Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

ἕτερον δὲ οὐδέν· ἢ ωσπερ ἄγεται ὑπὸ τοῦ ἠλέκτρου τὸ ἄχυρον, οὕτω, φησίν, ὑπὸ τοῦ ἄγεται ἄγεται πάλιν ἀπὸ τοῦ κόσμου τὸ ἐξεικονισμένον τέλειον γένος ὁμοούσιον, ἄλλο δὲ οὐδέν, καθὼς ὑπ’ αὐτοῦ [*](3 λευκὸν] Gen. 30, 39 — 5f wohl Ausdeutung von Gen. 30, 42 ἄσημα — 6 Jona 4, 10 — 7 Matth. 7, 11. 5, 48 öfter — 9 Job. 8, 44 ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου ἐστέ . . . . . ἐκεῖνος ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ’ ἀρχῆς — 16 ἐξυπνισμένους] vgl. Clemens Esc. 3 S. 106, 8 St., vgl. ο. zu S. 86, 6. 87, 2 — 18 Job. 10, 7 — 18 —22 Tgl. zu V 9, 19 und VII 25, 6 Mitte — 18f Jes. 6, 10 τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκάμμυσαν?) [*](1 οὐδὲν <ἔτι> Cruice τι Craice Ναὶ ἐννοηθῆναι] ὡς ἐννοηθῆναι κατανοηθῆναι ö. 2 ἐστὶ ö.: ἔσται Ρ 3 ἐγκίσσημά τι τὸ Miller: ἐν κίσσημα τί τὸ (so) Ρ, ἐγκισσήματι τῷ ö. (docb s. das Neutrum λευκόν) 4 ὅλως ö.: ὅλος Ρ καὶ ἐκεῖ ö.: κατοικεῖ Ρ 7 λέγει Ρ 11 ὅς Miller: ὡς Ρ 12 ὅ ἐστιν Miller 14 δίχα ö.: διὰ Ρ 16 ἐξυπνισμένους (so) Ρ ὑποστάτους Ρ 18 nacb φησίν ücke ö. (vielleicbt richtig) 18f καμμύουσιν ὀφθαλμοῦ βλέφαρον We., φησίν <ὡς φῶς ὄφεως τοῖς> καμμύουσιν ὀφθαλμοῦ μέχρις οὐρανοῦ> Cruice (vgl. VIII 10, 3) 19 ὁ ἀνάφθας Ρ 21 + Miller 23 ὑπὸ ö.: ἀπὸ Ρ 24 ἄλλοι Ρ)

πρὸς ταύτην τὴν ἀπόδειξιν φέρουσι τὴν τοῦ ἐγκεφάλου ἀνατομήν, αὐτὸν μὲν τὸν ἐγκέφαλον ἀπεικονίζοντες τῷ πατρὶ διὰ τὸ ἀκίνητον, τὴν δὲ παρεγκεφαλίδα τῷ υἱῷ διά τε τὸ κινεῖσθαι καὶ δρακοντοειδῆ ὑπάρχειν·

ἣν ἀρρήτως καὶ ἀσημάντως ἐπισπᾶσθαι διὰ τοῦ κωναρίου φάσκουσι τὴν ἐκ τοῦ καμαρίου ἀπορρέουσαν πνευματικὴν καὶ ζωογόνον οὐσίαν, ἣν ὑποδεξαμένη ἡ παρεγκεφαλὶς ὥσπερ ὁ υἱός, ἀλάλως μεταδίδωσι τῇ ὕλῃ τὰς ἰδέας, τουτέστιν ἐπὶ τὸν νωτιαῖον μυελὸν διαρέει τὰ σπέρματα καὶ τὰ γένη τῶν γεννωμένων κατὰ σάρκα.

τούτῳ τῷ παραδείγματι χρώμενοι εὐφυῶς δοκοῦσι παρεισάγειν τὰ ἄρρητα αὐτῶν ἀλάλως παραδιδόμενα μυστήρια, ἃ ἐξειπεῖν ἡμῖν οὐ θέμις, πολλοῖς δὲ νοῆσαι διὰ τῶν εἰρημένων ευκολον.

Ἀλλ᾿ ἐπὶ καὶ τὴν Περατικὴν αἵρεσιν νομίζω φανερῶς ἐκτεθεῖσθαι καὶ διὰ πολλῶν ἔκδηλον πεποιηκέναι ἀεὶ Μοῦσαν καὶ παντάπασι συντιθεμένην ἀποκρύπτουσάν τε τὸν ἴδιον ἰόν, δοκεῖ μηδὲν περαιτέρω τούτων κατηγορεῖν, ἱκανῶν ὄντων πρὸς κατηγορίαν αὐτῶν τῶν ὑπ’ αὐτῶν δογματιζομένων.

Ἴδωμεν οὖν τί λέγουσιν οἱ Σηθιανοί. τούτοις δοκεῖ τῶν ὅλων εἶναι τρεῖς ἀρχὰς περιωρισμένας, ἑκάστην δὲ τῶν ἀρχῶν ἀπείρους ἔχειν δυνάμεις. δυνάμεις δ᾿ αὐτῶν λεγόντων λογιζέσθω ὁ ἀκούων τοῦτο αὐτοὺς λέγειν· πᾶν ὅ τι νοήσει ἐπινοεῖς ἢ καὶ παραλείπεις μὴ νοηθέν, τοῦτο ἑκάστη τῶν ἀρχῶν πέφυκε γενέσθαι, ὡς ἐν ἀνθρωπί<νῃ> ψυχῇ πᾶσα ἡτισοῦν διδασκομένη τέχνη·

