Philocalia

[*](Ro i 1)

1. Τρίτον ἔστιν ἵειν τό· Ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ καὶ ἐν τῇ πρὸς Παλάτας ὀ ἀπόστολος περὶ ἑαυτοῦ Ga i 15 f. τοιαῦτά φησιν· Ὀτε δὲ εὐδόκησεν ὁ θεὸς, ὀ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου, ἀποκαλύφαι τὸν υἱὸν αὑτοῦ ἐν ἐμοί. ἐπιλαμβάνονται δὲ τῶν τοιούτων λέξεων οἱ μὴ συνιέντες τόν ἐκ προγνώσεως θεοῦ προωρισμένον σἴτιον τυγχάνοντα τοῦ γίνεσθαι τὰ προγινωσκόμενα· καὶ οἶουται διά τούτων εἰσάγειν τοὺς ἐκ κατασκευῆς καὶ φύσεως σωζομένους. τινὲς δὲ καὶ τὸ ἐφʼ τμῖν ἐκ τῶν τοιούτων ἀναιροῦσι ῥητῶν, [*](Ps lviii (lvii) 3) συγχρώμενοι καὶ τῷ Ἀπηλλοτριόθησαν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπό μήτρας· ἐν φαλμοῖς εἰρημένῳ. πρός μὲν οὖν τοῦτο εὐχερῶς ἔστιν ἀπαντήσαι, ἐρωτῶντας περὶ τῆς ἐξῆς λέξεως· [*](Ps lviii (Ivii) 3 f.) γέραπται γάρ· Ἀπηλλοτριώθησαν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας, ἐπλανήθησαν ἀπὸ γαστρός, ἐλάλησαν φευδῆ· θυμὸς αὐτοῖς κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως. καὶ πευσόμεθά γε τῶν ώς σαφεῖ τῇ λέξει ἐπιβαινόντων, εἰ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἄμα τῷ ἐξελθεῖν ἀπὸ γαστρὸς τῆς μητρός αὐτῶν ἐπλανήθησαν καὶ τῆς σωζούσης ὀδοῦ ἐσφάλησαν, αὐτοὶ εἰς τοῦτο ἐνεργήσαντες. πῶς δὲ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἀπό γαστρὸς ἐπλανήθησάν τε καὶ ἐλάλησαν φευδῆ; οὐ γὰρ δῆ δείξουσιν ὅτι ἄμα τῷ γεννηθῆναι ἔναρθρον φωνὴ προήκαντο, φευδῆ [*](2 om. δὲ B 7 Ru. IV. 462 23 ἀσαφεῖ C 24 τῶ] τὸ AB)

[*](ABC (cat)) τινὰ προφερόμενοι. ἀλλʼ εἰ προσέχομεν τοῖς προτεταγμένοις τοῦ προορισμοῦ ἐν τῇ ἐξεταζομένῃ ἐπιστολῇ λεγομένοις, δυνησόμεθα, τὰ περισπῶντα τοὺς ἁπλουστέρους πρὸς παραδοχὴν τοῦ ἀδικίαν κατηγοροῦντος κατὰ τοῦ θείου δόγματος καθελόντες, ἀπολογήσασθαι περὶ τοῦ ἐκ κοιλίας μητρὸς ἀφορίζοντος καὶ εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ ἀφορίζοντος τὸν δοῦλον Ἰησοῦ Χριστοῦ κλητὸν ἀπόστολον Παῦλον. οὕτω δὲ ἔχει τὰ ῥητά· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν [*](Ro viii 28 ff.) θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν, τοῖς κατά πρόθεσιν κλητοῖς οὐσιν· ὅτι οὕς προέγνω, καὶ προώρισεν συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς· οὕς δὲ προώρισεν, τούτους καὶ ἐκάλεσεν· καὶ οὕς ἐκάλεσεν, τούτους καὶ ἐδικαίωσεν· οὗς δὲ ἐδικαίωσεν, τούτους καὶ ἐδόξασεν.

2. Πρόσχωμεν ὄην τῇ τάξει τῶν λεγομένων. δικαιοῖ ὁ θεὸς καλέσας πρότερον, οὐκ ἄυ δικαιώσας οὗς μή ἐκάλεσεν· καλεῖ δὲ πρὸ τῆς κλήσεως προορίσας, οὐκ ἄν καλέσας οὗς μὴ προώρισεν· καὶ ἔστιν αὐτῷ ἀρχή τῆς κλήσεως καὶ τῆς δικαιώσεως οὐχ ὀ προορισμός· οὗτος γὰρ εἰ ἦν ἀρχὴ τῶν ἑξῆς, κἄν πιθανώτατα ἐκράτουν οἱ παρεισάγοντες τὸν περὶ φύσεως ἄτοπον λόγον· ἀνωτέρω δέ ἐστι τοῦ προορισμοῦ ἠ πρόγνωσις· Οὕς γὰρ προέγνω, φησὶ, καὶ προώρισεν συμμόρφους [*](Ro viii 29) τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. προενατενίσας οὖν ὁ θεὸς τῷ εἱρμῷ τῶν ἐσομένων, καὶ κατανοήσας ῥοπήν τοῦ ἐφʼ ἡμῖν τῶνδέ τινων ἐπὶ εὐσέβειαν καὶ ὁρμὴν ἐπὶ ταύτην μετά τὴν ῥοπήν, καὶ ὡς ὅλοι ἑαυτοὺς ἐπιδώσουσι τῷ κατʼ ἀρετὴν ζῆν, προέγνω αὐτοὺς, γινώσκων μὲν τὰ ἐνιστάμενα προγινώσκων δὲ τὰ μέλλοντα· καὶ οὕς οὐτω προέγνω, προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υοῦ [*](8 ῥήματα B om. δὲ (sec.) A 9 είς] + τὸ C οὗσι κλητοῖς C 13 οὑς ὅε] καὶ οὑς B 15 δικαιοῖ] +γὰρ AB; hic inc. catena post aliq. praefat. 16 μὴ] cat; οὐκ ABC 19 ἦν] + ἡ ΑBC 20 κάν πιθ. ἐκράτουν] πιθ. ἄν ἔλεγον cat 21 ἀτόπως ΑBC 26 ὄλους cat)

