Oratio 6

Οὐ ῥᾴδιον ἐντυχεῖν, ὦ ἄνδρες, ἀνθρώπῳ μὴ λοιδοροῦντι τὴν Τύχην καὶ τὴν μὲν ἄδικον, αὑτὸν δὲ ἀτυχῆ καλοῦντι. καλεῖ δὲ αὐτὴν ἄδικον καὶ ἡγεῖται ἀτυχεῖν ὁ μὲν ὤν καλός, ὅτι μὴ καὶ μέγας, ὁ δὲ μέγας, ὅτι μὴ καὶ καλός, ὅτῳ δὲ ταῦτα ἄμφω, ὅτι μὴ καὶ ἰσχυρός, καὶ ὅτῳ δὲ ἔνι τὰ τρία, διὰ τὸ μὴ καὶ ταχὺς εἶναι αἰτιᾶται τὴν θεόν.

ἀλλ’ οὐδ’ εἰ πάντα αὐτῷ παρείη τὰ τοῦ σώματος ἀγαθά, στέργοι ἂν οὐδ’ ἂν ἐπὶ τούτοις εἰδείη τῇ δαίμονι ταύτῃ χάριν, ἀλλ’ οὔκ εἰμι ῥητορικός, ἐρεῖ πρὸς αὑτόν, οὐδὲ ἰατρικὴν [*](C = Codex ChisianusΑ = Monacensis gr. 483 (Augustanus)Ρ = Palatinus gr. 282V = Vindobonensisυ = Urbinas gr. 126Ι = Marcianus append. XCI 2Β = Barberinus II 41Ferr = editio FerrariensisMor = editio MorellianaRe = Reiskius) [*](1 Οὐ — 3 καλοῦντι citat Macar. Chrysoc. fol. 93, ita ut addat τοῦτο δὲ γίγνεται, ἐπειδὴ ἄπληστόν τι χρῆμα ἄνθρωπος καὶ ἀχάριστον (cf. infra p. 357, 3) Ι ἐντυχεῖν, ὦ ἄνδρες] ὦ ἄνδρες ἐντυχεῖν ΙΒ Macar 2 καὶ] ἢ Laur. LXX 13 et γρ Mor in marg | αὑτὸν ex αὐτὸν Ρ2 3 αὐτὸν γρ Mor in marg 4 μὴ καὶ U sed erasum, Ι sed m3 e καὶ μὴ, B Par 3016 et Re καὶ μὴ CAP (sed in ras m2) V Ferr Mor 5 μὴ καὶ in ras P2 καὶ μὴ V | ὅτῳ] ὁ Ι sed in rasura quattuor litterarum, Β γρ ὃ Mor in marg 7 τὴν θεὸν αἰτιᾶται ΙΒ Mor | πάντ’ Β 8 στέργοι ἂν e στέργοιεν C p A p 9 ταύτῃ om ΙΒ)

κἀν τούτοις μὲν ἦττον ἂν καταβοήσειε τῆς Τύχης, ἐν δ’ αὖ τῇ χρημάτων τε πέρι καὶ ἀρχῶν ἐννοίᾳ φεῦ ὃς πολλὴ γε ἡ καταδρομή, καὶ οὐδὲν αὐτοῖς στήσει τὴν κακήγορον γλῶτταν. μέμφεται | δὲ ὁ μὲν ἕνα [*](R 242) γεωργῶν ἀγρόν, ὅτι μὴ δύο, ὁ δ’ αὖ δύο, ὅτι μὴ τρεῖς, ὁ δὲ τρεῖς, ὅτι μὴ τέτταρας, ὁ δὲ δέκα, ὅτι μὴ εἴκοσιν, ὁ δ’ αὖ τοσούτους, ὅτι μὴ δὶς τοσούτους, ὁ δὲ δὶς τοσούτους, ὅτι μὴ πολλάκις τοσούτους. παύει δὲ οὐδεὶς ἀριθμὸς οὔτε τὴν ἐπιθυμίαν οὔτε τὰ ματα.

πάσχουσι δὲ ταὐτὸν καὶ ὁπόταν ἐννοήσωσιν, ὡς ὧν κέκτηνται χρημάτων ἔστι τι πλέον, καὶ διὰ τοῦτο ταὐτὸ σμικρόν τε αὐτοῖς καὶ μέγα, μέγα μέν, πρὶν παραγενέσθαι, σμικρὸν δέ, ἤδη ὂν ἐν χερσί. σμικρὸν δὲ χίλια χρυσοῦ τάλαντα διὰ τὰ δισχίλια, καὶ αὖ τὰ δισχίλια διὰ τὰ δεκάκις τοσαῦτα.

