In Jeremiam (Homiliae 12-20)

Ἐπὶ τὸ διαβόητον ζήτημα ἐληλύθαμεν ἰδεῖν τίς ἐστιν ὁ πέρδιξ, περὶ οὗ νῦν φησιν ἡ γραφή· »ἐφώνησε πέρδιξ, συνήγαγεν ἃ οὐκ ἔτεκε, ποιῶν τὸν πλοῦτον αὐτοῦ οὐ μετὰ κρίσεως. ἐν ἡμίσει ἡμερῶν αὐτοῦ ἐγκαταλείψουσιν αὐτόν, καὶ ἐπ᾿ ἐσχάτων αὐτοῦ ἔσται ἄφρων«. ἐκ τοῦ περὶ φύσεως ζώων δεῖ ἀναλαβεῖν τίνα ἱστόρηται περὶ τοῦ πέρδικος, ἵνα εἰδότες τὰ περὶ τὸ ζῶον εἰδῶμεν πότερον ἐπὶ κρείττονος τάξαι δεῖνῦν λεγόμενον τὸν πέρδικα ἢ ἐπὶ χείρονος. λέγεται δὴ ζῶον εἶναι κακοηθέστατον καὶ δόλιον καὶ πανοῦργον, καὶ ἀπατᾶν βουλόμενον τοὺς θηρεύοντας καὶ πολλάκις κυλιόμενον περὶ τοὺς πόδας τοῦ θηρεύοντος, ἵνα αὐτὸν περιστάσῃ ὡς ἐγγὺς ὂν τὸ ζῶον πρὸς τὸ μὴ ἥκειν ἐπὶ τὴν καλιάν. καὶ ἡνίκα ἐὰν στοχάσηται περιεσπακέναι τὸν θηρευ- [*](1ff. Vgl. Ambros. Epist. 32, 1—8 (MPL 96, 1069): Celeberrima quaestio; et ideo ut possimus eam absolvere, quid de natura avis istius habeat historia, con- sideremus. — 7ff. Vgl. Aristot. hist. anim. 9, 8: Ὅταν δέ τις θηρεύῃ περιπεσὼν τῇ νεοττιᾷ, προκυλινδεῖται ἡ πέρδιξ τοῦ θηρεύοντος, ὡς ἐπίληπτος οὖσα, καὶ ἐπισπᾶται, ὡς ληψόμενον ἐφ᾿ ἑαυτήν, ἕως ἂν διαδράσῃ τῶν νεοττῶν ἕκαστος. μετὰ δὲ ταῦτα ἀναπτᾶσα αὐτὴ ἀνακαλεῖται πάλιν . . . . ὥσπερ δ᾿ εἴρηται, κακόηθες τὸ ὄρνεόν ἐστι, καὶ πανοῦργον. Hier. Comm. 960. 961. — 10ff. Vgl. Ambros. l. c.: Dicitur itaque avis ista plena esse doli, fraudis, fallaciae, quae decipiendi venatoris vias calleat, atque artes noveit, ut eum a pullis avertat suis; omniaque tentamenta versutiae non praetermittere, quo possit venantem abducere a nido et cubilibus suis. Certe si insistere adverterit, tamdiu illudit, quamdiu soboli fugiendi signum tribuat et potestatem. Quam ubi evasisse senserit tunc se et ipsa subtrahit, et lubrica arte deceptum insidiantem relinquit.) [*](1 μέχρι τοῦ] congregavit quae non peperit, faciens divitias suas non cum judicio. In medio dierum ejus derelinquent eum, et in novissimis suis erit insipiens. Thronus gloriae exaltatus ab initio locus, sanctificatio nostra, sustentatio Israel. Domine, omnes qui te dereliquerunt, confundantur decedentes, super terram scribantur, quia dereliquerunt fontem vitae Dominum. Sana me, Domine, et sanabor; salvum me fac, et salvus ero, quoniam gloriatio mea tu es. Ecce ipsi dicunt ad me: Ubi est sermo Domini? veniat. Ego autem non laboravi subsequens post te H (= Jerem. 17,11—16) | 3 Homilia IIII H | 4 τίς] quid H | 7—S. 146, 21 Hierzu Fragm. 67 in C: Ἐν—ἠλέγχετο | 7/8 ἐκ—πέρδικος] ἐν τῇ περὶ ζώων ἱστορίᾳ λέγεται C Ex natura volucris dignum videtur quamdam historiam commenorare H | 9 εἰδῶμεν πότερον nach H: scire possimus utrum μὲν πρότερον S | 9/10 τάξαι δεῖ Blass referamus H | 10 δὴ] autem H | 13/14 ἵνα—καλιάν] et in medio ejus conatu, quasi jam apprehendendus elabitur. Praedam sui ex vicinitate promittit: et hoc agit, ne ad nidum foetuum suorum citus venator occurrata H.)

