Philocalia

5. Τὰν μὲν πρός τὸν ἔταῖρον, ὦ φίλε, λόγον ἴκανῶς μοι πεποιηκέναι δοκεῖς· ἐξ ν γὰρ προλαβών ἔδωκε τῷ λόγῳ, ἐκ τούτων συνάγειν ἔδοξας καλῶς· ὡς ἀληθῶς γάρ, εἰ ἄποιος ἐτύγχανεν ἡ ὕλη, τῶν δὲ ποιοτήτων δημιουργὸς ὑπάρχει ὁ θεὸς, ποιότητες δὲ τὰ κακὰ, τῶν κακῶν ἔσται ποιητής ὁ θεός. οὕτος μὲν οὖν ὀ λόγος πρός ἐκεῖνον εἰρήσθω καλῶς· ἐμοὶ δὲ φεῦδος δοκεῖ τὴν ὕλην ἄποιον ἀἶναι λέγειν· οὐδὲ γὰρ ἔνεστιν εἰπεῖν περὶ ἡστινοσοῦν οὐσίας, ὥς ἐστιν ἄποιος· ἀλλὰ μήν καὶ ἐν ῷ ἄποιον εἶναι λέγει, τὴν ποιότητα αὐτῆς μηνύει, ὁποία ἐστὶν ἠ ὕλη διαγραφόμενος· ὅπερ ἐστὶ ποιότητος εἶδος. ὅθεν εἰ σοὶ φίλον ἐστὶν ἄνωθεν ἔχου πρὸς ἐμὲ τοῦ λόγου· ἐμοὶ γὸρ ἠ ὕλη ποιότητας ἀνάρχῳ ἔχειν δοκεῖ· οὗτως γὰρ καὶ τὰ κακά ἐκ τῆς ἀπορροίας αὑτῆς εἶναι λέγω, ἵνα τῶν κακῶν ὁ μὲν θεὸς ἀναίτιος ἦ, τούτων δʼ ἀπάντων ή ὕλη αἰτία.

Γὴν μὲν προθυμίαν τὴν σήν ἀποδέχομαι, ὡ φίλε, καί σου τὴν ἐν τοῖς λόγοις σπουδτν ἐπαινῶ· προσῆκε γὰρ ώς ἀληθῶς ἕκαστον τῶν φιλομαθῶν μὴ ἀπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε συγκατατίθεσθαι τοῖς λεγομένοις, ἀλλʼ ἀκριβῆ ποιεῖσθαι τὴν ἐξέτασιν τῶν λόγων. οὐδὲ γάρ εἰ ὀ προσζητῶν παρὰ λόγον ὁρισάμενος ἀφορμήν παρέσχε τῷ προσδιαλεγομένῳ συνάγειν ὡς θέλει, τοῦτο καὶ τὸν ἀκροατήν πείσει· ἀλλʼ εἴ τι δοκεῖ δυνατὸν εἶναι λέγεσθαι καλῶς, τοῦτο [*](2 ταῦτα εἷναι] ταυτὶ τὰ Εu; ταῦτα τὰ D Ph ; ταῦτα Di 3 ἔσται Εu 5 ἑταῖρον] C; ἕτερον AB Εu Me De Ph * 6 προ- λαβων ἔδωκε] προύλαβον B; προύλαβεν A; προύλαβες C Εu * 7 ὼς ἀληθῶς] ἀληθῶς (cum praec. conj. omissis ὠς et γὰρ) Me De 8 ἄποιος] +γὰρ Da * 12 om.εῖναι ABC Ph * 13 ἀλλὰ μή καὶ] καὶ γὰρ ΛBC Εu * 16 ποιότητας ἀνάρχους Di; ἀνάρχως ποιότ. AB Εu; ἀνάρχως post ἔχειν C 23 ποιήσασθαι ABC Εub * : 26 πείσει τὸ λοιπόν Meʼ?; πεισάτω λοιπόν De * 27 εἰ τι] fors. legendum εἰ ὅ τι ex coni. Vigerii)

[*](ABC Eu Da Di Ph) λέξει παρών· δυοῖν γὰρ θάτερον ἔσται· ἦ γὰρ καὶ πρὸς δ κινεῖσθαι δοκεῖ ἀκούσας τέλεον ὀφεληθήσεται, ἦ τὸν προσδιαλεγόμενον ἐλέγξει οὐ τἀληθῆ λέγοντα. οὐ δοκεῖς δέ μοι δεόντως εἰρηκέναι ἔμποιον εἶναι ἀνάρχως τὴν ὕλην· εἰ γὰρ τοῦθʼ οὕτως ἔχει, τίνος ἔσται ποιητής ὁ θεός; εἴτε γὰρ οὐσίας ἐροῦμεν, προεῖναι φαμέν· οἵτ’ σὔ πάλιν ποιοτήτων, καὶ ταύτας ὑπάρχειν λέγομεν. οὐκοῦν οὐσίας τε οὗσης καὶ ποιοτήτων περιττὸν εἶναί μοι δοκεῖ δημιουργόν λέγειν τὸν θεόν. ἴνα δὲ μὴ ἐμαυτῷ κατασκευάζειν τινὰ δόξω λόγον, ἀπόκριναί μοι νῦν ἐρωτώμενος· τίνι τρόπῳ δημιουργόν εἶναι φῇς τὸν θεόν; πότερον ὅτι τάς οὐσίας ἔτρεφεν εἰς τὸ μηκέθʼ ὑπάρχειν ἐκείνας, αἴπερ ἠσάν ποτε, ἀλλʼ ἑτέρας παρʼ αὐτὰς γενέσθαι; ἦ ὅτι τὰς μὲν οὐσίας ἐφύλαξεν ἐκείνας, αἵπερ τσαν πρὸ τούτου, τὰς δὲ ποιότητας ἔτρεφεν αὐτῶν;

