Panarion (Adversus Haereses)

διὸ πνευματικῶς τὴν ὑφήγησιν ποιεῖται τῆς ἄνωθεν ἀπὸ πατρὸς ἀνάρχου δωρεᾶς ἡμῖν ἐλθούσης, κατὰ εὐδοκίαν <δὲ> πατρὸς ἐν τῇ μήτρᾳ τῆς ἁγίας παρθένου οἰκονομηθείσης.

καὶ τὸ ἀναγκαίως δὲ ζητούμενον οὐκ ἀπεσιώπησεν, ἀλλὰ πνεύματι ἁγίῳ κινούμενος τὸν πρὸ τῶν αἰώνων <εἰσ>άγει ὄντα θεὸν Λόγον, ἀνάρχως καὶ ἀχρόνως ἐκ πατρὸς γεγεννημένον, ἐν σαρκὶ δὲ ἐληλυθότα δι᾿ ἡμᾶς ἐδήλωσεν, ἵνα ἀπὸ τεσςάρων εὐαγγελιστῶν τὴν πᾶσαν γνῶσιν κατά τε τὴν σάρκα καὶ κατὰ τὴν θεότητα ἀκριβῶς κατάσχωμεν.

20. Τελειωθέντων γὰρ πάντων τῶν κατὰ τὸ βάπτισμα καὶ κατὰ τὸν πειρασμόν, ἐλθόντος τοῦ Ἰησοῦ λοιπον καὶ ὀλίγων ἡμερῶν <χρόνον>, καθὼς πολλάκις εἶπον, διατρίψαντος ἔν τε τῇ Ναζαρὲτ καὶ ἐν τοῖς ὁρίοις αὐτῆς καὶ περὶ τὴν Καφαρναούμ, μετά <τε> τὸ συναντῆσαι τῷ Ἰωάννῃ ἐπὶ τοῦ Ἰορδάνου * καὶ τῇ ἐπαύριον τινὰς τῶν μαθητῶν συμπαρειληφότος, πρῶτον τοῦτο σημεῖον ἐν Κανᾷ πεποίηκε τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀπὸ Ἰωάννου, εἰκοστῇ δὲ τῆς ἀπὸ τοῦ πειρασμοῦ ἐπανόδου, καὶ <ἄρχεται> τοῦ κηρύγματος.

οὔτε γὰρ πρὸ τοῦ πειρασμοῦ ἐν γάμῳ φάσκει τὸν Χριστὸν ἡκέναι οὔθ᾿ ὅλως τι τῶν [*](2 vgl. Clemens Al. bei Eusebius h. e. VI 14, 7; S. 550, 25 Schwartz τὸν μέντοι Ἰωάννην ἔσχατον, συνιδόντα ὅτι τὰ σωματικὰ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις δεδήλωται, προτραπέντα ὑπὸ τῶν γνωρίμων, πνεύματι θεοφορηθέντα πνευματικὸν ποιῆσαι εὐαγγέλιον — 12ff vgl. S. 271, 4ff) [*](M U) [*](1 κηρύξας] ἐλθὼν U 2 τὰ2 < U 3 ἤδη < Μ | ἀσφαλισθέντων Μ ἐπισφαλισθέντων U 5 <δὲ> * | ἐν τῇ—παρθένου] ἐν τῆ ἁγία παρθένω ἐν μήτρα παρθενικῆ U 5f οἰκονομηθείσης < Μ 6—9 καὶ τὸ ἀναγκαίως δὲ—δι᾿ ἡμᾶς ἐδήλωσεν] καὶ οἱ λοιποὶ δὲ τὰ ἶσα τούτοις συμφώνως εἰπόντες ὧν ἦν χρεία ἐπεμελήσαντο· ὁ δὲ Ἰωάννης καὶ τὴν πρόσθεσιν U 6 ἀπεσιώπησεν *] ἐπεσιώπησεν Μ 7 <εἰσ>άγει *, vgl. S. 278, 8 10 γνῶσιν < U 10f ἀκρίβειαν U 13—19 πειρασμὸν ἐλθόντος — τοῦ κηρύγματος] πειρασμὸν αὐτοῦ εὐθὺς ἐλθόντος καὶ συμπαρειληφότος τοὺς μαθητὰς τοῦτο πρῶτον σημεῖον πεποίηκε τῆ τρίτη ἡμέρα τοῦ κηρύγματος ἐν κανᾶ κανᾶ τῆς γαλιλαίας U 13f <χρόνον> * 14 τὴν Ναχαρὲθ Μ 15 <τε> * 16 * <ἀνακάμψαντος εἰς τὴν Γαλλιλαίαν > *, <διελθόντος διὰ τοῦ Ἰορδάνου> Jül. 19 <ἄρχεται> *, nach S. 278, 1 vgl. S. 273, 1ff 20 ἡκέναι] ἐλθεῖν Μ | οὐδ᾿ ὅλως] οὐ γὰρ ὅλως U)

