De Theophania (Fragmenta)

ὥσπερ δὲ ἐπὶ τοῦ καθ’ ἡμᾶς παραδείγματος ὁ μὲν ἀόρατος καὶ ἀφανὴς ἐν ἡμῖν νοῦς, ὃν ὅστις ποτὲ καὶ ὁποῖος ὢν τὴν οὐσίαν ὑπάρχει οὐδεὶς πώποτε ἀνθρώπων ἔγνω, βασιλεὺς δ᾿ οἶα ἐν ἀπορρήτοις τοῖς αὐτοῦ ταμείοις καθιδρυμένος τὰ πρακτέα βουλεύεται, λόγος δ’ ἐξ αὐτοῦ πρόεισι μονογενής, οἶα πατρὸς ἐξ ἀδύτων μυχῶν γεγεννημένος, ὃς δὴ καὶ πρῶτος τῶν πατρικῶν τοῖς πᾶσι καθίοταται νοημάτων ἄγγελος εἰς φανερόν τε κηρύττει τὰ ἐν ἀπορρήτοις τῴ πατρὶ βεβουλευμένα, ἔργοις τε ἐπιτελεῖ τὰ βουλεύματα προίων εἰς τὰς πάντων ἀκοάς, εἶθ’ οἱ μὲν τῆς ἐκ τοῦ λόγου μεταλαμβάνουσιν ὠφελείας, τὸν δ’ ἀφανῆ καὶ ἀόρατον νοῦν, τὸν τοῦ λόγου πατέρα, οὐδεὶς πώποτε εἶδεν ὀφθαλμοῖς· κατὰ ταὐτὰ δὴ μᾶλλον δὲ ἐπέκεινα πάσης εἰκόνος καὶ παραδείγματος ὁ τοῦ παμβασιλέως θεοῦ τέλειος λόγος, οἷα μονογονὴς παρτὸς πατρὸς υἱός, οὐ προφορικῇ δυνάμει συνεστώς, οὐδ’ ἐκ συλλαβῶν ὀνομάτων τε καὶ ῥημάτων τὴν φύσιν κατεσκευασμένος, οὐδ’ ἐν φωνῇ δι’ ἀέρος πληττομένου σημαινόμενος, θεοῦ δὲ τοῦ ἐπὶ πάντων ζῶν καὶ ἐνεργὴς ὑπάρχων υἱὸς λόγος, κατ’ οὐσίαν τε ὑφεστὼς οἶα »θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία«, πρόεισι μὲν τῆς πατρικῆς τε καὶ βασιλείας, ἀγαθοῦ δὲ πατρὸς ἀγαθὸν τυγχάνων γέννημα--- κοινός τε ἁπάντων σωτὴρ ἐποχετεύει τὰ σύμπαντα . . . .

τίς ἄλλος πώποτε τῶν ἐξ αἰῶνος βοηθέντων ὡς οὗτος ὁ παρ’ ἡμῖν θεολογούμενος προφητικαῖς ἄνωθεν πρὸ μυρίων χρόνων ἐγνώσθη τε καὶ προεκηρύχθη φωναῖς παρὰ τοῖς πρόπαλαι θεοφιλέσιν Ἑβραίων παισίν οἳ καὶ τὸν τόπον τῆς θεοφανείας αὐτοῦ καὶ χρόνους τῆς ἀφίξεως καὶ τρόπον τοῦ βίου καὶ δυνάμεις καὶ λόγους καὶ κατορθώματα αὐτοῦ προλαβόντες βίβλοις ἱεραῖς ἐγκατέθεντο.

ἀλλ᾿ ἵνα μή μοι τὰ νῦν ὁ λόγος εἰς μακρὰν ἐκτείνοιτο ἐπὶ πάν. τὰ τά μεγαλουργήματα αὐτοῦ, ὑπ’ ὄψεσιν ἐκκείσθω ὁ αὐτοῦ θάνατος, ὃν δὴ ὑποοτῆναι ὁ ἑρμηνεὺς τὸ τοῦ θείου λόγου περίβλημα τὸ ἀποκαλυφθὲν ἄγαλμα παρὰ τοῖς πᾶσιν ἀνωμολόγηται. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ βοώμενος θάνατος πολλοῦ μετέχει τοῦ θαύματος, οὐ κοινὸς τοῖς ἀνθρώποις γεγενημένος. οὐ γὰρ νόσῳ διαφθαρεὶς οὐδὲ βρόκῳ οὐδὲ πυρὶ οὐδὲ μὴν κατ’ αὐτὸ τὸ τοῦ οταυροῦ τρόπαιον ὁμοίως τοῖς λοιποῖς κακούργοις ὑποτμηθεὶς σιδήρῳ, οὐδ’ ὅλως πρός τινος ἀνθρώπων παθών τι τῶν ἀναιρεῖν εἰωθότων βιαίαν ὑπέμεινε τελευτήν, ἀλλ’ ὡς αὐτὸ μόνον ἑκὼν παρεδίδου τὸ αὐτοῦ ὄργανον τοῖς ἐπιβου- λεύουσι, τὸ μὲν ἀπὸ γῆς ἀνωρθοῦτο αὐτίκα, ὁ δὲ φωνήσας μέγα καὶ [*](2—7 = Σ 95 6—10 L 256 —11 9—S. 7, 23 = Σ 105 — 108 16 9—S. 52 = D III 426. 37 19 vgl. Luk 2346) [*](2 τίς — ὡς Σ <Α τίς–βοηθέντων L Ι ὡς — θεολόγου μένος] σοφῶν ὁμοίως τῷ ἡμετέρῳ σωτῆρι L 4 προεκηρύχθη Α L wurde eingerichtet und verkündigt Σ (innersyrische Verderbnis) Ι φωναῖς hinter χρόνων L 4—5 παρὰ—παισίν Σ L <Α 5 τῆς θεοφανείας αὐτοῦ Α Σ αὐτοῦ τῆς γενέσεως L 7 ἐγκατέθεντο Α schrieben Σ καταβεβλήκασιν L 9—14 καὶ αὐτὸς δὲ ὁ βοώμενος, ὂν δὴ ὑποστῆναι τὸ τοῦ λόγου ἄγαλμα παρά τοῖς πᾶσιν ἀνωμολόγηται, πολλοῦ μετέχει τοῦ θαύματος Α. Aber für jetzt möge, damit sich *uns nicht unsere Rede ín die Ferne über alle seine grossen Taten erstrecke, *sein Tod vor Augen *bleiben, den ἄγ Dolmetscher, das Gewand des Logos Gottes tind das Bild, das geoffenbart wurde, ertrug, wie jedermann bekennt. Er (καὶ <Σ) sein Tod also, der verkündet wurde, Wunder πολλοῦ <Σ) teil, da er keineswegs gleich dem Reste jedermanns geschah Σ. ἀλλ’ ἵνα μή μοι τά νῦν ὁ λόγος εἰς μακρὸν μῆκος ἐκτείνοιτο, ἐπὶ πᾶσιν ἐκκείσθω ὁ αὐτοῦ θάνατος, οὐ κοινὸς τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις γεγενημένος D 14 διαφθαρεὶς + ἀλλ’ D | ἧ πυρὶ D) 15 αὐτὸ τοῦ σταυροῦ τὸ τρόπαιον D 16 σιδήρῳ + τὰ σκέλη D 17 βίαιον D 18 αὐτὸ AD αὐτὸς? Σ | τὸ ὄργανον <D 19 τὸ σῶμα ἀνωρθοῦτο μὲν D | ὁ δὲ) κἄπειτα ἐπὶ τοῦ ἐκρίον D)

τί δὴ οὖν ἐπὶ τούτοις λείπεται ἢ αὐτὸ δὴ τὸ τοῦ παντὸς κεφάλαιον ὁποίαν ἔκιχεν αἰτίαν ἐξειπεῖν, λέγω δὴ τὸ πὸ πολυθρύλλητον τοῦ βίου τέλος καὶ τοῦ πάθους τὸν τρόπον καὶ τῆς μετὰ τὸν θάνατον ἀναβιώσεως αὐτοῦ τὸ μέγα θαῦμα. μετὰ δὲ τὴν τούτων θεωρίαν [*](3 = Joh 18 6 = Joh 10 u 7 = Joh 10 15 8 = Joh 1224 11—19 = D III 428.29 20-S. 7, 22 ἴ’ L 244 12—2464) [*](1 πατρὶ παρατιθεὶς τὸ πνεῦμα, εἰπὼν αὐτοῖς ῥήμασιν . . . . οὕτως ἄφετος καὶ ἐλεύθερος αὐτὸς D 2 — 6 διὸ — αὐτὴν #x003C; D 4 ἀλλ’ — ἐμαυτοῦ Α #x003C; durch Homoioteleuton 6 — 11 und ferner: „Ich bin der gute Hirte und kenne di(??) Meinen und die Meuten kennen mich" und „ich Lasse mein heben für meine Die Ursache seines Todes aber stellt er in Kurxem hin, r sagt: „Wenn das Weixerikorn nicht in du Erde fällt und stirbt, so bleibt es allein; wenn es stirbt, bringt es viele Früchte“, Indem, er also Beweise derart bei seinem Tode wurde er von sieh selbst frei und voll(??)og seine Auswanderung aus dem Leibe Σ #x003C; AD 11 εἶτα δὲ Σ καὶ Α 13 αὐτὸς Α #x003C; D Ι ὁ — ἑκών Σ #x003C; Α 14 καὶ πόλιν . . . . . δείκνυσιν Α καὶ δείκνυσίν γε πάλιν D 15 τὸ πρὶν D Ι ἐπὶ βραχὺν D 17 καὶ ἄνοδον (seinen Lauf) und seinen Aufstieg AD 18. 19 οἶς — ἀπέφηνεν Σ D #x003C; Α. 20 οὖν #x003C; L Ι λείπεται ἐπὶ τούτοις ἀλλ’ L 21 ἔσχε τῆν’ αἰτίαν L Ι πολυθρύλητον L 22 καὶ vor τῆς Α Hkl #x003C; L 23 ἄνα βιώσεως Α Σ Hkl ἀναμνήσεως L — S. 6, 5 μετά — διεπράξατο Σ L #x003C; Α)

