Panarion (Adversus Haereses)

32. Ἐλήλεγκται δὲ τοῦ ματαιόφρονος καὶ ὁ σαββατισμὸς καὶ ἡ περιτομὴ καὶ οἱ καθ᾿ ἡμέραν βαπτισμοὶ ὑπ’ αὐτοῦ γινόμενοι· ἐν γὰρ σαββάτῳ φιλοτιμεῖται τὰ πλεῖστα θεραπεύειν Ἰησοῦς. καὶ οὐ μόνον ὅτι θεραπεύει, ἀλλὰ καὶ κατὰ δύο τρόπους ἰᾶται.

παραγγέλλει γὰρ τοῖς ἰατρευθεῖσιν ἐν τῷ σαββάτῳ αἴρειν τὸν κράββατον καὶ βαδίζειν, ἀλλὰ καὶ ἐν σαββάτῳ πηλὸν φυράσας ἐπέθηκεν τοῖς τοῦ τυφλοῦ ὀφθαλμοῖς·

ἔργον δὲ ἐστι πηλὸν φυρᾶσαι. ὅθεν γνόντες οἱ ἀπόστολοι ὅτι λέλυται τὸ σάββατον ἀπὸ τῆς αὐτοῦ ἅμα αὐτοῖς συνδιατριβῆς καὶ διδασκαλίας, τίλλουσι στάχυας σαββάτῳ καὶ ψώχουσι καὶ ἐσθίουσιν.

ἦν δὲ σάββατον δευτερόπρωτον, ὡς ἔχει τὸ εὐαγγέλιον. σάββατα [*](1 τρίτῳ] Eusebius (ecl. propli. IV 4; Migne 22, 1204 C) u. Hieronymus (zu Jes. 7, 14; Migne 24, 109 C) setzen den ühest öglichen Fall: das 1. Jahr des Ahas — 2 Jes. 7, 14 — 3 vgl. II ón. 16, 2 ἑκκαίδεκα ἔτη); die 14 Jahre des Epiph. sind vom Zeitpunkt der Weissagung an gerechnet — 4f vgl. II ön. 18, 2 II Chron. 29, 1 — 12 vgl. Eusebius ecl. proph. IV 5; Migne 22, 1205 C διὸ καὶ προφῆτις οὐκ ἀπει- κότως καὶ αὐτὴ (Maria) ἂν λεχθείη, ebenso Hieronymus zu Jes. 8, 1 — 4; Migne 24, 115 A/B — 13 Luk. 1, 48 — 22 vgl. Joh. 5,8 — 23 vgl. Joh. 9,6 — 26 vgl. Luk. 61 V M —S. 3 7 8, 23 in lat. Übersetzung bei Corderius Catenain Lucamp.175 (=cat.)) [*](1 τρίτῳ ül.] ἐνάτω V ἐννάτω M 2 προφητεύετο, ε obenhinein Veorr ἐπροφητεύετο M 3 βασιλεύσαντα + * 4 〈πέντε〉 ül. 9 < M 10 τῶ ῥήματι M | ἐπὶ < Μ | Ἀχαὰζ, α getilgt Vcorr | vor τοῦ Ἐζεκίου + τῆς 11 Ἀχ///ὰζ, α getilgt Vcorr 12 τῳ] τὸ M | ἡ < M | καὶ προφητεύουσα < 14 εἰσελεύσεται, εἰς getilgt Vcorr 22 κράβατον V 26 ψώχουσιν, ω aus υ Vcorr)

ὅτε γὰρ ὑποπίπτουσιν αὑται αἱ ἡμέραι, ἤτοι ἐν δευτέρᾳ σαββάτων ἢ ἐν τρίτῃ ἢ ἐν τετράδι, σάββατον καὶ αὐτὸ αὐτοῖς ὁρίζεται.

