Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

πετομένων δὲ τῶν ὀρνίθων ἐξῆλθεν ὁ φθόνος εἰς πᾶσαν τὴν Λιβύην, καὶ τὰ ῥήματα αὐτῶν διῆλθε μέχρι τῆς Ἑλληνικῆς κῆς γῆς, καὶ οὕτως οἱ Λίβυες καταπλαγέντες ἐπὶ τῇ τῶν ὀρνίθων φωνῇ τό τε πραχθὲν ὑπὸ τοῦ Ἀψἐθου πανούργευμα μὴ ἐννοήσαντας θεὸν εἶχον τὸν ”Αφεθον.

τῶν δὲ Ἑλλήνων τις ἀκριβῶς ἐννοήσας τὸ σόφισμα τοῦ νενομισμένου θεοῦ διὰ τῶν αὐτῶν ἐκέασεν ψιττακῶν οὐκ ἐλέγχει μόνον, ἀλλὰ καὶ ὀρφανίζει τὸν ἀλαζόνα καὶ φορτικὸν ἐκεῖνον ἄκωπον. μετεδίδαξε δὲ ὁ Ἕλλην καθείρξας πολλοὺς ἀπὸ τῶν ψιττακῶν λέrειν· αἶθος ὑμᾶς κατακλείσας ἠνάγκασε λέγειν· Ἄφεθος θεός ἐστιν. | ἀκούσαντες όὲ οἱ Λίβυες τῆς παλινῳδίας τῶν ψιττακῶν, f. 60r πάντες ὁμοθυμαθὸν συνελθόντες κατέκαυσαν τὸν Ἄψεθον. — 3 Iren. 1 23, 1 S. 190. H. et universam inagicam adhuc amplius scrutans ita ut in stuporem cogeret multos hominum . . . ebenda Citate aus Apostelgesch.

Οὕτως ἡγητέον Σίμωνα τὸν μάγον ἀπεικάζοντας τῷ Δίβυϊ † τείχιον, ἀνθρώπῳ γενομένῳ οὕτως θεῷ. εἰ δὲ ἔχει τὰ τῆς λευκόιον ἀκριβῶς καὶ καὶ ὁ μάγος πάθος τι παραπλήσιον Ἀφέθω, ἐπιχειρήσωμεν μεταδιδάσκειν τοῦ Σίμωνος τοὺς ψιττακούς, ὅτι Χριστὸς οὐκ ἠν Σίμων ὁ ἑστώς, στάς, στησόμενος,

ἀλλ’ ἄνθρωπος ἢν ἐν σπέρματος. γέννημα γυναικός, ἐξ αἱμάτων καὶ ἐπιθυμίας σαρκικῆς καθάπερ καὶ οἱ λοιποὶ γεγεννημένος· καὶ ὅτι ταῦθ’ οὕτως ἔχει, προἰόντος τοῦ λόγου ῥᾳδίως ἐπιόρκησεν.

λέγει δὲ ὁ Σίμων μεταφράξων τὸν νόμον Μωϋσέως ἀνοήτως τε καὶ κακοτέχνως. Μωσέως γὰρ λέγοντός, »ὅτι ὁ θεὸς πῦρ φλέγον ἐστὶ καὶ καταναλίακον«, δεξάμενος τὸ λεχθὲν ὑπὸ Μωσέως οὐκ ὀρθῶς, πῦρ εἶναι τῶν ὄλων λέγει τὴν ἀρχήν, οὐ νοήσας τὸ εἰρημένον, ὅτι ὅτι οὐ πῦρ, ἀλλὰ πῦρ φλέγον καὶ καταναλίσκον, οὐκ αὐτὸν διασπῶν μόνον τὸν νόμον Μωσέως, ἀλλὰ καὶ τὸν σκοτεινὸν Ἡράκλειτον συλαγωγῶν.

ἀπέραντον δὲ εἶναι δύναμιν ὸ Σίμων προσαγορεύει τῶν ὅλων τὴν ἀρχήν, λέγων οὔτως· »τοῦτο τὸ γράμμα ἀποφάσεως φωνῆς καὶ ὀνόματος ἐξ ἐπινοίας τῆς μεγάλης δυνάμεως τῆς ἀπεράντου. διὸ ἔσται ἐσφραγισμένον κεκρυμμένον, κεκαλυμμένον, κείμενον ἐν τῷ οἰκητηρίῳ, οὗ ἡ ῥίζα τῶν ὅλων τεθεμελίωται«.

