Panarion (Adversus Haereses)

Γοροθηνοί τε καὶ οἱ ἄλλοι. Ἐσσηνοὶ δὲ ἐγγὺς τῶν ἄλλων γινόμενοι μενοι τὰ ἴσα ἐκείνοις πράττουσι· μόνοι δὲ Γοροθηνοὶ καὶ Δοσίθεοι τὴν φιλονεικίαν εἰσὶ πρὸς Σεβουσίους κεκτημένοι.

καὶ ποιοῦσιν αὐτοὶ τὰς ἑορτάς, φημὶ δὲ Γοροθηνοὶ καὶ Δοσίθεοι, ὅταν οἱ Ἰουδαῖοι ἐπιτελῶσι, τῶν τε Ἀζύμων καὶ Πάσχων, Πεντηκοστῆς τε καὶ Σκηνοπηγιῶν καὶ νηστείας τῆς παρ᾿ αὐτοῖς νομιτευομένης ἡμέραν μίαν. οἱ δὲ ἄλλοι οὐχ οὕτως ποιοῦσιν, ἀλλὰ ἰδιαζόντως ἐν μησὶν οἷς προειπαμεν.

Δοσίθεοι δὲ τούτοις διαφέρονται κατὰ πολλοὺς τρόπους. ἀνά- στασιν γὰρ ὁμολογοῦσι καὶ πολιτεῖαι παρ᾿ αὐτοῖς εἰσιν· ἐμψύχων [*](4 die Gorothener genannt bei Hegesipp bei Eus. IV22, 5; S. 370, 16 Scbwartz 5 τῶν ἄλλων, gemeint ist τῶν Σεβουαίων; oben Anaceph. 12; S. 166, 23 hat sich Epiph. etwas anders ausgedrückt — 13 über Dositheus vgl. mit Epiph. Hegesipp bei Eus. IV 22, 5; S. 370, 16 Schwartz Hippolyt Syntagma bei Phot. bibl. 121 Clement. Hom. II 24; S. 28, 16ff Lagarde Eecogn. I 54 II 8–11 Ps. adv. omn. haer. 1 Const. apost. VI 8, 1; S. 319, 3 Funk (weitere Zeugnisse, insbesondere die samaritanischen Quellen bei Montgomery, the Samaritans p. 252 ff die rabbinischen in Revue des etudes juives t. 42 p. 27 ff 220 ff t. 43 p. 50 ff, die arabischen bei de Sacy, Chrestomathie arabe2) — 14 f anders Eulogius bei Photius bibl. cod. 230 p. 285 b Bekker ἀπεκήρυττε δὲ (sc. Δοσίθεος) καὶ τὴν ἀνάστασιν (V) GU Μ) [*](1 δὲ hinter Σκηνοπηγίαν G U 2 τὸ] τὰ M. 4 κατὰ Γοροθηνῶν, ἀπὸ Σαμαρειτῶν τρίτη, τῆς δὲ ἀκολουθίας δωδεκάτη G κατὰ Γορθηνῶν, τρίτη αἵρεσις ἀπὸ Σαμαρειτῶν, δωδεκάτη δὲ τῆ ἀκολουθία U κατὰ Γοροθηνῶν, ἀπὸ Σαμαρειτῶν ݲ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ݲ M; G hat die Überschrift erst zwischen πράττουσι u. μόνοι Z. 6 5 Γορθηνοὶ U | τε < U | δὲ < U 6 Δωσίθεοι 9 πάσχα G 10 ἡμέραν μίαν *] ἡμέρας μιᾶς GUM 13 κατὰ Δοσιθέων ἀπὸ Σαμαρειτῶν τετάρτης (τετάρτη V), τῆς δὲ ἀκολουθίας ιݲγݲ η M) V G Μ κατὰ τετάρτη αἵρεσις ἀπὸ Σαμαρειτῶν, τρισκαιδεκάτη δὲ τῆ ἀκολουθία U 14 Δωσίθεοι VGM | πολλοὺς + τοὺς U 15 πολιτείαις M)

ὡσαύτως τε περιτομὴν καὶ σάββατον καὶ τὸ μὴ θιγγάνειν τινὸς διὰ τὸ βδελύττεσθαι πάντα ἄνθρωπον ὁμοίως ἔχουσι. νηστείας δὲ τοὺς αὐτοὺς φυλάττειν καὶ ἐξασκεῖσθαι εἰσάγει ὁ λόγος.

