Magna Moralia

δίκαια γάρ φασιν εἶναι ἃ ὁ νόμος προστάττει. ὁ δὲ νόμος κελεύει τἀνδρεῖα πράττειν καὶ τὰ σώφρονα καὶ ἁπλῶς ἅπαντα ὅσα κατὰ τὰς ἀρετὰς λέγεται. διὸ καί, φασίν, δοκεῖ ἡ δικαιοσύνη τελεία τις ἀρετὴ εἶναι· εἰ γὰρ δίκαια μέν ἐστιν ἃ ὁ νόμος κελεύει ποιεῖν, ὁ δὲ νόμος τὰ κατὰ πάσας ἀρετὰς ὄντα προστάττει, ὁ ἄρα τοῖς κατὰ νόμον ἐμμένων δικαίοις τελείως σπουδαῖος ἔσται, ὥστε ὁ δίκαιος καὶ ἡ δικαιοσύνη τελεία τις ἀρετὴ ἐστίν.

ἓν μὲν δή τι δίκαιον ἔν τε τούτοις ἐστὶ καὶ περὶ ταῦτα· ἀλλὰ μὴν οὐ τοῦτο τὸ δίκαιον οὐδὲ τὴν περὶ ταῦτα δικαιοσύνην ζητοῦμεν. κατὰ μὲν γὰρ ταῦτα τὰ δίκαια ἔστιν καθʼ ἑαυτὸν ὄντα δίκαιον εἶναι (ὁ γὰρ σώφρων καὶ ὁ ἀνδρεῖος καὶ ὁ ἐγκρατὴς καὶ αὐτὸς [*](28–35 = E. E. 1233b, 38–1234a, 3. E. N. 1127a, 13— 1127b, 32 ‖ 36–38. cf E. E. 1234a, 24–33. Ramsauer p.70 sq. ‖ 39–1193b, 18 = E. N. 1129a, 3–1130a, 8.) [*](29. δὴ] δὲ Bas.3 ‖ 1193b, 1. πρότερον Π2 Va. ‖ εἰ λάβομεν Ald., ἄν λάβοιμεν Tauchnitziana, λάβωμεν Spenge lius ‖ 2. δὲ Γ(?) Spengelius ‖ 3. προστάττει Π2 P2 Va., πράττει Ald. et pr. Kb, πράττειν κελεύει rc. Kb ‖ 9. τέλειος Π2P2 ‖ τὸ δίκαιον Spengelius 13. ὄντα secl. Scaliger (male) ‖ 14. ὁ secundum et tertium om. Π1. )

τὸ τοίνυν δίκαιον ἐδτιν τὸ πρὸς ἕτερον ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν τὸ ἴσον. τὸ γὰρ ἄδικον τὸ ἄνισον ἐστίν· ὅταν γὰρ τῶν μὲν ἀγαθῶν τὰ μείζω αὑτοῖς νέμωσι, τῶν δὲ κακῶν τὰ ἐλάσσονα, ἄνισον τοῦτʼ ἐστί, καὶ οὕτως ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι οἴονται.

δῆλον ἄρα ὅτι ἐπειδὴ ἡ ἀδικία ἐν ἀνίσοις, ἡ δικαιοσύνη καὶ τὸ δίκαιον ἐν ἰσότητι συμβολαίων. ὥστε δῆλον ὅτι ἡ δικαιοσύνη μεσόυης τις ἂν εἴη ὑπερσχῆς καὶ ἐλλείψεως καὶ πολλοῦ καὶ ὀλίγου.

ὅ τε γὰρ ἄδικος τῷ ἀδικεῖν πλεῖον ἔχει, καὶ ὁ ἀδικούμενος δὲ τῷ ἀδικεῖσθαι ἔλαττον· τὸ δέ γε μέσον τούτωον δίκαιον ἐστί. τὸ δὲ μέσον ἔσον· ὥστε τὸ ἔσον ἂν πλείονος καὶ ἐλάττονος εἴη δίκαιον, καὶ δίκαιος δὲ ὁ τὸ ἴσον βουλόμενος ἔχειν.

τὸ δέ γε ἴσον ἐν ἐλαχίστοις δυσὶν ἐγγίνεται· τὸ ἄρα πρὸς ἕτερον ἴσον εἶναι δίκαιον ἐστί, καὶ δίκαιος ὁ τοιοῦτος ἂν εἴη.

ἑπεὶ οὖν ἡ δικαιοσύνη ἐν δικαίῳ καὶ ἐν ἴσῳ καὶ ἐν μεσότητι, 〈καὶ〉 τὸ μὲν δίκαιον [ἐν] τισὶ λέγεται δίκαιον, τὸ δὲ ἴσον ἔν τισιν ἴσον, τὸ δὲ μέσον τισὶ μέσον· ὥστε ἡ δικκιοσύνη καὶ τὸ δίκαρον ἔσται καὶ πρός τινας καὶ ἐν τισίν.