καὶ ὅλως οὐκ ἔστιν ὃ ποιήσειεν ἂν ἐπαινεθῆναι τὴν Τύχην. ὁποῖον [*](6 Plat. Hipp. mai. p. 287 Β 8 Plat. Phaedr. p. 254 Ε) [*](2 κιθαρίζειν οἶδα ΙΒ | στρατοπέδων ἡγεῖσθαι ΙΒ 5 κἀν] ἀλλ᾿ ἐν ΙΒ Ι καταβοήσειε scripsi e V καταβοήσῃ PU et e κατα- βοήσει corr C p A p καταβοῆσαι ΙΒ καταβοήσει edd 6 τε om Β Ferr Mor 7 ἄν post αὐδὲν Β et inser 1 3 et Boiss. Anecd. V 392 e Par 963 | αὐτῶ Β et in ras Ι3 et γρ Mor in marg αὐτοῦ Gasda e Par 3016 | στήσει scripsi e V στήσαι reliqui libri sed in Ρ acutus m2 in ras, et edd 8 κη in κακήγορον in ras C2 κατήγορον VB et γρ Mor in marg | μέμψεται γρ Mor in marg | δὲ om Β et γρ Mor in marg | ὁ μὲν] μὲν ὁ Β et γρ Mor in marg 15 διατοῦτο ΡΒ 16 ταὐτὸν e ταὐτὸ corr V2 | 16 et 17 (bis) μικρὸν V 18 δὲ in dubitationem vocavit Sintenis)

6. Ὡς πραοτάτη γε ἥδε ἡ θεός, ὦ νέοι, καὶ ἴσως που καὶ γελᾷ πρὸς τὴν τῶν οὐ μέγα εἰληφέναι των ἀγνωμοσύνην, ὡς οὐκ ἀγανακτήσασα εὐθὺς ρεῖται τὰ δεδομένα, διδάσκουσα, ὁπόσα ἦν σφίσιν, οἱ δὲ οὐκ ᾐσθάνοντο.

δοκεῖ δέ μοι καὶ Κῦρος καὶ Δαρεῖος καὶ Ξέρξης στρατεύοντες ἐφ’ ἣν οὔπω εἶχον, μεμφόμενοι τῇ Τύχῃ τοῦτο ποιεῖν, ὅτι μὴ καὶ τούτων | [*](R 243) ἐκράτουν, καὶ εἰ ἐγεγόνει τῆς Ἑλλάδος δεσπότης οὗτος ὁ Πέρσης, δοκεῖ μοι κἂν τὴν ὅλην γῆν ἀπαι- τῆσαι τὴν Τύχην ἢ κακῶς ἂν εἰπεῖν, ὡς οὐκ εὐμενῶς πρὸς αὐτὸν ἔχουσαν.

κἂν διὰ πάντων δὲ ἄνθρωπος ἀπολαύσῃ τῆς τύχης, κάθηται στένων ἀνάγκης οὔσης [*](1 τι υ τίς ΡΙΒ | ὅτι μὴ — 2 ἕτερος om Β 3 καὶ post μὴ Β et inser I3 Mor Re 3 punctum post ὕπαρχος delendum censuit Sintenis 4 μόνο cum rasura unius litterae U τις om Β 5 καὶ om VB 6 καὶ om V | ὑπάρχου Ferr et Mor (sed γρ ὑπάτου in marg) 7 καὶ prius om U 8 ᾖ δοκοῖ om Β | δοκεῖ VU et C p supra δοκοῖ et edd | οὐκ ἂν] ὐχ | sed χ m3 in ras trium litterarum, Β | οἷόν Β 10 τὸν UI 11 γε om Β | ἥδε ex ἦδε corr A p ἤδη Β | ἄνδρες I3 in ras Β et γρ Mor in marg cf. or. V p. 311, 2 ὡς— 15 ᾐσθάνοντο om Β 19 δοκεῖ μοι κἂν scripsi praeeunte Sinteni qui tamen καὶ servavit ἐδόκει μοι καὶ ACPUI edd ἐδόκει ἄν μοι καὶ V ἐδόκει μοι om Β)

διὰ τοῦτο καὶ Ἕκτωρ τιμώμενος οἷς εἰκὸς στρατηγόν τε ἄνδρα καὶ ἐπίδοξον μετὰ τὸν πατέρα βασιλεύσειν, τῶν τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τῆς Ἀθηνᾶς εὔχεται τιμῶν τυχεῖν, ὡς δὴ καὶ τούτων ἄξιος ὢν τοῖς Τρῶσίν. οὐκ- οῦν ἐλάττοσιν ἢ οἷς ἡγεῖται χρῆναι τιμώμενος ἀτυχεῖ.ν ὑπελάμβανε.