οἰκητήριον δὲ λέγει εἶναι τὸν ἄνθρωπον τοῦτον τὸν ἐξ αἰμαγτων γεγεννημένον, καὶ κατοικεῖν ἐν αὐτῷ τὴν ἀπέραντον δύναμιν, ἤν ῥίζαν εἶναι τῶν ὅλων φησίν. ἔστι δὲ ἡ ἀπέραντος δύναμις. τὸ πῦρ, κατὰ τὸν Σίμωνα οὐδὲν ἁπλοῦν, καθάπερ οἱ πολλοὶ ὰπλᾶ λἐγοντες εἶναι τὰ τέσσαρα τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τὸ πῦρ ἀπλοῦν εἶναι νενομίκασιν, ἀλλὰ γὰρ εἶναι [τὴν] τοῦ πυρὸς διπλῆν τινα τὴν φύσιν καὶ τῆς διπλῆς ταύτης καλεῖ τὸ μέν τι κρυπτόν, τὸ δὲ τι φανερόν·

κεκρύφθαι δὲ τὰ κρυπτὰ ἐν τοῖς φανεροῖς τοῦ πυρός, καὶ τὰ φανερὰ τοῦ πυρὸς ὑπὸ τῶν κρυπτῶν γεγονέναι. ἔστι δὲ τοῦτο ὅπερ Ἁριοστοτεής δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ καλεῖ ἢ Πλάτων νοητὸν καὶ [*](1 — S. 145, 5 zu diesem System des Simon vgl. Redlich, Archiv f. Gesch. der Philos. XXIII, 371. 537 — 6 vgl. Joh. 1, 13? — 9ff vgl. Clemens, Ecl. proph. 26, 1 S. 144, 10ff St. — 10 Deut. 4, 24 κύριος ó θεός σου πῦρ καταναλίσκον ἐστίν 9, 3 Exod. 24, 17 τὸ δὲ ἐῆος τῆς δόξης καρίου ὡσεὶ πῦρ φλέγον vgl. Orig, De principiis 1 1, 1. 2 S. 16, 19 ffk. — 11 f vgl. Heraklit bei Diele, Vorsokr. 3 172, 36 ff — 14f. 21 vgl. X 12, 1 — —19 vgl. V 9, 5) [*](1 ὕτως] τούτῳ? We. 2 τάχιον] μάταιον We., vgl. S. 135, 8 τάχιον Ε; ἀνθρώπῳ γενομένῳ ὄντως θεῷ (Christus) Miller 3f ἐπιχειρήσομεν Miller 8f μεταφράσσων Ρ, verb. ö. 9 μωυσέος Ρ (0 aus ω?) 10 zuerst φλέγων und καταναλίσχων Ρ 13 φλέγων (aber καταναλίσκων [so] Ρ) οὐδ’ αὐλὸν We. 14 συλλαγωγῶν Ρ 16 ἀπόφασις Miller 17 τῆς2 (nicht τοῦ) Ρ 24 τὴν > Μιller, vgl. H 25 Tl 2) > Η 27 ἀπὸ Hilg. S. 458 28 πλάττων P)

καὶ τὸ μὲν φανερὸν τοῦ πυρὸς πάντα ἔχει ἐν ὲαυτῷ οσα ἄν τις ἐπινοήσῃ ἢ καὶ λάθῃ παραλιπὼν τῶν όρατῶν· τὸ δὲ πρωτὸν πᾶν ὄ τι ἐννοήσει τις νοητὸν καὶ πεφευγὸς τὴν αἴσθησιν ἢ καὶ παραλείπει μὴ διανοηθές.

καθόλου δὲ ἔστιν ἕστιν πάντων τῶν ἄντων αἰσθητῶν τε καὶ νοητῶν, ὡν ἐκεῖνος κρυφίων καὶ φανερῶν προσαγορεύει, θησαυρὸς θησαυρὸς τὸ πῦρ τὸ ὑπερουράνιον, οἱονεὶ δένδρον μέγα ὡς <τὸ> δι' ὀνείρου βλεπόμενον τῷ Ναβουχοδονόσορ, ἐζ οὐ αὰρε τρέφεται.

καὶ τὸ μὲν φανερὸν εἶναι τοῦ πυρὸς νομίξει τὸ πρέμνον, τοὺς κλάλους, τὰ φύλλα, τὸν ἔξωθεν αὐτῷ περικείμενον φλοιόν· φηαί, φησί, ταῦτα τοῦ μεγάλου δένδρου ἀναφθέντα ὑπὸ τῆς παμφάγου τοῦ πυρὸς αφανίξεται φλογός.

ὁ δὲ καρπὸς τοῦ τοῦ δρου ἐὰν ἐξεικονισθῇ καὶ τὴν ὲαυτοῦ μορφὴν ἀπολάβῃ, εἰς άποθήκην τίθετεαι, οὐκ εἰς τὸ πῦρ. γἐγονε μὲν γἀρ, φησίν, ὀ καρπός, ἵνα εἰς τὴν ἀποθήκην τεθῇ, τὸ δὲ ἄχυρον, ἵάρ, παραδοθῇ τῷ πυρί. ὅπερ ἐστὶ πρέμνον, οὐκ αὐτοῦ χάριν ἀλλὰ τοῦ καρποῦ γεγενημένον.

