Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)

Philostorgius

Philostorgius. Kirchengeschichte. Bidez, Josef, editor. Leipzig: Hinrich, 1913.

1. Ὅτι φιλσοτόργιος, καὶ ἐν ἄλλοις πολλοῖς Στελίχωνος κατατρέχων, καὶ τυραννίδος ἔνοχον γράφει· καὶ ὡς Ὀλύμπιός τις τῶν μαγίστρων, φερόμενον κατὰ τοῦ βασιλέως ἐν τῷ παλατίῳ τὸ ξίφος ἀντιλαβὼν τῇ χειρί, ἐαυτὸν μὲν ἐλυμήνατο, τὸν βασιλέα δὲ διέσωσεν, καὶ συνεργὸς αὐτῷ κατέστη πρὸς τὴν ἀναίρεσιν Στελίχωνος κατὰ τὴν Ῥάβενναν διατρίβοντος.

Ἀλλοι δὲ οὐκ Ὁλύμπιον, ἀλλ’ Ὀλυμπιόδωρόν φασιν· οὐδ’ ἐπαμῦναι τῷ βασιλεῖ, ἀλλ’ ἐπιβουλεῦσαι τῷ εὐεργέτῃ Στελίχωνι καὶ εἰς τυραννίδα συκοφαντῆσαι αὐτόν. καὶ οὐδὲ μάγιστρον τηνικαῦτα εἶναι ἀλλ’ ὕστερον, μετὰ τὸν ἄδικον τοῦ Στελίχωνος φόνον, ἔπαθλον τὴν ἀξίαν λαβεῖν. ἀλλ’ οὐκ μακρὰν μακρὰν καὶ αὐτὸν ῥοπάλοις ἀναιρεθένῖα τῆς μιαιφονίας τὴν δίκην ἀποτῖσαι τῷ Στελίχωνι.

2. Ὅτι κατὰ τοὺς προειρημένους χρόνους Ἀλλάριχος ε Γότθος γένος, περὶ τὰ τῆς Θρᾴκης ε ἄνω μέρη δύναμιν ἀθροίσας, ἐπῆλθεν [*](6f u. ob. S. 135, 13 ’ vgl. Zosim. V34f. Sozomen. IX 4, 7 f. Oros. Histor. VII 38, 5. Chronic, min. ed. Mommsen I 300 a. 408. Cedren. I 587, 19 ff. Theophan. 80, 6 — –13 vgl. Olympiodor. 2 u. 8. Zosim. V –35 u. 44 ff — –s S. 141, 3 vgl. Zosim. V b, 5 ff. 26 u. 29. Eunap. Fragm. 65. Sozomen. VIII 25 u. IX 4. Hieronym. Epist. 60 16. Claudian. In Rufin. II 187 ff u. oft) [*](1 Titel rot geschrieben B | 4 ob die Stelle lückenhaft? | 8 »contexuit . . . Caput illud Photius summa cum neglegentia. quippe cum dicendum fuerit Olym- piodorum plane dissentire a Philostorgio de Stilichone atque Olympio, egregius patriarcha dixit ab aliis non Olympii sed Olympiodori nomen Stilichonis eversori dari, quasi uUa de hominis notissimi (cf. Gothofredus ad cod. Theodos. XVI 5, 42) nomine flubitatio umquam cuiquam fuerit, nedum Olympiodoro.« e Mendelssohn der Zosimus Ausgabe S. XLVIII Anm.; war wirklich der Bericht des Photius schon in Unordnung? ist nicht vielmehr später e der Name des Olympiodor ß einer ümlichen Anderung geworden? hat Philostorgius selbst (nicht erst Photius wie Mendelssohn ebd. gesagt hat) die Version des Olympiodor ähht? s. Prolegomena | 9 ἐπιβουλεῦσαι u. 12/13 ῥοπάλοις ἀναιρεθέντα . . . δίκην vgl. Οlympiod. 8 | 13 μιαιφονίας vgl. ebd. 2 | 14 Ἀλάριχος ed., u. so immer | 15 περὶ oder παρὰ? undeutlich B περὶ Μ)

141
Ἑλλάδι καὶ τὰς Ἀθήνας εἶλεν καὶ Μακεδόνας καὶ τοὺς προσεχεῖς [*](Phot.) Δαλμάτας ἐληΐσατο. ἐληί·σατο. ἐπῆλθε δὲ καὶ τὴν Ἱλλυρίδα, καὶ τὰς Ἄλπεις διαβὰς ταῖς Ἰταλίαις ἐνέβαλεν. Στελίχωνι δ᾿, ε ὡς ὡς οὖτος λέγει, μετάπεμπτος ἦν, ὃς ε αὐτῷ καὶ τὰς τῶν Ἄλπεων πύλας καὶ γὰρ ἐπιβουλὰς πάσας τὸν Στελίχωνα κατὰ βασιλέως παλαμᾶσθαι, κοὶ μηδ’ γαμβρὸν γαμβρὸν αὐτὸν εἶχεν ἐπὶ θυγατρὶ δυσωπεῖσθαι, ἀλλὰ καὶ φάρμακον αὐτῷ ἀγονίας ἐγκεράσασθαι. ἐλελήθει δὲ ἄρα ἑαυτόν, ἐν τῷ σπουδάζειν ε τὸν υἱὸν Εὐχέριον ἀναχηρύξειν παρανόμως τὸν ἀπόγονον τῆς κατὰ διαδοχὴν καὶ θεσμὸν βασιλείας προεεκθερίζων καὶ ζημιούμενος. οὕτω δὲ κατάφωρον καὶ ἀδεᾶ τὴν τυραννίδα προενευκεῖν τὸν Στελίχωνα ε λέγει, ὡς καὶ νόμισμα, μορφῆς λειπούσης κόψασθαι.

