Περὶ ὀρθογραφίας

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

22. E. Orion. 77, 7: ἰκμάϲ παρὰ τὸ ἱκνεῖϲθαι ἄνωθεν πρὸϲ ἡμᾶϲ ἀπὸ τοῦ Διὸϲ ὕοντοϲ. οὕτωϲ Ἡρωδιανόϲ.

23. E. Orion. 76, 26: ἵμεροϲ· παρὰ τὸ ἵημι ἵεϲθαι· «ἵετο γὰρ βαλέειν» (Π 383 et 866). ὁ ποθῶν γὰρ ἵεται ἐπὶ τὸ ποθούμενον. οὕτωϲ Ἡρωδιανόϲ.

24. E. Orion. 76, 23: ἱμονία παρὰ τὸν ἱμάντα. οὕτωϲ Ἡρωδιανὸϲ ἐν τῇ ὀρθογραφίᾳ.

25. E. Orion. 77, 3: ἶποϲ: παρὰ τὸ ἴπτω καὶ ἰάπτω, ὡϲ κόπτω κόποϲ, καὶ ἴπτω ἶποϲ· ἔϲτι δὲ εἶδοϲ παγίδοϲ. οὕτωϲ Ἡρωδιανόϲ.

26. E. Or. 160, 6: φειδωλόϲ οἷον φευγωλόϲ τίϲ ἐϲτιν ὁ φεύγων τὸ δοῦναι. οὕτωϲ Ἡρωδιανὸϲ ἐν τῇ ὀρθογραφίᾳ.

[*](γραφομένων et altero canone in libro περὶ ποϲότητοϲ 289, 12 πᾶν ὄνομα καὶ πᾶν μέροϲ λόγου, ᾧ ἔγκειται τὸ κρι μόριον, διὰ τοῦ ι γράφεται. Atque de hoc Κρῖοϲ habemus praeclarum fragmentum, vid. fr. seq.)[*](ad fr. *20. Hoc fragmentum quin Herodiano debeatur, extra dubium ponit. et doctrinae praestantia et mira cum Arcadio 37, 16—22 congruentia. Choerobosc. l. c. et p. 271, ut solet, Herodianum exscripsit. cf. Lehrs de Arist. p. 285 ed. II.)[*](ad fr. 21. Idem E. Gud. 129, 54 et E. M. s. v., in quo postremo libri nomen non additum est. Canonem, ex quo per ι scribendum sit vocabulum, Ϲhoer. Orth. 188 affert: πᾶϲα ϲυλλαβὴ ἀπὸ τῆϲ γρι ἀρχομένη ἀποϲτρέφει τὴν ει δίφθογγον.)[*](ad fr. 24. cf. Choer. Orth. 223, 30 ἰμονία διὰ τοῦ ι παρὰ γὰρ τὸ ἱμάϲ ἱμάντοϲ γέγονεν)[*](ad fr. 26 οἷον φευγωλόϲ inserui ex E. Gnd. 549, 56 φειδωλόϲ φευδωλόϲ (scribe φευγωλόϲ) τιϲ ὢν ὁ φεύγων τὴν δόϲιν καὶ τὸ δοῦναι cf. Excerpta cod.)

414

27. Herodian. περὶ μον. λέξ. 23, 20: οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι καὶ τὸ βαρυνόμενον (sc. εἶμι) ἡ παράδοϲιϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφει· οὐχ ὑγιῶϲ μέντοι οὔτε κατὰ τὸ κίνημα αὐτοῦ οὕτε κατὰ τὴν Αἰολίδα διάλεκτον, ὡϲ δέδεικται μοι ἐν τοῖϲ περὶ ὀρθογραφίαϲ.

28. E. M. 197, 48: βινεῖν: λέγει ὁ Ἡρωδιανὸϲ ὅτι τοῦτο διφορεῖται κατὰ τὴν γραφήν· τινὰ γὰρ τῶν ἀντιγράφων διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφουϲι τὴν λέξιν, τινὰ δὲ διὰ τοῦ ι.