καὶ τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ γεγραμμένον ἐν τῇ γραφῇ· «ὁ γὰρ ἀμπέλων κυρίου Σαβαὼθ οἶκος τοῦ Ἰσραήλ ἐστιι καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον«. εὶ δὲ ἅνθρωπος τοῦ Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον, δέδεικτοι, φησίν, ὅτι ξύλον οὐκ ἄλλο τι ἀλλ᾿ ἢ ἄνθρωπός ἐστιν.

ἀλλὰ περὶ τῆς ἐκκρίσεως αὑτοῦ καὶ διακρίσεως ἱκανῶς, φησίν, εἴρηκεν ὴ γραφή, καὶ πρὸς διδασκαλίαν ἀρκεῖ τοῖς ἐξεικονιδμένοις τὸ λεχθέν· «ὅτι πᾶσα σὰρξ χόρτος, καὶ πᾶσα δόξα σαρκὸς ὠς ἄνθος χόρτου. ἐξηράνθη ὁ χόρτος, καὶ τὸ ἄνθος αὐτοῦ ἐξέπεσε· τὸ δὲ ῥῆμα κυρίου μένει εὶς τὸν αἰῶνα«. ῥῆμα δὲ, φησίν, ἐστὶ καιρίου τὸ ἐν στόματι γεννώμενον ῥῆμα καὶ λόγος, ἄλλῃ δὲ χωρίον νήσεως ουχ ἐστι.

Τοιούτου δὲ ὄντος, ὡς δι’ ὀλίγων εἰπεῖν, κατὰ τὸν Σίμωνα τοῦ πυρὸς καὶ πάντων τῶν ὄντων όρατῶν καὶ ἀοράτων, ὦν αὐτὸς ἐνήχων καὶ <ἀν>ήχων, ἀριθμητῶς καὶ <ἀν>αρίθμων ἐν [*](1—4 s. zu S. 116, 20—7 Daniel 4, 7—9 — 9 vgl. Vil 21, 3 3, 12; Luk. 3, 17 16—18 Jes. 5, 7 — —24 I Petr. 1, 24 διότι und αύτης) = Jes. 40, 6. 7) [*](2 τὸν ἀόρατον Ρ, verb. Miller 3 πεφευγὼς Ρ ἤ ö.; εἰ Ρ 5 ὄντων Miller: ὅλων Ρ κρυφίως καὶ φανεροῖς Ρ, verb. ö. 7 + τὸ Miller τῷ] τὸν Ρ 9 τὸν] αὐτῷ] ö.: αὐτῶν P 10 <τὰ> τοῦ We. (oder ὑπὸ (nicht ἀπὸ) Ρ 12 ἀπολαύῃ Ρ 15 γεγεννημένον Ρ 19 Ε; ξύλον We. 25 δὲ steht in Ρ (> Miller) 27 ὀλίγον Ρ doch s. Ζ. 4. 5 28f ἁορ. νοῦν αὐτὸ ἐνεργὸν καὶ ἦχ·ον καὶ ἀναρίθμητόν άφιθμὸν Hilg. S. 408 29 ἀνήχων ö.: ἤχων Ρ ἀριθμητῶν καὶ ö.: καὶ ἀριθμητῶν Ρ ἀναριθμων Crnice: ἀριθμῶν so Ρ)

Πόντα γὰρ, φησίν, ἐνόμιςε τὰ μέρη τοῦ πυρὸς τὰ <ὁρατὰ ἀόρατα »φρόνησιν ἔχειν καὶ γνώμην ἴσην«. γέγονεν οὖν ὁ κόσμος ὁ γεννητὸς ἀπὸ τοῦ ἀγεννήτου πυρός. ἤρξατο δέ, φηαί, γενέσθαι τοῦτον τὸν τρόπον. ἕξ ῥίςας τὰς πρώτας τῆς ἀρχῆς τῆς γεννήσεως λαβὼν ὁ γεννητὸς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ πυρὸς ἐκείνου.

γεγονέναι τὰς τὰς ῥίςας φηδὶ κατὰ συζυγίας ἁπὸ τοῦ πυρός, ἅστινας ῥίξας καλεῖ νοῦν καὶ ἐπίνοιαν, φωνὴν καὶ ὄνομα, λογισμὸν καὶ ἐνθύμησιν· εἶναι δὲ ἐν ταῖς ἕξ ῥίζαις ταύταις πᾶσαν ὁμοῦ τὴν ἀπέραντον δύναμιν δυνάμει, οὐκ ἐνεργείᾳ.