[*](cf. Col i 15) αὐτοῦ. ἔστιν οὖν τις ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, εἰκὼν τυγχάνων τοῦ [*](ΑBC cat) θεοῦ τοῦ ἀοράτου, καὶ τούτου εἰκών ή λεγομένη εἰκών τοῦ [*](463) υἱοῦ τοῦ θεοῦ· ἥντινα νομίζομεν εἶναι ἥν ἀνέλαβεν φυχήν ὁ υἱός τοῦ θεοῦ ἀνθρωπίνην, γενομένην διὸ τὴν ἀρετὴν τῆς εἰκόνος τοῦ θεοῦ εἰκόνα. ταύτης δὲ, ἥν οἰμεθα εἰκόνος εἰκόνα εἶναι τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, συμμόρφους προώρισεν γενέσθαι ὁ θεός, σὕς διὰ τήν περὶ αὐτῶν πρόγνωσιν προώρισεν. οὐ νομιστέον τοίνυν εἶναι τῶν ἐσομένων αἰτίαν τὴν πρόγνωσιν τοῦ θεοῦ· ἀλλʼ ἐπεὶ ἔμελλεν γίνεσθαι κατʼ ἰδίας [*](cf. Sus 42) ὁρμὰς τοῦ ποιοῦντος, διὰ τοῦτο προέγνω, εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν· καὶ ὡς εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν τούσδε μέν τινας προέγνι καὶ προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, ἄλίοῦ δὲ εἶδεν ἀπηλλοτριωμένους. ἐὰν δέ τις ἀνθυποφέρῃ πρός ταῦτα, εἰ δυνατόν ἐστι μὴ γενέσθαι ἅ τοιάδε ἔσεσθαι προεγίνωσκεν ὁ θεός· φήσομεν ὅτι δυνατόν μὲν μὴ γενέσθαι· οὐχὶ δὲ, εἰ δυνατὸν μὴ γενέσθαι, ἀνάγκη μὴ γενέσθαι ἢ γενέσθαι· καὶ γίνεται οὐ πάντως ἐξ ἀνάγκης, ἀλλὰ δυνατοῦ ὄντος καὶ τοῦ αὐτὰ μὴ γενέσθαι. τῆς δὲ λογικῆς ἔχεται ἐντρεχείας τε καὶ θεωρίας ὁ περὶ τῶν δυνατῶν τόπος, ἴνα ὁ σμήξας ἑαυτοῦ τὸ ὄμμα τῆς φυχῆς δυνηθῇ τῇ λεπτότητι τῶν ἀποδείξεων παρακολουθήσας κατανοήσαι, πῶς καὶ μέχρι τῶν τυχόντων οὐκ ἐμποδίζεται τὸ εἶναί τι εἰς πολλά δυνατόν, ἑνὸς ἐκ τῶν πολλῶν ὄντος τοῦ ἐσομένου, καὶ οὐ κατὰ ἀνάγκην ἐσομένου· προεγνωσμένου τε οὑτωσὶ, ὅτι ἔσται μὲν οὐκ ἐξ ἀνάγκης δὲ ἔσται, ἀλλʼ ἐνδεχομένου τυγχάνοντος τοῦ μὴ γενέσθαι ἔσται τὸ οὐ στοχαστικῶς εἰρημένον ἀλλʼ ἀληθῶς προεγνωσμένον.