Ἀρξώμεθα δὴ ἀπὸ τοῦ »ἐφώνησε πέρδιξ, συνήγαγεν ἃ οὐκ ἔτεκεν«. οὐκοῦν οὐ τὰ ἴδια κτίσματα συνάγει ὁ διάβολος, οὐχὶ ἃ ἐγέννησε συνάγει, ἀλλ᾿ ἐπὰν φωνήσῃ, συνάγει τὰ ἄλλου κτίσματα καὶ ποιεῖ αὐτὰ ἴδια. ἐφώνησε πέρδιξ διὰ Οὐαλεντίνου, ἐφώνησε πέρδιξ διὰ Μαρκίνωνος, ἐφώνησε διὰ Βασιλείδου, διὰ πάντων τῶν ἑτεροδόξων· οὐδεὶς γὰρ ἐκείνων ἠδύνατο εἰπεῖν τὴν φωνὴν Ἰησοῦ· »τὰ ἐμὰ πρόβατα τῆς ἐμῆς φωνῆς ἀκούσουσιν«. ἀλλ᾿ ἡ φωνὴ μὲν τοῦ Ἰησοῦ ἐν Παύλῳ καὶ Πέτρῳ· διὸ ἔλεγεν ὁ Παῦλος· »εἰ δοκιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ«; φωνὴ δὲ τοῦ συναγαγόντος ἃ οὐκ ἔτεκε πέρδικος ἐν τοῖς ἀποπλανῶσι καὶ ἀπατῶσι διὰ τὴν ἀκεραιότητα καὶ διὰ τὸ ἀπαράσκευον τοὺς ἁπλουστέρους τῶν πιστευόντων. »ἐφώνησεν« οὖν »πέρδιξ, συνήγαγεν ἃ οὐκ ἔτεκεν, ποιῶν πλοῦτον αὐτοῦ οὐ μετὰ κρίσεως«. ἐπλούτησεν ὁ πέρδιξ. ἴδε πόσαι αὐτοῦ εἰσι μυριάδες· πολλαὶ τοῦ πέρδικος γεγόνασι, τῆς δυνάμεως τῆς ἀντικειμένης. καὶ ἐποίησε [*](1ff. Vgl. Ambros. l. c.: Fertur etiam promiscuae esse permixtionis ut in [+ mares veluti ms. Colb.] feminas cum summo certamine mares irruant, et vaga calescant libidine. Unde impurum et malevlum et fraudulentum animal adversario et circumscriptori generis humani, fallacissimoque, et impuritatis auctori conferendum putatur. — Vgl. Arist. l. c.: οἱ ἄρρενες κεκράγασι καὶ μάχονται συνιόντες . . . ὁ δὲ ἡττηθεὶς μαχόμενος ἀκολουθεῖ τῷ νικήσαντι ὑπὸ τούτου ὀχευόμενος μόνου.— 9ff. Vgl. Hier. Comm. 961. — 10—12 οὐκοῦν—ἴδια] Dass dies eine Natureigenschaft des Thieres sei, wird oft behauptet (Stellen vgl. bei Hu zu d. St.). Sollte nicht auch Origenes es in § 1 erwähnt haben? — 14 Joh. 10,27.—16 II Kor. 13,3.) [*](1 νεσσία] vgl. S. 52,24 u. ö. νεοττὰ S νεοσσοὺς C | 2 ἀκάθαρτον] + Ambigendum non est de eo quod dicturi sumus, quod ex iis qui mansueti in caveis nutriuntur veritas approbatur H (vgl. TU NF I, 3, 26) | 2/3 ὥστε—ἐπιβαίνειν] masculus in masculum consurgit, obliviscitur sexum libido praeceps, pugnatur ad coitum, et una palma victoris est polluisse quem vicerit H | 3 ἄρρενα1] +μετὰ νίκην C | 6/7 δεῖ—ἀντικείμενον] Magis autem convenit mala Zabulo adjungere, et super adversario lectionem intelligere praesentem H | 7 αὐτὸ Koetschau αὐτὸν S | τοῦ ἀντικειμένου? Koetschau | 7/8 ὅλη Ἡ ἑρμηνεία Ru totius capituli interpretatio ὅλη τῆι ἑρμηνεία S | 10 οὐκοῦν] 〈 Η | 13 ἐφώνησε—ἑτεροδόξων] per omnes qui alienae α Deo gloriae cupiditate rapti sunt H vgl. TU NF I, 3, 22 Anm. 6 | 15 Ἰησοῦ SC Christi H | 21/22 πολλαὶ—ἀντικειμένης] ingens turba, multi sunt populi captivorum H, wonach vielleicht πολλοὶ λαοὶ zu schreiben.)

