Τὰ ἀναγνωσθέντα πλείονά ἐστιν, καὶ ἐπεὶ χρὴ ἐπιτεμνόμενον εἰπεῖν, δ' εἰσὶν περικοπαί. ἀνεγνώσθη τὰ ἑξῆς τῶν περὶ Νάβαλ Καρμήλιον. εἶτα μετὰ τοῦτο ἡ ἱστορία ἡ περὶ τοῦ κεκρύφθαι τὸν Δαβὶδ παρὰ τοῖς Ζιφαίοις καὶ διαβεβλῆσθαι αὐτὸν ὑπ’ αὐτῶν, ἐληλυθέναι δὲ τὸν Σαοὺλ βουλόμενον λαβεῖν τὸν Δαβὶδ καὶ ἐληλυθότα ἐπιτηρῆσαι καιρόν, ἐπεληλυθέναι τε τῷ Σαοὺλ τὸν Δαβὶδ καὶ εἰληφέναι, κοιμωμένου αὐτοῦ καὶ τῶν φρουρούντων αὐτόν, »τὸ δόρυ καὶ τὸν φακὸν τοῦ ὕδατος« καὶ μετὰ τοῦτο ἔλεγχον προσενηνοχέναι τοῖς πεπιστευμένοις μὲν φυλάττειν αὐτόν, ἀποκοιμηθεῖσιν δέ. εἶτα τὰ] ἑξῆς ἡ ἱστορία ἦν ἡ τρίτη, ὅτι κατέφυγε »πρὸς Ἀγχοὺς υἱὸν Ἀμμὰχ βασιλέα Γὲθ« ὁ Δαβίδ, καὶ ὅσην εὗρε χάριν παρ’ αὐτῷ μετὰ τά πολλὰ ἀνδραγαθήματα ὁ Δαβίδ, πρὸς ὃν »ἀρχισωματοφύλακα θήσομαί σε« φησίν. ἑξῆς τούτοις ἦν ἡ ἱστορία ἡ διαβόητος ἡ περὶ τῆς ἐγγαστριμύθου καὶ περὶ τοῦ Σαμουήλ, ὅτι ἔδοξεν ἀνενηνοχέναι ἡ ἐγγαστρίμυθος τὸν Σαμουὴλ καὶ ὁ Σαμουὴλ προφητεύει τῷ Σαούλ. τεσσάρων οὐσῶν περικοπῶν, ὧν ἑκάστη πράγματα οὐκ ὀλίγα ἔχει, ἀλλὰ καὶ τοὺς δυναμένους ἐξετάζειν δυνάμενα ἀσχολῆσαι ὥρας οὐ μιᾶς συνάξεως ἀλλὰ καὶ πλειόνων, ὁτίποτε βούλεται ὁ ἐπίσκοπος προτεινάτω τῶν τεσσάρων, ἴνα περὶ τοῦτο ἀσχοληθῶμεν. τὰ περὶ τῆς ἐγγαστριμύθου, φησίν, ἐξεταζέσθω.
Ἔνιαι μὲν ἱστορίαι οὐχ ἅπτονται ἡμῶν, ἔνιαι δὲ ἀναγκαῖαι πρὸς τὴν ἐλπίδα ἡμῶν· οὕτω δ’ εἶπον ἱστορίαι, ἐπεὶ οὐδέπω φθά- [*](5 Vgl. | Sam. 25, —44. — 6ff. Vgl. Ι Sam. 26, —25. — 10 Vgl. Ι Sam. 26, 12. — 13 Vgl. Ι Sam. 27, 2. — 15 Ι Sam. 28, 2. — 17ff. Vgl. I Sam. 28, 25. — 24 Vgl. in IKor. 3, 15 (Cat. Cram. V, 58, 4. 5): τοῦτο τὸ λεχθησόμενον ἑνὸς ἑκάστου ἡμῶν ἅπτεται.) [*](5 δ΄ εἰσὶν περικοπαί Blass Ζ. 19. 22) δίσιν περικοπαι Μ | 10 αὐτόν ΑΙ αὐτῶν Μ | 11 τοῦτο Blass τούτου Μ | 13/14 Ἀγχοὺς υἱὸν Ἀμμὰχ nach LXX αρχ’ [sic] Μ | 18 προφητεύειν Hu | 20 τοὺς δυναμένους Blass τοῖς δυναμένοις Μ 22 προτεινάτω ΑΙ προτινάτω Μ.)
284
νομεν ἐπὶ τὰ τῆς ἀναγωγῆς, παντὶ τῷ | | εἰδότι ἀνάγειν ἢ ἀκούειν ἀναγομένων χρήσιμα. τῶν οὖν τῆς ἱστορίας τινὰ μὲν χρήσιμα πᾶσιν, τινὰ δὲ οὐ πᾶσιν. οἷον, ὡς ἐπὶ παραδείγματος, ἡ ἱστορία ἡ περὶ τοῦ Λὼτ καὶ τῶν θυγατέρων αὐτοῦ εἰ μέν τι κατὰ τὴν ἀναγωγὴν ἔχει χρήσιμον, θεὸς οἶδεν καὶ ᾧ ἂν χαρίσηται τοὺς λόγους ἐκείνους ἐξετάζειν· εἰ δὲ κατὰ τὴν ἱστορίαν, ζητήσαις ἄν· τί γὰρ ὄφελός μοι ἐκ τῆς ἱστορίας τῆς περὶ τοῦ Λὼτ καὶ τῶν θυγατέρων αὐτοῦ; ὁμοίως τί ὄφελός μοι ἁπλῶς λεχθεῖσα ἡ ἱστορία τοῦ Ἰούδα καὶ τῆς Θάμαρ καὶ τῶν κατ’ αὐτήν; ἐπεὶ μέντοιγε ἡ ἱστορία ἡ τὸν Σαοὺλ καὶ τὴν ἐγγαστρίμυθον πάντων ἅπτεται, ἀναγκαία ἀλήθεια κατὰ τὸν λόγον. τίς γὰρ ἀπαλλαγεὶς τούτου τοῦ βίου θέλει εἶναι ὑπὸ ἐξουσίαν δαιμονίου, ἵνα ἀγγαστρίμυθος ἀναγάγῃ οὐ τὸν τυχόντα τῶν πεπιστευκότων, ἀλλὰ Σαμουὴλ τὸν προφήτην; περὶ οὗ φησιν ὁ θεὸς διὰ τοῦ Ἱερεμίου· οὐδ’ ἂν Μωσῆς καὶ Σαμουὴλ πρὸ προσώπου μου, οὐδὲ τούτων εἰσακούσομαι<, περὶ οὑ φησιν ὕμνοις ὁ προφήτης· »Μωσῆς καὶ Ἀαρὼν ἐν τοῖς ἱερεῦσιν αὐτοῦ, καὶ Σαμουὴλ ἐν τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα αὐτοῦ· ἐπεκαλοῦντο τὸν κύριον. καὶ αὐτὸς εἰσήκουεν αὐτῶν, ἐν στύλῳ νεφέλης ἐλάλει πρὸς αὐτούς«, καὶ ἀλλαχοῦ· >ἐὰν στῇ Μωσῆς καὶ Σαμουὴλ καὶ καὶ τὰ ἑξῆς. ἆρ’ οὖν, εἰ ὁ τηλικοῦτος ὑπὸ τὴν γῆν ἦν ἀνήγαγεν αὐτὸν ἡ ἐγγαστρίμυθος, ἐξουσίαν ἔχει δαιμόνιον ψυχῆς προφητικῆς; τί εἴπωμεν; γέγραπται ταῦτα· ἀληθῆ έστιν ἢ οὐκ ἔστιν ἀληθῆ; τὸ μὲν μὴ εἶναι ἀληθῆ λέγειν εἰς ἀπιστίαν προτρέπει χωρήσει ἐπὶ κεφαλὰς τῶν λεγόντων)., τὸ δὲ εἶναι ἀληθῆ ζήτησιν καὶ ἐπαπόρησιν ἡμῖν παρέχει.
Καὶ μὴν γοῦν ἴσμεν τινὰς τῶν ἡμετέρων ἀδελφῶν ἀντιβλέψαντας τῇ γραφῇ καὶ λέγοντας· οὐ πιστεύω τῇ ἐγγαστριμύθῳ.
