Panarion (Adversus Haereses)

ἀλλὰ καὶ πάλιν »ἀνήρ τις οἰκοδεσπότης ἔχων ἀμπελῶνα ἐξῆλθε ζητῶν ἐργάτας εἰς τὸν ἀμπελῶνα καὶ περὶ τρίτην ὥραν καὶ ἔκτην καὶ ἐνάτην καὶ ἑνδεκάτην«·

ὡς ἐξ ἅπαντος τὸ τῆς ἐπιτηδεύσεως σκευώρημα καὶ τούτου τοῦ ἀπατεῶνος πανταχόθεν ἔχειν τὸν τιτρώσκεσθαι λόγῳ τῆς ἀληθείας. κἄν τε γὰρ ἐπιφαίνεται τὸ σκότος φωτὸς μὴ παρόντος, δἰ ὀλίγου σπινθῆρος ἡ ἀυτοῦ ἀφάντωσις τῆς α’νατροῆς γενήσεται.

συντόμως δὲ κέχρημαι τῇ αἱρέσει διὰ τὸ ἤδη ἐξειπεῖν ὅτι εὔάλωτος ὑπάρχουσα οὐ πολλῆς δεῖται ἐργασίας πρὸς σύστασιν τῆς κατ’ αὐτῆς ἀληθείας· μάλιστα δὲ ὅτι τάχα οἶμαι καὶ μηκέτι ἐκ ταύτης ὑπάρχειν τινάς, ἀλλ’ ἤ ἄρα σπανίους ἐν τοῖς ἀνωτάτω μέρεσιν.

Ἀπὸ ταύτης δὲ παρελθόντες, ὥσπερ σκορπόν δεινὸν καταπατὴσαντες ἀθρόως, τὰς ἑξῆς διασκοπήσωμεν, θεοῦ τὴν δύναμιν ἐπικαλούμενοι εἰς βοήθειαν τοῦ τε τὸ ἀληθὲς εἰπεῖν καὶ τοῦ αὐτὸν ἐμὲ μὴ βλάπτεσθαι, μάλιστα περὶ τῆς τοιαύτης δεινῆς καὶ ὀλετηρίου τῶν δογμάτων μέλλοντα ὑποφαίνειν κακοτροπίας. |

Τατιανός τις ἀνέστη τούτους διαδεξάμενος ἤτοι κατὰ τοὺς αὐτῶν χρόνους ὤν ἤ μετ’ αὐτοὺς πάλιν τὴν ἑαυτοῦ τῆς κενοφωνίας [*](2 Joh. 15, 1 — 5 vgl. Didaskalia 1, 1; S. 2, 5 Funk (S. 1, 5 Flemming-Achelis) — 7 vgl. Matth. 21, 33ff u. Par. — 9 vgl. Matth. 20, 1ff — vgl. mit der Darstellung des Epiph. Irenaeus adv. haer. I 28, 1; I 220 Harvey Hippolyt refut. VIII 16; S. 236, 6ff Vendland X 18; S. 279, 16 Ps. Tertullian adv. omn. haer. 7 Filastrius haer. 48; S. 25, 14ff Marx Clemens Al. strom. III 81, 1ff; II 232, 22ff) [*](V M ) [*](7 παραβολήν + <φησίν> ?* 10 ἀξῆλθε — ἀμπελῶνα2 < Μ 11 ἐννάτην Μ 18 ἤ *] εἰ VM 19 σπανίους *] σπανίως VM 21 διασκοπήσομεν V 24 Unterschrift κατὰ Σευηριανῶν VM 25 Überschrift κατὰ Τατιανῶν εἰκοστὴ ἕκτη ἡ καὶ μς V M 27 ὤν ἤ μετ’ αὐτοὺς angeflickt Vcorr)

καὶ τὰ μὲν πρῶτα, οἷα δὴ ἀπὸ Ἑλλήνων ὁρμώμενος καὶ τῆς τῶν Ἑλλήνων παιδείας ὑπάρχων, συνακμάζει Ἰουστίνῳ τῷ φιλοσόμῳ, ἀνδρὶ ἁγίῳ καὶ φίλῳ θεοῦ, τῷ ἀπὸ Σαμαρειτῶν εἰς Χριστὸν πεπιστευκότι.

οὗτος γὰρ ὁ Ἰουστίνος Σαμαρείτης ἦν τὸ γένος, εἰς Χριστὸν <δὲ> πεπιστευχὼς καὶ μεγάλως ἐξασκηθεὶς ἀρετῆς τε βίον ἐνδειξάμενος τὸ τέλος ὑπὲρ Χριστοῦ μαρτυρήσας τελείου στεφάνου καταξιοῦται ἐπὶ τῆς Ῥωμαίων ἐπὶ Ῥουστικοῦ ἡγεμόνος καὶ Ἀδριανοῦ βασιλέως, ἐτῶν τριάκοντα ὑπάρχων ἐν καθεστώςῃ Ἡλικίᾳ.