»Ἐν ἡμίσει« δὲ»ἡμερῶν αὐτοῦ ἐγκαταλείψουσιν αὐτόν«. ἡμεῖς πάντες οἱ γενόμενοί ποτε ὑπὸ τὸν πέρδικα τὸν φωνήσαντα· ἀφώνησε γὰρ οὐ μόνον διὰ τῶν προειρημένων, ἀλλὰ καὶ διὰ πάντων ἁπαξαπλῶς τῶν ἀπατώντων καὶ ὡς ἐπὶ εὐσέβειαν τὴν ἀθεότητα προκαλουμένων ἐπὶ δόγματα ἐναντία τῇ ἀληθείᾳ — ἀλλ᾿ »ἐν ἡμίσει ἡμερῶν αὐτοῦ«ἐγκαταλελοίπαμεν αὐτόν. πᾶσαι μὲν γὰρ αἱ ἡμέραι αὐτοῦ αἱ ἡμέραι εἰσὶ τοῦ αἰῶνος τούτου· ἐπεὶ δὲ ἐξείλατο »ἡμᾶς ἐκ τοῦ αἰῶνος τοῦ ἐνεστῶτος πονηροῦ« Χριστὸς Ἰησοῦς, διὰ τοῦτο »ἐν ἡμίσει ἡμερῶν αὐτοῦ« ἐγκαταλελοίπαμεν αὐτόν. »καὶ ἐπ᾿ ἐσχάτων αὐτοῦ ἔσται ἄφρων«. πότε γὰρ φρόνιμος ἦν, ἵν᾿ ἐπ᾿ ἐσχάτων αὐτοῦ γένηται ἄφρων; ἀλλὰ φήσομεν, ὅτι φρόνιμος ἦν· »ὁ«γὰρ »ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς ὧν ἐποίησε κύριος ὁ θεός«. φρόνιμος ἦν κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ· »ἐπάξω γὰρ ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν μέγαν, τὸν ἄρχοντα τῶν Ἀσσυρίων. εἶπε γάρ·τῇ ἰσχύϊ ποιήσω, καὶ τῇ σοφίᾳ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . [*](3ff. Vgl. Ambros. l. c.: At vero meus Jesus quasi judex bonus cum judicio omnia agit.— 10ff. Vgl. Ambros. l. c.: id est ante hujus finem saeuli, cui nos eripuit Dominus Jesus etc. — 11 vgl. Gal. 1,4.—Gen. 3,1.—17 Jes. 10,12.13.14.) [*](3 σωτὴρ] Jesus H| 4 κεκριμένος CoC κεκριμμένος S| αὐτοῦ nach H: ejus| 5 δὲ] 〈Η|8/9 τῶν—ἀληθείᾳ] qui quasi ad pietatem et ad religionem nocantes, sub contrario veritati dogmate (l. ad contraria v. dogmata?) clamaverunt H| 9 ἀλλ᾿]nos, inquam, universi H| 12 Χριστὸς] Dominus H (vgl. Ambros._)| 17 ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ] Η|γὰρ]〈Η|18 γὰρ] autem H| 19 σοφίᾳ Co LXX u. H: sapientia σο.... S in d. letzten Zeile von f. 293r; σο. . . . . V in d.letzten Zeile von S. 422, aber mit Freilassung einer halben Zeile | 19—s. 146,21 in die Lücke von S fällt der Schluss des Fragm. 67 in C (ὅτε δὲ τοῦτον ἐγκατελίπομεν,εἰκότως ἄφρων ἠλέγχετο),ausgefüllt wird sie durch H: intellectus quferam fines gentiium, et virtutes eorum depascar, et commovebo civitates inhabitat«. Si quis potest, intelligat, quomodo novissimum ejus erit stultum. Iste ab eo, quod fuit sapiens male (»sapientior enim erat omnibus bestiis super terram« Gen.3,1) fiet e contrario ei, quod sapiens fuit, male insipens. Intelliges vero, quid sit: »novissimum ejus erit insipiens«: si scias, quomodo etiam tibi per Apotolum praecipiatur, ut pro salute tua insipientiam)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

recipias: »si quis« inquit »videtur sibi sapiens esse in vobis in isto saeculo, stultus fiat« (vgl. I Kor.3,18). Solvit qui ante clamavit: stultus esto et fatuus, ut sapiens fias (vielleicht besser Rabanus: Attende quia non solum non clamavit: stultus esto et fatuus, sed ut sapiens fias. Statt: Solvit qui ante haben Hss.: Solum quia non) Si itaque est quaedam sapientia culpabilis, juxta quam »filii saeculi hujus sapientiores sunt a filiis lucis in generatione ista« (vgl. Luk. 16,8), bonus est Deus, qui tiores sunt a filiis lucis in generatione ista« (vgl. Luk.16,8), bonus est Deus, qui contrariis diversa subvertit, ut faciat compleri id quod dictum est: »novissimum ejus erit insipiens«. Quando novissimum ejus erit insipiens? Oportet Christum »regnare, usque dum ponat omnes inimicos ejus Deus sub pedibus ejus«, cum autem omnia ei subjecerit, »novissimus inimicus destruetur mors« (vgl.I Kor.15, 25.26); cum destruta fuerit mors, tune extrema perdicis erunt, et novissimum ejus fiet insipiens. Haec de perdice.

4.Principium vero capituli secundi istud lectum est: »Thronus gloriae exaltatus ab initio locus, sanctificatio nostra, sustentatio nostra, sustentatio Israel. Domine, omnes qui te dereliquerunt, confundantur decedentes, super terram scribantur, quia dereliquerunt fontem vitae Dominum«. Dixit (+ ut Hss.) Isaias beatus propheta, videns Dominum et regnum ejus: »vidi Dominum Sabaoth sedentem super sedem excelsam et elevatam« (Jes.6,1). Vidit et Jeremias quomodo Deus regnat, propter quod glorificans eum ait: »Thronus gloriae exaltatus ab intitio locus, sanctificatio nostra«. Sive de Christo volueris ista intelligere, non peccabis, sine de Patre, non impie senties: est enim thronus gloriae excelsus et a principio Salvator (od. + est).»Thronus gloriae« (od.+est), propter quod excelsum regnum ejus; (od.+et) »sanctificatio nostra«