29. E. M. 206, 34: Ἰὼ ἡ Ἰνάχου εἰϲ βοῦν μεταβληθεῖϲα καὶ μετὰ τὴν διὰ γῆϲ καὶ θαλάϲϲηϲ πλάνην εἰϲ Αἴγυπτον παραγενομένη ἐπιβᾶϲά τε βροχθώδουϲ τόπου τοῦ Νείλου τῶν χηλῶν ἴχνη τῷ πηλῷ ἐνεχάραξεν. ὁ δὲ τῆϲ χώραϲ βαϲιλεὺϲ ἑωρακὼϲ τὸ μὲν τῆϲ ἐμπροϲθίαϲ χηλῆϲ τῷ ει ϲτοιχείῳ ἐμφερέϲ, τὸ δὲ τῆϲ ὀπιϲθίαϲ τῷ ω Εἰὼ τὴν βοῦν ὠνόμαϲεν· ὥϲτε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου, δεῖ γὰρ Εἰώ. ὁ μέντοι Ἡρωδιανόϲ φηϲι διὰ τοῦ ι παρὰ τὸ ἰέναι ϲχηματιζόμενον, ὅτι πολλήν, φηϲίν, ἦλθεν γῆν.

[*](Paris. post Orionem p. 190, 22. Caeterum Herodianus verbnm δοῦναι in φειδωλόϲ inesse non sumpsit, ut apparet ex Choer. Orth. 273: φειδωλόϲ. διὰ διφθόγγου· ὥϲπερ παρὰ τὸ ἁμαρτῶ γέγονεν ἁμαρτωλόϲ, οὕτωϲ καὶ παρὰ τὸ φείδω φειδωλόϲ οἱονεὶ ὁ φεύγων τὸ δοῦναι, φευγωλόϲ (sic scribe pro φευδωλόϲ) γάρ. cf. An. Ox. II 422, 14 τὸ φεύγω παρὰ τὸ φέβω τὸ φοβοῦμαι, ὅθεν καὶ φείδω. οἱ γὰρ Δωριεῖϲ τὸ β εἰϲ δ τρέπουϲιν.)[*](ad fr. 27. Quod ad declinatum attinet, in orthographia Herod. Apollonii sententiam amplexus esse videtur, quam refert Choer. 848 Gaisf., Ϲram. IV 346 δεῖ δὲ γινώϲκειν ὅτι ὁ Ἀπολλώνιοϲ τὸ εἶμι διὰ τοῦ μακροῦ ι γράφει ἐκ τοῦ καὶ τὰ δυϊκὰ καὶ τὰ πληθυντικὰ διὰ ϲυνεϲταλμένου τοῦ ι οἷον ἴτον ἴτον ἴμεν ἴτε καὶ ἐν ϲυνθέϲει ἔξιτον καὶ τὸ τρίτον τῶν πληθυντικῶν ἷϲι καὶ ἴαϲιν οἷον «καί τ᾿ ἀγεληδὸν ἴαϲιν» (Π 160). Cui Apollonii sententiae non concinere paradosin demonstratur Herodiano auctore: οὐ ϲυνάδει δὲ αὐτῷ ἡ παράδοϲιϲ· φηϲὶ γὰρ ὁ Ἡρωδιανὸϲ ἀεὶ τὴν παράδοϲιν γινώϲκειν τὸ εἶμι ἐν τοῖϲ ἑνικοῖϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου οἷον «εἶμι μὲν οὐδ᾿ ἁλίη ὀδὸϲ ἔϲϲεται» (Od. β 318) καὶ τὸ δεύτερον εἰϲ οἷον «τῇ δ᾿ εἷϲ, ᾗ ϲ᾿ ἂν ἐγώ περ ἄγω καὶ ἀοιδὸν ἐοῦϲαν» (Hesiod. Ops 206) ἀντ τοῦ ἐκεῖ πορεύῃ καὶ τὸ τρίτον τῶν ἑνικῶν εἶϲιν οἷον «εἷϲι περὶ πτόλιοϲ μαχεούμενοϲ» (Ρ 147) ἀντὶ τοῦ πορεύεται. τὰ μέντοι δυϊκὰ καὶ τὰ πληθυντικά, ὡϲ εἴρηται, διὰ ϲυνεϲταλμένου τοῦ ι εἰϲί. (cf. An. Pars. III 315, 20 ἴθι ἐκ τοῦ εἶμι τὸ πορεύομαι, τὸ α΄ τῶν πληθυντικῶν ἴμεν καὶ τὸ προϲτακτικὸν ἴθι. φαϲὶ γὰρ δύο εἶναι πρωτότυπα ῥήματα ἵω διὰ τοῦ ι καὶ εἴω διὰ τῆϲ ει διφθόγγου, καὶ τὰ μὲν ἑνικὰ διὰ τῆϲ ει γράφεται ὡϲ ἀπὸ τοῦ εἴω οἶον εἶμι εἰϲ εἶϲι· τὰ δὲ πληθυντικ διὰ τοῦ ι ὡϲ ἀπὸ τοῦ ἴω, τὸ πληθυντικὸν ἴμεν ἴτε ἶϲι πλεοναϲμῷ ἴαϲι, ἐκ τούτου οὖν τοῦ ἴμεν τροπῇ τῆϲ μεν εἰϲ θι ἴθι.) — De Aeclica dialecto id dixisse Herodianum consentaneum est, quod a Choerob. Gaisf. 843, 17, Cr. An. IV p. 341 traditur: verba in μι diphthongum non in proxima ultimae habere excepta dialecto Aeolica, in qua tamen nullra nisi αι diphthongus finem μι praecedat: τὰ εἰϲ μι οὐ θέλουϲι παῤ ἡμῖν διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἷον τίθημι δίδωμι ϲεϲημειωμένου τοῦ εἰμί τοῦ ϲημαίνοντοϲ τὸ ὑπάρχω καὶ τοῦ εἶμι τοῦ ϲημαίνοντοϲ τὸ πορεύομαι. παρὰ δὲ τοῖϲ Αἰολεῦϲιν εὑρίϲκονται διφθόγγῳ. παραληγόμενα οἷον ἵϲταιμι κίχραιμι γέλαιμι διὰ τῆϲ αι διφθόγγου· δῆλον οὖν ὅτι οὐκ εἰϲίν Αἰολικά. cf. Eustath. 1664, 18.)[*](ad fr. 28. cf. E. Orion. 34, 25, E. Gud. 108, 49, Schol. ad Aristoph. Ran. 740.)

415

30. E. M. 370, 38: γίνεται ἐρέθω ἐρεθεύω καὶ πλεοναϲμῷ τοῦ ι ἐρειθεύω. οὕτω Φιλόξενοϲ· ὁ δὲ Ἡρωδιανὸϲ ἔριθοϲ ἐριθεύω φηϲίν.

31. E. Gud. 205, 32 collato E. M. 372, 28: ἐρείπω καὶ ἐρείπια: καὶ λέγει ὁ Δίδυμοϲ, ὅτι διὰ τοῦ ι ὤφειλε γράφεϲθαι, ἐπειδὴ παρὰ τὸ ἐρίπνη ἐϲτίν, ὅπερ ϲημαίνει τὴν μεγάλωϲ περιπνεομένην. τὸ δὲ ἐρίπνη διὰ τοῦ ι παρὰ τὴν ερι ἐπίταϲιν. ὁ δὲ Φιλόξενοϲ λέγει, ὥϲ φηϲιν ὁ τεχνικόϲ, ὅτι ἐρίπω διὰ τοῦ ι ὤφειλεν, ὡϲ καὶ ὁ Δίδυμόϲ φηϲιν. εἰπὼν δὲ «ὤφειλεν» ἐδήλωϲεν οὐ διὰ τοῦ ι γράφεϲθαι, ἀλλὰ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου τῆϲ παραδόϲεωϲ οὕτωϲ ἐχούϲηϲ· ἔϲτι δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ ἔρα ἡ γῆ ἐρέπτω καὶ πλεοναϲμῷ τοῦ ι καὶ ἀποβολῇ τοῦ τ ἐρείπω.

