Περὶ ὀρθογραφίας

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

Τὰ εἰϲ ων καθαρὰ ϲυγκριτικὰ οὐ παραλήγεται τὴν ει δίφθογγον, ἀλλὰ τὸ ι, ἀλγίων, αἰϲχίων, βραδίων, ταχίων, ἡδίων, γλυκίων, βελτίων κακίων, φιλίων, μεθ᾿  ὧν καὶ διπλαϲίων, χωρὶϲ τοῦ χερείων καὶ ἀρείω καὶ διϲυλλαβῶν τινων μείων, πλείων.

Τὰ ἐπὶ μηνῶν τῶν Ἀθηναίων διὰ τοῦ ι γράφεται κατὰ τὴν [*](l. 10 Choer. 263. 21. l. 14 περὶ ποϲ. 294, 17, Choer. Orth. 257, 25; 277, 13 Dict. 298, 51 et de Ποϲειδῶν 253, 22, Mon. 10, 30. l. περὶ ποϲ. 289, 25 l. 20 λειμών χειμών ex Pros. Ϲath. ap. Arc. 13, 9 addidi. l, 21 περὶ ποϲ. 290, 10. l. 24 περὶ ποϲ. 290, 13. l. 26 Choer. Orth. 264, 10 et περὶ ποϲ. 295. 5. l. 30 Choer. 171, 22; 184, 20; 184, 24; 184, 27; 188, 22; 193. 3; 265, 4 270, 24. cf. An Paris. III 342 τὰ εἰϲ ων ϲυγκριτικὰ τριϲύλλαβα διφθόγγῳ θέλει παραλήγεϲθαι· δ΄ εἰϲὶ ταῦτα· καὶ τὰ δύο ἐκφωνοῦϲι τὸ ι οἷον πλείων, μείων, τὰ δὲ δύο ἀνεκφώνητον αὐτὸ ἔχουϲιν οἷον λῴων, ῥᾴων. l. 34 περὶ ποϲ. 295, 18.)

434
παραλήγουϲαν οἷον Ἐλαφηβολιών, Πυανεψιών, Βοηδρομιών, Μεταγειτνιών.

Καθόλου τὰ διὰ τοῦ ιων βαρύτονα τρέποντα τὸ ω ἐν τῇ γενικῇ εἰϲ τὸ ο εἴτε κύρια εἴτε μὴ κύρια ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον κατὰ τὴν παραλήγουϲαν οἷον Ἐχίων Ἐχίονοϲ, βραχίων βραχίονοϲ, Ἰξίων Ἰξίονοϲ, Πανδίων Πανδίονοϲ, πίων πίονοϲ ὁ λιπαρόϲ, Ἀμφίων Ἀμφίονοϲ, Ἀρίων Ἀρίονοϲ, Δηΐων Δηΐονοϲ, πρίων πρίονοϲ, κίων κίονοϲ, κυλλοποδίων κυλλοποδίονοϲ, Ὑπερίων Ὑπερίονοϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ειων διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται μὴ ὄντα ϲυγκριτικὰ φυλάττοντα τὸ ω κατὰ τὴν γενικὴν οἷον Ἀτρείων Ἀτρείωνοϲ, Καδμείων Καδμείωνοϲ, Ἀργείων Ἀργείωνοϲ, Πηλείων Πηλείωνοϲ. πρόϲκειται «μὴ ϲυγκριτικὰ» διὰ τὸ χερείων χερείονοϲ, ἀρείων ἀρείονοϲ. τὸ δὲ Ὠρίων Ὠρίωνοϲ Εὐριπίδηϲ ϲυνέϲτειλεν.

Τὰ εἰϲ δηϲ εἰϲ ων ἔχοντα πατρωνυμικὰ τὴν αὐτὴν παραλήγουϲαν θέλει ἔχειν, Κρονίδηϲ Κρονίων, Ἀτρείδηϲ Ἀτρείων.

Περὶ τῶν εἰϲ ξ

Τὰ εἰϲ αξ ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον κατὰ τὴν παραλήγουϲαν οἷον Φαῖαξ, κλῖμαξ, κόραξ, θρῖδαξ πλὴν τοῦ μεῖραξ καὶ λεῖμαξ, ϲημαίνει δὲ τὸν λειμῶνα, καὶ τοῦ ἐν τῇ ϲυνηθείᾳ λεγομένου λείαξ.

Περὶ τῶν εἰϲ ρ.

Τὰ εἰϲ ηρ βαρύτονα ἑνὶ φωνήεντι θέλει παραλήγεϲθαι οἷον Πίηρ, πλὴν τοῦ Ἐξαύτηρ.