3. Ὅτι, Στελίχωνος ἀνῃρημένου, οἱ συνόντες βάρβαροι τὸν ἐκείνου παῖδα λαβόντες τὴν ταχίστην ᾤχοντο. καὶ τῇ Ῥώμῃ πλησιάσαντες, τὸν μὲν ἐφεῖσαν εἴς τι τῶν ἀσύλων ἱερὸν καταφυγεῖν, οἱ δὲ τὰ τῆς πόλεως πέριξ ἐπόρθουν, τὸ μὲν τῷ Στελίχωνι τιμωροῦντες, τὸ δὲ λιμῷ πιεζόμενοι. ἐπεὶ δὲ παρὰ ὀνωρίου γράμμα κρεῖττον τῆς ἀσυλίας γενόμενον ἀναιρεῖ τὸν Εὐχέριον, διὰ ταῦτα συμμίξαντες οἱ βάρβαροι Ἀλλαρίχῳ εἰς τὸν πρὸς Ῥωμαίους αὐτὸν ἐξορμῶσι πόλεμον.

Ὁ δὲ θᾶττον καταλαμβάνει ε τὸν Πόρτον. μέγιστον δὴ νεώριον Ῥώμης, λιμέσι τρισὶ περιγραφόμενον καὶ εἰς πόλεως μικρᾶς παρατεινόμενον μέγεθος· ἐν τούτῳ δὲ καὶ ὁ δημόσιος ἅπας σῖτος κατὰ παλαιὸν ἔθος ἐταμιεύετο. ἑλὼν ε δὲ ῥᾷον τὸν Πόρτον, καὶ σιτοδείᾳ ἢ ταῖς ἄλλαις μηχαναῖς πολιορκήσας τὴν Ῥώμην κατὰ κράτος αἱρεῖ· καὶ ψηφισαμένων τῶν Ῥωμαίων τοῦτο γὰρ αὐτοῖς [*](3 ff vgl. Oros. Histor. VII 38, 2 ff. e Sozomen. IX 4, 7 — 6 f vgl. Zosim. V Olympiodor. 2 — 8 u. ob. S. 134, 16 f vgl. Oros. Histor. Vil 38, 1. Sozomen. IX 4, 1. Zosim. Y 32, 1 — —18 vgl. Zosim. V 34, 5. 3.5, 3 f u. 37, 4. 6. Olympiodor. 6. Sozomen. IX 4, 8. Oros. Histor. VII 38, 6 — 18 f vgl. Zosim. V 35, 6 — —S. S. 142, 3 vgl. Zosim. VI 6 f. Olympiodor. 3. Sozomen. IX 8, 1. Socrat. VH 10, 4f) [*](* 18—22 e Niceph. H. E, XHI 35 PG 140, 1041 B 7 u. C) [*](5 τὸν > e ed. | 7 ἀγωνίας ed. | 10/11 προνεγκεῖν B, coit. 15 τι Bidez τινα B, vgl. Zosim. V 35, 4: ἔν τινι τῶν . . . ἐκκλησιῶν | ob ἱερῶν? 16/17 τὸ μὲν — τὸ δὲ Val. τ(ῶν) μὲν — τῶν δὲ B | 17 π(αρὰ) B | 19 ἐξορ- μῶσι] ἐξαρτῶσι, aber ορμῶσι am Rand, B ἐξορμῶσι Μ, s. Register | 20 καταλαμβάνει vgl. Zosim. VI (J, 2 S. 287, 12 | δὴ] δὲ Gothofred. | 21 περιγραφόμενοσ B, corr. Nie. | 22 παρατεινόμενος Val. | καὶ > δ ed. | 23 ἑλῶν u. 25 ψηφισαμένων vgl. Sozomen. | 24 ἢ] καὶ Bochart | πολυορκήσασ B, corr. Μ | 25 αἱρεῖ ε Gothofred. αἴρει B, vgl. Zosim. VI 6, 1 S. 287,9)

142
[*](Phot.) Ἀλλάριχος ἐνεδίδου), Ἄτταλον αὐτοῖς ἀναγορεύει ε βασιλέα. οὗτος Ἰων ε μὲν ἡν τὸ γένος, Ἕλλην δὲ τὴν δόξαν, τῆς αὐτῆς δὲ επαρχος.

Οὑτος δὲ λοιπὸν μετὰ τὴν ἀναγόρευσιν τὸ λείψανον τῶν Ῥβμαίων, ὅπερ ὁ λιμὸς αὐτὸς καὶ ἡ ἀλληλοφαγία ὑπελείπετο, τροφὴν αὐτοῖς κομίζειν ἀπὸ τοῦ Πόρτου ε ἐφίησιν. εἶτα τὸν Ἄτταλον λαβὼν στρατηγοῦ σχῆμα πληρῶν αὐτῷ, ἐπὶ τὴν Ῥάβενναν κατὰ Ὀνωρίου στρατεύει. καὶ κελεύει Ἄτταλος τὸν Ὀνώριον τὸν ἰδιώτην ε βίον, καὶ τῶν τοῦ σώματος ἀκρωτηριῶν τῇ περιτομῇ τὴν τοῦ ὅλου σωτηρίαν ὠνήσασθαι.

Σάρος δέ, ὃς ε μετὰ Στελίχωνα τὴν στρατηγικὴν ἀρχὴν δεδωκότος εἶχεν, συμβαλὼν Ἀλλαρίκῳ, κρατεῖ τῇ μάχῃ καὶ τῆς Ῥαβέννης ἀποδιώκει. ὁ δὲ τὸν Πόρτον καταλαβών, ἀποδύει μὲν τῆς βασιλείας τὸν Ἄτταλον, οἱ μέν φασιν μὴ εὔνουν εἶναι διαβληθέντα, οἱ δὲ διότι σπονδὰς διενοεῖτο πρὸς Ὀνώριον θέσθαι, καὶ τὸ δοκοῦν ἐμποδὼν ἑστάναι δέον ἡγεῖτο προαποσκευάσασθαι. μετὰ τοῦτο πρὸς ‘Ράβενναν ὁ Ἀλλάρικος ἐπανελθὼν καὶ σπονδὰς προτείνων, ὑπὸ τοῦ προειρημένου διεκρούσθη Σάρου, φαμένου τὸν δίκας ὀφείλοντα τῶν τολμηθέντων μὴ ἂν ἄξιον εἶναι φίλοις συντάττεσθαι.