32. E. M. 122, 53, Favorin. 120, 21: ὁ Ἡρωδιανὸϲ λέγει, ὅτι τὰ ἀπὸ βαρυτόνου μεταγόμενα εἰϲ περιϲπώμενον ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν οἷόν ἐϲτι τὸ φείδω φιδῶ· οὕτωϲ ἐϲτὶ καὶ τὸ ἀπιθῶ ῥῆμα, ὅπερ ἀεὶ παῤ Ὁμήρῳ γράφεται διὰ τοῦ ι ὡϲ ἀπὸ τοῦ πιθῶ δευτέρου μέλλοντοϲ γενόμενον, παῤ ἡμῖν δὲ διὰ διφθόγγου γράφεται ἐκ τοῦ ἀπειθήϲ ὀνόματοϲ καθὰ καὶ τὸ ἀφειδῶ ῥῆμα ἐκ τοῦ ἀφειδήϲ.

33. E. M. 520, 15: κλίϲιον: ὁ μὲν τεχνικὸϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφει, ὁ δὲ Ἡρωδιανὸϲ διὰ τοῦ ι· λέγει ὅτι παρὰ τὸ κλείω ἐϲτίν, ὃ ϲημαίνει τὸ περιέχω. καὶ ἐκεῖθεν κλιϲιάϲ καὶ κλίϲιον τὸ ὑποκοριϲτικόν. τοῦτο παρὰ μὲν Ὁμήρῳ ϲυϲτέλλει τὸ ι καὶ προπαροξύνεται οἷον «περὶ δὲ κλίϲιον θέε πάντῃ» (ω 208), παρὰ δὲ τοῖϲ Ἀττικοῖϲ ἐκτείνεται τὸ ι καὶ παροξύνεται ὡϲ τὸ θηρίον· τὰ γὰρ διὰ τοῦ ι παρώνυμα τρβράχεα προπαροξύνεται ϲτόμα ϲτόμιον, θρόνοϲ θρόνιον, πτύξ πτυχόϲ πτύχιον. οὕτωϲ καὶ κλιϲιάϲ κλίϲιον· τὰ δὲ δακτυλικὰ πρὸ μιᾶϲ ἔχει τὸν τόνον.

34. Choer. Orth. 266, 27: τρεῖϲ: τὸ περιϲπώμενον διὰ τῆϲ ει διφθόγγου· καὶ ὤφειλε διὰ τοῦ ι γράφεϲθαι, ἐπειδὴ τριῶν ἐϲτι ἡ γενικὴ τῶν [*](ad fr. 30. cf. Choer. Orth. 199, 15.) [*](ad fr. 31. In E. M., unde verba τῆϲ παραδόϲεωϲ οὕτωϲ ἐχούϲηϲ inserui, sequuntur ὁ μὲν Ἡρωδιανὸϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου οἱ δὲ ποιηταὶ (? πρὸ αὐτοῦ) διὰ τοῦ ι, quo demonstratur technicum in E. Gud. esse Herodianum.) [*](ad fr. 32. Verba inde ab ὅπερ addidi ex Favorino, continent enim Herodiani sententiam, qui in Cathol. ap. Arcad. 156, et 174, 18 verbum ἀπειθῶ a. nomine ἀπειθήϲ propagatum affert. cf. Theogn. 149, 6.) [*](ad fr. 33. l. 22 in E. Gud. 328, 29 et in Cod. Paris. 2638 pro ὁ Ἡρωδιανόϲ scriptum est ὁ Ὦροϲ, sed E. M. rectum nomen servasse videtur, quum Herodiano sententia apta (E. M. 500, 39, E. Gud. 312, 14, Arcad. 119) exponatur; pro παρὰ τὸ κλίνω scripsi κλείω cum Schol. ad Od. ω 208, pro καὶ posui ὃ. l. 23 pro κλίϲιϲ ab hoc loco alieno scripsi κλιϲιάϲ.) [*](ad fr. 34. Quae sequuntur p. 267, 5 πρὸϲ ὅν ἐϲτιν εἰπεῖν, ὅτι πρῶτον κτλ. contra Herodiani sententiam a Choerobos· proferuntur.)