6. Οὔτι μοι δοκεῖ ἀλλαγήν τινα οὐσιῶν γεγονέναι· καὶ γὰρ ἄτοπον τοῦτο λέγειν μοι φαίνεται· τροπὴυ δέ τινα τῶν ποιοτήτων γεγονέναι φημὶ, καθʼ ἄς δημιουργὸν εἶναι λέγω τὸν θεόν. καὶ ὡσπερ εἰ τύχοι λέγειν ἐκ λίθων οἰκίαν γεγονέναι, ἐφʼ ὤν οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ὡς οὐκέτι λίθοι μένουσι τῇ οὐσίᾳ, οἰκία γενόμενοι οἱ λίθοι· τῇ γὰρ ποιότητι τῆς συνθέσεως τὴν οἰκίαν γεγονέναι φημὶ, τραπείσης δηλονότι τῆς προτέρας τῶν λίθων ποιότητος· οὗτω μοι δοκεῖ καὶ τόν θεὸν, ὑπομενούσης τῆς οὐσίας, τροπήν τινα τῶν ποιοτήτων αὐτῆς πεποιηκέναι, καθʼ ἤν τὴν τοῦδε τοῦ κόσμου γένεσιν πρὸς τοῦ θεοῦ γεγονέναι λέγω.

Ἐπεὶ τοίνυν τροπήν τινα τῶν ποιοτήτων πρός τοῦ θεοῦ γεγονέναι φὴς, ἀπόκριναί μοι βραχέα πυθέσθαι [*](1 om. γὰρ (pr.) Εu (del. Da) * 3 om. δέ M Da *x 4 ἔμποιον εἶναι ἀνάρχως τὴν ὕλην] sic restitui; ἐμποιον είναι Da; εἰ ἐμποιος ἢν ἀνάρχως ἡ ολη Ph; ‘dan die M. gceigenschaftet sci’ Me; ποιότητας τὴν ὕ. ἀνάρχους ἔχειν Di; τὴν ὔ. ἄνωθιν ποιότητας ἔχειν ΑBC Εu 6 om. ἐροῦμεν ABC * προεῖναι] +ταύτας Εu; ταύτην ABC ποιοτήτας Εuο Da Ph 7 om. λέγομεν Εu * 14 πρὸ τούτου] πρὸ τοῦ ABC; om. Di x 19 ἔνεστιν Da Ph 25 λέγω] φημί ΑBC Ph 26, 27 om. ἐπεὶ—φὴς ABC :x 26 om. τῶν De Di x)

προαιρουμένῳ. λέγε δή, εἰ ὁμοίως καὶ σοὶ δοκεῖ τὰ κακά [*](ABC Εu Da Di Ph) ποιότητες εἶναι τῶν οὐσιῶν;

Δοκεῖ.

Ἀυωθεν δὲ ἦσαν αἱ ποιότητες αὗται ἐν τῇ ὑλῃ, ἢ ρχὴν ἔσχον τοῦ εἶναι;

Συνεῖναί φημι ἀγενήτως τῇ ὑλῃ ταυτασὶ τὰς ποιότητας.

Οὐχὶ δὲ τὸν θεὸν φὴς τροπήν τινα τῶν ποιοτήτων πεποιηκέναι;

Τοῦτό φημι.

Πότερον οὖν εἰς τὸ κρεῖττον, ἢ εἰς τό χεῖρον ;

Εἰς τὸ κρεῖττον λέγειν μοι δοκεῖ.

Οὐκοῦν εἰ ποιότητες ὑλης τὰ κακά, τὰς δὲ ποιότητας αὐτῆς εἰς τὸ κρεῖττον ἔτρεφεν ὁ θεὸς, πόθεν τὰ κακὰ ζητεῖν ἀνάγκη. οὐ γὰρ ἔμειναν αἱ ποιότητες ὁποῖαί ποτε ἤσαν τῇ φύσει· ἢ εἰ μὲν πρότερον οὐκ ἦσαν αἱ ποιότητες κακαὶ, ἐκ δὲ τοῦ τραπῆναι πρὸς τοῦ θεοῦ τὰς πρώτας τοιαύτας περὶ τὴν ὕλην γεγονέναι ποιότητας φης, αἶτιος ἔσται τῶν κακῶν ὁ θεὸς, τρέψας τὰς οὐκ οὔσας ποιότητας κακὰς εἰς τὸ εἶναι κακάς· ἢ τὰς μὲν κακάς ποιότητας εἰς τὸ κρεῖττον οὐ δοκεῖ σοι τρέφοι τὸν θεόν, τὰς δὲ λοιπὰς καὶ μόνας, ὅσαι ἀδιάφοροι ἐτύγχανον, τῆς διακοσμήσεως ἕνεκα πρὸς τοῦ θεοῦ τετράφθαι λέγεις;

Οὕτως ἄνωθεν εἶχον ἐγώ.