»κύριε, πάντες οἱ καταλιπόντες σε καταισχυνθήτωσαν ἀφεστηκότες«. ἕκαστος ἡμῶν ὅτε ἀμαρτάνει,δι᾿ὧν ἁμαρτάνεικαταλείπει τὸν χριστόν, καταλιπὼν δὲ τὸν χριστὸν καταλείπει τὸν θεόν. ἀδικῶν γὰρ καταλείπει δικαιοσύνην καὶ βέβηλος γινόμενος καταλείπει ἁγιασμὸν σμὸν καὶ πολεμῶν καταλείπει εἰρήνην καὶ ὑπὸ τῷ πολεμίῳ γινόμενος καταλείπει τὴν ἀπολύτρωσιν καὶ ἔξω τῆς σοφίας ὢν τοῦ θεοῦ καταλείπει τὴν σοφίαν. πᾶσιν οὖν τοῖς καταλείπουσι τὸν θεὸν ἀρᾶται ὁ προφήτης, διδάσκων ἠμᾶς τὸ ἐσόμενον αὐτοῖς, λέγων τὸ »πάντες οἱ καταλείποντές σε καταισχυνθήτωσαν«. ὅσον ἀφεστήκασι, καταισχυνθήτωσαν τοσοῦτον. »ἐπὶ τῆς γῆς γραφήτωσαν«. πάντες ἄνθρωποι γράφονται· οἱ μὲν ἅγιοι ἐν οὐρανῷ, οἱ δὲ »χαίρετε ὅτι τὰ ὀνόματα λέγεται πρὸς τοὺς μαθητὰς ὑπὸ τοῦ, οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ ἐπὶ τῆς γῆς. ὑμῶν γέγραπρται ἐν τοῖς οὐρανοῖς«. οὐκοῦν χαίρειν δεῖ, ἐὰν τοιοῦτός τις γένηται, ἵνα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐγγράφηται ἐν τοῖς οοὐρανοῖς. ὡς δὲ τὸ ὄνομα τῶν ἁγίων ἐγγράφεται ἐν τοῖς οὐρανοῖς, οὕτως τῶν πολιτευομένων γηΐνως, τῶν οὐ παραπορευένων τὴν γῆν Ἐδὼμ ἀλλὰ τοὺς ἀγροὺς γῆς Ἐδὼμ ἐχόντων καὶ τοὺς ἀμπελῶνας, γράφεται τὰ ὀνόματα ὡς καταλειπόντων τὸν θεὸν ἐπὶ τῆς γῆς. »καταισχυν θήτωσαν« γάρ φησιν »ἀφεστηκότες, ἐπὶ τῆς γῆς γραφήτωσαν«· καὶ [*](1 Hebr.2,11.— 15ff. Vgl. Olymp. (Gh II,453): οἱ θεοῦ ἀφεστηκότες, φησί, μὴ ἐν οὐρανῷ, ἀλλ᾿ ἐν γῇ γραφήτωσαν, κατὰ τὸ »γῆ εἶκαὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ«.— 18 Luk. 10,20.— 22f. Vgl. Num. 20,17.19.Vgl. Philo quod deus s. immut. I,294ff. M. Onom. sacra 190,34: Ἐδὼμ γήινος κτλ.) [*](1 ὁ χριστός] Hiermit beginnt S auf f. 293v nach 2 freigelassenen Zeilen; ebenso v auf S. 423| 1— 5 Hierzu Fragm. 68in C: Ὅ τε—κύριε |1ὁ3]S〈CN| καὶ]+ nos H| 2 σωτήρ] Jesus H|4/5 δίκαιον—ἔχοντα]aliquid justum .. neque sanctum..neque patiens, quod in se non habet christum H| 6 θεὸν] Patrem H| 8—17 Hierzu fragm. 69 in C: Ἕκαστος—γῆς|8 ὅτε ἁμαρτάνει]〈C| δι᾿ὧν ἁμαρτάνει CH|9 χριστόν 1 CH θεόν S| χριστὸν2]Filium H| θεόν] πατέρα CH | 10 δικαιοσύνην Scorr. a. R. (mit d. Note γρ.) CH τὸν θεόν S* i. T. | 11 γινόμενος SH γενόμενος c | 15/16 ὅσον— τοσοῦτον] hoc est, quantum (+ te Hss.) deserunt, tantum confundantur discedentes H| 18 χαίρετε] +autem H | 19 γέγραπται SH doch vgl. Z. 20.21.u. S. 148,7|21 τὸ ὄνομα τῶν ἁγίων] nomina justorum H τὰ ὀνόματα τ. ἁ. Koetschau | οὐρανοῖς] superioribus H (=ἄνω?) | 22 παραπορευομένων nach Num.20,17.19 u. H: pertranseunt πάνυ πορευομένων S|23 γῆς nach H: terrae τῆς S| 25 γάρ φησιν 〈Η.)

Εἶτα πάλιν εὐχή ἐστιν οὕτως ἔχουσα· »ἴασαί με, κύριε, καὶ ἰαθήσομαι· σῶσόν με, καὶ σωθήσομαι,ὅτι καύχημά μου σὺ εἶ. ἰδοὺ αὐτοὶ λέγουσι πρός με· ποῦ ἐστιν ὁ λόγος κυρίου; ἐλθέτω. ἐγὼ δὲ οὐκ ἐκοπίασα κατακολουθῶν ὀπίσω σου, καὶ ἡμέραν ἀνθρώπου οὐκ ἐπεθύμησα, σὺ ἐπίστασαι«. μόνῳ τῷ ἐληλυθότι διὰ τοὺς κακῶς ἀλλ᾿ οἱ ἰατρῷ καὶ λέγοντι·»οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες ἰατροῦ ἀλλ᾿ οἱ κακῶς ἔχοντες« ἔστιν εἰπεῖν τεθαρρηκότως πάντα τὸν βουόμενον θεραπευθῆναι ἀπὸ τοῦ νοσεῖν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ·»ἴασαί με, κύριε, καὶ ἰαθήσομαι«. εἰ δέ τις ἄλλος παρὰ τοῦτον ἐπαγγέλλεται τὴν τῶν ψυχῶν ἐατρικήν, οὐκ ἂν λέγοις ἐκείνῳ ἀληθεύων· »ἴασαί με, κύριε, καὶ ἰαθήσομαι«. καὶ γὰρ ἐκείνη ἡ »αἱμορροοῦσα« ἐδαπάνησε »τὰ παρ᾿ αὐτῆς πάντα« εἰς τοὺς ἰατρούς, καὶ »οὐκ ἴσχυσεν ὑπ᾿ οὐδενὸς αὐτῶν [*](1 Matth. 7,2.—4 Matth. 6,19.20.—10Jerem.2,13.—14 Joh.6, 67.— 15 Joh. 6,68.—21ff. Vgl. Chrysost.(Gh II,454): θεῷ μόνῳ τοῦτο ἔστιν εἰπεῖν.— 22 Matth. 9,12 Mark. 2,17.— 27ff. Vgl. Hier. Comm. 962.—Vgl.Matth. 9,20. —Vgl. Mark. 5,26.—28vgl.Luk.8,43.) [*](1 μετρεῖτε] mensi sunt H| ὑμῖν] eis H| 2 γραφῆναι] + super terram H| εἰ—οὐράνια] si (+ non Vall.) coelestia requirat in terra H| τὰ Blass Koetschau| 3 σὺ—γίνῃ] quae videntur saeculo bona. Si vero audiens H| 11 ὕδατος] 〈Η| νῦν] +quia H| 13 γνησίων] proximorum H| 15 κύριε nach H: Domine καὶ S| αἰωνίου] 〈Η w.e.sch.| 21—S.149,25 Hierzu Fragm. 69 in C: Οὐκ—Ἰσραήλ| 22 καὶ] 〈 Η|23 ἔστιν] ABBREV (=ἔστιν vgl. TU NF I, 3,31) S (dicendum) est H|πάντα] 〈Η|25—27 εἰ—ἰαθήσομαι]〈Η|27 αἱμορροοῦσα CCo αἱμοροοῦσα S|27/28 ἐδαπάνησε —πάντα] omnem substantiam suam expendit H κατηνάλωσε τὴν οὐσίαν C.)

