In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis

Quicquid oritur, ex coutrario et subiecto aliquo oritur, et in contrarium (corrumpitur). non enim aequum est, ut ex eo, quod non est, possit quippiam generari, ut in Physicis demonstravimus. corpori autem quod in circulum vertitur, nihil coutrariatur, ut paulo post perspicuum erit; nec ullum subiectum habet, (alibi enim declaratum est materia id carere): igitur corpus, quod in circulum movetur, ingenitum existit. nec non eisdem propositionibus hoc in loco declaratur, id interitum non recipere. quod eteuira corrumpitur ex contrario quoque subiectoque in contrarium corrumpitur, et in universum coutraria omnia contrariis quoque corrumpuutur, contrarium namque fit ex corruptione contrarii in hoc contrarium. diximusque omne, quod corrumpitur, a suo etiam contrario corrumpi, quoniam eius corruptio ab eo provenit, in quod transmutatur. sanitatem namque a morbo corrumpi dicimus, quaudoquidem in eundem transmutatur. et in universum, dum a contrario et in contrarium dicit, earn contrarietatem intellegi vult, quae est secundum genus, quaeque forma et privatio est, inter has namaque vere contrarietas intelligitur. cum igitur demonstratum sit, conversionem non habere contrarium — hoc vero demonstratum est — ergo id, cuius motui nullus motus coutrariatur, contrarium quoque habere non potest. si enim naturalia corpora ideo naturalia dicuntur, quoniam principium motus in se habent, igitur contrariorum etiam pari modo motus contrarios esse dicimus, sicuti simplicia quoque corpora dicuntur esse simplicia, quatenus simplicium motuum initiam in se habent. et secundum hoc, quia natura existens in illis quidditas eorum est, formaeque illorum substentaculum. At prima oratio vera est, igitur secunda quoque vera existet. Aristoteles dicit: invenimus igitur naturam id quod futurum erit generabile et quae deinceps sequuntur.

Post haec ostendit quintum corpus neque augmentum neque additionem admittere. crescit namque augeturque corpus, quando [*](10 corrumpitur Al: om. codd. 11 Physicis] 1,7 23 cf. Simpl. 131,24 καίτοι γε ὁ Θεμίστιος . . . εἶπεν, ὅτι καθόλου λαμβάνει ὁ Ἀριστοέλης τὸ ἐξ ἐναντίου καὶ εἰς ἐναντίον γενικωάτην λαμβάνων ἐναντίωνσιν εἴδους καὶ στερήσεως 30 contrariorum — contrarii motus etiam pari modo contrarii dicentur Al 35 invenimus] locus corruptus, intenditur Ar. 270a20)

Atqui ea tantum alteratio, quae ad quartam hanc qualitatis speciem fit, cum perpessione minime evenit. idque facile videre licet in eo, quod cireulari triangularique figura praeditum sit; non enim cum delectu verecundiave, dolore aut calore hoc illi evenit. ea autem alteratio, quae iuxta primam qualitatis speciem fit, nempe habitus, ac etiam iuxta secuudam, ut ignobilitas, dignitas, doctrina, valetudo invaletudoque, non mai suscepta passione oriuntur, nisi quod habitus passiones non sunt, iuxta tertiam autem speciem sunt qualitates κατὰ πάθος. quod autem hoc in loco intendimus, est nempe: nos invenimus omnia naturalia corpora, quae secundum qualiatem alterantur, augmentum quoque accretionemque suscipre, veluti plantae sun, animaliusm corpora et elementa, sicut ignis, aqua, nec non reliqua elementa. Si itaque circulare corpus neque augmentum, neque accessionemnea corruption em admittit, quemadmodum declaravimus, igitur neque etiam alterationem recipiet. et inquit Aristoteles id vicissim in naturalibus corporibus retrocommeare: ut omne naturale corpus passionem recipiens crescit decrescitque, quemadmodum ad sensum videmus, ita corpus omne, quod incrementum decrementumque admittit, alterationem atque passionem recipit. dixit ut videmus, [*](13 Alexander] Simpl. p. 110,11 16 Categoriis] c. 8)

Colligendo deinceps ea,quae dixerat, ait: et mundus neque ortum neque interitum admittit, et reliqua, quae deinde sequuntur. hoc autem manifestum erit, ut Aristoteles iuquit, si quis hisce fidem adhiburit, ac demonstrationis loco ea statuerit, quae in praecedentibus sumpta sunt a nobis, haec autem sunt, omne, quod fit, ex contrario in contrarium fieri, omueque, quod crescit atque augetur, tunc accretionem et augmentum sumere, cum sibi simile quidpiam adiungitur in eiusque substautiam transmutatur et reliqua bis similia.