7. Πῶς τοίνυν αὐτόν τάς τῶν φαύλων ποιότητας ὡς εἶχον καταλελοιπέναι λέγεις; πότερον δυνάμενον μὲν κἀκείνας ἀνελεῖν, οὐ βουληθέντα δὲ, ἦ τιὸ δύνασθαι μή ἔχοντα; εἰ μὲν γάρ δυνάμενον λέξεις, οὐ βουληθέντα δὲ, αὐτόν σιτίον τούτων εἰπεῖν ἀνάγκη. ὅτι δυνάμενος ποιήσαι μή εἶναι κακὰ συνεχώρησεν αὐτά μένειν ὡς ἥν, καὶ μάλιστα ὅτε δημιουργεῖν τὴν ὕλην ἠρξατο. εἰ γὰρ μηδʼ ὅλως ἔμελεν [*](1 βουλομένω ABC : δή] δὲ ABC : ὁμοίως εἰ ABC; ὁμοίως Da * x 1—3 om. τὰ- δοκεῖ ΑBC 2 ποιότητας Εu 6 συνεῖναι] εὖ εἷναι AB; εἷναι C 9 τοῦτο] + δὲ ABC 12 ποιότητες] + τῆς ABC Εu 16 om. αἱ ABC Εu x 20, 21 διάφοροι Εu'Mea) Ph * 23 ἔσχον Εu w 24 om. αὐτὸν ABC Ph *)

[*](ABC Eu Da Di Ph) αὐτῷ τῆς ὕλης, οὐκ ἂν αἴτιος ἦν ὧν συνεχώρει μένειν· ἐπεὶ δὲ μέρος μέν τι αὐτῆς δημιουργεῖ, μέρος δέ τι οὕτως ἐᾷ δυνάμενος κἀκεῖνο τρέπειν εἰς τὸ κρεῖττου, αἰτίαν ὀφλισκάνειν ἄξιος εἶναί μοι δοκεῖ, καταλιπὼν μέρος ὕλης εἶναι πονηρὸν ἐπʼ ὄλέθρῳ οὖ ἐδημιούργησε μέρους. ἀλλὰ μὴν καὶ τὰ μέγιστα κατὰ τοῦτο τὸ μέρος ἠδικῆσθαί μοι δοκεῖ· τοῦθʼ ὅπερ κατεσκεύασε τῆς ὕλης μέρος ἀντιλαμβανόμενον τανῦν τῶν κακῶν. εἰ γάρ τις ἐξετάζοι ἐπʼ ἀκριβὲς τὰ πράγματα, χαλεπώτερον νῦν εὑρήσει τὴν ὕλην πεπονθυῖαν τῆς προτέρας ἀκοσμίας. πρὶν γὰρ αὐτὴν διακριθῆναι, τό μηδὲ αἰσθέσθαι τῶν κακῶν παρῆν αὐτῇ· νυνὶ δὲ ἕκαστον τῶν μερῶν αὐτῆς αἴσθησιν λαμβάνει τῶν κακῶν. καί μοι ἐπʼ ἀνθρώπου τὸ παράδειγμα λάβε. πρὶν γάρ εἰκονισθῇ καὶ ζῶον γένηται τῇ τοῦ δημιουργοῦ τέχνῃ, τὸ μηδενὸς ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν κακῶν παρὰ τῆς φύσεως εἶχεν· ἀφʼ οὗ δὲ πρὸς τοῦ θεοῦ ἄνθρωπος γίνεται, καὶ τὴυ αἴσθησιν τοῦ προσπελάζοντος κακοῦ προσλαμβάνει· καὶ τοῦθʼ ὅπιρ ἐπʼ εὐεργεσίᾳ τῆς ὕλης πρὸς τοῦ θεοῦ γεγονέναι λέγεις, εὑρίσκεται μᾶλλον ἐπὶ τῷ χείρονι προσγενόμενον αὐτῇ. εἰ δʼ ἐκ τοῦ μὴ δύνασθαι τὸν θεὸν ἀνελεῖν τὰ κακά τὸ μή πεπαῦσθαι λέγεις, ἀδύνατον τὸν θεὸν φήσεις ὑπάρχειν· τὸ δὲ ἀδύνατον ἤτοι τῷ φύσει ἀσθενῆ ὑπάρχειν αὐτὸν ἔσται, ἢ τῷ νικᾶσθαι τῷ φόβῳ δεδουλωμένον πρός τινος κρείττονος. εἰ μὲν οὖν τὸυ θεὸν φύσει ἀσθενῆ ὄντα τολμήσεις εἰπεῖν, περὶ τῆς σωτηρίας αὐτῆς κινδυνεύειν μοι δοκεῖς· εἰ δὲ τῷ νικᾶσθαι φόβῳ πρὸς τοῦ μείζονος, μείζονα λέξεις τοῦ θεοῦ τὰ κακὰ νικῶντα τῆς προαιρέσεως αὐτοῦ τήν ὁρμήν· ὅπερ ἄτοπον εἶναί μοι λέγειν περὶ θεοῦ δοκεῖ. διὰ τί γὰρ οὐχὶ μᾶλλον ταῦτα ἔσονται θεοὶ, νικᾷν κατὰ τὸν [*](2 ἐδημιούργει Εu * εἴα Εu Di 3 κἀκεῖνα Εu 11 νυνὶ ABC Εu 13 λάβε τὸ παράδ. ABC Ph * 14 μηθενὸς (vel μεθʼ ἑνὸς] Εu * x 20, 21 om. τὸ μὴ πεπαῦσθαι λέγεις Me Di 22 τῶ] τῆ Da Di Ph; τὸ B 26 λέξεις) ἔσται ABC Εu x) λόγον τὸν σὸν δυνάμενα τὸν θεόν, εἶπερ θεὸν ἐκεῖνό φαμεν [*](ABC Eu Da Di Ph) ὅ τὴν ἀπάντων ἐξουσίαν ἔχει;

