Ἁρμονικὰ στοιχεῖα

Τόνος δʼ ἐστὶν ᾧ τὸ διὰ πέντε τοῦ διὰ τεσσάρων μεῖζον· τὸ δὲ διὰ τεσσάρων δύο τόνων καὶ ἡμίσεος. Γῶν δὲ τοῦ τόνου μερῶν μελῳδεῖται τὸ ἥμισυ, ὃ καλεῖται ἡμιτόνιον, καὶ τὸ τρίτον μέρος, ὃ καλεῖται δίεσις χραωματικὴ ἐλαχίστη, καὶ τὸ τέταρτον, ὃ καλεῖται δίεσις ἐναρμόνιος ἐλαχίστη· τούτου δʼ ἔλαττον οὐδὲν μελῳδεῖται διάστημα. Δεῖ δὲ πρῶτον μὲν τοῦτο αὐτὸ μὴ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλοὶ ἤδη διήμαρτον ὑπολαβόντες ἡμᾶς λέγειν ὅτι ὁ τόνος εἰς τρία ἥ τέσσαρα ἴσα διωαιρούμενος μελῳδεῖται. συνέβη δʼ αὐτοῖς τοῦτο παρὰ τὸ μὴ κατανοεῖν ὅτι ἕτερόν ἐστι τό τε λαβεῖν τρίτον μέ ρος τόνου καὶ τὸ δικλόντα εἰς τρία τόνον μελῳδεῖν. ἔπειτα ἁπλῶς μὲν οὐθὲν ὑπολαμβάνομεν εἶναι διάστημα ἐλάχιστον.

Αἱ δὲ τῶν γενῶν διωαφοραὶ λαμβά| νονται ἐν τεραχόρῳ τοισύτῳ οἷόν ἐστι τὸ ἀπὸ μέσης ἐφʼ ὑπάτην, τῶν μὲν ἄκρων μενόντων, τῶν δὲ μέσων κινυμένων ὁτὲ μὲν ἀμφοτέρων τὲ δὲ θατέρου. Ἐπεὶ δʼ ἀναγκαῖον τὸν κινοῦ μένον φθόγγον ἐν τόπῳ τινὶ κινωεῖσθαι, ληπτέος ἂν εἴη τόπος ὡρισμένος ἑκατέρο τῶν εἰρημένων φθόγγων. φαίνεται δὴ συντονωτάτη μὲν εἶναι λιχανὸς ἡ τόνον ἀπὸ μέσης ἀπέχουσα, ποιεῖ δʼ αὕτη διάτονον γένος, βαρυτάτη δʼ ἡ δίτονου, γίγνεται δʼ αὕτη ἐναρμόνιος· ὥστʼ εἶναι φανερὸν ἐκ τούτων, ὅτι τονιαῖός ἐστιν ὁ τῆς λιχανοῦ τόπος. τὸ δὲ παρυπάτης καὶ ὑπάτης διάστημα ἔλαττον μὲν ὅτι οὐκ ἂν γένοιτο δέσεως || ἐναρμονίου φανερόν, ἐπειὴ πάντων τῶν μελῳδουμένων

ἐλάχιστόν ἐστι δίεσις ἐναρμονίως· ὅτι δὲ καὶ τοῦτο εἰς τὸ διπλάσιον αὔξεται, κατανοητέον. ὅταν γὰρ ἐπὶ τὴν αὐτὴν πάσιν· ἀφίκωνται ῇ τε λιχανὸς ἀνιεμένη καὶ ἡ παρυπάτη ἐπιτεινομένη ἁρίζεσθαι δοκεῖ ἑκατέρας ὁ τόπος. ὥστʼ εἶναι φανερόν, ὅτι οὐ μείζων διέσεως ἐλαχίστης ἐστὶν ὁ τῆς παρυπάτης τόπος. Ἥδη δέ τιννες θαυμάζουσί πῶς ἐστι λιχανὸς κινηθέντος ἑνὸς ὅτου δήποτε τῶν μέσης καὶ λιχ χανου διαστημάτων· διὰ τί γὰρ μέσης μὲν καὶ παραμέσης ἕν ἐστι διάστημα καὶ πάλιν αὖ μέσης τε καὶ ὑπάτης καὶ τῶν ἄλλων ὅσοι μὴ κι| νοῦνται τῶν φθόγγων, τὰ δὲ μέσης καὶ λιχανοῦ διωστήματα πολλὰ θετέον εἶναι· κρεῖττον γὰρ τῶν φθόγγων [*](2 τῶν supra lin. add. Mb 3 δὲ supra lin. add. Mb: om. B δὲ μέσων H : μέσων δὲ rell. ἀμφοτέῳων ex ἀμφοτέρου (ut vid.) Mb 4 ἐπεὶ δ ῳ M : ἐκειδὰν V B S 5 ληπτέος] τέος corr. Mb 6 ἑκατέροw Marquard : ἑκατέρων codd. δὴ] μὴ B 8 αὕτξ H : αὐτῆ M V B S : αὺτὴ R . βαρυτάτη δὲ ἡ δί in ras. Mb ἡ om S 10 καὶ ὑπάτης restituit Marquard 11 ἔλατπον Mc in marg. B : ἐλάτπονι Ma V S B ὅτι om. R 12 τούτων post πάνταωw add. H 15 τάσιν] τάξιω H ἡ παρυπάτη] ὑπακρυπάτη B 16 ὁρίζεσθαι Marquard : ὠρἴσθαι R : ὁρίσθαι in marg. B: ὁριεῖσθαι rell. ὁ om. H 17 ὅτι . . . θαυμάζουσι restituit Studemund 19 κινιθένςτος B: πεβέντας Marquard 20 π ραμέσης ex παραἀμέσου Mc : πααραμέσου V S : παρὰ μέσου B 21 αὖ ex αὐλοί (λοὶ eras,) Mb καὶ ὑπάτης om. in marg. B 22 μὴ restituit Meibom κινοῦνται R : κισοῦσι ex κεινῦσι (ut vid.) Mb : κινοῦσι rell.)