ἔδει γὰρ καὶ παιδικὰ ἔχειν αὐτὸν σημεῖα, ἵνα μὴ πρόφασις γένηται ταῖς ἄλλαις αἱρέσεσι λέγειν ὅτι ἀπὸ τοῦ Ἰορδάνου ἦλθεν<ν ὁ> Χριστὸς εἰς αὐτόν, ὅπερ ἐστὶν ἡ περιστερά· τοῦτο γάρ φασι διὰ τὴν ψῆφον τοῦ ωݲ καὶ ἄλφα, ὅ ἐστι περιστεερά, ἐπείπερ ἔφη ὁ σωτήρ »ἐγώ εἰμι τὸ ᾱ καὶ ἐγώ εἰμι τὸ ωݲ«.

διὸ καὶ ἐν τῷ δωδεκάτῳ ἔτει τῆς γεννήσεως αὐτοῦ εἰσάγει τὸν Ἰησοῦν ὁ Λουκᾶς εἰρηκότα πρὸς τὴν Μαριὰμ ζητοῦσαν αὐτόν, ἡνίκα τοῖς διδασκάλοις προσδιελέγετο ἐν Ἱεροσολύμοις·

»οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ με εἶναι;«, ἵνα πέσῃ ὁ λόγος τῶν λεγόντων ὅτι ἀπὸ τοῦ χρόνου τοῦ βαπτίσματος υἱὸς γέγονεν θεοῦ, ἐλθούσης εἰς αὐτὸν τῆς περιστερᾶς, ἥν φασιν εἶναι τὸν Χριστόν, καὶ ἵνα σαφῶς γνωσθῇ ὅτι ἄνωθεν ἐπεδήμησεν ὁ θεὸς Λόγος καὶ ἐλθὼν ἐσαρκώθη ἀπὸ Μαρίας καὶ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ κατῆλθεν ἐπ᾿ αὐτὸν τὸ πνεῦμα,

ἵνα σημάνῃ τίς ἐστιν ὁ μαρτυρούμενος μενος ἀπὸ τοῦ πατρὸς ὅτι »οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, αὐτοῦ ἀκούετε«, καὶ ἵνα γένηται τοῦτο ὑπόδειγμα τοῖς μέλλουσιν ἐν αὐτῷ φωτίζεσθαι, ὅτι καταξιωθήσονται <τῆς> πνεύματος ἁγίου ἐν τῷ λουτρῷ [τῆς] δωρεᾶς καὶ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν διὰ τῆς χάριτος τῆς ὑπ᾿ αὐτοῦ δοθείσης.