[*](7 Vgl. Gen. 19, 30–38. — 9 Vgl. Gen. 38, 1–30. — 10 S. 51, 19. — 11 ff. Vgl. Pseudohippolyt (Hippel. I, 2, 123 Ζ. 1–4): Ζητεῖται ἀνῆλθε Σαμοrὴλ διὰ τῆς ἐγγαστριμύθου ἢ οὔ. καὶ εἰ μὲν δῶμεν ὅτι ἀνῆλθεν, τὰ ψευδῆ συνιστῶμεν· πῶς γὰρ ἠδύνατο δαίμων ψυχήν, οὐ λέγω δικαίου μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῦ τυχόντος, τὴν ἀπελθοῦσαν, ἣν οὐκ ᾔδει ποῖ διάγει, καλέσαι; Vgl. Theodoret MPG 80, 589ff. — 14 Vgl. Jerem. 15, 1. — 16 Psal. 98, 6. 7. — 19 Vgl. Ezech. 14, 14??)[*](6 ζητήσαις ἂν Al ζητήσεσαν Μ | 7 ὄφελός Cr ώφελός Μ | 10 ἀναγκαία] ἀναγκαίως ? | 14. 16 μωϋσῆς Μ | 19 προσεύξωνται ΑΙ προσεύξονται Μ | 20 — 22 ἆρ’— εἴπωμεν] Eustath. S. 51, 24–26 | 20 εἰ] < Eustath. | ἦν 22 εἴπωμεν Ga εἴπομεν Μ | 22 — 25 γέγραπται — παρέχει] Eustath. S. 52, 1 — 5 (vgl. 15 — 19) | 22 γέγραπται] ἐγγέγραπται Eustath. S. 52, 1 | ταῦτα] + ἢ οὐ γέγραπται; Eustath. S. 52, 15 | ἀληθῆ] + ταῦτα Eustath. S. 52, 17 | 26 — S. 285, 1 καὶ — ψεύδεται] Eustath. S. 52, —10 | 26 γοῦν] < Eustath.)285
λέγει ἡ ἐγγαστρίμυθος ἑωρακέναι τὸν Σαμουήλ, ψεύδεται. Σαμουὴλ οὐχ ἀνήχθη, Σαμουὴλ οὐ λαλεῖ. ἀλλ’ ὥσπερ εἰσί τινες ψευδοπροφῆται λέγοντες· »τάδε λέγει κύριος« καὶ »κύριος οὐκ ἐλάλησεν«, οὕτως καὶ τὸ δαιμόνιον τοῦτο ψεύδεται, ἐπαγγελλόμενον ἀνάγειν τὸν ὑπὸ τοῦ Σαοὺλ προστασσόμενον. »τίνα γὰρ ἀναγάγω;« φησίν· »Σαμουὴλ ἀνάγαγέ μοι«. καὶ ταῦτα λέγεται ὑπὸ τῶν φασκόντων τὴν ταύτην μὴ εἶναι ἀληθῆ· Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; Σαμουὴλ ὑπὸ ἐγγαστριμύθου ἀνάγεται ὁ ἐξαίρετος τῶν προφητῶν, ὁ ἀπὸ τῆς γενέσεως ἀναδείμενος τῷ θεῷ, ὁ πρὸ γενέσεως ἐν τῷ ἱερῷ λεγόμενος ἔσεσθαι, ὁ ἅμα τῷ ἀπογαλακτισθῆναι ἐνδυσάμενος ἐφοὺδ καὶ διπλοΐδα καὶ ἱερεὺς γενόμενος τοῦ κυρίου, ᾡ παιδίῳ ἔτι ὄντι ἔχρημάτισεν ὁ κύριος λαλῶν; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; Σαμουὴλ ἐν τοῖς καταχθονίοις ὁ διαδεξάμενος Ἡλὶ διὰ τὰ τῶν τέκνων ἁμαρτήματα καὶ παρανομήματα καταδικασθέντα ὑπὸ τῆς προνοίας; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου, οὗ ὁ θεὸς ἐπήκουσεν ἐν καιρῷ θερισμοῦ πυρῶν, καὶ ὑετὸν ἔδωκεν ἐλθεῖν ἀπ’ οὐρανοῦ; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου ὁ τοιαῦτα παρρησιασάμενος, εἰ ἐπιθύμημά | | τινος ἔλαβεν; οὐκ ἔλαβεν τὸν μόσχον, οὐκ ἔλαβεν τὸν βοῦν, ἔκρινεν καὶ κατεδίκασεν τὸν λαὸν μένων πένης· οὐδέποτε ἐπεθύμησεν λαβεῖν τι ἀπὸ τηλικούτου λαοῦ καὶ τοσούτου. Σαμουὴλ ἴνα τί ἐν ᾅδου; ὁρᾶτε τί ἀκολουθεῖ τῷ Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; διὰ τί οὐχὶ καὶ Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ ἐν ᾅδου; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; διὰ τί οὐχὶ καὶ Μωσῆς ὁ συνεζευγμένος τῷ Σαμουὴλ κατὰ τὸ εἰρημένον· οὐδὲ ἐὰν στῇ Μωσῆς καὶ Σαμουήλ, οὐδὲ ἐκείνων ; Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; ἵνα τί μὴ καὶ Ἱερεμίας έν ᾅδου, πρὸς ὃν εἰρηται· »πρὸ τοῦ με πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ ἐπίσταμαί σε, καὶ πρὸ τοῦ σε ἐξελθεῖν ἐκ μήτρας ἡγίακά σε«; ἐν ᾅδου καὶ Ἡσαΐας, ἐν ᾅδου καὶ Ἱερεμίας, ἐν ᾅδου πάντες οἱ προφῆται, ἐν ᾅδου.
Ταῦτα μὲν ἐρεῖ ὀ μὴ βουλόμενος ἀγῶνα παραδέξασθαι, ὅτι Σαμουήλ ἐστιν ὄντως ὁ ἀναχθείς· ἐπεὶ δὲ δεῖ εὐγνώμονα εἶναι ἐν τῷ ἀκούειν τῶν γραφῶν, πιθανῶς καταβομβήσαντος ἡμῶν τοῦ λόγου καὶ ἀληθῶς δυναμένου ταράξαι καὶ κινῆσαι ἡμᾶς, ἴδωμεν πότερόν ποτε νενόηται ἡ γραφὴ τῷ τοῦτο μὴ παραδεξαμένῳ, ἢ ἀπὸ ἐνδόξων μὲν ἐπιχειρεῖ, ἐναντία δὲ λέγει τοῖς γεγραμμένοις. τίνα γάρ ἐστιν [*](3 Vgl. Jerem. 2, 2 23, 17 u. ö. — 8/9 Vgl. I Sam. 1, 11. — 10 f. Vgl. I Sam. 1, 23 2, 18. — 11f. Vgl. I Sam. 3, 4. 7 usw. — 13ff. Vgl. I Sam. 3, —21. — 15f. Vgl. I Sam. 12, 17. — 16 16ff. Vgl. I Sam. 12, 3. — 23 Vgl. Jerem. 15, 1. — 25 Jerem. 1, 5.) [*](1 ἑωρακέναι Eustatli. εορακέναι Μ | 10 τῷ Cr τὸ Μ | 13 ηλὶ Μ | 20 ὁρᾶτε τι] vgl. S. 287, 12 ὁρᾶται; τίς ΑΙ | 24. 27 ἵηρεμίας Μ | 27 ἐν ᾅδου3] < Cr + οἱ πατριάρχαι? vgl. S. 294, 1 | 29 ἐπεὶ δὲ] ἐπειδὴ Μ | 30 καταβομβήσαντος ἡμῶν nach Ja vgl. S. 286, 12 καταπομπήσαντος ἡμᾶς Μ.)