Videtur autem et nostra sententia iis, quae apparent, attestari et ea quae apparent ac perspicua sunt, nostrae sententiae attestari. per ea autem, quae apparent, manifestas omnibusque hominibus cum Graecis, tum Barbaris, communes scientias intellegimus. ei namque in eam existimationem ac animi notionem praeveuere, ut supremum eum locum, qui mundum ambit, corpusque, quod eo in loco consistit, glorioso Deo soli attribuereut. quamobrem invenimus eos versus eum locum manus extollere annuereque eo potissimum tempore, in quo creatori preces effundunt atque ad eum confugiunt. fatentur namque ac aequum fore arbitrantur, immortale esse illud corpus ingnitumque. etenim dignitas, perfectio continuaque perpetuatio ad immortalitatem consequuntur, quae omnia per ea, qua apparent intellegi voluit. sententia igitur antea memorata, scilicet corpus, quod in orbem convertitur, ingenitum esse ac immortale nee ullam transmutationem perpeti posse, huic cognitioni attestatur; et baec etiam cognitio, quae omnium hominum applausu manifesta evasit, nostrae senteutiae attestatur. quod si ea, quae dicta sunt a nobis, ex manifesta communique hominum scientia veritati cousentanea sint, ac divinum corpus in mundo inveniatur (quemadmodum certe ac vere invenitur,) sequitur ex hoc, quod dicebamus, nempe corpus, quod in orbem convertitur, ingenitum esse ac immortale, quandoquidem huius rei indubiam fidem facit communis omnium sententia. insuper per ea etiam, quae ad sensum videmus suam sententiam comprobavit. ait [*](3 Categoriis] 15a22)

Quinimmo et ipsum caeli nomeu, quod ceteris dignius est, eodem modo semper ad baec usque tempora traditum est, quod probat veteres in eadem, qua posteriores sunt, de caelo seutentia fuisse. veteres namque caeleste corpus aetbera nominarunt, quod semper eodem modo ad hoc usque aevum traditum est. cuius nominis appellatioue continuum motum intellegebaut. verae etenim sententiae perpetuo inter homines circunferuntur. consentaneum est igitur, ut quod de eo a nobis edoctum est, nec novum nec dissentaneum existat, sed iam a veteribns ipsis depromptum. ea namque, quae modo a nobis dicuntur, non nisi ea sunt, quae iam antea prolata fuere, nilque diversum de mundo unquam opiuati snmus ab eo, quod ipsi veteres sunt contemplati. eaedem namque non raro repertae sunt diversorum hominum sententiae diversis temporibus prolatae, dum rerum veritatem indagantes eam adepti sunt ac necessariam fecerunt. Anaxagovas autem nomen caeli non recte interpret atus est, dicendo caelum appellari [aethere] ἀπὸ τοῦ [αἴθειν, ὅ ἐστι τὸ] καίειν; nomen igitur, quo igneum significat.

Palam est itaque ex dictis, fieri non posse, ut praeter haec quinque simplicia corpora, simplex aliud corpus inveuiatur. cuius sane Veritas certitudoque ex motione desumitur, siquidem simplicis corporis motus, congruum est, ut sim plex existat. atqui simplices motus recti ac circularis tantum sunt, hi vero soli, videlicet motus linearum simplicium, duarum diquantum [*](2 . . potesQ emeudavi: hoc est . . posse codd. Al (paraphr. est verborum ὣς γε . . πίστιν) 32.33 [ ] supplevi 40 motus—simplicium scrips!: duae lineae simplices codd.: quandoquidem hue duae tantum diametri simplices, hoc est duae simplices lineae existunt Al.)