Ἐκεῖθεν Ἀλλάριχος ὀργισθεὶς μετὰ ἐνιαυτὸν τῆς προτέρας ἐπὶ τὸν Πόρτον ἐφόδου ὡς πολέμιος ἐπελαύνει τῇ Ῥώμῃ. καὶ τὸ ἐντεῦθεν τῆς τοσαύτης δόξης τὸ μέγεθος καὶ τὸ τῆς δυνάμεως περιώνυμον ἀλλόφυλον πῦρ καὶ ξίφος ε πολέμιον καὶ αἰχμαλωσία βάρβαρος. ἐν ἐρειπίοις δὲ τῆς πόλεως κειμένης, Ἀλλάρικος τὰ κατὰ Καμπανίαν ἐληΐζετο, κἀκεῖ νόσῳ φθείρεται.

[*](2 vgl. Sozomen. IX 9, 1 — 5 vgl. Olympiodor. 4 — 7 vgl. Zosim. VI 7, 2. SozomeD. IX 8, 2 — 7 f vgl. Procop. De bello Vandal. I 2 S. 317, 11 — –10 vgl. Zosim. VI 8. Olympiodor. 13. Sozomen. IX 8, 5 — 11 ff u. 17 ff vgl. Sozomen. IX 9, 3 — 13 f vgl. Zosim. VI 9—12. ε Olympiodor. 13 — 15 vgl. Sozomen. 8, 9 f — –24 vgl. Sozomen. IX 9, 4. Olympiodor. 3. Socrat. VII 10, 4 — 24f vgl. Jordan. Get. 156 f. Procop. De bello Vandal. I 2 S. 818, 17. Olympiodor. 10)[*](* 8—12 ε Niceph. H. E. XIII 35 PG 146, 1044 C 5 u. D 8 — 24 1045 ebd. 1045 Β 2)[*](1. 5 u. 7 f 8. ähnlicbe ücke bei Olympiod. 3f u. 13 | 5 αὐτὸσ aus αὐτῶ corr. B Ι 8 Ι vgl. Olympiod. 13 [hier von Attalus selbst gesagt] gesagt]: τὸν ἰδιώτην . . . βίον ἀνθῃρημένος | 9 ἀκρωτηρίων Νic. | 19 ἄν ἄξιον Bochart ἀνάξιον B | 21 πολέμιον ed.)
143

4, Ὁ δὲ τῆς αὐτοῦ γυναικὸς ἀδελφὸς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . βαρβαρικοῦ γὰρ γένους τοῦ Σαυρομάτων χρηματίξειν αὐτούς, καὶ συναφθῆναι τότε τῷ ὀστρακίνῳ γένει τὸν ἐκ σιδήρου τὴν γένεσιν ἕλκοντα. οὐ τοῦτο δὲ μόνον , ἀλλὰ καὶ ἡνίκα πάλιν Ἀδδαοῦλφος γαμικαῖς ὁμιλίαις τῇ Πλακιδικίᾳ συνήπτετο· τὴν γὰρ ὁστρακινην φύσιν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ἐλπίδας τρέφων, ὡς αὐτὸς καταπολεμήσας

[*](5 f u. 8 Dan. 2, 33 ff u. 41 ft — 7 f vgl. Olympiodor. 24. Oros. Histor. VII 40, 2 u. 43, 2. Jordan. Get. 160 — 12 f vgl. Olympiodor. 20 tf u. 26. Malalas 350, 2)[*](1 ff nach ἀδελφὸς 2 Zeilen [= ca. 150 Buchstaben] leergelassen B, »die ücke teilweise ergänzt e durch Olympiodor. 10: διάδοχος αὐτοῦ (näml. e καθίσταται ὁ τῆς γυναικὸς ἀδελφός« Jeeip, richtig | 4/5 Σαυροματῶν Val. | 5 αὐτ(οὺσ) B αὐτὴν M ed.; αὐτούς »de ipso Ataulfo et de Gothis quos οrigine Sarmatas fuisse scribit « Vall.; vgl. ob. S. 140, 14 n. Ζ. B. Procop. De bello Vand. I 2 Anfang Ι 5 ff »alludit Philostorgius ad somnium illud regis Nabuchodonosor [Dan. 1. 1.], ubi pedes statuae . . . quam . . . viderat . . . partim ex testa, partim ex ferro conflati fuisse dicuntur. hanc igitur prophetiam Philostorgius Honorii temporibus bis completam esse dicit. et primo quidem quando completa fuerat (näml. e »tunc cum Ataulfus . . . pacem fecit cum Honorio«; e vgl. relatum erat in superiore lacuna. iterum vero adimpletam esse subdit tunc cum Ataulfus . . . Placidiam . . . matrimonio sibi sociavit« e Val.; vgl. Chron. min. Mommsen 11 18 [u. 275]: Ataulfus apud Narbonani Placidiam diixit uxorem: in quo ’ia Danilielis putatur inpleta, uf ait filiam regis aicstri [Dan. 11, 6] sucian- dam regi aquilonis; vgl. auch Testam. .J.-C. I 5, Journal of theolog. studies II 407, 4ff 8 συνήπτετο Val. συνήπετο B | 8 ff nach φύσιν 2 2/5 Zeilen [= ca. 180 Buchstaben] leergelassen B, »τὴν γὰρ ὀστρακίνην φύσιν <εἶναι 3 τὴν Ῥωμαίων ἀρχήν, τὴν ἐκ σιδήρου τὸ τῶν Γότθων γένος· μετὰ δὲ ταῦτα Ἀδαούλφου τὰς πρὸς Ῥωμαίους σπονδὰς διαλύσαντος, Κωνστάντιος στρατηγὸς ἐπέμφθη κατ’ αὐτοῦ> ε ἐλπίδας si non eadem verba, hie saltem sensus fuit« e Val., nur zum Teil richtig; nach der traditionellen Auslegung Daniels (s. z. B. Sulpic. Sever. Chron. 11 3, 5 f Β ὁ ὁσίδηρος das ömische Reich bezeichnen u. die Valesische Textherstellung ügt nicht um die Lücke e auszufüllen e | 12 ὡσ αὐτὸσ aus ὡσαύτωσ καταπολεμήσας Bochart κατὰ πολεμίασ B)
144
[*](phot.)

