De alimentorum facultatibus

εὐλόγωϲ δὲ καὶ ϲὺν ὀριγάνῳ πολλοὶ προϲφέρονται, καθάπερ ἔνιοι μετὰ τῶν ποικίλωϲ ἠρτυμένων ἁλῶν. ἅτε γὰρ παχύχυμοϲ ὢν καὶ περιττωματικὸϲ ἀμείνων γίγνεται τὰ πάντα μετὰ τῶν τεμνόντων καὶ θερμαινόντων ϲκευαϲθείϲ. εἰ μέντοι καλῶϲ πεφθείη, τροφὴν ἀξιόλογον δίδωϲι τῷ ϲώματι.

Γλυκύτερόϲ τε καὶ ἡδίων ἐϲτὶ καὶ λιπαρώτεροϲ ὁ ἐν τοῖϲ ὀϲτοῖϲ εὑριϲκόμενοϲ μυελὸϲ τοῦ ἐγκεφάλου· ὥϲτ’, εἴ τιϲ ἐκ παραβολῆϲ αὐτῶν γεύοιτο, δόξει τι καὶ αὐϲτηρὸν ἔχειν τὸν ἐγκέφαλον. ἔϲτι δὲ καὶ ναυτιῶδεϲ ἔδεϲμα πλείων προϲενεχθεὶϲ ὁ μυελὸϲ ὥϲπερ καὶ ὁ ἐγκέφαλοϲ. εἴ γε μὴν καλῶϲ πεφθείη, τρόφιμόϲ ἐϲτι καὶ αὐτόϲ. |

Ὁ νωτιαῖοϲ μυελὸϲ ὁμογενὴϲ μέν ἐϲτιν ἐγκεφάλῳ, κακῶϲ δ’ ὀνομάζεται μυελόϲ· ἔϲτι γὰρ ὁ μυελὸϲ ὑγρότερόϲ τε καὶ μαλακώτεροϲ καὶ λιπαρώτεροϲ οὐ μόνον τοῦ νωτιαίου, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἐγκεφάλου. ἐπεὶ δ’ ὑπὸ τῶν κατὰ τὴν ῥάχιν ὀϲτῶν περιέχεται παραπλήϲιοϲ ὢν κατὰ τὴν χρόαν μυελῷ, διὰ τοῦτο μυελὸν ὀνομάζουϲιν αὐτόν, ὥϲπερ γε καὶ αὐτὸν τὸν ἐγκέφαλον ἔνιοι προϲηγόρευϲαν ὡϲαύτωϲ.

ἔϲτι δ’ ὁ νωτιαῖοϲ μυελὸϲ ϲυνεχῆϲ μὲν τῷ ἐγκεφάλῳ καὶ τῆϲ αὐτῆϲ φύϲεωϲ αὐτῷ, ϲκληρότεροϲ δ’ οὐκ ὀλίγῳ, καὶ μάλιϲτα ἐν τοῖϲ κάτω τῆϲ ῥάχεωϲ πέραϲιν· εἰϲ ὅϲον γὰρ ἀφίϲταται τοῦ ἐγκεφάλου πλέον, εἰϲ τοϲοῦτον μᾶλλον ϲκληρύνεται. λιπαρότητόϲ τε οὖν ἥκιϲτα μετέχει καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὸ ναυτιῶδεϲ ἐκπέφευγε, κἂν πεφθῇ καλῶϲ, τροφὴν οὐκ ὀλίγην δίδωϲι τῷ ϲώματι.

Ἐλαιώδη μὲν ἄμφω ταῦτα, διαφέρει δ’ ἀλλήλων ὑγρότητί τε καὶ ξηρότητι. πιμελὴ μὲν γὰρ ὑγρόν τι χρῆμ’ ἐϲτὶ παραπλήϲιον ἐλαίῳ διὰ μακρὰν παλαιότητα πεπαχυϲμένῳ· τὸ ϲτέαρ δὲ | ξηρότερόν ἐϲτι πολλῷ πιμελῆϲ καὶ διὰ τοῦτο, κἂν θερμήναϲ αὐτὸ χέῃϲ, ϲυνίϲταταί τε καὶ πήγνυται ῥᾳδίωϲ. ὀλιγότροφα δ’ ἄμφω καὶ μᾶλλον ἡδύϲματ’ ἐϲτὶ τῶν τρεφουϲῶν ἡμᾶϲ ϲαρκῶν ἢ αὐτὰ τροφαί.

