De victu attenuante

καὶ γὰρ πλήσμιοι καὶ βραδυπόροι καὶ τὰς δία χωρήσεις ἐπέχουσιν ἀμφοτέρας, τάς τε κατὰ γαστέρα καὶ οὐχ ἧττον αὐτῶν τὰς ἐπὶ κύστιν [καὶ μεσάραιον], κἀπὶ πλεῖστον ἐν τοῖς ὑποχονδρίοις μένουσι καὶ ῥᾳδίως ἀποξύνονται καὶ εἰς ἔμετον χωροῦσι, μόνοις δ’ εἰσὶν ἐπιτήδειοι τοῖς κατὰ γαστέρα ῥεύμασιν οὐδὲ τούτοις εἰς κόρον πινόμενοι.

τοιοῦτος οἶνος <οὐκ ὀλίρος> ἐν Αἰγαῖς ταῖς Αἰολίσι γεννᾶται ἐν τῷ πεδίῳ καί τις ὅμοιος ἕτερος αὐτῷ κατὰ τὴν ἀστυγείτονα πόλιν Περγάμου Περπερίναν, καὶ πίνουσιν οἶ μὲν ἐπιχώριοι πάντες αὐτοὺς ὑπὸ συνηθείας ἀλύπως· καὶ γὰρ καὶ καταπαύουσιν ἐν τῷ προσήκοντι μέτρῳ τὴν πόσιν· οὐκ ἀλύπως δ’ οἵ τ’ ἀήθεις ἄπαντες καὶ ὅσοι περαιτέρω τοῦ μέτρου προσφέρονται.

τρέφουσι δ’ οὗτοι φανερῶς τὰ σώματα τῶν πινόντων, καὶ οἶδά τινας τῶν ἐπιχωρίων [*](5—12 O 345, 5—11) [*](1 ἐξ αὐτοῦ ὠνεῖσθαι G: ipsa emere v: emere ca pd 2 σπουδάζεσθαι supra vers. m. pr., πιπράσκεσθαι in versu G: habeantur studio (cure v) L 4 convivia L 5 sacrificia L) [*](5 6 πλήσμιός ἐστι (praeced. ὁ οἶνος) Ο: repletionalia sunt L: at hiat πλήσμιοί <εἰσι> 6 δία | διαχωρήσεις G 8 αὐτῶν αὐταῖς G : om. LO καὶ μεσάραιον delevi: om. LO 9 μένουσι G : ἐμμένει Ο: immorantur pd: permanent v: fort, ἐμμένουσι) [*](12 πινόμεν G: bibta pd: cum . . bibuntur v <οὐκ ὀλίγος> om. G : non paucum L 12. 18 in egis L: ἐν γαῖς G : cf. XV 645, 10) [*](15 Περπερίναν cf. XV 645, 10 VI 800, 11. 16 804, 18 337 15 (unde corr. X 833, 16) 20 πινόντων G: bibentium v: famescentium (= πεινώντων) pd)

Ἀλλὰ γὰρ οὗτοι ἐναντιώτατοι τῇδε τῇ διαίτῃ, καὶ οὐ χρὴ μέμφεσθαι τὸν λόγον ὧς ἄλλα μὲν ἐπαγγειλάμενον, ἄλλα δὲ διδάσκειν ἐπιχειροῦντα· χρὴ γὰρ οὐ τὰ λεπτύνοντα μεταδιώκειν μόνον ἀλλὰ καὶ φεύγειν τὰ παχύνοντα τὸν λεπτυνούσῃ διαίτη καλῶς χρήσασθαι προαιρούμενον.

οὕτω τοι καὶ αὐτὴν ὅλην τὴν ἰατρικὴν οὐχ ὑγιεινῶν μόνον ἀλλά καὶ νοσωδῶν ἐπιστήμην εἷναί φαμεν, καὶ οὐχ ἧττόν γε νοσ.ωδῶν ἢ ὑγιεινῶν· καὶ γὰρ οὐδ’ <ἂν> βλάπτοιτό τις ἧττον ἐκ τοῦ τοῖς νοσώδεσιν ἢ ἀπέχεσθαι τῶν ὑγιεινῶν.