οὗτοι παραμέσης τε καὶ ὑπάτης—καὶ διὰ ταύτην || τὴν αἰτίαν ἴδια κεῖται ὀνόματα ἑκάστοις αὐτῶν —, διάστημα δʼ αὐτοῖς πᾶσιν ὑπόκειται ἕν, τὸ διὰ πέντε, ὥσθʼ ὅτι μὲν οὐχ οἷόν τʼ ἀεὶ τῇ τῶν φθόγγων δία| φορξ τὴν τῶν διαστηματικῶν θῶν διωαφορὰν ἀκολουθεῖν φανερόν. Ὅτι δʼ οὐδὲ τοὐναντον ἀκολουθεῖν θετέον, κατανοήσειεν ἂν τις ἐκ τῶν ῥηθησομένων. Πρῶτον μὲν οὖν εἰ καὶ καθʼ ἑκά| στην αὔξησίν τε καὶ ἐλάττωσιν τῶν περὶ τὸ πυκνὸν γιγνομένων ἵδια ζητήσομεν ὀνόματα, δῆλον ὅτι ἀπείρων ὀνομάτων δεησόμεθα, ἐπειδήπερ ὁ

7 τῆς λιχανοῦ τόπος εἰς ἀπείρους τέμνεται τομάς. || Ὡς ἀληθῶς γὰρ τίνι ἄν τις προσθεῖτο τῶν ἀμφισβητούντων περὶ τὰς τῶν γενῶν | χρόας; οὐ γὰρ δὴ πρὸς τὴν αὐτὴν διααίρεσιν βλέποντες [*](1 τὰ add. Mb 2 ἡ] ἢ codd.: ἢ ἡ Marquard δίτπονος R λιχανὸς addidi: οὕτω Marquard ἥτις renovat Mb accent. add. Mc: ἡτις cum ras. supra lin. V 3 δεῖν Marquard : δὲῖ codd. τὸ om. S 4 δεῖ H 5 γὰρ ἶσα Studemund : πάρισα codd. : δʼ ἶσα Marquard 6 τοιοῦτοί] οὗτοί H ἐλέχθησαν] έ in ras. Mc (?) 9 παρανήτης ex παρανήτην Mb 10 δʼ post πάλιν add. H 11 παρυπάτης] ὑπάτης R 12 ὑπάτης] νήτης H 13 αὐτῶν supra lin. add. corr. B 14 ἕν, τὸ conieci : ἐν τῷ codd. 15 διαωστημάτων H 17 ἀκολουθεῖν θετέον conieci: ἀκολουθητέον codd. 18 εἰ καὶ] καὶ om. H ἐλάττοσιν S 19 ζητήσωμεν MVSB 20 δεησόμεθα] ησό in ras. Vb 21 τέμνεται post τομὰς ponit H ὡς ἀληθῶς . . . διαιρέσεων legg. in codd. post διαμένειν in p. 140, l. 1 : ordinem mutavi 22 προσθεῖτο ex προσθοῖτο Mc: προσθοῦτο VBS ἀμφισβητούτων (ν suprascr.) B)

