In Aristotelis Sophisticos Elenchos Commentarius [Sp.]

Ἔστι δὲ συλλογιστικὸς μὲν λόγος δριμύτατος.

Ὅτι μάλιστα ἔνδοξον τὸ τὴν δικαιοσύνην ἀγαθὸν εἶναι, φαῦλον δὲ τὴν κακίαν, καὶ ἔτι τὸ κρείττονα εἶναι τὴν δικαιοσύνην τῆς ἀδικίας· ἂν οὖν τις ἐξ ὅ τι μάλιστα ἐνδόξων δυνήσηται τοῦτο ἀναιρῆσαι, ὡς Πῶλος καὶ Καλλικλῆς ἐπειρῶντο ποιεῖν, καὶ συνάξῃ ὅτι τὸ ἀδικεῖν κρεῖττόν ἐστι τοῦ δικαιοπραγεῖν, οὗτος ὁ λόγος εἷς ὤν, ὁ συναγαγὼν τὸ ἀδικεῖν βέλτιον εἶναι τοῦ δικαιοπραγεῖν, ἅπαντας ὁμοίως ἕξει τοὺς συλλογισμούς, τουτέστι πάντας τοὺς ἀναιροῦντας τὰ ἔνδοξα ἐπίσης αὐτῷ πιθανοὺς ποιήσει. πιθανὸς γὰρ ἔσται καὶ ὁ τὸν ἄδικον τοῦ δικαίου κρείττονα συλλογιζόμενος ἐκ τῶν ὁμοίων προτάσεων καὶ τὸ ἄδικον τοῦ δικαίου· ἀεὶ γὰρ ἐκ τῶν ὁμοίως ἐνδόξων προτάσεων ταῖς συναγούσαις τὸ ἀδικεῖν κρεῖττον τοῦ δικαιοπραγεῖν ὅμοιον ἔνδοξον ἀναιρεθήσεται· ὡς γὰρ ἔνδοξον ὅτι ἡ δικαιοσύνη [*](2 μὴν AI: om. a post μέλ. add, καὶ a 3 ἔσται Al: ἐστὶν a 4 ὁ Α: om. al 6 post καὶ alt. add. περὶ Α 11 τὸ prius om. Α 13 πολλάκις] p.154,37 162,23 cf. c. 24 p.17b18.23 15 προταχθέν a 16 ἔροιτο a: ἤρετο ΑI 19 τοσαῦτα a: ταῦτα ΑI post καὶ add. τὸ I 20 εἴπῃ Α: εἴποι al προταθέν Α: προταχθέν a: πρόσθεν I 23 πρότερον] c. 24 p.179b38sp. δυνήσεται Α 27. 28 Πῶλος καὶ Καλλ.] Gorg. c. 24sqq., c. 38sqq. 31 αὐτῷ] ὦ corr., ut videtur, 1)

Μάλιστα μὲν οὖν ὁ τοιοῦτος δριμύς.

