De alimentorum facultatibus

ὥϲπερ δ’ ἐπὶ τῶν ὑῶν τὸ ϲυκωτὸν ἧπαρ ἐν τοῖϲ ζῶϲι ζῴοιϲ προπαραϲκευάζουϲιν ἡδὺ διὰ τῆϲ τῶν ἰϲχάδων ἐδωδῆϲ, οὕτωϲ ἐπὶ τῶν χηνῶν ὀρῷ γάλακτοϲ ἀναδεύοντεϲ τὰϲ τροφάϲ, ὡϲ γίγνεϲθαι μὴ μόνον ἥδιϲτον, ἀλλὰ καὶ τροφιμώτατον εὐχυμότατόν τε καὶ διαχωροῦν οὐ χαλεπῶϲ· ὡϲαύτωϲ δὲ καὶ πρὸϲ τὴν ἐν τῇ γαϲτρὶ πέψιν ἔχει.

καὶ τὰ πτερὰ δὲ τῶν χηνῶν ἐπιτήδεια πεφθῆναί τε καὶ θρέψαι, μᾶλλον δ’ αὐτῶν τὰ τῶν ἀλεκτορίδων. οὔϲηϲ δ’ οὐκ ὀλίγηϲ ἐν ταῖϲ ϲαρξὶ διαφορᾶϲ τοῖϲ γεγηρακόϲι ζῴοιϲ πρὸϲ τὰ νέα ϲαφεϲτέρα πολλῷ τοῖϲ πτεροῖϲ ἐϲτιν, ὡϲαύτωϲ δὲ καὶ τοῖϲ ἰϲχνοῖϲ πρὸϲ τὰ πίονα· κάλλιϲτα μὲν γὰρ τὰ τῶν εὐτρόφων τε καὶ νέων, χείριϲτα δὲ τὰ τῶν ἰϲχνῶν καὶ γεγηρακότων.

οἱ πόδεϲ δ’ ἁπάντων ὀλίγου δεῖν ἄβρωτοι.

λόφουϲ δὲ καὶ κάλλαια τῶν ἀλεκτρυόνων οὔτ’ ἐπαινέϲειεν ἄν τιϲ οὔτε ψέξειεν.

οἱ δ’ ὄρχειϲ ἄριϲτοι, καὶ μάλιϲτα τῶν ϲιτευτῶν ἀλεκτρυόνων, ἔτι δὲ μᾶλλον ὅϲοι διὰ γάλακτοϲ ὀροῦ τὰϲ τροφὰϲ προϲηνέγκαντο. καὶ γὰρ εὔχυμοι καὶ τρόφιμοι καὶ πεφθῆναι ῥᾷϲτοι· διαχώρηϲιν δ’ οὔτε προτρέπουϲιν οὔτ’ ἐπέχουϲιν.

ἐγκεφάλουϲ δὲ μικροὺϲ μὲν ἔχει τὰ πτηνὰ ζῷα, βελτίουϲ μέντοι πολὺ τῶν ἐν τοῖϲ πεζοῖϲ, ὅϲῳ καὶ ξηροτέρουϲ. αὐτῶν δὲ τῶν πτηνῶν τὰ ὄρεια τῶν ἑλείων ἀμείνουϲ ἔχει τοὺϲ ἐγκεφάλουϲ ἀνὰ λόγον τοῖϲ ἄλλοιϲ ἅπαϲι μορίοιϲ.

ἐπαινοῦϲι δ’ ἔνιοι ψευδῶϲ τὴν τῆϲ ϲτρουθοκαμήλου κοιλίαν ὥϲ τι φάρμακον πεπτικόν· ἔνιοι δὲ πολὺ μᾶλλον τῆϲδε τὴν τῆϲ αἰθυίαϲ. ἀλλ’ οὔτ’ αὐταὶ πέττονται ῥᾳδίωϲ οὔτε τῶν ἄλλων ϲιτίων εἰϲὶ πεπτικὸν φάρμακον, ὥϲπερ ζιγγίβερι καὶ πέπερι καὶ καθ’ ἑκάτερον τρόπον οἶνόϲ τε καὶ ὄξοϲ. εἰ δὲ περὶ γλώττηϲ ἢ ῥάμφουϲ τῶν πτηνῶν ζῴων ἐπιχειρήϲαιμι λέγειν, ἃ μηδεὶϲ ἀγνοεῖ, φλυαρεῖν εἰκότωϲ ὑποληφθήϲομαι.

