Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 10-11)

Τότε ἀφεὶς τοὺς ὄχλους ἦλθεν εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ. καὶ προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ λέγοντες· φράσον τὴν παραβολὴν τῶν ζιζανίων τοῦ ἀγροῦ

Ὄτε μέν μετὰ τῶν ὅχλων ἐστὶν ὁ Ἰησοῦς, οὐκ ἔστιν αὐτοῦ ἐν τῇ οἱκίᾳ, ἔξω γὰρ τῆς οἱκίας οἱ ὄχλοι· καὶ τῆς φιλανθρωπίας αὐτοῦ ἔργον ἐστὶ καταλιπεῖν τὴν οἱκίαν καὶ ἀπιέναι πρὸς τοὺς μὴ δυναμένους ἥκειν πρὸς αὐτόν. αὐτάρκως δὲ τοῖς ὄχλοις διαλεχθεὶς ἐν παραβολαῖς ἀφίησιν αὐτοὺς καὶ ἔρχεται εἰς τὴν ἑαυτοῦ οἱκίαν, ἔνθα προσέρχονται αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, οὐκ ἀπομείναντες μετὰ τῶν ἀφεθέντων ὑπ' αὐτοῦ. καὶ ὅσοι γε γνησιώτερον ἀκούουσι τοῦ Ἰησοῦ, πρῶτον ἀκολουθοῦσιν αὐτῷ, εἶτα πυνθανόμενοι περὶ τῆς μονῆς αὐτοῦ ἐπιτρέπονται ἱδεῖν αὐτήν, καὶ ἐλθόντες ὁρῶσι »καὶ αύτῷ« μένουσι, πάντες μέν τὴν ἡμέραν ἐκείνην«, τάχα δέ τινες αὐτῶν καὶ ἐπὶ πλεῖον. καὶ τὰ τοιαῦτά γε οἶμαι οἶμαι ἐν τῷ· κατὰ Ἰωάννην εὐαγγελίῳ διὰ τούτων· »τῇ ἐπαύριον πόλιν εἱστήκει ὁ Ἰωάννης καὶ ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ δύο«. ἔτι εἰς παράστασιν τοῦ ὅτι τῶν ἐπιτραπέντων σὺν τῷ Ἰησοῦ πορεύεσθαι καὶ ἰδεῖν αὐτοῦ τὴν οἰκίαν ὁ διαφέρο)ν καὶ ἀπόστολος γίνεται, ἐπιφέρεται τούτοις · ἦν Ἀνδρέας ὁ ἀδελφὸς Σίμωνος Πέτρου εἷς ἐκ τῶν δύο τῶν ἀκουσάντων ὑπὸ Ἰωάννου καὶ ἀκολουθησάντων αὐτῷ«. κοὶ ἡμεῖς οὖν, εἴπερ βουλόμεθα μὴ ὡς ὄχλοι ἀκούειν τοῦ Ἰησοῦ, οὕς ἀφιεὶς καὶ] ἔρχεται εἰς τὴν οἱκίαν, ἐξαίρετόν τι παρὰ τοὺς ὄχλους ἀναλαμβάνοντες οἱκειωθῶμεν τῷ Ἰησοῦ, ἶν’ ὡς μαθηταὶ αὐτοῦ ἐλθόντι [*](10 Vgl. Joh. 1, 37—39 — 14 Joh. 1, 35 — 17 Joh. 1, 40—20ff Vgl. Orig. c. Cels. III, 21 (I, 217, 22ff): παραβολῶν, ὧν τοῖς ἔξω ἐλάλησεν ὁ Ἰησοῦς, τηρῶν αὐτῶν τὴν σαφήνειαν τοῖς ὑΠερβεβηκόσι τὰς ἐξωτερικὰς ἀκοὰς καὶ κατ' ἰδίον αὐτῷ »ἐν τῇ οἱκίᾳ« προσερχομένοις) [*](Inscr. H V | ἐκ < υ | εὐαγγέλιον V < H | ι' V ια' υ < HV 6 ἀπιέναι Kl ἀπεῖναι HV 13 αὐτῶν < αὐτοῦ Koe | τὰ < V 14 διὰ] περὶ V 20 ἀφιεὶς Diehl ἀφίησι καὶ Η)