διὸ δὴ τούτων ἕνεκα πάντων, ἐπειδὴ ἐχρῆν ἐξ ἅπαντος τὸ θνη- τὸν ὄργανον μετὰ τὴν αὐτάρκη διακονίαν, ἣν τῷ θείῳ λόγῳ διηκονήσατο, τέλους θεοπρεποῦς τυχεῖν, ταύτῃ πη καὶ αὐτῷ ὁ θάνατος [*](1 werden wir ferner zu den Beweisen kommen und eben diese bestätigen θεωρίαν τὰς ἀποδείξεις πόντων δι’ ἐναργῶν L 3 τούτῳ τε αὐτῷ Hkl τε τούτω αὐτῶ und τούτω αὐτῶ L 6 ἀφανὲς γεγονὼς] beivirkt hätte, daß er würde Σ (innersyrische Verderbnis) | ἀπέπτη Α Σ Hkl ἀπέστη L 7 τὸν νέα Σ L ἑαυτὸν A 8 oder ferner Σ (syrische Verderbnis) 9 συνάψας Gr ühren machen Σ συνεψήσας Α συμψηφίσας L συμψήσας Hkl | πᾶσι Α L Σ Ι οὔτ’ ἂν Valesius Hkl οὐκ ἂν Α ὅτ’ ἂν L | αὐτῷ Α L und ἑαυτῷ 10 θεοῦ Σ L #x003C; Α 11 αὐτὸς Α Hkl αὐτὸν L | παραδοὺς L 13 οὔτ’ Α Hkl οὐκ L Ι ὅπη Α Σ Hkl ὅποι L 14 ἐπιστεύθη L ἐπιστώθη Α | AL denen er meht überliefert hat Σ 16 οὐτ’ — ἠκούσθη #x003C; Σ 18 τὸν L #x003C; Α τὴν ἐλπίδα Σ L Mai #x003C; Α 19 τὰς ἐπαγγελίας] den Anfang Σ (inn ersyrische Ver- derbnis) 22 διήθλησεν Hkl? Gr διηθλήκει Α διῆλθεν L hätte besiegt Σ 23 — πάντων) durch dieses alles διὰ?) oder wegen dieser aller (frei?) Σ 24 μετὰ — διακονίαν] nachdem es den Dienst vollendet hatte Σ 25 καὶ αὐτώ L αὐτώ καὶ Α < Σ)

ἐκεὶ δὲ ὁ πρὸς τούσδε τέλος εἶχεν ἀγών, ἀνελθὼν λοιπὸν ὁ πάντων πινίκιος σωτὴρ τοι ἐν ἀνθρώποις βίῳ ἐπεδήμησεν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ὁ δὲ δεύτερος ἐπὶ λύσει τῆς τοῦ θανάτου καταδυναστείας ἐγίνετο. ἔδει γὰρ τὸ τῆς ἀθέου καὶ δαιμονικῆς πλάνης κρεῖττον καὶ τῷ θεῷ λόγῳ ἀκόλουθον καὶ τοῦ ἑαυτοῦ ἔργου ἀξίαν τιμὴν τὴν δὴ κατὰ τοῦ θανάτου νίκην ἀπολαβεῖν. οἱ μὲν τὰρ κατ’ αὐτοῦ συνηγμένοι δαίμονες ὅ τε τούτων ἐξάρχων ὁμοῦ τοῖς ἀμφ’ ὑπὲρ γῆς συμπεριπολοῦσι πνεύμασι τοῖς ὄψεσι θνητῶν ἀοράτοις τὰ νῶτα κατὰ τὴν πρώτην αὐτῷ συμβολὴν παραχωρήσαντες, τὸν δεύτερον ἆθλον ἐσκόπουν, τοῦ βίου λοιπὸν τὴν ὑστάτην καταστροφὴν ἐκδεχόμενοι καὶ τὴν τοῦ θνητοῦ τελευτὴν ὁμοίαν ἔσεσθαι ἴασιν ἀνθρώποις καραδοκοῦντες. οὐ γὰρ ἂν πώποτε θνητῶν φύσιν θανάτου κρείττονα γενέσθαι προσεδόκησαν, τὸν δὲ θάνατον εἶναι κοινὸν σιλέα ἀπάντων τῶν ἅπαξ θνητῆς γενέσεως πεπειραμένων. ἀλλ’ οἱ μὲν ἐνόμιζον πάντων αὐτὸν εἶναι δεινότατον, ὂν φύγοι καὶ ἀναχωρήσειεν ἂν οὐδείς, ὁ δὲ μετὰ τὰ πρῶτα κατὰ δαιμόνων τρόπαια ἤδη καὶ κατὰ τοῦ θανάτου παρετάττετο. ὥσπερ δὲ δἴ τις ἄκαυστον ἡμῖν καὶ πυρὸς τῇ φύσει κρεῖττον δεῖξαί τι σκεῦος ἤθελεν, οὐκ ἄλλως ἂν τὸ θαῦμα παρεστήσατο ἢ πυρὶ παραδοὺς τὸ μετὰ χεῖρας κἄπειτα σῶον αὐτὸ καὶ ἀδιόφθορον τοῦ πυρὸς ἐξελών, κατὰ ταὐτὰ δὴ καὶ ὁ τῶν ὅλων ζωοποιὸς τοῦ [*](1. 2 = Σ 109 20f. 5-S. 15, 10 = Σ 1106—11611 18—8. 9, 8 =L 2464—16) [*](1 δὲ] also Σ Ι da stieg fortan siegbekleidet der öser von uns allen (seil, aus der Wüste) herauf und kam zum Leben tinter den Menschen . . . . δὲ Σ < Α Ι δεύτερος Α der letzte Σ | ἐπὶ λύσις Α λύσις Σ (innersyrische Ver- derbnis) 6. 7 ist vermutliche Vorlage des Syrers. Dieser übersetzte (wie häufig) das Neutrum κρεῖττον sachlich = σῶμα vgl. L 249 3ff.) durchs Maskulinum und βte ἀκόλουθον älschlich parallel zu κρεῖττον. denn es war notwendig, daß der besser war als der Gottlose und als der dämonische Irrtum und dem Logos- Gott eine dieses seines Werkes würdige Ehre, den Siey wider den Tod Σ < Α 9. 10 Zusammen mit den Geistern, die mit ihnen in der Luft über der Erde, ungesehen von den Augen der Sterblichen umherschweifen Σ < Α 13 θνητῶν Α θνητὴν Mai Σ 14—16 und daß der Tod der aller derer sei, die xu Einer Zeit die Geburt der Sterblichen erfahren haben, sondern diese glaubten, daß von allen bösen Dingen er es sei (aber chisch, so korrigiere: β er *der schlimmste von allen sei), dem niemand entflieht noch entrinne Σ < Α 18 τῇ φύσει Α < L und seine Natur besser αἴδ’ das Feuer Σ (vielleicht τὴν φύσιν) 19 σκεῦός τι δεῖξαι ἠθέλησεν L Ι ἂν ἄλλως L 20 τῷ πυρὶ L Ι αὐτὸ σῶον L Ι ἀδιάφθορον Σ L Mai ἀδιόφορον Α 21 ταὐτὰ Gv ταῦτα AL Ι τοῦ θεοῦ Σ L < Α)

ἡ μὲν οὖν πρώτη αἰτία ἦν αὕτη, δευτέρα δὲ ἡ τῆς ἐν τῷ σώματι κατοιχησάσης ἐνθέου δυνάμεως ἔνδειξις. ἐπειδὴ γὰρ τὸ πρότερον τοὺς ὑπὸ τοῦ θανάτου νενικημένους ἄνδρας θνητοὺς ἀληθῶς καὶ κοινὸν τέλος ὑποδεδεγμένους μένους ἐθείαζον ἄνθρωποι, ἥρωάς τε καὶ θεοὺς ὠνόμαζον τοὺς ὑπὸ τοῦ θανάτου κεκρατημένους, κἀκεῖ εἰκότως ἑαυτὸν ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας ἔφηνεν ὁ φιλάνθρωπος τοῦ θεοῦ λόγος, κρείττονα θανάτου φύσιν ἀνθρώποις δεικνύς, καὶ τὸ μὲν θνητὸν μετὰ τὴν λύσιν ἐπὶ τὴν δευτέραν ζωὴν ἄγων, τρόπαιον δὲ ἀθανασίας κατὰ τοῦ θανάτου τοῖς πᾶσι παρέχων ὁρᾶν, καὶ διδάσκων μόνον τοῦτον ἐν θανάτῳ θεὸν ἀληθῆ εἶναι ὁμολογεῖν τὸν τὰ βραβεῖα τῆς κατὰ τοῦ θανάτου νίκης ἀναδησάμενον.