»Ἰδοὺ αὐτοὶ λέγουσι πρός με· ποῦ ἐστιν ὁ λόγος κυρίου; ἐλθέτω. ἐγὼ δὲ οὐκ ἐκοπίασα κατακολουθῶν ὀπίσω σου«. ὁἸησοῦς σοι λέγει· <ἆρον τὸν σταυρόν σου, καὶ ἀκολύθει μοι>,καὶ <ἄφες πάντα, καὶ ἀκολούθει μοι<, καὶ>ὅστις οὐ καταλείψει τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα, καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος εἶναι μαθητής<. ἐὰν οὖν γένῃ τοιοῦτος ὥστε πάντοτε ἀκολουθεῖν τῷ Ἰησοῦ, καὶ ἀκολουθήσεις θήσεις καὶ ὅσον ἀκολουθεῖς οὐ κοπιάσεις· »οὐκ ἔσται« γὰρ »μόχθος ἐν Ἰακώβ, οὐδὲ ὀφθήσεται πόνος ἐν Ἰσραήλ«. οὐκ ἔστι κόπος ἀκολουθοῦντι Ἰησοῦ, αὐτὸ τὸ ἀκολουθεῖν περιαιρεῖ τὸν κόπον. διὰ τοῦτο αὐτός φησιν, ἵνα μηκέτι κοπιῶμεν, κοπιάσαντες πρὸ τοῦ ἄρξασθαι αὐτῷ ἀκολουθεῖν· »δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς«. ἐὰν οὖν κοπιῶντες ἔλθωμεν πρὸς [*](2 Vgl. Matth. 9,20 Luk. 8,44.—7 Psal. 32,17.—11 Jerem.9,23. 24. —20 Vgl. Matth. 16,24 Par.—Vgl. Matth. 8,22 19,27 Luk. 18,22.— 21 Vgl. Matth. 10,37.38Luk. 14,26.27.—24 Num.23,21.—28 Matth.11, 28.) [*](2 οὗ CHHu| 3 λέγω—τοῦτον] cui ego uni dicam H| 5/6 ὥστ᾿ —σωτηρία]〈Η w.e.sch.|5 ἄλλοι Blass ἂν S|6 καὶ ἀληθῶς C ἡ ἀληθῶς S | ἐπεὶ τότε] salvum me fac, et H| 7/8 ψευδῆ—σωτηρίαν] 〈Η|9κύριε] 〈CH| λέγω]gaudebo dicere H| 10 τῷ C (H w. e.sch.) τὸ S | ἵνα εἴπω]〈Η|15 καλουμένῃ] 〈Η| καὶ]〈Η|16 πράγμασιν] bonis H (=γρήμασιν?) 16/17 καὶ2—καυχήσει]beatus qui contentus una gloria H| 20 σταυρόν] κράββατον C (vgl. Mark.2,9.11 Joh. 5,9.11)| ἀκολούθει μοι] veni, sequere me H περιπάτει C (vgl.ob.)| 20/21 καὶ3— μοι]〈Η|21 τὴν Co τὸν S| 23 Ἰησοῦ] Christum H| 23/24 καὶ ἀκολουθήσεις] 〈Η|25/26 οὐκ—κόπον]〈Η|28 οἱ κο(πιωντες) a. R. S1| 29 οὖν] 〈Η.)

Τούτῳ δὲ ἀκόλουθόν ἐστιν εἰπεῖν ἡμᾶς καὶ τὸ »ἡμέραν ἀνθρώπου οὐκ ἐπεθύμησα«. ἔστι τις ἡμέρα ἀνθρώπου, ἔστι τις ἡμέρα τοῦ θεοῦ. τὴν ἡμέραν τῆς ἀναστάσεως τῶν ἁγίων ἐπιθυμησάτω ἕκαστος ἡμῶν, μὴ ἐκείνην περὶ ἧς γέγραπται· »οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες ἡμέραν κυρίου· καὶ αὕτη ἐστὶ σκότος καὶ οὐ φῶς«. τίς ἐστιν ὁ λέγων· »καὶ ἡμέραν ἀνθρώπου οὐκ ἐπεθύμησα«; ἡ σαφήνεια τοῦ λόγου ἐλέγξει ἡμᾶς, ὅτι ἡμέραν ἀνθρώπου [οὐκ] ἐπεθυμήσανεν. πολλάκις νοσήσαντες καὶ ἐν φαντασίᾳ θανάτου γενόμενοι ἐπὶ τῆς ἐξόδου παρακαλοῦμεν τοὺς ἐπισκοποῦντας ἡμᾶς ἀδελφοὺς καί φαμεν· αἴτησαί μοι κομίατον, αἴτησαί μοι ἐπιμένειν τῷ βίῳ. ταῦτα λέγοντες οὐχ ἡμέραν ἐπιθυμοῦμεν ἁγίαν θεοῦ, ἀλλ᾿ ἡμέραν ἀνθρώπου. διόπερ ἀποθέμενοι τὴν φιλοςωίαν καὶ τὸ ἐπιθυμεῖν ἀνθρωπίνην ἡμέραν, ζητήσωμεν τὴν ἡμέραν ἐκείνην ἰδεῖν, ἐν ᾗ τευξόμεθα τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ μακαριότητος, ᾧ ἐστιν ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