3. Mr νομιζέτω δέ τις τμᾶς τὸ Κατά προθεσιν [*](1 om. τις Cat om. τυγχάνων cat 2 καὶ τούτου] τούτου δὲ cat 3 νομίζω cat 6 τοῦ υἱοῦ] delead. vid. 11, 12 om. καί ὡς αὐτῶν ABC 15 προεγίνωσκεν] +ἐσόμενα ΑBC 16 δυνατὸν] conieci; ἀδύνατον ΑBC cat 17 δυνατὸν] ἀδύνατον BC cat 18 δυνατόν ἐστι καὶ τὸ cat 19 om. τε cat 20 om. τῶν cat 22 om. καὶ A BC 27 om. τὸ cat)

[*](ABC cat) σεσιωπηκέναι ὡς θλίβον ἡμῶν τὸν λόγον· ἐπεί φησιν ὁ Παῦλος· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν θεὸν πάντα [*](Rο viii 28 f.) συνεργεῖ εἰς ἀγαθὸν, τοῖς κατὰ πρόθεσιν κλητοῖς οὗσιν. ἀλλὸ προσεχέτω ὅτι τοῦ κατὰ πρόθεσιν εἶναι κλητοὺς τὴν αἰτίαν καὶ ὁ ἀπόστολος ἀποδέδωκεν εὐθέως, εἰπών· Ὅτι οὗς προέγνω, καὶ προώρισεν συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υοῦ αὐτοῦ. καὶ τίνα γε μᾶλλον ἐχρῆν ἐγκαταχωρισθῆναι εἰς τὴν δικαιοῦσαν κλῆσιν τῇ προθέσει τοῦ θεοῦ ἢ τοὺς ἀγαπῶντας αὑτόν; πάνυ δὲ τὴν ἐκ τοῦ ἐφʼ ἤμῖν αἰτίαν παρίστησι τῆς προθέσεως καὶ τῆς προγνώσεως τό· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸυ θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν. σχεδόν γὰρ εἶπεν ὅτι πάντα συνεργοῦντα εἰς ἀγαθόν διὰ τοῦτο συνεργεῖ, ἐπεὶ ἄξιοί εἰσι συνεργίας οἱ ἀγαπῶντες τὸν θεόν. ἄμα δὲ καὶ ἐρωτήσωμεν τοὺς τὰ ἐναντία λέγοντας, καὶ ἀποκρινάσθωσαν τμὶν πρός ταῦτα. ἔστω καθʼ ὑπόθεσιν εἶναί τινα ἐφʼ τμῖν· καὶ τοῦτο ἐροῦμεν αὐτοῖς ἀναιροῦσι τὸ ἐφʼ ἡμῖν, ἕως ἐκ τῆς διδομένης ὑποθέσεως ἐλεγχθῇ αὐτῶν ὁ λόγος οὐχ ὑγιής ὡν. ὄντος δή τοῦ ἐφʼ ἡμῖν, ἂρα ὁ θεὸς ἐπιβαλών τῷ εἱρμῷ τῶν ἐσομένων προγνώσεται τὰ πραχθησόμενα ἐκ τοῦ ἐφʼ ἡμῖν ἑκάστῳ τῶν ἐχντων τὸ ἐφʼ ἡμῖν, ἢ οὐ προγνώσεται; τὸ μὲν οὖν λέγειν Οὐ προγνώσεται, ἀγνοοῦντός ἐστι τὸν ἐπὶ πᾶσι νοῦν καὶ τὴν μεγαλωσύνην τοῦ θεοῦ. εἰ δὲ δόσουσιν ὅτι προγνώσεται, πάλιν ἐρωτήσωμεν αὐτοὺς, ἄα τὸ ἐγνωκέναι αὐτόν σιτίον ἐστι τοῦ ἔσεσθαι τὰ ἐσόμενα, διδομένου τοῦ εἶναι τὸ ἐφʼ τμῖν; ἡ ἐπεὶ ἔσται προέγνω, καὶ οὐδαμῶς ἐστὶν αἰτία αὐτοῦ ἡ πρόγνωσις τῶν ἐσομένων ἐκ τοῦ ἐφʼ ἡμῖν ἑκάστῳ; δυνατὸν οὗν ἢν τῶνδέ τινων ἀπαντησάντων μὴ τόδε ἀλλὰ τόδε ἐνεργῆσαι τὸν δημιουργηθέντα αὐτεξούσιον.

4. Τούτων οὖν καὶ τοιούτων ἄν λεχθησομένων, σὠζεται [*](4 προσέχετε ΑBC 7 μᾶλλον] ἄλλον ABC 11, 12 εἰς] - τὸ (bis) C 12 πάντα] + τὰ Α 13 συνεργήσεως AB 15 ἀπο- κρινέσθωσαν cat 22 om. τὴν ABC 23, 24 ἐρωτὴσομεν BC 25 τοῦ εἷναι τὸ] cat; τι εἷναι τοῦ AC; εἷναί τι τοῦ B 29 αὐτεξού- σιον] + εἷναι BC; hactenus Catena)