τρίτη δ' ἂν εἴη αἰτία τοῦ σωτηρίου θανάτου ἣν ἀπόρρητοι λόγοι περιέχουσιν. τίνες οὖτοι; ἱερεῖον ἠν ἀντίψυχον τοῦ κοινοῦ γένους παραδιδόμενον τώ, θανάτῳ, ἱερεῖον ὑπὲρ τῆς κοινῆς τῶν ἀνθρώπων ἀγέλης σφαγιαζόμενον, ἱερεῖον δαιμονικῆς πλάνης ἀποτρόπαιον. ἱερείου δῆτα ἕνος καὶ μεγάλου θύματος, τοῦ πανιέρου σώματος τοῦ [*](9—S. S. 11, 4 = L 24715-24823 20—23 Cramer VII 580 zu Hebr cod. Par. 238 20 ff. vgl. D IV 127) [*](1 unter den Menschen Σ Ι κέχρητο L 2 φῆναι Α δεῖξαι L 2. 3 κοινωνόν — ἀθανασίας Σ L < Α 2 ἀποφῆναι L ἀποδεῖξαι Gr 3 γρησίμην Hkl Mai χρησίμως Α L Σ 5 παραδοὺς Α L παραδιδοὺς Hkl ] μακρὰν L Gr μακρὸν Α Hkl 7. 8 δι’ — ἔφαινεν Σ < Α 9 ἡ — αὕτη < L; doch vgl. 2478 δευτέρα δ’ ἂν εἴη αἰτία τῆς ἀναβιώσεως τῆς ἐν σώματι .... δυνάμεως ἔνδειξις L ἡ Σ L < Α Hkl 11 ἀληθῶς — ὑποδεδεἴμένους < L 12 ύποδεδεγμένους] an denen erschienen ist (= ὑποδεδειγμένονς) μένοις) Σ 13 τοὺς — κἀκεῖ Σ L < Α 14—17 ἑαυτὸν — καὶ IL < Α 14 und wegen dieser Ursache Σ 17 (??) hinter εἶναι) L διδάσκει Α 19 ἀναδησάμενον] auf sein Raupt bindend Σ 20 ἔχοιμ’ ἄν σοι καὶ τρίτην ὑπογράφειν αἰτίαν τοῦ σωτηρίου θανάτου· ἱερεῖον ἦν L 21 ἀντίψυχον Σ ὑπὲρ L 22 παραδιδόμενον τῴ θἀν’ἄτω] ἀναπεμπόμενον τῷ παμβασιλεῖ θεῷ τῶν ὅλων < Hkl] L | κοινῆς < L 23 σφαγιαζόμενον] καθιερούμενον L Ι ἱερεῖον Cr Σ L < Α 24—8. 10, 3 ἱερείου — ἀντίψυχον Σ L <A)

πρὸς τοῖς εἰρημένοις καὶ ἄλλη τις γένοιτ’ ἂν τοῦ σωτηρίου θα- νάτου μεγίστη αἰτία ἡ λεχθησομένη. ἐπειδὴ γὰρ τοῖς αὐτοῦ φοιτηταῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν ἀναγκαῖον ἦν ζωῆς τῆς μετὰ θάνατον ἐναργῶς παλιγγενεσίαν, ἐφ’ ἣν τὰς αὐτῶν ἐλπίδας ἀναρτᾶν αὐτοὺς ἐδίδασκεν, δι’ ἣν καὶ προὔτρεπεν αὐτοὺς ἔχεσθαι τοῦ τῆς θεοσεβείας ζυγοῦ, εἰ- κότως τοῦτο ὁρᾶν αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς ἀκριβῶς παρεῖχεν· ἐχρῆν γὰρ τοὺς μέλλοντας εὐσεβῆ μετιέναι βίον τοῦτο πρῶτον πάντων ἀναγ- καιότατον μάθημα δι’ ἐναργοῦς ὄψεως παραλαβεῖν καὶ πολὺ μᾶλλον ἐκείνους τοὺς εἰς ἅπασαν τὴν οἰκουμένην μέλλοντας αὐτὸν ὅσον οὔπω κηρύττειν καὶ τὴν ὑπ’ αὐτοῦ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι προβληθεῖσαν διδασκαλίαν τε καὶ] θεογνωσίαν εἰς πάντας καταγγέλλειν ἀνθρώπους. οὓς δὴ πεῖσμα μέγιστον λαβεῖν ἐχρῆν τῆς μετὰ τὸν θάνατον ζωῆς, ὡς ἂν ἀδεεῖς καὶ ἄφοβοι θανάτου τὸν κατὰ τῆς πολυθέου πλάνης ἀγῶνα προθύμως ἀναδέξοιντο· μὴ γὰρ θανάτου καταφρονεῖν μελετή- σαντες, οὐκ ἂν πώποτε πρὸς τὰ δεινὰ παρεσκευάζοντο. διὸ δὴ ἀναγ- καίως ὁπλίζων αὐτοὺς κατὰ τῆς τοῦ θανάτου δυναστείας, οὐ ῥημα- τίοις καὶ φωναῖς παρεδίδου τὸ μάθημα οὐδὲ λόγοις ὁμοίως ἀνθρώ- ποις τὸν περὶ ψυχῆς ἀθανασίας πιθανῶς καὶ ἐξ εἰκότων ουντάττων, αὐτῶ δὲ ἔργῳ τὰ κατὰ τοῦ θανάτου ἐπεδείκνυ αὐτοῖς τρόπαια.

ἢν μὲν γὰρ πάλαι πρότερον φοβερὸς τοῖς πᾶσιν ὁ τοῦ θνητοῦ γένους ὀλετὴρ θάνατος καὶ λύσις ἐνομίζετο τῆς ὅλης ἀνθρώπου φύσεως ψυχῆς ὁμοῦ καὶ σώματος ἡ τούτου δυναστεία, οὐδέ τις ἦν τῶν αἰῶνος οἰός τε τουτὶ τὸ φόβητρον ἐξ ἀνθρώπων ἀνελεῖν, πάντες δ' ἐπτήχεσαν φόβῳ μικροὶ καὶ μεγάλοι ἄρχοντές τε καὶ δοῦλοι βασιλεῖς ὁμοῦ καὶ δῆμοι πλήθη τε πάντων ἐθνῶν καὶ φῦλα τὸν θάνατον, οὐκ ἦν τε τοῦ κακοῦ παραμύθιον ἀνθρώποις οὐ λόγος οὐ τρόπος οὐ βίος οὐ σοφῶν λογισμὸς οὐ παλαιῶν συγγράμματα οὐ προφητῶν θεσπίσματα οὐκ ἀγγέλων ἐπιφάνειαι· πάντων δὲ κρείττων ὢν καὶ τὴν κατὰ πάντων νίκην ἐπεῖχεν ὁ θάνατος ὑψηλός μεγάλαυχος, ὑπερήφανος, ᾧ δὴ καταδεδουλωμένον τὸ θνητὸν γένος παντοίαις ἐκαλινδεῖτο παρανομίαις, μιαιφονίαις, ἀθεμιτουργίαις, δυσσεβείαις, πολυπλόκῳ πλάνῃ· τούτων γὰρ ἢν ἁπάντων θάνατος αἴτιος. ὡς γὰρ μηκέτι ὄντες μετὰ θάνατον τὰ μυρίων θανάτων ἄξια δρῶντες διῆγον καὶ ὡς εὐθύναις οὐδαμῶς ὑποκείμενοι διὰ τὴν ἐκ τοῦ θανάτου λύσιν βίον ἔζων ἀβίωτον, οὐ θεὸν ἐν νῷ λαμβάνοντες, οὐ θείας κρίσεως δικαιωτήρια προσδοκῶντες, οὐ τῆς σφῶν κατὰ ψυχὴν νοερᾶς οὐσίας τὴν μνήμην ἀναζωπυροῦντες, ἑνὶ δὲ δεινώ, προστάτῃ τῷ Θανάτῳ χρώμενοι, καὶ τὴν ἐκ τούτου τῶν σωμάτων φθορὰν λύσιν τοῦ παντὸς ἑαυτοὺς εἶναι πείσαντες, θεὸν πλούσιον, παρὸ καὶ Πλούτωνα, τὸν Θάνατον ἀνηγόρευον. καὶ Θάνατος ἦν αὐτοῖς θεὸς οὐ μόνος, ἀλλὰ καὶ τὰ πρὸ τούτου τίμια, τὰ δὴ πρὸς ἡδυπαθῆ ζωὴν αὐτοῖς συμβαλλόμενα. θεὸς γοῦν αὐτοῖς ἦν ἡ τῶν σαρκῶν ἡδονή, θεὸς τροφή, θεὸς τὸ εἰς γῆν σπέρμα, θεὸς ἡ τούτου βλάστη, θεὸς ἡ τῶν ἀκροδρύων φυή, θεὸς ἡ διὰ μέθης τρυφή, θεὸς ὁ τῶν σωμάτων πόθος, [*](1—16 = Cramer VII 426 zu Hebr 2 17 aus cod. Paris. 238 1316 L 212 32-2132 16-S. 13, 6 = L — 18) [*](1 πάλαι πρότερον] früher Σ 2 λύσις Α Σ λύμη Cramer 3 τῶν ἐς νος] jemals Σ 5. 6 Herrscher und Untertanen, Könige zumal und Massen alle Scharen der Ölker (lies: Scharen *aller ölker) und ämme Σ < Α 7 — 9 ἀνθρώποις — ἐπιφάνειαι Σ Mai Cramer < Α 9 οὐκ Cramer καὶ Mai | ἐπιφά- νειαι Mai ἐπιφάνεια Cramer Ι ὥν Wendland Σ < Α 10 κατὰ höher αἴδ’ von) Σ Ι 11 τὸ] das ganze Σ 12. 13 μιαιφονίαις — αἴτιος Σ Mai Cramer < Α 12 δυσσεβείαις — πλάνῃ] und im Irrtum jeder Art der bnsen gottlosen Bosheit Σ (= μοχθηροῦ καὶ ἀθέου δυσσεβείας πολιπλόκῳ πλάνῃ?) 14 μυρ΄ων Α Hld μυρία L Cramer 15. 16 καὶ — ἀβίωτον Σ Mai Cramer x< Α –S. 13, 6 Σ L x< Α 17 προσδοκῶντες x< Σ | νοερᾶς Σ x< L 19 τούτου Σ Hkl τούτων L | τῶν σωμάτων L x< Σ 20 μέγαν θεὸν καὶ πλούσιον L 24 θεὸς - σπέρμα] Gott der Same, in in die Erde ällt Σ x< L | τούτου Σ τούτων L)