Δύο εἰσὶν ἑξῆς ὁράσεις αἱ ἀνεγνωσμέναι Ἱερεμίου· ὧν ἡ μὲν προτέρα περιέχει τὰ περὶ τοῦ ἐν τῇ χειρὶ τοῦ κεραμέως πηλίνου σκεύους, ὅπερ ἐπιδέχεται μετὰ τὴν συντριβὴν ἐπανόρθωσιν (ἀναπλάσασθαι γὰρ αὐτὸ δυνατόν ἐστιν), ἡ δὲ ἑτέρα ὅρασις περιέχει τὰ περὶ [*](6 Amos 5, 18. — 9ff. Vgl. Cyprian. de mortal. c. 19 (CSEL 3, 308, 27ff.): cum quidam de collegis et consacerdotibus nostris infirmitate depressus et de adpropinquante morte sollicitus commeatum sibi precaretur etc. — 11 Vgl. Hier. Comm. 962: vel vitam longiorem vel etc.) [*](1 αὐτὸν] Jesum H | 3 τούτῳ — τὸ] et H | 9 οὐκ] 〈 HuH | νοσήσαντες HuH νοήσαντες S | 10 ἐπὶ τῆς ἐξόδου Hu et mortis limine urgeri H | παρακαλοῦμεν] lassas manus attollimus, orantes eos, ut pro nobis Dominum deprecentur H | 11 κομίατον] aliquod vitae spatium H ἀνοχήν Co | 12 μοι] aliquantisper H | 13 θεοῦ] Domini H | 15 Ἰησοῦ] 〈 H | 16 αἰῶνας] + saeculorum H | Ἀμήν] + ὁμιλία ιζ΄ S | 22—S. 154, 8 Hierzu Fragm. 74 in C: Δοκεῖ—αὐτεξούσιον.)

Ἴδωμεν δὲ ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς λέξεως τὰ λεγόμενα περὶ τοῦ πηλίνου ἀγγείου τοῦ ἐν τῇ χειρὶ τοῦ κεραμέως, καὶ πῶς αὐτὸς ὁ ἐν τῷ προφήτῃ λόγος, ὁ κύριος ὁ προφητεύων ἐν αὐτῷ, ἀφορμὰς δίδωσι καὶ ἄλλας οὐ βραχείας τῆς ἑρμηνείας τῶν κατὰ τὸ πλάσμα τὸ ἐν τῇ χειρὶ τοῦ κεραμέως. »ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἱερεμίαν παρὰ κυρίου λέγων· ἀνάστηθι καὶ κατάβηθι εἰς οἶκον τοῦ κεραμέως«. ἄνω ἐστὶν ὁ Ἱερεμίας, ὑπεραναβέβηκε τὰ πήλινα σκεύη. κάτω ἐστὶ τὰ πήλινα σκεύη, [*](7ff. Vgl. II Clem. ad Cor. 8, 1—3. — 14 Vgl. Eph. 6, 16. — 16 Hebr. 12, 29 Deut. 4, 24. — 20ff. Vgl. Chrysost. (Gh II, 466). — 29f. Vgl. Barn. 16, 9.) [*](1 καταχθέντος Blass καταχυθέντος S | 5 τε Gh | 12 εἰς κεῦος S* εἰς σκεῦος S1 | 15 γενώμεθα ὁτιποτοῦν γινόμεθα nach Diels Koetschau γενέσθαι ὅτι π᾿ οὖν γινόμεθα S | 17 ὑπὸ V ἀπὸ S | 20 ἀνακτιζόμεθα CGh (vgl. Z. 23) ἀναγκαζόμεθα S | 23 ὀλίγῳ Blass ὁ λόγος S | 23/24 πρὶν—λεῖπον] vielleicht πρὶν κατὰ λέξιν τὸ λοιπὸν vgl. Z. 7. 27? nach Koetschau | 24 τό τε w. e. sch. auch S τότε Ausgg. | 29 ἄλλας] vielleicht λαβὰς?)