Μετὰ ταῦτα ἀποκριθεὶς εἶπεν ἁπὸ τοῦ· ὁ σπείρων τὸ καλὸν σπέρμα ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου *** περὶ ὦν εἰ καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν ἠμῖν ἐν τοῖς πρὸ τούτων διειλήφαμεν, οὐδὲν ἧττον καὶ νῦν λελέξεται τὰ δυνάμενα ἐκείνοις προσαρμόσαι, εἰ καὶ καθ’ ἑτέραν διήγησιν ἔχει λόγον. καὶ πρόσχες γε, εἰ δύνασαι τὸ καλὸν σπέρμα τοὺς υἱοὺς τῆς βασιλείας πρὸς τοῖς προαποδεδομένοις καὶ ἑτέρως λαβεῖν, ὅτι ὄτι ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύεται ψυχῇ καλά, ταῦτα ὑπὸ τοῦ »ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεὸν« λόγου θεοῦ σπείρεται γεννήματα τυγχάνοντα τῆς τοῦ θεοῦ ὡς εἶναι τοὺς περὶ ἑκάστου ὑγιεῖς λόγους τοὺς υἱοὺς τῆς βασιλείας. κοιμωμένων δὲ τῶν μὴ κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Ἰησοῦ πραττόντων λέγοντος· γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἴνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν«, ὁ διόβολος ἐΠιτηρῶν ἐπισπείρει τὰ καλούμενα ζιζάνια, μοχθηρὰ δόγματα, ταῖς καλουμένοις ὑπό τινων φυσικαῖς ἐννοίαις καὶ σπέρμασι καλοῖς τοῖς ἀπὸ τοῦ λόγου. κατὰ δὲ τοῦτο ἀγρὸς καὶ ὁ κόσμος πᾶς λέγοιτο ἄν, καὶ οὐ μόνον ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ· ἐν γὰρ παντὶ κόσμῳ ὁ μὲν υἱὸς τοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἔσπειρε τὸ καλὸν σπέρμα, ὁ δὲ πονηρὸς τὰ πονηρὸς ξιζάνια, ἄπερ εἰσὶν οἱ μοχθηροὶ λόγοι, οἱ ἀπὸ κακίας υἱοὶ τοῦ πονηροῦ. δεήσει δὲ γενέσθαι ἐΠὶ τέλει τῶν πραγμάτων (ὃ καλεῖτα συντέλεια τοῦ αἰῶνος) ἵν’ οἱ ἐπὶ τούτῳ τεταγμένοι ἄγγελοι τοῦ θεοῦ ἀναλέξωνται τὰ προσπεφυκότα τῇ ψυχῇ δόγματα δόγματα καὶ παραδῶσιν αὐτὰ εἰς ἀνάλωσι, τῷ λεγομένῳ [*](1 Zu φρασις vgl. Hautsch TU. 34, α, 36f — —3, 17 Vgl. C Nr. 180 Or. vgl. II 156, ff. An. — 17 Joh. 1, 2. — 21 Matth. 26, 41) [*](7 ἁπλᾶ ρ ἁπλῶς H 11 ἀπὸ τοῦ H αὐτοῖς Hu | σπείρον H 12 *** Kl, 1. etwa ἔως τοῦ» ὁ ἔχων ὦτα ἀκουέτω« 14 15 γε < V 17 f θεὸν Ηc. r. und (für θεοῦ) υἱοῦ Hc. r. (ἴσως 18 σπείρεται Kl nach C Nr. 180 II 22 ζηζάνια H 28 ὄ (Hu) Nr. 180 II ὄς H 30 παραδῶσιν Kl mit Cl Nr. 180 II παραδώσουσιν H V | φλεγομένῳ Cl Nr. 180 (II cod. Me))

Ἀλλ' ἐπεὶ ἀνωτέρω ἐφάσκομεν εἰς τὸ τότε οἱ δίκαιοι λάμψουσιν ὡς ὁ ὅτι οὐχ ὡς τὸ πρότερον διαφόρως λάμψουσιν οἱ δίκαιοι, ἀλλ' ἔσονται οἱ πάντες ὡς εἷς ἥλιος, ἀναγκαίως ἐκθησόμεθα τὸ φανὲν ἡμῖν εἰς τὸν τόπον. ἔοικεν ὁ Δανιήλ, φῶς τοῦ κόσμου« ἐπιστάμενος τοὺς συνιέντος καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν δικαίων διαφέροντας τῇ δόξῃ, εἰρηκέναι τὸ καὶ οἱ συνιέντες ἐκλάμψουσιν ὡς ἡ λαμπρότης τοῦ στερεώματος, καὶ ἀπὸ τῶν διακαίων τῶν πολλῶν ὡς οἶ ἀστέρες εἰς τοὺς