Τὸ μὲν ἧπαρ ἁπάντων τῶν ζῴων παχύχυμόν τ’ ἐϲτὶ καὶ δύϲπεπτον καὶ βραδύπορον ὑπάρχον. ἄμεινον δ’ ἐν αὐτοῖϲ οὐκ εἰϲ ἡδονὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰϲ τἄλλα τὸ ϲυκωτὸν ὀνομαζόμενόν ἐϲτι τῆϲ προϲηγορίαϲ ταύτηϲ τυχόν, ἐπειδὴ πολλῶν ϲύκων ξηρῶν ἐδωδῇ τοῦ μέλλοντοϲ ϲφάττεϲθαι ζῴου τοιοῦτον παραϲκευάζουϲιν αὐτό· καὶ πράττουϲιν

τῶν δ’ ἄλλων ϲπλάγχνων ὁ μὲν ϲπλὴν οὐδὲ πρὸϲ τὴν γεῦϲιν ἀκριβῶϲ ἡδύϲ ἐϲτιν· ἔχει γάρ τι ϲτρυφνὸν ἐμφαινόμενον· εἰκότωϲ δὲ καὶ κακόχυμοϲ εἶναι πεπίϲτευται μελαγχολικοῦ γεννητικὸϲ αἵματοϲ ὑπάρχων.

ἀμφοῖν δ’ εὐπεπτότεροϲ, ὅϲῳ καὶ μανώτεροϲ, ὁ πνεύμων ἐϲτί, παμπόλλῳ γε μὴν ἣπατοϲ εἰϲ θρέψιν ἥττων· ἣν δὲ δίδωϲι τροφὴν τῷ ϲώματι, φλεγματικωτέρα μᾶλλόν ἐϲτιν.

ἡ δὲ καρδία κατὰ μὲν τὴν οὐϲίαν ἰνώδηϲ ϲάρξ ἐϲτι καὶ ϲκληρὰ καὶ διὰ τοῦτο δύϲπεπτόϲ τε καὶ βραδύποροϲ· εἰ δὲ πεφθείη καλῶϲ, τροφὴν οὐκ ὀλίγην οὐδὲ κακόχυμον δίδωϲι τῷ ϲώματι.

περὶ δὲ νεφρῶν (καὶ γὰρ καὶ τούτουϲ τινὲϲ ἐν τοῖϲ ϲπλάγχνοιϲ ἀριθμοῦϲιν) ἔμπροϲθεν εἴρηται.

Ϲκληρότερα τὰ μόρια ταῦτ’ ἐϲτὶ τῶν ϲαρκῶν. διὸ κἂν καλῶϲ πεφθῇ, οὐκ ἀκριβὲϲ αἷμα καὶ ἄμεμπτον, ἀλλὰ ψυχρότερόν τε καὶ ὠμότερον ἐργάζεται. πρότερον οὖν χρόνου πλείονοϲ δεῖται πρὸϲ τὸ καλῶϲ κατεργαϲθέντα αἷμα χρηϲτὸν γενέϲθαι.

Τῶν ἡμέρων ζῴων ἡ κρᾶϲιϲ ὑγροτέρα τῆϲ τῶν | ἀγρίων ἐϲτὶ διά τε τὴν ὑγρότητα τοῦ ἀέροϲ, ἐν ᾧ διαιτᾶται, καὶ τὸ ῥᾴθυμον τοῦ βίου. τὰ δ’ ἐν τοῖϲ ὄρεϲι ταλαιπωρεῖταί τε καὶ κάμνει πολλὰ καὶ κατὰ

ταύτῃ τοι καὶ ἀϲηπτοτέρα πλείοϲιν ἡμέραιϲ διαμένει τῶν ἡμέρων τε καὶ ἀργῶϲ διῃτημένων ζῴων. πρόδηλον δ’, ὅτι καὶ ἀπέριττοϲ ἡ ἐξ αὐτῶν ἐϲτι τροφὴ μᾶλλον, ὥϲπερ ἡ ἐκ τῶν ἡμέρων τε καὶ ἀργῶν περιττωματική. τρέφειν τε οὖν ἀναγκαῖόν ἐϲτι τὴν τοιαύτην τροφὴν μᾶλλον εὐχυμοτεραν τε πολλῷ τῆϲ ἑτέραϲ ὑπάρχειν.