286
τὰ γεγραμμένα; »καὶ εἶπεν ἡ γυνή· τίνα ἀναγάγω σοι;‘ τίνος πρόσωπόν ἐστιν τὸ λέγον· »εἶπεν ἡ γυνή«; ἀρα τὸ πρόσωπον τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἐξ οὗ πεπίστευται ἀναγεγράφθαι ἡ γραφή, ἢ ἄλλου τινός; τὸ γάρ διηγηματικὸν πρόσωπον πανταχοῦ ὡς ἴσασιν καὶ οἱ περὶ παντοδαποὺς γενόμενοι λόγους) ἐστὶ πρόσωπον τοῦ συγγραφέως· συγγραφεὺς δ’ ἐπὶ τούτων τῶν λόγων πεπίστευται εἶναι οὐκ ἄνθρωπος, ἀλλὰ συγγραφεὺς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ κινῆσαν τοὺς ἀνθρώπους. οὐκοῦν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον λέγει· »καὶ εἶπεν ἡ γυνή· τίνα ἀναγάγω σοι; καὶ εἶπεν· Σαμουὴλ μοι«. τίς λέγει· »καὶ εἶδεν ἡ γυνὴ τὸν Σαμουήλ, καὶ ἐβόησεν ἡ γυνὴ φωνῇ μεγάλῃ λέγουσα«; ἐροῦμεν πρὸς ἐκεῖνον τὸν τοσαῦτα ἡμῶν καταβομβήσαντα καὶ μυρία εἰρηκότα ὡς ἄρα Σαμουὴλ οὐκ ἠν ἐν ᾅδου· »εἶδεν ἡ γυνὴ τὸν Σαμουήλ«, ἡ διηγηματικὴ φωνὴ τοῦτο ἔφησεν, »καὶ ἐβόησεν ἡ γυνὴ φωνῇ μεγάλῃ καὶ εἶπεν πρὸς Σαούλ· ἵνα τί παρελογίσω με; καὶ σὺ εἶ Σαούλ. καὶ εἶπεν αὐτῇ ὁ βασιλεύς· τί γάρ ἐστιν; μὴ φοβοῦ· τί ἑώρακας; καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ πρὸς τὸν Σαούλ· θεοὺς εἶδον ἀναβαίνοντας ἐκ τῆς γῆς. καὶ εἶπεν αὐτῇ· τί τὸ εἶδος αὐτοῖς; καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἀνὴρ πρεσβύτερος ἀναβαίνων, καὶ αὐτὸς περιβεβλημένος διπλοΐδα ἐφούδ«. λέγει αὐτὴν ἑωρακέναι καὶ τὸ ἱμάτιον τὸ ἱερατικόν. οἶδα δὲ ὅτι ὁ ἐκ τοῦ ἐκ τοῦ] λόγου λέγει· »οὐ θαῦμα· αὐτὸς γὰρ ὁ σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. οὐ μέγα οὖν, εἰ καὶ οἱ διάκονοι αὐτοῦ μετασχηματίζονται ὡς διάκονοι δικαιοσύνης«. ἀλλὰ τί ἐστιν ὅπερ »εἶδεν ἡ γυνή«; »τὸν Σαμουήλ«. καὶ διὰ τί οὐκ εἴρηται· εἶδεν ἡ γυνὴ δαιμόνιον, ὃ προσεποιεῖτο εἶναι Σαμουήλ; ἀλλὰ γέγραπται ὅτι »ἔγνω Σαοὺλ ὅτι Σαμουήλ ἐστιν«. εἰ μὴ ἦν Σαμουήλ, ἔδει γεγράφθαι· ἐνόμιζεν Σαοὺλ εἶναι αὐτὸν Σαμουήλ. νῦν δὲ γέγραπται· »ἔγνω Σαούλ«, οὐδεὶς δὲ ἔγνω τὸ μὴ ὄν· »ἔγνω« οὐν »Σαοὺλ ὅτι Σαμουήλ ἐστιν« »καὶ ἔπεσεν | | ἐπὶ πρόσωπον ἐπὶ τὴν γῆν καὶ προσεκύνησεν‘. εἶτα πάλιν τὸ πρόσωπον τῆς γραφῆς· »καὶ εἶπεν Σαμουὴλ πρὸς
[*](2ff. Vgl. Eustath. S. 25, 25f. 27, 24ff. 69, 16f. — 4 Vgl. z.B. Sel. in Gen. 41, 1 (Lo 8, 86): τὸ μὲν διηγηματικὸν τῆς γραφῆς πρόσωπον κτλ. — 7f. Vgl. II Pet. 1, 21. — 21 II Kor. 11, 14. 15. — 26ff. Vgl. Pseudohipp. 1. c. Ζ. 10: »πῶς«, φησίν, »ἐπιγνοὺς Σαοὺλ προσεκύνησεν«; — 30ff. Vgl. Greg. Nyss. de Pyth. MPG 45. 112 C: Εἰ δὲ λέγει ἡ Γραφὴ ὅτι καὶ εἶπεν ὁ Σαμουήλ, μὴ ταρασσέτω τὸν ἐπιστήμονα ὁ τοιοῦτος λόγος· ἀλλὰ προσκεῖσθαι νομιζέτω ὅτι ὁ νομισθεὶς εἶναι Σαμουήλ.) [*](9 τίνα Hu | 16 τί γάρ ἐστιν] < LXX | 16. 20 ἑώρακας usw. ΑΙ εόρακας usw. Μ | 20f. ὁ ἐκ τοῦ ἐναντίου λόγου Blass vgl. S. 287, 12 | 21ff. Vgl. Eustath. S. 28, 20ff. | 23 εἶδεν AI ἴδεν Μ | —26 καὶ — ἐστίν] Eustath. S. 29, —5 30 23–25 | 24 ἴδεν Eustath. 29, 3 30, 24 | 26–29 εἰ—ἐστιν nach Eustath. S. (vgl. 32, 8–10. 16. 17. 24).) 287
Σαούλ· ἵνα τί παρώργισάς με τοῦ ἀναγαγεῖν με;« εἶπεν‘ φησὶν ἡ γραφὴ ᾗ δεῖ πιστεύειν) »εἶπεν Σαμουήλ· ἵνα τί παρώργισάς με τοῦ ἀναγαγεῖν με;« εἶτα πρὸς τοῦτο ἀποκρίνεται Σαούλ· »σφόδρα οἱ ἀλλόφυλοι πολεμοῦσιν ἐν ἐμοί, καὶ ὁ θεὸς ἀπέστη ἀπ’ ἐμοῦ καὶ οὐκ ἀπεκρίθη μοι ἔτι, καίγε ἐν χειρὶ τῶν προφητῶν καὶ ἐν τοῖς ἐνυπνίοις ἐκάλεσα τοῦ δηλῶσαί μοι τί ποιήσω«. πάλιν ἡ γραφὴ οὐκ ἄλλως εἶπεν, ἀλλ’ ὅτι αὐτὸς Σαμουὴλ ἔφη· »καὶ ἵνα τί ἐπηρώτησάς με; καὶ κύριος ἀπέστη ἀπὸ σοῦ((. ἀληθεύει ἢ ψεύδεται ταῦτα λέγων· κύριος ἀπέστη ἀπὸ σοῦ καὶ ἐγενήθη κατὰ σοῦ καὶ ἐποίησεν ἄλλον αὑτῷ, ὃν τρόπον ἐλάλησεν ἐν χειρί μου, καὶ διαρρήξει τὴν βασιλείαν ἐκ χειρός , καὶ δαιμόνιον προφητεύει περὶ βασιλείας Ἰσραηλιτικῆς; τί φησιν ὁ ἐναντίος λόγος; ὁρᾶτε ὅσος ἀγών ἐστιν ἐν τῷ λόγῳ τοῦ θεοῦ, χρείαν ἔχων καὶ ἀκροατῶν δυναμένων ἁγίων ἀκούειν λόγων, μεγάλων καὶ ἀπορρήτων τῶν περὶ τῆς ἐξόδου, ἔτι ἐπαπορουμένων τε τῶν προτέρων οὐδὲ τῶν δευτέρων σαφῶν ὄντων.
ἀλλ’ ὁ λόγος ἔτι ἐξετάζεται.
