Panarion (Adversus Haereses)

ἀλλὰ τὸ μόνον λογίζεσθαι· ἐπεὶ πῶς ἄν ἦν μιμητὴς ἀκριβὴς τοῦ Χριστοῦ; νυνὶ δὲ ἐπειδήπερ ἐμπίπτουςι θηριώδεις πολλάκις λογισμοί, ἐπιθυμίας ἡμᾶς ἄλλοτε ἄλλως ἐμπιπλάντες καὶ πρτιρτηίσε ἀλόγου,

ἠΰτε μυιάων ἀδινάων ἔθνεα πολλά, ἔφη »τὸ γὰρ ὅ οὐ θέλω, τοῦτο ποιῶ«· ἃ χρὴ τῆς ψυχῆς εὐθαρσπως ἀποσοβεῖν, σοβεῖν, μηδὲν ὅλως εἰς τὸ ποιῆσαι τὰ ὑπ᾿ αὐτῶν ὑπηχούμενα νεύοντας.

ἵνα γὰρ εγκριθῶμεν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἐν πάσαις ἡδοναῖς καὶ λύπαις δοκιμασθέντες, εἰ μὴ μεταβαλλοίμεθα ἀλλὰ πανταχοῦ καθάπερ ἀκήρατος χρθσὸς διὰ πυρὸς βασανιζόμενος οὐκ ἐξιστάμεθα τῆς οἰκείας ἀρετῆς, συμβαίνει <τὸ> διοχλεῖσθαι τὸν νοῦν ὑπὸ πολλῶν.

ὅθεν δὴ γενναίως ὥσπερ στρατιώτας ἀρίστους ἀντιπαρατάσσεσθαι δεῖ, οἳ ἐπειδὰν ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν αἴσθωνται πολιορκούμενοι, τοξείας οὐδὲν φροντίσαντες καὶ τῶν ἄλλων αὐτῶν ἀκοντισμάτων, ὑπὲρ τοῦ σῶσαι τὴν προθύμως ἐπ᾿ αὐτοὺς ἵενται, μηδὲν ἐλλείποντες σπουδῆς, ἔστ᾿ ἄν τὸ στιφος αὐτῶν εἰς φυγὴν ἀνατρέψαντες ἀπώσωνται τῶν ὅρων ἔξω.

ὁρᾷς γὰρ ὡς οἱ λογισμοὶ διὰ τὴν ἐνοικοῦσαν ἁμαρτίαν ἐν ἡμῖν ἔξωθεν ἐπισυνίστανται, καθαπερεὶ κύνες λυσσῶντες ἢ ἄγριοι καὶ θρασεῖς λῃσταὶ καθ᾿ ἡμῶν ἀεὶ [*](3f I Kor. 11, 1 — 8 II. 2, 469 — 9 öm. 7, 20) [*](M U S Phot. 14- S. 494, 18 ὅθεν δὴ — γνώσεως τοῦ θεοῦ Sacra Parall. Bruchst. 425 Holl (= Pa)) [*](1 θεοῦ] Christi S | vor κληρονομήσουσι + οὐ M | κληρονομήσουσι] ürdig sein S | τὸ κορυφαιότατον <S 1 f εἰς τὸ — παντὸς] πῶς δὲ καὶ ήμᾶς εἰς τὸ παντάπασιν Phot. 2 ἀποδρᾶναι καὶ <S Phot. 2 f προτρεπόμενος Phot. <S 3 καθὼς Phot. 4 τὸ] τῶ M | καὶ πράττειν <S Phot. 5 τὸ] τῶ Μ U | ἦ U 5 f μιμητὴς Χριστοῦ ἀκριβὴς Phot. 6 — S. 494, 5 νυνὶ δὲ — ψυχῆς αὐτοῦ <Phot. 6 — 10 δὲ δὲ — νεύοντας <S 6 ἐπιπίπτουσι M 7 ἐμπιπλῶντες U | περιεργασίας U | ἀλόγου < U 9 ἅ χρὴ Pet.] ἄχρι MU 10 μη- δένα MU | νεύοντες Μ 13 ἀκήρατος] lebendiges S | βασανιζόμενος *] MU 14 > * | ὅθεν δὴ] δεῖ Pa 15 γενναίως <S 15f ἀντιπαρατάσσεσθαι — πολιορκούμενοι <S 15 οἲ] ἐκεῖνοι γὰρ Pa 16 ἀπὸ U 17 καὶ τῶν — ἀκοντισμάτων <S 17f ὑπὲρ τοῦ — ἵενται] damit wir seien stadtbewahrend S 18 μηδένα λείποντες Μ 18 f ἴστ’ ἔστ᾿ — ὅρων ἔξω <S 19 ἀπώσονται U | γὰρ Μ 20 πἱ Μ | οἰκοῦσαν U 21 καθαπερεὶ] καθάπερ ἢ M καθάπερ αὶ Pa | ἤ ἄγριοι — λῃσταὶ < S | ἀεὶ <S)