Ἀδαοῦλφον τὴν Πλακιδίαν νυμφεύσαιτο. οὐ πολὺ δὲ τὸ μέσον καὶ πολλὰ δραματουργήσας, ἐξ ὀργῆς Ἀδαοῦλφος ὑπό τινος τῶν οὐκείων ἀποσφάττεται. ἐκ τούτου τὸ βάρβαρον πρὸς Ὀνώριον σπένδεται· καὶ τὴν οἰκείαν ἀδελφὴν καὶ τὸν Ἄτταλον τῷ βασιλεῖ παρατίθενται αὐτοί, σιτήσεσί τε δεξιωθέντες καὶ μοῖράν τινα τῆς τῶν Γαλατῶν χώρας εἰς γεωργίαν ἀποκληρωσάμενοι.

5. Μετὰ ταῦτα σὲ καὶ ἡ Ῥώμη τῶν πολλῶν κακῶν ἀνασχοῦσα συνοικίζεται· καὶ ὁ βασιλεὺς αὐτῇ παραγεγονώς, χειρὶ καὶ γκλωττῃ τὸν συνοικισμὸν ἐπεκρότει. ὑπὲρ δὲ βήματος ἀναβάς, ὅ τὴν πρώτην αὐτῷ βαθμίδα τὸν Ἄτταλον διαβαίνειν ἐπετίθει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . δεξιᾶς χειρὸς ἀπέτεμεν τοὺς β΄ δακτύλους, ὦν ὁ μὲν . . . . . . . . . . . . ὁ δὲ λιχανὸς ἔχει τὴν κλῆσιν· καὶ εἰς Λίπαρα τὴν νῆσον τούτους φυγαδεύει, μηδενὸς ἄλλου κακοῦ πρὸς πεῖραν καταστήσας, ἀλλὰ καὶ τὰς εἰς τὸν βίον χρείας παρασχόμενος . . . . . . . . . . . . . .

6. Κατὰ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους Ἰωβιανός τε ἐπανέστη . . . . . . . . . . . . . . εἰς φθορὰν ἀπέσβη, καὶ Σεβαστιανὸς ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ [*](2f vgl. Olympiodor. 26. Oros. Histor. VII 43, 8. Jordan. Gefc. 1(53. Chronic, min ed. MomtDsen II 19 u. 275. Chronic. Paschal. a. 415 — 3 — 6 vgl. Oros. Histor. Vif 43, 10 ff. Olympiodor. 31. Prosper Chronic, a. 416 u. 419. Hydafc. Chronic, a. 418. Isidor. Goth. 22 — 7 f vgl. Olympiodor. 25 — –15 vgl. Prosper Chronic, a. 417. Olympiodor. 13. Oros. Histor. VII 42, 9 — 16— v S. 145, 1 vgl. Jordan. Get. Oros. Histor. VII 42, 6. Olympiodor. 19. Marcellin. Com. Chronic, a. 412. Hydat. u. Prosper Chronic, a. 413. Malalas 350, 9. Theophan. 81, 25.) [*](* 2 f u. 9—14 v Niceph. H. E. XHI 35 PG 146, 1044 D — 7—9 w ebd. 1045 Β3) [*](1 Ἀδαοῦλφον Gothofred. δαοῦλφον B Ι 2 u. 5 so interpungiert B 2 τῶν οἰκείων wie Olympiod. | 9 nach δὲ + τοῦ ed. Ι ὃ Bj εἰς Val.; Ἄτταλος δὲ ὑπὸ πόδας βήματος προτεθέντος γεγονὼς Ὁνωρίου, τοὺς δύο τῶν δακτύλων μόνους ἀφαιπεῖται Nie, freie Umarbeitung des lückenhaften e Textes von B; vgl. Prosper: Bomam cum. triumpho ingreditur praeeunte currum eins Attalo, quem Liparae vivere exulem iussit | 10 αὐτοῦ Val. | ὑπετίθει Holstein u. Val. nach ἐπετίθει eine Zeile [= ca. 75 Buchstaben] leergelassen B | 12 s. ähnliche Αusdrücke bei Olympiod. | β'] δύο ed. | 12/13 nach ὁ μὲν ein Komma u. ein Raum von ca. 12 Buchstaben leergelassen B, ὁ μὲν <ἀντίχειρ> ε Holstein | 14 ον aus ων corr., B | τούτουσ B τοῦτον Holstein, wohl richtig | 15 nach παρασχόμενος ein Raum von ca. 14 Buchstaben leergelassen B | 16 nach ἐπανέστη ein Punct u. ein Raum von ca. 13 Buchstaben leergelassen B, ἐπανέστη <τῷ ε καὶ ταχὺ> ε εἰς φθορὰν ἀπέσβη Bochart Ι 17 ὁ >ed.)

145
τοῖς ἴσοις ἐποφθαλμήσας, τὴν ἴσην ἔδωκε δίκην. <ὁ δ’ Ἡρακλεια- [*](Phot.) ωὸς> μιμησάμενος τούτους καὶ πλέον τῷ τῆς τύχης γέλῳ ἐπιβάς, εὐκλεεστέραν ἴσχεν τὴν καταστροφήν, τῆς θείας ἐμφανῶς ἐπικηρυττούσης . . . . οὐδὲ ἀκόσμητον ἐᾷ, οὐδὲ χαίρει τοῖς τυραννοῦσιν, ἀλλ’ οἷς ὁ κατὰ θεσμὸν βασιλεὺς ἁρμόξει, τούτῳ καὶ αὐτὴ συμπαραταττεται.

7. Ὅτι, τελευτήσαντος Ἀρκαδίου, διάδοχος τῆς ἑῴας ἀρχῆς καμιδῇ νέος ὢν Θεοδόσιος ὁ παῖς ἀναδείκνυται. συνῆν δ’ αὐτῷ καὶ Πουλχερία ἡ ἀδελφὴ τὰς βασιλικὰς σημειώσεις ὑπηρετουμένη καὶ διευθύνουσα.

