περὶ ὁμοίων καὶ διαφόρων λέξεων

Ammonius Grammaticus

Ammonius Grammaticus. Ammonii Qui Dicitur Liber De Adfinium Vocabulorum Differentia. Nickau, Klaus, editor. Leipzig: Teubner, 1966.

ἐννοεῖν καὶ ἐννοεῖσθαι διαφέρει. ἐννοεῖ μὲν γὰρ ἄφνω, μὴ ἐπιστῆς· ἐννοεῖται δὲ ὁ ἀπὸ μακρὰν διαλογιζόμενος.

ἐξόσου καὶ ἐξ οὕτινος· διαφέρει. ἐξόσου μὲν γὰρ χρόνου, ἐξότου δὲ τοῦ ἐξ οὕτινος.

45

ἐξανέψιοι καὶ {ἐξ}ἀνεψιοὶ διαφέρει. καὶ ⌞ὅτι⌟ βαρυτόνως [*](54 Va.) ⌞Ἀττικοὶ⌟ προφέρονται τοὔνομα φησὶ {γὰρ} Τρύφων (fr. 8 Vels.) ἐν δευτέρῳ Περὶ Ἀττικῆς προσῳδίας· ‘ἐξανέψιοι ὡς ἀμέριμνοι, ἀναστελλομένης τῆς ὀξείας ἐκ τοῦ ἀνεψιοὶ ὀνόματος ὀξυνομένου.’ εἰσὶ δὲ οἱ μὲν ἀνεψιοὶ τῶν ἀδελφῶν παῖδες, καθὰ καὶ ἡμεῖς ἐκδεχόμεθα· ἐξανεψιοὶ δὲ οἱ τῶν ἀνεψιῶν παῖδες.

ἐοικότα εἰκότων διαφέρει. τὰ μὲν γὰρ πίστεως ἐχόμενα⌞εἰκότα⌟, τὰ δʼ ἐμφερῆ ἐοικότα.

ἐπικήδιον καὶ θρῆνος διαφέρουσιν. ἐπίκήδιον μὲν γάρ ἐστι τὸ ἐπὶ τῷ κήδει, θρῆνος δὲ τὸ ἐν ⌞οἱ⌟ῳδή⌞ποτε χρόνῳ⌟· οὕτω φησὶ Τρύφων (fr. 114 Vels.). ριστοκλῆς δὲ ὁ Ῥόδιος ἐν τῷ Περὶ ποιητικῆς τοὔμπαλιν· φησὶ γὰρ ‘θρῆνος δʼ ἐστὶν ᾠδὴ τῆς συμφορᾶς οἰκεῖον ὄνομα ἔχουσα· ὀδυρμὸν γὰρ ἔχει σὺν ἐγκωμίῳ τοῦ τελευτήσαντος. τινὲς μὲν οὖν κοινῶς πάντα εἶπον θρήνους, οἱ δὲ διαφέρειν θρῆνόν τε καὶ ἐπικήδιον τὸ | τὸν θρῆνον ᾄδεσθαι παῤ αὐτῇ τῇ συμφορᾷ πρὸ [*](55 Va.) τῆς ταφῆς καὶ μετὰ τὴν ταφὴν καὶ κατὰ τὸν ἐνιαύσιον χρόνον τῆς κηδείας, ᾀδόμενο†ς† ὑπὸ τῶν θεραπαινίδων καὶ τῶν σὺν αὐταῖς, τὸ δʼ ἐπικήδιον ἔπαινόν τινα τοῦ τελευτήσαντος μετά τινος μετρίου σχετλιασμοῦʼ.

46

ἐπιστραφὴς καὶ εὐστραφὴς διαφέρει. ἐπιστραφὴς ὁ προστακτικὸς καὶ ἐπιμελής, εὐστραφὴς δὲ ὁ ἐπιδέξιος ἐν ταῖς μεταβολαῖς.

ἐτίκουροι καὶ σύμμαχοι διαφέρουσιν. ἐπίκουροι μὲν γάρ εἰσιν οἱ τοῖς πολεμουμένοις βοηθοῦντες καὶ συλλαμβανόμενοι, σύμμαχοι δὲ οἱ τῶν πολεμούντων. Ὅμηρος διʼ ὅλης ἐφύλαξε τῆς ποιήσεως τὴν διαφοράν· οὐκ ἔστιν οὖν παῤ αὐτῷ ἐπικούρους Ἑλλήνων λεγομένους ⌞εὑρεῖν⌟, ἀλλὰ Τρώων.

ἐπτιατεῖλαι καὶ ἐπισκῆψαι διαφέρει. ἐπιστεῖλαι μὲν διὰ γραμμάτων, ἐπισκῆψαι δὲ διὰ λόγων.