ον ἂν εἴη. τὸ δʼ ἀνάλογον ἔντέτταρσι γίνεται ἐλαχίστοις· ὡς γὰρ τὸ Απρὸς τὸ Β, τὸ Γπρὸς τὸ Δ. οἷον ἀνάλογόν ἐστιν τὸν τὰ [*](1195b, 19–1194b, 2 = E. N. 1131a, 10-1133b, 28. cf. Ramsauer p. 71–74 (v. tamen prolegg. p. XII sq. c. n. 12).) [*](22. οὕτως Π1 Va., οὐ Π2 ‖ ἀδικεῖν P2 Ald. Va., ἄδικον Kb, δίκαιον Π2 ‖ 23. οἷόν τε ci. Spengelius ‖ 25. τις sec;. Spangelius ‖ ὑπεροχῆς KbP2Cv Stob. Ecl. eth. p. 318, ὑπερβολῆς Π2 et editiones ‖ 27. πλέον Π2P2 ‖ 29. ἂν post εἴη Π3 ‖ 33. ἐν δικαίῳ καὶ] καὶ τὸ δίκαιον Spengelus ‖ 34. καὶ add. Rieckher Susem. ‖ δίκαιον ἐν— δὲ secl. Spengelius ‖ ἐν secl. Rickher Susem ‖ ἔν add. P2, om. Π2 Kb Va. editiones ‖ 35. τίοὶ] τινῶν Spengelius ‖ 37. πῷ] τούτωι Π1Va. | 39. τὰ secl. Spengelius.)

ἔοικεν δὲ καὶ Πλάτων τῇ ἀναλογίᾳ ταύτῃ τοῦ δικαίου χρῆσθαι ἐν τῇ πολιτείᾳ. ὁ μὲν γὰρ γεωργός, φησί, σῖτον ποιεῖ, ὁ δʼ οἰκοδόμος οἰκίαν, ὁ δὲ ὑφάντης ἱμάτιον, ὁ δὲ σκυτοτόμος ὑπόδημα. ὁ μὲν οὖν γεωργὸς τῷ οἰκοδόμῳ σῖτον δίδωσιν, ὁ δʼ οἰκοδόμος τῷ γεωργῷ οἰκίαν· ὁμοίως δὲ οἱ ἄλλοι πάντες οὕτως ἔχουσιν ὥστε τὰ παῤ αὑτοῖς ἀντικαταλλάττεσθαι τῶν παρὰ τοῖς ἄλλοις.

ἔστιν δʼ ἡ ἀναλογία αὕτη· ὡς γὰρ ὁ γεωργὸς τῷ οἰκοδόμῳ, οὕτως ὁ οἰκοδόμος τῷ γεωργῷ· ὁμοίως τῷ σκυτεῖ, τῷ ὑφάντῃ, τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ἡ αὐτὴ ἀναλογία πρὸς ἀλλήλους γίνεται· καὶ συνέχει δὴ αὕτη 〈ἡ〉 ἀναλογία τὴν πολιτείαν. ὥστε τὸ δίκαιον ἔοικεν εἶναι τὸ ἀνάλογον. τὸ γὰρ δίκαιον συνέχει τὰς πολιτείας, τὸ αὐτὸ δʼ ἐστὶ τὸ δίκαιον τῷ ἀνάλογον.

ἐπεὶ δὲ ὁ οἰκοδόμος πλείονος ἄξιον ποιεῖ τὸ αὑτοῦ ἔργον ἢ ὁ σκυτεύς, καὶ ἦν ἔργον ἀντικαταλλάτεσθαι [καὶ] τῷ σκυτεῖ πρὸς τὸν οἰκοδόμον, ἀνθʼ ὑποδημάτων δʼ οὐκ ἦν οἰκίαν λαβεῖν, ἐνταῦθα ἤδη ἐνόμισαν, οὗ ταῦτα πάντα ὠνητὰ ἐστίν, ἀργύριον προσαγορεύσαντες νόμισμα, τούτῳ χρῆσθαι, καὶ τὴν ἀξίαν ἕκαστον ἑκάστου [*](1194a, 1. τὰ om. Ald., secl. Spengelius || 3. ἔχει post ὁ πεπονηκὼς Kb Ald. || 5. ὡς — 6. ὀλίγα om. Mb P2 || 13. 〈ἡ〉 αὐτή amicus Wilsonis (si dativi sequentes recte se habeant, prb. Wilson) || τῷ — 14. ὁμοίως om. Va. || 〈πρὸς τὸ〉 τοῦ οἰκοδόμου et 14. 〈πρὸς τὸ〉 τοῦ γεωργοῦ? Wilson, 〈πρὸς τὸ〉 τοῦ οἰκοδόμου et 14. τοῦ γεωργοῦ? Susem. || 16. δὴ αὕτη 〈ἠ〉 Spengelius, δʼ ἡ αὐτὴ ΠAld.Bk.Bu. τὰς πολιτείας Π2 || ἔοικε post 17. εἷναι Π2 Bk. Bu. || 18. δὲ] δὴ Π2, δʼ P2 || 20. καὶ om. Π2 P2 Va. Bk. Bu. || 22. οὖ KbP2CvVa., om. Π3 Ald. || ταῦτα post πάντα PbP2Bk.Bu. || ἐστιν KbCv Va., ἐστι καί τι P2, καί τι Π2 Ald. || προσαγορεύοντες Π2 || 23. καὶ τὴν] καὶ πρὸς τὴν Ald., πρὸς τὴν P2.)