Καὶ τοῦτο τῆϲ ἀπὸ τῶν ζῴων ἐϲτὶ τροφῆϲ ἕν τι, διαφέρον μὲν καὶ κατὰ τὰϲ ὥραϲ τοῦ ἔτουϲ οὐ ϲμικρὰν διαφοράν, ἔτι δὲ μείζω τὴν κατ’ αὐτὰ τὰ ζῷα. τὸ μὲν γὰρ τῶν βοῶν παχύτατόν τ’ ἐϲτὶ καὶ λιπαρώτατον, ὑγρότατον δὲ καὶ ἥκιϲτα λιπαρὸν τὸ τῆϲ καμήλου καὶ μετὰ ταύτην ἵππου, μετὰ δὲ ταύτην ὄνου· | ϲύμμετρον δὲ τῇ ϲυϲτάϲει τὸ τῆϲ αἰγόϲ ἐϲτι γάλα· τὸ δὲ τοῦ προβάτου παχύτερον τούτου.

κατὰ δὲ τὰϲ ὥραϲ τοῦ ἔτουϲ ὑγρότατον μέν ἐϲτι τὸ μετὰ τὴν ἀποκύηϲιν, ἀεὶ δὲ καὶ μᾶλλον ἐν τῷ προϊέναι παχύνεται. καὶ κατὰ μέϲον τὸ θέροϲ ἐν τῷ μέϲῳ καὶ αὐτὸ τῆϲ ἑαυτοῦ φύϲεωϲ καθίϲταται. μετὰ δὲ τὸν καιρὸν τοῦτον ἤδη παχύνεται κατὰ βραχύ, μέχριπερ ἂν παύϲηται τελέωϲ. ἔϲτι δ’ ὥϲπερ ὑγρότατον ἦροϲ, οὕτω καὶ πλεῖϲτον.

ὅτι δ’, ὡϲ εἴρηται, καὶ κατὰ τὰ τῶν ζῴων εἴδη τὸ γάλα διαφέρει, καὶ θεαϲαμένῳ μὲν αὐτίκα φαίνεται, ϲαφέϲτερον δὲ γίγνεται κἀκ τοῦ ϲκευαζομένου καθ’ ἕκαϲτον αὐτῶν τυροῦ. πλεῖϲτον μὲν γὰρ ὀρὸν ἔχει τὸ ὑγρότατον γάλα, πλεῖϲτον δὲ τυρὸν τὸ παχύτατον. ὑπάγει τοιγαροῦν εἰκότωϲ τὴν γαϲτέρα τὸ μὲν ὑγρότερον μᾶλλον, ἧττον δὲ τὸ παχύτερον· ἔμπαλιν δὲ τὸ παχύτερον μὲν τρέφει μᾶλλον, τὸ

εἰ δὲ προαφεψήϲαϲ τιϲ τὸ γάλα τὸν ὀρὸν ἐκδαπανήϲειεν, οὐδ’ ὅλωϲ ὑπάγει. κοχλάκων δὲ διαπύρων ἐμβληθέντων τοϲούτων, ὡϲ ἐκδαπανῆϲαι τὸν ὀρὸν ἅπαντα, πρὸϲ τῷ μηκέθ’ ὑπάγειν τὴν γαϲτέρα τὸ οὕτω | ϲκευαϲθὲν ἔτι καὶ τοὐναντίον ἐργάζεται· καὶ δίδομέν γε αὐτὸ τοῖϲ ὑπὸ δριμέων περιττωμάτων δακνομένοιϲ τὰ κατὰ τὴν γαϲτέρα. τῶν κοχλάκων δ’ οὐχ ἧττον, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον ἐμβαλλόμενοι κυκλίϲκοι ϲιδηροῖ διάπυροι ταὐτὸν ἐργάζονται.

τυροῦταί γε μὴν ἐν τῇ γαϲτρὶ ῥᾳδίωϲ τὸ οὕτω ϲκευαϲθὲν γάλα. διὸ καὶ μίγνυμεν αὐτῷ μέλιτόϲ τε καὶ ἁλῶν, ἀϲφαλέϲτερον δὲ καὶ ὕδατοϲ ἐπεγχεῖν, ὥϲπερ ποιοῦϲι τῶν ἰατρῶν οὐκ ὀλίγοι. καὶ μὴ θαυμάϲῃϲ, εἰ τὸν ὀρὸν ἐκδαπα- νήϲαντεϲ αὖθιϲ ὕδατοϲ ἐπιχέουϲιν· οὐ γὰρ τὴν ὑγρότητα τοῦ ὀροῦ φεύγουϲιν, ἀλλὰ τὴν δριμύτητα, καθ’ ἣν ὑπάγει τὴν γαϲτέρα τὸ ϲύμπαν γάλα μικτὸν ἐξ ἐναντίων οὐϲιῶν ὑπάρχον, ὀροῦ τε καὶ τυροῦ.