Ἵνα δὲ πάντες κατὰ τὸ δυνατὸν ἑαυτοῖς παρακολουθήσητε τῷ λεγομένῳ, χρήσομαι παραδείγματα καὶ ἀπὸ τῆς γραφῆς, καὶ πρὸς τῷ παραδείγματι καὶ σαφήνειαν προσάγουσαν τῇ δεδομένῃ ἑρμηνείᾳ παραστήσω. »ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψει ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται ὅτι κύριος Ἰησοῦ Χριστὸς εἰς δόξαν θεοῦ πατρός«. ἔστι δέ τις σοφία περὶ ἑκάστου τούτων· σοφία περὶ τῶν οὐρανίων, πῶς διατέτακται τὰ οὐράνια· σοφία περὶ τῶν καταχθονίων, ἐπεὶ σοφία θεοῦ ἐστι καὶ περὶ τῆς διατάξεως τῶν καταχθονίων, ὁμομίως καὶ περὶ τὼν ἐπιγείων. ἐὰν μέλλω χωρεῖν τὴν σοφίαν τὴν περὶ τῶν ἐπουρανίων, ἀναβαίνω ἐπὶ τὰ οὐράνια, ὡς Μωσῆς ἀναβέβηκεν ἐπὶ τὴν κορυφὴν τοῦ ὄρους, ἵνα ἀκουστὴ γένηται αὐτῷ ἡ φωνὴ ἡ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ κατὰ τὸ γεγραμμένον. ἔμελλε γὰρ διδάσκεσθαι λατρείας ἐπουρανίους· σκιὰ γὰρ καὶ ὑπόδειγμα ἐπουρανίων μυστηρίων ἐν λατρείας νόμοις τοῖς ἀναγεγραμμένοις, ὡς ἐδίδασκεν ὁ ἀπόστολος εἰπών· »οἵτινες ὑποδείγματι καὶ σκιᾷ λατρεύουσι τῶν ἐπουρανίων«. ὥσπερ οὖν μέλλων διδάσκεσθαι περὶ τῶν ἐπουρανίων ἀναβαίνω, οὕτως ἐὰν χρεία μοι ᾖ μανθάνειν περὶ τῶν καταχθονίων, κἂν προφήτης γένωμαί, καταβαίνω. καὶ τάχα διὰ τοῦτο Σαμουήλ, ἡνίκα ἐδιδάχθη τὰ καταχθόνια, καταβέβηκε κάτω καὶ γέγονεν ἐν ᾅδου, οὐ δικαζόμενος ἵνα ἐν ᾅδου γένηται, ἀλλ᾿ ἵνα γένηται κατάσκοπος καὶ θεωρητὴς τῶν μυστηρίων τῶν καταχθονίων. δύναται τοιαῦτα εἶναι κακὶ τὰ παρὰ τῷ ἀποστόλῳ περὶ τῆς σοφίας λεγόμενα, διαστελλόμενα τῷ γνῶναι »τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος καὶ ὕψος«. μέλλεις γινώσκειν τὸ ὕψος, ἀναβαίνεις τῷ λόγῳ ἐπὶ τὸ [*](4 Vgl. Exod. 24, 12. — 14 Phil. 2, 10. 11. — 21 Vgl. Exod. 24, 12. 13. — 25 Hebr. 8, 5. — 29 Vgl. I Sam. 28. — 33 Eph. 3, 18.) [*](5/6 εἰς τὸν οἶκον τοῦ κεραμέως καὶ ἄκουσον Lo καὶ ἄκουσον εἰς τὸν οἶκον τοῦ κεραμέως S | 6 λόγον V λόγων S | 8 διδάσκομαι] διδάσκων μὲν S | 11 παρακολουθήσετε S* παρακολουθήσητε S1 | 13 δεδομένῃ Gh δεομένῃ S | 16 πατρός] + ἀμήν V | 23 σκιὰ] σκιὰν S | 25 ἐδίδαξεν Blass | 26 μέλλω S* μέλλων S1 ᾖ Gh ἦν S ἦν V.)

Ἔδει παραμυθήσασθαι τὸ »κατάβηθι εἰς οἶκον τοῦ κεραμέως, κἀκεῖ ἀκούσεις τοὺς λόγους μου«. ἔδει γὰρ αὐτὸ συγκρῖναι τῷ >ἀνάβηθι καὶ ἀκούσεις τοὺς λόγους μου<. τῶν γὰρ ἀκουόντων οἱ μὲν ἀναβαίνουσιν ἵνα διδαχθῶσιν, ἀναβαίνουσιν δὲ οὐ πάντως σωματικῶς· οἱ δὲ καταβαίνουσι καὶ τὴν ψυχὴν ἔχουσιν ἄνω, ὑπὲρ τοῦ ἰδεῖν τὸν λόγον τὸν ἀνωτάτω περὶ τῶν κατωτάτω. αὐτὸς ὁ κύριός μου Ἰησοῦς Χριστὸς ἀναβέβηκε καὶ καταβέβηκεν· >ὁ γὰρ ἀναβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ καταβὰς αὐτός ἐστιν ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν<. ἐάνπερ οὖν καὶ σὺ μέλλῃς τὸν ἀναβάντα ἀνωτάτω νοεῖν τὸν λόγον τὸν περὶ τῶν ἀνωτάτω, τὸν καταβάντα εἰς τὰ κατώτατα συνιέναι τὸν περὶ τῶν κατωτάτω διδάσκοντα, »μὴ εἴπῃς· τίς ἀναβήσεται εἰς τὸν οὐρανόν; τουτέστι Χριστὸν καταγαγεῖν· ἤ· τίς καταβήσεται εἰς τὴν ἄβυσσον; τουτέστι Χριστὸν [ἀναγαγεῖν. ἢ τίς καταβήσεται εἰς τὴν ἄβυσσον; | τουτέστι Χριστὸν] ἐκ νεκρῶν ἀναγαγεῖν. ἀλλὰ τί λέγει ἡ γραφή; ἐγγύς σου τὸ ῥῆμα ἐν τῷ στόματί σου καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ σου«, δι᾿ οὗ ἀναβαίνεις εἰς τὸν οὐρανόν. καὶ περὶ τῆς ἀνόδου »ἐγγύς σού ἐστι τὸ ῥῆμα«, καὶ περὶ τῶν κατωτάτω »ἐγγύς σού ἐστι τὸ ῥῆμα«· καὶ τί γὰρ ἀλλ᾿ ἢ τὸν λόγον τὸν πανταχοῦ ὁ ἅγιος δύναται ἔχειν ἐν ἑαυτῷ; »ἡ« γὰρ »βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντὸς ὑμῶν ἐστι«.