Ἐκεῖνον μάλιστά φησιν εἶναι δριμὺν λόγον τὸν ὁμοίως τῷ συμπεράσματι ἐνδόξῳ ὄντι καὶ τὰς προτάσεις ἔχοντα ἐνδόξους καὶ ὁμοίας τῷ συμπεράσματι· δυσφώρατος γὰρ οὗτος, παρὰ ποίαν συνῆκται τὸ συμπέρασμα. καθάπερ ὁ τὴν ψυχὴν κατασκευάζων ἀθάνατον ἔνδοξος ὢν δι’ ὁμοίων ἐνδόξων ὄντων· εἰ γὰρ τὰ ἐναντία γίνεται ἐκ τῶν ἐναντίων (λευκὸν γὰρ ἐκ μέλανος καὶ ἐκ λευκοῦ μέλαν, καὶ ψυχρὸν ἐκ θερμοῦ καὶ θερμὸν ἐκ ψυχροῦ, καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως), γίνονται δὲ ἐκ τῶν ζώντων οἱ τεθνεῶτες, ἀνταποδώσει καὶ ἐνταῦθα, καὶ ἔσονται ἐκ τῶν τεθνεώτων οἱ ζῶντες· ἐναντία γὰρ ζωὴ καὶ θάνατος· ἐνταῦθα γὰρ οὐ πάνυ δῆλόν ἐστι παρ’ ὁποίαν συνῆκται τὸ συμπέρασμα, πότερον παρὰ τὴν λέγουσαν ὅτι τὰ ἐναντία ἐξ ἐναντίων γίνεται, ἢ τὴν ὅτι ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος ἐναντία. δεύτερον δὲ εἶναι λέγει δριμὺν τὸν ἐξ ἀπάντων ὁμοίων, τουτέστι τὸν τὰς προτάσεις μὲν ὁμοίας ἔχοντα ἑαυταῖς ἀνομοίας δὲ τῷ συμπεράσματι ὥστε εἶναι ἐνδοξότερον τὸ συμπέ- ρασμα τῶν προτάσεων. ἔπι μὲν οὖν του πρώτου ὁμοίως οὔσων τῶν προτάσεων ἐνδόξων τῷ συμπεράσματι οὐκ ἔστι δῆλον εἰ γέγονε παραγωγή. ἐπὶ δὲ τοῦ δευτέρου, ἐπειδὴ δῆλόν ἐστιν ὅτι τὸ συμπέρασμα ἐνδοξότερον τῶν προτάσεων ἐστι, προφανές ἐστιν ὅτι παραγωγὴ γέγονεν· οὐ γὰρ δεῖ τὸ συμπέρασμα ἐνδοξότερον εἶναι τῶν προτάσεων ἀλλὰ τὰς προτάσεις τοῦ συμπεράσματος, εἴπερ ἐκ πιστοτέρων καὶ γνωριμωτέρων δεῖ τοὺς συλλογισμοὺς γίνεσθαι. ὥστε ἐπεὶ ἧττόν εἰσι τοῦ μὲν συμπεράσματος ἔνδοξοι ἑαυταῖς δὲ ὅμοιαι, ὅτι μὲν παραγωγὴ γέγονε, δῆλον· παρ’ ὁποίαν δέ, οὐ δῆλον ὁμοίων οὐσῶν ἀλλήλαις. ἐπὶ δὲ τοῦ προτέρου ὅλως ἄδηλον εἰ γέγονε παραγωγή, ὁμοίου ὄντος τοῦ συμπεράσματος ταῖς προτάσεσι. λέγει δὴ δῆλον εἶναι ἐπὶ τοῦ δευτέρου τὸ δεῖν ἀναιρεῖν τι τῶν προ|τάσεων, ποίαν f. 61r δὲ ἄδηλον διὰ τὸ ὁμοίας ἀλλήλαις εἶναι. πλῆρες δὲ τοιούτων συλλογισμῶν, τῶν ὁμοίας μὲν ἀλλήλαις τὰς προτάσεις ἐχόντων ἀνομοίας δὲ τῷ συμπεράσματι, τὸ βῆτα τῶν Μετὰ τὰ φυσικὰ Ἀριστοτέλους βιβλίων.

Τῶν δὲ ἐριστικῶν δριμύτατος μὲν ὁ πρῶτον εὐθὺς ἄδηλος.