Caeli autem volubilitati nullum contrariari motum, hunc in modum osteiidi potest, si ea illi motio miuime adversatur, quae ceteris motionibus aptior et dignior esset, quae illi contrariaretur, multo igitur minus ea, cui minime convenit, ut illi opponatur, dictae motioni coutraria extiterit, at rectae lineae motus, qui ceteris motionibus aptior cnm sit, maxime conversioni contrarius esse deberet, tamen ei nou contrariatur, igitur rationi quoque consonum erit, ut nullus alius motus non rectus conversioni contrarius existat. hunc vero motum contrarium non esse hac ratione declarari potest, concavum convexumque si unum alteri conferatur, duo sibi invicem opposita aestimabuntur; at si veluti res una, nempe ut rotunda linea, statuantur, concavitas convexioque veluti duo relativa erunt, quae ad earn referuntur, aestimabiturque rotundum recto contrariari. [quare] si motus aliquis invenitur conversioni contrarius, eum esse rectum convenit. verum conversio motui recto non coutrariatur, siquidem rectus motus suis partibus, hoc est positione, coutrariatur; motus enim sursum motui deorsum contrarius est; inter rectum autem rotundumque motum, si ad loca respexerimus, contrarietas inveniri non poterit. pyaeferm quoniam contrarietas, quae est in motu recto, in partium eius essentia reperitur, siquidem motus sursum motui deorsum coutrariatur, fieri non potest, ut inter eum conversionemque alia contrarietas deprehendatur, siquidem contrarietas cadit in eum ob locorum contrarietatem, sursum nempe ac deorsum, unum autem uni contrarium est.

Consonum igitur est, ut quod antea ostendimus, nempe quod nullum invenitur contrarium corpori, quod in orbem convertitur, ab hoc sermone depeiideat eique aunectatur, hoc est, conversioni nullum contrarium motum inveniri. ea namque ratione, qua motus non [*](35 locorum contrarietatem et nempe om. codd.)

Cum autem dixerit, huius | veritatem certitudinemque ex rebus stabiliri posse, nempe non esse aliquem motum conversioni contrarium, ad aliam rationem trausiiit, quae est eiusmodi.

Si quis existimet eandem(??)esse ratiouem in recto etc. nempe si curva super recta linea circumducatur, quae sit linea AB, non erit eadem ratio, ut quemadmodum motus, qui est ab A ad B super recta linea AB, opponitur motui, qui fit ex B ad A super eadem recta linea, ita quoque et ille motus, qui fit ex A ad B super curva linea AB, illi motui coutrarius sit, qui fit ex A B per lineam hac superiorem, siquidem uni unum coutrariatur; et quouiam motus rectus, qui fit ex A ad B unus est, ita etiam convenit, ut alter motus illi oppositus, qui fit super eadem recta linea AB, unus tantum existat. at vero in curva linea infinitae curvae lineae describi possunt a puncto A ad punctum Β, unde sequeretur, quod illi motui, qui fit ab A per lineam curvam, infiniti motus coutrarii existerent, ii (inquam) qui ex B ad A super curva linea describerentur.

In dimidiato quoque circulo eadem ratio est etc. etenim etsi non describamus curvam lineam in universum indefinitamque a C ad D productam, sed unam tantum curvam lineam, hoc est semicirculum desiguemus, idem scrupulus coutinget (siquidem fieri potest, ut infinitae curvae lineae in universum describantur; verum super eisdemmet punctis unus tantum semicirculus fieri potest). nempe si quispiam dixerit, quod in dimidiato circulo motus, qui fit a C ad D, illi motui coutrarius sit, qui per eundem semicirculum perficitur a puncto D ad punctum C, attamen verum non est, ut motus, qui in semicirculo fit, sit coutrarius, sed qui per diametri lineam perficitur. etenim etsi C a puncto D per curvam lineam summe distaret, haec tamen distantia recta linea mensurabitur. nos etenim omnes distantias rectis lineis dimetimur, et si in circulo fuerint, iuxta circuli mensuram erit diameter.

Similiter sese res habet et in circulo. si duas quoque res per unum eundemque circulum a duabus diametri extreimtatibus ita [*](3 multis ex rebus] πλεοναχόθεν Ar. p. 270b33 17 omnes quae sequuntur, figurae Averrois commentario petitae videntur. 25. 26 conicio curvas lineas infinitas ..)