8. Ὅτι, Θεοδοσίου τῆς τῶν μειρακίων ἡλικίας ἐπιβεβηκότος, καὶ τοῦ μηνὸς Ἰουλίου εἰς ἐννέα ἐπὶ δεκάτῃ διαβαίνοντος, περὶ ὀγδόην τῆς ἡμέρας ὥραν ὁ ἥλιος οὕτως βαθέως ἐκλείπει, ὡς καὶ ἀστέρας ἀναλάμψαι· καὶ αὐχμὸς οὕτω τῷ πάθει συνείπετο, ὡς πολλῶν ανθρώπων καὶ τῶν ἄλλων ζῴων ἀσυνήθη φθορὰν πανταχοῦ φέρεσθαι.

Ἐκλείποντι δὲ τῷ ἡλίω φέγγος τι κατὰ τὸν οὐρανὸν συνανεφάνη, κώνου σχῆμα παραδυόμενον, ὅ τινες ἐξ ἀμαθίας ἀστέρα κομήτην ἐκάλουν. καὶ γὰρ ὡν ἐκεῖνος ἐδείκνυ οὐδὲν ἠν κομήτου παράσημον· [*](1 ff vgl. Oros. Histor. VII 42, 10–14. Olympiodor. 23. Hydat. u. Prosper Chronic. a. 413. Cod. Theodos. XV 14, 13 — 7–10 vgl. Sozomen. IX 1. Socrafc. VII 1, 1. Theodoret H. E. V 36, 2 f. Chronic. Paschal. u. Marcellin. Com. Chronic, a. 414 — 9 f vgl. Zonar. XIII 23, 19 –25. Leo Grammatic. 110, 4. Suidas s. v. Πουλχερία 383, 21 ff. Georg. Monach. 611, 5. Theophan. 101, 13 — 12 ff 16 ff vgl. Chronic, min. ed. Mommsen I 300 II 19 u. 74 a. 418) [*](* 13–S S. 147, 5 Niceph. H. E. XIII 36 PG 146, 1048 C) [*](1/2 nach δίκην ein Punct u. ein Raum von ca. 12 Buchstaben leergelassen in B, <ὁ δ’ Ἡρακλειανὸς> Holstein u. Gothofred. | 2 πλέον Val. πλο, viell. ο (oder ε?) durch Corr., B; s. Prolegomena | 4 vor οὐδὲ ein Raum von ca. 4 Buchstaben leergelassen in B, »<προνοίας ὅτι> οὐδὲν vel potius <δικης ὅτι> οὐδὲν« Val., der auch, teils nach Bochart, vorschlägt: < προνοίας ὅτι τὴν ἔννομον βασιλείαν> οὐδὲ | 5 τούτοις Bochart u. Val. | 8 δ’ Bs | 9 πουλχέριοσ, οσ in α corr., B | σημειώσεις vgl. Ζοnar. §20: λέγεται . . . ἀπροσέκτως βασιλέα τοῦτον ὑποσημαίνεσθαι τὰςγραφάς. ἡ δὲ (näml. ἡ Πουλχερία) παρῄνει αὐτῷ μὴ πᾶν τὸ προσαγόμενον βεβαιοῦν, ἀλλὰ τὰ γεγραμμένα προεπισκέπτεσθαι. | 12 Ἰουλίου Gothofred. ἰου B; »mit genauem Datum berichtet« Bell, ’s RE VI 2363, 49 Ι 17 σχῆμα vgl. σχῆμα unt. S. 146, 3 Ι 18 κομήτου Bidez καμήτ(ασ) B | καμήταις παραπλήσιον Val.)

146
[*](Phot.) οὔτε γὰρ τὸ φέγγος εἰς κόμην ἀπέβαινεν οὔτε ἀστέρι ὅλως ἐῴκει, ἀλλ’ οἶον λύχνου τις μεγάλη φλὸξ ὑπῆρχεν καθ’ ἐαυτὴν ὁρωμένη, μηδενὸς ἀστέρος θρυαλλίδος αὐτῷ τινος μορφὴν ὑποτρέχοντος· ἀλλὰ γὰρ καὶ τῇ κινήσει Παρήλλαττεν. καὶ γὰρ κινηθεὶς ὅθεν ὁ ἥλιος κατὰ ἰσημερίαν ἀνίσχει, ἐκεῖθεν τὸν κατὰ τῆς οὐρᾶς ἄρκτου τεταγμένον ἐσχατον ἀστέρα ὑπερενεγκὼν ἠρέμα προὔβαινεν ε πορευόμενος δυσμάς. ἐπεὶ δὲ διεμέτρει τὸν οὐρανόν, ἀφανὴς ἦν, πλείους τεσσάρων μηνῶν ἐξανυσθείσης αὐτῷ τῆς πορείας. ἡ δὲ κορυφὴ τοῦ φέγγους νῦν μὲν εἰς μῆκος μέγα ὡξύνετο ὡς ἐκβαίνειν τοὺς τοῦ κώνου λόγους, νῦν δὲ πρὸς τὸ ἐκείνου μέτρον συνεστέλλετο. καὶ ἄλλα δὲ παρεῖχεν τερατώδη θεάματα δι’ ὦν τῆς τῶν συνήθων φασμάτων ἐξηλάττετο φύσεως. ἤρξατο δὲ ἀπὸ μέσου θέρους σχεδόν τι μέχρι τῆς τοῦ μετοπώρου τελευτῆς.

Γέγονεν δὲ ἄρα καὶ τοῦτο τὸ σημεῖον πολέμων μεγάλων καὶ φθορᾶς ἀνθρώπων οὐ ῥητῆς. τῷ δὲ ἐξῆς ἔτει ἤρξαντο σεισμοὶ οὐ ῥᾴους ὄντες τοῖς προλαβοῦσι παραβαλεῖν, τοῖς δὲ σεισμοῖς καὶ πῦρ οὐρανόθεν συγκαταρρηγνύμενον πάσας ἐλπίδας σωτηρίας περιέκοπτεν· πλήν γε φθορὰν ἀνθρώπων οὐκ ἐνειργάσατο, ἀλλ’ ἡ θεία εὐμένεια πνεῦμα σφοδρὸν καθιεῖσα καὶ τὸ πῦρ πανταχόθεν περιελάσασα κατὰ τῆς θαλάσσης ἀπέρριψεν. καὶ ἦν ἰδεῖν ξένην θέαν, τῶν κυμάτων ἐπὶ πλεῖστον ὥσπερ τινῶν λασίων χωρίων χωρίων πυρὶ καταφλεγομένων, ἄχρι τελείως τὸ φλέγον ἐναπέσβη τῷ πελάγει.