8. Βραχέα δέ σου καὶ περὶ τῆς ὑλης αὐτῆς πυθέσθαι βούλομαι· καί μοι φέρων λέγε, πότερον ἁπλῆ τις ἢν ἠ ὕλη ἢ σύνθετος; ἠ γὰρ διαφορά τῶν γεγονότων εἰς τοιαύτην με περιΐστησιν ἐξέτασιν τοῦδε τοῦ λόγου. εἰ γάρ ἁπλῆ τις ἐτύγχανεν ἡ ὕλη καὶ μονοειδὴς, σύνθετος δὲ ὁ κόσμος καὶ ἐκ διαφόρων οὐσιῶν τε καὶ κράσεων τὴν σύστασιν ἔχει, ἀδύνατον τοῦτον ἐξ ὑλης γεγονέναι λέγειν, τῷ τὰ σύνθετα μὴ οἶόν τε ἐξ ἑνὸς ἁπλοῦ τὴν σύστασιν ἔχειν· τὸ γὰρ σύνθετον ἁπλῶν τινῶν μίξιν μηνύει. εἰ δʼ αὗ πάλιν τὴν ὕλην σύνθετον λέγειν ἐθέλοις, πάντως ἐξ ἁπλῶν τινῶν συυτεθεῖσθαι φήσεις· εἰ δὲ ἐξ ἁπλῶν συνετέθη, ἢν ποτὲ καθʼ ἔαυτὰ τὰ ἀπλᾶ, ὥν συντεθέντων γέγονεν τ ὕλη· ἐξ οὗπερ καὶ γενηττ οὗσα δείκνυται. εἰ γὰρ σύνθετος ἡ ὕλη, τὰ δὲ σύνθετα ἐξ ἁπλῶν τἠν σύστασιν ἔχει, ἦν ποτὲ καιρός ὅτε ἡ ὕλη οὐκ ἦν, τουτέστι πρὶν τὰ ἁπλᾶ συνελθεῖν· εἰ δὲ ἢν ποτὲ καιρός ὅτε ἡ ὕλη οὐκ ἦν, οὐκ ἦν δέ ποτε καιρὸς ὅτε τὸ ἀγένητον οὐκ ἧν, οὐκ ἔσται ἀγένητος ἠ ὕλη· τὸ δʼ ἐντεῦθεν ἔσται πολλὰ τὰ ἀγένητα. εἰ γάρ ἧν ἀγένητος ὁ θεὸς, ἦν δὲ ἀγένητα καὶ τὰ ἀπλᾶ ἐξ ὥν ἠ ὕλη συνετέθη, οὐκ ἔσται δύο καὶ μόνα τὰ ἀγένητα. δοκεῖ δέ σοι μηδὲν τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ ἀντικεῖσθαι;

Δοκεὶ.

Ἀυτίκειται δὲ τῷ πυρὶ τὸ ὕδωρ;

Ἀντικεῖσθαί μοι φαίνεται.

Ὀμοίως δὲ καὶ τῷ φωτὶ τὸ σκότος, καὶ τῷ ψυχρῷ τὸ θερμόν; πρὸς δὴ τούτοις καὶ τῷ ξηρῷ τὸ ὑγρόν;

Οὕτως ἔχειν μοι δοκεῖ.

Οὐκοῦν εἰ μηδὲν τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ ἀντίκειται, [*](1 δυνἀμενοι Εu Da x 2 δ] ὅπερ ABC; (ἐκεῖνον) ὅς Di x 9, 10 om. ἀδύνατον- σύστασιν ἔχειν ABC Εu * 15 σύνθετον Εucodd aliqq Da * x 19 om. τιὸ (pr.) B Da Ph * 21 om. ἦν δὲ ἀγένητα ABC Εu * x)

[*](ABC Eu Da Di Ph) ἀλλήλοις δὲ ταῦτα ἀντίκειται, οὐκ ἔσονται ὕλη μία, οὐδὲ μὴν ἐξ ὕλης μιᾶς. ὅμοιον δέ τινα τούτῳ λόγον πάλιν πυθέσθαι βούλομαι. δοκεῖ σοι τὰ μέρη μὴ ἀναιρετικὰ τυγχάνειν ἀλλήλων;

Δοκεῖ.

Εἷναι δὲ τῆς ὑλης μέρη τό τε πῦρ καὶ τό ὕδωρ, ὀσαύτως δὲ καὶ τὰ λοιπά;

Οὕτως ἔχω.

Τί δέμ οὐ δοκεῖ σοι ἀναιρετικόν μὲν εἶναι τοῦ πυρός τό ὕδωρ, τοῦ δὲ σκότους τὸ φῶς, καὶ τἄλλα ὅσα τούτοις παραπλήσια;

Δοκεῖ.

Οὐκοῦν εἰ τὰ μέρη οὐκ ἔστιν ἀλλήλων ἀναιρετικὰ, ταῦτα δὲ ἀλλήλων ἀναιρετικά τυγχάνει, οὐκ ἔσται ἀλλήλων μέρη· εἰ δὲ οὐκ ἔστιν ἀλλήλων μέρη, οὐκ ἔσονται ὑλης μιᾶς. ἀλλὰ μήν οὐδʼ αὐτά ἔσονται ὑλη, τῷ μηδέν τι τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτοῦ ἀναιρετικὸν ὑπάρχειν, κατὰ τὸν τοῦ ἀντικειμένου λόγον. οὐδὲ γάρ ἐστί τι ἑαυτῷ ἀντικείμενον· τά γὰρ ἀντικείμενα ἑτέροις ἀντικεῖσθαι πέφυκεν· οἶον τὸ λευκὸυ αὐτό ἑαυτῷ οὐκ ἀντίκειται, πρὸς δὲ τὸ μέλαν ἀντικείμενον λέγεται· καὶ τὸ φῶς ὁμοίως ἔαυτῷ μή ἀντικεῖσθαι δείκνυται, πρός δὲ τὸ σκότος οὐτως ἔχον φαίνεται, καὶ ἄλλα γοῦν ὁμοίως πλεῖστα ὅσα. εἰ τοίνυν καὶ ὥλη μία τις ἦν, οὐκ ἄν αὐτὴ ἑαυτῇ ἀντέκειτο. οὐτω δὲ τῶν ἀντικειμένων ἐχόντων τό μή εἶναι τήν ὕλην δείκνυται.