59. Ἄγε οὖν, μή ποτε ύπενδοῦσα ἁρπασθῇς, ὦ ψυχή, πρὸς αὐτῶν, καὶ οὐχ ἔξομεν ύπὲρ σοῦ δοῦναι λύτρα. »τί γὰρ ἀντικατάλλαγμα δώσει, φησίν, ἄνθρωπος τῆς ψυχῆς αὐτοῦς«;

καλὸν μὲν οὖν, εἰ μὴ εἴχομεν, ἦν ἄν καὶ χαρμιώτατον, τοὺς ἀντιπράσσοντας ήμῖν καὶ μαχομένους· ἐπεὶ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, καὶ ὃ θέλομεν οὐ δυνάμεθα θέλομεν δὲ μὴ ἔχειν τους ἐξέλκοντας ήμᾶς εἰς πάθη) — ἦν γὰρ ἀνιδρωτὶ σωθῆναι — καὶ 8 θέλομεν τοῦτο οὐ γιγνεται, ἀλλ᾿ ὂ οὒ θέλομεν δεὶ γὰρ ημᾶς δοκιμάζεσθαι, ὡς ἔφην), μὴ ἐνδιδῶμεν, ὦ ψυχή, μὴ ἐνδιδῶμεν τῷ πονηρῷ,

»ἀλλὰ ἀναλαβόντες τὴν πανοπλίαν τοῦ θεοῦ« ὑπερασπίζουσαν καὶ προαγωνιζομένην ἡμῶν »ἐνδυδώμεθα τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης καὶ ὑποδησώμεθα πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου, ἐν πᾶσί τε ἀναλάβωμεν τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾦ δυνησόμεθα πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστι ῥῆμα θεοῦ, πρὸς τὸ δύνασθαι στῆναι πρὸς τὴν τοῦ διαβόλου«, »λογισμούς τε καθαιρεῖν καὶ πᾶν ὔψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ«· »ὅτι μὴ εστιν ήμῖν ή πάλη πρὸς κἶμα καὶ σάρκα«.

τούτου δὲ ἔνεκα τοῦτα λέγω, ὄτι οὖτος ὁ τρόπος τοῦ ἀποστόλου τῶν συνταγμάτων. πολλὰ μὲν γὰρ ἔστι καὶ περὶ ἐκάστου τῶι ἐν τῇ ἐπιστολῇ ταύτῃ εἰρημένων ἀποδεὶξαι, ὡς ὀρθοδόξωςσ καὶ μεμε- [*](4f Matth. 16, 26 — 10 Ephes. 6, 13 12 —17 Ephes. 6, 14–17. 11 17 II Kor. 10, 4f — 18 Ephes. 6, 12) [*](MUS Phot. Pa (bis Ζ. 18 τοῦ θεοῖ)) [*](2 tyr;annou καὶ δοκιμάζοντεςSΙ αὐτοῖς ihm S 3 ἄγε <S | ὐπενοίσα ἀρπασθης hinter ψυχὴ hinter ψυχι) Pa | πρὸς αὐτὸν U 4 οὐκ ἔξομεν Upa 5 < S ἄνθρωπος, φησὶ M | εἰ εἰ μὴ ἰχομεν Pa <Pa ἦν — χαρμιώτατον <S | ἦν — τοὺς] ἦν αὐτοὺς Pa 6 ἂν] ἄρα U | χαρμότατον U | μαχομένους τι ἐπέχεσθαι Pa | ἐπειδ Pa 7 όὲ] γὰρ U 8 ἡμᾶς Μ Phot. Pa | ἑδρῶτι Pa 9 γίνεται M Phot. Pa | ἀλλὰ M | οὐ 2] μὴ Pa 10 ὡς ἔφην] ὡς ἐχρῆν Phot. <S | ἐνδιδῶμεν 1 + οὖν U | ἀλλ’ U –18 καὶ προαγωνιζομένην — γνώσεως τοῦ θεοῦ] u. ziehen wir an den Panzer der Gerechtigheit usw. bis dahin: S 11 καὶ προαγωνιζομένην <Phot. 13 εὐαγγε- λίου λίου + εἰρήνς | ἐν 2 ἐπὶ Phut. | πᾶσί τε] πᾶσιν U | ἀναλαβόντες UPa 14 δυνησώμεθα MUPa 15 σωτηρίου + δέξαθσι U 16 16 ὅ Pa | πρὸς τὸ] εἰς τὁ Pa 17 καθελεῖν Phot. 18 θεοῦ] χριστοῦ Phot. 10 — S. 495,2 τού- του — προρημαι <Phot. 19 19 τούτου δὲ ἕνεκα] weswegen? S | ta[yta <M 21 ταύτῃ] τῦτα M 21 f μεμελημένως U)