Λέγω δὲ ὅτι ἀναγκαία καὶ ἡ ἱστορία καὶ ἡ ἐξέτασις ἡ περὶ αὐτῆς, ἵνα ἴδωμεν τί ἡμᾶς ἔχει μετὰ τὴν ἔξοδον. »λελάληκεν ἐν χειρί μου, καὶ διαρρήξει κύριος τὴν βασιλείαν ἐκ χειρός σου καὶ δώσει αὐτὴν τῷ πλησίον σου τῷ Δαβίδ«. δαιμόνιον δὲ οὐ δύναται εἰδέναι τὴν βασιλείαν Δαβὶδ τὴν ὑπὸ τοῦ κυρίου χειροτονηθεῖσαν. »καθότι οὐκ ἤκουσας τὴν φωνὴν τοῦ κυρίου, οὐκ ἐποίησας ὀργὴν θυμοῦ αὐτοῦ ἐν Ἀμαλήκ«. ταῦτα οὐκ ἔστι ῥήματα θεοῦ; οὐκ ἔστιν ἀληθῆ; ἀληθῶς γὰρ οὐκ ἐποίησεν τὸ θέλημα κυρίου Σαούλ, ἀλλὰ »περιεποιήσατο τὸν βασιλέα Ἀμαλὴκ ἐφ’ ᾡ καὶ πρὸ τῆς κοιμήσεως αὐτοῦ καὶ ἐπὶ τῆς ἐξόδου ὠνείδισεν Σαμουὴλ τῷ Σαούλ· »καὶ διὰ τοῦτο τὸ ῥῆμα τοῦτο ἐποίησέν σοι κύριος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ταύτῃ· καὶ δώσει κύριος καίγε τὸν Ἰσραὴλ ἐν χειρὶ ἀλλοφύλων«. περὶ ὅλου λαοῦ θεοῦ δύναται δαιμόνιον προφητεῦσαι ὅτι κύριος μέλλει παραδιδόναι τὸν Ἰσραήλ; »καίγε τὴν παρεμβολὴν Ἰσραὴλ παραδώσει κύριος αὐτὴν ἐν χειρὶ ἀλλοφύλων. τάχυνον δὲ Σαούλ· αὔριον καὶ σὺ καὶ οἱ υἱοί σου μετ’ ἐμοῦ«. καὶ τοῦτο δύναται εἰδέναι δαιμόνιον, περὶ βασιλέα χειροτονηθέντα μετὰ [*](24 Ι Sam. 15, 9. — 25 Vgl. Ι Sam. 15, 26. — 31ff. Vgl. Pseudohipp. 1. c. Z. 14f.: »πῶς οὖν προεῖπεν«, φησίν, »τὰ μέλλοντα συμβαίνειν τῷ Σαοὺλ καὶ τῷ Ἰωνάθαν ἐν ταὐτῷ κακά;« (hier ist die Frage zu Ende!)) [*](2 ᾗ δεῖ] ἤδη Μ ἔδει Ru | 3 σφόδρα] 1. Ε; σφόδρα· ? vgl. LXX u. Eustath. S. 42, 18 | 7 ἐπηρώτησας Blass ἐπερώτησας Μ | 9 αὑτῷ Cr αὐτῷ Μ 11 δαιμόνιον — Ἰσραηλιτικῆς] Eustath. S. 62, 7 | 19/12 δαιμόνιον — χειροτονηθεῖσαν] Eustath. S. 62, —16 | 20 τοῦ] < Eustath. | 22 ἐποίησας nach LXX ἐποίησ Μ | 24 περιεποιήσατο nach LXX περιεπει Μ | 32 περὶ Koetschau τὰ κατὰ ? Blass.)
288
προφητικοῦ, ὅτι αὔριον ἔμελλεν ἐξελεύσεσθαι ὁ Σαοὺλ τὸν βίον καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ μετ’ αὐτοῦ; »αὔριον σὺ καὶ οἱ υἱοί σου μετ’ ἐμοῦ«.
Ταῦτα μὲν οὐν δηλοῖ ὅτι οὐκ ἔστιν ψευδῆ τὰ καὶ ὅτι Σαμουήλ ἐστιν ὁ ἀναβεβηκώς· τί οὖν ποιεῖ ἐγγαστρίμυθος ἐνθάδε; τί ποιεῖ ἐγγαστρίμυθς περὶ τὴν ἀναγωγὴν τῆς ψυχῆς τοῦ δικαίου; ἐκεῖνος ἔφυγεν ὁ τὸν πρῶτον λόγον εἰπών ἵνα γὰρ] μὴ ἀγῶνα ἔχειν δοκῇ κατὰ τοσαῦτα ἄλλα τὰ κατὰ τὸν τόπον ζητούμενα) καὶ λέγει· οὐκ ἔστι Σαμουήλ, | | ψεύδεται τὸ δαιμόνιον, ἐπεὶ οὐ δύναται ψεύδεσθαι ἡ γραφή. τὰ δὲ ῥήματα τῆς γραφῆς ἐστιν] οὐκ ἐ)στιν ἐκ προσώπου τοῦ δαιμονίου αὐτοῦ], ἀλλ’ ἐκ προσώπου αὐτῆς· »καὶ εἶδεν ἡ τὸν τὸν Σαμουήλ«, »εἶπεν Σαοὺλ«. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . τὰ λελαλημένα ἀπὸ τοῦ Σαμουήλ. πῶς οὖν λυόμενα τὰ τῆς ἐγγαστριμύθου φανεῖται τὰ κατὰ τὸν τόπον; πυνθάνομαι τοῦ προειρηκότος τὰ πρότερα Σαμουὴλ ἐν ᾅδου; καὶ τὰ ἑξῆς) καὶ ἀποκρινάσθω πρὸς τὸ ἐπηρωτημένον· τίς μείζων, Σαμουὴλ ἢ Ἰησοῦς ὁ Χριστός; τίς μείζων, οἱ προφῆται ἢ Ἰησοῦς ὁ Χριστός; τίς μείζων, Ἀβραὰμ ἢ Ἰησοῦς ὁ Χριστός; ἐνθάδε μὲν οὐ τολμήσει τις τῶν ἅπαξ φθασάντων τὸν κύριον εἰδέναι Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ὑπὸ τῶν προφητῶν προκηρυχθέντα εἶναι] εἰπεῖν ὅτι μείζων οὐκ ἔστιν ὁ Χριστὸς τῶν προφητῶν. ὅταν οὖν ὁμολογήσῃς ὅτι Ἰησοῦς Χριστὸς μείζων ἐστίν, Χριστὸς έν ᾅδου, ἢ οὐ γέγονεν ἐκεῖ; οὐκ ἐ)στιν ἀληθὲς τὸ εἰρημένον ἐν Ψαλμοῖς, ἑρμηνευθὲν ὑπὸ τῶν ἀποστόλων ἐν ταῖς Πράξεσιν αὐτῶν περὶ τοῦ τὸν σωτῆρα εἰς ᾅδου καταβεβηκέναι; γέγραπται ὅτι ἐπ’ αὐτὸν φέρεται τὸ έν πεντεκαιδεκάτῳ Ψαλμῷ· »ὅτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν ψυχήν μου εἰς ᾅδου, οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν«. εἶτα Ἰησοῦς μὲν Χριστὸς ἐν ᾅδου. φοβῇ δὲ εἰπεῖν ὅτι ναὶ καὶ ἐκεῖ προφητεῦσαι καταβαίνει καὶ ἔρχεσθαι πρὸς [*](22 Vgl. Act. 2, 27. 31. — 24 Psal. 15, 10.) [*](3 δηλοῖ Hu | 4–6 τί—δικαίου] Eustath. S. 69, 1–3 | 5 τι] + 6 γὰρ streicht Hu | 9/10 έστιν u. αὐτοῦ streicht Blass | 11 εἶδεν AI ἴδεν Μ | dass die Unklarheit der ganzen Stelle Folge einer Auslassung ist, scheint klar; ob hierher Eustath. S. 69, 9 — 15 ört: οἶμαι δὲ ὅτι καὶ μετέπειτα διελεγχόμενος ὑπὸ τῶν ὀρθότατα φρονούντων ἀεὶ δευτέρᾳ πάλιν ἀπολογούμενος ἐξηγήσει, τετηρπησθι μὲν ἔφη τὸν τῆς ἐγγαστριμύθου τόπον· εἶτα λέγει· καὶ ὅτι μὲν ἡ ἐγγαστρίμυθός τινα ἀνήγαγε γέγραπται, καὶ ὅτι Σαοὺλ εἶπε τῷ Σαμουὴλ ἀναγέγραπται«. φλυαρίᾳ δὲ πολλῇ τοιαῦτα συχνά τινα ταυτολογήσας ἐπιφέρει πόλιν· »οὐκ εἴρηκε δὲ« φησὶν »εἰ ἑκουσίως ἀναβέβηκεν· οὐ γὰρ ἔχεις« ἔφη »κείμενον εἰ ἀνήγαγεν αὐτὸν ἡ ἐγγαστρίμυθος· ἐπεὶ ἐλεγξάτω μέ τις ἀναγνοὺς τὴν γραφήν« κτλ., oder ob damit eine zweite Homilie gemeint ist (Allatius), ist unsicher | 12 ἀπὸ] ὑπὸ Hu | 19 εἶναι streicht Blass | 27 εἰς Koetschau ἐν Μ vgl. S. 289, 2.)