21. Ἀπὸ τότε δὲ τὰ τέλεια ἤρξατο ποιεῖν θεοςήμεια ἐν τῷ καιρῷ τοῦ κηρύγματος (»τοῦτο <γὰρ> πρῶτον σημεῖον ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, [*](1ff vgl. die Παιδικὰ (Thomasevangelium) Tischendorf ev. apocrypha2 — 4 vgl. haer. 28, 1, 5; I 314 hear. 30, 3, 6 14, 1 16, 3; I 337, 7 351, 18ff 354, 2 — 5 vgl. Irenaeus a dv. haer. I 14, 6; I 140 Harvey (= Panarion haer. 34, 7, 2 II 15, 9f) — 6f Apok. 1, 8 — 10 Luk. 2, 49 — 16 (Matth. 3, 17) Matth. 17, 5 — 22 Joh. 2. 11) [*](M U) [*](1 εἰργάσατο < U | ἢ] καὶ U | <πρὶν> * | κηρύγματος + πρὸ τοῦ πειρασμοῦ ὁ χριστὸς U | ἤρξατο] εἰργάσατο U 2 λέγεται—πεποιηκέναι] ἄδεται περὶ αὐτοῦ ἐν παιδὶ πεποιηκέναι ὡς ἐν παιγνίω ὥς τινες φάσκουσι U 2f ἔδει γὰρ] καὶ ἔδει τῶ μὲν ὄντι U 3 παιδαρικὰ U | αὐτὸν ἔχειν U | σημεῖα < U 4 λέγειν] ταῖς λεγούσαις U | ἦλθε<ν ὁ> * 5—7 τοῦτο γὰρ—τὸ ωݲ< U 5 φασι *] φησι Μ 7f τῆς γεννήσεως—τὸν Ἰησοῦν] σαφῶς δείκνυσιν U 8—10 ὁ Λουκᾶς—Ἱεροσολύμοις] ὁ Λουκᾶς ὅτι προσδιαλεγόμενος τοῖς ἱερεῦσι καὶ τοῖς πρεσβυτέροις ἔφη τῆ μαρία ὅτι U 11—13 βαπτίσματος—τὸν Χριστόν] βαπτίσματος κατέβη εἰς αὐτὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον U 12 φασι *] φησι ΜU 14 θεὸς < U | ἐλθὼν < U 16 τοῦ < Μ 17 ὑπόδειγμα τοῦτο Μ 18 <τῆς> * 19 [τῆς] * | διὰ τῆς < U 21 ἀπὸ τότε] ἀπὸ τότε] ἀφ᾿ ὅτου U 22 <γὰρ> *)

ὡς πολλάκις ἔφην, ἀλλ᾿ ὅτε ἀνέκαμψεν ἀπὸ πειρασμοῦ, τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ μετὰ τὰς δύο ἃς παρ᾿ αὐτῷ ἔμειναν οἱ δύο μαθηταὶ τοῦ Ἰωάννου, οἱ ἀκούσαντες καὶ ἀκολουθήσαντες αὐτῷ·

ὡς εὐθὺς μετὰ τὰς δύο ἡμέρας, ἃς ἐποίησαν παρ᾿ αὐτῷ, ἐπιφέρει λέγων »καὶ ἐξῆλθεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν καὶ εὑρὼν Φίλιππον εἶπεν· ἀκολούθει μοι«.

εἶτα εὐθὺς τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ γάμος ἐγένετο ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας. ἔδει γὰρ αὐτὸν ἀπελθόντα εὐθὺς γάμων τελουμένων εἰς τὴν τιμὴν αὐτῶν κληθῆναι, ἐπ᾿ εὐλογίᾳ τοῦ γάμου.

καί φησι »γάμος ἐγένετο τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἦν ἡ μήτηρ τοῦ Ἰησοῦ ἐκεῖ, ἐκλήθη δὲ καὶ Ἰησοῦς καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ οἱ μετ᾿ αὐτοῦ εἰς τὸν γάμον«·

»καὶ ὑστερήσαντος, φησίν, οἴνου, λέγει ἡ μήτηρ τοῦ Ἰησοῦ· οἶνον οὐκ ἔχουσι. καὶ λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου«.

* μετὰ τὸ ἐλθεῖν αὐτὸν ἀπὸ τῆς ἐρήμου κατὰ τὴν ἀκολουθίαν τοῦ πειρασμοῦ καὶ παραληφθῆναι εἰς Ἱερουσαλὴμ καὶ στῆναι ἐπὶ τῷ πτερυγίῳ τοῦ ἱεροῦ καὶ ἀπὸ Ἱεροσολύμων ἀνενεχθῆναι εἰς ὄρος ὑψηλὸν λίαν, ὅπερ παρὰ πολλοῖς λέγεται εἶναι τὸ Θαβὼρ ὄρος, ὃ ἑρμηνεύεται Ἰταβύριον· τοῦτο δέ ἐστιν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ.

ταύτην γὰρ τὴν ἀκολουθίαν ὁ Ματθαῖος ὑπέθετο, ὅς φησιν »ἀκούσας δὲ ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη, ἦλθεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν«.

