Panarion (Adversus Haereses)

τῶν δὲ ὑφ᾿ ἡμῶν μελλόντων εἰς γνῶσιν τῶν ἐντυγχανόντων ἥκειν 〈περὶ〉 αἱρέσεών τε καὶ σχισμάτων τὰ μὲν ἐκ φιλομαθίας ἴσμεν, τὰ δὲ ἐξ ἀκοῆς κατειλήφαμεν, τοῖς δέ τισιν ἰδίοις ὠσὶ καὶ ὀφθαλμοῖς παρετύχομεν· καὶ τῶν μὲν τὰς ῥίζας καὶ τὰ διδάγματα ἐξ ἀκριβοῦς ἀπαγγελίας ἀποδοῦναι πεπιστεύκαμεν, τῶν δὲ μέρος τι τῶν παρ᾿ αὐτοῖς γινομένων. ἐξ ὡν τοῦτο μὲν διὰ συνταγμάτων παλαιῶν συγγραφέων , τοῦτο δὲ δι ἀκοῆς ἀνθρώπων ἀΚριβῶς πιστωσαμένων τὴν ἡμῶν ἔν νοιαν ἔγνωμεν. [*](P3)

τοῦτο δὲ τὸ πᾶν συνηγάγομεν φρόντισμα οὐ δι᾿ ἑαυτῶν ἐπιβαλλόμενοι οὐδ᾿ ἐπεντριβέντες ἐπαγγελίαις ὑπερβαινούσαις τὴν ἡμῶν βραχυλογίαν. καὶ γὰρ καὶ αὐτὸν τοῦτον τὸν λόγον , ὃν συνθεῖναι ηὐδοκήσαμεν θεοῦ βουλήσει, ἐξ ἀνδρῶν φιλοκάλων *, ἄλλοθι ἄλλως καὶ ἄλλοτε ἄλλως νυξάντων τὴν ἡμῶν ἀσθένειαν καὶ βιασαμένων ἡμᾶς ὡς εἰπεῖν παρελθεῖν εἰς τοῦτο, ὡς ἡ ὑμῶν τιμιότης γράφουσα διὰ προσρητικῶν γραμμάτων ᾔτησεν, ὠ τιμιώτατοί μου ἀδελφοὶ καὶ φιλοκαλώτατοι, Ἀκάκιε καὶ Παῦλε, συμπρεσβύτεροι.

ἐπεὶ οὖν παντα- [*](10 f gemeint ist das Jahr 375; vgl. zu S. 153, 1 — 23 vgl. Ancoratus c. 1, 1 S. G, 1 f — 27 f vgl. Ancoratus c. 2, 1; S. 7, 3 ff u. c. 1, 4; S. 6, 23 ff GU M) [*](1 * etwa τῆς πραγματείας Ε; * | του < G 2 ἐφευρέματα M 3 ἠδυνήθη < M | μικρὸς G U 4 * etwa <γενομένων τὴν γνῶσιν 5 ἀμύθητά τε + <καὶ ἐφικτά, ἀριθμητὰ>? * ἀριθμητὰ st. ἀμύθητα? μὴ < M 8 ἐπαγγελμάτων τε]* | τε2] ἐκ G U | ἀπιστείας M 12 < UM 13 <περὶ> 14 σχισμάτων *] τῶν ἀνωτάτω G U M 16 ἀπαγγελίας ἐπαγγελίας GUM 17 τῶν δὲ + <μόνον>? * | παρ’ αὐτοῖς] ἀπ’ αὐτῆς | M 18 συγγραμμάτων G 20 f ἐπιβαλόμενοι U 21 οὐδ’ *] οὐκ GUM 23 φιλοσόφων U | * etwa <συνετάξαμεν αἰτήσεως> * 26 προφητικῶν U 27 φιλοκαλότατοι U)

3. Καὶ Νίκανδρος μὲν ὁ συγγραφεὺς θηρῶν τε καὶ ἑρπετῶν ἐποιήσατο τῶν φύσεων τὴν γνῶσιν, ἄλλοι δὲ συγγραφεῖς ῥιζῶν τε καὶ βοτανῶν τὰς ὕλας *, ὡς Διοσκουρίδης μὲν ὁ ὑλοτόμος, Πάμφιλός τε καὶ Μιθριδάτης ὁ βασιλεύς, Καλλισθένης τε καὶ Φίλων, Ἰόλαός τε ὁ Βιθυνὸς καὶ Ἡρακλείδας ὁ Ταραντῖνος, Κρατεύας ὁ ῥιζοτόμος, Ἀνδρέας τε καὶ Βάσσος ὁ Τύλιος, Νικήρατος καὶ Πετρώνιος, Νίγερ καὶ Διόδοτος, καὶ ἄλλοι τινές.