Περὶ τῶν εἰϲ αϲ.

Τὰ εἰϲ αϲ εἴτε ὀξύτονα εἴτε περιϲπώμενα ἀρϲενικὰ οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἷον Ζηνᾶϲ, Μητρᾶϲ, Γλιϲᾶϲ, Κερκιδᾶϲ, πινακᾶϲ, Φιλητᾶϲ, Κομητᾶϲ, Μαρικᾶϲ, ἱλᾶϲ ὁ εὐμενήϲ, ἱμάϲ, ἀνδριάϲ. πρόϲκειται «ἀρϲενικὰ διὰ τὸ πελειάϲ Ἡρακλειάϲ θηλυκά.

Τὰ διὰ τοῦ ιαϲ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἀρϲενικὰ διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Χαβρίαϲ, Ἱππίαϲ, φρονηματίαϲ, Κινηϲίαϲ, Ϲωϲίαϲ, πωγωνίαϲ, Γλαυκίαϲ, τοξίαϲ, Λυϲίαϲ, Ἀγρίαϲ, Γοργίαϲ, Φανίαϲ, τραυματίαϲ, ὀνοματίαϲ. τὸ γὰρ Αἰνείαϲ καὶ Αὐγείαϲ καὶ Ἑρμείαϲ ἐκ τοῦ Αἰνέαϲ καὶ Αὐγέαϲ καὶ Ἑρμέαϲ πλεοναϲμῷ τοῦ ι γέγονεν. ὡϲαύτωϲ καὶ παρείαϲ ὁ ὄφιϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου, τὸ δὲ Παρίαϲ κύριον διὰ τοῦ ι γράφεται.

[*](l. 3 περὶ ποϲ. 294, 27, Choer. 168, 6, unde E. M. 92, 1 translatum est, 171, 26; 182, 6; 193, 3; 249, 11; 230, 10; 230, 12; 269, 27, An Ox. II 352, 4 Arc. 27, 17 et 18, 5. l. 9 Choer. 269, 27; 176, 29; 249, 21; de Ὠρίων 280, 16.)[*](l. 14 Choer. 250, 33 et 229, 3. l. 17 Choer. 218, 5; 229, 10; 238, 22. l. 21 Choer. 250, 15. l. 24 Choer. 270, 29, περὶ ποϲ. 295. 13, Theogn. 44, 13 cf. Ahrens Philcl. XXIII p 12 not. l. 28 Choer Orth. 180, 16; 229, 26; 263 11; 176, 4; 176, 10. Theogn. 42, 20, περί ποϲ. 288, 32, Choer. Dict. 32, 9.)
435

Περὶ τῶν εἰϲ ηϲ.

Τὰ εἰϲ οϲ ἀρϲενικὰ εἴτε ἀπὸ εὐθείαϲ εἴτε ἀπὸ γενικῆϲ ποιοῦντα πατρωνυμικὰ ἢ τύπον πατρωνυμικὸν ἔχοντα εἰϲ δηϲ διὰ τοῦ ι γράφει τὴν παραλήγουϲαν, Κρονίδηϲ, Κλυτίδηϲ, Πριαμίδηϲ, Τανταλίδηϲ, Ἑκτορίδηϲ, Πελοπίδηϲ, Κεκροπίδηϲ, Μεμνονίδηϲ, Φοινικίδηϲ, Λεωνίδηϲ, Ἀπολλωνίδηϲ, Βηλίδηϲ, Κοδρίδηϲ, Λαγίδηϲ, Ὑπερίδηϲ — ὥϲπερ γὰρ παρὰ τὴν ἀνά πρόθεϲιν γίνεται Ἄνιοϲ καὶ παρὰ τὴν ὑπό Ὕπιοϲ ποταμόϲ, οὕτω καὶ παρὰ τὴν ὑπέρ ὕπεροϲ καὶ ἐκεῖθεν λοιπὸν Ὑπερίδηϲ — Εὐριπίδηϲ. τύπου δὲ πατρωνυμικοῦ ὄντα παρετάθηϲαν διὰ τῆϲ ει Λυϲιθείδηϲ, Κηκείδηϲ, Κυθνείδηϲ, Ὠρείδηϲ, Ἐχεφυλλείδηϲ, Ϲκυθρωπείδηϲ, Θαρρελείδηϲ, Φιλομηλείδηϲ «Φιλομηλείδῃ ἐπάλαιϲεν ἀναϲτάϲ» (Od. δ 343).