Εἰπὼν τίνες τῶν διαλεκτικῶν λόγων εἰσὶ δριμεῖ, νῦν λέγει καὶ τίνες τῶν σοφιστικῶν. καὶ φησὶ πρῶτον αὐτῶν εἶναι τὸν πρῶτον εὐθὺς ἄδηλον ὄντα εἰ συλλελόγισται ἢ οὔ· οἷος ὁ Παρμενίδου λόγος ὁ λέγων ἓν εἶναι τὸ ὄν· ἔστι δὲ τοιοῦτος· τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, τὸ οὐκ ὂν οὐδέν, ἓν ἄρα τὸ ὄν· οὗτος γάρ, εἰ καὶ ἀσυλλόγιστός ἐστιν, ἀλλ’ οὐ πάντῃ δῆλος. ἔστι δὲ ἀσυλλόγιστος, διότι οὐ συνάγεται ἐκ τῶν κειμένων ‘ἓν ἄρα τὸ ὄν’, ἀλλ’ ὅτι τὸ ἓν ὄν ἐστιν. ὅτι δὲ σοφιστικὸς καὶ ἀσυλλόγιστος, εἴρηκεν ἐν τῷ πρώτῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως· “ἀμφότεροι γάρ’’, φησὶν ἐκεῖσε, “ἐριστικοί, καὶ ὁ Μελίσσου καὶ ὁ Παρμενίδου· μᾶλλον δὲ ὁ Μελίσσου φορτικὸς καὶ οὐδεμίαν ἔχων ἀπορίαν”, ὡς δηλονότι τοῦ Παρμενίδου λόγου ἀπορίαν ἔχοντος. πρῶτος μὲν οὖν ἐν τοῖς ἐριστικοῖς δριμύς ἐστι λόγος οὗτος, ὁ ἔχων ἄδηλον τὸ τίνος ἀναιρεθέντος ἀναιρεθήσεται καὶ τὸ συναχθὲν ἄτοπον, πότερον τοῦ συμπεράσματος ἤ τινος τῶν προτάσεων. τὸ γὰρ καὶ πότερον παρὰ ψεῦδος ἡ λύσις ἢ παρὰ διαίρεσιν ἴσον ἐστὶ τῷ ‘πότερον ἡ λύσις παρὰ τὸ συμπέρασμα τὸ συνάξαν τὸ φεῦδος‘, ὅπερ εἶπεν αὐτὸς παρὰ ψεῦδος, ‘ἢ παρὰ ἀναίρεσίν ἐστί τινος τῶν προτάσεων’, ὅπερ εἶπεν αὐτὸς διαίρεσιν. δεύτερος δὲ ὁ δῆλον μὲν ἔχων τὸ παρὰ ἀναίρεσιν εἶναι τὴν λύσιν, μὴ φανερὸν δὲ ἔχων διὰ τίνος ἀναίρεσιν τῶν ἠρωτημένων, τουτέστι ποῖον τῶν ἠρωτημένων ἀναιρήσαντες τὸν λόγον λύσομεν, ἀλλὰ ἀμφίβολον τὸ πότερον αὕτη, τουτέστιν ἡ ἀπάτη, παρὰ τὸ συμπέρασμά ἐστιν ἢ παρά τι τῶν ἠρωτημένων. τὸ δὲ ὁ δῆλος μὲν ὅτι παρὰ τὴν διαίρεσιν ἢ ἀναίρεσίν ἐστιν ἴσον ἐστὶ τῷ ‘ὁ δῆλος μὲν ὅτι παρὰ ἀναίρεσίν ἐστι’· τοῦ γὰρ παρὰ διαίρεσιν τὸ ἀναίρεσίν ἐστιν ἐφερμηνευτικόν. διαφέρει δὲ ὁ δεύτερος τρόπος τοῦ προτέρου, ὅτι ὁ μὲν δεύτερος φανερὸν ἔχων ἐστὶ τὸ συναχθέν, εἰ καὶ μὴ καὶ τοῦτο φανερὸν ἔχει, τὸ τίνος ἀναιρεθέντος ἀναιρεθήσεται καὶ τὸ συναχθέν, πότερον τοῦ συμπεράσματος ἤ τινος τῶν προτάσεων, ὁ δὲ πρῶτος ἄδηλον εὐθὺς ἦν ἔχων τὸ εἴτε συλλογισμός ἐστιν ἢ οὔ. καὶ τοῦ μὲν ἀπάτας γίνεσθαι παρὰ τὰ ἠρωτημένα πλῆρες τὸ παρὸν βιβλίον. παρὰ δὲ τὸ συμπέρασμα γίνεται ἀπάτη, ὅταν μὴ ὅπερ ἐκ τῶν ἠρωτημένων συμβαίνει ἐπάξωμεν, ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἐῶμεν, ἄλλο δέ τι ὃ βουλόμεθα ἐπιφέρωμεν, ὥσπερ ἔχει καὶ ὁ [*](1 et 4 ᾱ a 4 αὐτῶν I: μέν a 6 δὲ corr. non liquet unde I1 9. 10 τῷ πρώτῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως] c. 2 p. 185a8 —11 10 ἐκεῖσε Ι: ἐκεῖ a 14 καὶ om. Α 16 ante ψεῦδος add. τὸ a post ψεῦδος add. ἐστὶν Α: post διαίρεσιν Arist. (om. D) 18 ante ψεῦδος add. τὸ a 20 μήτε a 21 ἀναιρήσαιες (sic) I 23 τινος Α δῆλος AI (ῆ ex ει corr. I1): δῆλον a 24 τὴν om. Α Arist. (habet D) ἐστὶ aA: om. Ι 25 ante ἀναίρεσίν add. τὴν a 26 προτέρου Al: ᾱ a 27 καὶ om. Α 29 ἄδηλον a: ἄδηλος AI 30 ἀπάτας al ἁ ex ἁ corr. I1): ἅπαντας Α 31 post πλῆρες add. ἣν a 32 ante ἀπάτη add. ἡ a ὃ μὴ ὅταν ἐκ Α)

Προειλόμεθα μὲν οὖν εὑρεῖν τινα δύναμιν συλλο- γιστικήν.

