Panarion (Adversus Haereses)

16. Βάπτισμα δὲ καὶ αὐτοὶ λαμβάνουσι χ·ωρὶς ὡν καθ᾿ ἡμέραν βαπτίζονται. μυστήρια δὲ δῆθεν τελοῦσι κατὰ μίμησιν τῶν ἁγίων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἀπὸ ἐνιαυτοῦ εἰς ἐνιαυτὸν διὰ ἀζύμων καὶ τὸ ἄλλο μέρος τοῦ μυστηρίου δι᾿ ὕδατος μόνου.

δύο δέ τινας, ὡς ἔφην, συνιστῶσιν ἐκ θεοῦ τεταγμένους, ἕνα μὲν τὸν Χριστὸν ἕνα δὲ τὸν διάβολον. καὶ τὸν μὲν Χριστὸν λέγουσι τοῦ μέλλοντος αἰῶνος εἰληφέναι τὸν κλῆρον, τὸν δὲ διάβολον τοῦτον πεπιστεῦσθαι τὸν αἰῶνα, ἐκ προσταγῆς δῆθεν τοῦ παντοκράτορος κατὰ αἴτησιν ἑκατέρων αὐτῶν.

καὶ τούτου ἕνεκα Ἰησοῦν γεγεννημένον ἐκ σπέρματος ἀνδρὸς [*](11 etwas anders dement. Hom. Διαμαρτυρία c. 4; S. 5, 27 Lagarde ἄρτου καὶ ἅλατος μετὰ τοῦ παραδιδόντος μεταλαβέτω vgl. XIV 1; S. 141, 10 — Abend- mahl mit Wasser vgl. haer. 42, 3, 3 (Marcion) haer. 46, 2, 3 (Tatian) haer. 47, 1, 7 (Enkratiten) haer. 61, 1, 2 (Apostoliker) — 12ff vgl. dement. Hom. XX 2 S. 189, 31ff Lagarde ὁ θεὸς δύο βασιλείας ὁρίσας καὶ δύο αἰῶνας συνεστήσατο, κρίνας τῷ πονηρῷ δεδόσθαι τὸν παρόντα κόσμον διὰ τὸ μικρόν τε αὐτὸν εἶναι κα παρέρχεσθαι ὀξέως, τῷ δὲ ἀγαθῷ δώσειν ὑπέσχετο τὸν μέλλοντα αἰῶνα, ἅτε δὴ μέγαν ὄντα καὶ ἀίδιον . . . . καὶ δύο βασιλεῖς ἐτάχθησαν, ὧν ὁ μὲν τοῦ παρόντος καὶ προσκαίρου κόσμου νόμῳ βασιλεύειν χειροτονεῖται, ὃς καὶ ἐπ᾿ ὀλέθρῳ πονηρῶν χαίρειν ἐκράθη, ὁ δὲ ἕτερος καὶ αὐτὸς βασιλεὺς ὑπάρχων — τοῦ ἐσομένου αἰῶνος — στέργει πᾶσαν πᾶσαν ἀνθρώπων φύσιν III 19; S. 41, 17 VIII 21; S. 92, 2ff XV 7; S. 148, 21ff dement. Recogn. I 24 IX 3f — —S. 354, 5 vgl. dement. Recogn. I 45 deus cum fecisset munduni, tanquam universitatis dominus singulis quihusque creaturis principes statuit . . . statuit ergo angelis angelum principem et spiritibus spiritum, siderihiis sidus . . . . hominibus hominem, qui est Christus Jesus. Christus autem dicitur eximio quodam religionis ritu . . . causa autem huius appellationis haec est: quoniam quidem cum esset filius dei et initmm omnium, V Μ) [*](1 αὐτοὶ] οὑτοι V 3 τούτοιν hinter ἀπέχονται angeflickt Veorr | ἐρωτήση Μ 5 συνετῶς Μ | ἐπιμιξίας] ἐκσυμμίξεως V, ἐκσυμ wieder durchgestrichen Vcorr 7 γυναικὸς + <γεγεννημένους> ? * 9 χωρὶς ὧν, änze βαπτισμάτων 15 πεπιστεῦθαι M)

οὐ φάσκουσι δὲ ἐκ θεοῦ πατρὸς αὐτὸν γεγεννῆσθαι, ἀλλὰ κεκτίσθαι ὡς ἴνα τῶν ἀρχαγγέλων καὶ ἔτι περισσοτέρως], αὐτὸν δὲ κυριεύειν καὶ ἀγγέλων καὶ πάντων <τῶν> ὑπὸ τοῦ παντοκράτορος πεποιημένων, ἐλθόντα καὶ ὑφηγησάμενον *,

ὡς τὸ παρ᾿ αὐτοῖς εὐαγγέλιον καλούμενον περιέχει, ὅτι »ἦλθον καταλῦσαι τὰς θυσίας, καὶ ἐὰν μὴ παύσησθε τοῦ θύειν, οὐ παύσεται ἀφ’ ὑμῶν Ἡ ὀργή«. καὶ ταῦτα καὶ τοιαῦτά τινά ἐστι τὰ παρ᾿ αὐτοῖς δόλια ἐπινοήματα.

