Panarion (Adversus Haereses)

2. Ἤδη δὲ περὶ τούτων πολλάκις ἐν ἄλλαις αἱρέσεσι διηγούμενος τὰς ἀνατροπὰς πεποίημαι· διὸ οὐκ ἀναγκαῖον ἡγησάμην περὶ πολλοῦ ποιήσασθαι τὴν αὐτῶν κατάλυσιν τῆς ἀνατροπῆς, ὡς ἤδη ἡμῶν ἐργασαμένων εἰς αὐτὸν τὸν Ἠλξαῖον εἴτ᾿ οὖν Ἠλξαῒ καὶ τοὺς ἀπ᾿ αὐτοῦ ἐν ταῖς ἄλλαις προδεδηλωμέναις αἱρέσεσι· πᾶσι γὰρ φωρατὸς ὁ τοιοῦτος καὶ ἡ ἐξ αὐτοῦ αἵρεσις ὅτι πεπλάνηται.

ὡς οὖν σαύραν ἡλιακὴν πεπαικότες ῥάβδῳ ἐλπίδος Χριστοῦ καὶ τοῦ σταυροῦ ἐπὶ τὰς ἑξῆς ἔωμεν. ἄξιον γάρ ἐστιν ᾧ ὀνόματι ἑαυτοὺς καὶ οὗτοι ὠνόμασαν, τῷ αὐτῷ κεχρῆσθαι αἰνίγματι εἰς φράσιν τῆς αὐτῶν παραπεποιημένης ἐπωνυμίας. Σαμψαῖοι γὰρ ἑρμηνεύονται Ἡλιακοί·

διὸ καὶ τοῦ ζῴου ἐπεμνήσθημεν. ταύτην γὰρ σαύραν οὕτω κικλῄσκουσιν ἡλιακὴν οἱ ἄνθρωποι. χείρων δὲ ἡ αἵρεσις αὕτη τῆς σαύρας, μηδὲ τὸ ἀκαριαῖον τῆς ὠφελείας αὐτῆς ἔχουσα. ἐκείνη γὰρ ἀμβλυωπήσασα χρόνῳ ἀναβλέπει διὰ ἡλιακῆς στροφάλιγγος· ἐν φωλεῷ <γὰρ> πρὸς ἀνατολὴν προσέχοντι ἑαυτὴν προσθλίψασα καὶ νηστεύσασα πρὸς ἀνατολήν <τε> κατανοοῦσα ἀποτίθεται τὴν ἀμβλυωπίαν· αὕτη δὲ φημι ἡ αἵρεσις ἐν ἅπασιν <τὴν> ἀφροσύνην κέκτηται τοῦ ζῴου, οὐ μὴν κἂν τὸ ὀλίγον τοῦ ἐπαίνου.

οὕτως οὖν καὶ αὕτη ἡ αἵρεσις, σαύρα ἡμῖν λεχθεῖσα ἡλιακή, [καὶ] καταπατηθεῖσα ὑπὸ τῆς ἀληθείας † αὐτοῦ [*](3ff vgl. haer. 19, 4, 1f; I 221,6ff haer. 30, 17, 5; I 356, 15ff — 18ff vgl. Physiologus c. 2; S.231,2ff Lauchert (σαύρα ἡλιακὴ) ὅταν γηράσῃ, ἐμποδίζεται τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ πηροῦται . . . τί οὖν ποιεῖ τῇ ἑαυτῆς καλῇ φύσει; ζητεῖ τοῖχον βλέποντα πρὸς ἀνατολὴν καὶ εἰσέρχεται εἰς τὴν ῥαγάδα τοῦ τοίχου· καὶ ἀνατέλλοντος τοῦ ἡλίου ἀνοίγονται αὐτῆς οἱ ὀφθαλμοὶ ἀτενιζούσης πρὸς αὐτὸν καὶ ὑγιὴς γίνεται) [*](M U) [*](6 τόν τε Χριστὸν Öh.] ὅ τε Χριστὸς M U 6f εἰκοσιτεσσάρων] κݲθݲ Μ 7 * <φλυαροῦσιν> * 8 τούτων *] τούτου Μ U 10 τὴν αὐτῶν κατάλυσιν τῆς ἀνατροπῆς] τὴν περὶ τούτων ζήτησιν τῆς ἀνατροπῆς U 11 ἐργασαμένων *] εἰργασμένων Μ εἰργασαμένων U | τὸν Ἠλξαῖον εἴτουν Ἠλξαῒ] ἢ ἄξιον ἤτουν ἠλξάει Μ 14 πεπωκότες U 20 ἀκέραιον Μ | ἑαυτῆς U 21 <γὰρ> * 23 <τε> * | ἀποτίθεται τὴν ἀμβλυωπίαν < Μ | ἀμβλυοπίαν U 24 <τὴν> * | κέκτηνται Μ 25 κἂν] καὶ Μ | οὕτως *] ὡς M U 26 [καὶ] * | † αὐτοῦ] etwa <ἐν τῇ ἀφροσύνῃ> αὐτῆς *)