Δύναμιν συλλογιστικὴν τὴν τῶν τόπων λέγει πραγματείαν, καὶ εἴρηται ἐν ἐκείνοις, διὰ τί λέγεται δύναμις. εἰπὼν δὲ ἐν τοῖς τόποις “ἡ μὲν πρόθεσις τῆς πραγματείας μέθοδον εὑρεῖν, δι’ ἧς δυνησόμεθα συλλογίζεσθαι περὶ παντὸς τοῦ προτεθέντος’’, τοῦτο εἰπὼν καὶ ἐπενεγκὼν τὸ “καὶ αὐτοὶ λόγον ὑπέχοντες”, νῦν τὴν αἰτίαν τοῦ διὰ τί ἔργον ἐστὶ τῆς διαλεκτικῆς μὴ μόνον τὸ δύνασθαι λόγον λαβεῖν καὶ ἐρωτᾶν ἀλλὰ καὶ λόγον ὑπέχειν καὶ διδόναι εἶπε διὰ τοῦ ἐπεὶ δὲ προσκατασκευάζεται πρὸς αὐτὴν διὰ τὴν τῆς σοφιστικῆς γειτνίασιν. δεῖ δὲ πρότερον ἀναμνῆσαι τῶν πρότερον εἰρημένων καὶ οὕτω τὴν λέξιν ἐπελθεῖν. εἴρηται δὲ ὅτι, ὡς ἔχει ἡ ψευδογραφικὴ πρὸς τὴν γεωμετρίαν, οὕτως ἡ σοφιστικὴ πρὸς τὴν διαλεκτικήν· ὥσπερ γὰρ ἐκείνη ἐκ τῶν ἀρχῶν μὲν τῶν γεωμετρικῶν ὥρμηται, τὰς δὲ καταγραφὰς ψευδεῖς ποιεῖται καὶ μὴ δεούσας, οὕτως καὶ αὕτη ἡ σοφιστικὴ ἐκ τῶν δοκούντων μὲν ἐνδόξων, ἅπερ ἔνδοξα ἀρχαὶ τῆς διαλεκτικῆς εἰσιν, ὥρμηται, τούτων δὲ οἷς χρῆται ἢ μὴ ὄντων ἐνδόξων ἀλλὰ φαινομένων μόνον, ἢ ὄντων μὲν ἐνδόξων τὸ σχῆμα δὲ ἡμαρτημένων, ὅταν ἢ ἐκ δύο μερικῶν ἢ ἐκ δύο καταφατικῶν ἐν δευτέρῳ σχήματι συμπεραίνηται. εἰ οὖν ταῦτα ἀληθῆ, καλῶς τὴν σοφιστικὴν εἴρηκε τῇ διαλεκτικῇ γειτνιάζειν· ἀμφότεραι γὰρ περὶ παντὸς ἐπιχειροῦσιν, εἰ καὶ διαφέρουσι, καθάπερ εἴρηται. τούτων οὕτως ἐχόντων τὸ λεγόμενόν ἐστιν· ἐπειδὴ γειτνιάζει ἡ σοφιστικὴ τῇ διαλεκτικῇ, ἡ δὲ σοφιστικὴ ἐπαγγέλλεται μὴ μόνον δύνασθαι λόγον λαβεῖν ἀλλὰ καὶ ὡς εἰδυῖα (ὁ γὰρ δία λεκτικὸς ὥσπερ μὴ εἰδὼς ἐρωτᾷ ἅπερ ἄν ἐρωτᾷ· ὁ δὲ σοφιστὴς πάντα εἰ [*](I κολάζη Α 3 ἐν τῷ ὀγδόῳ τῶν τοπικῶν] c. 10 p. 161a1sq. 4 ἄν Α εἴποι AI: εἴπῃ a 7 μὲν om. I 9 λέγει AI: λέγων a 9. 10 εἴρηται δὲ ἐκεῖ διὰ τί Α 10 δύναμιν a ἐν τοῖς τόποις] I1 —20 11 δι’ ἣν a: ἀφ’ ἧς Arist. 12 περὶ τοῦ προτεθέντος ἐξ ἐνδόξων Α 13 ὑπέχοντες οὐδὲν ἐροῦμεν ὑπεναντίον, ταῦτα οὑν εἰπὼν, νῦν λέγει τὴν αἰτίαν ἐνταῦθα. διά τί Α 14 τὸ AI: om. a καὶ (ante ἐρωτᾶν) al: ἤγουν Α 14. 15 ὑπέχειν, τουτέστιν ἀποκρίνεσθαι διὰ τοῦ Α 15 προκατασκευάζεται a(u) αὐτὸ I 17 πρότερον AI: τρόπων a εἴρηται] c. 1 1 p. 171b35sq. δὴ A 18 ἡ prius AI: om. a 20 οὔσας Α 23 μέν Α: om. al 25. 26 γειτνιάζειν τῆ διαλεκτικὴ Α 26 πάντα a 26. 27 διαφέρουσι aA: διαφόροις I 30 σοφιστικὸς Α)