αἰῶνας καὶ ἔτι«. καὶ ὁ από- στολος δὲ ἐν τῷ »ἄλλη δόξα ἡλίου, καὶ ἄλλη δόξα σελήνης, καὶ ἄλλη δόξα ἀστέρων· ἀστὴν γὰρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ, οὔτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν« τὰ αὐτὰ λέγει τῷ Δανιήλ, τὸν νοῦν ἀπὸ τῆς προφητείας αὐτοῦ τοῦτον λαβών. ζητήσει οἶν τις, πῶς οἱ μὲν περὶ διαφορᾶς τοῦ ἐν τοῖς δικαίοις λέγουσι φωτός, ὁ δὲ σωτὴρ τοὐναντίαν· ὡς εἷς ἥλιος λάμψουσιν. ὑπολαμβάνω οὖν, ὅτι παρὰ μέν τὴν ἀρχὴν τῶν ἐν τοῖς σωζομένοις μσκστιδμῶν, ὅτι οὐδέπω ἐκαθάθησαν οἱ μὴ τοιοῦτοι, τὰ τῆς διαφορᾶς γίνεται τοῦ τῶν σωζομένων φωτός· ἐπὰν δέ, ὡς ἀποδεδώκαμεν, συλλεγῇ ἀπὸ τῆς βασιλείας ὅλης Χριστοῦ πάντα τὰ σκάδαλα καὶ οἱ ποιοῦντες τὴν ἀνομίαν λο- [*](8 Psal. 34, 16 — 9 Vgl. Matth. 5, 16 — 10 usw. εῖς kein Textwort gegen Hautseh TU. 34, 2a, 37f — 21 Vgl. Matth. 5, 14 - 23 Dan. 12, 3 Θ' — 25 I. Kor. 15, 41 f — 29ff Vgl. Orig. hom. IX, 3 in Ez. (VIII, 412, 8ff)) [*](1 καίειν < Cl Nr. 180 II 5 οἱ] οὐ II 6f καὶ ὡς περὶ ἑαυτοὺς 7 θυμοθύσονται H 14 τοὺς οἰομένους < V 16 παραβολῆς + οὐ 21 ἐπιστάμενος Ηa ἐπισταμένως Hc. r. 28 ζητήσει Kl ζητήσαι H)

Πόλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὑρανῶν θησαυρῷ κεκρυμμένῳ ἐν τῷ ἀγρῷ, ὃν εὑρὼν ἄνθρωπος ἔκρυψεν

Τὰς μὲν προτέρας παραβολὰς τοῖς ὄχλοις εἶπε · ταύτην δὲ καὶ τὰς ἑξῆς αὐτῆς δύο, οὐ παραβολὰς ἀλλ' ὁμοιώσεις πρὸς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν τυγχανούσας, ἔοικεν ἐν τῇ οἰκίᾳ γενόμενος πρὸς τοὺς μαθητὰς εἰρηκέναι· περὶ ἧς ὁ προσέχων τῇ ἀναγνώσει ἐξεταζέτω καὶ τῶν ἑξῆς δύο, μήποτε οὐδέ παραβολαί εἰσιν’ ἐπ' ἐκείνων μέν γὰρ οὐκ ὤκνησεν ἡ γραφὴ καθ' ἑκάστην προτάσσειν τὸ ὄνομα τῆς παραβολῆς, ἐπὶ δέ τούτων τὸ αὐτὸ οὐ πεποίηκεν. καὶ εἰκότως γε τοῦτο πεποίηκεν. εἰ γὰρ τοῖς ὄχλοις ἐλάλησεν »ἐν παραβολαῖς« καὶ »ταῦτα πάντα ἐλάλησεν ἐν παραβολαῖς καὶ χωρὶς παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς« οὐ τοῖς ὄχλοις δέ ἐλθὼν εἰς τὴν οἰκίαν« διαλέγεται ἀλλὰ τοῖς προσελθοῦσιν αὐτῷ μαθηταῖς ἐν αὐτῇ, δῆλον ὅτι οὔκ εἰσι παραβολαὶ τὰ ἐν τῇ οἰκιᾳ λελαλημένα· τοῖς γὰρ »ἔξω« ἐν παραβολαῖς λαλεῖ καὶ οἶς »οὐ δἐδπται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν«. φήσει τις οὖν’ εἰ μή εἰσιν αὗται παραβολαί, τί εἰσιν; μήΠοτε οὖν τῇ λέξει τῆς γραξῆς ἀκολυθοῦντες φήσομεν, ὅτι ὁμοιότητές εἰσι. διαφέρει δέ ὁμοιότης παραβολῆς· γεγραπται γὰρ [*](7 Matth. 