289
τὰς ψυχὰς τὰς ἑτέρας; εἶτα μετὰ τοῦτο ἐὰν ἀποκρίνηται ὅτι Χριστὸς εἰς ᾅδου καταβέβηκεν, ἐρῶ· Χριστὸς εἰς ᾅδου καταβέβηκεν τί ποιήσων; νικήσων ἢ νικηθησόμενος ὑπὸ τοῦ θανάτου; καὶ κατελήλυθεν εἰς τὰ χωρία ἐκεῖνα οὐχ ὡς δοῦλος τῶν ἐκεῖ, ἀλλ’ ὡς δεσπότης παλαίσων, ὡς πρώην ἐλέγομεν ἐξηγούμενοι τὸν κα Ψαλμόν. »περιεκύκληωσάν με μόσχοι πολλοί, ταῦροι πίονες περιέσχον με· ἤνοιξαν ἐπ ἐμὲ τὸ στόμα αὐτῶν, ὡς λέων ἁρπάζων καὶ ὠρυόμενος. διεσκορπίσθησαν τὰ ὀστᾶ μου«. μεμνήμεθα, εἴγε μεμνήμεθα τῶν ἱερῶν γραμμάτων· μέμνημαι γὰρ αὐτῶν εἰρημένων εἰς τὸν κα Ψαλμόν. οὐκοῦν ὁ σωτὴρ κατελήλυθεν σώσων· κατελήλυθεν ἐκεῖ προκηρυχθεὶς ὑπὸ τῶν προφητῶν ἢ οὔ; ἀλλ’ ἐνθάδε μὲν προεκηρύχθη ὑπὸ τῶν προφητῶν, ἀλλαχοῦ δὲ κατέρχεται οὐ διὰ προφητῶν; καὶ Μωσῆς αὐτὸν κηρύσσει ἐπιδημήσοντα τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων, ὥστε λέγεσθαι καλῶς ὑπὸ τοῦ κυρίου καὶ σωτῆρος ἡμῶν· »εἰ ἐπιστεύετε Μωσεῖ, ἐπιστεύετε ἂν ἐμοί· περὶ γὰρ ἐμοῦ ἐκεῖνος ἔγραψεν. εἰ δὲ τοῖς ἐκείνου γράμμασιν οὐ πιστεύετε, πῶς τοῖς ἐμοῖς ῥήμασι πιστεύσητε;« καὶ ἐπιδεδήμηκεν τούτῳ τῷ βίῳ Χριστὸς καὶ προκηρύσσεται Χριστὸς ἐπιδημῶν τούτῳ τῷ βίῳ. εἰ δὲ Μωσῆς προφητεύει αὐτὸν ἐνθάδε, οὐ θέλεις αὐτὸν κἀκεῖ καταβεβηκέναι, ἵνα προφητεύσῃ Χριστὸν ἐλεύσεσθαι; τί δέ; Μωσῆς μέν, οἱ δὲ ἑξῆς προφῆται οὐχί; Σαμουὴλ δὲ οὐχί; τί ἄτοπόν ἐστι τοὺς ἰατροὺς καταβαίνειν πρὸς τοὺς κακῶς ἔχοντας; τί δὲ ἄτοπόν ἐστιν ἵνα καὶ ὁ ἀρχίατρος καταβῇ πρὸς τοὺς κακῶς ἔχοντας; ἐκεῖνοι μὲν ἰατροὶ ἦσαν πολλοί ὁ δὲ κύριός μου καὶ σωτὴρ ἀρχίατρός ἐστι· καὶ γὰρ τὴν | | ἔνδον ἐπιθυμίαν, ἣ οὐ δύναται ὑπὸ ἄλλων θεραπευθῆναι, αὐτὸς θεραπεύει· ἥτις »οὐκ ἴσχυσεν ὑπ’ οὐδενὸς θεραπευθῆναι(( τῶν ἰατρῶν, Χριστὸς Ἰησοῦς αὐτὴν θεραπεύει. μὴ φοβοῦ, μὴ θαμβοῦ· Ἰησοῦς εἰς ᾅδου γέγονεν, καὶ οἱ προφῆται πρὸ αὐτοῦ, καὶ προκηρύσσουσι τοῦ Χριστοῦ τὴν ἐπιδημίαν.
Εἶτα καὶ ἄλλο τι θέλω εἰπεῖν ἀπ’ αὐτῆς τῆς γραφῆς. Σαμουὴλ ἀναβαίνει, καὶ τί τῷ Σαοὺλ λέγει ἑωρακέναι ἡ γυνή; οὐ λέγει [*](5 Psal. 21, 13–15. — 13 Vgl. Deut. 18, 15. — 14 Joh. 5, 46. 47. — 21ff. in Matth. Tom. 15, 35 (Lo 3, 400): Καὶ Σαμουὴλ γοῦν ἔξω σώματος εἰργάσατο προφητεύων καὶ Ἱερεμίας εὐχόμενος ὑπὲρ τοῦ λαοῦ. — 23 Vgl. Mark. 5, 26 Par. — 25 Vgl. Luk. 8, 43. — 31ff. Vgl. Pseudohipp. 1. c. Ζ. 4ff.: φησίν, »πῶς οὐν ἡ γυνὴ ἐπτοήθη καὶ παρὰ τὸ ἔθος εἶδεν ἀνιόντας ἀνθρώπους; εἰ γὰρ μὴ παρὰ τὸ ἔθος εἶδεν, οὐκ ἂν εἶπεν, »θεοὺς ἀναβαίνοντας ἐκ τῆς γῆς ἐγὼ ὁρῶ«· ἔνα ἐκάλεσεν, καὶ πῶς ἀνῆθον πολλ«; τί οὖν; ὅλων τῶν φανέντων φαμὲν ἀνελθεῖν τὰς ψυχὰς κτλ.;) [*](2 εἰς] ἐν Μ | 4 δεσπότης Μ1 δεῖσπότης Μ* | 23 ἐκεῖνοι μὲν ἰατροὶ Blass ἐκεῖνοι ABBREV ἰατροὶ μὲν Μ | 24 ἀρχιατρός Al ἀρχιϊατρός Μ | 31 τί τῷ] ἰδοὺ Μ ἡ γυνή] vgl. S. 286, 23f. ψυχήν Μ | 31 u. S. 290, 1 ἑωρακέναι ΑΙ ἑορακέναι Μ.)