ἡ δὲ πρόφασις τοῦ τὸν δοσίθεον φρονῆσαι ταῦτα αὕτη· οὗτος συνεμίγη ἀπὸ Ἰουδαίων ὁρμώμενος εἰς τὰ τῶν Σαμαρειτῶν ἔθνη, ἐν παιδεύσει δὲ <τῇ> κατὰ τὸν προήκων δευτερώσεσί τε ταῖς παρ’ αὐτοῖς, θηρώμενος δὲ τὰ πρωτεῖα καὶ ἀποτυχὼν καὶ μὴ ἀξιωθείς τι παρὰ Ἰουδαίοις νομισθῆναι, ἐξέκλινέν εἰς τὸ Σαμαρειτικὸν γένος καὶ ταύτην τὴν αἵρεσιν προεστήσατο.

ἐν σπηλαίῳ δέ που ἀναχωρῶν δι’ ὑπερβολὴν ἐθελοσοφίας, ματαίως καὶ ὑποκριτικῶς ἐν νηστείᾳ καρτερῶν ὡς λόγος ἔχει οὕτως ἀπέθανεν ἐν ἐνδείᾳ ἄρτου καὶ ὕδατος, ἑκουσίᾳ δῆθεν τῇ γνώμῃ. μετὰ ἡμέρας δὲ τινὰς ἐλθόντας ἐπὶ τὴν τούτου ἐπίσκεψιν εὑρηκέναι τὸ σῶμα ὀδωδὸς ἐξέρψαν τε σκώληκας καὶ νέφος μυιῶν ἐπ᾿ αὐτὸ ἐσμηνευκέναι. οὑτος τοίνυν οὕτως ματαίως τὸν ἑαυτοῦ βίον καταστρέψας αἴτιος γέγονεν αὐτοῖς τῆς αἱρέσεως, ἐξ οὑπερ οἱ αὐτὸν μιμούμενοι Δοσίθεοι εἴτουν Δοσιθηνοὶ καλοῦνται.

Καὶ αὑται μὲν αἱ ἐλθοῦσαι εἰς ἡμῶν τὴν γνῶσιν περὶ] τῶν προειρημένων τεσσάρων αἱρέσεων διαφοραί, αἵτινες ἀνατραπήσονται [*](6 ἀπὸ Ἰουδαίων ὁρμώμενος: ebenso, wolil aus Epiphanius Filaster h. 4; S. 3, 11 Marx — 7 strenge Gesetzlichkeit des Dositheus Origenes de princ. lY 3, 2; S. 326, 12 ötschau — 11 ff die Geschichte soll wohl eine Widerlegung des Glaubens der Dositheer sein vgl. Origenes in Johannem XIII 27; S. 251, 17 ff Preuschen μύθους τινὰς περὶ αὐτοῦ διηγούμενοι ὡς μὴ γευσαμένου θανάτου ἀλλ’ ἐν τῷ βίῳ που τυγχάνοντος. Die Erzählung des Epiph. berührt sich sehr nahe mit ’l Fatch (Montgomery, the Samaritans p. 256) Berichteten; dadurch wird es vollends unwahrscheinlich, ß Epiph. unsern Dositheus mit dem bei Macarius Magnes III 43; S. 151, 26ff Blondel genannten Enkratiten vermengt haben sollte (so Zahn ZKG II 458) (V)GU M) [*](1 ἀπέχεσθαι V G 2 † βιῶσαι] τεκνῶσαι Nicet. Chon.; wohl nicht aufzunehmen, da Epiphanius das Wort nicht kennt (er würde τεκνοποιῆσαι lies vielleicht > — sc. ἐν γάμῳ — βιῶσαι * | τε] μὲν VGM | περιτομὴν + τε V G U 3 διὰ τὸ + μὴ V G 5 Δωσίθεον M 7 vor ἐν παιδεύσει + καὶ, ür δὲ < V G U | <τῇ> * 8 δευτερώσει, aber doch ralg M | 10 τὴν < VGM 12 ματαίως + <τε> ? * 14 δὲ hinter μετὰ Ζ. 16 — 18 ούτος τοίνυν — καλοῦνται < <U M 19 εἰς ἡμῶν τὴν γνῶσιν *] τῆς γνώσεως G U M | περὶ] *)

ἐπάνειμι δὲ αὖθις τὰς κατὰ διαδοχὴν τῶν χρόνων παρενδύσεις καὶ τῆς πλάνης τὰ βοσκήματα συνείρων καὶ ποιούμενος τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀντιλογίαν, ἐν τῷ τὰ σχέτλια αὐτῶν ἀποκαλύπτειν ἐπιτηδεύματα καὶ διὰ συντόμου λόγου ποι- εῖσθαι τὸν ἔλεγχον τῆς τῶν κακῶν καὶ ὀλετηρίων ἑρπετῶν ἰοβολίας.

Πεπλήρωνται αἱ τῶν Σαμαρειτῶν αἱρέσεις δ.