5, 16 — 7ff. Vgl. Orig. tom. II, 23 in Joh. (IV, 79, 26ff) — 8ff Vgl. Orig. de princ. IV, 2, 4 (V, 312, 7) — 8 Vgl. Prov. 3, 3 (var. lect.) — 11 Eph. 4, 13 — 16 Vgl. Matth. 13, 3 — 18 Vgl. Matth. 13, 36 — 18ff Vgl. Matth. 13, 3. 24. 31. 33 — 22ff Vgl. Orig. c. Cels. III, 21. 46 (I, 217, 20ff. 242, 13ff) — 23 Vgl. Matth. 13, 3–22; 13, 34 — 24 Vgl. Matth. 13, 36 26 Vgl. Marc. 4, 11 — Matth. 13, 11 — 29–5, 10 Vgl. Clue Nr. 15 Or.) [*](4 hier hier beginnt cod. Μ fol. lr, ebenso Barb. gr. 575 fol. lr 7 ἡμῶν H 14 πάλιν] vorher: Περὶ τῆς παραβολῆς τοῦ θησαυροῦ τοῦ κεκρυμμένου ἐν τῷ ἀγρῷ H 25 δηλῶν Μ)

Καὶ ἐν τούτῳ ζητητέον ἰδίᾳ τὸν ἀγρὸν καὶ ἰδιᾳ τὸν κεκρυμμένον ἐν αὐτῷ θησαυρόν, καὶ τίνα τρόπον εὑρὼν τοῦτον κεκρυμμένον τὸν θησαυρὸν ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τῆς χαρᾶς ἄπεισι καὶ πωλεῖ ὄσα ἔχει, ἴνα ἀγοράσῃ τὸν ἀγρὸν ἐκεῖνον. ζητητέον δὲ καὶ τίνα ἐστὶνα ἄ πωλεῖ. δοκεῖ δή μοι κατὰ ταῦτα ἀγρὸς μὲν εἶναι ἡ γραφὴ καταφυτευθεῖσα τοῖς φανεροῖς τῶν ῤητῶν τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν καὶ τῶν λοιπῶν λοιπῶν (πολλὴ γὰρ φυτεία καὶ ποικίλη ἐστὶ καὶ ἡ τῶν τῆς ὅλης γραφῆς), ὁ δὲ ἐν τῷ ἀγρῷ κεκρυμμένος θησαυρὸς τὰ καὶ ὑποκείμενα τοῖς φανεροῖς φανεροῖς τῆς σοφίας »ἐν μυστηρίῳ« ἀποκεκρυμμένης καὶ τῷ χριστῷ, »ἐν ᾦ εἰσιν οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας κοὶ γνώσεως ἀπόκρυφοι«. ἄλλος δ’ ἄν λέγοι ἀγρὸν μὲν εἶναι τὸν ἀληθῶς πλήρη, »ὅν εὐλόγησε κύριος«, τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ«, τὸν δ’ ἐν αὐτῷ κεκρυμμένον θησαυρὸν τὰ εἰρημένα παρὰ τῷ Παύλῳ κεκρύφθαι ἐν Χριστῷ, λέγοντι περὶ Χριστοῦ τὸ »ἐν ᾦ εἰσιν οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως ἀπόκρυφοι«. τὰ ούράνια τοίνυν πράγματα καὶ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ὥσπερ ἐν εἰκόνι γέγραπται τοῖς γραφαῖς, αἴτινές εἰσιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, [*](1 Marc. 4, 30 –15 —16, 22 Vgl. Cl 181 Or. II 157, 16ff An. Cluc Nr. 16 Or. CP Nr. 56 Or. — 15 ff Vgl. Orig. de princ. IV, 3, 11 (V, 340, 3ff): κοὶ ἐπιστήσωμεν εἰ μὴ τὸ βλεπόμενον τῆς γραφῆς κοὶ τὸ ἐπιπόλαιον αύτῆς καὶ πρόχειρον ὁ πᾶς ἐστιν »ἀγρὸς« πλήρης παντοδαπῶν τυγχάνων φυτῶν, τὰ δὲ ἐναποκείμενα καὶ οὐ Πᾶσιν ὁρώμενα . . « οἱ θησαυροὶ τῆς συφίας καὶ γνώσεως ἀπόκρυφοι«. — 19 Vgl. I. Kor. 2, 7 — 20. 