Πράξεις δὲ ἄλλας καλοῦσιν ἀποστόλων, ἐν αἷς πολλὰ τῆς ἀσεβείας ἔμπλεα, ἔνθεν οὐ παρέργως κατὰ τῆς ἀληθείας ἑαυτοὺς ὥπλισαν.

Ἀναβαθμοὺς δέ τινας καὶ ὐφηγήσεις δῆθεν ἐν τοῖς Ἀνα- [*](homo factum est, hunc primum pater oleo perunxit, quod ex ligno vitae fuerat sumtum. ex illo ergo ungucnto Christus appcllatiir; vgl. auch Hippolyt refut. VII 34, 1f; S. 221, 11f Wendland 6f vgl. dement. Recogn. I 37 ante adventum veri prophetae qui esset hostias cum loco pariter repudiaturus I 39 et propfieta . . . appareret qui eos primo per misericordiam dei woneret cessare a sacrificiis dement. Hom. III 56; S. 51, 34ff Lagarde τοῖς δὲ προλαβοῦσιν ὅτι θυσιῶν ὀρέγεται ὁ θεὸς ἴφη· ὁ θεὸς ἔλεος θέλει κτἑ. (Matth. 9, 13) III 24; S. 42, 28 III 26; S. 43, 17; auch III 51; 51; S. 50, ff τὸ Τε καὶ εἰπεῖν αὐτὸν »οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον« καὶ φαίνεσθαι αὐτὸν καταλύοντα σημαίνοντος ἦν ὅτι ἃ κατέλυεν οὐκ ἦν τοῦ νόμου — 12ff unter Ἰάκωβος ist sicher nicht der Erzvater gemeint — dieser würde Ἰακὼβ ßen sondern der Apostel (vgl. S. 364, 18). Daher kann die hier gemeinte Schrift nicht mit der slavisch erhaltenen »Leiter « (Bonwetsch Nachr. d. Gott. Ges. 1900 S. 76 76ff; dazu ürer, Gesch. d. Jüd. Volkes IIi4 370) zusammenfallen. — Titel ἀναβαθμοὶ vgl. dement. Recogn. IV 36 hie ergo vobis sit primus gradus ex tribus, qui gradus triginta ex sc gignit mandata, secundus vero qui sexaginta, tertius qui centtini, sieut alias (!) vobis de bis plenius exponeinus. — Zum Inhalt vgl. dement. Recogn. I 36f u. 64 (Gegensatz gegen Tempel u. Opfer) 148 {Jesus namque est, qui igneni illum quem acceiulebat pontifex pro peccatis, restinxit per baptismi gratiain) u. I 69 (Rede des Jakobus vor Kaiphas) V M) [*](1 καὶ οὕτων am Rande nachgetragen V corr < M 3 ἐκτίσθαι aus Vcorr 4 καὶ ἔτι περισσοτέρως] *, gehört viell. nach Ζ. 5 hinter Vcorr setzt dazu am Rande ABBREV μείζονα δὲ αὐτῶν ὄντα 5 <τῶν> * | ὑπὸ aus Vcorr ἐκ Μ | πεποιημένοι V M 6 * etwa καταργῆσαι τὰς θυσίας> * | + <κατὰ Ματθαῖον> ? *, vgl. S. 349, 2 7 ἦλθεν M 9 ἐπιτηδεύματα 10 ἐν αἷς] εἶναι V | πολλῆς aus πολλὰ Vcorr 12 δὲ] γὰρ V)

ὡς καὶ τοῦ Παύλου ἐνταῦθα κατηγοροῦντες οὐκ αἰσχύνονται ἐπιπλάστοις τισὶ τῆς τῶν ψευδαποστόλων αὐτῶν κακουργίας καὶ πλάνης λόγοις πεποιημένοις, Ταρσέα μὲν αὐτόν, ὡς αὐτὸς ὁμολογεῖ καὶ οὐκ ἀρνεῖται, λέγοντες, ἐξ Ἑλλήνων δὲ αὐτὸν ὑποτίθενται, λαβόντες τὴν πρόφασιν ἐκ τοῦ τόπου διὰ τὸ φιλαλήθως ὑπ’ αὐτοῦ ῥηθὲν ὅτι »Ταρσεύς εἰμι, οὐκ ἀσήμου πόλεως πολίτης‘.

εἶτα φάσκουσιν αὐτὸν Ἕλληνα καὶ Ἑλληνίδος μητρὸς καὶ Ἕλληνος πατρὸς παῖδα, ἀναβεβηκέναι δὲ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ χρόνον ἐκεῖ μεμενηκέναι, ἐπιτεθυμηκέναι δὲ θυγατέρα τοῦ ἱερέως πρὸς γάμον ἀγαγέσθαι καὶ τούτου ἕνεκα προσήλυτον γενέσθαι καὶ περιτμηθῆναι. καὶ μηκέτι λαβόντα τὴν τοιαύτην κόρην ὠργίσθαι καὶ κατὰ περιτομῆς γεγραφέναι καὶ κατὰ σαββάτου καὶ νομοθεσίας