[*](56 Va.)

ἐπαγγέλλει καὶ ἐπαγγέλλεται διαφέρει. ἐπαγγέλλει μὲν τὸ προστάσσει, ἐπαγγέλλεται δὲ τὸ ὑπισχνεῖται. ὑπισχνεῖται δὲ ὁ τῷ αἰτήσαντι δώσειν ὁμολογήσας, ἐπαγγέλλεται δὲ ὁ ἀφʼ ἑαυτοῦ δώσειν ὁμολογήσας.

ἐπιτίμιον καὶ ἐπίτιμον διαφέρει. ἐπιτίμιον μὲν γὰρ ἡ ζημία, ἐπίτιμον δὲ τὸ τῆς τιμῆς μετέχον. ὥστε οὐ δεῖ λέγειν ‘ἐξέτισε τὸ ἐπίτιμον’, ἀλλʼ ‘ἐξέτισε τὸ ἐπιτίμιον’.

47

ἐπικηρύξαι καὶ ἐπικηρυκεύαασθαι διαφέρει. ἐπικηρύξαι μὲν γὰρ ἔλεγον τὸ ὑποσχέσθαι χρήματα δώσειν τῷ συλλαβόντι καὶ ἀν αγ άγοντι καὶ ἀποκτείναντί τινα τῶν καταδικασθέντων· οἱ Ἀθηναῖοι ἐπεκήρυξαν, εἰ μέν τις ζῶντα ἀνάγοιτο Διαγόραν τὸν Μήλιον, δώσειν τάλαντον, εἰ δʼ ἀνέλοι, τὸ ἥμισυ. ἐπικηρυκεύσασθαι δὲ ἔλεγον τὸ περὶ συμβιβάσεως καὶ σπονδῶν τὰς πόλεις κήρυκας πρὸς ἀλλήλας διαπέμπεσθαι.

ἐπίτιμος καὶ ἐπιτίμιος διαφέρει. ἐπίτιμος μὲν γὰρ ὁ ἔντιμος, ἐπιτίμιος δὲ ὁ ἐπιζήμιος καὶ ἐπίπληκτος· ἀφʼ οὗ τὴν ἐπίπληξιν ἐπιτίμησίν φαμεν καὶ ‘ἐπιτίμησον αὐτῷ’ ἀντὶ τοῦ ἐπίπληξον.

ἐπιχαίρειν καὶ συγχαίρειν διαφέρει. ἐπιχαίρειν μὲν [*](57 Va.) γάρ ἔστι τὸ συνεπιγελᾶν τοῖς ἀλλοτρίοις κακοῖς, συγχαίρειν δὲ τὸ συνήδεσθαί τινος ἀγαθοῖς.

ἐπιδοτικὸς μέν ἐστιν ὁ δεομένοις ἐπιδιδούς, μεταδοτικὸς δὲ ὁ φίλοις.

ἐρωτᾶν τοῦ πυνθάνεσθαι διαφέρει. πυνθάνεσθαι μὲν γάρ ἐστι τὸ κατ᾿ ἀκοὴν διεξοδικῶς ἀκούειν τὰ ὑπό τινος λεγόμενα, αὐτὸν οὐδʼ ἐρωτῶντα· ἐρωτᾶν δὲ τὸ ἐθέλειν τινὰ