[*](Mt xxv 21, 23) καὶ τό· Εὐγε, ἀγαθὲ δοῦλε καὶ πιστὲ· ἐπὶ ὀλίγα ἠς πιστὸς, [*](ABC) ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω· εἶσελθε εἰς τὴν χαράν τοῦ κυρίου σου· καὶ πᾶς ἔπαινος. σώζεται δὲ καὶ τό εὺλογον [*](Ibid 26 f.) τοῦ· Πονηρὲ δοῦλε καὶ ὀκνηρὲ, ἔδει σε βαλεῖν τὸ ἀργύριόν μου εἰς τράπεζαν. οὐτω δὲ σωθήσεται μόνως τὰ δικαίως [*](Ιbid 34 f.) λεγόμενα πρὸς μὲν τοὺς ἐκ δεξιῶν· Δεῦτε πρός με οἱ εύλογημένοι τοῦ πατρός μου. κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖνβασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου· ὅτι ἐπείνασα, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν· καὶ τά ἔξῆς· πρὸς δὲ τούς ἐξ εὐωνύμων· [*](Ibid 41 f.) Πορεύεσθε ἀπʼ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ· ὅτι ἐπείνων, καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν· καὶ τά [*](Ro i 1)ἔξῆς. ἀλλά καὶ εἴπερ τό· Ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον [*](Ga i 17) θεοῦ· καὶ τό· Ὀ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου· [*](1 Co ix 27) ἀνάγκην τινὰ περιεῖχε, πῶς ἄν εὐλόγως ἔφασκε τό· 'Yποπιάζω μου τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγῶ, μήπως ἁλλοις κηρύξας [*](Ibid 16) αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι· καὶ τό· Οὐαὶ γάρ μοί ἐστιν ἐάν μὴ εὐαγγελίζωμαι; σαφῶς γὰρ ἐκ τούτων παρίστησιν ὅτι εἰ μὴ ὑπεπίαζεν αὐτοῦ τὸ σῶμα καὶ ἐδουλαγώγει οἷόν τε ἢν αὐτὸν ἄλλοις κηρύξαντα ἀδόκιμον γενέσθαι, καὶ ὅτι δυνατὸν ἢν οὐαὶ αὐτῷ γενέσθαι εἰ μὴ εὐηγγελίζετο. μήποτε οὖν σὺν τούτοις ἀφώρισεν αὐτὸν ὁ θεὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς, καὶ ἀφώρισεν αὐτόν εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ, σὺν τῷ ἑωρακέναι τήν αἰτίαν τοῦ δικαίου ἀφορισμοῦ, ὅτι ὑποπιάσει τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγήσει εὐλαβούμενος μήπως ἁλλοις κηρύξας αὐτός ἀδόκιμος γένηται, καὶ ὅτι, εἰδώς οὐαὶ αὐτῷ ἔσεσθαι ἐάν μή εὐαγγελίσηται, φόβῳ τῷ πρὸς τὸν θεὸν πρὸς τό μὴ γενέσθαι ἐν τῷ οὐαὶ οὑς ἐσιώπα ἀλλʼ εὐηγγελίζετο. καὶ ταῦτα δὲ ἐώρα ὁ ἀφορίζων αὐτόν ἐκ κοιίας μητρὸς αὐτοῦ [*](2 Co xi 23 ff.) καὶ ὀ ἀφορίζων αὐτὸν εἰς τὸ ἑαυτοῦ εὐαγγέλιον, ὅτι ἐν κόποις ἔσται περισσοτέρως, ἐν φυλακαῖς περισσευόντως, [*](1 ει BC (sed cf. p. 232 l. 11) δοῦλε ἀγαθὲ C 6 om. πρός με B (sed cl. p. 156 l. 11) 11 αἰώνιον] ἐξότερον B 15 περιέχει B 15, 16 ὑπωπιάζω C 19 ἑαυτοῦ B 24 ὑπωπιάσει C 31 περισσο- τέροις A B περισσευόντως] περισσοτέρως C) [*](ΑBC (cat2)) ἐν πληγαῖς ὑπερβαλλόντως, ἐν θανάτοις πολλάκις· ὑπὸ Tουδαίων πεντάκις τεσσαράκοντα παρὰ μίαν λήφεται, τρὶς ῥαβδισθήσεται, ἅπαξ λιθασθήσεται· καὶ τάδε τινά πείσεται καυχώμενος ἐν ταῖς θλίφεσι καὶ εἰδώς ὅτι ἠ θλίφις ὑπομονὴν [*](cf. Rο v3 f.) κατεργάζεται καὶ ὑπομένων. διὰ ταῦτα δὲ ἄξιον ἢν αὐτὸν ἀφορισθῆναι εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ προγινωσκόμενον ἔσεσθαι, καὶ ἀφορισθῆναι αὐτόν ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ. καὶ ἀφωρίζετο εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ οὐ διὸ τὴν φύσιν ἔχουσάν τι ἐξαίρετον καὶ ὅσον ἐπὶ τῇ κατασκευῇ ὑπὲρ τὰς τῶν μὴ τοιούτων φύσεις, ἀλλὰ διὼ τὸς προεγνωσμνας μὲν πρότερον πράξεις ὑστερον δὲ γενομένας ἑκάστην ἐκ τῆς παρασκευῆς καὶ τῆς προαιρέσεως τῆς ἀποστολικῆς. νῦν δὲ ἀποδιδόναι εἰς τὸ ἀπὸ τοῦ φαλμοῦ ῥητόν οὐκ ἦν εὔκαιρον, παρεκβατικόν γὰρ ἢν· διὸ εἰς τὴν οἰκείαν τάξιν θεοῦ διδόντος ἀποδοθήσεται, ὅταν τὸν φαλμόν διηγώμεθα. ἀρκέσει δὲ καὶ ταῦτα πεπλεονασμένα εἰς τὸ Ἀφωρισμένος.

