Fragmenta

[Ὑπ. 5]ΧΑΛΔAIΚΟΣ ΛΟΓΟΣ.Vgl. B 298v.

[Ὑπ. 6]ΦPΥΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ.Vgl. [Diagoras] Φρύγιοι λόγοι, Fälschung d. III. J. v. Chr., zitiert in der KatalogquelleCiceros d. nat. deor. III 16, 42,Tatian. 28.Schol. Apoll. Rh. I 558.Plut. Is. et Os. 29 p. 362 D.Damasc. II 154, 17 Ruelle.S. oben A 10a [II 15, 9].

[Ὑπ. 7]ΠΕPI ΠΥPETΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟ ΝΟΣΟΥ ΒΗΣΣΟΝΤΩΝ.

[Ὑπ. 8]ΝΟΜΙΚΑ ΑΙΤΙA.

[Ὑπ. 9]XΕPNIKA [oder XEPΝIBA] H ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.

ΒΩΛΟΥ ΧΕΙPOKMHTA ΚAI ΦΥΕΙΚΑ ΔΥΝΑΜΕPA (ΠΕPI ΕΥΜΠΑΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΘΕΙΩΝ).Vgl. c.65.

1.SUID. Βῶλος ΜΝενδήσιος Πυθαγόρειος Περὶ τῶν ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἱστορῶν εἰς ἐπίστασιν ἡμὸς ἀγόντυν, Περὶ θαυμασίων, φυσικὰ δυναμερά· ἔχει δὲ Περὶ συμπαθειῶν καὶ ἀντιπαθειῶν, Αἴθων κατὰ στοιχεῖον, Περὶ σημείων τῶν ἐξ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄρκτου καὶ λύχνου καὶ ἴριδος. Aus anderer Quelle Βῶλος Δημοκρίτ(ει)ος φιλόσοφος Ἱστορίαν καὶ Τέχνην ἰατρικήν (ἔχει δὲ ἰάσεις φυσικὰς ἀπό τινων βοηθημάτων τῆς φύσεως).

2.VITRUV. IX 1, 14 admiror etiam Democriti De rerum natura volumina et eius commentarium quod inscribitur Χειροκμήτων, in quo etiam utebatur anulo, 〈ut〉 signaret cera molli quae esset expertus. PLIN. XXIV 160 Democriti certe Chirocmeta esse constat; at in his ile post Pythagoram Magorum studiosissimus

3.COLUM. VII 5, 17 sed Aegyptiae gentis auctor memorabilis Bolus Mendesius, cuius commenta quae appellantur graece Χειρόκμητα sub nomine Democriti falso produntur, censet propter hanc [pusula, Rotlauf] saepius ac diligenter ovium terga perspicere, ut si forte sit in aliqua tale vitium deprehensum confestim scrobem defodiamus in limine stabuli et vivam pecudem quae fuerit pusulosa resupinam obruamus patiamurque super obrutam meare totum gregem, quod eo facto morbus propulsetur. XI 3,53 nos autem leviore opera istud fieri apud Aegyptiae gentis Bolum Mendesium legimus, qui praecipit aprico et stercoroso loco alternis ordinibus ferulas alternis rubos in hortis consitas habere. deinde eas confecto aequinoctio paululum infra terram secare etc. (61) veteres quidam auctores ut Democritus praecipiunt semina omnia suco herbae quae sedum appellatur medicare eodemque remedio adversus bestiolas uti. (64) sed D. in eo libro qui graece inscribitur Περὶ ἀντιπαθῶν affirmat has ipsas bestiolas [Raupen] enecari, si mulier quae in menstruis est solutis crinibus et nudo pede unamquamque aream ter circumeat: post hoc enim decidere omnes vermiculos et ita emori.

4.SCHOL. NICANDR. Ther. 764 βῶλος δὲ ὁ Δημοκρίτειος ἐν τῷ Περὶ συμπαθῶν καὶ ἀντιπαθῶν Πέρσας φησὶν ἔχοντας παρ’ ἑαυτοῖς θανάσιμον φυτὸν φυτεῦσαι ἐν Αἰγύπτῳ ὡς πολλῶν μελλόντων ἀναιρεθήσεσθαι, τὴν δὲ ἀγαθὴν οὖσαν εἰς τοὐναντίον μεταβαλεῖν ποιῆσαί τε τὸ φυτὸν καρπὸν γλυκύτατον.

5.CRATEUAS ed. M. Wellmann 18,14 [Abh. d. G. G. d. V. N. F. II 1] Ἀναγαλλίδες . . . χρῶνται δ’ αὐτῇ καὶ εἰς τὰς Δημοκρίτου δυνάμεις.

6.PLUT. quaest. conv. II 7, 1 p. 641 B ἦσαν δὲ καὶ οἱ τὰς ἀντιπαθείας θρυλοῦντες καὶ ἄλλα πολλὰ παθόντων (?) ἦν ἀκούειν· ὅτι μαινόμενον ἐλέφαντα καταπαύει κριὸς ὀφθείς κτλ.