ἔπειτα πειρώμενοι παρατηρεῖν τό τʼ ἴσον καὶ τὸ ἄνισον ἀποβαλοῦμεν τὴν τοῦ ὁμοίου τε καὶ ἀνομοίου διάγνωσιν, ὥστε μηδὲ πυκνὸν καλεν ἔξω ἑνὸς μεγέθους, δῆλον δʼ ὅτι μηδʼ ἁρμονίαν μηδὲ χρῶμα, τόπῳ γάρ τινι καὶ ταῦτα διώρισται. Δῇῆλον δʼ ὅτι οὐδὲν τούτων ἐστὶ πρὸς τὴν τῆς αἰσθήσεως φαντασίασ· ἐκείνη μὲν γὰρ εἴς ὁμοιότητα ἑνός τινος εδους βλέπουσα τό τε χρύώμα λέγει καὶ τὴν ἁρμονίαν ἀλλʼ οὐκ εἰς ἑνός τινος διαστήματος μέγεθος, λέγω δὲ πυκνοῦ μὲν εἶδος τιθεῖσα ἕως ἂν τὰ δύο διαστήματα τοῦ ἑνὸς ἐλάττω τόπον κατέχῃ—ἐμφαίνεται γὰρ ἐν πᾶσι τοῖς | πυκνοῖς πυκνοῦ τινὸς φωνὴ καίπερ ἀνίσων αὐτῶν ὄντων — χρώματος δὲ εἶδος ἕως ἂν τὸ χρωματικὸν ἤθος ἐμφαίνηται. ἰδίαν γὰρ δὴ κίνησιν ἕκαστον τῶν γενῶν κινεῖται πρὸς τὴν αἴσθησιω οὐ μιᾷ χρώμενον τετραχόρδο διαιρέσει ἀλλὰ

πολλαῖς. ὥστʼ εἶναι φανερόν, ὅτι κινουμένων τῶν μεγεθῶν συμβαίνει μένειν τὸ γένος, οὐ γὰρ ὁμοίως κινεῖται τῶν με| γεθῶν κινουμένων μέχρι τινός, ἀλλὰ διαμένει· τούτου δὲ [*](2 post ὥστε add. οὐ πάνu ῥάδιaw awwδsν Marquard δίτονον conieci: διάτονον codd. ἢ] ᾖ H 3 ἁρμονίας sed ας postea corr. B 4 μεγέθη post διαστημάτοωw ponit H 5 ταάῶτα M V B S B δῆλοw δʼ ὅτι om. et μήΘ pro μηδʼ scrib. Merquard kʼ S: om. rll. 11 γὰρ om. V S 12 λέwoυσα in ras. Ma 13 οὐκ ss ἑνὸς renov. 88h ss om. B sἰσὶν ὡς R πυκωνοῦμεν B 14 εἶδος in marg. Mb: εἴδους Μ V S post ἒἷδος add. ὅταν ἡ φωνὴ φανῇ τὰ διαστήματα οὔτω Μarquard τεβεσa Μ V S B ἕως conieci : ὡς cοdd. (δια)στήματα τοῦ erat in ras. deinde renov, Mb 15 κατέχειν H ἐν κάσι τοῖς renov, Mb 16 (καί)περ ἀνίσων renov, Mb 17 δὲ εἶδος ἕως conieci: δὲ ἢ δι R : ὅς διέσεως rell. (διέσεωs in ras. Mb) ἂσ τὸ χρω in ras. Mb ἐμφασηται larquard : ἐμφανείαι codd. 18 8a S δὴ κίνησιaw] δείκνυσιuωω R (κιν) εῖται τρὸς τὴν in ras. Mb 19 μιᾷ] ἄ in ras. Mb διαρέσει ex διαρεσιν Mb 21 μένει addidi : ταύτό ε Μarquard οὐ in ras. Mb 22 δαμέ renov. Mb)

καὶ λιχανοῦ μελῳδεῖται ποτὲ ἴσον ποτὲ ἄνισον· ὅτι δʼ οὐκ ἐνδέχεται δύο διωαστημάτων ἑξῆς κειμένων τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασιν ἑκάτερον αὐτῶν περιέχεσθαι φανερόν, εἴπερ μὴ μέλλοι ὁ μέσος δύο ἔξειω ὀνόματα. Δῆλον δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀνίσων τὸ ἄτοπον· οὐ γὰρ δυνατὸν διαμένοντος τοῦ ἑτέρου τῶν ὀνομάτων τὸ ἕτερον κιuσεῖσθαι, πρὸς ἄλληλα γὰρ λέλεκται· | ὥσπερ γὰρ ὁ τέταρτος ἀπὸ τῆς μέσης ὑπάτη πρὸς μέσην λέγεται, οὕτως ὁ ἐχόμενος τῆς μέσης λιχανὸς πρὸς μέσην λέγεται. Πρὸς μὲν οὖν ταύτην τὴν διαπορίαν τοσαῦτα εἰρήσθω.|

