Historia Ecclesiastica

[Nic. H. E. VI, 10] Περὶ δὲ τοῦ κατ᾿ αὐτὸν διωγμοῦ σφοδρότατα πνεύσαντος οἷα σὺν ἑτέροις ὁ αὐτὸς διὰ τὴν εἰς τὸν τόν ὅλων θεὸν εὐσέβειαν ὑπέστη, δηλώσουσιν αἱ αὐτοῦ φωναὶ, ἃς πρὸς Γερμανὸν τῶν κατ᾿ αὐτὸν ἐπισκόπων κακῶς ἀγορεύειν αὐτὸν πειρώμενον ἀποτεινόμενος τοῦτον παρατίθεται τὸν τρόπον

‟εἰς ἀφροσύνην δὲ κινδυνεύω πολλὴν καὶ ‟ἀναισθησίαν ὄντως ἐμπεσεῖν, εἰς ἀνάγκην συμβιβαζό- “μενος τοῦ διηγεῖσθαι τὴν θαυμαστὴν περὶ ἡμᾶς οἰκο- “νομίαν τοῦ θεοῦ. ἀλλ᾿ ἐπειδὴ μυστήριον, φησὶ, βασι- “λέως κρύψαι καλὸν, τὰ δὲ ἔργα τοῦ θεοῦ ἀνακαλύπτειν ἔνδοξον, ὁμόσε χωρήσω τῇ Γερμανοῦ βίᾳ.

ἧκον ‟πρὸς Αἰμιλιανὸν οὐ μόνος· ἠκολούθησαν δέ μοι ‟συμπρεσβύτερός τέ μου Μάξιμος καὶ διάκονοι ‟Φαῦστος καὶ Εὐσέβιος καὶ Χαιρήμων· καί τις τῶν “ἀπὸ ῾Ρώμης παρόντων ἀδελφῶν ἡμῖν συνεισῆλθεν. ‟

Αἰμιλιανὸς δὲ οὐκ εἶπέ μοι προηγουμένως ῾μὴ “σύναγε.᾿ περιττὸν γὰρ ἦν αὐτῷ τοῦτο καὶ τὸ “τελευταῖον ἐπὶ τὸ πρῶτον ἀνατρέχοντι. οὐ γὰρ “περὶ τοῦ μὴ συνάγειν ἑτέρους ὁ λόγος ἦν αὐτῷ, “ἀλλὰ περὶ τοῦ μηδ᾿ αὐτοὺς ἡμᾶς εἶναι Χριστιανοὺς, “καὶ τούτου προσέταττε πεπαῦσθαι, εἰ μεταβαλοίμην “ἔγωγε, καὶ τοὺς ἄλλους ἕψεσθαί μοι νομίζων. “

ἀπεκρινάμην δὲ οὐκ ἀπεοικότως οὐδὲ μακράν “῾πειθαρχεῖν δεῖ θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις.᾿ ἀλλ᾿ “ἄντικρυς διεμαρτυράμην ὅτι τὸν θεὸν τὸν ὄντα “μόνον καὶ οὐδένα ἕτερον σέβω, οὐδ᾿ ἂν μεταθεί- “μην οὐδὲ παυσαίμην ποτὲ Χριστιανὸς ὤν. ἐπὶ [*](10 2 Cor. 11, 1. 17. 23. 13 Tob. 12, 7. 28 Act. 5, 29.)

αὐτῶν δὲ ἐπα- ‟κούσατε τῶν ὑπ´ ἀμφοτέρων λεχθέντων ὡς ὑπεμνη- “ματίσθη. εἰσαχθέντων Διονυσίου καὶ Φαύστου καὶ “Μαξίμου καὶ Μαρκέλλου καὶ Χαιρήμονος Αἰμιλια- ‟νὸς διέπων τὴν ἡγεμονίαν εἶπε· καὶ ἀγράφως ὑμῖν “διελέχθην περὶ τῆς φιλανθρωπίας τῶν κυρίων ἡμῶν ‟ᾗ περὶ ὑμᾶς κέχρηνταί.

δεδώκασι γὰρ ἐξουσίαν “ὑμῖν σωτηρίας, εἰ βούλοισθε ἐπὶ τὸ κατὰ φύσιν “τρέπεσθαι, καὶ θεοὺς τοὺς σώζοντας αὐτῶν τὴν ‟βασιλείαν προσκυνεῖν, ἐπιλαθέσθαι τε τῶν παρὰ “φύσιν. τί οὖν φατὲ πρὸς ταῦτα; οὐδὲ γὰρ ἀχαρί- “στους ὑμᾶς ἔσεσθαι περὶ τὴν φιλανθρωπίαν αὐτῶν ‟προσδοκῶ, ἐπειδήπερ ἐπὶ τὰ βελτίω ὑμᾶς προτρέ- “πονται.