9. Ὅτι κατὰ πολλοὺς τόπους τῶι, σεισμῶν γενομένων ὤφθησαν ὀροφαὶ οἰκιῶν ἀπ’ ἀλλήλων μετὰ μεγάλων πατάγων καὶ ἀραγμῶν διαστᾶσαι, ὡς καὶ τοὺς ἔνδον παρατυχόντας καθαρῶς τῇ καθαρῶς τὸν οὐρανὸν ὑποβάλλειν· καὶ μετὰ τὴν τοσαύτην διάστασιν οὔτως πάλιν ἁρμσθεῖσαί τε καὶ συναφθεῖσαι ὡς μηδεμίαν αἴσθησιν τοῦ ωεωτερισθέντος μηδενὶ παρασχεῖν. τὸ αὐτὸ δὲ τοῦτο πάθος καὶ περὶ τὰ ἐδάφη πολλαχοῦ συνηνέχθη. καὶ γὰρ σιτοβολῶνες τοὺς κάτωθεν οἰκοῦντας ἀπένιξαν, τὸν σῖτον αὐτοῖς ἀθρόον ἐπιχεάμενοι διὰ τῶν [*](2 ff vgl. ob. S. 129, 21 ff — 15 f vgl. vgl. Marcellin. Com. Chronic, a. 419. Hydat. Chronic, a. 418) [*](1 εἰσ κ(όμην ἐπέβαινεν B, corr. Nie. | 2 τις] ob τινὸς wie Val. übersetzt hat? vgl. τινὸς μεγάλου Nie. u. ob. S. 129, 24 | 5 ob <τῆς> ε ἄρκτου? Ι 13 τελευτῆσ, λ Corr., B | 14 ob [τὸ] wie Val. ? | πολέμων B Ι 17 πᾶσαν ἐλπίδα eA. Ι 24 ἀῤῥαγμῶν ed. | 27 ἁρμοθεῖσαί B, corr. Nie. | 29 σιτοβολῶνες Val. σιτοβολῶνες B)

147
πράτων· καὶ πάλιν οὕτως παρέσχον τὸ ἔδαφος ἡρμοσμένον, ὡς [*](Phot.) ἐξαπορεῖν ἄπαντας πόθεν ὁ φονεὺς ἐπερρύη σῖτος.

Καὶ ἄλλα δὲ τοιουτότροπα πάθη τηνικαῦτα ἐνεοχμώθη, δεικνύντα μὴ φυσικῇ τινι ταῦτα προελθεῖν ἀκολουθίᾳ, ὡς Ἑλλήνων παῖδες ληροῦσιν, ἀλλὰ θείας ἀγανακτήσεως μάστιγας ἐπαγεθῆναι.

10. Ὅτι διαφόροις ἐπιχειρήμασι κατασκευάζειν πειρᾶται τοὺς σεισμοὺς μήτε διὰ πλημμύραν ὑδάτων συνίστασθαι μήτε πνευμάτων ἐναπολαμβανομένων τοῖς κόλποις τῆς γῆς, ἀλλὰ μηδὲ γῆς τινος ὅλως παρεγκλίσει, μόνῃ δὲ τῇ θείᾳ γνώμῃ πρὸς ἐπιστροφὴν καὶ διόρθωσιν τῶν ἁμαρτανομένων. καὶ ταῦτά φησιν ἰσχυριζόμενον λέγειν, διότι τὰ τηλικαῦτα πάθη μὴ δύναται μηδέτερον τῶν εἰρημένων στοιχείων κατὰ φυσικὴν ἀποτελεῖν δύναμιν. ἐπεὶ θεοῦ γε βουληθέντος καὶ ψεκὰς ἂν ἡ σμικροτάτη προσπεσοῦσα καὶ νιφὰς ἡ κουφοτάτη τὸν Ὄλυμπον τῆς Μακεδονίας ἤ τι ἄλλο τῶν μεγίστων ὀρῶν κινήσειεν ἂν ῥᾳδίως. ἐπεὶ καὶ φαίνεται πολλάκις τὸ θεῖον ἐπὶ παιδίᾳ τῶν ἀνθρώπων τούτοις χρώμενον. τήν τε γὰρ Ἐρυθρὰν θάλασσαν, ῥᾷον ὂν ἀθρόον διαστῆσαι, νότῳ βιαίῳ πρότερον μαστιγώσας καὶ συνωθήσας οὕτω διέστησεν, τῇ τοῦ νότου φύσει μηδεμιᾶς δυνάμεως τοιαύτης ἐγκαθιδρυμέης, ἀλλὰ τῆς ἄνωθεν ῥοπῆς ὑπερφυῶς αὐτῷ χρησαμένης πρὸς τὸ οἰκεῖον βούλημα· καὶ ῥάβδος δὲ πηγὰς ἐκ πέτρας ναμάτων πλήττουσα προχέει, καὶ Ἰορδάνου ῥεῖθρα καθαίρουσι λέπραν, οὐ τῆς φύσεως αὐτῶν ταῦτα δρᾶν ἐνδυναμούσης, τοῦ δὲ πλάστου μεταπλάττειν ἕκαστον τῶν δημιουργημάτων πρὸς ἥν ἂν ἐθέλῃ χρείαν πολλὴν καὶ ἀκώλυτον ἔχοντος τὴν ἐξουσίαν.