Πυκνὸν δὲ λεγέσθω μέχρι τούτου ἕως ἂν ἐν τετραχόρδῳ διὰ τεσσάρων συμμφωνούντων τῶν ἄκρων τὰ δύο διαστήματα συντεθέντα τοῦ ἑνὸς ἐλάττω τόπον κατέχῃ. Tεραχόρδου δέ εἰσι δι| αιρέσεις ἐξαίρετοί τε καὶ γνώριμοι αὗται αἴ εἰσιν εἰς γνώριμα διαιρούμεναι μεγέθη διωαστημάτων. Μία μὲν οὖν τούτων τῶν διαιρέσεων ἐστιν ἐναρμόνιος ἐν ἧ τὸ μὲν πυκνὸν ἡμιτόνιόν ἐστι τὸ δὲ λοιπὸν δίτονον. τρεῖς δὲ χρωνματιαί, ἥ τε τοῦ μαλακοῦ χρώματος καὶ ἡ τοῦ ἡμιολίου καὶ ἡ τοῦ τονιαίου· μαλακοῦ μὲν οὖν χρώματός ἐστι διαίρεσις ἐν ᾗ τὸ μὲν πυκνὸν ἐκ δύο χρω| μματικῶν δέσεων ἐλαχίστων σύγκειται, τὸ δὲ λοιπὸν δύο μέτροις μετρεῖται, ἡμιτονίῳ μὲν τρίς, χροωματικῇ δὲ διέσει ἅπαξ, ὥστε μετρεῖσθαι τρισὶν ἡμιτονίοις καὶ τόνου τρίτῳ μέρει ἅπαξ· ἔστι δὲ τῶν χραωμματικῶν πυκνῶν ἐλάχιστον καὶ λιχανὸς αὕτη βαρυτάτη τοῦ γένους τούτου. ἡμιολίου δὲ χρώματος διαίρεσίς ἐστιν ἐν

ᾗ τό τε πυκνὸν ἡμιόλιόν ἐστι τοῦ τʼ ἐναρμονίου καὶ τῶν διέσεων ἑκατέρα ἑκατέρας τῶν ἐναρμονίων· ὅτι δʼ ἐστὶ μεῖζον τὸ μιόλιον πυκνὸν τοῦ μαλακοῦ, ῥδιον συνιδεῖν, τὸ μὲν γὰρ ἐναρμονίου διέσεως λείπει τόνος εἶναι τὸ δὲ χραωμαικῆς. τονιαίου δὲ χρώματος διαίρεσίς ἐστιν ἐν ᾗ τὸ μὲν πυκνὸν ἐξ ἡμι|τονίων δύο σύγκειται τὸ δὲ λοιπὸν τριώμιτόνιόν ἐστν. Μέχρι μὲν οὖν ταύτης τῆς διωαιρέσεως [*](1 ἂν om. R 3 κατέχῃ ex κατέχει Mb: κατέχει S τετραχόρδουυ κ.τ.λ.] in marg. Πτολεμαῖον ἐν Ἁρμονικοῖς H 4 ante ἐξαίρετοι una litt. eras. M αἵ] καὶ R 5 εἰ γνώριμά ἐστι τὰ διαρούμενα μεγέθη τῶν διαδτημάτων H διαρούμενα M V S 6 τούτων addidi πῶν om. H διαιρέσεων post ἐστι ponit H πυκνον in ras. Mb: μικρὸν R 7 δίτονον] post ι litt. α ersa. M 8 ἡ τοῦ τονιαίου] τοῦ supra lin. add. Mb: ἡμιτονίου R 9 οὖν om. R 10 καὶ ante διέσεαων add. R 12 τρεῖς δὲ add. Mc: om. V B S διέσει] ει in ras. Mb : διέσις Va ἅπαξ ὥστε μετρεσβαιι om. M V B S H ὥστε . . . ἄκαξ om. R τρινσὶν ἡμιτονίοις καὶ τόνου τρίτω μέρει in marg. Mb 14 πυκνῶν R : πυκνὸν rell. λιχανὸς] os in ras. Mb 16 τ del. Marquard ἐναώρμονίοw] ἐν add. Mb 17 ἑκατέρα restituit Merquard (lac. a syllab. R) 19 τόνος post εἶναι ponit H 20 διαίπυκσά - ρεσις] αίρ add. Mx in marg. Mb (?) Vc ἐναρμον. μαλακ. ἡμιολ. η Θ΄)