τούτῳ ὁ προειρημένος Τατιανὸς συνακμάσας τὰ πρῶτα καλῶς φερόμενος καὶ τῇ πίστει ἐρρωμένος ἐτύγχανεν, ὅσον ἦν σὺν τῷ ἁγίῳ Ἰουστίνῳ τῷ μάρτυρι.

ὅτε δὲ ἐτελεύτα Ἰουστίνος ὁ ἅγιος, ὥσπερ τυφλὸς χειραγνγούμενος [*](Stählin Eusebius—Hieronymus Chronik z. Jahr 172; S. 206, 13 Helm h. e. IV 29, 1ff; S. 390, 1ff Schwartz Theodoret haeret. fab. I 20) [*](1f vgl. Tatian or. c. 42; S. 43, 10 Schwartz ταῦθ’ ὑμῖν, ἄνδρες Ἕλληνες, . . . Τατιανὸς συνέταξα . . . , παιδευθεὶς . . . πρῶτον μὲν τὰ ὑμέτερα c. 1; S. 2, 9, dazu Eusebius h. e. IV 16, 7; S. 358, 2ff Schwartz Τατιανός, ἀνὴρ τὸν πρῶτον αὐτοῦ βίον σοφιστεύσας ἐν τοῖς Ἐλλήνων μαθήμασιν καὶ δόξαν οὐ σμικρὰν ἐν αὐτοῖς ἀπενηνεγμένος — 3 vgl. Irenaeus adv. haer. I 28, 1; I 220 Harvey Ἰουστίνου ἀκροατὴς γεγονώς Hippolyt refut. VIII 16; S. 236, 6 Wendland γενόμενος μαθητὴς Ἰουστίνου τοῦ μάρτυρος Ps. Tertullian adv. omn. haer. 7 hic Iustini martyris discipulusfuit Theodoret haeret. fab. I 20 τατιανὸς δὲ ὁ Σύρος σοφιστὴς ἐγεγόνει τὸ πρῶτον, ἔπειτα δὲ καὶ τοῦ θεσπεσίου Ἰουστίνου τοῦ μέρτυρος ἐγένετο φοιτητής — 5 zu Σαμαρείτης vgl. Justin dial. c. 120 — 8f Rusticus, bestätigt durch die Märtyrerakten, vgl. dazu Zahn Forsch. VI 14A. — ἐπὶ Ἀδριανοῦ βασιλέως und τριάκοντα ἐτῶν ὑπάρχων ist beides unmöglich: Harnachk, altchr. Lit.-Gesch. II 1,283 möchte die 30 Jahre als Mibverständnis einer Quellenangabe über das christliche Lebensalter Justins, d. h. über die Zeit von der Bekehrung Jusins ab, verstehen; eher könnte man, da das ἐπὶ Ἀδριανοῦ βασιλέως und ἐτῶν τριάκοντα ὑπάρχων ἐν καθεστώςῃ ἡλικίᾳ unter sich zusammenpabt, vermuten, dab die Angabe sich ursprünglich auf das Lebensalter bezog, in dem Justin zum Christentum übertrat — 10 ff vgl. Irenaeus adv. haer. I 28, 1; I 220 Harvey ἐφόσον μὲν συνῆν ἐκείνῳ οὐδὲν ἐξέφηνε τοιοῦτον· μετὰ δὲ τὴν ἀκείνου μαρτυρίαν ἀποστὰς τῆς ἐκκλησίας Ps. Tertullian adv. omn. haer. 7 post hune diversa sentire coepit Theodoret haeret. fab. I 20 μετὰ δὲ τὴν τοῦ διδασκάλου τελείωσιν ἐπόθησε γενέσθαι προστάτης αἱρέσεως) [*](V M) [*](2 ὑπάρχων] μετέχων? * 4 τῶ . . . πεπιστευκότι aus τοῦ . . . πεπιστευκό- τος Vcorr τοῦ. . . πεπιστευκότος Μ 5 ὁ nachgetragen Vcorr | <δὲ> * Κλοστερμ. 8 Ῥωστικοῦ V)

Καὶ ἦν μὲν Σύρος τὸ γένος, ὡς ἡ εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσα γνῶσις περιέχει· τὸ δὲ αὐτοῦ διδασκαλεῖον προεστήσατο ἀπ᾿ ἀρχῆς μὲν ἐν τῇ Μέσῃ τῶν ποταμῶν, ὡς περὶ τὸ δωδέκατον ἔτος Ἀντωνίνου τοῦ εὐσεβοῦς Καίσαρος ἐπικληθέντος.