[*](Ps iv 6)

1. Πολλῆς παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ζητήσεως τυγχανούσης περὶ τοῦ τίνα τά ἀγαθά καὶ τίνα τὰ κακά· καί τινων μὲν ἀπροαίρετα λεγόυτων εἶναι τά ἀγαθά καὶ τὰ κακὰ, ώσπερεὶ τήν τδοντν ἀγαθόν ἀποφαινομένων, κακὸν δὲ τὼ πονηρόν· ἑτέρων δὲ ἐν μόνοις προαιρετικοῖς κατακλειόντων [*](8. ἀφωρίζετο] ἀφωρίζεται cat, (quae hic inc.) 10 om. μὴ A cat 11 om. ἑκάστην catg 12 ἀποστολικῆς] hactenus cat, 13 ἀπὸ τοῦ] αὐτοῦ C 23 Ru. 11. 565)

τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ, καὶ τὰς μὲν ἀρετὰς καὶ τὰς κατʼ [*](ABC) αὐτὰς πράξεις μόνας ἀγαθὰ λεγόντων, τὰς δὲ κακίας καὶ τὰς κατὰ κακίαν ἐνεργείας κακά τρίτων δὲ ὄντων τῶν μιγνύντων, καὶ ἄμα ἐν προαιρετικοῖς καὶ ἀπροαιρέτοις λεγόντων εἶναι τά ἀγαθὰ καὶ τὰ κακά· εἰκότως ὑπό τῶν πιθανοτήτων περιελκόμενοι οἱ πολλοὶ τῶν πιστευόντων φιλομαθοῦντες εἰς τὸν περὶ ἀγαθῶν τόπον λέγοιεν ἅν τό· [*](Ps iv 6) Τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά; ὅτι μὲν οὖν ἐν προαιρετικοῖς ἐστὶν ἠ τῶν ἀγαθῶν φύσις, πᾶς ὁστισοῦν ἀποδεχόμενος τὸν περὶ κρίσεως τόπον ἀδιστάκτως ὁμολογήσαι ἄν· ἀγαθὸν [*](Mt xxv 21,23) γάρ φησιν εἶναι ἐφʼ ᾧ ἀκούσεταί τις τό· Εὖγε, ἀγαθὲ δοῦλε καὶ πιστέ· ἐπὶ ὀλίγα ἤς πιστὸς, ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω· εἴσελθε εἰς τὴν χαρὰν τοῦ κυρίου σου· ἀγαθὸν δὲ καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ ἀγαθοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφερόμενον, [*](Lc vi 45) ώς ὀ σωτήρ φησιν· Ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τὰ ἀγαθά. καὶ ἀπαξαπλῶς πᾶς καρπὸς δένδρου ἀγαθοῦ προαιρετικός ὥν ἀγαθόν ἐστιν· ὡς ἀγάπη καὶ εἰρήνη καὶ χαρὰ καὶ μακροθυμία, χρηστότης τε καὶ ἀγαθωσύνη καὶ πίστις καὶ πραύτης καὶ ἐγκράτεια· τὰ δὲ ἐναντία τούτοις κακά. εἰ δὲ καὶ κατὰ τὴν τοῦ χριστοῦ διδασκαλίαν ἔστι τι ἀγαθὸν καὶ κακὸν, καὶ ἐν ἀπροαιρέτοις ζητητέον· κᾶν ἢ δέ τι ἀγαθὸν ἢ κακὸν ἐν ἀπροαιρέτοις, ὡς ὑστερον ἐξετάσαντες τάχα δείξομεν. ἀλλʼ οὔτι γε τὰ ἀπὸ τῶν μιγνύντων τοῖς προαιρετικοῖς τὰ ἀπροαίρετα λεγόμενα ἀγαθά ἂν εἶη καὶ κακά· ἐκεῖνοι γὰρ οἶονται τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι περὶ φυχῆν, [*](566) τὰ δὲ περὶ σῶμα, τὰ δὲ ἐκτός· ὁμοίως δὲ καὶ τῶν κακῶν· καὶ περὶ φυχὴν μὲν, ἀρετὴν καὶ τάς κατʼ ἀρετήν πράξεις. κακίαν καὶ τὰς κατὰ κακίαν πράξεις· περὶ σῶμα δὲ, ὑγείαν καὶ εὐεξίαν καὶ κάλλος, ἢ νόσον καὶ καχεξίαν καὶ αἶσχος· περὶ τὰ ἐκτὸς δὲ, πλοῦτον καὶ εὐγένειαν καὶ δόξαν, ἦ πενίαν καὶ δυσγένειαν καὶ ἀδοξίαν.