290
ἑωρακέναι ἄνθρωπον· ἔπτηξεν τοῦτον ὃν εἰδεν. τίνα ὁρᾷ; θεοὺς ἐγὠ« φησιν »εἶδον, θεοὺς ἀναβαίνοντας ἀπὸ τῆς γῆς«. καὶ τάχα Σαμουὴλ οὐ μόνος ἀναβέβηκεν καὶ τότε προφητεύσων τῷ Σαούλ· ἀλλ’ εἰκός, ὥσπερ ἐνταῦθα μετὰ ὁσίου ὁσιωθήσῃ, καὶ μετὰ ἀνδρὸς ἀθῴου ἀθῷος ἔσῃ, καὶ μετὰ ἐκλεκτοῦ ἐκλεκτὸς ἔσῃ«, καὶ εἰσὶν ἐνταῦθα διατριβαὶ ἁγίων μετὰ ἁγίων, οὐχὶ δὲ ἁγίων μετὰ ἁματρτωλῶν, καὶ εἰ ἄρα ποτέ, ἐστὶ τῶν ἁγίων ἡ διατριβὴ μετὰ τῶν ἁμαρτωλῶν ὑπὲρ τοῦ καὶ τοὺς ἁμαρτωλοὺς σῶσαι, οὕτω τάχα καὶ ἀναβαίνοντι τῷ Σαμουὴλ συναναβεβήκασιν ἤτοι ἅγιαι ψυχαὶ ἄλλων προφητῶν ἢ ἄγγελοι ἦσαν μετὰ τῶν πνευμάτων συναναβεβηκότες. τάχα ζητήσεις εἰ ἄγγελοι ἦσαν ἐπὶ τῶν πνευμάτων αὐτῶν; ὁ προφήτης λέγει· »ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν ἐμοί«· καὶ πάντα πληροῦται τῶν δεομένων σωτηρίας καὶ »πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν«. τί φοβῇ εἰπεῖν ὅτι πᾶς τόπος χρῄζει Ἰησοῦ Χριστοῦ; χρῄζει τῶν προ- φητῶν ὁ χρῄζων Χριστοῦ· οὐδὲ γὰρ Χριστοῦ μὲν χρῄζει, τῶν δὲ εὐτρεπιζόντων Χριστοῦ παρουσίαν καὶ ἐπιδημίαν οὐ χρῄζει. καὶ Ἰωάννης, οὗ μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν οὐδεὶς ἠν κατὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαρτυρίαν λέγοντος· »μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ οὐδείς ἐστιν‘, μὴ φοβοῦ λέγειν ὅτι εἰς ᾅδου καταβέβηκε προκηρύσσων μου τὸν κύριον, ἴνα προείπῃ αὐτὸν κατελευσόμενον. διὰ τοῦτο, ὅτε ἦν ἐν τῇ φυλακῇ καὶ ᾔδει τὴν ἔξοδον τὴν ἐπικειμένην αὐτῷ, πέμψας δύο τῶν μαθητῶν ἐπυνθάνετο, οὐχί· »σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος;« ᾔδει γάρ), ἀλλά· »σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος, ἢ ἄλλον προσδοκῶμεν;« εἶδεν αὐτοῦ τὴν δόξαν, ἐλάλησεν πολλὰ περὶ τῆς θαυμασιότητος αὐτοῦ, ἐμαρτύρησεν αὐτῷ πρῶτος· »ὁ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἔμπροσθέν μου γέγονεν«, εἶδεν αὐτοῦ τὴν δόξαν, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρὸς πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας«. τηλικαῦτα ἰδὼν περὶ Χριστοῦ ὀκνεῖ πιστεῦσαι, ἀμφιβάλλει καὶ οὐ λέγει· εἴπατε αὐτῷ· σὺ εἶ ὁ Χριστός; νῦν μὴ νοήσαντες γάρ τινες τὰ εἰρημένα λέγουσιν· Ἰωάννης ὁ τηλικοῦτος οὐκ ᾔδει Χριστόν, ἀλλ’ ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. καὶ ᾔδει τοῦτον, ᾡ ἐμαρτύρησεν πρὸ γενέσεως καὶ ἐφ’ ᾡ ἐσκίρτησεν, ἡνίκα ἠλθεν καὶ ἡ
[*](4 Psal. 17, 26. 27. — —13 Vgl. Eustath.S. 57, —15. — 11 Sachar. 1, 9 u. ö. — 13 Hebr. 1, 14. — 19 Luk. 7, 28. — 24 Luk. 7, 20. — 26 Joh. 1, 15. — 27 Joh. 1, 14.) [*](1 ἴδεν Μ | 2 εἶδον AI ἴδον Μ | —12 ἢ—συναναβεβηκότες stebt in Μ hinter τάχα—ἐμοί, umgestellt nacb Blass | 12 πληροῦντες Hu | 14/15 τί — Χριστοῦ] Eustath. S.54, 5. 6 | 15 χρῄζει τόπος] Eustatb. | Ἰησοῦ] αὐτοῦ τε τοῦ Eustatb. | Χριστοῦ + καὶ τῶν προφητῶν Eustatb. (od. ist dies aus Ζ. 17?) | 22. 24 ᾔδει Cr εἴδη Μ | 25. 27 εἶδεν AI ἴδεν Μ | 32 καὶ] καὶ οὐκ? οὐκ?) 291
Μαρία πρὸς αὐτόν, ὡς ἐμαρτύρησεν αὐτῶ | | ἡ μήτηρ αὐτοῦ λέγουσα· »ἰδοὺ γάρ, ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ σου εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ μου«. οὑτος οὐν ὁ σκιρτήσας πρὸ γενέσεως Ἰωάννης, ὁ εἰπών· »οὗτός ἐστι περὶ οὑ ἐγὼ εἶπον· ὁ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἔμπροσθέν μου γέγονεν« καί· »ὁ πέμψας με εἶπέ μοι· ἐφ’ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ πνεῦμα καταβαῖνον καὶ μένον, οὑτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ«, οὑτος, φασίν, οὐκέτι ᾔδει Ἰησοῦν Χριστόν; ἐν κοιλίᾳ ᾔδει γὰρ αὐτόν. ἀλλὰ δι’ ὑπερβολὴν δόξης ὅμοιόν τι τῷ Πέτρῳ πεποίηκεν. τί ὅμοιον; οὑτος μέγα τι ᾔδει περὶ τοῦ Χριστοῦ. τίς εἰμι; »τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι«; ὁ δέ· τόδε καὶ τόδε. σὺ δὲ τί; »σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος«· ἐφ’ ᾡ καὶ μακαρίζεται, ὅτι »σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψεν« αὐτῷ, »ἀλλ’ ὁ πατὴρ ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς«. ἐπεὶ οὖν μεγάλα ἤκουσεν περὶ Χριστοῦ καὶ μεγάλα ὑπελάμβανεν καὶ οὐ παρεδέξατο τὴν Ε; θείαν τὴν πρὸς αὐτόν· »ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱερουσαλήμ, καὶ τελειωθήσεται« καί· »δεῖ τὸν υὁὸν τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ παθεῖν καὶ ἀποδοκιμασθῆναι ἀπὸ τῶν ἀρχιερέων καὶ πρεσβυτέρων, καὶ ἀποκταν- θῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστῆναι«, φησίν· »ἵλεώς σοι, κύριε«. μεγάλα ᾔδει περὶ Χριστοῦ, οὐκ ἠθέλησεν παραδέξασθαι τὸ ταπεινότερον περὶ αὐτοῦ. τοιοῦτόν τινά μοι νόει καὶ τὸν Ἰωάννην. έν φυλακῇ ἦν μεγάλα εἰδὼς περὶ Χριστοῦ, εἶδεν οὐρανοὺς ἀνεῳγότας, εἶδεν πνεῦμα ἅγιον ἐξ οὐρανοῦ κατερχόμενον ἐπὶ τὸν σωτῆρα καὶ μένον ἐπ’ αὐτόν· ἰδὼν τὴν τηλικαύτην δόξαν ἀμφέβαλλεν καὶ τάχα ἠπίστει, εἰ ὁ οὕτως ἔνδοξος καὶ μέχρις ᾅδου καὶ μέχρι τῆς ἀβύσσου κατελεύσεται· διὰ τοῦτο ἔλεγεν· »σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος, ἢ ἄλλον προσδοκῶμεν;«
Οὐ παρεξέβην οὐδὲ ἐπελαθόμην τοῦ προκειμένου, ἀλλὰ τοῦτο θέλομεν κατασκευάσαι ὅτι, εἰ πάντες εἰς ᾅδου καταβεβήκασι πρὸ τοῦ Χριστοῦ πρόδρομοι Χριστοῦ οἱ προφῆται Χριστοῦ, οὕτως καὶ [*](2 Luk. 1, 44. — 4 Joh. 1, 30 (27). — 5 Joh. 1, 33. 34. — 10 Matth. 16, 13. — 11 Matth. 16, 16. — 12f. Matth. 16, 17. — 15 Luk. 18, 31. — 16 Luk. 9, 22 Par. — 18 Matth. 16, 22. — 22ff. Vgl. in Joh. Tom. 6, —37 (Br. I, 151, —154, 4): οἶμαι τοίνυν τὴν μὲν ἐνανθρώπησιν . . . τὸ ἕτερον εἶναι τῶν ὑποδημάτων, τὴν δὲ εἰς ᾅδου κατάβασιν . . . καὶ τὴν εἰς φυλακὴν μετὰ τοῦ πνεύματος πορείαν τὸ λοιπόν. . . . . τάχα οὖν . . . δωρεὰν εἴληφε, μηδέπω τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ ἄξιος ὢν λῦσαι τὸν ἱμάντα τοῦ ἑτέρου τῶν ὑποδημάτων, νοήσας αὐτοῦ τὴν ἐν ἀνθρώποις ἐπιδημίαν, περὶ ἧς καὶ μαρτυρεῖ· ἐπεὶ δὲ ἔλειπεν αὐτῷ ἡ περὶ τῶν ἑξῆς κατάληψις, οὐκ εἰδότι πότερον Ἰησοῦς ἐστιν ὁ κἀκεῖ ἐρχόμενος κτλ. — 21 Vgl. Matth. 3, 16 Par. - 25 Luk. 7, 20.) [*](1 Μαρία] ι in Ras. (2 Bb.) Μ | ἐφ’ Blass ἐν Μ | 14/15 βοὴν τὴν θείαν] βοήθειαν Μ 1 20 ἐν] ν in Ras. Μ | 21 εἶδεν ΑΙ ἴδεν Μ | 22 ἴδεν Μ | 24 εἰ ὁ] διὸ Μ.)