[*](ABC)

Τλφτλ Δυὸ ττο Ζʼ ΛὀΓο τῆιι Εὐψ U+03F2εβιουεδίοτ το ΠαλαιU+03F2τιναίογ εὐαγγελικῆ U+03F2 προπαραψκευῆ U+03F2 ἠντληται, όντα ὥς φη U+03F2ι Μαξίμου oὐx ἀ U+03F2ηθο ἐκ τοῖc χρι U+03F2τιανοῖ U+03F2 cγrραφέω U+03F2 αὐτολεΞεὶ αἐ τετα ηὕπηται κείμενα ]ἐκ τῶ [*](1 om. ἀλλήλοις- ἀντίκ. ABC Εu 3 ποθέσθαι] + σου Εu * 13, 14 om. οὐκ ἔστιν- ταῦτα δὲ Da * 14 om. ταῦτα δὶ— τυγχάνει Εu * ταῦτα δέ] Me Ph ; τὰ δέ τῆς θVης ΑΒΧ * τυγχάνει] ἐστὶν ABC * 24 οὐτως οἰν Da Ph 28 om. τοῖς B )

Ὠριγένου U+03F9 πρὸ U+03F9 αἱρκιων ἀφορι U+03F9μὸ U+03F2 καὶ ἀλλου αἰρετικου U+03F9 [*](ΑBC) αιαλογῳ, Εὐτροπίου αικάζοντο U+03F9, Μεγεθίου Δ ἀντιέ γοντο U+03F9.

[*](Ro i 1)

1. Τρίτον ἔστιν ἵειν τό· Ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ καὶ ἐν τῇ πρὸς Παλάτας ὀ ἀπόστολος περὶ ἑαυτοῦ Ga i 15 f. τοιαῦτά φησιν· Ὀτε δὲ εὐδόκησεν ὁ θεὸς, ὀ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου, ἀποκαλύφαι τὸν υἱὸν αὑτοῦ ἐν ἐμοί. ἐπιλαμβάνονται δὲ τῶν τοιούτων λέξεων οἱ μὴ συνιέντες τόν ἐκ προγνώσεως θεοῦ προωρισμένον σἴτιον τυγχάνοντα τοῦ γίνεσθαι τὰ προγινωσκόμενα· καὶ οἶουται διά τούτων εἰσάγειν τοὺς ἐκ κατασκευῆς καὶ φύσεως σωζομένους. τινὲς δὲ καὶ τὸ ἐφʼ τμῖν ἐκ τῶν τοιούτων ἀναιροῦσι ῥητῶν, [*](Ps lviii (lvii) 3) συγχρώμενοι καὶ τῷ Ἀπηλλοτριόθησαν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπό μήτρας· ἐν φαλμοῖς εἰρημένῳ. πρός μὲν οὖν τοῦτο εὐχερῶς ἔστιν ἀπαντήσαι, ἐρωτῶντας περὶ τῆς ἐξῆς λέξεως· [*](Ps lviii (Ivii) 3 f.) γέραπται γάρ· Ἀπηλλοτριώθησαν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας, ἐπλανήθησαν ἀπὸ γαστρός, ἐλάλησαν φευδῆ· θυμὸς αὐτοῖς κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως. καὶ πευσόμεθά γε τῶν ώς σαφεῖ τῇ λέξει ἐπιβαινόντων, εἰ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἄμα τῷ ἐξελθεῖν ἀπὸ γαστρὸς τῆς μητρός αὐτῶν ἐπλανήθησαν καὶ τῆς σωζούσης ὀδοῦ ἐσφάλησαν, αὐτοὶ εἰς τοῦτο ἐνεργήσαντες. πῶς δὲ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἀπό γαστρὸς ἐπλανήθησάν τε καὶ ἐλάλησαν φευδῆ; οὐ γὰρ δῆ δείξουσιν ὅτι ἄμα τῷ γεννηθῆναι ἔναρθρον φωνὴ προήκαντο, φευδῆ [*](2 om. δὲ B 7 Ru. IV. 462 23 ἀσαφεῖ C 24 τῶ] τὸ AB)

[*](ABC (cat)) τινὰ προφερόμενοι. ἀλλʼ εἰ προσέχομεν τοῖς προτεταγμένοις τοῦ προορισμοῦ ἐν τῇ ἐξεταζομένῃ ἐπιστολῇ λεγομένοις, δυνησόμεθα, τὰ περισπῶντα τοὺς ἁπλουστέρους πρὸς παραδοχὴν τοῦ ἀδικίαν κατηγοροῦντος κατὰ τοῦ θείου δόγματος καθελόντες, ἀπολογήσασθαι περὶ τοῦ ἐκ κοιλίας μητρὸς ἀφορίζοντος καὶ εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ ἀφορίζοντος τὸν δοῦλον Ἰησοῦ Χριστοῦ κλητὸν ἀπόστολον Παῦλον. οὕτω δὲ ἔχει τὰ ῥητά· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν [*](Ro viii 28 ff.) θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν, τοῖς κατά πρόθεσιν κλητοῖς οὐσιν· ὅτι οὕς προέγνω, καὶ προώρισεν συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς· οὕς δὲ προώρισεν, τούτους καὶ ἐκάλεσεν· καὶ οὕς ἐκάλεσεν, τούτους καὶ ἐδικαίωσεν· οὗς δὲ ἐδικαίωσεν, τούτους καὶ ἐδόξασεν.