24 Kol. 2, 3 — 21f Vgl. Gen. 27, 27 — 22 Vgl. Luc. 9, 20 — 24ff Vgl. Hier. in Matth. 97 D: thesaurus iste, nn quo sunt omnes thesauri sapientiae et «, aut deus verbum est . . . aut sanctae scripturae) [*](1 ὁμοιώσωμεν υ ὁμοιώσομεν MH 8 περιεκτικήν KI mit Cluc Nr. MH 9 ἀντιδιαστολὴν + Ψ δὲ Cluc Nr. 15 12 τοῦτον κερυμμένον τὸν] τὸν κεκρυμμένον M 14 ἀγοράσει H | πωλῆ H 18 ἐν Hu 20 + ἐν ? Kl 21 ἀπόκρυφολι + φανερωθείσης Koe, vgl. Rom. 22 δὲ H 24 εἰσὶ Μ | τῆς2 <Π)

Γενόμενος δέ κατὰ τὸν τόπον ζητήσεις, πότερον ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν μόνῳ τῷ θησαυρῷ ὡμοίωται τῷ κεκρυμμένῳ ἐν τῷ ἀγρῷ, ὡς ἄλλον νοεῖν τῆς βασιλείας τὸν ἀγρόν, ἢ ὄλῳ τούτῳ ὡμοίωται ὡμοίωται > καὶ τῷ> κεκρυμμένῳ κεκρυμμένῳ ἐν τῷ ἀγρῷ, ὡς τὴν τῶν βασιλείαν εἶναι κατὰ τὴν ὁμοίωσιν καὶ τὸν ἀγρὸν καὶ τὸν κεκρυμμένον ἐν τῷ ἀγρῷ θησαυρόν. ἐλθὼν δέ τις ἄνθρωπος εἰς τὸν ἀγρόν, εἴτε τὰς γραφὰς εἴτε τὸν Χριστὸν τὸν ἐκ φανερῶν καὶ κρυπτῶν συνεστηκότα, εὑρίσκει τὸν κεκρυμμένον τῆς σοφίας θησαυρόν, εἴτε ἐν Χριστῷ εἴτε ἐν ταῖς γραφαῖς ἐμπεριερχόμενος γὰρ τὸν ἀγρὸν καὶ ἐρευνῶν τὰς γραφὰς καὶ ζητῶν νοῆσαι τὸν χριστὸν εὑρίσκει τὸν ἐν αὐτῷ θησαυρόν), καὶ εὑρὼν κρύπτει, οὐκ ἀκίνδυνονεἶναι νομίζων τὰ τῶν γραφῶν ἀπόρρητα νοήματα ἢ τοὺς ἐν Χριστῷ θησαυροὺς » σοφίας καὶ γνώσεως« ἐκφαίνειν τοῖς τυχοῦσι, καὶ κρύψας ἄπεισι πραγματευόμενος, πῶς ἀγοράσει τὸν ἀγρὸν ἤτοι ἤτοι τας γραφάς, ἴνα ἴδιον κτῆμα αὐτὰς ποιήσῃ, λαβ(ὸν ἀπὸ τῶν τοῦ θεοῦ »τὰ λόγια τοῦ θεοῦ« ἄ πρῶτον Ἰουδαῖοι »ἐπιστεύθησαν«. κοὶ ἀγοράσαντος τοῦ μαθητευθέτος Χριστῷ τὸν ἀγρὸν ἀπαίρεται απ' ἐκείνων ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ« ἥτις ἐστὶ κατ' ἄλλην παραβολὴν ἀμπελὼν) καὶ δίδοται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς«, τῷ διὰ τῆς πίστεως ἀγοράσαντι τὸν ἀγρὸν ἐκ τοῦ πεπρακέναι πάντα τὰ ὑπάρχοντα καὶ μηδέν τῶν πρότερον ὑπαρχόντων (κακία δὲ αὐτῷ) ἔτι ἔχειν παρ' ἑαυτῷ. τὸ δέ ἐφαρμόσεις, ἐφαρμόσεις, κἄν ἀγρὸς ὁ ἔχων τὸν κεκρυμμένον θησαυρὸν ὁ Χριστὸς ᾖ· οἱ γὰρ »ἀφέντες πάντα« καὶ ἀκολουθοῦντες αὐτῷ οἱονεὶ κατ’ ἄλλον λόγον πεπράκασι τὰ ὑπάρχοντα αὐτῶν, ἴνα διὰ τοῦ πεπρακέναι καὶ ἀπο ἀποδεδόσθαι δόσθαι ἐκεῖνα ἀντ' ἐκείνων καλὴν βοηθουμένους αὐτοὺς εἰληφέναι απὸ θεοῦ ὠνήσωνται τῆς πολλῆς τιμῆς καὶ ἀξίας τοῦ ἔχοντα τὸν ἔχοντα θησαυρὸν κεκρυμμένον ἐν ἑαυτῷ ἀγρόν.