Panarion (Adversus Haereses)

Epiphanius

Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.

Ἀπολλωνίῳ δὲ τῷ τοῦ Ἀντωνίνου ἑταίρῳ ἀντῆρε, παραιτούμενος [*](1 f Ἀντωνῖνος ὁ Οὐῆρος ist nach stehendem Sprachgebrauch des Epiphanius (vgl. Ancoratus c. 60, 4; I 72, 1 de mens. ac pond. 18, 3; S. 171, 74 Lagarde) Mark Aurel. Da jedoch Mark Aurel zu den andern Angaben—Bardesanes hätte den Abgar überebt und dann noch bis in die Zeit des Antoninus hineingereicht— schlechterdings nicht paßt, so muß eine (vielleicht durch Eusebius IV 30, 1; 392, 14 Schwartz veranlaßte) Verwechslung des Epiph. vorliegen, entweder mit Caracalla, den Epiph. Ἀντωνῖνος υἱὸς Σενήρον nennt, oder—was nach Z. 5 ff weniger wahrscheinlich ist—mit Elagabal (bei Epiph.=Ἀντωνῖνος). Zu letzterem würde freilich die Nachricht des Barhebraeus (chron. I 47 Abbeloos-Lamy) sachlich gut stimmen, daß Bardesanes im Jahr 533 (=221/2n. Chr.) gestorben sei, vgl. auch Porphyrius de abstin. IV 17; 256, 11 Nauck und de styge (bei Stobäus ecl. phys. I 3, 56; 37, 25 Meinecke) über das Zusammentreffen des Bardesanes mit der indischen Gesandtschaft an Elagabal – 3 Ἀβειδάν] vgl. den Awida im Buch der Gesetze der Lander S. 1 ff Epiph meint daher sicher diese Schrift, wie auch Theodoret haer. fab. I 22; Migne 83, 372 B/C ἐντετύχηκα δὲ κἀγὼ λόγοις αὐτοῦ . . κατὰ εἱμαρμένης γραφεῖσι. Wenn Eusebius dieselbe Schrift als ὁ πρὸς Ἀντωνῖνον (=Mark Aurel) ἱκανώτατος αὐταῦ περὶι εἱμαρμένης διάλογος bezeichnet (h. e. IV 30, 2; S. 392, 21 f Schwartz), so ist das πρὸς Ἀντωνῖνον entweder ein Versehen für πρὸς Ἀβειδὰν (vgl. die Titelform in der praep. ev. VI 9; Migne 21, 464 A Βαρδηςίανης . . . ὅς ἐν τοῖς πρὸς τοὺς ἑταίρους διαλόγοις τάδε πη μνημονεύεται φάναι) oder hat Eusebius die Schrnt über den Schicksalsglauben mit dem an Elagabal gerichteten Brief zusammengeworfen, vgl. über dicsen Moses Choren. hist. Arm. II 63; S. 185 Whiston etiam ad Antonimim epistolam scriber ausus est (daß hier Elagabal unter Antoninus zu verstehen ist, beweist das Vorhergehende sub Antonino ultimo floruit) – 5 bei Ἀντωνίνου ist, wie das ἑταίρῳ (=comes Caesaris) zeigt, sicher an einen Kaiser zu denken, vgl. auch S. 340, 4, und dann gewiß an denselben wie Z. 1. Ist dies Caracalla, so könnte man die Auseinandersetzung mit Apollonius in die Zeit der Eroberung Edessas durch Caracalla verlegen und Eusebius h. e. IV 30, 2; S. 392, 21 Schwartz ὅσα τε ἄλλα φαςὶν προφάσει τοῦ τότε διωγμοῦ συγγράψαι auf eine damals in Edessa veranstaltete Christenverfolgung beziehen. Sollte es Elagabal sein, so müßte man den Zusammenstoß mit der indischen Gesandtschaft oder mit dem Brief an Elagabal in Verbindung bringen. —Die Gleichsetzung des Apollonius mit dem Stoiker unter Antoninus Pius (Eusebius-Hieronymus z. J. 149; S. 203, 6 Helm) verbietet sich von selbst) [*](M U) [*](1 Ἀντωνίου U 2 βήρου M | <πρὸς> Corn. Pet. 3 συνελογίσατο (συνελογήσατο M U)] lies wohl ἀπελογήσατο oder συνεγράψατο * 4 συγγράμματα U 5 ἀντήρει U | παραιτούμενος *] παραινούμενος M U)

340
ἀρνήσασθαι τὸ Χριστιανὸν ἑαυτὸν λέγειν. ὁ δὲ σχεδὸν ἐν τάξει ὁμολογίας κατέστη λόγους τε συνετοὺς ἀπεκρίνατο ὑπὲρ εὐσεβείας ἀνδρείως ἀπολογούμενος, θάνατον μὴ δεδιέναι φήσας, ὃν ἀνάγκῃ <ἔφη> ἔσεσθαι, κἄν τε τῷ βασιλεῖ μὴ ἀντείποι.