ἁπάντων οὖν ἐπιστήμην ἔχειν προσήκει τὸν καλῶς θατέρῳ γένει προσχρησόμενον, ἀλλὰ τῶν μὲν πρώτων τε καὶ δι’ †αὐτὴν <* * * * *> αἱρετὴν· ἔστι δὲ καὶ τρίτον τι γυιὸς <μέσον> ἀμφοῖν, ὃ μήτ’ ὠφελεῖ βλάπτει, καὶ χρὴ τοῦτο γινὠσκειν οὐτ’ εῖς αἵρεσιν ὑγιεινὸν οὔτ’ εἰς βλάβην νοσῶδες· ἀλλ’ εἰ μὲν παρείη ποτέ, [καὶ] <μὴ> μάτην αὐτοί φύγωμεν ὧς βλάπτον, εἰ δ’ ἀπείη, μὴ μάτην αὐτὸ ζητῶμεν ὧς ὠφελοῦν.

ἐν τούτω τῷ γένει καὶ πρὸς τούς κάμνοντάς εἰσι χάριτες τοῖς ἰατροῖς· τὸ μὲν γάρ βλαβερὸν αἰτοῦσιν αὐτοῖς οὐκ ἂν τις συγχωρήσειεν, ὥσπερ οὐδ’ εἰ φύγοιεν τὸ συμφέρον, τὰ δ’ οὐδέτερα καὶ φεύγουσι καὶ διώκουσι τοῖς [*](2 χοιρέων G 3 ἐδωδῆς] hic desinunt versiones latinae 11 f G 12 οὐδ’ ἂν scripsi: οὐδὲ G 16 αὐτὴν potius quam αὐτὰ G: sensus hie fere τῶν μὲν πρώτων τε καὶ δι’ αὐτά, <τῶν δ’ ὧς βλαπτόντων τὰ> αἱρετά 17 <μέσον> addidi coll. 19 an ὑγιεινὸν <ὂν>? cf. § 53 20 <μὴ> scripsi: φύγομεν G: fort. φεύγωμεν 24 φύγειεν G )

ἔστι δ’ οὐχ ἀπλῶς μία φύσις ἐδεσμάτων ἢ πομάτων ἢ ὅλως διαιτημάτων ὑγιεινὴ καὶ νοσώδης καὶ οὐδετέρα, ἀλλ’ ἐν τῷ πρός τι πάντα τὰ τοιαῦτα λέγεται· ὧν οὑν ἐμνημόνευσα κατ’ ἀρχὰς τοῦδε τοῦ λόγου νοσημάτων, ὑγιεινὴ μὲν ἡ λεπτύνουσα δίαιτα, νοσώδης δ’ ἡ παχύνουσα, μέση δ’ ἀμφοῖν ᾗ μηδέτερον ὑπάρχει σαφῶς, ἀλλ’ ὧς ἂν διακείμενα παραλάβῃ τὰ ἐν τῷ σώματι, τοιαῦτα φυλάττει.

Καὶ δὴ τούτων οὕτως ἐχόντων αὖθις ἐπὶ τὸ προκείμενον ἰτέον. ἐν δὲ τῷ καθόλου γνωστέον, ὥσπερ ἐπὶ θώρακός τε καὶ πνεύμονος οἶ γλυκεῖς τῶν οἴνων ἄμα τινὶ τῶν λεπτυνόντων φαρμάκων ἐκκαθαίρουσι τοὺς παχεῖς καὶ γλίσχρους χυμοὺς καὶ φλεγματώδεις, οὕτως ἐν οἷς ἧπαρ ἢ σπλὴν μέγας ὑπάρχει, μείζονα τὴν ἀπ’ αὐτῶν βλάβην τῆς ὡφελείας γίνεσθαι· ἀθρόα γὰρ ἐπὶ τῶν σπλάγχνων τούτων ὁλκὴ τῶν εἰς τὴν κοιλίαν καταποθέντων γίνεται, καὶ ταύτῃ σφηνοῦται ταχέως ἐν τοῖς πέρασι τῶν ἀγγείων καὶ μᾶλλον καθ’ ἧπαρ, ἔνθα συνάπτουσιν αἶ ἀπὸ τῶν πυλῶν φλέβες ταῖς ἀπὸ τῆς κοίλης.