Τῆϲ ἀπὸ τῶν πτηνῶν ζῴων τροφῆϲ ἐϲτι καὶ ταῦτα διαφέροντα τριϲὶ διαφοραῖϲ ἀλλήλων, μιᾷ μὲν τῇ κατὰ τὴν οἰκείαν οὐϲίαν (ἀμείνω γὰρ τά τε τῶν ἀλεκτορίδων ἐϲτὶ καὶ τὰ τῶν φαϲιανῶν, φαυλότερα δὲ τὰ τῶν χηνῶν τε καὶ ϲτρουθοκαμήλων), ἑτέρᾳ δέ, καθ’ ἣν τὰ μὲν ἤδη χρόνου πλείονόϲ ἐϲτι, τὰ δ’ οὐ πρὸ πολλοῦ γεγέννηται, καὶ τρίτῃ, καθ’ ἣν τὰ μὲν ἐπὶ πλέον ἥψηται, τὰ δ’ ἄχρι τοῦ μετρίωϲ ϲυϲτῆναι, τὰ δὲ μόνον τεθέρμανται· καθ’ ἃϲ διαφορὰϲ τὰ μὲν ἑφθὰ καλεῖται, τὰ δὲ τρομητά, τὰ δὲ ῥοφητά.

κάλλιϲτα μὲν οὖν αὐτῶν ἐϲτιν εἰϲ τροφὴν τοῦ ϲώματοϲ τὰ τρομητά, τὰ ῥοφητὰ δ’ ἧττον μὲν τρέφει, ῥᾷον δ’ ὑποχωρεῖ καὶ τὰϲ ἐν τῇ φάρυγγι τραχύτηταϲ ἐκλεαίνει. τὰ δ’ ἑφθὰ καὶ δύϲπεπτα καὶ βραδύπορα, καὶ τροφὴν παχεῖαν ἀναδίδωϲι τῷ ϲώματι. τούτων δ’ ἔτι μᾶλλόν ἐϲτι βραδυπορώτερά τε καὶ παχυχυμότερα τὰ κατὰ θερμὴν ϲποδιὰν ὀπτηθέντα. τὰ δ’ ἐπὶ τῶν ταγήνων παχυνθέντα καὶ καλούμενα διὰ τοῦτο ταγηνιϲτὰ χειρίϲτην ἔχει τροφὴν εἰϲ ἅπαντα· καὶ γὰρ ἐν τῷ πέττεϲθαι κνιϲοῦται καὶ πρὸϲ τῷ παχὺν γεννᾶν χυμὸν ἔτι καὶ μοχθηρὸν ἔχει καὶ περιττωματικὸν αὐτόν.

ἀμείνω δὲ τῶν | ἑφθῶν τε καὶ ὀπτῶν ἐϲτι τὰ καλούμενα πνικτά. ϲκευάζεται δὲ τὸν τρόπον τοῦτον· ἀναδεύϲαντεϲ αὐτὰ μετ’ ἐλαίου καὶ γάρου καὶ οἴνου βραχέοϲ ἐντιθέαϲι τὸ ἀγγεῖον ὕδωρ ἐχούϲῃ κακκάβῃ. θερμόν, εἶτα πωμάϲαντεϲ ἄνωθεν ὅλην αὐτὴν ὑποκαίουϲι μέχρι ϲυϲτάϲεωϲ μετρίαϲ. μετρίαϲ. τὰ γὰρ ἐπὶ πλέον παχυνθέντα παραπλήϲια τοῖϲ ἑψηθεῖϲί τε καὶ ὀπτηθεῖϲι γίγνεται, τὰ δ’ ἐν τῷ ϲυμμέτρῳ τῆϲ παχύνϲεωϲ ἀρθέντα καὶ πεφθῆναι τῶν ϲκληρῶν ἐϲτιν ἀμείνω καὶ τροφὴν τῷ ϲώματι βελτίονα δίδωϲι.