48
κεφαλαιώδη λαβεῖν ἀπόφασιν περὶ τοῦ ὑποκειμένου πράγματος. ὁ γοῦν Τηλέμαχός φησι πρὸς τὸν Νέστορα (γ 80)
  • ‘εἴρεαι ὁππόθεν εἰμέν ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω’,
    • καὶ Ἀχιλλεύς φησιν (Λ 611 sq.)
  • ‘ἀλλʼ ἴθι νῦν, Πάτροκλε Διὶ φίλε, Νέατοῤ ἔρειο,
  • ὅντινα τοῦτον ἄγει’.
    • ὅτι δὲ τὸ πυνθάνεσθαι ἐπὶ ψιλοῦ τοῦ ἀκούειν τάσσεται, φανερὸν ἐκ τοῦ λέγειν Τηλέμαχον (β 314 sq.)
  • ‘νῦν δʼ ὅτε δὴ μέγας εἰμὶ καὶ ἄλλων ⌞μῦθον⌟ ἀκούων
  • πυνθάνομαι καὶ δή μοι ἀέξεται ἔνδοθι θυμός’·
    • [*](58 Va.) καὶ Ὀδυσσεύς φησι (ν 256)
  • ‘πυνθανόμην Ἰθάκης δὲ καὶ ἐν Τροίῃ εὑρείῃ’.
    • κατὰ δὲ τοὺς φιλοσόφους ἐρώτησίς ἐστι φράσις συμβολικὴν ἀπόκρισιν ζητοῦσα οἷον νέον ἀμφίβολον, σαφές, ἄδηλον· αὗται γὰρ αἱ πέντε ἀποφάσεις συμβολικαὶ καλοῦνται. ἔστι μέντοι
    49
    γε ὅτε οὐχ οὕτως ἀλλʼ ἑτέρως ἀποκρινόμεθα πρὸς τὰς ἐρωτήσεις, οἷον· ‘ἡμέρα ἐατίν;’ - ‘ἔατιν’, καὶ οὕτως· ‘ἡμέρα ἐατίν;’ — ‘ἡμέρα’, καὶ οὕτως· ‘ἡμέρα ἐστίν’. πεῦσις δέ ἐστι λέξις πρὸς ἣν οὐκ ἔστι συμβολικῶς ἀποκρίνασθαι, οἷον· ’ποῦ οἰκεῖ Ἀρίστων;’, φησὶ γὰρ ‘ἐν τῷδε τῷ τόπῳ’· καὶ (Ζ 377)
  • ‘πῆ ἔβη Ἀνδρομάχη;’,
    • ἡ δʼ ἀποκρίνεται ὅτι (Ζ 386 sq.)
  • ‘ἐπὶ πύργον ἔβη μέγαν Ἰλίου, οὕνεκ’ ἄκουε
  • τείρεσθαι Τρῶας’.
    • οὐ γὰρ ἐνεχώρει ἐνταῦθα συμβολικῶς εἰπεῖν ‘ναὶ’ ἢ ‘οὔ’. κατά τι οὖν περὶ τῆς διαφορᾶς ταύτης φέρονται καὶ οἱ φιλόσοφοι συμφώνως τοῖς προειρημένοις. Ποτάμων περὶ τῆς διαψορᾶς φησιν οὕτως·
  • ‘ἐρώτησις πεύσεως ⌞καὶ⌟ ἀνακρίσεως διαφέρει.
    • ἐρώτησις μὲν | γάρ ἐστι σύντομος ἀπόκρισις, πεῦσις δὲ [*](59 Va.) μακρᾶς πράξεως ἀπαγγελία, ἀνάκρισις δʼ ὑποδεεστέρων ἐξήγησις’.

    ἔρως καὶ πόθος διαφέρει. ἔρως μὲν γὰρ τῶν παρόντων, πόθος δὲ τῶν ἀπόντων.

    50

    ἐρᾶν καὶ ποθεῖν διαφέρει. ἐρᾶν μὲν γάρ ἐστι τῶν ἐν ὄψει, ποθεῖν δὲ τοὺς ἀπόντας. διαστέλλει δὲ καὶ Ὅμηρος (Ξ 328)·

  • ‘ὡς σέο νῦν ἔραμαι, καί με γλυκὺς ἵμερος αἱρεῖ’,
    • πρὸς τὴν Ἥραν φησὶν ὁ Ζεὺς παροῦσαν. ἐπὶ δὲ τοῦ ἀπόντος (λ 202 sq.)
  • ‘ἀλλά με σοῦ πόθος σά τε μήδεα, φαίδιμ’ Ὀδυσσεῦ,
  • σή τ᾿ ἀγανοφροσύνη μελιηδέα θυμὸν ἀπηύρα’.
    • φυλάσσει γὰρ ἄκρως ὁ ποιητὴς τὰς τοιαύτας διαφοράς.

    ἐρωτᾶν μέν ἐστι τὸ θέλειν κεφαλαιώδη λαβεῖν ἀπόφασιν ἢ ναὶ ἢ οὔ, πυνθάνεσθαι δὲ τὸ κατὰ διέξοδον ἀξιοῦν πρᾶγμα, οἷον ‘πῶς ἐπολεμήσατε;’.

    ἔρως μέν ἐστιν ἐπιβολὴ φιλοποιΐας, πόθος δʼ ἀπόντος, ἵμερος δʼ ἔρως σπανίζων τῆς πρὸς τὸν ἐρώμενον χρείας.

    [*](60 Va.)

    ἔσται τοῦ γενήσεται διαφέρει. ἔσται μὲν γὰρ τὰ καὶ νῦν ὄντα, γενήσεται δὲ τὰ γενέσεως τευξόμενα, οἷον ‘νέος πρεσβύτης ἔσται, τῷ δʼ ἀτέκνῳ παῖδες γενήσονται’. ἄλλως ἔσται μὲν γὰρ τὸ ὑποκείμενον, οἷον ‘ὁ παῖς ἔσται ἀνήρ’, γενήσεται δὲ τὸ ἀόριστον.

    51