PLIN. hist. nat. XXV 23 [nach Pythagoras, qui volumen De effectu herbarum composuit] composuit et Democritus, ambo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiae, Aegypti magis; adeoque ad haec attonita antiquitas fuit, ut adfirmaverit etiam incredibilia dictu. PETRON. 88, 2 priscis enim temporibus, cum adhuc nuda virtus placeret, vigebant artes ingenuae summumque certamen inter homines erat, ne quid profuturum saeculis diu lateret. itaque herbarum omnium sucos

7.GAL. de simpl. medic. XIII 250 sq. [vgl. unten n. 13a] παραπλήσια δὲ τῷ Ξενοκράτει καὶ ἄλλοι τινὲς ἔγραψαν περὶ ζώιων, ἐξ ὧν καὶ αὐτὸς ὁ Ξενοκράτης ἐξεγράψατο τὰ πλεῖστα. πόθεν γὰρ ἂν ηὐπόρησε τοσούτων τε καὶ τοιούτων πραγμάτων αὐτὸς πειραθῆναι; ὁ γοῦν ἡμέτερος γενόμενός ποτε βασιλεὺς Ἄτταλος ἐλάττονα φαίνεται γράφων καίτοι φιλοτιμότατα σχὼν περὶ τὴν τῶν τοιούτων πεῖραν. ἐπαινῶν δέ τις Ἀτευρίστου (?) τὴν αὐτὴν πραγματείαν ἔδωκέ μοι καὶ αὐτὴν διελθεῖν, ὥς γε ἐμοὶ δοκεῖ χωρὶς αὐτοψίας ἰδίας τοῦ γράψαντος αὐτὴν γεγονυῖαν. ἐγὼ τοίνυν οὔτε βασιλίσκων οὔτε ἐλεφάντων οὔθ’ ἵππων Νειλῴων οὔτ’ ἄλλου τινός . . . μνημονεύσω. Gegen PLIN. XXVIII 112 chamaeleonem peculiari volumine (!) dignum existimatum Democrito usw. wendet sich GELL. X 12,1; vgl. 6 his portentis atque praestigiis a Plinio Secundo scriptis non dignum esse cognomen Democriti puto, vel illud quale est quod idem Plinius in decimo libro [§ 137] scripsisse adseverat aves quasdam etc. ... (8) multa autem videntur ab hominibus istis male sollertibus huiuscemodi commenta in Democriti nomen data nobilitatis auctoritatisque eius perfugio utentibus. (Doch zitiert er selbst IV 13,2 viperarum morsibus tibicinium scite modulateque adhibitum mederi refert etiam Democriti liber qui inscribitur * * * in quo docet plurimis hominum morbidis medicinae fuisse incentiones tibiarum.)

7.Als Probe: ANON. ROHDEI (Kl. Schr. I 397) Δ. δὲ ἱστορεῖ ὡς καὶ αὐτόπτης τοῦ ζωίου γεγονὼς ταῦτα· ὁ βασιλίσκος ὁ κινάδης (οὕτω γὰρ αὐτὸν καλεῖ), ἔστι μὲν κατὰ τὸ σῶμα ὀλίγος, νωθὴς δὲ κατὰ τὴν κίνησιν, ὀξυκέφαλος, ἀστεροειδὲς βασίλειον ἔχων ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, ξανθὸς τὴν χροιάν, ἀσύγκριτος τὴν ἰσχὺν καὶ ἀνυπέρβλητος. εὑρίσκεται δὲ ἐν τοῖς ἐπέκεινα τόποις τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, ὅπου καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων τῶν καλουμένων Ψύλλων γένος. τὰ γὰρ ἀπὸ τοῦ κινάδου δήγματα ὑπὸ τῶν Ψύλλων θεραπεύεται. ἀντιπαθὴς δὲ τῷ κινάδῃ ἐστὶν ἡ κατοικίδιος γαλέα· ταύτης γὰρ οὔτε τὴν φωνὴν οὔτε τὸ εἶδος φέρει, ἀλλ’ εὐθὺς ἀπόλλυται. εἰ δὲ καὶ πρὸς τῷ φωλεῷ εὕροι, διασπαράσσει τοῦτον ἡ γαλέα. αὕτη τῆς ἀντιπαθείας ἡ ἐνέργεια. Fruchtbarkeit des Hasen bei THEOPHYL. colloqu. 11,2 [Physici ed. Id. I 178], der Demokrit neben Bolos als Quelle siliert quaest. phys. p. 27 ed. Boiss.