Διονύσιος ἀπεκρίνατο· οὐ πάντες πάντας “προσκυνοῦσι θεοὺς, ἀλλ᾿ ἕκαστοι τινὰς, οὓς νομί- “ζουσιν. ἡμεῖς τοίνυν τὸν ἕνα θεὸν, τὸν δημιουργὸν “τῶν ἁπάντων, τὸν καὶ τὴν βασιλείαν ἐγχειρίσαντα ‟τοῖς θεοφιλεστάτοις Οὐαλεριανῷ καὶ Γαλλιηνῷ “σεβαστοῖς, τοῦτον καὶ σέβομεν καὶ προσκυνοῦμεν, “καὶ τούτῳ διηνεκῶς ὑπὲρ τῆς βασιλείας αὐτῶν, “ὅπως ἀσάλευτος διαμένῃ, προσευχόμεθα.

Αἰμι- “λιανὸς διέπων τὴν ἡγεμονίαν αὐτοῖς εἶπε· τίς γὰρ “ὑμᾶς κωλύει καὶ τοῦτον, εἴπερ ἐστὶ θεὸς, μετὰ “τῶν κατὰ φύσιν θεῶν προσκυνεῖν; θεοὺς γὰρ “σέβειν ἐκελεύσθητε, καὶ θεοὺς οὓς πάντες ἴσασι. “Διονύσιος ἀπεκρίνατο ῾ἡμεῖς οὐδένα ἕτερον προσ- ‟κυνοῦμεν.

Αἰμιλιανὸς διέπων τὴν ἡγεμονίαν “αὐτοῖς εἶπεν· ὁρῶ ὑμᾶς ὁμοῦ καὶ ἀχαρίστους ὄντας “καὶ ἀναισθήτους τῆς πραότητος τῶν σεβαστῶν ἡμῶν. “διόπερ οὐκ ἔσεσθε ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, ἀλλὰ ἀποστα- “λήσεσθε εἰς τὰ μέρη τῆς Λιβύης, καὶ ἐν τόπῳ

εἰ δέ τις φανείη ἢ μὴ γενόμενος εἰς τὸν τόπον ‟τοῦτον ὃν ἐκέλευσα, ἢ ἐν συναγωγῇ τινι εὑρεθείη, ‟ἑαυτῷ τὸν κίνδυνον ἐπαρτήσει. οὐ γὰρ ἐπιλείψει ‟ἡ δέουσα ἐπιστρέφεια. ἀπόστητε οὖν ὅπου ἐκελεύ- ’‘σθητε. καὶ νοσοῦντα δέ με κατήπειξεν, οὐδὲ μιᾶς “ὑπέρθεσιν δοὺς ἡμέρας. ποίαν οὖν ἔτι τοῦ συνα- ‟γαγεῖν ἢ μὴ συναγαγεῖν εἶχον σχολήν;” εἶτα μεθ` ἕτερά φησιν

‟ἀλλ᾿ οὐδὲ τῆς αἰσθητῆς ἡμεῖς ‟μετὰ τοῦ κυρίου συναγωγῆς ἀπέστημεν, ἀλλὰ τοὺς “μὲν ἐν τῇ πόλει σπουδαιότερον συνεκρότουν ὡς ‟συνὼν, ἀπὼν μὲν τῷ σώματι, ὡς εἰπεῖν, παρὼν δὲ ‟τῷ πνεύματι, ἐν δὲ τῇ Κεφροῖ καὶ πολλὴ συνεπε- ‟δήμησεν ἡμῖν ἐκκλησία, τῶν μὲν ἀπὸ τῆς πόλεως “ἀδελφῶν ἑπομένων, τῶν δὲ συνόντων ἀπ᾿ Αἰγύπτου. “

κἀκεῖ θύραν ἡμῖν ὁ θεὸς ἀνέῳξε τοῦ λόγου. καὶ “τὸ μὲν πρῶτον ἐδιώχθημεν, ἐλιθοβολήθημεν, ὕστε- “ρον δέ τινες οὐκ ὀλίγοι τῶν ἐθνῶν τὰ εἴδωλα κατα- “λιπόντες ἐπέστρεψαν ἐπὶ τὸν θεόν. οὐ πρότερον “γὰρ παραδεξαμένοις αὐτοῖς τότε πρῶτον δι᾿ ἡμῶν ‟ὁ λόγος ἐπεσπάρη.

καὶ ὥσπερ τούτου ἕνεκεν ‟ἀπαγαγὼν ἡμᾶς πρὸς αὐτοὺς ὁ θεὸς, ἐπεὶ τὴν ‟διακονίαν ταύτην ἐπληρώσαμεν, πάλιν ἀπαγήοχεν. ‟ὁ γὰρ Αἰμιλιανὸς εἰς τραχυτέρους μὲν, ὡς ἐδόκει, “καὶ λιβυκωτέρους ἡμᾶς μεταστῆσαι τόπους ἐβου- ‟λήθη, καὶ τοὺς πανταχόσε εἰς τὸν Μαρεώτην ἐκέ- ‟γευσε συρρεῖν, κώμας ἑκάστοις τῶν κατὰ χώραν “ἀφορίσας, ἡμᾶς δὲ μᾶλλον ἐν ὁδῷ καὶ πρώτους ‟καταληφθησομένους ἔταξεν. ᾠκονόμει γὰρ δηλονότι

