσι τὰ σακκία, κἂν ἐμβαλὼν εἰς οὕτω διακείμενα σῖτον ἄγῃς, διέφθειρας. τῆς δ’ ἐντεῦθεν βλάβης ἐπὶ τὸν ἄρτον ἐρχομένης εἰς τὴν τοῦ σίτου τιμὴν ὁ κομίσας ἐζημίωται.

ταυτὶ δὲ τὰ πάθη καὶ τῇ πόλει τὴν περὶ τὴν τροφὴν συμ- φορὰν ἐπέτεινε, καὶ τέταρτον προσετέθη κακόν. καὶ νῦν ἀριθμοῦμεν τὰ τῶν μυῶν ἔθνη, τοὺς ὄφεις, τὰς ἀκρίδας, τὸν χοῦν. παιδεύονται γὰρ οἷς ζημιοῦνται φεύγειν, ὥσπερ τι βάραθρον, τήνδε τὴν πόλιν καὶ ζητεῖν οὗ ταῦτα οὐ πείσονται. ὥστε οις οὐ πᾶσα | [*](R II 567) ἀνάγκη δεῦρ’ ἰέναι, βαδίζουσιν ἄλλοσε παραινοῦν- τες οἷς συντυγχάνοιεν ἀναστρέφειν.

32. Καὶ τῆς περὶ ταύτα ἐνδείας αἰτιάσαιτο μὲν ἄν τις καὶ ἄλλο τι, μέμψαιτο δ’ ἂν εἰκότως καὶ τὰς τῶν ἀρχόντων χάριτας. παρ’ ὧν εἰ μὴ λάβοις δίκην, δόξεις οὐ σφόδρα κήδεσθαι τῶν πόλεων, εἰ ἃς ὅπλοις σώζεις, ἐκδίδως ἀρχόντων κακίᾳ. οἷς οὐκ ἂν μὲν ἦν λόγος οὐδ’ εἰ τοῖς πενεστέροις ταῦτα ἐχαρίζοντο, ἥττων δ’ ἂν ἦν ἡ κατηγορία τῆς τῶν τὴν χάριν λαμβανόντων ἐνδείας ἀφαιρούσης τι τοῦ μύσους; νῦν δὲ ἐκείνους μὲν οὐδ’ ἴσασιν, ἀλλ’ ἐκ τῶν ὄντων αὐτοῖς τῶν ὀλίγων ἐπανορθοῦσι τὰς οἰκίας, οἷς δὲ πάντα πολλὰ καὶ γέλως τὰ τοῦ Γύγου, τούτοις οὕτω συνοικοδομοῦσιν, οἷς μυρίαι μὲν κάμηλοι, πολλοὶ δὲ ὀρεῖς καὶ ζεύγη, πλῆθος δὲ ἵππων ταῖς τῶν ἱπποκόμων χερσὶ κοσμουμένων, οι δικαιότερον ἂν τοῖς δεσπόταις τά τοιαῦτα ὑπούργουν ἢ οἱ μικρὸν τῶν τεθνεώτων διαφέροντες ὄνοι.

νῦν δ’ ἐκεῖνα μὲν ἐν τρυφῇ τε καὶ φάτναις καὶ ὕβρει καὶ θεραπείᾳ, οἷς δ’ ἀπὸ τῶν ὄνων ὁ βίος, τούτοις ὅ μόνον ἔστιν αὐτοῖς ἀπόλλυται. ἡμεῖς δὲ τοῖς αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρῶντες τήν τε ἐν τούτοις ταλαιπωρίαν τήν τε ἐν ἐκείνοις ἀσέλγειαν σχετλιάζομεν καὶ λέγοντες ἃ τοὺς ἀλγοῦντας εἰκός, ληροῦμεν. ὁ γὰρ προσέξων οὐκ ἔστιν οὐδὲ ὁ πεισόμενος. ἀλλὰ παρὰ σοῦ, | φιλανθρωπότατε βασιλεῦ, ταῦτα ἡμῖν γενέσθω καὶ