τῷ δὲ αὐτῷ τρόπῳ καὶ ἡμεῖς τὰς τῶν αἱρέσεων ῥίζας τε καὶ γνώμας πειρώμενοι ἀποκαλύπτειν οὐ βλάβης ἕνεκα τοῖς ἐντυγχάνειν ἐθέλουσιν *,

ἀλλὰ καθάπερ τοῖς προειρημένοις συγγραφεῦσι διὰ σπουδῆς ἐγένετο οὐ τὸ κακὸν σημᾶναι, ἀλλὰ πρὸς φόβον καὶ ἀσφάλειαν τῆς ἀνθρωπείας φύσεως, εἰς τὸ γινώσκειν τὰ δεινὰ καὶ ἀλετήρια καὶ προασφαλίζεσθαι καὶ διαδιδράσκειν σὺν τῇ τοῦ θεοῦ δυνάμει διὰ τοῦ προσέχειν καὶ μὴ συναμιλλᾶσθαι τοῖς δηλητηρίοις τοιούτοις περιτυχόντας καὶ ὑπὸ τῶν τοιτούτων ἐπιβουλευθέντας ἢ δι’ ἐμφυσήματος ἢ δήγματος ἢ θεωρίας, οἱ αὐτοὶ τὰ αὐτὰ μεριμνήσαντες 〈ἅμα〉καὶ ἀλεξητήρια ῥιζῶν τε καὶ βοτανῶν προετύπωσαν πρὸς ἀθέτησιν τῆς τῶν προειρημένων ἑρπετῶν μοχθηρίας, —

οὕτω καὶ ἡμῖν τὸ πόνημα διὰ τὴν τῶν προειρημένων ἀποτροπὴν καὶ ὑμῶν, ποθεινότατοι, * εἰς τὸ ἀποκαλύψαι τῶν δεινῶν ἑρπετῶν καὶ θηρίων μορφάς τε καὶ ἰοὺς καὶ δήγματα ὀλετήρια.

πρὸς ἀντίθεσιν δὲ τούτων ὅσαπερ δυνάμεθα ἐν συντόμῳ εἴ που ἓν ἢ δύο [*](3 Theophilus ad Autol. Ι 1; S. 20 ff, vgl. Panarion h. 66, 2, 1f — 6 —12 Dioskurides de mat. med, yraef. If; 1 1, Off Wellmann GU M) [*](1 ἀθεεὶ + <γενομένας>? * 2 εἰς τοῦτο *, nach S. 170, 25] εἰς 8 εἴσω Μ 8 * <διέγραψαν> * | Διοσκορίδης G 8 f Πάμφυλος U 10 G 1 Ἡρακλείδης U 14 ἕνεκεν G | ἐντυγχάνειν Μέλουσιν] ἐντυγχάνουσιν U | * <δηλοῦμεν> * 15 ἐγίνετο M 19 τοῖς δηλητηρίοις, aber von erster Hand etwas anderem, wohl τοῖσδε καὶ τοῖς hergestellt M] τοῖσδε καὶ τοῖς G U | περιτυχόντας *] περιτυχοῦσι GUM 20 ἐπιβουλευθέντας *] ἐπιβουλευθεῖσιν GUM 21 τὰ αὐτὰ] ταῦτα U | <ἅμα> * 23 f διὰ τὴν . . ἀποτροπὴν *] διὰ τῆς ... ἀποτροπῆς von erster Hand aus προτροπῆς M διὰ τῆς . . . προτροπῆς G U 24 * etwa <ἀσφάλειαν πεπόνηται> * 25 καὶ ἰοὺς] ἀνιαρὰς U | δήγματα + καὶ Μ)

<A.>

Καὶ γὰρ ἀπ᾿ ἀρχῆς Ἀδὰμ τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ πλασθεὶς ἀπὸ γῆς καὶ λαβὼν τὸ ἐμφύσημα ἐζωογονήθη οὐ γάρ, ὥς τινες οἴονται, ἀπὸ πέμπτης ἤρξατο καὶ τῇ ἕκτῃ ἐτελειώθη· ἔσφαλται γὰρ ἡ τῶν λεγόντων τοῦτο διάνοια), ἁπλοῦς τε ἦν καὶ ἄκακος, οὐκ ὄνομά τι κεκτημένος ἕτερον, οὐ δόξης οὐ γνώμης οὐ βίου διακρίσεως ἐπίκλησιν κεκτημένος <ἀλλ’> ἢ Ἀδὰμ μόνον κληθείς, τὸ ἑρμηνευόμενον τούτῳ πλάττεται ἐξ αὐτοῦ γυνὴ ὁμοία αὐτῷ,

ἐκ τοῦ αὐτοῦ σώματος, Ε; τοῦ αὐτοῦ ἐμφυσήματος. παῖδες δὲ γεννῶνται τούτῳ ἄρρενές τε καὶ θήλειαι. καὶ βιώσας ἴτη ἐννακόσια τριάκοντα τὸ χρεὼν ἀπέδωκε.