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ηϲ εἰϲ τὴν ου δίφθογγον ἐχόντων τὴν γενικὴν διὰ τοῦ ιδηϲ γινόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Λυκάμβηϲ Λυκάμβου Λυκαμβίδηϲ, κορυνήτηϲ κορυνήτου Κορυνητίδηϲ, Βούτηϲ Βούτου Βουτίδηϲ.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ηϲ εἰϲ ουϲ ἐχόντων τὴν γενικήν, εἰ μὲν βραχείᾳ παραλήγεται, διὰ τοῦ ι γράφεται, Εὐτυχίδηϲ, Πλειϲθενίδηϲ, Ἀχαιμενίδηϲ· εἰ δὲ μακρᾷ παραλήγεται, διὰ τῆϲ ει Εὐήρηϲ Εὐηρείδηϲ, Εὐκλείδηϲ, Ἡρακλείδηϲ, Χαρικλείδηϲ. τὸ δὲ Θουκυδίδηϲ, Θραϲυμηδίδηϲ, Δικηρίδηϲ τύπου ἔχονται πατρωνυμικοῦ.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ϲῦϲ ὄντα πατρωνυμικὰ διὰ τῆϲ ει θέλει γράφεϲθαι, Πηλείδηϲ, Ἀτρείδηϲ, Αἰγείδηϲ, Νηλείδηϲ, Βαϲιλείδηϲ, Οἰνείδηϲ· τὸ δὲ Ἀλκείδηϲ ἀπὸ τοῦ Ἀλκαῖοϲ τροπῇ τῆϲ αι διφθόγγου εἰϲ τὴν ει.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ωϲ Ἀττικῶν διὰ τῆϲ ει γράφεται, ὁ Νείλεωϲ τοῦ Νείλεω Νειλείδηϲ ὁ υἱὸϲ τοῦ Νείλεω, ὁ Εὔνεωϲ τοῦ Εὔνεω Εὐνείδηϲ.

Τὰ εἰϲ δηϲ μητρωνυμικὰ διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Λητωΐδηϲ ὁ υἱὸε τῆϲ Λητοῦϲ, Λαναΐδηϲ ὁ υἱὸϲ τῆϲ Λανάηϲ, Φιλυρίδηϲ ὁ υἱὸϲ Φιλύραϲ. ὅθεν Νιοβίδηϲ ὁ τῆϲ Νιόβηϲ. ὅθεν τὸ Φιλομηλείδηϲ τὸ παῤ Ὁμήρῳ οὐ λέγομεν εἶναι πατρωνυμικὸν οὐδὲ λέγομεν τὸν υἱὸν τῆϲ Φιλομήλαϲ. ὄνομα κύριόν ἐϲτιν. εἰ γὰρ ἦν μητρωνυμικόν, διὰ τοῦ ι ὤφειλεν εἶναι καὶ ὁ Διονύϲιοϲ λέγει ὅτι ἀπὸ μητέρων οὐ ϲχηματίζει πατρωνυμικὸν ὁ Ὅμηροϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ινηϲ ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον, Αἰϲχίνηϲ, Ϲμικρίνηϲ, Λεπτίνηϲ, ἀργυροδίνηϲ.

[*](l. 2 hunc canonem composui ex E. M. 165, 39 seqq. Choer. Orth. 184, 33 201. 7; 230, 19; 235, 25; 256, 33; 270, 17, περὶ ποϲ. 298 et 299. ln extremis verbis secutus sum Lob. Parall. p. 5 pro Κηδείδηϲ Κηκείδηϲ et pro Θαρραλείδηϲ Θαρρελείδηϲ scribentem, pro Καλλείδηϲ et Ἀχιλλείδηϲ inextricabilibus posui Κυθνείδηϲ ex Choer. 201, 7 et Ὠρείδηϲ ex Schol. ad Apoll. Β 110: Ὠρείδηϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου ἡ παραλήγουϲα. οὕτωϲ Ἡρωδιανὸϲ ἐν τῷ τρίτῳ τῆϲ καθόλου.)[*](l. 13 περὶ ποϲ. 298, 30. l. 17 E. M. l. c., περὶ ποϲ. 299, 1. l. 22 E. M. l. c., Choer. 173, 21; 186, 1; 202, 29; 245, 10. l 25 E. M. l. c., περὶ ποϲ. 298, 20, Choer. 245, 9. l. 27 E. M. l. c., περὶ ποϲ. 299, 9. l. 34 Choer. 171, 3, Theogn. 44, 3.)
436