οὔτ’ οὖν φλεγμαίνουσιν οὔτε σκιρρουμένοις οὔτ’ ἐμπεφραγμένοις τὰ στενὰ στόματα τῶν ἀγγείων τοῖς σπλάγχνοις οὐδὲν τῶν γλυκέων ἐπιτήδειον, οὐδ’ οὖν οὐδ’ αὐτὸ τὸ μέλι καίτοι τμητικῆς ὑπάρχον δυνάμεως, ἀλλὰ καὶ τούτου τὸ σφοδρὸν τῆς γλυκύτητος [*](1 post συγχωρητέον add. αὐτοῖς· G, del. G 1 3 ποιούμενος G : cf. XV 543, 11s. VI 85, 2 8. 223, 4 s. 10 διακείμενα G1)

καὶ οὕτως ἂν εἴη σοι καὶ λόγῳ καὶ πείρᾳ βασανίζοντι τῶν εἰς λεπτύνουσαν δίαιταν ἐπιτηδειότατον τὸ ὀξύμελι· τό τε γοῦν φαρμακῶδες ὅ τισιν ὑπάρχει τῶν λυσιτελούντων τούτῳ οὐ πρόσεστιν οὔτε κακόχυμόν ἐστιν οὔτε κακοστόμαχον οὔτ’ ἄλλην ἀτοπίαν ἔχον οὐδεμίαν.

εἰ δὲ καὶ σκιλλητικὸν εἴη τὸ ὄξος, οὕτω μὲν ἂν οὐ διαιτημάτων μόνον ἀλλὰ καὶ φαρμάκων ἁπάντων ὑπάρχοι τμητικώτερον, καὶ προσήκει τοιούτῳ οἴνῳ χρῆσθαι καὶ ὄξει τοὺς ἄκρως τέμνειν καὶ λεπτύνειν βουλομένους ὅσον ἐν τῷ σώματι παχὺ καὶ γλίσχρον καὶ φλεγματῶδες ὑποτρέφεται περίττωμα, ὧς ἔγωγε μυρίους οἶδα τἆλλα μὴ πάνυ καλῶς διαιτωμένους ὑγιεῖς εἰς τέλος γενομένους ἐπὶ τῷ διὰ τῆς σκίλλης ὄξει τε καὶ οἴνῳ.

οὐ μὴν τούτου γ’ ἕνεκα καὶ αὐτὸν χρὴ τῶν ἄλλων ἀπάντων ἀμελεῖν, ἀλλὰ γυμνασίοις τε χρῆσθαι τοῖς προσήκουσι καὶ τὰς τῶν εἰρημένων ἐδεσμάτων ποιότητάς τε καὶ ποσότητας ἀκριβῶς παραφυλάττειν· ἄμεινον γὰρ οἶμαι διὰ πάντων τῶν ὠφελούντων ἰόντα θᾶττον ἐπιτυχεῖν τοῦ τέλους ἢ τοῖς χρηστοῖς τά πονηρὰ μιγνύντα μέχρι τέλους νοσηλεύεσθαι.