Ἀνέστη πάλιν Θεόδοτός τις, ἀπόσπασμα ὑπάρχων ἐκ τῆς προειρηένης ἀλόγου αἱρέσεως, τῆς ἀρνουμένης τὸ κατὰ Ἰωάννην εὐαγγέλιον καὶ τὸν ἐν αὐτῷ <κηρυχθέντα> ἐν ἀρχῇ ὄντα θεὸν Λόγον καὶ τὴν αὐτοῦ Ἀποκάλυψιν,

ἀλλὰ καὶ ταῖς ἄλλαις αἱρέσεσι ταῖς προειρημέναις συγγενόμενός τε καὶ συνυπάρξας καὶ κατὰ τὸν κρόνον αὐτὰς διαδεξάμενος, ἐξ οὗπερ οἱ Θεοδοτιανοὶ καλούμενοι. καὶ εἰ μὲν ὑπάρχει ἔτι ἡ αἵρεσις ἀγνοοῦμεν, τὰ δὲ εἰς ἡμᾶς αὐπὸ συγγραμμάτων ἐλθόντα ἐροῦμεν.

Oὗτος ὁ Θεόδοτος ἀπὸ Βυζαντίου μὲν ὡρμᾶτο, τῆς νυνὶ Κωνσταντινουπάλεως καλουμένης, σκυτεὺς τὴν τέχνην, πολυμαθὴς δὲ τῷ λόγῳ.

οὗτος ἅμα τισὶ πλείοσιν ἐν καιρῷ διωγμοῦ ἐνστάντος (οὐκ οἶδα εἰπεῖν ἐν ποίῳ διωγμῷ) ἀπὸ τοῦ τῆς πόλεως ἄρχοντος συλλη- [*](4ff zur Darastellung des Epiph. vgl. insbes. Hippolyt refut. VII 9 u. 35 X 23; S. 190,12ff 222,1f 282, 1ff Wendland c. Noët. c.1; S.45,17 Lagarde sog. kleines Labyrinth bei Eusebius h. e. V 28, 6; S. 502, 2ff Schwartz Ps. Tertullian adv. omn. haer. 8 Filastrius haer. 50; S. 26,21ff Marx — 8ff vgl. Hippolyt refut. VII 35 1; S. 222,4f Wendland ἐκ τῆς τῶν Γνωστικῶν καὶ Κηρίνθου καὶ Ἐβίωνος σχολῆς ἀποσπάσας — 12ff zu ἀπὸ Βυζαντίου vgl. Hippolyt refut. VII 35, 1; S. 222,1 Wendland u. X 23,1; S.282,1 Βυζάντιος Ps. Tertullian adv. omn. haer. 8 — zu σκυτεὺς Eusebius h. e. V 28,6; S. 502,3 Schwartz Θεόδοτον τὸν σκυτέα τὸν ἀρχηγὸν καὶ πατέρα ταύτης τῆς ἀρνησιθέου ἀποστασίας — 14ff vgl. Ps. Tertullian adv. omn. haer. S Theodotus haereticus Byzantius, qui posteaquam Christi pro nomine adprehensus negavit, in Christum blasphemare non destitit Filastrius haer. 50, 1f; S. 26, 21f Marx denegator Christi dei nostri in persecutione extitit salvatoris, qui coepit dicere docens ita: communis, inquit, homo erat ut omnes homines Christus. hoc autem dicebat, ut denegationis obprobrium ab hominibus non amplius pateretur, cogitans quod si qui ei diceret: quare negasti Christum deum ac dominum? diceret quod hominem negavi non deum (das Geschichtchen ist wohl herausgesponnen aus der nach S. 319, 6ff von Theodotus angeführten Belegstelle)) [*](Μ U) [*](1 περὶ θεοῦ ἀληθείας U 2 εἴπομεν U 3 Überschrift κατὰ Θεοδοτιανῶν λݲδݲ ἢ καὶ νݲδݲ M in U Raum gelassen, aber vom Rubricator übersehen 6 <κηρυχθέντα> * 10 ἔτι hinter ἡ αἵρεσις U 14 οὕτως Μ | πλείωσιν Μ 15 οἶδ᾿ Μ | τοῦ < Μ)

οὗτος δὲ Χριστὸν ἀρνησάμενος καὶ παραπεσὼν τοῦ σκοποῦ τῆς ἀληθείας ἐν παρεκβάσει γεγένηται, καὶ ἀπὸ αἰσχύνης πολλῆς ὑπὸ πολλῶν ὀνειδιζόμενος ἀπέδρασε τῆς ἑαυτοῦ πατρίδος καὶ ἀναβὰς εἰς ῾Ρώμην ἐκεῖσε διέτριβεν.