τί οὑν ἐπὶ τούτοις γίνεται; οὐκέτι ἐγώ σοι γενοίμην ἄν τῶν πραγμένων διδάσκαλος. οἱ δὲ τούτων αὐτόπται εἶεν ἂν ἀξιόχρεοι μάρτυρες οἱ δι’ αἵματος καὶ ψυχῆς τῇ θέᾳ, τῶν πεπραγμένων τὴν ἀλήθειαν πιστωσάμενοι καὶ τὴν σύμπασαν οἰκουμένην τῇ [*](10 vgl. Matth 27 60) [*](6 παραχρῆμα] kurze Zeit Σ | τῶν ἀπάντων Σ x< Α 8. 9 Und darauf wurde das Tote, das jetzt vom Tode beherrscht zcard, von den Mensehen (herab)genommen und der gebräuchlichen Fürsorge gewürdigt Σ. Vgl. Α zitat: καὶ λαμβάνει καθαιρεθὲν τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ καὶ τῆς συνήθους ἀξιοῖ φροναὐτῷ 12 Σ x< Α 14 αὐτῇ Α 21 ὕψωτο Wendland ὑψοῦτο Α 23 τότε δὴ τότε] damals aber Σ 24 τότε Α x< Σ 26. 27 ἂν Mai Mai 003E; A | πάντων] bessere Σ (= κρείττονες καὶ?) 28 τῇ ᾗ θέα verderbt. Ob τεθειμένοι? die durch ihr Blut und durch ihr Leben durch den Anblick Σ 29 — S. 15, 1 τῇ — δυνάμει x< Α durch die Kraft dessen, über den sie Zeugnis ablegten Σ)

ἐπίδοξος ἢν τις ἀνὴρ τῶν ἐν στρατείαις, ἀξιώματος καὶ ἀρχῆς Ῥωμαϊκῆς ἐπειλημμένος. ἐπειδὴ δὲ ὁ δοῦλος αὐτοῦ γνήσιος πάρετος τὰ μέλη οἴκοι βέβλητο, συνιδὼν οἵας ὁ σωτὴρ εἰς ἑτέρους ἐπεδείκνυτο δυνάμεις, ἰώμενος τοὺς κάμνοντας, πᾶσάν τε νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν« ἀκούμενος, λογισμῷ κρίνας μὴ κατ’ ἄνθρωπον εἶναι τὸ θαῦμα πρόσεισιν ὡς θεῷ, οὐκ εἰς τὸ φαινόμενον ἀπιδὼν τοῦ σώματος ὄργανον, δι’ οὐ τὰς ὁμιλίας ἀνθρώποις ἐποιεῖτο, εἰς δὲ τὸν ἀφανῆ θεὸν τὸν διὰ τοῦ θνητοῦ τὰς οἰκείας ἀρετὰς ὑποφαίνοντα. διὸ προσέπεσε καὶ προσεκύνησε καὶ λιπαρῶν ἐδεῖτο καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῷ παιδὶ τῆς θεικῆς εὐεργεοίας τυχεῖν.

μεθ’ ὅσης μὲν οὖν ἐξουσίας ἡ τοῦ σωτῆρος προενήνεκται φωνὴ ὅσην τε ἀρετὴν παρέστησεν ὁπόσης τε πεπλήρωτο δυνάμεως ὅσον τε καὶ τὸ φιλάνθρωπον καὶ πρόχειρον εἰς εὐεργεσίαν, ὡς ἐξ ἑτοίμου ἐπαγγείλασθαι τὴν αὐτοῦ παρουσίαν, οἶον δὲ καὶ τὸ θαῦμα τῆς εὐεργεσίας, [*](12—21 = Σ 12326—1248 12 ᾖ. vgl. Matth 8 5 ὖ. 15 vgl. Matth 23-S. 16, 31 = Σ 124 22—12525 23 ᾖ. vgl. Matth ff.) [*](2 ἐπόπται — πεπραγμένων < Α die Augenzeugen waren dessen, uas damals geschah Σ 7 τὸ ἐναργὲς] Adverbium Σ 9 ταὐτὸ Σ Mai ταὐτὸν A Ι καὶ < Σ 12 τις Mai Σ ὁ Α 13 ὁ Mai < Α Ι δοῖλος] ob υἱὸς? wegen γνήσιος Wendland 17 τοῦ σώματος ἀπιδὼν ͌ Mai 18 τὸν Mai x< Α 19 διὸ < Σ Ι προσέπεσε — λιπαρῶν] fiel er nieder, betete vor ihm an, (bat) und rang Σ < Α Mai 23 οὑν Σ < Α Ι προενήνεκται Wendland Σ προσενήνεπαι A 24 ὅσην — παρέστησεν] und welche Vorzüglichkeit er gezeigt hat Σ < Α 25 καὶ Σ < 26 εὐεργεσίας Α Mittat συνεργίας?) Σ)

ἀντὶ δὲ ἑνὸς τοῦ πάλαι τῷ σωτῆρι προσεληλυθότος χιλιάρχου ἄφατος ἀνδρῶν ἀριθμὸς ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν οὐ χιλίαρχοι ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ ‘Ρωμαϊκοῦ στρατοπέδου πλῆθος ὡς καὶ μυρίοι ἄρχοντές τε καὶ ἠγεμόνες οἱ τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν χωρῶν κρατοῦντες καὶ ἅλλοι τινὲς τιμῇ καὶ ἀξιώματι τούτων ὑπέρτεροι οἱ ἐν τοῖς βασιλείοις σεμνυνόμενοι ὁμοίως ἐκείνω τώ χιλιάρχῳ τῷ θεοῦ Χριστῷ προσιόντες καὶ διὰ τῆς αὐτοῦ τὸν τῶν παρ’ Ἑβραίοις λαμψάντων θεοφιλῶν ἀνδρών θεόν, τῆς ἴσης αὐτοῖς ἐκείνοις ἠξίωνται παρὰ τῴ παμβασιλεῖ θεῷ ἀμοιβῆς.

πολλοῦ γὰρ ὄχλου ἐπικειμένου τῷ Ἰησοῦ ἐνέβη, φησίν, εἰς ἔν τῶν πλοίων, ὃ ἢν Σίμωνος καθίσας δὲ ἐν αὐτοὶ, ἡρμήνευσε τοῖς ὄχλοις. μετὰ δὲ αὐτάρκη διδασκαλίαν ἐπειδὴ ἔδει καὶ θεικὸν ἔργον προστιθέναι τοῖς λόγοις ὠφέλιμον τοῖς ὀρῶσι, παρακελεύεται μὲν τῴ Πέτρῳ ὁ κύριος χαλάσαι εἰς ἄγραν τὰ δίκτυα, ὁ δὲ εἶπεν αὐτώ· »δι’ ὅλης νυκτὸς κοπιάσαντες οὐδὲν εὕρομεν. ἐπὶ δὲ τῷ ῥήματί σου χαλάσω τὰ δίκτυα«, καὶ τὰ προστεταγμένα ἐποίει. ὡς δὲ »συνέκλεισαν πλῆθος ἰχθύων πολὺ« καὶ διερρήγνυτο τὰ δίκτυα τώ πλήθει βαρούμενα, προσκαλοῦνται μὲν εἰς βοήθειαν τοὺς ἐν τῷ γειτνιῶντι πλοίῳ, εἶτ’ ἀνελκύσαντες τοὺς ἰχθύας πληροῦσιν ἄμφω τὰ σκάφη, ὡς κινδυνεύειν αὐτὰ βυθισθῆναι, ἐφ’ οἶς ὁ Πέτρος ἀποθαυμάσας ἐξεπλάγη ἀνάξιόν τε ἑαυτὸν τῆς σωτηρίου ἐπιβάσεως ὡμολόγει. --- ὁ δ’ ὥσπερ ἐπιδείξας αὐτῷ τὴν τοῦ μέλλοντος εἰκόνα διασαφεῖ καὶ τὴν ἑρμηνείαν, καί φησι πρὸς αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς· »μὴ [*](1—9= Σ —17 11 —S. 21, 3 = Σ 127 24—1316 11 ff, vgl. Luk 5 1ff. 15 = Luk 55 23 = Luk 510) [*](1 πάλαι] in jener Zeit (= τότε?) Σ 2 — 5 nicht Chiliarchen allein, sondern auch die Menge der römischen Truppen, *wie auch Myriaden von Herrschern und Hegemonen, die über Vöker und Länder mächtig sind, eh Ehre der Macht viel höher sind als diese, eben diejenigen, die im Königshause sind Σ <Α 6 χιλιάρχῳ — θεοῦ Σ <Α 7 θεοφιλῶν Σ 11 — 14 Als ämlich eine grobe Menge oberhalb von Jesus stand, sagte er, einstieg in Eins der Fahrzeuge, das dem Simon örte, und als er in saβ, dolmetschte er der Menge. Nach genügender Belehrung aber, weil es recht war, daβ er auch ein göttliches Werk xu seinen Worten himzufügte xur Hilfe derer, die es sahen Σ <Α 14 ὁ κύριος Α <Σ 15. 16 εἶπεν — καὶ Σ <Α 15 εὕρομεν μεν Σ ἐλάβομεν Lukas 21 τῆς σωτηρίου ἐπιβάσεως] β sich unser nähere Σ 22 Hier hat Α einen längeren Zusatz aus einem anderen Autor 23 καὶ Σ <Α Ι ὁ Ἰησοῦς Σ <Α)