μετέχει δὲ πρὸϲ τοῖϲδε καὶ τρίτου τοῦ λιπαροῦ χυμοῦ, πλείϲτου μέν, ὡϲ εἴρηται, τὸ τῶν βοῶν γάλα. διὸ καὶ ϲκευάζουϲιν ἐξ αὐτοῦ τὸ καλούμενον βούτυρον, ὃ καὶ γευϲάμενοϲ καὶ θεαϲάμενοϲ μόνον ἐναργῶϲ γνώϲῃ, πόϲον αὐτῷ λιπαρότητοϲ μέτεϲτιν. εἰ δὲ καὶ χρίϲαϲ τι μέροϲ τοῦ ϲώματοϲ ἀνατρίψαιϲ αὐτό, λιπαινόμενον ὡϲ ἐξ ἐλαίου θεάϲῃ τὸ δέρμα. κἄν εἰ νεκροῦ δὲ ζῴου δέρμα ξηρὸν ἀλείψαιϲ αὐτῷ, τὴν αὐτὴν ἐνέργειαν ὄψει. καὶ μέντοι καὶ οἱ ἄνθρωποι κατὰ πολλὰ τῶν ψυχρῶν χωρίων, ἐν οἷϲ ἀποροῦϲιν ἐλαίου, χρῶνται λουόμενοι τῷ βουτύρῳ. φαίνεται δέ, κἂν ἐπ’ ἀνθράκων διαπύρων ἐκχέῃϲ αὐτό, φλόγα ποιοῦν ὥϲπερ ἡ πιμελή. καὶ μέντοι καὶ χρώμεθα αὐτῷ πολλάκιϲ, εἰϲ ὅϲα καὶ τῷ ϲτέατι, καταπλάϲμαϲί τε καὶ ἄλλοιϲ φαρμάκοιϲ μιγνύντεϲ.

τὸ μὲν οὖν βόειον, ὡϲ ἔφην, γάλα λιπαρώτατόν ἐϲτι· τὸ δὲ τῶν προβάτων τε καὶ τῶν αἰγῶν ἔχει μέν τι καὶ αὐτὸ λίπουϲ, ἀλλ’ ἧττον πολύ, τὸ δὲ τῶν ὄνων ἥκιϲτα μετέχει τοῦ τοιούτου χυμοῦ. διὸ καὶ ϲπανίωϲ ἐτυρώθη τινὶ κατὰ τὴν γαϲτέρα πινόμενον αὐτίκα θερμὸν ἅμα τῷ τῶν τιτθῶν ἐκπεϲεῖν. εἰ δ’ ἁλῶν λάβοι καὶ μέλιτοϲ, ἀδύνατον

ὁπόϲον δ’ ἀπολείπεται τῆϲ ἄλληϲ τοῦ γάλακτοϲ φύϲεωϲ εἰϲ εὐχυμίαν ὁ ὀρόϲ, τοϲοῦτον πλεονεκτεῖ τῶν ἄλλων ἀπάντων, ὅϲα λαπάττει τὴν γαϲτέρα. διό μοι | δοκοῦϲι καὶ οἱ παλαιοὶ πλείϲτῳ χρῆϲθαι τούτῳ τῷ πόματι πρὸϲ ὑπαγωγὴν γαϲτρόϲ. ἐμβάλλειν δ’ αὐτῷ χρὴ μέλιτοϲ ἀρίϲτου τοϲοῦτον, ὅϲον ἡδῦναι χωρὶϲ ἀνατροπῆϲ τοῦ ϲτομάχου, κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ τῶν ἁλῶν ἄχρι τοῦ μὴ λυπῆϲαι τὴν γεῦϲιν. εἴ γε μὴν ὑπάγειν αὐτὸ μᾶλλον ἐθέλοιϲ, ὡϲ πλεῖϲτον ἔμβαλλε τῶν ἁλῶν.