διὸ μετὰ τὴν τῶν ἀζύμων γενομένην ἡμέραν καὶ ὁρισθεῖσαν ἡμέραν σαββάτου, τῷ σαββάτῳ φύσει τῷ μετὰ τὴν ἡμέρα τῶν ἀζύμων εἰς σάββατον λελογισμένην, εὑρέθησαν διαβαίνοντες διὰ τῶν σπορίμων καὶ ἔτιλλον στάχυας καὶ ἔψωχον καὶ ἤσθιον,

δεικνύντες ὅτι λέλυται ὁ δεσμὸς ὁ ἐν τῷ σαββάτῳ ὁριζόμενος, ἐλθόντος τοῦ μεγάλου σαββάτου τουτέστιν Χριστοῦ, τοῦ ἀναπαύσαντος ἡμᾶς ἀπὸ τῶν ἁμαρτημάτων ἡμῶν, οὗ τύπος ἠν ὁ Νῶε, ὃν ὁ πατὴρ αὐτοῦ γεννηθέντα ἑωρακὼς κατὰ προφητείαν ἐπέθετο αὐτῷ ὄνομα Νῶε, λέγων ὅτι »οὗτος ἀναπαύσει ἡμᾶς ἐκ τῶν ἁμαρτιῶν ἤτοι σκληρῶν ἔργων ἡμῶν‘.

ὁ Νῶε δὲ ἀπὸ ἁμαρτιῶν οὐκ ἀνέπαυσεν, ἀλλὰ εἰς Χριστὸν προεφήτευσεν ὁ Λάμεχ τὴν προφητείαν, τὸν Νῶε ἑρμηνευόμενον ἐν ἀληθείᾳ Νῶς γὰε ἀνάπαυσις ἑρμηνεύεται) καὶ Σεβέθ, ὅπερ ἀνάπαυσις καὶ σάββατον ἐρμηνεύεται·

ὅ ἐστιν Χριστός, ἐν ᾡ ἀναπέπαυται ὁ πατὴρ καὶ τὸ ἅγιον αὐτοῦ πνεῦμα, καὶ πάντες ἄνθρωποι ἅγιοι ἐν αὐτῷ ἀνεπαύσαντο, παυσάμενοι ἀπὸ ἁμαρτημάτων. οὗτός ἐστι τὸ μέγα σάββατον καὶ ἀίδιον, οὑ τύπος ἦν τὸ μικρὸν καὶ πρόσκαιρον σάββατον, ἐξυπηρετούμενον ἄχρι τῆς αὐτοῦ παρουσίας, προσταχθὲν ὑπ᾿ αὐτοῦ κατὰ τὸν νόμον καὶ ἐν αὐτῷ Μὲν καὶ πληρωθὲν ἐν τῷ εὐαγγελίῳ· οὕτως γὰε εἶπεν ὅτι κύριός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σαββάτου«.

ὅθεν θαρσαλέως οἱ μαθηταὶ λύουσι τὸ σάββατον, ἐπειδὴ καὶ οἱ πρὸ αὐτῶν ἱερεῖς ἔλυον ἐν τῷ ναῷ τὸ σάββατον θύοντες καὶ θεῷ [*](5 vgl. haer. 12, 2; S. 205, 10 — 8ff vgl. Luk. 6, 1 — 16 Gen. 5, 29 — 19f Theophilus ad Aut. III 19; S. 232 Otto — 23 vgl. haer. 8, 6, 8; S. 192, 20ff — 27 Matth. 12, 8 — 29 vgl. Matth. 12, 5 V M cat. (bis Ζ. 25)) [*](5f τὴν λεγομένην — μικράν nachgetragen Vcorr < M 6f ἐμπίπτουσιν ὑποπίπτουσιν Vcorr 14 ἡμᾶς < M 15 ἑο///ρακὼς, ο aus ω Vcorr 17 ἁμαρτιῶν + ἡμῶν nachgetragen Vcorr < M 18 ἀλλ’ M | προεφήτευσεν, oben über Vcorr ἐπροφήτευσεν M; vgl. S. 377, 10 19 τὸν Pet.] τῶ V M 19f νῶε γάρ — ἐρμηνεύεται am Rande nachgetragen Vcorr < M 21 ὃ < 23f καὶ ἀίδιον am Rande nachgetragen Vcorr < Μ 24 καὶ πρόσκαιρον Rande nachgetragen Vcorr <)

ἐὰν δὲ ὑΠερθῶνται διὰ τὸ μὴ λῦσαι τὸ σάββατον, ἐνάτῃ λοιπὸν περιτέμνουσι τὴν περιτομὴν καὶ ἔλυσαν αὐτὴν τὴν περιτομὴν καὶ τὸν περὶ αὐτῆς τῶν ὀκτὼ ἡμερῶν ὅρον τοῦ προστάγματος.