ἀλλὰ ταῦτα μέν, διὰ φωνῆς τότε ἀκουόμενα, ῥήματα καὶ καὶ πλέον ὑπῆρχεν οὐδέν. τῆς ὁ ἐνθέου δυνάμεως τὸ ἔργον οὐκ εἰς μακρὰν παρεστήσατο, αὐτὰ δὴ ταῦτα τὰ διὰ τῶν λόγων προηγορευμένα μένα τοῖς ἔργοις ἐπιτελέσας, ὡς ἐν βραχεῖ χρόνῳ τὴν σύμπασαν ὁμοῦἀνθρώπων οἰκουμένην μυρία πλήθη τῶν σαγηνευθέντων ὑπὸ τῶν πενήτων καὶ ἰδιωτῶν τούτων ἀνδρών κτήσασθαι πληρωθῆναί τε ἐκκλησιῶν πάντα τόπον Ἑλλήνων τε καὶ βαρβάρων διὰ μίαν ἐκείνην [*](1. 2 πρὸς — ἀνθρώπων Α <Σ 3 εὐτελεῖς, ἀγροίκους Α <Σ 4 καὶ εὐτελὲς τελὲς Σ <Α. Besser καὶ ἐπιτήδευμα . . . τὸ τῆς ἁλιείας Wendland Σ = Α) 9 ἧ <Σ 11 ἀνθρωπινώτερον — πρᾶγμα] β jemand meine, β menschlich bereitet sei die Sache Σ (= ὑπονοεῖν πεπονῆσθαι?) 17 ἔργῳ — ἢν] β sein Werk offenbar aufleuchten Σ (+ ἐπιλάμψας?) 20 κήρυκας Σ ἁλιεῖς Α 22 προφητικῶν φητικῶν Gr προφητῶν Α 26 τὰ vor διὰ + Wendland | τότε Σ <Α 29 ὁμοῦ Σ <Α 30 σαγηνευθέντων Scharen Σ (= συναχθέντων?) 31 πενήτων καὶ Σ <Α Ι β seine Kirchen an jedem ὦί . . . gefüllt wurden Σ)

ἐπεὶ δὲ ταῦ οὕτως πραττόμενα τὸν Πέτρον εἰς ἔκπληξιν καὶ φόβον οὐ τὸν τυχόντα ἦγεν, ἀλλὰ ταῦτά σε, φησὶ πρὸς αὐτὸν ὁ σωτήρ, μήπω ἐκπληττέτω. παιδιαὶ γὰρ ἔτι ταῦτα καὶ μελλόντων εἰκόνες. οἵδε μὲν γὰρ ἰχθύες ἄναυδοι καὶ ἄλογοι καὶ ταῦτα σκάφη καὶ δίκτυα ἐξ ἀψύχου ὕλης κατεσκευασμένα, ἀλλ’ οὐ τοιαῦτα τούτων τὰ παραδείγματα. μικρὸν γοῦν ὕστερον, μᾶλλον δὲ ἐντεῦθεν ἤδη καὶ »ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν«, τῆς μὲν μοχθηρᾶς|| ταύτης καὶ ἀνωφελοῦς ἀπαλλαγεὶς ἁλιείας, λογικῶν δὲ ζώων ἀντὶ τῶν ἀλόγων θηρευτὴς γινόμενος, κα) οὐκέτι ἐκ βυθῶν θαλάττης, ἐκ δὲ τῆς ἁλμυρὰς τοῦ βίου πικρίας ἐκ σκοτίων τε μυχῶν ἀθεότητος καὶ κακίας εἰς φῶς νοερὸν καὶ καθαρὰν πνοὴν ἀνελκύσεις τοὺς ὑπὸ σοῦ θηρευθησομένους, μᾶλλον δὲ ζωγρήσεις αὐτοὺς διὰ τοῦ ζωὴν αὐτοῖς ἀλλ’ οὐ θάνατον προξενεῖν. οἱ μὲν γὰρ ἐκ πελάγους ἰχθύες ἐν σκότω καὶ βυθῷ πρότερον ζῶντες αὐτίκα φωτὸς καὶ πνοῆς μετασχόντες ἀπόλλυνται, οἱ δὲ ἐξ ἀνθρώπων ὑπὸ σοῦ θηρευθησόμενοι ἐκ σκότους ἀγνοίας μεταβαλόντες ἐπὶ ζωὴν ἔνθεον ἀγρευθήσονται διὸ καὶ »ζωγρῶν ἔσῃ ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους« φησὶν. ---

ταῦτα θεικῇ δυνάμει προηγόρευσεν ὁ σωτήρ, ταῦτα τοῖς ἔργοις πιστὰ καὶ ἀληθῆ ἐπέδειξεν ὁ αὐτός. ὁ γοῦν ἀμφιβολεὺς ἐκεῖνος, ὁ ἁλιεύς, ὁ Σύρος ἀντὶ τῆς τῶν ἰχθύων θήρας ὅσας ἀνθρώπων ἐσαγή- [*](20. 29 = Luk 510) [*](3 οὔτε Α | τῆς — γνώσεως Σ τοῦ τηλικούτου κατορθώματος Α 14 πραττόμενα Σ προσταττόμενα Α 17 γὰρ + οἱ Wendland Ι ταῦτα + τά Wendland (Ich verstelle: „Denn dies sind .... Fische und dies sind Schiffe" . . .) 23 ἁλμυρᾶς] der äblichkeit Σ (= μοχθηρᾶς?) 29 μεταβάλλοντες Α 30 er Σ <Α Zusatz aus fremdem Autor Α 32 αὐτὸς + unser Εrlöser Σ)

τὸν δὲ νοῦν ἐπίστησον καὶ τοῖς λοιποῖς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθηταῖς, οὓς ἐπαγ- γειλάμενος ποιήσειν ἁλιεῖς ἀνθρώπων, ἔργῳ τὸν λόγον ἔδειξεν. εἰσέτι γοῦν καὶ νῦν ὁ αὐτὸς ἐνεργεῖ καὶ ποιεῖ, πανταχοῦ γῆς παρὼν καὶ πᾶσάν τὴν ἀνθρώπων οἰκουμένην τῶν αὐτοῦ λογικῶν δικτύων πληρῶν, ἐκ παντὸς γένους λογικῶν ἰχθύων βαρβάρων τε καὶ Ἑλλήνων, ἀνασπών ἐκ τοῦ τῆς κακίας βυθοῦ καὶ τοῦ τῆς ἀθεότητος [*](6 vgl. Luk 55 16 vgl. Euseb. Hist. eccles. II 16) [*](2 ἀδήλων Gr nach Laus 25323 des Verborgenen Σ ἀλλήλων Α ἀρρήτων Mai 5. 6 noch Myriaden anderer äger, die üher die öttliche ündet haben Σ <Α 8 Γαλιλαῖος + ἀνὴρ Σ 10 τότε Α <Σ 14 nach μνημονεύεται] γὰρ Σ vgl. zu Ζ. 17 17 γὰρ Α <Σ Ι πάντα Α <Σ 20 Und wende deinen Sinn auch auf die übrigen Jimger unseres Εrlösers Σ ὅμοια δ’ ἂν εὕροι τις τῷ Πέτρῳ (Euseb.! vgl. D III 587) τὸν νοῦν ἐπιστήσας καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν . . . . . μαθητῶν A 22. 23 καὶ — πληρῶν] καὶ κατὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην τὰ αὐτοῦ λογικὰ δίκτυα πληρῶν Mai. Und die ganze Welt der Menschen mit seinen vernünftigen Netxen füllend und mit vernünftigen Fischen der Barbaren und Griechen aus jedem Geschlecht, herausziehend ans der Tiefe des Bösen ans gottloser Finsternis die Seelen der Menschen, sie hinwendend an jedem Tage und zu jeder Stunde xu dem Lichte der von ihm überlieferten göttlichen Erkenntnis Σ (richtig! = A) 25 ἐκ Gr <Α)

οὕτω δὲ πάλιν καὶ Ἰωάννου τοῦ υἱοῦ Ζεβεδαίου, ὃν ἐπὶ τῆς ἁλιείας ἅμα τῷ πατρὶ καὶ τώ ἀδελφώ καταρτίζοντα τὰ δίκτυα θεασάμενος τῆς αὐτῆς ἠξίωσε κλήσεως τε καὶ ἐπαγγελίας, καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐκλάμπει τοὔνομα καὶ οἱ λόγοι τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς καταυγάζουσι διὰ τῆς ὑπ’ αὐτοῦ παραδοθείσης τοῦ γραφῆς παντοίᾳ γλώττῃ Ἑλληνικῇ τε καὶ βαρβάρῳ μεταβληθείσης εἰς ἐξάκουστόν τε πᾶσι τοῖς ἕθνεσιν ἐφ’ ἑκάστης ἡμέρας κηρυττομένης.

καὶ ἐπειδήπερ ἐν προφητείαις ἀναγράπτοις εἰς αὐτοῦ πρόσωπον ἄρηται προφητικῶς· αἴτησαι παρ’ ἐμοῦ καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆσ«, διὰ τοῦτο ὡς ἂν τῆς προφητικῆς μαρτυρίας ἔργῳ νῦν πληρωθείσης, φησὶ τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς· --- ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς« ---. τῶν μὲν γὰρ κατ’ οὐρανὸν ἐξ αἰῶνος ἐπεῖχε τὴν βασιλείαν, τῶν δ’» ἐπὶ γῆς« νῦν αὐτώ δεδόσθαι φησὶ τὴν ἀρχὴν »ὑπὸ πατρὸς« ἀκολούθως τῷ αἴτησαι παρ’ ἐμοῦ καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου« πάλαι μὲν γάρ, ὡς Μώσης μαρτυρεῖ, »ὄτε· ὁ ὕψιστος ἔθνη, ἔστησεν ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων« ἄγγελοι θεοῦ ἠσαν πάντας τοὺς πρότερον ἐπὶ δὲ τῆς ἀνθρωπότητος ἐπὶ τὴν πολύθεον πλάνη πλάνην καὶ τῶν ἐπιστατούντων ἀγγέλων μηδὲν πρὸς τοῦτο ἐπικουρεῖν δυναμένων, αὐτὸς δὴ λοιπὸν ὁ κοινὸς τῶν ὅλων σωτὴρ διὰ τῆς [*](5—11 = Σ 1321—6 5 f. vgl. Matth 421 13—S, 23, 15 =Σ 134 2—135 23 14. 20 = Ps 28 17 = Matth 28 18 19 vgl. Matth 11 27 21 = Dtn 32 8) [*](1 ἐφ’ — ὥρας Σ <Α 5 Σ < 9 ὑπ᾿ Gr nach Σ < A 13 da aber Σ 15 διὰ τοῦτο A < Σ 17. 18 hat A einen Zusatz, der zwischen den Worten des Matth. und Luk. unterscheidet < Σ 19 τὴν ἀγχὴν < Σ wohl mit Unrecht, sonst lies τὰ δ᾿ ἐπὶ γῆς 19—21 von seinem Vater, cutsprechnd wic das (Wort): Bitte ron mir und ich will dir Völker xu deinem Erbe geben Σ < Α 21 ὅτε — ἀγγέλων nach Dtn 32 8 Σ < Α 23 κάντας — πρότερον Σ Τοὺς Α 23 κοινὀς Σ < Α)