οἷον εἰ, γενήσεται τοῦτο τὸ παιδίον αὐλητὴς ἐγχρονίσαν αὐηλητῇ, ἢ γεωμέτρης γεωμέτρῃ, γραμματικῷ γραμματικός, τέκτων τέκτονι, καὶ ταῖς ἄλλαις ἁπάσαις τέχναις ἐγγὺς γινόμενον ὁμοίως συμβήσεται. αἱ δὲ τῶν ἀρχῶν, φησίν, οὐσίαι φῶς καὶ σκότος· τούτων δέ ἐστιν ἐν μέσῳ πνεῦμα ἀκέραιον·

τὸ δὲ πνεῦμα τὸ τεταγμένον ἐν μέσῳ τοῦ σκότους, ὅπερ ἐστὶ κάτω. καὶ τοῦ φωτός. ὅπερ ἐστὶν ἄνω, οὐκ ἔστι πνεῦμα ὡς ἀνέμου ῥιπὴ ἢ λεπτή τις αὔρα νοηθῆναι δυναμένη, ἀλλ᾿ οἱονεὶ [*](1—9 vgl. IV 51, 11—13 — 17-S. 117, 17 vgl. Χ 11, S.114,16f — 20f vgl. VI 9, 7. VII 22,1. VIII 12, 5 — 21 —24 vgl. VI 12, 4. 16, 5 — 29ff vgl. VII 22, 14) [*](5 καμαρίου Η ö.: μακαρίου Ρ 7 ἀλλάλλως Ρ 8 γενομένων Ρ, verb. ö. 10 ἀλλάλλως Ρ 11 πολλοῖς Miller: πολλῶν Ρ, ὅμως ö. 13 αἐὶ λαθουσαν Ρ: διαλαθοῦσαν ö., ἕως ἄρτι λαθοῦσαν Miller 14 πάντα πᾶσι ö. 17 σιθιανοί Ρ 19 δύναται δὲ αὐτῶν λεγόντων λογίζεσθαι Bernays δ’ Miller: δι᾿ Ρ 21 ἑκάστη ö.: ἐκάστην Ρ, ἑκάστῃ Miller Bernays 22 οἱονεὶ Ρ 23 γενήσεται Miller: γένηται Ρ, γένοιτο Η Bernays, doch s. Ζ. 25 συμβήσεται 25 ινομένου We., γινομένῳ Cruice 29 ἀνέμου ῥιπὴ ö.: ἄνεμος ἢ ῥιπὴ Ρ Η)

ἐπειδὴ <δὲ> ἄνω ἐστὶ τὸ φῶς καὶ κάτω <τὸ> σκότος, καὶ τούτων, ὡς ἔφην, τοιουτότροπον ὂν μέσον τὸ πνεῦμα, τὸ δὲ φῶς πέφυκε καθάπερ ἀκτὶς ἡλίου ἄνωθεν ἐλλάμπειν εἰς τὸ ὑποκείμενον σκότος, ἀνάπαλιν δὲ ἡ τοῦ πνεύματος εὐωδία μέσην ἔχουσα τάξιν ἐκτείνεται καὶ φέρεται πανταχῇ, ὡς ἐπὶ τῶν ἐν πυρὶ θυμιαμάτων τὴν εὐωδίαν πανταχῇ φερομένην ἐπεγνώκαμεν·

τοιαύτης δὲ οὔσης τῆς δυνάμεως τῶν διῃρημένων τριχῶς, τοῦ πνεύματος καὶ τοῦ φωτὸς ὁμοῦ ἡ δύναμίς ἐστιν ἐν τῷ σκότει τῷ κάτωθεν αὐτῶν τεταγμένῳ. τὸ δὲ σκότος ὕδωρ ἐστὶ φοβερόν, εἰς ὃ κατέσπασται καὶ μετενήνεκται εἰς τὴν τοιαύτην φύσιν ματὰ τοῦ πνεύματος τὸ φῶς.

τὸ δὲ σκότος ἀσύνετον οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ φρόνιμον παντελῶς, καὶ οἶδεν ὅτι, ἂν ἀπαρθῇ τὸ φῶς ἀπὸ τοῦ σκότους, μένει τὸ σκότος ἔρημον, ἀφανές, ἀλαμπές, ἀδύναμον, ἄπρακτον, ἀσθενές. διὸ πάσῃ φρονήσει καὶ συνέσει βιάζεται κατέχειν εἰς ἑαυτὸ τὴν λαμπηδόα καὶ <τὸν> σπινθῆρα φωτὸς μετὰ τῆς τοῦ πνεύματος εὐωδίας.

καὶ τούτων ἔστιν ἰδεῖν τῆς φύσεως εἰκόνα κατὰ πρόσωπον ἀνθρώπου, κόρην ὀφθαλμοῦ, σκοτεινὴν ἐκ τῶν ὑποκειμένων ὑδάτων, πεφωτισμένην πνεύματι. ὡς οὖν ἀντιποιεῖται τὸ σκότος τῆς λαμπηδόνος, ἵνα ἔχῃ τὸν σπινθῆρα δουλεύοντα καὶ βλέπῃ, οὕτως ἀντιποιεῖται τὸ φῶς καὶ τὸ πνεῦμα τῆς δυνάμεως τῆς ἑαυτῶν· καὶ σπεύδουσιν ἆραι καὶ ἀνακομίσασθαι πρὸς ἑαυτὰ τὰς μεμιγμένας αὐτῶν δυνάμεις εἰς τὸ ὑποκείμενον ὕδωρ σκοτεινὸν καὶ φοβερόν.