[*](6—9 φ vgl. Ammian. Marcelliii. XVII 7, 9 ff — 17 Exocl. 14, 21 — 20 f 20, 11 — 21 ön. 5, 14)[*](* 12 [von ἐπεὶ an] — 24 Cod. Laurent. 70, 5, Jhrdt XV, f. 63 = L)[*](1 πόλων ed. Ι 2 ἐπερρυη, η kaum deutlich u. der Accent ausgewischt am Zeilenende, B ἀπερρύη Nie. u. M | 3 ἐνεωχμώθη B, corr. Nie. | ε 8 τῶν οι über die zwei ω geschrieben, B τοῖσ κόλποισ M | 12 φιλοστργίου vor ἐπεὶ als Titel rot geschrieben L | 13 ἂν > φ | 17 ὂμ L ὂν B διαστῆσαι, ῆσαι aus ήσει corr., L | 17/18 συνωθήσασ L συνωθίσασ B | 21 καθαίρουσι L καθέρουσι B | 22 αὐτῶν, ov über ῶν geschrieben, L | φ 23 L u., η durch Corr., B)
148
[*](Phot.)

11. ὍΤΙ μετὰ θάνατον Εὐδοξίου, ὃς τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Εὐνομιανῆς συναγωγῆς ἐπῆρχεν, Λουκιανὸς ἀντικαθίσταται, παῖς ὢν ἀδελφῆς Εὐνομίου. τοῦτον δή φασιν, εἰς φιλαργυρίαν τε καὶ τὰ συγγενῆ ε κατολισθήσαντα πάθη καὶ τὴν ἐπ’ αὐτοῖς δίκην, ἀποσχίσαι μὲν τῆς ἄλλης ε Εὐνομιανῶν μοίρας, ἰδίας δὲ ἀρχηγὸν ἑαυτὸν ἀναδεῖξαι, καὶ συντάγματος οὐκ εὐκαταφρονήτου ἄρξαι, πάντων τῶν ἐπιρρήτων τε καὶ ποικίλοις πάθεσι καθωπλισμένων προς αυτον απερρυηκοτων. απερρυηκοτων.

12. Ὅτι Ὀνώριος ὁ βασιλεὺς Κωνστάντιον τὸν στρατηγὸν κατὰ τιμὴν τοῦ κήδους εἰς τὸ τῆς βασιλείας προσλαμβάνεται σκῆπτρον, ἤδη καὶ παῖδα Οὐαλεντινιανὸν τῆς Πλακιδίας αὐτῷ γειναμένης· ᾡ καὶ τὴν τοῦ ἐπιφανεστάτου περιῆψεν ὁ Ὀνώριος ἀξίαν. αἱ δὲ τοῦ Κωνσταντίου εἰκόνες, ὡς ὡς ἕθος ἠν τοῖς ἄρτι παρελθοῦσιν εἰς βασιλείαν πράττειν, ἀναπέμπονται πρὸς τὴν Ἑῴαν· ἀλλ’ ὅ γε Θεοδόσιος, οὐκ ἀρεσκόμενος τῇ ἀναρρήσει, οὐ προσίετο ταύτας. καὶ καὶ Κωνσταντίῳ, παρασκευαζομένῳ διὰ τὴν ὕβριν ἐπὶ πόλεμον, καὶ τῆς ζωῆς καὶ τῶν φροντίδων ἐπιστὰς ὁ θάνατος τὴν ἀπαλλαγὴν παρέχει, βασιλεύσαντι μῆνας ἕξ.

13. Ὅτι ἐν ὑπατείᾳ τοῦ βασιλέως Θεοδοσίου τὸ δέκατον καὶ Ὀνωρίου τὸ τρισκαιδέκατον αὐτὸς Ὀνώριος ὑδέρῳ τελευτᾷ καὶ Ιωάννης τυραννίδι ἐπιθέμενος διαπρεσβεύεται πρὸς Θεοδόσιον. ἀπράκτου δὲ τῆς πρεσβείας γεγενημένης, καὶ οἱ πρέσβεις ὑβρισθέντες ἄλλος ἀλλαχῆ κατὰ τὴν Προποντίδα φυγῇ προσετιμήθησαν. τὴν [*](3 ff vgl. Testament. Jes. Chr. I 8 Anfang — 9 — 18 vgl. Olympioclor. 34. Socrat. VII 24, 2. Sozomen. IX 16, 2. Procop. De bello Vandal. I 3 S. 320. Zonar. XIII 21, 9 f. Synops. 68, 30 — 10 vgl. Malalas 350, 6. Prosper Chronic, a. 420. Hydat. a. 419b — 11 vgl. Theophan. 83. 23 u. 84, 3. Marcellin. Com. Chronic, a. 419. Hydat. a. 419a. Prosper a. 418 — 17 f vgl. Theophan. 84, 8. Chronic, min. ed. Mommsen I 469. 630. 656 f II 20 — 20 vgl. Olympiodor. 41. Zonar. XIII 21, 17. Cedren. I 589, 6. Chronic, min. ed. Mommsen I 630, 17. Malalas 350, 20 — 21— ε S. 149 vgl. Socrat. VII 23 f. Olympiodor. 41u.46. Procop. De bello Vandal. 13 S. 321. Theophan. 97, 17. Zonar. XIII 21, 18. Malalas 350, 6. Marcellin. Com. u. Hydat. Chronic, a. 424 f) [*](* 1–8 Niceph. H. E. XIH 1 PG 146, 925 BC — 9—18 ε ebd. XIV 6 PG 1076A — 20— ε S. 149, 24 ebd. XIV 7) [*](2 ἐπῆρχε Lowth ὑπῆρχεν B, s. Register ἐπάρχω | 3 δὴ M δὲ Nie. δ. [verklebt] Β ob φησιν? | φιλαργυρίαν, ιλ aus υ corr., B | 4 ἐπ αὐτῆς ed. | 8 ἀπερρύκότων B | 14 πράττειν Μ πράττει . , ν vielleicht ausgewischt, B | 20 ὑδέρῳ wie Ζοnar. I 23 προετιμήθησαν B, ich corrigiere)

149
μέντοι Πλακιδίαν καὶ τὸν τρίτον Οὐαλεντινιανὸν μετὰ γὰρ Κων- [*](Phot) σταντίου θάνατον πρὸς τὸ Βυζάντιον ἀνεκομίσθησαν) ἀποστέλλει πρὸς τὴν Θεσσαλονίκην Θεοδόσιος, κἀκεῖ τὴν τοῦ Καίσαρος ἀξίαν τῷ ἀνεφιῷ παρατίθησιν, Ἀρδαβουρίῳ τῷ στρατηγῷ καὶ τῷ τούτου υἱῷ Ἄσπαρι τὴν κατὰ τοῦ τυράννου στρατηγίαν ἐγχειρίσας.