ἅπαξ οὖν ἀποφηναμένου δεῖν κηρυχθῆναι ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ μετάνοιαν ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη, εἰ μὴ τοὖργον ἐπηκολούθηκε τῷ λόγῳ, μηδὲ τὰ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναβιώσεως αὐτοῦ πιστευέσθω, εἰ δὲ εἰσέτι καὶ νῦν τὰ τῆς προρρήσεως εἰς ἔργον χωρεῖ ὅ τε λόγος αὐτοῦ ζῶν καὶ ἐνεργῶν καθ’ ὄλης τῆς οἰκουμένης ὀφθαλμοῖς ὁρᾶται, ὥρα μηδὲ τῷ τὸν λόγον προεμένῳ ἀπιστεῖν. οὗ γὰρ ἡ δύναμις ζῶσα καὶ ἐνεργὴς ὁρᾶται, τοῦτον ἀνάγκη πᾶσα πολὺ πρότερον ὁμολογεῖν ζῆν καὶ θεοῦ ζωὴν τοῦτον ἐκτελεῖν, οὗ ζῶντα τὰ ἔργα σύμφωνα ταῖς φωναῖς ἀποδείκνυται. πᾶσαν γοῦν ἀκοὴν παντοίων ἐθνῶν οἱ αὐτοῦ λόγοι διῆλθον, μεταβαλλόμενοι καὶ μεθερμηνευόμενοι εἰς παντοίαν γλώτταν Ἑλληνικήν τε καὶ βάρβαρον, ὡς ἐξάκουστον αὐτοῦ τὴν διδασκαλίαν μυρία πλήθη τῶν πρότερον ἐν πολυθέῳ πλάνῃ καὶ εἰδωλολατρείᾳ [*](9 = Matth 28 20 17–S. 24, 13 = Σ 136 14–137 10) [*](6 ἁπανταχοῦ γῆς Α καθ΄ ὅλης τῆς οἰκουμένης? Σ 7 πρώτων Α ihrer Väter Σ 8 δεδογμένοις Α παραδεδομένοις? Σ 9 ἀκούσασι Μαi ἀκούοντας Α 10 πάσας — ἡμέρας Σ < Α | ὁρῶσι Mai ὁρῶντας Α | ἐναργῆ Mai | λαλοῦντος + mit ihnen Σ 11 φανθεῖσαν Α 12 ὁμόσε ἐχώρουν] ertrugen sie mit ganer Seele Σ 22 ἐνεργὴς + ὀφθαλμοῖς (frei?) Σ 23 πᾶσα < Σ | ὁ μολογεῖν Σ < Α 26 διῆλθον machten Σ (innersyrishe Verderbnis))

. . . . . τὴν πρὸς θεὸν γνῶσίν τε καὶ φιλίαν, ἣν τοῖς αὐτοῦ προὐξένει μαθηταῖς, τήν τε τῆς ψυχῆς ἀταραξίαν καὶ λογισμοῦ τὸ γαληνὸν καὶ εὐσταθὲς τοῦτον ἀποκαλῶν τὸν τρόπον.

συνηγμένων μὲν οὖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις τῶν ἀρχόντων τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἀρχιερέων τε καὶ νομοδιδασκάλων, αὐτὸς δὲ ἐν αὐτῷ τῷ ἱερῷ ποιούμενος τὰς διατριβὰς τὰ μέλλοντα αὐτοῖς κατ’ αὐτοῦ τολμασθαι καὶ τὸν ἐπὶ τῇ τόλμῃ καταληψόμενον αὐτοὺς ὄλεθρον ἐπεσκιασμένως τοῦτον τὸν τρόπον διὰ τῆς παραβολῆς προηγόρευσεν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ἔστι δὲ ἡ παραβολὴς τῇ παρὰ τῷ προφήτῃ Ἠσαΐᾳ, παρ’ ᾧ τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον· »ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι [*](9 vgl. Luk 24 47 15–17 = Σ 141 1—3 19—24 = Σ 141 7–10 24 folgt in Σ Μath 21 33 ff. 26—S. 26, 10 = Σ 141 24—143 4 27 = Jes 5 2) [*](9 καὶ — συναυλιζομένου Mai (woher?) und der deutlich mit ihnen redete Σ < Α 10. 11 ἵνα — ἀπιστήσασιν Α < Σ 17 γαληνὸν] Licht Σ 19 οὖν < Σ 21 αὐτὸς δὲ Σ < Α 23 ὄλεθρον Α Verwüstung Σ 26 προφήτῃ Σ < Α)

. . . . . ἐπεὶ δὲ καὶ περὶ τοῦ τόπου ἒχρησεν ὁ τοῦ θεοῦ λόγος, φέρε ἲδωμεν τὰς αὐτοῦ περὶ τούτου φωνάς. οὐ φέροντες αὐτοῦ τὴν σεμνὴν διδασκαλίαν οὐδὲ τὴν παρρηςίαν καὶ τοῦς ἐλέγχους οἱ τῶν Ἰουδαίων ἂρχοντες τῆς πόλεως ἀπαλλαγῆναι ἐποίουν. ὁ δὲ ἀναχωρῶν τῶν Ἱεροσολύμων τοιάσδε προήκατο κατὰ τῆς πόλεως φωνάς· »Ἱερουσαλὴμ Ἱερουσαλὴμ ἡ ἀποδτείνουσα τοῦς προφήτας καὶ λιθοβολοῦσα τοὺς ἀπεσταλμένους πρὸς αὐτήν, ποςάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαεῖν τὰ τέκνα σου, ὃν τρόπον ὂρνις ἐπισυνάγει τὰ νόσσια αὐτῆς ὑπὸ τὰς πτέρυγας καὶ οὐκ ἠθελήσατε. ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἒρημος. λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μὴ ἲδητε ἀπ᾿ ἂρτι ἓως ἂν εἲπητε· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι κυρίου.« --- μιάσματος γὰρ ἐναγοῦς ἐν τῷ μετὰ ταῦτα χρόνῳ δρασθέντος ὑπ᾿ αὐτῶν, — τοῦτο δ᾿ ἦν τὸ τολμηθὲν αὐτοῖς ἂγος κατὰ τοῦ σωτῆρος —, ἐχρῆν δήπου μὴ μόνον τοῦς τῆς πόλεως οἰκήτορας, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ ἒδαρος, ἐφ᾿ ᾧ [*](8 = Matth 21 40 13—S. 29, 4 = Σ 14814–15026 23 = Matth 2337–39) [*](1 τουτέστι — υἱὸν Σ,< Α 4 καὶ λέγει Α < Σ (innersyrische Verderbnis) 5 κατ᾿ αὐτὸν] xu seiner Zeit Σ 5. 6 ἀρχιερεῦσι — λοιπῖς Σ<Α 8. 9 er fragt sie also am Schluβ seiner Parabel und sagt: Wenn der Herr des Weinberges kommt, was wird er jenen Arbeitern tun? Sie aber Σ<Α 10 συνέντες Gr συνέτας Α brachten den Urteilsspruch wider sich Σ<Α (vgl. in der Fortsetzung ἳνα αὐτοὶ τὴν ψῆφον ἐξενέγχωσιν) 13 τοῦ τόπου eben seine Örter (= αὐτοῖ τοῦ τόπου?) Σ 14 ἲδωμεν + καὶ Σ 15 οὒτε Α 18 ff. Die Ergänzungen nach Σ<Α 19 αὐτήν] dir Σ 22 γὰρ] δὲ Σ 23 κυρίου + einen Satz A<Σ | γὰρ Σ<Α)