τούτου παῖς Σήθ , υἱὸς δὲ τούτου Ἐνώς, καὶ κατὰ διαδοχὴν Καινάν, Μαλελεήλ, Ἰάρεδ. ὡς δὲ ἡ παράδοσις ἡ εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσα <περι>έχει, ἐντεῦθεν ἤρξατο ἡ κακομηχανία ἐν γίνεσθαι, καὶ ἀπ᾿ ἀρχῆς μὲν διὰ τῆς τοῦ Ἀδὰμ παρακοῆς, ἔπειτα δὲ διὰ τῆς τοῦ Κάϊν ἀδελφοκτονίας, νῦν δὲ ἐν χρόνοις τοῦ Ἰάρεδ καὶ ἐπέκεινα φαρμακεία καὶ μαγεία, ἀσελγεια, μοιχεία τε καὶ ἀδικία.

οὐ [*](6 f vgl. Gen. 1, 26; 2, 7 — 12 vgl. Gen. 2, 21 ff — 14 Gen. 5, 5 — 15 Gen. 5, 6. 9. 12. 15 — ff vgl. liber Jub. 4, 15 u. 22 Littmann GY M 6 — iiaer. 34 ausgezogen im Crypto-Ferratensis Ba (= f ) ; noch kürzer u. zugleich freier sind die Auszüge bei Nicetas Choniates, Thesaurus orthod. fidei 16 —20 Chron. pasch. 23 B; S. 40 Dindorf) [*](2 * <σῴζεσθαι> * 3 δήγματα G | διδάγματα + τὰ M 5 Ε; * ; die Überschriften der 4 ersten Ηäresen sind in den Handschriften Daß Epiphanius tatsächlich auch hier Zahlen beweisen die Spuren bei S. 173,22 (Apparat) 176, 18 177, 12 179,18 u. 20 8 vor τῇ ἕκτῃ + ἐν GUM < f | ἐτελειώθη f] ἐπλάσθη GUM | τοῦτο λεγόντων 11 <ἀλλ’> 12 γυνὴ hinter αὐτῷ αὐτῷ GUM 13 <διὰ> * 15 16 ὡς δὲ ἡ] ἡ δὲ Chron. pasch. 17 Ε;έχει *] ἔχει f < GUM Chron. pasch. ἐντεῦθεν < Chron. pasch. 18 δὲ < GM 19 νῦν] εἶτα Chron. pasch. Chron. pasch. | καὶ 1 < M | καὶ ἀσέλγειαι Chron. pasch. | μοιχεία Chron. pasch. | τε < M | ἀδικία + ἐχ·ρημάτισεν Chron.)

τούτῳ δὲ τῷ Ἰάρεδ γίνεται παῖς τοὔνομα Ἐνώχ, ὃς »εὐηρέστησε τῷ θεῷ καὶ οὐχ ηὑρίσκετο· μετέθηκεν γὰρ αὐτὸν ὁ θεός‘ καὶ « καὶ » οὐκ εἶδεν θάνατον‘. Ἐνὼχ δὲ γεννᾷ τὸν Μαθουσάλα, Μαθουσάλα τὸν Λάμεχ, Λάμεχ τὸν Νῶε.

καὶ ἡ τοῦ θεοῦ δικαιοκρισία κατακλυσμὸν ὕδατος ἐπενέγκασα τῇ οἰκουμένῃ πᾶσαν σάρκα ἀνθρώπων τε καὶ τῶν ἄλλων * ἐξήλειψεν, ἐφύλαξε δὲ ἐν λάρνακι διὰ προστάγματος τὸν Νῶε, εὐαρεστήσαντα ἐνώπιον αὐτοῦ καὶ εὑρόντα χάριν, αὐτόν τε τὸν προδεδηλωμένον Νῶε καὶ τοὺς τρεῖς υἱοὺς αὐτοῦ, Σὴμ Χὰμ Ἰάφεθ, τήν τε ἰδίαν σύζυγον καὶ τῶν τριῶν υἱῶν τὰς τρεῖς γυναῖκας,