2. Πρόσχωμεν ὄην τῇ τάξει τῶν λεγομένων. δικαιοῖ ὁ θεὸς καλέσας πρότερον, οὐκ ἄυ δικαιώσας οὗς μή ἐκάλεσεν· καλεῖ δὲ πρὸ τῆς κλήσεως προορίσας, οὐκ ἄν καλέσας οὗς μὴ προώρισεν· καὶ ἔστιν αὐτῷ ἀρχή τῆς κλήσεως καὶ τῆς δικαιώσεως οὐχ ὀ προορισμός· οὗτος γὰρ εἰ ἦν ἀρχὴ τῶν ἑξῆς, κἄν πιθανώτατα ἐκράτουν οἱ παρεισάγοντες τὸν περὶ φύσεως ἄτοπον λόγον· ἀνωτέρω δέ ἐστι τοῦ προορισμοῦ ἠ πρόγνωσις· Οὕς γὰρ προέγνω, φησὶ, καὶ προώρισεν συμμόρφους [*](Ro viii 29) τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. προενατενίσας οὖν ὁ θεὸς τῷ εἱρμῷ τῶν ἐσομένων, καὶ κατανοήσας ῥοπήν τοῦ ἐφʼ ἡμῖν τῶνδέ τινων ἐπὶ εὐσέβειαν καὶ ὁρμὴν ἐπὶ ταύτην μετά τὴν ῥοπήν, καὶ ὡς ὅλοι ἑαυτοὺς ἐπιδώσουσι τῷ κατʼ ἀρετὴν ζῆν, προέγνω αὐτοὺς, γινώσκων μὲν τὰ ἐνιστάμενα προγινώσκων δὲ τὰ μέλλοντα· καὶ οὕς οὐτω προέγνω, προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υοῦ [*](8 ῥήματα B om. δὲ (sec.) A 9 είς] + τὸ C οὗσι κλητοῖς C 13 οὑς ὅε] καὶ οὑς B 15 δικαιοῖ] +γὰρ AB; hic inc. catena post aliq. praefat. 16 μὴ] cat; οὐκ ABC 19 ἦν] + ἡ ΑBC 20 κάν πιθ. ἐκράτουν] πιθ. ἄν ἔλεγον cat 21 ἀτόπως ΑBC 26 ὄλους cat)

[*](cf. Col i 15) αὐτοῦ. ἔστιν οὖν τις ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, εἰκὼν τυγχάνων τοῦ [*](ΑBC cat) θεοῦ τοῦ ἀοράτου, καὶ τούτου εἰκών ή λεγομένη εἰκών τοῦ [*](463) υἱοῦ τοῦ θεοῦ· ἥντινα νομίζομεν εἶναι ἥν ἀνέλαβεν φυχήν ὁ υἱός τοῦ θεοῦ ἀνθρωπίνην, γενομένην διὸ τὴν ἀρετὴν τῆς εἰκόνος τοῦ θεοῦ εἰκόνα. ταύτης δὲ, ἥν οἰμεθα εἰκόνος εἰκόνα εἶναι τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, συμμόρφους προώρισεν γενέσθαι ὁ θεός, σὕς διὰ τήν περὶ αὐτῶν πρόγνωσιν προώρισεν. οὐ νομιστέον τοίνυν εἶναι τῶν ἐσομένων αἰτίαν τὴν πρόγνωσιν τοῦ θεοῦ· ἀλλʼ ἐπεὶ ἔμελλεν γίνεσθαι κατʼ ἰδίας [*](cf. Sus 42) ὁρμὰς τοῦ ποιοῦντος, διὰ τοῦτο προέγνω, εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν· καὶ ὡς εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν τούσδε μέν τινας προέγνι καὶ προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, ἄλίοῦ δὲ εἶδεν ἀπηλλοτριωμένους. ἐὰν δέ τις ἀνθυποφέρῃ πρός ταῦτα, εἰ δυνατόν ἐστι μὴ γενέσθαι ἅ τοιάδε ἔσεσθαι προεγίνωσκεν ὁ θεός· φήσομεν ὅτι δυνατόν μὲν μὴ γενέσθαι· οὐχὶ δὲ, εἰ δυνατὸν μὴ γενέσθαι, ἀνάγκη μὴ γενέσθαι ἢ γενέσθαι· καὶ γίνεται οὐ πάντως ἐξ ἀνάγκης, ἀλλὰ δυνατοῦ ὄντος καὶ τοῦ αὐτὰ μὴ γενέσθαι. τῆς δὲ λογικῆς ἔχεται ἐντρεχείας τε καὶ θεωρίας ὁ περὶ τῶν δυνατῶν τόπος, ἴνα ὁ σμήξας ἑαυτοῦ τὸ ὄμμα τῆς φυχῆς δυνηθῇ τῇ λεπτότητι τῶν ἀποδείξεων παρακολουθήσας κατανοήσαι, πῶς καὶ μέχρι τῶν τυχόντων οὐκ ἐμποδίζεται τὸ εἶναί τι εἰς πολλά δυνατόν, ἑνὸς ἐκ τῶν πολλῶν ὄντος τοῦ ἐσομένου, καὶ οὐ κατὰ ἀνάγκην ἐσομένου· προεγνωσμένου τε οὑτωσὶ, ὅτι ἔσται μὲν οὐκ ἐξ ἀνάγκης δὲ ἔσται, ἀλλʼ ἐνδεχομένου τυγχάνοντος τοῦ μὴ γενέσθαι ἔσται τὸ οὐ στοχαστικῶς εἰρημένον ἀλλʼ ἀληθῶς προεγνωσμένον.