416

πληθυντικῶν καὶ τριϲὶν ἡ δοτική. τὰ δὲ ἔχοντα κατὰ τὴν γενικὴν καὶ δοτικὴν τῶν πληθυντικῶν ἐν τῇ παραληγούϲῃ τὸ ι καὶ ἐν τῇ εὐθείᾳ τῶν πληθυντικῶν ἔχουϲι τὸ ι κατὰ τὴν παραλήγουϲαν οἷον πόλιϲ πολίων πόλιεϲ, ὄφιϲ ὀφίων ὄφιεϲ· εἰ οὖν τριῶν καὶ τριϲίν, δῆλον ὅτι καὶ τρίεϲ διὰ τοῦ ι καὶ λοιπὸν κατὰ κρᾶϲιν τοῦ ι καὶ τοῦ ε εἰϲ ι δῆλον ὅτι μακρὸν τρῖϲ διὰ τοῦ ι ὥϲπερ πόλιεϲ πόλιϲ, μάντιεϲ μάντιϲ. ἀλλὰ λέγει ὁ τεχνικόϲ, ὅτι, ἵνα μὴ ϲυνεμπέϲῃ τῷ τρίϲ ἐπιρρήματι, τούτου χάριν οὐκ ἐγράφετο διὰ τοῦ ι, ἀλλὰ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου. καὶ ἄλλωϲ ὅτι οἱ Αἰολεῖϲ διὰ τοῦ η γράφουϲιν αὐτὸ τρῆϲ ἔθοϲ ἔχοντεϲ τὴν ει δίφθογγον εἰϲ η τρέπειν.

35. Choer. Orth. 274: Φθιρῶν: ἰϲτέον, ὅτι τὸ «Φθιρῶν τ᾿ ὄροϲ ἀκριτόφυλλον» (Β 868) ὁ τεχνικὸϲ διὰ τοῦ ι γράφει λέγων παρὰ τὸ Φθίρ τὸ ἐπὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἐνδυμίωνοϲ.

36. περὶ ποϲότητοϲ Cram. An. Ox. II 303: τὰ εἰϲ υϲ λήγοντα ὀνόματα διὰ τοῦ ι γράφονται κατὰ τὴν παραλήγουϲαν καὶ οὐκ ἔχει δίφθογγον τὴν ει οἷον πίτυϲ, ἰλύϲ, ἰϲχύϲ, ἰχθῦϲ, δριμύϲ, ἥμιϲυϲ, ὀϊζύϲ, Ἐρινύϲ, ἰξύϲ ἡ ῥάχιϲ, λιγύϲ, βριθύϲ ὁ ἰϲχυρόϲ χωρὶϲ τοῦ κλειτύϲ, ϲημαίνει δὲ τὰ ἐξέχοντα μέρη τῶν ὀρέων. τοῦτο γὰρ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου, ὥϲ φηϲιν Ἡρωδιανόϲ.

37. Choer. Orth. 183, 31: βοϊκὰ ζεύγη: ι ἡ παράδοϲιϲ· Ἡρωδιανὸϲ δὲ δίφθογγον αὐτῷ ἔταξεν ἐν τῷ περὶ ὀρθογραφίαϲ.