γὰρ τύπον αὐτοῦ δειξαι μόνον καἲ τὴν βούλησιν προηργμαι νῦν »οὐ γὰρ ὃ θέλω, τοῦτο πράσσω, ἀλλ' ὃ μισῶ, τοῦτο ποιῶ. <εἰ δὲ ὃ οὐ θέλω > σ΄λυμφημι τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ ὅτι καλός· νυνὶ δὲ οὐκέτι γὰγὼ κατεργάζομαι αὐτό, ἀλλ᾿ ή οἰκοῦσα ἐν ἐμοὶ άμαρτία. οἶδα γὰρ ὅτι οὐκ οἰκεῖ ἐν ἐμοῖ, τουτέστιν ἐν τῇ σαρκί μου, τὸ ἀγαθόν«, ὀρθῶς λέγων.

μέμνησθε γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ὡς ὡριζόμεθα· εἰ καὶ σπεύδων ἐγὼ ταχὺ πάντα διεξελθεῖν μᾶλλον βραδύνων, μακροτέρας μοι τῶν λόγων τῆς περιόδου ἢ προσεδ΄λοκησα γεγενημένης, ἢν προθυμητίον δὴ διανῦσαι. ἄλλως γὰρ τοῦ προκειμένου οὔποτε ἤξομεν ἐπὶ τέλος.

60. Οὐκοῦν ἐλέγομεν· ἀφ’ οὖ τὸν ἄνθρωπον, εἶ μνημονεύετε, πλανηθέντα τὴν ἐντολὴν ἀθετῆσαι συνέβη, ἐντεῦθεν ἐκ τῆς παρακοῆς τὴν ἁμαρτίαν λαβοῦσαν γένεσιν εἰς αὐτὸν εἰσῳκηκέναι.

οὕτως γὰρ πρῶτον στάσις ἐνέπεσε σφαδᾳσμῶν τε καὶ λογισμῶν ἀνοικείων ἐπληρώθημεν, κενωθέντες με) τοῦ ἐμφυσήματος τοῦ θεοῦ, πληρωθέντες δὲ ἐπιθυμίς ὑλικῆς, ἥν ὁ πολύπλοκος ἐνέπνευσεν εἰς ήμᾶς ὄφις, βραχυπορησάντων ήμῶν τῆς παραγγελίας τοῦ θεοῦ τὸν κύκλον.

διὸ καὶ τὸν θάνατον ὁ θεὸς πρὸς ἀναίρεσιν τῆς ἀμαρτίας ύπὲρ ήμῶν ἀνεύρατο, ἴνα μὴ ἐν ἀθανάτοις ήμῖν ἀνατείλασα, ὡς ἔφην, ἀθανατος ᾖ.