ὁ δὲ Λουκᾶς καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ ὄρους ὁρμὴν ἀκριβῶς δηλώσας πρῶτον μὲν περὶ τοῦ ὄρους εἰπὼν καὶ τῶν βασιλειῶν ὧν ἔδειξε τῷ [*](5 Joh. 1, 43 — 9 Joh. 2,1 — 12 Joh. 2,3 — 14ff vgl. Matth. 4,5ff — 17f vgl. das Hebräerev. nach Origenes in Joh. II 12; S. 67, 19ff Preuschen in Jerem. hom. 15, 4; S. 128, 26ff Klostermann (sonst gilt der Thabor als Berg der Verklärung vgl. Origenes zu Ps. 88, 13; XIII 28 Lommatzsch Cyrillus Hieros. cat. XII 16; Migne 33, 744B) — zu Θαβὼρ = Ἰταβύριον vgl. Eusebius Onomasticon S. 110, 20 Klostermann — 20 Matth. 4,12 — 21ff Luk. 4, 5ff) [*](M U) [*](1 οὐχὶ + <δὲ>?* 3 ἅσπερ ἔμειναν παρ αὐτῶ U 4f lies ὡς εὐθὺς μετὰ τὴν μίαν ἡμέραν, ἣν ἐποίησαν . . . ἐπιφέρει λέγων· »καὶ <τῇ ἐπαύριον> ἐξῆλθεν? * 5 ἐπιφέρει] ἐπεισάγει U 7—10 ἔδει γὰρ—Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας < M, vgl. Z. 11 8 αὐτῶν *] αὐτοῦ U 10 ἐκεῖ vor ἡ μήτηρ M 11 οἱ μετ᾿ αὐτοῦ < M | γάμον + ἔδει γὰρ καὶ ἐν τῶ γάμω αὐτὸν κληθέντα καταξιῶσαι ἐπ᾿ εὐλογία τοῦ γάμου M, vgl. Z. 7 12 φησίν < U 13 σοι] σὺ M 14—S. 280, 5 μετὰ τὸ ἐλθεῖν — διελθεῖν διὰ τοῦ Ἰορδάνου] μετὰ τὸ ἐλθεῖν αὐτὸν ἀπὸ τοῦ πειρασμοῦ καὶ διελθεῖν διὰ τῆς θαλάσσης καὶ τοῦ Ἰορδάνου U | * <τοῦτο δὲ ἐγένετο>* 15 καὶ] τουτέστιν τοῦ? * 19 ὅς] ὥς? * 21 ἀπὸ τοῦ ὄρους) lies εἰς τὸ ὄρος? *)

ἦλθε γὰρ εἰς Ναζαρὲτ κἀκεῖθεν εἰς τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην, καὶ μετὰ τὸ διελθεῖν διὰ τοῦ Ἰορδάνου πάλιν τὴν ὁρμὴν ἔσχεν ἐπὶ τὰ οἰκεῖα ἔνθα ἀνετέθραπτο, πρὸς τὴν μητέρα ἐν Ναζαρέτ, ἐκεῖ τε παραμείνας δύο ἡμέρας, ὅτε καὶ οἱ περὶ Ἀνδρέαν παρ᾿ αὐτῷ ἔμειναν, λοιπὸν ἠπείγετο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων ἕνεκεν τοῦ κηρύγματος ἄρξασθαι·

καὶ ἔμεινε μὲν δύο ἡμέρας διὰ τὸ διὰ χρόνου ἡκέναι, ἔχων μεθ’ἑαυτοῦ οὓς ἤδη παρείληφε μαθητάς, καὶ ἀπολύσας τοὺς δύο τοὺς ἀκολουθήσαντας αὐτῷ εὐθὺς ἐξῆλθεν ἐπὶ τὴν Γαλιλαίαν διὰ τὸ κήρυγμα καὶ διὰ τὸ ἔργον τοῦ θεοσημείου τοῦ ἐν τῷ γάμῳ ἐπιτελεσθέντος.

βλέπε γὰρ πῶς ἐπασφαλίζεται <ἡμᾶς> ὁ λόγος, ὡς Ἰωάννης ὁ βαπτιστὴς μαρτυρεῖ λέγων ὡς παρῳχηκότος ἤδη τοῦ ἔργου ὅτι »κἀγὼ οὐκ ᾔδειν αὐτόν, ἀλλ᾿ ὁ πέμψας με βαπτίζειν εἶπέ μοι· ἐφ᾿ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ πνεῦμα καταβαῖνον ἐν εἴδει περιστερᾶς, οὗτός ἐστιν«.