ταύτης δὲ τῆς πραγματείας.

Πραγματείαν λέγοι ἄν ἢ τὴν τοπικὴν ἢ πᾶσαν τὴν λογικήν. μάλιστα μισθωτοὺς δὲ καλεῖ τοὺς σοφιστὰς ὡς ἀπὸ φαινομένης πλουτοῦντας σοφίας. τίς δὲ ἡ Γοργίου πραγματεία, ᾗ ὁμοίαν λέγει τὴν σοφιστικήν, δήλη τοῖς τὸν Πλάτωνος Γοργίαν ἀνεγνωκόσι. λέγει δὲ τοὺς σοφιστὰς τοιούτους διδάσκειν λόγους εἰς οὓς ἐγίνωσκον τοὺς ἀλλήλων λόγους ἐμπίπτειν· οὗτοι δὲ ἦσαν οἱ ἐκ τῆς ὁμωνυμίας, οἱ ἐκ τῆς ἀμφιβολίας καὶ οἱ λοιποί. τὰ δὲ ἑξῆς δῆλα.

Οὐ γὰρ τέχνην ἀλλὰ τὸ ἀπὸ τῆς τέχνης.

Τέχνη ἐστὶ πᾶσα ἡ συλλογιστικὴ μέθοδος, ἐν ᾗ ἐστι καὶ ὁ ἀληθινὸς ἔλεγχος· ὁ δὴ ταύτην παραδοὺς καὶ τέχνην δίδωσι καὶ παιδεύει. αἱ δὲ παραγωγαὶ καὶ οἱ παραλογισμοί, οἱ τρόποι δηλονότι τῆς ἀπάτης, οἷς καὶ ἐχρῶντο καὶ ἐδίδασκον οἱ σοφισταί, οὐ τέχνη ἀλλὰ τὸ ἀπὸ τῆς τέχνης· ὁ γὰρ ἔχων τὴν δύναμιν καὶ ἐπιστήμην τοῦ συλλογίζεσθαι, ἐκεῖνος δῆλον ὅτι δύναται καὶ παραλογίζεσθαι. ὥσπερ γὰρ ὁ ἔχων τὴν τέχνην τοῦ ὀρθογραφεῖν καὶ ὑγιάζειν ἐκεῖνος | οἶδε μάλιστα καὶ μὴ ὀρθογραφεῖν f. 62v [*](1 τούτου ΑI: τοῦ a ἐσύστερον I 2 οὐδ’ al: οὐκ Α 3 ἐν τῷ a ἐν τοῖς Μετὰ τὰ φυσικά] immo Ethic. Nicom. I 7 p. 1098a25 4 πάντων Ι 5 τοσοῦτον A(C) 5. 6 μικρότατον a Arist. 6 ἐστι om. a 7 post μέγα add. ὃν a 8 ταύτην aA: ταῦτα I 9 εἶδεν spripsi: οἶδεν aAI 12 κλάδος a 14 μικροτάτῃ a 17 καλεῖ aA: καλεῖται I 18 ante γοργίου add τοῦ a 19 τὸν πλάτωνος a: τοῦ πλάτωνος I: τοῦ πλάτωνος τὸν Α 23 τὰ Arist., sed cf. vs. 27 et p. 198,3.7 τῆς I Arist.: om. a(D) post τέχνης add. ex Arist. διδόντες παιδεύειν ὑπελάμβανον a 24 ἐστὶ IA: δὲ a 26 τρόποι AI: τόποι a καὶ alt. AI: om. a 27 τῆς AI: om. a 28 συλλογίζεσθαι a: συλλογισμοῦ AI 29 δῆλος a)