[*](11 εὕ δοῦλε ἀγαθὲ B 19 om. καὶ (sec.) AC 31 εὐγένειαν καὶ] πενίαν AC ἢ πενίαν] καὶ εὐγένειαν AC)

[*](ABC)

2. Οἰήσονται δέ τινες καὶ κατὰ τὰς γραφὰς ὁμοίως τρία γένη εἶναι τῶν ἀγαθῶν, καὶ τρία γένη τῶν κακῶν· τὰς γὰρ ἀρετὰς καὶ τὰς κακίας προσιέμενοι εἶναι ἀγαθά καὶ κακὰ, μετὰ τὰ ὁμολογούμενα καὶ ὑφʼ ἡμῶν ἐν ἀρετῇ καὶ κακίᾳ καὶ ταῖς κατʼ αὐτὰς πράξεσι, χρήσονται ῥητοῖς καὶ τὰ σωματικὰ καὶ τὰ ἐκτός δῆθεν ἀποφαινομένοις ἀγαθά ἢ κακὰ τυγχάνειν. καὶ περὶ μὲν ἀρετῶν καὶ κακιῶν τί δεῖ καὶ λέγειν; τῶν ἠθικῶν πραγμάτων διδασκόντων δεῖν τμᾶς μὲν αἱρεῖσθαι δικαιοσύνην καὶ σωφροσύνην καὶ φρόνησιν καὶ ἀνδρείαν καὶ τὰς κατʼ αὐτάς πράξεις, ἐκκλίνειν δὲ τὰ τούτοις ἐναντία. διόπερ οὐ χρεία παραδειγμάτων εἰς τὰ παρὰ τῶν προαιρετικῶν ἀγαθά· σωματικά δὲ καὶ ἐκτός ἀγαθὰ ἐκ τῆς κατὰ τὸ ῥητόν ἐκδοχῆς πολλαχόθεν δείξουσι. πλὴν ἐπὶ τοῦ παρόντος ἀρκεῖ παραθέσθαι τινὰ ἐκ τῶν ἐν Ἐξόδῳ καὶ Λευιτικῷ καὶ Δευτερονομίῳ κειμένων, ώς ἐν ἐπαγγελίᾳ πρὸς τοὺς τηροῦντας τάς ἐντολάς, καὶ ας ἐν ἀπειλῇ καὶ κατάραις πρὶς τοὺς παραβαίνοντας αὐτάς· οἶον ὅτι ἡ ὑγεία ἀγαθόν ἐστι καὶ ἡ νόσος κακὸν, ἀπὸ τῆς Ἐξόδου δείξει ταῦτα προσάγεσθαι Ἐὰν τηρήσῃς τὸς [*](Ex xv 26) ἐντολάς μου καὶ τὰ προστάγματά μου, πᾶσαν νόσον ἥν ἐπήγαγον τοῖς Αἰγυπτίοις οὐκ ἐπάξω ἐπὶ σέ· ἐγὼ γάρ εἰμι κύριος ὀ ἰώμενός σε. καὶ τὸ ἀπό τοῦ Δευτερονομίου δὲ πρὸς τοὺς ἁμαρτάνοντας λεγόμενον ὑπονοηθείη ἄν κακὸν μὲν παριστάνειν τάς σωματικάς πληγάς καὶ τὰς νόσους, ἀγαθὸν δὲ δηλονότι τὴν ὑγείαν καὶ τὴν τοῦ σώματος ῥῶσιν. ἔχει δὲ οὕτως ἡ λέξις· Ἐὰν μὴ ἀκούσητε ποιεῖν πάντα τὰ [*](Deut xxviii 58 ff.) ῥήματα τοῦ νόμου τούτου τὰ γεγραμμένα ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ, φοβεῖσθαι τὸ ὄνομα τὸ ἔντιμον καὶ τὸ θαυμαστὸν τοῦτο, Κύριον τὸν θεόν· καὶ παραδοξάσει κύριος τὰς πληγάς σου καὶ τὰς πληγὰς τοῦ σπέρματός σου, πληγάς μεγάλας καὶ θαυμαστάς, καὶ νόσους πονηράς καὶ πλείστας. καὶ ἐπιστρέφει ἐπὶ σὲ πᾶσαν τὴν πληγὴν Αἰγύπτου τήν [*](4 ὑφʼ] ἐφʼ B 7 καὶ (sec.)] ἢ B 7, 8 δεῖ καὶ] χρη B 10 ἀν- δρ.αν C 12 παρὰ] περὶ AC)

πονηρὰν, ἣν διευλαβοῦ ἀπὸ προσώπου αὐτῶν, καὶ κολληθήσεταί [*](ABC) σοι· καὶ πᾶσαν μαλακίαν καὶ πᾶσαν πληγὴν τὴν μὴ γεγραμμένην ἐν τῷ βιβλίῳ τοῦ νόμου τούτου ἐπάξει κύριος ἐπὶ σὲ, ἕως ἄν ἐξολοθρεύσῃ σε. καὶ πάλιν τοῖς [*](Lev xxv 16) παραβαίνουσι τὰς ἐντολάς λέγεται τό· Ἐπιπέμψω ὑμῖν πυρετὸν καὶ ἱκτερον καὶ σφακελίζοντας τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ τὴν ψυχήν ὑμῶν ἐκτήκουσαν. πρὸς τούτοις καὶ [*](567) ἐν τῷ Δευτερονομίῳ τοῖς ἀφισταμένοις τῆς θεοσεβείας [*](cf. Deut xxxii 24) ἀπειλεῖ ὁ λόγος ὀπισθότουον ἀνίατον.