καὶ οὕτως ὁ ἀνὴρ τὰ πάντα μεγάλως ἦν κεκοσμημένος, ἕως ὅτε τῷ ἀστοχήματι τῆς ἑαυτοῦ αἱρέσεως περιέπεσε, δίκην νηὸς γεγονὼς καλλίστης φόρτον τε ἀσυνείκαστον ἐμβαλλομένης καὶ παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ λιμένος λακισθείσης ἀπολεςάσης τε τὴν ἅπασαν πραγματείαν καὶ ἑτέροις τοῖς ἐπιβάταις θάνατον ἐμποιηςάσης.

2. Προσφθείρεται γὰρ οὗτος Οὐαλεντίνοις καὶ ἐκ τῆς αὐτῶν μοχθηρίας ἀνιμᾶται τὸ δηλητήριον τοῦτο καὶ ζιζανιῶδες, πολλάς τε καὶ αὐτὸς ἀρχὰς καὶ προβολὰς εἰσηγηςάμενος καὶ τὴν τῶν νεκρῶν ἀνάστασιν ἀρνηςάμενος ἐδογμάτισε ταύτην τὴν αἵρεσιν.

χρῆται δὲ νόμῳ καὶ προφήταις, παλαιᾷ τε καὶ νέᾳ διαθήκῃ, καὶ ἀπο- [*](10 ff die umgekehrte Behauptung, daß er zunächst Valentinianer war, bei Eusebius h. e. IV 30, 3; S. 392, 23 ff Schwartz ἦν δ’ οὐτος πρότερον τῆς κατὰ Οὐαλεντῖνον σχολῆς, καταγνοὺς δὲ ταύτης πλεῖστά τε τῆς κατὰ τοῦτον μνθοποίας ἀπελέγξας, ἐδόκει μέν πως αὐτὸς ἑαντῷ ἐπὶ τὴν ὀρθοτέραν γνώμην μετατεθεῖσθαι, οὐ μὴν καὶ παντελῶς γε ἀπερρίψατο τὸν τῆς παλαιᾶς αἱρέσεως ῥύπον, bgl. Hippolyt refut. Vi 35, 7; S. 165, 13 Wendland οἱ δ’ αὖ ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς (sc. der Schule Valentins) . . . ὧν ἐστιν Ἀξιόνικος καὶ Ἀρδησιάνης (lies wie S. 216, 17 <Β>αρσησιάνης) –11 vgl. die von Bardesanes festgehaltene Anschauung über den Einfluß der Sieben Buch der Gesetze der Länder S. 11 ff u. S. 15 f Cureton, dazu Adamantius de recta in deum fide III 3; S. 118, 12 ff van de Sande Bakhuyzen Diodorus Tars. de fato c. 51 (bei Photius cod. 223 p. 208. 223) Ephrem Syrus sermo 3 u. 53 polem.; opera Syriaca II 443 ff u. 554 ff Assemani – 12 f vgl. Adamantius de recta in deum fide V 16; S. 204, 3 ff van de Sande Bakhuyzen Ephrem carm. Nisib. 51 p. 102 u. 186 Bickell – 14 vgl. Ephrem sermo polem. 55; opera Syriaca II 558 Assemani Diodorus Tars. de fato bei Photius cod. 223 p. 208 u. 221 δέχεσθαι μὲν προσποιουμένους τοὺς προφήτας) [*](M U) [*](2 ὑπὲρ + οὖ M 3 ἃν] τὸν M | <ἔφη> * 5 ἀστοχήματι] τῶ αὐτῶ σχίσματι M 6 νεὼς, dazu a. R. νηὸς M τε *] δὲ M U 7 vor λακισθείσης + καὶ U 8 ἀπολομένης M | πᾶσαν U 11 τούτων U 11 f τε καὶ + ἄλλας U 12 προσβολὰς U | εἰσηγηςάμενος *] διηγήσατο M U 14 νέᾳ] καινῆ U)

341
κρύφοις τισὶν ὡσαύτως.

ἀνατραπήσεται δὲ καὶ οὗτος μετὰ πάντων τῶν πρὸ αὐτοῦ τε καὶ τῶν μετ’ αὐτὸν ἀπαλλοτριώσας ἑαυτὸν τῆς ἀληθείας καὶ ὡς ἀπὸ λαμπάδος πυρὸς φωτεινῆς εἰς ἀσβόλην μεταβεβλημένος.

Περὶ μὲν γὰρ νεκρῶν ἀναστάσεως ἤδη ἡμῖν ἐν πολλαῖς αἱρέσεσιν εἴρηται· οὐ λυπήσει δὲ καὶ αὖθις ἐν τῇ πρὸς τοῦτον ἀνατροπῇ χρήσασθαι ὀλίγοις λόγοις. εἰ μὲν γὰρ τὴν παλαιὰν διαθήκην δέχῃ.

ὦ οὗτος, καὶ τὴν καινὴν ὡσαύτως. πόθεν οὐκ ἐλεγχθήσῃ παραφθείρων τὴν τῆς ἀληθείας ὁδὸν καὶ ἑαυτὸν ἀποξενῶν τῆς τοῦ κυρίου ἐν ἀληθείᾳ ζωῆς;