πάλιν δὲ ἠ τῶν μαθητῶν περὶ αὐτοῦ γσαφὴ ταῦτα διδάσκει ὑπὲρ τῶν τοῦ Τόπου πολιοσχητῶν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . τὰ μὲν πεςὶ τοῦ ενώ, τὰ δὲ πσοχείμενα πεςὶ τῆς τόλενς αὐτῆς ἐθεσπίζετο, ἤν»θεοῦ πόλιν« ὠνόμαζον οἰ Ἱουδαῖοι διὰ τὸν ἐν αὐτῇ Τοῦ θεοῦ ἱδρυμένον νεών. ἀποκλαίεται δῆτα τὴν σύμπασαν πόλιν ὁ Φιλάνθρωπος, οὐχ οὔτω τὰ οἰκοδομήματα οὐδὲ τοὔδαφος αὐτὸ ὠς Τὰς ψυχὰς τῶν πάλαι οἰχητόρων καὶ τὴν ἀπώλειαν αὐτῶν ἐλεῶν, ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς ἐρημίας αὐτῶν αἴτια παρίστησι λέγων, »εἰ ἔγνως καί γε σὺ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ταύτῃ τὰ πρὸς εἰρήνην σιο«. Σημαίνει δὲ τὴν αὐτοῦ παρουσίαν ἐπ’ εἰρήνῃ τοῦ σύμπαντος κόσμου γεγενημένην. Αὐτὸς γὰρ ἠν περὶ οὑ εἴσηται » ἀνατελεῖ ἐν ταῖς ἠμέραις αὐτοῦ δικαιοςὐνη Καὶ πλῆθος εἰρήνης«. ἐληλύθει δὲ εἰς αὐτὸ τοῦτο κηρύξαι « εἰρήνην τοῖς ἐγγὺς καὶ τοῖς μακράν«, τοῖς τε παραδεχομένις αὐτόν Φησιν, » εἰρήνην ἀφίημι ὐμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμήν δίδωμι ὐμῖν«, ἤντινα Εἰρήνην τὰ καθ’ ὄλης τῆς οἰχουμένης εἰς αὐτὸν πιστεύσαντα ἔθνη Παρεδέξατο. ὁ δὲ ἐκ περιτομῆς λαὸς μὴ πιδτεύσας εἰς αὐτὸν οὐκ ἔγνω τὰ πρὸς εἰρήνην ἐαυτοῦ. Διὸ ἐπιλέγει, » νῦν δὲ ἐκρύβη ἀπὸ ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν σου, ὄτι ἤξονσιν ἠμέραι ἐπί δε καὶ περιβαλοῦσί σε οἱ ἐχθραοί σου«. --- τὰ γοῦν μέλλοντα αὐτοὺς κατλήψεσθαι μικρὸν ὔστερον ἐν τῇ κατ’ αὐτῶν πολιορκίᾳ, διὰ τὸ μὴ προσδέξασθαι αὐτοὺς τὴν προκαταυυελθεῖσαν αὐτοῖς εἰρήνην, ἐκρύβη ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν. ἐχεῖνοι μὲν οὖν τὰ μετὰ ταῦτα αὐτοῖς συμβησόμενα οὐ προεῖσον, αὐτὸς δὲ αὐτὰ διὰ τῆς προρρήσεως θεσπίζει σαφέστα τὴν ὐπὸ Ῥωμαίων πολιορκίαν καταλαβοῦσαν αὐτοὺς προσημάνας· »ἤξουσι γάρ [*](4f, folgt in Σ Luk 19 41–44 6—S. 30, 10=Σ 1515 — 1525 7 vgl. Ps 46 (LXX 45)5 11=Luk 1942 14=ps 72(LXX 71) 7 16=Jes 57 19 17=joh 1427 20.27 =luk 19 42 f.) [*](3 Ferner aber lehrt die Schrift der jünger über ihn dies über die Zerstörer Des Ortes Σ. Dann folgt die Überschrift, darauf das Zitat 6 Das nor diesem Ward über den temple geveissagt, daw vorliegende aber Σ ταῦτα Α 8 δῆτα aber Σ | πόλιν < Σ 9 αὐτό] αὐτῆς? Σ 11die Ursache Σ <Α 15 δἑ Σ Τὲ Α 16 καὶ + Freiden Σ 18 τὰ] πάντα τά Σ 20 δὲ < Σ 21. 22 καὶ — Σου Α Σ. Α bietet ein noch längeres Zitat aus Luk, als nicht euseb. Gekennzeichnet, Da die Randnote Εὐσεβίου folgt 23 κατ’ αὐτῶν <Σ | προσδέξασθαι] Vorher merken Σ (innersyrische Verderbnis) 25 was ihnen nachher geschah Σ Ταῦτα Α 27 — S. 30, 4 ἤξουσι — σοι Σ < Α )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . διὰ τῶν προκειμένων σημεῖα τοῦ καιροῦ τῆς παντελοῦς ἐρημίας τοῦ τόπου, ἃ δὴ παρίστησι λέγων, »ὅταν δὲ ἴδητε κυκλουμένην ὑπὸ στρατοπέδων Ἱερουσαλήμ, τότε γνῶτε ὅτι ἤγγικεν ἡ ἐρήμωσις αὐτῆς«. μηδεὶς γάρ, φησί, προσδοκάτω μετὰ τὴν ἐσομένην πολιορκίαν καὶ τὴν ἐπὶ ταύτῃ γενησομένην ἐρημίαν τοῦ τόπου ἑτέραν αὐτῆς ἔσεσθαι ἀνανέωσιν, ὡς ἐπὶ τῶν χρόνων Κύρου τοῦ Περσῶν βασιλέως γέγονε καὶ μετὰ ταῦτα ἐπ’ Ἀντιόχου τοῦ Ἐπιφανοῦς καὶ πάλιν ἐπὶ Πομπηΐου. πολλάκις γὰρ ἤδη πολιορκίαν ὑπομείνας ὁ τόπος, μείζονος ἠξιώθη μετὰ ταῦτα τιμῆς. ἀλλὰ νῦν τὴν ἐσχάτην τῆς πόλεως ἐρημίαν καὶ τὸν παντελῆ ἀφανισμὸν ἐπελεύσεσθαι αὐτῇ γινώσκετε, ἐπειδὰν »ἴδητε αὐτὴν ὑπὸ στρατοπέδων πολιορκουμένην«. ἐρήμωσιν δὲ τῆς Ἱερουσαλὴμ ὀνομάζει τοῦ ἱεροῦ τὸν ἀφανισμὸν καὶ τῶν ἐν αὐτῷ πάλαι πρότερον κατὰ τὸν Μωσέως νόμον ἐπιτελουμένων τὴν καθαίρεσιν. μὴ γὰρ δὴ τῆς πόλεως αὐτῆς ἐρημίαν νόμιζε δηλοῦσθαι διὰ τούτων ὡς μηδενὸς ἐν αὐτῇ μηκέτι κατοικήσοντος. ἐπιλέγει δ’ οὖν ἑξῆς ὅτι κατοικηθήσεται ἡ πόλις, οὐ μὴν ὑπὸ Ἰουδαίων, ἀλλ’ ὑπὸ ἐθνῶν ὧδέ πη λέγων, »καὶ Ἱερουσαλὴμ ἔσται πατουμένη ὑπὸ ἐθνῶν«. τοιγαροῦν οἶδεν ὅτι κατοικηθήσεται ὑπὸ ἐθνῶν. ἐρήμωσιν δὲ αὐτῆς ἀποκαλεῖ [*](2 = Luk 19 43 f. 11 folgt in Σ Luk 21 20–24 12–S. 32,6 = Σ 152 14–154 4 13.22 = Luk 21 20 28 = Luk 21 24) [*](4 σοι + καὶ Α | δὲ — τούτων Σ < Α 6 ἀναλέξασθαι] finden Σ 10 παραστήσας + Α einen Satz < Σ. Darauf folgt in Σ eine Überschrift und das Lukaszitat. 13–15 das, was er xeigt und sagt usw. Σ < Α 18 τοῦ Α< Mai 19 ἤδη < Σ 20 τιμῆς] Erneuerung Σ | νῦν < Σ 24 τὸν . . . νόμον Mai Σ τῶν νόμων Α 26 δ’ οὖν] nämlich Σ 28.29 ὧδε — ἐθνῶν] indem er so sagt: Jerusalem wird xertreten warden von den Völkern und fortan (syr. Verderbnis, lies: und daher) weiβ er, daβ es bewohnt sein wird von den Völkern Σ < Α)

ταύτας τὰς συμφορὰς ἀπὸ μυρίων τέθεικα διὰ τὴν θείαν τοῦ δωτῆρος ἡμῶν πρόρρησιν τὴν φήσασαν, »οὐαὶ δὲ ταῖς ἐν γαστρὶ ἐχούσαις καὶ ταῖς θηλαζούσαις ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις«. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦτο ταῖς προρρήσεσι τοῦ σωτῆρος πρόσκειται, τὸ »ἔσται ἀνάγκη μεγάλη ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ὀργὴ μεγάλη τῷ λαῷ τούτῳ« ἢ κατὰ τὸν Ματθαῖον »ἔσται γὰρ τότε θλῖψις μεγάλη, οἵα οὐδέποτε γέγονεν ἀπ’ ἀρχῆς κόσμου ἕως τοῦ νῦν οὐδ’οὐ μὴ μενηται«, ἐπακοῦσαι καλὸν τοῦ ἱστορικοῦ τούτων αὐτῶν τὰ ἀποτελέσματα ὦδέ πη ἱστοροῦντος· »καθ’ἕκαστον μὲν οὖν ἐπεξιέναι τὴν παρανομίαν αὐτῶν ἀδύνατον. δυνελόντι δ’ εἰπεῖν μήτε πόλιν ἀλλην τοιαῦτα πεπονθέναι μήτε γενεὰν ἐξ αἰῶνος γεγονέναι κακίας γονιμωτέραν. τὴν μὲν πόλιν ἀνέτρεψαν αὐτοί, Ῥωμαίους δὲ ἄκοντας ἠνάγκασαν ἐπιγραφῆναι σκυθρωπῷ κατορθώματι καὶ μόνον οὐχ εἵλκυσαν βραςῦνον ἐπὶ τὸν ναὸν τὸ πῦρ. ἀμέλει καιόμενον ἐκ τῆς ἄνω πόλεως ἀφορῶντες οὔτε ἤλγησαν οὔτε ἐδάκρυσαν«. ταῦτα διὰ τὸ » ἔσται γὰρ τότε θλῖψις μεγάλη, οἵν οὐδέποτε γέγονεν ἀπ’ἀρχῆς κόσμου«, ὅ δή καὶ προρρηθὲν ὑπὸτοῦ σωτῆρος μεμαρτύρηται ὑπὸ τοῦ συγγραφέως μεθ’ ὅλα ἔτη ‘υπὸ σαράκοντα κατὰ τὴν Οὐεσπασιανοῦ Ῥωμαίων αὐτοκρατορίαν πληρωθέν. --- προστίθησι δὲ ταῖς αὐτοῦ προρρήσεσι ὁ σωτῆρ χρόνον ὁρίζων, μέχρι τίνος ἔσται Ἱερουσαλὴμ πατουμένη ὑπὸ ἐθνῶν. λέγει [*](5 = Luk 21 21 8 = S. 33,2 = Σ 155 5–25 9. 11 =Luk 21 23 13 = Matth 24 21 16–22 = Jos. bel. Jud. V 105 22 = Matth 24 21) [*](4 ἐπ’αὐτὴν Σ<Α | τόπον + Α einen Zusatz < Σ 8 diese Leiden Σ ταῦτα μὲν οὖν Α 9–14 Die Ergänzungen nach Σ < Α 15 ἱστοροῦντος + aus dem Fünften der Schrift des Joesphus (Überschrift) Σ 17 συελόντι Grschleppten sie ohne Zögern zum Tempel und das in ihm brennende Feuer sahen sie vom der oberen Stadt Σ (Mißberständnis) 22. 23 Die Ergänungen nach Σ < Α 24 ὅλα] Σ verderbt 25 πληρωθέν + Α einen Satz < Σ 26 δὲ Σ < Α | ὁ σωτῆρ Σ < Α)