τῆϲ αὐτῆϲ οὖν ϲυμμετρίαϲ κατὰ τὴν ϲύϲταϲιν χρὴ ϲτοχάζεϲθαι κἀπὶ τῶν ἐπιχεομένων ἄνωθεν ταῖϲ λοπάϲιν ᾠῶν, οὐκ ἐπιτρέπονταϲ οὐδὲ ταῦτα παχυνθῆναι τελέωϲ, ἀλλ’ ἔτ’ ἐγχύλων ὄντων ἀπὸ τοῦ πυρὸϲ αἴρονταϲ τὸ ἀγγεῖον.

οὐ ϲμικρὰ δ’ ἐν αὐτοῖϲ ἐϲτιν ὑπεροχὴ καὶ τῶν νέων πρὸϲ τὰ παλαιά· κάλλιϲτα μὲν γὰρ τὰ νεώτατα, χείριϲτα δὲ τὰ παλαιότατα, τὰ δ’ ἐν τῷ μεταξὺ τούτων ἀνὰ λόγον τῆϲ ἀποϲτάϲεωϲ, ἧϲ ἀφέϲτηκε τῶν ἄκρων, ἀρετῇ τε καὶ κακίᾳ διενήνοχεν ἀλλήλων. |

Ἀλεκτορίδων καὶ περιϲτερῶν ἐϲθίουϲιν ἔνιοι τὸ αἷμα καὶ μάλιϲτα τῶν ϲιτευτῶν, οὐ χεῖρον ὂν τοῦ τῶν ὑῶν οὐτ’ εἰϲ ἡδονὴν οὔτ’ εἰϲ

Τῶν ἐν ὕδατι διαιτωμένων ζῴων καὶ γένη πάμπολλα καὶ διαφοραὶ τούτων εἰϲὶ καὶ εἴδη· λεχθήϲονται δὲ νῦν, ὥϲπερ ἐπὶ τῶν ἔμπροϲθεν, αἱ πρὸϲ τὴν ἰατρικὴν χρείαν ὁμοιότητεϲ ἐν αὐτοῖϲ· ἰατρικὴν δὲ λέγειν ἢ ὑγιεινὴν οὐ διοίϲει πρόϲ γε τὰ παρόντα. περὶ πρώτων οὖν εἰρήϲεται, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὅϲα ϲυνεχῶϲ ἐϲθίουϲιν οἱ ἄνθρωποι.

Τοῦ γένουϲ τῶν λεπιδωτῶν ἰχθύων ἐϲτὶν ὁ κέφαλοϲ, οὐκ ἐν θαλάττῃ μόνον, ἀλλὰ καὶ λίμναιϲ καὶ ποταμοῖϲ γεννώμενοϲ. διὸ καὶ μεγάλην | ἔχουϲιν οἱ κατὰ μέροϲ κέφαλοι πρὸϲ ἀλλήλουϲ διαφοράν, ὡϲ δοκεῖν ἕτερον εἶναι γένοϲ τοῦ πελαγίου κεφάλου πρὸϲ τὸν ἐν λίμναιϲ ἢ ποταμοῖϲ ἢ τέλμαϲιν ἢ ὀχετοῖϲ τοῖϲ ἐκκαθαίρουϲι τοὺϲ ἐν ταῖϲ πόλεϲι κοπρῶναϲ.