πότε οὖν, ὦ τᾶν, ἐπαινέσεις τὴν Τύχην, εἰ θεὸς μὲν οὐκ ἔσῃ, τοῦτο δὲ ἐθελήσεις, καὶ εἰ βωμῶν μὲν καὶ θυσιῶν οὐ τεύξῃ καὶ ταῦτα ἔτ᾿ ὢν ἄνθρωπος, μικρὰ δὲ τὰ ἄλλα πάντα εἶναί σοι δόξει;

Ἦν δέ τις ἀνὴρ ἐν Αἰγύπτῳ φιλοχρήματος. οὗτος ἐποιεῖτο φίλους, οἷς παῖδες οὐκ ἦσαν, ὅπως αὐτὸς αὐτοῖς εἴη παῖς. γενόμενος δὲ ἐξ ἀπόρου πλούσιος εἰς τὰ τῶν τελευτώντων εἰσιὼν ἤχθετο τοῖς ἔτι ζῶσι του- τωνὶ τῶν πατέρων. μακαρίζοντος δὲ αὐτόν ποτε δρὸς ἑτέρου τά αὐτὰ νοσοῦντος τῆς τύχης, δι’ ἣν αὐτῷ πλοῦτος εἶς μέγας ἐκ πολλῶν ἀθροισθείη, μήπω [*](6 Ιl. θ 540.) [*](3 ἄπληστον — ἀχάριστον citat Macar. ν. supra p. 364, 1 — 3 4 οἷο cum rasura unius litterae U 5 ειν in βασιλεύσειν in ras C p 7 οὐκοῦν — 9 ὑπελάμβανε om Β 8 ἐλάττοσιν ἢ ὅτις corr ex ἐλάττοσιν A p, ex ἐλάττωσιν C p, ἐλάττοσ᾿ ἢ οἷς Ρ, ἐλάττω ὧν V, ἔλαττοσ ἢ οἷς U, ἐλάττοσιν ἢ οἷς Ι sed σιν m3 in ras 9 γρ γοῦν Mor in marg | τάν ACB edd 10 ἐθέλεις ΙΒ et γρ Mor in marg 11 ταῦτ’ Β | ἔτι Β et ex ἔτ᾿ Ι2 in ras et Mor 12 τἄλλα Β | πάντ’ Β 14 αὐτὸς om Ferr αὐτοῖς αὐτὸς Β Mor 17 δέ ποτε αὐτὸν ex δὲ αὐτὸν ποτε corr I3 et Mor δέ ποτ’ αὐτὸν Β 18 ταὐτὰ Β 18 δι’ — 19 ἀθροισθείη om Β 19 εἷς μέγας in dubi- tationem vocavit Sintenis)

12. Τοιοῦτον ἄν τι πάθοι καὶ στρατηγὸς τύχη̣ μὲν μάχην νενικηκώς, οὐ συλλαβεῖν δὲ αὐτήν οἱ λέγων διὰ τὸ μὴ καὶ διαπορθῆσαι τῶν πολεμίων τὴν πόλιν. τὸ [*](R 244) δὲ κλῖναί | τε φάλαγγας, ὦ ῾γαθέ, καὶ καταδιῶξαι τρῶσαί τε καὶ κατενεγκεῖν, ἔτι δὲ σκυλεῦσαί τε καὶ δοῦναι νεκροὺς ἀνελέσθαι μὴ βουλομένης ἂν ἐπέπρακτο τῆς Τύχης;

13. Οἶδα δὲ ἔγωγε καὶ ἐμπόρους πολλοῖς μὲν ὡμιληκότας λιμέσιν, ἐνίοις δὲ οὐχὶ δυνηθέντας οὐκ ἀγαθῇ τύχῃ πεπλευκέναι λέγοντας, ὅτι μὴ καὶ ἐκεί- νοις. τὸ δὲ πολλὴν μέν, ὦ βέλτιστε, θάλατταν ἐξ οὐρίων διαδραμεῖν, διὰ πολλῶν δὲ ἐμποριῶν μείζω καταστῆσαι τὰ ὄντα οὐκ εὐτυχές;