3. Mr νομιζέτω δέ τις τμᾶς τὸ Κατά προθεσιν [*](1 om. τις Cat om. τυγχάνων cat 2 καὶ τούτου] τούτου δὲ cat 3 νομίζω cat 6 τοῦ υἱοῦ] delead. vid. 11, 12 om. καί ὡς αὐτῶν ABC 15 προεγίνωσκεν] +ἐσόμενα ΑBC 16 δυνατὸν] conieci; ἀδύνατον ΑBC cat 17 δυνατὸν] ἀδύνατον BC cat 18 δυνατόν ἐστι καὶ τὸ cat 19 om. τε cat 20 om. τῶν cat 22 om. καὶ A BC 27 om. τὸ cat)

[*](ABC cat) σεσιωπηκέναι ὡς θλίβον ἡμῶν τὸν λόγον· ἐπεί φησιν ὁ Παῦλος· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν θεὸν πάντα [*](Rο viii 28 f.) συνεργεῖ εἰς ἀγαθὸν, τοῖς κατὰ πρόθεσιν κλητοῖς οὗσιν. ἀλλὸ προσεχέτω ὅτι τοῦ κατὰ πρόθεσιν εἶναι κλητοὺς τὴν αἰτίαν καὶ ὁ ἀπόστολος ἀποδέδωκεν εὐθέως, εἰπών· Ὅτι οὗς προέγνω, καὶ προώρισεν συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υοῦ αὐτοῦ. καὶ τίνα γε μᾶλλον ἐχρῆν ἐγκαταχωρισθῆναι εἰς τὴν δικαιοῦσαν κλῆσιν τῇ προθέσει τοῦ θεοῦ ἢ τοὺς ἀγαπῶντας αὑτόν; πάνυ δὲ τὴν ἐκ τοῦ ἐφʼ ἤμῖν αἰτίαν παρίστησι τῆς προθέσεως καὶ τῆς προγνώσεως τό· Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸυ θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν. σχεδόν γὰρ εἶπεν ὅτι πάντα συνεργοῦντα εἰς ἀγαθόν διὰ τοῦτο συνεργεῖ, ἐπεὶ ἄξιοί εἰσι συνεργίας οἱ ἀγαπῶντες τὸν θεόν. ἄμα δὲ καὶ ἐρωτήσωμεν τοὺς τὰ ἐναντία λέγοντας, καὶ ἀποκρινάσθωσαν τμὶν πρός ταῦτα. ἔστω καθʼ ὑπόθεσιν εἶναί τινα ἐφʼ τμῖν· καὶ τοῦτο ἐροῦμεν αὐτοῖς ἀναιροῦσι τὸ ἐφʼ ἡμῖν, ἕως ἐκ τῆς διδομένης ὑποθέσεως ἐλεγχθῇ αὐτῶν ὁ λόγος οὐχ ὑγιής ὡν. ὄντος δή τοῦ ἐφʼ ἡμῖν, ἂρα ὁ θεὸς ἐπιβαλών τῷ εἱρμῷ τῶν ἐσομένων προγνώσεται τὰ πραχθησόμενα ἐκ τοῦ ἐφʼ ἡμῖν ἑκάστῳ τῶν ἐχντων τὸ ἐφʼ ἡμῖν, ἢ οὐ προγνώσεται; τὸ μὲν οὖν λέγειν Οὐ προγνώσεται, ἀγνοοῦντός ἐστι τὸν ἐπὶ πᾶσι νοῦν καὶ τὴν μεγαλωσύνην τοῦ θεοῦ. εἰ δὲ δόσουσιν ὅτι προγνώσεται, πάλιν ἐρωτήσωμεν αὐτοὺς, ἄα τὸ ἐγνωκέναι αὐτόν σιτίον ἐστι τοῦ ἔσεσθαι τὰ ἐσόμενα, διδομένου τοῦ εἶναι τὸ ἐφʼ τμῖν; ἡ ἐπεὶ ἔσται προέγνω, καὶ οὐδαμῶς ἐστὶν αἰτία αὐτοῦ ἡ πρόγνωσις τῶν ἐσομένων ἐκ τοῦ ἐφʼ ἡμῖν ἑκάστῳ; δυνατὸν οὗν ἢν τῶνδέ τινων ἀπαντησάντων μὴ τόδε ἀλλὰ τόδε ἐνεργῆσαι τὸν δημιουργηθέντα αὐτεξούσιον.

4. Τούτων οὖν καὶ τοιούτων ἄν λεχθησομένων, σὠζεται [*](4 προσέχετε ΑBC 7 μᾶλλον] ἄλλον ABC 11, 12 εἰς] - τὸ (bis) C 12 πάντα] + τὰ Α 13 συνεργήσεως AB 15 ἀπο- κρινέσθωσαν cat 22 om. τὴν ABC 23, 24 ἐρωτὴσομεν BC 25 τοῦ εἷναι τὸ] cat; τι εἷναι τοῦ AC; εἷναί τι τοῦ B 29 αὐτεξού- σιον] + εἷναι BC; hactenus Catena)