διὸ δὴ τὰς ἐν ψυχαῖς. διαφορὰς τῶν τὴν διδασκαλίαν αὐτοῦ μελλόντων ὑποδέχεσθαι ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα κρόνοις εὖ μάλα ἐκγυμνοῖ ὁ κύριος. καὶ τρία μὲν τάγματα τῶν ού γνησίως τὸν σπόρον τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας παραδεχομένων ἔσεσθαι προαγορεύει. τρεῖς δὲ ὡσαύτως ἀγαθῶν χοροὺς τῶν δίκην εὐγείου χώρας πολυφορούντων καὶ πολυπλασιαζόντων τὸν λόγον. τῶν μὲν οὖν ἀπολλύντων τὰ καταβαλλόμενα τῇ αὐτῶν ψυχῇ σπέρματα αἰτίας εἶναί φησι τρεῖς. ἢ γὰρ ὑπὸ φροντίδωνκ τοῦ βίου καὶ τῆς περὶ τὰ μὴ ἀναγκαῖα σπουδῆς ὑπό τε πλούτου καὶ τρυφῆς καταχωννύντες τὸν ἐν αὐτοῖς σπόρον ἐοίκασι τοῖς ὑπὸ ἀκανθῶν ἀποπνίγοθσι, ἢ οὐκ ἀπὸ βάθους διανοίας αὐτὸν παραδεξάμενοι θᾶττον ἀποσβέννυνται εριστάσεως καταλαβούσης, ἢ κατὰ τρίτην αἰτίαν αἴτιοι ἀπωλείας καθίστανται τοῦ ἐν αὐτοῖς σπόρου, τὰς, αὐτῶν ἀκοὰς ἐκδιδόντες ἀνέτως τοῖς ἐξαπατᾶν ἐθέλουσι καὶ ὐφαρπάζειν τὰ ἐν τῇ αὐτῶν ψυχῇ καταβληθέντα σπέματα. --- ἐκεῖνοι μὲν οὖν οὐκ ἄλλως τῆς κατὰ θεὸν στέρονται καρποφοίας ἢ καθ’ ἕνα τῶν λελεγμένων τρόπων. οἱ δὲ ἐναντίως ἐκείνοις διακείμενοι καθαρᾷ ψυχῇ καὶ προαιρέσει γνησίᾳ τὸν σωτήθιον ὑποδεξάμενοι σπόρον, πάλιν κατὰ δύναμιν τῆς αὐτῶν ψυχῆς πολυπλασίαζουσι τοῦς ἑαυτῶν καρπούς.

αὐτίκα γὰρ Σαμαρεῖται Δοσίθεον μετὰ τοὰς χρόνους τοῦ σωτῆρος γενόμενον αὐτὸν εἶναι τὸν ὑπὸ Μωσέως προφητευόμενον προφήτην ἐπείσθησαν, ἀπατηθέντες ὑπ’αὐτοῦ ὡς τὸν Χριστὸν αὐτὸν εἶναι ἀποφήνασθαι. ἄλλοι δὲ πάλιν κατὰ τοὺς χρόνους τῶν ἀποστόλων Σίμωνα τὸν μάγον τὴν μεγάλην τοῦ θεοῦ δύναμιν ἐκαλουν, αὐτὸν εἶναι νομίσαντες τὸν Χριστόν. καὶ κατὰ τὴν Φρυγίαν δὲ Μοντανὸν ἕτεροι, ἀλλαχοῦ δὲ πάλιν ἑτέρους ἄλλοι νενομίασιν, καὶ [*](1 =luk 21 24 4–22 =Σ 167 12—25 11 ff. Matth 13 3–9. 18–23 24–S. 34, 3 = Σ 171 6–13 25 vgl. Dtn 1815 28 vgl. Act 810 1 δ’οὖν] nämlich Σ |οὗ Gr < A 2 συντέλειαν +einige Worte A < Σ 4 διὸ δὴ Σ < Α 6 ὁ κύριος Α < Σ 7 δὲ Σ < Α 10 αἰτίας oder τῶν ἀπολλύντων logischer Fehler des Eusebius. Wendland 17 σπέρματα + Α einen längeren Zusatz < Σ 18 οὖν < Σ 24 γὰρ Σ < Α 27 πάλαιν Σ < Α)

---Ματθαῖος ἀπόστολος τὸν πρότερον βίον οὐκ ἀπὸ σεμνῆς διατριβῆς ὡρμᾶτο, ἐκ δὲ τῶν ἀμφὶ τὰς τελωνίας καὶ πλεονεξίας σχολαζόντων, καὶ τοῦτο τῶν λοιπῶν εὐαγγελιστῶν οὐδεὶς δῆλον ἡμῖν ἐποίησεν, οὐχ ὁ συναπόστολος αὐτοῦ Ἰωάννης οὐδέ γε Λουκᾶς οὐδὲ Μάρκος, οἱ τῶν λοιπῶν εὐαγγελίων συγγραφεῖς, --- αὐτὸς δὲ ὁ Ματθαῖος τὸν ἑνυτοῦ στηλιτεύων βίον καὶ κατήγορος αὐτὸς ἑαυτοῦ γινόμενος. ἐπάκουσον γοῦν ὅπως διαρρήδην ὁνομαστὶ αὐτὸς ἑαυτοῦ μεμνημένος ἐν τῷ οἰκείῳ συγγράμματι τόνδ’ ἱδτορεῖ τὸν τρόπον »καὶ παράγων ἐκεῖθεν ὁ Ἰησοῦς εἶδεν ἄνθρωπον καθήμενον ἐπὶ τὸ τελώνιον, Ματθαῖον ὀνόματι, καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἀκολούθει μοι. καὶ ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ. καὶ ἐγένετο ἀνακειμένου αὐτοῦ ἐν τῇ οἰκίᾳ καὶ ἐδοὺ πολλοὶ τελῶναι καὶ ἁμαρτωλοῖ συνανέκειντο τῷ Ἰησοῦ καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ«. --- καὶ πάλιν προϊὼν ἑξῆς τόν τε κατάλογον τῶν λοιπῶν μαθητῶν ἐξαριθμούμενος αὐτὸς ἑαυτῷ τὸ τοῦ τελώνου προστίθησιν ὄνομα. λέγει δ’ οὖν· »τῶν δὲ δώδεκα ἀποστόλων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα. πρῶτος Σίμων ὁ λεγόμενος Πέτρος καὶ Ἀνδρέας ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννης ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, Φίλιππος καὶ Βαρθολομαῖος, Θωμᾶς καὶ Ματθαῖος ὁ τελώνης«. οὕτως μὲν ὁ Ματθαῖος δι’ ὑπερβολὴν ἐπιεικείας τὸ φιλάληθες ὑποφαίνων τοῦ ἰδίου τρόπου καὶ τελώνην ἑαυτὸν ἀποκαλεῖ, μὴ ἐπι- [*](1 vgl. Matth 24 5. 23–27 5—8. 35, 6 = Σ 197 23–198 17 D III 5 81—85 12 = Matth 9 9f. 19= Matth 10 2f.) [*](1 παύσονται Mai παύονται A 2. 3 ἡ ἀλήθεια — εἴληφεν] von welchen eben auch Zeugnis über die Wahrheit des Vorheruissens unseres Erlösers emrfängt Σ (verderbt) 5 A beginnt: ἄξιον θαυμάσαι τὸ ἄπλαστον καὶ φιλάληθες ἦθος (vgl. Σ 196 8) καὶ τὴν φιλοσοφίαν τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου < Σ |Ματθαῖος ἀπόστολος Σ D οὗτος γὰρ A 7 καὶ Α < D | λοιπῶν Σ Α < D |οὐδεὶς ~ D hinter τοῦτο |δῆλον — ἐποίησεν Α ἐδήλωσεν D 9 οἱ —συγγραφεῖς Σ Α < D |συγγραφεῖς + einen Satz A < Σ |ὁ A < D 10 αὐτὸς Σ D < A 11 ἐπάκουσον — διαρρήδην Σ D < A | ἐπ’ ὀνόματος αὐτοῦ D 12 μέμηνιαι D | οἰκείῳ ] πρὸς αὐτοῦ γραφέντι D | τόνδ’ ἱστορεῖ Α Σ < D 14–17 καὶ — αὐτοῦ Σ D < A 17 αὐτοῦ + einen Satz A < Σ 18 λοιπῶν A Σ < D 19 ὄνομα μροστίθησιν ~ D 19–23 λέγει — Ματθαῖος Σ D < A 19 δ’ οὖν] so Σ 23 μὲν] also Σ 23. 24 τὸ —ἀποκαλεῖ Σ D < A 24 ἀποκαλεῖ Gr ἀπεκάλει D)

εἰ γὰρ δὴ πλάττεσθαι αὐτοῖς ὁ σκοπὸς ἦν καὶ λόγοις ψευδέσι Σ τὸν διδάσκαλον ἐπαίρειν καὶ θαύμασι κοσμεῖν, οὐκ ἄν ποτε αὐτοῖ καθ’ ἑαυτῶν τὰ προειρημένα κατέγραφον οὐδ’ ἄν ἐδήλουν τοῖς μετὰ ταῦτα ἀνθρώποις, ὅτι δὴ ὁ πρὸς αὐτῶν πρεσβευόμενος ἐλυπεῖτο καὶ ἠδημόνει καὶ τετάρακτο φυχήν, ἤ ὁτι αὐτοῖ αὐτὸν ἀπολιπόντες ᾤχοντο ἤ ὅτι ὁ πάντων αὐτῶν προκεδριμένος ἀπόστολός τε και μαθητὴς αυτὸς ἐκεῖνος ὁ βοώμενος Πέτρος βασάνων ἐκτὸς καὶ ἀρχοντικῆς ἀπειλῆς τρίτον αὐτὸν ἐξωμόσατο.