Οἳ δὴ καὶ συνεπαγόμενοι Πλακιδίαν τε καὶ Οὐαλεντινιανὸν καὶ τούς τε Παίονας καὶ τοὺς Ἰλλυριοὺς διελάσαντες, τὰς Σάλωνας, πόλιν τῆς Δαλματίας, ἀναιροῦσι κατὰ κράτος. ἐντεῦθεν ὁ μὲν Ἀρδαβούριος νηίτῃ στόλῳ κατὰ τοῦ τυράννου χωρεῖ. ὁ δὲ Ἄσπαρ τὴν ἱππικὴν δύναμιν συναναλαβὼν καὶ τῷ τάχει τῆς ἐφόδου κλέφας τὰς αἰσθήσεις, τῆς Ἀκυληιΐας μεγάλης πόλεως ἐγκρατὴς γίνεται, συνόντων αὐτῷ Οὐαλεντινιανοῦ τε καὶ Πλακιδίας.

Ἀλλ’ ὁ μὲν οὔτω τὴν μεγάλην ἀταλαιπώρως παρεστήσατο, τὸν δὲ Ἀρδαβούριον βίαιον ἀπολαβὸν πνεῦμα σὺν δυσὶν ἐτέραις τριήρεσιν εἰς χεῖρας ἄγει τοῦ τυράννου. ὁ δὲ πρὸς σπονδὰς ἀφορῶν φιλανθρώτως ἐκέχρητο τῷ Ἀρδαβουρίῳ. καὶ πολλῆς οὗτος ἀπολαύων τῆς ἀδείας, τοὺς ἀποστρατήγους τοῦ τυράννου, ἤδη καὶ αὐτοὺς ὑποκεκινημένους, τὴν ἐπιβουλὴν κρατύνει τὴν κατὰ τοῦ τυράννου· καὶ σημαίνει Ἄσπαρι τῷ παιδὶ παραγενέσθαι, ὡς ἐφ’ ἑτοίμῳ τῷ κατορθώματι. τοῦ δὲ θᾶττον σὺν τῷ ἱππότῃ στρατῷ παραγεγονότος καὶ μάχης τινὸς συρραγείσης, συλλαμβάνεται ὁ Ἰωάννης τῇ τῶν ἀμφ’ αὐτὸν προδοσίᾳ καὶ πρὸς Πλακιδίαν καὶ Οὐαλεντινιανὸν εἰς Ἀκυληΐαν ἐκπέμπεται· κἀκεῖ τὴν χεῖρα προδιατμηθείς, εἶτα καὶ τῆς κεφαλῆς ἀποτέμνεται, ἕνα τυραννήσας ἐπὶ τῷ ἡμίσει ἐνιαυτόν. τότε καὶ βασιλέα ὁ Θεοδόσιος τὸν Οὐαλεντινιανὸν ἀποστείλας ἀναγορεύει.

[*](1/2 Κωνσταντίνου ed. Ι 2 Βυζάντιον wie Olympiod. 40 Ι 3 τὴν 1 > ε ed. 4 περιτίθησιν Val., wohl i-ichtig; s. Register Ι 8 αἱροῦσι Nie. u. Val. Ι 10 συλ- λαβὼν ed. Ι 12 τε > λ ed. | 13 μεγάλην am Zeilenende, unter μεγάλης der Z. B, Fehler st. Ἀκυληΐαν? oder παρεστήσατο <πόλιν>? ε | 15 εἰς χεῖρας . . . τυράννου vgl. Socrat. VII 23, 6 Ι 17 ὑποστρατήγους Val.; »deest vox ad sensum perficiendum« e Lowth, richtig; ob ὑποστρατήγους 23 χεῖρα] δεξιὰν ed.)

13 a. [zu Z. 25] Photii Bibliotheca Cod. 40, ob. S. 3, Itf: Κάτεισι δὲ (näml. e ὁ Φιλοστόργιος) μέχρι τῶν Θεοδοσίου τοῦ χρόνων, κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον παυόμενος καθ’ ὅν Οὐαλεντιναῷ τῷ νέῳ τῷ Πλακιδίας καὶ Κωνσταντίου υἱῷ, Ὀνωρίου τελευτήσαντος, Θεοδόσιος τὰ τῆς Ῥώμης σκῆπτρα τῷ ἀδελφιδῶ ἐνεχείρισεν.

[*](33—37 ε vgl. ob. S. 4, 7—10 ε u. Olympiodor.)
150
[*](Phot.)

14. Ὅτι Ἀέτιος ὁ ὑτοστράτηγος Ἰωάννου τοῦ τυράννου μετὰ τρεῖς ἡμέρας τῆς ἐκείνου τελευτῆς βαρβάρους ἄγων μισθωτοὺς εἰς ξ΄ χιλιάδας παραγίνεται· καὶ συμπλοκῆς αὐτοῦ τε καὶ τῶν περὶ τὸν Ἄσπαρα γεγενημέηνς, φόνος ἑκατέρωθεν ε ἐρρύη πολύς. ἔπειτα ὁ Ἀέτιος Αέτιος πρὸς Πλακιδιαν καὶ Οὐαλεντινιανὸν καὶ τὴν τοῦ κόμητος ἀξίαν λαμβάνει· καὶ οἱ βάρβαροι χρυσίῳ καταθέμενοι τὴν ὀργὴν καὶ τὰ ὅπλα, ὁμήρους τε δόντες καὶ τὰ πιστὰ λαβόντες, εἰς τὰ οἰκεῖα ἤθη ἀπεχώρησαν.

[*](1—8 ε vgl. Chronic, min. ed. Mommsen I 471 u. 658 a. 425. Gregor. Τur. Franc. 11 8)[*](* 1—8 ε Niceph. H. E. XIV 7 PG 146, 1080 A 10)[*](4 ἐρρύη Nie. ἐρύη B | 8 nach ἀπεχώρησαν + τέλοσ σὺν θεῶ τοῦ παρόντοσ βιβλίου B)