292
Σαμουὴλ ἐκεῖ καταβέβηκεν· οὐ γὰρ ἁπλῶς, ἀλλ’ ὡς ἅγιος. ὅπου ἐὰν ᾖ ὁ ἅγιος, ἅγιος. ἅγιος. μήτι Χριστὸς οὐκέτι Χριστός ἐστιν, ἐπεὶ ἐν ᾅδου ποτὲ ἠν; οὐκέτι ἠν υἱὸς θεοῦ, ἐπεὶ έν τῷ καταχθονίῳ γεγένηται τόπῳ »ἵνα πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων«; οὕτως Χριστὸς Χριστὸς ἦν καὶ κάτω ὤν, καὶ; ἕνα οὕτως εἴπω, έν τῷ κάτω τόπῳ ὤν, τῇ προαιρέσει ἄνω ἠν. οὕτως καὶ οἱ προφῆται καὶ Σαμουήλ, κἂν καταβῶσιν ὅπου αἱ ψυχαὶ αἱ κάτω. κάτω μὲν δύνανται εἶναι τόπῳ. κάτω δέ εἰσιν τῇ προαιρέσει. πυνθάνομαι δέ· † ἐπροφήτευσαν τὰ ὑπερουράνια. ἐγὼ δὲ οὐ δύναμαι διδόναι δαιμονίῳ τηλικαύτην δύναμιν, ὅτι προφητεύει περὶ Σαοὺλ Σαμουὴλ] καὶ τοῦ λαοῦ τοῦ θεοῦ, καὶ προφητεύει περὶ βασιλείας Δαβὶδ ὅτι μέλλει βασιλεύειν. εἴσονται οἱ ταῦτα λέγοντες τὰ τῆς ἀληθείας τῆς κατὰ τὸν τόπον· οὐχ εὑρήσουσιν παραστῆσαι πῶς οὐκ ἂν καὶ ἅγιος γένοιτο ὑπὲρ τῶν κακῶς ἐχόντων εἰς τὸν τόπον τῶν κακῶς ἐχόντων. | | ἰατροὶ γινέσθωσαν εἰς τοὺς τόπους τῶν καμνόντων στρατιωτῶν, καὶ εἰσίτωσαν ὅπου αἱ δυσωδίαι τῶν τραυμάτων αὐτῶν· τοῦτο ὑποβάλλει ἡ ἰατρικὴ φιλανθρωπία. οὕτω τοῦτο ὑποβέβληκεν τῷ σωτῆρι ὁ λόγος καὶ τοῖς προφήταις, καὶ ἐνθάδε ἐλθεῖν καὶ εἰς ᾅδου καταβῆναι.
Καὶ τοῦτο δὲ προσθετέον τῷ λόγῳ ὅτι εἰ Σαμουὴλ ἦν, καὶ ἐξελθόντος ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ ἡ προφητεία, οὐκ ἄρα ἀληθεύει ὁ λέγων ἀπόστολος· »ἄρτι προφητεύω ἐκ μέρους, καὶ ἐκ μέρους γινώσκω· ὅταν δὲ ἔλθῃ τὸ τέλειον, τότε τὸ ἐκ μέρους καταργηθήσεται«. οὐκοῦν τὸ τέλειον μετὰ τὸν βίον ἐστίν. καὶ εἴ τι ἐπροφήτευσεν Ἡσαΐας, ἐκ μέρους προεφήτευσεν μετὰ πάσης παρρησίας· μεμαρτύρηται δὲ τὰ ἐνθάδε ὁ Δαβὶδ ἐπὶ τὸ τέλειον τῆς προφητείας. οὐκ ἀπέβαλεν οὖν τὴν χάριν τὴν προφητικὴν Σαμουήλ. ὅτι δὲ οὐκ ἀπέβαλεν, οὕτως αὐτῇ ἐχρῆτο, ὡς οἱ γλώσσαις λαλοῦντες, ὥστε ἂν εἰπεῖν· »τὸ πνεῦμά μου προσεύχεται, ὁ δὲ νοῦς μου ἄκαρπός ἐστιν«; καίτοι ἐκκλησίαν [*](4 Phil. 2, 10. — 23 1 Kor. 13, 9. — 25 Vgl. in Ι Kor. 13, 10 (Cat. Cram. V, 256, 2ff.): τῆς γὰρ νῦν οὔσης γνώσεως ἐκ μέρους οὔσης, ἐπὰν ἔλθῃ ἡ τελεία γνῶσις, αὕτη ἡ ἐκ μέρους τέλος ἔχει . . . . τὸ αὐτὸ δέ μοι καὶ περὶ προφητείας νόει. — 29 Ι Kor. 14, 14.) [*](6/7 καὶ—ἦν] Eustath. S. 54, 8 — 10 | 6 ὤν, καὶ Blass τυγχάνων ὁ Χριστός Eustath. | ἵν’ Eusttath. | ὤν2] Eustath. < Μ* nachgetr. a. R. Μ2 | 7 τῇ Eustath. | 79 οὕτως — προαιρίσει] Eustath. S. 54, —16 | 7 οὕτω Eustath. | 8 κάτω1] + ἐν τῷ Eustath. | μὲν Eustath. | 9 πυνθάνομαι δὲ] vielleicht ist etwas wie τὰ δαιμόνια ausgefallen | 10–12 ἐγὼ—βασιλεύειν] Eustath. S. 63, 27–64, 2 | 11 Eustath. Σαμουὴλ] < Eustath. | 12 εἴσονται AI ΐσονται Μ | 14 οὐκ Blass 28 ὅτι] ὄτε Blass | 30 καίτοι] καὶ ὅτι Μ.)
293
οὐκ οἰκοδομεῖ ὀ γλώσσῃ λαλῶν· καὶ γὰρ λέγει ὁ Παῦλος ὅτι ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ ὁ προφητεύων, αὐταῖς λέξεσι λέγων· »ὁ δὲ προφη- τεύων ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ«. εἰ δὲ »ὁ προφητεύων ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ«, εἶκεν δὲ χάριν προφητικήν οὐ γὰρ ἀπολωλέχει αὐτὴν μὴ ἁμαρτήσας· μόνος γὰρ ἀπόλλυσι χάριν προφητικήν, ὃς μετὰ τὸ προφητεῦσαι πεποίηκεν ἀνάξια τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου, ὥστ’ ἐγκα- ταλιπεῖν αὐτὸν καὶ φυγεῖν ἀπὸ τοῦ ἡγεμονικοῦ αὐτοῦ· ὅπερ ἐφοβεῖτο τότε μετὰ τὴν ἁμαρτίαν καὶ ὁ Δαβίδ, καὶ ἔλεγεν· »καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιόν σου μὴ ἀντανέλῃς ἀπ’ ἐμοῦ«), εἰ τοίνυν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον προφητεύει, καὶ Σαμουὴλ προφήτης ἦν, »ὁ δὲ προφητεύων ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ«, τίνα οἰκοδομεῖ; εἰς οὐρανὸν προφητεύει; τίνι; ἀγγέλοις, τοῖς μὴ χρείαν ἔχουσιν; »οὐ χρείαν ἒχουσιν] οἱ ἀλλ’ οἱ κακῶς ἔχοντες«. δέονταί τινες τῆς προφητείας αὐτοῦ· οὐ γὰρ ἀργεῖ χάρις προφητική, οὐδὲν χάρισμα ἀγρεῖ τῶν έν τῷ ἁγίῳ. τῆς οὖν χάριτος τῆς προφητικῆς αἱ ψυχαὶ τῶν κοιμωμένων (ἳνα καὶ εἴπω) ἐδέοντο. ἀλλ’ ἐνθάδε μὲν χρείαν εἶχεν τοῦ προφήτου Ἰσραήλ· καὶ ὁ κοιμώμενος δέ, ὁ ἀπηλλαγμένος τοῦ βίου, χρείαν εἶχεν τῶν προφητῶν, ἵνα πάλιν οἱ προφῆται αὐτῷ κηρύξωσιν τὴν Χριστοῦ ἐπιδημίαν. ἄλλως τε καὶ πρὸ τῆς τοῦ κυρίου μου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιδημίας ἀδύνατον ἦν τινα παρελθεῖν ὅπου τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ἀδύνατον ἦν παρελθεῖν τὰ τεταγμένα φυλάσσειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς· »ἔταξεν τὰ Χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνην ῥομφαίαν τὴν στρεφομένην φυλάσσειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς«. τίς ἠδύνατο ὁδοποιῆσαι; τίς ἠδύνατο τὴν φλογίνην ῥομφαίαν ποιῆσαι διελθεῖν τινα; ὥσπερ θάλασσαν οὐκ ἦν οὐδενὸς ὁδοποιῆσαι ἢ τοῦ καὶ τοῦ στύλου τοῦ πυρίνου, τοῦ στύλου τοῦ φωτὸς τοῦ ἀπὸ τοῦ θεοῦ, ὥσπερ τὸν Ἰορδάνην οὐκ ἦν οὐδενὸς ὁδοποιῆσαι ἢ Ἰησοῦ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ τύπος ἦν ἐκεῖνος ὁ Ἰησοῦς)· οὕτω διὰ τῆς φλογίνης ῥομφαίας Σαμουὴλ οὐκ ἠδύνατο διελθεῖν, οὐκ Ἀβραάμ. διὰ τοῦτο καὶ Ἀβραὰμ βλέπεται ὑπὸ τοῦ κολαζομένου, | | καὶ ὑπάρχων ἐν βασάνοις ὁ πλούσιος ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς ὁρᾷ , εἰ καὶ ἀπὸ μακρόθεν , ἄλλ’ ὁρᾷ, καὶ τὸν Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις .
[*](2. 10. Ι Kor. 14, 4.–8 Psal. 50, 13. — 12 Matth. 9, 12 Mark. 2, 17. 1 8f. Vgl. in Luc. Hom. 4 (Lo 5, 99): Et mortuus est ämlich Johannes d. äufer] ante eum, ut ad inferna descendens illius praedicaret adventum. — 22 Gen. 3, 24. — 25/26 Vgl. Exod. 14, —27 Vgl. Jos. 3, 16. — 30ff. Vgl. Luk. 16, 23.) [*](4 δὲ] + Σαμουὴλ Koetschau | 8 πνεῦμα (ABBREV) Μ | 12 τοῖς Blass οἱς Μ 12/13 οὐ χρείαν ἔχουσιν Blass | 13 δέονται Ja (vgl. Ζ. 16) δέχ·ονται Μ | 15 ἵνα Koetschau | 16 εἶχε Hu ἔχετε Μ | 19 πρὸ τῆς Cr προφήτης Μ | 25 οὐδενός nach Ζ. 27.) 294
περιέμενον οὖν τὴν τοῦ κυρίου μου Ιησοῦ Χριστοῦ ἐπιόημίαν καὶ πα- τριáρχαι καὶ προφῆται καὶ πάντες, ἵν ουττος τὴν ὁδὸν a̓νοίξῃ. ψώ εἰμι ἡ ὁόόςς, Πrώ έͅμι ὴ θύραa. ὁδός ἐστιν ἐπὶ τὸ ξύλον τῆς ςωῆς, ἕνα γένηται Ἀν όιΜῃς όιà πυρός, φλὸξ οὐ κατακαύσει σε: ποίου δ πυρός; Α)ταξεν τὰ Χερουβὶμ καὶ. τὴν φλογίνην ῥομφαίαν τὴν στρε- φομένην φυλάσσειν τὴν όδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωής« ’ ὥστε όιὰ τοῦτο περιέμενον οἱ μακáριοι ἐκεῖ, οἐκονομίαν Ι ποιοῦντες καὶ μὴ δυνάμενοι ὅπου τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ὅπου ό παρáδεισος ό τοῦ θεοῦ, οοπου θεὸς rεωργός, ὸ́που οἱ μακάριοι καὶ ἐκλεκτοὶ καὶ ἅγιοι θεοῦ Πνώθαι.
Οὐόὲν οὖν πρόσκομμα κατὰ τὸν τόπον ἐστίν, a̓λλὰ πáντα θαυμασίως γέγραπται καὶ νενόηται οτͅς ἂν ό θεὸς όποκαλύψῃ. πε- ρισσὸν όέ τι ἔχομεν ἡμεῖς οἱ έπὶ συντελείᾳ τῶν αἰώνων ἐληΜότες- τί περισσόν; ἐὰν ἀπαλλαrῶμεν ἐντεῦθεν, rενόμενοι καλοὶ καὶ Λrαθοίι μὴ ἐπαγόμενοι τὰ τῆς ἁμαρτίας φορτία, όιελευσόμεθα καὶ αὐτοὶ τὴν φλογίνην ῥομφαίανb καὶ ου) κατελευσόμεθα εἰς τὴν χώραν ὅπου περιέμενον τὸν Χριστὸν οἱ πρὸ τῆς παρουσίας αὐτοῦ κοιμώμενοι· διελευσόμεθα δέ, μηδὲν βλαπτόμενοι ὑπὸ τῆς φλογίνης ῥομφαίας. U̔κάστου όὲ τὸ ὲ́ρrον ὁποῖόν ἐστι, τὸ πῦρ αὐτὸ όοκιμάσει. έͅ τινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ςημιωθήσεται, αὐτὸς όὲ οωθήσεται ουοτως ὡς όιà πυρΑ. όιελευσόμεθα οὖν· καὶ πλέον ἔχομέν τι, καὶ οὐχὶ όυνάμεθα καλῶς βιώσαντες κακῶς όπαλλάξαι. οὐκ ὲ́λεrον οἱ ἀρ- χαῖοι οὐδὲ οἱ πατριά·ρχαι οὐόὲ οἱ προφῆται, ὸ̀ όυνάμεθα ἡμεῖς ἐὰν καλῶς βιώσωμεν· 〉κάλλιον γὰρ ἀναλῦσαι καὶ σὺ̀ν Χρωτῷ εἐ͂ναμ. όιόπερ οὕτως ἴχοντές τι πλέον καὶ πολὺ κέρδος ἐν τῷ ἐπὶ συντε- - λείᾳ τῶν αἰώνων ἐληΜέναι, πρῶτοι τὸ όηνάριον λαμβάνομεν· ὸ́κουF γὰρ τῆς παραβολῆς, ὅτι pἀρΘ́μενος ἐδίόου τὸ όηνάριον ἀπὸ τῶν ἐσχάτων· οἱ όὲ πρῶτοι ᾤοντο οοτι πλεῖόν τι λήψοντα“. σὺ οὖν πρῶτος, ό ἔσχατος ἐλθὼν , λαμβάνεις τοὺς μισθοὺς a̓πὸ τοῦ οἰ- κοδεσπότου ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν, ῳτ ἡ όόζα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
[*](1π. Vgl. Apollinaris (cod. ν fol. TSr): Μ Χριστοῦ χάριν ἀγνοοῦντές τιiες τ)ν μετατιθεῖσάν ἐξ ἅδου τὰς ψυχὰς .... οὐκ ἐπίστευσαν τῇ γραφΓιἰ τΠ- περὶ τοῦ Σαμου’)λ ωις ἐν ἅδου κατεχομένης τῆς ψυχῆς αὐτοῦ .... ὲ́δει δὲ πιστεύοντας τῇ γραΜ μ’) πλάττειν αὐτοἴς δαίμονα κτλ. Vgl. Anastasius Sinaita (MPG 89, 76δ): ὑπὸ ψ χεῖρα τοῦ διαβόλου ὑπῆρχον πᾶσαι αιͅ ψυχαί, τῶν ἁγίων καὶ τῶν ὁμαρτο’λιο͂ν, ἕως ον κατελθὼν ἐν τι-Αι fΛ́ῃ δ Χριστὸς εἶπε τοῖς ἐν δεσμοΙς· ἐζἐλθετε. — 2 Joh. 14, 6. - 3 Joh. 10, 9. - 4 Jes. 43, 2.-5 Gen.3,24. - 11 Vgl. I Kor.2,10? - 12. 24 Vgl. Hebr. 9, 2G? — 14 Vgl. Psal. 37, δ. — 15 Vgl. Gen. 3, 24. — 18 1 Kor. 3, 13. 1 (vgl. zur Form des Citats Tischendorf). — 23 Vgl. Phil. 1, 23. — 26 Matth. 20, 8. 10. — 28 Vgl. Matth. 20, 16.)[*](2 οῦτος] ούτως Μ Ι 4 γένηται] Ψ τὸ Koetschau | 22 ὃ] οὐ Μ.)