περιττωματικὴ μὲν γὰρ ἡ ϲάρξ ἐϲτι καὶ βλεννώδηϲ ἱκανῶϲ τῶν ἐν ἰλυώδει καὶ ῥυπαρῷ διαιτωμένων ὕδατι, καλλίϲτη δὲ τῶν ἐν καθαρᾷ θαλάττῃ, καὶ μᾶλλον, ὅταν ὑπ’ ἀνέμων καταιγίζηται· κατὰ γὰρ τὴν ϲκεπεινὴν καὶ ἀκύμονα χείρων ἡ ϲὰρξ γίγνεται τῶν ἰχθύων, ὅϲῳ καὶ ἀγυμναϲτοτέρα, ἐν δὲ ταῖϲ καλουμέναιϲ λιμνοθαλάτταιϲ ἔτι χείρων τῆϲδε, καὶ ταύτηϲ ἔτι μᾶλλον ἡ κατὰ τὰϲ λίμναϲ· εἰ δὲ καὶ ϲμικραί τινεϲ αὖται τύχοιεν οὖϲαι καὶ μήτε ποταμοὺϲ μεγάλουϲ δεχόμεναι μήτε πηγὰϲ ἔχουϲαι μήτ’ ἀπορροὴν δαψιλῆ, πολὺ δή τι χείρουϲ· εἰ δὲ καὶ μηδ’ ὅλωϲ ἀπορρέοι τι τοῦ ὕδατοϲ, ἀλλ’ εἴη ϲτάϲιμον, ἱκανῶϲ μοχθηραί.

περὶ δὲ τῶν ἐν ἕλεϲι καὶ τέλμαϲι καὶ ὅϲα τοιαῦτα χωρία, λέλεκται κατ’ ἀρχάϲ· ἐϲχάτωϲ γὰρ οἱ κατὰ τοὺϲ τοιούτουϲ τό

καὶ παρὰ τὰϲ τροφὰϲ δὲ βελτίουϲ γίγνονται καὶ χείρουϲ. ἔνιοι μὲν γὰρ εὐποροῦϲι καὶ πόαϲ καὶ ῥιζῶν χρηϲτῶν καὶ διὰ τοῦτο κρείττουϲ εἰϲίν· ἔνιοι δ’ ἰλυώδη τε πόαν ἐϲθίουϲι καὶ ῥίζαϲ κακοχύμουϲ· καί τινεϲ αὐτῶν, ὅϲοι κατὰ ποταμοὺϲ διαιτῶνται μεγάλην διαρρέονταϲ πόλιν, ἀποπατήματ’ ἀνθρώπων καί τιναϲ ἑτέραϲ τοιαύταϲ μοχθηρὰϲ τροφὰϲ προϲφερόμενοι χείριϲτοι πάντων, ὡϲ ἔφην, εἰϲίν, ὥϲτε, κἂν βραχεῖ πλείονι χρόνῳ διαμείνωϲι νεκροί, ϲήπονταί τε παραχρῆμα καὶ μοχθηρότατον ὄζουϲιν. ἀηδεῖϲ δὲ καὶ βρωθῆναι πάντεϲ οὗτοι καὶ πεφθῆναι καὶ τὴν μὲν χρηϲτὴν τροφὴν ὀλίγην ἔχουϲι, περίττωμα δ’ οὐκ ὀλίγον. οὔκουν θαυμαϲτόν ἐϲτιν οὐδ’ εἰ κακοχυμίαν ἀθροίζουϲιν ἐν τοῖϲ ϲώμαϲι τῶν ὁϲημέραι προϲφερομένων αὐτούϲ.

ὄντων δὲ χειρίϲτων τούτων ἐξ ὑπεναντίου κάλλιϲτοι πάντων εἰϲίν, ὡϲ ἔφην, οἱ ἐν τῇ καθαρωτάτῃ θαλάττῃ, καὶ μάλιϲθ’ ὅπου μήτε γεώδειϲ αἰγιαλοὶ μήτε λεῖοι περιλαμβάνουϲι τὸ ὕδωρ, ἀλλ’ ἤτοι ψαμμώδειϲ ἢ τραχεῖϲ· εἰ δὲ καὶ πρὸϲ τὰ βόρεια | τῶν πνευμάτων εἶεν ἐϲτραμμένοι, πολὺ βελτίουϲ. οὐ ϲμικρὸν γὰρ εἰϲ εὐχυμίαν ϲυντελούντων ἅπαντι ζῴῳ τῶν οἰκείων γυμναϲίων ἔτι καὶ τὸ καθαρὸν τοῦ καταμιγνυμένου τῷ ὕδατι πνεύματοϲ αὐξάνει τὴν ἀρετὴν τῆϲ οὐϲίαϲ αὐτῶν.