ὄθεν ὁ ἀπόστολος »οἶδα γὰρ ὅτι οὐκ οἰκεῖ ἐν ἐμοί, τουτέστιν ἐν τῇ σαρκί μου, τὸ ἀγαθόν« λέγων τὴν ἀπὸ τῆς παραβάσεως διὰ τῆς ἔπιθυμίας εἰσοικισθεῖσαν εἰς ἠμᾶς άμαρτίαν βούλεται μηνύειν, ἧς δὴ καθάπερ βλαστήματα νέα νέα καὶ κλῶνες οί φιλήδονοι περὶ ήμᾶς ἀεὶ λογισμοὶ στανται. δισσὰ γὰρ ἐν ήμῖν λογισμῶν γένη, [*](P588) [*](2–6 öm. 7. 15—18 — 19 Röm.) [*](M U S Phot.) [*](1 ἔχει <S | εἴη — διελθεῖν] wir machen . . die Abhandlung S | τὸν] τὸ U 2 καὶ τὴν βούλησιν <S 3 τοῦτο 1 <Phot. 3f εἰ δὲ ὃ οὐ θέλω τοῦτο < Bonwetsch nach S 5 ἀλλὰ U 6 τὸ < S; vgl. aber Z. 20 7 διωριζόμεθα Phot. 8 διελθεῖν M | μᾶλλον βραδύνω] kurz βτ habe S 8 f μακροτέρας — διανύσαι] ährend viele Worte über ötig sind S 8 μου U | ἤ] ἦς U 9 δη] μὴ M 11 ἐλέγομεν] οὐ λέγομεν] M wir sagen S | εἰ μνημονεύετε Gern.] ἐμνημονεύετε < Phot. 13 εἰσοικηκέναι Μ U | πρῶτον ’Phot. 14 τε καὶ λογισμῶν <S 14f κενωθέντος M 16 ό <M | πολύτροπος Phot. | ἐνεφύσησεν Phot. 16f βραχυπορησάντων — κύκλον <Phot. 18 ὑπὲρ < S | ηὕρατο M εὕρατο U 19 ὡς ἔφην <S | ό ἀπόστολος τι sprechend S 22 ἦς δὴ + ἤδη U | νέα <S | καὶ κλῶνες <S Phot. 23 ἀεὶ <M S |)

ὅθεν τῇ μὲν νομοθεσίᾳ τοῦ θεοῦ κατὰ τὸν νοῦν »συνηδόμεθα« (τοῦτο γὰρ ὁ ἔσω ἄνθρωπος), τῇ δὲ νομοθεσίᾳ τοῦ διαβόλου κατὰ τὴν ἐνοικοῦσαν ἐπιθυμίαν ἐν τῇ σαρκί· ὁ γὰρ νόμος »ἀντιστρατευόμενος καὶ ἀντιπράσσων τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ«, οἷον τῇ πρὸς τὸ ἀγαθὸν ὁρμῇ, τῇ ἐπιθυμίᾳ τοῦ νοός, οὗτός ἐστιν ὁ τοὺς ἐμπαθεῖς ἀναφύων ἀεὶ καὶ ὑλικοὺς πρὸς ἀνομίαν περισπασμούς, παντάπασι πρὸς ἡδονὰς ὢν ἑλκτικός.

61. Τρεῖς τὰρ νόμους ὑποτιθέμενος ἀναφανδὸν ὁ Παῦλος ἐνταῦθά μοι καταφαίνεται· ἕνα μὲν τὸν κατὰ τὸ ἔμφυτον ἐν ἡμῖν ἀγαθόν, ὅν καὶ νόμον σαφῶς νοὸς ἐκάλεσεν, ἕνα δὲ τὸν ἐκ προσβολῆς συνιστάμενον τοῦ πονηροῦ καὶ εἰς τὰς ἐμπαθεῖς ἐξέλκοντα πολλάκις φαντασίας τὴν ψυχήν, ὃν ἀντιστρατεύεσθαι τῷ νόμῳ τοῦ νοὸς ἔφη,

καὶ ἕτερον τὸν κατὰ τὴν ἁμαρτίαν ἐκ τῆς ἐπιθυμίας ἐνσκιρρώσαντα ἐν τῇ σαρκί, ὃν ἁμαρτίας νόμον οἰκοῦντα ἐν τοῖς λέλεσιν ἐκάλεσεν· ᾧ ἐπιβαίνων ὁ πονηρὸς καὶ ἐποχούμενος πολλάκις καθ᾿ ἡμῶν ἐγκελεύεται, πρὸς ἀδικίαν ἡμᾶς καὶ πράξεις συνελαύνων κακάς.