3. Γὰ δὲ ἐκτός οἱ βουλόμενοι ἀγαθὰ κατὰ τὸν θεῖου ἐπαγγέλλεσθαι λόγον τοῖς μὲν ἀπό τοῦ Λευιτικοῦ, τούτοις [*](Lev xxvi 3 ff.) χρήσονται· Ἐὰν ἐν τοῖς προστάγμασί μου πορεύησθε, καὶ τὰς ἐντολάς μου φυλάσσησθε καὶ ποιήσητε αὐτάς, δώσω τὰν ὑετὸν ὑμῖν ἐν καιρῷ αὐτοῦ, καὶ ἡ γῆ δώσει τὰ γενήματα αὐτῆς, καὶ τὰ ξύλα τῶν πεδίων δώσει τόν καρπόν αὐτῶν· καὶ καταλήψεται ὑμῖν ὀ ἀλοητός τὸν τρυγητόν, καὶ ὀ τρυγητὸς καταλήφεται τὸν σπόρον, καὶ φάγεσθε τὸν ἄρτον μῶν εἰς πλησμονήν, καὶ κατοικήσετε μετὰ ἀσφαλείας ἐπὶ τῆς γῆς ὑμῶν· καὶ τὰ ἐξῆς. ἐκ δὲ τοῦ Δευτερονομίου [*](Deut xxviii 1 ff.) τούτοις χρήσονται· Καὶ ἔσται ὡς ἄυ διαβῆτε τὸν ορδάνην εἰς τὴν γῆν ἥν κύριος ὁ θεὸς δίδωσιν ὑμῖν, καὶ φυλάσσεσθε ποιεῖν πάσας τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἅς ἐγὼ ἐντέλλομαί σοι σήμερον, καὶ δώσει σε κύριος ὀ θεός σου ὑπεράνω πάντων, καὶ ἥξουσιν ἐπὶ σὲ πᾶσαι αἱ εὐλογίαι αὗται καὶ εὑρήσουσί σε, ἐάν ἀκούσῃς τῆς φωνῆς κυρίου τοῦ θεοῦ σου. εὐλογημένος σὺ ἐν πόλει, καὶ εὐλογημένος σὺ ἐν ἀγρῷ· εὐλογημένα τὰ ἔγγονα τῆς κοιλίας σου καὶ τὰ γενήματα τῆς γῆς σου καὶ τὰ βουκόλια τῶν βοῶυ σου καὶ τὰ ποίμνια τῶν προβάτων σου· εὐλογημέναι αἱ ἀποθῆκαί σου καὶ τὰ ἐγκαταλίμματά σου· καὶ τὰ ἑξῆς. ὡς πάλιν ἐκ τῶν ἐναντίων τοῖς ἀσεβοῦσι λέγεται τό· Ἐπικατάρατος σὺ ἐν πόλει, καὶ [*](1 προσώπων AB 3 τοῦ ν. τούτου] τούτω τοῦ ν, C 6 σφα- καλλίζοντας C; σφακελιζούσας A 13 φυλάσσητε B ποιῆτε AC 16 ἀλωητὸς B om. ὁ (sec.) C 26 om. καὶ C 27 ἔκγονα C 29, 30 ἐγκαταλείμματά CC)

[*](ABC) ἐπικατάρατος σὺ ἐν ἀγρῷ· ἐπικατάρατοι αἱ ἀποθῆκαί σου [*](Deut. xxviii 16 ff.) καὶ τὰ ἐγκαταλίμματά σου· ἐπικατάρατα τά τέκνα τῆς κοιλίας σου καὶ τὰ γενήματα τῆς γῆς σου· ἐπικατάρατα τὰ βουκόλια τῶν βοῶν σου καὶ τὰ ποίμνια τῶν προβάτων σου. καὶ ἄλλα δὲ δυσεξαρίθμητα ἐνεγκοῦσιν οἱ βουλόμενοι ἐν σωματικοῖς καὶ τοῖς ἐκτός εἶναι ἀγαθά καὶ κακά· ἐφἀφονταί τε καὶ τῶν εὐαγγελίων, λέγοντες τόν σωτῆρα ἐληλυθότα ὡς κακὰ ἀφῃρηκέναι ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων τὴν τυφλότητα τὴν σωματικὴν καὶ τὴν κωφότητα καὶ τὴν πάρεσιν τῶν μελῶν, καὶ πάσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν [*](cf. Mt iv 23; ix 35) τεθεραπευκέναι, ἀγαθά ἀντὶ τῶν προκατειληφότων κακῶν δωρούμενον τό τε διορατικὸν τὸ σωματικὸν καὶ τὸ ἀκουστικόν καὶ τὴν ἄλλην ὑγείαν καὶ ῥῶσιν· καὶ δυσωπήσουσί σε φάσκοντες, εἰ μή καὶ ἡμεῖς ὁμολογήσομεν κακὸν εἶναι τὸ δαιμονιζν καὶ τὸ σεληνιάζεσθαι, [*](cf. Mt iv 24) ὡς πάλιν ἐκ τοῦ ἐναντίου ἀγαθόν τὸ τούτων ἀπηλλάχθαι. ἀλλά καὶ οἱ ἀπόστολοι χαρίσματα ἰαμάτων καὶ ἐνεργήματα δυνάμεων ἐπιτελοῦντες κατʼ αὐτί τό ἐνεργεῖν ἀγαθά ἐποίουν τοῖς ἀνθρώποις καὶ κακῶν αὐτοὺς ἀπήλλαττον. διαβήσονται δὲ οἱ τὰ τοιαῦτα λέγοντες καὶ ἐπὶ τὸν μέλλοντα [*](568) αἰῶνα, φάσκοντες τῷ κακὸν εἶναι τὸν πόνον τοὺς ἁμαρτωλοὺς πυρὶ αἰωνίῳ παραδίδοσθαι· εἰ δὲ κακόυ ὁ πόνος, ἀνάγκη τὴν ἡδονὴν ἀγαθόν εἶναι.