Καταβαίνει οὖν ὁ προφήτης εἰς τὸν τοῦ κεραμέως οἶκον καὶ διηγεῖται ἃ ἐθεάσατο λέγων· »καὶ ἰδοὺ αὐτὸς ἐποίει ἔργον ἐπὶ τῶν χειρῶν αὐτοῦ, καὶ διέπεσε τὸ ἀγγεῖον ὃ αὐτὸς ἐποίει ἐν τῷ πηλῷ ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ· καὶ πάλιν ἐποίησεν αὐτὸ ἕτερον ἀγγεῖον, καθὼς ἤρεσεν ἐναντίον αὐτοῦ ποιῆσαι«. ἀλλ᾿ οὐκ οἶδα τί ἑώρακεν ὁ προφήτης παρὰ τῷ κεραμεῖ γενόμενος. εἶδε γὰρ ἐργαζόμενον τὸν κεραμέα· πήλινον ἦν τὸ σκεῦος τὸ γεγενημένον· διέπεσε τὸ σκεῦος. τί ἀκριβῶς οὐκ εἶπεν· ἀφῆκε τὸ σκεῦος ἐκ τῆς χειρὸς αὐτοῦ, οὐδὲ τῷ κεραμεῖ [*](4f. Vgl. Matth. 16, 24 Par. — 6 Gal. 6, 14. — 8 Vgl. Exod. 24, 12.— 13 Eph. 4, 10. — 17 Röm. 10, 6—8. — 25 Luk. 17, 21.) [*](1 ὕψος] wohl einzuschieben: μέλλεις γινώσκειν τὸ βάθος, καταβαίνεις τῷ λόγῳ ἐπὶ τὸ βάθος | 2 ὑπὸ Blass ἀπὸ S | 5 οὗτος] οὕτως S | 10 δὲ Gh | 10/11 οἱ δὲ καταβαίνουσι] καταβαίνουσι δὲ Co | 19/20 ἀναγαγεῖν—Χριστὸν streicht Co | 22 τῆς ἀνόδου] vielleicht τῶν ἀνωτάτω? so Co (+ γινώσκεις) | 27/28 τῶν χειρῶν αὐτοῦ] τῶν λίθων LXX τοῦ ὀργάνου Σ΄ Θ΄.)

»Καὶ ἐγένετο λόγος κυρίου πρός με λέγων· εἰ καθὼς ὁ κεραμεὺς οὕτως οὐ δυνήσομαι τοῦ ποιῆσαι ὑμᾶς, οἶκος Ἰσραήλ; φησὶ κύριος«. ἕκαστος κατὰ δύναμιν νοεῖ τὰ γεγραμμένα, ὁ μὲν ἐπιπολαιότερον οἷον ὡς ἐξ ἐπιπέδου πηγῆς λαμβάνων τὸν νοῦν ἀπ᾿ αὐτῶν, ὁ δὲ βαθύτερον ὡς ἀπὸ ἀπὸ φρέατος ἀνιμῶν. καὶ δύνανται ἀμφότεροι ὠφελεῖσθαι, ἐπεὶ τὸ αὐτὸ τῷ μέν ἐστι πηγή, τῷ δὲ φρέαρ. μαρτυρεῖ τὸ εὐαγγέλιον, ἡνίκα διηγεῖται τὰ περὶ τὴς Σαμαρίτιδος· ἐκεῖ γὰρ ὀνομάζεται τὸ αὐτὸ »πηγὴ« καὶ »φρέαρ«, καὶ ἀνὰ μέρος ποτὲ λέγεται πηγὴ καὶ ποτὲ φρέαρ. κατανοείτω δὲ ὁ δυνάμενος, ἵνα εἰδῇ ὅτι τὸ αὐτὸ τῇ ὑποστάσει τῷ μὲν ἐπιπολαίῳ πηγή ἐστι, τῷ δὲ βαθυτέρῳ φρέαρ ἐστί. προοίμιόν μοι τοῦτό ἐστι τῆς μελλούσης διηγήσεως διὰ τὸ ἀγγεῖον τὸ πήλινον τὸ διαπεσὸν ἀπὸ τῆς χειρὸς τοῦ κεραμέως καὶ αὖθις πλασθέν. τινὲς ἐθεώρησαν ταῦτα ἁπλούστερον καὶ ἐνόησαν. παραθήσομαι ὑμῖν τὸν ἐκείνων λόγον καὶ τὴν διήγησιν· μετὰ ταῦτα ἐάν τι ἔχωμεν βαθύτερον καὶ τοῦτο διηγησόμεθα. δύναται, φασίν, ἐνταῦθα δηλοῦσθαι τὰ περὶ τῆς ἀναστάσεως. εἰ γὰρ τὸ πήλινον ἀγγεῖον διέπεσεν ἀπὸ τῶν χειρῶν τοῦ κεραμέως καὶ ἀπὸ τῆς αὐτῆς ὕλης τοῦ πηλοῦ τοῦ αὐτοῦ ποιεῖ »αὐτὸ ἀγγεῖον ἕτερον καθὼς ἤρεσεν ἐνώπιον αὐτοῦ«, δύναται ὁ κεραμεὺς θεὸς τῶν σωμάτων ἡμῶν, ὁ δημιουργὸς τῆς κατασκευῆς ἡμῶν, ἐπὰν διαπέσῃ τοῦτο καὶ συντριβῇ

καθ᾿ οἵαν δήποτε αἰτίαν, ἀναλαβεῖν αὐτὸ καὶ ἀνακαινῶσαι καὶ ποιῆσαι αὐτὸ ὡραιότερον καὶ βέλτιον »ἀγγεῖον ἕτερον καθὼς ἤρεσεν ἐνώπιον αὐτοῦ ποιῆσαι«.

Ἐχέτω καὶ αὕτη ἡ διήγησις χάριν.