Ἰουδαϊσμὸς λοιπόν. ὁ δὲ Ἰουδαϊσμὸς ἐμερίσθη εἰς αἱρέσεις ἑπτά·

Αἱρέσεις πάλιν μετὰ ταύτας τὰς προειρημένας τῶν Σαμαρειτῶν καὶ <τὰς> ἄνω που τῶν Ἑλλήνων προδηλωθείσας ἑπτὰ τὸν ἀριθμὸν παρὰ Ἱουδαίοις πρὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐνσάρκου παρουσίας ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ τε καὶ Ἱεροσολύμοις.

2. Πρῶτοι Σαδδουκαῖοι, ἀπόσπασμα ὄντες ἀπὸ Δοσιθέου τοῦ προλελεγμένου. ἐπονομάζουσι δὲ οὑτοι ἑαυτοὺς Σαδδουκαίους, δῆθεν ἀπὸ δικαιοσύνης τῆς ἐπικλήσεως ὁρμωμένης· Σεδὲκ γὰρ ἑρμηνεύεται δικαιοσύνη. ἦν δὲ καὶ Σαδδούκ τις τοὔνομα κατὰ τὸ παλαιὸν τῶν ἱερέων.

ἀλλ’ οὐκ ἐνέμειναν οὗτοι ἐν τῇ τοῦ ἐπιστάτου αὐτῶν [*](13 die äer als äersie genannt bei Hegesipp Eus. IV 22, 5; S. 370, 16 Schwartz Justin, dial. 80 Hippol. refut. IX 29 Ps. Tert. adv. omn. haer. 1 dement. Recogn. I 54 Const. apost. VI 6, 2; S. 313, 30 Funk; zur Ableitung von Dositheus vgl. Clem. Recogn. I 54 auctor vero sententiae huius primus Dositheus, secmidus Simon fuit Ps. Tert. adv. omn. haer. 1 Sadducaeos . . . ex huius erroris (sc. des Dositheus) radice siirgentes Hippolyt refut. IX 29 αὕτη ἡ αἵρεσις περὶ τὴν Σαμάρειαν μᾶλλον ἐκρατύνθη (Filaster h. 5; S. 3, 17ff Marx öpft aus Epiphanius) — 14f dement. Recogn. 1 54 ut ceteris iustiores — 16 vgl. Ezech. 40, 46; 43, 19; 44, 15 48, 11 u. Matth. 1, 14 (V) G U M) [*](5 ὀλετήρων G M 6 δ < M 7 Ἰουδαϊσμὸς λοιπὸν ὁ αὐτὸς (μερισθεὶς καὶ αὐτὸς U) εἰς αἱρέσεις ἑπτά G U 8 κατὰ Σαδδουκαίων ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιδ G κατὰ Σαδδουκαίων, πρώτη αἵρεσις ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ, τεσσαρεκαιδεκάτη τῆ ἀκολουθία U κατὰ Σαδδουκαίων ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ ݲ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ݲ Μ 10 <τὰς> * | ἄνω που] ἀνήπου M 12 τῇ < Ιεροσολύμοις + > ?* 13 καὶ πρῶτοι μὲν G | Δωσιθέου M 14 ἑαυτοὺς] αὐτοῖς M 15 τῆς < G M | ὁρμώμενοι G ὁρμωμένοις 16 UM 17 ἀλλὰ G)

οὐκ ἦσαν δὲ οὗτοι Σαμαρεῖται, ἀλλὰ Ἰουδαῖοι. ἐν Ἱεροσολύμοις γὰρ ἐθυσίαζον τά τε ἄλλα πάντα Ἰουδαίοις συνέπραττον.

3. καὶ αὐτοὶ δὲ ἀνατραπήσονται ἀπὸ τῆς ἀξιοπίστου τοῦ κυρίου φωνῆς, ἣν αὐτοὶ καθ’ ἑαυτῶν ἐπεσπάσαντο διὰ τῆς τοῦ ζητήματος ἐπιλύσεως, ὅτε προσῆλθον αὐτῷ λέγοντες, εἰ δύναται εἶναι νεκρῶν ἀνάστασις· καὶ ὅτι ἑπτὰ ἀδελφοὶ ἐγένοντο, καὶ ὁ πρῶτος γυναῖκα ἔγημεν καὶ ἄπαις ἐτελεύτα, καὶ ὁ δεύτερος ἔλαβεν αὐτήν, Μωυσέως παρακελευομένου ἐπιγαμβρεῦσαι τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ ἄπαιδος τελευτήσαντος καὶ ἄγεσθαι αὐτὴν τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ πρὸς τὸ ἐξαναστῆσαι σπέρμα εἰς ὄνομα τοῦ κατοιχομένου. ἔλαβε γοῦν, φησί, ταύτην ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος καὶ ἐτελεύτησαν, ὁμοίως καὶ οἱ ἑπτά. ἐν δὲ τῇ ἀναστάσει τῶν νεκρῶν τίνος ἔσται αὕτη γυνή, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἑπτὰ αὐτὴν ἐγνώκασιν;