8.Naturgeschichtliche Mirabilien und Sympathiemittel aus Democritus häufig beiPLINIUS: VIII 61.XI 80.XIII 131.XIV 20.XV 138.XVII 23.62 [vgl. d. Georgikon B 26f].XVIII 47.159.321 [mit Zitat von Verg. Georg I 276ff.].XX 19.28.149.XXI 62.XXIV 156.XXV 13.14.XXVI 19.XXVII 141.XXVIII 7.118.153.XXIX 72.XXXII 49.XXXVII 69.146.149.160.185.SOLIN. I 54p. 13, 42 Momms.;

9.Aus Ael. N. H. I 35-38. VII 7. 8 und Anatolios [Geopon. B. XIII und XV] schöpft die byzantinische Fälschung Δημοκρίτου Περὶ συμπαθειῶν καὶ ἀντιπαθειῶν ed. W. Gemoll Striegau 1884.

10.Umfangreich war inBolos’ ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΠΑΘΕΙΩΝoffenbar der die menschlichen Krankheiten umfasende Teil.CELSUS I prooem. p. 2, 11 Dar.ideoque multos et sapientiae professoribus peritos eius [nämlich medicinae] fuisse accepimus: clarissimos vero ex iis Pythagoram et Empedoclem et Democritum.TATIAΝ. 16. 17 p. 18, 6 Schw. εἰσὶν μὲν οὖν καὶ νόσοι καὶ στάσεις τῆς ἐν ἡμῖν ὕλης· δαίμονες δὲ αἴτιοι τούτων, 〈οἷς〉 τὰς αἰτίας, ἐπειδὰν συμβαίνωσιν ἑαυτοῖς, προσγράφουσιν, ἐπιόντες ὁπόταν καταλαμβάνῃ κάματος (ἔστι δὲ ὅτε καὶ αὐτοὶ χειμῶνι τῆς σφῶν ἀβελτερίας κραδαίνουσιν τὴν ἔξιν τοῦ σώματος)· οἳ λόγῳ θεοῦ δυνάμεως πληττόμενοι δεδιότες ἀπίασιν, καὶ ὁ κάμνων θεραπεύεται. (17) περὶ γὰρ τῶν κατὰ τὸν Δημόκριτον ξυμπαθειῶν τε καὶ ἀντιπαθειῶν τί καὶ λέγειν ἔχομεν ἢ τοῦθ’ ὅτι κατὰ τὸν κοινὸν λόγον ἀβδηρολόγος ἐστὶν ὁ ἀπὸ τῶν Ἀβδήρων ἄνθρωπος; Auch hier erscheinen einzelne Kapitel als Monographien. Vgl. die Excerpte aus Soran bei CAEL. AUREL. ac. morb. III 14-16 Hydrophobie; tard. IV 1 (Elephantiasis) veterum autem medicorum nullus istius passionis curationem ordinavit excepto Themisone atque ex philosophis Democrito, si vere eius de elephantiacis conscriptus dicitur liber. ANECD. PARIS. [ed. Fuchs Rh. Mus. 49, 557] τῆς δὲ ἐλεφαντιάσεως τῶν μὲν παλαιῶν οὐδεὶς ἐμνήσθη ἰατρῶν, φιλοσόφων δὲ Δ. ἐν τῷ Περὶ ἐλεφαντιάσεως αὑτοῦ βιβλίῳ. Schärfer als Soran Rufus Περὶ τῶν ἐκτὸς παθῶν, woraus ORIBAS. IV p. 63 Dar. τὸ γὰρ εἰς Δημόκρντον ἀναφερόμενον βιβλίον περὶ τοῦ νοσήματος [Elephantiasis] φανερῶς κατέψευσται. Dagegen ohne Bedenke III p. 607, 7 D. über Bubonen. Sympathiemittel gegen Fieber und Epilepsie bei THEODOR. PRISC. phys. IV 3 p. 251, 1 Rose. S. B 26b II 68, 28.

11.Excerpte imVATIC. gr. 299 f. 304 ff.[Rohde Kl. Schr. I 383, ediert von M. Wellmann Berl. Sitz. Ber. 1908 625 ff] Δημοκράτους [so] κεφαλαλγία Δημοκρίτου περὶ ὀφθαλμῶν, Δημοκρίτου Ἀβδηρίτου περὶ ὀφθαλμῶν φλεγμονῆς, Δ—ου πρὸς ῥεῦμα ὀφθαλμοῦ, Δ—ου περὶ τριχιάσεως ὀφθαλμῶν, Δ. πρὸς ὑποσφάγματα ὀφθαλμῶν, Δ. περὶ χημώσεως, περὶ νεφελίων Δ., πρὸς ὑπώπια καὶ πελιώματα, Δ. περὶ φλεγμονῆς γαργαρεῶνος, πρὸς ἔμετον στομάχου Δ., σταλτικὸν ἐμέτου Ἀβδηρίτου. AEL. PROMOT. c. 26 [nach Marc. 295] πρὸς τὰ λοιμικὰ πάθη καὶ μολυβδώδη ἔχοντας τὴν χρόαν ... ἄλλο ἔστι δὴ τῶν Δημοκρίτου πρὸς τοὺς ὑπὸ ἀέρος ἑλώδους βεβλαμμένους. Folgt Rezept.