[*](Mt xxv 21, 23) καὶ τό· Εὐγε, ἀγαθὲ δοῦλε καὶ πιστὲ· ἐπὶ ὀλίγα ἠς πιστὸς, [*](ABC) ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω· εἶσελθε εἰς τὴν χαράν τοῦ κυρίου σου· καὶ πᾶς ἔπαινος. σώζεται δὲ καὶ τό εὺλογον [*](Ibid 26 f.) τοῦ· Πονηρὲ δοῦλε καὶ ὀκνηρὲ, ἔδει σε βαλεῖν τὸ ἀργύριόν μου εἰς τράπεζαν. οὐτω δὲ σωθήσεται μόνως τὰ δικαίως [*](Ιbid 34 f.) λεγόμενα πρὸς μὲν τοὺς ἐκ δεξιῶν· Δεῦτε πρός με οἱ εύλογημένοι τοῦ πατρός μου. κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖνβασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου· ὅτι ἐπείνασα, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν· καὶ τά ἔξῆς· πρὸς δὲ τούς ἐξ εὐωνύμων· [*](Ibid 41 f.) Πορεύεσθε ἀπʼ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ· ὅτι ἐπείνων, καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν· καὶ τά [*](Ro i 1)ἔξῆς. ἀλλά καὶ εἴπερ τό· Ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον [*](Ga i 17) θεοῦ· καὶ τό· Ὀ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου· [*](1 Co ix 27) ἀνάγκην τινὰ περιεῖχε, πῶς ἄν εὐλόγως ἔφασκε τό· 'Yποπιάζω μου τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγῶ, μήπως ἁλλοις κηρύξας [*](Ibid 16) αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι· καὶ τό· Οὐαὶ γάρ μοί ἐστιν ἐάν μὴ εὐαγγελίζωμαι; σαφῶς γὰρ ἐκ τούτων παρίστησιν ὅτι εἰ μὴ ὑπεπίαζεν αὐτοῦ τὸ σῶμα καὶ ἐδουλαγώγει οἷόν τε ἢν αὐτὸν ἄλλοις κηρύξαντα ἀδόκιμον γενέσθαι, καὶ ὅτι δυνατὸν ἢν οὐαὶ αὐτῷ γενέσθαι εἰ μὴ εὐηγγελίζετο. μήποτε οὖν σὺν τούτοις ἀφώρισεν αὐτὸν ὁ θεὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς, καὶ ἀφώρισεν αὐτόν εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ, σὺν τῷ ἑωρακέναι τήν αἰτίαν τοῦ δικαίου ἀφορισμοῦ, ὅτι ὑποπιάσει τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγήσει εὐλαβούμενος μήπως ἁλλοις κηρύξας αὐτός ἀδόκιμος γένηται, καὶ ὅτι, εἰδώς οὐαὶ αὐτῷ ἔσεσθαι ἐάν μή εὐαγγελίσηται, φόβῳ τῷ πρὸς τὸν θεὸν πρὸς τό μὴ γενέσθαι ἐν τῷ οὐαὶ οὑς ἐσιώπα ἀλλʼ εὐηγγελίζετο. καὶ ταῦτα δὲ ἐώρα ὁ ἀφορίζων αὐτόν ἐκ κοιίας μητρὸς αὐτοῦ [*](2 Co xi 23 ff.) καὶ ὀ ἀφορίζων αὐτὸν εἰς τὸ ἑαυτοῦ εὐαγγέλιον, ὅτι ἐν κόποις ἔσται περισσοτέρως, ἐν φυλακαῖς περισσευόντως, [*](1 ει BC (sed cf. p. 232 l. 11) δοῦλε ἀγαθὲ C 6 om. πρός με B (sed cl. p. 156 l. 11) 11 αἰώνιον] ἐξότερον B 15 περιέχει B 15, 16 ὑπωπιάζω C 19 ἑαυτοῦ B 24 ὑπωπιάσει C 31 περισσο- τέροις A B περισσευόντως] περισσοτέρως C) [*](ΑBC (cat2)) ἐν πληγαῖς ὑπερβαλλόντως, ἐν θανάτοις πολλάκις· ὑπὸ Tουδαίων πεντάκις τεσσαράκοντα παρὰ μίαν λήφεται, τρὶς ῥαβδισθήσεται, ἅπαξ λιθασθήσεται· καὶ τάδε τινά πείσεται καυχώμενος ἐν ταῖς θλίφεσι καὶ εἰδώς ὅτι ἠ θλίφις ὑπομονὴν [*](cf. Rο v3 f.) κατεργάζεται καὶ ὑπομένων. διὰ ταῦτα δὲ ἄξιον ἢν αὐτὸν ἀφορισθῆναι εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ προγινωσκόμενον ἔσεσθαι, καὶ ἀφορισθῆναι αὐτόν ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ. καὶ ἀφωρίζετο εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ οὐ διὸ τὴν φύσιν ἔχουσάν τι ἐξαίρετον καὶ ὅσον ἐπὶ τῇ κατασκευῇ ὑπὲρ τὰς τῶν μὴ τοιούτων φύσεις, ἀλλὰ διὼ τὸς προεγνωσμνας μὲν πρότερον πράξεις ὑστερον δὲ γενομένας ἑκάστην ἐκ τῆς παρασκευῆς καὶ τῆς προαιρέσεως τῆς ἀποστολικῆς. νῦν δὲ ἀποδιδόναι εἰς τὸ ἀπὸ τοῦ φαλμοῦ ῥητόν οὐκ ἦν εὔκαιρον, παρεκβατικόν γὰρ ἢν· διὸ εἰς τὴν οἰκείαν τάξιν θεοῦ διδόντος ἀποδοθήσεται, ὅταν τὸν φαλμόν διηγώμεθα. ἀρκέσει δὲ καὶ ταῦτα πεπλεονασμένα εἰς τὸ Ἀφωρισμένος.