Hunc vero motum illi minime contrariari, ex contrariorum motuum definitione perspicuum evadit, quae est, ut ex contrario in contrarium fiant, sicuti motus, qui ex inferis ad supera quique ex superis ad infera vadit. motus autem qui ab A per B seu per C in circulo fiunt, ab eodem in idem progrediuntur.

Aristoteles insuper iis de rebus aliam rationem adstruit, quae demoustrativo ordine hunc in modum ab eo deducitur. si siconversio esset conversioni contraria, vanam quaudam actionem natura operaretur, quae nullum finem respiceret, sicuti mox declarabimus. at non invenimus otiosam indeterminatamque actionem naturam operari; consonum est igitur, ut conversio conversioni minime contraria existat. atqui natura vanam actionem operaretur, si quod ab ea innovatur, eius naturae extitisset, ut sibi interitum ascisceret. conversiones autem contrariae destruunt sese. ratio igitur ita texitur: conversiones contrariae destruunt sese; quae autem destruunt sese, frustra gignuntur et nullum finem habent, conversiones igitur contrariae frustra gignuntur nullumque finem habent. |

Qua autem ratione eiusmodi conversiones destruant sese, hac indagine declaratur. si imaginemur quippiam positum esse super [*](4 idem continget—dicebamus] Simpl. p. 188,6 εἶτα μέμφεται τῷ Θεμιστίῳ εἰπόντι, ὅτι αὐτὰ λεκτέον τοῖς ἐπὶ τοῦ λόγου τοῦ πρὸ τούτου τοῖς περὶ τῶν ἐπὶ μόνου τοῦ ἡμικυκλίου κινουμένων 7 sed—dividatur] Simpl. p. 189,2 κἂν συγχωρήσῃ τις, φησί, ταῖς ἐπὶ ἡμικυκλίων φοραῖς ἐναντίαις εἶναι, ἀλλ᾿ οὐ τὴν ἐπὶ τοῦ ὅλου κύκλου, περὶ ἦς ὀ λόγος, συγχωρήσειεν ἄν τις μερίζεσθαι ὡς εἰς ἐναντίας. 14 alteri—revertitur om. codd.: quae ab Al non satis apte expleta esse videtur.)

Et haec sunt ea, circa quae potissimum (ni fallor) huius rationis intellectus versatur, sed verba quodammodo corrupta sunt et ideo obscura et salebrosa huius sermonis sententia existit. quamobrem diverso modo ab Alexandro explicatur.

Illud delude exploratu dignissimum dicit, utrum videlicet infinitum aliquod corpus dari contingat, an potius hoc falsum sit invenirique non possit? hoc autem ideo factum puto, quoniam cum huius libri initio affirmasset, se de universo ipso velle pertractare, illud de eo inquirendum erat, finitumne an infinitum diceretur? distulit autem eiusmodi indagationem, cum opportunum fuerit nonnulla antea de mundi partibus praelibare; sermo etenim de mundi partibus non parum habet momenti ad indagationem de universo.

Cum autem de partibus eius praecipuis, hoc est de quinto corpore, disseruisset, ad eum regreditur sermonem, quern antea [*](1 regulam—staiuamus] centrum unius diametri duorum circ. et centrum dictum Α Al 5 perpendiculi] diametri Al 10 parum vitiosum 14 aequales supplevi 18 distantiis coniungerentur] diametris opponerentur Al 28 Alexandro] cf. Av. p. 22 I 32 initio] p. 268b11)

Etenim ablatis principiis nonne ea omnia de medio tolluntur, quae eisdem principiis nitebantur? omnis autem huius rei causa est, quoniam principium fundamentumque maximam vim habent, omnia enim potestate quodammodo continent, ut lumen(?). atque hic error, ut Aristoteles inquit, causa fuit, ut veteres inter se dissentientes circa huius totius opinionem alter alterum oppuguarit. quamobrem non est ut pluribus earn utilitatem extollamus, quae ex scientia de infinito acquiritur, cum aliarum rerum principium sit et causa, veluti earum omnium quae quantitatis ratione inter se relationem habent, quo de genere sunt, locus, tempus, motus, corpus atque figura.