Καὶ μὲν δὴ καὶ ὁ τοῦ γάλακτος ὄρρος ἐκ τῶν λεπτυνόντων ἐστὶ πρὸς τῷ ὑπάγειν τὴν γαστέρα· χρῆσθαι τοίνυν αὐτῷ πολλάκις ἔκ τινων διαστημάτων [*](1—6 198, 14 s. 394, 2—4. 158, 16 s.6—14 O 394, 2—395, 1 22. 28 ὁ 198, 13 s, ὁ 158, 16 s.) [*](1 οὕτω G ἂν εἴη G: φανείη Ο 394, 4 3 γοῦν scripsi: οὑν G 4. 5 fort, τούτῳ <γ΄> οὐ 8 ἀπάντων om. Ο AC in Ο : ὑπάρχει G et BV in O τμητικώτατον fort, recte 9 οἴνῳ χρῆσθαι G : χρῆσθαι καὶ οἴνῳ Ο fort, recte 18 γενομένους Ο: γινομένους G)

δὴ φυλάττεσθαι παραινῶ καὶ πρὸ τούτων τοὺς μύκητας καὶ τωι ᾠῶν τά ἑφθά· τά γὰρ ῥοφητὰ καλούμενα μετρίως καχύνει, καθάπερ καὶ τὸ διὰ χόνδρου ῥόφημα προσλαβὸν οὐκ ἀνήθου μόνον ἤ πράσου ἀλλὰ καὶ τινος τῶν ἀξιολόγως τεμνόντων οἷον ὑσσώπου καὶ γλήχωνος καὶ θύμβρας καὶ πεπέρεως καὶ θύμου· ἀλλὰ πεπέρεως μὲν λεπτὸν ἐπιπάττειν ὠτῶ, τὰ δ’ ἄλλα συνεψεῖν.

καὶ μὶν δὴ καὶ εἴ κοτε δεήσειε γάλακτι χρῆσθαι, καὶ τοῦτο διά τινος τῶν τοιούτων ἑψείσθω· μέλιτι δὲ μιγνύμενον γάλα τοῖς μὲν κατά θώρακα πάθεσιν ὀά ἀνεπιτήδειον, εἰς δὲ τά καθ’ ἧπάρ τε κα·ὶ σπλῆνα βλαβερώτατον ὅσα γε λεπτυνούσης χρῄζει διαίτης· ἀεὶ γὰρ τούτου χρὴ μεμνῆσθαι τοῦ κατ’ ἀρχὰς εὐθὺς εἰρημένου καὶ μὴ νομίζειν ἁπλῶς γεγράφθαι τὰ μόρια χωρὶς τοῦ πάσχειν κ’ ὧς εἴρηται.

παχυχυμότατον <μὲν οὖν> γάλα τὸ τυρωδέστατον, οἷονπερ ἑαὶ τὸ βόειον καὶ τὸ τῆς ὑός, λεπτότατον δὲ [καὶ] <τὸ> ὀρρωδέστατον, οἷονπερ ἐστὶ τὸ ὄνειον, ἐν τῷ μέσῳ δ’ ἀμφοῖν τὸ τῆς αἰγός· ἀλλά τὸ μὲν ἑφθὸν παχυχυμότατόν ἐστιν· ἀναλίσκει γάρ ἡ ἕψησις ἐξ αὐτοῦ τὸ λεπτότερόν τε καὶ ὀρρωδέστερον· εἰ δὲ καὶ μέλιτος ἢ ἀλῶν ἢ ἀμφοτέρων προσλάβοι, [*](1ἀρμόσσει 3 προειρημένοις G 11 ὁσώπου καὶ γλίχ G 14 γάλατι G 21 παχυχυμώτατον G utrobique <μὲν οὖν> addidi 28 <τὸ> scripsi: καὶ)

ἐξ οὑν τῶν εἰρη- μένων εὔδηλον ὧς ὄνειον μὲν ὦμόν γάλα προσλαβὸν ἁλῶν ἢ μέλιτος ἥκιστα ἂν εἴη παχύχυμον, ὥστε οὐδὲ βλάψει τι τοὺς λεπτυνούσῃ διαίτῃ χρῆσθαι δεομένους· τὰ δ’ ἄλλα πάντα φυλάττεσθαι προσήκει.