ἐγὼ δὲ ὅτε μὲν εἰς “Κεφρὼν κεκελεύσμην ἀπελθεῖν, καὶ τὸν τόπον ‟ἠγνόουν ὅποι ποτὲ οὗτός ἐστιν, οὐδὲ τὸ ὄνομα σχε- “δὸν πρότερον ἀκηκοώς· καὶ ὅμως εὐθύμως καὶ “ἀταράχως ἀπῄειν. ἐπεὶ δὲ μετασκηνώσειν εἰς τὰ “Κολλουθίωνος ἀπηγγέλη μοι, ἴσασιν οἱ παρόντες “ὅπως διετέθην· ἐνταῦθα γὰρ ἐμαυτοῦ κατηγορήσω. ‟

τὸ μὲν πρῶτον ἠχθέσθην καὶ λίαν ἐχαλέπηνα· ‟καὶ γὰρ εἰ γνωριμώτεροι καὶ συνηθέστεροι ἐτύγχα- “νον ἡμῖν οἱ τόποι, ἀλλ᾿ ἔρημον μὲν ἀδελφῶν καὶ ‟σπουδαίων ἀνθρώπων ἔφασκον εἶναι τὸ χωρίον, ‟ταῖς δὲ τῶν ὁδοιπορούντων ἐνοχλήσεσι καὶ λῃστῶν “καταδρομαῖς ἐγκείμενον.

ἔτυχον δὲ παραμυθίας, “ὑπομνησάντων με τῶν ἀδελφῶν, ὅτι γειτνιᾷ μᾶλλον ‟τῇ πόλει, καὶ ἡ μὲν Κεφρὼν πολλὴν ἡμῖν ἦγεν “ἀδελφῶν τῶν ἀπ᾿ Αἰγύπτου τὴν ἐπιμιξίαν, ὡς “πλατύτερον ἐκκλησιάζειν δύνασθαι, ἐκεῖ δὲ πλησιαί- “τερον οὔσης τῆς πόλεως συνεχέστερον τῆς τῶν “ὄντως ἀγαπητῶν καὶ οἰκειοτάτων καὶ φιλτάτων “ὄψεως ἀπολαύσομεν. ἀφίξονται γὰρ καὶ ἀναπαύ- “σονται, καὶ ὡς ἐν προαστείοις πορρωτέρω κειμένοις ‟κατὰ μέρος ἔσονται συναγωγαί. καὶ οὕτως ἐγένετο.”

καὶ μεθ᾿ ἕτερα περὶ τῶν συμβεβηκότων αὐτῷ αὖθις ταῦτα γράφει ‟πολλαῖς γε ταῖς ὁμολογίαις “Γερμανὸς σεμνύνεται. πολλά γε εἰπεῖν ἔχει καθ᾿ “ἑαυτοῦ γενόμενα. ὅσας ἀριθμῆσαι δύναται περὶ “ἡμῶν ἀποφάσεις, δημεύσεις, προγραφὰς, ὑπαρχόν- “των ἁρπαγὰς, ἀξιωμάτων ἀποθέσεις, δόξης κοσμι- “κῆς ὀλιγωρίας, ἐπαίνων ἡγεμονικῶν καὶ βουλευτι- “κῶν καταφρονήσεις, καὶ τῶν ἐναντίων ἀπειλῶν καὶ “καταβοήσεων καὶ κινδύνων καὶ διωγμῶν καὶ πλάνης

ποῦ δὲ Γερμανὸς ‟νη; τίς δὲ περὶ αὐτοῦ λόγος; ἀλλὰ τῆς πολλῆς “ἀφροσύνης, εἰς ἣν ἐμπίπτω διὰ Γερμανόν, ὑφίεμαι, διὸ καὶ τὴν καθ’ ἕκαστον τῶν γενομένων διήγησιν παρίημι τοῖς εἰδόσιν ἀδελφοῖς λέγειν.”

ὁ δ’ αὐτὸς καὶ ἐν τῇ πρὸς Δομέτιον καὶ Δίδυμον ἐπιστολῇ τῶν ἀμφὶ τὸν διωγμὸν αὖθις μνημονεύει ἐν τούτοις ‟τοὺς δὲ ἡμετέρους πολλούς τε ὄντας καὶ ἀγνῶτας ὑμῖν περισσὸν ὀνομαστὶ καταλέγειν· πλὴν ‟ἴστε ὅτι ἄνδρες καὶ γυναῖκες, καὶ νέοι καὶ γέροντες, καὶ κόραι καὶ πρεσβύτιδες, καὶ στρατιῶται καὶ ‟ἰδιῶται, καὶ πᾶν γένος καὶ πᾶσα ἡλικία, οἶ μὲν διὰ “μαστίγων καὶ πυρὸς, οἱ δὲ διὰ σιδήρου τὸν ἀγῶνα “νικήσαντες τοὺς στεφάνους ἀπειλήφασι·