καὶ τί ἂν νο- μισθεῖεν οἱ ἅμα τε ἀνηγμένοι καὶ καταδύντες, οἷα πολλὰ δρᾶται τοῖς ἐξαίφνης ἀνέμοις; εἰ γὰρ δὴ τόδε ἐλεεινόν, ὁ πελάγη τε διαβαλὼν καὶ πολλάκις μὲν κατηρ- κώς, πολλάκις δὲ ἀναχθεὶς πράσει τε τῇ τῶν φορτίων τὸ βαλάντιον ηὐξηκὼς πῶς οὐκ ἂν μετὰ Τύχης ἧφθαι τῆς ἐμπορίας δοκοίη; ἀφ’ ὧν τοίνυν καταψεύδονται [*](13 Soph. Ai. 1083) [*](1 γε UI εἰς οm U μάχην] ἐν μάχη Β et Ι sed in hoc ἐν m3 inser μάχῃ Ferr Mor 6 τε] τὰς Β 7 ἔτι — τε om UI 9 τῆς τύχης ἐπέπρακτο ΙΒ 10 οἶδα δὲ] οἶδ’ Β et in ras trium litterarum Ι 13 μὲν om Β | ἐξουρίων Ρ 15 τίνες Β et ex τί corr I3 et γρ Mor in marg 16 τε om ΙΒ 17 ἀν΄ μοις U 18 κατηρτηκὼς Mor 19 τὲ corr e τῆ Ι3 τῇ om ΙΒ | ν in τῶν in ras C p | φορτί ν U 20 βαλλάντιον CAPV cf. p. 296, 3 | ποιεῖσθαι post ἂν Β et in ras I3 et γρ Mor in marg | μετὰ τῆς τύχης Β | ἧφθαι om ΙΒ et γρ Mor in marg 21 τὰς in ras I3 et γρ Mor in marg | δοκοίη corr e δοκοῖ C δοκοῖ V δοκῆ B | καταψεύδονται μὲν τῆς Β)

15. Ἀλλ’, ὦ ἄνθρωπε, προσκύνει τὴν θεόν, ὡς εὐτυχὴς, ἢν ὑγιαίνῃς μὲν τὴν ψυχήν, ἀκέραιον δὲ ᾖ σοι τὸ σῶμα, ἡ γυνὴ δὲ σωφρονῇ, κόσμιοι δὲ ὦσιν οἱ παῖδες, μένῃ δὲ τὰ πατρῷα, φίλων δὲ ἀπολαύῃς σαφῶν.

καὶ σὺ δέ, ὦ τὸν βίον ἀπὸ τῶν χειρῶν ποιούμενε, μέγα οἴου τὸ χρῆσθαι ταῖν χεροῖν, καὶ σὺ δέ, ὦ σύν- δικε, τὸ τοῖς λόγοις, κἂν μηδεὶς ἀρχὴν διδῷ, καὶ σὺ δέ, ὦ πόλεως ἄρξας, κἂν μηδεὶς ἑτέρων διδῷ, καὶ σὺ δέ, ὦ διδάσκαλε, τὸ ζῆν ἐν ἀτελείᾳ. | καὶ πᾶς δὲ ὅστις [*](R 245) ἰατρῶν οὐ χρῄζων λελουμένος ἑστιασόμενος ἔρχεται καθαρὸς φόβων οὓς ἐπιφέρει συκοφάντης, καὶ οὗτός γε ἐν τοῖς δικαίως ἂν ὑμνοῦσιν εἴη τὴν Τύχην.

ὃ δὴ καὶ πρῴην πρός τινα τῶν ἐπιτηδείων ἔλεγον. ὡς γὰρ δὴ ἦμεν ἐν μόνοις ἤδη τοῖς χιτωνίσκοις λ0υσό- μενοι καὶ τὴν τε Ἀφροδίτην παρεκάλουν καὶ τὸν Σά- τυρον ἡσθέντα με ἀπελθεῖν, οὐκ εἶναί οὑ δυστυχέστε- ρον ὁ ἑταῖρος ἔφασκεν. ἐγὼ δὲ ἐπέπληττον ἀκούσας, εἰ ἐξουσίας οὔσης λοῦσθαί τε καὶ δειπνεῖν καὶ ἥκειν [*](1 δὲ ΒΙ sed in hoc δ in ras m3 | τούτων om U, inser I3 5 ἵν᾿ ΒΙ sed in hoc ἴ in ras m3 7 ἀπολαύσῃς ΒΙ sed in hoc σης in ras m3, Mor sed in marg γρ ἀπολαύῃς | in σα- φῶν supra α m rec. (Sambuci ?) o pos. V 9 ταῖν corr e τοῖν Α2 τοῖν C 10 ἀρχὴν — 11 μηδεὶς om Β ἀρχὴν in ras I3 11 ὦ om Mor | πόλεως scripsi coll. p. 356, 1 πόλεων libri edd | ἑτέρων scripsi coll. l. l. ἑτέραν ACPVU Ferr Re | τάξιν post ἑτέραν I3B Mor 12 δέ om Β 15 τὴν τύχην εἴη ΙΒ Mor 16 πρώην CUIB 17 ἦιμεν AC ἤειμεν Β et ex ἦμεν corr I3 18 γε V 19 οὑ scripsi auctore Re οἱ libri edd | δυσχερέστερον ΒΙ, sed in hoc χερ in ras m3. γρ Mor in marg 20 γρ ἕτερος Mor in marg (et Laur LXX 13) 21 λελοῦσθαι Β | ἥκειν scripsi auctore Gasda ἥξειν ACPVU edd πινεῖν BI3 in ras et γρ Mor in marg)