4. Σαφῆ μὲν οὖν ἐκ τῶν εἰρημένων τὰ δυνάμενα ἐπὶ πλεῖον δυσωπῆσαι τοὺς οὐχ οἶους τε λῦσαι τὰ προσαγόμενα περὶ τοῦ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν εἶναι καὶ τρία τῶν κακῶν κατὰ τ ν λόγον τῶν γραφῶν. ταύτην τοίνυν τήν ἀπάτην οὐ μόνον οἱ ὁμολογουμένως ἀκέραιοι τῶν πεπιστευκότων ήπάτηνται, ἀλλά καί τινες τῶν ἐπαγγελλομένων σοφίαν τὴν κατὰ Χριστὸν, οἰόμενοι τοῦ δημιουργοῦ τοιάσδε τινὰς εἶναι ἐπαγγελίας, καὶ πέρα τῶν ἀπὸ τῆς λέξεως δηλουμένων μηδὲν [*](2 ἐγκαταλείμματά AC 5 ἐνέγκουσιν AB; ἐνέγκωσιν C; cf. p. 241 1 17 14, 15 ὁμολογήσωμεν A B 21 τῶ] C (corrr. pr. m.); τὸ A BC* om. τὸν πόνον B 22 κακὸς BC)

σημαίνεσθαι κατὰ τὰς ἀπειλάς. πρὸς πάντας τοίνυν τοὺς [*](ABC) τὰ τοιαῦτα ἐκ τῶν γραφῶν τὑπολαμβάνοντας ἐπαπορητέον, εἰ τετηρήκασι τὸν νόμον οἱ προφῆται, ὡν ἁμαρτήματα οὐ κατηγορεῖται· οἶον Ἠλίας ὁ ἀκτημονέστατος, ὡς μηδὲ ὥρτον ἔχειν παρʼ ἑαυτῷ φαγεῖν καὶ διὰ τοῦτο πέμπεσθαι πρὸς [*](cf 1 Reg xvii 8 f.) γυναῖκα εἰς Σάρεπτα τῆς Σιδωνίας· καὶ λισσαῖος, ὅς παρὰ [*](cf. 2 Reg iv 8 ff.; xiii 14) τῇ Σουμανίτιδι βραχυτάτην ἔλαβε κατάλυσιν καὶ σκιμπάδιον καὶ λυχνίαν εὐτελῆ, ὅς καὶ ἀρρωστήσας ἐτελεύτησε· [*](cf. Isa xx 3) καὶ Ἠσαΐας ὁ πορευθεὶς γυμνὸς καὶ ἀνυπόδετος τρισὶν ἔτεσι· [*](cf. Jer xxxviii (xlv) g; ix 2)καὶ Ἱερεμίας ὁ ἐμβληθεὶς εἰς λάκκον βορβόρου καὶ ἀεὶ μυκτηρισθεὶς, ὥστε καὶ ἐρημίας οἰκῆσαι εὔξασθαι· καὶ ὁ [*](cf. Mt iii 4)Ἰωάννης ὁ ἐν ταῖς ἐρημίαις διατρίβων καὶ πλήν ἀκρίδων καὶ μέλιτος ἀγρίου μηδενὸς μεταλαμβάνων, δέρματι περιεζωσμένος τὴν ὀσφὺν καὶ ἀπό τριχῶν καμήλου ἠμφιεσμένος. ὁμολογήσουσι γὰρ αὐτοὺς τετηρηκέναι τὸν νόμον. καὶ ἀπαιτήσομεν εἰ ἅ νοοῦσιν ἀγαθὰ τοῖς τετηρηκόσι τούτοις ὑπῆρκται. οὐκ ἔχοντες δὲ δεῖξαι, περικλεισθήσονται εἰς τὸ ἤτοι φευδεῖς εἶναι τὰς ἐπαγγελίας τὰς λεγομένας δίδοσθαι τοῖς θεοσεβέσιν ἥ ἀληθεῖς τυγχανούσας ἀναγωγῆς δεῖσθαι· εἰ δʼ ἐπʼ ἀλληγορίαν ἀναγκασθέντες ἔλθωσιν, ἀθετηθήσεται αὐτῶν ἡ ὑπόληψις ἡ περὶ τοῦ τὸν νόμον ἀπειλεῖν νόσον σωματικὴν καὶ τὰ ἐκτός νομιζόμενα κακὰ τοῖς τσεβηκόσιν, ἢ ἐπαγγέλλεσθαι ὑγιαίνοντα εἶναι τὰ σώματα καὶ περιουσίαν ἔσεσθαι τοῖς τῷ θεῷ κατηκολουθηκόσι.